Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell
Huybert van Buchell (1513-1599)
Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:
http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:
• nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek
• nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede
• nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat
This book is part of the Van Buchell Collection
Huybert van Buchell (1513-1599)
More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732
Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:
• nbsp;nbsp;nbsp;the spine
• nbsp;nbsp;nbsp;the head edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge
• nbsp;nbsp;nbsp;the back board
^ïtvw*« ^gt;^ yi
/^^V«V
O^-W^EUîl^ ^**4/ ^-lt;mj'lt;^(l'lt;i ^tJis:^ï^rlt;UOp f^»»^ l^-^i-/^^^‘^'^^ t^uii lt;-ƒ ('^■«rt|:;
f ■^lt;lt;tiiamp;lt;',' »y J ^^DtiSrmQ^r;
^ (bi«v JV^Vt^
*» v»«.-'»-v '^'*^®-
.^-M cTM
o/ vkiti p^ totfSiv
•pE ‘.u 03Jmö
ppcmsjtun^ 33 Tumbimv
a(ilt;T| '«sM^i (490^ ^TSJ lt;*^ ©V föt«®?
(i'lt; ^^wv/j' «^ »^M- fklt;i’lt;sgt;ïi
ET- RE NVMA-
RIA, LI BRI DVO:
QVORVM PRIMVS ARTEM CVDENDAE MO',
, NETAE: SECVNDVS VERO QVAESTIONVM MO-netariarvm Decisiones Continet.
HIS ACCESSERVNT TRACTATVS VARII ATQVE
VT1LES, NECNON CONSILIA, SINGVLARESQVE ADDI-tione.i tam veterum, quam Neotericoruhi Authorum, qui deMonetis, carundcmque valore,liga, pondéré, poteftate,mutatione,variatione,falfitate, acfimilibusfcripferunt.
Quorum omnium Catalo^um patina duodecima indicat.
AVTHORE ET COLLECTORE CLARIS^
VlRO RENERO BVDELIO RVREMVNDANO, IC. NECNON Rgyp' rendifs.atquc llluftrifs.Principisac D.Domiiii Ernefti Eleéloris Colonien.Bauariæ Duc.amp;c, Monetarum, tam Rhe. nenfinm, quam V veftphalicarum Archie.
• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pifcopalium Praefedo.
CvM SVMMARIIS ET INDICE COPIOSO.
COLONIAE AGRIPPINAS, APVD lOANNEM GYMNICVM, SVB MONOCEROTE.
ANNO M. D. LXXXXI.
CVM PRIVILEG. CAES. MAIES T. AD SEXENNiVM.
-ocr page 14-/ lil Î 3 7.0 I A
.?vyi.naok( y ; ■?3 ‘! !-; i ’^Oä
r ; . I- - 'f V '
\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, lil--. •, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' nbsp;nbsp;nbsp;•
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-ixTP’tattjß’jIßa
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^ï.71
, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cOidil
lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: ; ■ • • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ai
'
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ?75jorii
- f ; '0.5 7;r ;ob
-ocr page 15-REVERENDISSIMIS A T Q V E 1 L L V S T R I S S I M I S, REVE-RENDIS ATQVE ILLVSTRIBVS, GENEROSIS» NOBÎLIBVS, MAGNIFICIS , AC PRV DENTISSIAIIS, S.
Tlt;OM. IMPÊRII QVATVOR ELECTOKIBVS, RHENI, ET WESTPHALICI INFER IORIS ClRCVLORVM P1lt;IN-cipibm, e!^ Domintflwtentißtm'j,amp;c.iii^iabferuMtia Jibi ioleadißtmis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
MNESartestam libérales,quam illiberales, amp;nbsp;mechanicas , partim iucunditatis amp;nbsp;voluptatis, partim vero vtilitatiscaufla adinuentas, édite-ratura monumentispofteritatireliras , acad nos ira propagatas elle, ego controuerfia carcre exftimo, Reucrendiffimiatqne Illuftriflimî, Rcuerendi,Illuftrcs,amp; Generofi Principes,ac D. Domini Clementiflîmiatqnebenigniflîmi, amp;c. Eo enim caufla im pulfina, operationes, finis amp;
effedus earundem fpedant at que refcriintur. Ira fit quod tara feptem libérales artes, quara très Facultatcs illæ fuperiores amp;nbsp;præeminentes, omnium Nationum feriptis amp;nbsp;voluminibusquafi incomprehenfibi-libusampliores amp;illuftriores redditæ proftent ,noftrifqueftudijs amp;nbsp;coraunibus vtilitatibusappofitifrimeinferuiant.Sic.vtrcm vno atque altero cxcmplo coramonftrem,deagriculturaapud Gracos quinqua-ginta, apud Latinos veto vitra decern Scri ptorcs referunt Columella amp;nbsp;M. Varrode rc ruftica: dcmcrcaturaamp; mcrcatoribus elegantem tradatum collegit Bencuenutus Stracha l.C.Aconitan.De Republica libros noftro tempo te fexedidit latinos loann. Bodinus,vir dodifti-mus éccxcrcitatilTinaus. Dercmetallica ( vtpropius ad noftram ma-teriam veniamus ) quidam feripfit C. Plinius fccundus, venarum perferutandarum, metallorumque conficiendorum rationes quaC dam explicans , vti exreccntioribusalijquoqueinucniuntur, qui huic rcioperam nonindiligentem nauarunt.Dcredemum metallicaduo-decim collegit libros, infignis raræque eruditionis amp;nbsp;induftriæ vit Georg.Agricola,de menfuris amp;nbsp;ponderibus libros decern,amp; deprecio ractallorumacraonetislibros vereaurcostrès. Turn dcMonetisamp; 1 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponderL
-ocr page 16-E P I s T o L A
ponderibus Robertas Senalis AlbanienGs pr2;ful,lt;5c Leonhardus Por tius Vincentinus quxdam ediderunt. Et præterea de Monetis earun. demqaepoteftate,matationeac variationctraaatusaudorum, tam Neotericorum,quam veteram,proftant, ita tarnen perplexe,cófufe ac inordinate partim ab alijsconfcripti, partim etiara per incuriam Ty. pographoram,vti res ipfa loquitur, in luccm funt emifli, vt mulris in locis, neqaegenninns fen fus haberi, neqacexijfdem (nequidem Oe-dipoaccerGto )diffidentcs qaxftiones( qaaram hadenus aliqaot Mi-riadesexortx, amp;nbsp;inter Dodorum hominam collationcs motae,gor-dio nodo intri;atiorcsfueruntamp; permanferunt )conciliari aedifloL ui potuctint. Qiiod ipfum Carolus Molinxus acutifGmiamp;perfpi-cacifGmi ingenij vir, aliquoticsin fuisquæftionibus vndecim, quasde Monciisrradatui de vfurisadiunxit,tcftatum facit,amp; nos mille in lo. cis reipfa fumas experti. Qux vbi loan. GymnicoTypographo, viro. queegregio amp;nbsp;meó famili3ri,anteannos plus minus quatuor fubolii-iflent, intcllexiffetquc excmpIariaiftiusopufcuU ex priftinisnulla fu-pereffe, inftetit apud me, vt reuiGonem huius, per ClarilT. ac ConfuL tiffi.I.V.Dodo.amp;profclTorcm ordin. publicum, vniuerfColomMat. thx.Bois,affinem meu mihi dcuindiffimum, anno 1574.obiter cöITè. d^rrubi^ietune temporisdedicati, in me fufcipcrem,amp; corredioni. bus,autfi per occupationesliccrcr,addicióibus aliquibus exornarem. In quolicctabinitio me multis decauffis difficileprçbuerim optime intelligcn$,quam periculofum fit,delicatiffimo hoe feculo(quo litc. rarum fladia fupra modü florcreatqjeminercconfpiciuntur )aliquid in lucem profcrrc;vicerunttarnen tandem mc,amp;infaam fententiam pertraxcrunt,prxtcr prxmentionatos,multi in hac vniuerfitate, alijf. que in locis Dodiffimi atqj egregi j viti,quibufcum aliquando vixi, amp;nbsp;familiaritcr fumconuerfatus. Vrfcrüt etiamextorferuntq; hanc mea qua’em qualcm opcram,ftndium adaborem,Nobiles,Clariffiamp; Con. fultiffimi D.Illuftr.CcIfacDom.V.Confiliarijnöpauci,quorüadmo nitionibus amp;nbsp;frequentioribus 1 nftantijs, tS noftrx faculratis luridicæ intuitu,quam etiâ fafeepti munerisatq; officij ( in quo adhuc perfifto) ratione,refragari,necdebui,nccpotui.Multas ergo amp;nbsp;grauiffimasmo Ieftias,quod fateri cogimur,in legendisacrelegêdis,confetcndifq; ho-rüautorti fcriptis, turn in corrigcndis,emëd3ndis,acreftitacndislocis propcinfinitis,rnSdofisamp; vitiofis,fufcepimusamp;abforpfinms:omiiras régulas plurcs,(vt dencglcdis verbis tacea ) interfcruimus:vcramq; ac genuinaconucnicntcmqjlcdionc,quanta potuimus, reftituimus : vti cxcollatióeexcmplariühorumnoftroru,amp;eorö,qantchxc tempora diuulgata
-ocr page 17-DEDICATOR! A.
diuulgatafucrunr,facile con dare potcrit. Qiiibus prxuijsoranesingc. nij mci(cuius fentio amp;nbsp;fateorirabccjllitate^eodirexi nemos, vtpriuC qua ad Monctariaru quaftionum deciiiones venit em, artéhanccudé. dæ nionetæ(cxqua tanquäliquididimo fonte, refokicioncsditlamai quæftionum Monetariamm petendç amp;nbsp;hauriendæ funt)fuis prununa regulisatq; præccptis,à ncminc,quodfciam,vnquam ante me, ne qui. dem motis,multo minus in ordincmac methodicamaliquam ratio. nem rcdadis,hanc inquam,artem nouam vercq; aurcam, ncc minus, quant dequibus prçceditliberalem,amp; fingularibus encomijs, propter fummam eins iucunditatem cum vtilitateconiundam, condignam, confer ibère m,amp; in certa quædam capita eolligerem. Confiât liquide ex Pliqijalleg.lib.natur.hift 3?.cap.9.alijfq5probatisaudoribus, quon, dam Ilt;omac,legeà Mario Gratidianolata,ludum,hoceftfcholampublice ordinatam fuiflejn qua adolefcentes auri argentiq; probandi fei entiam addifccrent.Hincfacili negotio, quantum auri,quan turn arge ti,quantü avisac plumbi, alteriûfve cuiufcunq5 metalli,in tota aliqua maifa fit,contineaturq;,admirabili quodam modo, captum pencho. minis excedente,penitiiïîmè dccxadiirimcinueftigatur. Nequevero eorum opinion tanquam S, Rom. Impcrij Conftitutionibus obuerft, virorum Monetalium præceptis, amp;nbsp;indubitatisexperimentisquafi ex diametro oppofita)mihi vnqua placuit:qui vel experimentum amp;nbsp;arti-ficium hocfaHaxatq; ineertum volunt,intra quos Bodin.lib. 6.cap.3. præcit,lib.de Repub.amp; Eilibald.ciuis patricius Noriberg in libello.de prifeorum numor.îEftimatione,collocâtur: vcl,vt pluresalii,fcrtq; O-mncs,qui hacdcrcMonctariaconfcripferunt, haefeientia fingulari, reducendi aurum amp;argentüadprædiâum eulmen puritatis nosdclt; ftitiii, haudobfeureprofitentur . Inter quos primas obtinct ipfe Pli. nius,aliasrcrum iftarü præferutator infignis,prxcit.li.33.i.ca.cuicæteri omnes,cû lcquuti,tanquam funiinhærcnt.Omni,inquit,auroine(lar, gentû vario pondéré,alibi dena,alibi nena,alibi odana parte. Et Budç. de AIT. amp;nbsp;part.eius. Suma auri nota in quarto amp;nbsp;vicefimoefteæratio, ad quadrantem abfoluto Necab ca opinioncrecedunt Alb. Brun.Di. dac.Couar.Georg.Agric.ipfcctiam Caro. Molin.cuod læpillîmcfum ; admiratus.Ncq; hocfolum,verumctiâifto crrorcprçlibatoamp; prçfup.
pofito,in ntultoabfurdiora funt collapfi,cxiftimantcsartcm docima fticam,auri videlicet amp;nbsp;argenti per ignem amp;nbsp;aquâ,vt præmili,probandi, longeincertioremclfealtera ill.iaccidcnralj,lubrica,amp;admodum inccrta,quxfitauroargentüiicadlydium bpidem fiuccoticulamad-moto amp;nbsp;attrito,qucmadmodum alibi fuGus ollendimus,crroncumqj t j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iltuni
-ocr page 18-E P I s T o L A
iftum fenfum aperimus,amp;pro concordiac com muni Artificumcer ta ac infaliibili régula,hoc eft pro veritatcipfa,quam celare autobfcu rare non debemus,concludimus j intrinfeci valoris monetaru, cü cx. trinfeco habetudinem inueftigamus;3rtificiü probandi ipfum pala amp;nbsp;notoriü facimus:mixturaru diucrfitatë,refolutiones mctallorucom. pofitorum,naturâ fimplicium explicamus:ponderö quoq;, librarum, marcarumjvnciarum, anglorum, momentoru, amp;nbsp;fimilium rationc amp;nbsp;dinerfitatem cnodaraus:quç proportio quondam fucrit,amp; nunc fit auri ad argentum,quid de remedio,de folidis, ca mbijs, probationum dietis,ijfdemquc quos in arte peritos vocamus,de iure fcripto,vigore, queConftitutionum Impcrialium dicendum aeftaruendum fit, exa. diftimcaperimus.In fumma nihil intraftum relinquimus, quodad huiusdiuinæartis dignitatem,prçcellcntiam atquedecus faccre vidca tur. Etquamuishoemeuminftitutum ftudiumqueindiuulgandisac , publicandis his arcanis multis difplicuerit, publicationem ca propter boni viri aliquando difluaferint, quoniam tarnen incafemperfui fententia,quod exiftimaucrim, amp;nbsp;adhuc firmiter fentiam , cömmu. nem vtilitatem priuata longeanteponendam efle. Adhxc perpen-derim ac ponderauerim apud me,qua:ftiones Monctarias obueni. entes, difficiles amp;nbsp;intricatas, premiftbrum inreliigentia non prius præguftata, admodum difficulterintelligiacdifcuti poftenccirco ma. luimusin vitanoftraproingenijmodulo, publiciscommoditatibus amp;nbsp;multorum amicorura,grauiffimorumctiam virorum,adhortatio nibusamp;expedationibusinferuiteamp;obfequi ,quam in negotiotäar. duo,atqueiucundo tergiucrfari,autdiurius difterre. Qiiantum enim ad fecundam partem,quæ de controuerfis quæftiÔibus Monerarijs eft concepta, attinet,iuris pcritis,maxime ijs qui in foro vcrfantur,fuifq; clientulis patrocinantur,dubium efle nequit, qua varie,diucrfimode, inconftanter, amp;dcmum confufe,deijrdem tradentatqjudicent Do-dores paffim Alij fiquidem ad contradus tempora omnia referétes, fecundüintrinfecum valorem cas di(’ponunt;alij veto detepore folu. tionistantummodofolliciti, extrinfecum valorem amp;nbsp;valuationë vfu quotidiano receptâatq;approbatam,rccipiût, eoq;fu3sdiflblutioncs refcruntatq; retorquent:itaq; fe fupra modum macérant, atq^ iouol. uunt,vt vix dodi homines,amp; i n lurifprudétiç ftudio bene verfati,fc ex tricare ac rcfoluere,immó quid in arduis amp;nbsp;grauiffimis cauffis conclu dendu fir,certi eflepoffînt.Nositaq; in hisquæftionibus amp;nbsp;eatundem decifionibus,fummäcuräatq;laborem collocauim’,vtea, quæcômu-niter à Scriptorib.tä veteribus qua reeëtioribus recepta cfsét,ampledc.
remur
-ocr page 19-DEDICATOR! A.
remuramp; fequercmur ;confultius forcactutius cxiftimantesjeceptis arq-, approbatis fententi|s,tanq Lelbiç Rcgu!ç,inniti4 contra Salomo nis diâ:û,propriæ prudentie cofidentes ,haius atq; altcrius nö fundatae acradicatxexiftimationi adhærefecre. Quantfunsemm in moncrarn valorc extrinfecoa^ud Dodo, (atteftanteetiâ hoc ipfumCar.Molin.) pro indubitato habcatiir,non tâ tempus contradus, qua folutionis at-tendendu amp;nbsp;infpiciendu efle:in ea tarnen funt hærcfi amp;nbsp;concepta faL fa gfuarione,etia viri dodiiïimi,quod millies fui admiratus,vt in fura ma generalitateobligationum,ad fpeciem aliquam nuliatenus reftri-Öiuarü,ad tempus contradus oculos conuertant,amp; fecundfi intrinfc-cum valorem iftius temporis pccuniam æftimandam amp;nbsp;foluenda au-tumentjfibiq^ perfuadcant:qux pecunia reuera non tam ex liga aepó-dere,hoc eft ipfa fubftatia amp;nbsp;qualitate materiaru,quam ex inftituto,amp; beneplacito Principum ac Superiorum ius eudendarum Monetarum cxercentium,communit3tis aflenfu amp;nbsp;approb3tioneaccedente,fuuni cfle,nomcnq; proprium,quod eo nomine vocctur,accepit, Verüquia vfus calcei non in eo folum confideratur,vt pedem tegat atq; muniat, verumetiam vtcum alia aliqua re permutan point, vti egregie tradit Arift.Politic.li.i.c.6.amp; 7.eodêmodoin iplis numis,non folum valore illu impofititiü, publice amp;nbsp;perpetuo eópadum, indicarura vocamus, QCtiarn materiarö preciofitatcamp; pondus Dodores attendüt:amp; noset-iam eofdêfcquuti,ad illa,fecundü diuerfitatë fadorum amp;nbsp;obligationu obuenicntiü,libenter refpicimus.quêadmodü pairim,amp; pertranfeur, fum manifeftiusapparebit.Optandü vero amp;nbsp;furnmis precibusefflagi-tandu effet,vt per totuRomann lmperiu, numorü omniû ccrtus,vnL formis amp;nbsp;codas valor cxtrinfecus,aut falie extirpate amp;nbsp;expulfo illo ni. mis exorbitati amp;nbsp;incöftanti curfu,diuerfar(i Regionü,maximèvicina-rü amp;nbsp;adiacentiü,tolcrab:lis,amp; refpedu inuicë conuenientë recipiës ac retinës j)portioordinaretur,cui parcrefubgraui poena fubditi tenere. tur.Quod egocömodius ac perfedius tncficriamp; expediri poffecöfide^ rë.fiCaef. Maicf amp;nbsp;Illuffr.Celf.Veft.Statuumq; reliquorü totius Impc. rij iuiru atq; madato pFTuio d''nono, amp;nbsp;tandë femel adhuc pfediori amp;cxadiori modo,q haden’ fadu fcia,tres quatuorue in hac prebädi amp;nbsp;ratiocinadi facilitate,ipfifq; cömercijs viri pcriti,probi amp;nbsp;integti cóuo-cëtur,pcr eofdeq; omnis generis nu mi hodicrnadiecxtantcSjdiligëtif-fimc amp;accuratiirime^phaiêtur,amp; deindefecundü vniufeuiufq; intrin fecu valorë,patrixq; acSuperioiitatis cöfuetudinë vfumq;quotidianu, ,pportionabilitcr çftimarëtur.Licèt.n.lmpciij Status intaxatióenumo tü multü haden’laborauerint, proftetq; etia iibelli hac de re cÖfcripti
amp; diuuL
-ocr page 20-E P I s T o L A dîuulgati.Conftitntiones tarnen haftenus promu Igatæ, hoc tempo, rcccrtisdccauffis/um etiam propter excellens augmcnrum corunde Iiumorum,quod intérim fuperuenit,tam inconuenientes, quam non ruffi.icntcsmihividcntur.AEftimationesveroàpriuatishominibus, vt apparctjn lutem emiflæ,inique,didis Imp.ordinationibus nô cor. rcfpödcntcs,immó vt verbo dicam, magna ex parte faifæreputanfur. Extat fiquidcm liber præter alios,Leipfiæ anno i574.cxcufus:cuius titu lus fpcciofa quidc pollice!ur,fed in reccflùplurima abfurda,vero4uc omnino contraria compleélitur. Promitrit compilator, homo temc-rarius,amp; criminis læfæ Maicflat. reus,feprimo Monetas iuxta pedem Impcrij pereuffas velledcpingerc,in quoaliquid prçftitit,poftmodum veto vbi alteram pattern vetitarum Àîonctarum,cüntraq; Imper.prç. fctiptumfâbricataruriij vtipfe refer t,trâfitum facit, in tarn notórium aemanifeflum crrorem,t3ntamq5 cæcitatem prolabimr,vt nonfolû optimasquafq; multarumCiuitatum,Comitum,Baronum,amp; Princi. pum,vcrumetiam Rcg.Maicft.Hifpa.annisóy.amp;óQ.acinterimjimmo llluftr.Principum Eleélorumdiucrfistcmporibus thallcros Imperiales cufos,probos reuera omnibnfç; partibus confiantes,pro im permiß fisamp; vetitishabeat,idcoque eofdem fornaculæ amp;: igni rurfus ob co. ,rum quafi defcólnm,committendosamp; refundendosiniquidimefen. tiat arq; iudicet.Rubrica compilatoris, hatceft. ÏfiadjfoförnÜf f^alcr/ fo bf^ j^ftlißfu Oïcic^e TOnßorbnnng ungemep/vn in ber prol' nit tep^ bfn/ftvnb werf/WK folgt tt hoceft, Scquentesthallcri contra ordin. Imperij fabricati,amp; in proba déficientes, taxati fiint vti fequitur. Hu. ius generisrecenfet thallcros plures, quorum quofdam ( vt IllufltifïL morum atq; Illuftritim iflorum Principum óc DominorumauäorL tasfaluaamp; illæfa permancat, monctæetiam per eofdem fabricatæ vti probs defcndantur,amp;iftius hominis infcitia atq; impudenda detega. tur,nomin3tim hiedefigno. Rcijcit primo eufos quondam thallcros per Principes EledoresColon.D.Anton.anno 1157.D.loan.Gebhard, anno j8.D.Freder, anno63. D.Salentin, anno68.cuius tarnen in priori parteeufos thall.fui immemor,anno69. mclioribus adiunxit,vt facc. rcdcbuit.Item per Archicpifc.Treucrenf.D.Ioann.Et per Eleél.Fride. ric.Comit.Palar. anno70. D. Wolgangum Comit. Palat.anno6j.fi-militcr per fratres tresDuces Saxon.Et per fratres duos D.Frcdcricum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
amp; loan.VVilhelmumSaxon.Duc.pcrniuflr.Duccm lul.Cliui.amp;Mót. D. Wilhclmum modernum, per Epifcop.Monaflcricnf. Ofnabr. ac Alind.D.Francifcumanno3lt;.amp;anno4i.per Archiepifc.Saltzburgen. fes veluti D.Matthçum Card.amp; per D. loan.Iacobum Apoft. fed.lcga.
turn,
-ocr page 21-DEDICATOR! A.
turn, per D. Pancratium, amp;nbsp;D. Mclchiorem Eplfcopos Ratifponenf. pkirefq; alios,quibus Ciuitatum muJtarum monetas adiungit,eafdein queiabe baud dilTimili notandas,amp; proimpcrmiflisillititifqj haben. dasjniquiffimèefFutit. Exquibus conftat, quam turpircr Jabantur illi, qui ad taxationem amp;nbsp;Jicitationem horum aut fimilium numoru,pro filiunt, priufquam in huius artis primis principijs amp;nbsp;pra.’ceptis,proba. diq; hac prxclara fciGntia,fufl5cieatcr fuerintinftrudi, qux hoc difti' cho notamus amp;nbsp;ab foluimus.
Harum craj^t nimisforet l^norant'iarcrum, Si nonpropo/iti mens fuit ifla malt.
His ira breuitcr loco præf^ationis præmiffis, reftatnuneexempio aliorum caulT'S compSdio quodam 3perirc,quarum intuitu llluftrilT, Ccllitud.Magnifi.acDom.Veftrispromptiusacanimofius hos bi nos de Monetise Re numaria traftatus, noftrorum laborum primitias, afcribcreac dedicate voluerim.Quod tribus potiffimum de cauffisper me eftfaftum.Prima cftifta,quod queraadmodum apud fcculum pri. us homines, Vrbibus,Caftris, Prouincijs,etiam domibusnouitcrere. dis amp;nbsp;conftitutis,Dcos fuos ptopiciosaffignareconfueueruntjn quo rum protedione ranquam in tutilfimo portu eflent,amp; ita ab hoftium irrumpentium infultibus defenderentur: codem modo mihi faciun. dum erat,vtcum hocnodro deploratiffimo amp;nbsp;exulceratiffimo fecu. lo plures inueniantur,qui violcntiori morfu amp;nbsp;peftifera quadam per. uicacia aliorum inuentis,l3boribiis,amp;elucubrationibus(quçcommu nis vtilitatis intuitu in Publicum emittuntur ) infidicntur,Illuftr,CcL fit.ae D.V.humilime implorarcm amp;nbsp;obteftarer, defenfionem iftorö, bono zelo per racconferiptorum,in fe fufeipere non dedignarentur. Sccundacau(raéft,quod pix recordationis tam carilfimus meus pares RcnerusBudclius/qui anno miücümo quingetefimofexagefimo fex to,hacin Vrbc,vbi addietam probationisvencrat, vitamcum motte commutauir)quam fratres mcibini,in domino quoq; mortui,diner, fis Rheni amp;nbsp;VVeftphalici circuli argyrocopijs, amp;nbsp;cudendarum mo. netarum officinis, videlicetElcdoraliapudTuitienfes, Ducali,apud Lcodienfcsamp; Haflelcnfcs,tum etiam Reg.Maieft.Hifp.apudTraiedê fes,amp; in mea patria Ruremundx prxpolici fucrunt, fortefquenumo. rum in intrinfcco valore praftanres, amp;nbsp;adhuc hodiema die in com. mercijs vfualcs,procudi feccrinr.Et ego mme vitra annos viginti Re. ucrendilfatqj Illiiftr.Principibus Elccl:oribus,D.Salentino Ifcnborgi. co,D.Gcbhardo Truchfcfio,amp; moderno D.Eroefto Bauar.Duci,do-minis mcis amp;nbsp;patronis clementiffimis, qua potui ac debui animi pró. ptitudine,
-ocr page 22-DEDICATOR! A.
plitudine,diligentia ac finceritatc,ad cxornandam hanc,q«am nadns fpartam, primo per fratrem juniorem, deinde per me ipfum(ftudi. orum meorum amp;nbsp;praxeos rationem interim non ncgligcns ) idque tarn in partibus Ducat. W eûphaliæ ( vbi lIIufT, Princeps Colon, fuas cgregiasamp; frudiferashabet argentifodinas ) quaminargentocopio Tuitienfi apud Rhenum, vti prafeftus rei Monetalisinferuiui,amp; ad-hue dum inferuio.Cum itaquctam exarftiflimofraternoq; inter IIIu. ftrifl'.Celfit.V.focietatis vinculo,quam etiam cxipfisS.Rom .ïmperij Conftirutionibusapparcat, mevigorcduplicispræftitiiuramenti, 11. luftr.Celfi. Veft.amp; refpeftiuc vtriqueCirculorum exaficobligatum amp;nbsp;deuinäum cfleiacceditquecx hac fecunda quafi proflucns,tertia amp;nbsp;ifta caufla,quod noftrorum libellorum, amp;nbsp;totius huiusopcris materia, ad llluftr.Cclfad Dom. Veftr. primo amp;nbsp;pracipue fpedetatque referatur. Ins cnim endendæ Monerx inter Regalia Principem locum obtinct, adeoque offibus etiam Principum, vt ait GofFredus,cohæret. Cui amp;nbsp;it ludnon immerito adiungi poteft,quodea femper literarum,maxime vero huius Audi) luris, dignitas, ea cxccllentia, ea denique audoritas fuerit,vteas fibinafei,apud fefoueri, fibiq;aircribiamp; dicari Principes SupcriorqueMagiftratus ,amp; honeftum,amp;gloriofum femperiudica. uerint.Iccirco his rationibus motus,partium noftrarum fore fum ra-tus,Illuftr.Celf.ac D. V.hos laborum meorum priraos fruftus offerre, commendareacconfecrare:humillimeaddeuotiflimefupplicansat-querogans,vteçdem elucubrationcsper Illuftrilf. Celf. acD.V. hilari fronteaccipiantur,amp; ab inuidorum acobtreftatorum morfibus pro. teganturacdefendantur. DeusOpt.Max.IllullriiT.Cclfit.Reuer.Ma-gnifi.Nobilit.ac Dom.Vcftr.in honorem Sandiftimi fui Nominis,amp; totiusChriftianitatis profedum atque falutcm., quam diutiffime flo. rentes amp;nbsp;incolumes conferuet. Datæ Salutis humanae anno 1591. die iS.Mcnf.Martij.
lUuftrifs. Celfitudinum ac Domina-tionum Veftrarum
Humillimus amp;nbsp;fubiedifsimiis
feruitor
ientrm Budeliut Buremun-
danm. IC.
-ocr page 23-CONSTITVTIO TRIVM IMPERgt;
GRATID, VALENT, ET
TH E O D OSI I,
IN L. FIN. DE VETER. NV MI SM. POTE s T. L'i B. lU G.
NIVERSOS audoritas tua propofito Edidocommo-neat , obryzatotum omnium folidorum vniforme pre. tium poftulare, capirali fcilieetfupplicio puniendo, qui vel iufla noftræ Maieftatis, auaritiæ coecitatc eontempferir, vel ætcmalcs vultus, dura fraudibus ftudet, duxerit violarc.
ITA S CR IB I T SV DAEVS PARIS1ENSIS\
4 SecretisRegit^hb. ;, Aßu, Anno i f i 4-.
QVoD fi tam aniraofè Principes imminutxMonetscrimina exerce-renr,quàm imminut® Maieftatis exercent, meliùscum rebus humanis agerctur,amp;minùs faUerentadulteratores numi, quorum iam ipfo-rum crimen multitudine reorum, amp;nbsp;interdum potentiaatrox effede-^^fijr Sed fic eft ftrèinomni parte fui Refpublica noftra, vtPrimo-rumarbitrio (nedicam libidine) non legum præferiptogubernetur: quarum le-gumnullatot ,tan-tis, tamque terrificis vineuîisaftrida \nquàm memoria no-ftrafuit fanftio,vtnon quilibet in Aula Ordine^ dudantium, aut refoluere,aut »6fcindere,autabrumpcre,no^ntotO'anno verteilte, potuerit.
aib'
VETVS EST ET ELEGANS
DICTVM: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;*
©e wir ÇefUtt «fnlt;n ©laufen/'
©off onb ©redjfi^futf »oraugenz
^'in ^J)l/©cwid)f/^2)ïdf:/ÖJïdn^/ofl ©dU lt;So jtunb co wol tubUfer welf.
Quod hoc dißichötranftulimus :.
y na fides, pondus, menfura, mane ta fit vna^ itfiatustdaßtstotuuorbis^il^
CATA,
-ocr page 24-CATALOGVS TRACTATVVM ET
CONSILIORVM OMNIVM, QVI HOC
OPEKE CONTINENTVK. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»*
Eneri Budelij,de ArtecudendæMonetæ.Lib.I.pag. i. Ken BudelijQusftionum monetaFiarum Liber IL i6r. AlbertiBruni, deaugroentoamp;diminutione monetarum. 35J. lohan.Aquilx, de Poteftate amp;nbsp;vtilitate monetarum. 415. tSilibaidi PircyicymerijdePrifcorumnumorumaeftimatione. 1
Martini Garati Laudenfis, deMonetis.
Francifci Curtij, de Monetis.
loan.Regnaudi Auenionéfis, de Monetis, amp;nbsp;num debeat infpici valor tempore
contraâus,vel folutionis, vel mors.
Collegij PapienfisConfiliuminmateriaaugmentimonetarum.
CaroliMolinæi.deMutationemonetarum qusftiones ii.
Mamerani, Prifcasmonetsadhuius noftri temporis diuerfas aliquot Nationum
HenriciHornmanni Difputatio monetarum, indifeuffione contentionum cre-ditiamp;folutionis.
MarianiSociniConfil 145. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
lohan Bodinicaput5,lib.(5.deRepub!ica,quod infcribitur,deReNumaria.754.
Domini deMalcltroifl, Rcg Maieft. Gall. Confiliarij, paradoxa,
lohan.Bodinijde Augmento amp;decrementoauriamp; argenti : amp;nbsp;quomodoei oc-currendumlit, quo refpondetur Paradoxis D.deMaleftroiö : iam recenter ex Gallico idiomate in Latinum ferraonem translata, vnà cum præment. paradox.
D.Mynlîngeri Obferuat.i. Centur 4. cum Annnotationibus D.Akiati ad 1. cùm quid.li cert.peta.
MatthsiBois L V.D. Additionej. ’
-ocr page 25-AD EOS DEM PR IN»
CIPES ELECTORES, RHEN1Q.VE
ET WESTPHALiCl ClRCVLOKVM
DuMlîsOS, CAKMbN:
EODEM AVCTORE.
VATVOR ImpcriJ vos inrerpclloCoIumnas Rhenique primi Circuli.
Splcadi-la quos voluit MaieftasCxfarisolim
Suisadtfleparribus.
(tus.
Vvcftphalici Dominos placer his adiûgcreCoc-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔuosfœJusardijm detinet.
: Has ego primitiasvobisaffignolaborum,
J nbsp;nbsp;nbsp;Partum priorem huncoffero.
Mundusabimmundo conceptus feminepoftquàm S mper finiftrèfentiens,
Infidias feriptis aliorum quaslibet infert, Erdentemordet inuido. Sitlicètexilis,nec habensoccafio pondus, In his tarnen ftat peruigil. Eftopusinuidia qui medefendatabifta. Et noftra feripta protegat.
Hinc fi fortèraris mediis in fludibusextet, Vos firma fitisanchora.
Inportu feruetiseam,defcnditc,motas A duerfitares pcllite,
Anne Monctarum penes eft vos anxia cura î Regale dignum Præfide.
Ibitin im men fus ni prouidcatis abufus, Prxclara resNumaria.
Et fibi qui fque fuo dupliccm pro more valorem,’ Mon ordinäre definct.
11 Córrum.
-ocr page 26-Corrumpcndobonasamp;confîciendo monetas
Adulterinas impie.
Crimine Regalis Maieftas læditur ifto, Status Reique publics.
Ergo vacilUntem curfumreprimatis,amp; vltrà
Exorbitantem terminos.
Hoc opus,hic labor eft.hæc follicitudo refertur
Viros ad ipfos Principes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Nec fccusac gladii,ius hoc Regale,poteftas
V eftris ad hæret olfibus.
Hincetiam Imperij fanxit facet ordo Dictas Probationum duplices.
Omnis in his generis,quo eufa Moneta probetur, luftas fecundum régulas.
Quod nifi feruetur ftudio Numaria fummo
Res prorfus iret perdita.
Proque fuo libitu numos fibi quifque feriret
Inordinate peffirnos.
Impunita folet quas ifta licentia turbas
Totum per orbem fpargcre,
Præterlapfanotant,hodiernaquc tempora dicunt, Res eft amp;nbsp;hæc notiffima.
Atque peritorum coUeda Rcgcfta virorum
Idem ferunt expreffius.
Imperijnesquam eft interpellate Columnas
Huius rei vos gratia?
Q^os Deus Omnipotens voluit quafilumina mundo
Præcflefingularia.
Conditio cuius refidet quafi prima,falusquc
In rspecuniaria.
Vnafides,menfura decens,amp; iuftaMonetai
Noftro forent fifeculo.
Bella proculdubibnon inteftina malignis
Nosoccuparentmotibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;
Non gens in gentem,ftatcr fratremque, patentes Infurgerent amp;nbsp;filij.
Non ita multiphcesnuUonos vndiquefinc Calami tates cingerent.
- ' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedpaca-
-ocr page 27-Scd pacata forent mortalibus aurca quondam lam reftitutafecula.
£rgó Monetarum decus inuiolabile per vos Viros fit oro Principes.
Imperijque Status reliquos hac cura fatiget, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Et fumma diligentia.
Nonne patrocinium hoc Regale requirit eorum
Necnon amp;nbsp;affiftentiam.
Quorum præfidio nülla ratione carere, Nee debet vllo tempore.
Hac ego fpe frctus,tutela fretus eadem,
Non differo diutiùs.
Sinceris placeant,fatis eft,haec noftra, malorum
Curans nihil calumnias.
Veftra mihifatis eft,fi fit defenfioprafto, Quæ nos librosque protegat.
Sicanimatus : opus compadum prodit,amp; omnem
In voslocatfiduciam.
Vos præclara Deus conferuet lumina mundi, Perfingularem gratiam.
Pax,amp; vcra fides,tranquilla petentibus adfit, , Aeterna finis gloria.
IN DEFENSIONEM HVIVS AR-
TIS. EX SENTENTIA D. GOFFREDI. IVS
cudcndælVloneræPrincipunioflibuscohærere, E. A.
F£rturamp; eft fummum Regale ferireMonetam, Intcriora penes Principis offa latens.
Ergo poteftati veluti quicunque refiftit,
Defenfam voluit quam remanere Deus,
Et finequa nullum potis eftconfiftereRegnum, Nullaqucresctiam publica,nulla domus.
Inuidus haudaliter violans hxciura fuperbo Maieftaris crit criminis ore reus.
Hxc fi fortè minus myfteria percipis artis, (Contulitexxquonon fuadona Deus.)
Summa eft im pietas incognita carpere veile, Define, cultores huius amp;nbsp;artis ama.
tt a ROMAE
-ocr page 28-|
KOMAE SCHOLA ERE. CTA AVRI ET ARGEN-ti probandi. E. A. Coßat apud vetererauri argeti^ probadi Er telM Mar^ legefuißi fiboLts, Urn Romana adijtßudijs addicta iuuentus, Hu Rata quodpeßit cornmodaferre labor. Manferunt viriles atiiinü f rafint:bus(r^b Artis in ifliiis co^niticneßmul. ^pplaufupoptiltprailaros hinc ad honores £ucâu5Mariai Gratidianus erat. QVERIMONIA IVNCgt;. NIS, QVAE QVONDAM APVD-Romanos pro Tutrice ac Pro-teârice Monetarum habita amp;nbsp;agnita. fuit. E. A. P Axvbicotjueritur propter crudehaMartis Caßrayquib’tnüdi maebina toi a tremit. Etfario/à coborsfada inßht induit, Cuncia replcns omni fiditionetota. Vnde ruant Arecs,Vibes/o^ tifinia R e^na Deßciunt,Orbis vergilt ad int ent aut. Sicqitoq^ laßt!ia varies vbi cerno dolores. Quam folcoaßani ein rebut habere nieis. 'Caufafubeß vrg^es, quisenimroomniapaßim Pert ar bat a videt,preffa^ iura videt ? idoßra tarnen malto^rauton podere nixa eß. Et pr emit ar varqs opprimiturq^modis idußquam tuta fides,prafentes vndiquefures: Quas ér opes habeoperditaturba raptt. Sum Dea,diuinoSaturni femme er et a,. Et nea progenies eoelifa regna tenet, luppitcr aßißens mihrcarus ad omnia frater^ Vnus(^ affedm nnfacit effe pares. Siitù ? tnauditumeßditios non vera referred f Strao nee ineonßans ruh habitate Polos. |
lune vocor.miferù vt parturientibus aßo, Pteffa graai quandacorparamole tumsnt. Sie iuuoßi. tueorpardirattonc monetas, Legittmum confiât qaasretinere pedem. Quent qttiafexhominüfcelerjto laderefaêlo Omnibus at que vqsfalßßcarefiadet. Exantmis propè d/ßrattor,tr'fiiiß dolores, Hosegoconceptos mente reuet o patri. nie violate Itgani minis Hilperterntus audet, Ule ’Monetarum deinerepondus auet: Tcrtius exponit nuliodifinintnepafiim, Altenas darnno tarpia tuera petens. Sant tinpofiores false fub margtne curam, Eucus vt in namis confiiciaturjiabent. Pars toiidèt,mut liât,radüttiiiigütq^monetas, Etfaciiint vitij femper adejfe aliquid. Qaod;ufiutn medtuin folet in contract tl as efie, Afirtgera humanü rebus ab aree datum, Hoe iacet,impetitur,falj'os ranturjfin abufiu. Sic fit caufa mab,quafutt anti boni. Aimedeeet mortale genus priaafter ifia Indignumqua fe lonilitnniefacitl Defiitui medio tab? per fetala malta: , AuxilioPHuumquo fuit vfushomo ? Res dare pro rebus mor ent rsuocartprioremi Difiicilemfj niitiis rurfits inire viam ? luppiter mgrans reirahttfua dona,Monetas Mequoqueiaultiplices hide voient efer et. Ergo MonetarumtoUatur abufiis,amp; vfiis Sit penes hamawmfalaus vbiqaegenus. Maiefiatis erit tafia reus tUa recufans Cnmmisjratosfentiet atque Dees,. AD LECTOREM ELE GIA E. A. St ßadiumeredis conimanibusvtile rebus, lucundumq^fimul Lector amice meii, dtsfigrata recens hbris confiripta daobus, Quos legis aß?tlu candidicreq'lacet. Hosminu! auerfia reeipis fit front élaborés, ( ForieftnißeriEtS: mentis inigsia fubeß. ) Hon hominû quiequa morfûs ego euro maiorS, Vmiif ttitegritaspraualet aqua viri. Tant |
|
TamfM^fum nihil eß tlininlt;t mente ereattm, Vt le,tamtjj pmm dtciiur effe nihil. Quad non Inicr edax petulanti rodere lingua Tentet (^ in partem fumât agat^malam, At probus ingen!0,cupidus rerum^ bonarum, Quile/it Auctoris fertpatienter opus. Altenufj^ operampropres accommodât omne Vfibus, vtf.uiunt tempore veris apes. IN ZOILVM, E. A. Oile quid mordes.quorßtm tuaßicula J tendunt? in proprium verstsJpicula miffa caput. Inuida mens nef is quana tibt pramiareßenti Et quibus elogqs eendecorandus erisl Nonal us naftfructus remanebit adunci. Qua contemptus,hal’ensprater inanenihiL Hac mea durabüt,fugiunt taa Zode lucem , Carpere deßßas noßra vel ode tua.. AD CANDIDVxM LECTO-rem D Mitrhaci Boi(s.l.V. D. amp;nbsp;publu ci ordin. Profefforis Vni-uerf Colon, EPIGKAMMA. NEmo monetäru viresfelicius mquam, Nemc^ Buddio redius explicuit. Uic quia numorum fecreta latentia cadet, Diuintqjfimtdcognita itiru habet. Sicut ö'etioluttßaciofa volumina lurü, Materiae fimdi dexter it at e probat. nine ^ inabßrufis latitauerat hadenus antris Ptodtt,^ ducet faits adinßar opus. Aureus eß vere dupliei veßitus amidir Dogmata tradatus itiris (partis habens. Artern prima noua, par.’- altera fingere causai Inde refu!tantes,.ae aptrire docet.. Ergo Eudelij leUor ^udtofe labor es Qua decet optat.i fu fitpe meute tui. Dobtior cuades,rerur:q.peritior h irum. Et rem ttsnfades ijl Icgendo leuem.. |
THEODORVS PHREARAE* üs FalkenburgusS.Theol.Liccn.Gis. carum literarum profedor Vniuerf Colon. XPifjieirot g» ƒ otH^irdTccU •no^nj' at'. J'oi'Kv yjalag T,/j.iifi finit fjidvop x^itrifxn T’aM.« \lt;rct. M ^iO^ Vxhç ty sa8p.b ^is/alAtoi^ il/uÿ n jSitK» ytraaa'KiJ/) (/ÏAayt ƒ wis BjotoT^. Ti^d ’^v «|ii'At» SlSAop rrTcittuo fj.i/J.Hgt;.^l X^A/xcsTOi yvußlnpyvnrt« “/ftt BtAoïg. CARMEN NOBTLIS DOMI-niCodefridiaCruchten. LL. L. amp; ReipuLRuremundenlispro , tempore Cofs. Non montes fais efi petrafq^duro PerfodtJfe labore,(^ eruifie, Altis vifcenbus cauata ab into T erra materiam rudern vel auri, Argentitte velarei metalti,, li i doda anificis manu polita Informant redigatur,'ofibufqj Humaris queat sfitmattone Infirutre fisa Valorisaqui, Q^ocommerciaiufiacitro amp;vltro. Communisfocia^^ vita agantur, Et quifijj obtineat fuum,nec vUi Commutât ia fit nociua return, Nec crebro varians monetafadat, Ac ere fente valor e vel minuta, Htequod Budeltus per erudite Ex return arte docens metaUicarum, Et legumpenctralibus recludens^ Scriptorum varias opiniones, De fummi bonitate Vel valore Expontt,dubiumqjtolltt omne^ Ergo Budelq laboregrata Eac Lector bone mentepeifriiare^ tt j THEO- |
|
THEODOR! GRAMINAEI Ruremumdani LL. L.in libres. Reneri ßudelij Carmen. FErtilueßRegiofuinpßt qua Celria nomen, laltaeifqj proeul non ita floret aj^ris. Hidocusad Aiofani quamRura flubintrat habetur, Atq^fitvnitüalueus vnuiaqu'u. ^ura velutfinem, fic binc bene co^nita nomen inter pracipuat Vrbs Ruremunda tenet. Pteridum quonda chorus bic habstare fororum Dulcia Mußtrum cafira vi^erefolent. Omnia prafenti quamuu Mauortsa luce Deuaflent hominum nonßne clade^raui, ifl fltus infi^nisßudijs amp;nbsp;amicus honeßis, In^emjssmrafertihtate flauens. luppiter amp;nbsp;Mercuriusbic tn vertice ceeU Exercent vires Marte iuuantefluas Cum quo participant :binc apt a vidêiur in iß is Artium ad omnes^enus partibus tngenia. lura,Faculiates,fleer etaq^.ßc qua/i nati, Abdita percipiunt abfi^labore^raui. Corpora quahflicätJimul auraflalubris amp;nbsp;aêr, Et mira inflormant co^nitione animos. Senflt loannes olim Murmelhus illa, Protubt infynem que Rurm.unda virum. Achtea Stirps etta pradara flatetur idipflum, Ortusprintipium qua trahit inde flui. Hellcrmanniaceflratres deflan^ume bini Teftatumq^ domus Kueekbouianaflaeit. Hos Laurètiadüvetera (ÿ noua mania Bur/à Templa viros Returnpercolueretrium. Admiratafluit quos dia Colonia flipe, Et pluresßmiles flecula noflra vident. Inter quospraflens no infimus Audor habetur, Quemproba progenies Budehana tulit. Mejfènbur^iacoflucceflto nomine snatris Hac in Gtldriaci ducitur vrbe floh. Quid tibt Budelq leciorflneere labores Hac operispraflent editioneflui. |
Quamß monetandt dextre defleripflerit arte, De cuius meritis conflitit ante nihil. Q^ihter explanet nodoflaflophiflmata, neenon Obflita quacraffanubefluereprius. Et quorflum comunis habens flententiapondiu Verzat,amp;huic obflèt fintq^ recepta minus-E^re^ysflacth rationibus ordine pandit, Eundamenta mouens rata,notanda tarne. Qt^a qui percipiunt, imitanda voluntq^, deceti Hor urn ludicium non ratione caret. Qih velit vtaiur,nonafl)ernetur inique Cuiminus Audoris complacetifludoput. Care diufleltx tu conterrame vituis, ■ O^'t^j vtA captum eß per^e,tuo/:jjfloue. MARSILIL KOCH RVRE-niundani,LL. L.in I.brum Reneri Budelij I C.decaftichon. CReditur ajfluetaßflemper in arteperitis, V/ibiu amp;nbsp;firmantfliriptaprobataflidê. Qaam belle expert am proprijs incudibusartè Budelij nofiripagina doei a reflert. Ordineperflaeili dunt emufleumqj moneta Cudendaflormam materiamqj docet. Quafl^jfloro dubios regina pecunia lites Sufleitat,cr variansgi^mt vterq^ valor. Deni^j res quiequid numaria continet, illud hÿenq tradit dexter it ateflui. lACOBI A LOM RVRE-mundani L L. Cand. in Clarifs. Con-fultifsimique D. Ren. Budelij amp;nbsp;conterranci opus. ,-Carmen. QVis valor ar^enti pun.fluluiqj metaHi, Diuite qua tellusparturit almaflinu. QMinudo amp;au^uflafignètur imagineflorma. Ad mercesprecium itijfla valere nouum. Qualtterancipitispateantdifliriminalibra, Etflueusflalflo flape flub are latent. Quodq^ magis, quonS toUanturfleedere legum, Quos vartansflerupos qnaq^ moneta parit. Hac |
|
Nlie iiifcfl ex^irtii tra/it T^udeUtu vfti^ Vt nattti^^enio fit labor iße fua. lUe monetalif qut natm in ade parentit, Cudit ab affuetofiripta probatafoco, hioluenßjHc foris digeßa volumina lurû, Addidn bas artis nob hor is opes. Irgo dum fuluas tin^et PaUolus arenas. Et Tagus auriferas voluet ibertis aquas, Dum nurni argèto amp;nbsp;folido cudetur in aura, Et veniintgemino merx preciumqiseforo, jUiUi atemoj extoUetfama laborer, ydnnuet amp;nbsp;plactda luno Temifquefide. ALIVD EIVSDEM AD Zoilum. Arrf4 nue veregratüfuntfecula numis, Àureamatenabitc,aureus Inc labor edt. |
Et nihil bie vit y, nihil improbe ZoUelabls, liesproba, ne carpas, Ljdius hic lapis eß. IVNONIS D E AE AD LL brura AuélorisL.BudeÜj adhortatio. TV 7 Vper egoßriäo cecinifermone, Monee tas Oiwd tuear iußa conditione probat. Fucatasdeteßer opes,fir debihores Çuos hominam numosimpia turbafacit. Nos vbi tu fequeris liber hac in parte,^d ortS « Protrabis^.amp;differsvtileprorßisopus? P umpe morasjucemq^ pet as, mor a fape nociua Fertur ab inßdqs me duce tutus erts. Liber er is tutrice liber me femper, in auras, Conßltum eß prodt,me dues liber er a. |
RVBRICAE
-ocr page 32-RVBRICAE CAPITVM LIER!
.PRIMI.
i De arte feu fcientiacudendæ monetae.
i Deantiqui!ate,dignitate,amp; præcellentia monetarum.
j Monetarum vfuslitnecoaimodior amp;nbsp;oportunior permuté tionc.
^ Quis cudendae monetaehabeatpoteftatem.
j Cuius außoritate moneta lit cudenda.
^ Cuius expends moneta lit cudenda.
^ Uedupltci bonitate monetarum.
S De liga feu preciofitateargenti.
5 nbsp;nbsp;nbsp;De praelUntia, virtute.atque effeßibus auri.
10 nbsp;nbsp;nbsp;Deiigifcupreciolitateauri.
n nbsp;nbsp;nbsp;Qiiopado argentum probetur.
xx Aurum quopaßoprobetur.
1 nbsp;nbsp;nbsp;j De experimentis quæ per coticulam,vcl raraenti alicuiusex* cerpti ealefaßionem fiünt.
14 nbsp;nbsp;nbsp;Deponderibusamp; hbra.
15 nbsp;nbsp;nbsp;De marcho feu marcha.
16 nbsp;nbsp;nbsp;Deextrinfeca monetarum bonita*e.
17 nbsp;nbsp;nbsp;Déforma amp;charaßerenumifmatum.
18 nbsp;nbsp;nbsp;DepedeMonetariorum.
19 nbsp;nbsp;nbsp;Demixturafeutemperaturaauriatque argenti.
20 nbsp;nbsp;nbsp;DeKemedio.
21 nbsp;nbsp;nbsp;Praeftétne ex puro puto,an vero ex auro amp;nbsp;argento permix-to monetam cudere.
22 nbsp;nbsp;nbsp;DeSolidis.
25 nbsp;nbsp;nbsp;Deanalogiaauri ad argentum.
24 nbsp;nbsp;nbsp;De Monetarijs.
25 nbsp;nbsp;nbsp;DeCambijs.
26 nbsp;nbsp;nbsp;Dedietfprobationum.
27 nbsp;nbsp;nbsp;Deperitisinarte.
ARGVMENTA CAPITVM LIBRI
PRIMI, DE ARTE CVDENDAE MO. NETAE, AB IPSO AVTHORE HEROIC O CARMINE CON-SCRIPTA.
R S noua cudendaeper me conferiptaMonets Prodit,amp; in elaram Chrifto redit aufpicc lueem. Lcaorad hunc duplicemTraiäatum candidement tem
Verterc,amp;afFedu fimiliquo dantur,amico
Scilicet, ifta velis precor acceptarelegendo.
Non hie funt tribuis,fentes,non afpera faxa,
Omnia luce patent media, nox fugit opaca.
1 Hie liquet exafta ratione pecunia quid fit, Vndeque proucniat numus,cur dida Moneta, Quamque fit ex van js paffim confeda metallis, Ex fale,orichalco,corioquenumifmata cufa, Plumbea cum ferro,ftannoque pecunia mixta, Arboris hinc etiam cortex auulfa papyrus lunda fuum vifco,pellifq; receperat vfum.
II« Creditur Abrahaenumosfecifleparentem (Maximus artis honos) Ninius fie Rege iubente Primos,inde Tharcz,fie feripta probata foquuntur, Optimus offieij faber eft ratione vocatus.
Sic amp;nbsp;anus Diui fuit Argentarius olim Csfaris Augufti,celebrat quern fama per orbera. HI- Commoda quantumuisfua permutatioreturn Prsbeat, à primis ita coepta parentibus,auri Argen tique tarnen medium præftantiùsüloeft, Scilicet hacomnes trutina licitantur eadem.
Machina quas ingens vafti res continet orbis. Illl. Pj^inceps ergo poteft de iurc ferire Monctam
Solus in Imperio,quibus aut indulfeiit file,
Sufticiens
Sufficicns eriam quos confuetudo tuctur,
V. Publicus aflenfus populi non debet abefle, Prorfus ad hune fiquidem numi mutatio fpedat.. Et fumptus facient illi,qui end ere po dunt, Hoe Icxlmpcriicontraria fraudibuseffert.
Qujs valor interior,bonitas extrinleca qnæ lif,
VIII. Qnalefir argentum, nee non variabilequam fît, Ix. nbsp;nbsp;nbsp;Viribus indequibus fimplex prxpollcat aururn, x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grana quotin marca,quorconftituendacarada r
XI. Hæc duo qua veniunt rations probanda metalla, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^ xii. Velpcraquamfortcm,candentem fiueper ignem,.
Xiii. Vel per acus varias Lyetio mediantelapillo: Qi^od tarnen examen fallax, perfedioralter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?
111e modus per aquam,vcl ab igne tepente,chryfulcanï
XIIII. Pondcrisamp;ratio maiorisamp;inferioris
X V. nbsp;nbsp;nbsp;Mox fcquitur,quels libra modis,amp; marea fecerur, Vncia quas habcat partes,duplicesque quid Anglr Acmcinenra velint:pondufeuJa killtethæcfuut,. Nota virisiftis,quicunquc numifmatacudunt.
XVI- Exteriorbonitasincertisfedibusada
Hadcniis;vlterius poffit conformis haberi'
Xv ir, Traditur;vtquc decensfitforma,charader amp;nbsp;index,^, xvilL SitqucMonetalespenesanxiaturaMagiftros Conferuare pedcm,iuxtaqueferireMonetam Prxfcripnim,eapitis poena grauiore iubente.
XIX., Inde Metallorum mixtura requiriturapta, xx, Neefubfpevenixquiequam molirier vltrà
Qms valeqlmperifquod Sandio mandat amp;nbsp;vrgetr
XXL Hinegrauis orta viros inter contentio dodos
Durât adhuc,votisqueobftantcontraria vota:
Hic puta petmixtis mage puranumifmata præferr, Illaquemultiuagumfuadctcudenda perorbem :. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n
Mixturas alius, quöd fi liga débita fubfit, Conueniensquefuisexiftens legibus, vrget. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-^
XXIL Et qua muis folidus fucratprecioflor olim, Aureus à folido tarnen hoc vix tem pore differs Principis amp;nbsp;populi potis eft conceflio tantum.
xxiiL Hincpitctargcntifucnt proportie quondam
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quibus
-ocr page 35-Qualis ad obryzum,nunc vndenisreputatur
• Parribus, argentum differ re frequenter ab auro, XXIIII. OrdofequensapefitPræfeâ:’osartis,eorum . nbsp;nbsp;. . Non feruiledocens munus nee vile vocari, luratosque virisnon turpibuseffe miniftros Abiedisque pares,Regale tuetur vtrumque, Prineipisexiftenscircum præcordia fummum.’ XXV. Gambia,quiquevalenthæcexerccre, fequuntur, Quod genus officij noftram quoque fpedatadartem ? xxvi Gmnia traftanturbinis hæcipfadietis, gt;nbsp;PerqueZygoftatas cerrarationeprobantur
■ Pixidibusprimosinieftanumifmatacundis.
X XV11. Qiialiter accedit credatur in arte peritis Omnibus,vt iurentquód verumdieerecredant, ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illud fufficict,necad vlterioratencntur,
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufficiatquelibrumficconfummaflepriorera.
ttt 2 DICTIONVM
-ocr page 36-DICTIONVM ET VOCABVLORVM
QVORVNDAM MINVS VSITATORVM
i X P L l C A T I O.
|
A. A Simpliciter poli ta,dénotât fum-mam. Acus,ff9nîgt; ©frdWimamp;dn/ gu® ad probandum aurum amp;nbsp;argentum Lydiolapidi atteruntur. Additamentum aureum veî argente-um, ßüftenobcr ßf6ctn5ufrt5. Acs kitcam.geil) ^Citpffet. Acs Cyprium, rot Kupffer- Aioi velalloi idem quod liga,taff fît* wenNsj startle Ce^ ©olPtf otev ©rt-Bet^. Aloifare,nobis eft metalla inter fe com » mifeere, hoc eft, bletÖÏCfuKcuVUamp;ev-«nrtnîgt;evnplt;tmtfchen/perf(^tcfen. Aloifatio, eft mixtura, etnefdjiefuu^ Ampu llje vitres, glâfcm KolbßCV/ tilt' jnnen ba^ ©iftev vorn Selb burd^ iiarcfivajfêr «Bjefonbert stirbt. Anglos voco Latine, quos Germanicè lSnjcffd)/appelïamus, quorum 19. faciunt in pondère vnciam Coloni-enfem,amp; zo.vneiamTroficam. Aqua fortis,aqua valens,aqua Chry-fulca.indilFerenter flrtVCf WUjftt dici-tur. Argyrocoposdiertur Monetarius, qui Monetiscudendi^ praeeft. Argyrocopiura. officina in quamone» ta cuditur. Argy ropium,locus vbi numifmata cu-duntur. Argentum magis prctiofum,fiuccopu ]atum,eft puriffimum^fcilicet 12. denariorum. |
Auri fummitaSjabfoIutiffîmaeftpro-bitas, amp;adculmen 24.Caraé'corum excoéla. Aurum vel argentum coticula explo rare, QÏolbf ObCV ©«6« miff bcm ©ivddjflojin Vüfult;tlt;n ober probe* ren. B. Bacillus ferreus, dn Cf pfen/bumit man diva^ bnreh ober heMUiTfc fc^fecht/ ein ©teebepfen propriè,oblt;r Q^v«^* tpfen dici ac nominari yoterit. Batillus ferreus» eft quoddam recepta-culum ignis, quo pruna, hoe eft,carbo ardens colligitur, ad pais ftmiÜ-tudinem. BatiUum ferreum, epféne ©djauffet Bellis,marcarn fignificat, hoc eft, pondus oâo vneiarum, quail medietas vulgaris librae. Binae fcxtulae Caraftosdcnotant,amp; ita 24. binæfextulç cumzq.Carad.co-ueniunt. Bon-itas Monetae intrinleca,conl]ftit in liga amp;nbsp;pondéré, im gtS^mft Pnnb ge-ltid}t. Bonitas Monetae extrinfeca confiftit in valuatione Hue indicatura, in WtV-biftungber Snibt ob« ©ilbern pftn* mngen. Braöeolse funt tenues virguîæ , fua iponte plicabiles, quibus etiam bra-étearij inaurare folent, infra lamina. C. Cara^um, Caracas, Ceratium, tin Sami |
|
Cd Ml vocamus, quorum 24. marcam pun auri faciunt,amp; Caradushabetgra na. 12. 001124. vt quidam male autu-mant. Catilluscinereus,alias CopelhjVul gariterartifices CdpcHZ nominantva-Iculum illud in quo maffule probato-ril, Me proben/in fomacula probato-ria collocantur. Cementum Germanice efmenf / fit exlateribuscontuiis amp;CÛ argilla, hoc eft terra cretofa amp;nbsp;Candida, (qua figuli Vtunturad vafa fua conficienda) medi catis, per quod aurum amp;nbsp;argentum ab a:re,;amp; alia extranea materia repurga-tur. Cbryfulca aqua fortis, ©tdVCf ipuf-fev/fupraaqua. Chryfophifium officinaeft,inqua lauaturaurum. Collybift-T, Numularij, Argentarij, Trapezitæddem fignificant,Germanis weebfeftrs. Capellatum alij CompeUatum argentum à Copellaitadiâum,quafi ad fummam vfque puritatem cogatur, amp;nbsp;in catillo cornpellatur.©oaiißöcr Cd* pellen genommen tvwf. fupraArgétum. Coticula feu lapis Lydius,ftvcid)(letn. D. Den perabbreuiationemdenarium fignificat,bemev gallicc,nos pfennlngvo camus,quorum 12, mareä puri argenti faciunt, amp;nbsp;quilibet ex illis recipit 24. grana. Aon'iit.isn^ Docimaftes.aeftimator, céfor,probator, ^drtetli Germanice. △cH»AA«siHi eft ars probandi J^om ^01/1« probatio,examiBitio, perfcra-tatio. E. Cng.Çngel^/ Anglos voco latine quorum dixi ïÿ. ynciam Coionienfem facerc. |
F. Fiftulaeexbrafteisfacftae, Nos^eUp-dier/roUen oöec nirletn. Fomacula probatoria em probier £)ftf. Fomacula latericinia,eti 1 probier 0f6 ton (leinen ober erben gebaefen/ferrea ex ferro confeâa. Fomaculæos.CSJînntfoi^be^ £)flt;n^* Forceps .^{nel)f/îong/ Foram ina fpiritalia funt quæ fpiritu promouent, '^tUfl^efter. §■€ grein fiue grana fignificat.quord dixi 24.dcnarium facercin puritate me talli, CaraCtushabettantum 12. grana contra alios qui hæcnon videnturin-tellexiffe. I. Indicatura cftextrinlëcus valor mo netarum,ficut ipla valuatio, non vero intrinfecus,vtBudæus fentir. Lanx nobis eft probier fcl)dtl. Lamina amp;Braâea,inquit Laurent. Valla,fic differût, quod lamina fit craC fior, tenuior amp;nbsp;magis dilatata bradea, platten vocamus Germanice. Lapishæraclius,idem quod lapis ly dius amp;nbsp;coticula,de qua præcedit (trei^ (feln. Libra penfilis ein probier mdg. Libra etiam aliquando idem quod as,mina, feu pondo, vncijs 12. vel Vta-lij 15.conftans. Libellademinutiuum pronumulo faepeponitur. Liga fpecies eft mjxturae,b(l^lntpertlt; big gebulr/fotn etiam vocamus granura fiuegranulum. Loculamentura libræ penfilis, do-munculain qua libracollocatur, amp;à vento conferuatur, probier fajï/probler (ljd)t communiter dicimus. Lotofein lolly notura eft pro deci-anafexta parte vniusmarcæ, amp;ita me-ttt 3 dietatena |
|
dietstem vncîæ fighificat. ' LotonisColonienf. pondus eft pl. Angiorum. Lotonis Troficieftio Anglorwm. M. ’ Magifter Metallicorum, ^crgnifi-(Tre. Magifter Monetæ 3)Ïi'in^m(t(ïlt;V. Marrus feu Marca eft pondus quo Magiftri Monetales amp;nbsp;aurifabri pafiim vtunfur,haben» oâo vncia_s amp;,loto.pe$ fedecim. quot; Marca ärgeti puri habet duodeeim denarios. Marcaauri puri i^. Caraöos. ...Maflula pura hue auri hue argenti fein/rfsa/fuuber ©oft viiböilbvr/fe von hit Sapelfcn »irt genommen. f Meracjfhmumeft argetum h-ucau-rum purum putumr,ein/fein/puer/©t( beroï)er@olfgt; Momentunobis eft Germaniceufj/ aliasqualecunq; temporis fpacium amp;nbsp;pondufculum hgniheat. MonetariusSOïnnget. Monetariorum Magifter ïVïün^mei* (Ier. O. Obryfum aurum idem quod auru pu turn purum meracifhmum fein ©olbf. Operculum, ©ecfe(. Os fomaculæ fupra fomacula. P. Pes Monetarioru foeß/eft meta Mo-netarijs Prafcripta in cudendis numis, quam omnino obfèruare tenentur. Phiala poculum,patera. Pondérales malfulæ , pvebiev ObeV fonflflein gewield. Proportio auri ad argentum qualis, mie hie werNening ©olamp;g gege ê tlbet jif erdeten. , , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , . |
Puftulatum aurum fignificat«tiara excoaóliÜïmum. Quaternx hliquæ.funt grana, ©rem/ quorum-denarius habet 24. qf- Onentleirt nobishgniheat,quo^ rum 4. lotonem faciunt, aliquado pro vna quartal ponitur, quodeftpon-dufculum ofto momentorum. K. Ramentum ,parua particula exnu-mo hue alia auri argentiue maflula ex-cerpta vel excifa. S. ’ Scoriam dicit Plinius omnem illam fpurcitiam quæ à métallo abftrahi po-teft. Selibra, pro marca ponitur oâo vn ciarum, Semifextulæquartam partem vnius Caradi hgniheat, fe^nïi eUfo orey grein. Semuncia,3|lein (oflyhabés 4. drachmas, huegutntlein quatuor. ' S'gnoragium, hoceft quod ex per-cuhioneMonetarum PrincipiaMone-tariopenhtatur. T. Tegula hgniheat operimentum ca-tillorum,tegit enim aurum argentum-que in fomacula, Germanice ïVÏuffel dicimus, V. Va1ua,æftim3tio,taxatio , “jSJeVliie-mng/dicimus. ' Z. Zygoftat$,funtlibripendes pervr-besconftitutæ, qui proprie,à vocabuli hgniheatione,pondcribus præfeôli di-ciintur,àlibripende, quamuis ad illos etiam pertineat inueftigare malTulaiu autnumorumligam. Etlic iudiciura fuum interponunt de valorc intrinfe* co,tam preciohtatis,quam ponderis. Molin.num.ybj. NosGermariiZygo-ftatam |
gatam,f»(1Vî'ffn/vocamus, vt panîm Je Zygoftatica libra eiïea quæ publice ijsfitmentioinlmp.Ordina.amp;egoBu- temperataSc probata eft , hinc etiam deliusdeijsplcnius traftaui libr.i. de Zygoftaticafidesdicitur,hoceftplena art.cud,mon.cap.i($. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;examinataqueæquitas.
SIMONIS TOELMANNI POMER.
I. V,D.IN CLAR. VIR. D. REINER! r BVDELII, LL. LICENT. LIBROS,
Aurcj^Eæ/airp,«.
De variés varij varios feripfere monetis Traftitusrquorum laus fiiaquemquemanet».
Attamen haudvnquam cudendi prodiditartem Qiiifpiamunexhaufti penèlaborisopus
Sponte fua fugiens:vcritûsuerecludcrecunâis Sacra Dcæ,paucos quæ pênes elle folcnt.
Publica donee amans REINER VS comraoda,doâxgt; \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Artern hancargutatradiditarte,libro.
Qua fretus,dubia in nummisænigmata foluit, Dodorum intorns exagitata modis.
Monftrauitque viam,cognofci qua genus omne Nummorum,amp; certo poflit vterque valor.
Omnia quæ magno contexta labore BVDELI, Conuenit auctoris non line laude legi.
INDEX
-ocr page 40-fl^j/j Squot;lU.. ;
-ocr page 41-INDEX RERVM MEJMORABILIVM
QVAE IN HOC OPERE DE MONETIS ET
ReNvmARIA CONTINENTVR.
Prior numerus numer.margin alter pagimdenotat.
|
A, A.A.A.F.F.litera:,quid denotent.nu. 37. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pag.9. Abrahæ parensTharesprimus mo netarius.nu.i7. Abfurdum eft locupletari cum’akerius damno.38. Abfurditas Molinxi maximaaperitur.n. 3'5‘ Abundans cautela incontradibus nó no Acccflbrium'obligationis'accommodari debetad piincipalem.nu.8. yu Accefforium corrigcre aut reftringere principale non debet.7. Achillæum argumentum pro communi vt Budelius.6. Aftus »gentium contra intentionemip-forumjuon operantur,fed bené opera turjpro vel pratter,amp;c.jo. Aftusibi cenfetur celebratus, inquem locum confert iurifdiâionem.iî. 116 Alt;kio pro empto copetit re æftimata tra-ditaeademqueeuiiSa.io, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181 Acusaureæ quo pafto fiant, quodque 14. conftituendxus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î4 Acusargentcæ qualiter fiant,fecundum numerum ii.denariorum.8. jj Acusargentex xqualiter vtfiantfecun-dum numerum i6.lotonum.io. $J Acuum i6.ftrui3ura.n. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;56 Acuumconfeftiomultiplex, fecundum Acuum tria genera confiituuntur.f. I4 Acuum,quibusaurumprobatur,fabrica. nu.3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Acuum,quibus argentum probatur,fabri Additamentum expuro argentofumen- |
Adulterina moneta pro légitima non ha- Aduocatis,Architedis,Tabellióibuscre dendum.8. Aequitasprxoculis Ecclefiafticisperfo nis efle debet.3r. Aequalitas inter debitorem amp;nbsp;creditors Aequiualentia noux monetx , quxloco antiqux prxftatur quomodo commen-furetur.i,amp;6. Aes fui temporis in Gallijsfuit ii.den.'amp; io.g'f.rec.Molin.83. AEs liiteu mixturx inconueniens.8. Si AEristemperatura cum argéto exemplis declarata.9. Aeris ratio ad argentum qux fit, amp;nbsp;argen tiadaurum quoad volumen corporis, ^? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;. Aeris appellatione antiquitusomnismo Aereinumi etiam hodieinmultislocis cuduntur.18. Aerei numitempore obfidionisciuitatis Traieden fis percuffi,eorundemqj for Aereos numos vti quondam, ita amp;nbsp;hodie quoquecudi.ij. Aereos nuraosad bene placitumPrinci-pum tolerari polfe.4?. Aerarium,amp; Tribuni xrarij, qui dicatur. Aeri color natiuus rubeus fraudulenter d(trahitur.i3. AEll imatio prxdiäis verbis addita quid AEftimatio in mutuo vim non patitur. 73- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497 a AEfti- |
|
IN D 1 X IN AEftimatio rei traditæ venditiouem facit.9. Aeftimatio Statuto aliter faâa quam vfu recept3,quid decendum.t, Aeftimatio temporis contrada? obliga-tionis in pecunia infpicirur,etia!nfi re probata fucrittalis moneta.nu.i. 5.371 Aeftimatio amp;nbsp;non res petenda.6. Aeftimatio temporecontraétusfacia,at-tenditur.7. Aeftimatio aurei crefcit propter deterio rarionemjminuta; monetæ.47. Aeftimatio ab initio contradus praefcri-pta attenditur.u. Aeftimatio amp;nbsp;va lor in imperio vnifor-mis haberi d:ebcr.6. Aeftimatioamp; variatio valori.s pecun-ia-runv vndecaufetur,amp; quæ dicatur iu-fta æftimatio.Et quotuplex fiat frausin monetaj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35ï Aeftimaxiorerdébitât confideraturfeeu-dùm locum, vbideftinata eft folutio. nu.9.. Aeftimatio indubio ncQ facit emptioné. 12. Aeftimatio ingroffis Sr numis minutiori bus debet efte reciproea amp;nbsp;correfpon-dens.^y, Aeftimatiavenditionem quandam facit. ’'‘*‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^°7 Aeftimationis pecunia? per partium con-iientionem materia ample examinabi-tur.nu.2.3.4.5.8.amp;.'ro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;407 Aeftimationem amp;nbsp;valorem extrinfecum monetæ elfe iufpiciendum tempore folutionis.ij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;721 Aeftimationem reddendam^etfi exprefsc non fit dicuuni^vt redhibeatur.7. 184 Aeftimationem non femper facere vendi-tionem.15, Aeftimationem contraftus tempore currentem loco fpeciei foluipolfe, vult Molin.ö. Aeftimationepublica fublata, debitum tarnen foluendum.13. Aeftiraatione in cadem Coronali amp;nbsp;aliae fpccies etü expendantur tarnen multü nihilomiaus in ijs perdimus exponen-dis.2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ÎO |
TRACTAT. Affedus non punitutjfed bene elfedus. Aftedio contrahentium inobtrudendis amp;nbsp;recipiendis numis debet tempera-ri.23. Albertus Brunus,quid deauropuriffimo fentiat.34. Alciatusbene intellexithiftoriasRqma-nas.14. Alciati fententia prxfumptionibui effi-eaeibus tuu.atur.iz. Alexandrnm Macedonem monuit Ariftö teles ad conuentorum obleruationê. A lind in Iegatis,aliudin conrradibus ob feruatur,vt quidam voluut.3- Aliud proalio inuito creditori folui non pofte,fallentiaa plnres recepit. 13, 19^ Aliud proalioinuito creditori foluine-quit.3; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;196 Alchymia rrunquidftt arsapprobata. 18. 35«-Aloy,quod qualitatem deftgnet.88. 558 Alloyer Gallrcum verbum quid fignifi-cet.2. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8» AmiGusplato,Socrates,magis arnica, ver ritas.nu.7.ii4-amp; pag.5i.nu.4!, Aualogia décupla amp;,quindecupla.$9. $f« Anglica lues,prodigiola circamonetam.. AngliCaroInm VI. Regem Galliæ mente captum detinent ope Philippi Burgu-diaciaui.i8.amp;27. Anglorum Colonienfium amp;nbsp;Troficarum collatio.nu.jo. Anglorum 5c momentorum adminiculo omnes numi librantur.12. Anglix Regina ex argento ferè puro rtu-mosfecit.i2. Annivniufeuiufquepropriam effe præ-fcriptioncm.7. Annona: caritatem hodie maiorem efte quara olim fuerit.idque exemplis plu-ribuscomprobatur. Annonæ caritas non eft maiorhodiè qua fiieritantetreccntosannos. Aanuum Icgatum non vtendo non amit-Annut |
DE MONET. ET RE NVMARIA.
|
tkiir.y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2tj Annui reditus qnaiifer foluendi.i. 218 in Annuis reditibus etiam quo ad intrin-fecum valorem folutionis tempus in-fpiciendum ,amp; quarc lecundum Rom. amp;Gemini2i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;569 an Annuisreditibusfolutiôis tempuscô-lîderandum,vt quidam volunt.i. 118 Annu.i pecuniæ præftatio per Principem^ quo pado folutionem confideret,4.38î Annua præftatio immemorialis abfque f caufa.quid operetur?49. Antonhis 'rriumuir,taxatur quod Monc. argenteam adulterauerit.87. 357 Appellationes in Ducatu Geldriæ imper n)ifl».?4. Appellationes benè exc!uduntur,fî Supe riorisconfenfus accefferit.4î. 109 Aqua Valentis vis mirabilis,20. AquaCryfulcaaliaqj inftrumenta,quo-modoconficiantur remiffiuè.19, 48 Aqua?cliryfulcçadminiculo amp;nbsp;per cerné tumpurum fît aurnm.25. Aretini quoddam côlîJium difcutitur,amp; vtalienum rei)citur.i6. Argentum volumine corporis duplo mains eft auro.49.' Argentum quo tempore Roraæ fuerit fî-gnatum.12. Argentum putum purum efle i2.denario-nim.num.i6. pag. 43.nu,53,ï49.amp;nu.i2. 356. Argentum regium Cineracium quale.70. 55i. Argentum purum efl 12.denar.7r. 333 Argentum quotuplex probetur.3. 38 Aigentum Parifinum quale fit.21. Argentum ad inftar vini probari.tj. 42 Argentum ii.denar. amp;nbsp;18. gran.elTe Cineracium.75. Argétum purum putum Moli.dicit,quod n lex granis abeft ài2.den. fiue 11. denar. - 17 g^.nu,81. Argcntummultiplex reperirur.9, 27 Argentum puftulatum vndedidum. 76. quot;■334. Argentum puru-m putum in probationi--'' bus quando habeatur.13. Argentum purius la.denariorumnonrc- |
peritur.num.7. Argentumfacilius quamaurumdepraua tur.37. Argentum qualiter ab auro per aquain valentem extrahatur.16. Argentumquisprimumadinuenerit. 4. 12. Argumentum à vera mente partium va-Jet.28. Argentum quando primo fuerit fignatii. 419- Argentum merum non videturaptum ad conficiendum vafa argentea.78. 334 Argentum pufillatu tripliciter fieri.Gra-nallium quid fit.79. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;534 Argentum puftulatum,quid.7. Af gen turn merum aurifabris nó benècó-uenitin vafisconficicndis.44. Argentum Regium ,cui tantùm vigefima quartaäuridceft.17. Argentum ab auftoritatedoftorum.n. 19. 7“- Argenti bonitas Pari fienfis qua; fit. nu. 33. Argenti ingens copia ex India anno 66. Argenti quantum in pecunijs fitjparü cu-randum.12. Argenti tantum in minutiffima moneta, quantum in maxima habita proportio ne,num.23.amp; 24.323. nü.n.pag.iot. Argenti pes quondam ir.denar. amp;nbsp;12. gra-norum fuit.80. ArgenteiTuronenfes,qui fuerint ? Etin-telledus Clem.2.de magiftris.8. 6c8 Argenti quantum in maffa fit inueftiga-tio. 14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4» Argenti libra qualitater intelligatur..1. 612. Argenti tantum erit in nurais,quantum in maft'a,2. ’ Argenti tresfpecies recenfentur aliaseft multiplex.69. • Argen ti boni tas itidemdißinguitur. n.6. 609. Argento probato permanet pars 48.im-mUnda,vt quidam fentiunt.22. Argentei irurrgt;i,quo temporeprimum Ro tnxfïgnatt.i. â 2 Ar- |
INDEX INTRACAT.
|
Argentei quales fuerint quibus ludas Argenteo additamento in proba eft opus, amp;quare.ir. Argentcos numos puriffimos olim cufos. 29- Argenceos numos omninó puros auctor ipfefæpè ftampari fecit.30. Argumen turn à contrari js propter diuer-fitatem rationisnon procedit, nii.30. 146. Argumentum ab intrinfeca bonitate vi-ni ad extrinfeca pecuniæ valet.36. 490 Argumentum’aconcradu mutui adcon-traftumcenfus valer.16. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707 Argumentarioarationecafusconuerfiua procedit.14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïij Argumentatio àfolitisamp; confuetisefü- cax.s. Ariftotelislocus expenditur adintelle-dum lurifconfultiin 1.ufF.de contrah. Arsnobiliorcenfctur fecundum nobili-usfubieftum.zt. Artisprincipiadebent eflecerta.ij. 4t Artificium cedendorum numorü,amp; quibus modis perficiantur ac formentur explicatum.iï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;88 Artificum modus loquendi ómninoob-feruandus.yt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5TJ As quid fit ,eiufdem qu e valoramp;,diui/îo. Î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éét Aslibrallsquomodo paulatim fit demi- nutus.i6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$î4 Affis partes quales conftituantur.r. 419 Aßesquotpödus habuerintapud Roma nos,amp; quod noflris Marauedinis con-ucniant.j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;580 Attendendumhoc ,de quo verifimiliter aftum creditur.17. Autoris Budelij decifiocommunicofor rais.j. Auftoris explicatio quadra mis facilior. Augmcntum certar monetärfuperueniés debctur,cui ipfa fpecics.yo. 49t Augmcntum vel decrementum monet» fuperueniensanatrendendum. 10.479 Augmcntumpaulatim amp;nbsp;fenfumfuper- |
ueniens,nura.iï9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171 Augmencum futurum nó cedit lucroem-ptori,fed véditori,quia illud tantun* venditum intel-Jigitur,quod extabat temporecontraftus.s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7oj Augmenrum naturam fequituraufti,amp; codera iure cenfetur.n. Augmenrum fuperueniensin iniquadila tionenon confiderarur.5. Augmentum in perfolutionedotis fi læfa eftfiliaraaiore pro dote relinquenda nondeducitur.6. Augmentum amp;nbsp;decrementum exterius cui profit vel obfïc.ï7. Augmentumamp; decremétum debitorem refpicit.9. Augmentum an fpeftecadReum, quieft inmora,nu.6.amp;8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;Augmenti exti infeci ad defeöum intria fecum collatio.ij. ' Augmentifuperueniétis naturam copio-I\usexplic3t Molin.to8.. Augmenti inopinati lucrnm emptorem rcfpiccredebet.6. Augmentatio pecunia? quo fit introdufta iure.4. Augufti Imperatoris,Auusfuit Argenta-rius.20. Aurum preciofiffimum mctall0rü,eiuC-demq;definitio.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt Aurumomniplumboeftpotiderofius. j. 3*- Aurum amp;argcntumRomæ fignatum quo tempore fuit fecundum Plinium. n.v. Aurum in 24.Caraft.diuifibiIe,amp; hoc cf-feprxftanciffiinum.r.. Aurü purius argento excoquipoffe, vult MoliniEUs,amp; malè.14. Aurum amp;nbsp;argentum in puritateconueni-unt.if- Aurumargento latiusdilaratur , amp;quo pafto.iS. Aurum purum ad quadrantemamp; quadra tisquadrantem, quale fit.17. Aurum apud AEgyptiosperabieftasper fonasefFodiebatur.44. Aurum purum non céfetur aptum vtinde monew fiat.jj. Aurum |
DE MONET. ET RE NVMARIA.
DE MONETIS. ET RE NVMARIA.
|
DE MONETIS, E manonemconfiJeia iJunu}. i8i Communisopiniode bonitate intrinfe-ca rcijciturper rationeSjnu.u.ü.ij.it amp;if. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;511 Communis ædimatio prçua’ct ei, quç ftatuto in vlum rcccpto conünuitur. Communi fentenciæ non fcmper ftan-,~dttm.4?. Communifenrentiæ rationest æquitate fukæ infiftèndum, nu. o.pag.î$.amp;nu. né.pag.70J.amp; num.io. pag 108. d: nu.10. Cpmmunem fententiamDd.detempore Ïj.çontr.aiftusréfutât.Molinæ. nume. lu^ RP’g’bnr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Communern fententiam devalore intrin lèco,quoad tempus contraftus, tribus argumenriscorroborat.il?. $67 contra Communern Molinæ.fententiam corroborât.U4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Comparatio feripturæ fit perartisperi- Comparatio fit per duos fcribendi peri- Compellatum argentum eft n. denarior. Concordia tes paru® crefcuntj difcor-dia maximçdilabiintur. Conflaturamauriamp; argétiefieantiquif-fimam/eftimonia facrarum literarum. oftendunr.41, Conatus punitur aliquando, aliquando Contraftus tempus infpiciendumjcommunis habet opinio,nume. n. pag. Condernnatus ad monetam maioremfpu là aureos)an foluere poffit in minima moneta.nume. 19. amp;nbsp;lo. cum'fequent. p^g- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni Condernnatus de falfamoneta, appclUa-renonpotcft.il. Condemnatio ex obligatione veniens, contradus temp is refpicit, nume. i. Condidionetriticaria quæ petantur,nii-me.23. Confeifio faâa prxtextu erroris,reuoca- |
r RE NVMARIA. tur, fi non per pattern aduerfamfuc- Confufio materiarum faciCjVtaduIterini numifçpèfiant.ir. ConfufioneMetallotum fublata, impo-fturis aurifabrorum amp;fimilium fatis fuccurfum bod mus cenfuit, num.40. Conclufio fequitur pro communi quod habet Budclius.16. Conclufionis primçMaximæBudelij fal-lentia nocabilis.8. Confenlus inlpicicurincontradibusfe-cupdum tempus contiadtus,num. 12* pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jóS Confignatio habet realis folutioniscffc-■j«ftum,amp; quando hoc verum, nu. 6.10. Conliliummalum confultori peffimum. Confilium pro creditoribusad euitandû pecuniar Variationen).2. Confiliarijad dietas probationumablc- Confiliariorum in dietis officium, nume. 8. Conftitntio Imperij, cudendam purain Conftitutio Imperij contraeos, qui ra-dune, aut tondunt monetas,nuine.j2. ConftitutionesImperij communern fen-tentiam corroborant.8. Conftitutiones Imperij omne lucrum à numorum pereuffione auei tüt ac prohibent.n. ConftitutionesImperij certum monctis valorem dederunt.4. Confuetudo,quod poffit folui moneta argentea eria acre contaminata pro au-rea,eftfcru3nda.2. Confuetudo immemorialis,inducit ius amp;nbsp;priuilegium. Confoetudo legibus prxualet, num.jj. Confuetudo generis, quod pro auto mo-lolui poffit, celfat, quotiefcunque partes conucncrunt,vt omnino aurum fol uatur.12. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73 c Cen- |
|
INDEX IN Confuetudo facit,quod vna pro alia fol-uatur,aliasregulariter non poteû, nu, i6.p3g.i98.amp;num.4. Confuetudofecundum ius commune interpretanda, ne creditor darfmum patiaturj. Confuenido communis irapezitatatten-ditur,quando valor pecuniae nafcitur. Confuetudo qualis in folucioncattendé-da.17. Confuetudo facienda: folutionis fecun dum pecuniam currentem qualis cife debeat,amp; quanti temporis, amp;nbsp;an Jiget forenfes,vel ignorantes.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;401 Confuetudo loei contraóius in folutione nunquid attendenda.rj. Confuetudo ex co quod communiter ac-ciderc folet, non probattrr,contra Do-âo.64. Confuetudo tantum habet de effeéiu, quantum de vfu, nee vltrà progredi- Confuetudo patria: feruanda eft in pecu-nijs foluendis.p. Confuetudine vel priuilegio ius mone-tandiacquiri poted. Confuetudine generali receptum, vnam pecuniam proaliofolui pofîe.14. 197 Confuetudine ius eudenda: moncta: acquit! polfe.3. Confuerudinibus foei eines, parère de-■ bent.17. Contraftus tempus indifferenter infpr-ciendum femperefle, fumma infcitia reputatur.4. ContraxSiusâclblurionis tempus quo pa-do idem fignificent.ï. Contradös qui frt ad pondus, numerum, vel'inenfuram,efi impcrfedus amp;nbsp;conditionalis.!. Courradus aleatorij funt lmpromiffi,nu me.133. Contradus tempus, quoad bonitaté in-trinfecam,infpiciendum.i2. Contradusex conuentione legcm accr-piunt.i.. Cantradus talis præfumitur,qualcmver |
TRACT. Contrad'.isamp; diftraduseodem iure re- Contraifusrempore,fi valor intririfecus mclioratus,h-uededucendum.ii8. 5/1 Conttadustempus infpicrendum,probat ur a u dor i ta te coufilij Collegij Pa-picnffs.i3.p2.t6«.nu.2.p2.23i.amp; nu.6.68» Contradus tempus inannuis infpicitur rcdditibus.12. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;224 Contradustempus infpiciendum in mu-tatione valoris intrinfeci, ad omnia contraduum genera refertur.13. 168 Contradus amp;nbsp;folutionistempusquomo do fe habeat remiffiuè, per Dd.audo-ritates explicatum.38. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;174 Contraduinominato renunciare,parte altera inuita non licet.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124 Conttahens in loco deftinato folutioni conueniri poteft ,amp; non in loco initi contradus,nifi ibi. habeat domiciliu, ruim.20. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;694. Contiahentes non cenfentur cenfiffede futuraasftimatione.ï. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;377 Contrahentes quoad valorem pecunia:^ vel aliarum rerum, dicuntur c-anfide*-rare tempus prafens,non futurum,nu» me,4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ix'^ Contrahentes de moneta tempore contradus currente cogita,fi præfumitur. Contrahentes non videnturde alio tempore, quam contradus cogitaffe, nu*-me.j. Contrahentes contrahendo non dictituT cogitaffe, rautationem moneta: futu-ram.6. Contrahentes in dubio, non praefumurr-tur cenfiffe de moneta reproba, fed de moneta in loco folutioni deftinato,. curfum habente.ij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;693 Contrahentes fe fubieciffe al ex non eft præfumendum.14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JOt Contraxilfe in co loco vnufquifque intei ligitur, in quo vt folucret, fe obliga_ uit.4, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;790* Conuentio inter partes fada, omnem tof lit dubitationem.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19» Conuentio talis pra:funiitur,quares funt fubfc- |
DE MONETIS. ET RE NVMARIA.
|
fubfecutæfalutiones.îz. no Conuentio in eoJein pondéré,materia amp;nbsp;curfii feruanda:Tenor enim obligatio-nisdiligenter infpiciendus.i. Conueutioni de intrinlèco amp;nbsp;extrinfeco initæjftandum.ii. Conuétionem valere,decerto aliquo nii-morumgenere, communiseft fenten-tia.ij. Coreaceam monetam quondam perciif Coreaceam monetam tempus Regis Ioannis captiuitacis exticifTe fabulam ef-fecontra Guid.Pap.ioj. Coronatorum,quos vocat Cæfareos, pes. Couarruuias ex puro argéto numosquó-dam pcrcuffbsteftatur.ii. Couarruuias Budzi fentêtiæ videturac-quiefcere.ï9. . Couarruuias argentü purum, haberi nó pofTe dicic.17. 'Coticulx moduscertior per Plin.amp;Molina:. quam per ignemamp;aquam puta-tatur.17. Crauettæ rationes in d. confil. referünir. num.f.6.amp;7- Creditordebitorisfidem fequutus,non eft raelioris códitionis, quam funt có-eurrentes creditoies.ij. Creditor de iurenon tenetur in alia mo-neta,quam qui debetur, folurioné reel pere,de confuctudinevero aliud ob-feruatur,4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71$ Creditorcuius intercfl,pecuniam llteri-usforma: nonteneturrecipere.ïi. 451 Creditor poffitne debitoremin porterü obligate,propter fxpiùs fadas foluti- Creditor fi nihil eins interfit,recipit ne-cefiarioaliam probammonetam, n.io. pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;481 Creditor nunquid pati debeat interelfe augmenti in pecunia.j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;339 Creditor,fi adum fit de certa fpecie mo-netx,aliam inuitus non recipit, num. Creditor tam minutiores, quam grolTos numos tenetur accipcrc.io. aoi |
Creditor morofus nunquid teneatnrreci pere pecuniam,quæà tempore morse diminutaeft.t. Creditoran poffitcogi ad recipienda pe-cuniam Principisnon fui,a fuodcbi-tore.j. Creditor intereflè magis recipcre maio-rem,quàm minoremmonetam noneó-fideratur.iï. Creditor viliorem pecuniam, quam expo fuir,recipere cogi non potert.7. Creditoris interefie facit, vt pecunia in fpeciedebita ita reddatur.19. Creditoris intcreffe m obligationc fpe-ciei attenditur.io. Credirori ita erit prouidendum,vt debitor non nimium grauetur. 7. Creditor! obfequiofo magis, quam debitor! tenaci fauendiim.fz. Creditor!non fucciirritur,feientermo-neram debiliorem recipienti.34. xz8 Credirori rede fit folutio per $i.alb.cur- Creditore inuito, aliud pro alio folui nó poteft.r. Creditor aureorum quando fentire po-teftdamnum recipiendo argentum,co gi non poteft argentum recipere.t. 719 idem fi non fentirctdamnum, num.3. Criminis confc!us,quopado puniatun pag- Crucigerorum defedus Germanorü notatu r. Cruc!atus,Blancus,AgnusDe!3quaI!s mo neta fuerit.8. Currentis monetx verba tempor! cótra-dus amp;nbsp;folutionis accommodantur,nu me.i. Curfus,amp; vfusmonetx potius,quam materia amp;nbsp;fubftantia confideratur,num. D. DAlerorüaddrachmasratio.iï. 6^4 Damnum decremeti fpedatad de-bitorem.eigo ad cum quoq; fpc-dat augment! lucrum.5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;477 Damnum, dcrcrior.iiio, feu diminutio monetx debitoris danocenfetur cede-é x re.y. |
|
Darius Rex puram monetam fecit, num. Data forte in muïtiplici fpecie, paöo no fit, vt non alia proba fiat rcluitio ,nu- Debitum fi fit antiquiffimura,qualiter fi-enda folutio.r4. Debitum ex gratia, refcripto vel prjfcri-ptoPrincipis veniens,qualitcr perfol uendum.3. Debitor notabilisquantitatisnon poteft libera: i foluendo minutiorem pecu-niam.16. Debitor ex vrbanitate prius admonen-dus,quàm citandus.ii. Debitor non cogitur ad foliitioncm anti-qus monetae, cumPrinceps iubet nume rari de noua.i. Debitor morofus tenetnrad folutiontm pecuniae quati pltirim i valuit à tern pore morar,nu.i.3.8.pag.373.amp;nu.i.j. 397 Debitor peeuni.T in genere amp;nbsp;indifferenter foluere voient,an debeat infpicc-re valorem peeuniç,fecundùm tempus obligationis.r. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;384 Debitor non morofus nunquid liberctur foluendode pecuniareprobata. 373: Debitor non liberatur foluendo pecuni-am diminutam, feu deterioiatam, nume.8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^4 Debitor in diem, decrefeente pecuniar ae-Rimatione, an teneatur ad intcrefle, num.$.9. Debitor morofiis,argt; transférât in fe monetär periculunr.. Debitor pccuniæin genere,dequa pecunia folueredebeac. 6. Debitor poteft vnam fpeciem monetär pro alia foluere in regione Pedemon-tlum,amp; hoc de confuetudincillius loci.18. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78 Debitor fpecieiexiffens,hoc add ico,Monet« currentis tempore folutionis,nit-me.t. Debitor longe tempore foTuens de pecunia minorata, anpoffit fepræferiptio nedefendere, Debitor foluere nolens de pecunia pro- |
TR AC TAT. mifla,an poffit recurrere ad valorem temporis contradus.I. Debitoris eft eledio, in qua moneta fol- , uerevelit.i, Debi tori antemoram nihilimputandum eft. Debitorem creditor non prius admonés, in expenfiscondemnatur.13. 157 Deberi fibiplus feiens, an fibi prariudi-catminusrecipiendo.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40J Decern dolia vini in eadem bonitateamp; numeroniutuans,foiuit, neque preci-umafeendensquidmutat.js. 49J Decimæ de qua pecunia foluenda ,num. 6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^^ Decifio quardam Neapolitana examina-tur.i8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jiS DecifioSenatusBurdega1enfis arquapro-batur aliquot rationibus, num. ly.16.17. amp;i8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yif Decrementum valoris poft moram empi toris,emptori nocer.18. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;507 Decretum Principis fuper folutione fc-cundumnouam pecuniam, nunquid perfonas Eeclefiafticasliget.3.Et quid de ignoranribns. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40S Delidumcoeptum,fed non confumma-tum,excufatur.i3, Delidum confilio praehabito perpetra-tum,lig3t incolas.io. Demonftrationibus profuaopinioneef-ficacioribus vtitur Molinæ.117. 568 Denarius quadrupliciter à Monetarijs accipitur.89. Denarius olim cudebatur ex argento pu-ro,quanJoquecx mifto.y. Denarius in viginti quatuor grana diui-ditur.r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ib'id. Derrarij, amp;nbsp;feftertij valor traditur: amp;nbsp;in-telledus l.vlci.C.de domationib. num. n. Denari330. argentei, quibusludas Chri-ftum tradidit,per quern fintfabricati. num.y. Denarij,amp; quinarij pondus examinatur. Denariorum acceptio apud Germanos eft multiplex.19. Depo |
DE MONET. ET RE NVMARTA.
|
Depofitarius dominus ell, fi depofito vti potefi.5. Depofitumad numerum abit increditu. Depofitum librarum certarum faäumj augmentum amp;nbsp;decrementum numorü debitorem refpicit.4. Depofitum cum facultate vtendi adcer-tum tempus naturam mutuifapit.n.4, Depofiti ingenere periculum ad deponé tem fpe(ftat,nifi recipientis morainter ueniat.i. Deponens non fentitcommodumdepofi-tæ confignatæ peciiniT,7. Deteriorfafta monetafifit qualitererit foluenda.4. Deterioratiointrinfeca minutioris mo-nerxfacit ceflare augmenti æftimatio nem inaureo.nu.i4.amp;24. Debitorem non oportet nimis efledeli-catumjamp; creditorem nimisonerofum. 24, Dies interpellât pro homine.2lt;gt;. 240 Dies in vfufruflu annuo amp;nbsp;alimente cedit in principio cuiuslibet an ni. nu. j. 570- Differentia qua; fitinter relidum purum amp;nbsp;conditioHa!e.$. Differentia inter debi turn ex lcgc,vel fia tuto nunquid fir.$. Difficilia qua pulchra.2f. Difficultasin contraflus amp;folutionis té pore magna confift it.r. Didum Doftoris intclligendum eft feeii dumlegemquamallegat.tp. 694 Difpofitio Iegis,ftatuti confuetudinis,in trinfecæbonitatis mutationem exclu-dit.i2j. Ditiioquinquemodisfit falfitas.num. 4, t42. Diftindio antiquorum bouitatis intrin-fecæextrinfecæ.is. Dodi viri aliquando afcopo-aberrant, i. 161. Dodoriattefianti de confiietudine cre-ditur.35. Dodores in pundo pœnarum funt varij.. 21? |
Dodores non femper fidcliter citantur. Dodoresin leduris verius quam confi-lijs loquuntur.ir.2 99.amp;nu.8.7of. Dodoresdiucrfimodè fæpe funt loquu ti. Dodorum liberi gaudent parentumpri-uilegijs.57. Dodoribusamp;Mediciscredendum. nu.s. 149. Dominus recipiens penfionem cenfetur remififfeemphyteutæ omnem pœnani amp;nbsp;moram pracedentem.iy. 480 Dominorum ins cudendæ monetx haben tiumjnimia indulgenciataxatur, 29. Donatio quingentos aureosexceedens in finuanda.19. Donatio vitra quingentos aureos infi-nuata , dequibusaureisintelligi/de-bfat.7. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ Dos débita amp;.’ recepta qualiter foluenda. Dosfiue refiituatur,fiueconferaturident juris erit conftituendnm.29. Dos iuxtà perfönarum qnalitatem amp;nbsp;pa-trimonij quantitatem daridebet, n. 9. Dos an fitrcfiituendacum pecunia eiuf-dem valoris,cuiuserattempore, quo fuit confticuta,vel tempore reftitutio-nis. 49. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71Ä Dos folui debet de moneta currenti pro-miffioiiis teinpore.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;46$ Dos dicitur mulierum proprium patri-mo'nium.8, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^4 inDoreconfeflafubfpe numerationisfu turXj tempus numerationis attendi-tiir.7. Dotis perfolutio in moneta qualiter fiat. 4;7.amp;3.368. Dotis canfa efi fauorabilis, pro qua in dn bio debet fieri interpretatio. num. 8- Dotis reflitutio habet dilationemtempo ris.s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38T Dodrina finguïari.s,quantum aurijargen ti ,amp; arisen mafi'afitjCognofccndi.2U 4*. |
A’Xf-
-ocr page 54-' INDEX IN TRACTAT.
|
AouiMasH’jfignificat idem quod Zygoftates, nu.ij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119 Drachma decern amp;odo filjquis conftat. 418. Drachma quopado diuidatur. numer.ii. ^64. Dubiafifitde minimis fit interpretatio, 16.233. amp;nbsp;nu.!y.36f. Dubitandum non eft, de qua pecunia fit faciendafolutio,cùm audta fit,vel di-rainuta moneta in contr3du cenfus,amp; quadecaufa,22. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709 Ducatusquomodo poffittaxarijad hoc, vt moneta folui debeat.7- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73t Ducati mutuo dati quomodo veniantx-ftimandi ex partium conuentione : vt fididum in eadem æftimatione illùd feruandum.nu.5.amp; 9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;409 Ducati ex marchoquof fiant, item ex libra auri. 10, Ducati ad rationem 4.1ibrarum dati,quo padoreddantur.i, Ducati ad rationem folidorum taxati, poflunt folui iuxta æftimationem. 0,3, Ducatorum pes inueftigatur per exemr-pla.17. Ducatorum liga qux fit.18. Ducatos paffim quarta parte ceratij à pu riffimo auro diftare.3.y. de Dupodiojfemilfe, quadrante, triente, femuncia,amp; fextula.4, E. Ledrum quid fit ,vndeetiam numi Em phyteuta pen fioncs debitaSjper fadas folutiones probat.30. Emphytcuta? qui in current! moneta fo-lutionesfecit,fuccurritur. 439 EmptOrdebitOrgCneriseft.9. Emptor fibreuiretrahatur , nondicitur confiderabilem vtilitatein percepiffe. Emptor augment! recentis 'detradioné nonpatitur eriam præftita cautione, fi breuidiminuaturderefundendo.y. 506. Emptor an ex breuitate temporis cótra- |
dusindemnis dici poflet.ij. $07 Emptor,folutione fada, quomodo in rc-tradu precium recuperet, audo valo-reaurei.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;506 Emptor in retradu indemnis ferurfhdus eft.nu.3.amp;9. Emptore non foluente fi retrahitur res, nihilintcreft, quomodo precium fol- Error quorundam de extrinfeco valorc notatur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘’'‘ d'93 Error Budæ!,Molinæi, amp;nbsp;Codini taxatur, 9- Erroradmiiruscorrigitur.t9, 129 Error probationis amp;nbsp;calculi de iure cor- Erroreorum qui puritatem negantargé-ti.19. Error Molinxi taxatur.ç6. Erroris caufta, quo probatio per coticu-lam probatione quæ per ignem'amp; a-quam fit præfertur,detegitur. num.if. Error! fe fubijcere, indicium temeritacii eft.4j. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yt Erroncisfententijs infiftendum non erit. 44- in Executione non confideracur caufa de præterito,fed locus amp;nbsp;tempus, vbi amp;nbsp;quando fieri debet.rr. Explicatur l.vbi autem.fF,de verb.oblig. contra Accurf,26. Euidio de fua propria natura contradlu! Ex iminatur fentetia Bartoli in I.Paul. dft folut.zt, Examinaturconfilium 13. Oldradi. nu, 9. 523. Examinaturgl.in c.fi quisaliquando.§.in Leuiricodepoenit.diftind.i.n.ii, 590 Executionispundus, pertinet ad indicé executionis.16. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;216 Exemplis iudicandumnon eft. Nee quod fadum quam quod fieri debet confide-randum.122. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po Executionem contradus quat concernut, infpicitur coufuetudo loci deftinatar folutjonis.ar. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;694 Expenfis cuius moneta fit cudenda?\_82. amp;nu. |
DEMONET. ETRENVMARIA.
|
INDE'X IN TR AC TAT. Ferrei commixtio cumrcliquismetallis diffitilis.i?, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zj Eerendum eftj quod vitari non poteft.zz. ^’'• Fiftio nunquàni habet locumjnifi concur ratæquitas.y. Figura circularis in numis præfertur. 47, 744. Fides inter Mercatores plurimum valet, ij. Eides alicui habita, iuramétum excludir. FideiulTor conueniri poteft in loco per principalen! folutioni deftinato. zi.' Fifcusquandocogaturcapcreæsamp; argé-tumproauro.y. Fifcus in duobus cafibus nó teneturxs amp;nbsp;argentum pro auro capere.3. 400 FlorenusColonienfis communis recipit albos.ï4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;193 Florenus vtifpeciesin obligatione,ita quoque vt fpecies perfolueudus.zï. lay Floreni,cuius fint valoris.5. Focneratorfummèluerofum reditum re-cipiens,non eft audiendus.6. Forma in moneta qualiter attendatur. 19. 358. Forma feu figura externa non multum eu Forma extrinfeexbonitati alferibendam. Forma rei fublata interitquoque fubftan Formæquædam iuxta Ordinationis Im- Forenfisin quibusdifferat à non forenfi. Foren fis contrahensin vno loco, licet li- geturfiatuto,quodignorattamen , fi ex il!o flatuto enormiter lædatur, po-teft patere reftitutionemaduerfusdo-minumj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;676 |
Formarum diuerfitas non facit, vt numï reeufari polfint.ij. Fomaculaprobatoria qualisefle debear. Fornacula: latericÏa: ftrudura.iz. 4t grlt;mfcamp;lt; vürtußlcnbifc^e ‘3)îûnç vevpof- Francus,qualis moneta fucrit, amp;nbsp;quo pó-dere.amp; valore.*-. Fraudis przfumptæ timoreiuris communis decifio mutari nequit.8. Frumétum per teftatorem vxoi i legatü, pofieaconfumptum,pereundem quo modo veniat foluendum.id. 4^9 Fundamento fragili exiftenteomniade-fuperconftruóiacorruunt.iS. 4a G. G'ldi iacoséquités parens,L. Bude-lij quondam percuti curauit. 17. 79- Gem in.Roman.Menoch.fententia contra GcneraIiszygoftatTofficium.9. 119 Generalesapud Brabantinos curam mo-netarum habent.iz. Generis obligatio ad tempus folutioniS refertUr.13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Generis obligatio ad quamlibet fpeciem Generis obligatio foluiturper folutioné Generis obligatio in valore exftrinfeco Genuenfes qualiter numos fignauerint. ©fbdft ffbhebev ©olbcn vnnö ©ilkni ©civiclif cfl(cl)cr ©often vimt ©ffbem Georgius Agricola parumpei à fcopo va Georg. Agric, de auro puroputo opinio. Georg. Agricol.fententia de hac qujft ior Germania metallisomnibus, prxterqua auroabundat.24. Glolfa |
DE MONET. ET RE NVMARFA.
INDEX IN TRACTAT.
|
Interpretatio plenior.in teftamentis fit quamconrraftibus.iS. Interpretatio l.cum certum. comuniver Inrerefle damni emergentis, amp;nbsp;lucriccf-fantis quomodoprobetur. 17. Tnterefie damni etiam in ma mis minutio-ribusconlîderatur.9. Intereffe vtru m qu e ta m i u re Ciui li, q u a Canonico peti poife.ifi. In erefle lueri intrinfeci ratio non debet haberi,^' anfemper verum, nu.4.amp; j. Interelfe fucri cefTantis eriam in dclidis confiderari.ir. Intereffe luerr cefTantis in eontradiibus ftridi iuris attendritur.n InterefTc damni inbon.fid.contradibus Jocum haber.13. Interelfe vtrumq;.folitus mcrcari poteft’ exig^re;i4. lhterefieduplex,dani emergentis,amp; la^ cri ceffancis.9. Interpretatioin dubio contra retrahen-tetn facienda.8. Intrinfecus v.alor feeundum Molin-, paru-curatur.10.. Intrinfecus amp;nbsp;extrinfecus valor debet bi correfpondcre.(O2. Intrinfecus valor non debet attendi ali-quando. Intrinfecus valor potiusquamextrinfe-cus confiderabilis.2o.i8j; nu. 2.529. Intrinfecus monetat valor extrinfeeo prç^ ftantior iudicatur.ii. Intrinfecum valorê in annuls reditibusj quando minus curandumi2. Itaque Intrinfecus valor- non curandus., z. Intrinfeci valoris ampliationes amp;nbsp;limitât ioncsproutfentit MoJini num-nji. 5«gi- In tr i n feco va lo re i n n li m i s m i nu tis m ut a tOjCrefcit valor groffarum monetarült; extrinfecusamp; hoe cafucôcraâiistem-piMatreiTdendum.34. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171 |
Intrinfecamonetæbonitasin quibusco- IntrinfecabonitasS: extrinfeca fymme-tricèdfcbentCon'Uenire.9. Intrinfeca bonitas in penfionibus annuls debet attendi.6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Intrinfeca mutationon habetur in confi-derarione,dum[fiodöforma,amp; valor t--dein fit.39. Intrinfecam bonitatem effe fubfiantialé.; Intrinfecç boniratisRcgulacommuniter receptauu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;róST I-ntrinfecx bonitat. ad extrinfecam quÄ fit ratio amp;nbsp;habitudo.30. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï^t Intrinfecæ bonitatis ratio quopaftom-uefiiganda.j- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f^y Intrinfccar bonitatis vamtio vergit in incommodumdebitoris. . 43ÿ Intrinfecam bonitatem confiderandam docetexperienria.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,p 53t loan-nes Andreae eil fur Oldradi, num.j- Toannes VicomercatusTiciniiura Ponti* ficiadocuit.30. ludïus feiens rem furtiuara efré,pecuni-am non repetit. 19. ludxus in bonis Ecclefix, amp;’ extraneo-rum non gaudetprxdicio priuilegio» 10.. ludxorum priuilcgiumcontrai, ineiiii-lem.obtentum,forenfesnon ligat. 18,. 206; Index proprio motu poteft peritos con-fulere.25. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijj index in dubio in partem mitiorem incii: nabif. 18. Index ex officio Mercatori vtrumque ia-. terefteadiudicabit.15. ludicis ai bitrio multa relinquuntur. itf.. luramentnm feme! prxftitumfufficit,ad' quod fit relatio.i6. luramentum periti aliquandb prxftant veriratis.24. luramentnm perludices prxftitum, né appelletur, nulJiuseft niomenti.n.jz-109.- luramentum in litem in obligatione certs |
|
DE MONET. ET RE NVMARIA. teftamentî.ir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï9î Legatiimpecuniæ in foluendnm fit iuxta valorem pecmüæ tempore fadti lega-tijVel tempore lolutionis.’nu.îo.amp; 51. 717. «tæpecunia: locum non habet, num.if. ïuramentum in litem in numis nodatur rationeaffedionis.3i. Juramenta per fubditos ad coaZiionem Dominorum,neappelletur J præHita, non luDtobligatoria.58. lurifdidio probatur percoJiedarumTo-lutioncs. lurifdidionem eiukates habent, vicon-fuetudinis immemori31is.nu.7. 10 lurifprudétia amp;nbsp;Theologia propter fub-iedum circa juod verlantur, praeftât. xa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H7 lus ex fado oritur.?. lus decimandi difficilius,quam eius qua-litas præferibitur 14. lus cuden. monetæ priuilegio , amp;,ex có-ceffionePrincipisacquiritur.numc.a. 10. lus cuden. moneta:, num. priuatis perfo-nispoïfitconcedi?n.ï. Jure Canonico omnia iura funt abroga-ta, quæ malam fiderocolerant.num.14. ipfo Iure,amp;c. fententiamdeclaratoriam nonexcludit.ao. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ziT. LApides preciofosPrincipes viri ma gnifecerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;761 in LedurisDd. verius,quàm Con-filijsloquut0s.il. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209 Legatum in certaconfiftens moneta, fol-ui debet iuxta valorem tempore con-diti teftamenti currentem, num.i.pag. 7.00- iegatum prolibus naturalibus fadum, cenfeturfadum in recompenfam alk mentorum, ipfis debitorum. numer.x. 700. legatum.códitionale nunquid refpiciat folutionem fecundum futurum cuen-tum pecunia:.4. Legatum intelligitur fecundum tempus |
Legati augmentum amp;nbsp;decrementum an legatariumrefpiciat.i. in Legato annuo non fufficit vnapræferi ptio.6. Legata vniuerfaliatempus mortis confi-der3nt.i9. Legata inteftamento relida qualiter fol-uenda.t. Legata partientaria tempus teftamenti cófpiciuntj vniuerCaliateftatoris mor tem. 17.. inLegatis vniuerfalibus tempus mortis coufiderari.19. L.cum certumjde aur.amp; argé.lcg.intelli- L.i.contrahen.cmptio. explic3tur.nu.il. L.cum certum,de aur.amp; arg.leg. If.expli-catum.8. L.centum.fF.de auro amp;nbsp;argent.leg.nouus L.tacenti,ad inftantiam naturalem recur rendumeft.6. L. vxorem. §. teftamento. de leg. ?. amp;nbsp;l.fi .ita. de aur. amp;nbsp;argent. lega. intelleótus. 18. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;711 Ldnciuilem. C. de furt. habeatne locum inludæis.17. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10^ L.Cum certum de aur. amp;nbsp;arg. leg.intelle-dusfingularis.il. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109 L.i.lF.detric.ad. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48Ï Lex vel ftatutum poenam imponens ad quod tempus refpiciendum.nu.6. pag. Lex vel Statutum tempus folutionisex-primens,illildconfideratur. num.10. lit. Lex communiter lata in omneSjtefpicere debet omncs.49. Lex in ratione debet confifiere, amp;nbsp;didu rationabile iudicem debet monere. 6. 464- Leges priores per pofteriores abrogan-tur.u. Î i Leges |
INDEX IN TRACTAT.
DE MONET. ET RE NVMARIA.
lotonesqualiter hic 3CcipiantUE,num.
gt;4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9
Lotones finguli in i8.granafccantur.nu.
ly. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ibid,
tontg^ ©0ftgt;ÿ verba, quid deugnent, num 14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
iorrtßö ©Ölbfif/ quale aurum fit per au-éloremexplicaturn.16. ibid. IStrig^©Odi?/ mcraciflimum defignat aurum.17. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nx
Lucrum cum aliéna iaftura eft darano^ fum.u.
Lucri ceflantis intcrefleMercatorespof-funt exigere.6.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ibid.
Ludouicus- Romanuj nouitatum inuen-' tor,amp; propriæ- inniti fapiéntiæ dici-. W.?.-
Ludouici Romani de Oldradi fententia ,^jiudicium. 13..
M.
MAgix amp;nbsp;Maneiæ fumma cft differentia.
-vlagiftri Monctalcs notulis qui-bufdam vtuntur.13.
Magiftri Monctalcs amp;Zygoftatæ quopa-
Magiftri Monctalcs ad pondus amp;nbsp;ligam collimare debent.9.
Magiftri Monctalcs quidam fumptibus ?; Dominorum viuunt. 10.
Malum minus è duobus eligendum, num. ï'ii.
Mala fides præferiptioni obftat.ir. 114 Mala fides fuperueniens,præfcriptionein impedir.14.
Marauedini boni,sfurei, amp;nbsp;communista-lia inituræftimatio.6.
Marauedini veteris cum nouo coliacio, num.j.
Marauedini boni,amp; marauedini aurei x-ftimatio.4.
Marauedinus aureus cuius æftimationis
amp; ponderis fucrit ante hæc tempora* num.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;640
Marauedinus Caftellanus nouus,amp; anti-quus,quomodo agt;ftimetur,iuxta vnam opinionem, vbi multæ leges Regia: de monctis loquentes ex plicantur.t. 6xi Maruideres funt in Hifpanijs vfitatiffi-mæ,licet propriè numusnon fit, qui itavocetur,fiue petia.x6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;661
Maruideris Hifpanic« æftimatio.io. 66$ Marca puri argenti quot habeat grana,nu mc.8,.
Marca quo pado per Georg - Agricolam diuidatur.4.
Marchapondus,quid,num.4.pag.$83.amp;nu
Marca duplex eft,Colonienfis amp;nbsp;Trofica.
Marca Colonienfi paffim in Impetio vti-mur.4.
Marca puri auri, amp;nbsp;argenti, quopadoæ-
Mariti verba receptionem dotis in aureis auri confitentis, qualitcr intelligen-
Martini fententiam in prçferiptione mul ti fequuntur.8.
Maffulf Anglbrum amp;nbsp;momentorum or-dine, qu£ amp;nbsp;quales fint ,colloeantur.
Maffularum ponderalium figurç duç,nu-me.6., .gt;„
Mafia vt foluatur,prçcifè quem obligari.
Maffarn pro pecunia non folui, communiter receptum.4.
Materia amp;nbsp;forma moneta:,in quantum moneta ipfius monetæ, forma amp;nbsp;mata-rianoneft.4.
Mareriam in pecunia confiderari,num.
I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5}o Mathematici propriè qu i dicantur. 414 Mathematicorum officia in miiltis funt vetita. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Mathematicorum officium quare quondam fuerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4B Medicus Ciuitatis folus auditur.H. lyi j j Medici
-ocr page 62-I NO E X . IN * TR A CT AT.
|
Medici indodi vnocollyrio omnes mor-bos curant, jj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JoJ Medicinx iftx oinniû funt falutares, qux dolorem aliquem pariu.ntjamp; i ta fanât. num.î4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T J Median! viam ingredi tutiffimum fore, num.t. Menochius in vaioreraonctarficumMo-linæo videturconuenire.j. Menscontrahentium Temper débet atten di.nuni.8.pag.i9o,.amp; num.ii. Mens contrahentium pro folutione pecu ' nix maxime confideraridebet obva-riationemmonetx.ij. Men fura agrorum variata,eaattenditur, qux eft tempore contradus.u. 524 Mercatores ex xquoamp; bono omnia debent peragere.14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;116 Mercatores eo mercesvehunt,vbi prx-ftaijs pecunia reper{tur,$. Mereatores folent in initiojeontradus dequalifeate monetx difponere, num, U.pag. Mercatorum anaritia taxaturaugmétum numerum caufantium,to9, Mercarifolitos poflunt in foroconfeien tix petereintereffelucri.fi. 398 MetaHum vnum aJtero eft prçftantiùsjnu me,t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31 Metallapermixta feparari comodepof-fe.41. Mctalla vtplurimum inter fe funt perm i- Metallorum confufio è medio toJlenda. Metallorum confufio Reipublicx perni- Metallorii miftura vt fit xquabiJiSj epor- Minor aduerfuslongiffimi temporis prç. feriptionemreftituitur,}.’ 68(5 Minor prxferiptio quadragenaria non fuffieit contra Elpiefiafticam perfona. Bum.3}. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ii Mi notes fortes ad communia commercia exercenda, fabricatas non efle, nunie. |
Minutiorispecunix quartaparsapudtn-fitanosfolukur,i7. Minutiores fortes, in magnis fummis re-! dèrecufaripoirunt,i3. Mixtura xris amp;nbsp;argenti.eum auro quomo do fiat, 20. Mixturaxrisamp;argenti cum auroadmo-dvmpericulofa.il. Mixtura ex duabus partibus argenti, amp;nbsp;vnaærisjcommodè fit.2i. Mixtura Thallerorum Imperialium qua-lis efle debeat.3. Mixtura xris argentique cum auro exem-plisilluftratur.i4. Mixturx aureorurnin auro exempla,nu-mc.iy. Mixtura alborum qux fit, amp;nbsp;qualiter fiat;. Mixtura numorumde 8.noftris nunc thaï leris.ir. Mixturaballerorum qux effe debeat,nu- .“^•'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ' ’♦ Mixtura in numis vfitatis defenditur,nu- Mixtura feu temperatura auri amp;nbsp;argeriti quidfit.t. Mixtura ex ThallerisPhillippicis.6. 8i Mixtura ex xre ad argentum qualiter fi Mixturx ratio exemplis oftenditur, nu- Mixturx alicuiusexamen quopado infti tuendum.iS. Mixturam metallorum admodumeffeno ciuam. Mixturam Thallerorum cxplicantia ex-emplaplura.b Modus vtrique parti tolerabilior eligen-■ dus.14, Medo ac qualitati foluedi quomodo prçf fcribatur.4. Molinxusà communi fententiarecedit, amp;ex quacaufa.9. Moli nxus quare abfurde fit loquutus,nu. Molinxus paffim inucnitur fingularis,nu me.4, Molinxus contra communemquxftione difcu{jt.nu.ii.pag.i89.amp;nu.3o.3r. yi8 MoU* |
DE MO METIS, E Wo'linæus in quo grauiter lapfus,num.io.
Molrnacustres potiffimàm fpccies in ar-gento conftituit.ij.
MoJinï'Proportionein congruamaliquâ vrget valoris extrinfeci crga integ. num.tr.
Molinæi fentenria de auro obryzo, num.
28. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$0 Molinæi’vcrTypographi error detegitur in tibra; pai titione.?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61 Molinæi intcUeólus de tempore teftamé-
Moincntorum noneft eadem ratio, num. i«.
Moneta-circa formammutata’, an poffit -^foluicrcditori nolenti.16,
Moncta data ad negociationem attendi-tur,vt quantitas 9. '..
Moneta debet cudi talis, vt poffit vbique expentfi.t.-
Monera debet tantum valere in maffa, quantum formata.
Moneta dcteriorata in materia, liga, aut pondéré, ad tempus contradus fitre-fpeüus.i.
inMonetaduplicc confidetaribonitatem ‘ ' intrinfeeam amp;nbsp;extrinfecam. io, 7x0 Moneta ex tribus caufis falla effe poteft, num.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;448
Moneta groflaarftimatur,amp; taxatur per minutam.io.
in Moneta.habetur potius refpedus ad curfumamp; taxamPiincipis,quant ad nia-teriam.j.
Moneta habetur iftius, cuius eft imago amp;nbsp;infcriptio.4.
Moneta habebic femper vnum valorem vfualemeriam vbique.18.
Moneta in folutione annaU reddituum qualisrequiratur,amp;:c.t.
Monetalcgcm fui valoris aSuperiorita-te accipit.42.
Moneta minuta foluto femper impurior. num.67.
Moneta in intrinfeco valore non facile
T RE NVMARIA.
augetur.i}4', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ gt;nbsp;$76
Moneta in Statutis quomodocunquemu-tetur, nó refert, led lolutionis tempus infpicicur.7.
Moneta proba in extrinfeca amp;nbsp;intrinfe-co valore'debet conuenire,nuni. 14. pag.
Moneta proba ex aKro,argento,amp;2rc có-ftat.5J.
Moneta mutuo data,fi effeda vilior in va lore intrinfeco redderetivr,nó dicere-tur reftitutum mutuum in eadé boni-tare, qualitate amp;nbsp;fu Wlantia.44. 71 ï
Moneta in depofito-amp;niutuo qualitcr red denda.
Moneta inteUigitur de aurea*amp; argen-tea.
Moneta mutata, de qua- ftatutum loqui-tur,cenfetur quoque mutatum ftatu-tuni.i.
Moneta quandofolui poteft,fi floreni fol uantur.,arcipiunturfeGundùni valore temporis Iolutionisi4.
Moneta noua fi proveteri foluatur,debet ' fieri folutiofecundùm eins æltimatio-
Moneta non deducitur in côtradum, vel altam difpofitionem, inquantuni nio-neta,fed fub ratione valoris. 11 uni. 40.
Moneta omnino pura fitne cudenda ? nu-me.7.-
Moneta puramaximus eft thefaurus nu-nie.j) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.-
Moneta fucceflu temporis nunquàm fuit melior3ta.22.
Moneta,feu eius valor quomodo dicatut mutari intrinfecè,amp; extrinfecè,nu-n,c.9.
Moneta fi forts varretur, quomodo debe-at fieri folutto.'.
Monet3' tribus reprobatur modis, fcili-cet, inmateria,pondereamp;curfu, nu-me.ii.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;448.amp;4 49
Moneta tribus modis falfificatur. 424 Moneta Variata,folutio facienda eft ad a-ftimationem antiquæpecuniæ, vel de antiqua pecunia. 5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;729
Moneta: verbum qualitcr interpretatur Alciat.
-ocr page 64-|
INDEX IN Alciat.tr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ny Moncta vnaanne pro alia pofft folui.437 Moncta vt iufta fit, quæ requirantur, nu- Moneta in contraftibus deducitur, -vt fimplcx valor.44. Moneta çftimatio, an referenda ad tempus mu tui,veliolutionis,nu.io.u.. ma-ximè in dote, num.14. amp;nbsp;quid in ftatu-tis, num.17. amp;nbsp;quid in laudo amp;nbsp;fenren-tia,n.10.19.11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 $7 Moneta auri boni amp;nbsp;iuftiponderis folu-tio promiflajoon poteft fieri de mooe-ta argentea.y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;731 Monetaconfenfu populi requirunt. 41^ Moneta bonitasintrinfeca in duobus có-fifticqualitate amp;nbsp;quantitate, num. 49. pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;548 Monetçbonitas confideraturrefpeftu v-fus,non autem matcrij.x. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;681 Moneta cudendi ius an foli Imperatori quandoquereferuatum.yS. 494 Moneta fpecies vnatantùm duplici modo mutatur.î9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Moneta cudendç ius priuilegio, amp;nbsp;con-ceffione Principisacquiritur.i. Moneta cudenda ius fummum ell Regale. 18. Moneta fabricator primus fuit Thares pater Abraha.19. Moneta cudenda ius, quis habere dica-tur.f.pag.4î6.amp;num.i. Moneta currentis verba , folutionistem. pus defignant.io. Moneta charader mutatus, non efficit credirori,filiga remanfcrit.8. J^oneta cudendç fcientia difficilis ell,amp; intricata.r. Moneta£urfusamp; inftitutio lurifgen. nu-nie.9. Moneta currentis expreffio, an excludac monetam currentem tempore contra-ftus, fi tempus folutionis non fuerit nominatum.12. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4if Moneta deprauationem ex multitudine Officinarum proucnirc.4j. Moneta detenoratio contigit tempore quot;nbsp;Philippi Pulchri in Gallijs maxima. |
TRACTAT. num.ty. , . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Moneta cleftio in diuerfitate cui effede beat,credicori5,andebi.toris, num. 30. pag- Moneta frausquibus modis fiat, nume.j. pag. Moneta monent nos certi alicuius pre-tij.io. Moneta pen:tùs reprobato curfu, cuius fit pertcuJum, créditons fcilicct, air. debitoris.ij. Monetaqualitertingantur.iS. z^6 Moneta Ipecialia funt multa.num.38. pa. Moneta folutio fit fécundùm tempusco-traäus, non autem £olutionis,num.8. p^s- Monetafeu pecuniadeterioratix node-*! betcadere periculo debitoris non mo-tofi?i. Moneta tria requirere videntur. Moneta valor intrinfecus quando confi-raridebeat, vel tempore contractus,-vel potiùsfolutionis,num.i.amp;p.amp;per totum confilium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;704 Moneta valor intrinfecus mutatus in Ic-gatis reliótis..6y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..aoy Moneta variatm multiplex-ell, numc« i. Moneta variatio in bonitate cxtrinfeca qualiter intuendauifolutione,nuin.6. pag. Moneta aftimationemdat,qui cudendi potellatem habet.6. Monetam falfam fine quis fundat, fine ■ percutiat,parum rcferre.16. Monetam probam fub imagine Impera-tOrisfabricanS.17- Monetam falfam altcrius Principis cu* dens.j8. Monetam falfam Imperatoris cudens,nu me. If. Monetam poteft aftimare,qui amp;condc- re.ii. Monetam minimam folui polfe, vbi plu-reseiufdem funt nominis. MonetamfaUam expendens,arbitrio iuf dicis punitur.28. Monetam viliorem pro pretiofiori reci:^ piens. |
MONETIS, ET RE NVMARIA.
DE piens,fibi prxiuciicat.lt;).
Monetam reprobatam expendens, an te-neatur poena falfi. 10.
Monetam vUiorem foluendo debitor li-beratur.6.
Monetam ex pnroaut mixtoauro^aut ar-gentopiobam fieri.jï.
Monetam temporibus abraham fuiffe v-fitatam.9.
Monetam adulterinam cudens/alfi tene-xur.6.
Monetam abfque poteftate etiambonam / endens,tenebitur.S.
Monetamm quasftionesaDodoribus ob-fennus explicatæexiüunt ,nunie. 9. pag.
Monetarum prifcarumcum noftrishodi-ernis ædimatio.
Monetarum ratio diligenter exeuffa, nu-mej.
Monetarum fallitati quo paflo fuccurri poffitexconfilio Bodini.
Monetarum fortes anno 1531, qualicer fuerunt in bis partibusæftimatæ, pag. ^^5-
Monetarum mutatio à iurecómuni tam incognita,quam rcprobata,amp; exorbi-tans.4,
Monetarum extrinfecusvalor minuscu-ratur.6.
Monetas falfas expendcns,qualiter puni-atur.33.
Monetis Sanctorum imagines imprimun tur.7.
Monetarij qui cenfeantur iureCodicis, num.3.
Monetarius quiPrincipum monetascu-dit, nihil habet commune cumturpi-busofficiarijs.p.
, Monetarijex longaconfuetudine ha-benrur à contributionibus immunes.
Monetarij duplici iuramento conftrm-guntur.30.
Monetarij gaudent priuilegijsamp;immu-nitatibus.31.
Monetariornmacceptio, fecundùm Sui-dam,qualis.}9.
Monetariorum perfona debet effequali-ficata.3f.
Monetariorutnappellationequi veniant num.i.
Monetariorurn operarLorumptijticipalis 'Söjttticilrötnd^tT .qualiter jur«, pag.
Monetariorum, fecundam quofdam,vile amp;nbsp;abiedum ftiifle ofticid, vbi quod honoris vita caiifa æquip3Ercntur,nù-me.t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nj
Monetaiiomm priuilegium inimperio. pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii'i.amp; confeq.
Monetariorumpriuilegia perMaximili-anum Cæf,confirmata.36.
Monetarios non ede feruilis condition!^ num.9.
Monetarios Bodinus propter peregrina vocabula,quibus vtuntur, reprehen-dit.3i.
Monetarios non ede turpibus idisperfo-nisconferendos.Ov
Monetarios idos in Codice nominatos, nonedefalfarios.40.
Monetarios idos in Codice viles Nego-ciatotesfuide.41
Monetandiarscirca aurumamp; argentum verfatur.ij,
Monetandi ius Principum offibuscohæ-rct.iï.
Morafacit,vtdcbitorispericulofit,quod ' monetæ decrefcant.il.
Mora ed vel regularis,vel irregularis,nu me.18.
Morafauore artatis, Ecdefiæ, piæcaufx, libertatis,contrahitur.,9. 137
Mora morofo femper ed nociua, num.r.
P’g- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...
Mora per vnicam cxtraiudicialem inter-pellationemcontrahitur.ii. X37 ó Mora
-ocr page 66-|
INDEX IN Mora contrahidicitur in loco deftinatat Mora caufat interefle peticionem, 4x8 Mora nociua etiara innutnis minutiori-biis.7, MorajnonobftanteinraniétOjdeiure Ca-nonico poteft piirgari.jo. Mora quo paito definiatur^nume. 4. Mora facit rera arftimari quanti plurimi. numj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xjj Mora morofo in grofia pecunia nociua. Morx probatio cui incumbat,nume. x. Morçpurgatîo cédât oppofitione per ad- Morx purgatio fit multisdecaufis,nume. Morx periculum indiftinde morolum Moram quo pado creditor cómittat, nu-num.6. Moram lapfiuvnius diei facit,num,27. Morofus ad intrinfecum, non extrinfecu interdfe tenetur.io. Mortistempus in legatis confiderari, fe-cundiim quofdam.7. Mosregion-is,in quocontraduscelebra-tus fuit,attenditur, num.i.amp; 17. 690 Mutatio monetx nonconfideratur,quan doexea nullum prxiudicium oritur. num,38. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;713 tWiw^orbnun^ vorn 3af;v 1582. pag. 263. Mutatio curfus monetç in obligate ex có-tradu non impucatur debitori, nifi poftmoram.4, Mutatio monetx quomodo probetur, quèd fit intrinfecus fada, nume. 36. pag. Mutatio monetç in fola çfiHnatione,qui-do attend.! dcbeat.i7. Mutatio pecunix poft moram, an no-cear, vel profit creditor!, nume. 4. pag. Mutatio monetx quomodo probetur, |
quod intrinfecus non fit facia, num. x6.pag. Mutatio monetç tunc haben da ell in con-fidcracione, cum traftatur de detri-mcnto,amp; pixiudieiocreditorisjnum. xJ.amp;Ji?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;710- Mutatio vera materiæ amp;nbsp;indicatur* non J nocebit creditori, nume. 00. 6x. amp;nbsp;6j, f pag- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;494 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ Mutatio monetæefi in detrimentum,be t maximum fcandalum popuii,amp; poni- turcxempló Regis Aragonix,qui mu-tauit pecuniam,amp;ex refcripto Iniao-centij III. reduxirad priftinum valorem,num.37. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;715' Mutationes crebrx communem fentsn-tiatn adiuuant.num.i8.pag.i82.amp;’ nunr. me.y, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289 Mutuum fadum de centum Ducaris,aJ rationem decern folidorum , qualiteV-intelligatur, fi pecunia invaloremi-nuatur,29. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45/ Mutuum an folui poffit in alia moneta, iuxtavalorem tempore contradus,ne-gatiuè.4r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;497 Mutuum fialicui fadum fit, vc adPafcha reddere teneatu r,àdie Paie hxxd ira»-tio quanti plurimi veni re cêfetur, nume. 26. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45»: Mutuum in qua moneta refundendum. num.i. Mutuum reddere in eadem fubftantia, quantitatc,menfura,öc pondéré, num, * , u.p3g.i9O.amp; nuni.x, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;484 M.utuumcertx fpeciermonetx,valorem' Mutuum dansamp;accipiens,refpicit valorem’ vfualieni. 33, Mutuum débet eftegratuitum.13, in Muruo Molinx.extrinfecum valorenr confiderat.ix, inMutuo diftindionem notandam, nu-me.ixf, Mutuansaureosquando non teneaturar genteosrecipere.x4, N. .Aturalis ratio inferuit caufarum decifioni.num.31.pag. 697 NegU- |
DE MONETIS, ET RE NVMARIA,
DE MONTT. ET RENVM ARJA.
Opin tones quæ teneri potiusdebeänt, fi joj interDoftoresfit Gontrouerfia. nu.7, j|®4-
Oppofiti ad oppofitum eadem qux pro-pofitiadpropofitum ratio, numc.39,
Oppofitio per aduCTlanum faâa, facit ■3 i'entenriatrrobdefcdum mandatinul-i lain,ratificarinonpoire.34. 141 Ordinarip vécus Ciiiitat. Colon, pro au-reo in aaro, 24. albos rotates folui pofle.i^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïoa
Oidinantia probationis D, Cæfar.Ferdi-nandi.
OKÜnantia-circult Saxonici Inferioris « probationum.
Orichalcernuinquondam fabricati ,»0, pag,s.
önmurtgobfï Varuation Vet ?0ïurtft fo ' 'amp;lt;f€l)e^tnjinjlt;iv.i534.
PAftum de intrinfeco vel extrinfeco valorcjHuni valeat.x.
■ni Padum de oWigatione fine gene-9; risfiue fpecLei inter partis interpofi-o cum,feruandum.n-é
Partum interpofitum fiuede bonitatein-trinfeca , fiue extrinfeca perfoluenda num valeat.ip.
Partum , quod foluaturducatus ad eer-^fi cam æftiinationemjvalet.nume.6.amp; n, «■ 499. { gt;
Parto in emptione fuper augmenro vd ■3: dirainutione adierto,flandam an fic.n, i|.{19.amp;20,.
Partis priuatisius- publfcum mutarr ne-quir.t, ƒ
Papalisotdiriatloquaiai pecuniamintel-‘'’ ligit- ^
Partus quo ad honores partem fequitur. 10.
Paupertas mala amp;pcrniciofacenfetur.i7i 19.
Patientia idem quodexpreflus confenfus operatur.9.
Pecunia mobilis aliquando inter immobilia collocatur.
Pecunia foluenda ex conftitutione ali-quaianinfpicidebcat tempus conditç conftitutionisjamp; fecundum aftimatio nem pecun-iæ, quæ illo cemporecurre-b3t,an verotempus folutionis fiendæ, adeo vt de pecunia, tunc communiter currente folutio fiat ; fiue poftconfti-tutionem pecunia fit mutata augmen-tatiue fiue diminutiue.nu.i.amp; 2, nbsp;nbsp;683
Pecunia in commcreijsidem quod medium in fyllogifmooperatur. numer. 49. 117.-
Pecunia in teffamentcr kgata xfiimatur fecundum quod valsbattemporetefta menti.17.-
Pecunia extinrta , habebitur ratio pre-!,■ ciofitatisiuxtà tempus contrartus-ï 9. 197.
Pecunia quondamrudis fuir, amp;nbsp;non fig-nata.2,
Pecunia quæ tempore contrartus in vfu erat,nunquid folui debeat, fi temporc folutionis-abierit in deCuetudinem. 3, 37*-
Pecunia rwmerata femper petirur condi-rtione certi.44,
Pecunia vilis damnum Principi amp;nbsp;Ciui-tatibusalijsinfert.6.
Pecunia intnnfccusdeteriorata,rerte re cu-fatur.14, Pecuniareprobara non libérât, nuna. i, 37^-
Pecunia in obligatione talis efte præfur mitur quahs foiutiocft fecuta. nu.32. 461.
Pecun ia æi e conraminatæ maioris eft im, penfx,amp; cur.13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^6
Pecuniaquando pluris expendatur,qiia ó 3 valeat.
-ocr page 70-' INDEX IN TRACTAT.
DE MONET. ET RE NVM ARIA.
Pecunia valor de publico reftituendus. nu.î.
Ptcuniæ vfu5fruftus,quo paöocóftitua-tur.is
Pecunis valor ac quatatis conGderanda funt lecundumtempusdifpoGtionisSc obligationis.i.
Pecunia? qualitas tempus teftamentire-fpicit. 4.
PecuntJE variatio eft Principibus imputa da,quibusdebeutur tributa. num.z.
Pecuinx valor ad tempus obligationis refleditur quando idemeft aólum. i. 395-
Pecuinx intrinfccabonitas,au fit fpcää-da m folutionen,
Pecuinx valor iecundum folutionistem pus infpicitur in eo,quód ratione vfu-rxprxftatur.i,
Pecunix xftimatio amp;nbsp;declaracio a partibus fada actendenda eft.num. i.pag. 405-
Pecunixdcterioratioquando cedatdebi torts penculo.30.
Pecuinx verus valor quis dicatur. num. 5.
Pecanix vfusquando infpieiendus.uu.i. ^^9-
Pecunix iufta xftimatio quomodo confia deretur,9.
Pccunix bonitas intrinfecajan fit confide landa iuxta tern pus contrattus,vel io-lutionis.2,
Pccunix cum maffa, ex quafitjdebccali-quafiibeffefyfhmetria.8.
Pecunix appellatione qux veniant. pag. 426,
Pecunix valor xftimatur iuxta pondus amp;nbsp;confuccudinem Canibij, qux communiter effe tolec.i.
Pecunixbonitas fecundum vium eonfi-deraturmagis quam ratione materiç. 8.
Pecunix vfus eft multiplex.! j. 18 Pecuniam permutatione prxualere.nu.7.
Pecuniair [nunquid licet faeerc de rcal-
Pecuniam cudi ex auroamp; argento puro vtiliuscft.if.
Pecuniam reprobam vel inufitatam non cogiturquisrccipere.ir. j 364
Pecuniam non tarn ex fubflantia quam quantitate metimur.4.
Pecuniapereutcrepolfe, magnushonor cenfetur.j.
Pecuniamamp; librasmagis vfitatas prxfe-rendas.15.
Pecuniam fignatam Abrahxtemporibus in vfu fuilfe.97.
Pecuniam reddi in eodem pondéré quan dofufficiat.3.
Pecuniam iumpeibus coramunibus ferié-dam.3.
Per pecuniam omnes rcs xftimantUE,non econtra.j.
Pecuniam minutam per groffam xftima-ri.7.
Pecuniam qui primum fignauerint.nu.4, 72-
Pecuniam putampuram pro maffafolui pofte.i.
Pecuniamminutam poffeper groflam x-ftiinariCanoniftx communiter tenét.
Pecuniam facere conflari priuatis dene-gatum.ï.
Pecuniam minutam cum groffa recipere funâionem.8.
Pecuniarûvalor imporititius,nó incrin-fecus fpedatur ,nifiaiiud ait urn inue-niatur.ï.
PepioneSjqualis moneta fuerit.s. 650 Petix non,fcdearuudem taxatio inobU-gatione.3. Pcritiquandoqueper fcripturam abfen-te parte deponunt.17. Periti aitiSjiuraraentumcrcdulitatis prç. liant.20. Perici artisquomodo eligantur. num.io. 150.
Periti duo regulariter-fnfficiunt. num.ij.
Periti eledi à Indice, vel partibuS j.num lurare cenéantur,22. '
ïerkis
-ocr page 72-DE MONET. ET RE NVMARIA.
|
Pœnælegalesmonetam quomodo confi-.;,dereiit.2. ÿœoa: funt mitigandæj non exafperandç. 'nu. »4. Çpen«,raai:caruinper pecuniam currents . a:rtimantur.10. Pœnæ tondentiunijmutiläntium, raden-num,vel tingentimn numos. num. 27. Çoct^mplici appellanone per excellen ij'stiam vel Homerum vel Virgilium nota jpTOUS.lS. Pondusynciale, Anglicum amp;nbsp;momento-rum, per tabulasexplicatum.num.14. z’.P2g.66,^ Çopduscertum quorundam numorum. Pondus fecundum Ordinationes Impe -R^ÿj'iU^Ié fît,illudquc fequenduni.n.17. rendus petiarum quarundam afdgnaiur. P^ndoquotcoronatosvaJeat.y. Çpndera duplicia,maiora amp;nbsp;minora con-, ftituuntur.i. Fondera maiora omniaoélo ponderibus menfurantur.2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Ponderum amp;nbsp;librarum rationê explicat. Ponderis Anglici, amp;nbsp;eo quo Agricola in auro vtiturdifFerentia.21. Pondérales maflulæ quot conftituendæ. Poriderales maflulæ requiruntur inpro-bationibuscertæ.y. ^ondufcllIi partes,quibus aurum appen-dimus.20. Pontificem Bodinus taxât, quodaureum feceritcaraßorum 217.56. Pfxcepti vel ordinationis tempus nun-, quidinfpiciendum in præcepto fupe-rioris,autordinationeiudicis. num.3. 390. Precium rerum accreuifle femper often-ditur, Praefefti Monetales in Gallijs fingulis an . nisiurant.io. Præfeâi monetales habere cognitionein pixiduminGaIlijs.32. |
Prafferiptio contra Eccleiïam eft quadragenaria. 8. amp;nbsp;10. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Prarferiptio vna fufficitin qualitatefol-. .ùendi,etiamquoadfutur.ym.nutn.20, 226. Præferiptio in modo foluendi tolerabi-lior,quàm in totalifumma. numer.«^ 216. Præferiptio in vfiirisamp; acceflîonibus fa-ci lius procedit quâ in rebus ipfisprin-cipalioribus.ii, Præferiptio locum habet in qualitate mo netæ etiam decent annorum. Præferiptio in annuls præftationibustri-pliciterconfideratur.!. Præferiptio aliter in perfonalibus, quam realibus, quo.id bonamvel malam fi-dem,procedit fecunduin quofdam. 29. 229. Præferiptio centum annorum eft magni efreüus.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïr4 Præferiptio in aliquaparte totalisfum-mæ quopado procédât, to. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;224 Præfcriptiofoluentisin minutiore pecunia quanti temporis fit, amp;nbsp;quando in-cipiat currere. Et au per creditoris poteftationem interrumpi poffit.n^.z. J.4.amp;6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;402. Præferiptio habet vint difpofitionis amp;nbsp;connentionis.S. Præferiptio in cafu , 1. comperit. de præ-fcrip.nonpioccdit.ïó. Præferiptio30. vel.40. annorum incerta: numorû fpeciei obligatione vt ei prç-fcribaturrcquiritur.ïiS. Præferiptionem in qualitate monetarum omnino attendendam. Præferiptionis in modo foluendi audo-resplurescitantur.37. Præfcriptione longiffimi temporis orn-nesadionestolluntur.ij. Præferiptionem vnam pro omnibusan-nis fufficere.2. Præferiptionem vniufeuiufque anni pro-priam ede Martini fuit amp;nbsp;aliorum fen tentia.7.amp; 8. Præferiptionemcummala fide procede-re,fentit VVefenbeeius.40. 229 Præftatiôquæfitpropenfioncrei fingulis 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;annis. |
INDEX IN TRACTAT.
DE MONET. ET RE NVMARIA.
INDEX IN TRACTAT.
DE MONET. ET RE NVMARIA.
DE MONETIS, ET RE KVMARIA.
|
fiitutione Canonis, an debeantur de anciquis.4, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;591 Solidi i nOrdinationibus imperil quales. num.30, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;108 Solidi intelliguntur de iJ.batzijsjOum. 31. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid, Socidi,quails moneta fueritramp;quomo-dorefpondeant monctis, quibus ho-dievtimur.7, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®ï* Solidi xftimatio, amp;nbsp;valor, nume.ï,pag. Solidi inefle 48,partem argenti,. nume, Solidum AccurfiusmalèprofiliquaaGci-pit-f?- Solidorum appellatione vulgares aurei amp;nbsp;vfitati continentur, nume.iy. pag, 107. Solidorum appellanone argentei numi comprehenduntur.x8, Solidorum ad ducatos ratio tabellariter jj explicata.ïx, Solidorum adfloren.amp; thalLColon.Uci' ratio.24, Solidorum antiquorum in odiofis refpe-ftusbabetur.i^, Solidorum ad aureos in auro compara-tio.xj. Solidorum cum ducatiscomparatio, nu- Solutio annua ex contraftu débita, fol-ui debet fecu^dum valorem monetæ currentis»tempore contraâus, num. 9-pag, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;731 Solutio certæquantitatisfî fit facienda, amp;nbsp;habetur de valore monetär,quo tern pore confiderarl debeat» vel contra-dus,vel folutionis, pracedentes folu-tiones,vel fequenteshabendæfunt in confidei atioUe, quia valor alias [confi-deratus, nuncquoque confiderari debet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709 Solutio veleft fiendadeScutls,qui cur-rebant temporeeontraftus celcbrati, veldeScutis, qui nunc fiunt, habito refpeftu ad arftimationem antiquunt Scutorum.8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6Sj |
Solutio io contradu retrouenditionis» quo tempore fpedetur, vclcotraflus, vel folutionis, quando variatioeft va-loris monetæ.48, Quidfidiftum fit,piramp;mitto Florenos Sabaudix. Solutio pecunix in futurum facienda, an fit facienda refpedu temporis contra-ól:us,autrefpeólu temporis folutionis, num.?, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68j Solutio prxeedens déclarât fequentem. Solutio fieri poteft de pecunia diuerfa: forms, modb fit eiufdem materix,nume.4. Solutio fieri debet in loco folutionide-ftinatO',amp; non-alibi.34. Solutio quando fieri debeat de pecunia tempore contradus, nume.7,amp; 9-. pag, 336.amp;num,}. Solutio monetæ fecundiim eiusvalorem, vel tempore contralt;Sus,vel folutionis confideratur ex tenore obligationis, qui diligenter perfpici debet.10. 706 Solutio ad tempus contrafti debitiqua-liter procédât.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3.79 Quando extat fpecies, vel adæflima-mationemantiquæ fumenda pecunia eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid. Solutio per quam præferiptum eft pofte folui de alia moneta,poteft effeßum 0-perari pro vtraque parte.?,. 40} Solutio fieri debet de pecunia vfuali, n.r„ 731- Solutio quem pecuniæ curfum attendere debeat.x, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;466 Solutioad monetam'currentem nunquid fit præfcriptibilis.nu.}.amp; 80, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;468 Solutio fa él a per 3o.annos in minor! æftf-matione,quam fuit tempore obligatio nis,ilia attenditur præferiptio, 1. 69S Solutionis tempus in vltimis voluntati» businfpicitur.3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;385 Solutionis promiffio nunquid inteUiga- |
|
INDEX IN tur de pecunia magis vfitata^num. 16. P^^- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . ^^’ Solutionis tempus in valore intrinfeco attendltur.30. Solutionis tempus attendendum,Bruni lententiaeft. Solutionis promiffio in auro,nunquid fieri poffit inargento,amp;quomodo, nu-me.8.amp;i3. Solutionistempus in poenalibusamp; fala-rio etiam præftando attenditur, num. 6.pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zu Solutionis locum fecundum Prçfid.Pcck. Oldrad. Vvefembc.amp; alios attendendum.it. Solutionis tempus in modofoluendiattenditur, 4. Solutioni.s tempus in legatis mutata pe-nia extrinfecus,attendendum fecundum quofdam.t, Solutionis tempus nunquid infpicien-dum in dorisreftitutione, num.$. pag. Solutionis tempus in extrinfeca bonita te attendendum.f. Solutionis tempus,non ftatuti commu-niterattendendum.3. Solutionis promiffio quando ccnfeatur fafla de pecunia minuta,nume. 12. Solutionis tempus infpicitur in valore extrinfeco, communis Dd. habet len-tentia.5f. Solutionis tempus in folucnda decima intuemur.y. Solutions tempusconfiderandum in ob-Jigatione generali, num.j.pag. 186.amp; num.9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Solutionis tertpus,fecundùm alios,in legatis attendendum.8. Solution! vbi dies eft adieda, debet in-fpici tempus,inquodeft collatafo'u-tio.3. Solutioncm fieri in moneta xquè bona, fempervidetur adum inter partes,nu-me.7. Solutioncm fieri in eadem materia,eo-dem pondéré, amp;eademxftimatione, Vtilc eft in contraólibus apponere, nu- |
TRACTAT. me.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3(ïj Solutienes faâæ declarant qualitatein monetæ dubiæ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;439 Solu tiones faftx trina vice, faciunt præ-fumi omnidecurfu tempore folutum. num.jt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;231 Solutiones fubfequenteslongiffimotem pore tollunt dubium,dequa pecunia fenferunt contrahentes, nume. $. pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;469 Solutiones difformiter faftx, quid dicen dum.32. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz7 Solutionesetiamdifformiter fadæ, longo temporecurrentem monetam defi-gnant.33. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zz8 Solutiones fadashic non fufficereoften-ditur.44- Solutiones longo tempore fada?, defig-nant qualitatem moneta: dubiæ, num. i7.pag. Solui aliud proalio, inuito creditore an poffit.23. Solui non dicitur, quod detenus folui-tur.8. Solui in peciinijs fufficit in genere, nifi moraintcrueniat,4. Solui de quacunquepecuniaciufdé pon-deris,nunquidpoffitproargentopro-miftbin mafla.4. Soluereinransdecerta pecunia,de qua tempore folutionis non reperiatur,eft periurus, fi non foluitde nouaad æfti-mationem illius.3. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;378 Soluens valorem aureorum relidorum teftamento, fecundùm tempus foluti-onisfolueredebet.4. Solutum plusdebito ignoranter,tanqua indebitum omniiureaccipipoteft,nu-me.8. Sorsamp; vfuraquafiterdifferantintempo risfolutionc.j. Sorteexiftente in fpecie raravel minus frequenti, reluitio fieri poteft in alia proba moneta. 7. Species in retradu cadem,quæ in contra-ótu reddenda.f. Species quando per alia foluitur, attenditur folutionis tempus, nume. 21. pag. Species |
INDEX IN
Speciesdiuerfx in eodem genere fundio nem non recipiunt.4.
Speciestaxata,tempus folutionis refpi-cic.17.
Species pneisè amp;nbsp;abfoluce débita etiam per Molinar, reddenda.ii. nbsp;nbsp;197.amp; 40}
Species débita inquacunque obligatio-ne reddenda.u.
Species fi extatjfoluenda,alias ad arftima-tionem antique pecuniar eft vcnien-dum.i.
Species omnes nnituam habent funftio-nemjCefpedugeneris.S.
Speciesæftimata expofita cum expreffto-neverborum,Monetae currentis tempore folutionis.
Speciei in obligationejdecrementum ex tiinfecum,Molinar, dainno debitoris tribuit,amp; itain fauorem creditoris in-telligit.14. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$38
Specieiobligatiodebitorem conftringit num.i.
Speciei obligatio folutionem requirit in fpecie.j.
Speciei in obligatione intrinfecum valo-remminuscurandum.ii6.
Specieiobligationem ftridam Molinarus vixadmlttit.7.
Speciei obligatio fi fubfit,numerum,non extrinfecum valorem infpiciendum. num.?.
Speciem obligatam non nimis rigorose exigendam.io.
Speciesne, anfaüa arftimatio reddenda. num.4.
Stater quid fit, amp;nbsp;an valeat, nume. 17. pag.
Stannum quafi Ixtbiferum venenum exiftit carterorum metallorum, nume.?(. P^?’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.... ^V
Stannum alijsmetallis inimiciffimu exiftit, nec facile commifcetur,num.t4gt; P’S-
Stannum cum alijs metallis pofte com-mifeeri, Couarruuij fententiaeft, nu-me.i?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
Stanneam materiam, vti quondam Syra-cufis,itaamp;noftro tempore faólam,nu-me.x6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibid.
TRACTAT.
Statu turn, fi à fubditis non reciplatur,n5 valet.7.
Statutum,dc certa pecunia foluenda,mu-tatum videtur mutata pecunia, numc. J-pag.
Statutum non llgat Dominum Ciuitatis, nifi fit ab ipfo confirmatum,nume.i6. pag.
Statutum de moneta loquens,intelligi-tur de vfuali.?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an
Statutum volens ,iuxta tempus folutionis foluendum cfl'e,attertdendum,p3g. 411.
Statutum amp;confuetudo interpretari debent fecundùm ius commune, num. 4. pag.
Statutum, pro fpecie alia quamlibec mo-netam folui.18.
Statuta, quæ appellationes remonent, func de friuolis intclligenda, nume. 36.pag.
Statuta contral.inciuilé.tolerandafunt. num.ii.
Siatuta ftatuentium poteftati includun-tur,num.i6.
Statuta vltimis voluntatibus arquiparan-tur.num.x.
Statuti ac legisconditar temporis ratio-nem habendam.3.
Sterlingus, quis numus fuerit, nume.ix. pag.
Stipulatio fada in diuerfa materia, eft nulla.33.
Stipulanti denarios,an fpondere liceac aureos eiufdem quantitatis, nume.31, pag. .
Stipulatio pecuniar quarecerta,num.xr. pag.
Stipulationunquid valeat,fi ftipuler 10. aureos, amp;nbsp;promittatur pecunia ar-amp; gentca
-ocr page 82-INDEX IN TRACTAT;
DE MONET. ET RE NVMARIA.
|
in teftamentisplcnior, quam contrari-bus fit interpretacio.18. Teftacor non præfumitur nimium fuos hæredes grauare voluiffcj nutne. 3. Teltator amp;nbsp;contrahentes nonvidentur de futuro tempore cogitafie, nume. 1. Teftatorpræfumitur de moneta currente tempore teftamenti intcllexiffe,r.u- Teftatoris meinem lex amp;nbsp;iudex, ficut Venator leporcm ,1'equuntur.. nume. 14. ' P^S- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Teftatoris mens iuxta difpofitionem runs communis interpretanda, nume,3. |
Tot librae, quot in promiffione fuernnt, dabuntur;8. TranfgreflbresOrdinationis Imper, pu- Tributa amp;decimæ refpiciunt pecuniam ad tempus folutionis.i. Triticaria inuentio ab Accurfio tradita Triumuirierant apud Romanos Praefedi Triumuirorum tiumusolimquale fueric Turpis pars dicitur vniuerfo fuo non co-hærens.4. V. |
Teftatoris mensiuri commnni conformis
leftes iniuriati nihil probant,nume.19.
Text.in d.c.olim caufam.an loquatur de valore monetae intiinCecOj vel cxtrin-feco.3.$.
Tex'.in d.c.olim,de cenfi.loquitur in prç-fcriptionc 40.ann.num.il.
Thallerifunt multipliées in commereijs Mercatorum.
Thallcricommunes in PhilippicisThai-
Jeris expofiti, vt in ijfdem fpeciebus reddantur,quid dicendum, 188 Thalleros Archidux Auftriae percuffit debiliores in pondéré amp;nbsp;liga, num.13., pag. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;186
Thalleros qui primùm pereuflerint, nu-me.8.
Thaller! communiter pro 51. alb. aut 30. ftup.hcr.accipiuctur.6.
Thallerorum pereuffura quondam fuit impcrmifla.il.
Tharepater Abrahæoptimus faber, nn-.me.6.
Titulusobligationis exdiuturnaprxfta-tione excurfu temppris immemoria-, lis praefumitur fine alia allegatione.
VAlorSc aeftimatiopecuniae, à qui-busdecur.io.
Valoi monetæ de facili à Principe mutari poteft.i.
Valor monetæ diminutus,praefumitur ex diminutione ipfius nronetæ.i,
Valor monetæ vbi crebrö mutatur,bo-*nitas extrinfeca non ateenditur, num.
Valor pecuniæincertus, quomodocom-menfurandus cum valore altcriuscer-to,n.um.7.
Valorintrinfecus amp;nbsp;hlcfecundùm tempus contraólusinfpicitur.i.
Valor intrinfecus quondam,per currentem monetam ffftimatur.3.
Valorextrinlêcusperpetuo creuit, num. '3-pag. .
Valor extrinfecus ,-Vt fit propertionabi-ter amp;nbsp;vbique vniformis ,optanduin, num.11.
Valoraurei fiftabilisamp;tutusnon fit,fo-lutio faciendaadnumcrum.7.
Valor pecuniæ mutuatæconfideratur fc-cundùm tempus mutui,non reftitutio-nis,num.8.i6.amp; 51.
Idem in contraflu emptionis amp;vendi-tionis,nu.46.
idem in contraflu retrouenditionis, num.48.
Idem in reftitutione dotis,vt eófidere-turva»
9
-ocr page 84-|
INDEX IN tur valor temporis contradimatrimo nij.nu.49. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;716 Idem in monetalegata, vt confidere-tur valor temporis teftamenti. num.$i. Valorpccuniæ quæ eft in facultate fol-uendi fecundum tempusfolutionis .4. 383. Valor impofititius vniformis amp;nbsp;perpetuus eire debet de iure gentium. 3. pj Valor monetæ an aiigeatur vel minuatur fecundum augmeutum. amp;diminutio-nem ipfius monetæ.4?. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71$ Valorisextrinfeciconfideratiode natura eft,amp;efl*entiaomnis monetæ. 32. 517 Valor monetæ potins quam eius forma fpc(ftaridebet.34. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;712- Valor monetæjqui eft temporecôtraûus, attendisse fecüdùm ipfius contraâus tempus debet folutio fieri.i. 46J Valorprecijin examine deceptionis vl-, tradimidium attenditurâ tempore cô traiftus.io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;501 Valor monetæ mutuatæcuiuspericulode crefcat.j4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;490 Valor extrinfecus monetæ ft ante moram augeaturjVelminuatur, andicaturad commodum,amp; detrimentum credito-risjVeldebitoris.4S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ilt; Valor tempore contradi mutui in reddi-tione attendendus, quod probatur aliquot rationibus.nu.j.?4.amp; feq. 484 Valor intrinfecus petiarum quarundam defignatus. Valor monetæ in folurionibus ftendis in-fpici debet,quæ currebat tempore con tradus.2. Valor monetæ groftiauflus propter de-teriorationemminutiffimorumnumo rum,qiiiddicendum.n. Valor bladorum emptorum in locodefti natx folutionis, non initi contradus, infpicitur.ij. Valor amp;nbsp;æftimatio intrinfeca in teftamc. attenditur , quæcurrebat teftamenti tempore.j. Valorimpofititiusdepropria rationed eflentia pecunia eft.2. Valor beneficij impetraticonfideratur fc |
TRACTAT. cundum locum,vbi eft beneficium. 14. 692. Valor impofititius eft etiam bonitas intrinfeca.17. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$02 Valor impofititius debetefte Vniformis. J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68 Valor extrinfecus an verè auge3tur.n.46. 492. Valor monetçconfideraturiuxta tempus folutionis,non contradus,quando ad-eft cófuerudoqiibd debitor poffit vna fpeciem monetæ pro aliafolucrc.n.17, 708. Valor extrinfecus fæpemntatus.7. nbsp;nbsp;69 Vlt;iloris veritas non mutatur ad numula-riorummutabilitatcm.7. Valorisintrinfeciintereffenon confide-rari.[i6. Valorem extrinfecum fine Indicaturam explicae.ioo. Valorem hodievfualem retinendfl.n.70. Valore diminuto quoniodo redemptio facienda diftinguitur.j. ^Bdluanen bet S^fm^sforfen/nHe btefdbe int iSr^flijft OJîcvnç »nnb '^ncr ßf-flt;;^tt»otbdunnoi587. ^tmufon ber COïihifj/fo btfdjflKn fm 3d^r 1590. SBahMdon ber ©fifbcii wnb ©ftbem ®î«nç/fobefcl)dxiiitn3rtf;ri55i. 555. Valuatio idem quod æftimatio fignificat. 16. S3d(iwviutß berOJîûnf! in Soßen /anno 1541 ^Sdlnif muß ber Sifting in bev .^on.üJîd-tefî. Svb^^ibcvldnbett / fo befd)dxn dnnoij8y. QJrtliturunß betûJîânft/votn^dfiv 1572. pag. ?3alnurtfaiiffrtcl)ftßct^aßcr/quopaido accipiantur.r4. Süniuicrtcontfridjftße tbaßer/ ad fpecie Violentertorquentur.15. Variatiomodico tempore duraturanon eftattendenda.23. Variario valoris monetæ adfcribiturci-fm fortuite, amp;quare.;6. Varia- |
DE MONET. ET RE NVMARIA.
|
Variato æftimationis pecuniæ quando at tendidebeatjamp;quandonon.ig. 450 Vbi eadem eft ratiojbi eadem difciplina effedebet.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;148 Variata æftimatione pecuniæ,an attendi-tur tempus teftamenti,mortis, aut fo-luttonis.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;511 Vendens rem cum pafto ree,mendi,an té-pore redemptionis fatisfaciat reddendo pecuniam minorisligæ, quamerat tempore venditionis vfuà tëpore mu-tato.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;681 Vcnditor fentiens augmenti commodû auftam monetam rcfundit redimens. nu.y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;509 Ven Jitor,fidies appofita non fit, quæcii-queredimit nec dicitur abuti pafto. Vendhorcommodum diminutionisfen-tirenon debetamp;quare.u. 5’° Venditore non percipiente commodum augmenti quid iure in redimendo.n.6, amp;7. nbsp;nbsp;' Veneficiam artem mulieresexercuerunt quondam. ’Veneficia dæmonum illufionibus fiunt. 4'4. Veneti quomodo marcam difpefcant.n.8. Veneti quo tempore primum aurum fig-narint.14. Verba relata ad tempus folutionis ,tépus folutionis defignant.12. Verbaclara coniediurasrefpuunt. nu. 4, 189. Verba obligationis femper bene erunt ponderanda,9. Verba non debent effe otiofa.nu.io.iÿs.Si 9- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ Verba,(SoIInifcÖ Pagimet, explicantur. 7. ? Verba,boni auri amp;nbsp;iufti ponderis,an opc renturquodnon liceat foluere pecu-niainargenteaproaurea.7. 362 Verba Moner.curr.cmp.folnt.non debent eflefuperflua. Verba contrahentium diligenter infpici enda.y. Verba duplicata magi$operantur.23.46o. |
Verba inftrumentidant formameontra-ttui.7. Verba illa, Monetætempore folutionis, omnem dubitarionem rollunt.io. rgy Verba,gut Von ©damp;t/^ïtni guttev ©(u* ben/quid velint.2j.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip Verba in dubio magis demonftratiuè, quam difpofitiuèadiefta vident.’nu.i3. Verba an femper aliquid operentur.n.37. 698. Verba aliquid debent operari.Hoc fallit. Verba contrahentium iuxta difpofitioné amp;nbsp;intelleélu iuris interpretanda funt. itf. Verba addita tot libræ in ducatisquid 0-percntur.3 Verba liatuti cum funt clara non eft dubi tandum.TS. Verbis aut fado quismentem fuamdecia ret,parum refert.13. Verborum prior,return pofterioreft in-terpretatio.t. Verborum Monetse currentis tempore fo lutionisefFeótus.2. Verborum interpretatio fecundum Regulas iuris communis fieri debet,nu.2. '9 - V-ei bum,Au pris,quid denotat.34, $19 Verbum quandocüque amp;nbsp;perpetuó,quid velintopcrenturq;.nu.4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21} Verbum vnum efficax tantum valet,qua-♦* turn mille.«), nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Soo Verbum fimilib.nóreferturadprior.feu fummamintegram.2, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ist Verbum Xï“gt;‘®'^“i‘quid fignificet.i. 12 Veritas an magis fit infpicienda,quam fi-dio.ï9.696.nu.s.ns. Veritatem occultans,mcndacium cómit-tit.46. Veritati potius quàm Dod.audoritati ad hærendum.27. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Vcrifimilitudo pro lege vel paddexpref fo habetur.4. Veterum Roma.fcrupulofitasin adioni-bus.28, Vinibonitasextrinfeca venit tantum me roIuditisoEicio.72. amp; J Vinum |
INDEX IN TRACTAT.
|
Vinum mutuantiredditur eiufdem boni tatis.jj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;490 Virimonctales tenentur accuratiffimè hodicprobarc.13. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57 Viri roonetaies, ipfaque ratio, auólorij, Budelijfententiamconfirmant.40. 51. VnciaColonienfiscuius fit ponderisd^ uerfimodefuilTedifpuratum.iS. 67 Vnaeademq; res diuerfoiurecenferinó debet.38, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;698 Vncia noftrajquo padocutn Romana có-ueniat.5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63 Vnciæ Colonienfis feflio amp;nbsp;explicatio.8. *5^ VnciaTrofïcajqualitcrdiuidatur.9. 64 Vnciajquotdrachmasappendat.5. 583 Vnciam Hifpanicamcum veteriRomana Vnciæacceptiomultiplex.15, ^64 Vncialismaflulavcra Colonix inarchb-uocufioditur.il. Vnciaso(fi:omarcacontinet^fedefi vncia rum differentia. Vncias Romanorum 3 nofirisdifeordare, verius iudicatur,7, Vniformem fiebere cfie omnium totius oibis bonitatem amp;nbsp;xftimationem mo-netx. 57. Vno inconuenienti dato plura fequütur. Vocula,ïn eifdem veltotidem fpeciebus, quid notent.14. Vocabula artisfuntretinenda.i. i4 Vocabulorum obfcuritate artifices nu-mularij aliosdecjpiunt.ïi. 141 Voluntastefi^toris jnterpretatur fecun-dum tempus prxfens non futurum, jr. 717. Vfusamp;confuetudoin numis prenaient. |
Vfuspecuniæ potiusquam materia coa-fideratur. 6.111.193.011.5.161. Vfuscommunis vtenfii, quanto tempore præfcribi debeat.6. Vfus loquendi femper attendcndus.nu.8. 131. vfus monctx currentisfiatuto prxualer. Vfus quotidianus folutionem in minutio ribus numis improbar.14. Vfura efi,quod forti accedir.8. Vfuras nunquid peterepoffit qui fruCius percipit.i. Vtilefore Reipub, fi abfque colJybifia-rum interuentucommercia exercean-tur. 104. Wurmferus iotfi^ ©oU^ verba nóin- Ygofiates vocabulumjexplicatur. —^Zygofiatesquisfit. Zygoftates aüquandopotefi à fcopo erra re.17. 2ygofiatxcredulitatis iuramentum tan-tummodó præfiant.36. Zygofiatæin his partibus quomodo iu- rent. 35. Zygoftatj tanquam artjs perito credituj'. Zygofiatarum ordinatio quopafto infij-tuidebeat.13. Zygofiatarum iuramentum, Zygofiatarum officium admultafeextén dit.i. Zygofiafas defignandos , qui quamlibec pecuniam probent, aefiiment.nume.ÿ. P3g.9. |
Finis Indicis in libros Reneri Budelij Rurcm.TC.amp; inTradf.
amp;ConfiliadeMonet.amp;ReNuman4.
-ocr page 87-SERIES CHARTARVM.
I ft ttt ABCDEFGHIKLMNOPQRSTV. abcdefehiklmna.
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh li Kk LI Mm Nn Oo Pp Qq ^^ nbsp;nbsp;* «
gt;Vu Xx Yy Zz Aaa Bbb Cte Ddd Eee Fff Ggg Hhh lii Kkk LllMmm Nnn Ooo Ppp Qqq Err SE Ttt Vuu Xxx Yyy Zzz/»“^ ^’’® Ccec Dddd Eeee Ffff Cggg Hhhh liii Kkkk a. e. i. o. u. amp;.
Errataoujein aliquibusexemplaribus irrepferuntin fecunda pagina TituliTrailatuum.lineaji.lege omnesu.re-
Ûituiffe id.Qucnu
-ocr page 88- -ocr page 89-DEMONETIS,
ETRENVMARIA.
LIBÊR PRIMVS
AVCTORE RENERO BVDELIO RVREMVNDANO, I. C.
|
S r M M. A R I A. i Moneta cudendafiientia dtfficilis efl amp;nbsp;w-tricata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\
J Pecumampercuterepaffe, magnut honor cenfetur. ^ Principurn effigies numis infigere,laudabie leiudicatur.
Il Infcript tones in monetis ob res in belle féliciter geflas. ta infcriptionespericulo/ts temporibusfaHa. gt;3 Magiflri monetales notults qaibufdam v-tuntur. 14 Monetadefinitiolargèftmpta.
li Aerei numi etiam hodie in multis lacis cu-duntur. ip AeretnumiteporeobfidicnisciuitatisTra-iedenßs percufi.corundemq^farma.
|
26 Stanneammateriam,vti quondam Sjra-cußs,ita amp;nbsp;noßro tempore faUam. 2p Nouesqflanneammonetam recenterper-euffatn, amp;nbsp;qualis eafuerit.
37 Monetamexpuro autmixtoaura, vel argenta probamfiert.
33 S.C.innumisqutd velinthtera. 39 Trtumutrorummunusohm qualefuerit. ■vo Falfam moneta cudentiüpoena, remißiue.
43 Pecunia inter mobtlia ntimeratur. |
4? Pe-
-ocr page 90-|
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS, E 4Ç Pecunia ad emptionemimmebtUüdeflina-ta, niobiliumne, anne itnmobtltum vtcem obtineat? CAPVT L g^^’Vdçndarum monetarum fcien-JÊ-tiam vt nobilemt arq; ififigné, ica difricilem,miiitifq; partibus effe, ex doflilfimoiû tam veterum,quàm recentium virorum, eorundemqj prçcipuè,qui de monetis,ea-rundem poteftate, valore,pondéré,mu-tatione ac variatione fcripferiint,diuerfis confiât traélatibns. Cuius præcepta vfita-ta ac prxcipua indeq; prouenientes amp;nbsp;fca turientesqiiæfiionesdubias amp;ancipites, Deo Opt.Max.adminiculante, mihiq; vires fuppeditantc,abfq; vllo verborum fuco,amp; diétionisrequifitis lenocinijs',(îm-plicicer ac rudi quadam minerua tradcre atq; explicate conabimur. Q^iod dum fa-ciemus, liben ter ea quæ ab ali js benè con-uenicnterqj funt diéta, imitabimur Sc fe-qiiemur,quç verb obfcuriora,amp;quafi cim merij-s tenebris immerfa, vcl etiam à veto aliéna vifa fuerint, pro virili interpretabi mur,enueleabimus arq;corrigemiis,fecu-ti in CO iiifignem atqiie egregium virum Georg. Agncolain , qui de hacfcribcndi rationein buncfubfequentem moduni ali bi efi clocutus.lraque, ait, vifum eft mihi quartam qua(îdam fcribendi rationein tenere,atq; quod in doôiorum bominum de cretis verum amp;nbsp;reâum fit, indicate amp;nbsp;lau dibus efferre, quod verbfalfum amp;nbsp;praiiû, argumentis rcfellere,nu!liiin cóuitqs con feclari,qnisenimquid improbe, nifiim-probusde viiisbonisamp; doftisdicerct? » Quoniaveró vcrbon'i ' prior,reiüpo-fieriopefi intcrpretatio, fecundum I.C, 'Paul.deCafir.in l.i.nu.2.pcr illii.tex.ibid. Priufquaad verborü interpretationé veil iatn us,paucade fignificatione ipfiustitn li referte nccefiecfi,ff.fi eert.pet. Item ad confilium lufiinia.in §.eft aüt cutcla.inft. de tut.Sr Paul.in I.i.ff.eo.tir. Et habetur in ].i.§.dolum.ff.dedol.in l.i.ff.denoua.amp;in J.fena«is.§.i.if.dc do.cau.moit.idcirco nó inconueinens-eiit,quadam generaba vo-cabula ad rem mouctaria pertineatia, va- |
T RE NVMARIA; ' de videlicet dèriuentur amp;nbsp;appellenttl6 quid velintamp; fignificent, veluti monetx, numus,pecunia,prius'declarare,amp; deinde ad alia fpecialiora tranfeendere, Monetadi(fiaeftamonendo,quod nos { moneatfigni fignorumve impreffióe, vel au(fioris,vel precij,vel alterius rei,auClo-ritate doCHlf. Gramaticorum, amp;nbsp;Coraf. lib.j.Mifcel.c.ij. nu. 3. Quo etiam nomine luno quondadifta fuit,q»monuiffetRorrMi nos qualis procuratio fieri deberet,ad pla candos deos iratos,vt fcribit Gie.lib. i. de diuinat.amp;nos quoq; infra alibi memini-mus. Quare Saluator nofter in Euangelio Matth.zz.ofienfo per Pharifæos nnmifma-te,quçrebatex ijscuiufnam effet imagoamp; infcriptio.’cumqjrefpondilfenteäelfe Cç 4 faris,Tiberij nimirû. Dateigiturquæ furit Cæfaris,inquit,Ca;fari,amp; quæ‘Dei;Deo, Soient enim vti quonda,ita etiâ hodier no die,Cæfaris,S.Ro.Imp.Eleélotes,Principes, Ciuitates, Comités, Barones,amp; reü-qui ius cudendç monetæ habentes,vel fei-pfosad yiuum ftulptos, aut imaginé ali-cuius fandi,fiu.e propria arma ac infignia monetis imprimi curare : aut alio aliquo figno ofiendere,fiib quo Domino, Domina,aut Ciuitarc monetatalis ad euitan-dâ omnem falfirafem,fuerit fabricata: vïi palfim inomnibustamaurcis.qu.àin argé-teisnumis obuiû reperitur. VndeC.Iulio Cæfari, alijfq; qui cum funt fubfc'euti a-pudRomanos,t interprimariosprçcipu- 1 ofq; quieis in creationedeferebantur honores , non minimum amp;nbsp;illumfuilfeboni au flores tradiderût, quod pecuniam pcr-cutere, eandemq; fuisproprij.s imaginib. fignare potuerunt. Hinc fcribit Caf fiodo. Var.epifi.7. Vt figuravultusnofirimctaî-lis vfualibus imprimatur, monetamqs fa- ^ cisdenofirist femporibus futura fecula commonere.O magna inuenta prudentô, O laudabiliainfiituta maioriim,vt amp;nbsp;ima go Principtim fubieflo.s videretur pafee-re percommerciiim.Et7. Epift. 31. Omni-nb monetæ debetur integritas quxri, vbi lie vultusnofter imprimitur. S: generalis vti liras inuenitur.Quidnam cri 11 uturn, ƒ ni nofirampectetureffigiem. |
|
R. BVDELn LISER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? Quod ipfum quoqjteftatum facit Hu-pertus Goltzius Hcrbipolita VélonianuSj in fua Romana ex antiquis numifmatibus defumpta hiltoria,Sic amp;Moguntinenns E-ledor D.Martini,Colonien(ïs amp;nbsp;Triueré-fisimaginem D.Petri Apoftoli fuis numis imprimunt,ita hodie ex confuetndine vel priuilegio ciuitas Florêtina imprimit vul turn D.Ioannis Bapciftç,Ciuitas Vcnetia-ru B.Marci,autlconem in eius locü,Ciuitas MedioIanijS.Ambro/ij.vttcffatur Boe-riusdecif.3t7.ftatim à princ. Lubecü imaginem noftri Sa]uatoris,-amp; B.Mariæ Virginis Ciuitatesquædam Vngariæ. Sic etiain vidinumum paucisante diebus apud Ar-gentinenfes noita nouiter excufum , cum fimili B.Mariæ virginis imagine amp;nbsp;inferi-ptione tali.Vrbem tuam virgo ferua, amp;c. quæc inlcriptio nûc videtur exulare.Atqj ita in hac ceJeberrima amp;nbsp;S. vrbe Coloniéfi très coronæ numis au reis amp;nbsp;argenteis imprim utur, ad defignandostres fanélosMa gos ab oriente veniétes, amp;nbsp;Domini ac Sal uatoris noftri lefu Chrifti natiuitatëde-uotè venerâtes,quorum corpora,quç primo de Parthla Conftantinopolim,amp;:poft-eà Mediolanum translata erant, inde ad S. vrbem fingulari quadam Deiopt.Max.pro uidentia adueda funt,amp; hichodierno àd-huedie in fummo templo habentur,amp; ho norificè,piaqueac débita cum reuerentia conferuantur.Quam hiftoriâ fideliter ver bis fubfequentib.refert Alb.Krantz.Chro. Saxo.li.6.cap.14. Operæ autem pretiû eft, cnartare,ait,ordiné eius translationis. An nus eratés.poft centum atqj mille, quum C^far Fridericus grauiffima obfiJionc vr geretMediolanum,ciuesad extremam fa-mem perdudi, deditionis fccere mentio-nem,promiira incolumitate ciuiû,Cæfar vnum excepit primarium ex vrbe virum, qui rebellion is audor diceretur, qnem e-tiam pofeebat ad fupplicium.Et vbi com-pcrit Abbatiftaloci,in quo manebant cor pora trium Magorum,geimana foror eius viri,pada eft eft Archiepifeopo Coloniéfi Reinhqldo,vitam fratri (fciebat enim ci ues,etfi nô leuiter dederent hominem ad fupplicium,extrema tarnen fame preffos. neceffitati cefluros) Sc pro munere polli-cetur farida,s illas reliquias, Scitu-s Archi epifcopus indignationem amp;nbsp;implacabilé iram Cæfaris in hominem,honefta fraude circumueniendum putauitlmperatorem, pro munere depofcés, qiiod Abbatifia ex-portaret. Cæfar nó cogitans quid molire-tur,indulfit. Illafratré humeris,vtpotuic euexir. Cæfar nó hoc permififTe clamitat: Archiepifcopus fidem promiffionis effla-gitat,necfacile illüCxfarcótriftauit. Ita faluaturad morté deftinatus,Sc ilIcSadas ex pado reliquias accepit, quas Colcnia præmifit.De Parthia dudiJ vcneratCól a r tinopolim,Sc inde Mcdiol3nü,vbi67i. fern ntur annis quieuiflc.Poftcà verb idé Ar chiepife. apudTufculanii in caftris defun dus,Sc ipfein Ecclefi,ï fua poft fanda.s re liquias imhicitur. Fredericus quoq; Dux Sax. cadéinfedus tabetü perijt,qinfilia renebat Henrici Leonis coniugé.Hçc ille: Ad t monetam prætereà pertinent Sc illa, quod moncant nos monetæ quædam certi alicuius preeij Scvaloris.Sic in Germania iuxtaOrdinationes Impcrij cuduntur nu mi (5o.3o.i$.5.2r.2.i.Item yi.jfï. crucige rorum.In Belgio Sc partib.inferiorib. nu-mi 50.15.71.4 ftuferorum, Scfirtiilitcr. Et quondam numi erant, quibus decê, vi-ginti,vigintiquinqj affesinferibebantur. |
Ob rem benè Sc féliciter geftam, numi t argétei tali infcriptione habebaTur,P.L. De Papia liberataà pcriculo obfidionis, cppro Carolo V. milites ciuefqj fubierut. Similis eft Sc illa adhuc recens inferiptio de expugnationearcis Gothæ,quæ vno in latere his verbis eft cócepta. Tandé bona caufa triumphat, ann.ncz. In alio verb in modû fubfequété. Gotha capta fupplicio de prçferiptis Imp.hoftib.obfeff.fumpto, Gothifqs fugatis Àugiift. D. Sax. Eled.æt. F.E.Itafunt inferiptiones quædâ propter præfentesaut inflates anguftias Sc aduerfî rates,numis ctiâ debiliorib.infixæ, quales funt illç ; Duræ neceffitatisopus Bomelæ. Item:Deusconftituit régna. Hinc etiâ ma-giftri t monctales notulis qiiibufdam,aut vno aliquo figno fine afterifio monetis eu fis indito atqj impreiro,vti folent, vt inde |
DE MONETIS, ET RE NVMARIA
|
15 16 in pofterum pofne eóftare/quas ipß mone tarum fortes fabricari prociiraiierint. Définit Georg.t Agricola hoc paclo mo netam:Moneta eft bradiea aurea,vel argé-tea,vel çrea,velorichalcea,vel plumbea, vel deniq; ferrea, in rotiinciam plerunqiie vel quadratain figuram formata, amp;nbsp;iufl'u Regisaut l’rincipis,autciuitatis publicè lïgnata.Quo intelleólu verbum, Monets, largèaccipitur, amp;nbsp;adomnesmetallorum fpeciespropè extenditur. quariim ( vt re-feft ex lfidorifententiaEtymo.i6.cap.i6. Barthol.Chaflan.in Catalog.Gloriçmiin di.confid.95'.)feprem polfunt eóftitui fpe-cics:Auriim fcilicet,argentum, eledrum, æs,ftannum,plumbum, amp;nbsp;quod domato-mnia ferrum.De auro amp;:argento ante mul ta fecula,quemadmodum etiamnum communiter monetam cufam effe ac ftampari, omnibus eft notiffimum,de quibus quædâ fequentur pofteà. Extfoloa:reetiam quódam,necnó ho dierno adhuediequibufdam in locis monetam fieri,dubium no habeat. Tam enim apud Grçcos,qu3 apud Rom.çreus numus fuit vfu receptus, amp;nbsp;primb quidem rudis erat materia«rea, quæpofteà pondus eft legitimum fortita : amp;nbsp;tandem ei precium certum lege publica fuit inditum. Ita A-thenis Calliç temporibus perçu (fos fuifte numos3creos,teftaturAriftophanes,inqui ens. V uas cum venderem, abij gerens ma-xillam numissreis plenam . Et Ebulus in Amphibolo.Primum ait,niimosdeiiciens screos,æruginem ab.fterfit.Plin.lib.55.ca.3. natur,hift.Seriiius,inquit, primü fignauit æs,hinct nominarunt Romaniçrarium lo ciim,vbi pccunis publics conferuaban-tur,videlicet ab srejamp;r non ab auro autar gento.Repofitorium pcciin is pop.Romani. D.Zal’.ad tic.deorig.iur. ibi,deindecû srarium,amp;c.interpretatur. Et ex fentétia Plutarchi in pröble.ac Macrob.fuilfesra-rium in sde Saturn i dicit;quod Saturni té pore nee auaritia,nec improbitas, nee vl-lumibi fiierit furtum cómifTum. Vale.Pu-blicola, primus srariü in sde Saturni effe lt;iecreuit,q!iod loens ifte ahinfidijs tutus, amp;nbsp;munîtes foret.lude ctiâ Tribu, ararij a- |
pudCic.Iib.r.epift.ad Attic. amp;• Qusftore« srarij apud Cornelium Taci.hb.n.creati. Item Icribssrarij apudCic.pro Clué. di-«fti fueri'it.Videplura de nu missreis Did. Cou ar. vet. col 1. numif, ca... Et Buds.de affe, amp;nbsp;part.eius,maximè li.z.PleninsHoto-man.de re num.ca.7.amp; capitib.fubfcq. Ita f antiquitus omne genus moncts s-risappellationecontinebatur.Sic Cato in re ruft.fundüsribus tribusemptum poffi-debat.Plau.in Aulu.lbiad poftremü redil miles,SS petens.Terent.in Phor.AncilIam sreemptafuo.Et Virg.Eclo.t.Non vnqua grauissredomum mihi dextra redibat. Ouid.lib.i.Paft.AeradabantoIim, melius nunc nomé in auro eft,VióïaqjCÓceffitpri feamoneta nous. Ad qd' pulchrè videtur alluderepocta Chriftia.Mant.ioBucol.Ec log.j.Mitteremaladecê, fatis euefolcbat amati,Purpurei flores amp;nbsp;rapcus ab arbore nidus.Grame odoriferum memini quo té-pore magnç Credebantur opes,vétum eft de gramine ad aurum, Regia res amor eft, hactempeftaterecelfit Mos vêtus, amp;.'quç-dam noua lex inoleuitamandi. Addotquodmultisetiâ in partib. Ger-riranis amp;nbsp;Gallis, in quibufdain ciuitatib. VveftphalisapudSufatenfesamp; Monafte-ricnfes,amp; in Brabantia, Flandria,ducatu Leodienfî,alijfqi in locis sjei numi quoti diano in vfu accémercijs habentur,proqj bona aciufta,licitaqiinonetaexpéduntur amp;nbsp;recipiûtur. Qiis' res in minutifsimis for tibus,vt nunquam mihi difplicuit, ita video Georg.Agric, idé confiliü dedifle, fie feribés li.i.de prec.moner.aut fi placer,ait sreipercutiâturnumuli,quales hodiesût Vcnctisàfoliiédoappellati.Nâ sspiirûfi-gnatû incolis minoré fraudé feret, q dus portio cû sre|gt;mixta. nec multû refragaE Eod.deRep.li.6.c.i.qué leélor vidci e pote rit.Siesreit numi tales,quales hiccôfpi-ciuntur an.iÇ79,ftuferos 16.40.plus minuf-ve valentes,fabricati fueiût in vrbe Traie fti ad Mofam :quo tépore per ftrcnuosamp; imperterriros Reg.Maicft.Hifp. mi lires ci uitas obfefla,tandéqgt; fiimma vi éepotetia expugnatafuit,dccui’expeditionetaleco r^rememorie gra eöferipfim’ numérale. Occupât if tf |
R. BVDELir UBER PRIMVS/
occupât H]/I)anys TraleCtl VlrlbVi VrbeM S^ando PetrI aC PaVLl LVx graVls aXeVenlt.
|
Deadmirabili vidoria quoque Antwerpiana tale fecimus numérale. ECC(per HiJpanos AntVPerpia forte NoVeMbrli. Capta CadltqVarta,no»flneCLade die. Veteresptereanumis Orichalceis partim fignatispartim veto nó fignatis vfos fuifle Plautin, t illud in Milite fignificare videt, jo Credo, ait, tresmihi homines OrichaIco itaemptosiftis morihus. Eft autem Ori-chalcum gtreegt;ï''x’^'-'‘'Mr.c:aIh genus, proximeaccedensad eolorem auri, quod quondam magno habebatur in precio “®quot; ■wïj’iö-KsiixïX' ».;! monte amp;nbsp;ab æi e.In mon-»ibus enim potilfimiim nafcitur.Gice.lib. j.Offic.Si quis aurum vcndens,orichalcu fe putet vendere, iudicétne illcbonus vir id aurum elfe? |
Plumbeos t etiam numos quondam in a, vfu fuilTc,ex Plautino illo inCaffina eft eolligere, Cui homini air, hodiè peeuli nuinusnon.eftplumbcus. Et illud inTri-aurno: Numum nunquàm eredam plum-beum.Et Mart.lib.io.ad Romam. Centum merebor plumbeos toto die. Itemlibr.t. Epigram.Vt conuiuia fumptuofiora,Toto qua: femel apparasin anno,Nigræ fordi-busexplicesmonetæ. Et feptem veteres tuifodales,Conftemus tibi plumbea fe-libra. EtPlaut.inMoftel. Tace,inquit,tu faber,qui cudere foies plumbeos numos. Ex quo videturfcqui,illicitam atqiie im-permiflam fuiffe monetam plumbeam, li-^ cèt apud Anglos adhuc hodiè plumbei numi dicantur efte recepti. Et mihi nuper à quodam bono amico numus paruulus fuit oblatus plumbeus, tempore atrociffimç Ciuitatis V iennæ ob-fidionis fabricatus, anno videlicet 1519. cum inferiptione amp;nbsp;forma, quibus fe-quitur. A ? De |
4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
tt Denumisferreisferibit Dida.Couap Vet. colI. num. cap. ?. Idqueexfententia Plutarchi in ipfiiis Lycurgi vita : Lycur-gurn videlicet in locum aureorumamp;ar-genreorum numorum feneara monetam iubftituifle. EtPlinius'libr.3j.cap.9.Mif-cuit,.ait, denario Triumuir Antoniusfer-rimi,mifcuit ari falfx monetär. Memi-nit ferrei numi Ariftotel. Oeconom. i. cap.ferreum numifmafcceruntClarome-nij,amp;c. |
Quo pafte veto ferrum cum argento vel auro commifceri poffit,cùm prorfus ilia metalla diffideant,fibique contrari-entur, non video. Sæpiffimè enim catinis finitione, ftanneae, non metninit,ex eO ifDitè, quod t omnium aliorum métallo- ‘1 ruminmiciffimum fit ftannum,3Cin mi-xturiscum reliquis metallis quafi lethi-feru m vcnenum exiltat,e tia metalla per-dat, deftruatatquccörruinpat, quemad-modum fæpiffime obferuaui ; licèt no« ignorem Didac. Couarr. longè aliter fen-tire, cum cap.r. Vet.coll. numif. nume. 6. in hare verba, contra noftri temporis Ar-gentarios amp;nbsp;aurifabros acefbius erum-pat. Eft tarnen illud, ait, in hac parte ad-monendum, veteres Romanorum dena-rios cudi fölitos ex puro argento, abfque vlla arris mixtura, cuius argenti valor amp;nbsp;aeftimatiomaioreft, qu.am argentimixti, quod noftri argentarij amp;nbsp;aurifices expen- ^ dunt: fiquidemt hoc habet a:risautftan-ni mixturam fecundùm earn proportio-ncm,quam ipfi artifices facilius dijudica-refolent. Idem Couarru. ftanni mentio-nem fecit , quodque cum alijs metallis commifceri poffit, fentit cap.?.§. i.num.d. Sed quod vidimus tedamur, amp;nbsp;quod fci-mus loquimur.Fuiife autem ex mera ftan- , nea materia aliquandó t pecuniam fafta, 1nbsp;idqueSiracufanisiperTyrannum Diony-fium,attcftatur Tiber.Decian.in traóLefi-mi.lib.7.cap.i3.nu.io. Hinc etiam hocnoftro exulceratiffi-mo feculo admodum' recenter,amp; priuf-quàm egregia illa amp;nbsp;antiquiffima Ciui-tas Nouefiana per Hifpan. Regium ,nec non Reuerendiif.jatque IlluftriiT.Archie-pif.Colon.amp;c. militem obfideretur. Ca-pitaneus Henricus Klaut,quitunc temporis Ciuitatem occupabat, vbi robur militate ei deeflet,ftanneam quadratæ figura: monetam ftampari curauit, quibus nu-mericertitinditierantamp; impreffi,addc- ’^ fignandam vniufeuiufq; maffular ftanne« valorem prout in fubfcquentibtis eft vi-derc. Hxc |
3 t cinericeiscentum amp;nbsp;vitra marcisargen-ti præftantioris amp;nbsp;vilioris etiam, quod difficilius liquefcit atque concoquitur, repletis , nonnihil ferri inieftum vidi, quod tarnen omni argento effufo, quafi integrum amp;nbsp;illiquefaftum fupermanfit. Immó vtimur aliquandö,in magna co-piaauri vel argenti, catinis in.totum fer-r.eis.candentibus , quibus per integrum, vel medium diem fornaci impofitis , amp;nbsp;effufo auro atque argento,nihilominus incorrupti amp;nbsp;integri catiniifti perman-feru nt, plurefque fufiones tulerunr. Etfi ergo ferrum fignari,amp; loco pecuniæjn magna ac vrgenti neceffitate elfe poterie, tarnenilludcum alijs metalliscom-mifceri,amp;ex illa commixtione pecu-niam confier poffe, ne vix quidem credi-derim.
Agricola in pr«fcripta Monetae de-
-ocr page 95-|
Hæc viribus deficientibus eo fiebanc prætextUjquafi vnicuiqj Principi ac Supe-fiaritati conceffum fit, maxime belli amp;nbsp;extremç neceffitatis tempote,ex qualibet etiam materia deteriori, numos ferire, amp;nbsp;belli onera liiAinere, ac hollibus ita refi-fiere,amp; in poflerum fortuna profperiore «blata,rebiifci; ad ftatiim meliorem ac fœ licioré perduôtis,eiiifcemodi numos ite-rumredimere, ac bonam iuftamque fiuc aiiream fine argenteam monctam pro ijf-»8 dé reftituere. Sed Vrbc t p præmcntiona- |
tum militem vi arque potentia admira-bili,paucarum etiam horarum fpacio,ex-pugnata,atqucjobtcntajCapitaneoqi præ-dido Klaut cuin quibufdam alijs fuisaf-feclislaqueo fufpenfis, omnibufqueferè, qui earn vrbem occiipabant,miferè inter-feftis arque trucidatis, nihil aliudprater publicameladem, arqueiftius infignisamp; peruetufiæ Vrbis ej^tremâ cuerfioné fub-fecutum fuit. De cuiusexpeditione tune tale fecimas numérale, annum, diemque euerfionis continens. |
ÜVssIafeCerVnt qVod Capta laCobVs amp;nbsp;anna Gloria foLadeo,LaVs tlblParMadl^d.
|
i^ nbsp;nbsp;nbsp;De Ëledro,cuius fupra métionem feci- mus,ita loquitur Plin.lib.alleg.3ï.cap.4. Vbicunque quinta argent! portioeft, eleftrum vocatur, quod vel naturale eft, vel arte conficitur. Ideo, inquit ibidem, fcrobesea reperiunturin Canalienfi, fit amp;nbsp;curaEleftrumargentoaddito; Quodfi quintam portionem exceffit, incudibus non refiftit. Sequitur : Eledlri natura eft ad lucernarum lumina clarius argento fplendere, quod eft natiuum,amp; venena deprehendif. 30 nbsp;nbsp;nbsp;Hue pertinet quod tradit Guid.Pap. q. Delphi. 495. videlicet,tépore captiuitatis Regis loanis in vfu fuifle, amp;nbsp;cucurrifte in Regno monetam coreaceam,quod réfutât acprodelirioplancac puerili fabula ha-betMolin.nu.799.de vfur.feu mone. pro- |
pterea quod eo tépore multö melior et for tior moneta,qua nunc fit,in vfu fuerit.Ita ex Digeftisantiquismonetalitim,etBudçi fententialibr.t.de affe,fe inftrudum affe-rit.Ego verb pro indubitato habeo,vt mc-mini quoquepauló ante, Principem belli.» ingrauefcentibus, amp;nbsp;neceffitate ita vr-gente,vel ex corio,cortice, aut fale, alia-ve t materia quauis monetam ordinäre ^* pofte, fi modó damnum per hoe Commit-nitati illatum poften per bonam t melio- ' 3* remque monetam refarcire rtudeat, pet Andr. de Ifern. amp;nbsp;Matthæ. de Affliét. ad §.monet:c,tit.Quat fincReg.In feud. Hinc eftquod Butigell.in Repetit. 1. cùm quid, colum.,9. numc.iK.ff.ficertum peta.dicargt; pofte plumbeam, vel etiam ex corio fada' monetam, modè publicè fit approbata, pro |
|
Dß MONETIS ET HE NVMARIA pro quacunque alia,fiueaurea fiue argen-tea lol ui. jj Coreaceam etiam monetam fabricaf-fe Fridericus Secfidus fertur : ciim bellum acerbum diuturnumque cum Italis gere-rct,amp; vi bein Vidoriam conderet, qucm-admOdum affignauit Georg. Agric. in lib. de pond.amp; temp. Monet.amp; Arr.l’inell.ad Rubrii derefeinden, vend. num. 4. Ex hiftorijs,ait, Chronicifqj verius vi-detur recentiorent dici debere vfum pecunia: in corio^vel alia vili materia, déficiente confumptaqj belliciscladibuspecunia aurea velargentea. Hxcex Antonini Florent.Chron.ann. 1Î40. Hotom.quæ-ftio.llluft.it. plenius explicat, authori täte Senecæ addu(fla,qui lib.de Benefj.cap. |
I4,ita loquitur. Aesalienum haberédicitur, ^qiiiau-reos debet, 8f quicorium, forma publie» pereuffum , quale apud Lacedæmonio» quondam fuir, quod vfum numeratæ pecunia: prarftat, amp;nbsp;ibidem de Friderico 1 f. Meminit etiam iftius idem Hotoma.in libre fuo de renumar.ftatim ab initio. Chartaceam prætereàt monetam ali- ,1 quandó perculfam fuiffe Volaterr. in ar-gumen.ca.r.Oeconom.Arift.atteftatur.Ec nos etiam talem vidimus Lugduni Bata-uorum ^11 iepen, ’0 partibus inferiori-bus,obfidionis Vrbis tempore anno videlicet it74.confeóam, in formamomninó ac modum,talique cum infcriptione,qui-bus fequitur. |
|
Ex pratmif/ïsapparer, ex omnibus propt metallis monetam fabricacam fuifle. |
Qua:acceptio, quoad inftitutum prat-fens, nimiseftgeneralis,cum nos monetam bic earn tantummodó intelligamus, quï ex auro vel argento,p uro fiue mixto eft conflataillludqj f iuftum amp;nbsp;pertinens )( medium ac menfura return omnium com mutabilium dicimus, per Guid.Pap. quat-ftio.Delph.491. EtDoól. adl.i.C.defalfa Monet. De quo tale aliquandö fecimuJ carmen. Per |
|
J ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R. RVDELII ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Per medium dubios filuit Dialeélica nodos - Contr.iilHfprecijperficiunturope. Et iußum medtumßne quo commercia,munus Rebus in humanis non bene falua manent. Hac de caufaVlpian.inl. lege Cornelia, verf.eadein lege.ff.ad 1. Corne.de falf. verat vfum ftanneorum amp;nbsp;pliimbeorum nu-morum.Io. Aqii.deMon.poteft. cap.n. Et ,( Pomp.inl.i.§. deindeeum efle.fF.deorig. 36 iur.eodé videtur refpexifle, vbi meminit Triumuiroriim t Monetalitim Romæ con ftitutorum,quos vocatæris, argenti, antique flatores, fic didos, qnos hic tribus metallis,auro,argento,a;re,flando,vel fla-tu calefaciendo, monetam cudunt. Ita-que numis fadis has imprimebant lite-J7 rasquinque.a.a.a.f.f.hocefF,vtetianiprç-çer alios 53. Valer. Prob, t auro, argen to, ærcflando,feriendo. De quibus cui placet, videatpræteralios Cicéron.libr.j.de leg.CMinores ait,Magiftratus æs, argentum,aurum,publicè fignanto. Et lira |
LIBER PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 quel.de Retrad.Lign.§.i. glofT.io. nnm. . plenius. item Tiber.Decianum inTrada. Crimin. libr.7. vbi de falf.Mone.Criniin. nume.8. Hottom.derenumar. circaprin-cip. Hi numi in modnm fiibfequcntem, aut confîmilem erant confedi, in quibus vt didum liters a.a.a.f.f.aiiro, argento, sre flando, feriiindo, reliquis verbadditis S. amp;nbsp;C.Senatufconfulrum,cum forma incu-dis fignificabatur. Nam quantumuis in Monetis Romanorum Imperatorum,eti-am ipforum effigies effent infculpræ , tarnen 1 additæ binæ iflæ liters, S. C, indi- 38 cabant Senatufconfulti authoritatem in cudendis ijs opus fuiffe, attigitTiber.De-cian.Refp.(9.volum.3.num.i6f. Et irame quoque plenius informauit prscif^tus Goltziusmeus conterraneus in fuaegre-giapaulb antècitata hiftoria, ex antiquis numifmatibus defumpta. Quorum quatuor extrahere,amp; huic loco interferi pro-curauimus. |
|
Horuin 1 prsdi3orum iriumuirorum nunius trat, numifmata probi auri amp;nbsp;argenti, iuflique ponJeris examinare, vt jufle militibus diflribuerentur. Ad quos |
alludit Cicero per iociim adTrebatium, Treiiiros,aut,tam enim 1 reuir, quam Tri-umuirosdicimus,vitcscefifeo,audio Capitales elfe. Et meminit iftiuslib.7.Epift. B famil. |
t» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE RVMARIA .
|
famll. Etlibrje.ad Attic. Item Liuiusita fcribens, Triumuiri menfarij creatifunt, hiq; ntimiilarijs amp;nbsp;monetæ omnisgeneris amp;nbsp;format ciiforibus praterant. Item lib.j. dec.j. EtRomæquoq; propter penuriam argenti rriumuirimenfarijrogationeMi-nutij Tribuni plebis fadi. Et libr.6.decif. j. Catteri Senatores libram argenti tantum æris fignati qiiina milia in fingulos patresfamiliasrelinquamuSjCstterum om neaurum,argentum,æs fignatumadTri-umuiros menfarios excmplo deferamus. vide Fab. Caluum Rauennat. in fimula-chro antiq.Vrb.Romæ,lib.j. Deijsqui fal 40 fosnumos t expendunt, vt fi ftannei vel plumbei fimilesve fuci int,eofdemquefa-ciunt, amp;nbsp;qua pœna pleftendi dnt, traftat Barto.amp; alij Dod.ad d.Liege Cornelia de falf. Abb. inc. quanto deiureiur. Et nos pleniusdc ijs ex profelTo agemus in cap. fina.lib.i. 41 Alterum vocabulum eft Numus,non à NumaRege, qiiod illeapud Latinos pri-mùm pecuniam fignarit,vt opinantur male Ioan.Aqiiil.de mone.poteiî:.amp; alij non-nulli, verum «ts»•»»•gt;»»•• hoceft,àlcgeita diôhis:ex eo,’quôd cûantiquioribiistem-poribus omnia fièrentpermiirationibus, pofteà certa legevfus numi fit adinuen- 4^ tus,hoc eft,quod Ariftot.lib.j. Ethic.cap. Î.amp; l’olitic.i.cap.6.inquit,Tis*ii/x«îxa''ÔAiin ju«oTiOUSiliiftâxx«»ÓM“ 15!. Numusnonnatu-ra,fcd lege confillit. Siquidem ipfi Principes, ipfa Refpublica,denique ipfa lex numum conftituit,à qua precium ac valorem certum accepit, cuiiifq; libéra efi po-teftas niimos femel percuflós,certaratio-ne inutiles reddere. Idem infertZaf.confil.ii?. libr.x. Incip. Orta nuper amp;c.nu.2j. Accédât,ait,etymo logiæ vocabulum. Numus cnim a nomos, quod legem fignificat, detiuatur, quafi moneta legem valoris à fuo Imperatore accipiat,tefl:eVarrone. Neque poteft re-probari vfus monetæ, nifi per Superio-rem, argu.I.Et cleganter.§. qui reprobos. ff.de pig.aft.Et ibidem Alexan.amp;c. Adde etiam Didac.Conar.Vet.coll. Numif. cap. 43 7. in priucip. Eo t etiam I. C.refpexifle |
videtur in l.i.lf.de empt.amp; Vèndk.dîcefltf Commerciorum expediendorum gratia eledam efle materiam, cuius publicaSf perpétua'æftimatio, difficultatibus per-mutationum,æqualitafe quantitatis, noo vt alij,qualitatis,fubueniret:eaque materia forma publica percuffa vfum domini-umque , non tarn ex fubftantia præbet, qu.àm exjquantiiatc: id ell nontafubfian tia ipfamaterialisconfideraturin numis, fed qualitas, hoc ell, valor impofititiiisj publice ac perpetuo compa^ilus : quem-admodum accurate amp;nbsp;fubtiliter ilia tra-dit,licet côtra comniuncm in effedu Dodo. fententiam, Carol. Molinx. demutat. monet.quxllio.92.nume.694.amp; per tranf-curfum.Couar.de mut.monct.cap.7.circa princip. Hieronym. Butigell. in d.l. cùin quid,nume.26. fie in l.quod te.numc.ji.lf. ficertum peta. PinelLpart.i. cap.j.nume. 7.dcrefcind. vendit.C.vbi didam legem primam interpretatur. Et Zaf. confit. (6. Menoch.confil.lt;t9.pro Molinxo, amp;nbsp;Hoto. d.quçll.ij.cum panels alijs,de quibos fuis Joci.s. Numus autem aliquandogeneraliter, ^ deomni videlicet moneta,^^ tarn aurea, quam argentea,3Utxrea accipitur. Idem-que quod numifma fignificat. Plautus in Pfeud. Nimis fum miler, numu nufquàm argenti reperire queo.Cicer.i.de finibus. Vndefi fecutus effet eorum fententiam, qui honefta amp;nbsp;certa emolumentisomni-bus amp;nbsp;commodis anteponerent, ne numum quidem attigiffet. Aliquando veto fpeciale nomen ell, certæ alicuius pecu-nix, qux alio qomine Sellertiu.s vel co-pujatiue numus fellertius appellabatur. Cicer.^.in Verr. Fadaeftfponfio,ait, fe-ftertijsquinque, coegit Scandilius quinqueilia milia numum mercedis nomine ac precij, Scandilium coegit,dare Apro-nio. Ibi apparet Ciceronem,quinque mi-]iajfelleTtium,amp;quinque milia numum, pro eodem dixiffe. Quamuis verb, vt obiter hoc addam, tarn numus qiiàm numifma ab eodem grç-co vocabulo ’»M» deriuentur, ramen no-tandum ell,hoc primam corriperc, numu verb |
|
R. BV.'DEt^II tlBER P RIMVl' ver^ apud probatosPoetas, et/î cum vnî-ca licera m fcribatur,quod mifi rtôjdifpli-cet, vtrumqj enim nummus amp;nbsp;niimus re-peritur, prima Jonga vfurpari. Horat, s. epift.i.Rettulit acceptes Regale numifma Philippos.Mart.lib.t. Curdatafuntequi-ti bis quinque numifmata quare? Horat, i.epift.d. Et genus amp;nbsp;formam Regina pecunia donat j Ac benè numatum decorat Suadela Venuf4ue.Etil]ud:Numushono. ratur, fine numis nullus amatur. Numus vbi loquitur,Tullius ipfe tacet.Petronius in fuo Epigrammate. Quifquis habet nu-mos, fecura naiiiget arte, Fortunamque fuo temperet arbitrio. Tercium vocabulum rei numarix eft pccunia,apecorefeupecudum nota, qua primum æs fignatum fiiit,ita difl:a,vt vult ’ Plinius lib.irf.cap.3. Et lib.33.cap.3. fecun-dùm Varronem verb à pecu diâam eße pecuniam, tradit Georg. Agric. Et Sext. Pomp.de verbis, quae agrege defcendunt, fcribcns.Qiiorum verborum vfus frequés nonmirum fiex pecoribus pendear, cùm apud antiques opes amp;nbsp;patrimonia ex his eóftiterint prçcipuè,vti adhiic pecunia et peculium dicimus. Hinc Columel.libr.6. in prxfac.in rufticatione,ait,vel antiquif fimaeft ratio pafcendi, eademque quæ-ftuofiffima, propter quod nomina que-que pccuniæ amp;nbsp;peculij trafta videnturà pecore,quod non folùm apud veteres pof federût, fedadhucapud quafdam genres, vnutn hoc vfurpatur diuitiarum genus. Ouid.î.Faftor. Ciitera luxuria, needu tn^runtenta vigebât, Àut peciis, aut lata dtaes habebat humâ. Hinc etiâ Itcuples, hinc ipfa pecunia dtäa eSi, Sed iam de vetito ejaifqueparabat opes. Pecuniae t nomine, inquit Paulus I.C.inl. pecuniæ.ff.de verbot.fignifica.non folùm numeratapecunia, fedomnes restam fo li, quant mobiles, amp;nbsp;tam corpora, quam iuracontinentur. Hinc i.quaeft.3.dicitur. Totum quicquid homines habent in terra, omnia quorum domini funt, pecunia vocatur,feruus, vas, ager, arbor, pecus, quicquid horum ell pecunia dicuur. |
tl Idee auté,ait,pecuni'a vocata eft, qii ia antiquiqued habebant, in pecoribusha-bcbant.Hinc l.i.in fine iuneïa 1.i.ff.de Ca-lumn.pecuniam vocat omne quod pro pe cunia accipitur, tam large pecunia ali-quando'accipitur, vt t plurimum veró 4^ ftridius, pro pecunia numerata, c.i.amp;3. i4.qu3eft.3.1.(.C.de probat. Aliquando vc-rópaulöaliter,pro ijsqiiæ pondéré,numero,amp; menfura confiant, l.talis fcriptu-ra.in princ.amp; ibi Bart.ff.delega.r.amp; l.z.S. item mutuum.ff.ficerr. peta. Notatur in glo.l.t.C.deconfi.pec.Io.Coraf.Mifcel.i. cap.n.nu.3. amp;nbsp;Tiraq.de retra.lign.§.i.glo. 14. num .4. Adhxet pecunia etfi regulariter inter ^* mobilia, eaquequæferuando feruari non poirunt,referatur,pertex.in auth.de nup. §. Et quia parum, vbi pofieaquàm de reb’ immobilibustraftauir. Sequitur: Si verb vniuerfa confiitutaeft forte inpecunijs, antin alijsrebusmobilib.amp;.’c. Erin auth. hoc nifi,in prin. ibi in pecunia vel alia re mobiH.Cyn.Bal.Alber,in l.eademùm.C. de collât.Boer.decif. 109. Arr.Pi nel.de bo. mater.i.part.i,nu.43. Tiraq.plenè de retr. lign.§.i.gl.7.nu.io3.amp;confequenter.Atta-men t fi ad emptioné prædiorum pecunia 4, forte pcrtefiatoréfueritdefiinata,rei im-mobilis vicé fufiinere dicitur, alleg. loc. Tiraq.nu.io6.Fran.Crem. fing. 60. Zal. in 1. ficertos,nu,io. ff.de ver.obl.Cuma.amp; Ful gof.inl.àdiuo Pio.§.vlti.per il lu tex.ff.de re iudi.amp; in 1. cçtera. §. fed fi feparauit.ff. de leg.i.Tiber.Decia.refpon.59.tom.i.nu. 13.Sed cömnnis Dd.fententiaefi m cótra-rium.Talem pecunia videlicet,ad empti-onem prçdiorû deftinatam,inter mobilia quoq; compiitari.D.Gail per audoritate# plures,i.obf.ii.necab eadé receditTiraq. nu.iOs.d.tit.Cuiaddc Bocr.d.q.io9.Et om-ninbTiraq.illa,ex fentétiaSocini cóf.149. Materia, col pcn.verfi.circa quarta, lib.ï. conciliantem,num.io9. amp;; D.Gail pracit. obf.ii. Deantiquitate, dignitate amp;nbsp;prxcJlcn-tiaMonerarum. ^FJU Al.4RU. i Ver.. |
|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA 1* / nbsp;Verbamx^HtKiTvp quid fignificet. ^2 Pecunia quo tempore inuenta ßtgt; 3 Pecunia ante Romanorum on^ineminv-fufuit, ■ÿ Argentum quü primum adinuenerit. ƒ Denarij so ar^entei,qutbus Judas Cbrißä tradidit,per quemßntfabrtcati.
S Au^nfi Caftris anus ar^entariusfuit. ÿ Monetam temportbus Abrahamt fuiffe v-fitatam.
n Numos areos apud Romanos quü primum pereufferit.
CAPVT IL Egimusapud lofephum, qiiödCain films Adçinultitudine Zfquot;M«’wy,hoc eft pecuniarum congregata ex præ-da ac rapinisjdomum auxerit, Ex quo fe-qui vidttur, monetacum ipfo genere hu-x manoquafiinitium traxifte. Verùmquin Xflt;M«’“i' non fecùs 3 atque pauló ante de pecunia diximus, diiierfimodè, nunc pro moneta ftnipliciter amp;nbsp;ftridè, nunc veró pro omnibus rebus quibus vtimur,amp; tam mobilibusquàm Immobilibus accipitur, conftatqueetiamex ijs, qux lupcrius at-tigimus, primo permutationé in vfu fuif-fe,in eiufdemqs locum pofteamonetam, per qua res omnes licitarentuf, irrepfiffe, 1.1.ff.de cót.emp.amp;dicif latiuscap.feq.Ic-» circo,t poft Caynü multo tépore tale medium inuentü,et ab hominibusfumnia in duftria excogitatü fuiffecreditur ,quem-admodii Sc illud pro rciSiffimo habetur, j nmltis viddicetannisanre iRomanorum originem, numirmatum vfum apud alias |
gentesextitifte, vti multisaufloritatibiU ilIud comprobat Didac.Couarr.Vet,colL num.cap.i.ex Virg.Poüd.cap.io.de inuét. . rer.lib.t. ItaThcfeus,qui apud Athenien-fes regimini præfuit, plus mille ducentis ante natum Chriftum annis, figno bonis moneram fabricauit.Caid,Molin.de vfurlt; fuum monetnu.79$. exfententia Cxlijan-tiquit.led.lib.ï.c3p.4j.amp; libr.ii.cap.4. Et Alex.ab Alexand.Genial.dier.4.cap.y. in-uerfionem numorum non ad çquietas,vel lydoSjfed primas genres,quç commerciji communibus vti coeperunt referenda ef-fecenfuerunt, Plinius tarnen Nat.hiftor. libr.jj.cap.j.fcribit, fe ignorare quis primus aureum numum fignauerit, dum in-quit; Proximum fcelus fecit,qui primus ex auro denarium fignauit,quod S; ipfum latetauroreincerto: De eo qui primus 4 argentum inuenit itaPlin.libr./.Nat.hift. , cap.$6. Argentum inuenitErichtonius A-thenienfis, vt alij Aeacus, auri meta]laamp; conflaturam Cadinus Phoenix ad Pagçum monteip, vtalij Thoas Sc Eathis in Poui-chaia,aut Sol Odaui filius,amp; qux ibidem vlterius fequunturde rerum inuctoribus, amp;nbsp;de irqmodica pecunia, ciufdemque luxuria amp;nbsp;frugalitate in vafis ac ledisargé-teis,dióto lib.??.cap.io.amp; ti. De antiquitate veró amp;nbsp;dignitate rei numarixoptimè faciiitea,qux dcTrium-nirismenfarijsolim apud Romanos con-ftitutis, vt de Monetis indicium ferrent, cap.priced.diximus.Turn etijin notabile eftamp;obferuationc digniffimu, quod rc-cenfet Alber, de Rofat.in l.i. nume.i.ff.de contr.empt. amp;nbsp;in diAionario fuo, in ver-bo, Moneta, Repeiiue, inquit inquadain fcriptura cuiuldam magni Rebgiofi, Or-dinis fratrum Heremitarum fuperpaffio- ’ nc Chrifti, Quod illi to.denarij aigentei, ’ quibus ludas tradiditChriflum Saluatorc amp;nbsp;redeniptoré noftiu, fueri'it primi dena-rij,qfabricati fuerunt in miido ; quosTha i res pater Abrahx, optimu.s faber,ad peti-tione RegisNiniiia;Nini,filij Belifabrica uit, deinde per mu Itas man us peruenc; fit ad coibonam Pontificum ludiorum. Confirmanteandem fentetiam pater Al ter. |
|
R. BVDELII, LIBER PRIMVS. ber.fide dignî aurores plures, inter quos eft Guid.Pap.quæft.493,in fine.amp; loan.A-qiiil.de Monet.poteft.cap.?. A fflift.in præ-lud.Conftitiit.Neapol.qiiæft.iô. loan.Co-raf.in Mifcella.^.cap.ij.Et demum Boffins in prax.criminaJ.tit.de falf.moner.num.6. meminit etiam ex fententia Alber. Tiber. Decian.in prax.crimi.lib./.cap.ï^.niim.y. »x.Qiios tarnen non denarios,fci licet Ro-manosjfed argenteos, .àGræco vocabulo, “’quot;fi« fuiife Budæ.lib.j.de affcjcirca mediû fcriptum reliquit, cuius verba bye func. Scio hodie in æde D.Ioannis Lateranenfis Parifijsoftendi argenteum vnum,quicx illis triginta effe diditatu r, quos ludas in templum abiecit,cliarefterem diuerfum a denario Romano Iiabêtem . Habet enim effigiem non Lufeam, eminente altera ma Ja^vt Roniana numifmata vifuntur,fed ad üerfam amp;nbsp;integram, amp;nbsp;à tergo fiofeuJum, Vtrinque nuJJo indice:pondus,vt conijcc |
re Jicetjoon enim attredatur,fed trans vi-trum cerniturjdidrachmum effe poteft , fi fatiscommemini. Recenfet idem Didac. Couar.Veter.collat.ca'p.i.in fine.Et libe. Decian.decrimi. falfmonet. in fua praxi, Iib.7.cap.ï3.qui his verbis rem ipfam pau-ló apertiusexplicar.Denarium videlicet, habentem faciem hominis in maieftate, vt dicunt pi6Iores,amp; fculptores, impref-fam,id ed vtrifquemalis atqueoculis ex-preffis:amp; ab altera parte flofculum,pon-deris,vtconijci poted, didrachmi, nullum tarnen indicem vllaex parte hune nu mum habuide, ex quo valor eins cognof-ci poffit, ex Budseorefert. Similem plane duaruin drachmarum conuenientem etiam in pondere cum vulgari Siclo Hebræo rum,numum penes me fufum habeo, cuius forniam,cum adiunóVoneidius Gtæci vocabuli ^quot;lt;/li»F,quod flofculum fignificat, fideliter depidam fubijcio. |
|
Condatt prætereà exprobatis hido-riographis, vtpro maiedatepartis huius hocquoque fubijciam, D.Cxfaris Augu-di,cuius nomen admodum fuit célébré, auum Argentarium fiiide, vt habet Cicero in quadam fuarum Fpidolaiü ad Qiiin turn fratrem fcripta:Vtrumque,ait,preca-rium quatdum fecide,ideoque ad datuain ipfiusafferiptum fuiffe PaterArgentari-us.Attedatur Suetonius in ipfiiu Augudi vita,cap.Si. Legimusetiam t in facris BibIijs,Gcne fisij.cjp. Abrahamum appendide pccu-niamprobat«monetæ public«. Deque Abrahamo Hebr«orum literç,de ortu cœ Jorum,terr«, ac omnisgeneris animanti-'- |
um amp;nbsp;dirpium confcriptç,iraloquuntur. Etenim vir illeamantiffimus, amp;nbsp;obferuan tiffimus Dei, cum ex AEgypto afcendidet ad Aullralem plagam,valdè dines fuit au-ri atque argenti.Et Genef.cap. ij. item ca-pite io.Efaiæcap.45. Qui confettis aurum de loculo,argentum ponderatis.i.Paralip pom.ca.19. Dederuntquein opera domus domini auri talenta quinque inillia, amp;nbsp;fo Jidosdecem. DeSicIo numifmatequódamapud He br^os admodum vfitato,Sakal dido,quod ponderare,aut libiare,vel appendere fig-nificar,l«pè in Biblijs fit mentio, Exod.30 ca. Quicunque ergo in cenfum venit, hoe dabit,dimidiuni Sielum, iuxtà Siclum fan B 5 duarij, |
|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA fluarijjSicIusautem habet viginti Hera, numus ergo domino eric dimidius ficlus. EtLeui.cap.fin, Omnis veroæftimatio fi-clo fanduarij pódcrabitur. Siclus lo.obu-io^ habet.Gcrmanicèi^Wrtnfjiqhâft'hn/ eberbfttfV- Quibus addi pot€ftamp; iftud D.Hieronymi adiftum locum.Siclus, in-quit , Stater eft, recipiens drachmas quatuor. Hotoman.dere num.fol.359. Item Io feph.lib.j.Antiq. Siclus, ait, Hebræorum numifma,quatuor drachmas Atticashabet,qua: per Bud.alleg.lib.s. alT. amp;nbsp;Carol. Molin.nu.79J.copiofius explicantur. Ex quibus fcquitur duplicemSidum in facris literis reperiri, vnum qui eft 10. alterum qui eft ro.obulorum. 111e Ecclefi-afticus,fcilicetrempli amp;nbsp;fanftuarij dicc-'batur,çratqueponderis femiuncialis,hoc |
eft,vniuslotonis,feuquodin idem reci« dit quatuor drachmarum, ficque idem eft quod Stater,vt Buda:.lib.4.a(r.amp; Molin.d. loco perfequuntur. Alter Siclus vulgaris erat,Be duas tantùm drachmas, hoc eft, a. quintlein,vtnos loquimur,pédebat,qué-admodum ha:c pleniùsdeducunturapud loannem Forfterum in Didionario fuo Hebraico, amp;nbsp;habetZanftes Pagninusin Thefauro linguæSandæ. Quid autem in iftis Siclis impreftum fuerit,ex fubfequé-tibuspifturis abundefatis elucet.lnvno enim latere,in quoarafumigans confpi-citur,infcriptum habetur Sakai, amp;nbsp;lifch-raeljin alio veto latere,Ierufalem, amp;nbsp;Ha-kadofla , hoc eft, Sanduarij, amp;nbsp;Sandi-tatis. |
|
“ , ApudRomanos fconfequenterSerui-usTullius æreos numos percufftt,quem-admodum dixi fuprà ex Plin.cap.?, apud quern fequitur. Argentum fignatum eft an IL novrbis, t non jsj. vt habet vulgaris le-ftio,fed anno 484. quemadmodum refte obferuauit Couarr.Vet.Collar, num. Er i-dem tenuit antè eum Georg. Agricol. de prec.Monet.Quo tempore QJ-abius Con-fulatum geffit,quinque videlicet annis an tebellum Punicum. Aureus verb numus Romæ percuflus eft,poft annum 6i. quatn argenteus,hoc eft anno vrbis S46.T.Quin-tio Crifpino,amp; M.Claudio Marcello con-fulibus,anteChrifturn natumducentelt-mo duodecimo,Couarru.cap. j. in princi. Dc V enetis fenbit Agricola, primum eos |
anno à Chrifti ortU9iy. aurum amp;nbsp;argentum fignaffe. Hæcquo ad caput præfens, fufficianr. Monetarum vfu$, fitne commodior a oportunior permutatione. / Permutattonem re numarta prafereif dam. 2 Permutationemfecundrim natur am, rent numariam contra natur am effe. j Aurum amp;nbsp;argentum ,funt peßu ^pernio tiesquadam vita 4 Opes funtirritamenta malorum. S Aurum amp;nbsp;argentum, ad ornnta ßa^itio“ r/M |
|
R. BVDELII LIBER PRIMVS. fum genera homines indtantur.
t Pecunia omnes res aßtmantur. ÿ Numas vilde nomen ducat. to Nurno res omnes tanquarn medio quodam menfurantur. n Numi vfus ex facilitate tran^ortandi een fetur. 12 L.i.de contrahen. empt. explicatur. tg Pecunia vfus eß multiplex. gt;4 Pecunia vna cum aha poteH permuta^ ri. tj Pecunia vfuifruclus, quo paäoconßituae tur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i6 Pecunia inter adiaphora colltcatur,ideo^ eavtió' abutipojfumus. 17 Paupertas mala é^ perniciofa cenfetur. H Aurea vena a Deo Opt.Max.primis tempo rtbus creata. GAPVT TERTIVM, Dlâum eft in prccedttiVus moneta-. û cudendarû vlum,in locû permii jatioisintrodudu ; hic tradabitur breuiter,vter modus in Commercijs vide-atur effemagis commodus, hunianoqjgeneri oportunior.Sunt diuerfæ amp;nbsp;diffiden-tesfuper ilia quæftione doflorumhomi-, num opinionesjquas perfeqiior. t Qy^permutationem t re numaria prç-ferunc, illihispotiffimum argumentisamp; fundamétis vtuntur, quod permutatio fit fecunduin naturam^pecuniarum vci ófo-licitaacquifitio contra naturam.Itaenim Ariftoteles Politic,lib.i.cap.6.Eft, inquit, aliudgenus acquircndi,quod maxime vo cant, amp;nbsp;merito vocari debet,pecuniariü: ob id, quod nullus finis viietur effe diui-tiarum,amp; acquifitionis. Sequitur ipfiusiu diciumde vtroque. |
* Eli: enimt permutatio'ait, in omnibus capta quidéab initio,exeoquodeft fe-cundum naturam, quod alij plura, qiham opus fit, alij pauciora habeant, homines. Ex quo imanifeftum eft, nu mulariam non effefecundum naturam eins, qu« perti-netad acquirendum, quoad enim ipfi fuf-ficeret, necelTarium crat permutationem fuiffe. Idem eodem capite: Contra veró interdum futile quiddam videntur, nu-mus amp;nbsp;lex omninö,?i: ne quiequam fecun dùm naturam, quoniam mutatisijsquiv-tuntur, nullius precij aut vtilitatis eft ad aliquod neceftariorum , amp;Iocup]es nu-mis,penuriam patietur neceffarij alimen-ti,arque abfurdum eft,ta les diuitias affir-mare,quarura abundans quis fame perire poffit, vt de Mida illo in Fabulis tradi-tur , cui propter infatiabilitatem defi-derij , quiequid apponebatur, fiebat aurum. Et quæ vlterius ibidem fequun-titr. Prxterea in hanc rem citant Plinium, Natural, hiftor.libr, 33. circa principium, qui de huiufmodi auri atque argenti me-tallis, eorundemque operatione ita loquii tur.Quam innocens, quam beata, imb veró amp;nbsp;delicata eflet vita,fi nihil aliud , qua fiiprà terras concupilccret, breuiterque nifiquod eft fecum. Eruituraui ii amp;nbsp;chry-focolla iuxta,t vt preciofior videatur nomen exaurocuftodiens.Pariim enim erat naturae vnam inueniffepeftem, nifi in vi-tx precioctiam effet fanies auri. Et fequi-tur: Vtinam poftet in totum èvitaabdi-cari aurum ,facra fames, vt eeleberrimi Auäoresdixere,profcifrum conuitijs,ab' optimis quibufque,amp; ad pernitiem vitx repertum. Qiiantùni,inquit,felicioriæuo' cum res ipfae permutabantur inter fe,lient Troiani teinporibus faditatum Homero credi conuemt .Ita cnim,vt opinor, rom-mercia,viflusgratiainue;ita,alios corijs' boum,alios ferro ,captiuifquc rebus em-ptitafie tradit. Locus ifteapudHomerum,. de permutationibus habetur lib.y.lliados ad hnem. ’Evfiïpoj óivi^ovTO «açKi0MO“'’'n(? A'^xcoi 'A^oi fi^^iXuÄKco^aTSiigt (P^dlbüsvi stiPn^sOf A’i^o, dt J1VO/5, ’«TSdsi ^ AgnttSi dolosif, A’iili.oifixvj'^lt;xnco\vlt;ri,amp;cc. hoe eft. htn.- |
rS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS
Eine vinum cmebant comati Achtui, Alij quidem itre,alij autem elabarato fem, Alq autempeUibus, alq autem ipfis bobm, Al^ autemferuis captiuis.
Hinc felines eos Sc noftri temporis indicant homines,non pecunia vtentes,fed res fibi diuinitùs conceffas,cum rebus per mutantes, quemadmodum de Carolis amp;nbsp;Vvildelappisfertur,quorum hi nobiles muftelarum, amp;nbsp;aliarum quorundam ani-nimantium pelles regioni Feunorum,illi Gronlandiæ important. Pro iflafententia faciupt verfus ifti Ouidiani, ferream no ■ ftram çtatem delignantes:
N ec tantum fe^etes,artmentaqj débita diuee Pofcebatut humus, feditum eßin vifeera terra,
f^afq.^ recondiderat,ßi^ijfq^admouerat vn-dis
* Fffodiuntur Ï opes, irritamdnta malorum. lam^ nocensferrum/erro^ necentibus aurii Prodeat,prodit bellum.
Quo etiam refpiciunt elegantes ifti verfus à Phocyl ide compofiti.
Aurum atQj argentum damna esl mortal thus, aurum
Dux feeler um, vita peßü,rerumqy ruina, O vtinam clades non deleclabihs eßes, Te propter fiant raptus,bomicidta,publia, Tratribusinfenfijratres,nattfqjparentes,
Hinc etiam D.Laurentiüs apud Prudé-tium exelamat:
Pudor per aurumfoluitur, Violatur aurointegritiu Pax occidit, Tides pent, Le^es amp;nbsp;ip fa mtercidunt.
Iraq; auri argentique infatiabilem famem non tantiimcontra naturam eife, ideoque per fee medio tollendam adtumant illi, verumetiam caufam præbere, Se feneftra ad omnia flagitiorum genera apei ire,con-fequentcr ftatuunt:cum quotidie per earn foreseffringi, parietes perfodi, viatorcs in itineribus occidi, adulteria, furta, cæ-des,rapinas,latrocinia,ftupra,incæfta, Sc id genus alia facinora caufariconfpicia-
ET RE NVMARIA
mus. Quo videturrefpexiflePoetaPl'O-pertius,in huncmodum canens :
Aurea nunc ver'efuntfecdla, plunmus auro, Venit honos,auro ïonciliatur amor.
Auropulfa fides, auro venalia tara, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Aurum lex fiequitur, max fine le^epudor.
Cui confonat amp;nbsp;illud Ouidianumlibr. t-Faftorum.
Pluris opes nunc funt,quamprifei teporisanni, Dumpopulus pauper, dum noua Roma fuit.,
Atpofiquamfortuna loci caput extulit huius,. Et tetißit fummo vertice Roma deos.
Cr euer ant amp;nbsp;opes, amp;nbsp;opamfuriofa cupido.
Etcumpoßideantplurima,plttrapetunt. ' Rarere vt abfumant,abfampta requit ere cet) tant,
Ate^iffavitqs funt alimenta vices.
Item Horat.lib.Serm.i.Saty.i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!
Omnis enim res nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
Diaitijs paret, quas qui confiruxerit,iüe ; Clarus erit,fortis,iuflus,fapiens etiam Rex. -
Euripides in Phoeni/T.
Ta y^i/xvT* 2VTfâ ttoi xi ti/X’m rara As'v«fjt.ip TiTsXilslw TW|ü tv irÇMTrofÇ tx,®» hoceft. Opes hominibus præciofifsimæ,', potentiamque maximam in rebus huma-'! nis habent.
EtIuuenalis:
Prima per termos obfeoenapecunia mores Intuht, amp;nbsp;tarpifre^eruntfecula luxa . Diuiti£molles,amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.a,
Quare luftinus habet lib.j. Lycurgum furj is legibus iuffiffe, fingula eminon pecu-; nia,fed compenfatione.Hæc Sc Emilia ion » gè abfunt à fimplici illa, amp;nbsp;primo æuo re-ceptapermutatione, quætantùmillacu-'' rat atque ampleâitur, quæ fecundùm na-»* turamelfe videntur, non verb quæ ad lu-« xum,rapinas,furta, adulteria,amp;/imiha, homines incitant, S: quodammodô cogût, atque impellunr. Quo facit illud 1 ibulli:., Tam melius tenaerefidem cam paupere re^no, j
Stabat mexigaah^neusade Deus. ■. , Quod ad dignitatem attinet vtriufque,Yi-) decur amp;nbsp;in eo primas deberi permutatio-' ni,quodhocpadocomprobatur. Quod. anti-
-ocr page 105-R. BVDELII LIBER PRIMVS.
17
|
antiquius eft, idem amp;nbsp;dignius habetur, per hin ceftamento,C.de teftamen,amp; c.aii teri0rem,§.iIJud.ii.q.6.per c.qiianto, ext. de transla.prælat. riraquehin traftat. pri-mogen.copiofius,ftatim poft princip.Iam verb res hue fpecies,quæ inpermutatio-nemdediicuntur, longe funt antiquiores numo, fiue precio, per quod fitemptio: quippè rerum fpecies à mundi exordio creatas fuifte,caret controuerfia:amp; Sacra: litera: paflim atteftantur.Numus verb Ion go poft intcruallo eft adinucntus, vt dixi ex Ariftot.S: alijs,c3p.præcedenti. Herodotus lib.t.amp; Strab.lib. 8. paulb ante fine, lib.4. Idem habet Macrob. lib. Saturnahi. cap.7.amp; Eutrop.lib.z. . Verum his pr3emiffis,alijfque non ob-ftantibus, ex pluribus rerumcircunftan-tijs ac motiuis apparere, amp;nbsp;confequi cum illis,quicontrariam opinionem tuentur, planeaflero atque cxiftimo,ex ijfdemq; qua? inferiuslatius traftabuntur, confta-bit: videlicet vfum rei numariæt permu-tatione rerum oportuniorem, amp;nbsp;commo-diorem cfte. Fit enim primb per tale medium moneta?,omnium rerum qux in mû ■ dofunt,amp; effepo(runt,conueniensamp; iu-fta æftimatio,feu licitatio : quæ alias t per rerumpermutationem , vt vnufquifquc fuym confequacur,impoffibile eft vt fieri polfic,quod egregièexplicuit Ariftoteles |
cap. 5. libroï. Ethicorum. Ae’dja V^T/v/TrâyraïUîTçgôâj töto ƒ SS TX /CW»4Xx34ia,Hj^j9a^fJ Travroia'uvïjcQ-il yOi/^Ax3tUhtOiBTO, ‘iifJ.H0H0’ti)^, »0Vlt; tSCU i^Ä'X'1 Hj H 0U4 HlSnTll iiÏogt;J cA SïTO^ICy« ^■lt;x •? AS^'®ç TO vofj-iif/jiix yïyo'ii Karet rfttu@H •»»A'jXgMl^'CtTÜTT! TaUVOUa f)^» v0ff.ilTp.Vy ori óu $i;tre,à;Âu! vóp'f 521 ^ tql Itff'p pit TaSaüib^tntód ttokivok ix?'*^'’^ Qnæ loa-chim. Perionius ita verrit : Vna re aliqua ponderanda 5c æftimanda funt omnia,id-que reuera indigent ia eft,qua omnia con-tinentur. Etenim fi nullo egerent homines , aut non eodem modo, profedb, aut Biillum, aut certè no» idem inter eos pa-dumconuentumque incercederet. Sed in-trodudus numuseftexinftituto,qiia(i in-opia:acindigcntiæpra?fidio futurus. Ob earnquecaufam nomen,tduxit,quod non à natura,fed à »ôjMÿjid eft,Iege numus fit or tus,in nobifque id fit, vt mutetur,reddi-daturc^ueiniitihs. To Ji vopivpa Ssirtf f/.ia'optfupfj.iTfaitoiHrroufiTa'xii ovn q-àf ip p'n aWKi a^ayH^ K/^itavla'iip, ounamp;\ XaqM'fohir^pK eu‘TK^^\:! itroTKy fx« ovi-Viiii irvfxpiT^iat’.a-» /tjS^ oaH iTtH^tux it/it va-n3i',rlt;x •wifounp /latpi^otToi, trvpptr^oi yfviidj. Tt^otf Si rip x^^i w lt;V'S{x^rM *na* vea?; “p Sun/amp; ilvdU/r^TCi Si f^ vKO^ivt-uq.Sto vopirpa «oXg rcü.TöTD q àj wi/ra '!soti7crvpfxir^«,ff,ir^lraiya.o vivra vO' fxitf/xciTi. Idem Perionius fictranftulic. Numus igiturtanquam norma amp;nbsp;regu la res apte cum dimcnfus eft inter fe, turn adæquateas, ad parilitateinque adducit. Neque enim fublato contra£lu,confiftere focietas vllo modo poteft, neque contra-ftui locialiquid relinquitur çquitate fub-lata:nequeæquitati, fine apta quadam rerum inter fe menfuraamp; compofitionc. At verè,vtdicam, non polfunt restaminter fe diffimiles vllo modo apte inter fe com-poni,fed quantùm fatis fit ad vfum necef-fitatemque,polfunt. Vnum ergbaliquid neceffe eft adhiberi,idque infticuto,itaq; numus vocatur:fiquidcmtnumoomnia ponderantur ac menfurantur. Comprobantur ilia, virefque capiunt, ex l.fi ira fideiulforem,ff.de fideiuf. Quia, inqtiit 1. C. ibi, non vt æftimatio rerum, quæ mercis numero habentur, in pecunia numerata fieri poteft,ita pecuniaqtioquc merce æftimanda eft.Zal.pu lehre ad 1.2. §. mutuidatio, ff. fi certum petar. Francifc. Marc.quæfti.Delphi.hS9.Pecunia ,ait, in-ucnraeft,vt per i plain çftimenturaüç res, amp;nbsp;fuceedat loco aliarum rerum,per Paulum de ('aftr.ad d.hfi ita. In corroborationem etiam iftius partis,quam nuncdefendimus, faciuntamp;.• ilia,quæ habet Ariftoteles in Politic.cap.6. præcita.li.i.vbi ait.Nam cum à remotiori bus quæretur auxilium, importando ilia, C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui- |
Il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z de MONETIS,
quibus indigebant, amp;nbsp;exportâdo ilia qui-ii bus abundabant, neceffariot numi vfus eft introduélus. Non cnim facile deferri poflunt fingulaeorum, qnæ funt fecun-dùmnatnrani necefTaria. ^nare ad per-mutationes faciendas, taiealiquid coin-pofuerunt inter fe dare,amp; accipere^quod vtiliurn quippiam exiftens,haberet vfiim commutandi facilem ad vitam, ceu ferrum Â: argencuinjamp; fi quid aliudtale,pii mo fiinpliciter dcfinitum quantitate amp;nbsp;ponderetportmodum verbetiam figno im preffumjquoà menfura liberi effent, nam fignuni pofitum eff ad quantitatem de-monftrandam ;cum quo amp;nbsp;iJla benècon-^^ ueniunt,quæhabetl.C. in 1.1.1 ff.decon-trahend.emptio. Sedquia non femper,ait Paulus,nec facile concurrebat, vt cum tu haberes,quod cgodefiderarem, inuicem haberem3quod tu acciperc velles telefta materiaeffjcuiuspublica amp;nbsp;perpétua x-ftimatio, diffîcultatibus permutationum æqualitate quantitatis fubueniret, amp;:cer. Quo in loco lurifconfu Itus pulcherrimè, acappofitè, etiam ex ipfafubftantia mo-netæ,quantæ ilia fit neceffitatis, permuta-tioverbin commercijs difficultatis, ex-ponit. Atque hoc ipfum vtin auro ,jita quoque in argento multifariam fit,ex qu,o marcain 188.grana,idque quoad Ilgam, Ij quo verb Î ad ipfum pondus, in multb pluresparresac momenta eff diuifibilis, quæ variatio multiplex, vtin vllaaliare, aut fubrtantia aliqua haberi, ant exerceri poffit,cft fecundùm rerum naturam im-poffibile.
Itaquenumi vfum fupr;imodum vti-lem,ac neceffarium effc,turn propter prç-dicta,amp; vniformem publicam ac perpétuant pratmentionatam xftimationem huic refulrantem ; turn propter locorum diffantias , in quibus res commutandæ confiffunt. Praebent enim iffx diffici-lem atimodum return tranfportationem, turn quia de periculo return comparan-darum,ob dilationçm temporis timetur, turn etiam ex multiplici hominum indi-gentiaac neceffitate,propterquam requi-ritur, res commutandas in multas partes
ET RE NVMARIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
effe diuifibiles,tum etiam ob çltîmatîôiK _ returnindiuifibilium,maxime hominis» t equi,amp; reliquarii.Quibus nó obftant ilia,quod pecunia vna cum alia permutari poffe dicatur,vt docet Beatus Thomas lib. i.deRegimine Principum,cap.i4.Caiet3. in fraiff.de Camb.cap.j. amp;nbsp;Siluefter in fiia fumma,in verficu. Vfura.^.quæftio.x.amp;P * habetTiber. IJecian, Refpon. 1. volum. 1. nume.i79.amp; Francifc.Marc.quæff.889. nu. z. vbi latè quoque earn quæftioneni per-traiffat.Didac.Couar.cap.y.demut.mone. Hoc enim alia fit confideratione, amp;nbsp;non fecundùm verum pecuniæ vfum, de quo in d. 1.1. quatenus videlicet pecunia dieP tur.Itaenim non tam quantitas,quant cor’ pus ipfum, atque fubffantia mera auri ar-genti ve,fiue fignati,fiue.non fignati,fubin relligitur : quo paffe vfusfruólus numo-rum talium, fortè ex purifsimo auro per-eufforumjTeu gemmarum, non fecùs atq; aliarum rerum,tquæ vfü non confumun- ■! tur,re(ffèconffitui poffit, per l.numifma-tum,ff.de vfufr.Dd.ad §.conffituitur,Inft. de vfufr.Vide etiam Eman.Soarez Recep, fent.in verbo, pecunia, numer.8z.amp; confe-quenter Ar.Pinel.inl.i.par.z.nu.4z. C.de bon.matern.Tiraq.deretraff.lign.§.f.gl.r nu.ioj.Budæ.lib. 3. afl. Sicetiam dupliceni conftituimus vfum calceicófeffi, vnü,amp; quidem propriü,vtpedestegat,altcrü,vt j cum alia aliquare permutetur ; quentaiU modum dcducitd.c.6.amp;: i.Atiff. amp;nbsp;Caiet^ in traff.de Camb.cap.$. Vide Conrarduni Sumanhardu in traff.de Contraff .z.quçff jo.in j.concluf.Et M2tth.C0Ier.de procef fib.Exccn.i.cap.io.nu.zy.fiuarcca quasi A riffotelc,Plinio,8; alijs Scriptoribus at-que Poctiscontra aurum amp;nbsp;argenrum,in-dcquetconfeffammonctam, paulb ante '^ ex quorundam opinione fuerunt addu-ffa,pariim aut nihil ad rem faciunt , nec propofitum noffrum fufficienter oppug-nant,multbminuseucrtunt,aut cnertiant. Pertinent enim iffa loca ad deprauatos, quorundam hominum mores amp;nbsp;affeffuSj quibus à natura infitum vidctur,omnibui etiam faluberrimis rebuSj2tque optimis quibuftunque non tam vti,vti dectbat, quain
-ocr page 107-|
R. ÏVDElII LIBER PRIMVS, quot;Waîmabutijitaquidam diuitijs,amp; pecu-r niarum abundantia affliientcs,duôtu pro-■'■ priænaturiE, ad voluptacesamp;vitiadete-* ftabiliorarapiuntur,atque impelluncur, Ciccr.i.de finibus benorum;miilri vei o o-pum præfidio, non folùm ipfîbenè honc-fteque viiiere, amp;nbsp;fuum cuique tribuere, fed alijs etiam prodeffe ftudent, arque co-W nantuneodem modo,vt Poeta Mantuanus * cecinic in fua adolefcentia in Bucolicis: Paupertas inimica bonis efi monbus, omne Labiturin vitium, culpA fielerum^ mimßra eff: Econtrà vcroexpaupertate amp;nbsp;humililoco multos ad fummos honores, amp;digni-tates euedos, opulentiffimos quoquefa-dioscófpicimus. Ea enim vis eft ac natura earum rerum,qua: inter adiaphora connu merantur : vt videlicet fecundùm eomm, à quibuspoffidentur,afFeâionesamp; nature intrinfecæ ftimulos,fe quoque habe-antamp; occupari patiantur , quemadmo-ij dura ea paffim à Philolophis amp;nbsp;bonis Scri-ptoribustraduntur. Sic quae de dignitate prærrrifla funt, non facile conceflero antiquiores effe res permutationi obnoxias,quam aurum, æs, argentum,circa quæ arsnoftra verfatur. Etfi enim pecuniarum vfuspermutatio-nefit recentior,dubitaritarnen noncon-uenit,non etiam vcnas aureasatquear-rt genteasvnàcumhisfîmul à Deo Optim. 1 Maxim, creatas efle. Poffint plura com-nioda3virtutes,dignitates, arque pr^emi-nentiæ auroaugentoque débitât, recenfe-ri,qiiæ feiens lubenfque hic omitto, neqj etiam, vt hoc fuperpondij locojaddam, tara dedignitateac prioritate,quàm de v-fusiftorumduorû,permutationisamp; mo-.4, netarumprælatione ,vterex ijscommo- ,i dior,oportuniorq; in hominum commet cijs videatur, nobis hic cil fermo, Seext. Plura quædam hue facientia trailabun-tur infra ca.9. quo faciunt aliquot capita, velconfidcrationes, vt ipfe vocat, Chaf-fan®. in Catalogo Gloria: mundi,quoLc- • Üorcmbrcuitatisc3ufarcmitto. |
•u^is cudendæ monctæ habcat poteftatem. SVMM.ARIA. / Imperater ins cudenda montta filus habet.
f Conßetudmeius endend, monetaacquiri poffe.
f hts enden, moneta, num prinath perfonit paßt eeneedi?
CAPVT QVARTVM. IVscudendaetmonetxadfolumPrinci * pem,hoc ell,Imperatorem,de iure per tinet.L2.amp; ibid. Dod.C.de falf.mone, l.i.§.cum atrarium, ff.de orig.iur. in tit.quç fint Regal, in verbo,moneta, amp;nbsp;ibidem Matth.de Afflid. amp;nbsp;Andr. de Ifern. Boue* rius in fing.ibi, mixta de contrat, numer. tt.in fin.fingu. Abbasad c.quanto,extr.de iurciur.Gabr.Biel,amp; loan. Aquil.ad prin. de monet.Martin.Garr.Laudenf.de mone. Francifc.Marc.qua:ftio.i5i.num.2.i.par.amp; quæft.648.par.i.in prin. Item il lis etiam com petit, tquibiis ex beneficioPrincipis,vti in Imperio Cçfar. Maicllatis confiât taie priuilegium côcef-fum amp;nbsp;indulmm ,quemadmodum paffim Confiitutiones Imperij, amp;nbsp;primuin dean-no 1350. quandoaurea Bullaefi promulga ta,atte(lantur tit 03en (Sû(t/©i(bfl7»Û unter ^r^ft'fqm § QBirn.'otten/vntfe-ßen.cum vcrfi.ltq. Et habetur in Ordi nat. anni 1551. j. ©o hüben Wir / îC. ibi. ®erßleid)entie ihentgen fo ven vnö/ ober vnfern Sterfuren im J^- iXeid) mit S 2 tem |
I-
-ocr page 108-|
10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA tem iXe^d ber mftnç ßcfrlt;ve( fein / :c. Et deanno [559.^.5(nnT/:C. amp;nbsp;ƒ. ÇSevec^ lt;tUCl)fflCl)/JC. Eodera modo ciuitates quidam Régi Hifpaniarum fubiedi, ex gratiofacon-ceffione diéiæ Regiæ Maieftatis, ius cu-dendæ inonecæ,libéré fibi vfurpant, inter quas ed CiuitasRuremundenfis, mea pa-tria,Noîjiomagenfis J amp;nbsp;pluresaliæCiui-tatesrRegiaenimMaieftasin illis partibus fuperiorem non agnofeit. Prætereà, quemadmodum priuilegio, 3 amp;nbsp;ex conceffione, eodem modo t etiam confuetudine taie iùs acquiri, amp;nbsp;obtineri poteft:;vt habet communisDoólorum fen-tentia, ficut de iure exigendi vedigal quo que traditur per Doftor.did. in loc.Myn-Jinger.4.Obferu.i4.Francif.Marc,d.quç(h 648.i.amp; qu1ftio.614.quo facit c.fuper qui-bufdam, de verborum fignifica. in verbis, vel antiqua confuetudine, à tempore cuius non extat memoria, introdufta, glolf. final.in l.veäigaliajff.de public. Arius Pinel,part.1. cap.3, numer.4.derefeinden. vendit.EmanuelSoareZ,Recepta.fentent. in vcrbo,monetamjnumer.i9i, Guid.Pap. late qiiift.498. ♦ Et t hic confuetudo immemorialis paffimiusacpriuilegiuniinducit, 1. hoc iurc,§.dii(ftus. if.deaqua quotid. amp;iftiu. 1.1.§.final.ff.de aqua pluuia. arcend. c. hoc quippè.3.quæftio.6.c.conqucftus, 9.qui-ftio.j. Ergo tituli probatione in hac non eritopus,pergloir.inc. fuper quibufdam. 5. prætereà, in verbo, non extat mcmo-ria,de verborum fignificat. Damhode.in Praxi Criminali, cap. 65. ftatim ab initio,amp;c. Hine inferiores Cifare Domini , vt Duces,Ciuitates,Comités, Abbates, Ab-batifTi, See. ins endendæ monetae fibi licite v furpare polTuntjVt fuprà diäum. An I autem priuatis peefonis t hoc priuilegi-uin monetandi concedi poffit ; amp;nbsp;num refcriptum defuper impetratum, fubrep-titium prifumendum fit? Hoc Gloft. Sa-licet.amp; alij ad 1.final.C.de falf.rnonet.vi-dentur veile. Sed Laudenfita circa prin cipium de monet.fe refoluit. Videlicet, S motu proprio, vel cum claufula,non9b-ftante,conceflum fit, ratum fore tale rc-feriptumjiuxtà c.fi motu proprio, de prar-bend. infexto.HincMachabiorum capi-te i5.1egimus,quod Antiochus Rex Simoni Sacerdoti percufluram numifmatis,ta quam fuperior indulferit. |
Idem iudicium 3quot ad confuetudi-nem prididam, ferendum eft de mero amp;nbsp;mixto Imperio.Quantumuis enim illud foliPrincipi competere dicatur, à quo fuprema lurifdiftio, tanquam a fonte ip-fo, incipit, ad ilium rurfum vt redeat* per Thomam Gramma.decif.46.qui Prin-ceps ordinat, ftatuit, reuocat, innouat, mutat, ac tollit. Bald.in rubric. C.de prc-cib.Imper.offeren. D. Andreas Gail. Ob-feruat,lib.2.Obferuat.55.$6. amp;nbsp;fequentib. ^ tarnen quando t deCiuitacum priuilegio, vel etiam antiquifsima confuetudine có-ftat,fimilem quam Princepsiurifdißio-nem habere,amp; exerccre nonprohibert-tiu',Henn.Goden confil. io9.num.î9. Bartol.Cipolla in trafta.de Seruit. prid. ru-ftico.titul.defluminibus.Schurff. 1. confi. z6.Ioan.Andr.amp;aiij,adc.accedentes,co-lum.penultim.de priferiptio. Nattaconfil.160.in princip.Kirchouius in commun, opinio.in verbo,Ciuitas,Centur. 1. Addc dißurn D. Andr. Gail. z. Obferuat.j/. in fine. Cuius audoritate Monet# fit cudenda. S'FJUMARI.I. / Princepsabftjuepojmlt confenfunumtslt^ here improbare nequit, 2 Pecunia valor de publico canßitue»' das. j Princeps quando ab/^ confin/upopult nit netam improbare poßd. 4 Conßitutiones Imp er ij cerium monetu vt lorem Jeder uni. ƒ Gratidiam Tniunipleb. laudabile f^ étuin. |
|
t. BVDELII LIBER PRIMVS. CAPVT V. TSI verö fecundum ca quç cap.pr«-ceJenti dida funt. Princeps,amp; t po-tcftatesalia: iuspercutiendæ pecu-cuniæ exercere poffint, tarnen populi ennfenfu non accedentCjprobare aut im probate numos, itaque libcrrimè ac fe-curè in co exercitie verfari, prohiben-tur,per J.i.fF.de contrahend.empt. Gabr. Beil ex fententia Nicol. Crem. concluf. y, in i.dubio. amp;nbsp;lo.Aquihc.ï. per auftorita-tes ibidem plures. Didac.Cou3r.cap.7. de mut.mon.in prin.num.i.Matth.de Afflift, ad d.§.monetï, titu.quæ fint regal.num.9, Molin.paffim. Et præcipuè quaeft.9i.num. #9$. Erat igiturjaitjpubliciis amp;nbsp;probatus illecurfus de iure gentium, amp;quæpra:-cedunt arque fequuntur. Adde eundem num.79(.amp; inconfilioColIcg.Papien.nu. 1 ij.Propteredjin materia monetç dicit tex. inc.quanto.dciureiur. ibi,irrequifito af-fenfu populi,quem not.Hoft.Ant.deBut. amp;nbsp;alij ibidem,quod in perniciem amp;nbsp;iadu rampopuli,nópotcft Princeps monctam approbate vel reprobare, fine confenfu populi , qui exhoclæderetur : quibus adde Tiber. Decian.in tra(ft.crimin.lib.7. titu.defalf.mon.crimine.iï.num.31. amp;nbsp;H' Hinc etiam Albc.Brun.de monet.nu.j.fta-a tim a princ. Verus t valor monetae dicitur ille,quicftftatutusdepublico,amp; per pub licaproclamata : adeó,quód reeufans ca-pere pro tanto valere,fit poena capitis pu niendus, per Bartol, in 1. qui falfam.fF.de falf. Et hinc grauiter peccarePrincipes Mollnaus non immérité conquerirur,qui dequalitate vel pondéré debitis fubtra-hBnt,amp; enormiffimam ita omnium falfi-tatem committunt, nifi prius publicè con fenfu populi accedente alia probitatis,in qualitatcamp; quantitate, nota definiatur. Et Couar.d.c.7.nu.6. Mutatie vero pecuniæ, inquit,fi fiat ex confenfu populi,erit plané liiita, vtcunque fiat : cum accedatcon-fchfuscorum, quibus praeiudicium ex ea mutatione fit. Ita fentit Fiancif.Marc.qu. )Si.nume.i.part.hamp; quçft.6i4.par.î.qu3m communem dicit. loan.Ign.in repct.l. ne |
ar ccfrarios.§.non alius.par.2.num.99.fF.ad S. C.Syllan.quos citât dodifF.vir lacob.Me-Hoch. dearbitt.Iudic. cafu 316. nume. 47. fubdit tarnen, nefcio quantum idipfuin feruentPrincipes. Quare Boer.decif.3ï7. ex fententia Fabri,in auth. hoc nifi debi-tor.C.defolutio.amp; Inftit quib.mod.toll, oblig.inprincip. Philip.Corne.confi.i3T. incip.ad euidentiam huius confultat.j.vo lum. Principe pecuniæ valorem adatbi-trium fuum, irrequifito aflenfu fubdito-rum,conftituete pofte, afterit, pro eo eft, quódpopulusdicaturomnem iurifdich-onem in Principem feu Imperatorétran-ftulifle, per l.i.§.nouiffimè.fF.de orig.iur. 1.final.C.de ll.l.non ambigitur.fF.de lega. Francif.Marc.quæft.187, licèt poften priori accedat.Pro priori etiam fentëti3,d.lo. Boer.adducit audoritatem. Luc.de Penn. in rub.de veter.numif.poteft.Inno.Pet.de Anch.Abbat.Sicul.Petr.debell.Spéculât, arque ita etiam in Regno Hifpaniæ ferua-ri,moncramque mutabilem efFe infert ip-fe ibidem. Martin.L3udenf.de monet.nu. 8.ab initio ita diftinguit.Regulariter Prin cipem fine confenfu populimonetam mu tare non poftetper alleg.Doól.amp; text.d.c. quanto. Nifi,ait,Princcpstconfueuiflet j monetam audoritate propria fine confen fu populi tanto tempore, cuius initij memoria non exiftat,mutare, tune liberè in pofterum cum hoc ipfum facerepofle,per l.hoc iure.§.duótus aquæ.fF.de aq.quotid. amp;a;ftiu.amp;c. Hincadmodum falubriterab Impera-toriaMaieftate,amp; omnium Statuumatqj Ordinum Impcrij (qui vniuerfitatem re-prçfentant)vnanimi aflenfu, monetarum, tam in Imperio quàm extralimites t Im- 4 perij fabricatarum, certa æftimatio ac valor non femel eft præfcriptus,grauiffima-que in tranfgreirores,augmentum earun-dem pro libitu caufantes ac prafticantes, pœna conftitutareperitur. Ita in præci-pua Ordinat. Cæfar.Ferdin. de anno 155?. pumftum moneræconcernente,hocpaifto legitur, QBc(c{)e(ibfrïgt;icpö»()erfrfftfH/ »nbfolc^c frunboc vnöiüUnbifebeöH^’P C 3 f^vn |
DB MOMETIS ET RE NVMAMA
|
' (t^en (érfen^o^« / Vnb »btt ibren georftf-, netengcfeiiiïenwerbtglt;bcn/übernehmen Winbcntelderepetitum in f.anniiï7i. QB^ffiuicï) gegen ben (Ïeigern/ac fimili-bus muleis,amp;c. 1 t^na t de caufa laudem fummam Mar. Gratidiaii.Tribuniilplebis,amp; gloria pro-pe immortalem apiid Romanos dicirur promeritus,quodcercum omnium numif matum precium Romæconftituerit,vnde eidemyicatim totas ftatuas,in perpetuam rei memoriam,dedicaucrunt,Vt lib.j.Bu-dxus de afle amp;nbsp;part, eins. Cicero,Couar-ruuias, Bodinus,amp; alij paffim memine-runt. Qnæveinam fiitainuiolabiliterho-diernodie,amp; deploratiffimo hoc fcculo, in Imperio cóferuari ac obcineri poffint, reótius proculdubió nobifcum ageretur, Rerumque publicarum ftatus,ac tociusor bis regimen,nee nó commerciorum vfus perfeftius conlifteret,amp;variarum quæ-ftionum tot miriadescefiarcnc,autfaltem abfquevlla diffieukate difTolui poffint, dequibusin ï.librocopiofius. Cuius expenfis Montra fit cudenda. » Expenfa in nionetu cudèdu de publico fieri debent. i Tantû ar^êti erit in nutnù,i}UMttÜ in mafia 3 Pecuntäfumptibia communtbus feriendä. 4 Prater expenfat lucri aliguid expereufia-ra numorum accipt pofie. ƒ Princept aliguid pateel ex Moneta lucri habere. d Principi guadrans Ceratg penfitandum vtBudaus. 7 Non refert gua fit intrinfeca bouitiu, (!r gualif tn monetif,/ècundum guafdam. S Pecunia cü mafia, ex guafit, debet aligna fubefiè ^mmetria. 9 ' Magifin Menet aies ad pendus amp;nbsp;lisant collimare debent. to Ma^iftri Monet aies quidam famptibiu dominorum viuunt. ti Conflitutioneslmp.omne lucrum à numo. Tumpereufitone auertunt ac prohibent. |
CAPVT vr. MAximos ad monetarû,amp; tam arge tearû quàm aurearû eófeftionem, fumptusamp; expcnfas requiri,quo-tidiè experimur, amp;nbsp;ratio cômunis oftédit atq; eloquit. Quæritur itaq; non immeri-tb hicordine,quifnâfumptus tales ferre debeat, Princepsneamp; priuilegio monc-tandi vtentes;an verb Comunitas vel po-tiùsMagiftrimonetales cudédis moneti» præpofiti? In quo articuld animaduerto DoÂ. diuerfas elfe opiniones. Legiftarii videtur cômunis h«c,expen-fis videlicet dcpublico fieri deberc, ita g», tantum amp;nbsp;non plus valeat moneta eufa, quâ ipfa mafia,ex qua efteófeda. Viuius, per audforitates plures,in com. opin. i8y. Et glo.ad d.l.i.de contr.emp.in verbo probet. Quia,inquir, t tantum valet vnus nu-mus,quantû argent! tantundem in malTa, quâ feqtur ibi Bar.amp; ad l.qui falfam.ff.ad 1.Cor.de falf.amp; l.t.C.de vet.nu.pot.lib.ir. Item Alb.Brun.nu.i.circa prin.demon.Si per Bal.Lancel.Deci.Curt.Budæ. amp;nbsp;alios, Car.Moli n. nu. 798. Ita tenet Fran.Curt. fia tim ab inirio. Vide etiâDid.Couar.cap.7. nu.J.de mut mon.vbi etiâ prêter alias au-ftoritacesallegat Affliót.decif.9o,nu.4. St Pet.Velluga.inSpcc.Princ.tit.demut.mo-ne.nu.T.Budæ.d.loc.s'dealfe. Nifi,ait, vt amp;nbsp;argentü infeótum,amp; numifmaparili râ tionccongruerent,commerciahominur9 expediri nó pofient. Frâc.Mar.q.i^a.nu.i. Cùm enim publicè interfit, vti in priced. cap.diximus,monetæ vaJoré amp;nbsp;aeftimati-onemtàcômunitatccôftitui, reftèquoqi inde fequitur,cómunib. amp;nbsp;publicis fum-ptibus eâ foré formandâ,ita vt apiid om-nes populos vniformiter,amp; vbiq5amp; fem-perpoffitpro eodem expend!, perl.;.C de vet.num.poteft. Canoniftæ verbtrenent,expenfa5dethi ; ci, amp;nbsp;nonnihil lucri inde haberi pofie, quód Dida.Cou. prascit. loco totius orbis confuetudiné rcceptum affirm at,per Inn. Abb.Imo. amp;aliosadd.c.quanto. Francif. Mar.d.q.iïi.nu.?.amp; q.6i4.r.par.amp;nu.4.q' 648.pro quaeófuetudine,fi hoc lucrûle-ue amp;nbsp;modicü foret,concludit Brun.d.loc. |
R. BVDELri
nu. 8. Deconfuetudine,ait, reducitur im-})enfa,quæfitprocudendamoneta : ita vt tâto minus valeat redada ad n3aflam,qiiâ-tumafcenditipfaimpenfa. Er poffeobti-nerijfequicur, c^ôd quis condiixerit officium cudendæ monetæj qui ob id no pro-hiberctarjproptermercantiam forte inde pröueniécemJucrofam,Principi qnafiex J debitotindcaliquidcótribucre,vteö lu-Éentius huic Regali præefl’e,ac fumptus tólerare poffit. Memmit iftius Francifc. Mare.in fi.qujft.x^j.Vbi ait;Item Princeps 1 accipitpro marcha auritributü, videlicet lo.folidos, amp;nbsp;pro marcha argentijX.dena-rios.Vbi plura de mercede eorum omniö, quorii opera Rex in eudédis monctis vtic, adducit.ltem Brun.nu.io.amp; ii.Etqd' Prin cipi pixfiaretur, ait, pro fignoragio, hoc ^1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,vt ego accipio no li ra lingua f«r fc})If'
fd)dÇ/amp;fingula marcha auri tertia pars v-niiisdncati.quodBodin.c.deRepub.?.li.6. Veftigalmonetale videturnominaffe.
De quo Budxuslib.dealfej. ita quo-, quefcriptum reliquit. Huius rei argumen tumeffejinquit, quod quadrantule illud r fubfidium, hoe eft, quadrans vnius Cera-^ tij, non lueroredemptorumcedere, fed ’ principium folitum fit, quibus hoe lucrum refundere Monetarij redemptores, hpceft,argyrocopiorum mancipes pub-lieonomine fæpiffimè coafti funt, viro-rum mooetalium leueritate,hodicque ita faditari aiebantilicèt in alio gen ere, vt fi argyrocopiorum condudores (quosMa-j gifiros numulariorum vocant) relatis Pi-1 , ïidibus détériora aliquantó fccifle nu-mifmataiudieentur, quod notar præfiiru-RE deelt, idrefarcire Principi populi nomine cogantur:hxcBuda'us. Qux omnia Conftitutionibus Impcrialibus hodiè ma j. gna ex parte funt mutata, vti infra feque-4 cur.
7 nbsp;nbsp;nbsp;.. Inueniuntur prarterea, qui opinantur nihil referte, qua liga feu temperatura, quóüe pondéré aut indicatura , monetx faljricentur.modo lignât« fint, amp;nbsp;publiée «fiimatæ: quorum lententiam tanquàm rationiae rei nüu}ariçconfrari3m,pueri-kni,acriJicuIam,redè didû locum reij-
tlBER PRIMVS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
citatqjrefpuitMolin. Debet enirnvtpecunia t dicatur , fubefle iufta amp;nbsp;débita * fymmetria amp;nbsp;proportiq maffatmetallin* ergapecuniam fignatam, vt non h«c prx-clara ars,3c præcipuuni quoddam Regale, in quo hand minim3 Reipublicæ, imó totiusorbis,falusconfifiit,in cótemptum atqueabufum trahatur.
Cnivtdebito modo fubueniretur, per Conftitutiones Imperiales magiftris mo-netalibus t inqualibet fpecie monetarii, ^ certus pes tâ ligæ,qtiàm ponderis eft præ-fcriptu.s,adquem nó feciis atqjadfcopuin propofitum con'imare,amp; vigore illiusac-curatiffimè, fub grauibus pœnis bonorû amp;nbsp;corporis ac alijs,fecundiim qualitatem deliftoru amp;nbsp;perfonarum,dequibus infrà, vbi de falfa monetatraftabitur copiofius, mixruras fiias amp;nbsp;aloyfatióes facere ac tem perare tenebutur. Que vbi ab il lis fuerint præftita, amp;nbsp;numi procu fi ex eoru argyro-copijs pródicrint, eorum defenfioni non incübit,quanto valore,magno,aut vitiori expendantur in poflerum: vtneccuratur, quo precio aurumfibi argétUmqjcompa-rauerint. Ita enim ifti magiftri monetales ad omnes fumptus amp;nbsp;eXpenfas, quibus in eudendispecunijs indigent,excepto alt-quo honorario, dominis fortè prçliando, tenentur. Sunt alijinImperioqui annuo Hipendio t operas fuas elocät, amp;nbsp;nihil fc- i* rè vlteriusadominis reçipiât,amp;ficcotn modum et ineómodum inde proueniens, ad folos dominos,amp; non magiftros mone tales pertineret :per quos etiâ materialia, amp;nbsp;inftrumeta monetalia, om nia, exteraq; ad hâc ré necefraria,procurâtur,vti quoq/ mercedera operarijs monetarijs, fecundii diuerfitatem groflarum amp;nbsp;minutarû ino-netarum,daretenentur, de quavarietate merccdis,infràfîmiliter fuis Jocis.
Quod verö,vtdomini iuscudendarpc-cunix habentcs,ita quoq; magiftri monetales eorundemqi o-perarij in Imperio,faquot; lariovniufeuiufquefuofaluo, nihilvltc-rius t ex officina numaria lucri habere, ’® acrecipere, proprijfquefumptibus amp;nbsp;im penfis,hoc prxexcellens Regale exerce-le , amp;nbsp;in honore , atque exiltimatinue' incor
|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA »4 lumma Sr incorriiptè conferuare debeât, teneanturque, muleis textibus Ordinati-onum prouifum, fancitumque reperitur. Dequo in d.Ordin. anni $9. fie feriptum reperitur. @0 feßfn/erbnftt/vnt» weUen wir/bn^ftcl) nUe mûnRAnojîfn jc^^cmel-ter vnäimfifber btnA flcn^üd) entbalfen/ Alt cl) mit ben idïtmsmdflem ober temabef flnbcrn/AuiTcrbflfbf^fbürlicljcvbefolbunß/ in feinem weg pnetfeieten/ober einig ge# bing mAcl)en/ fonber büß ein leber CÖfnn^# berr ober ©mnbt/ fluff fein felbff eigen fooien vnb verfag/mit go(f/(l(ber/ vnb ai» len mibern/bie iWón^ (fo er anber^ mun» çen wil) verlegen / gn bem vnfere vnb be« Öïeicl)^/vnb fein COfuno frei)/ ebn alle ge# fflbr/fl-ffrtebug balten folle, idem fanci-tum in Comit.Spirenf ann.1570. verfi, Td^bflim flud)/quod alijs multis in locis repetitum extat. Qüæ quoad caput præ-fensfufficiunt,qui velit ampliora in locis fuprà citat.poterit ea haurire.Sec. De duplici bonitate monc-tarum. SVMMARIA. l RonitAS monetarum duplex conflituituT. i Bon tas monetarum intrtnfeca, tn quibiu cenfiflat. 3 Ligaamp;^diVüt/^nb^CiVtt/quidß^nt-ficent. 4 Bonität moneta •extrin/ica, in quo conß-flat. 3 Bonitatu inirinfecit abfuräa quorundam partitto. t Extrinfecam bonitatem MoUnaus ma^ü fubßantialem intrtnfeca dicit. 3 Pecunia qua habeat requiflta. t Conflitutiones Imperq communem feuten tiam corroborant. f Intrinfeca bonitas amp;nbsp;extrinfeca frmtne-trice debent conuemre. 19 Communi fententiajatime amp;nbsp;aquitate fulta,inflflcndum. tl Noua deleüant. |
CAPVT VIL ILlis ita generaliter præmiffis, venien-dum nunc eft aliquantó propius ad huiusartisfundamétum,amp; radicalen! informationctn,dicendumque de bonitate monetarum, ex qua, tanquàm ex fonte, quæfiionum monetariarum examinatio, carundemqj decifio amp;nbsp;difeuffio ,cft peten da. Quam bonitatem,reieftis multorum nebulis amp;nbsp;ambiguitatibus duplicem tam in tauroquàm argento, idqueex Dodo- * rum omnium'cómuni fententia,in intrin-fecam videlicet amp;nbsp;extrinfecam conftitui mus.Doft.ad I.Paulus.ff.de folut. amp;nbsp;ad 1. cùm quid.ff. fi cert.petat. amp;nbsp;ad c.quanto, extr. de iureiuran. Matth, de Afflift.in tit. qua: fint Regal. Carol. Molinac.de monct. num.77.vbi dequalitate, quantitate,amp; in dicatura. D.Menoch. confi. 49.numer.9.amp; Confi.ij8.num.io.Francif. March, quçftio. Delphi. ï6i. Matth.Coler.in traft.depro-ceff. executi.i.ca. 10. nu. 19. Brunus amp;nbsp;alij paffim . Bonitatem jintrinfecam in duo-bus t confifteredicimus,in liga videlicet * feu preciofitatemateriæ,amp; in póderernos Germani,populariter agentes,^m gebflU dicimusvnbgftvtc^t/veltwfcljrotvnnb forti. Ligat.n.germanicènihil hienobised aliudquàm gcbfllf/ oberforn/fpeciem Valentinianus vocat in I.i. C. vet. nu.pot. ii.lib. Pondus vet o geliebt Ober fdjrof« Hincdicimux folutionem fieri debere fe-cundum bonitatem intrinfecam.quæ fuit temporcconrraöus, hoc eft 3bn febril vnb forn/mte ßc bargeben/ober verfebric-ben meminit Gail i.Obf.7j. Extrinfeca verhbonitas t monetæ con * fifticin valorcimpolititio, ^ntVerbK* rung/xlhmatton/cbcr vafuatton / valui quidam nuncuparunr, vt teftatur Matth. Coler.de procelf.execut.i.cap. 10.num.i?. Hineçftimatio numi poteft defcribi,q^ fit fignatæ cuiufquc lamina: precium, au-ftoritate publica, fimul cum ponderede-finitum.Hotom.de re num.cap.4.Huieau-tem extrinfeca: bonitati formam feu cha-rafte* |
R. BVDELII LIBER PRIMVS.
|
^ rafterem adiungimus, de quibus feqiie-turdeincepsordine. Non me hic prétérit, paulo aliter à nô* riüllis,amp; velimperfediuSjVe] obfcurius, traditum efle, cùm forinain etiani incrin-fecæ bonitati afferibant, vti Gabriel Biel loan. AquiJ. Laudenf. Henric. Horn.Fran-cif.Curt.interquos duo pofteriores^meo tiudicio,abfnrdè admodiim,intrinfecam bonitatem in Jiga,ponderis amp;nbsp;charade-riscofifteretradiderunt; quemadmodum habent ilia exemplaria omnia,quæ hade-nàs videre potuimus. Confiât verb ex bonis audoribus appellatione ligæ intrin-fecæjHon pondus, multb minus charade-rem contineri, fed longé ilia inter fe elfe diùerfaamp;difiinda. -^ Molinæusquidem vir ingeniofiffimus, fhicvaldèefi fîngularis,qubd præmen-tionata commUni fententia af(îgnatajamp; dodiffimèexplicata, non intrinfecam bo nitatem, quæ communiter fubfiantialis nobisdicitur,fed extrinfecam fubfiantia-lem magis retentis nihilominùs pro com muni confuetudine loquendi, idq; difei-plinç gratia vocabuliSjdicat,eamqi in mo netisamp; pecunia,quaten’ pecuniaefi,prç-ferendam, primoqj amp;nbsp;ante omnia in con-fideratione habendam,pro fundamento ^ fuæopinionis ponat: Verùin quia,eodem 7' tefte,vt pecuniat fuis requifitis confiet, nófolumextrinfecabonitas,hocefi publica iila xfiiinatio,verùmetiam interior ilia liga: amp;nbsp;póderis proportio requiritur: Eo enim Dodores in fuis tradatibus, con filijs amp;nbsp;leéturisdemonetis, ÿc etiamnum hodiernodieSacriRoma.lmper.faliiber-rimæ Conftitutiones refpexerunt, amp;nbsp;re veraponderandailla amp;tiutinandaveni-unt.Ea propter in multiscadbus amp;nbsp;fado- * rum fpeciebus intrinfecam bonitatem, j qua: contradus tempore t fuit,attendi-musamp; præferimus :In multis vtioad extrinfecam illam valuationem ,quæ folu-tiónis tempore vfu recepta efi , mentem conuertinius, amp;nbsp;fecundiim earn ancipi-. tesquxftiónes obuenientes difibluimus, quemadmodum fufius circa principium libr.x.de quxftion. monetarum declara- |
bimus. O^ixcLim itafefehabeant,communif-que lententia, quam Molmxus commu-nem errorem vocat, rationabilior amp;nbsp;x-quior, artisquequam tradamus, prxce-ptis vicinior amp;nbsp;propinquior vifa mihi femper fuit. Iccirco non attentisijs qux Molin. paffim,maxime vero quxfi.92.nu.' 696. cum paucis alijs vrget, ab eadem ha-denùstculta amp;nbsp;obferuata recedere,te- ** rnerariumforeputanimus,alterius interim cuiufeunque cenfuram et indicium faluum amp;nbsp;liberurn relinquentes. Noua enim aliquando fuani habent gratiam ac complacentiam, amp;nbsp;fingulari quadam dc-corara videntur pulchtitudine , vt efi in proœm. fforum. §. In fecundo in verbo. Noua. Hinc Poeta Chirfiianus Mant, ita cecinit : Cura viris letubtu reruin fàlet ejfe nouarum, Propterea certè noua pafcua quaru ^ onines Fingis inauditos,amp; vis nouas auHorhaberi. Sed dehiscopiofiusin fubfequentibus, De liga feu precioGtate argent!. / Li^avocabuluntvndcdicatur.
P Denariasin 24.granadiuiditur.
p Argentum purtus 12. denariorum non re-pcritur. i Marca pari ar^enti quoi habeat^rana. p Argent urn multiplex repentur. i Exempla quadam li^a vanetatem expriment a. ir Tabcliadedenarijsamp;granis. 12 Llt;gainaefigatio per denar ioe eß modus commodißimus. 13 Liga feet io fit etiam pu lot ones amp;nbsp;grana.^ D 14 I.oto^ |
»6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS, ET RE NVMARIA
|
J4 Lot ines quartier hic accipiantar. ‘ /ƒ Lotonesßn^uU in iS.^rana fecantar. i6 Liga partitto fccunditm Üoribergenfea, *5 quafif. t^ Tabella vncialii grana pari argenti expri-ntem. l! Tabella iuxta Noribergenßum morem de-nariorum. ijt Tabula bitta quibus ßt aquiparatio dena-j riorum amp;nbsp;lotonutn, y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GAPVT VIII. PRIM V M hic quo pado fercs habe-at cum preciofitatefeu metalli qua-litate exponcntiii,ac deinde ad pon-deris amp;nbsp;charaderis rationem venieridum erir. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Liga fecundùm Molin.amp; alios eft barbarum vocabuhim,à ligaminevel à lege itadidum, quam Gabr.Bicl no iucommo deitadefcribic. * \ Ligaefttfpecies mixrui-æ, velgradus metalli propteradmixtionem vilioris ma teriæ. Nos retento vocabulo gallico aloy vo-care folebamusjd eCttue^ ßcbalf/aloyer enimvtiple Molinæ. natione Gallus, in-terpretatuT,nihileftaliud,quàm certa ra-tionecommifeere, temperare, amp;nbsp;metalka commenturare. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■• 3 Ligam t itaquefeuargentipreciofita-tem, de qua hic nobis eft fermo,in iz.gi a-dus,noni'ecùs atq; apiid noftros lurecon-ftiltos, in u.vnciasas diftribuimus, quos denarios appellant,Germanicè pfenin^/ Gallicè denier. Budætis argenteam ,ait, ina.ftam in duodena denaria partiuntur, qua:latinèduodenafuntfcripula. Alber. Brun.num.9.ab initio fte inquit,Fitautem admixtio æris amp;nbsp;deterioratio pretioftta-tis argent! hoc modo.Nam argentum pre-tiofum diftinguunt per duodcc;m gradus: quos duodecimdenarios appellant. Ita quod argentum magis prctiofiim, fine copulatum , dicatur effe pretiofitatis feu ligæ, 11. denariorum amp;;c. de quæ ibidem fequuntiir. |
Obferuandumthiceftdenarium grç- ^ cè Jf^rf^l*’ non pro certo aliquo numifma-tc, aut mo,nette fpecie, quatuor valens fe-ftertios,pendenfque filiquas,i4.cuius ah-quoties meminit deafte amp;nbsp;partib.eius Bu dæus,amp; Varro de ling.4. item Hoto. dere num.cap.K.amp; paffim,fedproduodecima parte metalli argentei meraciffimi poni, atque ita artis eft vocabulum receptiffi-mum amp;nbsp;vfitatiffimum inter artifices, vt funtplura alia fimilia.Molinæ. num. 791' denarium quadrupliciter accipi tradi-d!t,quæ vide,fi placet,apud eundem. Quantum verb ad noftrum inftitu- ) turn tartiner, denarius rurfiis in 44. gu-na feu momenta diuiditur,tn24.gVdindi' cimHS,hinc Budæus lib.5.affis. In fingulis,aitden3rijs vicena quater-na grana momentave ponunt, pro quibu» amp;nbsp;vlterioribusminutijs verbum latinum -afiignare non poftumus, nos inforniatio-nisgratia médias amp;nbsp;quartasr 4 g.ç nominale amp;nbsp;feribere folebamus. Itaque fi marca vnaoélo habens vneb» in pondère, fit duodccim denariorum, il-lnd argétum purum putü, hoeeft.puriffi' mum,meraciïfimum, etiaexcoóliffimiim dicitur, ab omni extranca materia plané amp;nbsp;prorfus repurgatum, fimplex amp;nbsp;me-rum,8cc.Putum tdicitur metaphora fum-pta ab arboribus alijfque rebus, à quibus fuperfiua aut non neceflaria,obftantia,amp; aliénaauferuntur,amp; fic folum quod vtile amp;nbsp;finevitio vidctur,relinquitur. Quem-admodum arbores, vites, etiam rationes amputari dicuntur, vti eleganter annota-uit Catilia.Cotta in Memorabilib.ln ver-bo, Argentum, Quo 11.denariorum argen , totimpoffibile eft prxftantius puriulv« in mundo efiepofte, nam fi fimpliciusaiit purius argentum haberi poftet, hoc gr3-dum duodenarium , tanquàm extremum culmen,cxccderc non deberet. 111aenim artis funt principia, quæ omninó debent cfteccrtaamp; indubitata, ita quod fiimmc , admirer doftiffimas viros in his halle-ci nato.s ÿc deceptos fuifle,vti infra often-der tir. Si |
|
1 ’ Sicîîargentnmfitn.dcnariorii incore-pcriturduodecima parsed eft, denarius vnusæreus, feu materiæ extrauagantisamp; faperdux : Sifitoflo denarioruni,tertia .parsed materiæalienæ: Si nouem dena-riorum,quarta: fi veröfexdenariorum, medietas eft puriargenti, amp;nbsp;medietas altera materiæ abundantis , atque ita de-inceps. Multiplicatis itaq; duodeeim denarijs cum viginti quatuor granis proueniimt 8 A.-------------218. grana atq; tot grana argétimarcavna fine fitCo-JoniéfiSjfiueTrolica rccipitjquorii vt præ-mifij ab artificibus medietatcsamp; quartea-liquâdoin diligenti habenturobferiiatio-ne.ltaquefeniigrana---------576.-- Et quoad quartas—1152. proueniunt.— Explicat hæcappofitè fatis Didac.Couar. veter,coll.numif.cap.3.ë.i.nu.6. Summa, inquit,bonitas in argento eaeft, vtmar-chusquilibet habeat ir. denarios argenti, atque ita marchus torus erit argenti puri, quod nullum habet æris aut ftanni mixtu-ram,S: quæ ibidem feqauntur, Hæcomnia beneuole Leftor, fi prima fronte non ad amuffim intellexeris,fed fortalfis obfcuriora tibi vifa fnermt, fu-fpendasquæfo nonnihilingenij acumen, amp;nbsp;ad ea quçfequentur fimiliter aduertas, ac tandem rcfolutiffimus eris in omnibus huius nouæ cudendarum pecuniarum ar-tis prçceptis:vti alias in difficilioribus,ec nonpalfimobiiijs,quædam luis in locis tibi eruntpfætcreunda,vt loco amp;nbsp;tempore percipiadtur commodiori. Quare,vt,ad hoc,à quo paululum fum digreifuSjteuertar, valor ifte intriniccus nofter, amp;nbsp;maxime efientialis, non folüm ^ t refpeflu ipultiplicium denariorum, ve-rumetiam propter granorum multitudi-nem, quafi in infinitum fe extendentem, multiplicatur ac variatur. |
Itaeft reperire ai gentum,in quo vnius autakerius granuli portio faltem iueft, .exempla habemus ferè in omni plumbo, gt;«o excepta ViHachienli, nos S3lildlt; dk’V piep vocamus,quod ptrum qui-dem dicitur, amp;nbsp;mundum reputatur, licet ego de eins perfeftione mul turn dubitem, vnaeû Lazaro Erekern,rerum merallica-rumapud Cæfar. Maieft. in regno Bohe-miæ Magiftro primariojn libro fuo n 11 cótemnendoqui inferibitur, fSi’fdjret-bitn,^ nikr Pomf^mften OJÏhwMfifde't (SviK va '^erdweref^livre 11 / amp;c. Cuius primo mihi topiam fecit GenerofusComes Ebeihardus à Solms , Dominus in Solms,Mintzenberch fk Sonnewaldtamp;e. Landtroflardus in VVeftphalia,Dominus amp;nbsp;patroons mens, perpetuó mihi obfer-uandilfimus,cuius veritas per experinven turn ignis facile in fomacula haberipo-teft, See. ' ft. BV’DELIT LIBER PRIM VS. Similiter habemus argentfi in quo qua-drans,mens,autfemis vnius eft denarij, videlicet 6.8.aut fz.granorum : aut faltem in quo ineft denarius vnus , bini , ties, quatuoramp;c. amp;nbsp;lundis denario aut denarijs vno grano, duobus. 3. 4.5.6.7.8.9.10.11. granis 8e confequenter ad numerumz4. vfq; granorum, quod nec Plinium latuit, qui lib.33.Natur.hift. ita refert. Mifeetur argento tertia pars æris Cy-prei tenuilfimi, quod Coronarium vocar, fuit illud----8.denariorum argentum. Qnos fecimusthoc noftro tern pore hal-Ieros,vt .a minimis ad g roflas amp;nbsp;preciofio-res numorum fortes exempla fuman-tur, continet marca Colonienfis ex ijs ------------------1. den.S.g'Ç.aut.io.g-^. Ita enim per abbreuiationem denanum per den. amp;nbsp;per g^'.gratia lignificamus. Nolin denarioli, de ofto obolis habet argenti puri----alden. Hoc eft,propè quint.a pars eft argentea, reliquæ quatuor partes funt ære^? Item tlupheiiquondam in Braban-tiattampati,habent puri argenti quoad marcam---j den. 17.g^. Betzelini Leodien'e 6.den. 9 g.ç. Sebnaphanicinumi.quondam per pa-D rentera |
t»
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
rentem meum piæ recordationis in ducatu Geldriæ amp;nbsp;cariffimamihi patria Rure-mundæ, régnante Duce Caiolo fabricati, continent puri argen ti------—loden, A ngelici ©cljvccfinbcr^ev vocantur, cü duplici gladlo,apud Saxonesflampa-ti.------—- i o. den. 8. ggt;Ç. Imperiales thaleri------io.dcn.i6 g-Ç. Francorum Capitones—io.den.i8.g-Ç. Floren! 15. blt;l(;cn in Germania cuG---- —-----------11. d e n. 4. g^. Regales Hifpanici fimilicer----n.den. ----4 S'?- quidam etiam expofterio-ribuscumcruceBurgundica---5.g. ----6 g-f. vitra quam precioGtätem |
vix feio num præflantiores num! arge« tei exargyrocopijsprodierint. Huiustam multiplicis variationisd«gt; nariorum amp;nbsp;granorum rationem, ex fub-ießo fchematefacilè eft colligere. Denarius vnus, vt diétum, recipit grana s^. Ica pronuncio denarius vnus cui# grains 1.1.3. amp;c. denarij bini cum grams i.i.j.io.io.amp;c. denarij tres cum gra-nis 1.2.4.?. amp;c. denarij 4.cum granis 1.1.3. 4.5. amp;C. amp;nbsp;confequenter vfque ad grana, quæ ex omnium multiplicatione proueniunt. 288- totidem cuim diximus marcamcontinere. |
|
I |
■ i |
t | ||
|
Z |
2 |
quot;Z |
Z | |
|
5 |
3 |
? |
5 | |
|
4 |
4 |
4 |
4 | |
|
5 |
5 |
5 |
Î | |
|
6 |
6 |
6 |
6 | |
|
7 |
7 |
7 |
7 | |
|
I ^ |
8 |
8 |
8 | |
|
5» |
9 |
9 |
9 | |
|
10 |
10 |
10 |
10 | |
|
•II |
11 |
ii |
ii |
it |
|
IZ |
12 |
IZ |
12 | |
|
Denarius vnus cum |
' 13 Denar.z. |
13 Denar. |
13 Denar. |
'J |
|
granis. • |
’ cügran. |
3.cum |
4.cum | |
|
14 ' |
14 gran. |
14 gran. |
'4 | |
|
15 |
15 |
15 |
'5 | |
|
16 |
16 |
16 |
6 | |
|
17 |
17 |
17 |
’7 | |
|
18 |
i3 |
18 | ||
|
’9 |
19 |
19 |
'9 | |
|
zo |
zo |
zo |
20 | |
|
ZI |
ZI |
21 | ||
|
ZZ |
22 |
2Z | ||
|
^3 |
^5 | |||
|
^4 |
1 H |
|
H.vc pr.TmifTa F addantur grana omnia. cxfuignnumeru-.-----69 granorum qui iriplicatus.vd ita progredien do vfquead duodenarium numerum denariorum,exurgunrgrana tor quoi dixi-----^^—^-----i88';gf; |
Pixleri- |
K. BVDELII, LIJ
Pr»fcriptus modus,graduni metalli fe-cundura eius præftantiam inueftigandi, videlicet per denarios amp;nbsp;grana, eft hic Colonix Agrippina: non tantum,t verùni in toto etiam Vvcftphalico, amp;nbsp;alijs circu-lis,necrlon in partibus Infer ioribus vfita-tus,amp; quidem,vt ego fentio, omnium có-modifsinius,de qua ita Agricola in fine li-bri 7. de re metall. fcribit ; Agrippinenfes .amp; Antvverpianidiuiduntbellem (hoceft marcam)inu.quinasdrachmas ,amp; fingu-lafcr'ipu!a,qux pondera numos appellat. Quodque rurfus drftribuunt in quatuor amp;nbsp;viginti quaternas filiquas, quas nomi-nantgrana,amp;c. Verùm quia piaster ilium in Germania quoq; eft amp;nbsp;alius modus inueftigandi graduin metalli, ideireboperç pretium me fafturum putaui, ft eius ratio nem quoque hie aperueroj vt nihil plane prstereatur, aut intadum amp;nbsp;indifculfum rclinquatur, quod ad præclaræ huius fci-entia: notitiam ac fplendorempertinere quot;Videatur.
Ligam prædiftam, feu marcam vnam preciofnatis amp;nbsp;puritatis argéti,vt ad pra-xim ptopius accedamus , hi t pofteriores non ingradnsis.fed i6‘;diuidunt, quos lo-tones,cum Georgio Agricola, appellate polTumus ; Germanice, ill fccl)^ ideell lotllidn;.
Hincaduerte Leiftor,lotonesnon hie pro femivneqs, quemadmodum traftabi-tur paulo poft, vbi de altera intrinfeca fubftantialibonitate pondcrali nobis erit fermo, fed pro decimafexta particulabo-14 nitatis t intrinfeexmaterix fubftantialis, poni atque accipi, idque melioris amp;nbsp;pró-ptiorisdi'cipliux gratia. Ita plus non eft in .6.iftislotonibus,quam inn. fupra po-fitis dcnarijs,nequcrefert pluresaut pau ciores gradus conftiiucre vnius marex, modbiufta propertione admarcbamar-genti puri fint accommodati, ita in fex , denarijsnoftristantiim puritatis, quantu 'in 0Û0 ex ill is lotombus, reperitur. Et tâ-
ÎER P RI MV S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i»
tùm faciunt------îo.den.iô.giÇ.
quantùm---------14. lotones amp;nbsp;4. g-Ç.
Qiiemadmodum enim nos denarium qué-libct,iuxtà modum prxferiptum,in 14. partes minutiorcs, quas grana noininaui-mus.
Ita t quoque illî lotones fingulos in 18. iJ grana,vel quaternas filiquas,vt Georg. A-gricol.difpefcunt.Ex quo habitadiligenti calculatione ,amp; multiplicatione,exfur-gunt vtrobiq;,vt dixi,grana—aS8. g-^. atque hxc res, quo ad artis fundamentum, proportionemque vnius ad alterum,in v-numamp; idem coincidir.Quam enim ratio-nem numerus 16.amp; 18. fi inter fe multipli-centur, habent, eandem producunt fum-mam multiplicatis i4.cum num.ir, •
Sunt amp;nbsp;alij,inter quos Noribergenfes habentur,quit paulo aliterligam parti- ^j' antur,videlicet amp;nbsp;quidem primo in 16.fe-mivncias,fiue lotones,amp; has rurfus fubdi uidunt in quatuor drachmas, qu as quen-tcn,amp; drachmam rurfum in quatuor partes m inut lores, quos ipfi numulos fiue.de-narios,Pfennigen vocant,atq-,ita fecun dùm hanefeftionem jfaflabinamultipli catione,quaternario numéro mediante, videlicet t6.^--per 4. amp;nbsp;rurfus
prouentum per-------——q.exfur-
gunt--------------------Z56. grana.
illi,vt dixi,vulgariter numos, pfennigen dicunt, quæ plurimum quidem numéro inter fedifferunt, cum hici$6. fuprà veto i83.grana, feu partes minutiores marcam puri argent!, eiufdemqueculmen confti-tuant, licèt quo ad rem ipfam nihil pror-fus obfeuritatis aut contrarietatis conti-neant.
Qiiare, quantum attinet ad modum nobis familiärem amp;nbsp;vfitatum,cum marcx vna,feu,quod idem eft, odo vneix argen-— tipuricontincant---288.g'Ç.
de vneijs, earundemque partibus ,quot-que granarecipiant,fequenstabellaado--cuiumoftendit.
D 3 Ha-
-ocr page 118-|
'D^E MONÎTÏS ET RE KVMARIA | ||||||||||||||||||||||||
|
|
Lotonibul Noriber^enßbus fubfequens TabeUa inférait. | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
|
-quot;den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lot. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g'f. 12-----------------------16--o -------quot;' |
4 |
|
19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;10-------------------ij------------------6--- | |
|
ca puriar 8--——10---12^-- | |
|
5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;° | |
|
jj^l------------------1--^------J |
50
-T
Priorum præmiflorum modorum,tam-quâmagisapudnoftrates'vfitatorur», pla .cuit mihi binas has tabulas fubiungerc,amp;
itarem ipfamjamp; conuenientiam eorun' dem, omnium oculisapertiusamp;cïariu* confpiciendam dare/
|
Ït. BVDELri LIBER PRIMVS. 31 r i l Loton« l i-------- l i------ H 3--- 4--- 6----- Vna marca puri I 7argent! habet I0- s 8-- tones. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;l 9 l lol ii — Sicamp; econuerfodicimus. den. — 0 ---- 3 - 3 -I 4‘ 5 -- 6 6 ■ l -7‘- H- Non negligendum hic eric, quod pre-eiofitas argent!, quo niam non Temper eft certorum denarioruni,aut lotonum,Temper pro rS.granls i.loton.amp; proi4.granis denariumeonftituendum effe, iuxta do-ûrinampaulo ante traditam. 8- 9 - -9-•10' H - -U 4 ƒ 6 7 8 9 Sunt ItaexéplicauTa leftones TeuCapito-nes in Gallia cuTi, tenent puri argent! 10. den 18 gf. ---— n. loton. lO ImperialesThaleri habent puriargen-ti--14. loton. 4 g^, Sunt--10 den. 16. g-ç. item----------5.den.n g^ç fa-ciunt----------------•■y,loton. 5gt;g«Ç. Et ira coufequentet procedendo vlque ad fummam puritâtem quarumlibet maffa-ruin,feu numorum inde fabricatorum. De præftantia, vutute,atquc effeétibusauri. «VMMXRÏil. i MetaUim vnum dheroeßpr^tflantim. 2 Attrampreciofißimutn »ictdUorDin, eïuf-dtm^jdeßnitio. ; Aurum amm plumb o efi pondfroßtu. . 1 |
quot;I g^« -18- — 0 — -6- — O-—18- — 0-— 6- ---0-—18- ---'O ---------------6----- --------------------0-------1 -------- 18 ----- ----o-------l --------6-------1 ---------------0-----J Auri virtutes oHoconßituuntur» Aiirtim admedu eßt durable, nee ab Igne’, alt)('^ element» abfumitur, Atiri opet ationes plures expltcanttir. Aurum vuliieïa,xlcera^ morboß^ßanat^ Aurum quid valeat,remiß'uie. Aurü artßtctale natiuo praßantius eßße qut dam vslunt. ' Aurum purum putum , per auctorem effe-Rumftpitu. GAPVT IX. MEtaUum vnum t altcro multis qui x dem partibus antecellere,inter 0-mnia verb praeftantifsimum aurü effe,exiftimo omni carerecontrouerfia. Quod hoc pafto definiri poteft ; Aurii eft fofsile corpus,denfum,lucidum, uullo 0-dore amp;nbsp;Tapote infeftumjliquabilcjnon co buflibile,amp; immut3bilc,quod nonfolùm imprimi amp;nbsp;flcctl, verum etiam in omnem pofitionem duci,igne8c artequcat, Admo dunienimt elldnrabilc,necabignecóTu- * mitur,nec ipfum acria corrodunt, nec vi-tium vllii aliud concipit, nec fordefeunt rnanu,s,latilfimè dilatatur,vtpotècui’ vn-ciæetiam in Teptingenas amp;nbsp;quinquagenas braftcas quatemu vtróq; digitoiu Ipàrgâ tur,amp; |
|
DE MONETIS, ET RE NVMARtA, amp; fuper omnia netur ac texiturJanæ mo-«!o,amp;: finelana vc habet Plinius lib.55.cap. 3.fuluo etiam colore, licet ipfe refrage-tur,cæteris metallis pracftat, verba Plinij hæcfunt:Præcipuamgratiam huic materia:,de aurea loquitur,fuiire arbitror,non colore,qui inargentoclarior eft,magif^j diei fimilis,amp; ideo militaribus ftgnis fami Jiarior,quonia is longiiis fulgec, manife-ftoerrore eorum,qui eolorem fydcrum placuiflein auro arbicrantur, cum in gem mis,alijfqucrebus non fitprxcipuus. Vide Georg. AgricoI.in princip.de prec.me-talloruin,amp; monet. amp;nbsp;Plinius d. cap.fu-J fills. Vbi intercastera fcriptum treliquit, pondéré amp;nbsp;facilitate materia: pliibo cede re,in quo minus fimiliterCarolo Moli-næo placet, num?. 768. in fin. qui ibi con-cludit,aiirum plumbopra?ponderare,qlt;F amp;nbsp;nos obferuauimus,quantumuisplumbum, quod certum eft, mollius fit, fed ra-rius,ideoquefricabilius, amp;nbsp;operi minus idoneum.Itaqucaurum ,ait, quopurius, co cftacdilatabiliusamp; mollius. * Hine atprobatis auftoribus ofto fin-gulares auri colliguntur virtutes,amp; cf-feftusiPrimb propter optimum eolorem, puritatem ac fulgorcm eximium : vnde ab auraaurum diâuin exiftimatur: à fplen-dore,ad fimilitudiuem coloris aurorae.Ifi-dorus lib. Etymos 16. cap. 17. Hine Poeta Fauftus Andrelin.cecinit: Clara quidem profert Phabeiu luminafulmar, Purim efi auram,/]gt;lendtdius^j micat. Secundo habet proprletatem exhilaran-di,vndelimaturaeius ingreditur medici-nas melancholiæ,amp; alopetiæ, vt Auicen-naait, amp;nbsp;confert doloribus ac tremori cordis,necnon timori animæ,amp; data cum fuccoboraginis, auxiliatur fycophanti-bus.Tertió,ponderofitate fiia ac folidita-tefuperat omnia metalla, cum duplo pon derofius fit argento,çre,ft3nno,habetque ex fuafoliditatc puritarem amp;nbsp;generofita-tem fuper omnia metalla. Ideó amp;nbsp;precio-fius,durabilius,traiftabilius,omnitempo-refulgens,recreans vifum,amp; cæteros fen-fus, vt dicitur in libro de natura rcrum. |
Quarto,quiaaurum fecundum Phyficos temperatiu.s eft om ni métallo, vnde virtu tes habet mirabiles confortandi cor, fto-machum,amp; citeros fenfus. Quinto, mab leo non refiftit,nec frangitur,vt vas terrç-um,fed fi malleo percutiatur, ei cedit, amp;nbsp;inomnem partem dilatatur.Sexto, qui* verum aurum diutius.amp; durabilius in fui permanetoperatione , quam aurum fo-phiftaticum,BeatoThomatefte, quodta^ । les virtutes non habet , cundis i itaque corporibus nobiliuseft, vtdiciturinal-legat.lib.de nat.rer.Rex eorum, amp;nbsp;Dominus . Quia nee terra , neè aqua, nee aere, nee igne corrumpituraut minuitur,fedi-gnis redificat illud amp;nbsp;humedat, nee id comburunt fulphura, qua alia comburût corpora.Natura quippè eins amp;nbsp;comple-xio reótaeft,itaquod non eft in eo additie nequedeminutio. Et iterum:Aurum inig-ne pofitum non comburitur,fed probatut amp;purgatur,necaurum rubigo vlla,nec erugoeiusbonitatem confumit,ponduf-que minuit. Septimo, quia verum aurum cæterismetalliseft preciofius, virtutem habens conferuatiuam, nee vnquam pu-trefcit,fedt putrida refoluitamp; corrigit, adeö quod(fecundiim Auicennam)caute-rium melius eft,amp;fanabile,quod fitexau ro,nec vulnusexauro faftum,corrumpi-turintumores, iinmóvftnra: faftæexau-reo inftrumento meliores funt, quarn ex alio métallo,quia non cauterizantur nee crifopilantur. Etfuntqui dicunt,aurum valere ad iu-uentutem conferuandam, amp;: multi moder norum,tefte Arnal.de Vill. nou. in trafla-de Vino,ex nobilioribus maxime prala-tis faciuntbullire petias auri in coquina eorum, amp;nbsp;alij vtuntur tenendo fruftum in ore,8it faliuam deglutiendo:Inueniuntur prætereà , qui illud in aquam potabilem conuertant , amp;nbsp;faciiint aurum po labile, amp;: fufficit modicaquantita.s in vice, amp;nbsp;in auro , amp;nbsp;eft conferuatiuum fani-tatis. Oólauót amp;nbsp;vltimó,aurum fiftulasamp; J hæmorhoidasfanat,vlcera putrida amp;nbsp;tetri odoris emendat, corporique humane mïximè |
|
R. BVDELII, LIBER PRIMVS. maxime congruit. Ira quod in cibo fump-tum.iiuiat nniltuni,ac viniiin in quo extin éiæ fuerunt laminæ mere aureæcanden-tes,pleneticos iuuat.Qua de re ita feripfit Plin.Nat.hiftor.cap.î.lib.^î.Aurum pluri mis modis pollet in remedijs , vulnera-tifque,amp;: infantibus applicatur, vt minus noceantjquæinferantur veneficia.Eft amp;nbsp;i-pfifuperlato, vis malefica. Gallinarum quoque amp;pecorum fœturis, remedium eft abluere illatum, amp;nbsp;fpargere eos quib. mederi velis : hæc orania propriè huc ad auri piæftantiam faciunt, habenturq; ex-plicata fufius per Earth. Chaflan. in Cata-logo Gloriæmundi,operepræclaro,part. i.confiderat.6i.amp; feqq. Item maxime, amp;nbsp;in longum,part.5.confid.3i.amp; part.i i. con lïdera.9ï.vbi Matth.Vegium allegat in ele ganti fua amp;nbsp;iucundifsima difputatione, q fecit de excellentia terræ, Solls,amp; auri, amp;nbsp;quod illarû fit excéllentius,vbi conclu ditaurum excellere . Vide ad hancrem Guilhelm.Benedic.in c.RaynutiusJn ver bo,duas filias,nume.ioo.amp; confequenter, pulcherrimè amp;nbsp;in longum. Vbi omnes i-Ilas proprietates, antique virtutes ad Re-giam maieftatem transfert, eidemque ad-modum concinnèamp; eleganter accommodât. Quibus adiunge de auro dialogos tres ab Abrahamo è porta Leonis, Mantuano medico editos,amp; an.1784. Venetijs recéter exeufos. Neenon très libros à loan. Fran-c.if.Pic.Mirandulæ,de auro turn çftimâdo, turn cóficiendo,tü vtendo,compofitos, amp;nbsp;poft Auftoris mortem dudum, anno 1586. typis mandatos.Vbi de arte Chemica, qua Græci Chryfopeiam t vocant, eiufdemq; artiscultoribus,quodque aurum faftiim artificialiter,præftantius fit auro naturali amp;nbsp;natiuo,in longum difputat, contraque oforesamp;contemptores Chryfopeixinne hitur. Nobisautem hic fermo eftpotiffi-mumdeauro natiuo , Sc in terræ vifceri-bus,diuina gratia accedente, reperto, il-ludque,fi cumalijs metallis permixtum fit,pofte ad fummö puritatis culmen redu ei,amp; itaad multaconducerc,libcntercum multis doftifsimis viris, Sc in medica fa-cultate exercitatis, confentimus. Interim non ignoramus, quid cxcellentifsimi viri de hac ai te Chemica fenferint quondam, Sc adhiic hodierno die, quorum quofdam allegat Brunns nume. 18. vbi Alchymiam aliam veram, aliam dicit fophifticam, Sc nimis lubricam atqueincertain,vbicriam demagno Alchymifta memorabilerefert experimentum.Vide quoque Georg. Agri coI. in epiftola Operi de re metall.præ-fixa. |
Hic ego recordor iftins,qnod Reueren diffimusatque lUuftriffimus Princeps E-Icftor Colonienf.Erneftus, Bauarix Dux, öcc.Dominus meus Clementilfimus , nu-per auri aliquot vncias per me, noftrum-que fpccialem docimaftam aurifabrumji-ta traftari,Sc per Antimonium aliquot vi-cibns,maiori,vt fit,cum fœtore, qu.àm foe nore,liqnefieriacadhibitocatino ferreo, fundi ac refundi inffit, vt abomni extra-nea Sc aliéna materia mcracifsimnm,amp; excoftiffimum,fimplex, Sc purum piitutn exifteret,dubio proeul optime in tel ligës, vtreturn iftarum abftrufarumdiligentiffi mus indagator Sc inquifitor , multis vfi-bus tale aurum fcpties, vt fcriptura ait, purgatum Sc exploratum,accommodari pofte. Nequeetiam illud genusexperimenti difplicuic expertifsimo D. Medicinarum Doftori Adamo Knauffio, cui fimiliter Dominorü Elcftornm Rhenefium Zygo-ftates generalis, Tilinannus Vvickraidt, viroptimusSc integerrimus,me prçfente Sc negotium dirigente, numum quendam duorum Sc vltrà lotonum, ad culmen Sc abfolutifsimam probitatem auri reduxi-mns,amp; deinceps triumSanftorum Regü imaginibus ftampari proenranimns. H.rc rara funt,Sc nonpalfim obuia, reuera tarnen non afpernanda lecreta. De Liga, feu preciofitate auri. 5 VMMARIA. z Aurum in 24 - Caraélo! dtuiftbile, amp;nbsp;hoc ejfeprxßantißtmum. 2 Ceratium vndediHumßt. E 3 Voca-“ |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 54 i Vocabuld artiifunt retinenda.
J Indicatura contra Budaum acceptio.
^ Tabula letonutnreßechi CaraHoram. f Error Budai, Moltnai, amp;nbsp;Bodini taxatur. /D AlolMUi in quo^rauitsi lapfm.
ij Molinxierrorprioritnultoabfùrdior.
IT Aurum c^T“ argentum in puritat e canueni» unt. i( A uruni argent o la tius dilatatur, amp;nbsp;quo pa Ho. CAPVT X. Tdtim eft cap.præcedenti de virib’ atqueefTeilibusauri, maxime puri puti, quad etiam ab omni materia aliéna purificatum , expurgatifsinuim ,amp; meraciisimiimjde facili haberi poffe latins profequar infra. Hic nunc de multi pli-ci liga ac precio Iitate auri nobis agendum erit,fimilipropèmodo quo de argento, cap.8.à nobis ellfaduin. Auri itaquebonitatem feu preciofita-tcm hanc intrinfecam,quam ligam nomi-nauimus,t in partes feu grad^ viginti quatuor, quosceratia, vel vulgaritcrcarada dicimus,diftribuimus.Cuiusgradus aurü taleeft,quod ab omni immundicie,omrii-quemetallo5quocum vclnaturaliter,vcl artificialitcr mifceri poffit, argento, xre, plumbo,flanno,ferro,amp;,reliquisexcoóiü amp;nbsp;repurgatum exiftit,quove præftantius, fublirBius,acfubtilius nullum haberi,vel excogitari vlla humana ratione pof/it. Et /ïe(ret,numerum iftum 24.caraól.tranfcc-dere nó debcret:quippè cu m hæc ßnt arti.s liuius quaff prima principia,quibus baud aliter,quam vuirati Arithmetici,artifices buiusinfilierc, amp;nbsp;ab ijfdemne latum qui- |
dem vnguem defleftere debebuntndemdt xifuprà de argento. Parum hieme mouet, quod pratter Bodin. aHeg.deRepubl.lib.6.cap.3. nonnulH alij hac no(lraet3te,ctiam doiSi homines, viris monetalibusnimium amp;nbsp;pratter meri tum,vti opinor,infefii, inueinantur,qui hare verba3ceratia,caraóios,denarios, gra na,amp; id genus alia artis vocabula, magnä obfcuritatéparcre,folttmqj oftentationW fludio,amp; quo ars hatc monetandi appara-tior amp;vendibilior videatur,ab ijfdem cx-cogitata effe amp;nbsp;inuenta obijciant. Qiiali verb prcclanfffma hçc amp;nbsp;lucüdilffmalcié tiadigna non fft,quæ proprijsfuistermi-nisamp; vocabulis, vtireliquæ omnes , amp;nbsp;quatuis etiam Mechanica opificia, confia“ retamp;explicaretur; Ego ingenue fateri cogor,accommoda , tifsima amp;nbsp;cóuenientiffima t hæc artis efie vocabula,amp; vix alium modum tradi pof-fe,per quem reftius auc perfeftius fundï“ mentum eiuf expMcari,ac qirxfiiones dif“ fidcntes,cymmcrijs tenebris iminerfç,dif folui,ac conciliari pofsit, quare ab omni-b’meritó,amp; taantiquis, quant recétiorib. auftorib. quihac de refcripta nobis fua reliquerunt, recepta ac retenta fuerunt. Hinc Molin.alibi:Êft, ait, communis modus loquendi artificum amp;nbsp;Monetariorum cui eft fiandum.Et alibi; Ne termini,quo$ fingulç artes peruliares habere debent,có fundatur.Ceratium t itaq; metaphoricè,à 1 Græco vocabulo “‘f^mr nomen traxit, i-ta enim Budxus fiatim ab initio libr. 3.de a(T.amp; part.eius,amp; pauló poft feriptum re-liquir.Cer3tium,ait,minuti ponderiseft, à grano filiquxdiéium, qui ft uftus eft ar-boris Italicx pra;du]cis,digitorum hominis longitudine,amp; pollicis latitudine,nos inquit,in hac vrbe imporratnm vidimus, intus funt grana,quæ ceratia dicuntur, op minecum frudu communicato.Latini ve rót filiquam vocant,vttraditColumel.ii * brode arbor.2S. Siliquam Gratcam, quam quidam «t «Toy vocant. AlijC3raéicres,feu carafios, s rl etia n caracias vulgariterap pelliranr.Alb.Brun.n'.im.ii.demonet.Mo-Jin.Rum.matori 77S.in fine. Hac OH |
|
R. BVDELÎI LIBER PRIMVS. HactamenIo parte ceratium non ad pondus veeris ceratij ja'ntetiam filiquæ, refereudum eft,fed ad auri puritatem, vc dedenarijsfupràin argento diximus. Li cet igitur vocabulum caradorum Budæo quoq; tninus arrideat,nos tarnen,quia vul gatum eft amp;nbsp;receptum inter artifices, nec tam de verborum elegant ia,quàm de reb’ ipfis nobis agendum eft, libenter illud cü Molinaïo amp;nbsp;alijs rccipimus.Qiiamuis præ tereà Bud.lib.i.de aiTe.bonitatem auri rc-ftifsimè in i4.caraftis confummari dicat, tarnen vtannotauit Molin.iftoelegati vo cabulo ibidem indicaturx,licet fcquutus eumfit Dida.Couar.8c ali),abutitur,acci-pientes illud pro nota arque gradu bonita tisauri intrinfecæ,cum magisacpropius pro extrinfeca,8c ita numorum xftimatio neaccipiendum fit.Plin.in præfat.Nat.hi-ftor.Nec fiducia operis hxc eft,fed indica tura.Indicaturamt itadefcribit Molinx. quod fit folida,8: vera çftimatio totius rei
|
vel quolibetæftimatiovoliintaria, 8r fie proprièbonitatemextrinfecàm, feu im-pofititiam fignificat, non autemtantùm boniiatem incrinfecam.,videlicet qualita-tis,vt ipfe. Quæ omnia eo exaétius difeutio amp;;■ ex-p!ico,vtperfeftifsimèomnia, de quibus in pofterum fequetur^intelliganturritaqi verboindicaturæpro extrinfeco illo,amp; impofititio valore per tranfeurfum amp;nos vtemur. Singula ergo caraélatauri purinon in ^ partes feu gradus 14. vti fupra de duodenis denarijs in argento eft traditum, veru in ii.grana viceverfapartimur,arque ita multiplicatis 14. per n.exfurgunt grana totidem, quot in argento —188. gran. Eft de lotonibu»alia inueftigandi puritatem auri ratio ,apud aliosmagiftrosmoneta-les quoque vfitata, enius memini fupra ca pite 8.in argento. Cui tabulas fubfequen-tes poterunt inferuire. Nunc | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Î^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De MONETIS, ET RE NVMARIA, Nunc quo pafto lotones fefe habeanc erga Carajos, fiinili moda Tabula fequeus vfiii tibi elfe poterit. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Adhasc omnia,fiquisnon nimisofci-tanteraduertat,difficultatemill3 nullam præ fefe runt; Quiatameu video Budæum lib.}.affis,tum eciam Molinæum num.778. à quibus non videtur recedere Bodinus, alleg.C3p.3.perpcram admodum ,contra-que hadenus permagiftrosMonetales,a-liofque artifices,8l' harumrerum peritos, obferuatam confuetudinem,in his verfa-tos:idcircôaddetegendum talem erroré, ex aliorum haud dubiè prçfcripto,perdo ftifsimosiftos viros fufeeptum, hæcali-quanto planiuscxplicarenongrauabor. Etfi cnim illi nobifeum lient fentiant arque loquantur, purîtatem argenti in 11. denarijs, amp;nbsp;auri fummitatem in 24.Cara-ftisconfiftereac confummari. Ait liquidem Molinæ.Abfolutifsima probitas, amp;nbsp;eulmen argéti eft in n. denarijs;fummitas verb bonitatisin auro eft ad 24. gradus, qua; ceratia.nos carafta, peculiari amp;apta //«xuTu vocamus,quod vocabulum magis placet,ait, ex quo ad id natum amp;nbsp;inuentû omnino videtur. Attamen in en grauiterlabuntur,quod t ftatim amp;nbsp;indifFciéterfingulacarada au |
ri puri,amp; pariterfingulos argenti purids narios,in quatuor amp;nbsp;viginti grana;amp; rur-fus fîngu!agian3,in 24,partes, quas vulgo vocant charobas, amp;nbsp;bas rurfus charobaS/ ' per 24. minutiffima partiantur. Quæomnia quo paôiocumijsànobi» paulôantè,loco certorum artisprincipio ' rum,propofîtis, conuenianr,facilc eftani maduertere. Nam quan tu mu is denarius io argento 2 4.rccipiatgrana, neque deeo aliquis dubitet, longè tarnen difpar ratio eft in auro.Caraftum enim in 12.grana di-niditur,atq}ita cxfiirgunt vtrobiquegra-na,vtaliquot esdixi------——288^ neque ego vnquam aliter à quoquam fura informacus, neqj aliter in Imperio obfer-uatur. C^od fi in Carano 24. grana eflent conftitenda,iam duplicarctur ifte numerus granorü,amp; pro tSS.exfurgerenrgranr A.------57(5.Et ficmulta indeabfurdif fimafequerentur. Nam t vbi nosdicimus i aurum ad quadrantem vfqj ceratij excoc-tum3e(rc24.caraól'.minus3.granulis,il!ife cundiim eori'i prçfuppofita, dicerent amp;nbsp;re dlè,elfe aurû ad 24. caradl. mi nus 6. granis expurgatum,quæ alterius clfent metalli: Proper- |
|
R. BVDELII LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» proportio fiquidem eademeftin nu. 188. ad nuineium 576. quæ eft temarijad fena-, riuni,amp; fenarij ad duodenarium, vtiex calcule clucet.Et illo inconuenienti dato atqjConcelTo multiplicarifqigranis 576.^ charobas24.amp;produelum rurfus per24. minutiffimas partes, proucnirétcharobæ -------15814----Et partes minutUfi-mæ.--------'S lt;nbsp;1776---quasmartæ puri argent! aßeribere velle eil inauditu, inufitatunt,amp; errorispleniffimû, nam ex illo amp;nbsp;hocabfurdi fequeretur,qiiod illud aurum qiiod nobis elt 2o.caraft.amp;6.gran, illis eflet 2o.carac.amp; 6.gr,amp; ita in oninib. Ex quo eu identer apparet, amp;nbsp;pro Lef-bia ac infallibili régula habendum erit in recefl'u,amp; quoad huiusartis fundamentum fummum,non plus in 24.Caraélis,in-** deque prouenictibusgranis,quàm 12.de-narijscomprehendiac conftituendum ef-fe, quod nifi ponamus, amp;nbsp;pro indubitato eredamus(erratquicredere nolit)fruftra neum in hacprçclarafcicntialaborem im pendimus,amp; quad incertisfedibusac do-étrinis lubricis vagamur, immooleum, vt dicitur,amp; operam om nem perdimus. Hic me non fugit modus ille quo Veneti paffim amp;nbsp;communiter vtûturconftitu-entesfiliquas vnius marcs fiuebeffis iijx. quæ fi per quatuor diuiderentur,exfurge-rent 288.quatcrns filiquæ, quæ nobis funt 1 grana,tam in auro quàm in ai gento,fi ve-iq fecundùm Molinsum in Carafto quolibet 24. granaforentcollocanda iam ad minimum-----^y^_ marca contine-ret,quæ /ii Jtà ««»udidant,inter fe. U Hiciterum aduertendumeritexpræ-mifl’afalfapræfuppofitione,Molinçum in abfurdiora multo prolabi, vt certè admi-‘ratióc dignum fit, quod aures amp;nbsp;aflenfum talia perfuadentibus præbuerit. In fubfe-quentem enim modum præcitato loco ita loquiturCarolus. Et fiegraduum bonitatis auri habitude duplae'ft ad argentum,(procedit enim de i4.cara(Sis,vtfuprà) in que duodecim tantum grades numerantur,quosMoncta-Ics pcculiari fermone,denarios vocant. |
CuiusdifFerentiæratioeft,non tfoluma- 14 ior preciofitas auri, quod tanto minutius diuiditur, amp;nbsp;parcius tradatur, fed etiam natura amp;nbsp;propriecasauri,tü quod latius deducitur,amp; in numerofiorcs partes fpar gitur,turn quod puriusexcoquitur,amp; ab omni extranea macula repurgatur,quâar gentum.Etquæ fequuntur ibidé amp;c. Et i-dem auélor paulb poll.Aurum tarnen ple-nius excoquitur, et ad maiorem puritaté reduci poteft, quàm argentum. Quæ infignis ille virParifius noder de duodenario numéro amp;nbsp;perfediione fua quoad argentum, quo verb ad aurû de vi-cenis quaternis ceratijs dixit, veriffima funt, vfitata,ac recepta, amp;nbsp;in præcedenti-buspermcÉitisfuperq; explicata. Hinc verb velle inferre amp;nbsp;concludere, maioré bonitaté prædantioris intrinfeci valoris, inelfeceratijs vicenis quaternis,qua duo-dénis denarijs,tam eft huius noftræartis ’ prima rijs præceptis amp;nbsp;fundament is, ipfi etiä rationi, fupra qua eft radicata, quàm lux tenebris,amp; aqua igni côtrarium, imb abdurdiffimé:quod res eft dicerecogor. Oftendimus enim fuperius, quantum ad culmen auri amp;nbsp;argcnti,fummamq; eorun dem puritaté attinet,nihil referre duodecim,an verb quatuor amp;viginti,velplures gradus conftituantur,diimodb hoe ipfum proportionabiliter, accómodatè,amp; abfqj vlla confufionefiat. Siueenim 24. per 12. fiue econtriu. gradus per 24, partes mul-tiplicentur, fimiles gradus proueniunt— A----------88 gf — Ex quo fequi eft nccefire,aurum non pu riusautperfedlius, qu5 in fuo genere ar-gentü,e)icoqui aut expurgari pofte.Quod verb illud latiusforte quàm argentum extendi,ac malleo dilatari in partes numero fiorespoffit, parum aut nihil ad propo-fitum facit, cum illud ipfum non tam gratia maioris fiat puritatis, quàm qubd de fua natura magis fit duélileac traélabile, quæ confundenda neutiquàm erunt, ea-queomnia lucem ab ij.s,quæ inpofterum dicentur, percipient. E 3 Quo |
f« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS, ET RE NVMARIA
|
Quopaéto argentum probetur. S VMM. ARIA. t M et alla rt plurimü inter fefunt per mixta.
i Argentum tjuotuplex probetur.
i Libra penßlüßruclura qualù.
12 Pornaculalaterictaßrullura. e3 Argentum purumputum tnprobationibus quandohabeatur. r^ Argentt quantum in majfa ßt inueRiga-tio. es Argentum ad inßar viniprobari. ii Plumbi examinatio eßenditur. e^ Artis principia debent eße certa, iS Pundamentofragili exiflente omnia de. fuper (onßruita corruunt. tp Error eorum qui purttatem negant ar~ genti.
2t Purum put um argenta omnino haberipof fe,0rdinat.lmperq volunt. |
2p Argenteos numos purißimos olim Ctfot. go tl rglnteos numos omntnbparos auélor ipquot; fefap'eßampari fecit. 31 Expertmentum eßicax in comprebatioiii^ ißtasfententia. CAPVT X. QVoniam omnia metalla,prascipu^ veró aurum,argétiim,amp; æSjdequ*' bus potiffimùm agimus, rariffim^ । pura, vt plurimiim verö inter fepermix-ta amp;nbsp;confufa habemus;Nacuraliter enim» (vt loquiturAgri.li.io.de re metal.^potif' lîmùm auri quidam portio ineft in arge” toamp; in ære: argenti quardam in auro,i” acre,in plumbo nigro,in ferro:acris align” in auro,in ære, in plumbo nigro,in ferroi plumbi nigri aliqua in argento, ferri de-nique quædam in æreamp;c. Iccircoordoi nobis inftitutus requircre videtur, pari lîmplicitateacbreuitate, quo paóto hst ipfametalla, vtpote preciofum à vili,aC econtra à preciofo vile, poffint fecerni aC feparari : amp;nbsp;ita quantum vel auri, velar-genti,çrisaut plumbi in mafia aliqua,fiue numis oblatis fitamp; repcriatur,dcincep” explicemus. Hanc probandi auri argentique arten« vocamus,cuius meminiex Plin.cap.6.1i-brojï. quaetam fuit accepta pop. Romano, vt Mar. Gratidiano (qui deerigenda fchola, inquailla publice poffitdoceri, Jegemtulerat) totasftatuas vicatim dica- , uerint. Illamqueduplicem 1 condituere polTumus, vnam videlicet fubftantialeni feu intrinfecam, alteram accidentalem, velextrinfecam. Subftantialiseaeft,qu5 ipfam metalli fubftantiam,quantitatém-ve, amp;nbsp;quantum auri, argenti,æris in maf-fisaut numis fit, ad amuffim, amp;nbsp;vnumvl-queaut femigranulum demon.Qrat: Ac-cidentalis veró'amp; extrinfeca eft,qua;non effentialiter amp;nbsp;neceflarió, fed accidenta-liter,lïmplici ac rudi quadam noritia,nec « ad amuffim,fedimperfcótius,qualirateW j metalli amp;nbsp;ligam fubindicat amp;nbsp;oftendit. Dicam autem t primode argento proprer facilio- |
|
R. BVDELII LIBER TRINIVS, faciliorem eins probandi modum, quo paólo fubftantialiter probari amp;nbsp;exami-nari poffitjdeinde ad aurü, amp;nbsp;confequen-ter accidentaJe examen amp;nbsp;experimentum tranfitum faciemus. Perfeftiffima amp;nbsp;abfoïutiflima proban* diratio eft inauro amp;nbsp;argenro illa, qua? fit perignem amp;nbsp;aquam fortem, quam cry-fulcam vocamus, de qua ita fcriptura lo-qi}jtur,Pfalm.n, Eloquiadomini,eloquia; cafta, velut argentum igne à terra exami-narum, probatum amp;nbsp;repurgatura ac fep-ties liquefadum. Hieremias cap.6. circa fin.Omnes ifti Principes,aitjdeclinanti-iim,ambulantesfraudulentcr,vtçsamp; ferrum vniuerfi corrupt! funt: deficit con-flatorium, in igne confumptum eft plumbum, fruftra conflauit conflator.ltem Ma-lach.cap.3.Ipfe,ait,quafiignisconflans,amp; quail herba fulloiuim, amp;nbsp;iedebit conflans amp;circundans argentum, amp;nbsp;purificabit fi-liosLeui, amp;co!abiteos, quafi aurum, amp;nbsp;quafi argentum. Ad probationem itaque amp;examina-tionem cuiufcunquegeilerisargenti, re- |
39 quiruntur quidam tpondcralesmaflula?, ex argento vt plurimum, vel etiam ex ære aliàve materia compofitæ,quarum maffu-larum in quadrangulari forma, pro mure ita confe(ftarum,ad defignandosdenarros duodenos omnes,de quibus fæpè fuprà, fufficiunt quinque malfula? feu particulæ pondérales tantummodo, in quarum vna ponitur numerus duodenarius----n. In altéra verô fenarius-------------d. Q^iibusquoad denarios argenti puri, amp;nbsp;quoteorum in marca qualibetargéti con tineantur amp;nbsp;infint, abundè fignificatur. Progrediendo verô vlterius ad ipfa grana,dixi enim denarium quemlibetfortiri vicena quaternagrana, fimiliterquinque tantùm poderales leuiores maflula?, pro-portionabiliter , forma quadrangulari compofitæ , fufficient , quarum fabri-cam placet talem omnium oculis fubij cere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- |
Forma verô lotonum, fi qnis ijs vti velit,fcdccim amp;nbsp;granoruna 18. hæcefîepoterit.
Forma
-ocr page 128-4®
DE MONETIS ET RE NVMARIA
Maffulæ pondérales.
Lotonum
Granorum.
|
Per hæc leuiufcula ac minutiffîma pon dufcula,omne'in vniuerfum argentum, quale fit, fiueinmaffis, fiue in fabricatis numiscxiftens,probari perfediffimè po-terit,ad quorum pondufculorum exaftif-fimam rationem habendamjibram quan-dam t penfilem , ad ponderandum om |
nia, amp;nbsp;à flatu ventorum, qui obefTefo' let,artificiosè extruftam, in fuoque pro-prio loculamento quiefeentem, ordinJ' ri conuenit,quam Germanicè, fin pvobif^ SSJdg / maiTulafque praementionatas, probier ßetvidje appeUamus. Cuius i^ brica talis cflepoteft. |
LIBER PRTMVS? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41
cium vniusdimidiæ hora?, plus minus ac-cenfa, catilloquecinereo impofito,amp; fernen ti calorecalefafto, ac tegula quadam feu operculo, ad amouendum vndequaq; carbones fuprapofito,eidem prædiâo ca-tillo primo plumbi nonnihil,iuxta appa-rentem intrinfecum valorem metalli,ad examinandum propofiti, imponito.
Deinde cum fumarc plumbum eoepe-rit,planequc liquefadum fuerit,iam tempus eft, vtargenteas mafiulast libra pen- n fili primo appenfas,catillisbinisinijcias, quas volui ac reuolui, coqui in ignecan-dentiac recoqui, itaque purgari finas, id-que forte per horulæ quartam partem, vt tandemvlterius ibidem nihil fit,autvi-deripoffit, nifipurumputum fefequeof-ferens, promptumque ac paratum exhi-bens argentum,colore admodum hilari amp;nbsp;grato, fupraque módum nitido, excel-lenti,acfplendenti.
R. BVDELIT
Illis ita inftitutis, oblataque tibi argent! aliqua maffnla, ponatur duodecim 9 ii.denariorum pondus t in vna lancium, in altéra verè tantundem ex materia ip-fa,tibiadprobandum defumpta,illud ip-fum papyri aut plûbi particulç inuoluito, amp;nbsp;fatiserit quoad primam operationem: Vbi fingularitcrcft notandum, quodeer-titudinismaioris ergo,amp; ne quis falla-tnr, præftet bina vice fumere duodecim denarios, per bis fex denarios. Nam fi refiduæ particulæ binæ mere argentcæ prouenientes fibi correfpondeant, cer-tiorin probaeris, amp;nbsp;quód bene acfoeli-citeropus fuccefferitjfi ponderofior vna altera prodierit,cris incertior, vti perfe-
• ftius fequetur.
» Habebistdeinde fornaculam,vel fer-ream,vel latericiam,qualem ego pratfero, ventofam,hoc eft, fpiritalibus foramini-bus, amp;nbsp;candentibus, carbonibus inftru-étam. Fornaculaitapræparata,amp; pcrfpa-
Scee
-ocr page 130-41 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Ecce hic in catiJlisoffert fe materia illa argentea puriffima, excoôiiffîmajmc-13 raciffima, amp;nbsp;t ab omni fece extraneaque Sr impertinenti mnndata jimmobili'! amp;nbsp;prèdura flans atone perfiflens, Germani-cè vocamus dn rdn [fiber font Quibus mafinlis ex catiliisforcipe quadam exce-ptis,amp; ab omni recreméto piirgatiSjfi neu tralibrx laneem depreflent, R’d par vtri-ulqne pondus extiterit, experimentain nobisniillum attulit errorem, fin altera librx laneem deprefferit, plenum efler-foris, itaque idipfum reiterate oportet. *4 Binas deinceps t maffulas'puras , pari pondéré exiflentes,examina, amp;quopa-flo emn illa argenti particula,quàm li-bratam caciilis impofuiftianted,in pondère conueniat, vel in quantum diinde-at,fummo fludio obferua amp;nbsp;annota. Nam fi non leuius,quàm impofueris, pondufculum ibi ex catillis proueniat, (quod vix fieri vidi) pro certo amp;nbsp;indubi-tato flatuendum erit, argentum tibi ad examinandum propoficum, purilfimum elTe: fi eins particulæ immilfæ medieta-tem repereris, medietas eft argentea pii-ra, altera metalli extrauagantis. Atque fic dicimus tale argentum efle-----^^—-6. denariorum, vel den.fimplicitcr prode-nario. Quod fi prouentum ii. pendatde-narios, pars duodecima eft impertinen-tismaterier, fi decern denarios,fexta : fi nouem, quarta : fi oflo, tertia pars eft æ- lt; rea, atque idem confequenter de granis-indicium ferendum. Semper enim diligent! inquifitione amp;nbsp;animaduerfione maf fulxprouenlentes, accommodanda?funt impofitat particula; argentex,quoad pondus lî.denariorum, quod beflemfcripto-res, amp;nbsp;communiter artificesmarcumvo-cant, de quo latius in fequentibus. Molin.prc pleniori intelligentia prarmif-forum, vtitur hac vinipermixtifimilitu-dine: vt fi vinum effet t meraciffimum, ïï id dicereturduodecim denariorum,Sr fic abfolutiffima? puritatis : verum vinum ad equilibrium aqua mixtum, effet fex denariorum : Vinum \ crö cuiusparster-tiaeamp;t aqua,ad denarios oâo effet purum, vel ad decern gradus aut denarios^ in quo fexta tantùm pars eft aqua. |
Non tarnen hie negligas,vt fi tibi plult;^ bum illud Villachienfe , de quo lupt* n cap.8. auttfimile fimplex amp;nbsp;purum,alt;i i manus non fuerit, fed aliud forte vulg3' j re, in quo communiter particula aliquä | argentea folet refidere, illam omnino particulam à maffulis repurgatisfubdu-cendamfore. Quod fi bic dubitare velimusdepU' ritate iftarum malfularum, ex catillisde-fumptarum, certè nihil aliud,quàmdc artis huius primisprincipijs certis, amp;nbsp;in-dubitatè t præfuppofitis,ac prçfupponen J disquæftionem mouebimus,fine quibus 1 vti fixe ita alia feientia nulla poterit con- » fiftere folida. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( Quiequid enim exiftentibus fragiliO' ' ribus jftis fundamentisfuperftruitur,fuä -incertitudine aliquando corruat,ac rui-nam patiatur necelfeerit, vti naturaipft nos informât atque inftruit, iuxtailluA extemperaneum diftichon. lachipriera domusß fandamenta vacillent, Totatimeturvt hinc debihtata ruat. Qiiare 1 toto coelo aberrant üli, opinio- : queeorundem vaciiaeft,inanis, amp;nbsp;ridi-cu!a,qui exiftimant argentum ad culmcO illud excellens is. denariorum, amp;nbsp;fic ab omni extranea materia excoftum amp;nbsp;re- | purgatum, rednei non poffe. Qua de re 1 varié amp;nbsp;admodum inconftanter Dodo-resnoftri funtelocuti, quos ordineper- ; ftringam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) In t primis Budans lib.pixcitato3.de W afté hoe padofcribit. Eft ea ratio argenti, vtquo purius inueniri non poffit,id Cineracium amp;nbsp;Parifinum vocctur : Pari-fijs ad fummam bonicatem excoóitim, ft mox fubdit.Argentumigitur Cinericiuni amp;nbsp;Parifinum in prima indicationecenfe-tur, t tametfi à fumma puritatefex gra- i', nis abfit.id eft quadrate denarij. loan.ßo- i dinusita cita.6.cap.vt obiter hoc interfe-ram, Pai ifienfis argenti bonitatem fiun- ^ madicit, in qua quadragefima fextapats «ris tantum eft admixta. |
X. BVDELII LIBER PRIxMVS.
|
EtBudafus paulo pofteodJib. Eftau-tem ea ratio indicatuia:(dixi firprà Budç-iKii vocabuJo abuti) in auro argentoque commiinis,vtquod cxcodifiimum bt^ vel aurum vel argentum, in eo alienimetal-liparsoclaua decoquinon pofi'it. Verbi gratia, In tauro fexta amp;nbsp;nonagefima pars cuiufeunqitemaflæ, in argento odaua amp;nbsp;quadragefîmapars. Siquidemnon eadem eft formulain auri argentiqueexplorati-onc, nam omne corpus aureii, in quatuor amp;nbsp;viginticeratia partiuntur, amp;nbsp;pro mo-do temperaturæ varias notas faciût, Summa autein nota t auri in quarto amp;nbsp;vicefi-mo efteeratio, ad quadrantem abfoluto: vtquadrans tantum ceratij in tota maf-fâ lit areus aut argentcus , fed ilIa quo ad aurum ad caput fubfequeus pertinent. Argenteam autem maffarn, ait,in duo-denadenaria partiuntur, quæ latine duodena funt fcripiila. Culmcn igitiirboni-tatisinn. feripulis amp;nbsp;duodeviginti gra-nulis elfe aiunt. Hoc eft argentii preciofil-fimum eft---ii.den.amp; i8.g-Ç. Îi^auro.---------------25.car. amp;i8.gf. Vel vti nos amp;nbsp;reftius fecundùm do-Örinamfuprä traditam------2î. car.— amp;------9 g^. Woxfubditad quadraptis quadrantem il. lud excoqui pofle per viros quofdam ino netaleSjfeu præfeiâos numulariorum ob-tentum. Sed demùm pro priori noftraque fententia licet timidius videtur conclu-dere,quod malè habet Molinæum. In-quit,enim, Argentum ita decoqui pofle, vt nihil prêter merum argentum fuperfir, arque cùm hæcfcriberein, taie in vrbe fu-ifle,cx aliorum-relatu habeo, nihilomi-nùstamen inhibitum fuit, ne ram precio-fo ad numorum fabricationem monetales argento vterentur : fed quod ita puritati deeffet, hoc non tam Monctariorum , quam Principum ,£orundemque , quorum nomine amp;nbsp;auftoi itateea cuditur,lu-cro cederedeberet, de quo quædam fu-pracap.6.funtdida. |
Exprxdiólisconftat, admodum multiplex per viros moneiales ^’aurifabros argentum conftituiac habcri,perqucom-nium graduum notas tranfmurari poffe. Licét Molin.ttrium potillimùm fpecie-rum memineritfubfequentium. Primo argentum vocat Regium, quod eft A-----n den.amp;n g^ç. Quale criam Parifïenfe vocari communi-tcralferit: Secundo illud quodatulmi-nefextantummodö granis diftat, eftque A--——--------n.den. amp;nbsp;18 g®. Hludque Cineraccum appellitat, quam-uis amp;nbsp;illud Cineraccum aliquando pu-riu.s elle poffit, ita vt à culmine 1.3. aut 4.granulis, pro diligentia artificum , di-ftet, amp;nbsp;ita contra Budacum infert. Tertio, t quoddam ait argentum efte purum nierum putum, amp;nbsp;illud eft duode-cim denariorum, hoc eft ad fummum gra-duni puritatis excoóliim, puftulatum boni audores vocant. Sueton.enimalibiita loquitur. Exurgirque ingenti faftidio amp;nbsp;acerbitate numum afperum , argentum puftulatum,aurum obryfum, vr plcrique omnem collationem palam reeufarent. Meminitquoque eius Budæus lib.j.deaf-fe.Alij amp;nbsp;forte rcöius, vtMolinæus leófi-onem reftituit, pufillatum vocarunt. Co-uar.vet.coJl.num. cap.3. §.t. Atque illud purum putum argentum haberi poffe, Mo Imæuspcmegac. Didac.quoque ICouar. fibi hacinpar-tenonfijir,itaa!l»g.paulo ante loco in-quiens. A muleis proditum eft,aurum amp;nbsp;argentum non pofte ita excoqui, quinali-quam habeat, eciam fumma diligentia ex-co(ftuin,akerius metalli portionem. Secundum hos argentii erit purg ttiifimum, cui tautinn miftus eft alterius metalli dc-narij qu3drans,ncnipè 48.pars. Verùm ] ft argentum purum pur urn haberi non poteft, quid eft quod tam folici-tè Sr exquilitè Doét, de il!o loquantur atque tradent? Fiuftiafermo inftiruitur de eo , quod per rcrum naturam haberi non poteft ? Et faluberrimas Imperij Conftitutio- |
|
44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS. E nés de duodenis denarijs j feu qüod in idé recidit i6. lotonibusargenti puri,amp; qiian turn ex marca tali,fiue auri fîueargenti fa bricanduin fit, paffim loquécesjvacillare, nihilquecerticonHituere necc/Teforet, fi modo deeius rei certirudine, demonfira-tiones ceifarent , amp;nbsp;fundamentum artis nobis deficeret, qiiod opinarivel defen-dere velle, pro abfurdo ac impio habere-turmerito. a? Prçtereà non fubfifteretteorum fenten tia,qui affirmant, quondam ex puriffimo argento numos fuiffe fabricatos,d. loc. Couarr. amp;nbsp;Budatus, Georg, etiam Agric, libro x. de pond.amp; temp. ica fcriptuni reliquit. Ex puroargento finit tenuiffi-finiæ illx veteresbrafteæ in Mifeena eni-tæ,in quibus oloresfinit impreffi Similiter puri numi funt, qui non precij perlol-uendi caiifa , fed muneris dandi, folent percuti,hiDiuoriini amp;nbsp;Principum amp;nbsp;CJa rorum viroruni imagines expriniunt ,amp; varias hiftorias tara facras quàm profanas. Hineequidem confianteraffirme, lös’ quantur i alij quid velint,me fæpiffimè ex meraciffimo amp;nbsp;puro piito argento nu-mulos animicaiifa, amp;nbsp;vt alijsgrat-ificarer ob raritatein cudi procurafle. Cuius rei etiam euidcntiffinium poteft effeexperi-^^ mentum in mafinJis ilüstex cacilüsci-nericeis defumpti. Nam fie.rdem denuo, adhibitaaliquaplumbi particula, vt eö citius liquefcanr,catillis nouis imponan-tur, amp;nbsp;altera vice in igné, donee fifiant, fefeque confiantes amp;nbsp;immobiles exhi-be3nt,agirari patiantur, produdæ nialfu-læ eiufdem, cuius antcà fuerunt, ponde-risprodibunc,dequoperæquilibriuni ad •eulumeonfiabit. Aurum quopaßoprobe-tur. XVMMARIA. r rrobatioauridtifilicifitmodt. j . Ponder aies maffuU quot conßituendit, ^ fahr tea maj/ittarum [ ondirahttm- |
T RE NVMARIA
ƒ Bina fextula amp;nbsp;femifextula quid defi' prient. d Ou^aterna ßliqua grants accommoda»' tur.
S Veneti quamodo marcarn dißefeant.
lo Probandi modus aurumprafiribitur. Il Argenteo additamento in proba enoptU, dr quare.
is Aurum tantummodb cum argentopermis xtum quando habeamiu.
17 Colorum diuerßtas in ampuUis vitreis P ßendit qualitat emproba impoßta. iS Experimentum probationis reclè inUf tuta, ip A qua Cryfulca aHai^ inßsumentaiqUf modoconßeiantus rem’ßtue.
2i Molinaffententiadeauroobrj/o. ^9 |
|
, R. BVDELII LIBER PRIMVS. if CoturrauM Budai fententu videtur ac-quiefeere. 30 Georg.A^ic. deauropuropufoofinto. 3 ' Bilibald! Patritq Noriber^enf, de aura pu rißimtmene. 3e Bodini opinio de aura puro amp;nbsp;puto. 33 Argenti bonite Parißenßs qu^ßt. 34- Albertus Brunus, quid de auro purißimo fentiat. 33 Opinio Doblorum pramifforumreie^a de auropuro. 36 Experientia optima reriim ma^ißra. 37 Opinio DoéiorumpramiJfa Imp. Conftitit-tutionibus, amp;nbsp;artisprincipqs obuerfatur. 3! Aurumobrjfiim.feu putumpurü,omninb haben poße. 39 Aurum ad eulmenpuritatis reducere, non conducitfemper. 40 Vtn monetales, ipfa^ ratio,auctorüfente tiam confirmant. 41 Fcritu artiumpalma tnbuiturindubqs. 42 AmicusPlato,Socrates ,fed ma^is arnica Ventos, 43 Erronfe fubijcere, indicium temeritotis ea. 44 Erroneisfententqs inßßendum non erit. 43 Communtfententianon femperßandum. 46 Ventatem occultons , mendactum comgt; mittit. |
CAPVT XII. INftitutus ordo requirit, deinceps de probatione aiiri cuiufqiie,amp;fïue illud monetatum,fiuerudeadhiic fit,traÖ3-tum fubijcere,qiixprobatio non vno, vti deargento diximus,fed duplici inodo,amp; t qnidemdifiiciliori expeditin',amp; abfol-uitnr. Pofteaquam enim, feenndum ea qua; prxcedenti capitc à nobis funt tradita, in maffis,feu nnmis aureis vtplurinium æ-rea,plunibea,aliaquealiençmatcriç pars, prêter argenteam, qua cum maiori ex par te commifeetur,infit, idcirco duplici me-dicamento amp;nbsp;remedio ad expurgandum aurum, vt excoftifsimum amp;meracifsi-mum, idcoque plane obryfum fit, opus erit. Quantum ad primam medelam attinet, ad inferendam amp;nbsp;amouendam omnem ma teriam,prêter argenteam amp;nbsp;auream,acci petmaflulaspondérales, fimili quofu-prà modo,decern,quarum maxima erit— 24.Caraäorum. Secunda--12. Carad. Tertia-6.Caraft.Quarta 3.Cara0t.Qiiinta--2. Caraä. Et totidem minores rriaflulas, ip-fa grana fignificantes, cum numeris ijfdé ipfa grana defignantes.--- u__---6--3-----2---1---g^, Fabrica maflularum talium hxc elfcpo-terit. |
Ha:c
-ocr page 134-|
DE MO METIS, ET RE NVMARÎÀ 4lt; ' Hæc admodum pulchrè atq; appofitê, ^ licêtpcrtaliavocabulaexplicuit doôif. vir Georg. Agric.in fin.üb.y. de re metall. quæhucde verboquafiad verbû trâftuli. Minorem feJibrani,quam nodri appellant marcam,Romanibedem nominarût, æquèacmaiorem^Monetarij, qui cudunt aurumjparciiintur in quatuor amp;viginti bi nas lextula.s : fingulas binas fextulaSjin quatuorfemifextulas:fingulas femifextu-las in très quaternas lîliquas. Singulas prç ^ tercàt quaternas filiquas quidam in quatuor filiquas : fed picrique omittentes fe-mifextulas,mox binasfextulas diuidunt, induodecim quaternas Cliquas :nec has partiunturin quatuor (iliquas. Itaqucait, prima amp;nbsp;maxima particuh, qua: bes eft, pendit quatuor amp;nbsp;viginti binas fextu'as:fecûda duodetim:tertia, fex: quarta5tres:qiiinta,duas:fexta, fingulas fi-ue quatuorfemifextulas:fcptima,àuasfe-mifextulas:oô):aua,vnam;fiue très quaternas filiquas;nona,duas:decim3,vnam. Arque ita iuxtà præfcriptum modum multi-plicatis ït.binisfextulis per 4. femifextu-lasproueniunt-—pô.femifextulæ.Illisper très quaternast filiquas miiltiplicatis — y\-------------288, quaternæjliliquæ. Quod fi fecuudùm quofdam vlterius progredi velimuSjijs per 4. fedis--— 1151. filiquæ proueniunt.Sic quoque mu Itipli-catis 14.per 12.hoc eft,vtipfe loquitur,bi nis fextulis 2 4.per 12. quaternas filiquas fi-militer refurgut qiiaternæ filiquæ feu g-Ç A.------------------288. Et lie tot con-ftituuntqr,feciindùm Agric. q uaternæ fili ^ quæ,quot nobis granaÆttot filiquæ,quot nobis granorum quartæ,hoc eft--1152. ---Sic belfern Veneti partiuntür in 8. vneias, vneiam in 4.ficilicos;ficilicum in filiquas I'examp;triginta , qui duodecim particulas fhciunt,numerumqu.e filiquarum, vt di-étum.---------115.2---------Infertibi * hoc pafto Agricola.QuoniamfVeneti di-ttribuunt beftem in filiquas mille centum quinquaginta duas, amp;nbsp;quaternæ filiquæ ducentæ oftoginta oflo,in quot noftri diuidunt belfern, effiejunt totidem filiquas. |
Vtrique idem fentiunc,ait,etfi Veneti bef ■ fern minutius concidunt.Plura apiid fuß' demvidereeft. Præmilfæ particulæ decern, probatio-ni materiæ aureæ fufficienter inferuir® poterunt,ijsfi deftituaris,habeafqueai manus pondufcula fupt.i relata,cap. pi*' cedenti, quibusinxtadiuerfitatemdenä' riorum amp;nbsp;granorum probaridiximus,ijf dem amp;nbsp;hic quoque in t probatione auri b cuiufcunqiic libéré ac fecurè vti licebib quam ego doftrinam ameis piæ recorda-tionis parentibus, alijfquc viris monetab bus exercitatifsimis haufi, eaque adhu*-quotidie , quando tempus ita poftulab vtor. Sed hicobferuandum eft,vt pro nuRif' roduodenario,quieft in prima particula, infigas,autfaltem inclfe fingas,tibiq; prÇ-fumas,numcrum vicefimum quartum .amp;^ oonfequenter pro fenario duodenarium, amp;nbsp;pro ternario fenarium,pro binario qu* ternarium ponas,proptcr notabilem co a- lt;nbsp;fiderabilemquedifterentiamdenariorum f duodecim amp;nbsp;24.Cara(ftorum,fic enimpat Ï ticulæ iftæ denariorum proportionabili- r ter huic rei reflèinferuiunt. Q^iantumad 1 malfulas pondérales, per quas grana defg ^ nantur,atcinet,quoniam dief um eft inprÇ cedentibus,totgrana marcæpuri argent* inefle,quot inlunt marcæ puri auri,idcir-co vtrique eæ maflulæ commode potenit infernire,funtenimplané vnius ponde-ris.Quibus pondufeulisita compofitis,t» tùmdemateria tibiad examinandumex-hibitaforcipedemas,quantum priorilb amp;t maior pendat particula ponderaliS) * deinde hoc ipfiim iuxtà modum cap. pra-ccdenti num.9. præmonftratum, plumbo autpapyro inuoluito,cumadditionepoB J dufeuliargentei alicuius,prout infenu^ . declarabitur apertius, Qiiæadditio amp;nbsp;mixturaargenteapro-11 ptercà eft neceiraria,'quod omni extranea materia,præter aurum amp;nbsp;argentum in for naculaabfumpta,deincepsquoque via-quæChryfulcæfeuvalentis, ab auroargé • turn reduci ac extrahi poffit. Addenda ig* j turportioillaeftpro modomalfulæ pro- ; batoriï- I |
R. BVDELII, LIBER PRTMVS.
47
baforix. Quanto cnim aurum fuerit pre- ua hic non curatur)plus argentex materia' ciofiusamp; excellentius, tanto maioris amp;nbsp;quam in præftantiori, forte ii. 15. auci4. ponderofioris argenti portione , quanto Caraft.fit,haheaturque,ex quo fequitur veróviliusamp;dilutius , tanto leuioreo- inhisfortioremargentiadditionem,quâ pus erit. Quæ res fuam habet rationem ex in illis omnino requiri. Ego veto iuxtà eo,quod in debiliori argento, forte 14.16. fubfequentem modum temperamento vti1 vel i8.Carafi.(exilisenim variatioet par folebam.
|
Ù Si fuerit argentum caraéto-rum |
quot;to---------—————yl.den. nbsp;nbsp;nbsp;quot;f 12 ----------^—-------------6 den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 [ 1^---------——---77. den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 1 rq—---9. den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j l 15 -------—---107. den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;| 1 16 ,——■Sumendumargenti-------la.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 j 17 nbsp;-------------157.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;! ft 18------------i5.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f 1 12—---^i67.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;| I 10----------------------------18. den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j i 21-------------197. den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i l 12-----------ai.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 1 25 ——-------227.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 \_i4------i4.den. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J |
bum exhalent, amp;nbsp;maffulæbinæ leuiufcu-læ^ab omni extranca materia,amp; fuperflua fcoria,fi qadhuc adhæferit,repurgatæ3CÔ Rater immotæq;fefe offerât,ac Regio more coloregrato amp;nbsp;admirabili operatiôe fe repræfentét.Omniapurgatedax ignis,in-quit Onid.vitiumq; inetaUi, Excoquit.
Habes tunet mixtum auro amp;nbsp;argento ^^ metaUum tantum, itavtponorequiratur nouns modus duo lUa preciofa metalla fe parandi.In quem finem accipc mafiulas 1-ftasblnascxcatilllsdefumptas,1 eafdem- jg que mallco fuper incudem,ne rumpantur tamen,percuffas,amp; aliquoties vi canden-tis ignis moUificatas, in braétcolas dilata to,amp;: tandem vtranqibrafteolam in fiftu-Ix figurant tenniterfleftlto ,amp; in ampul-lam vitream immittito ; dcinceps aqua Chryfulcainfuf3,amp; ampulla lento igne calcfaâ.t, apparebunt quidam fpiritus coloris diner fimodi,ex quibus conipid-tur,quo paft o in CubieCias fiüulas piKÓ)^ fta aqua valons operationes nus exer-ceatjargeutumque ita clancnlnhi ab anve
*3 Hic notandum erit, nihil referre hue dicâ velfcribamjl.den. fine n,Caraft.amp; fuie n.den.finer4.caraét. amp;nbsp;fine 14. dena. fine 4V.caratf. ex quo 14. car afta faciunt 11,de tiarios.Quæ omniaperfeftiusoculari m-fpeâione ac demonftratione, vfuqe quo-tidiano, quant præceptis, maxime quoad additamentum argentcum, addifeuntur. Veritasenim magis oculata tide , quant perauresanimis hominum infiglturjVt in-quit luftin.inÇ.fm.lnttit. de grad.cognât. V ide ea quæ feq.cap.in ftn.funt allegata.
nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obferuandum prstereà,! vt hoc addi-
’^ tamentum ex puriffimo fiat argento : quo , fideftitûatis, poteris quidem alio commi-, xto vti, fed fuperfluitas aliarum materia-rum tibi erit fubducenda, amp;nbsp;tanto plus ex illo fumendum , quanto eft impuriusar-
. i gentum.
^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Habitis itaprxdiûis maffulis au rois, ar gentum quoque papy roinuol«atur,amp; ex , nbsp;nbsp;, inde ad fotnaculam amp;nbsp;catillos cincreos
calefaO-OS eiitprcgredicdum,amp; tant diu ibidem permanendum,donee æs amp;nbsp;pltun-
-ocr page 136-|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA 48 exfurgar,amp; in aquam quafi côiiertat.Qiio 17 autem t maior rubor in ampulla apparue-ritjcomelior amp;nbsp;fortior aqua iudicaturj qui rubor poftqiiam euanuerit, bullulæ admodum candidæ,margaritis, non figura modo, verum etiam colore fimilcs, ijf-dem fiftulis infidereconfpiciuntur : quod vbi animaduertitur, poft breue tempus a-qua valenseffudatur3amp; infundacurpaulö poft fortior acvalcntior, qux cum rur-fum ex ipfisfiftulis bullulas ad inftara-qux bullientis pluuialis, Candidas excu-tercvifitiir, effundatur fecundö,amp; fiftulæ eximantur,atqueterquaterve aquapura fontana nonnihil calcfaóia,lauentur,ma-gis veró coquantur ex eadem bulliente: nam colore clarior fplcndent: pofteà in auream Phialam, aut Catillum prxpara-tum cinereum conieftæ, fenfim leui ignis calorc ficcencur,mox Phiâlain ardentes carbones collocetur, ac ijs fuprapofitis te gatur,ac orisvel folliculæ ffatumodico infpirentur, tune flammam cæruleam e-mittétiAdcxtrenuwn vcrôfiftulçitapror-lus purx, forcipe excipiantur, amp;nbsp;appen-dantur,quibus, vti in argento fuprà dixi-jj mus, fi part pondus ftierit, bené opera-turn, amp;nbsp;artificemlaborem nonfruftrain-fumpfiffe firmiter erit credendum , fecùs verófiponderis eiufdem non extiterint. Poftremóverö omnium in alteralacium fiftulæpofitæ coniungantur,amp; diligenti animaduerfione ponderentnr : amp;nbsp;fic iftis coniunftis pondufeulis , quantum auri mafræ,feu numis propofitis infit, facili ne gotio explorare,ac dijudicare poteris. De præmiffis omnibus,amp;; quo pado a-quaChryfulca, necnon t mortariolailla cum catillis,pra;dilt;ftaque amp;nbsp;cetera inftrii menta ad hanc rem pertinentia,confician turatque formentur. Vide adfatietatem vfque Georg. Agric, in egregio fuo opere deremetall.libr. 7.amp; 10. amp;nbsp;pertranfeur-fum.Tum etiam Lazarum Eckgrum in fuo opufeulo Germanicé confcripto,quod in titulatur: SScfcljVd'buiig dttcv vcviicmb-gen SSRtncralifdxn ’£rß tub ïSvrgtveref^ dvren/K. |
Aquæ Chryfulcæ meminlt etiam BU' drus diélo lib.j.de aff.amp; part.eius,vocat-queeam meuicaram, cuius Operationen! fingularem,amp; admodum,vt ipfeloqui' tur,ftupendam, per quendam obfcuræfor tis hominem adinuentam recenfet, adi-mendam videlicet, quantulumcunqueau riparticulam argento,aut teuiuis métallo illitam aut confufam,nullo prorfusdi-fpendio, itavtinauratis nihil iamdepe-reat mundo,nifi quod vfu interteritur,niJ nentcetiam(quod magis mirandum) vaf-culi forma quaffa interdum amp;nbsp;inani, vein ti quadam idea à materia abftraâa, qua® lauandi officinam Cryfoplyfium,amp; an-ftorera Cryfoplyten vocat ibidem Bu-datus. Rara eft,ac fingularis quidam doftri-na,quam hic neutiquam negligendam, fed qiiafialbo lapillo fignandam, ideoquc fundamentaliter explicddam,iucundu® amp;nbsp;vtile iudicauimus.Videlicet, quotpa-éto, non folùm quantùm in numis, feu in particula aliqua aurea,auri habeatur, ve-rumetiam quantum argenti,quantùm etiam atris in eadem fit,amp;contineatur, accu-ratifsiméinueftigari ac fciri poffit;folent enim,vt dixi,tfia illa metallorum genera, aurum,argentum,amp; xs, vtplurimum con iungi. Atque illud hac ratione tibi erit in-dagandum.Obferuabis primo additamen turn argenteum ad momentum vfque, qua turn pendat: deinde quantum ifti maffulit in igne decedat: Tertio, quid fié quantùm per aquam chryfulcam illi ademptum ft, diligenterconferibe, amp;fic facile dedu-ftisdeducendis, vniufeuiufquepartispó dus ad amuffim cognofces. Exempli gratia.X4. Carados pendit i-pfamalfulaexamini fubieéla, fitaddita-mentum argenteum -jo.Caraél. Atqueita totum quod catillis imponitur, erit 64-Caraft. lam veró proueniunt auri fie argé ti fimul ex igne Caraél.óx.cxtranex ideir-có materiæduocaraâaabfumptafunt,t» dem diminuitur illud pondus vi aquæva lentis,vfquead Caradf. 18. Ergofubtrad« additamento,quod eft 4O.Caraä.in i. Ca-raól.xreis,necnon 18. aureis Caradt.fad' Ullt |
R. BVBELII LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4?
|
H«t enim Caraàa omnia, ~40.Carafl.addita menti. i8.Cara0l.auri pu videlicet^ ri. i.Caraéh.æris. 4.Caraól. argenti faciunt gt;64.carac. intotum. Lpun- J ’* Quantùm verotad naturam amp;nbsp;ener-giam piædidæ aquæ chryfulcæ attinet, Si numeiusvis tanta /jc,tamquc efficax ac potens,vtaurum obryzumfde quod eft in l.vniuerfos,C.de vet.num.poteft.Iib.i i.'Se in l.i.C.deobl.votor.lib. n. amp;nbsp;apud Did. Couar.Veter.colla.numif.§.r.num.8.Item Hotoman.de re-num.fol.^59.qui hoc voca bulum obryzum,in ofdeina monetali na-tum J ideoq; homines doótos de ipfius no-tioneindagandafruftrafolicitos, nihilqj aliudobryzam efle^quam probationem hanCj fine examen per ignemacerrimum, refert) hoc eft, puriffimum, excoftiffi-mum, amp;nbsp;raeracifsimirm reddere pofsit, interfcriptores,nonfecùs atquede puri-tate argenti, fupra eft didum, controuer-titur.Cuiusqua’ftionisancipitis,vtcredi-tur,ratio punótualis,cum radicem ac fim-damentum artis, quamtraäandam fufee-pimus, refpiciat, amp;nbsp;re vera ca neglcda, vel non intellelt;fta,confufionem amp;nbsp;tene-bras propè Schoticas nobis parent necef-fe fit.Idcircb operæprecium me faflurum putaiii,fi primo verbotenus, quantum fieri poteft, quid alij de hac refentiant ac fcribant aperuero,deinde qiioque quae mea fit defuper fententia,breuiter fub-iunxero. ’^ Plinius,t vtab eo exordiar,lib.t3.cap. i.hunc in modum ]oquitiir:Omni,inquir, auro ineftargentum yario pondéré, alibi dena,alibi nona,alibi oflauaparte. In v-no tantum Gallis métallo, quod vocant Albicratenfe, tricefimafexta portio inue-nitur,ideó exteris prseft. Budsusdeafte lib.j.fupra allega. vbi mulraadhanc artem pertinentia pertra-, dat,itafcribit: Summat autem aurinota in quarto amp;rvicefimo eft ceratio ,ad qua-drantem abfoluto,id eft, vt quadraas tan- |
tùm ceratij in tota mafia fit sreus velarquot; genteus.Illsigiturnots, fcilicct vt qua-drans defit,nó reapfe prims funt, fed pro prima nota cedu nt. CJuandoquidem experimento cogni-tum elfe fertur, chyrurgicam diligcntiain progredi porto non pofte, etiamfi vulgà aurum amp;nbsp;argentum omnibus numerisab-folutum appclletur.Mox fequitur.-Præfc-fti tarnen numulariorum , quos pro viris monetalibus habemus,affirmant aurum non ad vltimum quadrâtem excoqui pof-fe,fed etiam eb ampliust advltimiqua- tf drantis quadrantem. Ita vt ad bonitatem numerisomnibus abfolutam , nihil prs-terquadrantisquadrantem defit, quam i-pfi appellant fextam decimam cara(ftæ,eû enim quadrantem,qui deeftexquifitsau-rive! argenti probitati, quaitam ceratij appellantes,in oftauas binas partiuntur, amp;nbsp;oäauam rurfus vnam in binas fextafde cimas. Decoqui igitur aiunt odlauam , amp;nbsp;altéra fextamdecimam fumma induftria pofle,alteram fextamdecimam non pofte, hseßudsus .-qus nonnihil explicuitMolin.qusft.ioo.nu.769.quern vide. Pro meliori intelligentia eorundem, (offuderunt t cnim hsc prime mihi jtene- îS bras non leues) in memoriam reuocandu erit,quod fupra cap.lo.quoque annotaui. Budsum cum Molinso,non vt noftri arti-fices,amp; quos ego ea de re ex fuperabundâ ticonfului (libenterenim in hisamp; fimili-busaliorum iudiciaexaudimus)cara(ftum quemlibet in grana duodena, fed vicena quaterna grana deducere, vnd e fequitur ex illorii fafta multiplicatione prouenirc grana------^76--- Ex n 0 fl ra —--288---- Qus res max imam in progreifu parit di-uerfitatem,nc dicam ob feu ritatem propè inextricabilem. Dico itaque fecundùm il los fenarium numerum,qua eft quarta v-nius caraóti, nobis verb eft rerr!arii!s,ha-beri in prsmentionato numero nonagefi-es fexies,cuius quarts quarta, qus eft, di-eiturque decima(exta , eft numerus — A.----384---- G ilia |
|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA, ilia eft ærea amp;quot;nbsp;argentea^qui, vt illi, exco-qui ncquit, oétaua amp;nbsp;altéra decimafexta, fummainduftria polTe excoqui autumât, quæ oclaua amp;binæ decimæl'extæconfti-^ tiiuntquartam. Si placet hac obfcuritate, longius qiiafi petita,tibiopus non erit, modo iux-ta prædiftornm difciplinam, quam tan-quarn primis buiusfcientiæ piincipijsob iierfam,non recipimus,fed reieftam volu inus,ad ea que fequunturattenderis.Cum enirn vnius ccratij fint grana vicena qua-terna, neceflario amp;nbsp;mox, non etiam adhi-to calculo,fequitur,quartam eiusfex grana,hoc eft fextiilâ,amp; progrediendo qnar-tam iftiiisfefquigranulum,id cftii. g^. facere. Et ficcuni quadrantem dicuntæ-reum aut argenteuin cfl'e,aurum foret -23. Cara(S.amp; i8.gran.Cui vero auroquartam quarts alterius metalli inefte affirmant, foret----------2j.caiaô.i2ï.g-ç.— Qui modus multóeft facilioramp;expedi-tiorfubobfcura illa dedudtione, dequa præccdit. Pari rationeiuxtà receptam ;i noftfis-confuctudinem , cum aurum ad quadran-tem carafti dieimus excodium, eft au rum A--25 caraä. 9. gf. Et-ad quadrantisquadra iitcm—ij.caraéc. ^^^- Sf- —®^^’ '^^ f'’® quartxvniusca-radti funt sres vel argentea-. 28 nbsp;nbsp;nbsp;Malinçust tandem,vtad feopum,à quo paululiim fum digrelfus,reuertar,Budsum inconftantis arguit,eundemque in eo. quoquereprehendit, quod ditat aurum adfummam illam puritatem 24. Garaöo-rum vi aqus Chryfulcs per Monctales expurgari pofte : in illa perftftens opinio-ne, quod nullum inueniatur alieni metalli expers.In prscedentibus enim ira loqui tur;Vtiex puriffimoauronon pofliintar-tifices commode opcrari fubtilia va fa, quia non ferrent attreSationem amp;nbsp;vfu-ram,propter mollitiem ; ex eadem caufa, ait,nequeunt commode cudi numifmata ex mero auro , quanquam non fitdabile prorfus. nicrum putum aurum , vel ar-gintum; |
Prsdiiftam Blidsi opini®nem recenquot; gt;^ fet quoquö Didac.Couar.alleg. cap. ^. Ve-ter.numifma.colla.amp; prster illam de ftio nihil adiungir,fed eidem fimplicitentan-quam funiinfiftit,dequaetiam prsceden ticapitealiqua adduxijqus hic non re-peto. In iftam fententiam inclinât Georg.A' gri.(quod propter iftius viri in his rerum mctallicarum arcanis, admodum verfati amp;nbsp;exercitati,fingularem eruditionem, ad miratione non leui dignum iudicaiii-mus)illccnim alleg.lib.io.dere metal.v-bi modum probandi auri defcribit,hoc pado concludit. Fifluls qus fuperfunt, i’ fa ff a ex ami tra tinne pioi fus purs exiflût, vnis tantummodó quaternis liliquis exce-ptis,qus argentes hint,tantumenimargentum in vtroque auri befte remanet : amp;nbsp;Iibr.7. Vns tantum quaterns filiqus non numerantur,propter argentum , quod re-manet in auro, amp;nbsp;ab co feparari non po-teft . Vns autemquaterns ftiiqus, vtiex ijs conftat qus prscedunt,cum vuico gra-no conueniunt,fcilicet vnius beffis ducé-tefimaoïftuagefima oÖaua.amp; ita 288.pars, qus fecundum tundem eftetargenteavel srea.Et idem de prec.monc.lib.^.Etenim, inquit,inauro puriffimo cxcofloj tema-net aliquaargenti particula, amp;c. Bilibaldust fimiliter patritius Nori- ’ bérgenfis in libello de prifcor. num.sfti-niatione , hoe padio fcriptum reliquit-Marca auri puri eft 24.Garaótorum3 liset, ait,hac in arte periti negent,aurum ad 24' Caraót.decoqui poffe. Sufffeit tarnen, vt de pjuro,quantùm poffibile eft, intelliga-musauro. loan.Eodin.cap.j. lib 6. deRepubl.in hsc verba fuper hoc controuerfts pun-do fcripfit. Aurum t autem argentumve ’ icaexcoqui amp;nbsp;expurgari, vt fimplex fit, amp;nbsp;ab omni forde ac mifturapurum', ne-gant aurifices pleriquc, quanquam fub in' dice lis eft,Se vt puriffimum reddatur, fine graui tarnen difpendio non poteft, quinetiam auri optimi puritas , noftris squè ac Hifpanorum legibus definitur Cératiorum 2.5. Se dodrantis eeratij ,cunr de tri- |
R. BVDELII, LIBER PRIMVS.
SI
detrimento partis oftaux ceratij vnius,id eft3aurum eiufmodi, cuius mafta fi fueric igr.partium, tres partes auri defint. Argen
t ti verbt Parifien(isbonitas,dixicap.prx-cedenti, omnium laudatiffima putatur, quippè 46.pars tantum ærisadmixta eft, argento Hifpanico optima ferè 36.itaBo-dinus.
Hanc amplexus videtur t Albert.'Bru nus ab initio,num.8. cum preciofilfimum aurum efte dicat. 14-Caraélor. fed fubdit, prout finit communiter floreni, leuduca-tiaurei,quià culmine diftant quadrance vmuscaraûitarnen,hoc eft, tribus granu
ólorum.24. difficulter Se rarius vi aque va lentis decoqui pofte,cum in illis regula-riter,faóla ad amuffim inueftigatione,nó-nihiladhuccxtraneæ ibidem materia:, v-niusvidelicetautalterius,vel etiam tri-um aut quatuor granorum, quemadmo-dum per experientiam erudimur ,refidc-atmeque proficuum eft femper ,1 magna 39 pondera ad iftamfimplicitatcm reducere, propter multa inde prouenientia inconi-moda,attamen hinc inferre veile,in maf-fulis leuiufeulis ex necefficate fimilem
35
lis.Itaque purifsimum aurum illud elle af firmant,quod eft i3,caraólorum, amp;: 9. gra-norum.
Quorum prxdlftorum eximiorum vi-rorum omnium iudicio amp;nbsp;auftoritate,fta tuendum acconcludendumfore viderc-tur,nos non folum aurum obryzum amp;nbsp;pu rum putum ,ne quidem per ignem amp;nbsp;a-quam Chryfulcam habere non pofte , fed
femper aliquam portiunculamabundan-tis metalli inefte amp;nbsp;immorari, puto nos auro atqueargento deftitui,nunquam de-dero nequeconceffero:t maxime cum vi- 4» rorummonetalium omnium ,quibufcum
36
de eius culmine ac fummitate, notitiâ ad-modum Inbricam amp;nbsp;incertam efle. Icaque pedemhic figere nos minime pofle.
Qüæ opinio 5 quoniamt quotidianæ
experientiç, return cognofcendarum ma-giftræ,per c.quam fit in Ecclefijs, amp;nbsp;ibid. gloff.de eleûio.in 6. l,i.§.fed cum fit,C.de luftin.tod.conf.l.certi iuris, C.de iudic. Sylu.Kuyt.lib.j num.6.tum etiam perfe-diffima Se vere aureç huius feientiæjprin
mihiconferrecontigit,prater hoc, quod ineofimeertus , hæcmea fentenciatan-quam veriffima ,pradiótorum verb viro-rum licit magnotum opinio,pro incerta, lubrica,amp;,vt verbo dicam,abfurdaac ri-dicula femper,amp; ad hunc vfque diem,fue rit habitai iudicata.
Quade re huius artis peritis in hoC punóto altercationis ( quod paceeorun-demviftus veritate infallibili,dixero) iu xta Budai quoque allegata pofteriora,pal mam tribuo,eorundcmque iudicio hrmi-
-37 cipijs,nee non S.Romani Imperijt Con-ftitutiombusobuerfatur,eflentiamq; rationalem huius metalli, omnium métallo rumexcellentiffimijdeminuit. tdeireb manibus pedibufque in contrariarn fentë
tert ftandumefte conclude per Bartol.in l.dequibus,ff. dclegib.Sc in traift. deteft. ^^ colum.?.verficu.Tertis dixit antiqua vera efte.Curt.inc.fin.in 6.quxftio.in princ.de confuctud V vefenb.conf.13.num,99. S: co fi. 9. num, 17. Anton. Blanc, in prax.crimi.in fin.num.85.se confeq,Mynfing.6,Obfer.54 D.Gail.Obfer.iii.li.i.de quibus infra,vbi ex profefto de artis peritis traSUtio infti-
tiam ire,amp; ad fummam puritatem ac hm-plicitatem aurum, maxime in minutiori-bus iftispondufculis,ac particulis proba-tori^s ,quemadmodum inpra de argento diximus,excoqui pofte,intrcpidc affirmo
tuetiu,latins.
amp; ftatuo.
38 Etfi enim non diffiteamur in grauiori busponderibus,foite marcis lo-16—10.— 30.amp; vitra,aurum argentumve ad fumma illam puritatem granorum 188. vel quod idem eft,denariorumduodecun,aut tara-
Noq; verb in alicuius magiftri verba iurauimus, iuxta illud vulgare diélum: Amicus Plato,!' amicusSocratcs,magis ta 4^ men arnica veritas,Zaf.ad l.dedi tibi, §. ft liber homo,num.8.ff.decondict.caufada-ta,caufa non fecuta, Pt Schurft, ex fenten-tiaPanormit.ad c.omnes, extr. demaror.
amp; obed.in confil.qt.Ccntu.i.numer.z. Eft enim immutabilis veritas , Sc nun-quam moritur ilka , maxime quæ à re G x ipfa
|
DE MONETIS,. ET RE NVMARIA ipfa pendet.Baldusad l.ficut,C.defalf.te-meritatisetiam notam Pxirifiea/îsCanccl-lariuSjactcftanteeod.Zaf.dixit, virosfapi 43 entiæ gloria confpiciios,t vel datimer-rori liibdere,velquod temperatarcfolu-tioncp!acari porerat', velle fubuertere. At verb fi intollerabilius aberrarint hi, qui nos etiam docuere, hic ab cis fine tre-pidatione recedendum purarem. Qiiapro pter Cicero in iib.defin.bonor. amp;nbsp;malor. Jeuitati amp;nbsp;inconftantiæ a/Tcripfit,autfal-fum fentire, ant quod non fatisexploratè fittraditum,velJedcfendere. Qua de re quoqueZaf. pulchrè admodumin libr. x. Intell.finguhar.eft elocutusr Nihiledjin^ quit,in onini.doélrina,amp; prxfertiin in iure peftilentius, quam fie fe in cuiufdam Doéloris affertionem innedtere, vt etiam 44 praua,t amp;nbsp;erroneadefendantur.Equidem fateor,ficuti fieri cum veritatepoteft, ex officio efle, fi Accurf. Bartol. amp;nbsp;aliorum dogmatafubfequamur , vt qui virifuc-j rint amp;nbsp;dodi in primis, amp;nbsp;iuris fcripti cog nitionefamigerati.Verùm enimuerö,qua do certum eft,amp; eos errare potuiffe: amp;nbsp;in multis errafie, homines enim fuerüt,fub-iedi erroribus, quæ tecircumfert mentis finiftcritas,vt apertos coneris errores de-fendere’Si teæftimationisampullafedu-d t,qu id peri cu Io fius? Hinc Vvefenbec.conf. i.num. 17. Etiam» fi Dodoresex malèinrelleda lege, in ali-quem errorem impegident, tarnen rebus melius difcuffis, i n deledfa potius verita-te,quain ei roneæopinionis, lieer commu. nis,falfitate deinceps elfer acquiefeendû, per lafin l.properandum. §.fiue.numer.8 G.deiudic.Panormitan.ad cuid hoc.num.. i3.dc.poted.prarlat. Schurff.x. c0nfil.4i.in princ.amp; confi.59. in princ. 'Videomnino Natr.in confi.uo. circa princip. Vbi egre-giè tradatur, àcommuni etiam opinionc ^•Ï' recedendum elfe, t vbi contraria melio-ribus rationibus fulcirur,amp; conuincitur,. etiamfi Imperator ipfe fit in opinione có-traria,vr dicit Angel.confil. 170.Sandiffi-maamp; iHuftriffima, perlAcmilius, ff. de. minor. Vide etiam Henningum GodenC. «onfijn ordine to^.fin. per multa, amp;nbsp;om» nino D.Zaf.ad titul.deorigincinr.^ verba. Atteins Capito, item , Innouarc indi-11 ituit, numero margin. 32. vbi admorfuiH’ egtegiè explicat. A communi opinionc, vcritati.Sjamp; rarioniscertioris intuitu,noS libere recederepolfe,quem fi placet, con-fule. |
Hac omnia propterea nonnihil fufus fum proiecutus, vt odendam me in his ae fiinilibus huius artis terminis ac funda-men-is,deberc potius veritati,quani quo-rundam finiftrè fentientium iudicijs iub-fcribere,amp;.’ fic aberrorum laberinthiSjV*’ rijfque ac incxtricabiiibus nexibus pe-demretrahere. Veritatem tenim quioc- lt;nbsp;cultat,. mendacium committit : vt eft ex fententia Beari Augultini,in cap.i. ext.de crim.falf.Vterque,ait, reus eft, amp;nbsp;qui ve-ritatemoccultat,amp; qui mendacium dicit, quia amp;nbsp;ille prodelfe non vu It,amp; ifte noce re defiderat.text.eft elegans, quem ad hot etiam allegat Dida.à Segura, in trad.fuo, De lucris mariti amp;nbsp;vxor.nu.189. in 1. pref-bytero,amp; authen.presbyter!, C.deEpife-amp; cleric.amp; habet c.quifquis.11.quæft.3.amp; ibidem glolf.amp; in c.cum diledi,in verbo, meram,de accuf.Felin.in c.i.num. 3. de te-ftib.Couar.Var.Refolut.lib.i.cap.x. nuffl. 3.inline.. De experimentis quæ per coticu!ar»,i vclramenti alicuius excerpt! ca-lefadionera Gunt. S VMMARIA, ; Probandi modus acetdentalüaurum amp;ff^ ^enfum,efl duplex. 2 Probandi modus per ignem amp;nbsp;aquam, (ff tior habetur alijs omnibus. j Probandtmodusper cotteuLam, qualit fff aublontate Pltni}. 4. Acuum confect 10 multiplex,fecundum d^ ff.gA^ric. f Acuum tria^enera conßituuntur. 6 Acus aurea quopa^o fiant, quo.''’^ 24-(f'^‘ fittuenda. ^ Acuuts» |
R. BVDELir
y ÂtuutM, guibus ^urumprobatur,fabrics.
i Acusar^entea qualit er fiant,fecundùni nu mer um n.denariarum.
ÿ Aeuiim,quibiu arpentaprobaturfabrita.
ta Acm ar^entea qualiterfiantfeeundum nu merum lôdotonum.
ii Acuam tahum ô.ftruétura.
12 nbsp;nbsp;nbsp;Prabatioper cotteulam qua madofiat.
13 nbsp;nbsp;nbsp;Probandt argentum modus per ramenti expundionem.
10- nbsp;nbsp;nbsp;Probandi modus per ramentum (andern incertior reliquù.
13 Vin monetales tenentur accuratißime ho-die probare.
‘6 Pliny amp;nbsp;Holinai opinio quoad coticulare probationemreieda.
17 Coticula modus eertiorper Plin.amp; MoUi qu^mperignem^aquamputatur.
ip Opinio ifia Molin.amp;Plinyreycitur.
19 Bodinusqnid de coticula probatione fen.-tiat.
20- Probatio per ignem amp;nbsp;aquam perfedior omnibus alys.
21 Propter quod vnumquodq^ tale efi, illud magis taleed.
22 Mirabilis praxis quorundam hominum dee tegitur.
23 Aertcolornatiuusrubeusfraudulenterde-trabitur.
2 4 Probatio per coticulam incerta, quoad vs. fum neftrum.
2/ Errorispradidi caufa exprimitur.
26 Vno inconuenienti datoplurafiquuntur.
27 Veritatipottusquam Dod.audoritatiad-harendum.
23 Ocularis mfiiedio cuiufiun^j generis pro~ bationem vine it ac/uperat. CAPVT XIII.
SVnt alij prætereà modi binijadpro bandum t aurum Sc argentum anti-i quitusfatis fubciliter excogitati et in-
Henti,quorum vnusvi Heradij feu Lydij Japidisfit, amp;nbsp;quoviri monetales amp;nbsp;auri-£abri pariter vtuntur: alius fit vt plurimu peraurifabros expûôlionebradeolç,hoc
LIBER PRIMVS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yj
eft minutiffimæ alicuiusparticiilçper ignem calefaftæ,dequibus agam hoc capite confequenter.
Quanquam enim iliat expérimenta amp;nbsp;probationes, quæ igné amp;nbsp;aqua chryfulca perficiuntur, de quibus in præcedentibus fatisfiiperq; eft diäum, bis longé finteer-tiora amp;nbsp;perfcéliora, quoniam tarnen vfu venir,vt nobis fornacula vel défit, vel mi nus inftrufta fit,fæpècatillis,teguiis,car-bonibus,alijfqj neceflarijs deftituamur, nee mora eft interponenda, coticulæ qua facili negotio ad manushabere poffumus, auium argcntumqucatteriinus, qua? coti-cula quo nigriorfuerit, amp;nbsp;expers magis fiilphuris, eö melior putatur amp;nbsp;commo-' dior. De qua 1 ita Plin.lib.jj.cap.S.Joqui-tur.Aiiriargentiquementioemxomitatur lapis, quem coticulam appellant, quondä non folitus innen iii,nifi in flumineTmo-lo,vt audoreft TheophrafteS : nunc verb paffim,quem alij Hcracliiim,alij Lydiuni. vocant.Sunt autem modici,quaternas vn-cias longitudinis,binafqj latitudinis non. excedentes..
Ad inueftigandam ergo puritatemauri. vel argenti per Lydiuni lapide,requirun-tur certæqnædam ex auro argentoqj con-feüx Laminat, quas acus, nos vulgariter fÏrdd)ndÖf(nappelIamus, quæ vel in totû. fiuntex auro amp;nbsp;argento, proportionabi-liter permixto,vel faltem parsacuum anterior debits eft téperaturæ, quod quoad experimentum nihil habet difpantatis.
Quamuis verb Georg. Agricol.Iibr. ci-tat7.acusconftituat quadruplices, primb ex auro amp;nbsp;argento faüas ,, fecundb ex auro amp;ære, tertio ex auro amp;nbsp;argento-amp; «re, quarto ex argento amp;nbsp;atre faüas, quibus tribus prioribusgencribuspotif-fimùm aurnm, quarto verb argentum fo-lum experiri dicir,variafq; acus,iuxr3 di-uerfitatem mixturæ auri,argenti, amp;nbsp;aris,, quç multipliciterfieri poteft, ibidem de-fcribat. Etlicèt propter doürinam fiiprà traditam,bes monetalis feu mare a,tam in. auroquarn argento in 14.binas fextulas„ hoe eft car3lt;ft3s,eademqi rui lus bine fex-tul? in 4.femifextulas,illçq; eófequenter,, G 1 in-
-ocr page 142-|
DC MONETIS ET RE NVMARIA Î4 in tres'qiiaternas filiquas , quos granu-la etiam nos vocamus, partiantur, vt fie A--288. granula beffis vnius conftituâtur,totidcinqj etiam acus amp;nbsp;plu res ad bcncplacitum ordinari poffint, y Quoniam t tarnen ifta nimia feßio,amp; milltip] ici tas ac vaiietasacuû,potius con fufionem,quam certitudinem pareret. Ic-circotriatâtummodo acuum generafim-pliciterexplicabiiniiSjfigurafq; très,quarum intuitu reliquat fabricari ac ordinari facilèpolfint,oculisconfpiciendas fubij-riemus.Quarum prima oilçdit,quopaôlo aurû,fi coticulæ atteratur , probetur. g c Primat hæcacuumconfeâlo,fit.exargent! tribus amp;nbsp;viginti caraélis, feu quod idem effediximus.if.l.denarijs, Vel vti veceres diccbantij.duellis, fiue23.binis fextulis, quib’ indifferéter vti pofliimus, amp;nbsp;prætereà auri vna duella fiue vno cara-éio. Secunda fit ex iz.caraél. feu u.denar, argenteis, amp;nbsp;ex duobus caradis auri. Tertiafitex vna amp;nbsp;viginti diiellis argen-ti3amp;tribusauri. t^arta,ex lo.duelb's ar-genti,amp; ex quatuor auri. feinta, ex 19. diiellisargenti,amp; ex quinqueaurtSexta, ex 18.diiellis argenti,amp; exfex auri.Septi-nia,ex i7.'duellis argenti amp;nbsp;ex 7-auri.O-Fabricaharum acuum talis |
- *■“*———J——— W—w 1 1 . •_ ftaua,ex iô^duellis argé.amp; ex8gt;aurî.N«‘ n3,ex.i$.duel,lisargéti, amp;nbsp;ex nouem aurf Decima,ex i4.duellis argéti, amp;nbsp;ex deccin aiiri.Vndecimaex g.duellisargenti,amp;eî ii. auri. Duodecima ex u.duelïis argentii amp;exit.»uri. Decimatertia ex tt.argenti duellis,amp; ex (3.auri-.Decimaquartaexio. diiellis argentiiamp; ex i4.auii.Decimaq«iigt; ta ex 9.diiellis argenti,amp; ex 15.auri. Decimafexta ex ».diiellis argenti,amp; ex i^-auri.Dccimafeptimaex 7.diiellis argenti» amp;exr7.auri. Decimaoftaua ex6.duellis argenti amp;nbsp;ex 18. auri. Decimanona exf' diiellis argenti,amp; ex 19.auri. Vicefimat’^ 4.diiellis argenti, amp;nbsp;ex xo.auri. Vicefin*’ prima ex 3.diiellis argenti,amp; ex 21.auri. Vicefimafecundaexi.duellis argenti,S: 11.auri. Vicefimatertia ex vna duellaat' genti, amp;nbsp;ex 13. auri. Vicefimaquarta toü fitexauropuroputo. Hîcattendas'diligenter in hisacubuS quibusaurum probari dicimus,vt mixtu-ra argentea cum ære fitododenarioruni) hoc eft habeat duas argenti, amp;nbsp;partemV' nam æream, alias propter folius atrisvt' argenti additamentum , plures acustib' conftituêdæ forent,feciitidùm ea quxpl'* 10 ante attigi. ellepoterit,quibusaurum próbatur. |
K. EVÜÊLïl 1
ER 18f alia ratio acus conf-ciendi, per quas argentum probatur ad coticulam, qui modus duodeeim abfoluitwr virgulis argenteis proportronablliter temperatis. Queniam verb fuprà aliquoties eft óften-lum,beffem, quo argentum ponderamus, diftribui primo in ti.denarios, Sr deinde quemlibet denarium in i^.grana,fcquc-retur,fiad.numerumiftiim prouenientem granorura videlicet-----288.—
effent acus quoq; formandar, prodiret numerus acuum nimismultipleXjamp;ficexijs pluresproptertxigua vel «ris vel argéti differentiam, nihil quoad oculnm certi fignificarent. Itaque fufficiunt nobis pro inttruftione Iftius experimenti virgulx duodeeim,iuxtapraediftum numerum n. denariorum. Quorum fabrica talis ef-fe poteft.
i) i
BER TRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yy
Prima acus conficitur ex vndecim de-narijsarreis ,amp; exvno argenti puri. Secundi ex decern denarijs aEreis3amp; ex duo-Dus argenteis.
Têrtiacx nouem denarijs xreis, amp;nbsp;ex tribus argentei'. Quarta ex ofto denar js ærels,amp; ex quatuor argenteis. Quinta ex feptemden; ri;særeis,amp; ex quinq; argenteis.Sexta ex fex denarijs ereis,amp; ex lex ar genteis. Septimaex quinque denarijs æ-reis,8cex feptem argenteis. Oétauaex quatuor denarijs xreis,amp;ex octoargert-teis. Nona ex t-lbus denarijsxreis, amp;nbsp;ex nouem argenteis.
Decima ex duobus denarijs xreis,8c ex decem argenteis.
Vndecima ex vno denarioxveo, amp;: ex vndecim argenteis.Duodecimacx puroamp;:: fimpliciffimo argento.
|
ÏO ■ Tertium t genus virgularum vel au-rearum, vel argentearum, fit ad numerum lotonum fedeclm , itaenim mar-cam apud quofdam diuidi traditumeft fuprà. Hic tot acus ex auro vel argé to con fici poffunt,quot funtlotoncs, Ita vt prima fit ex lotonibus quindecim xreis,amp; v-no aureofeu argéteo. Seciidaex quatuor-decim lotonibusereis,amp; duobusargéteis fiucaureis. Tértiaextredecim lotonibus areis,amp; ex tribus aureis fine argenteis. Quarta exduodeeim lotonibus æreis, amp;nbsp;quatuor aureis fiue argenteis. Quinta ex vndecim lotonib’ çreis, Se quinq; aureis, fifie argenteis. Sexta ex decem lotonibus «tels,Sïfex auteis fiue argenteis. Septi- |
ma ex noué lotonibus xreis ,amp; fepté au.* reis fine argenteis. Oftaua ex ofto lotonQ busa:rcis,Slt;oélo aureis,fiuc argenteis. Nonaexfeptem lotonibus a?reis,amp;eX nouem auteis vel argenteis. Decima ex fex lotonibus aereis,öc ex decem aureis fu ue argenteis. Vndecima ex quinque lotonibus çrcis,' amp;nbsp;ex vndecim aureis fine argenteis. , Duodecima ex quatuor lotonlb’xreis. amp; ex duodeeim aureis fiue argenteis. Dccimatertia ex tribus lotonibus çreis,-. amp; extredeeim aureis fiue argenteis. Decimaquarta ex duobus lotonibus atreis, amp;nbsp;quatuordedm aureis fiue argenteis. Décb |
$6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS. ET RE NVMARIA
Decimaquintaexvno lotoneæreo, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Decimafexta amp;nbsp;vkimaexobryfoWt’
quindecirn aureis fiue argcnceis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vd puriffimo argento.
rabncaharumacuum,quibus vel au-ruiu,vcl argentum probatur, tails elTcpoteft.
|
Modus t experiunSi acus tails eft. At-teritur primo coticulæ argenrurn cuiuf-ciinquegeneris, amp;nbsp;fiue in maiïïilis, amp;nbsp;la-minis, fiue in numis aureis vel argenteis offeratur. 'Deinde vna aliqua iftaruma-cuum fumenda,quameius fimillimam ef-fe , ex colore forte colligimus ,quæ .fi |
nos defedu Fallat , acus altera colore® Habens magis faturum, coticulæ atteri' tur:fin exceffu,tertia quæ dilutiorcmha-beatcolorem,fimiliter atteratur, canaW-quenobisindicabit, quota argentiinï' . je, vel auri in argento portio fit. |
|
Alter modus probandi argentum,auri-fabris eft familiaris,et defcribitur hoc pa Öo ab ipfo Plinio cap.8. lib.?j. Argenti duæ differentiJ.BatHlis ferrc-is candcntibus ramento argent iitnpofito, quod candidum permanet probatur. Proxima bonitasrufFo,nullanigra. Fit cnlm. |
vtdiiftum,quando ex maffa argentearamentum, id eft, tenuis particula aliqua, bacillo ferreo expungitur, ramentocar-boni calidoimpofito,amp; rurfus refrigera-to, ex colore iudicatur, per ignem apparente, legi præfcriptæ valor conueniat, nee ne. Qjanto enim ramentum argen-teunt |
It. BVDEIII LIBER TRIMYS.
teum nigrius pendit, tantb minus aptum, quanta verb magis album,eb prxftantius amp;nbsp;exceUentiusiudicatur.
Qui modus probandi argentum, fem-14 per vifust mihi fuit admodum incertus amp;: lubricus,fed quia aurifabri grana duo, tria,quatuor,etiam plura minus curant, qubd eorum pace dixerim , vti ego ali-quando experimento ignis didici ,iccir-codiutius illis immorari fuperledentes,
quod non eft in igne,qui quandoq; inten-fioris,qu3ndoque remiflioris eft calidita-tis,pariter nec in aqua chryfulca,qux etia quandoq; acrioris aueleuioriseft tempc-raturx:fed lapis femper idem.
totum hoc probationis genus vfibus eo-rundemfolitisSc affuetis libenter relin-quimus.
Magiftrlt verb monetales,etiâfi quondam nbnihil licentius operarentur, vt v i-dereeft apud Alb.Brun.de Monet, nu.n.
ab initio, amp;nbsp;alij quoque attigerunt: hodi-erno tarnen die, amp;nbsp;quidem vigore Ordi-nationum Imperialium ftriótiffimc vni-
Didac.quoqueCouar. vbi facilincgo-tio'artificesauriargentiquebonitatem ly dio lapide deprehendere pofte,audiorita-te Plinij referta prxmentionata erronca amp;nbsp;hxretica opinione,pcffimè ac finiftrè dubio procul mformatuSjTecedtre non videtur.
Quxomniaquoniâ ijsq fuprà à nobis funttradita, de optima, certilfima, atque' cxpeditlffima probâdi ratione perignem amp;nbsp;aquam,etiam facrarum literarum tefti-monijs corroborata repugnant, funtque (x/ui;iTMT«T£(.idcirco'.t ab fit vtiftorü virorii
cura granulum,eiufdem etiam medieta-tem ob letuare , monetafque maxime in grandioribus fpeciebus,abfquc vllo re-medio fabricate tenentur ac compellun-
auéroricates ipfavcritate pualeant Qiiod enim Plinius habet, fallere quemquâ non pofTeexplorationem adlydium lapidem.
tur: quemadmodû hoc ipfum paffim confiât, prxeipue verb ex Comitljs Spyrx habitis,anno 1570. in §. ^öfiUb ob WolZ vti latius infra ofiendetur, vbi de reme-dio nobis erit agendum.
Prxterea quamuis prxcedens modus probandi per acus amp;nbsp;coticulam,videatur quibufdam certior amp;nbsp;perfeftior eo,qui
Ego pro indubitata pono régula,coiiftan terque aflirmo, nemniem vl iftius lapldis certb fcirepofie,quantum auri argentive inoblata maffa fiue numis fit,amp; revera tontincatuT.
CuiCententiçverbver'roriloan.Bodin. ’^ cap.all.j.llb.ó.deRepub.retlius infiruft* in hxc verba fubfcribit: Hcraclio,inquit lapidefubtilius argentarij amp;nbsp;numularij
fitperaquamamp;ignem,ego tarnen longe fum in alia et quidem contrariafententia, pro qua rei verltatem facere, ex ijs qux fequentur apertlus confiabit. Plinius de his coticulis alleg. cap. 8.1ibr.Si .boe mois do feriptum reliquit.His coticulls,ait,pe-riti ,cùmè vena amp;nbsp;lima rapuerint expe-
■vtuntur,,quam vetcres.Nemo tarnen eft,^ quantum xris autargenti auro admifcca-tur,ex hcraclio lapide percipere poffit. Itaque hxc Molinçi hxrefis communi do-ftrinx noftrx,amp; artificumproculdubib faniorum iudici js ex diametro contrarla-tur,quos ego teliimonij ferendi gratia, amp;nbsp;vt litem dirimant,hue citatos velim.
rimentum,protinus dicunt, quantum au-ri,vel argenti, vel xris fit in ea, Icrupula-ri differentla,mirabili ratione non fallen te. Quem locum aUegans atque expli-cans etiam liberius approbans Carol.Mo-linxus quxftio.91. num.ógi. in fine ita loll quitur. Quod t ad fimpUcem probatlo-nem attinet circa conflaturam,non eft eer
Ego expel imentum, quod heradro vel *• lydio bt lapide ad coticulam,-non reiicio nec improbo,co enim vtor quotidie amp;nbsp;frequenter, veile verb illud, propter in-conftantiam ignis vel aqua: valentis,aut ob alia quidam impedimenta, alio quod vifitaqux amp;nbsp;ignis prxfer; e,metas ratio-nis,vtverbo dicam, egreditur. Ad con-
tius experimentum ,quam heraclio , feu lydio lapide, qui femper vniformiter fe habet, Scxquale prxftat experimentum,
feftionemenim acuum,hxc vt probatio fomicularis et chiyfutgica,tanquamagi-ftra prxcedac/iuxtaq-, iUam omnes acuset
finsu-
$8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA'
|
£ ngulæ fabricentur amp;nbsp;componantur om-nino eft neceflarium. Ita quod acuû-ftru-ftura inutilisfit, amp;nbsp;labor per cum fruftra fufcipiatur, qui per hancartcm primo nó benè fit informatus.Regula vulgaris ha-M bet i ta. Prop tert quod vnuinquodquetale eft.Iilud magis taleefie^Lmulto magis.C, defacrof.Ecclcf. . Cum ergo indubitatefe itares habeat, differetiaqj acuum perprobatàonem,quæ aqua amp;nbsp;igne fitjtan% duce certiore amp;nbsp;ma-giftrajfiat, amp;nbsp;aliunde haberi non poffit. Fruftiadifputatio inftitui v!detur,deal terutrius pratlatione, certioriq; probandi aurum amp;nbsp;argentum inodo, « ' Ett quod magis eftjdicam aliquid mi r3bile,amp; quod mihi iam recenter aliquot vicibuscontigit videre amp;nbsp;expcriri. Hoc enim amp;nbsp;anno effluxo a diuerfis homini-busmihioprime not-is,Sf in hac vrbedc-gentibiiSj oblataefuerunt lamina; feu vir-gulæ quidam argenteæ, ex parte adhuc penes me retentæ, quas- vbi pro more ad coticulam attriueriin,coloremque vide-rim apparentemclfe tolerabilcn^refpon dentemqueargento, nuncfex, nunc quatuor au t circiter denariorutn jprærtanttus enim eius falfitatis tu nc temporis nec-dum videram, quamuis fimili induftria. fieri poffe non dubitaucrim .•folutoven-ditoribus prccio,lcnfi poltniodum,amp; ma iori incommodo mecum alij fraudis la-tentisexcogitatam practicam, moque iu-xta probationem fornaculæ igneae, vix medictatem illius apparcntis valoris in-trinfeci confequutura fuifie, fum expcr-aj tus. Callent enim rubrum æris colorem, ex partecandidiorem reddere:ita vt^in co. ticula albefcat, licet m igne nigrefcat^ vt pjurimum vero infornacuia deficiar,exhaler,ac percat. Dignum certè inuentum vt fi quis co-abucatur,fubdolequc in ea verfeturjper Magiftratum acerrimèpuquot;niatur;quamuis-per fe fit toleiabile, fuaque etiam gratia, jucunditate,ac vtilirate non defïituatur.-vri vidi panels ante mefibus fimileargcn-rü ijiis duótilecc operi appïic3bilc,quoj adm o -u JStaw abar per in fignemamp;pj obu -magnique nominis virü animi caufa coiP feftum amp;nbsp;præparatum. Hac de caufa eg® in his malim fornaculam meam amp;nbsp;aquafl valentem confulere, quàm ex præfeript® amp;fei«entia Plinijac Molinæi iuxtacoti' culæbcularem probam aurum amp;nbsp;argents mihicomparare. |
Addetquod velexeo nimisfallax® incerta intuitu alterius,quæ fit ad coticulam jindicanda fit probatiohæc. Acumen enimoculorum, amp;nbsp;vis illavifiua-invno debilior,in alterofortioramp; efficaeiorin-uenitur, ita quod illam colorisfubtilita-tem ac diffcrentiam, non exæquoomiid animaduerterequeamus,quemadmodun) ilia præter alios phyficos, nofter Ariftot. fufiusamp;fnbtiliustradidit lib.defenfib’j paffimquefuntobuia. Et facit c. Nee ali-qua.iy.q.r. Iftius vero erroris caufam hanc no minima extitilfe exifiimo,quod doftiffinii tiJli viri t in artis huius cxcellentiffimï' primis principijs fint lapfi,cùm,vt fuprà oftenfum amp;nbsp;dedudum eft, aurû amp;nbsp;argentum ad fummum illud culmcnquatuoramp; viginti caraifforum,amp; dnodecim denario rü,fiueaqua,fiueigne excoquipoftepet-neget. lllo itapræfuppofito.cuiustamciv concrarium pro indubitato haberi ac fla-tui debuit, mox ad abfurdiora (aliorum forte perfuafionibu.s inftrufti vel fedufti potius)tranficum fecerunt.Vnot enim in-conuenienti dato, vtdicitur, plurafequi' folebantjpei text.l.ex diuerfo.§, vbi.ff.de rei vend.amp; tex.l.ratas.C.de refcin.vend. Authen, vtiudic. fine quoq.fuffrag. fiat.§. A.ncertx. verf fed amp;nbsp;illud,col.i. Hac beneuole leóior, quoad probatio-nesiftas binas,cotieukt videlicet Stab-cuius candentis ramenti expumSionis, ■ inftruólio t fufficiat, in quibus non debui tam amftoritates dodforum hominum nu-merareamp; ponderare,quam indubitatasac-fimplici veritati,quÆ oculari infpedione amp;nbsp;demonftratione ipfaqj experientia ad-iHaatur,aftenfum pratbere ;quæ ociilariJ' infpeótioomnem omninó probationéfu- ' perare dicitur per lafon. in 1.fi.ft.de in lit. iur. amp;nbsp;Banin l.abfcnttm.col.pen.fe fin.fff |
H. BVDELTÎ LIEER P RIMVS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î?
4e poen.Damhoud.in praxi de confef.nu. 83.amp;VVefenb.conf.58.vol.r.nu.i4,Monta. in traft.fi.reg.cap.5o.amp; 3i.Quodamp; text.§. vlt.in Inft.de grad.cognat. per hxc verba contirmat.Sedciim magis verkas oculata
Mohmi vel T^pa^raphi error detf^rtur in Ubrapartitione.
to LibrAI6.metarumfeélto.
fide» quam per aures hominum animis in figatur amp;c.Item Horat, vt eft in glo.lbidë Segniui !rht4»f animas demijfaper aures, Q^tm qua funteculiffubiecla fidehbus. AdiungeTibet .Dec jan Jï.cfp.gr.vol.i.nu. 5i.Et SacraScriptura apud loan. cap.?.habet. Quod feimus loquimur, amp;nbsp;quod vidimus teftamur.Etcap.i.Ego vidi amp;nbsp;tefti-menium pethibui.Ectenet Innoc.in c.fu-
12
13
14
Ltbravocabulumaquiuocum. LibeUagenu» mimi eßminutiorü, Libra qiiMethabet jifolidos. .Libra .aha numeraUt, etiam diuerfimodi capitur..
CAPVT =XlllL
\ftenusacap.7. vfque ad hoc præ-'ens de priori parte bonitatis in-,iinfeca: ,feu liga,ac precioGtate' monetarum, in qnalivate confidente di-
per hoc.de renunc, amp;nbsp;Bal. in hobferuare. §.proftcifci.in i?,q.ff.deoftic. Proconf. Et videtur de eo text, in l.Teftium.C.de teft. Ibi.Sub fua præfentia debitum effe folu-tum,Corn.conf.i8.principale,in f.
De ponderibus ac libra. ó’FMMARIA.
, j Pondcrit daphetrf, maioraamp;tninora eon-
ftum eft, nunc verb ordo inftitutusrequi l it, de alia quoque partebonitatis intrin-fecx,quantitate videlicet iutcufa,ac ponderibus quidam fubijeere.
ßauuntur.
Pondera maiora omnia oüo ponderibus
Pro cuius intelligentiaconftitui pof-funt,pondérât dupheia,maiora8c minora., Centumpondiumfic nobis primum 8c ■ maximum podus,centum videlicet libra-rum,quodetia vfu ita eft receptum,amp; ob idcétenarium diftum,eius dimidiumeft
3 .4
S
.6
igt;
'7
8
menÇurantur.
Libram dupheem effe cenblituendam.
Libra Zygoßatica qua fit,amp; qua Lomana. LibraLomanapartes te. e^quibw norni-nibiuvocentur.
V nc(lt;t qwop^flo diuidatur.
Sehbraquomododitiidatur.
Semuncta,dueda,Sictlt(.fie,Sextula denarius,vibloriatm^quomoio diuidantur.
quinquagintallbrarum,quod fecundo loco ponitur ; clt tertium prxterea centum-pondij pars quarta,qux eft quinque amp;nbsp;vi-ginti librarü : Quaitum eft ledecim libra-rum;quintumlibrarumofto; lextij libra-rum quatuor: feptimum duarum ; oftaud vniusefthbrx.
His ponderibus ofto, quorum format t fubfequuntur,omnes numeri amp;nbsp;ponde- ■ ra’qui intra ducétenarium funt in vniucr fum continenturjaclibrantur.
|
DE MONETIS,. ET RE NVMARIA to Pro ioftrudionevlteriori horum onn nium perpendendum etfeiendu eft^quod hic quatuor pondera ifla minora, i. 2.4.-amp; 8. inferuiant primoinumeris amp;nbsp;pon-deribus, qua funt ab vnixate vfque ad de-cinuim quintum inclufiuè, deinde ve^ rö etiam paffim numerisamp; póderibusom nibus.fubfequentibus , vfque in infini |
tum adhibentur. Addito veró nurnere»' 16. fit progreffus ad numerum feu pondus, ïo.amp; deinde.100. Per qua ponder» appenduntur, vt diftum omnia, quatdu-centefimum pondus- fuperant, ab vnitate incipiêdo.Exépli caufa: Vnitas amp;nbsp;dupoo-diü per fe ftant firmiter , quemadmoduW 4.amp; 8.Ternarius verö fit ex numeris 2.amp;r-' |
Sequentes numeri amp;refpcdiuè pondera perficiuntur amp;nbsp;appenduntur in modum fubfequentem.
|
Numus,. * |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Si addideris pratditSis pondcribus deinceps pondera duo vnum libras 40. amp;nbsp;aliud Sa-libras continentia, jam per præmifla in infinitum quafi fiet progreffus.
|
Hine illud pondus • deducitur, quo Magiftri monetales , amp;nbsp;paffim - Argenta-rei^atque aunfabriomnes, amp;nbsp;vbique v-tunturvquod marchum feu marcam communiter vocantquot;,-de quo vbi p.riiisde libra quidam tradfaucro, fequetur latius cap.fequenti. Efi enim libra inter minora ponJera..maximuni, inter raaiora minimum. Budaustitaque libram ponitdupli-cem, vnam Zygoftaticam,alteram vocat Romanam, tanquam à Romanis itavoca- |
tam:poftea verb ex quo Grçci earn vnàcû vneijs receperunt,Grçcam quoquedixit. Zygoftatica libra eft, t inquit,qui etiaffl Regia dicitur, qua negotiatores amp;nbsp;pig-mentarij, aromatarijque vtnntur,omnef-que omnino, qui appenfasmerces vendi-tant. Hic femundenum,id eft fedecim eft vnciarum,amp; apud omnes gentes varia eft amp;nbsp;multiplex, vt oftendit egregie Bodin, cap.j.lib.^.dere publ. Hac libra 16. vneia* rum,qui amp;nbsp;ciuilis appcllaturpaffimia Germania amp;nbsp;Gallia vtunt,cuius femiflem inquit'- |
R. BVDELri LIBER PRIMVS. lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«i
|
quitEudæuSj Monetanj amp;nbsp;Aurifices,amp; vafcuJarij,libram fibi fecerunt, marcam earn vocantes^dequo infra. yj Alia eft Romanajaliat verb Græcali-brajillaque Grads Mna, nobis verb Mina ctiam pódodicitur,vteftapud Fannium: H’«1'vocitant, noftrique minam dixere prioreSjamp; PJiniuslib.ïi.cap.fin.Mna, qua noftri minam vocant,pédit drachmas Articas centum.Ita habet Budæ.libr.r. de af-l£jftatim ab-inicio. Et Hotoman. de re nu- |
ma.c3p.14.Hæc autem libra vneiashabet duodecim jatqueita femiseft Zygoftati-cç,amp; beffis Romanis nominaretur. Buda-us verb libr.i.air.duodecim vneijs medi-am addit^contra Doft.communem opini-onemomniumjqui hac de refcripferunt, quemadmodum pracitat.loco Agricol.amp; Didac.Couar. veter, collat.numifma. ca.i. pulcherrimè oftendunt, cuius libra partes fequuntur.. |
|
'Libra habet---- Deunx-- | |
|
Kom a- «i |
Dentans------- |
|
na enira- |
Dodrans------ Bes------------- 3cptunx habet — |
iz.Vnc.quot; n. Vnc.
•lo.Vnc. 1
- 9. Vnc.
• nbsp;nbsp;nbsp;8. Vnc.
- 7, Vnc.
|
'Semis vel felibra---- |
------tï.Vnc.'i' |
|
Quincunx-------- |
-----5.Vnc. |
|
J Triens------------ |
----4. Vnc. |
|
Quadrans-------- |
----3.Vnc. gt; |
|
Sextans-------- |
----a. Vnc. |
|
„Vncia habet------- |
----i.Vnc. „ |
|
Dehisvidejftplacet,ex Volufto Bal-b'o,Varrone,amp;alijs:Agricol.lib.4.depon der.Roman. Hinc defcendunt quoquefe-fcuncia.17. vncia,femuncia r. vncia,eius medietas,ficilicus,medietas ficilici drach ma, cuiiis parstertiafcripulumdicitur.. g. Vncia igitur qualibec habet odo drachmas idrachma vel groftus habet tria fcru-pula, vel denarios:quidam reftius feripu-la,amp;.' fcriptula dicunt. Georg. Agric, d.loco. Scripulùs feu denarius,Grace gramma,duos habet obulos, eftque vicefima-quarp pars vncia :Obolus in binos femi-obolos diftribuitur, vltrà has minutias ■ nullum eft vocabulum Latinis vfurpatü, d.loc.Buda.Couar.vete.collat. numifma. cap.x.Et Molin.num. margin. 780. qiiafti. ioo..Agricola in lib.de ponder. Graco. fe-niiobolumdiuiditin filiquam vnam amp;nbsp;di midiam granafex.Siliqua in grana quatuor diuiditur. Libra ergo cum recipiat vnciasduo— dedm,confequiturquod habcaefemiun-eias i4.Et vncia praterea diuidit in tres bi nas fextu las.-itaq; libra habet 36.binas fex-tulas,feu quod idé eft,duellas. Ité in quatuor ficiliquos:ergo libra habet ficiliquos • 48.10 fexfextulas :libra igitur habet 71. fiixtulas.In feptem denarioSjVt Agric.Pli nius amp;nbsp;Scribonius larg. licèt quidam dif-fentiant,habet ergo libra denarios 84. In quatuor amp;nbsp;viginti fcripula.Ergo libra ha bet xSS.fcripula.Denarius diuiditur in i. vidoriatos, libra ergo habet Viftoriatos 168.In fex fextantes, ergo libra habet 304. fextantes. |
Selibra,t hue femis, diuiditur in qua- 7.' drantes duos,fextantes;.fcfcuncias 4. vn-cias fex,femiuncias u.duellas 18. ficilicos 24.fextulasjó.denarios 4i.vilt;ftoriatos 84.. fcripulai44. Vncia fecatur in femiuncias 2. duellas ï.ficilicos4.fextulas6.denarios7.Vióto-riatosi4.fcripula 24. Semiunciadiftribuitur inducll3m,amp; 9 dimidiam,ficilicosduos,fcxtulas trcs,de-narios tres amp;nbsp;dimidium, vidoriatos fep-tem,fcripulxduodecim, Duella diuiditur in ficilicum vnum,f amp;nbsp;eins tertiam partem,fextulas duas, denarios duosamp; cius tertiam , vidoriatos quatuor amp;nbsp;dimidium,amp; tertiam dimidij,, fcripulaodo. Siciliens fecaturin denarium vnum, amp;nbsp;dimidium,amp; eius quartam,vidoriatos. tres amp;nbsp;dimidium,fcripula fex. Sextuladiftribuiturin denarium ,amp; fextam cius nartem, vidoriaros duos, amp; H. ^ , ter- |
|
'lt;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS tertiam eins, fcripula quatuor. Denariusdiuiditur in duos viftoria-tos,fcripula tria, amp;nbsp;très feptimas fcripu-li,fextantesCel(îfex. Viéloriatus diuiditur infçripulum v-,numamp; dimidium,amp; très decimafquar-tasfcripuIi.De feripulo, amp;nbsp;quo pado di-uidatur,dixi paulôantè. Plura hue perti-nentia vide apud Agficol.allega.lib.^.de pond.Roman.. 9 Ex hacdedudionefequiturtMolinç-um,feu quod magis crediderim, Typogra p!ium in eo lapfum, quod attribuât libræ Komanæ, quæeft u.vnciarum, fcripula 348.amp;768.obolos, in quorum locum fub-ftituendi funt, vt ego non dubito. 188. amp;nbsp;57^.numeFi,tot enimfcripula amp;nbsp;oboli çô-ftituuntur in vna libra Romana. 40 J Nam t de eaquæ eft 16.vneiarum,longe aliter foret dicendum^multiplicatis e-nim i6.per ofto , exfurgunt drachmx 128. Illis rurfus p ternariu multiplicatis,pro-ueniut fcripula 584.quib’du plicatis,pro-uenirent oboli 768.femioboiii536.filiqux 2jO4.grana 92i6.Siliquaenim recipit grana 4.quæ obiter, quo ad libram fexdecim vneiarum,amp; corredionem loci prasmen-tionati,quoad noftruminftitutumfuffi-ciat.Plura qui velit,apud prxeitatos Dd. ^^ haurirepoterit. ’ Librafeu libella,aliquando non pro pondéré, fed pro numo aliquo argenteq., qui amp;nbsp;xs vocatur, açcipitur. Cicero 4. i n Verr.fcquis Volcatio,fi fua fponte venif-fet,vnam libellam dediffet ? Quum autem minimam pecuniam fignificare volebgnt, aflemamp; libellam dicebant.Plaut. in Cap-tiu. At ob cam rem mihi libellam pro eo argenti ne duis.Idem in Pfeud. Tibi libellam argent! nun.qu.am eredam. Agric.libr. $.de ponde.Grxc.Quod fi quisputat^iTf«!* pro libella,quod diminutiuum non reel-pit Grxcalingua,didum,nonaberrat. Si-quidem libella erat moneta argentea, arque décima pars den.arij,vt alij libella décima pars feftertij,infignitufque numulu.s erat,bigis aut quadrigis.Et lib.2. de pond. ^^ temper.Quia vero denarius decern affi- |
, ET RE NVMARIA bus valuit, ipfa libella, vt decima eins pars,yalebat afle,qui erat libralis,atqi fie numulus ifte à libra,t quod effet minutas libellât nomen reperit. Vide Hotoman. de re.num.fol.141.sic l.fin.C,de Cuprefflib-ii.intelligendaeft,vbidepœna 50. libra-rum auri, ei infligenda texAis loquituf» qui velvnum Cuprelfumè fylua tulerit-Nullaautemneque precij, neque pœnï proportio, fe.d. exceffus nimis exorbitans foret, fi de pondéral! ilia libra u. vqeia-rum,feptuagintaduos folidos com prellt' te,effet l.prçcitata intelligenda.de quitus 72.folidis loquuntur ll.plur««,amp; regular! ter in iure noftro. Quxlibetenim vnçiafex compreheu- * dit folidos,atqu e ita l!braqua;libet habet folidos,vt dixi 72. per text. 1. quptiefcuu-que.C.defufceptoriet arca.lib.(o.gl.in§-nos autem,in verbo,folidos. Inftit. de At-til.tur.Item in.§.fin.in verbo, folidoruw, Inft!t,de poen.tem.litig. Gujd. Pap.decil-492.num.2.D.Ga!l.Obfer.39.1ib.2.per niul tas audloritates.Vide text.l.i. C.deEpdu-aud.l.ab executione, C.quorum appellat-non recip.l.ciuitas,C. de offic. reÓor.pro uinc.c.quifquis.i7.q.4. titu. defacrilegJ-properanduin,§. fin autem vtraque. C.d® iudic.l. fancimus.C.de dona. V vurmbfef. in prad.Obfer. 17.tit.de verb.fign. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ De altera libra t numeralific Caro!-Molinx.num.78i.loquitur. Incommerçi-js pafsim vfu recepta eft libra lo.folidO' rum duodenariorum,inquit,amp; interniet' catores totius ferè Europx, recepta eftli-bra fex florenis Crabanticis, feu quod iu idem coincidit, quatuor daleris monetï currentis confiât, germanicè dn pfuiiW ©roft/ quarum librarum centum con* ftituuntquadringentos thalleros vulgaii' ter rcceptos. Ita quoque Molinxus quad-99.numer.n.nnmeralemillam librani di-citadmodum effe variam amp;nbsp;multiplied vnoetiam in loco. Qux omnia diligenter notandafunt,ne quis propter xquiuoca-tionem in erroneum aliquem fenfuin fqf* teJabatur. |
IX
-ocr page 151-», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K. BVDELÏI LIETR PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;fj:
|
DeMarcho fèu Marcha. ^ F 211 Al gt;1 R I il. / ' Marchus feu Marcha qualeßt pondtis, s- Marca edo habet vnctas. 3 Marca duplex efl^ Colonienlis amp;nbsp;Tre/tca. 4 Marca Colomenß tn Impeno paßim vü-mur. r Vneianoßra,qaopaélocamRoinana con. ueniat. lt; Vnctam H liante am cam vetert Romana corMnire. 7 Vnctas Rotnanorum à noßrit dißcordare,ve rm iudicatur. f Vneia Colenienße feclio (ß“ explicatio.- 9 VnciaTroftca,qualiterdiuidatar. 10 Codât io An^lorum Colontenftum amp;nbsp;Troßcorum: tt Tabula bina de Ankits amp;nbsp;momentis vtriuß quevneia. ri An^lorum éemomentorumadminiculoo-mnesnumihbrantar. t3 Macula Anglorum amp;nbsp;niotnentorum ordi-ne,qua amp;nbsp;quales fint,collocagt;itur. /4 Pondus vnciale, Angltcum amp;nbsp;momentorâ, per tabulas explicatiim, if Pondus certum quorundam nantorumi i6 Momentorum non eßeadem ratio. 1? Pondus fecundùm Ordinationes Imperq,' quale ßt,illudi^fequendam. it Altercatio de vncia Colomenß quondam ma^nafutt Colonia in dietaprobationis. ip Auciorisparens fait MonetaMagißer Leo- 20 Subtilitätnimiaveritatiinimica. at Maffula vncialis certa. Colonia eußedh tar. 22 Verendam eß, quod vit ari nonpoteß. CAPVT XIIL DElibraRomana,qua? n,eftvneia-ium,tum etiam de-noftra vulgari, qüibus paffimomnesgentesvtun-tur, fedecim vnciarum,dictum eft capi- |
te pratcedenti: reftat nunc quidam etiam' fubijcere de pondéré ifto, eiii^ue parti-bus,.quibusMonetarijamp; aurificesper to-tum ferè terrarum orbem vtuntiir, eftq; illud refpedu t libri vulgaris fclibrajRo mam veró librç beffis Habens proportie- ^ * nem, ad illam fefquialterani, quam à no-ftris rocabulo-fumptOïUiarchum fine mar chain appellamus, amp;nbsp;Oifto t habet vncias, proprieque ad prifentem tradarum, qué z de Re Numaria fufcepimus,pertinet:dc qua Doft, cap.prafeed.ailegati métionem facint, maxime amp;nbsp;in primis Biidius lib.z. affis.Molinæ.num.78o.Georg.Agrico.paC. lim,amp; ad ff.lib.y.Item libro de reftit.poii-der.atqj menfur.Couar.Vet.collat.numiC num.4.cap.i, Marca, tiuxta Mónetariorum prifti- Ji nam obferuantiam, duplicem nosconfti-tuimus,vnam Tfoficam,fortè aciuitate Troy es i n Campania: prou incia apud gal Jos fita, vt fum aliquädoinformatus, altera Colonicnfem,ab hac infigni ciuitate Colonienfi, quod extra cótrouerfiam eft,, itadifta. lila in Belgio,alijfquc partibus Reg.Maieftatis Hifpaniarum fubieftisgt; necnonamp;inalijs quoque prouincijs inter Monetarios eft recepta : hac verb Colonienfi in vrbe, terraqueacdiocœfi Colonienfi, amp;nbsp;paffim per totum Imperium vtimur.Cuius Trofici tmarcietfi Alber, ^^ Brunu« ab initio fui de Monet, traftarus, num.i2.obitermeminerit,ita tarnen ibidem fe inuoluir, vt quid dicere velit, vix intelligam. Vtraque verb marca ofto habet vncias,Iicet diffimiles, amp;nbsp;in ponderci vtpjurimum difcordantes. Qua: vnciæfiueTroficæ,fiue Coloni-enfes,tquo paftocum Romanis concor- T' dentonen bené intereosquihicaccura-tifsimè traftauerunt , operamque in lt;nbsp;ijs omnibus diligentem nauarunt, con-uenit.Nam LeonhardusPortius,Alciat.8C~ Budius, vnciam noftra: marei eandem-elfe cum illa vetéri vncia Romanorum,-afferunt: Vide Agricol. de reftit.ponder... plenius, Couarruuias ab ea fententia non videtur recedere,qui loco priallegat. ita': feripium reliquit.Nos verb,ait,quandoq5:. conati |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 6^ conati fumiis rem iftam ad iuftam ponde-ris rationem experimentisquibufdam ex-aminarejex quitus plané deprehendimus niultiscôie(Siiris,vnciâ,quamodo Hifpa-i ni Argentarijt amp;nbsp;Aurifices vtuntur,eiuf-demefleponderis, cuius erat vêtus ilia Romanorum vncia. Habet cnim noftra,in quit,odo partes, nempe reales argente-os,quaruni quælibetduasdrachmasmino res,amp; earum rurfus quælibet 36.continet grana. Cum igitur vêtus drachma habue-rit7î.grana,conftare inde concludit, vn-ciam Hifpanorum cum Romanaconueni-re. Loqui anitem cum omnino exiftimo nô tam de noftra Colonienfi, quàm de altéra ^ tTrofica vncia lo.Anglorum. =Georg..verô Agricola Budçi aliorum-que fententiam ,qui ftatuere voluerunt vncias nollras cum Romanis conuenire, in totum reijcit,BudæuSjinquit,quoniam integros denarios veteres nô habuit,qiios appenderet, non poteft affirmarevncias æqualescfle.Immo neproportionem qui-dem fcire , quam Francia pondéra habeât ad Romana. Quoniam ergo inter dodos, de vncia-rumRomanorum proportionead noftras, lispendet,turn etiaraquiadixi,amp; ex ijs quæ fequuntur,manifeftius conftabit, vncias noftri temporis admodum eflediffi-miles, nihil certiea de re ftatuere vale-mus.Quod Salie.in l.fin.C.fieert.pet. con firmat.Non pofte fciri, apertis verbis di-cens,’quanta fit libra vel vncia antiqua, cum adhuc hodie fecundùm diuerfaspa-triasamp; Regiones fit diuerfitas librarum amp;nbsp;vnciarum. Nositaque curiofaindagationeiftius |
* fufpeHfa,adt noftrarum Troificarum amp;nbsp;Colonienfium vnciarum explicationem reuertamur. Quarum vtraque,tam Noribergenfibus quàm nobis vncia,in femiun-ciasdiftribuitur : odoergo vncise confti-tuuntfemiunciasfiue Iotonesi6. Loto in 4.drachmas,Germanicè, in 4. quintlin, drachma rurfus in mediarn fecatur. Nori-.bergenfes drachmam in 4. numos diftri-buun^pfenntngen eos vocantes.Ita vni' us marcæ numos faciunt------256.-^ Hinc etiam Agricola circa fin.lib.alleg d® reft.ponder, in hæc verba loquitur ; Qigt;®' niam veróduo amp;quinquagintabeftesNo ribergij, pendunt noftros beflestres^^ quinquaginta, fequitur, vt bes Noribegt;’' giusgrauiorfit, quam nofterbes, drach' ma noftra fiue Erphurdiana, amp;nbsp;duodecu” drachma: fecundis amp;nbsp;quinquagefimb; Quinetiamjquia drachma Noribergiap'' dit momenta nouem amp;nbsp;fexaginta, atquf fex momenti quartas amp;nbsp;fexagefimas, ft' quitus, vt noftra drachma habeat pondus feptem fexaginta momentorum, ac quiu' quaginta momenti quartas, amp;nbsp;fexagefi' mas,qua: paulö plus efficiuntquamtres momenti quartas. Vncia ergo tTrofica fecatur in partes i , viginti,quas Germanicè Engels, Angfts Latine deinceps vocabimus : Colonien^ verö vncia Anglos recipit nouemamp;de-cem,vno ergo anglorum hanc noftram fu' perat vncia illaTrofica:finguliveröAn-glici habent momenta31. quæ Germanice Ötßnominamus. Faéta itaquemultipli' cationc anglorum Marcæ Troficæ lo. euw odo vncijs proueniunt Angli.......i(o-ijfdemqueper ji.mométa dedudis,exfur gunt momenta—-------5120— Atq;ifta eft ratiodiuifio.iis marcæTrofi' cæ per anglos amp;nbsp;momenta. Colonienfis verb noftra vncia, quijuu nifi ij.capit Anglos,habctmarca.vnaCo-lon.in totum—--.152 ang' momenta verö------------4864-' fuperatur ergo hæc noftra Colonienjis, marca altera 8. Anglis, feu quod idem,4l^) momentis —-156. Vncia verö jx.amp;fe^i-uncia 16.drachma4.momentis, amp;nbsp;ita.de-inceps. Dequibus placuitmihi, dodrinæexa-diorisamp; facilioris gratia has binas tabel las fubijcere,ex quibusfacile erit, 1 dilfe- gt;nbsp;rentiam marcarum, vnciarum ac momen-torum tam Troficorum, quàm Colonienfium dignofcerc. Habent |
Hicobitcrincuko de quo vnamifcquctur, fignum J. defignare medietatem vnciæ, Hoc eft % num loto .feu. 4 qnentkinvt artifices loquuntur. Et|. binas ^uentfi item ^,confequentdr i.quentl. Demum 7«. medietatem vniasquimUitt.
ftantia fibique minus correfpondentii crebro continerejccirco quopafto pon-dusvnciale 8e Anglicum formandum veh!at,perfeciius explicabimus.
t Mafculaprimavncialis fitjfiplacet, *5 ex argento vel aere confeda. Secundafe-minuciam fine drachmas 4. defignabit. Tertia drachmasbinas,Qu^arta drachma vnam,Quinta dimidiam drachmae: quod adbrachçolas reliquas attinet,prima fit.
4.Anglorum. fecunda trium Anglorum. Tertia 1. Angl.Quarta vnius Angli,Quln. ta fignificabit medietatem Angli, feu 16. momenta, Sexta oûo momenta, Septima 4.momenta; Odauaeritduorummomé-torumeNona demum vniusmomenti,cuius etiam medietas 8c quarta pars eft in obCeruationc.
txdeduiftio ne horura palam fit,an-glumttoficum fuperare Coloniêfem fef-quimomentis,nec non decimafexta parte vnius momenxi, quç fradiio etfi in tarn minimopondufeuio curandanon videa-tur , inprogreffu tarnen quid operetur amp;nbsp;efdeiat, tabulae praemifTae fatis often-dunt, Quoniam veto per experientiam, jj return magiftram,inftrufti fumus, pondus argenteorum numorum per fvnei-am amp;nbsp;quot;vneiae partes vtpote femunciam, drachmasbinas,dracbmam amp;nbsp;diuidiam, anglorum vero amp;nbsp;momentorum admini-tulovtpluTimum omnisgenerisdenari-os ex auro fabricates,turn etiam leuio-resnumosatgenteos append! aeponde-rarftnecnon ccrtiffimum fit,horum pon-dufculorumadiumento artifices vfualia omnia pondéra fimilu, varia 8e incon-
Strudura
-ocr page 154-66
DE MObTETlS ÊTRE NVMARTA
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Strudura eorundem pondufculorum fit talis.
Vocantur^ enjeftf.
r qiMVf. i. rret i buifcl)?.
0 r dl^.
|
■|■Thal^erlls ergo Imperialis,iuxta Or-dinationes imperijjpendit vnciam Colo-nienfem, médius feminuciara, pars quar-tadrachmas, feuQuée. duas,Philip.thal-lerus vociam trofica i.ang, amp;aó.di^ Te ’■ ftones Francici comraunitur----6|. angl. Itaq; ex trofica fuerunt preeuffi 2$ï.tcftones integri amp;nbsp;noui, nórafi vel attriti. Aureusin auro pendit 2.angles amp;nbsp;vnam tertiam,i.troi.hocéft',vtnosfup putamus---68. momentaCelonien-fia. sic Coronati Francici amp;nbsp;Italici pen-dunt—len.i.troi.ï buiÿ. i. moment. Vel---71 momêta. Iftiufmodi ferede fcribitur ab Agricola fuifle denarifi mediocrem apudfcculum prius, videlicet —72. momentorum. Ducati 2.en,r.quart, r.bltÿ. Vel quod eft idem-----74. momenta. Dequibus, amp;nbsp;cuius lint valoris inrrin feci quo ad ligam,copiolius fuo loco infra fequetur . Apparet ex iftis exeplis löge aliter momenta,amp;grduiora quideah. ipfoAgricolaui^is^quibufdamafl'cribi. |
C^um dic.lib.de red.pod. datuat aureum noftrum Rhenanum—60. moments habere.EtCoronatum Italicu momea ta—62.ac dimidiam mometi partem^ Gallicum vero coronatum —63.mo-inenta.'ae duodecim momenti feptuage-fimas'.At ducati veneri acTurcieimomen ra—6$. arque duas momenri oótauas,amp; fexagedmas recipiunt. Qua? omnia quantum anodrispondu-feulisanglisamp; mométisdifiFeranr, faci-Jis ed ratiocinatio,nodriim ed iuxta mo-dum ac prafenptam t in Ordinat. rmpe' nj rationem,haec qiioquepondufculaof-dinare acrerinere.t Indeenim huiusnO' quot;nbsp;dri tralt;datus præcipuum fundamentuni hauriendum ed : de pondéré ergo in im* periovfitatoamp; receptoita habettex.ord-deann.r559. C8nb NeWfiff dllf fXMtrt'' ffbe afilbcn fo H^bergemönftil/ uiiff S^’^ mfcbßciwcbrqcfchMßfnn'cröm/ @öi(ï »npr «mfïlif^ev nul / meinungvnnb û^ ölt;lt;dWö geweVt gemfm^fl tv^ben/S''^’'' HOT |
K. BVDELÎT, LIBER PRIMVS.
67
ac manibus pcdlbufq; in contrariam,tan-quam veriorem amp;nbsp;indubitatam quafi fen tentiam, iuerunt.
Vtinam vero fimilem malfulam vncia lem faltem librx Romansaliarumq; li-brarum , de quibus inter fummos viros, propter incertitudinem vetuftatis, con-troucrtitur,haberemus,eiusadminiculo facilime pódera vetufta reftitueremus, amp;nbsp;proportionem ac fimilitudinem corüdem cum noftris ponderibusexpeditius publiceamp; palam (vtfentit quoque non vno in loco Agricola )aperire atque explicate polfcmus.t Sedquando vtvolu-mus non licet ,tolerandum cft quod vita ri amp;nbsp;emendari nequit.
DeextrinfecaMonetarum bonitate.
SV M MARTA.
yionetuvariatio multiplex eft. ^ Extrinfecus monetarumvalorde publico fieri debet.
O^antitiitemin numu potius eenfiderari cjiùmmateritim,
Tor ma reifublata interit quoquefubftan^ tia.
Valor impofititiusdebetefteVniformis. AEftimoitio amp;nbsp;valor mimperio vnifor-mithaberi debet.
7 nbsp;nbsp;nbsp;Valor extrinfecusfapemutatus.
t Redu^toniadprifttnumvalorènon nim'u Auxie inüftendutn.
9 nbsp;nbsp;nbsp;Patientu idem quod expreftiuconfenfut operatur,
lo Geliäum tonfilio prababito perpetratum li^dtincol^w.
tl Valorem bodie vfttalem retinendam.
12 nbsp;nbsp;nbsp;MaIhjh minus è duobus eUgendum.
■ 13 Valor extrinftecusperpetuocreuit.
H4d) ttsiff«« fiel) ciniclxv/bcr ein anbev« wtd)t bat / bevföc^^cn jurtditcn/ viinb fein Kdjinn^bavauffïujlettcn.
t Hicmihi in mentem venit,acerr ima iUaamp; vehemenscontcntio,ann.i566.hic Colonie inter Confiliarios ac deputatos virofquemonetalescirculiVVeftphaUci, nee non Præfeftos ac Generales ex parte Reg. M. Hifpan. ad iftam dietam ablega-tos.ortaJnter quosdifputabatur,demar caColonienfi,(iuxta quam pr^mentiona ti Brabantini pondera fua troffica eófor-maietenebantur)cuiiifnam ponderiseffe deberet. Cumqidomini deputati circuli VVefphalicireftc informati,in ea hacre-rent fententia, quod dicerent, Colonien-fem marcam oftohabere vncias.fimiliter vnam vnciam. 19. angles Colonicnfes re-cipere .hoc enimvirimonetalesoéshu-iusVVefph.circuli (inter quos quoque ( nbsp;nbsp;nbsp;_ cariff.meus parés,Renerns Budelius.lUu
1 nbsp;nbsp;19 flriffimo t i?rincipi ac D. D. Gerardo à f
* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Groifbeck plentiffimae recordatióis,Leo nbsp;2
e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dienf.Epil'.amp;c. in negotio monetæ fiddi-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter inferuiens) vno conftantiq; ore afhr- nbsp;j
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mabaof.Inftabant econtra generales Bra
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bantinijColonienfem iuxtatroficämar- ^
l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cam amp;nbsp;vnciam metientes: qui vnicuique
1 nbsp;nbsp;■ vnciævnum momentum, itaq; confequé
j ter totimarex ofto momentafuperaddé ^ j da fore,defendere nitebâtur, idq;magis * nbsp;nbsp;£0 fnbtilitati,quam rei veritatioperamda-
;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ies,vtfolet,tnimiafubtilitasveroelleno :
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerca per l.fi feruum,§.fequitur. ff.de ver
bo.oblig.l.fient.§.pen,ff .quib.mod.pig.
» Sed tandem non tantum conftantiacla-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riffimorü amp;nbsp;Nobilium dominorum depu
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatorumdiéticirculiVVeftphalici infe-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rioris,nec non auftoritate amp;nbsp;iudicio vidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rorum M.onetalium,rationibufq-, vrgen-
I tibus amp;nbsp;concludétibusadduftis, vifti ac ^ fuperati Generales,verum etiam vnciali , x, tquadam maffula quadrangular! ex ar-chino huius mclitx vrbis in publicü prlt;
duéfa amp;nbsp;oftenfa,diligentiq-,trütina,con- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CAPVT XVI.
fpicientibusomnibus,examinata (quam quot;Y~'X^ftumeft fupra cap.7. vnde pro-ego quoq; tune temporisbonis literis in- l I mifforü capitü ordo depëdct,',du-fudans,ibidem vidi) longe aliter inde in- — plicem effe monetarum bonitate, foimatijprçraiffaniopinionëmutaucrüt, intrinfeeam videlicet Scextrinfecanl-.de
1 X
m-
-ocr page 156-lt;8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
intrinfccabonitate liga ac pondère ha-élenusegimusjfupcreft deincepsquædâ 1 etiain de extrinfcca bonicate monera-rum fubijeere , Eftenim vbi liga amp;nbsp;pondus amp;nbsp;valor feu indicatura fiinul muran-turjaliquando manenre valore exçrinfe-co,vel iigajVel tantum pondus variatur: vclecôtrajvbi illis in pri^üno ftatu per-manentibusjalius monetæ valor inditur, qui reftè impofititius diciturjeoquod ex impofitione amp;nbsp;bencplacito hotninum, j Reipub'.aut VniuerfitatiS; vel t potins de publico fitatque præordinatur , de quo cap.s.fuprietiam eft diftum, amp;nbsp;eft de eo textus in lu.lf.dccontrah'l einpt.eleganSj, amp;nbsp;omnino hue pertinens. Eleda-, inquit, I.C. PauJus,materia eftjCiwus publica amp;nbsp;perpetuææftimatio ,difficultatihtus per-mutationum æqualitate qnantitatis fub-ueniret. Ita enim legendum efTejSe non q,ualitatisMolin. Dida^ Couarr.amp; aJij re-tte,contra Budæum cenfuerunt, quæ 1e-Ûio cummanuferiptisexépraribascôue^ nitj amp;nbsp;propofitat materiæ eft conuenicn-tiffima.Vultenim ibidê.(.C.in numis cu-fts principaliter non tarn confiderarifub ftantiamjautqualitatem materiæjftueau J rca’jtlîueargenteatjquàm ipfamquantita' tem, hoceft3 valorem iftum impofititiû. Facit 1. fi is cui. ff. de folution. vbi fiuc in pecunia non corpora cogitetjfed quanti-tatem ,.adeo vt numi ab ipfis corporibus videantur quafi farparati. Quantitatis quoqs vocabulo vfus eft florenc. in F. quæ cxtrinfecus.ff.de verbo.oblig.alijvocant numorum precium-, vt Vlp. in l.cum cer-tum. ff. de aur. amp;’arg.lèg.amp; l.Titiæd.tir.. Titite amicæmeœ,habet textus,cutrï qua £nemendacio vixi,auri pondo-quinq, da: i i voloi Quatro an hæredes ad præftatio-nem intégrât materiæ, aurr,an ad preciû,, amp;nbsp;quantû præftandum: compellèndi finr.. Paulus refpondit autaurû ci,de qua quç-ritur præftari oportere : auf preciû auri,. quanti comparari poteft: ali) poteftatem nominarunt,vt eft in l'.j. ff. dt coq^f ceru. loc.amp; in Rub:C.de ve.num.poteft'. alijæ-ftimationem.l.i.in fi.ff.deaur.amp;arg. leg-amp; iaLi.fF.de ialité.iuran.. Qua de re Mo^ lin.q.9i.amp; q.ioo de mutât. Monet.^ pa^ fim,motis fortiffimis faneratióibus,lic^ contra cômunem amp;nbsp;hadenus obferiia» loquendi côfiietudiné , hancextrinfecL intrinefea pecuniæbonitatem effeaedid deberedefendit. Quoniâ,inqiiit,eiustft ' propria,fpecifica fubftantia]is,amp; forma' lisbonitasamp;' effentia, quædatei efre,amp; quafublatafpublicavide licet approbatie ne remota)necefraria définit effe pecunia f vel moneta.per 1. eleganter.Ç.qui repro-bos. ff.de pig.adio. Sic in fimili dicimus, forma fublata fubftâtiam rei quoq; interire,per J.Julian.fcribit..§.fed fi quis.ff.ai exhib.amp; 1.Seia.tf.de aur.amp; arg.leg. 1. isj quadraginta.ç.qtiædam.ff.adl.Falc. Henning, Goden.conf.in ord. 109.hu.54.Nico. Euer.præf.in.loc.àdefêc.form.nu.io.. |
Quofundamento laÖo ac pofito, mul-ta fane eleganter atq; concinnc, neq; irrs tionabiliter,contra communcm amp;rece-ptam haâcnusidoftorUiusfententiâjin dubij?acconrrouerfisqu-æftionibus,qu* de valore ac mutatione monetarum, ito de tempore contraftusfolutionis, condi titeftaméti,legatirerióli,amp; fimilibuspaf firn funrobuiat,déterminât arque deciditj de quibus libro i.vberius.amp;c.. Qiiod tveroifte valor impofititius,dc quomobis nunc eft fermo,femperamp; apud oés debcatefte vnifoiniis^idemqilmpp. Gratid.Va!ent.amp; Theodof. in vcrbahrc refcripferunr. Vniuerfos audtoriras tui propofito edifto commonear, obryfato^ rumomnium folidorum vniforme pred urn poftulare,capicali fuppliciopunien-do,quiveliuffanoftræ Maieftatisaiiari-tiæcœcitareconrempferit,vel »ternald vultus,dum fraudibusftudet, duxeritvi olare.l.iC.de veter.niim.poteft. Et facit Lideoiff.dé eo quod eert.lóc-CaroL Mol-prxcit.q.9i.Addeca de quibusfiip.cap.f-Gratidianum videlicet tribunumplebiS) quodRomasindidta pœnacertum numorum preciûconftifiicrit, fummam amp;nbsp;im-morralem gloria confecutu, ita quod te-fte Gicerone,ob id multitudi ni prç cate-ris omnibus acceptiffimus extiterit.. Hinc quoqj in Imperia magna cura ftu-dio |
R. EVDELII LIBER. PRIMVS,
lt;9
diojcdiligentia femper,praciptiè verb ab anno i$59.t temporeInuiólifs.CsEfaris ïerdinaiHli,ad hunc vfque diem elabo-ratum eft, vt vnaeadenique xftimatio amp;nbsp;valor vniformisacco-nftans.paffim apud Omnes fubditos haberi poffer , de quoin §.lupra mentionaro.^ddx «bev Otefe/ U. Ordinat.de anno 155 9.Eiannii566.
ponitur. Arque idem fit in Auf eo in aura, in Coronacis,Ducatis,amp; paffim omnibus monetarum Ipeciebus, vti lyppls’, vt di-citur,Sc tonforibus,plus eft quàm notif-fimum.V idc etiam de mutatione hac ex-orbltantiin Anglia faftaanno 14 lï.Caro. M0l1n.num.7r9.
jr.'^nmdtet bcibaiCdilaauna/tc item in $.^}v.B auf |onbtnv«.annii57o.§ ^«$ «ttdflt;^^ttBCttngt;‘ó^‘WVïC. anni 157t. §. SöttBmfonbtïhdt/ anni 1576. in quibus locis omnibus tcv (ldlt;ilt;rü4hall’t/BüBa^ Bicfclbt hocllfchaBUd)/ hoc cii,augmcn-turn valorisextrinfeci admodum effe no-ciuum,traftatu experitur,llcèt tales Con ftitutionesfaluberrimx, abfque frudu amp;nbsp;débita obfeiuantia ac manutenentia.
t Quoniam veto ab eo tempore,quo g pecunia in vlu effecœpitjfemperferè eins valor extrinfecus ci euit, rar il limé verb deminucus eft, quemadmodum quoq; præter Didac.Couar.fentit Ca rolMolin. qu3Eft.91.num.19.aliasmaiori 707.1ccir-có ft amp;nbsp;hoe turbulentiffimo feculo, qigt;o omnia pelfumjamp;quafi ad extremum intc-ritum ruuut, idem quoque fiat, nemini
magno certè totius Rom.Imperi) malo atque incommode, vfque ad hodiernum tempus,permanferint : contra §.Ordina.. anni prxtafti i^óy.vbittxtus,'2ö«n«« het meni^nmiet ante fatpin^en iw-madje/'
mirum videbitur. Cui peftifero veneno non tam per importunam, nimisque no-ciuam redubtibemvalorispraefentistem Rtduaio. poris,ad cum qui vel quódam fuit,quana fi Incurrenti ac vfitato valore,in quodiu
Bd (eine tîdffe banttKibmusïiatfccp butdy BU Obïitifeit^cbïAdCl)! U'lïl/K.lt;SiMVCt-R wit «lie bnjebe (Sbwfüïpcn / ^nrftciv ©tente tnt Öbtigleiten/ «uÇ yvippïli* diem Tlmpt ? m» qnctiqem eript blêmit
multüqi conftitit, conferuetur ac tolere-tur pecunia,amp; ne eins seftimatio in pofte rü crefcat, indefinenterq; augeatur,omni bus modis,lub graui etiam poena cauea-tur atqi mandetur, fuccurn poffe ac fub-ueniri amp;nbsp;vix aliter,haüenuscredidi,fe-cundùm illud vulgare: Turpins eijeitur, quam non admitcitur hofpes. vt habet
wmanev and) einem ieten ^ebotten nnb befohlen haben / «lfolcl)e lt;£tict« mit fon* Berrnhohempeif;/ «iid) mol 4eoïBnlt;t/fe. pigUchm halten Bntmvolnyehen. Hoc eft,ineffettu.Legesamp; Gonftitutiones pa-rum profteiunt,, finon earum executio' prompta amp;nbsp;exafta fubfequatur, argumé.. c.quoad confultationem, extr.de re iudi..
amp; glolf.m Rubr. deexecut. rel iudic. Marant. part.6. vbi de executionefententix, inprincip..
t sic huius valoris extrinfeci mutati-
text. inc. quemadmodum. §.alioquin,ex-tr.deiniur.S: gloff.fina.in c.literas,de redit. fpoli. Et concordat l.penul.ff.de con-di.ob turp.canf.amp; l.generaliter.amp; l.fi pla gij.amp; ibi nart.ff.de verbor.oblig.
Cui mess fententiæ Carol.Moli.nu.79j. in hæc verba fcribens,admodum eleganter affiftitr Omnium, inquit,fraudatio-numamp; cauponationum monetx nullçte-triotamp; exccrabilior eft,quam cum pecu-, niafemelprobataamp;expenfa, intotuvel
onera abhinc annis faltem triginta infig-nem experci fumus.Dalerus ennn qui an-no 59. adsi- albos-,feuqnodidé erat,triginta ftupheros, aut i7.batzios taxatus fuit ,hodie in partibus inferionbus pro fefquithalero amp;nbsp;vitra,apud nos albis 71. in fuperiori Germania pro io.batzijs ex-
in parte reprobatur incurfu feu indica- gt;nbsp;tura: tune enim non folum publica fides amp;nbsp;mcnfuraabrumpitur,fed etiam furtü manifeftum non in vnum aut alterurn, fedin omnes committitur. quod impro-bum Hi-sHXiMv amp;nbsp;fceleratiffimum inuen-tum BudsEus nofter lib.5.Affis,meritb ex-ecratur.
Ponamusenimliberamoptimeque in-
Rita-
|
DE MONETIS, ET RE NVMARTA 79 ftitutam Rempubl. piibJico prodamare, aut expreflo omnium confenfu ,cei tura precium numorum conftituine,vcl tacite faltem,aut per conniuentiam valorem aliquem impofititium perlongum tem-porisinteruallû toleralîe. Exempli gratia, permifit thallerum Imper, pro vnde-cimvel duodecim,fcu quod eft idem,pro 66.aut 72. albis noftris Colonienf. am 45. ftupheris, vel ij.aut lo.batzijs in com-mercijs exponi amp;nbsp;recipi,pofteà verb vbi ilium valorem nimis viderit exorbitantem, Ordinationibusque Im peri jeontra-riantem, cogitet de reduélione,eandem-que vrgeat', feruandamque fore omnino mandet.Quis non candidi ac fynceri in genij Iiomoadiiertit,ex eo ingens damnum, amp;nbsp;toti communitati confulionem aeperturbationem inter plebem nafeitu ram ? Et tandem vix , ac ne vix qui dem, quæfîtum ac propofitum finem atque ef-feflum talistentatareduélio atque immr nutio pecuniarum fortietur, vti ipfa ex-perientia, nili fallor, milliesedocli fu-mus.de quo itaaliquandocccinimus: 11 £C eadetnfacih nos experientia dada Rebus in hü dubysfemita eert a docet. 9 t Quod verb de patientia ac toleran-tiaalicuiusMagillr3tus,eandemque pa rumaut nihil abexprelTo ipfo alTenfu ac permir(ionc,qiioad e(fexflum,diirerrc di xi, ita in terminisrefponderuntUod.V-niuerfitatis Papienf. in confil.fuo egre-giode mut.n1onet.num.i4.pergloir.fina. in c.i.dc trcug.amp; pace,in verbo, frangc-re.amp;’afimili itacompiobatur. Coullat Ciuitatem amp;Communitatem pro deli-lido per ipfofmet Ciues amp;nbsp;Incolas com-miflb aliquando teneri,fi videlicet præ-cedenti cófilioamp; ex propofito deliduin perpetratum dicatur, per Bartol.amp; Dodo.ad haut fada.§.final.ir.de pœnis.Nat: taconlîl.83.libr. 1.nunie.9. Corne.ton-fil. 224.num.ij.libr.4. Deciu.s conlîl.221. nume.2.Ruinusconfi].io7.nume.4.1ibr.j. Afflid.decif.376. num. i.Menoch.remed. recuper.poireir.9.numc.i24. Hippolyt.de |
Marfil.in pradi.ad S.conflante, nnme.t^' Henn.Goden conlîl.jj.nume.iî.Mynlîng-centu.4.übferuar.79. Schurlf.terna con-fil.5î.num.i}.amp; 14. amp;nbsp;conlîl.21.num.6.Zf’ fi prêter alios Dod.ad l.eiuitas.ff.li cert petat. Simili modo tenebuntur Ciuitas amp;nbsp;Communitas propter folam tolerantiani amp;nbsp;conniuentiam,perferentes ac tolerantes tranfgreflores, eofdemque non cafti-gancesac pu nientes. per Bald. amp;nbsp;Abb. ii* c.cùm diledus, extr.de ordin.cognit. Félin.in c.diledus,cxtr.de limon. Afflid.d-decif.nume.3. Parif. confil. 21. nunie.p-Natta conlîl.494.nupi.2. lib.j. amp;nbsp;d.coufilgt; 83.nu.10. Zaf.loc.præcir» Quo facit Regula amp;nbsp;ad illam feriben tes,Qui tacet,amp;c. lacob. de Cancenat.in Singul.Iur. qiiæftio.9. libr. 1. Cacher.de-cif.i79.1.fæpè. amp;nbsp;ibidem Zaf. amp;: alij, ff.de re iudica. Iaco.Bich.Aphorif.49.Schurfr. 2.confil.98. Siue ergb per publica procla-mata, atque ita perexprelfum confen-lum, fine per conniuentiam quandam tacite, valor ifte exterior augmentum fiun-pferit, perinde quoad effedum rei habe-bitur, eædemque incommoditates, fi re-dudioni nimium initamur , fequcntiir, d.confil.Papien.num.u.de hoc vide qux-dam 2.1ib.cap.2o. t Curer ergb Impcraroria Maieftas, ii Principes Eledorcs,omnisqueMagiflri-tus in eo gnauiter incubant, vt videlicet pecuniarum Indicatura,hocell„vt dixi fuprà, valor ille impolît lus amp;nbsp;vûiali$,(fe ciindùm Carol.Molinar, contra Budrum, qui pro valore incrinfteo vocabulo illo eft abulus, )non tam augeatur, vel etiam deminu3tur,amp; ieiunioratque exanguior vcfic loquar, fiat, quàm vt in præfenti flatu accurfu hoc tépore recipiatur,quan tumque fieri potefl, vniforraiter confer-uetur ac retineatur. Quemadmodum enira non minorent virtuté elTe dicimus, quam quærere,parta tueri; Et vti Medicorum Iludium in prarferuandis corporibus humanis ab im minentibus forte morbis,laudabileamp;fru giferuni |
R. BVDELir, LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71
|
giferom cerifetur, iuxta îllud Ouidia-num: Principijsobfta, fero medicina pa-ra£ur;Cùm maJa per longas inualuere moras. Bodem modo in hac communi rei ^* numarias peftefaciendumjtfiequeèdu-obus maJis minus malum eligendum ac fequendum efle, mea fert opinio, c.duo mala.amp;c.nerui.ïj.diftinc.Nico.Euerhar. PræfesMech.confiJ. 114. in fine, maxime cum reduâiones ab initio amp;nbsp;ante muira fteulatentatçac motç,nullo vnquàm tem poie, vtdixi, fœlicera optatumque exi-tuni fintconfequiwæ : rron exiguo reuera tarn PriBcipum,vt dixi, amp;nbsp;xrarij publici amp;nbsp;Vniuerfitatis, quàm omnium fubdi-torum incommodo amp;nbsp;damno irreparabi-lijquibus prouifum fatis erit,fi modo valorem vfualem,tolerabilem ramen,amp; no nimis exorbitantem,fuis cancellis indu-fum amp;nbsp;coérGitam,inuiolabilematqu£ integrum contineamns, conferiiemusque. Quas etfi non omnibus accepta fore, cer-tomihi perfuafum habtam : Imperij e-nim Ordinationesderedudione numo-rumnonparum etiam funt follicitx, vti paffimex ijfdem eft colligere: attamen faniorumiudicijs, remque ipfamexve-ris fundamentis examinantibus,hçc com placitura neutiquam dubito. Quopaâo *3 t verb valor ille extrinfecus in his parti-bus multis retro annis femper creuerit, amp;nbsp;nó fueritdeminutus, hoceft, Germa-nic€loqu€ndo,ßu(t)f3er bnb nlt;f gering* flt;b^(ïl9lt;» worbe»/ oftendemus fuo loto. De forma feu charaâere mimil-marum. ^FMJU ARIA. i Torma quid fit,eam^ extrinfeeit bonitati affiribendam.
|
S Romaf/rimum as,deinde argentum amp;nbsp;au rumfignatamfuit.
S Genuenfee qualiter numot fignaue-rint. ^ lanus tn ItaUa primum as figna-uit. sa Chara^eris definitio,. fecundam Sloiina-um. ft Pormamonetaquidfit,. sa Parma quadam iu.xta Ordinationes Im~
sy Pormaruns diuerfitat non facit ,vt nanti recufari pofimt
CAPVT DECIMVMSE- PTI MV M. Q' V O N i A M fiiperius cap. 7. forma feu charaóterem,qui numis impri-miturpaffim,nontam intrinfeca: bonitati (quemadmodum nonnulli ex Scriptoribus voluerunt) quàm extrinfe-cx afleribendum effe prasmifi, cui eriam Molinx.quxft.ioo. nume.767.fubfcribir. Iccircó in hoc cap.reftè Sc conuenienter de eatraßatioinftituirur. Poteft autem forma in hune modum non incommode defcribi : Quod fit im-preffio, vel ipfum fignum publici chara-éferis ,.aiit inferiptio Principis, autho-ritate publica, non autem priuata,mone-tx paffim indira. Brun.de monet. inim.iT. amp;nbsp;r. 1.if.de contrahen.empt. ibi,forma publica percufla,amp;C. Hottoman.in li-br. de re numar. de figura ita loqu-i-tu-r : Figura (qux ead.em amp;forma, amp; exh- |
|
DE MONETIS, ET RE NVMARIA 7* caslatura, amp;nbsp;fignum, amp;nbsp;effigies^ amp;nbsp;character appellatur) dicifolct, qua impreffa numicuiufqueauCtoritasdefignatur,, Præfciendum hic eft, apud feculum prius,non fignatampecuniam,fed rudern acfîmplicemmateriam, iuxta eins pon-dusatquemagnitudinem, invfu fuifle. llludenim Ariftoteles Politic, i. innuere videtur,dum inquit : Ad permutationcs faciendastalealiquid compofuerunt inter fe dare amp;acciper,e, quod vtiliû quip-piamexiftens,haberct vfum commutan-di facilcm ad vitam,ceu ferrum,amp; argen tum,amp; fi quid aliud cale: Primo fimplici-terdefinitü quantitate amp;nbsp;pondéré, poft-modum veröetiam figno impreflum,quo j _amenfuraliberi e/Tent. Nam fignumpo-fitum eft ad quantitatem demonftranda, QuodipfumCaro.Molin.annotauit quæ-ftio.9z.num.19. Initio,ait,fimpliciter pecunia amp;nbsp;ruditerdcfiniebatur,certa mag-nitudinciSc pondere, poftmodum vero propter niiniam incommoditatem pro-bandseScexpendendæ materia:,pecunia fignata eft, publico charadere impreftb, quoadidoonere ■^ü’MkTf««’, menfuratio-nis amp;nbsp;probationisdefungerentur. Atteftatur idem Plinius lib.3j.cap.5.vt fuprlquoquenotaui.ybi incertum effe fcribit quifnam primóex aiiro denarium fignauerit,in hæc verba : Proximum fce-lusfecir,qui primus ex auro denarium fi-gnauit,quod amp;nbsp;ipfum later audore incer to Pop.Rom. ne argento quidem fignato ante Pyrrhum Regem deuidum,eft vfus, Libralis, vnde etiam nuncLibella dici-tur, amp;nbsp;Diipondius appendebatur affis. Qnarexris grains pœna dida, amp;c. Plura ibidem hue facientia fequuntur : de qui-busvideeundem. Et apud Didac.Couar. i.cap.vet.coll.num. Hoe ipfum prastcrea ex fæpèallega. verbis l.i.ff.de cortrahen, empt.infertisapparct. Olim enimnóita erat numus.Qu a de re vide Franc.Conan. libz-cap.s.Match.de Affiid.j.feud.tit.quç funt Regal. §.monctæ.Tyraq.de retrad. ligna. S.i.gloff. lp. num. 9. Virgil.Polid.libr. a.de Inuent.rer.cap.zo. |
Quoniam veröde ijs, qui primö tam apud alias genres, quàm etiam apud Rlt;’' ) manos numos fignauerint. Georg,AgriC' in lib.depretio mctall.i. quardamelegJquot; ter feripfit : idcircó placuit mihi, illaail verbumtranferipta, hie inferere. Liben' terenimaliorum colledis atqueinuefl' tis, occafione ita fuadente, vtimur, nO' ftrisqueea accommodamus. Ait,In Europa,vt Agiofthenesferibiti Naxij primum nummum perçu(ferunt» vt au tem Strabo memoria: prodi dit, Ph*' do numum fignatum cum alium, turn af' gentcum inuenit: Sc quidem in AEgifi* Infula, vtEphorusait , quidam tarnen £' richthonium quartumAthenienfiuinRf' gemprimo numum tumin AtticaRegi®; ne,tum in Lycia fignafte,memoriae prodl derunt. Sed alij ab ijs diflentiunt, amp;nbsp;1®' num Regem Theflaliæ primum auruniSf argentum fignafte dicunt: de qua reLæ canus feripfit his verfibus : Primus Theffalu ReHor teUarii Jonas, Informam calida pereußn pondera mufit Pudit ^argentum flammis, aurum^u»“ «eta t rfgtt, amp;nbsp;immenßs coxit fornati bus iff4, llltc quad populos fee 1er at a impe^itin4f' ma 'Diuitias numerare datum eß. Vt autem Phido Aegintæ monetx in' uentordicatur, vt Naxij propria:,vt amp;■ richthonius Attica: Sc Lyciæ, vt lonos Theftalica:, tarnen Plinius fcribit,igno- . rari cum , qui primus ex auro denari' urn fignarit.Nam,inquit, vtpauloante, jj Ex quibusverbis intelligtmus,tRoina-nosaes primum fignafte, deinde argentu, poftremo aurum.Etfi verb numum argen tcum,vt Varro in Annali feripfit, confla-tum primum .aSeruicTullodicunt.-tani® ab eo fignatum fuifte non dixerunt.Qna-reVarro non frangit Plinij fentcntiamilf tern poie,quo Romani argen to fignatov-fi non fuerint. Sed æs in Latio fignatum fuifte longe ante, quàm Romulus vrbem condidit,quidamtraduntmemoria:: amp;nbsp;quidam, vt Eutropius prodidit,3 Satur-no,vt |
R. BVDELIl LIBER PRIMVS.
7Î
no,vtvcrbMacrobius ,alano, quiSatur-numnaui adueftum hofpitio exceperat. Vertun ab eis diflentitOuidius,qui fical-loquitnr lanum in primo Faftorum:
Altera ß^nata cïi,AlterafoTmit biceps.
Cui rcfpondetlanus,
TSSafcere me äuphei paffes in imAgine rftxit, Nt vetus ipfd dies extent.affet apiis.
Call ff a fAtii fupeteïi,'ï.bitft,umtAte vemt ad amnem,
Antepererratofuleifer orbe'Deus.
Kat ego SAtumti memini tellure receptie, Cecht thus regnii à loMcpwï/ïtóerat, Iwtie diH^enti manfit Satiirnia nomen,
ra imaginem Imperatoris Cunradi Secundi, quod ille earn fignandl poteftatem ipfis anno m. c.xtv.tradiderit. Haftenus Agi icola.Vide quidam hue pertiné-tlaapud Coraf.lib.mifc.^cap.i}.
De formis etiam amp;nbsp;inferiptionibus va rijs ac multipllcibusRomanorum numo-rum infigne opus conlcripfit Hubertus Goltzius Venlonianus, ex illis Roman. Cifar.hiftorias colligens, culus memini quoque in principio huius libri.
Strabo refert Ephorum feripfiffe in E-
Difle (jHo^j csî Ldbüterriî latente Deo.
At !zoK4 pofterittu pi/ppiwi fcrwrfait in dire Hol^tiü aiuentum telltßcAta Dci.
Itaquehis verbis lanus poftcritati,nó fibi,non Sâturno tribuit. Romx autem SeruiusTullusæreos numosprimusper-culfu. De quare fie Icisbit Plinius ; Ser-uius Rex primus fignauit scs, anteà rudi
ginaïnfula primo aPhilone fignaricœ-ptum fuiffe argentum,Ianum verb tin Italia primum omnium fuafu Saturni,
quem hofpitio accepcrat, pecuniami-ream fignaffe ,cuius nota exaltera parte fuit lanus biceps, ex altéra autem ro-ftrum nanis ,qua veftus Samlusdicitur : quamuis fmt, qui malint pecuniain lani Satumique rudem fuiffe,amp;fine figno,fed pofteros in eorum memoriam tail nota
vfosRomiRemeustradit. Signatum au-( tem eft nota pccudum,t vndeamp; pecunia appeUata eft. At argentum feró efle fig-natumRomi,Liuius auftor eft,quibus verótemporibus id faftum fit ,explicat Plinius hisverbis, Argentum fignatum eft annoVrbis cccctxxxi 111.Quinto PabloConfulc:quinque annis antebellum Punicum.
Poftremóverb aureus numusRomi fi-
fignaffe.
Quibus addi poffint ea,qui habet Mo-linius num.795. amp;nbsp;num.prxceden.795.V-
bi in hune modumehareéterem définit ; Charafter eftfignum publicum, fine publica auftoritate impreffum, amp;nbsp;authora-tum,ad certificandam publice amp;nbsp;vniuer-faliter de probitate qualitatls publiée definite amp;nbsp;requifitxin numifmate taU-
gnatus eft, de quo idem feribit Plinius;
7 Aureus numust poft annum Lxu.pereuf-fuseft,quant argenteus,hoceft annoVrbis n XLvi.T.QuintioCrifpino ,8eM. Claudio Marcella V. Conf. Sed Venetos annoaChriftiortu D ccccxv.primb
ter fignato , amp;nbsp;confequenter dcvalore publiée impofito tali numifmati . Et fie forma monetæ nihil eft aliud, quam teftificatio veritatis amp;nbsp;iuftitiæ ipfius monetae ,amp; que iniongum ibidem, côtraVrin cipes amp;nbsp;quofeunq-, hæc non ita arftè ob-
aurum Sc argentum fignare cœpiffe,eam-que poteftatem illorum Duci Vrfo Secun do,qui Patriarchus vocitatus eft ,dediffe, Imneratorem Cunradum Primum ,Philippus Bergomenfis in Annalibus fcrip-' ptum reliquic. t Genuenfes item pri
mtun monetavfos fuiffe,cum Papienfi-
feruantes,fed contrat iahuic iuflitix Reguli fuadentes aut tolérantes,deducun-tur.
tHincin Imperlo tempore Perdinan- ^^ diCifar.lnuiftifs.anno 1559 cùm nouas quafdam fortes monetarum excudi placuit,cum fuis inferiptionibus, for-mis,circumfcrentijs ,amp; numeris,, prout ibidem habentur, ad euitandamomnem
bus communi,pofteà numos amp;nbsp;aureos amp;nbsp;argêteos pcrc«lfiffe,qui altéra parte cru-cemRelpubl.infigne,eïprimebant, alte-
falfitatem , cas formandas foreordina-uit.
tPeffimè itat^ue illlfaciunt,amp;falfita- ij
US
|
De MONETIS, ET RE NVMARIA 74 tiscrimen Donleuecommittunt, qui ali-arum Principum formas feu charaderes fraudulenter aufiique nefario iir.itantes arq; vfurpantes,numosfuos fabricant,in intrinfcco valore leuiorcsac peiores,arque ira aduherinos. Atteftatur idem Gabriel Bicl in traita, de potcfta.Monet. in prin.amp; Ioh,Aquil.cap.9. Did.Couar.cap. 8.de mutât.Monet, Itahoc noflro dcploratiffimo feculo importores (îmiles inuenti fuerunt,qui gt;4 t aliorum Principum imagines ad viuum cxprenas,fuis numis multo debilioribus imprimi curauerunt. Inter quos vous no infimæauftoritatisMoneta?cudédæ præ-pofîtus,mihi optime notus,piodijc, qui Jimili impoftura vfus, S.Geminiani ima-gincni viuam aiireis Coronatis impret-fam,fiiis aureisin auro,quostiinctempo-ris magna copia percuiferat , infigniri procurauit, mutatofaltem eiusnomine, pro Gern in ia no, S.Lambertum Epifco. amp;nbsp;Patronum Diœcef.Leodienf.infigens. Et vt tales aurei in auro cum coronatis præ-diftis inpondereconuenirentfert eiiim. leuis inter noftros amp;nbsp;tales aureosfaltem duorum aut trium momentorum differentia) iafturam iftorum momentorum facere non curauit,modö in eodé extrin-feco valore cum ittis Coronatis potuif-fent exponi. Sed licèt homo' audacif/iraus non om-nino impanè euaferit, dignam ramen fa-élo fuo maleuolo(habuitenim patronos, vltraquam parfuit,.fibi allißentes) pce-nam non'tiilit.Optandum foret,vtad has Sc fimiles fallitatcs Principes aduerte-rent,eafdemque flrenuè atque acerrimè, inftarquelxfat Maieüatiscriminis,puni-rent. |
if tHincamp;ilÏa exfurgitquasftio,Anne videlicet propter folius formçdiiierfita-tem,quæ numis impreffa eft, licet recufa-re pecuniam,modö in fubftantialibusnu mi conueniant?Exempli caufa,Ponamus mutuum contradum effe ducentorum rhallerorum ImperiaJium,amp; datosfuif-fc thallerosab anno 1566. in vrbehac Co ^ieafi ad.hxc.vfq,ue tempora, ftampa-tos,adueniente termine folutionisquot;,debitor offert thalleros in intrinfcco valore non dilfidentcs, fed forma tantiim ex-teriori diferepates, culi fortefucrunt in Ciuitate Aquifgranenfi , aut Leodienfi) cum infignijsamp; inferiptionibusfolitisà confuetis, qurritur , Arne tales th.ilkri inuito creditori refte poflint obtriidi?Et refpondent communiter Doi2o. Sit non creditor inde aliquod damnum fit pai-furus, nec pra-cise fuper aut de forma ft conuetum,debere ilium talcs numosad-mittere.Eftcnim,vtab initio attigi,forma, non ram intrinlecæ ac fubftantialir qiiamextrinfeex amp;accidenrali bonitau affcribenda .-ideoqs minus curanda,atqr ira paflim inter Mercatores obferuatur. 1 enent idem Dodl.in 1.Paulus.ff.delolur-communiter, amp;nbsp;Francifc.Curt.flatimat initio,num.5.de Monet.Laud en f.num.ni' 'lt; Alb.Brtin.Jimit.i.nu.3. Did.Couar.cap7-§.vnic,aum.i.dc mut.men. DepedelVlonetariorum.. SVM MARIA: ^ Fes Monetariorumquudteatur. 2 Fes quorundam numorumfecundum IHF perij Conflitutiones.
S Pes vmus erneigeri guaUs. 6 Pes hallerorum neßrorum modertiotutf qualis. Z Fes thaUerorum ImperiaHnm tradit^ tur. g Thalleros qui primumpereufferint. 9 JnpedeconfenfiuBrabantinorum cutnlquot;^ perio. lo Pes aureorutninaurodeelaratur. Il- Aurei tnauro quondam, noßris modef»'^’ praßanttoresfuerunt. 12 Pespraßriptus déclarât quantum d^ ^^^ Mpuri auri conßetatur. u rt^ |
• K. EVDELll Ll
T’es duc lit or um prxmor.flriitnr. Üuciiti quoi ex murc.ipuritfiMt. Coronsuorum Trunacorum fes defiribi-tur.
Coronet arum quos vacant Clt;efareos,tgt;es. De Equitibus Geldrtacis, ©cttVifd)« Svcibcv-
T’esgroff'it.an verb mumtieris pecunia for, mandtti fit,mult um referre.
Aunfabneertum pedem feruare tenen tur.
o Aurifabri quaUter po^int , vel non pof-fint monetM iiquefabtas, fuis vfibus ap.. pheare.
CAPVT DECIMVM-O CT A V V M.
IN omnibus paffim Rcgnis,Prouinci)s benequeconlhtutisCiuitatibusac lotis paffim,in quibus moncta aurea vel argetea haftenus fuitcufa,amp;adhucdum fabi icatur,certx ordinationes (nos pedé Germanité vulgariter fuj] appeUa-mus) ereftx fuerunt,quorum pedum intuitu, quafi ex prxfovipto Magiftri mone-tales iuas monctas tudere,pedeinque ibidem figere fubgraui poena tenentur,de quo pedc in præfentiarum nonnlhil di-tendumnobiserit.
Be pedeflorenorum 6o.crucigerorü. eorundemque partibus.
Vt verb de ida Ordinatione,quam Or dines,Statusque Imperij aliquoties præ-mentionatof anno i5S9.reoepei unt,aga-mus,ftatutuspesfuit ifte,vtnirnirum nu-, mus argenteus per totum Imperium eu-dcretur,qul pro6o,eruoigerls,hot eft lï. batzijs exponeretur, efletque quoad li gam i4.1otonuin,amp; i6.granorü,fcu quod idcmeft,ii.denariorum ,amp; granorum 4. quorum nouem turn dimidiomaroâ pon devaient Colonienfem: atq; itaex puri ar ' jgentimarea tonfieerentur detem floreni batzij ad i5.batzloSjamp;: crutigeriduode-cimeumdimidio.
SER PRIMVS; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JT
t Setundo, eius integri florenimedic- * tas 30. trutigcrorum fieret, quorum numero i9.marcam librarent,amp; puri argen-ti i4.1otoncSj 16. grana contlnerènt : Ita-que ex martopuriargenticonfioerétur, vti fupra.xo. floreni, ntbatzij.
Tertió, fex denarij frabriearentur, valentes vnum florenum,amp; quilibetiftorû pro lo.batz. exponeretur : itaquemarca contincret tales 57.denarios: in valore intrinfeto i4.1otoncs, amp;nbsp;16.granahaben-tes:amp;na,quoad martam puri argenti, eadem eft turn fuperioribus ratio.
Quarto,denarij n.pro S.crueigeris, in marta 114.ex iftiSjargenti puri, vt fu-
pra.
Quintó,a4.denarij quilibet pro 27. crutigcris exponeretur, amp;nbsp;martam 114. penderent: atque itamarca puri argenti ad 10.flor. amp;nbsp;lo.eruoigeros tranlcen-derent.
Scxtó,so.denarij quilibet pro i.cruci-geris, amp;nbsp;155. ex iftis faterent martam, ex puro argento continerent odo lotones, feu fex dena. itaq; puri argentimarcaad 10,flor.amp; ii.crucig.tranftendit.
Demum,vnus denariolus,qui crutigc- $ rus fimpliciter nominaretur, fieret, amp;nbsp;ex illis6o,florenum effleerét, marta ex iftis rcciperet 2457 numulos, iftiusgeneris haberétqiex puro auro 8.lotones, feu fex dcnarios:ita ex marta puri argenti fabri-carentur io.flor.amp; 16.crutigeri.
Demultiplicitate denariorumSz Or-dinantia eorundem, pront in diuerfis lo-cispaffim in Germaniacuduntur,ibidem leftor plura adiefta inueniet, quó eundé remltto.
DcHallcrorum pede.
t De hallcrisnoftris quondam percutl folitis, babetur in ÿ.^teme« fülle AUd). d.ftaOrdinat. Vbicuilibet habenti ius endendi monetas liberum relinquitur, taleslcuiufoulas fortes, fetundum patrix at loei tonfuetudinem,fabritare, lub ilia tarnen annexaconditione,vtmarta ar genti puri non tranfeendat flor.ii.amp; tru-cig.quinqiifedhïtiu his partib. propter
-ocr page 164-7lt;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS, ET RE NVMARIA,
|
frequensSr nimis exorbitans augmén-tumvalorisimpofititij vulgaris, omnium prope fpecierum numifmatum,obferua-ri tam ftriélt',abfque magnoincommodo nonpoffunt, DcThalIeris. t De Tlialleris noftris Imperialibus diu multumquedifputatumamp; traftatum fuit in Iniperio,aiine videlicet tales mo-nctarum fpeciesforctrecipiendar,an potins perpublicaproclamata improbâdæ amp;nbsp;prohibenda?. Et quamuisex Ordin. Imper. Augufta: habita anno 1551. in ^. OBcitcrö fofc^Clt conftet,Status Imperij ne vlteriusnumi tales, quos primo à Yallc loachimica,. IoachimicosthaIleros,po-fteaverbSaxa-nicos,Brandcburgicos, alijsque nomini-bus vocabant, in Imperio cuderttur,fub grauietiam poenaviginti marcarum au-ri puri,amp; amiffionis priuilegij monetan-di, fancitum, illudque nonnihil an. 1559.. ^.57(ld)bfttt:dbet. mitigatum,amp; vt tole-rentur, ac cum alijscu/isnumisincom-niercijsijdemexponerentur,curfumque haberentjOrdinatum fuerit,demùmta-men amp;nbsp;annoquidem 1566jnlt;Comitijs Alt gurtanis ab'eo vnanimi confcnfu Status Imperij receflerunt,amp; in modum fequê-temdeijfdem thallerisordinationem fe-cerunt. ®i’iiinaf}) biUH'n nur mnö mit lt;bncn/winamp; 1« fiel) btnwtamp;cr nut »ntf (nt* ((^(cjfen/Se ßenz orbnen / viinb wellen/ bnp bevurte ^ bit lev/ ßrtn^/bnlb/obcr ert* KV/ nebdt dnbern in bentiWnn^ iSbift gcortnctdi fünfen vnnb forten/ «ebod) benfelbi^en tn^leidjev óÖKbnnb gebult/ óemun^t/g(fcl)f43en/»nnb in bejafun-gen fur ivertfebniff / inbaft vrelbernrtev S)îûnftorbnung/ gegeben »nnb genommen werten foilen : 21(0 nemlifb/ein gmv ^er'^^lfiUev/ bereit ein(tiuf fecibna aebt èren^er gelten foUen/anff bie^oUmfel) Q)?arif gebennebt (inef / vnnb fein bab «en vievieben iotl;/minb vier ©rein/ wire |
bie fein €D?arcf anfgebraebt vmb je^e» ©nlben/ vnnbatv01(f (Sreu^ev. Sequitur ibidem de medijs, amp;nbsp;quartis eorundem thallerorum. Hoc eft in effedu: ThallC' ri hadienus quafi impermiffi,in pofteruin cudercatur,i5i: cufi pro ImperialibusM0 netisexponerentur,in extrinfeco valo' read 68.crucigeros,vel quod idem eit batziosdecern amp;nbsp;feprem,vel, vt apud nos obferuatur, 5i.alb. apud Brabantinos verb amp;nbsp;Inferiores,jo.ftupherosi Eorun-demthallerorum oifto,marcam ponde-tarent,amp; puri auri continerent 14. loto-nes,grana 4. vel,quod idem clt, 10.denar. 16.grana. Et fie ex marcapuriargen-ti 10. flor, batz.ia-r. crucige.feu quod in idemrecidi.t,nouem tales tliallcrilm-perialcs fabricarentur. De quo vide §■ 5flemlicl) alfo/tc. In præcitat.. Comit-Augulhdeanno 1551. tHorumnumorum meminit notabi- * liter Georg.Agricola, in fecundo libr.de pond.amp; tempc. monet: Superioribus, iO' quit,annis.SliconesComitesin Valle Io achimiea,æquèic Saxomim Duces inMi-fena, ex befle Erphurdiano, fgnarunto-fto numosvncialeSjfedecim femiuncii' les, duo amp;nbsp;triginta didrachma, eiiifdeffl ponderis numos. Similes hodie percutit Ferdinand.Princ.Auft.amp;c. Inter quos,vt hoc obiter, addam,. reperiuntur hilce temporibnsfabricatinon pauci, qui tain inlpondere, quamjliga nonnihil defici-unc,quodmecum multifummoperêai-mirantur,eflet etiam emendandum. t Hane Ordinationera ex parte Reg' ) Maieft.Brabanrini, quemadmodum in Comit. Auguftanis,§. penultim. corun-dem fe fadluros fpoponderant, ad hanc Vrbem Colonienfcm, amp;nbsp;CirenIi Vveft-phalici DeputatOS D. Confiliarios pri-didl.anno fexagefimofexto ablegati, re- ceperun t,eandemquef lieètfub ifta cau-tela, vt ram noftri, quàm ipforumthal-leri non pro triginta, vtplacuerat, flu-pheris,fcd pro ji.exponerenturjobui)® vinisamplexi fuerunt, fed pofleàcolore nefcio quo qua:Iitoamp; praâicato,ab egre gia^ |
|
îl.BVDELII LIBER PRIMVS. gia amp;nbsp;prudenter, meo iudicio,excogi tara amp;nbsp;initaOrdinatione ifta recelferunt. Ex quo quantum mali amp;nbsp;confufionis in re nu maria poflea in imperiofubfequu-tunifit,res ipfa Joquitur,amp; indiesnia-gismagifque experimur. Deaureisinauro. Deaureis præterea in auro talis Or-dinatioinlmperioeft recepta,de qua inComitijsprement.anni.jÿ.^.^CtVCV. hoc pafto habetur, ferner hießU(fût SOJiinfj bclan^fnbf / twei) bcm tie vier Êcbiivf. Ml Sî^ein/vn ber anbern Œcîjuv* finden/ §ût(îtn viib lt;Stf nbe ßfilbeu/ bie fliifr ben pOxinife^en ©oft^utben bie «h* KnrejHficrtf^rtbcn/inrfctjffmanfFrtcl)» K^fm fpfrth iîanht baffitß bcfimben. ©a» bellebenaiid) war bnnb offenbar t(î / ba^ Van fanden pareil hero ne leant reef au ff Ovheitufebe Schnrfnvfîficljf/^nnb ben feiten ßletd)/ ton ßebalr Vnbgewrdje/^olt* gnlben gefielt ober reguliert fein, ©ofoß t^rfelbig goltgulben in feintm wefen bleiben / vnnb wie vor/ hurel) oie / fo golf 50-fdjlagen haben/ genuine werben/ ber ge* palt bas jwer vnnb flebeniig fînef fcl)ott au^bereibt ein (Solnifcfts ÇOîaref wegen/ tnnban feinen halfen/ achtjebeufarat/ worein / baßifi jwolff loith fed)« övein. Sequitur in ƒ. .hitauff fllbfcß ^Bunb feilen biefclbe golfgnifben in fauffen vtib Verfatijfen/ nithehev ban vmb vuuff bub’ ftebeneig freutet aufjgebenvnbingenont, wen werben. Eadem habentur in Co-niitijsRati.bonæann ijyd.ÿ.'^înbauff fonbern amp;c,celebratis. Hocdicitur , Marcaaureorum inair-ro,infecontinebitargenti puri carados decé amp;nbsp;ofto,amp; grana feXjhoc eft Jotones 11.amp; grana fimiliter fex.Olimjquod neg-ligcndü non eft,amp; quidem ann.144i.fol. in ordin. i8.^. ^cem WOU aucV» pro vt |
T7 inComitijs Francofurd.fuit concorda- ^j turn, percutiebanturaurei in auro,tqui continebant caraftos decern amp;nbsp;nouem, vttextus ibidem manifelliffimeindicat amp;nbsp;exprimitjamp; numi iftiufmodij qui ho-die adhuc extant idem teftântur. Quantum vero ad pondus noftrorum aureo-rumin auro attinetjCorum 72. mareain vnam Colon.faciunt, quemadmodum repetituextatin Comitijs Ratifponnéf. amp;^. 53nbau^fenbernannii576. tHic fi fcire defideras quotaureos ta- ,j les ex marca puri auri fecundum prx-fcriptum pedem amp;nbsp;ordinationem Ma-giftri Monetalescudant (in eo enim prin cipalis artis monetandi pundus, eftedu-alis vis, amp;nbsp;radicalis ratioconfiftit ) per infignem illam Regulam Aftronomis,A-ritbmeticiSj amp;nbsp;paffim inter mercatores vfitatam proportionum,quam detrivo-cant, facile te expediesjitaad regulam collocando. Ex 18, Caradf. amp;nbsp;6. granis facio aureos inauro. 7i. quot proueniunt ex marca auri puri. 24,Caradt.refolue primum 18. Caraóf. in grana, hoc enim eft vnum de fubftantibus regular prædidæ detri, vt in nominepriornumerus, cum tertio om-nino conueniat, remque eandem deno-tet,adde deinde quaefuperfuntgrana. ^. Et hoe pado prouentum ad Regulam pone. gf , aur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g.^ 2Z2-----72 dant. quantum------288 Et operatione faóta, exfurgunt, aurci in auro —---95 cum iHafradione Uiquæquartam propt efficit. Deducatis. Eftt practerea in Imperio rccepta Or- ij dinatiodeducatis t31is,quorumeo tempore quo llluftrilfim, Princepsamp; Dominus, D.Salentinus Comes Ifenborgicus, Scc. Dominu.s amp;nbsp;Patronus mens iiigi ob-feruantia mihi colendiffimus , diocæft Colon, laudabiliteramp; fummacumma- K 3 ieftate |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 7* ieftate praceflet ,in(îgneni copiam,ali)s licèt redamantibus, amp;nbsp;fruftra impedire illud conantibus, Tuitij excudi procu-rauimuSjlftorum vnquam ducatorum ex vnamarcaColoniéfiliunt numéro—-67. intrinfeci valoris carat.15.amp; gran.8.quâ-uis patritius ille Nuriberg.Bilibaldus in fui traéla.prifcor.numor.æftimatjVnga-ricos ducatos auri pu ri tantummodo. zj. CaraéLeontinere male afîerrat. hidiica-ti deberent expendi faltem pro —104. crucigeris.ita enim textus Ordin. præ-diedeann.59.habet, ferner biftteiJft* (idle ©«ntt jin iXeidj in ihren Uiv hen m ©catchen hohe golbet fallen 1)4* 6en/»nnh hteuortin «zeitigen ùèdfh and) ISmcaf en gemöndg worheuz fo mogen fi t Ijinfuroibm .Çieiltgen iXetd) and) 3efd)14 gen mereen beraelhilt/öa^ jtehen viinO feebjig fd)on an^bereiht (inef / ein Êôlnf# febe inarcf Stegen/ »nh lanter fein / Crep vno jantig f4r4tl)/4d)f ßvein l)4ften / vnh von niemanöt mn^ (ïanbf ober mefen^ hie feien / an^ ben ®hin^en medi^leinz fanffen/bnb verfanffen / ober fon(l inbe» sailing hoher nifl)t/ ban vinb honbert bnb - Vier freiner genommen / vnnb an jjgehen iverben foUen/aber lieber mb geringer m-Sonemen vnb an^geben/fof menniglidjen benorfïihen. Dehisquoquerepetitum reperitur,ann tszo.lnComit.S'pira: habi-tisin^.'X)4öand)ttgt;tr. Qijot vero talium aufeorum ex mar-ca puri auri per Magiftros monetaics per cutiantur,hot paóloinueftigabis. Dico ----aj Carat. amp;nbsp;8. grana exhibent mihi 6y. ducatos,quotprabebunt 24. Ca rad. Et caleulatione debito modo fada pruueniunt aurci----68 fere.at* quehoc minimum non curandum. DeCoronatisFrancicis. t DeCoronatisin GaIIiacufis,nosvo-camus,5r4n^ó)tfd)e j^rónenz talis eft |
Ordinatio.Horum finguli,non attrit^ fedi,aut alias in pondéré deminuti, quoniam momenta--yi.appeO' dunf.lccirco marca vnacomprehendit ex illis.------68 1. Coronatos,amp; puH auri--22t Caraél. Diligentiexi' minatione amp;nbsp;caleulatione fadta, coiv fequitur ex marca vna puri auri de — 24.Carad.fieri------73. amp;aliquanto plus ex illis. De Coronatis quos Cæfarios vocant. tAdhæc ordinauit inuidlifümusq.Cj faramp; Hifpaniarum Rex Carolus Quintus , nodro tempore Coronatos ,quos nosCæfarios, vùlgariter noftralingiH .SÇeiferg.KrÔnennominamus,meminit-que illorum Didae.Couar. veter, col. Numifm.cap.3.^.1. Hihabentex auro puro------22. Caradl. Itaquehocau-rum dicitur duo amp;nbsp;vicenarium , Et marca totidem fere, pro vtde præiniffis eft diélum,conficiebantur, auroergo puri continet marca tales--------74.Cüi'0-natos. De equitibus Geldriacis. tParens etiam meus, piæ recordatio-nis, ab hinc quadraginta circiter annis, eo videlicet, tempore quo Carolus Duü Geldrix in partibus illisgubemaculate-neret, Horenosfecit Ruremundxaureos qui Equités Geldriaci(®e(brifd)f3viT bcr)vocabantur,amp;adhucinterM£rca-toi'cs , licèt rarius, viluntur, quorum præferiptus pes talis erat. Continebant auri puri-------.14. Caradt. amp;nbsp;quilibet ex illis,pendebatduos anglos amp;nbsp;vnani troiam,hoc eft momenta. 68. Ita marca Colonienfis recipiebat yil. floren. ex illis.Et puri auri marca------122! floren,amp;nonnihil vltenus, quodne-. . gligem |
K. BVDELÎI LIBER PRIMVSgt;
7gt; dam fuerit, n. denar. amp;nbsp;n.granorum, poftmodum vero. 11. denar.amp; lo.granor. adhibito trium grano-rum remedio, vc atteliatur Carol. Molin.quælüo.100.nu-me.maiori 187. amp;nbsp;188. quo lefiorem rein itto. Tarnen Ordinationibus. Imperij maxime habita ann.1543.conforme eft,vt fuftielat illis mixtura feu temperatura quatuordecim lotonum , feu quod idem eft------lOï. denar.textus ordin.præ-dic.ita habet.
gligcndum, Exponebantur tune temporis pro------24. ftupheris feu feptem marcis Coloniélibus,noc ell------24, albis. quorfum nunc quoad extrinfecum valorem procefltrmt, totus mundus noil it.
iS tlnhis vero pedum OrdinationibuSj circunfpeéteagendum eft,beneque per-pendendum,multutn referre, pedé grof-fx pecunixjan vero minimi alicuius nu-miliordinäre velimus, vltcriores enim famptusvereque duplicati amp;: vltraaU-
quando ,pro matcrialibns,pro Moneta-riorum laboribus, pro intertrimento, «b^an^e vnnb bcvlcnÇ appeUamus, multifque alijsnecefTatijs requifitis, in minutioribus numulis, quales funt hal-* leri ,amp; oftohaUerorum , fimilcfquede-narioli,quamin grandioribus fortibus vtpotcinthalieris,aurcisin auro,amp; fimi libusrequiruntur, quod ipfum quiana-turalisdiaat ratio ,amp; res ipfa quafi’lo-quitur,idcirco minus curadum eft ,quid Nalutrores, paffim de incognitishis effu
tiant. Nam punftatim omnia perftringc-renon poflumusnec volumus, eum vfu longaque experientia potius quarn prx-£eptis,illaprxcipuè arcana artis perci-piantur. Meminit horum quoque.Mb. Brun.traöa.fuideMonet.ab initio, num. lo.ldeodixi plus’jmpcnfx,inquit, exigi in pecunia xre contammata, eum plures
©tctvcil banaud) bd? filbct/in »n^td d)cn c^chrtlt veraïbet!/ vnb barin bid ^y* fchïftchdbt 0ifoudït wirbt. OtbiKn/fe-^tn/bunb wollen wir / biemit evnniidAt-bieteabt /baö l)infuïcalled weref ©il* ber/jebe nrdvcfzfol)tnfuïo bon ben ©olt# fchmieben berarbeibt wurbet/eß ftefeheb« it)mwe(lt;^lt;rllt;i ó«n«lt eß woU / nicht wo incicv banbierftchen iotl) feinß füberß bal ten/bnnb eberbie arbeit aulhybct / burd) ben®ohfchmteb{bcrmitKlßfcineßA«b« nê eibtg/jnnor anff bU'Prob ober ©cha* we / bie attentbalbenbnïchbte Obcrleit bevotbnet werben folie/ ç^eUeffert bnbpro biert / fein eiyn jeichenneben beß Jjewt ober Statt / bar bnber er ft^bafftisitï/ 92davven ober seichen qefchla^en wer* ben folle ■ Qiao aber er bie lieffemn^anff biefchdwenidh tbun/ober baß berarbeit filber nicht biertfehen loti) feins ftlberß su* halten befunben. Tllfban foil ber ©oft* fd)init bon ber Oberiefeit/nach ncßal beß weref ß bnb betrnt^ß ^eßraff t werbe. H»c de verbo ad verbum repetuncur in politica Qrdin. Francofordix habitaamp; cele-brata »n.1577. tit. bon©oltfchnncbcn.
Buml numero fiant, quanto qiagis pecunia, xre contaminata. Et qux ibidem fe-quuntur. Adqux præter vulgus homi-num , nc quidem illi, qui perfpicatiores amp;nbsp;fagaciores in bis efle debebant,aduer-tunjCtranCcant igitur^cum fimilibus.
Deaurifabris.
j Adhoccaput pertinetquoquepes An-rifabrispaffim in Imperio prxfcriptus, fecundum quem,non fecus atque Magi-ftri monetales fuas monetas , illi vafa fua aurca amp;nbsp;argentea conficere tenen-' tur. Etfi enim vt alijs in partibus , ita I quoque in Gallijs, pes eorundem quon-
d De aurifabrisprsterea,amp; qualicer *® monetas percuflascorrumpere: fuifqi v-fibus applicare poffint , vel non poifint, in dift.CoWitijsanni 1519. circa fine, hoc pafto trad num reper itur .
Xier^leichen ob bie ©oftfchmibt/ ©oft ober plbcr sur notturfft ihreß babiwereft ntd)t bcfeinmen méditen/ bnnb bie óül* btn.
-ocr page 168-I* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de MONETIS ET RE NVMARIA
|
bcnvnt)ft(6fvn mSiiften »erkecöfn mü-(ïen fo feilen |te bod) ferner vnnö inel)re^ nldirbredjen/banfo »ielfeisn verlapt^ re^ banbtivercfs beburffdg/enb in feinen »eß verf nuffen/ ober verfuren / bei ver* meibung vorgefc^er peen vnb |ïrnff. ©et foKen nud) einige gulbine ober filbcrm wringen nid)f bredjen/ o^n Porfvi|feni^# terorbendidjer Öbrigfeit. Demixturafeutempcratura auri atqueargenti. S V M M. A R IA. t Mixtor a feu temperatura aiiri dr argen-ti quid fit. a Alloj/er Gadicum verbum quid figmfi-tet. f Mixtura thaUerorum imperalium qualu effedebeat. 4 Mixtur am thaUerorum expUcantia exè-plaplura, J Argenti ingens copia ex India.ann. 66.in Germantam adueSa.
S A Es luteum mixtura inconueniens.
II Mixtura numorum de 6. nofiris nunc 7. bader is.
it Maxtura aUcuius examen quopadoinfii.. tuendum. |
2J Brunt fententiafuper mixtura argenti â aris ad aurum. 24 Mixtura aris argenti^ cum auro exeni' plis lUufiratur. 21 Artificium cudedorum numorum, amp;nbsp;i{t^‘ bus modis perficiantur ac formentur eX‘ plicatum, CAPVT XIX. PEdeper fuperioritatem ,iiis fabrica-dæ monetæ habentem,conftituto,ail eiusobferuationem requiritur, et-aftiffima cognitio intrinfeci valorisamp; maximeligæj omnis generis auriarqu^ argenti ,monetati vel non monetati.qùo ‘ rum metallorum coniunólioncm,mixtu- ’■ ram feu temperaturam , Germaniarti- t ficcsein©d)icfung/GaIli vcro,à verbo * gallico aloy aloier aloyfationem votât. ► Qux temperatura, quoad prüfens no- ■■ -ftruminftitutum,nihileft aliud, qua® artificiofa plurium maflarum, aut petia-rum,üueauri fineargenti, fecüdum pro-pofiti pedis prjferjptam Jegem,commix-tio. Carol.Molinæusverbum gallicumâl- h loyer nu.marg.79t-q.i®o.nihila]iude!lî , dicit,quam non temere,fed ferio,côful- : toq; débita fubdudione fada datiamp;ac- j ceptijfiueexcciTusamp;defeélus rationcha ; bitaprobare. Etpaulopoft, alloyer,ia- •, quit,eft certa ratione commifeere, tepe-rare,amp; commenfurare metalla. Huius rei notifia exemplis potins qW* bufdam , qua prateeptisferipto exaratis aperiri atque explicari po/Te, perfuafuni habeo,perl.prgtor.§.vidcamus.fF.de Col Jat.bonor.Ibi ,quod dico exemplo mam' feftiusfiet. ft , |
R. BVDELII LIBER PRIMVS.
Vt itaque in noftro thallerorum pede maneamus, conftat ex ijs quæ paulô ante funtdióta,thallerosImperiales,ab Anno 1566. t ad hæc vfque tempora fecundum Imp.Conftitutionesfabricatos, pun argé ti continere io.denarios,amp;: grana fedeenn vel i4,lotones,amp; 4.grana. Ad conferuatio nemiftius pedisopuseftjfi iftius tempera turs argento deftituaris , habere aliud quoddamejuod prçftantius fitjaliud quod debilius.Ponamus, t nos fortè ex argenti fodiniSjhabere argenti marcas iv.quod cd vndecim denariorum, amp;nbsp;granorum vigin ti,hocipfum argentum iquoniarn pedem fuperat vno denario, amp;nbsp;granis quatuor^at queitagranlsi8.
Idcircó eonftituome habere alterlus generis aliquot marcas argenti,cuius 1 iga eft neuem denariorum, amp;nbsp;granorum duo decim.Hlc iam quaeritur.quet marcis indi geam, ad illas vigintiquinque propofito pedi accommodandas, vt iufta inde reful tet mixtura pedis præfcripti.'Cuius inue-ftigatio hoc pafte haberipoterit, dicen-do, quoties in præmiffo argento habeo ex granis pedem tranfcendentibus,grana 18. toties ex pofteriori amp;nbsp;viliori argentea maffa marcam, quoties grana 14. toties vn das quatuor,quoties feptem grana,toties vnciasbinas, amp;nbsp;ita confequenter fumen-das. Eadem enimeftproportioln maffis binispræmiffis, quoad excéCTum pedis, amp;nbsp;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quo ad defeftum,videlicet x8. granorum.
; Q^areluxtarcgulam numeri ita collocah dn---marc.dat mihi---^S.g'Ç. quot , dabunta5--mare.
1 Adhibito calculoprouenient in totum I grana 7oo,quibus dluifis per 18. exfurgent , 1 nbsp;nbsp;nbsp;marcs fimiliter---------15-------Atq; 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ita tot marcae ex pofteriori,quot ex priori .1 argento funtfumendx, proueniuntque in , 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;totum 5 o.marcSjliga: io.dcnar.amp; fededm granorum.
■ V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Exemplum aliud.
Offerûtur mihi Reales Hifpanici mar
ti, recentes ,fuperant veteres vnograno, vt obferuaui,amp;: in multis altero. Horum tantat copia Anno 156 6. amp;nbsp;dreiter, vbi $ HasletlinComitatuLoffenfi, in negotio Monetsfratri affiftebam ,ex parte Regis Maicft:.Hifpaniarum,idque ex nouiter in-uentis Infulis, vt verè credebatuc ,ad has noftras partes prodibant, vt in vigintiqua tuoramp; vitra Argyrocopijs, adhibitis mo-netatijsoperarijs pluribus, longo etiam temporis interuallo , vix in aliam mone-tamamp; partim thaUeros Regios Philippi-cos,partim noftros Imperiales,tranfmu-tari potuerint ,.quod fieri debere publico edifto erat fancitum.
Marcatalium numorum , pedem vindt u.granis,itaque debilioris mixture ad ditione eft opus. Habeo ad manusargentum quod eft 6.denariorum , bic quxro, quot marcsrequirantur iftius ,ad iuftam temperaturam pedis habend am? Et quia prsmifi cxcelTum in prioribus effe u.gra norum,ergo videndum , quot grana,in v-niuerfum pedem excedentia ,fuperfint in diftis marcis 40. amp;nbsp;operatione fafta pro-ueniunt grana 480 . Iam inueftigandum reftat,quot granis à pede noftro pofterio-risargenti marca dirtet,8c confequitur, ■ quod granis ui.Ergo quotiesnumerus hic poftcrior in prsmilfo 48o,reperitur, toti-csmarca,quoties56.toties4.vncis , quoties grana i8.totiesbins vncis;Sr demum quoties 14.grana fuperfunt,toties fumen-da vncia vna,de argento quod eft fex denariorum.
'Operationeitaque reftè inftituta,amp; expedita,fequitur fumendum marcas qua tuor,vnciasbinas,amp; vnius vneisquartä, feu t.quintl.bicnipiia curiofitas alicuius minimi defcftus aut excefius mixturs debet abeffe, vt etiam ad rem nihil plane facit.
Producunmr ergo marcs in totum 44.vncis bins,8c i.quintl.tenentes argen ti puri decent denar, fexdedm grana ,. at-que ita abfque periculo inde thalleri Imperiales aloylationls debits , flampari polfunt. Et hoe pafto ad regulam col-loco.
ts fortè quadraginta , hi tenent de puro , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;argentocommuniter H.den.4. gran. quo-
ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iumilli,quicruceBurgundicafuntfigna-
«i
DE MONETIS, ET' RE NVMARlA’
Argenti fAdn den.^.giÇ.^o.marcæfupcrfilnt--------48o.g^.
L^d 6.den.4.marc.2.vncis. 2.gf.-----------47$Tgf.àpcdeabfuntgt;'
Itaqiie fequitur mixturam.inde proucnire ad tballerorum confeilionera iuft^
temperatam.
Aliud exemplum. .
Oflquot;eitur raihi mafia argentca mar-carum jx. tenens pm i argenti denarios ii. cum dimidio feu u.gianis. Inueftigo ex-cefTuin hoepaâo. Vna marca pèdemfupe ratviginti granis, fuperfunt enim ab ii. denar.granaoâo,quibiisadditisduodé-cim,exfiliunt,vtdiâun3jgrana xo. Ergo i-tacollocoad regulam.
mar, fiiperat mar.
Marca—i---20.gf—quot 52.g^.pro.
dùcunt? Et fada calculatione proueniunt grana A---1040-------
^r^ Habeo nunc marcas t Thallerorum
Philippieorû 41. cum dimidia. Licereau-temex ifta pecunia tanquam extra limites,Imperijçufa,Imperialem monctamfa bric3re,ImperijConllitutionesvoluntac. que permittunt j quod lobriè tamcn di-tlum velim.
Taies Thalleri Philippici,quoniam ar* genti puri continent denar. 10. ifteeniin-pesefteorundem, iceireb fequitur defe-dum efferefpedu noflrorum ImpenaJi-um fedecim granorum . Multiplicatisgt; 42^. marcis per numerumxi^. proueni-unr grana A----------bBo -Quibus
Tubdudisà granis-^-------1040-----
rcliduapermancntgrana—360-:-- quæaloyfanda funt cum alioargentode-biliori. Habeo ergo aliquotmarcas argen ti,quod eft 9.denar.amp; é.granor.
Quæro ergo qifali pondéré exiftofit ©pus, vt temperatura omnibus partibus propofito pedi elfe poffitconuenicns?Sé-quitur adhibito calculo marcas deeem ad dendas,amp; vnciasquinque. Fradioenim-tails exfurgit----â^.Tôta mafia eft mar carum A---loy. amp;nbsp;vnciç v*
ïi'tus,iencns puri argenti--10. dena.
amp; id.grana.
De mixtura ærea ad argentum Lxemplum -
Contingit aliquando, fîlentio neuti' j quam prætereundumj quod vel ex argent ti fodinis vel aliundè exceftis,vt dicimus, argentum propè ad fummam vfq; purita-tem excodum proferatur,vt inde thalle* ri Imperiales, vel alia Umiles fortes for* mentur.Quod fi tunc debilioriamp; infràpe demconlhtutoargento deficiamus, ne-cefiarium eft, vcaloyfatio velmixcurafi* at cum ære Cyprio.Luteum enim xs, non- ( ita tradabile eft,nec dudile, amp;nbsp;nec itaa-peum,vt inde mixtura fiat, quod omnino eft obferuandum, JicètMolinxus numen margin.71(8.mixturam multipliciter, eti-am cum ftanno,plumbo,a:re Caldario,amp; coronario, nô tam per Monet3rios,quàin paffim aurificcsfieri pofte dicae.Cui adde Did.Couar.Vete.numif.coll.c.x.qua raidi neuciquam placent.
Pönamuseiustargenti nobis marcas'f 31.cum quatuor vncijsofferri, tenentisde puroargentoii.denar, grana xx.arqueiti pcs fuperaturtrigintagranis.Multipfica-tione fadadi-étarum raarcaruus 327 — producuntur grana pedem fuperantia. A--$175. Hicquærituf
déaddicionexris'Cyprij,amp; quali pondéré opushabeamits,ad iuftam amp;debitani' alóyfationem faciendam’ Pro régula eer* ta pone , toties requiri marcam æreain, quoties in argento propofito pedem pïst- gt;nbsp;fc'riptum,id eft,10. habeo denarios, amp;nbsp;ilt;. grana, fiuegrana xf6. quoties veró grana iX'8.totiesfumendas vncias 4.çreas, duas verb, quoties 64. grana, quoties grana}*• toties vnciam æream fumendam,ad Regu ' lam hocpadocollocandam ; •
-IL BV DEL II LIBYER PUI MV S.
ligenti rfediante, eonfequitur requiri ex »re prxmentionato, marcas tres, amp;nbsp;vnci-asfex,cumdimidia. Atque ita totamafla eftmarcarumjó. amp;nbsp;vnciaraim duarum cü « dimidia,valoris intrinfeci lo, denar.8c 16. gran.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aliud exemplum cumæris admixflone.
puro 4.dcn.io.gran. Qnsriturquali pondéré fit opusad alloyfationem facienda? Et confequitur fumendas fore tabs argen ti marcas }6.amp; vnc.i.Si dcftituaris argento fumendas erunt ex »re Cypriomare» to.amp; r.vnci»,amp; fupetfunt gran.t.qu» nc-gbgo.
Exemplum aliud.
Proponuntur mihi marc» argente» 41. continentes de purodenar.6. Sè gran.u. Item marc» lo.tenentes denar. 9. amp;nbsp;grana bina.Inquirendum primo, quot fine grana qu» pedem meum vincant. Etconftat multiplicatione fafta,quot fint 931. gran. Accipio argentum villus, forte valoris 4. denar.gran.6. Eius mare» erunt furaend» A—191 exeeptisq.gran.
Si verb argento deftituor, amp;: alloyfa-tioper»sfacienda, fumo ex »remarcas fex,amp; vnc.propè duas,deficiu nt enim gra na quinque cum dim.idio,quod negligen-dum in tanta malfaeft plane.
De denar. 8.halier, eorundem* que pede.
Gum h»c fcr4berera,t.denarioli confi ’* ciebantur in his parcibus de oäo halle-ris, quorum marca puriargenti habet denarios duosycum dimidio,hoc eft 60. gra. talis pes eratordinatus. Itaque fi fit maffa argentea præfto pendens fortemarcas ij. amp;nbsp;continens puriargentidenarios duos, ad alloyfationem iftius requiritur argentea maffa alia, pedem pr»mentionatum fuperans:offertur puri ac puti continens tres denarios,farta operatione, confequitur tot marca.s ex pofteriori,fcilicet quin-decim fumendas, amp;nbsp;fieproueniunt mare» in totum 30tquarum liga cft fubfecutami-xtura 11. den. differentiaenim hinc inde , tara in exceftu, quara defertu, eft gran.u.
Pone argentiexhiberi marcas to,amp; va lorisintrinfcciii.denar. gran.16. Et pr» tereà marcas 19. denar. 10. ac gran. n. Inuc-fligandum eft primb, quot grana fuper-fint pcdem.propofituni excedentta, amp;nbsp;ap-faretadbibita multiplicationeamp; fubtra-j jftione debitis quot ft nt grana----575. pedemexcedentia. Quotiesergonumerus.ir6.in prarfcri-pto reper4tur,toties marca erit xris adde-' da, iuxta modum amp;nbsp;legem prxdidam. Confequitur igitur addendas fore argen-xi marcis'iftis39. ex xre marcas binas amp;nbsp;to tidem vncias,vnograno excepto, de quo nondebemus elfe foliciti. Sicque exlur-gitmalTaargentea 10. denar. amp;nbsp;i6.grano-
j rum.4i.marc.amp; vnciæbin».
Dealbis rotatis,eorundem* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;que pede. w Ante aliquot an nos rotati albi conß-l. ciebantur, qui adhuc in vfu quotidiano amp;nbsp;commercijs vifuntur, licèt valore non kuiter extrinfeco aufto. Habet de puro argento marca denarios fex, amp;nbsp;totidem grana,ft igitur tibi fit ad manus argentum pedem alborum iftorum tranfcêdens,for-tè 16.mare» denariorum neuem,amp; grano-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum totidem : item denariorusn 7;mare» iï.qu»ritur,quotgraea pedem exceden-'^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiai'uperfint?Oper.ationeiuxtapr»fcrip-tum modum inftituta proueniunt gran. A——-------15 96------—
Habes fiib pede argentum continés de
Aliud Exemplum.
Offerunturmarcæai|.ad5 den.a.g^. fuper- 1555 ltem-2-----iq.mar.adqden.i.gra, funt 518
Et— -----i8.marc.ad y den. y.gra. gran. 541.
Cai
«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Ciii a^innélum eft argentum debilius bo-nitatis intrinftcæ, nempè îj.granorum. Qnæritiir quot marcis iftius fît opus ad re quifitam aJoyfationem habédamjupputa tione expedita, apparet requiri marcas 57.amp; 6.vncias, vt in pratferipta tabella.Et ficadhuc fuperefi leuifiima iI g-Ç. fra-élio,de qua non fum folicitus. Atque ita tota mafia continet marcas 111. amp;nbsp;x. ync. iuxtà pedem præmilTum—2i,den.tem peratas. Déficiente verb viliori argento,amp; folo xreCyprio prarfente, cum quo mixtura ineunda ; fumendæ funt ex ære marcæ 36î.amp;feæiunciaK Autoris cie his amp;nbsp;fequentibus de-natioliscenfura, ïi. Donec ntundm erit,toUrabilii ilia manebit. Si/it legitiminufamonetapede. Eß tuedui in rebut, contemptum copiagi^nit,, Infe ijuavitiuin/icut abufiu habet, Denumulis, HaIIeris,amp;eo-rum pede.. Minutiffimi numuli percutiuntur in’ bis partibus inferior.ibus,qui hera feu hal ’^ leri dicuntur,int Conftitutionibus Im-perij bene notis,quorum u. album fimpli cem,amp; 5ï.albi currentem tha Herum faci-unt. Horum niimulorum liga feu valor intrinfecus communiter receptus eft jx. gran. Itaqueoblatoargento vniusdena-* rij amp;nbsp;dimidijjöc exiftomarcis fortè vigin ■ ti , videndum in quantum propofitus pes fupereturjfaóladeduflione, apparet fiipe reffe de omnibus iftis marcis—80 gran. Nunc pratfio eff argentum pede vilius, fortè habetur vnius denarij; amp;nbsp;duorum granorumjdefeéhis eft 6.gran. Hic quæri-tur,quotmarcïE.ex illo requirantur, vt ad • propofirum p^edem poffit veniri?Et dicen dum,qHod tredecim, amp;nbsp;tertia vniusmar-cxpais..Si vero ewm ære commix tio fît fa-.: ciendajtequirunturids marcæ ï.cunnh-midi3jamp;c.. |
Deaureis in auro,eorundeni--quepedc.. Quoniam ex ijs quæ præcedunr,quo # paâo mixturæ ex maffis denarijfve argen teisfiantjabunde fatis intelligitur, icc r-có nunc breuiter exemplaquædam fequû-tur, ex quibus de temperaturis ex auro co ficiendis inftrudio haberi pptcrit.Et prf mum quidem de communi aureo in auro, in Germaniavficato,nobisagendumerit, in quo tanquam ex fundamento omnet reliquorum aureorum numorum pcde$ paffimdefumuntur. Cuius aurei valor intrinfecus eft,non tantùm3Yt quidam negii gentius tradiderunt. 18. Caraäorum, fed etiam 6,granorum,quæ addi debent omni no,in quo ne vix quidem dimidij granuh' remedium fecundum ImperijOrdinatio-nestoleratur.. Mercatores quidam offerunt mihi mar cast exauro33.tcnentespuriauri 20.Ca- ^' raft. amp;nbsp;grana quatuor. Hic quia præmif-fus pes vno Carafto amp;nbsp;granis 10. fupera-tur3feu quodidemeft,22. gran. Iccircô y inueftigandum crit, quot grana ex tota maffa prædiftarû marcarum 33.fuperfunt. Confequiturqueex multiplicationedebi to modo inita , abfolutaque fiipereffc A----------yiô.gran.---• Si nunc 16. Caraft. auri pondus ali-quod habueris,videndum quot mareis ex iftoad mixturam iuftam ineundam indi- ' geam?hocipfumàpede prælcripto défi- ' cit duabuscaraótamp; 6.gran.fine quod mi- S dem vergit,3o.granis. Et calcule adhibito { proueniunt marcæ--------24.amp;-jo — I hoc eft fefquiuncia. Atque ita in totum ha benturmarcæad i8æ. Caraft.tempera--tæ--5y.marc.ij \ ne. Hoc pafto ego rem ipfam memorie iuuandæ cauffa,amp; vtexceffus atquedefe-ftiis vtrobique ad oculum conftare pot-fin t,folco ordinäre. Exem.- |
• Ä. BVDELII LIBER PRIMVS,
rtOrixm Min Lxemplum nouupa, ,
rAd 23.Car—
■4. marc.-
—^mar--57.marc.
-4’vnc. -k.
~P gf - eSuperabun-quot;^’f' g'Çquot; 1 dât279.g.£.
Offeruntur * Ad 19.Car.4 g,ç.
Ad 18 Car. 8 g^ .
■''i'‘ _Ad22.Car.8.g-ç..
Confequitu^quod ex quatuor iftis Er^ôiüxta doftrinam fuperius traditam præfignatispoftis in totumgrana pedem aura à pede inferiore opuserit veleode’ fuperantiaexfurgant—-------^75 g'Ç’ ficiente arre arque argento..
Offeruntur. ' Adi7.Car.2.g ^-------ô.-marc^------96.g^. ! Defiûunt
3 Adi8.Car.---18.märe.-------48.
LAdi7.Car.8.g.ç.----~6. marc.--------lt;5o.g.ç. J
Hic in binis iftisexemplis, qUoniam' dam,Si totius maffæmarcas ad______ tam exceffus quàm defedus par ratio eft, A-^--__-_________jgi Car granorum videlicet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.——--79- ; lemperatas haberi--..Ï Iccircoalloyfationem debito-modo fa- confequitur..
Aliud exemplum.» .
F Ad23.Car.8.g.ç-------lt;5. marc. 6. vn.-
^iSî.g^, I Exceffasi
^7^’8^- gt;74Oï-
■-H'î gfJ gran...
Offeruntur J Ad 19.Car 6.g.Ç.-----^.y.marc.y.vn -tAd 20.Car. 5.g.ç.-------ix.marc.i.vnc.
In'pr3Emiffocxcmploamp;tribus poflis Ergovttotidem grana alterius aurivilio-' apparet,grana pedem excedentiaexifte-t/ ris ij{dém coniungantur, iuftaque alloy--re,-------------------------7‘ioig'^- f^tio indc exfurgat,requiritur..
_ Aliud.’
f Adi6,Car.3 g^ :---------5.marc.^--------8i-gf.' 3 Defedus •
Habeoaurumlt;; Adij.Car. 4.gjp_—.—ni marc.——-—682.g.ç. gt;- 984.'».
LAd i7.Car. i.g.ç,.----i---^ij.marc——^-^-^221. g.P.‘J ’gran..m
|
Hic fada diligenti fupputatione, de-feftus eft granorum------------984. Itaque deduâis' fupra poïîtis granis A—749ï.—rémanent grana—245i.g.£^ alloylanda cum auro præftantiori-.habeo ergo ad manus Covonatos Francicos, amp;nbsp;ex illis aliquot marcas, qui tenent puri .1 auïiii.Caraft.amp; grana8. de melioribus, autaurum fimile in valore, fafta ad Regu, lam pramonftraüm indagatione, adiun-gendx funt marcæ ex' iftis -Coronatis 4. marc. amp;nbsp;vnc.7. defeétus eft medietas gra-nuli quem negligo. Arque itatota maffa, videlicetmarex------56 vnc.3.------- funt pedinoftro conformes,excepta Vni- - ;i us granulimedietate. e .;7, |
De ducatisjcorundemr^uepede. Ducalorumt Imperiulium meminifu- « pràcap.pixc'édenti, fiuntque ferè ex pu-‘ L 3 riffimo |
|
85 riffimo auroXigaenim eorum iuxtaCon-ftit.Imper.cft——ij.Caraft. amp;8.gran. quatuor ergo grana defunt a culmine, id eftjrummapuritate, quæ partira funt ar-gentea, partira »rea sprout in feqyenti-bus latius explicabitur. Hoc ipfum ex relatu aliorum bene intellexitFrancifc. Marc, quæft. Delphin-160. ,Vhi, inquit, intercætera cauetur,quod,ad bonitatem intrinfecara, feu raateriara amp;nbsp;Jigam mo-netat, auri fcutorum Regis cum Sole, quód debeanc elfe 13. Caraftorum amp;-o-^au« partis , amp;nbsp;etiam quoad pondusamp; numerum, quód debeant effe.zo. in mar- 'D8 MONETIS ET RE NVMARIA |
ca auri. Videamus t itaque vnd atque älter” exemplo,quopaiSo mixtura eorum habe* ri poffit. Vis amp;nbsp;efficacia aqua: forth» quam chryfulcam nominauiraus, potiff' mùm tale nobis.aurum: préparât, quoi! ad confedionem ducatorum admodu® cft conueniens-Saspè enim excoftiffimu”’ aurum videlicet i4.Caraft. vno atq»egt;^ terofaltcm grano déficiente., in magn” ponderemihifuitallatum, ad cuiustnit' turam amp;nbsp;alloyfationem exiguum 11»; riusinferioris auri pond ufculumfufti”'' enserit. |
^Exempli cauG.
1“Adaj.Car.ii.gj.^--ni. mare .—Exceffus
Offeruntur lt;; Ada^.Car.ro gf---aq.niar.--48 gf ri4^.gra-
LAd 24.Car.---(S.mare.4.vnc.----26. gf. J noruni.
Superfunt ex tribus iftis pollis gra- ex illo marca: , amp;nbsp;confequenter vncir nä A—1471 alloyfanda cum auro infra funt fumenda;, amp;nbsp;fic operatione fad^i pedem exiftente. Si igitur tibi ad ma- producuntur marca:decern amp;vnciarqu’' 1 nus fueritaurum aiT.-Caraélorum , ' tuor, amp;nbsp;in totum marco: ad 13. Carad’ ) confiât illud deficere à pede nofiro 14. -8 gran. A----------lîil. mMC' gran. C^ioties ergo numerus ifiei4. ha- granuli medietas non attenditur. bctur in præmentionato 147I. totics
‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/Aliud exemplum.
iOficrun- TAd2j.Car.10.gf------i4.marc.2.vn.------28L gf.“I Exceffü« tur ^Ad2j.Car.ii.gf.-_„„_j,niarc. l vn------ijl, gf. j 44.gf
|
Siaurum fitC'ar.ij.iftiusfumendç funt marcae 5I. Atque ita tourna (Taai loy. fata, amp;propofito pedi accommodataeft A—^1----———'—1-24. mare. 7. v nc. Examen mixturae initae. |
Faftupustpericulum benéne an verb perperàm alloyfatio fada fit, pratter ifios modos, qui ex dodrina Arithmeticorum haberipoffunt, hoc pado remipfaman-ueftigabis. Experireprimó,quantum pu-ri.aurivel argentiinpoftis mixtura:pro-pofitæ adhibitis contineantur, amp;nbsp;fitöü' j - dera iu tota mafla,inde featuriente prxlü- | tutopedi conformi,elici poterit: itart 1 nihil magis mimifve inde,quàniinoni-nibus præmiffis puri putiauri argentive proueniat, bene affirmabis Operationen! -inftitutam,fin aliter, ratione.quedilpnti* male. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. Exemplitgratia,fupra priori locode ■ thallerisdixi, mixtura,aecórnodatasfui^' fu marcas. Adii.den 2,0. gf .---—-aj.mart* Ad^.den.i2.g. f.--------_2j. mare |
R: B'VDtLlï LTStR ' P KIMVS'Z
•7 f
|
Hicinueftigepuritatem iniftisbinis parcellis. Et operatione faftapnuenio pu ri argent!------44 marc. 5. den.6.gf. hocertjinueniomarcas puri argeuti 44. denarios5.amp; grana.8. lam coniunftisbis 15. marcis proucni-unt marcs-------5o.renentes 10. d'en. |
uentà, fed vcteribus etiam côgnita amp;nbsp;ex. plôratâjCuiusmeminitMolinæpratcitato locd fùprànume.7ü3. Et Bodinuscap.al-leg.j. de Republ.licet ipfe Bodin, omnem. confüfiôtiem metallorum omnimodô fe-fpuat arque condemnet , de quo quidam infra fuo fequéntür loco. |
|
t------------44. mare.y. dcn.8gran. Examen alterius exempli. In fequenti exemplo fuperius pofito. Ad ii.den.q.gran,--------^40 marc. Adó.den.---—4.marc a.vnc.a.quin. Hiedico in Iftis duabus parcellis repe-riri de puro argento videlicet'--- A---39.marG.4.den.8.gran. Tot exfurgunt limiliter ex produdo,mar-ck videlicet—-44—-a.yn.a.quintl. De puroargento----59.4.den.8 gran. Idem examen adhibe exemple pofteri-' otideDucatispaulb ante adduâiOjibiha bebam. rAdi3.Car.io.g.Ç.----tq.mar.i.vnc. 1 Ad 15.Car.il .gran.—.-5,mar.i.vnc' ^AdijCaraö.-----------5l.marc. Inueftigo hic quantum purihabcam.. lùriintribusiftis parcellis. Et apparet, quodproueniunt puri puti aurimarcx— À---241.---0—81 gran. Totidem quoque auri puri peruenlt ex jnarcisi4.__-7.vnc.------ducatorum. Demixtura xris amp;nbsp;argentteum gt;nbsp;auro.’ |
Quoniam t verb admodum eft peri- at' culoli tails mixtura vtimultos viros Mo-netales,etiam Aurificcs vnà raecum magno cum damno' expertos, non feme! co* gnoui : cadernque fi ve! fola argentea fit, aurum paHidiarengt;,vel area tantum, co- • Ibrem reddit magis viuidum,acfplendo-reclariorem , vti experientia edofti Turnus, amp;nbsp;Molinx. atque Bodin, reftè affig- ‘ nauerunf, née non Didàc.Couar.'Vet.coV cap.i.nume.6. lócircó antiquités obfer-uatum, legibus etiam ita fanCitUm amp;nbsp;fta-bilitummemini,vtnimirUnT mixtura ta-. lis fieret ex duabus partibusargenti,^ v- ^^^ na ærisjmaximèt in aureis in auro,amp; nù-misfimilibus ,in quibus,fi aurumputius ‘ alloyfandurn venir, grauioris ponderis -xris arque argenfi additione opus erit. Ira vt tëperatura intrinfccacolori,quan-tumhciipoint,vtpiurimum correipon-dcat. . Hoc ipfum intellexit Mbe.Brunmüm fui trad.lo.ab initio,quod fxpiusfum ad-miratus.. Et fimile, ait, indicium t ht in *5“ auro, in quo xs vei argentum, aurumque fimul admifeetur , quia admifeendo fo-lumargentum, aurum redditur nimis album,amp; admifeendo xs,aurum nimi^eru-befeit. Ideoaliqui admifeent duas partes atgenti,amp; vnam xris,vt color anti minus • akeretur, • |
|
Hict pratercundum eft neutiquàm , ? quodquemadmodum in fuperioribus di-xi,déficiente mixtura argentea ad argen-rum, adhibendam effe aUeyfationem ex «teCyprio.ltaquoque fzpiffimè vfuve-nit,allôyfationem hic in àuro velcum ar-ÇentOjXcixre, veiex vtroquepcrinixto mttaUo,ste amp;nbsp;argento fimul petficien- granisA--------------------yi^' Hie Temper pro régula ftatuendum erit.. dainen'e,quçres,licètadmodumfitfubti- ifta,Quotiesoftodecimcaraft;amp; 6.grana, ikjuouatarnen non eft, ant recente: in- feu quod coiem lefpick aai» grana in 1 ' ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prsmen-v |
Accipio ergo exemplum pan lb antè' priori loco de aurei’s , in auro poft-tum,de marcis videlicet-55. tenentes auri ' puri io.caraa.amp; quatuor gtana. Vbi rota maffaprxfcriptum fuum pedemfuperat |
|
88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETISE ET RE NVMARIA præmentionato numero granorun) 7z6 referuntur, tories ex ære amp;c argento mar-cam, amp;nbsp;confequenter mediam, amp;nbsp;vncias deinde fumendas effe. Diuifione itaque faftaexfuigunt marcæ tres, vncix binx, amp;quarta!otonis:fcilicet vnius qucntlin, pdndufculum. Oiiod totum pondus iux-ta doólrinam paulö ante traditam,itatem perandum crit, vtbinæmarcæüntargen-teæ,vna veto ærea:Itaerit additamentum ex argento quod eft 8.-den. feu circiter to. Jotonurh. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,• Ita in fecundo fuprà addudo exem-plo,in quo grana funt pedem excedentia 279. amp;nbsp;fic,ex diuifione fubfecuta atrisamp; argenti marcam vnamamp; vncias binasfe-rè,hoc eft,yt prxmifi, ex argento vncias fex,ex æreréliquumfumendum. ^ De exemplo quod ad ducatos priori loco collocatum erat, ifta tenenda eft rt-gula, Quoties videlicet--------------- A--------------—13. Cara. amp;nbsp;Sgf. feu quod idem eft--------284 gran, in granis pedem exccdentibus reperiun-tur,toties marcam fumendam,ex æreatq; argento,vti prçmiifum,quoties medietas, hoc eft 142,gran, toties.4. vnc.--------- quoties 7i.gran.toties vncias binas, atque ita confequenter vfque ad vnciam,fefqui vnciam,eiufqueminutiores partes. Cum igitur exceffus in illo exempio d icebatur i47Y.granorum,ex ærc argen toque mixto mixturæ applicandæ erunt vnciæquatuor, amp;nbsp;i.gran. Itaque fefqui-granulum,quo pesin totaiftamafiafupé-ratur,nihilcuratur.Atque itadeinceps in omnibusordinationibus erit dicendum, qux iucundiffima funt, fcicuque amp;nbsp;expli-cationedigniffima. Habita ita iuxtaprxfcriptum modum iufta ac débita niixtura,fiue ex auro fiue argento temperata,feu quodin idem re-cidit,. pede præferipto ordinatoamp; com-pofito,fundituraurum vel argentum ca-lidiffimum,amp;’fupramodum fluxile,ex ip-fis catinis anteà fomaculæ ventofæ impo-^Î fitis,in'canaliçulostferreos, operiifticó modeinferuientes. Et fie bradeæ effufæ |
amp; frigefaâæ, per «çj-’f»««««« monetafiûS tamdiùmalleis tunduntur acdilatantuG forcipibus fecantur, demumque iulloi^ conuenienti ponderi adaptantur, donet pereuffura formalis , eademque finals, cum yniufcuiufquePrincipis autCiuiW' tis nferiptionibusamp; infîgnijs imprint' tur,amp; moneta iufta, atqueomnibus parti' bus abfoluta dicatur, amp;nbsp;per Zygoftatas, virofqueipfosMonetales tandem iudict' tur aeprobetur. ’DeRemedio. i Remedium gua de caufa adinuentufii.
j De Remedtoßenteutia Alb. Bruni.
ƒ Principum negligentia amp;nbsp;Mant sa taxi' tur.
S Collußones Monetariorum c^r Zj^ofiati' rum funt improbanda
, jo Remedy occaßone Generales Erabantti^ fuum habentfalartum. CAPVT XX. Q Voniam vfu atque experientia in-ftruimur, amp;nbsp;res ipfatquafiloqu’; tur,admodum difficile elle,ne did impoffibile,præfinitam puritans metani) vti etiam exaftiffimum pondus,quam pc' dem nominauimus, tam exaâèacexpedi' tè obferuare,vt nullus ibidem prorfuset' ceflus aut defeftus reperiatur,maximè i» mixcuris petiarum feu mafTarum, velar* gentearum,vel aurcarum: Iccirco Magi' ftris' monçtalibus quondam Principaliia' durgentia,eorundemque penes quospa-tefls* |
R. BVDELII LIBER PRIMVS.
89
’ teftas cudédç monetç eflet tolerabili qua-damconniueutia, intra fpem veniæ reli-
t» lt;nbsp;lt;
r 1'
:1
dum crat (vt loquitur alibi admodû pro-prièMolin.) aliquot grana valoris intrin fecijtum quoad pondus;tum quoad ligam non curare. Quod Artifices amp;nbsp;Scriptores haftenus, vti quoque Imperij Conftituti-ones Remedium vocauerunt. Dequoita loquitur Albe.Brun.non procul ab initio fui traftatus de Monet.
EtthabentMagiftros monetales intel ligit,de remedio in pondéré denarium v-
mancipibus indultumjne cui fraudi eflet, fiquisnumus ex multis leuiufculi fefel-liflet, auaritiapro iiirc fuo fumpfit, ita vt nulli iamiuftopiifcoquc pondéré fignen tur, vtqui prifcorum extant, aut oft en ta-tionis gratia in delicijs habeantur , aut prius accifi demùm in commercia,8e ad collybum prodeant : Hine fit vt coro-nati, qui cruciati cognominantur, iam commerciales non fint,vc fuperpondia-
num,in liga granum vnum,pro quarta par teculuflibetvnciæ, vbi plura fequuntur, vti de auro paulópoft, quód condudor habeatde remedio in liga partem oda-uam vnius caradi, amp;nbsp;in numero medium ducatum. Odaua autem pars caradi,fc-cundùm noftram et veram eius diuifioné, fefquigranum dénotât: fecundum Bruni aliorumqioplnionem,fuperiiis reiedam amp;nbsp;explofam, tria grana fignificaret : ex quollli fingulos carados,vti denarium quemlibetin argento, ita hic caradum in auro in partes feu'grana 14. difpef-
Vidimust hoc noftro lamentabili fe-culo, idque exemplis plurimis, confufio-nes in commercijs ,contradibus,annuls reditibus,amp; cenfibus,infignes excitanti-busamp; procreantibus, fimiles impofturas amp;nbsp;falfitates irrepfilfe, quarum adhuc 1er-
cunt. Quinque etiam amp;nbsp;trium granorum, nee non poftea vnius grani indulgentiæ loco attribui, maxime inter aurifabros,
nam fentimus propè inextricabilem.
De Remedio vero, quo’de nobis eft fer mo,amp; quod abfque dolo malo,ac fine eul pa,faltem per incuriam eorum qui mone-tas fabricant,introdudum dicimus, Ita in Comitljs t Spirenfibus anno I57o.fanci- 7 turn reperitur.
S8nnb ob tvof biO baber/bd ein |ïuÆ îoeref ö dn einem ßVdtn 511 gering befunbV inbem fo molbem murbein / als bent
meminitMolinæusnum.787- amp;nbsp;num. feq.
• Quamuis tfubiungat,Monetarios paf-fimlicentius hacconniuentia abuti, non tam virorum monetalium, vt ipfe infert, culpa,qui nil nifi ad Regis nutum audent, quam Principum fado,qui fiue neceffita-tetemporum,fiue fuis,fiuet alieniscupi-ditatibus afti, artem monctalem, amp;nbsp;reli-qua publica, plerunque etiam Rempubl.
OJïïintnneiflct vberfeben morben / bns bet ^etlalt / bd( ibm neq|l foUenben meteC foict)ejf ev(fdttet merben foil ©icmetidbet Vilmdln etfaven / bd( fie fold) remedium in viel mif btdudien ' fo orbnen vn moUeit mir/bajj il)nen in foldjem nid)t wellt in v* betfeben/ fonbevn Diet mehr / bd man ibtc
quxftui turpiter habent. Quo Budxum libr.}.Affis refpexiffe videtur, vbi ita hac
coHufton ober farkfftqfeit (puren tvurbt/ qehùvl'.ehiufibens qeqenfte furjuneljinen (eijnfoU.
dereferiptum reliquit.
Auantiaautem Principum vel tempo-turn iniquitate imminutio ponderis po-fteainnaluitid quodhodiè apud nos quo-queobmurmuräte hominum fermone ni-ÊilominusFaaitatur. Inaureis enimno-ftrisbinumternumque momentorum in-tettrimentum lege quoq; admittitur. Re-medium virimonetales appellâf.ld quod
Hoe vult in fumma. Quod etiamfi ante annum priment 1570.ita femper obler-uatum fuerit, vt fi in folo forte granoin-teruenifict operis fufi amp;nbsp;fabrieati dcfe-dusallquis,ille in fequenci opere foret reftaurandus, nihitominùs tarnen ex quo
primû dementia edidah numulariorum
apparet,quofdam Iftobcneficio amp;nbsp;llcen-tia abufos, placuit in pofterum propter collufioncm Zygoftatarum amp;nbsp;Magiftro-rum Monetalium, fummamque amp;nbsp;fupi-
nam
DE MONETIS ET RE NYMARFA
|
nam eorundem negligentiam, in eofdcm débite modo animaduertendum, amp;nbsp;rem diligentiori con/fderatione dignam fore. Qnibus quoad collufionem'amp;cra/Tam ni miamque negligentiam, quo Gonftitatio refpicit, amp;■ quæ dofo folct æquiparari, non autem illis celTantibuSjtam rigorofè infiftendum erit;maximè cùngt;,vt diéliim, pro impqfbili ab omnibus artificibus ha-beatur, ita ad punâum amp;nbsp;amuffim omnia, maximè quantum attinetad ipfamlî-gam,obferuare velle. Atque iftamiftius Conflit. Imp. meutern effenondubito. ♦ IntBrabantia penes Generales, feu Prçfelt;5tos primaries Monetales eft,ad hçc in dietis probationum diligenter atten-dére. Magiftri enim Monetales, tam ex-ceflum quàm defectum notæ præftitutæ, hoc eft flue pratftantiores fine détériorés monetas fuas pede fibi conftituto fece-cerint,in dietis probationum poenape-cuniaria illud ipfiim indifferenter perfof uere coguntur. Vnde,vt non femel intel-]exi,illisdeannuo falario prouifumcre-10 ditur , tmee certè iudicio,non tam fe-cundiim-iuftitiænorm-am, quàm arbitrij vniufeuiufque cenfuram , Sf vetuntatis domefticæ propofitum fingulare. De quibus meum non eft vlterius verba fa-, cere. Præflétneex puro puto, an vero ex-auro amp;nbsp;argento permrxto mo» netam cuderdf SVMMARl/. t-gt; Puram materiam in cii^endù nuntisfö-^ mendam. £ Gcor^. A^ricol.fenteniia de hac qu^ßh-one. g M enetapiira maximus eßthefaurue. ^ Purioresnumos extranet Mereaioresfil' licite qnanint. ƒ Mercator er eo mereej vehunt vbi praßet pecuniareperitur. i Pecuairt vilii^damnum prindpi (^. Ciutla-t'ibmal^s infert. |
S Le^es funiptuaria ro^anda in Repui' lica. p ZjgoßatM deßgiiandos , qut quamkif^ pecuniam probent, aßi inent, to Nuniipuri aut alias boni, funt cudt»k Agricola conclufio ell. ii Bodint fent entia ex puro auro amp;nbsp;ar^s»^^ pecuniam faciendain.
16 Princeps no}nefuumamittit,ßaullorß' ßtatis exißit, 17 Metallorum confuße è medio teile»quot; da. li Aurifabri quaque ex pure métallo ßii'i^ ■' fatcnenturconficere. 19 Numos ex puro auro ^ argento (»k ' ^ P^Jßgt;
2t Reßiublica falix qua neeeßariaßupped^ tatßhoc non potefi,inßalix. 29 Nurn expuro vel mixto auro numicudsO' turMrumreferre. ■ 30 Ext» |
Ä.. BVDELII L jo ^xlWfilo oßendütur rationes partem qui~ ßion.negatiuam confirmantes, 3' Aureioptimi ex puro auroamp;orgentofa-Si.itemó’Hit bont qui ex permixto confiant.
3t AdaurumrationesappUcantur profenten tia auSorii.
33 Rationes plurespro auéloruparte negati-quot; ua.
34- Ciuitas abundans maieri anri vèlargenti copia eH aha qua tüis tndi^et,ditior amp;nbsp;prtHantior.
3! Aurum prafiantiui mixtum , quant pu rum.
3i Cementivisqualii.
3? Cement o ettam in aura artifices vtun-tur.
3* Cementum quornodofiat.
39 Üumorum impuritas non parit aUquam confufiionem.
40 In æafa^^ajwTaç feu numorum depra-uatores.
41 Mixtura innumif vfitatis defenditur.
42 Leges priores\per poUeriores abrogan-tur.
43 Aurifabri hab ent fuum certum pe-dem.
44 Argentum merum aurifabris non bene cenuemt in vafis conficiendis.
^[^\Ameos amp;nbsp;argenteos mere numos boe te porevixcudipofie.
4b Aurum ^ argentum ad fummam purita-tem veile excoquere,quafi tmpofibile,fe-tc^ cundumquofdam.
47 Conclufio pro partenegatiiia.
4i if on omnibus,quad paucis datum.
49 Lxtrinfecovalori meta eert a praferiben-da.illa^obferuanda.
Jo Votna amp;nbsp;cohercio homines confieruat in ' ‘ ofjicio.
31 Leges fruUrababentur fi non earumdi-hgens executiofubfequatur.
EER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^t
CAPVT xn.
ARdua eft, multumque inter bonos fcriptoresamp; dodosetiam viros,a-liofque Mercatores infignes paffiin agitata hac quçftiOjpræftétne ex puro pu-to, an vero ex auro amp;nbsp;aigento perinixto inonetain percutere. Quibufdam afferen tibus amp;nbsp;fuadentibiis,ex mero turn auro, turn argento, alijs pracitare ac confultiiis foreex mixto monetam fabricate.
Qui t priorem ampleótuntur his potif-fimum argumentis amp;nbsp;rationibus vtiintur: Res quaelibet, quó melioreft amp;nbsp;pratftan-tiorperfe,eö Reipub.totiq; humano ge-nerr vtilior amp;nbsp;magis-prolicua iudicatiir. At monetaaurea amp;nbsp;argentca pura,amp; àb omni extranea materia expurgata, meli-or eft amp;nbsp;praeftantior muit is partibus per- * mixto 3Ere,alijfque metallis. Ergo præ-ftat ex puro auro amp;nbsp;argento,quàm cum a-lijs metallis permixto numos fabricate, quam rem quoniain infignis vir Georg. Agricola lib.i.de precio meiallorum fuc-cindè,admodumgue eleganter in vtram-que partem difputauit amp;nbsp;tradauit,idcir-coplac.uit mihi de verbo ad verbum illa hic intefferere, Ait.
Sedt quacritur, vtriim monetaexau- ^ ro puro, aut cum quo paucura argentum fit permixtum, aut ex auro, inquomul-tum argentum infit fi.gn3ta,fit vtilior Re-gioni velCiuitati. ,
Simili modo de argentca moneta qux-ritur, vtriim ex argento puro, aut cum quo modicum xs fit permiflum,an in quo plurimum æris infit, figuata, fit magisac-commodata Regioni vel Ciuitati. Eft au-tem in hac caula inter homines, multarum rerum peritosiumma dilfenfioiquod alij moneram preciofiorem , ali) viliorem Regioni vel Ciuitati multis inrebus ma-gnisvfui effecontendant.
Hi igitur quitus aurei, amp;c argentei numiputi,aut ferè puri probantur, his argumentis vtuntur. Moneta tpura the-lauruseft,qui enim id genus numos aure-os amp;nbsp;argcnttospoffidet,fcit quid habeat:
Ml nbsp;nbsp;amp;
-ocr page 180-|
DE MONETIS ET RE NVMARIA\ amp; quod habet vbique tantum valet. At moiieta aurea vcl argeteacum viliori métallo permifla,in regione in qua euditur, multumin alijs parum valet. Itaque magna ex parte poirelTorem fortunis amp;nbsp;bonis fpoliat: tantum enim auriamp; argenti, quantum valet moncta non poffidet. Pura crgoinquiunt moneta amp;nbsp;preciofa magis ex vfueft,quam miftaamp;vilis. Deinde, cui ciuitati vel region! fu nt boni numi,in 4 earn omnes mercatores res,quastad vfus vitxneceffarias expctimus, aut extern! mercatores fuafponte inuehunt, aut do-meftici, qui eas,quia gratam habent pe-cuniam, facile de incolis aliarum regio-num mercantiir. Contraj cui regioni, vel ciuitati viles numi funt, ei ncc exter-ni mercatores tot res important, nec do-meftlci, tquód eorum moneta aliarum regionum incolis non fit accepta. Itaque cum homines mercaturas non faci-ent, iacebit vedigal amp;portorium,quod cxtcrnis rebus eft impofitum. Multiru-do hominum à regione, cuius ifto modo fortunefuntaffiiftæjtrâsfugier, amp;nbsp;adflo-rentem aliam dcuolabit:quorum vtroque res Regis, vel Principis, vel Ciuitatis,dâ-num facient. Altcrum prætercà caufa erit, cur merces ad cultum amp;nbsp;vidum neceftariç, quas Regio ftippedirat, viliori emantur precio, quare incolæ amplam amp;nbsp;copio-fam pecuniam facere non polTunt. Turn denique etfi merces in regionem vel oppidum inferantur, tamen Rex vel Prin-ceps vel Ciuitas, quod numi, qui in res vedigalisac portori; nomineexiguntur, minus fintboni,detrimentum accipier. Idem ei accidet, cum tributaconferen-tur;aut aurum vel argentum , quia ipfe incurrit in magnam aliquam difficulta-tem , de public« exadionibus bonorum atque capitum cogetur. Eigocùm plus in vetftigali, po^rtorio-, tribiito,exadio-ne,deti imenri fit,quàra. in viliori mone-ra cudenda emolumcnti , non conuenit vel Regem, vel Principem, vel Senatum prafeutijfed :exiguo quxftuamp;lucrodu-ci, verum cancre à magno damno, qnoJ ' non mode regnum,vel regio, veloppi‘l‘*i fed etiam ipfe contrahet. - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 |
Contra t horum acerrimi aduerfr rij, quibus Domini monetam puram, J“' ferepuram cudentcs Reipubl.confuW non videntur,aiunt. CuiRegioni velCi- j uitat! eft moneta tarn bona, in earn met' J catorcs vndique merces inuehunt, Äi“' ter eas multas viles amp;nbsp;fucofas atque fah laces, quibus æquè acfpcciofiscliciui’' numos,quoscollelt;ftos è regione euehuni amp;nbsp;exportant. Si veró return, quibus elquot; j dem regio fertilis eft,indigent,easeiiiunf , non bonis illis,fedvilioribus numis,quo( fecum apportarunt. Bonosautem monc-tarijs vendunt, qui cos cupideappetunt: nam minoris emere polfunt , quam vel aurum vel argentum purum nondumfr gnatum,aut promercale, monetarij veto ad aureosnumos argentum, adargenteo’ ats adijcientes; viliorespercuriunr. Itaque , inquiunt, cùm pauci homine’ quidam parci,amp; nimium tenaces, quipe* cuniamin mercibus non collocantjbOquot; nosnumosretincant: amp;nbsp;mercatorescùm veiftigal amp;nbsp;portorium exigitur , incoft cumtributum foluanr, viles numos,qii' Rex vel Princeps, vel Refpulslica bonaW i monctam cudit, non fibi amp;nbsp;cis,inquoS' dominatur, fed externis prodeft,atnu-mos viles,quia nemo ex mcrcatoiibusa regione exportât; fed res, qiias ca gigniti emptas femper vfitatæ ac trita inonctï copia erit. Deinde tot fucatæ meiccsi»' k earn regionem non inuehuntur, qiixvili I vtitur moneta, turn numis minus bonii'l viliusemitur cibus, vilius potio, viliur * exterat res. Cum autem hæc à viris, „ item multarum rcrum peritis fcrê funi’ ma contentione contra illos difputaU fint, amp;nbsp;difputentur, rationes ex plicanJï funt,quibusRefpubI.quæque fibi abhiSi | qujifti timenr,cauerepoffir.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Primumt leges fumptuarise funt ro- j gandat, ne incolæ extra modum fim-pcibus, quosfaciuutin res externa$,prO'' deant.' |
R. BVDeLII, LIBER PRIMVS.
dèant. Etenim fi taies fumptus fuerint ne-ceflarij amp;nbsp;legitimi non effufi amp;nbsp;immode-ratt,maximam pecunia: partem ipfi retinebunt atque conferuabunt.Deinde frau-dare non poterimus mercatores, nam fi numi nobis eruntboni,paucismerces ven dent,fi minusboni, rfiultis. Atque itaper vtramque vendendi rationem idem auri amp;nbsp;argenti puri pondus confequentur. Tumne mercatores numos minus bonos, quos fccum apportarunt,incolis aut ciui-bus foluant pro bonismeve ijdem ab alijs Regioni vel ciuitati importatos accipidt, Rex vel Princeps, vel Refpubl. facile ca-uere atque prouidere poteft.Defignet mo doviros iuratos,quiquanquepecuniam cxternam probent,amp; t quanti precij fit,i-pfifignificent : mox earn minorisæftimet quam valeat, amp;nbsp;ferat legem ne moneta pluris valeat quam ipfedecreuerit.Deinde fiverctur , ne imperitum vulgus minu--tulos numos externos non fatiscognitos probonis accipiar, alteram ferat legem, qus prohibeat vulgus tales numulosacci pere.Sinttamen homines,qui numos cum
9Î
uncius ; tum enim cxdem res magno rion ementur,aut fiplacet, xrei percutiantur numuli,qualeshodiefunt Venetisà folué do appellati. Nam xs purum fignatum incolis minorem fraudem feret, quam eins portio cum argento permixta.Hoc igitur ^^ t optimum eft , vt numi puri percutian-tur:autquia Reges amp;nbsp;Principes, amp;nbsp;Ciui-tatcs,auro argentum,argento xs, fuo quo-dam iure admifeent, bouifaltem : Hxc A-gricola.
Bodinus etiam in prxcitato aliquoti- n. es cap.3.de re numar. priori opinioni om-ninóinfiftit,eamqueadmodum vrget ,amp; mordicus tuetiir. Prxftare videlicet ex pure auro atque argento numos ferire, hoe eft, è re forePrindpu, Vniuerfitatis, ac totius populi: confufionem verb metal lorum,vfqueadebinfédiatur ac damnat, vt earn etiam pœnacapitali, tamque in ar gento faèlotquam infedlo,coercendam w-ftatuat,quod quondam etiam Taciti Augu fti legibus promulgatis,falubriter confti-tutum exemplo oftendit.Ex ea confufionc inferens tam crebras monctarum mutati-ones toti terrarum orbi nocentiffimas pe-ftes, numorumquetam aureorum quam argenteorum valoris extrinfeci augmen-taquotidiana, intrinfeciveibdccremen-tamaxima,amp; falfitates etiamindiesfubo riri;Exempii gratia, ponamus numum de-nariorum decem ordinatum, qualem dixi mus effe thalléros Philippicos, amp;nbsp;funt nonnulli alij quoque noftro etiam tempo re ftampati:Conftat illnm cundem,quoad fextam partem , hoc eft denarios binos x-reum exiftere.
Quid t fi monetx corruptores, quales dicuntur w»s’«x«?“''T«',l.S.C.defalf.mone. prodierint, anne facile talem mixturam adhibebunt, vt puri tantum argenti conti neant,vcl ofto,feptem, aut etiam fex tan-tummodb denarios aut circitcr', amp;nbsp;ita lu-crabuntur thalléros binos auttres,de quo ■ libet marco, quorum fpacio vnius diei decem aneduodeeim facile confident? Hoc ipfum ego,vt in alijs locis, itaquoq; Ant-werplx in vrbemeotemporea quibufda falfarijs memini tentatum, amp;nbsp;perpétra-
numis permutent, quos Grxci ex argenti' commutatione aogt;tjgt;«A'i'Pjownominaucriit, quod genus hominum callidum amp;nbsp;verfu-ttira,quia externos numos habet explora-tös,amp; minoris quam valent xftimatos ac-cipit,vtexeisfaciat lucrum :amp; mercium emendarum caufa quofquein regionem, in qua primum percuffi funt, remittit, quodibiplürimum valeant. Neutroau-temmodo pecunia vilisdetrimentum ali-quod afferet incolis;neutfo Regi vel Prin cipi,velReipubl.fiue ve6iigal,fiue portc-rium,fiuetributum exigat,quoniam verb mercatoresetiam, qui vt duplex lucrum faciant, merces plerunque confueuerunt emere in regione, in qua fuas inuexerüt, ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;damnumfaciüt fi vilipecunia importata
5 nbsp;nbsp;nbsp;easmerccntürdeincolis,bonam,qud ven
1 nbsp;nbsp;nbsp;dentes acceperunt,ementes rurfus nume-
j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iabunt,nec vllameuehentè regione ,qud
» , Monetarijs vendant. Poftremo ,quia di-; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eunt numis minus bonis vilius emi cibum
k amp;nbsp;potionem,acreliquasres: perçu tiantur
»muli argentei,qualisRomanis fuit ter-
^4^ * DE MON ET IS turn jdalerorumque Philîppicorum aliquot milia ibidem fuific cufos.Licèt nebu lonesifti tandem impunènon euaferint.
Has fraudes amp;nbsp;impofturas expertus Zygoflates facili negotio,modô attendit, admodumautem difficile,amp; fortènullo paßoalius, probandi feientiadeftitu tus, poteritanimaduertere. Qua ex requan-tum Reipubl. Chriftianæ damni amp;nbsp;con-fufionis femper potiffimum verb noftra reuera extrema bac ttpeftate,vbitalesmu tationes frequentes inueniuntur, amp;: impu nitè quafi reiinquuntur,adoriat,nemo nó ,1^ intelligit, ex quo etiam Principest viri, ius fabricanda: monetæ fibi vfurpantes, non Yerentur,immö laudi ducunt,hac ex-cogitataimpofiura, praxin vocant fingu-larem,multa milia corradere, fatellites hincamp; familiam alere, miferamque tandem plebeculam, amp;' totam communita-tem , iftiufmodi falfitatibus decipere ac defraudare. Reélius multó Innocen-;^^ tiustPontifex in c. quantó, extr.de iu-reiur.fenfit,vbi Regem Arragonia?, eiufq; nomine omnem luperioritarem admonet vt à tali mutatione ac deminucione numo-rum omnino abftineant,amp;: fiforte repro-baaliqua moneta irrepferit, eandem pri-ftino valoribonitatique reftituant, amp;in meliorem formam ac ftatum reducant. Hincd.cap.j.egregit admodum Bodinus. Principi, inquit,non magis licètimproba numijina.tacudere,quam occidere, quam graffarijnec à iure gentium., quo quidem jg auri amp;nbsp;argenti precium conftitutumeft, difeedçre, t nifiRegisnomenacfplendo-rem amittere,ac falfa? monetat fabricator, jquam Princeps appellari velit. Viderint, ait,omnes,Molin.nu. 801. quid agaqt Principes noftri.dumfubinde pecuniam düu-tiorem amp;nbsp;leuiorcmcudunt,fi.cenim con-trafemetipfos,amp; viresrçgni fui, quasat-terunt,moliuntur. Viderint Confultores, ,ïêupotiusdeceptores,vt merito cos notât text. d. c. quantö,nec iuuatcaufarilu-.crû,quod inrerim-hæc arte, feu præpofte-racalliditate facitPrinceps,fiiper fingu-Jis auri atqueargenti libris,amp; quç ibidem .fequuntur,Huic morbo medicinam prom
ET RE NV'MARIA
ptiffimam amp;conuenientem inquIuot,iHlt;gt; J admodumque falubrem ac commodam 3dinuentam, fimodoconfufiométallo- ’ rum prohibeatur,ac è medio tollatur,amp; numifmataex puroauroatqueargentof* bricentur.Quo Alber. Brun. etiam refpf , xi/fedubiumhaberenonvidetur,quinO' ; ii.fuitradatusfatis rigorosèin hunemO' dum eft eloquutusiTutiuseft, quoad Dc» amp;nbsp;confcientiam,amp; quoad honorem,amp;ip forum Principum ac patrix vtilitatem,ft' cere cudi pecuniam ex puro auro, vel eï argento, faltem in pecunia excedente valorem duorum folidorum, feu vniuspar- ' uigroffi.Et hxc vtilitas,ait,excogitatafu-it tempore Sandiffimi D.Papx lulij 11. dû ’ itafcruauit ad fuafionem Rcuerendilfdo i mini mei,D.Henrici Bruni, Archiepileo- , pi iarentini,,amp; ApoftolicxfedisThefau-rarij,amp;c.
Nequehxetantummodó t monetarijS) verumetiam aurifabris amp;nbsp;fimilibus opid-cum raagifirisiniungendum fuadét,vtvi-delicet quantum fieri poffit vafapcreof-dem fiue au rea, Hue argen tea conféra, amp;nbsp;fupellexreliqua, ad puritatem proximo accédant.Quod fiet, ait Bodin, fi vicefima quarta parte, defeélus concedatur,quara-tione auri amp;nbsp;argenti materia turn ad nu-mos,conficiendos,tum ad vafa conflanda, fatisfolidaeft futuua,quæ fipuriorfît,aiii r quatitur,aut fenfirn vfu deteritur. •
Quod verb t ex puro auro atq; argento F numifmata cudi poffint,exeo inftruiniut fatis,quod quondam talia fuerint pereuf- . fa in hoc.lmperio,vt Bodin.refert,quxau ri amp;nbsp;argenti numifmata, vfqj ad Philippi Belli xtaté purifsima fuerunt, primus hic dimidiam xris partem mifcuit argento, quod fadum efianno i?cp. amp;nbsp;circiter.
Hoc ipfum his verbis teftatur Agrif. Rurfus autern 01 diar,ait, ab aureis mone-tis,amp; quidem puris,etiamfi excernx fint! itaque finguli fiateres Darici, quifiieran.t ex auro puro fignati, valent aureoVnga-rico , idem AgricoI.libro de precio me- t tail.i.Darius Rex Perfarum, cum cuperet j talemonimentumfuis ielinquere,quäle . nullus Rex reliquiflet,ex auro, quod qua
R. BVDELII ni
üeri potuit, puriffîmum excoxitj numos percuffit. Ex argento autem Aryandes, qùcm Cambyfes AEgypto præfecerat, Dariumimitatus , qüare Hèrodoti etiam témporibus argentum Aryandicum fuit puriffimum.
QiiinTiberius Itnperator Hilpericum Regem Francorum,aliquot puris aurcis adeummiffis ,donauit, quorum quifque pendebat libtam , amp;nbsp;altera eiüfque pars exprimebat imaginem ImperatOris, cum hacinlcriptione,Tiberij Conftantini per petui Augufti, altera currum, cuiinfide-batauriga, cum pra^clarahacinfcriptio-neiGloriaRomanorum.
Argentei etiam numiMofcowitaruni puriefleperhibentur,nuper etiam in Mi-fenaHieronymus, ciuisquidamFriber-gius,cognomentoMâgdeburgius,p.ermif-fu Principum,non paucas argenteas mo-netas puras cudebat, quæ ex primebat par tim imagines noftrorum Principum,amp;ho minüm llluftrium, cum veterum,tum eo-rumquiproximis annis nobifcum egerfit auum.autnunc etiam agunt.
jj His aflentit Didacus Couarru.Veter, collat.numifma.cap.x.'numcr.6.Eft tarnen hac in parte,ait, admonendum , vetcres Românorum denarios, cudi folitós'ex pu roargento, quod vulgóaccndtado dici-mus.rtujii fetnentStibev/ abfque vlla æ-rismiftura. Similesnumos ex puro puto aurö'amp; argento nos aliquando animigra t'a,amp; ad complacentiam bonofum viro-rum cudiprocurauimus ,vti meminifu-pïàcap.u.amp;n.-
Accedit huic fenténtii, t eamque coft « firmat, imitandamque ac’ fequendam a-ftruitConftitutio S.R.Imperij,habita anno 150b. Auguftæ. fit. ÇSonbeï ©Ulbert bnb ©itbeteuîÂûnftweôeu/tc.cuius ver Bahæefunt:
Sarduff Bann wir / ober berz fe un tiv fet (Idbt litten Witt / bnbuji femelt iXtiebS SXe^iment/boUfommen tuaebt/bnb 5e» »alt haben feilen / Otbming bnb faftunj einer beßenbiaen ©ölben bnb gilberen gXünvbbrt.femem öblbt bnb ©tlberz
ER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9r
ohne aften iufaß/burd) ba ff Adn^ CXomtfel^ ’ iXcicl) für 5unemen/iitmad)en/ bnb iube-fel)(h’ften/ad finem vfque, amp;c. Hoc vulc in effedu.Cxfarea Maieftas, Statufve Im-perij ordinaturos, vt per totum Roma-num Imperium vniformis ac conftans ex puroauro atque argento, omni akerius metalli mixtura explofa,moneta cudatur amp;nbsp;curfumhabeat.
Ex his amp;nbsp;rationibusSc audoritatibus, tum etiam facri Romani Imperij Conftitu tionibus fequi videtur pro affirmatiua fententia,videlicet fatius amp;nbsp;conducibili-us fore,ex puro auro atque argento,quam xre aliquo permixco,monetam ferire,con cludendum forc.
Veriim fi prxmiffa omniareftiusexa- , minenturt ac ponderentur, penitiufque introfpiciantur,ftatufque return prçfens, non verb is tantum,qui retro multis annis fuit,in confiderationem trahatur, inue-niemuscontrariam’ fortioribus argumen tis amp;nbsp;motiuis ftabilitam , atque fulci-tam,huicque fubfcribendum atq; infiken ium fore. •
Et primoqnidem, admiratione non 1e ui dignum mihi videtur,quod prxtaóli au ótores,eorundemque fequaces, vfquead-eö vrgeant fummam ülàm fiue auri, find argenti puritatem, (de qua fuperiusexa-ftiusfumus locuti,) ex eidemque numif-mata aufea amp;nbsp;argentea cudenda confu-lanÈ.Namfi fruftra fermo ea de reinfti-tüitür,t qux in return natura non eft, nee i4 inuenitur : in co enim omnesPhilofophi, amp;nbsp;dódi plffim viri conueniunt, fuperua-cua,nulliufquemomenti prorfus denti-nïis puris amp;nbsp;fimplicibus,fiüc aureis, fiue argenlêiscudehdis vel non cudendis al-tercatio amp;nbsp;inueftigatio fufeipitur. Atqui veto ex ijs qux fupra fuut addufta,explo-ratUm habemus,quo pafto prxcitati Dó-ftotes,magnaque pars hominum peritio-rum féntiat,firmiterquc credat, t purum ’^j aurum 8e argentum ab Artificibus ha-beri non pofte , nullumque talè repe-riri, quod non fit cum aliqua extrin-feca materia coniumkum. ItaPüniusj Alber.
-ocr page 184-|
9« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS, I Plinius, Albert. Brun. Biidzus,Molinæus, Georg. Agricol. Gilibaldus,etiam Bodi-nu.s quodammodo, amp;nbsp;reliqui Doét, communiter opinantur. Quid qiiæfo eft, quod tanta concerta-tlone defendere,Principibufque vt fequâ tur pcrfuadere conentur, præftarecondu cibiliufque elTe, ex puro métallo pecunia faccre,amp; fabricate? Vcriimenimuero,quia oftenfum eft, fatifque probatumfuperiiis,communem Doól.cfteerrorem, ad fummitatem amp;nbsp;cul-men illud i4.Caraft.in 3uro,amp; n.denario rum in argento veniri non pofte,fed con-trariam,quam tuemiir,fententiam,verio-rem amp;nbsp;indubitatam permanere, ac ideó ab ca recedendum neutiquam elTe. Iccir-cö ifti pundo vlterius immorari fiiperua caneum efleexiftimamus,faltem ita illum limpliciter attigifte pro hac vice fuffi-ciar. ;Pofito itaqueatqueconceftojquod , vt z6 dixi,omninóconcedendum eft, 1 adfum-mam puritatem amp;nbsp;aurum,amp;argentum ex-coqui polfe.Videndum deincepserit,quo paófo Reipubl. turn etiam priuatis homi-nibus vtilius eife poffit,ex eo potius quàm permixto métallo numos percutere. Ais tuquidem3erePrincipum,Ciuitatum,Re rumpublicarum,etiam totius denique lm perij, omniumquepriuatorum hominum elfe, abundare auroatqueargento exco-ftif(ïmo,permixtionem veto cum ære, a-liaquc viliori materia vtilitatisparùm ha bere,amp; adferre pofte. At in eo amp;nbsp;nos con-uenimus,fimodoponderisad pondus, amp;nbsp;maifæ vnius ad aliam maftam tantummo-dö fiat refpeclus. X7 Fortunatam reuera amp;nbsp;felicem Regio-nern amp;nbsp;Rempublicam dicimus, fi auri ar-gentiquefodinis abundet, atqueitaauro argentoque prædiues fit:cconti a verö minus illam felicem iudicamus , quæ iftis Thefauris deftituitur. Ita quoque non in-fimo loco collocandam Regionem pro certo habemus,quæ nobis plenè fuppedi-tat omnia, ad vitxhuman«conferuatio-** nem nece/faria.Vacuam veröt amp;nbsp;infrugi-feram, inanem amp;nbsp;pauperem fateri cogi- |
T RE NVMARIA, murterram,cui nee auriargentivefod*' næ,nec aliquareturn neceftariarum co* pia,vnde numos amp;nbsp;diuitiasfibi Incolæ)2“ commerciorum mutuam obferuantia® fuftinendam, comparari poffint, diuin‘' tiis fitconceftaSe attributa. Hine veröin' : ferre veile,Rempubl.prardióto aliquo mo dorum locupletatam,códucibiliusfaft'*' ram,finumos ex puroauroatqueargétO) non veró aliqua «ris particula permixto,, t ferire procuret,iufta, meo quidem iudi-cio, amp;nbsp;rationabili caret cauflaac fundi-mento. Quemadmodum enim fieri poteftj-vt Mercatores extranei ad iftas partes,!quot; quibus fortiormonetacurrit, merces fu-as copiofius,partius veró ad eafdem,vbi • dcbiliorin vfueft,transférant,ita è contrarié fieri poteft , vt nonnulli Mercatores, viles,fucofas, atque fallaces mettes magnaincopiaad talialoca vehant, fpquot; amp;nbsp;intention® vt bonam amp;nbsp;pr«ftantiorem monetam requirât atque exportent,inde-queviliores aureos fabricari procurent. Ita fit quod amp;nbsp;optima pecunia illi defti-tuantut,amp; in locum iftius merces vitiofz fubftituantur.Vtre(ftèamp; admodum appo-fitè infert Agricola. Et ita quod pro vtili-tate bonoq; Reipub.ac communitatiscre-debatur introdudum, facile in eiusineó-modum conuerfum apparet. Seddemus , vt propius aliquanto ad rem ipfam veniamus,huiufque controuet f« qu«ftionis radieem ac fundamentum ariipiamus,demus inquam alibi currere, non nifiex puro auro atque argento nu-mifmata.Hict certè tres mare« iftiuxmt' talli purioris, pr«ftantiorc$ iudicabun-tur,alijs tribus «re permixtis. Atque hoC pado veriffima eft fententia illa prior,Ve rùm fi fimmetriam vnam eandemquepro portionem in puro amp;nbsp;«re aliquo pernu-, xto,fiueauro, fiuc argento,conftituamiis, quod fieri debereratio ipfa,fuper quaar$ h«ceft fundata,omninö fuadetatquere-,quiri((dequoqu«damfupràcap.8.vbids pede monctariorum traftatum fuit,dix*' mus) parum referre conftanteraffirnii-mus,fiue ex puro auro vel argento, fiuc quot;* COIO' |
R. BVDEtlI LIBER PRIMV5.
«ompatibiiibxismetalüs alijs permixio, numosftampari faciamus.Hunc enim in modiim iplc quoque Agric. de præc. métal!. vbideptiiitatcpraeccffic, eftelocu-^' tus. ÎTametfiautempurioumiaurciamp; argentei boni,Imooptimi fimamp;dican-tur,Hi tarnen etiam boni dicuntur,quiamp; ex iegitima temperatura conftiterint,amp; iuftiRieruntponderis,amp;: nota Régis vel Principis vel Ciiiitatis fignati fuerint, Qiicd vinis exemplis fubfequentibusj ad ccuium hoc pafto commonlbamus.
Tresfupradiftæ marc» ex puroargen toconfeôt»,»quiparantur quatuor marcis quorum liga eftnouem denariorum tantum,tantundemqsargenti illis tribus amp;nbsp;non vltenus, quantum quatuor pr» • diâisineft. Etiam eiufdem precij amp;nbsp;va-loriseruntquatuorill»,cuius funt très marc» puriores. Multiplicatis enim inarcistribuspcr denarios.u. exfurgunt denarq in totum—------56.denar.to-
tidem qUoque denarij producuntur, fi quaternarius cum numéro nouenario muîtipUcetur/cilicet------36. denar.
‘ Simili modo fi ad manus habuerisnumo Tumex puroargento hoc cft ta. denar. vt fæpius'inculco ,eonfcftorum marcasO. «» correfpondent nouem marcis ex ofto deparijs purisfabricatis. Deduftisenim fcnarioper numerum.u, prouenium denar..^-----7Z. Ettotidem proueuiunt quoquefi per nouenarium 8.deducâtur. In illis itaque fex marcis non plusrefi-det reperiturqueargent! puri puti,quâ inifiispr»miffi.s nouem marcis denariorum.». Sic viginti quatuormarca: numo-lum de puro argento tenentium folum fex denarios,tantum argent! comprehen dunt}quantum duodecimmarc» ex pu-riffimo argento. fiandem habet æquabi-litatem purum aurum , amp;: cum »re at-que argento commixtum,obfcruatafem-■ pereadem legitim» temperaturç proper tione.
' Extendamus nonnihil aJnumosau-reos iftam doéhinam , qu» alias intri-j» cataniultisapparrcpolTet.lHabeOjexem
gt;7 pli caufa ex numis puris aureis marcas de tem amp;oâo,quorum liga eft.14. Caraco rum. Si fimil!ter.î4. marcas habeam,tenen tes acrecipientesde puro non ni fi 18. Caraélos, quales funt numi Philippici: âclfè JÇôanicl)^ tljall.tantum in his,quâ turn in prioribus auri puri continetur, eftque vtiobique, quoad valorem iftum intrinfecum lig»,par ratio,dequaliga nobis hic eft Jermo, etfi diuerfitas fic in pódere,quod quilibet facile animaduer-tit. llli itaque Dortores,quiex puroau-ro arque argéto pecuniam fabricandam cenfene, de pondéré parum funt follici-ti,fatisefie putantes, vtex fimpliciauro atque argento fiat.Mea vero longe aliter fert opinio ,cui,nifi fallor,amp; doCliamp; !n-dofti,Scculares amp;nbsp;Ecclefiafticifacilc fub fcribent.
t Firmiterenim,omniqih»fitationefc * mota tueor,mercatorem iftn fupradidü, fefqui mille marcas ex argéto,quod oóto eft denariorum,in bonis habentem,tâ po tenté fore, licet numi indeeufi proquar-ta parte fint»rei,quàm qui ex meraciffi-mo puroqueputo argento mille marcas poffideat. Et quod bic de iftiufmodi diui rijs Mercatoris ,aut priuati hominis,di* co, idem etiam indicium eft ferédumde fummo alicuiusRegionis,Ciuitatis, aut Reipublic»thefauro,deVeéligalibus,dc Telonijs, annuls reditibus, penfionibus, alijfq; obuentionibus.Manemus hic in v-naeademq;per aducrfarios motaRegu-13,qua pro certo ponitur, Quod vbi plus j^ auri amp;nbsp;argenti apud vniuerfitatem repe-ritur, non attente fimplex ,autcum allo métallo fit per mixtum, ibidem locuple-tiorem Rempubl. fore. A(rumptio,iufta calculatione mediante,certiffima perma net,non plusargenti in pofteriori,quàin priori cafu haberi. Sequitur ergo ex pr» mil'fis veris fententiam quam tuemur in-dubitatam effe.
t Immó oftendi poflet preciofius ac pr» ,^ ftantiuseffe aurum atque argentum con-fufum , ac cum alio metallo permix-tum , quam illudabfolutc fimplex , pu-rumj8£ ab omni extranea materia repur-N gatum
-ocr page 186-J*
' DEMONÈTIS ET RE NVMARTA
|
Jö gatum non quidem dc per fe , fed quo ad aliud, falua femper manente débita amp;nbsp;rcquifita mixtura,amp; proporcione con-ueoienti, vnius etiam quoad aliud, Inmarcaenira argenti vna quæ eft 8. dcnïiriorium,quoad puritatem ibiqua tuorfuncdenarij xrei, initia marca qu* tantum puri argenti habet tienartos , .m-ueniunturdenarij. S.ærei. Arque ita in i-flis marcis duabus lucrabitur,qui eas ac-cipit,amp; tantum purum argentum perlol uit,vnam marcamexærej quod fequitur neceffario. Qnæ rcs,vt nonnihit fubtilis, exem-plis Het manifeftior,pcr I. præter4.videa niu5.fF.de Collar.bono.ad verba. Quod di comanifeftiusfit exemplo. .Memini me aliquandoque ex Regeftiscurufdainma-giftri Monetalis, iucundum reuera hoe experimenrumhaufifTejquopafto t videlicet per genus, quoddam Cementi om-nis materia ærea ex ipHs nu ni is extrahi poffi-t,ita vt nó argentum folnumded æs ipfum veiliter extrahatur. Ita fumpfim® m areas aliquot.20.30.40 .forte ex argen-to. 4. denariorum auEcirciter,proutca-pax'erac reeeptaculumfaccus,cuiimpo-nebatur, amp;nbsp;locus cementationideftina-tus,req,uirebat,adhibito fale,fulphurc, alijfque materies. Quibus prædwâis niar cis cémenta per 12.10.aut 15.floras vel e-tiam vltraimmiffis amp;nbsp;excodi», inueni-inusamp;excepimuspoftea numuloseofdé albiorcs niridiorefqueamp; ad puritatem. ïo.iol. vel etiara n denariorunaCemé tatos,pondere quidem ,aliter enim fieri ïiequit,deminutos,formavero literis arque inferipîionibùs omnioo faluis cxi-ftentibus. A.Es,qucgt;d iam plane materiae immerfum erat, rurfusalio aatificioes-trahebatur , amp;nbsp;certis fuis vlibus deftina-batat.HïC fingularia funt amp;nbsp;iucunda,fu-amqufr tune vtilicatem habent', quando-videlicet argentum debilius proportie-nabiliter minori precio , quàm fortius, Sepuritati magk viciuum ,kaberi po tefi, |
Iftoetiam experim-ento nuperÏnno-ftris de------8. haUcrii numulis animi caulla fum vfus : eofdcmqiie reduxi ad------8------amp;------9. denarios» licètaliasmixtura amp;nbsp;peseorumfit,v£ fupraoftendi,denariorum------—it. ' Quosita punficatos, alioque amp;nbsp;nitidie-ri colore apparentes , mnltis, magni no minis viris dcDominis obtnli confpici-cndos, quo intelligcrent tantum argenti iftistot numero numulis, quorthallerus Iinper.pratempore va!eret,inefl’e, quao turn ipfeniet thallerus prardidfus habc-ret arque compleflererur puri argenti, a?s quod fuperfuit in diól. (Ienariolis,qiii fi lucro eius,qui cos poffidct,videturce dere, Eod'emtgcïiereexperrmenti'Artifices ^' etiam in numisaureis vt plurimuni vtü-tur,maxime vero in argento deaurato. Ethoepafto non folum in maffa feu nu-niisaureis ipfum aurum,veru met iam argentum faluum manet, amp;nbsp;in vtilitateffl poffidentis conuertitur. Huiusquoqiienieminit,non indiligés rerum iftarum indagatorCar.Molin.nu-mer.775.Faciunttamen, inqurt,3urifielt;S j( amp;McMietales genus t quoddam Cemen-ti,ex lateribus cótufisamp; medicatiscum argilla,vbi aururn inclufum,amp; i4,horis igni immifrum,ab omni are penitiffiniè purgaturnec non ab argcntaamp;alio métallo quænon pereiint,fed inueniuntur immerfa Cementa, vndeextrahuntur ÿ feparanruï . .£t qua ibidem fequuntnr. Eodem modain fuperiori exemplo as extraftumin cemento faluum reperiturr numis inipofitisincegris exiÖ£ntibus,h cctlcuioribus. Vides ergo beneuoleLeólorquopaiftn fatius fit aliqiiaiido,abundare auro atque argento cum alijsmetallispermixto,qui fimpliciae puro puta. Præterea ex dilfolutioneprioris argtt-méti pdotSores moti ctiâ altera illa, qnf dematatione ap variationecreba pecu-niarum in mediumeratadduóla,corrutt jj ofaiedia. Non t enim tam commixtio numorum décréta,amp; proportionabiliter admifla atque probata, confufionisiftittf multi- |
|
XBVDELII llBER PRIMVS.. mnltiplicis ,amp;peftisrei numarixin teftinx ac nocentiffima: caufa extititamp; adhiièekiftit ,quam deprauatorum ho-niinu'nïamp;paracharaftarum temerarij amp;nbsp;40 nefarij aufus,quosrcliquofquet numo-rü dcprauatoresaccorruptores,hic non ram non defendere,quam iuftis|pœnis fubijeiendos effe , dicimus ac profite-mur:interim inculcantes amp;nbsp;affirmantes ex cortfufione materie rum talia non cau-fari, quiequid vulgus hominum in con-tràrium fruftra redamet. Cum enim 12. denarij atqueitamarcaargentipuri,iu-XtaImpericonftitutiones, amp;nbsp;pedem ab anno 1566. inuiolabiliter pcrnos,obfcr-uatum ,præbeat thallcros Imp. nouem, V bqni ratiocinatores eolliguntex marca 30. denar. amp;16. g-Ç. exhiberi fimiles xhalleros. 8.nequep!us neque minus, amp;nbsp;ex marca argent! quod eft 6. dena-riorumdari 4.|.than.lmper. Quæcô» fequentia omnino ex Regula proportio-num infertur. *' In auro quoque eadem proportio lo-cum habet, pofito liquidem ex pura auri marca-------iq. Caradorum, quod obrijfum vocaüimus, Magiftros Mo-netalcs, 95. aureos in auro cudere, con-fequitur ftatim ex auro mixto. iS.Caraft. 7o.aureosinauro, excepta vnius quarta parte prouenirc. In lumma, nihil cauffæ eft prorfus, cut magis excommixtione metaUorum, modo luft a fit,amp; proportionabilitertem perata, qu.am puro auro atque argento pecuniarum deprauationem oriri ,affe-rerc velimus. Hoc ipfum in aureis amp;nbsp;ar-genteis numis tam in Impcrio,quam Re-gnis adiacentibus, 8e quibufeunt^uein Ïocls confpicitur , modo vt dixi 8e pro maxima præfupponimus,debita,deccns, amp;nbsp;requifita fublit temperatura. ,|i . Ita t aurei in 3uro,Coronati Francici ^amp; Italici,Ducati fimplices 8c duplices, . duplicesregales,aurei leones,numi An-glici ’Snßdottfn vocamus amp;nbsp;maxime num! grandiores in Vorcegalia ftampa-ti,amp; fimi'espfoxime ad pürltatemaccc-dentesjtem Equités Geldriei,tnirei'cor- |
nuti, Montenfesamp; fimiles «re atqueargento permixti denarijj tali nümoruiR deprauatiohi occafionem vllam pratbUe-runt, Quod ipfumex diligent! inuefti-gatione amp;nbsp;accommodatione valorisin-trinfeci liga;,ac ponderis,omnium ifto-rum numorum,turn etiam ex ipfisCon-ftitut. Imperialibus de ann. i4tt. Tit. 53önblt;rgullen Wmdivesen. manifc# ftum cuadit:quoprïfcripto temporeor-dinatumfuit, vt aurei in auro non ex puro auro, vtanteadeduxi, fed ex auro quad contineret 19. Caraä. cudcrcntuf. llleenimpestunctempo-risfuicconftitutus. QuæOrdin.Imperij Francofordiæ fiiperpumSo Monctæ ce-lebrata etfi annum. 1500. præceflerit, id-eoque per poderiores videretur abroga-ta jperReg. qua decimus priores 11. per t pofterioiesabrogarijl.Non eft nouum, ff. de ll. tarnen ex Comitijs pluribus annum prxdift. 1500. fubfccutisnotorium 4* fit ,abiftaopinionede cudendisex puro auro atque argento denarijs, iamdudum expf eflo tot iiis Imperi j amp;nbsp;Statut urn con-fcnfu,rcceffura efl'e,de quo nemomorta-lium dubitat. 4Î Idem quoque ludicinm ferendum eft deipfis Aurifabris,quibnstam in Iinpe-' rio, quam paffim in omnibus bene con-ftitutist Ciuitatibus , certa eft mixtura prafcripta, ad quam velut ad lydiuha lapident refpicere,iuxtaque eandem vafa fua fine aurea fine argentea conficere tenétur,pront fuperiusattigimus.c.depon de Monetariorum. in fine. Eftque pes iftc Aurifabrorum pratferiptus ab Imperio A-----I4.1otonum, vel quod ideeft. io.den.8c gran. it.quæ mixturatolerabi-lis eft omnino.Merum enim argentum^tc fte etiam t Molinïo,artificibus 8c vafcu- 44, larijs non ita congruit, fed argentum ali quantulum dilutum ,eft aptius fubtili 0-peri,Quorü ego,nó attento,quod alij có trariü d icat aut feribät, fentétiæ affifto. l’rxdiûis accedit, quod ctfi fumme vti-1e vifuni fuerit , puram monetam aure-am 8c argenteam ferire, conftetquepri-mis iUis temporibus, quæ verè aurea N x fue- |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA t»8 fueruntj alîquotics amp;nbsp;complaccndiac gratificandi amicismagis ,quàm animo illud continuandijita faditatum, tarnen hoc ipfumferreo noftro.duriffimo,t amp;nbsp;perturbatiffimo hoc feculo,quo amp;nbsp;Ecclc ^afticusamp;' politicus Status totufque mun dus prope ad extremas anguftias eft re-dadus, cogitare,nedfcam adeffedum perducere veile, impoffibile videtur. Quis enim Princeps,Diix, Comes, quæ Regio,qua: Ciuitas, autRefpublica hæc tentare audebit,fumptufque tantosper ferre præfumet ? Repurgare totius orbis pecuniam aureamamp;argenteam,vafaque inde confeda,amp; fupelledilem t omnem ita excoquere, vt nihilextraneæamp;im-pertinentismateriç ibidem relinquaturr amp;nbsp;fic puriffimos numos,vafaque ex auro Cc argento puroputoinde conficere,hoc opus hic labor eff. Quidquod numitali-ter pereuffi nomen pecuniæ amittent,vr-pote per quos res quæhbct,non ita commode poffint licitari,publica aflimatio ceflabit,amp; in eins locunr ponderis vari e-tas fubftituetur, contra tlla verba l.i.in-ferta.flr.de contrah. empt. Eaque materia forma publica pereufl'a,vfuOTdominiunT 4uc nonçam ex fubftantia prabet, quani ex quantitate,hoc eft æftimatione publica. Conclufio ergo huius quæ/Iionis ,vt hoc caput abfoluamus,in vtramque par-temita agitatç,falHO alterins iudicio,hçc erit. Reges, Principes, Duces ac Ciuita-tes,ius cudenda: monetç habentes,qui ex auriargentique fodinis(quibus Roina-nümImperium,amp; in primis Germania noftrapra:cjEterisabundat) aut aliunde purumaurum amp;nbsp;argentum habere pof-funt,cudant fi velint munifmata precio-faamp; puritari vicina, vel finolintaut au-ri argenti^ue fodinisdeftituantur,quorü numerus non eftexiguus. t nequeenim iuxta pfalmiftam Pfalm.147. fecitDeus taliteromni nationi,quemadmodum nee omnesex æquo amauit Iuppiter:tunc di-lutioremamp;debiliorem in valoreintrin-feco,talem tarnen monetam fabricate0-mnino procurent,qux fuis requifitis liga:,ponderis , ac formx,pra;polleant, W enimalibi inquit Agricola. Monetarij non neceflehabent aurum prorfuspuró effïcere,fed coquere, donee tal'is tempe-ratura fit,qualis efledebeat aureoruw numum,quoscudunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f |
Quopra:uio,in liocfolliciteomniqut cura aeftudio incumbendum erit, vtex-trirtfeco valori indicaturae vidclicct,me-tafua pra:fcribatur, qua tranfilire, nee Principes viri,quià 11. obferuatione immunes haberi non debent ,perl. digna. vox. C. de leg. amp;nbsp;conft. nee fubditi, nec Mercatores,ncc Coll vbiftæ,nec quilibrt alius,graui pœiiaindida,audebunr. (» Hæc omnia fî inuiolabifitcr obfeniétur, contrariumqj fiiadentes ac facientespri uilegijs non tantum co neef fis priuentur, verumetiam iuxta tranfgreffionis modii, ardiuspunirétur,iam omnes ha:amp; fimi-lesdifputationescelfarent, amp;nbsp;de renu--maria, radius falubriufqitoti terratum orbi prouifum effet. Vidcatur §. in con-ftitut.Iraper.de ann.1576. qui ita incipit. SÏBattnabet weniq nuftet aut« fq^un^en jutnadien /ha fdne fïdflt bftnbrbqbunj barhei) buret) bic Obrteqfeit gebraudit tt.’irbt.©ü wollen wir. fof.zq. 2. coluw. Cuius memini etiam fupra. DeSoliJis. ^rMAI.4R/X. / Solidus vndedicatur. 2 Selidui pro inteer o accipitur. 3^ Semiffesamp;Tremiffes Solidi. 4 Solidus dr aureus qualiter conueniant àquot; diferant. S Aureosante Iußtn.temporapercuJfos,prs ßauttores feltdofutJJi.
g Aureus amp;nbsp;foltdus à tempore lußin. vtitu idem^. 9 Auref |
quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R. BVDELIl LIE
y Auremm feu foUderum 72. It bram fa-cere.
10 Aurei ntßri temporit cum tllii antiquu co-parari non poffunt. u ' Aureorum noßr arum cum luftniancolla-tio.
12 Soltdilußin qualeßt pondus, i; Solidmn Accurßus male pro ßUqua acci-pit.
14 Solidilußitt. cumvßtatamoueta campa-ratio, it’ Soltdorum cum due at is comparatio. 16 Soll do meße aS. partem ardente. 17 Georgius Agricolaparumper àfiopovadl-J* lat, li Dacatorumrigaquaßt.
gt;9 Solidiu lußin.Vn^artcum,0' li. momen-tavalet. ^gt; PondaßuU partes^quibusamum appen-dinut.
^1 Ponderis Anglici,amp;eo quo Agricola in au-nvtitur differentia.
22 Soltdorum ad ducatos ratio tabeUariter expluata. tf 23 Soltdorum ad aureos in auro comparatio.
24. Solidorumadflor.amp;thaü. Colon, licita-tio. 2! Soltdorum antiquorum in odioßs reffeilus habetur, ai t.Sancimus,dedonat. quos aureos deß-
27 SoltdorumappeUatione vulgäres aurei amp;nbsp;rfitaticontmentur. et Soltdorüappellationeargenteinumicom-prehenduntur.
29 Solidui aureum Vn^aricum deßgnat.
39 Solidi in Ordinattonibus Imperq qua.
ji Solidi intelli^untur de Ji.batijs.
32 Aurei 600. in panait mandate lüußrtß. Duc. lui. diu. de non appeUan. quales fint.
33 Aureus in auro, ybi auri fit mentio,fub-
ER PRIM VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;101
intelUgendus.
34 AppeUatfones in Ducatu Geldria 'imper-. miffa.
36 Statuta qua appeUationes remouent,funt defriuolis intedigenda.
37 luramètumper indicespraßitum^ne ap-peUetur,nullius tß momenti.
3t luramentaper fubditos adcoaSione Do-minorum,ne appeüetur,pr£flitum, nofunt obUgaroria.
40 Conßitutiones Imperq hoe ipfum quoque erdinarunt.
4t Idem apertis turis textibtu cemproba-tur.
42 AppeUationes bené excluduntur,ß Superior is confenfus accefferit.
43 CeJfante caufa,ceffabit effeelus.
CAPVT VIGESIMVM- i
SBCVNDVM,
SOLID VS non à foliditate, quafiex ^ folidoamp;puroauro fadus fuerit,di-dus eft/vt malè fentit gloff.ad l.i. C.
devet.num. poteft.libr.ii. EtViuius in Commu.opin.lib.i.in verbo,aurei. quos fequi videtur Bodin. cap.fupràcita.3. dc Republ.)multó minus à Sole,propter Solis imaginem folido fine aureo impref-fam,vt noftrö tempore quidam imperiti Solem aureo in auro imprefferût t verum ideb ita nominator,t quód integer fit,ni-hilqueei deeffe videatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a
tintegrum fiquidem Latini folidumvo cauerunt, probatur per l.ergó. §. credi-toribus.ff.de fideicommiff.libert.Didac. Couarr. veter.coll.num,cap.j.Nebriffen. in Iuris Lexico,amp; Budæus libr.j. Afs. A-grico.lib.i.de pond.amp; terap.monet. circa princip.Carol.Molinae.de vfur.nume.64. ita'fcribit: Cxration Græcè, filiqua Lati-nè,fecundum omnes bonos audores, amp;nbsp;Græcos,amp; Latinos, eft vicefimaquarta pars vniusnumi flue folidi,accipiendo folidum pro vnolt; toto amp;nbsp;integro inftar affis confummato. Hinefemiffes amp;tre-miffest defcenderuni,illicxdimidiaaui }
N j ri parte,
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA lei ri parte, h! tantum ex tertia conftabant: tremis enim, vt oft edit Budæus ad 1. quia vulgo.fF.de ædil.ediét.eft pars tertia ioli-dijficut femis dimidia. Qgt;iarcImpp.Arcad-amp;Honor.in I.j.C. dcmilit.veft.lib.n.italoquuntur: Foitif-ftmis miliiibus noftrisper Illyricumnô binos tremilTespro fingulisclamidibus, fed fingulos folidos dari praecipimus. Et d.loc.Agric. Aureus^ quem Alexand. .Se-ueruspercuffit, erat duarum drachma-rum, quosaureos,cùm refpedum ad fe-mifl'csamp; tremifTeshaberent, tune primo dixerunt folidos; quod femilfes,ai t,ex di midiaeorû p3rte,tremines ex tertia con-.flarent,gdn(}e/f)d(b«/vnbôr(ri'(53fi(î)cn^. Sichardus ad d.l.quiconque, de feru.fug. lib.6.C. Et Couarr.d.loc.num.j.Cui adde Carol.Molinæ.de contraâ.feu vfur.quæ-ftio.4.num.iof. 4 t Quopafto vero folidus ab auceo différât,cum codémve conuen!at,f!ntque di uerfo rcfpeélu diuerfa,amp; alias vnii idem-quedenotent,aliquot argumentisS: au-tloritatibus fufe,£xplic3t d.loc. Couar. Î oftendens, aureum ilium apudRomanos primô,amp; dudum ante luftin.quoquetem pora percuirum,prxftantiorem,qiaximè quoad pondus, fuifle illo, cuius fit men-tio àluftiniano,amp;a!ijspaulôantè Cæfa-ribus.Quod vel ex aiiéioritate Plinij fola fequi pofte videtur: Ait enim li.jj.c.j.Au reusnumus poft annum fexagefimumfe-cundum pereuflus eft,quàni argenteus: ; ita fcrupulum valeret feftertijs vicenis, quodefficit in libras ratione feftertio-rum,qui tune erat, V.D. C C L X. fefter-tios:pofl: hare placuit quadraginta duo fignari ex auri iibris,paulatimque Principes imm innere pondus,minutiffimcve röad48. Ex quo confiât,t quod quatuor ex ifiisaureisvneiam penderunt, multi-plicatis cnim per 4. duodecim vneijs, quet libram habere fupra ofiendimus, eófequitur aureosprouenirccuadiagin-ta oâo. |
Hine Pomponius in l.numifmatum. ff. de vfufrud.inquit: Numifmatum aureo-rum vel argenteorum vetcrum, quibus p ro gc m m i $ vt i fo 1 en t, v fu s fm flus 1 eg*ft poteft,Sefcupla proportione,ergöautt* jj illi primi à lufiinianeis,quorum t vitU' licet 6.vnciam,amp;7i.libram conftituuat) difFerebant. Hane fententiam veritati confouaef-fe,exfentenria Couarr. aüoiumqueprX' elariffimorum virorum libenter ampl*' 6For, cuiushxefuntind.cap.3.5.1.nunre-3.vete.coll, numifm. verba : Nunc etiaW conftanteralFcrimus, vti antealibnqui’' pue i.varia, refolut. afleruimus,aureu® veterum lurecónfultorum ab aureoCO' dicis Theodo fiant amp;nbsp;lufiiniani ex eödit ferre, quod aureus ille vêtus quartafilA rit vneix pars: aureus vel folidus luftt' niani amp;nbsp;aliorum Cxfarum,qui à Conftai' tino imperium obtinuere, fextura tai' turn appenderet vneix partem. f t A tempore ergo lufiiniani Imperat. aureorum Sefolidorum vocabulo indiF ferenter amp;nbsp;pro eodem vtimur, queinad' modum communisqiioquc fert opiniO) nec Couarr. abeadilfentit, quorum,vt pauloancèdixi,7t.libramtconficiutper ' expreftbs iuris textus pluresj.fin.fF.de in ins voc.amp; hfi duobus. C.conrmun. deleft amp;nbsp;in Inftitut.de pœn.teme,]itig.§.final.Igt; quotiefeunque. C. de fufeept. prxpof.amp; Arcad.l.fi verb.§.prxtor ait. fF.de his qm deiecer.vel etFude.§.item is. verfic.cuiü' mills eft,lnftitut.de obliga.quxex quaF mal.nafc.Guid.Pap.dec.4 9î.amp; fing. 328.1'. i.loh.Aquil.demonet.potefta.cap.i. Sv chard. ad d.l.quicunquc. Budæ.lib.3.Afs. amp;nbsp;libr.t. Alciat.libr.3.difpunifi. cap.y.A-grico.lib.i.de pond.Se temp.mone. Boén. decif.3i7,in princip. D.Gail. s. Obferua-tio.39. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?ub C^ux omnia proptercà funt norandi diligentius,vti D.Gail.d.loc. quoqueaf-fignauit , qubd in omnibus poffira pro-uincijsaurei mutentur, t Se hoc tcnipore nulli,q«0dfciam, inueniantur,qui cun' ifl is pofFunt comparari. t^fia decaufa aie operam Jeétoi i non ingratam prxftitiirü putaui,fi turn Ducatos,velVngaricos,vel nöftros,tnm aureos noftro.s in auroRhe-nenfes, aliosque currentes Se vfitatosfio'-reno» |
' R, EVDELII LIBER PRIMVS.
lOÏ
|
renoî dim ijfdem, mine verè veteribus ». amp;prc£io(îs aurcis fine folidistconfera-M Biiis.eorundcmquecoIIationcm ahçiiam înftkuaniHSjSComnium oculis eohfpici-endam proponamus. CertoceitinseftjSoîidam feu aureum Roraanum àD.Impeiat.Iuftin.vrdidiim, ita'appellatum , quatuor pendilfe fem-“ jnilajlfenyquod inidem recidit3i4.fiJi-quas,\el etiam drachmam vnam amp;nbsp;fti iv-puliimrScrüpuIû enim cum tertiâ drachma: pattern, feu fcx fiJiquas, St drachma tria fcrupula, vel deeem amp;nbsp;0Ö0 filiquas peddat , fequitur folidi pondus, fuiffe A-------î^. fj’iquarum. Hoc ipfum planum fit ex Budæi lib.î.de A fs. Altiat. in l.frumenta.flr.de verbor.fignificat. Anton. Auguft.Jib-r.î.cap.9.entend. Car.Mo-hnæ.num.de vfur.68.Georg.Agrico.libr. fde ponder. Et libr.t.de ponder.amp; temp, monet. Vbi in hune modum loquitur: Cùm Codant inus amp;nbsp;lulianus, ac a lit rur-fusdetraxerunt de aurcorum pondere,e-tenimèlibcis fignarunt duosSe feptua-t ginta,quorum finguli penderentfextu-lum,hoc ed,quatuor fcripula, arque eos aureos luftinianus Imper, appellat foli-dolt; Eadem habet d.loc.Couar.cap.videlicet J.§.2.niim.i0. Et ibidem inox ab ini-tioîSoliduSjinquitjhic numusaureusi^. filiquas appcdit,amp; ideo oßaua eins par.'^, treshabetfiliquas, vt probarAnton.Au-gÜft.èxNouel.Grxc.Conflit.150.de vfur. Nauric.nondum typ'is excufis. 13 -fToto igitur coelo errat Accurfno-ftetjin l.vnie. C.de imponcnd.lucrat.de-fcript.ïib.io.ffatim abinitio,dum filiquâ fodidum iaterprerarur,pofteaquam foli-dusilt;).pendat fili-quas,amp;c. tSed vtpropius ad ipfam comparatio-nem au rei fiae folidi pramentionati vete ris cum noftris Ducatis, t turn etiam Au-** seis in auro, amp;nbsp;fi videbitur commodum, cumalijs vfitatisflorenisaccedamus : di-Öum paulóante à nobis eft, idqj exméte doftiffimorum virorum,quorum fénten-tias fi veritati confentaneae,aut in diffici-lioribasamp;abdrufis probabiles tantum-modovif« fuerint jobuijs, quod aiunt. |
vlnis anipleidimur,ac fequimur.Diólutn cd,inquam,pondus illius veteris aurei, fuilfetrium fcrupulorum,f£u quod idem cdji^.filiquarumA^uid igitur dcliga eo-rundetn datuemlura cd?Si nobis petia v-na aut faltem particula aliquavnius ex idis numis ofFerret-ur, iam ignisamp; aquç experimétofacilis edet idius indagario: fed quia illis dedituimur,audiamus Agri colam,quem fxpè in his amp;nbsp;fimilibus fum-mè admiramur, hac de re ita fentientem. Aureiautem numi^qui hisnodristem-poribus percutiuntur,ita fe habent:tV n- gt;Ï garici,Hifpanici, Turfici, Ducati Veneti ßgnantur exauri bedeNoribergio,in q^uo infunt argenti fex binx filiquæ (vt nodri Monetarij partiuntur) fextula, quæ quia cd oidauaamp; quatfragefima parsjlli ean-demquam optimi veteres aurei in auro habent temperaturam. Ducati verö R-o-manijBononienfeSjLucefes, Mediolané-feSjformantur ex beffe, in quo infunt ar-gentitria fcripula,id ed,fecunda amp;nbsp;trice fiina pars. Sed Coronati Francici amp;nbsp;Bur-gódict fiiirex bede,in quo infunt argenti tres fextulæ,hoc ed,d'ecimafexra portio; ATCoronati Itafici ex bede dgnantur, in-quo infunt argéti quinq; fextular: quæ eft' nonapars.S: tres nonxpartis quintç,ali-quitamé aliquäto minus argéti in fe con tint c,fed qui miuimü,quatuor fextulas.i. duodecima parré.Vodremo Rhenani fig-ndtur ex befte,in quo infunt argéti ftxbt na; fcxtulx,qLuarta pars,itaq5 id genus au rei,albefcüt. Sed magis ex auro argétofo codant Philippici Brabätini, amp;nbsp;Vvilhel-mi Hollandici,nä hi aurei cóficiuntur ex auri beffe, in quo infunt quindecim aiirf binx fextulx,noucm argenti.Ataigenteï numi veterum etiam variant temperatu ra. Sed amp;nbsp;dé his aureis,de quibus nobis eft ferma,in hunc quoq; modum Agric.lib;?. de precio veter.inonet. loquitur: At Aureus Romanus, qui pendet quatuor ferU-pul3,t amp;nbsp;à ludiniano folidus appelîatur, ffin eo ined oélaua amp;nbsp;quadragefima ar- ’^ genri portio, valet Vngaricum, amp;nbsp;deeem amp;nbsp;ofto momenta. Hic ego AgricoIx moledus |
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
moleftus eflenolojn eo,quod pro bafi ac fundamento ligx huius folidi fi3tuat,fo-lidum habere portionem 48.exargenro admixtam,beffis fcilicet monetalis.Nam cùmfiipràoftenfum eft, maream auri pu ri puri habere carados i4,amp;quemlibet caraftum in n. non verb in 24. vt feri-bentium errore introdudum exiftimo, ' grana diuidij fequiturin marcacontine-j ri grana minufcula iSS.gran. Si nunc iftoriim granorum quadragefi-mam oftauam argenteam dicimus, dili-genti examine præhabito jfequatur ne-cefTeeftjducatos continere noonifi au-iy ri puri zj. caradoSjeum dimidio,arque ira in 6. granis argenteis erit defedus, cuius inueftigatio hoepaflo fieri poteftr Queries 48. repéritur in 1S8. tor dicen-dum meargenteagrana in petiafeu maf-fa habere. Et numerus qui prouenirje-rit 6. AdRegulam--------2881 ^.gran. Vel econtrafiatdiuifioper lenarium nu-merum, mox proueniet ex argento por-tioadmixta 48. AdRegulam--’88/,,.p„„e„n,„t. 0 Verum quoniafatis fuperque infirufti furnusjin ducatis Vngaricis,Ratisponen-fibus,noftrisetiamTuitienfibus,-amp; paf-fim Germanicis fimilibus, non defeélum talem, fed trium tantummodó,aut ad 18 fummumt quatuor granorum ineflejta-quebeflem continere i^.caradi.amp;dodran tem vnius caratij, hoc eftÿ.gran.fequcre-tur ex eo portionem—-96.aut 7 2. tantum-modo exargento ijfdem inhxr,er.Cjquod curiofitate nimia.cxplofa attigifiefuffi-ciat. |
Vtigitur fententiæD, Agricolæinhæ-ieamus,confentiamusque folido indfe ex argentoportionem quadragefimam®' diauam j amp;nbsp;hinc collationem huius ruW Du catisj.aureis inauro, amp;nbsp;reliquis flori' nis vfualibus 5 maxime cùm in hisvidt' am mulww à fcopo aberralfe, inftituJ' mus: infert idem Agrico.hoc pafte,libf' 3.deprec.monet. At,inquit,aureusR* manus qui pendit quatuor fcripulaamp;^ luftiniano foîidus appellatur, fiincoiH' eft oftaua amp;nbsp;quadragefima argenti pof' 1 tio, valet Vngaricum , amp;nbsp;decemamp;od® momenta. Hæc aliquantö vberius pró* pleniori dicendorum inftruftioneeou-cleabimus. Sciendum eft ergo, diuerfum effepoii’ dus, quo Agricola vtitur ,ànoftris pondu feulis, dequibus fuprà, vbi diximus, maream habere vncias ofto, amp;nbsp;vnciani quamlibet Anglos nouem amp;nbsp;decent, Ao-glorum quemlibet ex iftisrecipere 100-menta, hoceft dijj/ triginta duo. luxü t iftiusnoftripondufculi rationé,quoalt;i:' librandum auri petras, potiffimum yd' mur, ex quo etiam omnia vfualia fern pondera originem trahunt, conficiun-turque,Ducatus pendit Anglos binos amp;nbsp;quartacum duobus mometis :2.1?ll4 —ï-tjuart/—i.biK^/fiue mométa—7’-remedio vulgari femoto: Aureus veto in auro duos Anglos ,.iamp;:tertiaiT) : i.Ctï^C i. tro.feu momenta—64. Sed tiuxtJ Agricolam, quemadmodum ex finelibri j.de precio veter. monet,conftat,niairuln) cuius pondus eft auneiRhenani.oW 9^i’inifcl)cn ©oftßilfbenßftvtdiß/ diui-ditur,ait,in------60 momenta:ynga- ’ rici vero maftula diftribuitur in— A,—r—(76. momenta : grauior igitur eft Rhenana fex momentis : De differentia inter vtrumque aurcum,‘quo amp;d noftrum, amp;nbsp;ad Agricola? pondus,quï fex eft vtrobique momentoium, coiiue-nimus. |
TA BV-
-ocr page 193-R. BVDEln, LIBER PRIMVS.
T A B V L X
Ex qua colligitur, quæ fit ratio folidorum, fiucAureorumRo» manurum, amp;nbsp;Ducatorum.
Aurci Romani. l^ucat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Momenta.
porroad Aureos in auro,fecundùmcur-fum hodiernum huius patriæ illatranf-feremus, quo dicimus Ducatum vaic-lere—.99.alb.currentes,amp; Aurcum in auro7î.alb.
t* Arque itadeincepscalculusoftendit, . qux fit ratio folidi, feu floreni veteris ad Ducatos Vngaricos, de quibus foli-dis plura ludinian. in l.j. C. commun, de kg. amp;nbsp;fideicommiff, aepaffim. Nunc
|
- nbsp;I__-- |
----1----—r-- |
-----------18----T | |
|
_ | |||
|
5 | |||
|
4 ■ | |||
|
5 | |||
|
---- |
7 | ||
|
7 |
----8--- |
----60—- | |
|
Q | |||
|
V 9------------ |
10 I ----H.------------- |
JO---- | |
|
Hi Roma- J io---Valen t— |
-----11--- |
--------48---gt; | |
|
• I A n ( | |||
|
£ I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- | |||
|
-ï | |||
|
50-------- | |||
|
4- | |||
|
70 |
-------------6---- | ||
|
100---— |
1^7 |
---18---- | |
|
Zoo-- |
ZH- | ||
|
50Û— |
-4 | ||
|
Liooo---------- |
uyz |
48-J | |
De quibus eft Tabella fubfequens.
O Solidi
-ocr page 194-DE MONETIS ET RE NVMARIA
Alboî,
Solidi fiue Aureos in auro. Aurei lulling
»1
4_-----^54----
J-------------g,-------J Q------
7----uf----57---
Aurei luüin.
8---------------1, ----5 j------
o--Valent---1lt;—----——------g
JO--KJ------
30---50-----------------50---
zj^O-----67--—------------15----
5 o-----------—. 84--------— ---o---
L i o o o--16 8 o-
*4
Solidi fiue Aur.Iuftin,
CoÏon.aur.
Aurclluflin, S
I—
2—
5—
4-
5-
6—
7-
Va!'ent
-10
-15-
—21-
-2g-
-31.
-i6-
8-
9 ro-
5° 100-UOOQ-
-42-
-47-
—52-
-2g2-
-5^4-
5-50-
A«^**
R. BVDElTI LIBER PRIMVS.
Aurel feu Solidiluft.
l halleros.
Aurel Iiifti.lt;
Valent
-241-^4-5-
10 0-
JOOO-
Quàm graues, praflantes, amp;.'prcciofi hquot;i folidi luftinianei,(cii aurei legales full tfrinc. ex pramiffs abunde fatis t cogno-fcetur,adquorum taxationem in onerofis amp;nbsp;pœnalibus,non vero fauorabilioribus veniendum effe communis fert opinio,amp; aquitatisratioillud ipfum fuaderc vide-tur. Ita tenet Paulus de Cadro in 1. final. C.commun, de Icga. laf. ad 1.1. §. ex his.ff.de verborum obligatio, lohan. A-
^ Qu.Theor.4.de monet. t Et de ijs Intel ligitur l.fancimus. C.dc donatio. §.aliæ, inlnftitut.eodem. Quibus ftatutum eft, donationes excedentesquingcntostales folidosabfque infinuatione non valere. D.Gail.i.Obferuat.ig.Iohan.Aqu.hos au reosamp; folidos vocat amp;nbsp;Ducatos quoque,
quætarnen,vti diûum,diuerfa funt,amp;-diferepantia. Alber. Brun, etiam præ-
(. fupp.i.demonet. nume.i8.de his ita lo quitur:
Eft aduertendum, quod promiffio fo-lidorum aureorum, vel ducatorum, vel , aureorum, debet intelligi fecundùm mo *^ dernum vfum,amp;t vfuni cuiufque regio-nisjper Angel.Archid.Bald.amp; ibidem ci-y tatos. Alciatus quoque in l.hscc enuncia-» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tio.ff.de verbot.fignific. ab hac fententia
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non recedit: Nobis,ait, videtur aureum,
l quo hodie vtimur, ex generali omnium I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;populorumconfuetudine, effe veteri il-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li fubrogatum, amp;nbsp;ideo quæ de folido iu-
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reCluili cauta funt, ad noftrumhunc,
l quamuis leuioris fit ponderis, erunt re-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ferenda.
l Nam amp;nbsp;in præfenti, propter temporû 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qualitates,pauperiores funt dues, quàm
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;olim effent,amp; ante easConft itutiones,cû
' , Romanûfioreretlmperiû,côftatgraulo-ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rispoderis aurcosnumos fignari lolitos.
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Viuius in commu.opin.i. in verb.aureus.
Sichard. ad l.quicunque. C.de feru. fugi-tiu. ex aliorum fententia appellatione folidorum contineri ait in Germania Rheuenfes aureosde ii.batzijs:quafi ifta æftimatio fit fubrogata in locum vete-rum aureorum. Et quia Lex femperlo-quitur per l.Arrtani.C.de ludæ. amp;nbsp;hære-tic. ideó videtur ctiam hodie lex loqui de aureis hodiernis , argumen. 1. in deli-ftis.§.fi extraneus, ff.de noxal.adiio. At-que ita femper de currentibus florenis lex effet accipienda. Et fi in vna Ciuita-te forent duplices aurei,tune effet de mi-nimisintelligenda,per 1.femper in ob-fcuris. ff.de regnl.iur.l.penultim.ff.de pœn. Tyraquell.in egreg.trafta.de poen, tempo.feu mitig. Idem tenet Guid.Pap. quæftio. 491.in fine. Quod licet lex al-leg. quoties. amp;nbsp;1. fi quis pro redemptio-nc,iB fine.C.de donatio. amp;nbsp;fimiles lo-quantur deaureis iftis legalibus,fecun-dumque taxam eorundem fieri debeat x-ftimatio, hodietarnen confuetudinere-ceptum videri, vt in his loci confuetudo attendatur,perl circa.C.loca.ibi,fi nihil fpecialiter exprimatur contra confuetu-^ dinem regionis,gloff.in l.fi quis argentû. C.de donat.
Meminit quoque folidorum quorun-dam Gratianus in c.qui Subdiaconum. i7.quæftio. 4. Qui Subdiaconum^ ait, occiderit, 300. folidos componat, qui Diaconum, 400. qui Presbyterum, 600. quiEpifeopum,900. qui Monachum,400.
De quibus folidislatiùs trailatCouar. alleg. cap.t.eofdemque non tam ad aure-os in auro fimilésve,quamargenteos nu-mos referendoseffe decidit,quem,fi placet,ibidem legito.
1 item de folidls eft text.in c.exhibita, 19 in
-ocr page 196-1»«
DE MONETIS ET RE NVMARTA
|
in fin. cxtr.de reriim permuta, qui textus non de folidislegalibus, fcdflorcnis Vn-garicis videtur loqui,cum in codem cap. expredèfiat mentio Regalium Ducato mm,audoritate videlicet RcgisVngarici ftatïipatorinn,d.Ioc.Couar. Quoniamctiam aureorum fit mentio -Q in Ordinatione Imper, maxime vbi de fumma aliquaappellationis, intra quam t non liceatad C.imcram, appellarc, tra-élatur,amp;dcquibusdilponir §.i8.parte z, Ordinatio. non liccre ad Camerain ap-pellare,fi fit fummainfra 5,o.florcn..vbi lextus: ïöflg bif TCrpefbuitvn pcbni/ fo Viv Ïft fiU!fFi;«.i (^üft’frt J’^nttpf^ffr, nx’f'ïdV an bfin jtivfcvficljen lt;SAtitinvr$lt;'vtd)t titdjt dUßenemmen/ and) von ton iXiCb' ter VötUfr3gt;’(îdn6 nicht jinyfuiK'n / feiltet î'ie '^rtf eif duff iinfiieljen ter ’par* toeven Voir ih’H exeqiuïn tnnb vehuo» gemtetfcitt Quæamp;mmahodiead .50-floren. efi extenfa, vtt apparet ex Ordinatione Spira habita anno 15 5 7. fol. 19.. Et D. Gail:i.,Obferuatio. ni Mynfînge.. 3. Obferuat. iç.. Iccircodubitari poffit,, de quibus Aorenis fit locus accipiendusr quam dubitationcm referuit Mynfinge.. ^' 5.Obferuatio.Sj.thoc,inqnit,de Rhenenfibus .Aureis, qui finguli 15. batzios^. fine fexaginta ci ucigeros.valent,eft in-telligendum.. Et fie funima priuilegiCyden-onappef. lando,in bacDiœcefi tolonienfi infecta, eft 500.aureorum in aurorquodim-petratum fuit, vt inrellexi, anno 1570-die 18. Nouembris. lu Direcefi Moqurr-tinen. 400. aureorum. in auio. In. Diœ-cefi.Treuerenfi, soo..aureorum in auro ^ obtentum; anno, 15 66» die iî..Mat-H c veto irreeîeberrima hac Vrbe Co-lonienfi joG.aureorum in auro.quod pri twiegium obtentum fuit anno-156 6. die ïo. nenfisMaip |
Quantum verb ad iUnd atriner priui--3* regium,tqiiodpet Illufiriffimum Princt pcnilul.£.Eiii,MdntJJic.£Ûimpecratum, confiât ex Ordinatione dîâi Uluflrif^ Princip. fol. 148. quod primùm illud fut' rit 400. fiorenorum Rhenenfium. TeX* ■ tus enim habet : Q^tetf^untert ©ÔfM (Rhctnifcl)/quæ fnrama,vt ibidemap* paret,eft extenfa ad 600. Khencnfei Aureos m auro.Verbacnim tcxtusi» fonant ; ^n fdCl)cli td tie dttfenrfltcD^ 5v(dß. »unb,hdupffdcl) incljt »her fed)^ Junten ©ûlcc iXbefnitd)mqctb.f^iiiif'f' futimni/ fonder feebß hiir.öen ©wfwn/ viinb rdmufev fvertb twebre / ir Hic c-go h.iud 3. iter,qu3m infummisamp;.’priiiil* gijs pr.f cedentibus incunäanreraureos rn auro proptcreilubinteHigendos, non verb deijs,qui’ i5.vatencbatz.d'ico,quèd \ er bum illud,in auro,f^^elbf/litadhibi tuin. iQuoties enim auri,fit mentio,fub- ’ inteUiguntur talesaurei inautogt;,amp;non finiplitcs,aut currentes folidr fine flore* B;i.Al.ynfing.i.Obfcr.6ï,Vjde Alber.Brun. prxfnpp.i.numeJ'.7.amp; r.de monct. lUud a urem p r i u i Iegi u m o r igi n em fu m p fit an-no 156$.die 6,Oftob.. In Dmatu Geldrix paffim , vti amp;nbsp;in mea patria Ruramundx Ciuitatis »‘Ï*'* gt;•«’, tvt hoc obiter addam, appellatio ï*‘ nes Sratuto funt impermiflart qua tarnen Statuta de Iure feripto non confi-ßunt, vt contra I anfranc. ad c.quoniain contra,de probat. Dccium confil. 5:1.in-cip.Iuridicos puro, alrosque nonnullcs, communis habet opinio. t Ratio eft ifta, qubd difponant Statu- jl ta iftadireólè contra ins,Sc aubloritatcni Superrorum, Panormr.inc.cinn dileflus, ’ S.colum.dearbitr. MynfiHg.i.Obferii.14. i D.Gail.Obferuar.ijs.Bai t in I.omncspo-puri-,num.ï4.deiuftir.amp; iurc. V vurmfer, tit.déappeIlat.Obfer.?t.per tex.l.fi appel Jarionem’,amp; ibidem Bald’. C. de appellat. Ca nonrft.inc. ven lentes, exrr.de iuieiur. Confil. Franc. r.C.Gemianitom.4.confil. ^, jr. Qua de t re Menoch. auóloritate do- ' óliffimo-rom virovum fultus,jnfert,quód Stamtainrorum appella troncs prohiben tiayde friuojis tantummodofintinteHi* gend3i.Caf.de arbit.iud. 197 , Hinc , |
R. BVDELTT, LIBER PRIMVS.
Hinciuramenrum hoc, quod vclàlu-dicibus-,vel ah ijs,qui ad gubcrnacula Ciuitatum vocantur, fuperappellacioni bus non admittendis pra;ftatur,fed quod fententiï’ per illos lat« ftatim fintexecu ’^ tioni mâdandæ,tetiam ijfdem ad fedê A-poflol.interpofîtis.non obOantibus, tan-quam in contemptum fuperioris præfti-g turn irritatur.d e.Venientes,
Idem 1 dicendum eft, fiSuperioritas fubditos fuos ad taie iufiurandum im-peUat arque cogat,quod videlicet nol int afenrentijsludicum, fub pœna periurij, aut alia quauis, appellate. De quitus eft eleganstext.Ordin.Cam. Imper, part, i.titul. 18.quern textum placet his anne-ftere.
SBnb t tie weit bi^bfro etblig ©tenbf tbvevuöertban-n «lit ciîx vnnli pfügt bd» Walt;î»onglt;n / von ihren vrtljeilen nicl)t luappcßieven/ vnb fo tie pdttheienbdrv» Beroppettiert/ Biefdben aie? meinebigju tlraijfen vnöerßiinbö/ irddx^ ober nicht «Dein betn rechten jn tviber/fonbern and)
ötmSlt;aifer!tclicin(Sainergend)t/vnbbef felben ^nnfbiction jnni hochjlenabbtn» d)t«-
©o wollen/ ertnen vnb feßen wir/ bag hinfuro feiner bezwungen werben fol/fn^ beS appeßiereno jntnibahen/ ober von getbaner appeßanÖ abjugehen vn fo fol» dies befehehc/bag aloban foßid) Verpfli» ^ittngem ihr felbtlvnbnnbig fetn/vn ba« bieportheien/fogd) begwerbt befnnben/ k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m appeßieren / vnnbthreappeßationju
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfegnierenbegoweniger/on einidje ver-
| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;If^iwg ihrer ehren/ fw^vnb niad)f haben
! 4Q foßen/ iSot weher ban einerftcl) freiwih i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lig/vnb vagebrnngen furhin ber appeßa-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tion begeben : ober ab. r basier vernnig
! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;einß redjemefftgen pr iulegienfeiner £)»
5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;brifnbt ober ndierö/aud) fong von refhS
’' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;wegen nid)i appeßurl fonbreber nnid)t/
j . inwclfhen faß bann ieberjeit bnrel) bag ß-hannnergendn erfent t vnnb gefd)chen j fei/w«8 gd) vernnig bev recht vnb biefet
fKeieh^orbnungjiifhitngebnett
Quod t vero partes inuicem iuri ap- * pellandi renunciare poffint, eil elegans textus 1.fin.in fin. C.detemp.appell.Sin autem ,inquit, partes inter le Icriptuia interueniente pacifcendum effe credide rir.t,nemini partilicere ad prouocatio-nisauxilium peruenirc, vel vllum fatale obfeiuare,eorum paólionem firmam effe cenfemus. Legumenim auflcritatem in hoccafu volumus paftis litigantium mi-tigari,Maran.part.6. tit.de appella.num. 35o.Guid.Pap.fingu. 359.Petr.laco.tit. de conft. pèc. in fin. Hippol.de Marfil. fing.
Ex 1 quo autem diximus, ex illa potif-fimum eau fla,Statuto appellationes prohibent ia non valere, quod ius Superiorii refpelt;Siue la?dant,'Et talia Statuta in Ducatu Gcldriæ per Reg. M. Hifpan.tanquâ territorij verum Dominum, creduntur confirmata,confequi videtur,Statuta for taffis talia fore toleranda ac perferenda, pert Reg. qua dicimus. Ceffante caufa, ^j ceffare amp;nbsp;effeftum . per c. Cum ceffante, cxt.de appJ. Adigere.§.qu3muis, fF.de iu. patr. I. Quod didum, ff.de pad. Roman, conf.5i7.Wef.conf.3.nu.io.amp;conf.i6.nu.
5.HenruGodcn.conf.io9'. nurn.ii?. pixies Mech.in loc.Ä ceflan.ratioiEtTiraqu ad illam Reg.copiofiffime de poeu.iudic.ap pellat.temere3amp; fine iulla caufa reijcié-tis. Vide etiam Menoch.de arbitr.iudic. caC.368..
Dcanalogiaauriad argentum. 5 K M M X R 1 4.
r Auri prtetum froargenit amp;nbsp;e(mtr4flt;ipe foluitur.
2 nbsp;nbsp;nbsp;Aureu$Vettu 2i den^riosftnMit.
3 nbsp;nbsp;Pr .fart to Remt auri ad argentum quala quondam fuertî.
4 nbsp;nbsp;nbsp;Propori .o 14 auri ad argentum. ƒ Proportie duodecupla cum dtuidia.
6 Proportto duodecupla auri ad argentum,
7 Prf
-ocr page 198-|
ii«[ 7 nbsp;Proportionem décuplé minât ew amp;nbsp;i^.mit ioremnonextitiJJi. S Proportio vnius marca auri ad. S. ar~ ^enti. 9 Proportio fecutidü tempte Agricola vfi-tata. to Proportio noßri temport auri ad arpentant qua ßt. Il Proportionem ex para metaUis ineandam. la Marcapart aart amp;nbsp;arpenti quopaéio aßt metur. ig Proportie noßri temporis eß vndecapla ca quarta parte. 14 iottig^ofdJ verba quiddeßpnent. IS VVurniferusk.0tliiamp;0US verbanenin-tellexit.
IS Poet a ßmpbei appellatione per exceUentiä vel Hoinerumvel Virpiliumnotaittus. CAPVT XXIII. QVoniara t non raro vfu venit^vt precium auri proargento perfol-uatur,amp; econtra precium argenti proauro,cóflat4; ex prxiniffis.vti quoii-danijta amp;: nol!ris temporibus, xllimati-onem eorundem non vnam eandemque, fed admodum variam ac diffimilcmfu-iffe. Iccirco locus prüfens requirerevi-detur, Yt de KwXcziixfeu proportione tali auri ad argentum paucula fubijeiamus, t Ad quam rem diligentiusexpenden-■damprxmirtere oportet,aureum illum veterem, qin viginti quinque denarios abfque vlla controuerfia valuitjfi is foret £olidofimilis,ita vt drachmam amp;c fcru-pulum appenderet, maxime difbmilem condituere proportionem amp;nbsp;analogiam auri ad argentum, diuerfamque multum ab ea,qux Cxfarum temporibus, amp;nbsp;intil-to anteRomæ habita fuic.Qua de reillud eft eóftituendum, quod olim cum Romæ DE MONETISET RE NVMARIA- |
fuit maxima auri penuria,aii4lore Pl'' mo, tunc cafueritproportio auri ad‘if' i gentum, qux t eft quindecim ad vnuWi drachma etenim auri quindecim argen« drachmisxftimabatur. Hire quindecU-plex analogiafeu æftimationis propor-tiodicitur,vtrefert Couar. exPlinij lib-33.cap. 3. quern eundem locum Piinij Bn-dxus quoque lib.3.Alfts non aliter inter* pretatur. Aliquando t veto auri ad argentum il* la fuit proportio, vt quatuordecim libris argenti vnalibra auri xftimaretur :quo fenfuaccipiendaeftlex vnic. Deargen-prec.quod thef.infer.lib. lo.quemadmo-dum rentiuntM0lin.nume.779. amp;nbsp;Anton. Auguftin.lib.ï.emend.c.8. Herodotus ve ro in Thalia, cum tributa recenfuilftr» qux Darius ferre coegit nationcs^amp;geo-tes, quasin fua poteftatetenebat, vnum auritalentum taxauit,i3. argenti ralentis,quod Tjio'dazAxaSixa'io nominari po teft. Romxetiam Sergij Gallat tempori- ,• bus vnam auriportionem aftimatam fu- : ifte argenti porrionibus duodecirn amp;nbsp;di-midia,ex t Suetonio amp;nbsp;Trâquiîlo amp;nbsp;Cor if ne.Tacito deducitGeorg.Agric. Præterca feribit Liuius I1b.58.vbi de códitionibuspacis loquitur,adquas Ae-toli cum Romanis conueneranc, De pecunia fumnia,quam penderent,pcnfio-nibuf^ue eins,nihil ex eo quodcuin Con fule conuenerant,mutatum,pro argento ft aurum dare mallent, dare conuenit, dum pro argentcis decern, aurtusvnuJ valeret. Ergo texcofequilur, proauri libra tunc temporis decern libras argent I ti fuiftexftimatas, Bilibaldusquoquein j Jibelio de numor. aeftimat. non procul ab initio ai t.Si aurum pur urn cum argento comparatur puro, coouenienc ferine vndecim partes argenti cum parte vna auri, hettantiqui communiter decern partes argeti pro vna parteauri coinmu-taucrunr. Hiparchus apud Placoncm apcrtealTe-uerat, vnam auri portionem efle preciii duodecimargenti portionum.Idematte ftatur PJin.quoque lib.ij.cap.i. Proximis inqui't 1 |
'R. BVI^ELII LIBER PRlxMVS. '
»*r
|
înquif\byffîno nniîieriim maximtdeli-tijscircaElin inAch.aiagenit0jquaternis denarijsfcripulapcrmutataquondam vc aurijquélocii ira interpretatur Agricola. Hac t de reMolin.ita feribit. Niinquâ in anftoribns Îegi minorcm décupla pro portionem fui lie auri adargentum, quâ-uisex Regeftis Monctalibusfe intellexif ■fefate3Tur,quandoq; inRegno adeo rari-tate argent! euiluilfeaurû,vt non va!ci et * Iniffodo marcasargenci .qiiandoqjati-eorarum faétiim,vrvalcrttfedccim li-.brasargenti, quæ extrema mutario, ait, non foletaccidere , nid quando Principes cauponatione rei monetalisabtitnn-turad quæltum, vt oiim fa plus fail; tatû confiât. l’ t Georg.Agric. banc rem ita'finir. Ex hisjait,intelligimiis,prilcis il!i.s tempo-tibus idem anri amp;nbsp;argenti preciuin non fuifle,vt nec no-driseft. Eteaim patrum memoria, vna auri puri pédusinpcipuis Germanix emporeis primo empta fuit ij.argcti partibus,amp; paulo plus quâ dua-bus vnius dccimæ certix partis tertijs,de inde fereduodecima argeti partibus,nîïc veto viulecinijSc paulo plus quâ vna vn-decimætertia. Facetenim auri precium. Hæc magna ex parte defumpra funt ex Bud.j.lib. Aff.Didac.Couarr.cap.j.veter. coll. Ntimf. Georg. Agric. de precio Métal!.!,b.(.Bodin.afleg. j. ca. de Republ-.amp; alijspereofdem illis in locis citatis. |
’® Quoniamt vero Agric.pauloante fui temporis proportionis auri ad argétuin meminit, keireo videndum anneamp;ea-dem Analogia hoc nodrofcculo fitvfu recepta. In quo diligenter eftaduerten-dum^adquod non ita accurate in collati-onevnius ad alterum,veteres videntur attendilfe)atialogiam iftam bine inde de puriffimo turn auro turn a.'^gento, Smon It -«um meralIisJàlijspermixtOjformanda-m atqueconftituendam fore. Si enimau-rum purum effet in cô/îderatione, quod conferri deberctcum argento, in quo ali gt;nbsp;quo pars ærisadhuc refideret, longe cer-te alia effet inffituenda ratio, quam fi v-uumque iKcrallum e.x puriffimo pmopo-natur.Qiiaproprercum iùxta Ordin. Im-perijex marca tpuriffimi argenti fiant ’* no-uem Imp. thalleri, vti fupracap.i8.de l''«d.Monet.eft oftéfura, Et ex marca auri puri puti 9;.anrei in amo fiant, refo'it-tilq;diftisaurcis in auto,quiaeftimâtur modo.75.vel etiam 78.?.!bis,tum etia th.'s.l lei i.s Imperialib.iftis nouc,.qui exponu-tur pro69.veletid 7i.a}b.vitlgaribus,Sequitur diligenti operatione praruia, vn-decim marcas amp;nbsp;fere quartd vnius mar- , cæ argenti partem, proportionem eandé ,j t cii vna marca auri puri puti fortiri,qux fupputatio cum proportione priment. lgt;.Agi icoJx,quam fuo tépore iniuif,pro-pemodum cóuenit.Hac de re quxda fcri-pfitquoqueFranc.Hott in libel.derenu- 1 mar.cap.deauriad argentum proportio-one,quxcui placet legere poterit. Hue pertinet quxfiio illadepoenis rt\a datis paffimlmperialibuSjtü aiieftis,fiiAC fententij.« condemnatorijs inlertis cum cxpreflióctali, OXDCitKipfC» tfÜi'bïV mavef iStt^ ^0fi^ : fub peena aliquot '♦ marcarum aurijControuertitur fxpe de quo auro purone, an verö de viliori fint tales pœnæ accipiendæ ? Meraini me fupcr refolutione huius pundti, per infi-gnesamp;egregiosmagniq; nominisamp; alt;u-(Soritatis Dodtores , aliquando fuiflc requifitum, qiiod tune maximoperè ad-mirabar.Etant enim practici quoq;fum- ly mi,Dem urn relpondebam, Wurm fern m in Übfer.praftic.huius meminiffe, abeo petendam effedeclarationem iftius, SeJ cum in ilIaObferuatiuncuIa Wurmfeii 7.tir.de verbor.figni.hocfaltem dicatur, quofdam aflerere de auroviliori,qu3 fint aurci in aura verbum iotOj / accipi-endum,alijseontédentibus appcllatione iotfiffprænantiffimum aurum figniti* can: dubium fairem mouetur,fed eiusde cifio nulla ibidem fequitur , arque ita Wurmferu»leftorcnlmagis cogitabun dum , incertioremijue, qu.im antea fue- j^ rit, relinquit, t ioffig itaque à verbo Germanico Jlobc/hoccft cadefcerc,de-feedit. Rajnento fiquidé fine virguJaaut parti- |
«* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVM ARIA
|
particula quadam ex petia am denario auri argeiitiue€xcila,amp;candcmi edaci-que igm inmifla,prout color ex igné pro ueniens fe habet, iudicatur de auri vcl argenripuritate,firubeus plane proue-nit amp;nbsp;purpureus,metalliim præftantiffi-mum,qiiantôvero inagisnigrefcit ramé-tum,tanro viliusauriimamp; argentûiudica tur.Sicdicimus^oIt fiue |tiblt;r.ij. vcl 15. iottM/Si numerus ablit, amp;nbsp;iimpliciter *lt; proferatur jo.20.30.marcflcfrig ^ol^/ iotti3|t(hcr£f/ puriflimum fiueaurum, fine argentum fîgnificamus,non fecusat-queGramaticifaciunt, qui vbi poetam h'oc velillopaftoceciniflcallegant j in-^g telliguntapud Grafcos Homerum, apud Latinos vero Virgilium idque perexcel-lentiam,vtin precedentibus in fimili di-xi.Hanc meam fententiam vidi pollmo-duin ab And.Gailio receptam lib. :.cap. 6. amp;nbsp;9. de pace publica in poftrema kia editione (naminanterioribus vidcoau-rum fimpliciter nominatum) vbi verba illa iotfiggolft/non Iimpliciter m pce-nam totmarcarum aurijgiiemadmodum in prioribus editionibus Iimpliciter de aurotextus !oquiuir,veriiauri puri trif tiilit amp;nbsp;interpretatus eft. Quod fumma habetrationcin. Nifi enim hoe dicamus ex quo aurum reperitur mu]tiplexamp; va rium , vtfupraoftendi ,mandata amp;nbsp;arre-fta,autdecifionesCamerx Imper. alio-rum^ueconfiftoriorum nihil planecer-ti in his définirent, fed pro vniufeniufq; arbitrio,amp; motu propriæ affertionis, vel coanguftarenrur, autnimiumexafpera-rentur : Et fic illa plane forêt arbitraria, Qn od hac in fpecieprrnarum,perlmpe. Maieft.Statufq; Imperij indicatarum, af-firmare veile, indecens,amp; nimis fortete meranum foret. Sic fcntioalteriusiudi-cio nihil per hoc detrahens. De Monetarijs. SVMlMARIA. t Monetariefum afpeUaticue qat reniant. |
a Monetarierum fictmJnt» quofda»! v^ amp;nbsp;abttäiimfuife »Return,vbt qntdb»^ ris amp;nbsp;vitaeauffa aq/apareniur. i nbsp;nbsp;Monetitrijquitenfeamur iure Codica. 4- doft auiloritas eß maxtnu f nbsp;Gießt quabter iomnium feutentieft^^ ratur. i Gloß eß idolum adu9catorunt,ninhti»’it Valet 7 nbsp;nbsp;Amtetu flato,Secratei, maeû amicaal' ritas, f nbsp;nbsp;Monetary nonpoßunt turpibutperfeti«*' quiparari. 7 nbsp;nbsp;Monetär tot non effe ßeruilit conditionit-JO Part tu quoad bonoret patrem feyUdHt' ii Moneta verbum quabier interpret dit' Alciat. ti Monet or tue qui Prine, monetae tuditii' bit habet commune cum turpibus oßn*quot; rÿf. 13 Cloß fentetiarn contraAlciat quidam fr quunw. e4- Alciatus bene mtcllexit hißariat Romi' nœ. ej Monetartos non eße turpibus ißUperßsi conferendos. ib Glofa altquandobene male aliquands di“ cit. t7 Alciati fententia prafumptionibus e^it-cibus iuuatur. iS Moneta cudenda jus fummum efl Re* ^Jtle. 19 Monetafabricator primus fuit Tharesft gt;nbsp;terAbraha. ao Au^ufit Imperatoris Auusfuit Ar^entf HM. at Ars nobilior cenfetter fecundum nobii» fubieäum. a e Jurifprudentia ér Thimlo^ia propterfui-iedum circa quod rerfanturprafMt- ^3 Monetandi ars circa aurum amp;nbsp;ar^cmi* verfatur. ^/ Nobiliorcenfetur nobtlioribusprapofit'M^ AS Monetandt nuprincipum oftbus edutd |
R. BVDELII, LI ^i Secretary Pr'incipum maxima honore fui
S^nt-
^7 AbrahaparensThareiprimusmonetarius. ^t Prabamliaurumfiientia, ma^nifitapud omnes,
^f Pecunia in commereijs idem quod medium inf^Bo^ftno operatur.
3* Uanetarij dupUci iuramento confirtn^un-tur.
igt; Monetarierum perfona debet efe quahfi-cata.
i^ Monetarqgaudent priuilegqs amp;nbsp;tmniuni-tatibus.
33 Confuetudolegibuspreeaalet.
34 Monetary ex lon^a confuetudine habetur à contributiomhus immunes.
3P Dobloriatteflantide confuetudine credi-tur,
3b Monetariorum priuilegia per Maxihanu Cafar.confirmata.
37 Doblorum hberi^audent parentumpriuh ^^^^^■
33 Priudegiati non priuilegiatispraferUtur.
•39 Monetariorum acceptiofecundumSuidä, qualis.
40 Monetarios iflos in Codicenominatos ,'no ejfefalfarios.
41 Monetarios ifos in Codice viles Negotia-tnesfuiffe.
4i Monetaryconditionatthominesfuerunt.
43 Pifiorum collegium quondam extitit fer. ude.
4dfAuruin apud APgjiptsos per abie^of per fonas effodiebatur.
4! Operartoruminaurió' argentif admis ho nefacondittoefl.
-CAPVT XXlllI.
MVki inea funtopinione,vcexi(li-ment magillrorum Monetalium, turn maxime eorundem âigt;i.fo«oi!:5(i j ideft,operariorHm,quitvnicovocabulo ' general! Monetarij vulgariter appeUan-tur,officium vile,fordtdiim,abie6lum,fer ' uile, phneque tale effe ,yt j in eo confti-
(ER PRIMVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113
tiiti,ad honoriimaliquem gradtim non fo him tranfeendere non poflinc, veriim eti-ain fi quern eófequuti eflent, ifto per hoc fore priuandos,amp; inSmo loco habendos. Contra quosaliquandoClariir.amp;; Conful tiff.vir Match.Boifs, I.V.Do0or,amp; hiiius Vniuerfica.Colon, Profefior publicus ordinarius, afrinis mens mihi carifsimus, in Pratfacione prioris editionis tractatuum quorundam de Monet.quædam fcripfito-birer, quæ hue transferre, eademque co-piofius nonnihil explicate,amp; quç mea de-fupercenfu.raamp; fententia lit, fubijeere, paitium mearum fore fum ratus: cum pro peer alias, turn vel maximcob hanc cau-lam,Principem locum obcinentem, quod fcilicct honoris amp;: vitaecauflaacquiparen tur,vt eft text.in l.iftiquidem. ftquot;.quod me tus cauf.amp; ibidem glof.amp; in 1. lulianus.ff. ft quisomi(r.cauf.teftam.Petr.Gerard.fin-gui.i.num.9.cum fequen. amp;nbsp;fingul. 81. nu-mer.7.amp; fingu.t3.num.4, Vbi quemadmo-
• dum pro defenfione vitae licitum eft ali-quern impune occiderciper l.vt vim, ff.de iuft.amp; iur. eodem modo etiam pro defen-
■ fione honoris amp;nbsp;famae illud ipfum lice-bit.
Hine Bald.in c. 1.circa princip.$.col.de ■pac.ten.infert,quod pro honoris defenfi-one liceat inire duellum . Crudelis enim iudicatur,qui famam negligit,per c.nolo. ii.q.i.cum concordantibus.
Textus t itaque amp;nbsp;audoritates, quibus illi praedid. fuam opinionem probare co-•nantur,funt hi pratcipui lubfequentes,l.i. C.demurileg.8c Gynec.lib.ii.vbi Conftâ-tinus Imp.in hunc modum loquitur : Monetarios,inquit,in fua condiiione perdu-rare oportet, neque dignitatis cuiufque, priuilegio ab huiufmodiconditione libe-rari.Similis textus eft in l.edicimus. 7. C. cod. Mulier nobilis nubens Monctario, fi poft proteftationem non recedit, efhei-tur Monetaria,decii,s priftinae libcrtatis a-mittit amp;nbsp;ipfa,amp; eins liberi.
Idem probare nitûtur ex 1.6.C.dc dignl. lib.u.Nequisex vltimis negotiatonbus, vel Monctarijs abiedifqueoffiti)s,vel de formibusminlfterijs,vel ftationariis,om
-ocr page 202-lU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE KVMARIA
|
nique officiorum fere, diiierfifque paflis turpibus lucriSjaliquafrui dignitate portentet, fed etfiquis meruerit, repcHatur, repulfos etiam , proprijs reddi confortijs ©portebit. Hie glofia communiter recepta,mone tariosinterpretatureos,qui Principismo netam ciidcbant,quan! fi falfabant,grauif fiine punicbantiir,iuxtà J.x. C.de falf.mo- 4 net.Quanta? veroauäaritatis fitglof.non eftopus vt mukisoftendatur, cum ilia o-mnium Doßorumaußoritatibus proféra tur,qiiem3dmodum confiât pcrBar.Bald. aliofque Doß.paffim.Quod vel in primis tune locum habet, quand© faltem vnius alicuius famofi Doßorisaußoritateiiiua I tur. Qiiocafut fine dubio communi fen-tentia? præfertur. Tenet amp;nbsp;amplificat Schurff.?.confi.9o.num.ti. Guid.Pap.quç-ftio.i77.Hinc C}’tgt;. gloflam vocat idolum t Aduocatorum ,attefiante Zafio libro i. confi.4.num.u.Quod ipfuin quoquccom-probat prarfes Euerardus,conf.iii. num.j. vbiait,in-iudrcando non clfeabopinionc gloflæ recedcndum,quando habet fa Item vnum Doßorcin famofum pro fe, iuxtà Theoricam Butrij in I.i. C. qui pro fua lu-rifdiß. Idem aflerit Damhoud.in materia fub hafiationum i.cap.num.iS.Glofæ außori-tas déficiente textu/naxima eft, omnium außoritates antecellens,per Barto, in l.vt viin,ff.de iufiit.amp; iur. Bald.in l.cnm harre diras,G.depofit. Approbat Henning. Go-denf.in ordine conf.io3.nu.io7.amp; confie, num.6.Item conf 109.num.’2.amp; nui ij. vbi ex Bart.fententia,glof3S ef e naues,inqiMt per quas nanigamus per hoc vaflum pela-gus iuris Ginilis, quseque dirigunt nos in portuin clarç veritatis,feenndùm Richar. amp; Salicet.in l.i.G.de paß.Ergo fequi vide turab haeglof interpretatione, tanquam ftriniffimaamp; infallibili Regulaac ancho-ta,recedendum neutiquam efie. |
Vei um prxdißis, alijfque non obfian ribus, exiftimo fententiam pra?dißoi um glolfæ BartokSc aiiorum , co quoprofe-i nutur fen.fi, 1 idiculam amp;nbsp;ineptilsimam «iiCjpaccintcri.m taarumm viiarum, iuxtà illud commune dißum Zafij in Intdi ]ibr.x.Sthuiff.».confi.4i. in princ.amp;ali’', rum p.affim.t Amicus videlicet Pla to, ait' eus Socrates,fed magis arnica veritastcO' ius qiioqucmeminifiipra. Keque textH* pixmiffi tarn de ijs,qui Principum mout' tiscudendis prarfeßi funt,quam de alif infîmæ conditionis operarijs accipien“** funt, arque intelligendi. Quod ipfum primo videtur omnium colligi poffe ex ij.s appellationibusloß fuprà allcgaris infertis amp;nbsp;exprcffis,vtpgt;'' tafordidis,turpibus, abießis, viliffi®’®’ omnique fece conraminatisoffieijs. Qp’* voces fordidas arque inhoneftas,ad merit tarios iftos qui Principum monetär c“' dunt.retorquei eveile, abfonura nimis®’ ret,amp; quafi impium. Qtiis t cnim ferat eleßos fummaiml® ftria, examine perfonarum praruio,rt' monetalis prxfeßos, cor tin dein veopeigt; nos pannorum huiufmodi tinßoribufi quales Baphijefle dicuntur, item Muri 6', gijs 8e Gyneciarijs, quorum illi muiitt’i id efi,pifceslLgebant, hi verb panuortt' xere fiudebanr,irein ijsqui lintra Regifr î cicbanr, aut aqiiamad lauandos panne!' feiebant, aut etiam portas cufiodiebanti amp;nbsp;claudebant, quales dicuntur hiteari)i tympharij,ftationarij, amp;nbsp;id genus infinit conditionis hominibus, Principis efis® fubftantiam attenuantibus,vt habet l.uf' d.tit.quisinquam ferat noftromionetari' ostalibUs turpibus perfonis xquiparan-dos amp;nbsp;affimilandos eiregt;quæ omnes perlens fub nomine Gyneciariorum eópreheO , dirait gl.ad d.l.tj. de murileg, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Et quis coldetn monetarios dixerithe minesconditioHatos,affcriptitios, etia® iugo feruitutis innodatos , item defor-mia miniftcria, amp;nbsp;abießa officia fubirö proutbaptizanrur iUiinJiocpaffimtitul-, üfticiarij,amp;r in d.l.ó.dedign.lib.t. C. Qiiaiumhic mentionatarum perfon*’ rum tanta accedit vilitas,abießioamp; cofr temptus, vt fi millier fplcdidiorisgiafies huius inonetarij, dé quitus in d.11.Codit ,sgitur,confoitio amp;nbsp;amplexui adhafenti nee admemtajab codem rccefleiit^d«“’ |
|
R. BVDELII LIBER PRIMVS. hjznatiuælibertatisob id dicacuromit-tere,d.I.7.amp; l.j. Item qui ex ingeniio amp;nbsp;monetaria, de qua in nominatis locis,nafcitur, is non pu tris, fed matris conditionem diciturfe-qui,I.it.amp; d.l.rxùm alias de iure condi-tutumhabemus,t quod partus regulari-ter quoad honores amp;nbsp;dignitares, non ma-trein,fcd pattern fequatur,l. cum légitimé,amp; ibidem glolT. ff.de datu homin. lo-an.Lop,de'Pallac.Ru'beis:§.3i.amp; §.31.in ru bri,dedonat.intervir.amp; vxor. Item Guili helm.Benedic.ad c. Raynutius,circa prin cip. Sichard. ad l.padum. C. de rei ven-dicat. Vfqueadeó etiam idæ, de quibus ibi-dem traidatur,pcrfonç,rcputanturexofç, Vt fi quem fingulari ali quo priui legio,aut gratia Principum ida condrtione libera-ri contigerit,is foins illam gratiain fenti-ret,totafuafamilianexui amp;nbsp;vinculofer-uitutiscontemptibili innodata perfiden-te,vt habet 1. allegat.ij.Qu is igitur Princi pumMonetarios illos quofdam, velmo-dernos nodros, de quibus nobis potiffi-mum ed fermo,earundem confortio, ac plane fimili amp;nbsp;indecenti conditioni inclu fos adeuerare auderef? Huius rei gratia credidi femper antea, vbi hac de re quatdio mouerctur, verbum ■Monetarios,! plane inaliaatque longèdi uerfa fignificitione in pridiftis locis acci piendum fore, videlicet pro vili amp;abie-élo,planequealiquo feruili officij gcne-re,quemadmodum omnia in d.tit.intelli-guntur. Quam meam opinionem vidipo-deàgraumimiviri ac celeberrimi lure-confuItiD.Alciati fententiaprobatam amp;nbsp;corroboratam, qui ad d. 1. hoe pado loca prædiftade monetarijs explicat. Quod autem de monetarijs in l.t.fit mé tio,nodri interprètes exidimauerunt hic cosaccipiendos ede, qui Principis mone-tascudunt.Quæ fenttntiajait,iccirco reij-ciendaed,quod nihil ad huius tit.materi-arn facit, in quoomnia bate officia fuide textrini Imperatorij cóijccre licet, quod exannotatione lofephi, lib.7.ca.ïi.debel Jo ludaico comprobari dicit, in hunc mo |
•iif dum fcribentis.TranfgrelTusad eos ed fo-nathes,homo iniquiffimus, arte Gynecia-rlus, amp;nbsp;is qui de indgnibusMagidratuuin opus fcripfit adTheodofium Impwatoré. Sub difpofïcione,ait,viri iHudris, Comi-tis facrarum largitionum, funt Magidri li neu vedis,magidri priuatx,procuratores Gynxeeorum, procuratores Baphiarum, Prxpofiti badigarum,procuratores lanifi ciorum, procuratores monetär iotum,amp;c. Hinc ait,non dubito, quin monetarij amp;nbsp;i-pfi pro textrini quodam' officio capiâtur: diäi funt fortadè monetarij,ab officij ip-fius viIitate,a®ó tÜjujvutb . Sic etiam in có-mentar. Reipubl. Roman. M. Fabius Cal. Rauennatc libr.5.Monctarios,inquit,lani-das intelligunt,qui textriciafaciunt, à vi liratcartisitanominatos, d^i ■wjuuvKTow. Nam amp;nbsp;lanificcs idiufmodi hodie in mi-nimo funt precio: quos amp;nbsp;fimiles viles amp;nbsp;abiedias perfonas , (inter quos textus, ivinen VnbOïöfllfcn ivcbcv/expref è com prebendit)Monetarij, qui cudendis mone tis-operam dant,adhuc hodiernodie vigo re priuilegiorum à Cxfar.Maied.obtento rum,remouent atque reijciunt, vti ex au-tographo paulö pod demondrabitur. Paruin hic memouet,quod contrado-étiffimi viri D. Alciati mentem amp;nbsp;fenten-tiam quidam t vifi funt infurgere, eudem reprehendentes, qiiod exidimet omnia ' fub hoc titulo comprehenfa, de vedium tant-ummodó facrarum confedoribus amp;nbsp;tinfloribuselfeaccipienda. Quafiveró, inquiunt,non etiam de Badagarijs,vedes, ad facrumxrarium pertinentes, vehenti-bus,ibidem,ideoquenon foliim detalih. lanificibus tradaretur. Sit verum , quod Badagarij fint tales, qui idiufmodi vedes vehant,quid hinc, Ergone incommodé ad pra?diólos perti-nebunt ? Tingere,Iauare,portare,vehcre vedes, amp;nbsp;fimilia vilia minideria fubire, tantum inter fe officij prxeminentia reuera differunt, quantum candidum ah albo. Fatentur etiam illi, D.Alciatum prx-diftas leges bené perpendide, ac exami-nade , t turn etiam notitiam Romani *4 P i Impe- |
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Imperij jSrantiquitate,30 qiiamfacræ i-fliufmodi largitiones,quæ fub difpofitio-neComitis largitioniim fuiffe dicuntur, pertiniierunc,cognitain habui/Te,nihilo-minus mirantur eutn àgloflçfententiare-ceffiire.D.Tyraq.de Nobilit.cap. 34. num. 55 .meminit huiusquoqiieapiid Alciat.fu-per verbojMonetarij interprctationisjfed nihil decidic. Veriim quo pa do quis Principiim Mo netaiiosad cosreferet, ! ijfdemqiie vilif-^^ fimis mancipijs adiunget, qua audacia, quibus ex fundamentis id facereaudebit? Qui vc probajaciuxta Ordinationes Impe rij iufta, omnibufque partibus abfoluta moneta cudaturjdiligenter procurare de-benc, ad quod etiam fingulari iuramento obftrióti habenturjVti fuo loco lacius.Hic velim ledor in mentem reuocet ea quç de TriumuirisapudRoman, creatis, vt mo-netis præeflent,in initio huius libri recen fuimustqui in fummo preciohabiti fue-runt amp;nbsp;exiftimatione.Quibus quoq; tern-plum lunonisob id erat corniffum Romç,. vt teftatur his verbisCic.inlib.dediuina tiôeiCùm terrç, inquit,motus faites eilet vt fuæ plena procuratio fieret, vocem illä aiunt ab æde lunonis fumma ex arce audi-tam: ideo monetam lunonem appellatam fuiffe,à.raonendo.Vnde fus plena amp;graui da lunoni immoJatur, ad quod allufit O-uid.hoc in carminé: Ane fjtioijj infamma Innonù templa moneta Exvotowcmorantfaéia Camille tu». Obijciet mihi hic fot te aliquis, de quo di xi in initio.Non cffevidelicetàgloff. Ac-curf.Bart. amp;nbsp;aliorum interpretum veterû opinioneamp;intcrpretarionerccedendum, vbi text, expreffi deficiunt, fedtanquam Lcsbiæ regulæ il lis inhærendum. |
j^ Cui itarefponfum volo:t quantû qui-dcm attinetad iuris punftum , eiufdemq; dubiam' interpretationem, in coenim cû glof. Bart. amp;nbsp;alijs probatis auôloribus li-benter côfentimiis atq; conuenimus, ifiâ-^ue viam tutiorem profitemur amp;nbsp;agnofci njus,quemadmodum innumcrabîîibusiu risdecifionibuspoffetofiendi.Verùm vbi de vetei um Latinoi um,aut etianr Græco-rum didi:ionum,aut vocabulorum dubio’ rum interpretatione, eorundemqiie ver® ac genuino fenfu agitur, non ita certain t' orum ducimus aucloritatem, temporjqu® magis id ipfum,quo vixerunt,quam dod® rum iftorum virotum imperitiæ autinfd tia’afcribimus,queniadmodum exBudçO; Alc.Nebriffen.AntonioAug.atquealijsvi ris doftis, amp;nbsp;in omni genere literarû ver* fatis,eft colligere. Vti hancrem praterJ' lios infignis vir Did. Couar.cap.j.de vete niimif.colla.num.9.amp; fequent.pulcherri' _ mèexplicar. Quorum prædift.dodifs.viror. inter-pretationeseolubenriiisac promptiusrc , cipimus,quoinaioribust amp;nbsp;vehementio-ribus præfumptionibus amp;nbsp;rationibusful-ciuntUF,amp; corroborantur.Qiiid enimfflO netarij ifti quondam 6e hodiemi côniunc habebuntcum iftis lanificibusabieflirä^ fordidis perfoni$?Si modö,vti par eft,of ficium fuum fecerint,8e iuftam,atq;on)ni bus partibus abfolutam fuorû Principuffl monetam fabricari procurauerint? Confiât,eftqjplus quam notiffimuni) • monetäditartem hancinterRegaliaqu? fi principem locum femperobtinuiffe,amp; adhuc obtinere.tit.in feiid.(|uç fin t Regal' Hinc Camcrarius in repet. c.Imperialen)) vt etiam eum citât Vve(enb.conf.6o.nu.P' Ex auro8eargentqmonetacuditur.Qnolt;l oinninoiuseft,inquir. Regale offib’prin' cipum cohçrens,per Goftïed.in c.filij.tit-Side feud.fuerit conten.8ec. Ad cuiusar-tis, de fui natura plane liberal« tncoini-um,etiam hoc accedit,quod primus nione tæ fabricator,! quiextitit,credatur fuiHe 1) pater AbrahacThares nominarus,qiieni3(l modum ex Alberi.de Rofat.Guid. Pap.Ç Grati.4 9t.annotaui fup.c.î.AdhçcD.Inip-Augufti au’fuit argétarius,quos lui. Fit-inter h.onefiastpfonasamp; artificesponit, * Afiron.4.c.r5.In vcncre,hofqi muneribns perfonalibuseximunt noiha:leges.Probat per Li.deexcufa.lib.-o.C.Tiraq.deno bil.c3.j4 nu.47.HmcAlc.e!igunrur ait.mi gnæ fidei homines in argenrarios, idqide publico,ne fallcrc poffint,Jifp..j.c.iï. Ex quibus omnibus tria notabilia defumt P.O'' |
R. BVDELII poterunt,quitus ars monetâdi, amp;nbsp;ficeius aftisPrçfeélijModeratores, amp;nbsp;direfto-reSjUon tara deprimuntur,aiit côfequutis honoribus exiiuntur quàm fplendidiores ac nobiJiores redduntu r.
Prinium eftjqnbd oæncs Scriptoresamp; Philofophi ai tem amp;nbsp;fcientiam quamlibet t eo iudicent cxcel]entioréjquo eins fub-iedunij circa quod verfatur,præftabilius iudicatur.Sicnoftra iurifprudêtia, quo-niâ in çqui ac boni, iufti atqj iniufti noti-“ tiatconfiftic,iccirco facilitas bæc esteras multisnominibusantecellit,qiiemadmo-dumamp;deTheologia,quç in verboDeiac feientia etintelligentia facrarum bterarû vcrfatur,ob id cenfeturamp; habeturomni-bus præftâtior amp;nbsp;dignior.Eodé modo mo netandi peritia,quoniâ aurum amp;nbsp;argentû *3 tpotiffimii pro fubiefto habet,circa quod Monetarij verfantur, ideoamp; hacdecaufa nobiliori loco meritö erit habenda,
*♦ Quilibettenim eö melior amp;nobilior cenfetur, quo melioribus amp;nbsp;nobilioribus eftpræpofitus,Auth.dedefenf.ciuit.§.dc-inde.col.j.l.fi. G.depeda.iud. l.j.C.fi quis iniusvoc.non ier.l.Seius.in prin.de legj, ff.amp; l.vrbana.flf.de verb.fign.ln iftum fine prèdifta iura allegat Signor.de homod. conf.ij.circ.princ..
Sécundü notabile ex eo defumi poteft, _ quod fitquodda Regalp,ius cudendæ mo-1$ necæatqueadeôrale,quod,vtfupràeft di-fliirn,offibusPrincipumdicatur cohære-ie. lurc fiquidem traditum legimus,Prin-cipum Sécréta rioSjSc quofcunque inferi-oris conditionisminiftros,etiam ipfosco *^ quos,ob id,quèdtPrincipï inferuiiint,in honore amp;nbsp;dignitate a.li'qua prareminenti oricollocari, vt fcribit Luc. de Penna in rub.dePiimic.amp; Sccundic.C.lib.u. Feli. in c.poft ceffionem, de probat. Zaf. ad l.i. §.Appius.ff.de origi.iur. Nicol.Boer.de-cif.i2i. Faciüt ca qua: de Secretarijs refert Did.Couar.pfaétqufft.cap.'j.EtTiraqu. de Nobil.cap. 54.num.37.
Cuitertium notabildadijcirur depa-y- tre Abraham,qui primus t extitit mone-tarum fabricator,quem pradiétis lanifici-; busatque infimx fecis hominibus adiun-
LIBER PRIMVS.
gerc aut comparare , eidem^uc notam aliquam infamix inurere vellc,fummx amp;nbsp;iniquitatis foret amp;nbsp;impietatis. «Vreedunt il la quæde fcholaerigenda probandi aurum Sr argétum diximusapud Romanos, ad quam fe adolefcentes,vt prçclarâhanc fcientiam addifcerent, conferebant,ciqj fiudiofè incumbebant. Plin.libr.33.cap.9.. EtM0lin.nu.767.
Qnæcùm ita fint,ipfaque probandi au- ^^ ri t atqueargenti peritia, tanti apud om-nes nationes, maxime veió in Imperio fi-3t,vt purarem ea negleóta, aut per interi-tum obliterata,nihil in mundo propter varietatem mercium amp;nbsp;return neceffaria-rum precium indifferens,amp; incertum, da bile atqjçquabile haberi ac retineri pof-fe,ineptiffimos eos, fit venia verbo, iiidi-co,qui in contemptü prxclariffimç,plane que nobilis fciétiç peritos eius,cultorefq; honoribus adeptis cxuerc,amp;: tranfitum ijsadeofdem perueniendi occludereco-nantur.Qhiod tenim medium ipfum in fyl ^9 ' logifmo,finequo ille macus eft Srinutilis operatur,idem efficit hoc medium cóclu-, dendi in cómercijs atq; contradibus, fine quoilli confiftere acfalui permanere nó poterut, quemadmodum ex ijs quxfupra c.5.adduximu5,facilè conftat,amp;facitl.f. ff.de contrah.empt.Et Did.Couar.c.7.vct, Coll.numif. Arift.c.s.lib.s.Ethic.
Neq; hoefolum verumetiam leuioris momenti eriie minufqj intelligétur, qux Doéi.paffim de tempore contradus amp;nbsp;fo ' Jutionisjde valore intrinfeco amp;nbsp;extrinfe-co,p,ermulta voluminafalias per fe fatis obfcuraamp; intricat3)tradiderunt.Dequi-bus librofecundocopiofius, Deo volen-te,agemus.
In corroborationem hóru ] facit,quod 30 duplex iuramentum,prius domino cui in feruireconftituerunt proprio, deinde amp;nbsp;fecudo D.Cortimiffarijsad Dietas proba-tionum ablegatisprçfcntati Viri moneta-lesdü inanguraturpftarecogiitur, in idu finé videlicet, quod probe Sc honefte ha-ftenus vixerunt,amp; inpofteiu viucrepro-* pofuei int,quodque iuxta prçferiptum in 1 Ordin.lmp, uiodü officio ifto fungi, mod
- quot;nbsp;■ p j betas. '-
-ocr page 206-|
Igt;;a MONETIS ET RE NVMARIA Ii8 notas fabricare, fefeque intotum gerere v^linr. lt;quot;^igt;od iiir3mentum,vt alibi latins often i .r ,s et ft in Ga II ijs fecundùm Molins.iingtiüs annis reiteretur, fuffieit tarnen in Imperio vt anniiatim per députâtes tantum repetatur, ijfdemque in memo riarn reuocetur,pront de eo habemus tcx-tum ralé in Ordin.Spirç habita anno 1570. ï‘ © ivutub 511 wcffacr fortreßun^vnnD l^anbrbabuiiß »nfer^ 5Meté (7#mtnn vu ivplleirwir/bölj and) hinfuro fehl '3Rfmï[* nie 1(1 er tu Dm ótrnften vö etnijen vWônç* h'vni ober Staubt ont^enonKn/nod) bar in gefitte ivctb/bfvfcib f«ve ban jmiorbcvfl rtuff^eittcfneitt sprebatton (aq ben ©ten* ben / ober bem vcrorbucten m ber 'Pcrfon IJtaBfenrteM/fcvn^erfomntê/ge'fcfticfftd)* fcff/rcbilidjfeif / mb fbvhebfv abfebfibf/ bon ber .Obrißfetf/barunbener (ïefedêiv burd) ^utre ^etvitje erffinbi^i^/aUe^ an ff K^r befunbeu /baranff er alfjbann ben Äreiffen/Stenben/ »nb gefanbren/ and) ab» vnfere mb beg heftigen 9îeid)g ©tart gleidjfalg feinem OJîitniiberrn geloben»» fdjmeren foftin munsen/ vn aften anbern paneren vennegh mehr ge bad) tg vnferg (Sbicfg/ £)rbnimg/ »nb ^bfd)eiben/ fid) afterbingggemeß sunerbalren/ afteg mir »erpfenbung feiner baab »nnbgnter/and) ft eb felbfï/fo oiftmahi er erforbert würbe/ fiel) einjuffeffen/ reb vnb antwort ju gebê/ pnb alle bag ierag }ti(a{)ïen mb gegenwer-fig ju fepn/wag beg heiligen Dleid)g 'Jbier Otbmmgbnbïlbfc^eiben vermögen. P Histaccedunt PriuilegiajExemptio-nes,libertatefque plurimæ, non ipfis tan-tummodó Monetariotum Pratfeftis, fed eoriim etiam amp;nbsp;liberis, amp;nbsp;Officiarijs, ben Wïnnftgefeften/Rega li paHira indul-gentia benigniter indultæ amp;nbsp;çonceflæ, quemadmodum hoc ipfum per fide dig-nos publicislitei,is eft traditum,longaq; amp;immemoriali femper confuetudine e-tiam in omnibus paffirn Argyrocopijs ob-tentum amp;nbsp;obferuatnm fuit. |
J3 9iixconfuct«diae$, quoniam pro legibus, immo prat ipfis etiam legibushJ' bcntur?lt;;ponderantur, iccirco enintjl’ omnibus ampicdends, ac iiixta tenoref) earundem incunólantcr iudicandum;vU hoe ipfum communis Doft. ScholateftJ; turn rcliquit,amp; haftenus femper obtent“ fuit. .Eman.Soarez recept.Sent, in verbe» confuetuJo, nu. marg. 178. Schm ff 2.coni' 26. Ioan.Ca:ph.4gt;ulchèrrimè, amp;nbsp;per mul' tas auftorit3tes,conf.e28. nume.44. We-fenb confiJ.4t.num.tj.amp; Guid.Pap.quçH’ 805.amp;qiixft.402. Qiii ibidem ex profell® de Monetarijs,eorundcmque liberis, pO' iiiicgijsac immunitatibus difputar,coO' cluditque poft nuilta. Quod prxdiftiMe-nerarij,qui aftu amp;habitu continuant ops* raiMonetarioruin, dum monetär cudötuG gaudeant priuilegijs iftis MonetarioruiU) fintque exemptiacontributionibus. . Et t quamuis de iuro ftrifto non vide- I rcntur forte abiftis contributionibusnU munes, attamen,ait,de confuetudinediu' tins in ftia patria non folùm Grationopo-litana,fcd paffirn in toto Regno, etiamin Imperio habita amp;nbsp;culta, contrariumob-feruatur, liberique eorura ipfo iure,3bf-quenoua creationeper Principem fieft» dicuntur Monetarij,amp; gaudent priuile-gijs Monetariorii,fi aftu amp;nbsp;habitu talcof-ficium exercent. Hinebene infertur probatum fat is elft, quod tails confuetudo etiam in imperio , t fit amp;nbsp;obferuetur.Doftori fiquidem atit-ftanti de eonfuetudine famofo creditur. per VV’efenb.conf.2.nu.46,per mult.alh-gat. Etconf.5.nume.4®-Henning.Godenf. conf.i9.nu.4.Et confit,nu.12.Et confil.4j*' nu.7.Minfing.?. Obfer. 96. Menoch.perle-ftiffimè cafu 360. nu. 94. Chaffa. decifjOO' gloff.in l.dos à patre. C.folut.matr. Qux fundamenta etiamfi deficereuf) conftatnihilominus,8u plufquàineft no-torium , quod talis confuetudo hodier-no die in omnibus Monetariorum Of-ficinisinuiolabiliterferuetur. Qneinid- , modumtetiam nuper à Cxfarea Maielt 1 prædiétis Monetariorum famulis inftan-tibus priuilegia corundem de nouofuc-runtrenouata ac confirmata, quorum co- |
)
-ocr page 207-K. BVDeLII LIBER TRIMVS,
|
piam poftfinem huius capi.in pleniorcm corroboiationem horum omnium^ amp;nbsp;de-fcnfionem inratomm Monetariorum in Imperio^fiibiccimus, Sic in fimili propter præeminentiam 37 amp;nobilitatem1 Do4torum,eriam eorum Jiberosijfdcm priuilcgijs/quibiiset eorû parentes jgaudere; in iure decifum reperi tur,pcr 1.medicos.C.de ProfelT. amp;nbsp;Med ic. lib. ii.Vbi textus habet. Dolores legum vnàcum vxoribusamp;: fiIij,Sjnec non Sere-bus,quas in fuis Ciuitatibus poffident, ab omnifumSione,amp; abomnibus m'uneri-bus,vel ciuilibus, vcl publicis immunes cffeprxcipimus. De quib’ vide Guid.Pap. quid.Gration.88.Et 588.389.amp; 390.cum fi-niilibus.D.VVcfènb.conf.lt;io. nu. 34. Se D. Mcnoch.cafu 379.nu.11.dearbi.iud.In qui-buslocisfè de licentiatis promotis eorun demq; liberistraüatur. Vîdenturque in bis non vfqueadeo priuiIegiati,quoJ vl-têriùsnon difeutimux.Vide tarnen Tiraq. deleg.connub.glo(r. 2. ftatim ab initio amp;nbsp;Ang.Are.in§.quædam a6fiones,-verf.quç-r0,dequçftionècontingéti.col.ic.amp; qui ibidem in iftis Jocis citantur. Ex quibus hoc primo fcquitur;quôd eç 3s pei’^o’^æ )quibusiftiufmodi priuilcgiaSe làcontributionibux atq; gabellixt immu-nitnesfeu libertäres conceduntur.d igni-ori amp;nbsp;præcmihentiori loco habendi fint: quàmfivelitanati, vel ad hæc Se fimilia officiorum genera afeiti Se vocati non cf-ffut» quod apud bonos viros credo, per bate vique eo pro monetarijs produda, omnicarebit cótrouerfia Se dubirationis anfa. Quoniam veróD. Alciat.Ioco prement. faprade hac verbi monetarij interpreta-tionc vrdetur nonnihil dubitare,idque ex fententiaSuidæ, quam predig.D.Matth. BoisDoûorfuæ pratfationi Opufculi,dc qua paulö ante,inferiiit, iccirco placuic nnhi Se illa huc transferre,eademquefuc-cinéiè nonnihil explicate. 39 Moii;T«jtoi, inguit Suidas, a» mjz 'm ro-fxirp.a.■{f)^vlTiü,')'i tiri AufiiX/avaJnü^fi^ 1^ TC vénivfkVfKixÀ ■n/hfiQi S^^^pvr« $f^t |
Ki^i/Xip iirtAôuTfç tfxipv%‘0ptyft^va‘iwó' Ta/xopSui sjiO'Xh Auj’xAico’ö^ xlt;[^orâ/alt;ii^9t ■ ?/tBiçêo.îiAaTx KoXaenup ij:)u.ÓTnTmotT^^» yidoin Hoc eft, Monetarij funt,qui circa monetamoperantur arque laborant. Illi fub Aureliano Imperatore monetam cor-ruperut, Se proprio fuo Magiftro fine Im-peratore,Phiricefimo interfedlo,intefti-num b'ellum cocitauerunt, vt vix eos Aurelianos compefeere potuerit. Referc Fla uiiis Vopifc.in Aureliani vita. Ex quibns verbis Suidæ argui poftfc videtiir, quod Imperatorcs infuisCon-ftiturionibns hos tanrummodo corrupto-resmonetarum arque falfariosdenotare vohierint. Verum illa fententia ob id tconfiftere nequir, qubd illi quifalfam 4®'’ monetam cudebant, tingebanc,radebant, tôndebant,fingebant,pro conditione per-fônsc,aut ad beftiasd3mnabacur,aut flam-ma exiirebantur , atit demùm alias vl-tiino fuppiicio afficiebantur. per l.qur-cunque.ff.de falf.l. 2.8e concordantes.C. defalfamonet.dicemus latius infra, vbi de falfarijvtraâabitur: Hi veto quos Imperatores defignare völuerunr,criminofino fuerunt,ciim eos ■ niatrimohioiungi, atque etiam aliquädö gt;nbsp;ab ea vita: conditione eximi potui de con-ftet, per 1.7. edicimus, Se per I. fi quis ex corpore,d.tir.de Murileg. QuareexiftimatD.Matth.Bois ind.fua '^ prxfatione, hos monetarios viles amp;ab-iedos fuiffe negotiatores, qui ad publf-cum Se perpetuum cudendarum moncta-rtim laborem tenois lucelli gratia fefein certo Collegio affcribi curauerunt, qui-quefemelita ad hanc vitaconditioncni affcripti atque affumpti, ad honores vel officia alia ampliùs afpirare, ncque cti-am ex illo corpore aur Collegio aliter, quam fi id per Vrincipem impctraflent, , fefe cximere potuerunt,nec tarnen hi fer-ui vel mancipia Reipublicæ fuerunt, fed ' liberi homines conditionatitpermanfe- 4* runt, matrimonia inter fefe copularunt, Se fibifuifqueacquifiuerunt,vtinallcga-tis 11. Se tot.illo tit.confiât. SI: |
rio
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
si vero aliqnandoabfolutionem ab huiuf modi Collegio per Principem impetraf-feni,idoneum arque approbatum in labo-hbuseiufmodi fubftitutum in locum fuu fubrogare, turn liberos quoq; amp;nbsp;vniuersâ familiam cum omnibus rebus arque facul tanbus ineodem collegio relinquereco-gebantur,vt ex d.l.fi quisliquet. Eodem t modo Piftorum certumcor-pus (ficut pluraaliaco!legia)in vrbefuit, qui publicis panibus faciendis depurati fiierunt,quique ad nullam dignitatem, nullumque officium aliud, quacunque e-tiam ratione afpirare potuerüt, amp;nbsp;fi dam irrepfilfent, dignitate fpoliati, priflinz condition!, hoc eft piftrinoreddebantur. Huiufmodi verb Monetarijs atq; con-ditionatis hominibus procuratoresatque Magiftri prxfefti funt, vt Alciat. demon-ftrat,quemadmodum quoque poft Vrbanos amp;nbsp;peregrinos Prætores , amp;nbsp;poft Dc-cemuiros in vrbeTribuni Monetales,ae-ris,argenii, atque auri flatores turn etiam Tribuni Capitales,qui carcerum cuftodi-am habcrent, conftituti atque creati funt, vtapud Pompon.in 1.1.ff.deorig.iur.circ. medium,videreeft. Cumquehæcpublica officia perfonarumque conditiones vna cum antiquae ReipublicæRomanæ facie, in defuetudiné abierunt, fuperioresquo-que Imperatorum Conftitutiones,cum a-lijs multis amp;nbsp;infinitis legibus,vt titulis,e-tiam trium librorum Codicis, ab aulare-ceffiffe, Scant iquates ede, plane iudico atque cenfeo:HadenusMatth. Boiff. D. Cum hac opinione cóuenire quodam-modó vidcnturilla, quæ leguntur apud Diodor.Sicul. Return anriq libr.4. cap.2. vbi ita refertur.In Aegyptifinibus,qui.ad ^lt; t Aethiopiam amp;nbsp;Arabum vergunt, loca funt metallorum fcracia, ex quibus magno cum labore atque impenfa aurume-ducitur,cui operiqui prxfunt, magna ho minum copia ad excudendum aurumv-tuntur. Aegypti enim Reges crimine dam natosomnes,acex hoftibuscaptos, infu-pcr obaliquam falfam calumniaH),aut e- |
nx debiles fuerint,fed plagis onines tiam Regum iram, in carcerem detrufoSi auro effodiendo députant, fimul fumpO facinorum pœna,amp; magno quarftu exeo-rum labore percepto. llli compedibus vindi, magnus homlnum numerus,abfq! vlla intermiffione die nodeque exercen-tut,nulla neque requie conceffa, omniç effugiendi facultateablata. Nam Barbar! militesdiuerfainuiccij lingua,eorum euftodia: prxfunt,quot» « nullus,fermon!scommercio fublato,aöt precibus, aut amore poteft corrumpi. E' pauló poft fequitur. Ab hoc labore nun-quàm conqu!efcunt,contumelijs, verbe-ribufquead cótinunm opuscoadi. Item; Nota horum omnib’ corporis colluuieSj neque vefte vllaoperientepudendi. Nequeeft quin eo afpedu fcedotetro-que motus tâtie mifceatur calamitati. Sei nulla pietas nulla venia illis datur,fiueX' . ger,lïue febric!tans,fiue fenes, fiue fœnH' ai i continuum opus coguntur, quoad mifefi ex debilitate deficiant. Sunt qui timoré futuræ vita;, quam prarfenti putantpœni deteriorem, mortem vitæ præferant. E® inquitDiodo.Sicul. eorum conditio per- -uetufta. Et quçfequuntur ibidem latius. ■ Apudtnos funt aliquomodo fimilesi» auri argentique fodinis operarij,conti-nuis quafi laboribus diurnis atque noftnr nisdeftinati. Verùm amp;nbsp;illi hoc temport) pratter hoc quod pro tailbus turpibusS abiedis perfonis no reputentur,fuisg3U-,dent!uribusamp;immunitat!bus. * Hæc de Monetar!js,amp; quid Dd.deijße { fenferint,produda fufficiant, in quibua | ego D. Alciat! grauiffim! Audoris fenten- 1 t!am,tanquàm veriorem amp;nbsp;æqu!oré,prï-fero,eundemque fequendum fore iudico. Monetariorum videlicet vocabuluin titu-lis amp;nbsp;ll.prementionatis infertum, no raw ad eos qui Principum cudendismonetis quondam prarpofit! fuerunt,amp; adhucho-dierno die præficiunrur, quam viles alio* abiedosque amp;nbsp;fordidositextr!n! 00*^1 operarios refttendos effe. |
SequiJii'
-ocr page 209-R. BVD Ein LIBE'R PRIM VS.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in
Sequuntur priinlegia Monctariorum in'
Imperio.
j 3X tndpttn^ (ianber anbemon ©otteognabf (fr# wölttr Cîômifeher
iQ)W0/ jeitten mehrer bee ^tt^o in ©ermaniezju /;)ungernz j^njaimz^almatienz Kroatien oft ^tblauonienz ze. Äönig z (Tröber#
Jii -OpereichZ J;)eri;og ju ^ur# ^mbienzjuOSrabanötzju ©feir/ju ^tnjfenzju Ärainzju ^il^cnburgz
^t» zSiJjarggraue bee ^eiligen àô# JJi^tn 3vtid}6 z ju Burgaw z Jit W^ern z ju ,Cbern mnb 5?ibern ^^ufni^:@{fövpcf ©laue ju .^ab^ JtirgzjuXprollzjuPfterbtzjuÄ^p •urg vnb ©öruz ianbigvaue ju 0:1# Pö: ))en auff à winbife^er Sf^arefz ittV^ortenawzonb ju©alin6zze.
,^'^ef^ennen öffentlich mit biefem Crieff vnb tbun hmbtallermennig# Üd}« SI0 me nufere mb bee beiln
vnb qfKiffm wofbett/ baf: aUcn ben lenigen/fo bao mnn^en julc^mcn fic^ vnberpe^en / junorn auff einer rebtlicfjer mb bewertet bee (wihgen Oveicbe 0??üno ihre frepe efjeiiefje gehurt bart^un/vnb bezeugen, ^-' r^ in ihren vier leerjaren eint^örUefje Äapgebrand^en nnb tragen / barju alle bien p/niühe mb arbeit/auff ben 9J?än^en t^tin/vnb verrieïjten/vnb fenberlteb ficfj allzeit einee guten er^ barn mb frommen wanbelo »n welt; fene befïeiffigen/vnnb ba fîe folcfjee nit getÇan / tgt;arumb ßreidjen vnnD ßraffen (affen / müffen a(ba narij auOlerung aller erji ju OJîûni? arlt; beit grbrauebt / jugelaffen / mn^ fürOîeic^onrûnûgffeilen erfenbt vnl auffgenommen/ mnb alfo auff ber SOîûn^en feber jeit rebtlie^e / from# me / onb erfarne ^ânçgefeUen ge# funben werben.
(Sonettefielj aber bemjugegen ein jeit ^ero/mb fonberliclj/bieweil bao vosheilhafftig/befriegliclj/berb dlt;nOieichogetrewe07.^7.aUe »nfe» lt;»0?îûn^en(wie eobieerfarung nm ft im ^eiligeOveie^ wonenbe ^»Jänii# nicljfeltige gegeben) entflanben/ju# gefeUen auff vnfern fungfl ju ©peir getragen / baß et lieb loig vnb leichte gdjaltenenOîeicbpag/ audj hernach fertig gefinble/ fo nur Ontemacber ju ^randfurt vorgangenen bepm nennetzpc^ bin »nb wibber in bie tationetag/mitbefeljwerungonber# mün^enerfpreit/jubenen fiel) auefj t^enigliebeorbrac^f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^n tttltrben ertben Äeffelfcljleger/
Ävol auff beo heilige Oieic^o ©cijmiebt/ecblöffer/ deinen mb Xeutfdjer Elation Cö^ön^en onnb# wuUen 'ÏBeberz nnb bergUidjen an# Wn^werrfen von altérez »nb vn bereme^r/mit »erlaffung frer ^anb# uerbendliefen ^a^ren §erf ommen wer dz gefdjlagen z unnb nun mc^r
-ocr page 210-|
Ill DE MO NET IS ET DaÇin font men an (the^e órtcr / bic# treil Oie Ovucb'^ciUlè bip vnö ntW fdefjen geftnbtkm tut fiijen nodj ar beiren motten/ vnb bafe(b|Ï ben vor# ffjCiîÇattft^cn OJïünpninheren ew Itc^c tnaref fiibero tn^^r oor einen trailer ban bie ProbX^rbnnuß nut bringt/^n^ring maefjen/bar juban fotc^o ejering gefinblein gebrand^r wirf, ©aber bann weitere erfolgt »nb awgenfe^einWefe gefpürf/bamit nicht allein bie alte löblicfjegtwon# Çeit/ onnb guter gebrauch vergeffen »nb vbertreben / fonber auch fo viel betreuglii^er TOnpen/vnnb nach conterfeptungen »rfach geben, ©ic aber aie bie Wenigen (o bae mäti$cn reblicfvgelernet/vub gebraucht/ bar# burdj höchlich verkitt / »nb in feha# ben geflirt werben. SSub one bei o: wegen folchem vbd vnb mißbrauch gt;u begegnen vn vorjufomtwen/auch bamit obgenielte CÜkttenn cher/.ft’ef fdfehUger / lt;5chJ.nibf / ©^Jdtlcr / wàlkn vnb leinen^eber/ nnnb an# bere jumân^cnvntuglich gefmblein baruon ab/ vnb ju ihre hanbivenfer gewieifenwurben/vnferjtapfcrlic^e hdff vnnb befrepung in maffen fw baff hinfuro von unfern voruatfern im wich/gnch vorfehen gewefen/ bern aber hernach burch verwabrlo# |ung etlicher 3)ïdfïcr wiberumb ver luiftgworbcn/biemiltiglichangeruf. fen aubgepetten. ®a^ wir benmach au ff raihfamb gut achten vnnb ^nfereeffion bern l/mgpiw.lt;|ran4f«rf vcrfamblcfge# |
WE NVMARrA wefen d'bittfürniichen vnnb bep* fierte (Jürgen vnnb €5tenbe/ ?tdthlt; vnnb@cfanbfen/ infcnb«r»r erw« gung/ ba^ fdehö jßrer/ berSOîôn?» gefeUen unberthenig fnchen/vn»® bchetigungß ihree löblichen aîtiH herfoinnuno vnnb gebraudje/ ff Ihmfclbß^nnlkh/vunb |u verier u«g vnnb erhaltung vnfero vubbe^ heiligen Oïcicho SÖïónh (irbiet X^fö^ nung vnb 2lbfcheibt vajt bientte^Z nuf wdbebafhtein ntâth / gutt«’' rath/vnb Otechtertvijfen, benfdbtH Oteiche £9îàngcfeUen •/ oben attg» iffi^i Shî^^tteo hcrfoinincn/viib.^a brauch / befietiget / vnnb wiberumb von î^îtiven befrepet haben/Xh’quot;’ baoauch bepefigen / vnnb befrepetf ihnen biefdben von Dtöwifi^crÄoP (erlicher macht htemif wilTentli^^/ in frafftbiejee brieffo/ vnnb wend’ bap fic fleh ””‘^ (unfubo obberurfd ihrer alten X^bbnungen/vnnb her# bommen allenthalben int hdlig^” Otdeh gebrauchen / vnnb ntentand |u wdlnpgefeUen auff^unenten vnt* mfommen julaffcn (djulbig fep” (dien / er bab bann fuuor auffeb ner rebtliehcr bewerten SDîûmkn (eine frepe eheliche gebürt vnbhd^ lommen / wie fuh gcbilrt / bargee than vnnb bezeuget /auch feme rik lehr fahren vnb anbere / (o ihmbac münpweref vnnbbjfdbigtn hanbft wereb herfommen gebrauch anïf* erlegf/obbefïimpfcr maffen vberfoit benvnbgelaifïet. |
K. BVDE-LîI LIBIIR P RIMVS.'
Qfla^rt’iîtttânb b«mfdbcnKem lerfcmmm »nö bic fer enfer Äap^ ftrheben befrepunß zugegen fiel) tee i«uni?cne an juinaffen / oter jii »ni Verneinen »nöerßünöe / wa9 ^er« fommene ober banötivae®a er auc^ fepn mdebfe / Oenfelben mögen fic fll6 einen Ç^îeutemetber/ennl) Dee tnänijene »nerfaren/ ent vntügUd} ftHembalben anffireiVen / eimö öen« felbm au£^ bep ten mün^jen ninlt; tert im ^eiligenOveid) getutet nw^ gililUn treröen. SJoefj foHen fetc SOîânpgefeüen / ennt ihre OJîeijler/ «ueJ} lehrt naben / fiel) fonßen in ah len antem vnfern ent tee ^eiligen ^eube publieicrten Polieep / X^ft? «ung/vnnt antern ^onfitfuttonm äfUK^ Verhalten/ent taneben an« berennfeann lauf enfererennttee Ifihgen^littc^ßaufjgangencnmftnp lt;i£'öi(t ^rtnungen ent ubfijeiten f^»'lt;6 wiffene/ten ^^ünpnutpem |u arbeiKn/aitcb in allen flemen for« «n tie 2îtcîbanrf ju gebrauchen/ ï‘kulblg fipnt.
' %nt gepieten tarauff allen ont Kbm onferen/ vnnt tee X)etligen
^ficbó i^hurförßcn/JürßC/CD'-iß« lith^u ont lt;\3eltileben / onnt fenß allen antern »nfefn/ onnt tee l)eili« gm Gleiche onterthanen ont g« veeweny nxo werteno /flantte/ ober wefeno tie fepnt / fo von meplantt tnfern SGorfaren / vnnt vus mit
SKunp frepheiten begabt/vut vor« fehenfepubt/vnnt fonterltch «Ucn
’M SÖï^np vnnt Schmitt ^eijlem / QBarteinen/ vn antern tem màn$ weref angehörigen Perfonen/ ernjl« li^ mit tiefem bneff / vnnt wollen ta^ fie tie getackte OJîünpgefeUen wo/ober an welchen enten vntör« tern / tie aufften ÓJïün^en (un ont Witter im heiligen Oèeich Xeutfeher ‘57a(ion arbeiten vnt mûnpen/bep obbenirten ihren alten hetfommat vnt gebrauchen / vnt tiefer vnferer ihnen tarvber gegebener / beßetig« tér/ vnt ernewerter e'^repheit hantt« liaben/fchupen/fehirnun / vnt bar« bep forthin aUerbingo vmier(unbtrt rewlg bleiben/ vnnt teren genieffen laffen / fep tawibter nit irren/trim gen / be^mmern ober befchweren / nochtao niemontt antern jiithnn/ gehalten/ in gar feiner weif; aie lieb einem fetern fep vnfer vnt beo hdlw gen CSeicho fchwere vn^nat vnnt ftraff / vnt bar ju ein peen / lumlich Jtljenmarcf löttigo golto jmiermcilt; ten/tie einfeber (o offt er freuent« lieh hiürwiter t(utt / vno halb in vn« fer vnt tco Oveicho (jammer / vnnt ten antern halben theil gebachten Oveiebo îOîûnpgefeUen vnnachtef« fig jubejaten / verfallen fepn fob len.
3« SGrfhunbt thfee brieffo gepe. gelt mit vnftrm ÄapferUchen am hangenben ^nfieget
©eben in vnfer ^fatt 'ïCien/ ten brepjeh’^l«” lt;lt;*0 ^^^ 0)lonata ,0ctobrto/nachiilhti|^i'’ttfer0j)er« a ten
-ocr page 212-|
DE MONETIS ET RE NVMARIA i»4 rcn gcButf fönffjt^cn Rimbert / wnb cm »n fietlt;njtgPtnS8nffrcr9ïctdjc bee Ovómïfdjfn onb^^ngertf^m/ 1111 neunbten/vno bee ^So^enufdjen im bnp vnnb jwanpiaßenÄahi: öJïayimdwnt. vice ac nomine Reuerendiß. D. Danielit lt;nbsp;ArihicanceUiir^ Mo^untim, V.Io.SSdÇ SSfbev D.. ZdmandatumSacræ CxC-Maieft.propriumi A.Erftenberger. fit, And.Gail. D.. De Cambijs.. SVMMARIA. t' cambium gnidßtexpUcatKm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ’ a Cambio ó“permuto num différant. 3 Camp fares die uni ur ArgentarffTrapezi-he, Celljbifta,Numuli:rffM enfarff 4 Cambium Mcriatores indifferenter exer eerepoffunt. X Cambire in GaUys certisper fonts cenceff fum. f Campforum hbristjualitereredafur. 7 Campfir in quantum pofitlucrari. i Cambire no feet in altenus fraudem aut vitra modum. f Camby literie am'ßis quopaäo crediteri fubuentindumft. t* Contreäuinominato renunciare parte al terainu.tanonltcet. 11 Chjm^rapbo, tißrumentove am '’ßb,quo-' modocrrfitoricoiifulatur. ti Camby rttiravoe.intur^^Jidffei f rnff. i3i, Etdet iiitir Ahrcatoiesplunmum va |
let. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î — • nbsp;nbsp;nbsp;*quot; i^ M ereatores ex aquo amp;nbsp;bono omnia dtilf pera^ere. 1^ Creditor debitors ßdem fèquutut.ntntS meltoriffonditionis quam funt eaniurrev tes creditores. eé Pecunia ad Cambium tollata,an ßtittP mobtlis. CAPVT XXV. Ambiot in ter Mercatores hoc tfnv ,, porc nihil tere eft frequentius, necj’ proprit eniptio diciturjfed tranfil’ innaturam permutationis. Cambiofiquidem nihileflaliudquaffl permuto, clique vocabulum non itabar-baruni,fed apiid bonos feriptores vfur-patum, vti oftendit Tiraquel. libr. de te-trad.lign.glo.i.§.3o.in princ. Sic vfiirpa-turin i.§, fiquis dominus, titu.quo temp, mil.amp;pafCmapudfendillas. Proprièta- . nienloquendojhæctconllitui poteftia- ? ler cambium amp;nbsp;permutationem differen 4 ti3,quöd hæc propriè dl fpeciei ad fpeci- f cm, illud etiam fpeciei ad genus, putàaJ ! frumentum vel fimilequid, d.loc.Tiraq. ^ qux ibidem latiuscomprobantur. Solenrautem in quibufdam Ciuitati« bustcerri Campfores leu Argentan),]ra-pezitæ ,Collybillæ, Numularij, Menfa- h rij, iUisenim vocabulis quali indifferenter vtimur,Alciat.4.difput.C3p.ïi.amp;.’ pn-citat. loc. ordmari , qiios vno nomme ógt;uilt;«i«(ii6»5 Graeci vocant, penes quosfo- l los plena erat potellas cambium exercen- I di.Ita Caictanustener inrradta.de Cainb. 5 cap.7. Et Conrard.de contradl.qnqflio.pp- * loan.Lup.in e per vdlras, notab.ó.in §,9. ^ titul.dedonario.inter viriim amp;nbsp;vxorem. • Hinc Alcia.pracit.loco. Quapropter,ait, ' nefidcsconflidïaretur,foltbant Argenta-rij de publico confliiui, magnat fidei homines. . Vfustarnen quotidianusaliteroblcr--uat „ita videlicet, vtvbi non funt illiy ufmodi certi Campiores confticuti, ibi-iedif- ' |
|
R. BVDELII LIBER PRIMVS. îirdiferenter vnicuique illud permitta-■#! 0151 quemadmodum tradit Dida.Couar. veter.collat.numif.cap.j.nij.^.per totum. Laque Guid.Pap.quç(l.j87.affirmât in fna pat« ia Delphin, omncs mercatores tenere pro libitu voluntatis bancas Cambij, per glolLm I.quidam,§.nunnilarijs. ff.deedë. vbiallegaturOdofrcd, in I. quidam funt perfonipn princ.fF.de eden.Atque hoe e-tiaminuetcrata confuetudine ibidem re-ceptumdicit, vti amp;nbsp;hic in partibusno-ftris.Quodlecuseft, inquitGuid. Pap. in j. regnotFrancia’,vbinul]usaudetbancam Cambijtenere,nifiauftoritate Regia, amp;nbsp;contrarium facientes, acerrimè puni-untur. Quare cum vnicuique permiflum eft bancumexercere,amp; pecuniastaliterex7 ponere,iccircó libris iftiufmodi Cainplo-lt; rum feu numulariorum pro ipfisnoncre ditur.fQiiopafto verb, amp;nbsp;in quantum Cd pforihus de publico conftitutis credatur,. amp;nbsp;fcmiplenam probationem contra ter-tiumfaciant, ijfdemquequi priuatimrei Campforix operam nauant, non creda-tur.Videomnino Mafcard.de proba.con-cluf.25t.in veibo,Campforem,vbi allega-ti confuetudinem liane,Campforibus cre-dendum efie, quod iltiu.s probatio eidem ' incumbat,per firma.in'traét.deGabell. 4. part.num.4.Adde Mafcard.in veibo,apo-cha,amp; ibi,libris «Mercatorum. 7 Verùm difputant Dóflores nofiri, in quantum poffit Campfór talis lucrari pi o fumptibus amp;nbsp;im penfis,necnon cura Sfpe-riculó ruo,amp; dicit pracitaco loco Couar. quodlucrum hoc debeat effe tenue, ne fraudibuslocum aperiatur, quem cafum explicatum habemus per loan. Brciden-bach.ac Hénn ngium Godenf.Iurifconful tos,conf.inordi.8s.Sic fi in vrbeColonié-fiacciperet Campfór too. floren.Rhenenf. àTitio R0Hix,auc Florcntix lt;?4.aut 9i.con fiiuilésrofundeudos, quxritur, fitne talis permutatiolibera,an verb vfurx potius fpeciein habere viderttur? Et cambium ralellcSum efie conc’udunt Dc«51. Gloff. eft notafcijisiii hinfiftoj-ia ;amp; ibidem per Sildade Salic.C.de lniht.amp; exerc. aft. Vi-deCottam in Memorabilibus,in verbogt; Mercator. Cui adde Petr. Beneintend. in decibRotx58. |
Gambia t ergo licita funt, fi non in 8 fraudem fiant, amp;nbsp;vltrà debitum modum,, Bald.inRubr.de confl.pccun.Salie.in Au-then.ad hæc,C.de vfur.in it. quifti. lalon « in l.cunftos populos, C.defummaTrini-tatc.Ioan.Calder. confi. ii. de vfur. Doft. Laurent.de Rodolph.in repetitio. c. con-fuluit,de vfur. in fecunda part, qiixftio. • Ï7.amp; 28. Addo hic vnum admodum notabile, 9’ amp;nbsp;quod inter mercatores fxpè folet acci-dere.Titius literascambij, antequain pecunias accepiflët,amifir,qBçritur quo pa-óto ei fubueniatur, vc pecuniam fuam ac--’ cipiat?Cottain verbo,cambij,amp; in verbo ' mercator, putat, tenere campforem ritio reftituere pecunias , per ibidem notatat prxftita tarnen cautione refpeftu iftarum Jiterarum amiflarum.Verùm hoc ex parte campforis nimisforct durum . Eft enim contraftus nominatus,à t quo parte inui- 'j^, ta non ita licet feßlire.l.ratas,C.de refein den.vendit.l.fi quam rem,fF.eod.l.ficut.C. deaftion.Zafi.confi.i.lib.2.num.75. itaque fufficiet Titio literas cambij renouari, prseftitaitidem cautione, ne frausaliqua lubefie videatur. Ita ibidem ex obfcruan-tia mercatorum concludit Cotta.Eadem babes ad vei bum apud Petr. Beneintend. in d.decif.Rotæ58. Ita in chyrographo eft textus amp;nbsp;glof- i? fa pu.lchra,in l.chyrographis, ff. deadmi-niftrat. amp;nbsp;peric.tutor. ibi, aut ad noua-tionem,ideft, ad nouam promiffionem fa ciendam,amp; fic nota ait. Quod fiamifiin-ftrumentum , cogitur de nouo debitor promittere, velfieft imbreuiatura, iterti fiet. Atque in hoc folo inramentocredito ris ftari,eft l.fin.C.de fid.inftr.l.diflolutx, C.de condift.cx lege. Plura habet D.Gail.Obferua.p. lib.x. deamiffochyrographo, dcc. Vbi in fine ex commuai Doftorum fententia dicit; Si 1 quisin tranferibenda pecunia literas tra- '* icriptionisbuecambij ^lt;d)fc(bnlt;ffi7 Germanies vocamus ,in itinercamiferit, Q_ 3 quod. |
|
DE MONETIS ET RE NVMARlA Ii5 quod cautioneprxflitade indemnitate ar gentarij fiuemenfularij, fi forte ab alio liters reperiantur, amp;nbsp;fuper ip folutio in lo co tranlcripto prçmaturè fiatjCreditor po terit pecuniam fuam ab illo Argentario referiberc 8; repetere, perBaldum in di-fta Lindruinenta, in fine. C.de fideicom. lafon inl.huiufinodi.§.fi itajnum.u.ff.dc J3 Quid fiTitiustcredatmercatori N. li bras forte centum Coloniæ, nominetque is Antwerpiæ mercatorem,àquo habeat ipfe N. literas obligationum m centum libras, eafdemque Titius recipiat, qui Antwerpiam veniens,videat ilium ibidem non eflefoluendo,anne babebit re-grefiiim aduerfus mercatorem N ? Dico quod non, ex quo fidem Antvverpienfis fitfequutus,nifi fortedolo malo quis in-duftus fit peraduerfarium , vt fieri ali-quandofolet, atqueitaex propofiro quafi circumuentus.Hinc enim ei ex omni a:qui tatefubiienictur, cum maximèinter mcr-44 catores t ex bono amp;nbsp;«quo omnia fieri o-porteat,toto titu.ff.de doIo malo.Schurff. 3.confil.97.amp; i.confil.Sif.Decius in 1. in o-mnibus quidem.ff.deregul. iuris. Soarez receptarum fententia.in verbo, Mercatores, numer.i3;.Strachacopiosède mercat. tit.quomodoincauf.merca.numer.r.cum feqq.Cotta in memor.in verbo mercator, in fine. Qua? omnia roburcapiuntexeo,quod nequidem venditor,qui vinafua, feu alias merces credidit Titio amp;nbsp;tradidit, ex-tantibus adhuc vinis, nihilominus ille jf faltem cum alijs creditoribus t concur-ret,neque prazrogatiua aliqua, quod ipfi-usbona etiam recenter adhuc fuerinr,vti potcrit.D.Gail.lib.ï.Obferuat.Obferuar. 15.Emanuel Soarez recepta. fementia. ibi, ■vendita?. Natta confi. 177.Et conf.119.num. 15. Cæphal.confi.r. confil.iti.Porcius in §. venditar,num.7.Inftit.derer.diuif.vbi etiam Ang.num. i. |
Sed hic non inconuenienter quarri po-teff, quiddetalipecuniain Banchis, vt vo.cant,Campforum repofita, fit ftatuen-dum,illanemobilibus,an verb immob*'^ libus t xquiparabitur? Et ryraquel.exfd' tentia Baldi, omnium Scriptorum, vt(licit,copiofiffimiamp;fubtiliffimi , in c.euf caufa,ad finem.extr. de re iudic. numer.t' videtur veile, inter immobilia earn poné-dam,quod fequitur Roman.fingul. lold^ lis adiunge Tyraquel.de retraft.!igna.§f' glolf.z.num. 114.amp; Gail.lib.i. Obferua. Faciunteaquxfiipracap. i. in fineattuH-mus. DeDictisprobationum. ^-FMMdR fd. t Proiationum dieta bma funt 'mßM tit. 2 de Probatitnum dietis in Ordma.Im^. Jtquot; tnißiui. 3 Salwu ccnducluf daturproßcifcentiluit^ die! as probanonum. 4 Ma^ißn monetales (^Zj^^ofiateijusfi-battirent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ f lurameutnm aZj/gofiatufemelpreßin^ ' non reiteratur,inGallijsfeiHs. 6 ConßLiar^ ad dut as probationiu» abh^i* tur. 7 Pixidet quid ßut, amp;nbsp;quotnodo in dietii t' periantur. t Conßhanorum in dittis officium. ÿ Generalis z,y^offiata officium. ÏO Pixidumapenurain Gaüqt qa»pa5lli' at ii Sjimmetria (^ valorü eiufdem diffiedu ‘f ohferuatio. 12 Generales apud Brabantinos air am ms»l tarum habent. 1} Probandi tnodiu aurum ^ ar^enttmud' modum vetus. 14 Probandorumnum'fmatum fihtUq^ dam fuit ereita. tj 2j^ofates vocabulam,expUcattir. li GoK.i/xói5H^,/i^nfcat idem quod Zßi“ ffitd' |
Ä. BVMLII, LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117
|
J * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*7 Zj^efiateiaHif^tande pi/teîi aftopt erra- i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it Priibatiefaâailequadulgt;itatuT,reuifitne ,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admittit: « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;9 Error admiffiu corri^iniT'. k j nbsp;nbsp;nbsp;^ Haïuo non efiab omni parte beatm. '• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ Errorprobatienif e^ talcult de lure corri- '■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^itur. ^2 Tran/ôreforéî Ordinationis Imperi puni-untiir. i 2} Pdijii ibt^ yljt ,10X4 reperitur, efe débet. « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24. Ojpoiumboni iuduù exponitar: 21 Recalalußitia Zj/^ofatas quoqae rejp'i-cit. 26 Recefm qualû in prebationum dtetù de-tur. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^ Pixides abfoluta dieta, rurfus daudun-tur, ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2i Probatiortum dietafunt vtiles amp;: necefa-ria. '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^ liominorumiuscudendamonetihabentt- ” gt;ngt;i,nigt;nuindulventia taxatur, CAP VT XX VI. i quot;t^ îna: probationum dietæ, vnat.Maij, ^ Jr^ilcera verô i.OciobriSjOrdinan« ab' Imperatorc amp;nbsp;Scatibus lmp. magna amp;nbsp;vrgcnte ex neceffitatê funt inftitutæ, i-itum videlicet in fifient, vt co ptomptius . nbsp;nbsp;nbsp;t^expeditius Ordinationcs Imper, fuper ' l ptiridfo moneta: falubriter admodum fan-1 nbsp;nbsp;nbsp;cifæacpromulgatæjobfèruarij fuifqj per f i nbsp;nbsp;nbsp;omniarequifitis conllans moneta in Inipe * nbsp;nbsp;nbsp;rio fabricari,falfa4;,vitiofa amp;nbsp;adukerina f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interdici,ac extra finesamp;limites ciufdem' abigiac extirparipoffit. p » De bist probationum dietis habetur' in Comitijsdeannai55r.Auguftæcélébra lis §.97eb{nt11igttïgt(n/Jt.Et in Ferdin, deannoi559,§i ^nbbamnffn bicfcviv f«C/2C. cum feqq. $.On(ma(/ illini 70. Et in j. JenuVF/cum fcq. Anniijyi. Et ' nbsp;nbsp;nbsp;^ ©«KUfllfölinnnfl^- Anniij 7 6^ De |
fecuritate faluoque condufta eortm-. dem,quiad has dictas proficifeuBtur, habeturf in ^^4mif/ K Ordina. pra- 3 mcnr.59. S54mit diidj/habct textus^Mc probd» • tfon trtß/Uefde (îabrfictxr bcfucljt tverben? fo tvoBen 5Vir/ »nb nicv’kn l^kmtf trnff* lidybdli bie Dîàtljc/’SîûnSinfifîcv/ QBar» bin/Piib J libère/ bie ange rtju’ tag jii befu» gt;nbsp;ci}(tr9(fd}«t( werben/aùe/vnb jeber be* fonber/ju einer jegliehen jek / quot;j^nfer- fnb be fi ^lt;it'Hôen9vcid)Â/ frei; gefîmef lieber*' belt vnb ßefalbt/jn/mifF / »nb von folclxn probation lägen Mben/ vnamp; ihnen bnifelb pet/vcff/Vfinb-viiverbrnetificO sehnliem werben föße/bet;vernieibitng ÓJnferviib ag îXeifl)^ fdbveren ungnab / Gueb peen -Pnb fîraff/tn viifern JCnpferlifben limbt* fribenbegriffen/:c Pratterea in his prædiâis,alljfq; locis* maxime verb in ika fpeciali Oadinacio, ne, qyat de bis probationum dietis,requi htifq; earundem perdiuoslmpp. Caroli amp;nbsp;Ferdin.fracresi pijffima: recordationis lcripto,tantuinmodó fuit cóprehenfa,§öi-Statibus ac Cicculis bnp. ell córnunicata cxaótiffimècxplicatum reperitur, quopa-Ólo primo Si- ante omnia tam magillriMo lt;1 necales,quam etiam- Generales amp;nbsp;Speciales Zygoftatæ,quos noftra lingua WUrbilV appellamu5,fingulari iuramento, fub hy-, pothecaomnium bonorum, amp;nbsp;capitis etiam pœna (in cafibus vbi locü habere po-teft)aftringanturamp; ligcnttir. nihil fattu-ros,quodeorum vocationiamp; officie, iiixgt; tgt;pracfcriptum in Ordinat.modum ac for mam,monctaf punüum concernentem, a-liquatenus poffit contrariari, quodqueagt;-circulo,cui iurarunt,recederenolint,ni(ï. prius veniam precati,licentiam difceden dia Circul0iamp; domino fuo proprio-iinpei traucrint, prout.illa latius explicata fuut, in-Comicijs Spitsecelebratis,anno 1570.g^t ^drnnih jn tveiierer/jc.dcquo lùprà». Quod prsediólum iuramencii priniumf domino fuo proprio, corâ circuli deirider deputatisprxftare coguntur.Semel ait co gt;nbsp;ram ij^- |
|
DE MONETIS ET RE NYMARIA liS ijfdem præûitum faci'amentum,quotan-nis non reiteratur,vrfaciuntMagiftri mo netalesin Gallijs,dequibusitaloquitur M0lin.nu.805. Hinc liquet,quâ fände pru déterq; ab antiquo fancitum fitapud nos, vtdomini Prafedi Monctales: dû inaugu-rantur,amp; rurfusannuatim folenni facra-mento iurant, nunquam confultare Régi inonetam immutarejhoceft Rempubl.nô prodere,Regemqjdccipere. Ablcgantur ad has dietas Confiliarij * vrtlufciiiufquetdominibini,aiitad minimum vnus,benèinformatus;amp; inftriidus, coram quibusitacogregatis, Pixides fine vafculaquadam probatoriaclaufuris ali-y quot munitisapenuntur ,aurciqueamp;ar-gentei denarij feu fpecimina cuiufque of-ficinç,vt Budçus loquitur,ex omni numo-fum genere immiffa excipiuntur, quid, quantumque,amp; quo tempore à quoquam monetaçum fit, diligenter confcribitur , amp;nbsp;obferuatur, deinde omnia amp;nbsp;fingula adappeiMendum,amp;in aquaacignepro-bandum Zygoftata: generali offerun-tur. 8 Plorum dominorum Confiliariorum of ficioincumbit prætereà,inquirerediligc ter ab ipfismagifiris Monetalibus,amp; Spe-cialibus probatoribus Zygoftaticis, qua-lesnumi anteà tam in Imperio,quàm extra limites eiufdem maxime verb recenter cufi proftent inuenianturque, amp;nbsp;num fint iufti ponderis amp;nbsp;ligæ, an verb iniufti, quod fireprobinumi fuerint, per cridas amp;nbsp;proclamata publica, graui fub coinmi-natione contra tranfgreftbres proceden-dum efle,decidituramp;promulgatur. Hæcamp; fimilia vbiinconfiliodomino-norum aguntur,pixidibus euacuatis, nu-mifqj perfpecialem Zygoftatenanteàin-iedis) iterum dido Generali ad proban-dum traditis,ille Generalis, in eo follici-tam nauatoperam ,vtrebus fuis, locula-mento,libra penfili,malfulis ponderali-bus,igne,aqua ChryfuIca, alijfque mate-rialibus , amp;nbsp;artificialibus inftrumentis adoptatis amp;nbsp;compofitis, probation! cu-iuslibet exhibitæ peux aut particulæ,' gnauiter incumbat, quantumqupex puri. fine auri , fiue argenti marca per May- ' ftros Monetales effedum fit,calculoatl-hibito inquirat, amp;nbsp;ciiiufcunque probas confcribat, dominifque.Coufiliarijs eo* rundem omnium copiam fidditer in fcri-ptisexhibeat. |
Quem quoque morem in Gillijs ita obferuari,attcftarur Molinxus nunie.afr Vbi dePrxfcdis Monctalibus maximed' uitatis Parificnfisita fcribit : HabentPra-fedi Monetales Parifiorum cognitionen amp;nbsp;indicium Pixidum,hoc eft,exploraixl{ ■ t probitatismonetarum^quxin totoRs?; no fabricantur, quod iuftum eft amp;nbsp;need' farium , vt in toto Regno idem fit cuneus, eadem fymmetria,forma amp;nbsp;probitas mo-netx,amp; adultcratoresardius compeftas j tur,amp; minusfallerequeant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( Horumgeneralium quoque memimt Imbertus in Enchirid. iur. Gall. in verbo. Moneta.Et Francif. Marc.in decif Parlani' Dclphin.quxft.i88.Quxritur,ait, enifd' citumeft'ayfaremonetam,an fit de bons materia,amp;in effedu debent fuper hot ilf' putari certi officiarij, audoritate Prin«' pum iurati,iuxtà l.quoties, C.de ponJ.«^ aur.illat.lib.io.vti in hac patriaÓelpb*i’,' Generalis monetarum, amp;nbsp;etiam doinia* auditores Carheræcomputatorum, voO' tis magiftrisMonetarumjamp;gardiselfay^' toribusamp;c. De hacÎ prxdida fymmetria, vnoc®quot; ; demque valore ac forma Status impf'} fern per vtplurimum fueruntfolJiciti,if) hoc ipfum ad effedum perduci commons niinqiiam potuit,prout ipfametesfsrf* Maieftas,FridericusTertiusin fincRefo'’' mationisFrancofurd.dpanno 1441.111“'' •^^onher ©ilbcrn 3)Ïüng wc^n/coffl*“' ritur, lioqirtodo : 3tCni/ IwnnNtfdl’^ f ?S)dln6 'burd) AtUgen^cü ber ionW/fX*'’, muncDerlevfndienfVfqen/nicbt aulfx'’ è gtincin forn/burd) alle lanbt / aubox**quot; ' ip/bemimb foivoUenvnbqcptfffn?^*.’’^ biis afle bic iciiRK/bic fold)C éilbcm ix^ ■ $cn fd)bi(jcn/(ïctfiq(td)«n vnb JrbcnfrtÖ'’ fdjnffen/ redît ^efdifagcn werbut. ^\* ( ber öiïbcv? gefdjli^cn vjW ^c ^nnbld »*J |
R. BVDELTI Ll ^^11 b lt;11111 Biffti^ îJd've/fô wollen trir MJ |îfn^(id) viiü felî^licb (IraiTen/ »nöße* , Pjafff weröen fcl)a|fen/nrtcl) Dem fid) ße* hiren wirDtx.
t Apud Brabantinos amp;nbsp;reliques inferiores non ell difpar dietarum amp;nbsp;Pixi-dum examinis ratio arque obferuatio, quod per quatuor Générales quoque tan quam Indices principales adhrbito Zy-goHatajVt lupra memini,expedjtur. Ho-dierno die proh dolor ab ijldem vt plu-rimum line pede', line pondéré, fine liga, fine publico examine,iudilcrinnnattm KonfCj fabricantur,vitiantur, corrum-puntur,Atque fere nihil ell alTueta in lede loeatum Sed dabit fpero dominus De usamp;hisaliquandofinem.
’^ Verumtexiftitnandum nonefl,hunc probandi niodum , per publicum Zygo-ftiten recenter excogitatum, fed antiqui tus ante inulta ferula vfu receptum fu-iffe. Nara Plinius Iibr.35. tap.^.vt fupra niemini, tradit, quondam apud Romanos,lege lata à Mario Gratidiano , Ludii, hoc eft,fcholam probandi numifmatis 14 inftuutam fuilTetvtadulteratorumfrau dibus eopromptiusamp; expeditiuspoffit obuiari.lulUn.imp.quoque didt.loco.de pond.amp;auT.illat.iibr.io. l.i.his verbis i-dem confirmât. Qiioties de qualitate fo-lidorum orta fuerit dubitatio , placet quern feruo Graecus Zygollatcm appcl-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lit,petfingulas Ciuitates eonftitutum,
r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui pro fua fide arque induftria neque
I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fallatnequefallatur , contentionem di-
I ’^ rimere.Zs’goHatem veto etfi proprie amp;nbsp;' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex vicompofitionislibri pendem feu pô-
'1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deratorem redte interpretamur,quern-
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adraodum etiameum virum Alciac.adfi
*' 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nal.didl.titul.deponder.libr.io.definit,
f 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui ponderum amp;nbsp;Ûaterar.um rationem
1 j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimecaUet , tarnen dubitandum non
1 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft ,hunc eundem etiam vel maxime de
1» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;purltate,hoc eft intrinfeco valore ac li-
( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gaiudiciumluum interpofuiffe ,hoce-
j i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pirn verbum qualitatis exprelfum in le-
11 ’ gc,qnodad bonitatem fubftantialem amp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incrinfccam refertur , fails fubindicat.
BERPRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»
Colligitur idem ex pauloante citato loco Franc.Marci,
HunctitaqueZygoftatem non incon- ’^ ucnienterlt;A«»iM«str averbo A»iMar««««jq(f inrrinfccusprobare,examinare,inuefti-gare lignificat, nominatepolfutnus.
Quod in collatione iftius doiliffimo atque Egregio Viro, D.Theodoro Phrea-ræo, S.Theol.L.ad D. Apoftol.Canonico, amp;nbsp;Grace lingua huius vniuerlitatis pro-fefTori Ordinario publico,Domino meo conterraneo Scamico lingulari, non di-fplicebat.
Etfi veto, vt ad rem propolitam rede- ^ am,Iuftin.lmp.ita Zygoftatam defcribe-rc videatur, vt omnino fallcre atque errate non poflit ,quia tarnen ad Generalem Ciiiili lt;/lü»iM««»' non iolum ponderis iSe ligæexamen Ipedlatitverum etiam ex ^^ vnico faltem atque altero numifmate, quo paÛo pedem fuum magifter monetairs iuftene an vero iniufteformauerit, cenluram ratiocinio facere ac referre de bet,agiturque hicnondeleui aliquoac tolerabili praiudicio, fed de fama atque exiftimationeiftoruin omnium qui cude dis monetis pr3cficiuntur,eafque in publicum exite paffi funt, vt funt Zygoftatae Speciales. Iccircot Ordinationesreui- * fionem per aliquem prxfentem lt;A«»imiÎ5sigt;, amp;: quidem tertium non partialem conce-dunt,vtde nouorurfus eadem monetx fpecimina examinentur, appendantur, probentur ,amp; num error ahquisperdi-tlum Generalem data opera, forte ex in-uidia ,quæ hic abeffe omnino debet,aut peraliquam negligentiam amp;incuriam, quod facile fieripoteft,fi finquam error 19 • aliquis,line in igne, fine in aqua forti, fi-neetia in calculo,admlfrus fuerit,hoc pa do perreiterationem,denuoqueinnitu-tam probationem ,ad arbitrium amp;.’ indicium dominorfi confiliariorumtanquam ludicum,isemendetur atque cortigatut, Neque lenim homo ex omni partebea *® tus dici poteft. Ethumanu eft errarc,fed infipientis ac ftolldi plane , iftiu.s corre-cdlonem admictere noUe.lQnæ omnia in ** lurefunt fundata.perl.calculi.ff. dead-R minift.
-ocr page 218-|
DEiMONETIS ÊT RE NVMARPA minift. rerum ad Ciuitac. pert, l.i .amp; ibidem Bart.amp; DD.C.de err.caic.lbi.Verita ti non adferrcpræiudicium. Plures DD. Yidcapnd Eman.Soarez.Recept. Sent, in verbo Error.amp; SchurfF. Cent. i. confil.?#. Natt.conf.1j4.num.75. in t. volu.D. WeC confil.47.nnm. 44. amp;nbsp;multis alijs in locis DD.Quod fi tune in ratione probationis idem defedusinuentus fuerit, trangreC-** lor primo t in fumptus recedatæ expedi-cionis, amp;nbsp;deindeiuxtaquaütatem culpx aut doli punitur. Ibienim debet effe poe na,vbi reperitur noxa.per l.Sancimus.C. ’J de poenis, in quo omnisafFcäio proc ul abelTe debet,fecundum egregium ex pla neaureum textum. D.Ambiofijin cjudieet.?. q.7.,vbi officium boniamp; acquitndi-cis defcribit',quam vei botemuamp;hic fub-ijcere mibi placuit. »4 Bonn« Index , inquit, nihil'ex arbitrio fuo facit, amp;propofito domeftieac voluntatis,fed iuxta I1.amp; iura pronunciar,Sta-ïutis iurisobtemperat,non indutgetpx-o prix voluntati,nihil prçparatum aut me ditatum dedomodefert. Sed ficut audit, ita iHdicat,amp; ficut fe habet natiirajdeeer nit,obfequitur legibus , non aduerfatiir, examinât caufæmeritajnonmutât. ffee pijffima iuftitiæ Regula, vt ab ont nibus iudicibus cauffas controuerfas amp;nbsp;Jicigio-faspartium decidentibus,ita quo-que ab hie ZygGftaticis,deqiiibKshaófe-nus verba fecimus,nec non ablegatis Do minis Principum aucCiuitatum Cenfi-Jiarijs, vt nemini iniupiaaliqua fiat,ob-fêriianda lydioque lapide fignanda erirt Sic Ariftot. ludicem Arge mario confert ' . Ket.1 ib. i.cap.37. vt ficut hie numum ad-ulterinum àprobo,itaillc iuftumjamp; ve-ïiuaafucato amp;nbsp;iniuRodecernAt. |
Pofteaquam vtad inditutum rejeanr, GeneraliscirculidjAi^i;{K)i coçnmilf^hi negotia expediuit, döminifquedeputar tis 1 vifum fuerit, eum voeari amp;nbsp;adefe rationemque fuper omnibus, quoatfu-gam,pondus,pedemque feruatum vel nî gleólum amp;nbsp;nonferuatum, reddereiube-tur.Tunc pront vniufeuiufque opus fe-rit , conuocatis omnibus'tara xMagiftris Monetalibus,quam eorundém examina-toribus Specialibus, concludjfnr, recef fufque aperitur acpub li tat ur. t rixidÖ rurfus claudtintur,acfumma eoromqit« ibidem traflata ae agitatafuerit-, eaqnt qua? pro manutenenria- ConRifuriotÿpi Imperij vlterins facerc.poflïint,comniii-nicatiue CæfMaieR.quart mts opcs,tiuTi maxime ad vicinosCirculós in fcripti$ uanfinittitur diefque tandem nouafub-fccutura , velad dift. primam. Maq vïb vt ab initio affignatii,primam Oetobr.ÊÛ aidditionelocijindtcitur amp;nbsp;nominatnf. Has tego probationum üiecas(vt hoc coronidis loco huic capiti fubiungam) nonfo!umin.Imperi.o,led amp;apud exte-ro«Regeslt;amp; Principes omnes^ue pofo Rarem , tam vtiles amp;nbsp;neceifarias indicé, vt certo perfuafum habt'am,nee4ubiteni prorfus , illisomiffis aut ncgIe(Ris,rcin monetariam ( inquanou minima faluSi Reip«h.c©nfiRir)mox in peins ituraiTi,amp; paracharaZlarum audacia, ne dicamdominorum quorundam culpatat indulge-tia , amp;nbsp;nimia licentia, in incxtricabtleJ anfraftus amp;nbsp;laberinthos, abufufque no-centiffimos ac inrollerabiics coUapfa-ram. Qflæ boe diRicho abfoliio. Cura Manet ar um vor amp;nbsp;defen/îo fumma, Impery Profereißtpandata Statuts |
X BVDEin LLBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»n
^ ®t!fcr ^evbtnanbt beß erßeu ßoe^* loblid^JïevC^ebacptrtuF*
probier ©rbnuntj bcr ncwivcit Uîônç.
3u Dlltgfpiirgptîb’inerf/AnnoDominijM.D.LlX.
|
^Oî^erbinonb vlt;5 @ot tee ©naben/(frweb Her Oîdniifcbcr Äepflt;r7 jii illenjeifen CÜÎe^rer be0 . Jieidjez in ©ermanim/ I« J^ungtrn/ ^^^gt;cim/ Halmatic/ ^vootien/nnb 6(^(auemcn/ïc.^ó gt;^i9''3nflt;»tt€in^3ifpanien/©ri?^lt;rlt; ^Oijlu^ffierrcicb/J^trijogju’^Öur ^nb/ ©tepr/Äämbten/ ^rain vn ^rffmbcrg.K. ©rafc jit XprolZ «Æchnnen (nemii offendidj/ vnb thm funbt aUcnndnniglicb : ^acb tgt;fm wir une mit nnjern / vnnb bc^ ^^6 ^^urfärifcn/tVilrficn/nnnb ■©tanbe/ einer gemepnen nmni? jm «^fitißenOieieb ein^dhglidj vergii ^w/naebSQermög «nnb ^nnhalt ï^fbauggangen / bamit bann biefek î'^ottfer munç auffrid)tig/ on wie peb gebûrt/be po (îattlicber gebanb« ^bt/ooUnjogen/oü aUer^ctrngtl am©cwicbt auch gerecht pnbet/oÖ wîûnp/fo viel lifter 3)?cnfdjlicbotï bcrganficfiitftabcbwtrcfe/ongefar niüghcb/oerhöt werbe /fo hab? wir ÎÎ halbe cinCrbnûg peU? laffen/auf form oft ^ap/wie hiernach folgt. l^rpiicb/balf hinfûro alle vnb je« ?» gliche iwhurfûrpen/^- .rpcn/^crV/ fehafften vnb (staube bep hültgen 3î(ichô / fo©ôlbenober ^silbern baß fie nidjlaupfaU/m fol eb '^äch ÇJîûnijen ju fdjla^en ^rev^dt ba; fentbu/vnein jebeo IBercf/barinn |
bf/tfi in biefen naebgemdbtf .^repf fen begriff-en fepn/auff |rlt;n 5iÄänp€ fenberlidjcgmc wolnerwarte ©tKc re Q^sJepfen/mit brepe ^b^^lt;*'’^^ vfl oben mit ein? jimlieben ©ebüP^ locb/barinn bie proben gepeeft/vR inn bkfelbigen ^Sfiebfen gebracht werben mogen/baben/onb ein jeglt eber ©warbin anffber9)?än^/ba er beflcUt nfl georbnef/vö pimbd felt; in weref/©olbte ober ©ilbito/al« ©Älbener/nn halb ©ülbener/aucb anb’ ©tüef/bißanif benfünff Äre» ijer/inclufiuè gemacbt/onbaii^belt; reit iff zjuiior mb ehe er folcb weref aufigeben Idfk / fo toll er eo juin er« ften iin ^twer on Ißaffer profiern/ vii fo ero in ber Prob recht erßnbert wirbt/bamacb ein ©tücf nacb bem anbern/ ab bie gan^c vnb bie halbe ©nlbener einhig/on barnaeb «ntV 0)îarrf Äuffiif^en/ »nb wann er bk liclj uncae mÔnçt? Öiilb{ in ein pa ppr nerfcljliffen/barauff bè tag/auff welchem fol ci) wegt; cf gemacht worbj nnau^gdgcn/cpgcntlicffdjnbf/nil aleban bicfelben prob/ab in bc Pa ppr vcrfcbloß'c vnwo! jii geinad?V |
ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ETRE NYMARFA
|
fcieproblirtcf fepn werbî/ bod? anp fcr^alb ôlt;fî@œicfjt6/»Kvifl foU^ ^Ïôerff gcïVffen/niinifrïm/vnl) alß tan fûrfu^ fdbp finifig«u^'^fidj^ ««Vun blt;p ftfb bf^aUcrnwie uil dit Kô(ô ÏBiJcf jtcirefcn/ SQn alfo fur vu fdr/mrt jcglidjclBrrfF C^oiMe »nößiibtre/fo b.’v if^nif gnnunoï wirOt/^itfhn/vnbjc Drep ©fîjlùp fd ju uorgemclôur QjiV^ffn gc^J# rig/(oUlt;n«iKr ôè ©utubt/öcir. fol djc 03 Îil ni; ^upc^t / y uitbcr ber bngftit/but c^ ber Probationtag ge galten / wiinb ber brat eûnaitlxrm »iun${74b/tvi( inan |îdgt; beffdbè ter glidjê/ bkibcn oft gelaßen ivcrben. ’ ^ 3kiîW0 firitger0jiûii;;int'ipfr bi funbc ivtrbf/bao er in eine Xßerd ® olbts ein ^alb grdn gefe ^kt J^ett/ fo mag ber 0ivarbin be^ onangefe |en fold) QBeref au8ge^en laffen/ Soeb foil ber SWânçmdfler bao neebflfolgcbt weref an ©nrieljt vit gcfd^rlie^ bein odiige/fo j« gering g wep / gkieb vmb ein halb ©rdn beffer ju madjen febulgig fepn. ƒ. gt;nbsp;Q^rßnbet aber ber ©marbin / bo^ fokb 'Xtkref @olbto am ge halt m *^r bann,ein halben ©rdn ju ge# ring/ober fonflbkßcbrobt vnnb ötiicfam^fttJicbt ju Idcbtœeriz foUir bao QüereF be^ Peenbe^ QJî: ineibto/auefj (Straff Xeibo vnb ©uto/nt.'bt mummen / noch an^ge# gen laffcn/iSonbcr von punbd jer« (ebneiben/ mb bi m OJiunvnieijkr bie fill cf ivibrrmu liefern. , Co viel bit ©ih ermiln^ belegt/ ^’quot;^ foilv^aUedndvncuber müne/ |
von bm gröffern an / biß auffbeH' funff ^reniter/inclu.fiucjdneövö*’ bemanbern/ barunber/bißauffd^ fkine Pfenning vnb ^dUtr/jwfp/ vn von ben fkinffen mwn?/ fecb^lt;^ ^en (Stuef bind) bit ©ivarbin inH bie^^ieflfldnverwart/baranff^^ vnb Xag/an tveldjein foldjen auf* gangen/gefebriben/in bi? ^SmbfeU gffïo|pn/ vnnb 411 ber Piobatiort bradât werben foUi/vnb Dao m aüi Cilbtrnmümjê vngtf^^lid) auff^, ^óebp d«0r4n./ baobècrnebiiint berniaffLn fepn / midj Mn anbed Ctraff ober Q^nß barauff folgen/ J bd baf; bermün^md^erbaonteb^ ^erd' barnatlj in gkiebem @e* iviibt vmb fo vU/ak' an bent verijl gemangelt getvefen/ ^ierubir vnnï beffer mac^n foil : ^-tljkt abir bet tmm^meiiitr vkr bie tin (^rdn/ p foilber ©ivarbin baffdfig Oßetd nic^ t auf gehen / fottber mb.r ipn* fetten vnb jerbretben laff m 3m Ö'aH gefetjt/'ïöoenigernninji j[ : meißer mit ^inê ©warbin/m 0iH ben ober Cilbern Proben fïreittig/ fo feilen fie fieb burd) trui verorbnt ten Ärenf; (^warbin/nad? fein Pro ben entfebtiben laffen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.^ ‘Xöo auch ati|feiba!b ber probant ‘ tag/vn barauff gebrachten proben einige mnnp/l^e fep ©olbt cb’ CH btr falfdj/ober v-rbachdieb angefr* ^è/vn an bic ©warbin ober miin^^ m*:iiïergelange tviirbc/folkfie aki balb biefdbê muim probit c/aiiffiid ^è/vü auffbic probatiófag bring?/ vil bafdbn anjtigf/wie fie bie bifun ben/ |
BVDELII LIBER PRIMVS.
R Ù ttttb H'âô f o(l?ô baratiffgflugê we K/ü r |ctt ven ôoiOJîihwhtrm aie gkiebb pUnvrben. ‘Ïôtrfee aber fadj/ta^bj ©Harbin oîxr ÔXânÇ'z nuipjbcÄ falfdj ober v ibacbUid^^ Çcif Jdtlidj nadj ber gc^altn? Prois bation b.fwnbe/ al^bann feU er ben-fd^enaî^balb feiner ,CtnglciI an^ icigen bie bann fiufer muerjûgîieb an bie OXAnfigeneffen jbree 5iïep^ gelangen laffen/ tveleber ban weiter b^nanbern ^repfen eröffnen/ vnnb Jwnhnnen geben fett / ficb bar für i« bóten/ vnb bergtbnr barauff ju ^anbelnwiKen.
^ ^tè foil and) ein jeglicber ©tanb l^nuvtbenanbten 5trepß'en / fo jn •Bünden ^repbeit fjnt / einen ober Jtreen(einerDrahte/bie berOJîûnt? ((oviel móglidf) verßunbig p^n/ fampt^Xüntpneißer vnb ©narbin ibärlicbauffbieprobaticntag/wie bas Q:bict mit fidj bringt/ vnb ma^ gibt/fefiden.
f.8, 0b einiger Ç^fanbt niebt inttn{ M/aud) fein OMnijmesßir ober ©uaibin^aben wûrbe/ber (cU jum Wfn{g(Ueinen CX^at/ cbir fenß ein gefebiefte anfe^enUebePerfen / bie ber ^jRAntj^anblung nit verwanbt/ ab« boetj berftlben ent b ßen verlt; ßdnbig/fdiicFen/befeljÄerlicbenfoi pen juvergüten. ^quot;Boater einig r 5SRttnt?ßanbt/bic probation eine/ Jtvep/ober jum brüten mal nit er(ult; ebè würbe taffen/ber foil anberß nit
. geachtet werben/ bau baß er fiel; für ner ©îânBfreç^eit wiUiglici »erji« gen/ begeben/ vnb naeFgelaßen ^a#
bc/ auch bieff (big babiirc^ mwireFt vnb verloren haben folle / ©o were bad/ bag b nr eb ein ganneSUerfann lung aller jtrepfOrabt / ein anberd ber febtefung ^alben/auß bein pror bationtag befebtoßenwArö/ babep eobannauel) bleiben folt.
©o foUen aticb OvA^te vnnb ©elt; ƒ 9. fanbten beß ^renßco / fo auß bic Probationtag verorbnet/ feijfige wnnb gute außmerder o haben / ob aud) einiger ober nuhr^SRAnt:ßänlt; be vnberßönben/ ber fleinen OJîûn# Oen/fo vnber ben fAnß^treuner iß/ (o viel {It macben/baß barauß 2(ußlt; wedjfcl erfolgen/ober fonß in anber weg bem ©emepnen'bhif? }u nach« thetl vft befd)wdrben genießen wAr be/vnnbfoUen atßbalb bicfetbigen 5trepf;ßdttevnb©5efanbtcn/folcb$ bepbenfer igJ CiXAnff^erm abfefaß fen ihnen bißaußwiberjAlaßung beßetbigen/verbiefen.
'3Voaberberftlbig?!(XAnpßanbt $.10. v^erbaoSQetbott/mit ber fleinen fS^Anpen ju inadjm' fortffihse/fo feilen bi.felbenSrrpßßdnbe »olcfeö vnfenn Kammer Proeurator ^iß taln vermelben/berßlbig foU hiennt îSefeld? haben/ge gen ben vngeleere famen OJeAnpßanbt mit ernß im Ofecf ten jn proeebiern/vnb jn gebA« renber ßraß^i bringen.
Sönb öeinnad? fell ber ©Harbin $.14 bie ^Aebfen/barin bieProoen fepnz alßba'b mit ihm bring?/ benfolgern benXag ßvlj famptben Ovabten/ ®^Anpmeiß»r vnt ©narbin/fo von anbern SiXAnpg-noßen beß'eibfn
2v î iCrepß
-ocr page 222-»34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Ârcpf5 babin âlt;fx^irft werben / ale einen pia§ irtiberfelben ©wn/ be^ fîc^bie lt;î«fdîicften3îrt^t€aUe / ogt; ber mehrer thfil miteinanber verei« nigen / ProVaiion nn^ufa^en / allé ©ûlbcn vnb Silbern OÄuujen/bk feithero be^ nähern ße^aUenen pro botionfa^ß gemûn^/vnb in Q?ùcl)lt; fen balein gebracht werben/naeb ab 1er notturfft/wie fid) gebdrf/ju pre; biern/nnb bie brep CJ^unn^en offen/ bent bie ©djlflffel }ii ber I350djfat eine jeben 5ùepô befolgen fepn/foh len bie ©cblüß'e! mit fren IXhdtè ba^ Çin febiefen/ vnb fo man bie Probat lionanfahenwil / ba^ ein^dd)^ nad) ber anbern/in bepfepn aller frlt; fd)einenbè3ï^4feg{éffnct/bie @öh ben vn ©ilbernîKûm^/niî nut iren ^rieffïein / auf; jeglicher ^Adjfen bnreb biejelbe 9Ïdbte genomen/auf« geUgt/vn j^rerzOrbnung nadj/wie pe nad) einanber int Dato ftehè/voit ben ©eeretarien in ein ^nd) regn prierez bem gemein? Probierer bep felben^rtpO mberfchitblid) fic^n »erfudjenz tnt juproÙtmZttberanf wortZüti mit Peiß nerfägt »n auffge fe|enzba^ eine jeb? CJIdnitaenojTcn gemümjt ©oh vnßilbcr/cinp nach bem anbernz »nuermifdjtz probiert werbezonnb foaUe Proben anß bett ^ûcf)fen genomme fepubz foil alp-halb in bepfepn aller OÏd^ezem jegi lieb« ^ildjfc mit frebrepe @ei)!ôp fern wtber |ögefdp op', nzb em© na r binzbtmbiejüßihftzvbiranttrortz »nb bie ^£f)hip4 barjw ge^örigzev item pben/ber bje vorgezjabt lgt;nz |
wiber^egebentverben/berbeiiplf'^ oud) trewlid) verwaren z vnb obt® rürfer maffen ju nceljpfolgenW Probation triber (djiefc fell: Sd”* nad) foil ber gemepn Probierer dlt; neefeben Ärepfeoz bic ©üJben rf* (Silbern OJïünp. n probierenznH’^ wie er i.beo ïBeref pnbetz onben fdpibhd) in ein Otegiper auffjdf^ nenzbapzwaflaUeProben gemacijf/ vnb fertig fepnzvor aßen bef^^PF Ota^ten vnnb ©eeretanen pahlK^ vititb langfam oorlefen z banül hl ©ceretanen in f^rÖtegipratwM frbee OBeref z wie eo funben irdlt; benzjeiepnen möge / wie bann^ni nad) weiter mb nnberfd)ieblid) P^ non gefd)rif ben iP. ©ieweif aud) cld^er proFf^^jH) ben/ba in einê^repp viel genmuP^. lange Kit mtt bem probieren erfoß bert » irtz^o mde^ten bie georbnf ’ ten ÄrepOfanbez naebbfm fichl -Otrigfeiten/fo mumjen Ijabtn 1'4 fenzerfennen vnb erwegenzie jufH t«n aöe pikf/fo emeo^ehalie [tç^/ von jebem Puef/aW juin halbe f^dl^ tnein^ain onbereinanba gie|fdl/ vnnb alpbann bap'dbtg probiert# laff n/bamit vbrigc j: it vnb jtep ^terinn erspart zaïicb ba5 @ IwÜ^ wie lebee befunben/ |ïu fiig befd;«# benwsrbezie. lt;So aber ben O^ïün^meip'T/fUtl alfonn © (valt Iriuhig bifnnbdV bebimefen woU-bap iribenpro''fgt;! geirretz ober |bnp nit gUid) iéglt;i#i 0? werezvnb fein gemünzt ©flit'll lt;5dber leff.r fepn vetm piitzw«^ |
R. BVDELTI tIBËR PRIMVS.
HT
|
berÇâfben fo(^ PrebJ noch ein mal jiiproblem bewert / (oilman (§me (oUbeo ücrgénnen/ lt;amp;ia^en/ vnnb bem ßemevnenProvierer jwcen auf) benlSd^ten / »nnb jmeen auf) beu ©warbine«/ (0 auffbcrfelbn Pro^ hmonfeçnb/^ngeben/bie bep bet ijrepfenProb (e^n/ nnb gut aufffe« Çeno^aben (oUen/ bannt nümanbt »erf«r$t. ‘ÏBttrbe bann ber 0)1 ümi^ nitijier abemwle (wie nor) biücljtg befunben / fell er ben .^oßen ber JW'Pn Proben/ vnb (onbcrlie^ aas ber OJ^ßn^’genojVen Ovdfite j» ber« (eibenProbation gefebrU / in bem bab fu lenger bleiben/vnb ber jmei^-lt;«»Probation aufitrarten mnlfen/ von wegen j^rer djerrn / gleichet: maffen pßidjt tfnin foll/öa^ er biefe X^rbnung/fo vit (ne bie berärt/pett vnb feß galten/ fteb amt vö feinem J3;rrn mc^t t§im/ober abfe^etben wöHe/ee fepe bau j«uor aUe'ïöerefZ (egt; ergemAn^ ^at/miffber gemepnS Probation probiert / »nnb er bürd) fein J^errfetjafft gevrlaubt/feiner glt; tf^anen PPtcljt erlcbigt/vnb ob er in feinen OJîûn^tn etwaogefet^let/ gm nor gmig get^an f^abe. ®a^ er anc^ fern anba Ö^Am?/ bann in vnfer zOrbnimg gemelt/jii vnb nebe »nfe« naven 0ieicb|;mAmj in »n(«rm kflt; biet begriffen/annemen/ auelj biefeh ben buret) ftc^ ober jemanb anbera niebt ergern/ ober verlegen / auch «tber ^beü noch 0emei7n f^abeu/ barju mit feine @uarbinê/@ci)mifgt; mei|lern/ mmb^ftn^gefttten fein ’Vertrag noc^ ©ebing/ bie biefer zOrbnung in einigem weg jnwiber (lt;911 m^efften/ Çeimlicl) ober offene lieljabrebenober machen/ @onber aUeobad / fo jii ^aubt^atung vnb Q'iiirafftigi-in.^btefevörbniingtu’^ l’enflât §tttî/ belieben gebürlidjer ßtraffftuftie^ten vnb begaUn/vnb öl^bann weiter ju problem nidjt Iftgtlaffen/fonber vorgemclter map ^11 gepraat werben. c^ttmein (eglicber ^nn^genog in naebbenanOten Ärepfen begriff?/ (^ befonber ÇDînnpbe^aufnng / ^Pimibten/ vnnb was borju gebös ïi^mie^ einen rtblidjen vn ver ßan ^Wn^ÖJün^meiperan einemieben ■Ort/ba er miinpen wit/baben/ vnb eb^en thun/ fort er n/ vnb voll jn^en ^maufffeinenÄopen galten/web wdUe. tfjer^SRin^meiper fernen ^Arp n/ XJdrfebafft/ober Stanbt/ btg ober ber ^An^meiper er ip/anfängltcl) .4. bon wegen (ein / vuub bev anbern ®Rüni?g(no(((n/ bie in bemfetben ^ï^vS begriffen/ gdeben »n (d^we-z Ml/ vnb bann auff bie erpe Probat pen/ J^errfetjafften / ober Staubt/ tion/bamaeb allen (S^dt?/ (0 j« ber# bep ober bet? ^warbin er fepn wirt/ RlbenProbation gefcljich werben/ «Wf^ allenbeffelb? ÄreppOJ^nnugei «offen CU mag / mit allem fUi^ gctrcwlü ^c^gldc^n foU aut^cin f bef ÇSîftnijgeno^ / Dev nacf) gemeinten .^vci^^/fo mün^ê wil/cin befonOern ^- rarbin / au^f feiner / ober (einen 5gt;)îftu^en l^aben/wnb ben (elbß beloï neu/ melcber ©iratbin (einem Jün |
-1Jlt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE- MONETIS
«elfen/ niif ©eföböen »nnb ^pben (wie oben von benSXäm^nutpem gemelt iß) verpflieljt ft^n/vn |olcbe I^ßic^tf^urt ioU/beiß er Ne,OrO; tning/fo viel fhne berÄrf/ ßlt;it vnnigt; ftß l^alten/bieÖJJänß (Jpfen/ fo Die gemaebf ^epn/ ju feinen ^enbe nemlt; wen/vnö in feine anbeie Çanbt fonigt; men faffen : iöflß er auch / fo ber SKünpnicißer berfdben^pfen ju ge braudjen noitärfftig (epn / mnö er be^^albenvon jbme erforberiwär# tc/aißbann mit benOjjänpörpfen »nuerjügUeb lt;mff bie QXünp fonn men/vnnb basOPesef ©olbe ober fSilbero / fo ber öJJünomeißer j« bemfeiben mal pregen lajfen wolt/ obgefc^riebtner maffen aujfjiehen/ wegen/wie viel bao j ep/auffjtidjn^/ vnb bamac^ bie gemelte ^pfen bem ÖJïónp vunb iScfjmubtmeißir auff ber ©cbmiebten bie SWtlnpplacten/ bannt ^u pregm/ju ßeHen/vnbalß« halb bajfelbig 'löerif gepregi / baß er bie (fpfen wiOerumb ju (einen Rauben nemmtn/ mnO vermittel^ feineo (Jpbo/mtt beßem ßeiß ver^û (en wóUez auff baf: mit fokken (ïp? fell nieste gchanbelt werbe / bann v?ao bie X^rbnung in^aUt/vnbmit fieb bringet.
^,i(j. nbsp;nbsp;SSnb wann (ok^@olf ober €5il
ber gemitnpt/ ober bereit fß / foil er juttor/viib cÇe bao wercf außge^et/ ein iegliclj^^tiW infonber^eii/nae^ bem0itc((pfennigauß|ie^ett/vnnb fieiffigo auffi'c^en haben / baß biet fel-igen Oïönpen/ fonberkef) bao (öolbt/vniib groi e èilbern SÙÎâm
ET RE-NVMARIA
pen/aU bie ganß vnb falbe ©âlî^^* ner/aöe g ere def/vnnb gkid? ge|^ rfelt (epen/ wie ban biefe ^rbtt»«gt;^ innlvndt/ vnb wek^e ßdefz vnnbP viel er ber (eiben vnber ben ©âH’**' vnnb ©libernO^hinfen gegen H^” 0èie(tpfenntg/jii kiebterftubet/k^ (oU er von ßunban alk jerfeb«’*^^ vnb a libero vermimptn laßen/ »^^^ ebßc^ec aneb foil er emßlicbo a»* (e^enotraben/baß bie@ûîb*n^ anbere OJîânpen mit ßeiß gemM vnb gepregt werben. Qüaoaber klt; ££^änß/(o vnber ben .falben @ôll** ner iß/belanget/ bie |oü er naeb®^ O^îaref z vnb bie Pfenning vn ?)‘’‘’ kr nach bem iothzeber fonß/WK*^ ben hingen am fdghebßcn jukiß^ fan/aiiß^ie^en: iCoeb foU von einem (tben Ißeref berÖ)Jß''* pen (außtihalb ber flemen z PßJ ningvn.^aüer) vierpig operM pig(5ti(Cfz bie eradentljalbenw bem ^ßeref nemmen (oll z emplb* nach bem Otteptpfennig außnelj^”/ barauß ju vermerrfen z ob rci^^'f ßeißbamit gebraucljt werbe zo^*^ nirijtzvnb in aüweg barob (epn/ ^ mit (olc^e OJîânpJ jmn aöergtP^ ßenzak mdglicbzgejiachk îvetî’ ij mdgf/gefe^r’be beß an^wegenO H ten/bamiefurjiifommen «^
S)ocfj (oll an bem ©ebrotF' bao Remedium an bm 9Jït*nihX fo vnber bem fönffÄreitper/biß ^W ben jwem Äreuper/iiKlnlJue. F gep'|eaußlt;in OVeref ein Imk M baß einem jween Äreuperzvnb ww ivao vnber jiveen Ärmperz bh ^“J
|
R. BVDELIT, P^nnmi^ /auff Ne €S)îarcf jtvep Ciuif/nu^r an ten Pfenningen «uff ein loi^ein^albßtüd id^e; ^‘’fl’H ((çn / ®jr geflal«/ wo ein %ii'rf »mb fo viel ( wie oben ge^ «lt;fft) J« gering am ßfc^wr/nnnö r£*»d an bemÄorn vnmangcl^a^# tig befunben/ fo mag ö^T ©warbtn baddbig an^ge^en (affen / aber in aUa'ca/ baf} bie nec^Of ^«rfbar^ nadj iinöcjïic^cbein vorigen gfü tndf pin foU/ vn fo vil amCe^-rot/ Was baa vorig ju kicijt gewefenz f^tvargemadjtwerbe. #.i8. “ïöürbe aber einiger ©narbin Äranrf|nt ^a(bê fernem 2tpt nidjt '’ß^Pvnföäm/foU er feini^ran^; ^nt bem ^Îônç^erm / ober fei ncn 1« berOJiilm) georbnetenOïafjten/ anjeigen/ we(c(je bie jen feiner vm uerinógiiel^^eii/einen anbern barju tauglichen/ mit be^ ©uarbino kfi;lt; ben verjtriffen / vnb benfelben atdlt; bann auff bep ©narbino fopen jm taffe«. ^'’^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ *‘”‘^ ^9flt;« auff ber wl«$ abge^en / bajj co nic^t mehr t^ygüi^fcpn würbe bamtejumünlt; ^wfo foil ber ©Harbin al^öaü bas ©epreg fold;6 Q^pfeno / auff ber ©e^Htibten/ in bepfepn bef' îÔîûnf? vnb ©c^mibimcipero/jerfcljfagê/ alp / bap man bamit nit mehr prelt; gen mgge/vnb bie puef bem^Óïünplt; nicifler wegen ber X?èrigPei( wlber geben. Mo- ©er ©warbin fell mit bcm SÖÏtJnnmeiger vmö ÓJïünpgefeUrn hin befenter ober Ç-eimiie^ibreb |
LIBER TRIM vs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ht nocb/öerbönbinu^/aucl? mit ben OJîiînpl^errn/OJîânomeiger / ober ÖJïünpgefeUen/ weber XÇeil noc^ ©emepn in allem/bao bieCOîôn# berört/^aben/auc^ fein ©efefjend! ober Xiebung/wic man bie erbeneK mge^f/burch fidyober femanbtan^ berovon feinem wegen/ empfang? ober nemmen faßen/ no^ festes Raubein ober furnemmen/ bae in einigem weg bieferX^rbnung ju wü ber/oberabbnkljig ppn mdcljt/fom ber foü bie na^ allem feinem S^cn ß4nbtnuO vnnb SGermdgenmitge* treuwem ßeip / fo viel an ihme iß/^anbt^aben/furbern/vnb voUn# ^kin/bie tSchmibtrneißer/vnb f «. Q)?gn«gefellcn/ fo auffbenO^Jünpc in nac^bemeiten Ärepßen arbeiten werben / feilen ben (ihurförßen/ J^itrße/Jyrrfetaffte/ober Oianb/ anff beß/ober ber OJîünç? fic beßeUt fepn/geioben vnnb febweren/ biefe X?rbnung/fo viel fie berört (btc'fh# nm bann von ihrer ©errfehafp/bie fie annimpt/ furgehald werb? foil) feß vnb ßeft ju galten / mit get rein wem vnb beßem ßei^ni vollnjiehf/ ju ^anblenz vnb barwiber «ie^fj» tliun/aufb von bem OJ^önipneißer/ ober fonß jetnanbt/von feinent we^ gen fein©cfjencf ©aabober Xieb« nuß ju nemmen / noefj einig 5ûr^ wort/©ebing/ober ©ontraei/wek ter ban vnib fren geburlii^en iohn/ mit ^fKümpneißer/ober ©Harbin jumaeben/ ober auch mit ihr einn gern ber SÔÎông halben Xheil/ober |
ijS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De MONETIS
gemeptt ^ubnben / oöcr (enp iebte ju ^nnOcln oöcv fürjunemmen/ban ï)urcfj tiefe X^ftuung vherP^bren/ eter uer^untert werten nióc!;4/ ïgt;ev peentep OJïepneptö / vunt ten ju/ taO ter/oter tiefelèen/fe tenunpen vberfa^reji ^eiten/^unfuro in feiner tep 9Ï€ic^ó‘ OJJünij ongenowmen werten foil 'll.
Cölneljofalp feilen tie Opfern febnnter mit getiirf iebenlipten on ^Hübten verprich werten/ fein t^eilfep oter SOngereefjngfeittureb tie/vnntmieten lupfen jugebram eben/ tureb fiez oter untere / bep Peen tep O^epneptO' une obpe^ee. ^23- ^ih^ foUen tie OMmigencffen in cnn Kglic^en Ärepp betuben ten (yxartinen fo uufftenfelbè Cünin; pw fepn werten/ein fontern ÄrepI (^5wurtin'oter Probirer bnbe 011 ff ver uUer .^open vnnt Qieloljniing/ wiefie fiep tepmie flimeoerirugen werten. Serfeibig gemepn probier rer fell ('nen nut éciiiböen out i^ps ten üeïppicfytfiprt tiefe X)rtnung (o viel ibn tv berurt / vunt une Ijev nueb fofgt'peuvnt vmnrbruebü/p ju fjaiten.^Ont fokbe ©du' te vut kfpte ter Q^eint^genoffen ^mfiten/ ^o jü ter probation gefcijich werte/ von p^rer jjjerrfebufft wegin/auff ten erpen gemepnen Probation tag t^tni.
^•^quot;b ^fem/ein fetirgenKpner probis nröer «aebgefebrubenen Ärep^z follauffjenvnntma(|ÏrUt in tiefer X^ttnung begri^en/^e^ jugemep; tier Pr4wi4 fugè/mit piobirjeng/
ET RE NVMARIA
^affer/vut anOern tarju ge^éri^^ ^ tafelb|l gefdjieff / erfebetnen / alfc^ taf; er alle Pïobè/fo von aKen^Wtiw pen teffutngni Änpfee talm g« bracht / vut fme ju prebieren vb^f* liefert werten/proburen mdge/mï ■ foule proben/ticïntal^tanjHprï* 1 bieren geliefert werten / foil er «at^ feinem beßen (Sin vnt ^öermogaV mit allein fleipg/trewiieb probireni 1 »11 wie er ein i^teo^lrird/cteriN* ? fmejuprobiren beföhle« wirf/tV'^ ? bafftig beßntf/anfagen/ 311Kb »W^ -tieb/ icitf/^un^/^aab/^rftin^ fepafft oter ^epatfd^afft wiHf/Ui” ©cföhrligfut gebraueben / w^ tef;|alben von^ünpmei|lernoWi Vmantt untern / wer ter / oter öi^ » fepn/einig ©efebenef/'C^ub/ ct^^ 1 4.iebting nemmen / oter uueb «WI ffnrwort/@ettug oter (f otruet 1# j wiemantte^lalbenmuebè/tatlirtè 11 tiefe X?ftming »cr|inD.rt werM nuJebt/foutertief.lb .CrtnimgÄP ' viel un ime iß) nach feinem beOif » t r m óge n/ g ei rew l i ep vo nnjiepefl/ puntipuben/vnt fo er tie vorgetta» ter. Proben alle genruept/ (ollen bilt;* . fetben ulle/vn iegüepe Ufonter/in^ 1 ertiegereept/otervnreeptbefutiUl ? put/in ein befonterOîegifîer jubeial bep feinem Örpt/ flurliep/viitit ’ fcbtetlcbvntgetrcwlieb «uffftbr» ben/vunt mit feimr epgen IjjattW/ îfamen »nt gönawoi »nterfepr«* b.n/ uuep fo alle Proben ulfo tuK^ jn utiffgefeprieben fi pn/ folep Oiegi* ^or/nueb vdefmigCwie obfUbOU” ^0amp;un jemcf Ärtpf vbaufen.
|
1î. EVDELII LIEER FRTMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ# ^^5- '^àd bim ^oncpncti Probierer ‘’flber gelieferten proben/ (o er bie tinn ^feiffigterj „^^ß feinemPeobier JJ'^Wif/auffgefdjnitten yjt / »brig ^ibt / biefelben vberbleibenben plt;»(f feil er bem mün^meifier ivi# “^^nb fo mit ber jett einig treifer JJ^’ttgtl ( ju übbrui^ biffer orbnüg) fnifaUenwürbe/ berl^ierinn tncl^t Jfba^f ober förfomen were / bem plkn bieOJîinngefellen/ober bnfel ’•gcnOid^ie/fniif ben Probationta« öwmbiefe X)rbnüg ju fe/jê inudjt 1^01/ bod) bnp vnftr Ä’epferfidj ^Nk onb Krönung inn ber ©ub; P^gt;i^ vngeebet bUibe/mit bifein ai« y^g/cb bie anbern ÄfepfR/bavinn «•«gînnungd Iwtten/bae alebunn ^‘KtÄrepO J^errn gufammen fel^b WH / vnnbben mangel burefj befj f.17. H’f^ifr ermatten feUen/onb mdgen. Begehe fict» aiirfj/bao ^ii obberiir tdi ))robattontagen / onnb S9?a|h Odilen ein er ober me^r / oonben ^’^lt;90Pdnben (wie ebpebet ) nicht M^rfen würbe/fo feilen bicanbem ^ffd^einenben nicht befto minber mit berprobatic'n fortfa^ren/oniib er/cberbie 3tii(jbleibcnben ben (fr^ f^emenben jhren j^oßen ab^nlegen fchälbig fepn/ bannit man auch wif fe/werauff ben Probationtagen ^11 erfefemen febölbig fep/fo foU ein k^ ber berCOliinijfr* phlt;tt hat/m jwe 9^ enSWonaten nach SQaWtnbung bij ferÖrbmmg ben obn|etn ^nr^j , Çenn/barunb. r er gehörig / foUhiO aiifagenvnbverhVnbe«. |
Qöao bann affo ben obripen f.:J. .^re9^hf‘‘‘'H angefaget/rn oerfünb Wirt/ba^*foil er feinem/vnb auch ben anbern ^repfen auff benPro# bationtagen jn erhnnen geben/ fiefj bamach wiffen ju richten. OBoaber einiger/ber OJJfln^ftepj ^^5' heithat/fjeh obgefchrubentr^rth rfel nit haltcn/rn vnangefagt milm Odi win be/ober mit wijfen argliflig einigen falfch ber ÖJJöntj brauchte/ feinen TOn^metpern/^warbinert onO anbern heimlich ober öffentlich Jûliejfe/ocrgdijcf/gejîattc/ober ben falfch/foer0 er bef’ innen würbe/ ben OXün^genoffen feine0 .^repfeo ünangejeigt li lie / ber foil fein OJîônefrephett verloren/ vnbbarjit fünffpigÖJïareb Idttigo ©olöo/halb lt;nbsp;vnferm jtepfcrlichcn f^ifeo/nnnb ben anbern halben then bem^'rep^Z barunber er geftffen iß/ vnnachkiO^ lichjwbcjalcn/fdmibigfepn. , SÖnöjoUen bieOJbünpgenoffen/ bannt ber @cm(pn5?up / in »ollm preefung biefer X^tbnimg/ geför# bert werbe/fich in frer 2lnfun^i ber ©effion halben vereinigen. Wch# ie aber folcheSöereinigung aljiban nicht gefehehen/fo foil hicniil geerbt net fepn/ba^z welcher vnber ben OJïünpgenojfen eineo febc@cïi2cfo/ bic ber ©eificn halben alfo frrig fepn würben/ juni erpen in fotcher angtff(?tfnïï)ïal0aif inbieJ;)trblt;2g anfommen were/ber foil alf ban baj male ben 5ürfiu haben (boch einem fben an feiner ©crcchtigfcit fonjl »nabbrüchig.) |
»40
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Ijï. 5îiicljbvmôttiw auch gfaubwiV^ Wg anlangt/ Dap Die 0??ur!!;iS(âPf/ fo ju münden ^revî^fit ^vibniz von îxn ^ftnoge^üüî ber QJflc^nnng Çalbcn/nidji trcHiâ ^efdjwerff ivcr lgt;c/amp;nrburit ‘tgt;iï vcrurföc^f/tnöciiv filhgcn aiicfj fin X?r^»»nd »nnö SSon p.ÏDïin-ffSuetKcii.’ quot;* Qïcn 8. Didvef iXbenufd) ©eföf. 0)1'1117. 'tOïdref öüfceiKVZ vniW ^alböfiiuener. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©11 ©uU 0)01113. ?Jï4rcfï\’ficn5vrfu^t’v. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ben jn 0)011 (tffffbalb IWircf $. Creuser. gt;nbsp;ffcbSt} 0)011 »»Mrb'lib üßinsf stächt i Xteweer- ©rofdKu/ber n fceöijiaJtrdi ; ßergdreii. OJon II, ïOï.ircf ï)ritd;dfb\^reu* ßer (inöfiïamp;on. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j |
OJïa^ furjiwenbcnz ( wir wir Î’^siiü öerotvrgen ein fonder SVî^niî’at au^* gf^en ^abm loffcnj SönnöfoM*^ folcbe^cloÇniingZtt ae rmtcftii ©orfenz »nnö Oïnnfen z ju ïK^i» ^cr 4obtt gegeben tverVen fell Z^ü* nae^Z'ïïeinltcb: quot;O^oit lo- 93?atcf jwffu j^rpHift^ mid) OBtw^bfirgffeVenz»« '^ Wfe^en^djittingen. 0)011 9. OJïaref ffnfad)cr Äe«** ßev/ finfudxr iKapponfüb^'f^ ©dinwoifd) ©ttiUinj z w»»* flein ©réfd)!citt OJon S'. Œlîarcf offerfetj ipfentM »nnb ^ûbrer/pnb 7. SWarrf ferfet) Maliern / pnamp; ^oininfti* ;_ ((^enpfenninäen |
|
. Sünöfott ôK^cloÇhnuttgPÔôfï ’ 5 ’ C^üiöenvnö ©übern0}îûnçlt;nzak lee dufTbie fd)trarf;cn piattenz» nb GS^óUnife^r ^dref verßanbf werbt ®od) feilen tue ©efeUenbiefelbigè folgen^ abjupregen z be^gleie^en cuclj fc^iüöig fepn z dUe ^fbene »nb ©übern 0)?ü«i^n(wie oben ge melf ) nteljf dnberfï duflrjupuefknz bdnn wie onpr (f biciz mb 0)?ünfc orbnung mit ne^ bringef z duff bd^ fofebeo dHre jum gletdjpen z die ind'gïieljZdni ©^rot gemde^tz bd; wif gefd^Tligfeü nut bem dufjweg^ verweef werbe. |
z „ Sdrju folfen ftc^ bieCOïön^gei fetten jinn gieHenzonb Kwe jungen imn wei|mdeV»/ vnnb Xiegel ju Wdrfenz o^ne weitere ^e(o^nung^ gebriwe^en fdffen. Sünnb fetten bie S9?üntr©fdnbe »ber obengeffJ’ten 4,ohnz einigen ©entten etwaa meu ferefn geben nrebf fe^uiWg fev«* , ^db d»c^ ber Oïunoherr eWt^ ©tdnb( zfeber jïü fur ©orten/fe ibmezmb ©emepnem ^up dinbt» guemeßen z woke niünpen Idlfen/ ©o füllen fiel) bie ©ofdUii feinet wegonerwibeniZober bargegenf« ^enz fonber biefelbige ©orten »w^ bcngebitrenben -fohuz bep fonberfl^ bo^er ©i rd|f z jn machen / verhul* ben ppm SQn nde^bem efft bcfiinbenzM f nit^t fleine 2^i'*'»ngen tdrburrf! entpdnben z bd^ bie Ö^uno^erm l» ber Probdtion mnbO^nrditdgdi/ fe^o biefe z bann dnbere Orn^t 4lt;i fe^teftj ©o foU bem »orjwfbinttKW^ nun ^infuro ein feber 0XüB$§eü/ ober ©tdnbt duffe wenigs einenh jïenbigin SOÏön^ÓÏd^f/ber dUe pro* bdtiont4gbefud;e/»erortn«^ |
|
R. BVDELII LIBER PKIMVM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in Dnb fembt bif bu sedert iKvcyf?»
H. Set Camp;frfflcbftfcb ôvrerp. W- Sa Ôefîcmtd)if(ft ^renÇ. 111 iStr ’Surgunöifcl) Äwvß»
|
©eben »namp;a »nferttt «üffgebru# cf fen Secret ^nficgcl/tn »nfer/ vil tco Oieiebe ©(at^ugfhtrg/oen to. Xag bel OXonaw ^üigußi/ Q{nno/ îf. ini 59. SGnfacr Xucîjcüe{l Oed« nufere» imi9, vnnö beraabernim 3î» Ferdinandvs. Ad Mandatum Domini Eleöi t. Imperatoris proprium. V Seld. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J5^ivd)fcbla3an^ |
^cs3ftbcrfült;^fifc6cn fra)6 ^Probier Orb« «öit^/Wtebfe fin 3av Ä^C333-5« S^uneburg burd) ge«^ mlt;pac^rci^jïanbaaffglt;ficljtet/fcfitto(|'iEn/vnböfn3o.iag3lt;’nuari|7 jóngO ^ffi ntiiefj pablicirt vnb vertefen worben.
|
^^lt;^0 vil aber bic Pref ter (^W^^^^'vnnvvnb bic peen vn^traffen ber SSberfa ^rcv^epferlic^erOJjünt? ^rbnüg/ vnb biefee S# btdoanhnßt/ift verabfetubef/ttas nifl^ vttnb ©egale in biefem Ärepg «injeber fnb in bcm ja ver^altin ^a ^lt;11 He 'Ïünnb nemficb/bieweif oben gclt; nielbf/ bagber Oióm, jtepf. SO^ap. vnbbegbeiligen^ldinifctïenOÏeicbb ^’'Og^gdgencr/vnverorbenter Proj bieortnugCfo vul mógïiclj)na;bgc left/ vafo bkfelfig ie aUeibing fiel} fluffbie Cercen/fv in biepm Ärepg nad/gdagen/ vil burin verorbnev niebtfebiffie/bannoebberfelbigf fo naebgentehe werben foil/ aie plier inüßlieb/foU foidjee wrein gente^, iK^^uoybiiüß ^it(vr repetiere gin.. 6o felle vg^ èllf bic lenig? anc^z |
fo fulj hinfuro beo mdn^cne pi ge# brauc»}l bebacljt / aufffren mänften bie SOcrorbnfig eÇû/bae mit be ©if fen ^tJebfen/in magen inn b’ Pro^ fiel orbnngmclbttg gcicbidjf / lam geig’iggengebarce/tmbarobvtl an fepn/bae allerbdbe män^en/bic ein feb 6tanbe ober ©täte / fo geb beo Ö^gnijeno annemmenz febfagè vnb ^diflcrn lagen/bann gewcr^en/vil alfo b ©warbin/fobas ïöeicf pro Uan foU/baniit verfa^rre móge/wie foleboinangeregterprobierorbnüg Mifanglidj im lt;rgen£gcfce;t/ vnb verorbnee ig. ©ie ©efjilgel aber/ barvö in bcrfelbigè probier orbuug mtibung gift iebe/bn/effenbe/ foil alle mal ber ©tdbe c ï? Cofate/bf bic möni; jja gehorig / einen Aerififgl fce (yaUê/SÜü biewiil feldjeProfievo tag'!(wie oben gcmclbt)in ber ©tat îSraanfef.weig va ^itncbiîrgiis haï © 3 tenz |
14*
DE MONETIS ETRE NVMARIA
|
tcn/fott ber^nber ^dvlûlfcf/von ai (en vnnO Giur jc^fn ^jtd})»'n / Dif.? n€€fj0ftW(i3l^alb)ai7£gt;cni^.ipit(t C.^Iafy in QJraunfdjnxtg^/ vu Ï^ Dritte Dein 2(Dminiprator in CÔîug# Deburg / vunO Döß nnOcr §albc 3*”“/ (vonncclj0h1nfï’Ug€OJ{u§€Uhö/bi^ aufföc« Montag Quaiimodo ge. niti,öef; felgenbC çô^^r^bc ^üftt vtinö prior ©»SDiK^aclie tn -tUnc# burg bafeibjvvn bent lt;f rujhffi ^rc men / lt;mff Deh me^ften Probierotu'z gè Die QJüdjfen Damit IjubJ iueröff« nen/onalfo alter nahm, Dem ^api tel @/4?lafîi/on De l?tifft ©.pu e^aelie/on fucceiliuè,von De ©tan De/V bep Dè n«ejj|ît probatiétage ge mefen/D^ onDern/ |o KcdjftfoIgenDi XagDer Probierfig tep jii ivohmV mnÖJaßen oil X^rDnung, wit ver# gefdU/ingdciJidt voerDen. tJu iner/ou eb tvi l Der mehrer t^eil Der ©tdiiDe Diefeeâtre^eo/ofl Dje/ je ficfj D' münßgeredjtigfeit gebraa the 117 nicljt viel @ülDenc COitinpen fcfj(ag2yiöeron^eg;n Danaudj in Dn fern t^Diet D’ Jjjalt De^ ©oIDeo nieljt gefaijt/ jeDocl?/ vit Da gUidjwol ent ©trtDt oDer ©tatt/ fofdje ©üiDene mönp fdjlagè iuïajftn/ beDad; t4‘’^ l folcfjco aüeo / laut Der ÄcpferüeJigt ÖJïüiu^orDnuuggefcijeljcn/vunD co Damit/ «ac^ Jt-nbaii Der Äepferlü fbruProbirorDnüg/in ^ »;amp;5 anfa# Çlt;nDt(3î(W/»vo einiger mftnijmei# für bejinD? wirDt/Daft in eine werd ©oicto/te.) ^fem/ DejtnDet auch b’ ©warDin/Da^ foleb tverd ©olDtoZ u. bep SötrwdD«ng epnverleibfd crnjUie^fr ©traff/ö^baften tredî- |
©leicbergejiaSt joU co auepmit Den fuiiie ©orte Der ©ilbern »ul# pen/tvieDauö im j.^.Dejj anfang i? (©0 viel Die ©übern mön^n belli get/ fell von ollen ©tüif en/ie.) jollt; djer ^rD««ng Durch an ü gelebt vi'i naebgefcutivcrDcn. SönDimS-oöDa einiger mâiiêlt; meiner mit jeine ©ivorDm in 0ùl» Den ober ©übern Proben jlrcing/ jo foUcn fic Darob/ Durch einen oM bepDe verorDnete Dicfeo M'revjfe® mimpbereiter/oDcr gemeine 0t»d Din / noch jrer/oDer cineo Dejfdüeit Proben/fidj entfeheiDen löffelt» gt;nbsp;' SöoD Denaeh oben vermeiDet/M Die verorDente gemepne ^5 irai Dip?/ ober mÄn^berdtervor Den Probild tage Die ntimp ©tutte/fo fich mamp;* p-.no 0er:chtighit gîtraudjen/k reifen/ vmiD Die 9Mmp onDerDuH J;)an?mer tvegnemmen/onD ouffiü hin jollen / lof t man eo bep pld^t »OfDrumgaueh bleibe. ^arDcH Don ein folchcv/mie im 6.^.Der ptb bierorDmmgep.nvedeibt/vmtbiJHl Diefem anfdg gefopte -IVo auch aap ferhoib Der Probattentag/ vuD Dan ouffgebrachîè Proben einig muw^ zc.)tgt;eftnDe/foU eo Damit aUtrbiugd gehalten werDen / wie Darum wbl VUD heplfam verorDnet iß. ©o viel abir Die i^Sefetidung Der Pirobationtage betreffen t(mf/ iß w ben melDung v;mD vtrorönunggei fchehcn/ivie eo Damit ju hald/Dan bepeo auch bleiff foll/ieDÖchmifbß fern ^Inhflüä/ba emißer ©tanDt/d |
, ' R. EVDELir LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nt
^iintiJ^f ber .Cl'^Eû^/^tc probat bê/wcldjer »etmdg fcincô OSefdebd fiâMge JU bifne^j / ßfLintr/fcidj ce g?«n bufdb? 20Wn9 ötónö«/ nut nfe^'tt^iMWihöc / btrfeU nnbü'ó emflttnS^vc^un ju pro«tirn/»nlgt; mit (gafftet wîtbf«/ taun baßer ju gebürmbä ©fraffju »erfahre« fiel?fciufr in«n$lt;Jripheït «MUighd) wirf wijfm. ^kfü nber nuf fidjfj iurji ‘gen/ urib begtbrn/audj biefeh unrig b’ '43dd}|lt;n un Probifrung b big Sarburd) venvu rfu vnbvertoj f^nveritarren Öorun/^Mffffbrfw ren §«ƒ «j. t^cgebe fidj andybaf? ju hing bef^ @f^ï$ / va wie dn febed p^-beiurdu Piobicrefagen vA öjïal 'Ibivd kfunbmwirbt / bnvö inbê 04tffH/(i«aoöamc§ri6t«nbf/nn n.vnbi ?.§§.blt;r Probicrorbnüg/au bïiiatbic^rbttimgwfr^/ntd'ffdji fa^?b(^A barnadj fell b'@warbin den würbe/fe feilen niebt befîo sr e. bie Q^tiebfeu/bariA bic proben fepn nigtrbic ^rflt;bdnenblt;« um b' pro aietalb nut es/ubringcu/tc. ) 3tem/ banouvertabrut/oubber/obubic biewdlandjfoldjcrProbcn^albcn/ ^ii^Ucibenbe vier bic verbermte barin einem .^reip fovilgewUn^fZ Ï^een/aueb ben (?rfdjdncub? j^ren nad? idngp^Jrbmmg gcfcfycbt/oii Äüpen abjidfgfn/tduibig f(çn. nbsp;nbsp;nbsp;ft dj fold,« etwas wciiMuffdg anfee
^sfeUen an eb baren ertaubt @g (vu Mßt/vn iangfam bemadjer gc« fanden/fo t. rmajfen (srit oben ge. hè/vn nit geringe vafoj|hn bê jrunbe weib.-Obic Probaiiontagchfndjcn baremfflaulfcn würbe/ÖcUtn auff wdUen, fteiiSigon gut anffmcî efen ben jween Probierotagê/fo bas ei fïc Heyobaneb einer/ eb’ meer inilnö far jwrp mal vó allen ^Îr-çf; ©tdiv 6tiinb^fifbvnber{ïnnb(n^er flch benbure^ ircmininerfal^rncCÏtitue nenniuinjcn / fd onber ben ganzen befdiefet wcrbïfolU/ bic Q^nebj^u/ ^rofden/boppdten vOeinfachen nadinn^aUb Probiererbnüg /er« ^dilimgè fetjn/ju viel ju made/ öffnet werben/ vu wie man alsbdbJ ba^bara uff ^uffwec^fd erfolgen/ J)dbd befinbet /burd bie jufaiHen cb fonft in anber wcgf/|ieraufj bun g'fdjiefteÖJïmw Cidbfe ein gute orb genteçnen '^ïuuc ?gt;7acbtblt;il »ft SÖelt; nûg/wie foldjes fönfttighd mit soc Icbirannifi gneieben mócht/ alebd nigfîenSÔnfo|îc jû fdjlaunig}îc jm foldjc# aledalbt hepbcfdhgc mûnu »errieftm fepn móchtc/ju machen/ hermafefchaffvu/trnbinenbipauff Inpmgciîeüf/vnnb 0ebeffen gnug# weiterjutoffung baffdbig verbiet?, fam gfmddjfigetfepn/^fboch/bas ^Öo aber berfdbig mimpflantt barinn bic ©orgfaftigfeit gebram rberbasSöerbett bic deinen Éor# d^ct / barnit fein vrfadju einigem tm ju uuln(ren fortfuhrt/ foOcn bic SCnfltifl vn ©dabè gegebe werbe, fdben prévit ergäbe foldjes ^óm, nbsp;nbsp;©o ft dj aber bc^nben würbe / ba$
^ep. Ö)la9. vnbe^ heiligen liciers eines 03ïümmic!(terö ^cref am è'ftmerpreeurator ^ifealn vermeh fdjrobt »ft^om ju gcring/bmftm:lt; meiner
-ocr page 232-114 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NV,MARIA
|
wfifî^fotff Zberalfo mi ©eboîc bru c^Jtäßffwnöjn/ftc^ befänden lafeê wolh/bae m b’ proben ge/rret/ober fonß nie^f glncb Zugänge werf/on fein gemünzt @olot oV’ Ofber bep fer}« fepn vennepnte / on ber^albî fold)? Proben nod? ein mal fu pro; bieren begerte/Colmdimc folebee vergunnen ju laß'en/onDem gemep n? Probierer j®ef a»|^ be n C^uljïè/ »n jween au^ öen@uarbtne/|o anff berfelbê probation feinöt/jugeben/ Die bip b’ Jtoepten probe fepn/onnO gut «ufffe^enbo haben foUen/bamit nieinanbto verbürgt. ‘ÏOurbe bau b’ £Öïünpmeifïer abermafo (loie oor) bruebig befunben/fod ben ,^o|fen b’ fwepten probe / vn fonberHei? waa berniünpgenoffen ju berfdbèProgt; bationgefchidteCïd^te/in benibao fie länger bleiben / vnb ber jirepten probation au^œarten muffen/oer^ jehrt^etten/nebe gebnrltdjer pruif auprié^ten ml bejahten / vu abba g weiter juprobiere nie^f jugelalfenz fonber oorgemelter maffen geprafft werben. (Jo foUen audj bie munpgenoffe/ foSWan^geree^figfdt ftabe/oS bero ju gebrandje gebcndf/bie-^iun^ an bern/bie fren gewinn barmjueb^/ l^infnro nid) t vermeibic/ver leiden/ ob oerfaufff/fonb’ wie auff b m»n$ fr'ÏÖappenvtl geidjen gffdjlagen wirbt/ bie munp audj fur fie^ feiber Çaben/onb bie verforgen laffen / vil ju ber Q^e^uff/aufff^ren epgen Sön lopen einen getreuwen/ e§rite^en/ auffridjtigêmun^meiper v» 0war binen bepeUen/onb ber' gdlir btpï* gen/^uc^ frepg^ mmwbefiaaM ober @emgdj / wie einem febenM jum gelegene fepn wirt/bar ju oud bnenz vnb von ben mûnçiKdper«/ ober aabern fein ©e^iepgdtzw noef? gab nddenzin feinerleb »df/ bep gt;8ermeibung b mun$ 3quot; rep rnj ©credjtigfeitzin maffen oben bepe SOiptadon ber probationfage g^lt; mdbtzvnb verorbnet worben. |
3(ngeregte SOïun^meiprr vnnb ©warbinen foUen fren knepen »Ä J)erïnzJ^ï«fe^affitenz6trtnbm »‘^ Cf«ttzmit PPiepten vnnb ^’ibdW verwanbt fepnzvn folgenbo ben «^ bern munpgenoffen in bifem jtrepr fe begriffenz auff bê erpen probier« tagezvn fo femanbt ber fclbigen vet* feinèSlmptabpd^Cz ober nut Xc^^ abge^en wurbezber Sn rrogatus nÖi malauffbem nechpfolgenbenpr^ bationtag ben Ord^tenz welde bilt; Probatiotage feberjeit (wfucljf »ƒ« benzfid^ barpdlenzviï gnugfarn !ƒ nee panhele vnb 'ÏCanbelo/wo e/ ober biezjuuor fidj enthalten /»nÿ wie fie abgefdjeioen z Jïunbtfdje’ffi bringenzvnb nach bem biefdbengti nugfani befunbenz nad)fo?gmï’‘’^ ©ibt t^un vnb leipenz vnnb baratin (vnb fonp nichO ja gelaffen werDt tn«nt5mcï|ïcr ^ibh ^i ©r ïO^unt^meiper foil gdobd* *^vnnbf^wfren einem (fibtf ©oftzvnnb auff baß heilig geho/baß er biefee Oliber.dd ri;f^J |
|
R. BVDELII LIBER PRIMVS. lethÄ® ^^'^^ nbsp;nbsp;nbsp;^‘^ barinn verlt; iS’'^‘^“‘’ä/fo vil bie jn berürt/ ^^^ b^üten/von feinem ^eh b ! S* ^^lt;^^«lt;/ ”gt;^'gt;Ü weidjen o# '^^'’■rf/fo er gemünzt/ dug Pf‘gt;^lt;’gott probiert/ fc/« ? ^‘^^^ »^g gült;tm willen bureb ben^^^^’^^*^ ^^’^^ erlebigf wor# ®^ er in feinem münpen ifó ï ^^^‘^‘^^^^''^^‘‘f^*‘ ^’’H gnug ge ?“« babt.iöa^ er auch feine anOere ^i‘^‘^ Philip/ bann in biefem ©lt; «hB ®^^*' »Orbnung be^ btoüy f’^’^d^« / lt;mcfj biefilben ƒƒ ^ g^ ober femanb anbero niebt J ” quot;oc^ ringern wólle/noc^ mit qJ g*iigen/bie geb folebee in einig ? ^^9mbergeben wollen/ einigen fh??^’?‘’‘^ ®^wi»ï baben/Segglei wr.?’^^^*^ ©»«rbinen/Cebmibt * ^*^'^'’gt;ï2SJïiÏnpgefellen/fein ver# 2 föing/ bie bifem ©biet/ J’®’^‘'9ÏeicbeX?rbmingin einigen ,yj^9 JU wiber fepn möchten/ beim^ ober ógentltcb bereben ober ma? bm/ßortber allee bae/fo ju haubt wW vnb ^Sefrdgtigimg biefer ^toming bienen mag / mit allem nüO befürbern vnb voUnjieben b^f lt;5n?gvbtitec ^£tbt. ©3i ©warbin foil geloben vti febweren einen ©ibt ju g. ^©otf/vnb augbaebfilig ^wangeiion/ ba^ er bifee ©biet vnb |
X?rîgt;nuna/fo vif fn 6fiâre/ ptif vnO flt;fî Çaften/bù 0Jîân$(î pfen / fo bie gnnadjt ppn / ju feinen janhen ne^ men/nnö m feine embere J^ïnbe fi5lt; men I^l jfen/ vü ba ber Ö)Mn$md{leï berfelben impfen ju^ekandjen nofi tûrffti'â fepn/vnb bieamp;e^§alkn von fme geferben würben/nlf bann mil ben Ujjain: epfen vncerjil^he^ aiiff bic9JÏüni? fommen/vnbbae OSeref ©olbee ober ©über/ fo ber SVïün^# meigerber^eif^M pregen bebadjf/ob gefc^n'benerniajfenaiiffjte^en/we# gen/wie viel bno fep / auffKic^üen/ »nbbamaef} bie gemeffe Órpfenben OJïftnp onb ©cfjmtbfmeigern/aiiff ben Ge^mibten bte OJïünppIaften bamit ju pregen jugeUen/vü fo halb bagelbig ÏDeref gepregfz bic (Opfeil wiberunibju fernen pnben nemen/ vnbkgee getßeß oerfrütfen wolle/ auffbaemit fokljen lupfen anbero me^t ge^anbeU werbe/bann wae bic ^rbmmg wnljeU/ vnnb mü fic^ bringet Q:r folie vnb wóUenuc^mifbcn OJÏünpmeigern vnb OJïitnpgefellen fem befonberefreimliebe^lbreb noefj Söergrtnbtnu^/aucb mit ben OTm? Çerrnonnb C^ünpmeigem/ weber S-^epJ noc^ ©twin / in allem bao biemünp berfirt Çaben/ auc^ hin ©efeljenef/ober Nietung / wie man bie erbencfenindc^te/burcfj fidy o# ber jemanbfo anbero von feinen« we gen empfangen ober nemen lagen/ noclj tf^tee ganbien/ober furnemen ba^ in einigen weg biefer JOrbuung JU wibern/ober atómebig fepn mag/ X fon# |
’4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Igt;E MONETIS ET RE NVMARIA
fonber bic nach allem feinemSöer# zn S feilen fich bic ©pfewft^y mógen/mit getrewem flcif/fe vil an nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ber/fo fich in biefem ^lt;9®
|
JÙ^Ul/ÎG dj-mibtmetper vu fn«ni5 gefelkn pßtd)t. 2^11 Köcr «Sd^miNmnfîavrt QJîan^â^fftt/f^ô fdnergeWr liefen JObrighrt / auff bee SSKönf? er bicna/geloben vnb ftibtve# «n/waeinWcfcm Q:biü vnOX^rö^ niing üdfuffff/i'o vid fie bcrartCwel djee fatten in bcrftlbigen annemung furgekfen tvirbenfoU) fejïvnb 0dt in galten / mit getrnven vnb beßem fïlt;i^ ju ücUnjiflyn/^u ^anbien / vn burmiber nicht jn tljim/auclj »öbent CO^an^mctikr/pbcr fenß jemanbt ton feinent wegen fein ©efebenef/ ober ©ab ju nemen/noch einig 5er« lt;^eii/@cbing/obcr (Contract / wen ter ban vmb p en gebóriieben -föhn/ mit OJîânçmeiiîem ober ©warbin jumachen/ noch mit iemaubt ber nulnij halber‘XbeU obcr@ewin ju Çaben/ober iebto ju banbin ober fur# jpnemè/ barburch bipX^rbnung v« berfabren vnb oerhinbertwerbe/bep Peen beft meinevbto/onb barju/ba^ ber/ober biefdben/ fobermaffeno# terfahren warben/hinfuro in feiner, biefee Ärepffeo SÜÏüm?p4ft ange# «ommen werben foUen. beren.. |
gen ihre gebürlkhe.ObrighafJ p|ïiehttn/vnb von ber L barunber ficgcfeffcn/auffncihp ' bevorjfthenben Probierotage ©tanbe abgefanbten 0v4btcn /^ nugfamlich ?» fefpefen/ ba^ Itt/Jj 5alfch ober^etrug/burch fitfe »2 ober jemembt anberp / mit bem fenfcljneibcn gebauchen woUen/J^ Peen be^ meineibto/wieoben R^ “Ïöao aber beo ©warbin 3^ mehr bann in feinem ^ibf begtif fen/belangen t^ut/barvon jum t^J in bemie. ,8. vnb 19. §§. anfahtj^’; (Sönbwannfolch ©olbt ober®*!^ ber gema^f/vnb bereit ip/ïe^^t*^quot; würbe aber einiger ©warbin frf*’® hdt halber fein ^mpt/ie. Such fe’** nig Impfen auff ber CS^ün^ abge^w reOmelbung gefchicht/in bent / vf® wao pne fonfi gebürt/ vü bem gt*”^’ mn ^Ön cf vnnb 5ïunlt; jum bepem gebeden vnb gereichen mag / fdkf fichburehau^ jum fïeiffigüenerjti* gen vnb verhalten. Dcnbcm^cmebio. z^quot;^^ 1^0 Remedium anIangfW ^j^^Jpy folehee inn ben grebef C^^^lt;5ilbern münden gan^ rif gar abgefdpntten / vnnb feino wejgt; gebulbet werben/biO au ff ben ©ilfff ©rofchen / hoppelte vnb entfacht Schilling inclufinè. QBaoaberNt geringere Sorten betreffen ihut/f”* len bic SVîünçmeiger vu ©warbinî fort |
|
SQ *Ugt;])ej IDQUIOI M3 9ï^tu )p^'pnFpïfO4gt;ny urqua /U3Vlij.l31/3iÏ ^3lj 93^|0j/U3i|3q lUUf èntCw^i'^’iw^^iï$’lt;3/^P.'MJQuojqua ^JlP^ït^yJ ' 3Qï*?gt;© ^N U3q43o» qua /)4Uiy3 U3qo y» 93Cpjoj Z U’q43.a)30 0)43j3ß^y «3gp)43iqO4(t Uïq lil )n3}' Ó3i43upiyui3ny ^ny .l’qnjrçj ’^30» ^00« gpm Û3t43UP| UI/Uïq430J ,JpU(U30 4jqO/U3pl?!^?j)^ t|liltj(^.l34 pquugw )p^^ UP|U30UÏIÏCÖ«34§( jgny/u3q4om )l^ü^j3Fqy qua j^mptu #430 ( )diuyq43a |3^3i'X tunf oj)u3ö «Viu 36p^^6uy8 0^313iq twm/jtui #vq/U3qv^ 0Htïlpri^ïW3PUl!gt;y 3)116 /U3pU3q36 U3\p 11^4^30 11? aU3ÖUVUI ggt;a ^y 3iq /u?j)ou6öunjß5 3qj/ qua 3jiy lt;pny u^npai qua U3noj oq •U3q43rt»)03j 36kpyu 6pu( 5pi!p4,ioi ?ptiv «wq gyq /UÜ3j uy4vq 93jjpy U3^11Pplll 9JU /3q4^o» U3^ity4q36 ^’.M^pjjwVi -»’Qû /U3^jnwq36 9U3duvjß5 g3q o^pf^tj aj/93j^d’4^ U3^pjlj^3t)j43qi^ 93j3,iq ^joJ/ytot uiqi^jg ä'”« 3^3,ij,^?n.iï^iiD ^^'iSQtUVïï'ïriiUÏQ UI/UJJJOIUÜJJ wjqunqjïa JiJ n^trai qua / u^oAi^^ *^‘^ViCÓ-’^‘Ï «^H ^«nw^üpQj juq /PUJIUq4O4)ïqO.I(( U)^n43jÜJ^ UJJ ^34gt;^uüjta 4jq m ^pnv m.tqqjv^^; ’U4q4Mijö3jjg^3üu ^ijlpy qua ^311 ^■U34P6 ÖUü8 9^000144« UJ^^PP^ UU «4ï|4q ö^ny oJjy lu^q qua /uó4j mo^ M3 qua Ï43,Ï}3d34 43^3,l§ 93J1V 93^3J0j noj/puiiuiÿitf yyj 5,iuiyq('3z/3q4tim «3nyj-ï«i ßu«uq4C^ 43j3iq 43)4114 «qqo nlt; PFUUIU 43)130» Piup )13Ï43q ïuu oj quGt)/if’ ^urjuu ^3q'§-pT wi Zi'l 'SAKi^d liaan inaaAa « |
6unuq4O43iqo4(( 4?q u«u uuv^^ ’U3)ïv(jn? y3j ^iniq qo4M , /noj U3q430» U34yvj43a qua )34öq38 ^)^ ï’iti ^w /)#»j4iy qua )isQ4tiÏ pq 6«n»Q40' 43)116 nU!p43Ö^äla 31O»/U3q3636gyui 6unuq404)(X qq« PIQ^ myio tUU3qo^31WgloQ ’U3)iy^36qo4vqgu43ui3ne Ï.ti« C ^WH gt;ïlt;n)nlt;’óMty36gi» C3Ï/U3qO4lt;t 43)43j3.lp6 U3q «»4,^ 3iqo4(( U3U13U136 upq 9va» /upjC-» /4343iqO4(t 43Ud3Ul36 43q3lt;Ut3jJjj ^C zquQt'3:/g«34^- U3«p.i)63( Hum! 4UU3}j0U36^fUVJß53iq U3noJ '^pj-^K /6uy^uy U343q §§ ‘iz qua ixirij til / 43)00» ^Unuq4a43tqO4((«h)i,42 9;q uut qua / )3qpui36uu jij^j^Jj q3Kp|0j U3qo ipa»ï.iq/)6uyï3q)j(iylt;v qua uinpioolt; JJO^ 1)1009 tt3fj!ï43q oivuiJpvu ïpny ouvÆ^ »q4)4iuodJtQ )3.iq^ unjiq ui U3qo4 gl uoauq /U3noJ U3q43a»)ÏUQ404)a «0/ U3UI0U36UÜ gd34;^ «’)JtQUl«|q Mya»0 3upm36 3.ïq)iug36 9pgj, ’y.i)3uq4043aqua)^3j36(4j /U43èn34;^jiun) upq43quaoj/u)^ ?upiu U3U3q ut’ gt;.unip3ui3-^q|3q jyi 3)04^32) UUq Ut' floj ^0(^)g| tó uv gïq/)qpj43aud3 6utiuq4O43iqo4j M3{pJÏ43jd3;^43q’§I( UI 3trt|/UÏQ43^ «3)iv^36 )nuyq uuuqoiv 03 noj /6uu 36 n? 93upp up qma p43gj, ui3 d^ /36v4)i#C^3tjè3j4pJ )q3iii qua/40üï 363U^O)U3)P? tt? 3l 43qr ^3lJV(^ '* ’6i)pu(ip3uia'^ 03«pa o»q /«3qv§ gpy U36!)ji)j640j |
|
118 Depcritisin Arte. SVNIMAR IA. *’ Zj^oß^tarum officium ad multa fiexten-dit. DE MONETIS ET
4^ Zj^oßatatanejuamartif perito credit un J nbsp;P)otloribusamp; Medicifcredendum.
t Aduocatis,Architeétu,Tabelitogt;nbttscredè ' dum.
17 Peritis artis dijfentientibusy quid facien-dum. iS ludex in dubio in partem mitiorem indi-ttabit; tf Tefies iniurati nihil probant. 20 Periti artis,iurameiituni credulitatispra-panti 21 Stat uturn voient dido alicuiusfiari,intel-U^itur cum iuraniento. 2e Periti eledt à liidice,velpaTttbus, num iu-rareteneantur. 2i Fides alilUi habita , iuramentum exilu-dite. 24 lur ament um periti aliquando praß an t ve rit.ttis. 21 ludexproprio motu poteßperitos Confule-re 2A luramcntum fcmelprafiitumfitffii.it, ad quo,!fit relatio. jy^ Periti qpandoqueper ficripturani abfente |
RE NVMARTA parte deponunt. »» Sententiaperperitoslata,ntimpoffitrtttf äari. ^9 Retrailari nonpefie Panormita. amp;nbsp;Dt^lf voluut. Sententiamretredaripoffie.convnutiiii!’ betfententia. 31 Sententtaexfalfis inllrumentislata,t‘'. 32 Lataex probaticnibuspriuilegiatistcttf ' äatur. 33 Cafiis per relationem qua fententit ti!, tranfeant in rem iiidicatam 34 Periuriumnoncommittitur,etiamfiVt!^ tas contraperitumfaciat. 31 Z^t^oflata in bis paittbus quornodo titrent. 36 Zj^qofiata credulitatis iuramentum tO^ tummodopraßant. 37 Peritos artis communibusfumptibus aßH“ bendos: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j 33 Poena pleäuntur temerèamp;dolonultbil'^ gantes.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t CAPVT XXVIL. Zygoftatarum nodrorum ram Gt-neralium,quam Specialiumoffici' um quale ßc,quorfumquetumii dietisprobationum,tum etiam incude»-dis,appendendis,amp; probandis arque exl-minandis monetis fe extendat, cap.pra« denti à nobis fatis fiiperque eft explicatü. Quoniam t verb ad Jonge plura aliatafr ' quam in arteperitos,verfatos, amp;exerei-taroSjillud ipfum refertur, operaqueil” lorum in pluribusfadi fpeciebus, varigt; rumque cauflarum controuerdjs ded' dendis, priuatim ac publice vtilisacne-cclTariaiudicatur. Eftque iniure nofti« de bis amp;nbsp;fimilibusartis peritiscommunis quxdamtradira dodrina, norma ac régala prarferipta,ad quam collimandumamp;rr fpicicndumcd,atqucita quod de vnode gt;nbsp;terminatûreperitur,hoc propter idéritJ-térationis ad aliosquoqjin quacumpw* tejic* |
LIBER PRIMVS.
R. BVDELII
^ritosvtplnrimiim referendum effein-«6l]igatur,pertext.l.i.amp; ibidem Baitol.ff. dèvaf.amp; excraord.cognif. laf.in l.i.in fi. ff.Quodquifqiiciur. vt eum ai légat quo-queßarto. ad proœm.fforum in verbo te-fiimonio.facit l.illud quæfitum.ff.ad I.A-quil. amp;nbsp;in Inftit.titu.de leg.patr.tut. cum fimibbus.,
Iccircoplacuit mihi in genere quoque caput hoc de peritis in arte fubijcere,de quibusvidipolhnodunijvbi hæc collegif . fein,D.Mafcardi I.C. quoqj non indegan Çeni nobis reliquiffc-conclufioncm ii6ÿ. in verbo Peritisj
}■ Regulated muleis iuris tcxtibuSjamp; Doâoiûauûoritatibus corroborata hçc.. Peritis in arte qualibet ci edenduin clTe. Probatur per 1.1.§. fina.ff.de verbo. obi ig. lb.in princip.ff.de vent.infpic. 1. inteffa-to.if.de fuis amp;nbsp;legit. §. quod autemano-l^'s.in Authen. de non alien.!.femel.C.de fc™ilit.libr.ii.l.7.ff.dcftat.homin.l.certi tuns.C.deiudic. Quidenimedobdacu-li)3it,homines, qui alicuius reiperitiam habent,deea iudicare.c.fraternitatis.ext. deffigid.amp; malef.c.fignificauit.de homi-cid.ext.§.pra:terea.amp; gloff. ibid.Indit.de rer.diuif.Barto. in prooenr.fforum.i.con-ftit.num,8. Et in l.diem proferrc.§.fi plu-res.ff.dearbit.amp; in d. l.t. de vent, infpic. inl.fiabhodibus. vbi Aiexan. amp;nbsp;lafon ff. folut.matr.per auidoritat.p lures A lex an. Mnfij48,num.i.colum.i.vol. Etconfi.i6. num.t,amp; vlt.in princ.Öe confias.volum.r. Felin.inc.propofiiidi.de probat. amp;nbsp;ibid, omnesferibentes. Panormit. in confil.xi. colum.i.volum.i.Etconfi.sS.num.j.Felin, inc.neinnitaiis.in vlti.colum. de condit. Cxpol.conf. 1«.col.5.amp; feq.num.i.Etcon-fil.5i.amp; conf.18.Barbat.confi.x9.colum.15. iafin.i.volum.amp;conf.46.colum;ii.ad fin. luliusClar.in§.homicidium,verfic.fcias autcm.in prax.crim.Signorol.de homod. .çonfi.63*Titiuscalce perçu ffit, co !um.x.amp; confil.iss. In proceffufaido ,colum.6. in princip.3.dub.amp;; confil. 165. faftum fiefe habet. Carerius in praâ.$.6. nume.3x6. amp;nbsp;fcq.Socin.confi. 178.Primoafpeidu, eol.i. TerUuca primum^lib.i. 5j)ccul. in trt.de
nr
homicid.§.i.col.(.§.pone A.vulnerauit,amp; verfi.an mortuus. Aretin.confi.Sf.num.ir. Anchar.conf.j5o.num.6.Caephal.confi.i8. num.5i.amp; conf.77.num.i3.Nouel.intra(d,. ' crimin.de homicid. Qnib.ex cauf.a poen, mort.num.ixi. Herculan.inlibel.quiste-neat.prob.neg.num.x15. VVefenb. confil... 13.num.99. extendens hanc doidrinamad' Dodorem fuper confuetudine attedan-tem. Curt, in c.fin.in 6. quæd. in princip.. fol.59.60. nbsp;nbsp;confequenter deconfuetud.
Bald.in 1. nemini. de adldiuerf. iudi.C. amp;nbsp;Bald.confil.137. Adeuidentiam.col.i.lib,-x.confi.jxS.An vulnus fuerit.eo.Iib..
Quantum t igitiir ad Zygodatem ,de ♦* quo nobis précipité hic ed fermo,attinet, deeoedtextiis fupra cicatus de ponder. amp;nbsp;aur.illat.1.1. Couarr.vete.coll. Niimif. cap.3.§-i.num.5.Ex quo confiât horum officium antiquiffimumfuifle. Nam amp;nbsp;de præpofitismonetæ qiiôdammeminic Am-mianusMarcellinusin libr.hidor.fuæ n. vbi deConfiantij crudelitate ita fcribit. Cumqueamp; Draconcius Monetx Prxpofi-tus amp;nbsp;Diodorus quidam veluti comes in-iedis per crura funib.fimul cxiindi fit nt, lllequodaramin moneta, quam regebat recens lticatam,cuertic,amp;c.
sic t Dodoribus crcditur fuper peritia ^ Scholaris promouendi,eum videlicet fa-tis vtindrudum,vt habet tex.in 1.nemini.. C.de aduoc.diuerf.iudic.Bart.in proœm. ■ fforum.3x.
Medicis amp;nbsp;chyrurgis devulnere iudi-cium fuum interponentibus, per 1.femel. C.deremilit.lib.ii.amp; in Authen. denon’ alien.§.quod autem, c. ad aures.exe. de x-ta.amp; qualit.c.fignificadi.de homicid.ext.. Guid.Pap.quæft.394. amp;nbsp;ibidem gloff. Vbit quod Medici non fine maioris qu.am Ob-^ ftetricesaudoritatis.Bart.d.Ioc.in proce.-ff.num.H.Alexan.d.confil. 15. num.n.vol.t.. Mafcard.de probat.in verbo peritis,num.. i.Spec.add.tit.de homicid.circa princip.-Is,aif,qui vulnerauit A. afieritvulnera— tumexfebreobifl'e,Cc plures laiciteftesgt; indudi hocdicunt: Medici veropaucio“-resdicunt, quod vulnus extitit caufa fe-^ bris. Refpondet potius credendum efie;
T. 3, pw-
-ocr page 238-|
DE MONETIS ET RE NVMARIA paucioribus Medicis, «juando faftum melius cognofeunt, argum.l.i.ff.de orig.iur. vbi eft elegansde hocglofla, ad verbum, nofeunt. Qiiam rem plenius tradat D. Gaili.Obfer.in.ex profedb. Deijfdem medicis quoque ponit exemplum Spéculât, quod repetit Marc.de Mant. fing. 167. Vbi alTerit illeBononiæita in faéli contingentiapronunciatum fuif-fe,cùm à campforequodam Scholaris pe-cuniam repeteret, amp;nbsp;eâmpfor ilium fak caftri iftu pereuflifier,aceufatufque di-ceret, non falcadri, fed alterius inftru-menti elfe, quoniam per Chy rurgicos re-fponfum fuitjipfum falcadri iduperijf-fe,eo difficultatem sullam habere vide-tur. Detobfletrice,alijfquebonis matro-nis de corrupta vel incorrupta iudicanti-bus,eft in alleg.l. i.C.de infp vent.amp; in c. propofuifti. vbi principalis huiuspundli eft fedes,ext.de probat, iundo c. caufam, pen.eo.tit.cuius verba hæc funt. Et quia, vtcanon inquit,fæpè inanus fallitur,amp; oculus obftetricum, volumus amp;nbsp;mandamus, vtadhuc honeftas matronasproui-dasacprudentes deputare curetis, ad inquirendum vtrùm diéla puella virginita-tis priiiilcgio fit munira. Ex quofequitur iudicem in his amp;nbsp;fimilibuscircumlpeflû efte debere, iuxta præferiptâ 1. magiftros. C.de profeir.amp;Medic.lib.io. Dyn.fingul. io6.De obftetrice vide copiofius Mafear. de probat, concluf. n t^. in verbo, Ohfte-trix. y Ruftico t creditur de re ruftica, amp;nbsp;fa-bro de fabric3.§. quod autem. in d. Auth. de non alien.vel perm.Ç.prætcreà.in Inft. de rer.diuif. amp;nbsp;ibi per Min fing. Schneide, atquealios,1.fichorus.fF.de leg.j.ibi. Au-difte fe rufticos fenes ita dicentes. facit c. vlt.cum glo.fuper verbo, Maiores Ecclef. Senior.ext.de offic.Archid. Agrimenfori prætere.à in metiendis fi-nibus creditur,!.i.ff. fimenf.falf. mod. di-xe.l.fi irruptione.§.i.fF. fin. regund.c.qaia indicante.ext.de præferiptio. Vide Mon tanum de finib. regund. travat, cap. jx. |
Adtarchitedos recurritur, fiexort’ 1 fuerit quaeftio de domus ftru(ftura,autrt' ; feólione,d.§.quod autem.in Auth.deno» ij alien.Mafcard.num.8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;( Item inrationibus Mercatorum calc«' 1 landis amp;nbsp;cooputandis, ftaturiudiciopf j ritiorum iftiusartis,per Anchora. conlit ; Do-pertotum,maxime verö num.1.5.^f- ' Mafcard.nu.ij. Negatiuam pratterea , quod videlicet hoc vel hoc fieri non poffit, probabunt arris pcriti, per ßarto.in 1.diem profetie’ ; 5,fi plures.ff.de arbitr. Herculan.de prequot; 1 band. Negat. numer. 117. Mafcard. nu- ^1 me.17. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ Eodem modo creditur Aduocatoie allegatione,fitne iufta,an iniufta cauhi ad profequendam appellationem,l.reni nonnouam.§.patroni.C.deiud. i Item Tabellioni de officio fuo, 1.51 J quis decurio. C. de falf. dequibusple- j nius apud Specul.deprobation.circa4* f nem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J Idem t obferuatur in comparatione I-literarum, quæ dicitur etiam fieripoffe per periros artis fcribendi.dequo l.coni-parationes.amp; ibidem gio.C.de fid. inftru-lacob..Menoch.cafu ii4.nume.is.piilchrc, vbi traditur forma ex ordine in comps' ratione fienda. Videndum t deinceps per quosperiti ■ tales eligi poffint. Er de hoc ita inquit Zaf. ad l.ftipulatio. §. final.ft'.de verbor. obligatio.nume.9. Mouent, ait, hic ÔO- t dores dubium fatisvtile. An peritoms- i liqua arte credatur? medico de vulnerC) menfori demenfura agrorum,iftimato-ri de æftiraatione rerum , amp;nbsp;ita confe-quentcrdealijs. Summa huius fie habet. Quod fi partes confentiant in aliqueni, tunc res eft expedita, quia eis creditur, ficut hoc loco interpret!, argum. l.hace-didali.§ hisillud.ibi, Quos v traque pars clegerit.C.de fecu nd. n u pt. “ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1'11 Sit partes confentire non velint, aut • non poffint, index partes fuas interpoliere debet,per text.l.j.in fine.C.fin.reg.ibi-Quod fi altera pars, ne huiufiuodi quit-tit |
R, BVDELII fiiofertnineturjfefubtraxeritjnihilomi-rtùsAgrimenfor in ijs locis iuffioneRe-éiorisProuineix, vna enm obferuâte parte, hoc ipfiim faciens, perticnietj.in ven-lt;iitione,§. final. fF.de bon. au ftor.iud. poff. Bartol.in d.l.femel.C.de ré milita, libr.ti. loan.Andr. inaddit. ad Spccul. de homi-eid.ç.i.verficul.fed pone. Nouel.rég.148. Mafcard.niim.iÿ.d.concluf.
Et hoc etiam videtUromninofequiex text.præcit.c.caufam. Deputarc curetis, ait, quod iudici amp;nbsp;non parti eft iniunétûi Idem üta verba videntur veile in d.l.i. de vent.infp.pofita.
Hinc Mcnoch. loc. fnprà citât, caf.
“ »1.. Index fi non vult, ait,ipfemett face-« comparationem literarum , poteft e-nim fi vult ex fuo arbitrio , debet duos oecminus petites artis feribendi eligere petauûoritates ibidem recenfitas.
Hacomniapertraftanturegregiè per Ware. Antoni. Blanc.inpraólica criminal, circafinem. Ibi-ijs fiepræmiffis, numer. 87.vbi traditi Quod ludex in proceflu, amp;nbsp;ad partis infiantiam , quem qu6fvc partes elegerint peritos, cos audiet, fe-cus verö , quando ipfemet ex fuo offi-cioperinquifitionera procederet, vteft inl.2. §. fi publico.fF.de adulter, tupee-mm partes fe non habebunt intromitte-,, rc.fediiidexex officioeliget,omniaque P^ttraftabit..
’^ Süfficitt ergo rcgulariter, fi duo ex P^ntisadhibeantur, argum.l.vbi nume-riis.fF.dcteft.quem textum ad peritos artis quoque , licet propric illi telles non fint,.refert Marc. Mant. did. fingul. 167. Deciusind.c.propofui/li,amp; d.§.quod au-t€m,in Authent. de non alien.Hercula.de' pioban. negat. numc. 231. Mafcard.nu-me.xo.
Quod fi in loco duc tales artifices in-uenirihabeiivenon poffint, fitque cau-fa controuerfa ardua» magnique momen-ti,tuneex vicinrs locis vnuscfl petendus, eidemque qui in loco reperitur,adiun-gendus, ciiminiftis magis arduis debc-aatefleprobationes lucedariozcs, amp;nbsp;ma
tïBER P R I MVI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UI
ximè,vbi periti deponuntdccredulita-te,vt infra fequetur. Panorni,add.c.pro-pofuifli,nu.5.
Si veróteaufa non fît vfqucadcö ar- t dua,fufficiet vnius elegilFe indicium, per text.in d.§.quod autem,verf.neque in Au-then.de non alien. Vide fallen.Socin.reg. jéi.EtMafcard.nume.it.xx. amp;confequen-ter. Quo pertinent amp;nbsp;ilia quae habet Nouel.in d.prax.crim. Vbi inquifitio de in-fultu amp;nbsp;vulneribus, nume.1-7. per Petr, de Anchoran.in eonfil.i83.colum.t. Sufficit, ait, didum vnius medici, atteflantis cum iuramentor, vulneratum deceffifTeex alia caufa quam ex vulnere, amp;nbsp;idem Bonifac. de infultu amp;nbsp;percufF. num.13.8f 31. Marfilz in l.i.§.DiuHS,nu.?x.fF.de ficar.
Quare t fi medicus fit alienius Ciup *J ■ tatis aut Reipub. propter fingnlarem eru-ditionemdf cxperientiameleilus, illius teftimonium omnino fufficiet. D.Gail.d. loc. Bartol, in 1.1.C. de auric. Sc ponder, lib. ri.Nouen.d.regu.i48. Mafcard.nume. 28. Qiiodnon incommode etiam adZy-goflatem,de publico ad hoc genus offi-eijaflumptum 8f eleólum,rcferri poteft, cuius fides propter hoc maxime in ijs,qu2 non itadifficuiter percipi atque intelligtt pofFunt, neque res eft vfque adeomagnh momcnti, probata eft.
Minfingcrus verb,qui ex profefFo hac* rem cxplicat Obferuat. 34. Cent.6. ita di-cit. Ego verb t foleo hæc hoc pafto défi- i^’ nire, videlicet fi affumpti funtad iadicem inftruendum, certèalicuiusartisgnari 8c periti,quorum ars conftetcertisamp; indu--bitatis regulisidifciplina? ( quales vide-ripofFunt Arithmetic!, Architedli, Agri-' menfores, amp;nbsp;fimiles) tunc inarbitrio iu--dicantis fitum erit, fi vnum aut pluress adhibere velit. Si-verb afFumendi funt* periti, quorum ars æquè non conftet' certis 8f indubitatis regulis difciplinr,. fed indicium falli poteft, tunc plurcs' adhibendi erunt : Ita iura ftatuunt de Obftetricibus adhibendis, ad proban--dum aliquam grauidam effe , aut ad-hue virginera. Idemque de Medicis^, amp;Chy-
-ocr page 240-RE NVM ARIA
in comm.opin.i69.Tiraquel. perinnum®' rabil.audoritates deretrad.lign.§.2.gl®' 1. nume. 10. tenet etiam Præf. Mechlin.i® loc. à vi amp;nbsp;.energiaE feu effed.iuramen.ni*' me.$9.
Oblletricibus, ait, Medicis,Doflori' bus, Agrimenforibus,amp; fimilibus nó cr^ diturabfque iuramento fcilicet’credub tatis.;a!legat plurima loca pratcitata. Sequitur pulchrèamp; appofitè lofeph.LO' doui.decif.7. nu.8. Quod quidemyinqud) iuramentum, non debet eiTe iuramentuw veritatis, fed credulitatis,cùm iplinon tan quam telles, fed vt periti in artedepo nant,quo cafu credulitatisfatis eftiuli®' random interuenire,per RipaminvulgJ' ta l.admonendi,num.(96. Cumnondeijs f quæfubfenfum cadunt,fed quxfubintel- ■' Jeólum eorum deponere debeant, vtdicH Ca:poJ.confil..crim.6i.num.9. amp;confil.i8! num.r9. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
Pratfesetiam Mechli. loco ante citato à ita infert non ineleganter,quando lexvel 1 llatutum dicit llandum elfe dido alien-1 ius,putàmairarij, vel denunciantis deli-1 dum,debet illud intelligi llatutum,dunl-1 modö iurauerit. Angel.in repet.l.fi vaca» tia.C.de bon.vacan.libr.io. per cafum ün-gularem.l.Theopompus.ff.dedot.prïleg' ƒquot; Alex.deImo.confi.71.?.volum.incip.Ch' ' riffime Dom ine,amp; ibidem latins per Hip- * polit.Felin.Angel. Paul.de Callro. Mart Ant.Blanc.in prad.crim.num.86. laffred . decif.[4!.Montan.d.c.t2.fin.regund.VVe-fenb.confi.58.nurn.t4.peraudoritatespla res. Addepulchrum locum apiidTiraq-depræfcript.fol.ii9.Ceir.caufa.amp;c. Iteia præfid. amp;nbsp;Zaf. loc.praccirat. qui tradaot qnoquede co, num probatio in contrari-urn admittatur iuraméto prællito,de qua paulopoft.
De iuramento hoc fie feribitDidat Couar.atleg.6.1oco,nume.4. Eledusàiu-dieet velàlitigantibus, legis ant indicia , præcepto, vtproprium arbitrium expb cet,exponatque quid iuxtaperitiamartis ' fibi vilum fuçrit, iurareomninodebet,a-lioqni eins refponfioni non llabitur,vilde periti qui quotidieaffumuntur incau-faru#
ifi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET
amp; Cbyrurgis in didis locis dicendum. 17 Sed t quid fi duo Artifices amp;nbsp;periti dif-fentiantquid tune faciendum criti Dod. refoluunt, amp;nbsp;peritiori palmam tribuiint. Bald, in proœm.fforum, t. colum. verfic. quid fidifeordant. arg.I.diui. ff.de iur.pat. cuiadde Hercul nu.i^o. CæpoI.confil.îS. «um.ij.Mafcard.numer.jÿ.amp;confeq. Et tunceritinofficioiudicisj peritior quis fit iudicafe, argum. l.i.C. de iur.deliber. Quod fi iudex viderit vtrunque æquepe-ritutn ac verfatum, neutri fidem adhibe-bit,.argument.l.fi fuerit. I. qui duo.ffjde rebusdub. Arqueita etiam fentit d.loco.
*8 Zaf. D. Gail.vero in dubio deberc t iu-dicem in meliorem fententiam inclina-tum elfedicit, num. lo. per babfentem.ff. de pœn.Et Herculan.ait,fi peritiæ paritas proponatur , tune verifimiliora déponentes audiuntur , maxime fiprorcofa-çiant.
An autem.quod in teftibus eft receptû, vt videlicet abfque iuramento eis non cre ’9 daturt (per l.iufiurâdi.C.deteftib.c.tuis. c.nuper.deteflib.Couar.var.refol.cap.ij. z.lib.GaibObfcr.ioi. Menoch.de arbitr. iud.quçll.i6.Et cafu io8.Minfing.5.Obfer. 8o.Cotta in Memor.in verbojOrdo.Hipp. deMarfil.fing.6o6. Mar.part.i.fuper 6.art. Viui.in c0mm.0pin.407. Eman.Soarez in verbojteftium,nume.i68.) Idem etiam de peritis in arte dicendum erit vt iurare co-, gantur? Et quamuis gloff.in d.l.i.de vent. infpic.amp; in d.l.iufiurandi,Marc.de Mant. alleg.fingu.167. amp;nbsp;alij hoe ipfum negent, communis tarnen eft Dodorum fententia incontrarium, per Minfing.D.Gail.Marc. Anton.Blanc.quidicunt peritisnoncre-io di,nifi prins iufiurddum præftiterint, t nó quidem veritatis, ne fi fallanrur,anceps periurium fubeanc,fedduntaxatcreduli-tatis, quod in telle regulariter non reci-pitur. Hateprobantur per loan.Panorm. rjec.amp; alios fcribentes ad all.c.propofui-fti,amp; c.fraternitatis. Bart.in alle.prooem. fforura.Herculan.num.iié. amp;nbsp;ito. Dccius confil.489.10 fin.lib.4. etiamfideponat de iudiciofuo,Parifconfi.$6.coïum.3. lib.i. Menoch,amp; Soares fuprà in loc.citat. Viui.
-ocr page 241-|
R. BVDELIl LIBER TRIMVS, farum amp;controuerfiarum definitionibus^ vtfecundùmperitiam artis^proprium iu-diciiim explicent,iiirati rcfpondere te-nentur,text.amp; ibidem DoiS.in d.c.frater-nitatis.Crotus in traft, de teftib.y.par. vbi hanccommunemdicit, licèt alijcontra-riamfententiamj fcilicet eleftos à parti-bus, autaflumptos per iudicem peritos, iuramento nô aftringendosaftruant. Maf-tj card.nume.îi. Nam vbifidesalicuiuseft approbata ab vtraqiic parte,non eft opus diftum periti iuramento aliquo valletur. Roman, con fil.104. incip. prodifcutienda Veritate.Feli.d.loc. Abundèfatis hçcper-traftantur amp;nbsp;explicantur per Didac.Co-uarru.alleg.cap.i3.num.5.4.amp;y.quolefto-t rem remitto. Hanc de iuramento credulitatis do-fttinam fequitur Zaf.ad l. quid de credi-tore,cum Jl.feq.§.qui damni infefti,nuin. É.ff.dedam.infeft. Felin.in d.c. propofui-■i^igt;num.[5.colutn.4.verfic. tertia conclu-fio, vbiinquit,quöd debent iurare folum decredulitate deponentes de pcritiaar-tisfuï,quiatales atteftantur de creduli-tate. Etfubdit, quöd ifta conclufio fallit, fi deponerent fuper re perceptibili, non folùmiudiciointelleftus, fed etiamali-*4 quofenfucorporeo,quiatunctteneren-turiurarejnon foliini quöd ita credant, fed quöd ita fit,ita Agrimenfor,Arithme-.ticus,amp;fimiles,cùmceitisreguliseorum fcientiacóftet,quasfcireoptimè poflunt, tenenturprxftare iuramentum veritatis. Bar.ind.prooem.fForum. Bal.in d. 1. hac e-diftali.amp; in 1.1. in repetit.colum.14.fF.de iureiu.Couar.d.c.i3.1ib.i.nu.4. A rr.Pi nel. ad l.i.par.3.c.vIt.C.de refcind vend. Maf-lt;ard.num.49.Panorm.d.loc.nu.ii.lofeph. iLudou.pra:cit.decif.7. *5 Adhictfi iudex motu proprio fe infor marevelitaddiftum alicuius periti,iuramentum interuenireopus non erit. Fe-' lin.adc.i. extr.deteffib.colum.j.nume.j. verfic.fecundö. Conuenittamen partes , facere citari, quando iudex aliquem ex peritis nominaturiis eft,quo poffit pars præfens, fi velit, aliquid obÿcere , quo t cius nominationis effeftus impedirctur. |
1^5 Couarru.d.c.numc.$. Ibi Sexta conclufio. Et fic etiam anis peritus partibus prx-fentibus rem melius intelligere pollet, omniaque perfeftius indagare. Sietiamtperitusaliquis publica au- 16 ftoritate officio alicui fit prxpofitus, iu-ramentumque in principio, amp;nbsp;tempore receptionis officij fufeepti præftiterit, non erit obnoxius iterum iurare,argum. c.adaudientiam.ext.defid.inftrum. Min-finger.Obferu.pixcit.Stiatic.praftic.Ob-fer.iudic.cap.i6.nume.7 7.eleganter. Her-culan.nume.iji. Menoch.d.loc.nume.i8. Etopinor, ait, fufficere, fi femel iurauir, antequàm faciatcomparationem,amp;: ob id non videtur neceffe, quod poft tempore relationis iuramentum hoc prüftet, vt fa-ciuut artis periti cum referunt. Poteft t etiam peritus per feripturam ^7 amp;nbsp;in abfentia partis aliquid deponere, pertextum fingularem,l.i.§.final, cum fe-quent.fF.fi menf. falf. mod.dix? Anton.de Butrig.in c.veniens, colum.j.d.titul. Bartol. in d. l. Theopompus poft medium. Herculan.nume.ii7.d.trafta. Index ramen fi velit poterit cogcre teftem peri-tum, vt viua vocefuam fententiam dicat. Couar.alleg.rap.ij.ibi.Decima conclufio, num.6. Confequentert hicà Doft, in contro- ï8 uerfiam vocatur, anne videlicet iftiufmo-difententia ex iudicio peritiorum fuper credulitate lata,fetraftari poffit,ita quöd index iuramento non obftante, peritio-res fuper eodem negbtio audire,amp;.’ feenn-dùm eorum correftionem eandem muta-re poffit? Panormita.ad fxpè alleg.c.pro-pofuifti,nnme.u.ludicem hoe facere non deberc,per multa tenet, deciditqne in fpecie ita. Si Index ad diftum peritiorum, qui vülnus dixcrunt Ixthale, cum plures vulneraffcnt, amp;nbsp;ex eo vulneran-tem condemnauerit, petatque ille con-demnatus peritiores affumendos , eof-demque andiendos effe, qui etfi contra-rium depofuerint, priorem nihilominus fententiam obtiijere debere , refpondet atque concludit, contra loan. Andr. amp;nbsp;alios. Neque, |
|
D.’E MO NETTIS ET RE NV MARIA 1I4 *? Neqne,tnquit,illam correftoriam fen tentiain fiuederigore, fiuedeæquitate, fi modö appellatum non fît, retraftandam fore, tuin propter fubornationis pericu-ïum,tcftiuni etiam perkiorum,in quo, aitjdiftinguendum non erir: turn etiain firetradatio fententiæ hoc modoadmit-teretur , procefiks paffini in infinitupro-traherentur, quod fieri non debct,per c.i. derefcrip.hbr.ó.l.i.C.de fent.quaproco quod inter. Decius fimiliter poft !öngam inter-pofitam difputationem, ind.c. propofui-fti.in hoc refîdet,quod in punûo iuri^, fit hæc Panorinita. fententia verior,qiiam e-tiam fequitiir Alciat.in confir.148. In cau-faequienipti,volum.ï. Venim dicitille, fi iufta eau fa allcgatur, ex qua vcrifimili-teriniuftitia arguatur in relationepert-tiorum,poterit peti rcftitptio,iuribuspcr eundem ibi allegat., vide Blanc, nurne-. 93. hxconinia repetentem, amp;nbsp;perauólo-ritates pluriinas comprobantem.. Addc Mafcard.in fine aHeg.concluf.1169. j* Vertim t prædiâis non obftantibur, magis communis amp;nbsp;verior fententia eft in contrarium, po/fe videlicet-iudiccin femper, etiamfiappeliationis tempus cx-pirauerit,per peritiores reftiusinforma-ri,amp; ita fententiam mutare. Doélores communiter ad.alleg. c. propofuifti. loan. Andr.ad .Specul. de homicid. §. 1. ver-ficul.fcd pone. Bald, in I. ab hoftibus.§.fi vir.ff.folut.matrimon. Minfingcr.Obfer-uat.jy.CenLó. Qua affertio ait,comprobatur per tex-tum iuris, l. diuifratres.ff.de iur, patron, vbilmp. ftatuit contra Refcriptumamp; rc-fponfum fuum, quod ad libellum partis emanauerat, poftquàm cum pluribus lu-rifperitis tradans plenius de veritateamp; iure fuiftetedoiftus, fequitur Didac. Co-uar.alleg.c. 13. var.refol. j» Eodemtmodo fententia ex falfis infini mentis lata, retraftatur, I. admoncn-di.ff.de iureiur. tot. titul. G.fi ex falfin-4iuiHen.amp;c,l.fina.ff.d3 reiudic.Io.Andr. |
amp; Felin.in d. loc. Item ca quæ ex probationibuspriu“ j legiatislatateft fententia, non traflfij'quot; | rem iudicatain, fed femper fuper ven^ t te pcrfcrutari amp;nbsp;vlterius per ludiceWiquot;' ■ dagari poterit. lnnocen.inc.tua n0S,k'' J-fic.fed quod eft mirabile. extr.de cóhab^' Clcric.de mul.Minfing. amp;Gail inpri^*': loc. Semper, inquit Zafius, ad d.§-‘!’quot; dam ni infeóii, adniittkur probatioin^®quot; trarium,quia ipfi artis periti fupran«®!' natiindicantfecundum ipfam crediih'’' tem,amp; fiepoteft veritas alia elle, 8f tarns’ bene eft iuratum, per Angel.in d.l. fi ^* cantia, verficul.ex prxd.C. de bonisVJS lib.io,. Faciunt ea qua: habet Maranta t pif'’ 6.num.i3i. Vbi recenfenturcafuspliits’' quibus fententia non tranfit inreniiuif'‘‘ catam. Natta etiam confil.444.nume.6f^ numc.is.haber, quod in illis cafibus, 1® 1 quibus fententia non tranfit inremia^.’' 1 catam , non opus fit, vt per Principt® 1 retrafletur ralis fententia , quemadnitj' f dum ex Decio dixi paulo antè,fed fat'’ »’ eft, quod id à iudicefa'tem petatur,pk j, Döminic. in c. veuerabilis. §. porrö, cO” lum.i.defentent.excomm.in 6.amp;text.iigt; , c.ad audientiam,de refcript.amp; c.exparif) dereftitu.fpoliat. DoóLinl.i.ff.deventi-infpic. Et hoe loco fi menfor falfum modu® renunciet, etiamfi iurauerit fe bene mot' furum, non erit periurus, fi veritas alitO appareat, quia tantum tenetur detdolo peritus artis,amp; non de culpa. Hæc omnia eó copiofius amp;nbsp;exafim’ fum profequutus, quod intcllexerini amp;nbsp;viderim non femel in his artis peritiS) maxime vero noftro Zygofiata, nonritti ae debitis via modisque procedi, hisabf queiuramento eorum depofitiones reci-pi ac fubfiftercpolfe, alijs veritatisetiart iuramentoopusefieaffirmantibus,amp;fii‘ ' pra modum vrgentibus. Quare breui-tw quid hac de re ftatuendumfit, itati prxmiffis recolligo.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 I^his i |
|
R. BVDEtIT LIBER PRTMVS. In h!s t partibus non vilt;Ioo reccptum efle,vtdepub!ico Zygoftatesahquis ran-quamarrisperitus aflumatur,amp; iniftum finem nempe,vr inter Ecrlefiafticos amp;nbsp;Se-£ularesciues,tumetiani extrancos quof-cunque,.fuper metis amp;nbsp;exciraris contro-tierfi(s,iudicium fuura , tanquam aflump-tuspublicus arbiter,interponat,fpeciali-'ter iiiramento aftringatur. Hoc cnim iura mentum inprobationum dietis,de quo ca ^pitepraecedentij amp;nbsp;alibi dixi, pratftitum, alio re/picit,amp; ad has controuerfias ciui-lesamp;domefticasjnon ita commode poteft »retorqueri. H' Si iraque de publico tails receptus ef-fetjlt;/lo«,/4K5i!jJd eft,atftimator,probatorjCé .for,amp;quidem iijxtà prxfcriptum 1. fupra alleg.x.C.de ponder.iam exiftimarem,vel *1 vnius tantummodo, maxime fi caufa nonfitvfqueadeo ardua,arbitramentum S^iudicium, controuerfias talescompo-,nipoire,iu ramen to etiam non reiterate. jAJias noftri in his partibus Zygofiatç tarn Generales,quam Speciales, licet non ad jVeritatis ( vt memini aliquando non fine graui periurij metu faólit3tum)tamen ere dulitatisf iufiurandum pratflandum com peilendes concludimus ; quo præuio, eo-nim arbitramento fiandum erit, tanquam aliorumartis peritorum, cademque fen-tentia amp;nbsp;iudicia ( fi non peritiorum amp;nbsp;®2gis exercitatorum iudicijs fueiint e- |
W mendata amp;nbsp;corre^Sa^firma indubitataque permanebunt,amp; rei iudicata: vires fortié-tur,arque retinebunt. Hic demum non impertinentcr-quaeri poteft, cuiufnam fumptibus artifices ifti, amp;nbsp;artis pcriti debeant exaudiri amp;nbsp;exami-nari.Et ßart.quem alij fcquuïwur,commu nibus,aic,t impenfis hoc fieri debere. Ita cnim in I.4, ff. fin. regund.demenforede-cifum reperitur. Vbi textus. Sed etfi men-for ab altero folo condadtus fir, condem-natio erit facienda eins, qui noncondu-xir in partem mercedis. Idem Bartol, ad l.fi poftuiauerit,nume.î. ff.ad 1. Iuliam de adult.vbi cafum deiadice ponit, qui vifis vtriufque partis allcgationibus, quseftio-nem dubiam fapienti confulendam corn-' mittit,idquecommunibus fumptibus. D; Gail.Obferuat.99.libre i.in fine. Arque ea fententia îcquitati tune videtur confenta-nea,fi non exfaâo manifeftè appareat, ab vna parte vexandi amp;nbsp;t temerè litigandi a-nimo,vt fieri affolet,hoc ipfum fadhim ef-fe,quocafu non tantum in hos, verumeti-am aliosfumptus omnesamp;litisexpenfas, deiureis condemnabitur, iuxtàcommu-nem Doâ.doârinarn,de qua toto titul. in lnftic.de pœn.tem. litig.l.eiun quem terne rè,amp; ibidem glofl'.ft'.de iudic, c.fignifican* tibus, amp;nbsp;ibidem gloff.magno, extr.. delibelliOblatio.amp; multis alijs inlocis. |
wnlrti’' EinisLibriprimidcMonetisamp;re Numaria olob lïi .:. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ken. Buddy. 1. C.
-ocr page 244- -ocr page 245-DE MONETIS ET RE NVMA-
RIA RENERT BVDELII
R V R E M V N. I. C. .
EIBER SECVNDVS,
QJZAESTIONVM MONETARIARVM
DECISIONES CONTINENS.
^ Nunc primum in lucem editus.
-ocr page 246-O3QJ EIMOTOV.
MuO-^MI.Tä (.THJM'/O;iA
v J .1 C
j-QZ :iM- ■
gt; tj
■Hi'i i UÏ ( ,T
’A M A-Æ D I q 3
i
V • !. Ji hL.^Ö/b?üi !3ï - - B/funoj aivl7,ilt;l
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ' ' ' . ' ’ -ATi
f-ïnuf
as
-Oj-“quot;
liL'i'w ! rUï »
H tup ' •■duFs » jcbnaiatS rnsib ^pnw’dQ '
« i ff!
AVCTORIS LOCO
ARGVMENTI, ET IN COM-
MENDATIONEM HVIVS LiBKI ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S E C V N U I,
E P 1 G R A M M A.
Arum præfidio fit quæftio quælibet orta Diflbluifacilipoife laborereor. Diuerfosdiuerfaiuuant,fuffultafit æqua Præfero communem firatione viam. JSAftvbiDodorumfuperatur opinio vuigi Lubrica, fert animus non nifi vera fcqui* trgofuo vigeat bomt as extrinfecaiure, (o vtinamfiabilifede locataforct) Attamen in numis refidens intrinfeca virtus, Ponderisbaud etiam debilioriserit.
Hinc decet vtmaneatfaluusvterquevalor.
Sic quoq; contr adus confider o tempora,nee non Mutuapaóla quitus fint celebratamodis. Obferuoq; diem facienda folutio qua fit, Siue petant fpeciem er édita,fiue genus. Debet in hisfummum merito difcrimen haberi, Dodrinamduplicem temporabinapetunt.
- SieSe habentveterumdecreta recepta Virorum, Inftruit Ócpr-axisquotidianafuos,
His (nee enim paffim funt obuia)credo I icebit ’ Foenore cumfummoLeótor amice fr ui»
A z
RVBRI-f
-ocr page 248-RVBRICAE CAPITVM HVIVS
LIBRI SECVNDI.
|
i extrinfecæ amp;intrinfecæbo-___/ nttatiî monetarum poteftate. j De ratione temporis contraécus amp;nbsp;folutionis,fecundùm diuerßtatcm intrinfeciamp; extrinfeci valoris monetarum. 5 Poflintneparteshincindè conucni* re de certo, fiue intrinfeco, bue ex, trinfeco valore,autmonetæaliquo genere perfoluendo ? ^ Conuentio fafta dereddendis nu-mis in eadem materia, pondéré, amp;nbsp;curfujQuid operetur? j Species æftimata in obligationem dedufla,non difto, vt fiatfolutio in eadem fpecie,quid dicendum ? 6 Centum libræ in ducatis, vel alij? fpeciebusdatæ, quo paäo folutia fieri debeat ? 7 Centum libræ datas in ducatis, vt ducati ad fimilem ædimationem reddantur, deditoris commodum amp;nbsp;incommodum refpicit. 8 Centumlibræinducatisdatæ,vtin fimilibusfpeciebus reddantu r,aug-mentum amp;decrementum addebi-totem pertinet. ^ Thalleri mille communes in Phi-lippicis T halleris expofiti, vt in ijfdem fpeciebus reddantur. lo Verba,Moneræcurrentis tempore folutionis, iuxta diuerfitatem 4.quæftionum confèquenter expli cata. ii Speciesnóaeftimata expofita,addï-tis verbis,Monetæ currentis tempo re folutionis. n Species æHimata expofita, additis verbis,Monets currentis tempore folutionis, folutionis tempus infpl* cimus. |
ij Generis obligatio eófideratione® intrinfeci valoris excludir, amp;: teni' pusnon contraftus, fed folutionis refpicit,additis verbis,Monetjcur' rentis rem porc folutionis. 14 Verba fimpliciter prolata perflore-nos Colonicnfes monetç currentis, quo padoaccipienda. 15 Num vna pecunia folui pofüt pro alia. 16 Nü pro minuta pecunia lolui pol-fit groffa, amp;nbsp;qua liter in minutiori- ‘ bus numis folutio fiat. 17 An pro maffaaurea vel argeteafolui pofüt pecunia. 18 Delegatisin teftamétoquidfitftï-tuendum. ip Delegibusatqueftatutispecunijs-licuius mentionem facieniibus. 20 Aeftimatio monetæ ftatuto aliter faâa, quam vfu quotidiano rece-pta. 21 Diuerfitas loei contra(Susamp; folutionis in foluenda moneta. 22 In fententia amp;laudo; item Princi-pis refcripto ac gratia,cuius temporis ratio habenda, breuiter explb catum. 23 Deannuoredituperfoluendo. 24 In annuls præftationibus qualiter curratpræferiptio. 2y Debitumcontraßumaliquotthal lerorum Colonienfis pagamenti, boni argenti, amp;nbsp;iufti ponderis. 26 Demora, amp;quopaóloillamorofo fitnociua. 27 Dcfalfamoneta,amp;fallariJs, |
DE
-ocr page 249-16l
v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E M O N E T 1 S
ETRE NVMARIA
LIBER SECVNDVS.
|
THEMA C A P. 1. Ûeextrinfecæ amp;nbsp;intrinfecæbonitatis monetarum poteftate. SFM MilRM. Bii3i viri aliquando a fcopo aberrant, ^ntrinfeca moneta bonitoi in quibus con-f'^t. ixtrinfeca bonitos Moneta ma^isfubfiö-tialu. ^ecuniam non ta ex fubftantia quant qua titatemetmur. Vfus prtfiat materia inpecunijs. Monetamvilioremfoluendo debitor Ube-ratur. frinceps madans viliorem monetam pro prafiantiorirecipere, quid dicendum. ' ^dneeps potefi curfum moneta dare amp;nbsp;otdinare. Mtnoib^ fententia Molina fententt£ co-fsrmii. frincefs fitbditù damnum fua occafitne ihtum refardre tenetnr. Ititmfecm moneta valor extrinfecopr^ fiandor tudicatur. tl n Subßantiahamonetafunt dut. 1} Zygoßatarum ordinaùo quopacto inflitui débeat. t4 Moneta probain extrinfeco amp;nbsp;mtrinfeco valore debet conuenire. it Imamentum in htem in obligatione certes pecunia locumnonhabet. rt Extrinfeca bonttas pote fi fubfiantialis il«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 |
CAPVT I. BlVoniamin initio partisprié-Miris quidam de quæftionibus^ quibufdam dubijs , amp;tama* J pud veteres iurefconfultos, —^quam etiam modernos maxi-mecótrouerfis,nos dieluros poUiciti fu-mus , iccirco ordinisratio deincepspo-ftulare vldetur,de ijfdem breuemaliqué traiSatum fubijcere. Quöd ipfum eo facio lubentiusac pró ptius , quód animaduerterim fæpé, nee non ad naufeam vfque firn experfus, dodos t etiam amp;nbsp;infigncs viros, non folum in pratceptis monetalibus ,amp; adabdita ac fecreta hufusartis fpedantibus(quem errorem coniuendumacaequo animo fe-readum ducimus) verum in ijs etiam di-fcutiendis ac decidendis ,quæ ipfoiure conftant, amp;nbsp;communi DD. fuffragio funt recepta, hallucinatos, vti ex ijs quae fequencur,manifeftiffime,apparebit. Pofteaquam vcro bafis ac fundamentum quxftionum iftarumhodievtpluri-mum controuerfarum , partim in valore intrinfecoamp; extrinfeco monetarum cu-farum , partim etiam in temporis con-traftusacfolutionisdiuerfitate confiftit, ideo ab ijs explicandis exordium fume-mus, amp;nbsp;cófequenter ad traftationem amp;nbsp;decifionem quæftionum prçdiftarumtrî fitum faciemus. Quantumuis veroex communiDD. fententia,valoremintrinfecum fupra c. 7.in liga ac pondéré, hoc eft, in ipfafub-ftantiali qualitate,ac intenfa quantitate, Germanice , t^mßeban vnnö soviel)tz A j confi. |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA I6i confiAerc refle dixerimâgnorandum tarnen noneAjCarol.Moliii. piffim, maxime vero quacA.91.95. amp;nbsp;vltima contrari-urn omninOjCXtrinfecum videlicet valo rem monetarum maxime intrinfecum amp;nbsp;fubAantialem ene,afferere acque affir-mare.Cuius verba num, maiori. 696. hxc funt. 3 Publicat ait æAimatiofeu valor im-pofititiusamp; publicus pecunia: Anâefuin ptæ feu monetXjnon ell ipAusbonitas ex-trinfeca^vt vulgo putant, fed bonitas in-trinfeca.Patetquiaeuius eA propria,fpc-cifica, fubAantialis amp;nbsp;formalis bonitas amp;nbsp;elfentia, quæ dat cAe rei, qua fublata, publica videlicet approbatione renicta, neceAario deßnit eAe pecunia vel mone-ta,non fecas atquc fublata forma interit rei fubAantia. 1. lulianus. §. fi qiiisjlt.ad exhib. amp;Molin. maiorinumer.753.Non materia vel forma naturalis ipßus corporis monctæ, fed valor im po (ici tins eA forma amp;nbsp;fubAantia monetæ, in quantum videlicetmoneta,quæ etiam non eA corpus Phyficum,fed arrißciale,”i'“''i’^''“ ■’ ^uwssi,inquit AriAot.ljbr, 5.Ethic.hoc ip-fum ex textu.1.1,ff.de contr. empt. omni-^ no videtur fequi, in qua dicitur. Pecuni-amt non tarn ex fubAantia rei aut metal-lica,quam ex ipfa quantitate, hoc eft ex impofitione hominis exiAere::qu0d vult etiam AriAotel.i.Politicor. vbi pecuni-amobid primo fignatam fuiffe aßerit, quo itapublicocharadere impreAb, ab omni onere INI AuTpws, id eA commenfu-rationisamp; probationis Jiberi amp;certief-femus]. Hine idem Molinæus iafto illo funda-mentOjCtfi quidern fe impofititium ill urn valorem nobifeum , gratiæ dilciplmæ tantum,amp; ad eiiitandam omnem confu-Aonem,extrinfecum quoque mmeta: va lorem dicere ac nominate non detreftet, attamen omnia fere ea qua: DD. communiter ad intrinfecum materialem amp;nbsp;lub-Aantialem referunt, ipfe extrinfeco va-lori aßeribereatque impucare,pluribus amp;nbsp;exquißtisjargumentis dodliffime atq; exa(A'iffime,quöd fateri cogimur, eß cd* natus. |
. Quotfaciunt amp;nbsp;illaqux DD. paf^® de quotidiano vfu numorum , eunde®' que potius quam materiam quornodoC“'' que preciofam, quoties de pecunia pro* prie accepta agitur , in confideratiom : effedebereAatuut,Panorm. alijqueßff 1 ad c.quanto de iureiuran.Oldrad.qu^f', I i68.ad primam.colum. 1. Ad tertiani.itit) i quxAionem,quaquxritur vtrum in alh' matione pecunia: Turonenf. haberiÜc- r beat refpedius ad vtilitacemintrinfecaW i vel extrinfecam , etßmulti dicerenG?^ t intrinfecam debere haberi relpeAn®» 1 probabilius tarnen videtur, fi Turoneirf ' iecundum communem vfumamp; locicon-luetudincm xAimentur. l.A ita Adgiulló' rem. ff’, de fideiuAquot;. amp;quæibideniapmi Oldrad.iequuncur.Inde etiam Molin, in fine quæliion. 99. infert ira. Quanqua® 1 de iure ßue plus , ßue minusargentin'* L fit,non referat,modo publica, proba,® 1 légitimamonctafit. Quando igiturdo 1 publico, vel per cum penes quem ell po* teAas amp;nbsp;adminiAratio Reipub. Aatmiut modus minor materia: in pecunia (mo- ■ netarij pedem nominant ) quam ante» vel olim fucratin vfu,leruataeadeiïiin-dicatura feu valore extrinfeco , liocip- ■ lumcurandum non elfe, idem explicit Molin, numer. 704, ex fententia Fabriad ■ Anth.hoc nifi.C.de folut. amp;nbsp;pulclAèM . 806.in fine. Nos autein loquimur, inquit, quando numihabent pondus amp;nbsp;qualitatem ma-terne ex publico compado, amp;nbsp;comniuW vfu nunc definitainamp;rcquifitam , amp;fe funt veri amp;nbsp;Icgitimi nunii, cciamfi'««^ • pore antique ante publicam deniinutió' • nem moneta: non fuiAcnt legicimi, fu® ■ tarnen hodie ; ergo æque poffuntnnnc lolui, ficut tempore antiquo antiquik-gitiminumi. vrofequitur idipfumde’ inceps numer.807.amp; numcr.813. vidceii' am hac de re Henning. Godenf.confil.io Ord.77.^numer,3. amp;nbsp;l.fin..de veter, nuffl. pot.libr.il. Albert.Brun.i.part, numer.’' |
|
R. BVDELÏI LIBER SECVNDVS. , perglofT. in e. quis ignorât. 51. qna:ft.lt;).8f ' inc.eijciens.88. diftind. In quibuslocis dicitur. Quöd fi primo currebatfortior, amp;nbsp;poftca moneta vilior, idquemanda-toPrincipiSj foluendo viJiorem libera-bor. Qubdipfum in terminis , amp;nbsp;quidem exprefliusprofecutus eftFaber in d. Au thent. Hocnifi.amp;in princip.in Infticiit. quibusmodus'toH.obliga. Qiiæritita.Si mecumcontraxifti tempore fortismone-tï^quam forte Rcx mutauic, amp;nbsp;pro ea facit currerealiam minus fortem,nunquid foluendohanc minusfortem, liberabe-■ ris?yidctur dicendum quod non ,fcd debet foluere in tali valore, ficut erac tempore contraftus. perc.olim.decenf. l.in 7 lege, ff.de contr. empt.t Credo,inquit, quodfi Princeps decreuit vlcimam habe-^?pro prima curfum, quamuis in valore ^tdebilitata,quöd debitorliberabitur foluendo illam, fi fe obligauit ad folidos vel libras, fecus fi ad certum genus mo-netæ amp;nbsp;valorem. Certum eft enim quod Princepshabet poteftatcmintalibus,amp; adipfumpertinet, daret curfum amp;nbsp;valorem monetæ perl.i.C.de falf.mon. di-xifiipra in prior, par. cap. $. fatisautem condituit, ex quo ordinat, quod ix.de-natij valeantfolidum,amp; lo.folidi illius raqnctæ libram, amp;nbsp;ei dat curfum pro légitima. •Addit etiam ad did. Auth.Faber.quód curiaFranciæ confueuit ftatuere amp;nbsp;tenere,quod quando Rex monetam débilitât, recipitur pro fortiori, fed quando fortificat (quodmode tam in Gallij\qu3 apud noftratespiaculum videretur) habet refpedum ad tempus contradus. Vide Guid. Papæ, quæftion. 495. amp;nbsp;Specul, defolution.amp; obligation.§. nunc alia,a-literfentientcs.amp;Boerium decif.317.n11 mer.O. quæftionem hancde principijir lapoteftatein vtramqj partem compro' 'bantem,licètpraemiflam inferatcommu' niorem, HancRomani,Geminiani Molinæiamp; tabri,licet contra communem, fententi- |
ï«3 am landatatquefequiturpluribusamp; ve-gentibus rationibus amp;nbsp;addudis argu-menrix,abfolutæ eruditionis Vir lacob. Menoch.inegregio fuoamp;prolixoconfi, 49.pro Magnifico viroamp; lureconfulto D. Anton. Cerudo Montifrcgalenfi vrbis Cefennae prxfedo exarato amp;nbsp;confcri-pto,vbi ita inter estera refert. Forma Sc fubftantia monets , in quantum moneta eft,non ipfa eft materia, fed valor impo-fitirius.Et ideo quslibet moneta,in quan turn monetaeft,non deducitur in contra dum aliamuedifpofitionem, nifi fub ra-tionevaloristunccurrentis. Et ergo nia-gis refpedu curfus quam materiseftcó-iiderabi!is,per DD.ibidem allegat. Ab eo non dilTentit Arr.Pinell.adRubri.i.part. derefcin. vendit.num.7.cap.3. amp;aprinc. num.is. Demum Alber. Brun. non proeul ab i-nirio fui tradat. de Monet. cum tali modél amine falls hac de re loquitur. Quod fi Princeps caufaaliqua ita vrgente, forte propter bellum amp;nbsp;guerram mutât valorem monetæ , quod teneatur fiibditis ^^ fuisteaoccafione damnum illstum fuo tempore refarcire,per Hoftien.in riru.de cenf.§.ex quibus in princip.amp;.’ And. del-fern.in ritu.quæ fint regal.in prin. 9. col, DD.ad d.c.quanro ex.de lureiur. Hadenus pro prœeminentia valoris monetarum extrinfeci qu.sdam adduxi-mus, Buncetiambreuitcrdeintrinfcco valore ex communi DD.fenrentia nónul-1a proferenda funt , vc ita vtriufque fpe-ciei narnrainueftigata amp;oboculos poff-ta , quid proprie de ijfdem ftatuendum fit, commodiusconfequi valeamus. Qualitatem itaqucacquantitatem nu-morum t hoceft materis fiiieaures, fine argentes preciofitatem amp;nbsp;pondus atten-di, ac forma illa extrinfeca fiue exterio-ri amp;indicafuramufrispartibusprsftatt-tioré eire,atteftanturDodores om nes amp;nbsp;torus quad mudiis loquitur. Vt.n.in maf fis ipfis amp;prope rebus onTnibus,quö funt purioris materiel amp;póderoiïoris, eo plu ris sftimatur,eodem modo amp;nbsp;in ipfis ntr-mis ©bferuacur, vt quo ad puritatem amp;nbsp;fimpli- |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 1^4 fîmplicifatem intrinfecæ bonitatis ma-gismagifqueacceduntjco iudicantur,ec-iam funtreuera, melioresamp; præHantiô-res. hoc ipfumfupraexijsquæcap. 8.de Iig3amp;preciofitateauriamp; argenti , nec non de pondère eorundem protulimus, abunde fatis clucet:tum etiam ex ipfis iuris apertis textibus indubitanter euinci-tur,per allegat.l.i.amp; i.C.de vet.nunj.po-teft.libr.ii.cuius verba etiam fupra relata, hæc funt, Solidos veterumprincipum veneracioneformatos,itatradi ac iulci-piabementibus amp;nbsp;diftrahentibusiube-mus,vt nihilomnino refragationisoria-tur, modo vt debiti pôderis fînt amp;nbsp;fpe-cici probæ fcituris vniuerfis qui aliter ix fecerint, haud leuiter infe vindicâdum, quo in loco duo ilia tanquam t fubftan-tialia requifita iureconfultus tantummo do,ligam videlicet amp;nbsp;pondusfollicite vrget. Hinc etiam Imper.in l.x.de ponij der.C.libr. lo, in fingulis ciuitatibus Zy-godatam condituendum t ordinauit,cu-ius fide atque indudria omnes nu mom m fpeciesprobarentur atque examinaren-tur, quemadmodum hocipfumin omnibus Regnis , præcipue-vero in Imperio Romano ac circulisomnibus ordinatum edememinifupra, facitquec.olimamp;c. cum Canonicisextr.decenfib. d. c.quanto.amp;1.creditor.fF.de folution. multaque alialoca.fecundumcommunem DD. in-telleiSum. Attedatur ipfemet quoque Molinaeus non vnoin loco,maximè veronumer.75r. amp;confequenter. Vbiinteralia prohic parte fic loquitur-Vti in cæteris omnibus non licet rem vitiofam vel deteriorem cfFcdlam foluere , ita nec pecuniam fal-tem notabiliter intrinfecus deteriora-tam. Huius claffisfunt Doólores illi,qui to ti in eo funt occupati,vt principibus per fuadeant prædarc amp;nbsp;omnino neceffari-umvideri, vt ex puroputo duroat.que argen to num i percutiantur,per idiufmo di medium multis abufibus adremmo-neta riatn fpedantibus amp;nbsp;falfitatibus fuc curriac fubueniri poffe, Sc nonaliKfi ' exidimantes, de quo punfto latiushbr*' priori cap. xi. ed traftatum, quæ hicnon repetimus. |
Atque ita vtriufque membri valor'* videlicetintrinfeciamp;extrinfecipotefti' gt;nbsp;te denudata,apparet ad pecuniarumfub' dantiam amp;nbsp;ede, vtrumqueex aquopt'', tinereamp;referrendum effe. NamtvtiO' da amp;nbsp;légitima moneta dici poffer, nol fufficiet bonitas ipfius materiæ naturalquot; amp;nbsp;intrinfecæ, verum etiam fummope'® requiritur, vteadem iudis,perpetuiS)J'' quafipræiudicatisfinibus publicefitdC' finita,cer.tam,vniformem,ac dabilemï' dimationem amp;nbsp;curfum, vfumuefundin' f nis perpetuum recipiens,per allegat.lf C.de vet.num.poted.ii.lib. locumque habere ne-ia in Obligationen! eft Hinc t iuris cd, quód iuramentura iquot; litem denegatur, queat, vbi pectin dedmda. Edenimcerta numoruniïlquot;' matio,in ijfdemqueob nimiam fimilim' dinem,non cadit affeidio, vt deciditVl' pian.in l.numis,fF. dein lit.iur.qtiacverba cauillaturCorraf. in Mifcel.ó.capJ’ Adde lacob,Menoch.de Arbit. lud. cafo X07. in princip. facit, l.i. fF.decondiid.tr'' tic.in qua lege dicittir, quód pecunianu-merata femper fit certa , amp;nbsp;idcoadiont triticaria’,quaaliasresomnes, fiuepoO' dere,fïue menfura condent,amp; fiue mobi' les fiue foli fint, petuntur, peti nequeati quæ etiam per Molin.quæd.9x. fufius eJ' plicantur. Non ergo incommode,ex ijs,quæprÇ' cedui t, infertur , quód etfi intrinfecus valor in numis,quoadipfam materiani) fit maxime fubdantialis, tarnen vtriufi|gt; bonitatispecuniæ,tamextrfnfecæquant intrinfecæ ( quatenus proprie pecunia dicituriuxtad. 1.1. ) rationemamp;confi' derationem fummam adhibendam fort' ||| Quofenfu atque intelle(du,t amp;nbsp;extrinfe-ca illa bonitas non inique confubHaii' , tialis vocabitur,Iicèt vt dilt;dum,Moli; : næus, Faber , Menochius amp;nbsp;paucial') extrin- |
R.BVDELII LU «xtrinfecæbonitatiin hoc pluSjquam in-trinfecæ afTeribantj omnemque fiiam in-tentionem,contra DD. communein fen^ tentiam,ineo fundent, acmuniant, de j^uibus Icqucturfu Eus infrà fuis locis.
Thema Cap. IL
Deratione temporis contraétus amp;nbsp;fo-lutionis,' fecundum diuerlîcatem in-/ trinfeciamp; extrinfeci valorisMu-netarum.
‘ JF M AI .4 R I A.
« Dï^euhas huius qiußionis maxima (en-fetur.
t Mediam viamingredi tutifimumfore.
3 nbsp;nbsp;nbsp;Exfaclo tut oritur.
^ Mmuspafim mueaiturfingularû.
^ Obli^Monemdtiphcemeffe.Generu, amp;nbsp;Spectei.
t DifiinHio pramifa à dollar lias recept a.
7 nbsp;nbsp;nbsp;Generis obligatio ad quamlibet fpeciem applicatur.
i Species o nine s mutaam Jjabentfundione refpeSugetieris.
p Slonetartim quaßiones a doel or thus ob-fur UK expltc ata txißunt.
« Gommant amp;nbsp;bemgmart DOfententia m-ßdenduni
Il Intrtnfeca bonitatis Regula (ommuniter recepta.
12 nbsp;nbsp;nbsp;Contraclus tempus quoad homtatemin-trinßcaminfpuiendum
13 nbsp;nbsp;nbsp;Regulapramifa omnugeneris obligation mbiu applitab lts
14 nbsp;nbsp;nbsp;Petunia mtrinfecus deteriorata,reite re-(ufaiur.
If ContraHus tempus mfpictendum commu-nishabet opinio.
it Itiamftn^lalexhoc veilt jdiUat tarnen naturalis ratio.
IJ Aitendendumhoc, dequovenfimilitera. äum ertditur.
1ER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSi
iS Pecunia débitaßndn extet,habetur ratio valons qui fait t empöre contrachu.
ip Régula pramiffa declaratio per exempta.
20 Bonitas pecunia extrinfeca explica-tur.
21 Extrinfeco de valore idem quod de in^ trinfeco iudteandum fecundum quof dam.
22 Doctores non femper fidehtercitan-tur.
2} Regula (^ conclußo maxima primal . communis in bowtate extrinfeca.
2a Deelaratur quoadfpeciem hoe ipfum.
2f Florenus vti fpecies in obUgatione , itd quoque vtfpecies perfotuendiu.
26 nbsp;nbsp;nbsp;Propria prudentie non mnitendum.
27 nbsp;nbsp;nbsp;Augmentum ér decrementum exterim eut profit velobßt.
2S Generisobltgatio in valere extrinfecoex plicatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^
2p In obligattonegcnerls per quamlibet fpe-ciemreitefitfolutio.
30 nbsp;nbsp;nbsp;Solutionis tempus in valere extrinfeco at» , tenditur.
31 nbsp;nbsp;nbsp;lllam'^ communem DD.fententiam ejfe, dteendum
32 nbsp;nbsp;nbsp;Extrinfect valoris mutationem non cura-dam,vbi hmitatto infignis 2.C0C.maxima fequitur.
33 nbsp;nbsp;nbsp;Valer monete große auHiis propter dete-riorationem, minutißimorum numorum, quid dteendum.
30- Intrirfeto valere in numis minutis mu-tato,trefit valor gr'farum monetär uni extrinfecusjér hoc cafu contrail us tempus attendendum.
33 APflimatio in grof s ér numis mïnutio-ribus debet efferetipretaér torrefpone dens
36 Impenfapluresincudendis minutioribus quamgrofis numis requiruntur.
57 Peiuniaaliainobligattone,aliatnfacuL ’ tatefeluendi.
-ocr page 254-|
DE MOlSTETlS Ef RE NVMARIA 16« ft Au^oritatei Tgt;D. tjao adtenipufcontra-ibis amp;nbsp;folutionis alfbabetict «rdtne re~ latA CAPVT II. ACerrime inter DD. Iuris de vtro-quecontraftus amp;nbsp;folutionis rein-pore dimicaturjquorum alij fetun dum illud dif/idcntes quæftiones dilfok uendas, alij vero iiixta folutionis tempus eafdem modcrandas cenfent. Itaque t hæc quæflio,ait loannes Regnaud.Aui-nienfisde Monet. noneft noua,fed antu quajikajmagna amp;nbsp;profunda. Et Molin, quacft.ioo.in initio fatetur liane quælbo-nem omnium huius wateria diflicilio-rem amp;nbsp;argumentofiorem effe, In cuius explicationc nos ita verfabimur,vt, 1 ad exemplum D.Imperat. in §. Cum in aliéna.Inftitot.de rer.di.uif.amp; Ç.pen. Inftito. Qu ibus ex. cauft'. mand, non lic.mediam viam ingredientes ( quamlaudantamp; fe-quunturlureconfulti in l.Si quid vendi-tor, ff. de atdil. edie. 1. r. amp;nbsp;i.§. fi quis tarnen, ff. Si quis caut. 1. Quintus in fine.ff. de ann.leg.l. legato generaliter.ff.de leg. 1.1. fiqirisargentuinin prineip. C.dedœ nat. 1. Antiqiii.ff.fi pars Iixredit. pet. l.fo-lcnt.§.fin.ff.de offic. pro-conf.Bartol.in X fi iadum. ff. de action, empt. ) nee non v-triufque temporis, pront faftorum fpe cieSjtexquibus obligationes oniuntur. l.fiex plagis. §. ia elmo .ff. adl. Aqnil.rc-quirere videbuntur , rationem h ab cotes,qnod communi DD. fuffragio appro-batum tntellexerimus, modo omnino ve ritati nonobuerfetur,lubenter amplefte mur atque feqncmirr. Carolus Molin.t hic aeîmodum efï fin-guIariSjVtmemini quoque ftipra cap.r. amp;aribt.NanTqujntunTuis ad tempuscon traélusvt plurimum refpiciat, facit ramen boei pfum alio fenfu acrefpedu Ion ge diuerfo.Vbi enim Doctores de intrin-feca monetarum bonitate, quat contra-Öustempore obfemabatur,l®quuntur, candemque attendeadaai voIunc,iamp;ïMo lin. extrinfeeam, qn» tentpofe eóntt* étus vfu rcceptacrat, fubintelligendant, amp;ad impofititium talcm valorem,qui to tempore obferuabatur in talibns recut-rendum, iuxta4ueeundem iudicanduW effe , contendit : omnes quatftionuni fpecids paffim co , neqincquam vero id intrinfecam ipfam bonitatem referenS. |
Hinc ita alibi. Irrfpicitur, ait,valor impofititiuseurrens tempore difpofiti* nisjfine co’otrafliis, fiue reftamtnti, qui* obligatio accepit fuam certitudinemdC limitationcm fecundum quid,qua!eSf qtianruiTi tempore difpofitionis, netel poftfado mutatur, 1. Rutilia,lf.decontr. cmpt.l,vxorem.§.teftamento,dc leg.,’.if' cum firn ilibus.quae AïZi« isantf inter le di* ferepaot. Prasfeiendum ergo hic efï,priufquaiii quid communiter bac derc ftatuendum fitjoftendaturjalram fpeciei, t aliamgeneris obligation-em, amp;nbsp;inter illaduodi-ferimen notabile conftituendum effe.' Speciei obligatio eft,qua; confiftit in nomine certæ fpeciei monctas,vtfiadhunc modum obligatio fitconcepta.Titiuste-uetu-r Caio foluercccntiitn tlialleroslm-pcriaTcSyVelaureosirrauro', veldncatos, vel Coronatostotidem , hæ appellatio-nescertas numorum fpecies defignant. Itaquecas certariim fpccieium ebligl-tionesrede vocamus. Getrerisveroilb dicitur,qua: non in certa monetaefpeejer fed in nomine quantitatis in genere confiftit amp;■ expeditur : vt quando emptor forte promißt-----lo.vcl—^loo-libras groftbrum , monetx Brabantier» aut Flandricæ, quemadmodum hodier-no die inter noftros Mercatores paffînt eft obuinm,confuetu'd'inequcreceptiim-Ita nafira lingua dicinrushnbcnpfuitW groff / amp;c. vel debitor exiftitfloreno* rnm Colontenfium,vel if bd^nut thal-lerorumcentum,fimpliciter pronuncil-torum aut lirailiter. Quam diftindioncm non meo cerff-bro excogitatam ant inncntam,vti mensl Biaquibufdam mibi aliquando,nec ft- |
|
R, BVDELII ÜBER SE€VNDVS. «elobiedumj fed ita inter optimos Seri piorcÿjamp;rcoinmiiniterquidenijreceptam atque vCtatara j apud illoseft indubita-lt; turn,qui eorundein dodtoriirn virorum fcripta j t traftatus amp;nbsp;confilia defuper cumaliquali attentionc vidcruntamp;le-.gerunt.Agnouit hanc Alb.Brun.Præfup. ï.vbi fummatini materiain monetariam, quadefe verbafafturuin pollicetur. nu-mer.5.profequHur.Aliqua«dOjait,cxpri-.mitur qiiod debeat fierifolutioincerta fpecie pecunia; ,amp; padumferuandume-fituliquando vcroamp; fexto non promit-titurcerta fpecies pecunia;, fed promit-tituf pecuniafubcertonomine vniuer-'faüvelcoHefliuOjquod in certafpccic ^ -tpecuniænonconfiilit,amp; qiiod applica-turad quamuisfpeciem pecuniæ, vt dici mus in floreno Mediolani,qiii valet, p. ^ folidos., ltaflorenuspra;mcnt. Brabanticus in-^ttMercatores muleis retro annis valuit, Ä^idhuc valet.A------—lo Hupheros Rrabanticos , amp;nbsp;thallerus communis fefqui talem florenum,atque itaftu-pheros.A-----—50 Menoch. in con-^l.49.nume.is.Similiter loquitür Brunus 'tïmiht.S.nume. n.Quodji nquit, in te! lige, nifrpmiffioeffet fafla in tali fpecie, quï non habet nomen amp;formam pecuniæ,fed eft nomen collcftiuum,quod ita ''detcriiiinationem habet in bona mone-’Mjffeut in debiliori,vt funt hbræ valen-^ès.io. folidos, tam fortis monetär, quam Mebilioris, quæ admoHim huienoftro propofitoconueniunt. Vide quoque eun dem partic.6.amp; pcrfeélius in fine limita. 10.8epertranfeurfum. Thallerusitaqiie cumadieftioc imperialis, loachimicus, Hollandi cus,fub fpecièi appcllatione,fi fimpliciter thaUerusefferatur,generis ippellatione venit amp;nbsp;continetur. |
Probatur deinceps per Molin. numcr. 1.05. In hunc moduin, pro negatiiia parte ( argumento ab abfurdo defumpto ) difputantem, Nono, ait, quia alias non .effet differentia inter obligationem ad jertamfpeciem monetär, 8e obligatum ad nieram quantitatem in gencre de qua-uis inoneta, quod eft abfurdum , Quia eft contra iu? in d.l. Paulus,amp; contra ra-tionem amp;nbsp;vfumconfuetum. Et alibi. Effet fatua quarftio, cu m non fit moheta le-gataincertafpeciemonetär,fed in quantitate generica, ab omnicertafpecie ab-ftrada, 8e fic neceffario t omnes fpecies monetär,recipiuntfunélionem fecundu • omnes,quod vnicum fufficiat. Hoc ipfum colligiturex conclufioni-bus per Didac.Couarr. ad §. vnic. c.7. de Mutat. Monct.relatis, 8e loann. Fabri.ad §.i.lnftitut. quibusjmod.tol. obl. amp;nbsp;Leo ninum. I. C. Et Duc. Gel. Cancel. con-fil.U.num.4. Hare de intrinfcco8e extrinfeco valo-re monetarum , de tem porc contradus 8efolutionis , deque generis acfpeciei obligationibus 8e diftinétionibus, fimi-libufque dodrinis volui paucis præmit-tere, Exeo quod quidam ex veteribus pluresautem exR.ecentioribus,harcaut omnino negligant,aut non debitomodo, ftudio,ac diligentia ad eaaduertant. Ic-circo ipfifemet multipliciterinuoluüf, diuerfimode fentiunt, confulunt, atque decidunt. 8e ita in inextricabileserrorü labyrinthosfxpecollabuntur. Quod ipfum notauit, 8e aliquotiesnó immerito caxauit atque reprarhendit, perfpicaçis ingenij 8e fingularis erudi-tionisvir, licet non ab omni parte bea-tus. Car. Molin. cuius verba hie libenter fubijeimus. t Multum,ait,confufe 8e perplexe lo- nbsp;^ quuntur DD. in hac materia, dum faepe inuolutisdiftindlionibus fuis,non fem-per aperiunt, de quo valore, intrinfeco vcl intrinfeco fingula membra diftindtio num fuarum intelligant.vt Henri.Bohic. 8e alij.in c.quanto de iureiur.Ec alibi.Ha ftcnus,3it,in his quarftionibus multu du-bitaruntDodores, tantoqj longiuserra ueruntSe intricauerunt,quanto partim falfis fundamentisinharrendo, partim di daaliorum perperam 8e pr»poftereac-cipiendo,partim return 8e fadorum cir-cûftantiasnegligentiusexpendendo,vni uerfam hanc, fadimagisqua iuris, ma-b 2 teriam. |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA léâ teriam jadeertas commentitias régulas aftringereconati funt. Ec quamuis Molinæus Laudéfi,Bruno, Curtio, Oldradoj alijfque paffim dodis hominibusjnotam iftaminiirere , reofq; iftiusfacere eofdemaperça fronce nita-tur^Recepeam enim commuhibusfuffra-gijsfencenciam impugn3C,faftidiCjacque rçijcic,fuamq;opinionem fingularé præ-fercacqueexcollir.Noftrarum tàmen par tium elfehaélenuscenfuimus, (ne hiiius. doftrincEjConfufioj 8c fumma inceicicu-do^ac cædium fuboriarur amp;fubfequacur) à recepea vericaciqueconfencahea, æqua ac benigniori fencencia neuriquam rece-dere. Yidendum ergo mine cQy quz fie communis dodorum de concraclus ac foluci-oniscempore,cain quoad inrrinfecii,quâ quoad excrinfecum Monetarum valorê, turn generisacfpeciei ob)igaciot'iem,fen tencia,Hanc ipfam duabusConcliifioni-bus maximis fubfequencibuSjpropriejVe rèac fineere, licccipfem et non-recipiac,. complexuseft Car. Moli n.in initioquç-flionis centefimæ amp;nbsp;vit imæ. Conclulio prima maxima. Il Omnes Veteres, ait,amp; Recen. tiores,amp; medij Dodores atq;,Scri ptores ( vno lohan. Fabroexce. pto)vna voce, vbique, fine legendo, bue repetendo, fiue in trada. tibnSjbue in Confilijs, teniierunr amp;nbsp;tenent,feinpec,amp; indindinde, fine debeatar pecunia in generc abftralt;ilo quantitatis, pura tot li. farae,vtpcr Oldra.quæft j^i.fiuecer. tafpeciesmonetae, puta milleau. rci,debereattendi amp;nbsp;exigi bonita teniintnnfecam,qux erat tempo ^ re contraftus, buc cuiufeunque difpofitionis. t Et cum plus fit quam communis, vclutpræiudk |
cata opinio,fuperfluum eft auS:lt;^ res citare. EAndern recenfet Molin. Sequide* perfeftiffime in ou^ftionc^g.nu.4' amp;nbsp;nu.j. quo leâorem remitto. Prædiftam etiam de intrinfeco valorc Monetaruinfentenciamcommunein p^’ iïm refert Alb-Brun.maximè vero Hatim ab initio primæ part. Idque ex mentt multorum quosibidem allegat, Ulaniqi condufionem procedere affirmât ,t et qiiacunqj caufla fit debicum foluendinUj fine ex contractu,fiue ex teflamento/uf ex ludicistaxatione. Ec Jicetpecuniano fit in obligationc vel folutione,fed in b' lemnitate, vt cum dicimus, non valefC donationem excedentem quingentosan-reos abfque infinuatione , VeniteniM amp;nbsp;eft fumma taxanda fecunefum tempiu difpofitionis,perSalicet.in 1. Illud C.dt Sacro.Ecc.Ethabesdeilloin confil.Cob leg.I’apie. pcrpluresaudioricatesftatiffl aprincipio.. Quodipfum Brun . per iS.dcclaratio-nesamp; ampliaciones profequitur, Etde obligatione generis, de qua fortedubi-tari poffit, babes a pud eundem déclaré. Viui.in Commun, opini. 184.per auflori-tates plures.Eandem communem refert. Didac.Couarr.dilt;ft.c.7.nume.i. quern vide. Et Corn.confil.109.Incip.Vifo punfto principali. libr.4.Si poft concraiSum,in-quit ,pecunia^fiat deterior in bonitate intrinfeca , etiam extrinfeca manenre, debetfoluiac reddi feeundumbonitate temporis contraäus,non folurionis,eti-amfinullamora eins,.qui reddit pecuni-am,interceffcrit.per Signor.confi.74.qnf ftio ralis eft.Stepb.Bertran.eO’nfil.pi.Vi-fisamp; diligenter.col.r. lib.i. Nicol.Mil.In fuo Reperr.verf.Pecupia.Anc. Rub.conf. r7.pra?fupponiïur. Et conf.48. Tir3qu.de Re t r. l i g. g fo ff. 1.8. n u. 17 - Commune b3ncquoq;’3ftruit D.Gail. ï.obf.73.It3,i'rrqu iens,fe habet communis opinio,Vt fcilicet valor monetæ confide landusSciafpiciendus fit atemporecó-tradius, |
|
R. EVDELII LIBER SECVNDVS. fraftuSjHon autem folutionis.Acide Cor-ïie.conlil.jn.volum.j. Je confil.i8i,volu. 2.Tenet idem Curt.de Monct.numc.?. Et newOj ait, dubitat, cj'uin femper pecunia fîtreddenda inbonitate intrinfeca, fi de ilia reperitur,fî verb non reperiatur, po-teû folui de noua, habita relatione ad æ-ftimationem pecuniæmiitiiatsf. lohan. quoque Regnau. Auenienf. de Monet, vbi ex profefTo banc quæftionein trafrädam fufcepit,ait,valoreni, qui fuie • tempore conrradus, vfqucadeó atten-dendiim, vt quamuis nihil de eo fit di-flilm,tacitè nihilominùs adumvidtri in-tercontrahenrcs,vtfecundum cum folii-if tio fiat.Et hoc multum^inquitjinratione euidenti,tetiamfi noneflet lex,hxcdi-ftaretipfaiuftitiaaatiiralis,qni reliquis omnibus in hocquaeftionis punéloeft a-^nimofior. Ideoque tacite per Molinæ.rc-prehenditur, quæft.ioo.in princip. Vide etiam Natt. confil.joi. pro communi. Et Nicol. Boer.deci faur.527.nume.b. Pliirc.s Loilores, refert, tenuerunt contrarium, qiiód folutio fieridebeat,habito reifre-öu ad valorem monetæ vel auri vel argent!, qui fuit tern pore con tradtus, fiuc illotemporeelTet fortior, fiuc debilior, vtvoluit Azo in fuis Broc.fub Rubric.An esdemmenfura vel monetadebeatur, amp;nbsp;cat. Cutadiungic audtoritaresabfq; numéro. Tuvideetiam Gabriel.lib.j.conclnf.r. j^ amp;Guid.Pap.qua?ft.493. Vbi ratione fub-iungiriftam : Debet attend!,ait,quod ve-rifimiliter eftaftum inter contrahenret, amp;nbsp;fecundum id debet iudicari, aliter fc-querecur,qu0d res,quç fuit vendita iufto precio, daretur pro minus iuflo precio. Ideö audiri non debet talis emptor in dc-trimentum vencTitoris. Atqueadiftum modum inCam.Imp. perDominosAfleirore''ypoft multam dif-patationem,dccifnm ac iudicatum fuilfe, teftaturD.Mynfinge.4.Obferu.i. Subiiin-gens, vt fi Petiæ, quæ funt in obligationé dcdudla:,ampliusnon reperirentur, tune 18 j recurrendum elfe ad valorem amp;nbsp;taxati-onemiuxta tempus contradus. Itaq;dc |
1^» pecunia current! amp;nbsp;vfitata folutio quidé fieri potcft,fed habito refpedu ad valoré intrinfecum,qui concradus temporeob-feruabatur. Sequitur Hoftien.lohan. Andre. Anton.de Butr. Cardin. Innocen.Pa-normit. amp;nbsp;Canoniftxcommuniter ad c, quanto,de !ureiuran.amp; c.olim.c.cumCa-non!cis,extr.de decim. Cuiadftipulatur his verbis nofter Molinar.Hoc etiam,inquit,fecundiim omnes (quod nota)volunt luraCanonica in di-discapitulis,quz omnesCanoniftat, ibi amp;nbsp;vbique intellligunt, vt non foliim in fumma femel foluenda,fed etiarn in pen-fionibusamp;obligationibusfucceffiuisde-beat fczlui pecunia, fccundùm æftimatio-nem incrinfecam (fic enim omninó ibidem lcgendum,nronextrinfecam, vtvul-garis habet ledio) quæ erat temporedif-pofitionis. Illam quoq; fententiam com-munem dicit Leoninus Duc.Gelr.Cancel lar.confil. p. circa princip.Iicèt pro contraria non nihil vrgeat. tHanc rem,quoad intrinfeci valoris elucidiorem explicationem , ego in gra-tiam luniorum hoe padodeclaro : Obli* gatio fortè contrada erat anno (444. au-rcorum inauro mille, quo tempore con-tinebat puri auri marca ralium florenoru A------—lÿ.Carad. Eteorundem feptuaginta pendebant quoque marcam vnam Colonien. Hodie fortè folutio feu reluitio talium aureorum in aurovrge-tur; cumque conftet ex Ordinationeho-dierna die reccpta,quód tam extrinfecus valor , quam intrinfecus fit deminutuS nonnihil, cùm,vrdix! fuprà, contineant auri puri A-----181 Car. amp;nbsp;71 .marei pendant. Iccirco fecundùm traditam à nobis conclufionem primamMaximam, crithabenda ratio-deminutionis ligæamp; ponderis,quàm fupplerc, creditoriqjfu-peraddere debitor cógetur, Eodem modo,fi'quondam percutieban tur thalleri vndccim denariorum argen-ti puri,quales adhuc,ltcèt rariores, con-fpiciuntur, modo veró ex decern denar. amp;nbsp;granis 16.fiant, vt habent Imperij Có-b 3 flitu- |
gt;7»
E MONETIS ET RE NV-MARIA
|
flitutioneSj amp;’pes Ordinarius in ijfdem praifcriptusjdefcdusillefecundiiiu com miineni ,amp; quani nos tuemur leutciui-am, quafi veriorem amp;nbsp;bcnigniorein, per debitorem erit fupplendus. Abhacquo-que nonrecedit Arnold.Bart,Do(Sor, in l.vinum,nuni.iz.amp; ij.fF.de rcb.credit, ci-tatque ibidem Cuiaciumjlongè aliterta-tr.en ca de re fentientem. Sicfiquondam cucurriflêt moneta in intrinfecovalore vilior,amp; modbcude-retur preciofior, hodiernum augmen-lum cederct commodo dcbitoris. Ratio eft^quod infpiciendum fît tempus con-traólus,amp;non folutionis. Hæc cadem etiam in obligationegenerica locum ha-bebunc. Exempli caula : Exiftit debitor florenorum Colonienfium ducento-rum,anno videlicet ij6é. vtque fieret corundem reftitutio forte anno 1589.pla-cuit. Experimur autem paffim numos pope omnes medio temport in intriufe-co valore deminutos,aut etiam augmen-tatos,(quod ficrarius)hocamp; incommo-diamp;commodi peiferrecogitur ipfedebitor,6c non creditor. Qux Aïolmx.om-ninó non recipitjquantum ad intrinfecu, fed quoad valorem extrinfecum, codcm diftinguitmodo, Hxede intrinfeco valore in compro-bationem amp;defenfionemcommunis fen tentiæ t fint produfla : nunc reiiquum cft, fimili brcuitate amp;nbsp;compendio, de extrinfeco monetarum valore recep-tam, communifufFragio,doftrinamape-rire. Et quantum ad illum attinet valorem, videoFrancifc.Curt.de monet. in prin-cip. numn. n. amp;nbsp;u. ac confequenter ex fententiaf vt ipferefert) A]berici,Baldi, amp;nbsp;aliorum,idem de extrinfeco, quod de intrinfeco valore diximus ftatuere, con-cludensin hunc modum. Ego indiftinólè teneo,in omni contradu, fiue locatio-nis, fiue mutui , fiue akerius contra-ÔUS, tempus contradus, etiam quantum ad bonitatem extrinfecam, infpi-ciendum. Ideoque variata æftimatio-nc, cenebitur debitor adillamxftima-tionem,quæ currebat tempore contfJ-(ftus, fecundiim Dodores ibidem alk-gatos. Et quos citat Gabriel, in ilk® fententiam libr.j. de fo]utio.amp; libérât« coneluf. t. tempus contradus, amp;nbsp;non folutionis in extrinfeco valore attenden-dum. |
tVerumego plane exiftimo, non vbi-que relatos in iftis locis Dodores fynce-rè citari, cùm magna eorum pars in conv munifententia refideat. Itaquereâèdi-xi paulô ante, in his amp;nbsp;firn ilibus Dolores admodum titubareamp; variare,amp;qugt; fi incertisfedibus vagari. Vti etiarn Landen. num. it. facere videtur, quantumuU tandem à communi præmentionata, amp;nbsp;ea, quæde extrinfeco valore fequitur, fententia, non recedat. Qux fecundu® Molins, i ta fe habet qua:ft.alleg.99.nunif. ó.maiori verb 743.Egregiam huiusRegU-Ix lim itationem vide infra cap,ij. CONCLVSIO SECVNDA MAXIMA. Cæterùm debonitateextrinfe-ca fentiunt Dodores, tempus no contradus, fine altcrius tiifpoïi.. tionis feuerdinarionis, fed folu, tionis attendi ; non curando dc augmento vel decremento, nifii* tempore moræ, pront adufqiW communis inualuit Dodoruni, vt ipfe ait,error. Etitaexplicat fe Panormitan.indiifb l.j.in fine.C.commun.de lega. Alcia.poib alios in if.l.cùm quid.fi cert.peta. HxciP le,8cc. * tDedaro hoe: Si certa fpecies eft in obligatione,putà,tenetur debitor poft lex menfes vel odo foluere centum Aureos in auro,amp; tunc tempore obligatio-nis contradx pluris vel minoris valebant Aurei in auro, quàm tempore folutionis , hoc augmentum vel decremeu-tum non curabitur,fed totum id in expo-n^ndO) |
R. BVDÉLII TIBEX SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;171
|
nencîo, amp;nbsp;reciplendo commodo vel îr-eominodo ereditoris amp;accipfentis cede-redébet. Atber.Briin. in fin. fui trada.de monet. limitarjo. Quando promifla e(b, habet,certa fpecies pecuniat, tune non curamos de bo-nitate extrinfeca. Idem paffim inculcat, vti etiam rfeeJar.j. Item *' Nicol.Boêr.quæft.J27.fequntusBaldum iri confil.jjp. incip. pundus qnæftionis tfttaüs. Iftrufmodi ponit exemplum ; Fueriintdati in dotem duo centum flore-niboni aiiri,amp; primo valebat florenus tre.î libras cum dimidia,pofte.i verb tem pore reftitutionis, s^alebat quatuor libras, amp;nbsp;quindecim folidos. Qu.Tritur cuius temporis ratio habebitur quoad t-jj ftimationem illam extrinfeeam ? Et dc-cidit, tqubd dosdebeat reddi amp;foliii in flerenis,quia ipfi floreni funtin ob-ligationc, amp;nbsp;corum bonitas intrinfe-tï non cft mutata , fed extrinfeca, feu valor amp;nbsp;aftimatio ipfiiis tantummodb. Qua Boérij amp;nbsp;coinmunrs decifio Moli-nao nimuj arrider, in princip. quardio. J7. vbi aperte CU ndem eda rd reprahen-dic. ^‘ Atque itaaccipio amp;nbsp;intelMgoCofta-Jium ad l.res in dotem. ff.de iure dot.amp; 1. enm quid.pofïBarto.S: alios.ff.fi certum petat.Item D.Gail.i. Obferuatio. 7j. Et Bidac.eouarr. in §.vnico, cap.7. namer. rybrita inquit: Quotie.s pecunia eo-lt;lcni pondéré amp;nbsp;materia manentibus , vel augetur, vel minuitur extrinfecus, quoad precium amp;nbsp;aftiinationem ea mu-tatio ante moramamp; nocet amp;nbsp;prodeft cre ditori,hoc cft, fatis erit, fi ei fpecies, qua in Obligationen! deduda, non atren-to augniento vel decremento eiufdem, folnatur. Hac,ait,conclufiocommunis eft,amp; probaturab his,qui proximam(de in-rrinfecovalore niniirùm)probaucre pau cis exceptis. Inter quos primas Carol. Molina.(propria; fua prudenriat confi-‘^ dens, contra didum t Salomonis Pro-nerbiorum ca. jgt;. amp;nbsp;c. ne innitaris, de conftitut.)tenet: cxiftimans in mutuo, dote,teftamento, coutradu emptionis |
amp; venditionrs(vbi nullum temporecó-trada obligationis fuberat periculü cre-bra mutationis variationisque fordida) minimè admittendam effe communem fententiam : immb mutationem pecu-ma, quoad bonitatem extrinfeeam ,no-cereamp; prodeffetetiamante moram ip- j^ fi creditori, vt communis habet ledio, qua mihi aliquando tenebras offu-dit. Et tune fenfus eftrSi Aiirei in auro va-luerunt tempore contradus 66. albos, 8c poftmodunr folutionis die adueniente, exponantur pro 70. albis, debitore hoc augmentum 4. alboruin deducente, hoc inconiinodi in obligatione fpecici per-feretcreditor, quemadmodum eeontra, fi anted valnerint 7o.alb. 8c folutioni* tempore tantum 66. hoc creditori com-modabit: ex quo fecundùm Molina.8{ paucos afreclas,cxtrinfecum valorem debitor vfqjad illum, qui erattemporecon ti adus,fnpplere teneatur. Verum egoomninb putarem', fi debitor! Iegatur,fenfu for e multbapeitioré^ ex quo pro commun! dixit anted, earn, variationem nocereSc prodeftecreditori: Ergo qua contra communem pugnar, qualiseft ifta qua pracedit, nocebit 8c proderit debitori. Sed parum laboran-dum eftdecontexru veiborum,modbgc-nuinu.sfenfushaberi poteft,fGilicetifte, qubd fecundùmMolina, debitof vt defe-dum,.quoad extrinfecum valorem, fup-plcre tenetur, ita 8c eodem modo ei augmentum deducere 8c defalcate principa-li forti licebit. A' quibus non difienrit Francifc.Cur-nnme.4. ab initio, demonet.in hac verba loqucns : Aut non mutatur pecunia, in bonitareintrinfeca, fed variatur afti-mario 8c valor ipfius , vt quia Duca-tu.s aureus, qui tune valebat.amp; experr-debatur pro 4. libris, 8c decern folidis,. fi huic ad aliquos menfes crefcat valor. 8caftimatio , quia^ forte valebit libras quinque, vel forte decrefcat ad 4'libras, amp;nbsp;in ifta bonitate,qua vocaturextrinfeca , non curamus nee infpicimu.s, nifi |
Ï7i
DE MONETIS ET RE NVMARTA
|
nifieotempore,quo cœpitefTe in mora, amp;in moraconlhtucus efl, per allegata ibidem. jg t Et ficquæ fit communis Dofto. fen-tentia,amp; quæ cótraeandé militct. quoad obligationem fpeciei, breuitereft expo-fitum,de quoinfrafuis locis latiùs. Dicendum igiturreftat nuncdeobli-gationc generica. Certum eft autem torn munem in obligatione generis fententi-am fupra relatam, hoe fenfu accipien-dam amp;nbsp;fubintelligendam e(ïe;VideIiter, cùm genus, puta,tot libræ Groflbrum,fine tot floreni, tot thalleri Colonienfis inonetæ,Flandricæ, aut ßrabantica;( qua: ex vi amp;nbsp;natura verborum,tum etiam lux-taquotidianumvfum,atque affiduam inter Mercatores obferuantiam (ad quae femper eft refpiciendum ) appellatione generis continentur ) in obligationem funt dedufta, tunc rede per quamlibet ^9 moneta?,non reprobæ autfalfç,fed tpro-bæamp; iuftæ, fpeciem, folutio fieri pote rit : arque ita manente intrinfeco amp;nbsp;(ub-ftanriali nobis valore integro amp;: faluo, non attenditur in quantum fpccie.s quæ-libet,putà Aurei in auro, Coronati, Ducati,Thalleri Imperiales,Floreni n.batz. 8e reliquat fortes creuerint autdecreue-rintcxtrinfecus. Nonenim funt de per fein obligatione, fed in facultate foluen _ di,fecundùm æftimationem iftam , quæ hodicjhoceft, folutionis tempore, v-fu feruatur, eftque recepta communiter. Atqueilludeft,quoddiximus,amp; nobis fepetendum eft fatpè, non tam con-iradus, quam folutioni.s tempus, vbi de extrinfeco monetarum valore agitprSe difceptatur,infpiciendum effe : quod vt-plurimùm in debitoris,ex quo rarius nu-morum fpecies decrefcunt (foret enim hoc quafi mir3culum)fed quafi magis ma gisqueaugentur,commodum vtilitatem-quevergit. Ita habet Bruniisdeclaratione lt;. poft-' quam de obligatione generis mutata bo-nitate intrinfeca,debere videlicet tempus contradus attendi, pratmifit, fequi- |
tut niox ; Vbi autem interueniflet miitJ-riobonitatis extrinfecæ folùm, vt qui^ remanente eadem liga amp;nbsp;pondere auri atque argenti in monetis, mutatus efe valor , non procederet hæc conclufoi •: qiiia attenderetur valor fecundiimtteni-pus folutionis,fecundum communem o- l pinionem Dodorum: quia in his qiiïd- S bentur in genere, vt in debitore librarü, 1 florenorum Sabaudiat ,amp; confiiniliuni) j régulaeft, Quodvariatioextrinfeciva- I loris infpicitur tempore folutionis, amp;nbsp;s eadem res debet reddi in genere, non at tenta variatione valoris extrinfecijfue ƒ ifta varieras tendat ad commodum debt-toris,fiiiccreditoris, per ßart.in d.l.cùni quid.Zabarel.in Clement.fibeneficium, in 14.quafft.de decim. vbi tandem, relatis opinionibus diuerfis,in illa relidetatque fubfiftit. Adde Francif.Areti.confil.ii.amp; amp; prxcit.Ioc.ßoer. nume.4. eadem ffP*' tentem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k Martin, verb Garrat.Laudenf etfi nu- I me.2ï.deMonetis,amp; confequentervarius 1 fit, fibique vix confier (quo morboBru- r num aliquando amp;nbsp;alios in hisdifficilio- , ribus monctæ quaffiionibus laborare,fupra attigi ) ramen huiccommuni fenten- gt;nbsp;tix pofimodum fubfcribit, Sc tempiisfo- ■ lutionis, quando non efimutataquah- ■ tas intrinfeca , attendendum dicit, per j Bald.in d.I.cum quid. Sc in l.fiquisar- | gentnm. C. de donatio. Millcaudorita-tes pro hac fentencia,quoad extrinfecum pecuniæ valorem, vide apud Gabriel.11' leg.tit.de folut.Sc liber.libr.3, concluf.t' Cui adde AEgid.Boff.in prax.crim.num.I verf in qua quafftione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot; Hic apud Dd. admodum notabile® video pofterioris conclufionis prçced li' mitationem,maximèSc quidem commU-niter rcceptam,qua dicitur,non lolutio-nis rempus, etiam quoad obligatione® genericam,fed tempus contradus attendendum effe, etiam rune, vbi nulla muti' tio bonitatis intrinfecx cip31iter,fed tantum, vt _ aliud. Itaqjhuius limitationis hancqU^' fiRegulam confticuunt: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Qufl- ! fuperucnitpriU-t f-gt; l n t nllO3ü |
|
R. EVDrirr liber secvndvs. Qiiotiefcunque valor t monctx anti-quægroCæjnon mutats in bonitate in-trinfeca, anäus fuit propter deteriorati-onein moncta?minutioris,magis xrofr, amp;nbsp;intrinfecus fatia: vilioris ?kdcbilio-ris. Ex quo detetioratio ilia ininoris pe cunis,vel in liga, vel in pondéré, fit amp;nbsp;exifiat can fa augendi valorem extrinfe-cunimaiorispecunix vel melioris,per-indeinfertmt habetur, amp;nbsp;iudicanduni e-rit, ac f valorgrofiamm monetanun in-trinfecusauftus fui (let. tSubeftenim cadem mutationis ratio, quoad valorem intrinfecum. Exempli gratia: Rotati aut albi fimplices,barzij ^^ autinedij, in intrinfeco valore funt de-minuti, quondam cnim erant tone de-nariorum feptem amp;; trinm,^ modoinue-niuntur fex, amp;nbsp;relpeâiuè zl. denar. Hincob iflam deteriorationem , quæ fi militer in pondéré conilitui poteR, in jlHsminutioribiis numis Aurci in auro, Tlialleri, amp;nbsp;relique maiorcs fortes aug-nicntum aiceperunt valoris cxtrinfeci, quiobidcreuit: Inferunt ergo Dodo.re-fpedum habendum ad illud augmétum, amp;nbsp;hocpropoi tionabiliter fore detrahen dum,non feeds ac fi ipfxmet fortes gran-diores intrinfecus treuerint. Ita tradie Bartol.in l.Pauliis.ff.de folut.circa fin.Sc in l.numis.ff.de in lir.iur. Et Gabriel.li-br.allega.j.de lolut.concluf.i.nume.ij.Sc concluf2.nume.7. Per Grat, in confil. n. collat.ó.verfic.quintómoueor.amp; confil. IJ.C0II.7. verfic.praeterea ilia opinio, vo-lum.i.amp;: con fil.14.colum.fin.ver fie.tertio retorquetur,eotkvolum.Arctin.d. confil. n.Oldrad.quaEft.249.Corn confil. 181.col. ij.lib.i.Alb.Brun.declar.o.concluf.i.nu-me.S.6.amp; limit.S.num.s. amp;nbsp;limit.10. in fi. Carol.Molinæ. quarftio. 90. ftatim ab initio ibi,Etfic cùm augmenrum. amp;nbsp;quæ-ftio.9é. nume. 3.amp; quæftio. 97. numcr.ij. amp;nbsp;14. Notabilis, ait, dctei ioratio intrinfeca minutiorismoneta’, neceffario^inducit augmentum xftimationis preciofioris monetx, manentis in eadem materia amp;nbsp;pondéré,nee dicitur augmentum valo- |
'71 ris ,fed æqualis commenfuratio amp;nbsp;pro-porcio,ad monetam deterioratam, tenet Crauet.confil.47. nume.6. incip.Carolus Alemandi. vb.i hanc infert communem, perDod.in d.l.cùm quid, fi eert.pet. Vide Menoch.confil.49.amp;copfil.4j.in print *^’P- Verum vtigrofla pecunia propterde-teriorationem minoris, vt dixi,aliquan-docrefcit,eodem modoctiam non raro propter excellens augmentum vel detri-mentum grofifarum crcfcitvel decrefcit pecunia minuta,atteftaturLauden.de mu ta.monc.nume.il. Etegoidem aliquando obferiiaui,licèc t recijrrocaac correfpó- jj densde iiire inter illa deberet effe seftk mario,vt tradit Brun.ac initionu.to. Iccircó à communibusRegu lis amp;con-clufionibusmaximis fupràpofitis,nóeft recedendum,nec temerè,nec facilè, maxime cùm maiores impenfat ac fumptus in conficiendis iftis minutioribus forti-bus,quam grandioribus requirantur. De jÄ quibus Brun prsecita.loc amp;nbsp;nume. amp;nbsp;per nos fuis locis copiofiùs traâabitur. Hate omniapulcherritnafunt ,ideoque vel in primis diligenter notanda. Pauci enim ex nollris penitius ad illa refpexerüt,ea-demquedebito modo examinarunt. Exfupràdedudis fundamentumquar-ftionum omnium multipliciter contro-uerfarum defumendum eft,vtiquoque decifio earundem. Semper enim ad illa tanquamad lesbiam Regulam colliman-dum, vt quæ pecunia feu moneta fitin t obligationc,amp; quæ in facilitate foluen-di,accuratiffim£ attendatur,quorum v- ' numdebitorem coarólat atqueconfirin-git ,altcrum eundem liberiorcm reddit. Hinc duplicem confideratienem femper habendam Brun, refert : Prima confiftit in valore pecuniç quæ promiffa eit in ob-ligaticfne, amp;nbsp;tune eins æfiimatio com-menfuranda eft ad tempus promiffionis, vt nimirum illa fumma præftetur pro-mi ffa: altera cenfideratio eft circa valorem pecuniæ,quæeft in facilitate fol-iiendi, amp;nbsp;non in obligatione præcisè vel promiffione, amp;nbsp;ifta debet folui fetiin-c dum |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 174 dùm curfuin amp;nbsp;valorem fuum proprium tempore folutionis. quod Jaciùs profe-quitur partie.5.in fin.Brunus. Huius rei gratia quoniam Dodores de intrinfeco valorefecundiim tempus con tradus, turn etiam de cxtrinfeco, iux-ta folutionis tempus confideiabili, di-uerfimodè loquuntur, confulunt atoue decidunt, vt fa;pè dixi : Iccircö in gra-tiam ftudioforum, amp;nbsp;ad fubleuandum ijs omnem laborem , placuit mihi ordine AlphabeticoDodores,amp; loca prarcipiia, inquibusde hacfatis intricata materia, videlicet de duobus contradus amp;nbsp;folutionis temporibus ac fimilibus ti adatum reperitur,fubijcere. A. 38 f Vide Alber.inl. vxori. §,vxori. ff.de legat.3. Et eundem Alber. amp;nbsp;Angel.in l. Paulus.ff.de folut. amp;in l.t. colum.penul. verfic. deindequxro.C.deiureeniphyt. amp;ad l.cum quid pleniffmè. ff. fi certum peta.Azo in Broccard.fuis, in materia de contrad.fub Rubric. Angel, in d.l. cum quid,circa fin.verficu.idem dicas.Et An ■ gel.in Summa,in verb.folutio, in i.con-duf. Andre.deIfem.colum.j. amp;nbsp;Afflid. num.15.amp; zo. tit.qux fint regal, in verbo, monetç,in vfib.feiid.Anton.de Butr.in e. cu.;n Canonicis, in i.norab.extr. de cenf. Anton.Rube.in coafil.17. præîiipponitur in fado.amp;con fïl.48. Aym.Crauet.49Xon ül.in 6. Vide Bartor.amp; Bald, in d. L Paulus.amp; Jarto.in l.Rutrlia Polla.ff decontrahen. f.'R^tio. eundem in kcinn certum. ff. de aur.^St a-igen.lega.Etin l.numis.ff. de in i»tem it’ii.iat fresin dotem.ff.deiuredo-tiuta.Bakf.iB'l.ilIud,colum.vltim.verfï-cuLv Irimö quçïo.C.de facrofand.Eccle. amp;in l.vltina.in princip.colum.i. verficu. item qu tï po. C, c o m m u n'.dc leg.i n 1. fi qui s argentum,,« p^ iH£ip.coluirr.a.vcrfi.con-amp;hii pauci funt dies.C.dc dona7.amp; con-fil. 99.quaïftioifla,libr.t.amp; confil. amp;qu.. vltimoeiiis libri, incip.in qtia-ftioneq’ia quaïritur.amp;coDfiL*65-.incip.fiip«reo,lf-br.i.amp; confikzij, incip.pundus quæûio nis taliseft,libr.5.Bertrand.inconfil.i^' in princip. amp;nbsp;confil.zói.colum.pen,vet* fic. ad fecundam quasfitum,in antiqu. vo-lum.i.amp; confil.ju. in princip. voluni. lt;• Boér. decif. 5x7. per totum. amp;nbsp;in Singut in fine,ibi,Mixta de contradibus. Ba* trien.ind.l.Paulus,de folutio. Bologn.io dida l. cura quid, numej5o.amp; 70.74.Bof' li.in prax.criminal.titul. de monet.Bartol.in l.vinum.lf.de rebus credit.nuiii.H' amp;nbsp;13. Borchold.in c.vnic.quæ fintRegaf num-58.B0hic.in d.c.quanto.Barthol.So cin.confil.d. |
Vide Cyn.in'l.minorum,irgt; ii.qiiafiio-verfic.reftat modö.C.quib.cauf.in integ-reftit. amp;nbsp;ind.l.fi quis argentum,dedona, C.Colledan.in c.quanto,de iureiurand-amp; in c.indicante,colum,i.verfï.quidfite-Öator,deteffamen. amp;nbsp;in c.01dradiis,cogt; lum.z.vcrfic.fed quam pecuniam,def91-ex. Corn.confïLz87.incip.in hacconfuï' tatione,colum.penult, verfic. deuenien' dum,vfquead finJibr.i-amp; confil.iXi.vifi» nonnullis,char.penult.colum.vlt.verfic rcflat vt deueniam, libr. z. amp;nbsp;confil. ijlde pluribus,colum.pcnulti. verfic. reftat vtdeueniamad dub;tat.amp; feq iib.j. Et late confiLïji.volum.5.Carol. Molin.quçH-9ó.cum tribusfequentibus. Coraf in Milt ellan.Iib.3.cap. ij.uu me.5.Curtius limi-con fila-i.n urn. 4.amp; confïf.i4 5.iiijin.49.vo-1-u m j. C a 1 ca n e.co nfi 1.14. i n ci p. Manfre-dus..amp; confil.fequen. vifo inlirumento, colura iz.verli.amp; proveradeclaratione. Crauet.cünlil.74.incip. Magni ficus D.Ca-rolus,num.6.Collal.indidta l.tùmqiiid-amp; in L res in dotem , ff. de iure do-tium. D. Vide Dynum in e.infpicimus,dereiir-dica.libr.ó.amp; in l.cùm quid. Decium ia l.a.Sjnutuidatio.ff.fi certum peta. Dida-cum Couar.cap.7.dc muta.monet.Dofio-rescommuniter in d-.l.eùm quid.amp;inl-vinum,in l.quod re.ff.fi cerr.peta. in c.o-lim.c.cum Canonicis,.ext.dc cenf.inClc naent.de decim- Vide |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. E- VideEmanucLSoarez rccept.fentent. iiïverb.folutiojnume.lj?. amp;nbsp;iu verb.mo-neta,num.ioi. F, VideFrancife.de Aretin.in d.l.quod te.amp; confil.ii.per totum, incip.proce dendunicft.amp; confiL»?. incip.diligen-tïr,coliiin. i.amp;: confiLiu. confideratisj colum i.Francifc.Marc.decif.i68. part. i. amp;nbsp;187.2.parc. amp;nbsp;26o.decif.cadem.2.amp; plu-ribusalijsinlocis. Fabian.de MonteSa-bin.in traâa.de emptio.amp; venditio. in f. quæft,princip.colum. 1.amp; 1. amp;nbsp;Francife. Hotonian.de rc numa.circa princ. G. vide Gaido. Pap. decif. Delphin. 49?. Guilhçlm.dcSufat.in qiiæft.fuis, char,8. glo(r.inc.qiiisignorac.j2.qiiæft.4. amp;nbsp;inc. tonquerente, ibi, Solidos, de offic. ordi-nar.Gabriel.concluf.i. Et confequenter fitiil.de foliic.amp; libérât. amp;'apud eundem aurores innumerabiles. Geminian.con-ül.ip. Gigas in tradia.de penf. quæll.98. num.4. Godefrid.ad d.l.cùm quid, de rebus crédit. H. Vide Hoftienf. in d. c. quanto. amp;nbsp;in Suniina,dccenf.§.ex quibus, vcrfîc.quid fi monetamutet.Hieronym.Grat.confil. *» nume. 50. amp;nbsp;confil.15. volum. 1. Hiero-“ym.Cagnol.deretraól.conuent.loquen-teni,inrepet.l.».in ji.quæft.C.de padt.in-terempt.amp; vendit. . L VideInnocent.Iohan.Andre.Immo.in d.c.quanto. amp;nbsp;in Clemenc.fina.de decim. lohan.Fabr.in §.i. Inftituc. cuibus mod. toll.oblig.amp; in Auchen.hocnifi.C.defo-luc. lafon in 1.2.colum.26. quæftio.36.C. deiiireemphyteu. Immo.in 1.in ratio-ne.§.diligencer.ff.ad legem Falcid.in d.l. qiiod tejfi cert.peca. lord. Bric, in cradl.de monec.quieft intertradla. lohan.Rayn. gt;pertocum. lolian.Andre.in tirii.deobli-gac.amp; folut.§.nunc aliquisjverfic.vltim. lohan.Aran.ia c.i.colum.i.verfic.vtriini |
autem,de iiidic.amp; in d.c.olim.c.cùm Ca’ nonicis. amp;nbsp;in d.c.quanto. lohan. Imbert, Rupel.in Enchirid.lur.Gall. in verb.mo-ncta.Iohan.Coraf.j.cap.ij. I“ Vide Laudenf.de monct. num.22. Lau- rent.Calcan.confil.iï.vifo inftrumento., M. Vide Marian.Soci.confil.6. incip.præ-didla confultatio,libr.i. amp;nbsp;confil.t98.pro fundamento, per totum , libr. 2. Match, de Affiidt. decif. Neapolita.90. hoe tempore. amp;nbsp;dccif. 194. filiusfamil. Mynfing. i.Obfcruat.Cent,4.Malfuer.in prax.titul. de folutio.colum. 1. verfic. item debitor. Matth.Colcr.in tradt.de procefl'.cxecut.t. cap.io. llatim ab initio. N. Vide Nicol.Mil.in repet.in verb.pecu-nia.Natt.confil.303. 0. VideOldrad.confil.13. cùmquaîflio.amp; confil.31.thema tale eft.amp; confil.tjo.Sc confil.i6S. ad primam quseftioncm,nu-me.3. P. vide Panormita.in d.c.quanto.amp; con-fil.ï6.coIum.i.volum.2.Petr.Ferrar.tituI. de form.libel.in adtio.hypothee, in ver-bo,rclaxandum iurepignoris,colum.r. verfic,quid ergo fi miffio.Petr.de Benin-ten.dccif.39.nume.i.amp; 49.num.2. Petr.Ia-co.tit.de cert.cond.ex gener.ftipul.Petr. de Anch.in d.l.quod te. amp;nbsp;in d.Clemen, final.de decim. Petr.de Bell.Perti. in d.l. in minorum.C.in quibuscauf. Pinel..in Rubr.par.i.cap.5.num.2t.amp;fequen.C.de refcind.vendit.Pileusquscft.79.incip.Ia-cob.Lucius,TitiusMœuia amp;c. amp;nbsp;quaeft. 30. Purpuratus in d.l.cùm quid,num. 162. amp;nbsp;163.verfic.ex praemiffis. Videquaeftionem hanede contradus 8e folutionis tempore,maxime veró de prafcrip.longi vellongiffimi temp.fadlse folutióijsdifcuffam 8edecifam in egregio quoda Cófil.Papié.Collegij celçber. amp;c. c 2 Quïftio |
’76 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
Quæftio ifta,amp;c. incipit.Conf.Baldi 499. Iib.i. Vide Rapha.Cuman.in dJ.Paulus.Ror man.in confil.tij. circa primum dubium. Rebuff.in l.i.nume.j.verfic.allegatur lex ifta.C.dc vete.niini.potcft. S. VideSpeciila.tit.de obligat.amp;r foliit.§. nuncaliqua,verfic.vlti.Stephan.Bertran. confîl.i68.ilJud eftcertumjlib.i.amp; confi. 26f.vifo thematc,in x.dubiojlib.i.amp; con-fil.ju.vifisSc diligenter. Socinum conCh 6.1ib.2.amp; in d.l.cùm quid. Signor. confil.. 74.incip.quxfriotalis proponitur.Stepii Beroiiun confil.312. T, VideTyraqueH. amp;nbsp;apud eundeniDo-ftorcs plures ex præinentionatis^de re-trad.dingn.§.i.glofi'.i8.num. 16. Tiberium Decian.in trada.crimin. tit.de falf. mon. criminejlib.7. V. Vide Vincent.Hercul.ad I.fî ita.fF.de aur.amp; arg.lcga. Viuiû.in commun.opin. in verb.Moneta. Z. Vide Zabarel.in d.Clemen, fî beneficr iim,dc deciin.Zaf.ad d.l.î. §.mutui datio-Aide reb.cred. Thema Cap. III. Pofsintne partes hincinde conuenire, de certo aliquo monetae genere, aut hoc vel illo intrinfeco, hueex-trinfeco valore perfol-uendo. SVMMARIA, t Contraitus ex caouentione le^em acci~ plant. £ Pailumde intrinfeeovelextrinfecovalo-reinitum,tiHmvateat ? ; Paeln priuatu ius publuunt nutari ne-quit. |
S Pecuniam facere confiâti priuatä dntt“ ^atum.
S L ctim certum, deaur.amp;ar^. leg.ff tXquot; plicatum.
to Poena marcarum per pecuniam curretel» afiimantur. ii Conuentioni de intrinfeco àquot; extrinfeci valore initofiandum.
CAPVT iir, EXplicatis quænionibus genf-ralioribus, amp;nbsp;ad omîtes paffimet-tenfiuisjteliquum eft ponöquafti-ones pluresfuper piindo MenetçfundJ-tas, fpeciatim examinare,acquiddeijf-dem flatuendum,amp; concludendiim Ft, iuxtadodrinas amp;diftinóHonts praniif-fasjcommuniterque receptas(quarenus abfque vlla abfurditate fieri pofsit) iósKirXöj, amp;omni femoca obfeurirate,ïf-fedionequepoftpofitajaperta fronte determinate. Regula eft muit is iuris tex tibus amp;Do-dorum aiidoritatibus corroborataifla: In omni videlicet contraduü genere pri-modiligenter efFe aduertendumjqiiid inter contrahentes placuerit, feu de quo inter illos conuentumexiftir. t Contradus enim ex coniientionele- 1 gern accipiiitj per Vip.in l.i.§.ficonuene-rit.fF.depofï.amp; in l.conrradus.J.femper in ftipiilationibus.fF.de regu.iur.Lexem-plo.fF.de adio.erapt. Bartol.in J.Paulus. ff.de folu t.Maria.Soci. Neap.confil.ój.in-cip.cùm in pratfenti cafu. Leonin.Cacel. Duc- |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVl. Duc.6eI.amp;r Zutph.confi.it.nuni.^.Tiraq. deverr.lign.Çjo.glof.i.num i. Si conftat, inquit,quidprincipaliter egerint côtra-henteSj illudcertè omnino eft fequen-dum.Einan.Soarez.Recept.Senté.in verb, Contraftus,num3o?.Couarr.Var.Refol. Jib.î.c.j.nii.ç.Schiirff.confî. 8r. Cent.j. Qiiin vero muleis modis côtingere po-teft , quodpada inita roburefFeôlumqi habere non poffint, fed pro irritis atque iniialidis fæpiffime habeantur, perl, pa-óla.C.de paft. I. Non dubium.C.de 11.1.Si ■vnus.S.Pafta.fF.depaftiSj.cum fimilibus, * Iccircot videndum anne iftiufmodi pa-ftainrerpartes hincinde deperfoluen-do velintrinfeco vel extrinfeco valore inita, deiure poffint fubfiilere, vel non poffint. Etquoniamjexijsjquatfupra à nobis propofita funt apparet,vfum monetæ pe-Cuniæque funftionem de publico eße, lurifquc noneftincerti, priuatorum pa-ftionibus ius publicum mutari non poHc perl.Ius publicum.ff. depaft. Confequi videtur , paftione contrahentium non obftante, fecundum communem curfurn amp;nbsp;indicaturam folutionem faciendam elfe. Præterea noßrorum non eft mutare propria auftoritatearftimationem mone iarum,cum hoc Principi amp;nbsp;Communita-ti,fecundum'illa quæ parte priorefunt 4 difla,fitreferuatum. Immomutansaut aliter,t quam de publico placuit,expen-dens,puuiri poteft. per l.i. amp;nbsp;i.C.de veto, nu.poteft.libr.it.Alb.Brun Limitat.S.nu-me.é.Necetiam poteft pecunia in difpo-ftionem trahi täquam mafl3,ex quo prohibitum eft illam pofte conflari aut cor-’ rumpi,etiam à veris dominis, Vtlhanc qusftionemtraftat Fabian, de Mont, de empt.amp; vendi.quafft.y.num.ii.per text.L i.C.deaur.publ. profeft.libr.io.vbi non licet monetam in maiTam redigere fine licentia, quod amp;nbsp;Theologi tenent in fo-roconfeientiæ. Et fie rem ad Principem, amp;nbsp;eumqui cudendæ monetæ poteftatem habet, pertinentem , priuatus deftruere non poteft,vt etiam domos amp;nbsp;edificia,ne vbrs ruinij deformetur. 1. Senatus. ff. de 177 |
Empt.amp; vend, facit illud Euangelij date igitur quæ funt Cæfaris Cæfari,amp;c. xj.q. 8.c.Si in mortem,cum c.feq.amp; in c.Ex par teextr.de Cleric. coniug. Ita etiam Con-ftitutionibus Imperialibus fubgrauiffi-mispoenisfancitum, amp;aurifabristantü-modofpeciali gratia permiffum eft,vt vi delicet pecuniam in maffam redigant, di xi fuprà.c. i8. par.i. Scd etficerta maffa velauri vel argenti in obligationem fit dcdufta,quin fecundum iura nemoobli-gabitur prçcisè ad ipfam maffam, fenaefti mationem aliquam prçfcriptam,fedlibe rabitur foluendo æftimationem fin qua-libet moneta vfuali amp;nbsp;currétè,per Lr. in fin.1.Cum certum.l.Cum aurum.§.Pro»n-de ff. de aur.amp; argerr. leg.l.Si quis argentum, inprinc.C.dedonat. Ergoeoetiam cafu idem quod in præcedentibus eft fta-tuendum. Sed his alijfque non obftantibus,di-cédum eft paftiones iftiufmodi deintrin fecoamp; extrinfeco monetarum valore,de iure valereac fiibfifterc.Nec multam vr-gent argumenta priora de iure publico amp;æftimationealiqua numorumperfolu enda. In hoe enim nee iuri publico, mul-to minus auftoritaci legum allegatarum prxiudicatur, neque obligaturdebitor, vt monetam fecundum valorem prçferi-ptum fine intrinfecum, fine extrinfecum fabricari procurer, fed tantummodo mo dus foluendi præfcribiturac prçmonftra tur,fecundum quem folutio in futurum, rationeamp; æftimatione habita currentis, ad illam aliam moneta, fieri poffir, quod nihil plane habet inconuenientiæ. Quod ad alterum argumentû attinet, videlicet quando maffa auri vel'argenti mutuo data, vel depofita, vel cómodata eft,quod co cafu ad æftimationem fit vc-niendum, non cum habet intelleftum, meo iudicio. quafi quis non poffit obliga ri prçcifead maffam aliquam aurearn vel argenream ,feu etiam certum quoddam pondus, quod legibus t fatis eft definitii. 7 l.Qiiid tarnen.ff. decontr.empt.l.Si cum aurum.ff.de verbor. obligat. Sed quando certæ quantitatis maffa in geiicredcbe-c j tur |
i
\
-ocr page 266-|
178 tur fimpliciterytunc non cenfetur præci-leaôhim , vt ipfa materia perloluatur, fed placuic æftimationem fufficere. Ica intelliguntur leges fupra alJeg. fit in d.I. J Cum certum ilia dirtindio videtur ex-prefla. t Videlicet fi materia argent! fit Ïegatajquod foluatur argentum, fin veto fimpliciter fit argentum legatum, quod foluatur precium præfentis tempons^de quolatiusinfrà. Et hoc non rarum, fed admodum fre quensefi inter mercatores, quinegoti-antur circa aurum amp;nbsp;argentum. Nam non fatisfieret eis, nifi per materiam argent!. Cæterum vbi fimpliciter mentio fit argent! fub pondéré, hic cæteris pari-9 buîjlufficitfoluercpccuuiam ctiamære contaminat3m,t dummodofoluatur pre cium amp;nbsp;ædimatio præfentis tempons, hoc eft iuxtaæftimationem pro tempore currentem,vt DD.communiter fentiunr, per l.i.§.final, ff. de aur. amp;nbsp;argen, leg.vbi textuseft expreflus. Q^od cum legatur aurum amp;nbsp;argentum , loin! poifit quantitas, amp;nbsp;hxrestaliter foluendo, iplo iure liberabitur.perl,Tit!æamp; ibidem glolf. pulchra. ff.d.tit.Sic in donatione in d.I.fi quis argentum ftatuit Imperator pro maffavel pondéré,foluendam efieæfti-niationera,quæ in loco frequentatur.Eo-demfenfu verba accipiuntur pofitainl. î. C. de conft. pec. Omnes res in pecuni-am poffe conuerti.Ncuizan.in fylu.nupt. titul.4.num.iii.amp;ficintelligimus l.am-pliorem in §.final. C.de appellat, vbi fit 10 inentio A-----------------60. libra-rum auri. Itaetiam pœnætImperiales hodie marcarum appellatione compre-lienduntur,amp; funt tarnen pecuniariæ.Vt habetiZafius quoque ad diót.l.i.ft’.fi eert, pet.amp; Molin.quatlhioo.cir.finem. Sequitur ergo conueniri inter contra-hentes pofte, de quo valore, fiueintrin-feco fine extrinfeco folutio fieri debeat, quod fummam habet rationem.Laudenf. nu.abinitio.ii.vcrfic.prædida vera funt. Nifi, inquit,fpecifice aliter inter credi-torem amp;nbsp;debitorem fitconuentum,quh tune efiet feruanda ifta Conuentio, quoi notent pradicantes, quia primodebent attendereconuentionem partium in mo-netareddenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j DE MONETIS ETRE NVMARIA |
1 Quodmultisin locis affirmât nofler Brun.part.i6 amp;i7,amp; dic.limitat. S.vbü-ta dicit.fallit in pecunia declarata velz-ftimata ex conuentione vfqueà princi' pio , quiaattenditur declaratioamp;afti' matio à partibus fada.per Bartol.Paul.amp; alios ibidem alleg. Andr.de Ifem.titu.in vfibus feud.quæ fint regal.colum.U. verf. amp;nbsp;fic videtur. Vbi dicit quod negotiato-res dubitantes de augmento vel demi-nu tione pecunia;, folent expreffeepnue' nire de xftimatione pecunia; foluendz. Molin. quæftio. 97. numer. 21. vbi tam de obligatione,quæfitde fumma generali quantitatis, putadelibris centumred-dcndisin florenis fubeadcm atftiinatio-ne,quam de ea, qua; de certa fit monetz fpccie ,pùtài5o. aureis m auroredden-dis,fubtal! veltali æftimatione,loqui« tur.(^od ipfum quoque Molin.quinque argumentis confirmât,vtrique valonre-gulam illam applicans. Atque fic dodores fentire, fententi-aniqjillamcommiinicalculo, tamp;tamin lt;nbsp;foro,quam fcholis receptam efteattcila-tur, vti etiam facit Dida.Couarr.in con-clufi.7.cap.7-ad §. vnic. de mut. mon. cuius verba hæc funt. Quoties ab initioin contradu vel in alia quacunquedifpo-fitione, obmetum mutationismoncta-rum fit cautum de pecunia,fub certa z-ftimatione foluenda,ea paddo plane ier-uanda eric, nee mutatio numifniatum contrahentibus nocebit nee prodcrit, Textus elegans in l.penult.S.roancipia.ff. folut.inatrimo.quem.dos pet. Tiraqu.de retrad.Iign.d!d.§. lü. nume. 18.per ßarb. in con fil.19.incip. Clemen tiffiintim.libr. 3. Francifc. Ai et. conf 1.84.incip.diligenter coJum.vltim. Theffl» |
|
R.BVDELir LIBER. SECVNDVS. Thema Cap. 1111. Conuentió fada de reddendisnu-luis in eadem materia,pon-dere amp;nbsp;curfii.quid operetur? ^rjU5I .IRIX t Contientio in codent pondéré materia óquot; curfaferuada,Tenor entni obU^attonis di hStnter inj^iciendtes. ^ Bont auri,re3i ponder is, canei équot; b^n ex pre^lio. 3 A Eflimatiopradiclie verbis addita quid o-peretur. * Specie/ke on faüa aßtmatio redden-dai ^ Exemplum aliud in anreis in aura quo ad fondus,bgatn, amp;nbsp;curfum Exprefto eins quod talite ineß, condi tio-ron luris non mut at. 7 Verba aUquid debent eperari, Jlocfal-lit. ^ Etuchodefua propria natura contraHui inell. 9 AEflimatio- rei tradita venditionem fa» ut. ** ASioproempte competitreaflimatatra-dita,eAdemlt;^^ euidta. *' Minanspro debitore eontracommunem conclude. ^^ Pecunia indies au^etur ma^no Reip.Chrt fitanamalo. *3 Communis fententiapstiam, non aßima-tioneni con/tderandatn. ^4 Taxatie amp;nbsp;demonßratiueprolatavers ba diuerfimode accipiuntur. V Aeßimationem non femperfacere vendt-tionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, tb Comlufiofequittirpro communi. tp Intrinfeca mulatto contraSus tempus re-ßneit. |
t79 ti Mutationes monetär um crebracommu-nemfeut enttarn iuuant. ip Numerus numorum fape,amp; non valer in-ß’citur. 20 intrinficHs valorpotius quam extrinfecut confiderabtlis. at Difficihaquapulchra. CAPVT UIL EX ijs qui prxmittuntur fegintur, non folum non improbari hoc pa-' dum, fed pro-profieno amp;nbsp;adniodó vriïi reputariae haberi, quo Creditores fibi in omndn euentum prouident atque profpiciunt,de reddendis nempe ijfdem numis expofitis, int eademS: materia, i amp;nbsp;poBdcre,amp; curfu , ad quod iuxta con-nentionem fadam, tune debitor tenebi-turfecundum Hodienf. Panorm.loann. Andr. amp;nbsp;Anton.de Butr..in c.quanto.extra, de iure iur. Ioann. Aquil. c. j.in fine, de .Monet.Laud.numer.io. deMonct. Er, Brun.declar. i6. Hine ait Bald.in confiL J59. quodcauti ho-mihes futuraafpicicn-entes , facereconfueucrunt,taiiter fibi prouidendo. Ideoque tenor ob!ig.atio-nis femperdiligenter attendendus, per Boer.qua’ft.ion.jiz.nume. io.amp; Bald.con-fil.ir3. Idem operantur 'ærba ilia in contra-flu aliquo adhibita,vtputa. Titius rece-pitfe filixindotem datitrum milleflore-nos .bontauri ,amp; reflipondcris, Cunei amp;nbsp;legis,t tunc reftefolutio per Twiinn * fieri deberet in florenis boni auri amp;iu-fti ponderis, fie enim inter partes hhic indeexpreffe conuenit. difl. 1. femper in- fiipulationibus cum concordanti-bus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J Verumfiverba ita concipiantnr, da-bit filias in dotem mille amp;nbsp;quinquaginta fcuta auri,boni aurijamp;refli ponderis Do mini nofiri Francia: Regis, cum floribus lilij , vnoquolibet feuto computato amp;nbsp;exidente hr t valorc- t?.' folidorumy » fex |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA l8# fex denariorum monetæ cunentis, pro vtcafum format Bocr. allcg. dcc if. 317. tune maior difficultatis fubelt ratio. (Nâ abfqueeo,quodquidam inifta funtopi-nionc,licèt contra communern, vt puttt etiam quoad ipfum extrinfecum valorem, contraûus tempus infpiciendum cire,vtdixiex Curtio amp;.’ alijs, quorum e-tiam Bocr. in did. decif. fua recordatur, etiam ifla perplcxitas amp;nbsp;difficultas fub-oritur, quod videlicet certarum fpeci-crum fcutorum 1500.- in auro perfoiuen-dorum fit mentio, ex quo primo pro vna parte fequi videtur , tot t in fpecie fcu-ta perfoluendafore, fecundum illaquæ præcedunt, nee referte ereuerit vel tie-creuerit eorundem valor, quod non deberet elle in confideratione, E contrario veto pro altera parte , amp;nbsp;quidem vt plu-rimum’pro debitore , fubfequentia ilia verba facere vidétur, quibus taxatio feu valuatio fcutorum ad X7.folidos amp;nbsp;dena-rios fex eft fada. Ex quo fequeretur non tantum fcuta ilia quoad intrinfecum,verumeriamquo ad extrinfecum valorem in obligatione cfle,cum xqueprincipaliterde vtroque adum appareat. Et tunc ft valor feuti lit augmentatuscreueritque,fortead 30. feu jf.folidos, autcirciter,diccndumdebi-torem augmentum hoc deducere, amp;nbsp;forti imputare pofte.Atque itaex ncceffita teifta fequeretur abfeurdita.s, quod vel non numero tot fpecies , vcl non in ifta præferipta valuatione. 17. folidorumamp; fex denariorum foluerentur. 5 t Ponamus exemplum aliudjCoriCmi Ie tarnen priori, dicamufque venditam efie domum mille aureis in auro,boni iu ftiqueauri, amp;:requiliti ponderis,quorum aureorum liga eft i8|. Carad. amp;pondus,vt eorum yz marcam effici-ant , expendanturque communiter pro------yz. alb. vel ftupheris-----48. provtnunc æftimantur,amp; in commer-eijs curfum habent atque exponuntur. |
Contigit autem in termino, quofo-lutio fieri deberet,quod valor iureorinquot; iftorum inueniatur audus, forte expt'’' dibilis pro marcis 13. feu quod eft id®' 78. alb. vel ftupheror. jr. Quid diet' mus?tenebiturq; debitor iuxta prxlcP' ptummodumtot numero, millevidd*' cetaureos in auro, manente intrin.ftci ifta preciolitatCjde qua fupra, quo ad li' gam i8x. Caradat. amp;nbsp;quoad pondusiquot; marca7i. perfoluere? an vcroauginen' turn hoc6. alborum in quolibet aureoin auro licebitei deducere , amp;itatantum' modo aureos in auro A--ÿid-minus S. alb. numerate ? hocenimJ-dum inter partes vidctur,fecunduin ^ftf mationis modum in conuentioneni de* dudum. Vel conftituamus folutionis temp«* re valorem iftum per fex albos, feu quod idem eft marcam vnam limplicein,liu£ vt modocomputamus, ftupheros quatuor deminutum , cogeturne debitordefe* dtum talem fupplere,amp; mille aureisiu auro in conuentionem dedudis, adhuc 84.aureosin auro,odoalb.demptis,ad' iiingcre,fummamque. 1084. aureorumin auro demptis 8. alb. exponere? An veto fi numerum mille aureorum refunderc paratus fuerit debitor,audietur, eritque perfolutionem eorundem liberamp;fccu-rus? Hoc eft vtappofite Icribit Tiraqu-gloir.præcit.i8.§.'.n’.imer.i8. Si adiedus fueritaliquisvalor monetæ, vclutiCo-ronatorum adn. marcas taxatorutn. V-trum tunc idem dicendum fit, ac li hoci-pfumideft , æftimatio7s.alb.amp;inpræ-miffis coronatis 13.marcarum, adieftum non fuiiret,tanquam fciliceteiusexpref-fio,quod tacite incrat,nihil mutetcondi-tionem iuris?per 1. non rede. C. defide-iulf. amp;nbsp;1. Aliquando. If.decondit. à de-monftr. Nam quantumuis verba regulariter femper aliquid debeant operari. f Si quandoff. de leg. r. c. Si Papa, de priuig-in 6. D. Gail. lib. a. Obferuat. obferuat. 28. numer. 3.ilia tarnen régula fecundum DD. fallit,t quando aliquid expriinitur |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS, ex his,qux dependent à voluntate, vel fa-citèiulunt amp;nbsp;fitexpreffio exfuperabiin-danti,tuneenimVerba ilia nihiloperan-tur/ecundum Dominic.in d.c.fi Papa, amp;nbsp;efttext.in 1.3. fF.delega.i. Vide Socin.regu. 44o.incip. Verba aliquid. vbi decem po-nitlimitationes régula: iftius. Sicin finiilidicimusdeeuidionejde J quaetiamlinihildißum üt, nihilominus tarnen contraftui de t fua propria natura inefledicitur/enebiturquedeeadem ven ditor oninimodc),per l.non dubitatur, C. deeuicl.l.quæfitum,fF.dediftr30l.pignor. l.fiduo.§. fi quisiurauerit.i. amp;nbsp;ibi glolf ff.deiurciur.Et in l.ex empto,in princ. v-biBart,deaft.empt.amp; in l.vlti.ff.decond. cauf.Qat,amp; inj.i.in princ.derer. permut. Schurff,3.conf.24.amp; conf. ; i.Idem de mu tuorefert Angel.in princ.Infti.tit.quibus tnodisrecontrah.obliga. per l.cum quid, ff-dereb.cred.Tiber.Decian.refpon.j.vo ^uni,j,num.ii.amp; refp.iió.num.iS.voluin.^. voi num différât euiftio ex difpofitione débita ab ilia quç fit ex difpofitione homi nh ex fententia Pauli 1. C. ad 1. Imperato reni,§,fin.de adl.empt.tradfat,quern fipla cet,confule. An verb, habet dido loc.Tyraq. ea res ’ (prafcripta fpeciei taxatio ) faciet perpe-tuameiusmonetça’ftimationem,licet po-ffea valor immutetur , argumento eins quoddicitur,aïftimationem facere vendi-tionein,rem4ue ita çftimatam manere pe-nculoüue damno, vel lucro eins qui earn sceepit, hocéft debitorisjper l.i.Ç.æftima tarunijamp;§.a?ftimatas, C. de rei vxor. adi. amp;nbsp;inl.t.amp; ibidem Bart.fF.loca.amp; l.plerun que.§.fiantè,fF.deiur.dot.l.quoties, ff. de rei vxor.adio.amp; ibidem Doóf.Vbidicitur reenida,t competcre adionem exemp-to.Glolf.in 1. in rebus, in princ.in verbo, allimatï,amp; ibidem Dod.C.dido tit.Frâ-cifc.Crem.finguI.19. habebis, amp;nbsp;Hippoli-tusdeMarfil.fingu.69i.Arius Pinel. in rep. Rubr.debon.matern. C. Acciirf. in l.fi inter viriim.ibi.æftimatæ, amp;nbsp;ibi communi-terfcribentes,C.deiur.dot. Dod.etiam in l.adimatis, amp;nbsp;in Latflimatat, ff. foluc.ma-trimon.amp;c.Iafon m l.i.num. ij. C.de iure i8( |
emphyt.Mafcard. de probat, concluf. 6.9. in verbOjEmptio.Matth.Coler.in trad.de proceff.execut.?.p2rt.cap.9.nuin.4 8.Hanc mouet quaflionem dido loco Tyraq. fed nihil decidit,Leóforem remifliuc ad confilium Barbarij i9,incip.Clementifr.liö.j. amp;nbsp;Franc,Arct.conf.84.diligenter,col.vit. verf.venio igitur,remittens. Verùm Carol. Molinar, in quæflio. fua 97.Boerij dccifionem exadiffimè exami-nans,T pro amp;nbsp;contra debitorem, itaq; per 11 veneradum confilium Burdcgalenfe (cui. tempore lati arrefti Boerius,vt inquit,ip-lemet prçfuit)dcterminatum fuiffe cóclu dit, eundemque debitorem incafu præ-miflo fuperueniensaugmentum deducc-re polïe,quemadmodum alias, fi valor au leoru decreuerit, eüdem defedü fuppleni dû forecótendit. Et fic vtriufq; ertJiroris amp;debitoris,quoad commoduni amp;; incom niodum,ratione augment! vel decremen-ti fuperueniens,par ratio habebitur, licct debitorisconditio in hoe longè fit credi-toris tolerabilior.Crefcit t emm indiefqa inagisacmagis augmentum fumit mone-tarumin vniuerfum omnium arllimatio, magnocertè totius orbis malo amp;nbsp;damno nocentiffimo. Quare coinmunis efi Dodorum fententia, attefiante ipfo Carol. Molin, in fa-doriim fpeciebus præmentionatis, non curandam illam extrinfecam a:llimatio-nem,t feu valuationem fcutorum, feu au- ij reorum in auro,vel coronatorum fadam. Ratioeft confiderabilislixc,quod in ex-emplishisamp; fimilibus,iliaeælfimationes non tam taxatiuè,quàindemonflratii)è,amp; foliusdeclarationis gratia fint,dicantur-q .eadhibitæ,t Et iuris eft expreffi,qiiod ^ non tam ilia verba, quæ demonftrationis caufa adhibentur,quam principale cui ad hibentur,fit confidcrandum, vttraditSpe cul.tit.de pofitionib.verfi.il. quem fequi-tur Anton, de Butri. in c.i.dc plusperitio. Bartol. amp;nbsp;Bald, in I. fi cui. 1. §.fi à filio. de legat 1. Et pulchrc BartoI.in 1. vItim.§.Ti-tia,(Ï.deliber.legat.Et Alqxand.qui plura profcrt,in l.fi idem ciim codem. §. vnic.ff. deiurifdidio.omnium iudte. Felin. in c. d eau- |
|
1*1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DKM ONETIS fam qusUjin 4,coliim. de refcript. Ira hoc cafu dicendum ad differentiam forte par-' uoriim fcutornm,folidos binos,trefvec0 tinentiu ædimationem ralcm faßam.Nä habent qiioqj floreni quinq; ftufei ortiin ducatu amp;nbsp;Epifcopatu Leodie.vtapud iws hie floreni Colonien.44. alb. Ad differen-tiam iftorum minorum florenorum fortes grandioresefle ita taxatos. Vt in fimili ha betur apud Signor.de homod.in confi.74. colum .i.verfic. s. amp;nbsp;citât in iftam fentem tiam Paul, de Caftr. Alexand. amp;nbsp;moder-nos allcg.decif. Boerius ftatim ab initioj feeds verb dicendum erit, fi aliterex men re contrahentium conftare poflet, quo-femper diligentiffime erit refpiciendumj vt didum in principio capit. tertiOj nu-mer.i. Neque veto perpetuum hoc eftjde quo if paulóantè dixi, iftimatam rem t facere venditionemjCumtextusd. 1. fi inter vir. amp;nbsp;vxorem,deiuredotium. (acfimiles Ion gealiterdifponant,ac contrarium infe-. rant.Ibi enim in loc. prxeira. conuentum trat , quod fi matrimonium intra quin-quennij tépora quoquomodoeifetdiflo-)utumjfpeciesatliimatxdotidata:,precij» quibusa;ftimata:funt,redderentur,mani-feftum ell,habertextus,no’n precia fpeci-erum dari, fed ipfas fpecics debererefti-tui,amp; quxfequuntur, Boer, didadecifloi. numer.io.amp; fequent. Et Gremenf. fingul. d.e quo fupraiCouarru.Pradiquarliionum cap.28.num.».Et d.conclu f.Mafcard.qui i-ftius Regulx J quod xftimatio rei facerec venditionem j limitationes ponic j.quas vide apud eundem. 34 Pollquam t ergo fcutapromifTafoIui, vel in noflro exemple aurei, coronatijin Obligationen! dedudi , non funt mutata in fubflantia, feu bonitateeorum intrin-fcca, itatradi dehent, flue eorum valor fadus fuerir maior , flue vilior. Aymo Cra11ettaeonf.47.in fine,feciis fiin totum vel in parte ratione ligx aut ponderis fu-ilfetaureus,coronatus, fcutumve,ita in bonitate intrinfeca refj^edu efiTentix rc-probatum. 37 Tunc enim t habebitur refpedus ad |
ST RE NVMARIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* iliam xftimationcm in principio contai , dusfadam , d.l.fi inter virum.amp;itat«* t nent ibidem Cyn.Ioan.Fabr.Bartol.BaU; 1 Salicet. amp;nbsp;Alberic. de Kolar. necnoniLj pl u res. Atque hanc Dodorum comdiurtti* fententiam in cafu fcilicctprxmiflo,finît nos fine aureos propriè non eflexflinH” tos, fed demonftrationis gratia taxatoS) qiiocertiores effent contrahencesin teno-re obligationis, per.expreffionem intriii' feci valorisprarfigurato, adiuuantconlir-mantque,vtegoquidem exiftimo, variii I crebræamp; indefinentes, t quoad extfinle’ cum valorem,mutationcs, qusdediei® diem, vt dix i,intumelcunt,virefquecapt unt.Quibus irrepentibus fufficiet omn? nö,etiamper ipfumCaróliim Molin.ah' ’ as communi contrarium , currentem if' t lum valorem impofititium maxiini faci- l entern,amp; vigore iftius,. qui confrafliB temporefrequentabatur,quaftionespaf' ; fim contrariantes diffoluentem,t fufficit et inquamad numerum florenoruminob ligacionem produdonim folutiones fiO’ ri, nullo habito refpediiextrinfecivalo-ris,dequo videlicet valore dubitabatur, vti prxcedit,taxatiuene, an verb demon-ftratiuè,feu fignificatiue tanrùm valua-tiotaliterfiierit expreffe adhibita, quô‘ in poflerum feiretur, quid florenus,aureus in auro, feutum , amp;nbsp;rcliquæ fpeci« in obligationem dedudae, co contraflur tern pore valuer! nt.. Eft ergo hxc magis fadi amp;volunta-tisjVt Molinxus dicit in fimili numcr.riF quàm iuris quxftio,vt plu res alix, in qnî prxfumitcommunis fententia,t contrE,,q hentes potius ad intrinfecum valorem ' ex preffnm,quam extrinfecum fignifican* ueadhibitum,oculosdirexiffe amp;nbsp;refpe-xiffe.ldeoquefcuta,aureos in auro,Coro natos,amp; fi qnx fuerint alix fpecies, tah-ter vt fuprà nominatx, in confidcratione atque obligatione permanere. Qua:on? niaabijs qux fequentur, lueem accipi' ent. Suntenimrevera hxcdiffici!ia,nec paffim obuia,aut ab alijs cam dare amp;nbsp;«^ |
« R. BVDEtu
peditè triditïVerum ^»««xi T«i»«xi:, vt j/i wprouerbio.
Thema Cap. V.
Species sftimata in obligationem dc-i duüa,non dido,vt fiat folutio in eadem fpecie, quid du
-»H)j,' cendum?
■on' • •=
■C
JFMMARri.
» Ducati ad rationem 4 dibrarum dati, qua faUoreddantur.
*1- Aureiin aura ad ratianem 7 2. alb. ex^ofi-
i Petia non, fedearundem taxatio in oblt^a 4 tianeerit.
^ Pttlibraquot inpremißtanefuerant, da-^j bumur.
^ Ad rationem ver ba, quid importent.
b Aefliniatioamp;nonrespetenda.
7 Aeßmationem reddendum, etß expreße non fit dtäum,vt redhibeatur.
i Taxatio ab initio fact a,amp; tempusfolutia. nis non dlf repant.
9 Au^mentumd' decrementum debitorem reßneit.
t* Verba iüa, Maneta tempore fint tenir, om-nemdubitattonemtcUunt.
CAPVT V.
QVoniam in illo quæftionu-m gencre verfamur, quando ab initio petunia eilaeftimata, (de fpeciei enim obligatione non arliimatæ, amp;nbsp;tam tn quoad extrinfecû valoré, vcpluriinü variate didum eft in præcedentibus) quare cofe-quenter hit aliatn conftituo faili Ipeci-em,inqua Curtius, Laudenfis , amp;nbsp;alij di-nerfimodelaquuti funt. Dictum eft obli-gationis tempore fimpliciter . Do tibi in dotem, mutuo, vel depono penes te 'centum ducatos, ad rationem quatuor
LIBER- PRTMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«j
librarum t pro ducato, feu centum ducatos ad rationem nonagin ta quatuor foli- t dorum pro Angulo ducato, non expreflb quod debeat fieri folutio feu reftitutio in ducatis,quideritdicendum? Formemus X cafum euidentioris intelleäus gratia, fc-cundum vfualem curfum monetarum hu-ius patrix.
Dati fucrunt in dotem,mutuo, centum aurei in auro, ad rationem trium flo-renorum Colonienfium, feu 71. alborura lt;ommunium, vel batziorum 10. pro fin-gulo,t vel Thalleri centum Imperiales, ad rationem fexaginta fex, prædiôorum alborum,feu 17.batziorum, Quo padto fi-etfolutio,totidemneducati, item aurei in auro , aut ihalleri imperiales , quot tempore obligationis expofiti fueru nt,amp; quidem numéro fpecies exdem , fecun-dùm præferiptum modum reddentur, arque in eo ad tempus contra Aus erit con-fugiendum,quafidceo conuentum vide-atur? Hoc iplum Laudenf. nume.19.veile videturjper Bartol, in 1. penultim, §, ft mancipia,ft'.folut.matrimon.quemadmo. dos petat.
Veritas tarnen,meo iudicio, eft in con trarium , videlicet, non tam petias no- , minatas,ducaros,aureos in auro, Thalle-ros Imperiales pracisc, quam eorundem taxationemab initio fadamin obligati-oneelfe. Itaintelligendo,vt fiueducati, aurei in auro,ThalleriImperiales creue-ri-nt, fine in extrinfeco valore deminuti fuerint, ( manentibuseorundem liga amp;nbsp;' amp;nbsp;pondéré faluis.) ratrnnem habendam ■ taxationis faAx ah initio,nempe quatuor librarum,nonaginta quatuor lolidorum, albotum 71. vel fexaginta fex. Batziorum veroviginti amp;nbsp;feptendecim,refpeAiuA Atque ita re Ac per ducatos, vel alias fpe-cics nominatas,vel etiam non nominatas, (xquum eft enim vnam pecuniam pro a-lialolui,vt infra fuo locolatius) iuxta valorem folutionis tempore currentem, reAè folutio fieri poterit. Habet enim locum fupra pofita Conclufio fecun da Maxima, folutionis tempus attenden-dum.
Quod
-ocr page 272-|
DE MONETIS ET RE NVMARIA 18 Qjiodrpfum Albert, Brun, apertis in primo exempro verbisancftatur. Debe-bunt dari tôt ducari(confeqiienter, vtdi-xi,fpeciesallogatæ aliæ ) qui iecundùm ^ valorem eoi uni tempore t folutionis tôt faciunt libras, quot erant in promifsione. Ita quod fi erant cenruin ducati, ad ratio-nem librarum ^.debeant folui tôt ducati, qui tempore folutionis valeant 4. libras, amp;nbsp;fiducatuscreuerit in valore,inrcl!ige extrinfeco,dabuntur minus,amp; fi decreue-rint, dabuntur plures. Hanc fequutusell decif.diôl:.3î7.Boer.nume. lo.poft Baldum in confil.}39.1ib.i.fecundùm veterem ,amp; fecundùm nouam inipreffionem.conf.rij.. ]jbr.5. LimitatBald. communem relatam fen tentiam,nifi tempore contradhisfiorenus autfeutum fuiffet datum ad rationem librarum,vel folidoruin,pro quolibet feu-toaut floreno,quia ilia æfiimatio débet reddi,amp; non maior,fient in quaJibetreæ-ftimata in dotem data veraæftimatione, per l.cum dotem,C.de iure dot.aJlega.l.fi jeftimatis, cum 1. fequent. ff. foluto matri. quemadmod.dos petat.amp; fequitur Petr. x de Anchoran.in Clemen, vnic.de decim. amp;nbsp;Barto.ind.l.Paulus,de folutionib.licèt alibi in hoc fibi fit contrarius quodammo dô, quem omnes add. 1.communiterfe-quuntur. 1- Namifta præferjpta verba, ad rationem librarum,folidotum, alborum 3amp;c.. important fecundùm eum , quod ipfos florenos,qui funt in faculr3tefoluendi,amp; non in obligatione, do tibi in folutionem pro centum libris, ficut amp;nbsp;in dotem data xftimat3,ideó non polt;runr,inferr,peti,ni-• fi centum tlibr3c,amp; fic non res,fed aefti-matio petitur^ idem amplexus eft Petr, de Ferrar. tit., de aô.hypoth.in verbo,relaxandum, in fi ne.verf.fed circa prædifta. |
Eodem fenfù accipio Anton. Gabriel,. R0m3n.defolut.Je liber.libr.3. concluf.i. numcr.i .Nifididum fit,inquit,quod red datur pecunia ad raJem vel talemrario-nem,qui3 tune reddi debet,prout fuit fa-Ûa æft imatio,nec ad-di poteft ,.nec minui,, per audlorirates ibidem addiras. Quit»* addeLeoninum conC. 31.numer. 7-inquit, obligatio incipiat à florenis, certa fpecie monctæ, tarnen illa vcrbi) Ad computum tôt librarum vel folido' i um,aut ècontrario, cfficiunt vt æHifflJ' tioillatantùm dcbea!ur,amp; aureusHort' nus fit in foluendi poteftate, quant conü' dcrari ac metiri oportet, fecundùm valu* lem impofititium amp;nbsp;obferuantiam , ftquot; confuetudinem, quæ obtinet temporefo* lutionisfacienda:. Etenim infpeciemO' netx,quæ non eft in obligatione,fed inf* cu.ltate, nemo dubirat, quin infpicie»' dum fit tempus folutionis, vel configni' tionis,per Molina:, quaftio. 98. amp;nbsp;Bartob Socin.confi.6.. Valere autem tale paiftum, vt ad hanc vel illam arftimationem pecunia redda* tur,tenet Bartol.in 1. fed addes. §. fi doini' nus, amp;nbsp;ibidem quoque Fulgof. amp;nbsp;Paului de Caftr.ff.locat.Et faciuntiHajdequibus j.ap.3.fupra didum eft.. Idem eft dicendum, ctfi intercontra-hentes expreftiim non fit, vt prxeedit, quod t pecunia ad hanc illamve rationem rurfusreddaturéSe foluatur, fed fairem principaliter didum , quod ducatui vel florenus,aureus in auro,thallerusl!n-perialisfuiftetdatus ad talem rationern. Eritenim dicendum ad eaudem ratiosem folutionem fieri debere.Gabriel, num.n-dióLconcluf., Nee quemquam mouere debet,lt;]iiod nos folutionis tempus hic attendenduni ftatuamus: Illi t verb ad taxationem inter contrahentes fadam, ab initiorefpi-ciendum dicanc. Nam quo ad intello-dum rei propofitæ in vnum illacoinci-dunt,nec aliquajn difficaaltatcm.important. Ita enim æftimationi fada: infiftimus, amp;nbsp;inhxrendiim dicimus, vt augmen-tum amp;nbsp;dccremenrum folutionis tempore fuperueniens non excludamus. Qna-re Thallcri Imperiales taxati contraftui tempore ad 6 6. albos. fi eorundem afti-macio adueniente termina' folurionr dedit- |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,8y rfedînato Creuerit, forte ad7î.alb.quoad «6,albos,fitre(peéhisad initium conuen-tionis,qiio verb ad 7r.albo$ ad folutionis tempiu, fecundùm decifionem Conclu-fionis noftræ i.Maximæ, fit lolutio amp;nbsp;de-fiJcatio m commodum débitons. ^ Eandem fentenriam tuetur Socinus confil.i98.1ibr,i. Vbi admodum appofi-tèait .• Licet obligatio incipiat àfiorenis, vclcertalpecie moneta?,. tarnen illa verba (adcomputûin to librarum , tôt foli-dorum)ngnificât,quôd illa çftimatio red-didebeatjamp; ncn maior, amp;nbsp;fie augmen-tuinliiperuenicns deducendum, proute-tiam deminutio,fi qua fuperueniflet, fup-plenda. Idem hoc pro indubitato ponit Moli-nius, vbi à fiinili hoe pado argumenta-tur.Valetomninó pafcumde certaboni-tateextrinfeca, putà fi quis védat pro mil-^sauteisjinteHigit fpeciem, nume.718. ad. rationem 40.feu 5°. loiidorum pro quoli-betaureo.. Ergo,ait, æquèvaleret debo-nitateintrinfcca,quodl3tiusprofequitur„ num.Sij. AddeDidac.Couarr. cap.7.§.vnic.nu-mcrj.Primum exemplum tale erit. Pro-mitto foluete numos aureos Caftellanos, ad a:ftiniationemgt;88.. Merauedinorum, pro quolibet Caftellano, etenim etfi creuerit vel deminutus fucrit valor Caftel-lanipublicaaudlorirate, nihilominusfo-lutio fieridebet fecundùm ædimationem taxatam ab initio con traftus. Quod tunc velniaximèprocedit, quando itadiftum fit. Do tibi mille ducatos ad æliimatio-1 nemquatuorlibrarum pro finguloduca-“ toraonetætemporefolutionis,prouttlatins dicetur fuis locisinfrà. Etquemad-modum procederedebeat, quado didum fit it3,quod ad æftimationem talem in du-catis folutio fit facienda. Thema Cap. VI. Centum Ibræ in du cat is, vcl alijs fpe-ciebus d3tæ,quopaôio folutio. fieri debeat?. |
d r AI Al al RIX / nbsp;nbsp;Cotnmunif fententia hie obtinet libroi no Jpecies effe in obh^atione. 2 Debitom en eledio.in qua monetafaints re veht. J Verb2 addita tot hbr^in ducat it quid ope-rentur. 4 Indepoßto au^mentum etiamdecremerr-tumdebitorem rejpidt, quodeßpcacißini» auäoritatibus comprobatur. f Solutionis tempus non contraätts conßde-randutn. 6 Ad indices é^taufarum patrones adhor-tatio. 2 Creditori ita erit prouidendum Vt debts’ tor non nimiumgrauetur.. CAPVT VI. P Rædida exempla in ijs cafibus lo*-quuntur,quando certat quidam fpe cies numifmatum æftimatæ, in Obligationen! funtdeduaæ.. Quid igitur dicendum erittunc,quando obligatio incipit à fumma aliqua generali quantitatis, putà à centum libris. reddendis in florenis fub tali vel tali x-ftimatione?’ Figuremuscafura fpecialius„ iuxta præferiptum Bruni i. plæfupp. nu-me. 9. In inftruménto continetur quod. Titinsdederit centum libras groflbrum,, id eft,h»nbert pfunbl ßrotf.Sempronio,.. fiueflorenosColon. 100.feu Brabantinos florenos,autadi5.b4(j(Il/indepofitum,, vel dotis noniine,autniutuo, in tot duca-tis velaureisinauro, vel thallerisIinpe-rialibus, alijsue monctarum fpeciebus., QUærutur hic quid dicendum, fi modóï ducati,aurei in auro tlialleri Imperiales,, amp;nbsp;fimiles fpecies extrinfecus auda: fue-rint vel deminuta: ? Eó tendit quæftio,. Sintne libræ, amp;nbsp;floreni generaliter accept!,an veto fpecies ipfæin obligatione, an verb tantitm in facultate foluendi, Et ilin obligatione, cuiufnam temporis ra-d 3, tioi |
18lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D'E ÏJONfeTlS tio contraâlifnc, an verb folutionis ha-. bcbitiirgt;
Brunusnofter limic.8.num.;.dicit Bar. amp;nbsp;Paii.de Caft-aHcrere ducatos, aureos in auro., non tantum effe in facukate fol-uendi,verùm etiam in obligatione,quod-que in ij idem confideretur valor fecundü tcmpuscócraólus, quod abcxemplomel-Jis.inl.fiftipulatus fum decein inmelle. fF.de folut.Iatius profequitur. Idem licèt meticulofius,fcqui vidcturhauden.num. 19. Animofiusverb Henricus Hornanus in fine traßatus lui de Monct.
Sed magis communis eft fententiatex verborum pronûciatione liquidé defcen-dens,in contrarium, à qua non temere eft recedendû,Bal.in conf. 115.in fi.lib.î.addc V Vcfenb.per audorirates innumerabilcs confiI.jS.nume,76.Videlicet,non tam fpe-cies paulb ante nominatas, quam libras amp;nbsp;florenos,fub generali expreflione acce-ptos, in quo femper accurate cru diftin-guendum,in obligationeefte.
Baldusenim, vteum refertBrun.par-tc5.nunie.6.tale ponit exemplum. Si pro-mifitibimille libras Impcnalium in grof fis, .quod Imperiales funtjn óbligatione, dt groffi in facultate folucndi, de quod ficontingat groflum, qui tempore pro-miffionis valcbat 24. Imperiales , tempore folutionis valere lolùm 18. debeat tantum folui de groffis, vel aha moneta, qui vel qua: comprehendant tot Imperiales, quot fuerunt in obligacionc, vel promilfionc.
Et idem (i groffi valor augeatur, vt ibi per eum fuliiis,quia fufficit dare qui com prehendant tot Imperiales, quot funtin promiffione. Habet amp;nbsp;illa Oldrad.con-111. it.
Eodem modo dicendum in præfenti fadi fpecie, quod nimirum de Ipeciebus nominatis, vel alia quacunque vfualiamp; current! moneta, vfque ad centum libras feu florenos redè folutio fiat, per Angel, in d.l.fi ftipulatus. amp;nbsp;in 1.final.C.de vete, aium,poteft, hbr, ii. Vbi fimpliciter in-quit, quod dequalibet moneta bona, amp;nbsp;curfum habéte i ede folutio fiat,Ita quod
ET RE NVMARIA ’
erit in clcóHenetdebitoris foluere, ^* qua moneta ipfe volucrit,
Hanc tenent ac fequuntur Bar. Bal.Pf*' deAnch.Francif.de Aret. EtcommoniKf omnes. Et fecundum Bartol.infert Brün’ lila verba in tot ducatis, nihil operarb fed damnum amp;nbsp;lucrum contingens in**' loris variatione (extrinfeci)ducati feu*** rei inauroamp;c.pertinebitaddebitoré. E9 pertinent verba Ant.Gabr. in d.conclu.gt;• lib.j.de folution.num.i}.
Si didum fit tot libras in fcutis vel H*^ renis, velalia moneta, tun.c videtur alh' mata pecunia maior per minorem,amp;pf'’' ptereà minor pecunia eft reddendaipf’ vt fuit a:ftr mata tempore promiffionis,«^ Ji!.crum amp;nbsp;damnum quod peruenitexm* netamaiori, cedet ad commodum amp;nbsp;in* commodum debitoris,per Bar. Paul.Bal Aret,Curt..Brun.amp; alios ibidemaHeg*; tos. SequitnrapudBrun.num.i6.ampl.f' Etiam fididum fit, dabo tibi centum h-bras,fcmperenim reddendæfunteentui# libræ,amp; augmentum amp;nbsp;dccrementumip' fins floreni, cedit commodo amp;nbsp;incomni«-dodebitoris. Abb.in c. quanto. ext.deiu^ rciui;.
Extend it confequcnrer,fequutusBrU num Gabrielius in depofito.Nam fidepo-fitætfuntcentum libræ inflorenis,fufli-cit centum reddere libras, amp;nbsp;non atiendi-tur,qubd tempore lolutioniscreueritvd decreueritflorenus,l.ccrti condidio.§.fr na.fF.ficertum peta. l.fi ex precio.C.eoi Et hæc,ait,fecunda opinio Bruni, eft im*, gis communis,amp;.'verior. Cui addeBolf. in prax.crim.tit.de Monet.nu,p
Sicetiam fentit Francifc.Curti.mimt ï7. licèt poftmodum fc quodammodóin-uoluat. Tradat hanc quxftionem Coiiit' cap.7.concluf.9. Inferens atque pro hac parte ita concludcns.
Hæc verba: Centum libræ traduntuf inflorenis, earn habent fignificationcni) quod illi floreni traditi aut depofiti,nclt; pluris, nee minoris æftimentur, neevu-quam æftimandi funt , quam centum h' bris. Etcaracione fatiserit,quocunque tempO'
-ocr page 275-R. BVDELII LIBER SEGVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187
|
* «mporereddi centum libras, etiamfi flo-rcni tempore folutionis pluris æftimen-nir,quam eo tempore, quo traditi funt, fiierint ïHimari. Atque ita accipienda cft haccommunis fententia. Laudenfis eti-am pro hac videtur fentirejiium.iti. Jicèt, Ttdiftum poftca vaciller. j HuicquoqucadilipuJaturD. Mènoch. «onfi],49. numer.ii, amp;nbsp;u. Verba floreno-rum 19 j.foluendorum in tantis fcutis anti amp;c.fignificant florenos eiTe in obligati-one pofitos, fcutos verb feu aurcos in fo-lutione. ftaenimcenfentur anrciülia: ftimatiper fummam nominatam : quare nonpoteftplus quam fummatalis exigi, fiueauiSusfiueminutus fit valor florenii vel, vtin noftio exemplo,ducatorum feu Wreorum in auro. Vtrobiqueergo fiue fpecies in obli-g«ione numifmatum præcedant, vt ingt; 4'^æftione prçcedenti,fiue fubfequantur,. Ë^ncraliquantitatis expreffione prxuia, eadem eritdecifioms ratio : iliaque diffe-rentinronmerebitur nouam aliquam di-ftinöionem, nee révéra differentiam iuris inducit, prout nee vllam implicatdi-uerlïratemfa(Si,fcd in fola verborü tranf-partationeconfidit, qua: vnum idemque vtrinque fignificant. t Atque in Iftis duabust fadorum fpe-ciebus, ad taxationem tali modo faftam ab initio, habito refpcólu ad monctam fo lutionistemporecurrentem , tam quoad Ëro(ram,quàm quoad minutiorem,confi-deratiohaberi debet, itaque ftiperueni-ensaugmentum amp;nbsp;decrementum numif-niatum cedit commodo amp;nbsp;incommodo débitons,à quo ego non recedo. ♦ Hictomnes indices , nee non fideles caufarum Patronos fincerè, amp;nbsp;ex animo admonitosamp; rogatos velim, vt ad hæc amp;nbsp;fimilia, omni affedione amp;nbsp;partialitatc, Vti par e(l,femota, refpicere, cademque examinare ac ponderare, quarfiionefque occurrentes controuerfas amp;nbsp;ancipites, nontam iuxta intrinfeci valoris fummam praftantiam femper,nimis indifcretè,lc-uiquebrachio eafdem percurrcndo,de-«dere, qpam iufto raoderaminc adhibi-to, amp;nbsp;quid apud Dodores nofiroscommuniter etiâ receptum,confideratius cx-aminando,difcurcre ac definite, miferof-quedebicores, alias vtplurimum propter difficiles penfiones annuas, aliaque in-commodaoneratos, pratterius amp;nbsp;æquita» tem,aggrauare nó velint.Vndiqs enim(vt aureus habet textus in Authent. defide-iuff. circa finem) ita creditoribus proui-dendum eft , vt nou debitores grauen-tur. |
Thema Cap. VIL Centum libra: datæin ducatis, vt db»-catiad fimilemaftimationem rèd— dantur, creditoris commodum-amp; incemmodum re-fpicit, GAPVT VII. QVid verb fi de æftimatione ex partium conuentione conftiterit hoc-modo. Concinctur in infirumeni to, qubd Titius dederit mihi in dotem,. mutuo,depofucrit centum libras in du^ catis .hoc pafto, qubd reddam eidücatos ad fimiJem «Himationem, vel ineadem aeftimatione.Paftum enim hoc valerecon fiat ex prarmiffis.perBart.in Lfi addes.§,fi dominus.ff.loca. Ettunecommuniseft Dodorum fententia per ca qua: dida funt inpratceden-tibus,ducatos elfe foluendos fecundùmquot; valuationem contradus tempore inicanv amp;pratferiptam ; ita qubd fiiç.ducatidati funt, vttotidem quoquereftituantur du-cati numero,prout fuerunt traditi.Et hoc cafu damnum de-crementi, amp;nbsp;lucrum au-gmenti.valoris iftius cedet commodoÖt incommodo creditoris. Quod ita ego exaudio, fi ducatus ia. valore extrinfeco folutionis temport fit deminutus, certè recipiendo illum prout tenetur, perdet eum exponendo, hoc decrementum: fiaudusfuerit, vefif cxpouendopoltea ilium hoc augmentun» lucra- |
i8» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET
lucrabinir: non aliter, quàm de fpeciei obligatione eft traditum in princip.Con-cluf.feciinda maxima. Brun.limicat.S.nu-mer.î. Bartok in d. 1. Paulus, quam etiam Brun, ibidem communcm eifert per au-doritatesplures.
Thema Cap. VIH.
Centum libræ in ducatisdatæ, vtin fi-milibus fpeciebus reddantur, augmentum amp;nbsp;decremen-turn ad debitorera pertinet.
CAPVT VIIL QVid fi itadidum fit.Do tibi centum libras in tot ducatis largis vel grot fonis, thalleris centum Imperiali-bus, vel fimilibus fpeciebus, hoc pado, quöd reddas in ducatis, thalleris Imperi-alibus. Idemne dicendum crit,quód in præmiifa faóH fpecie eft determinatum, videlicet quoad augmétum amp;nbsp;decremen-tum,hocipfum adcreditorem pertinere? Videturmihi, fecundum ea qua: pro-ponuntur , vt paflïm Scxiiola refpondit l.C.dicendum. Quod non. Num quan-tumuisducati largi vel groffoni, vel thal leri Imper.fint in obligatione, de eodem-que communiter non dubitetur, attamen itaconftridi, amp;fuis quafialueisinclufi non funt,vt à fuperuenientis augment! amp;nbsp;decrement! ratione cxcludantur.
Summa enim librarum eft determina-ta,indeterm!nata verö ducatorum amp;nbsp;thal lerorum Impcr.numerus, igitur conftan-terdico tempus folutionis,quoad valorem extrinfecum ducat, vel thall. Imper. omninó effe attendendum, augmentum-que amp;nbsp;decrementum debitorem refpice-re Brun. d.limitât. 8. numcr.j. verftcul. amp;nbsp;prxdida.
Thema Cap. IX.
RE N.VMARIA
Thalleri mille cómunes in Philipp’^'* thalleris expofiti,vt in ijfdem fpeciebus reddantur,
^KMAIXR/A
t nbsp;nbsp;Species fallt clariuspropofita.
t Mol mai fentent ta pro Creditore.
3 Aultor it decifio communi conf or mis.
4^, VerbaclaracenieäuratreJfuunt.
ƒ M ut at tones crebra communem fententi* adiuuant.
6 nbsp;nbsp;nbsp;Aurei ad numerum propter frequetes m* tationesfolttendt.
7 nbsp;nbsp;nbsp;Ach.llaum argumentumpro commute-i Mens cintrahentium attendenda.
9 nbsp;nbsp;nbsp;Molmaus cur et bic à communi receff'
lo Speciem obU^atam non nirnif rigorose tf' gendam.
ii Mutuum in eadem fubftantia, ejamtit^ te,numero,amp; men/lira reddendum-
12 in mutuo Molm, extrinfecum valere (ex' ßderat.
13 nbsp;nbsp;nbsp;Mutuum debet effegratuitum.
14 nbsp;nbsp;nbsp;Ajmonis Crauetta auHoritate ceimx*' nisfulcitur.
CAPVT IX.
Ddo prxdidis quxftionem ahai”) re vera propter multa difficift®’ quam traólat Molin.i.fuarum M‘’'
notarial urn quæftionum, alias in ordio^ eft 90.
Inftrumentum t itacantat.Titiusact^-pitmillethalleroscómunes quolibetco-putatopro 5i.albis. Idqne in PhihpPquot;'^ thalleris feu aureisinauro A—■—7®“' Déptis albis oóto, amp;nbsp;promifit fequiiiquî' ginta ftngulis annis propenlioneperi®' luturum,cui additum erat ita,vt tempo/® reluitionis mille tailer! in ijfdem Iper®' bus Philipicis,aut aurcis in auro,redt*' berentur.
Contigitautem quod idem illePhihP' picut amp;nbsp;aureus in attro,qui côtradlus'®®
1*
-ocr page 277-|
t. BVDÇ'LII LIBER SECVNDVS. •pore *^—ó'd. ai S. valubät, tempore quo reluitio offertur, extrinfecus creuerint, Valueritq;quihliet A—yi.aib. Ita differentia eft f.alb.ColonienCquos debitor deducere amp;nbsp;forti imputare, tantumque PInlippicos fine aureos in auro A— 721. cum r6.alb,perfokiere contendit: credi-torecôtrà promifftonem fpecierum acri-usvrget,amp;numerueKpo(itum A—788. Philipp, autaureorum in auro repetitj CO omnefuum intentum amp;nbsp;fundamencum, tanquam aft facram anchoram, dirigens, Quiddicendum? Hæcquæltio etiamficum ea quae pofte-tiorem præcedit feptima,tum etiam cum ifta,quxeft in ordine quartadecifiue con ueniat : vtrobique enim commodum au-gmenri, amp;nbsp;incommodum decrementi va-lorisextrinfeci,non feciis atque in obli-gationefpecieicreditorem refpicit.In eo tarnen aliquacófiftit different ia, quod in iHisnon exprimatur elarius de redden-dis ijfdem fpeciebus, fed vel ad firn idem jftimati0nem,vel eiufdemligç,ponderis, atquecurfus,numos perfoluendos effe di catur. * Carol.itaque tMolinae. rationibus tarn pro creditore quam debitore facientibus examinatisamp; difcuffis,'etfi pro creditore aliquando,pro debicore tarnen fæpius iu-dicatum fuiffe référât, ira pro eodem debitore concludendum , augmentum-ftue ei deducendum fore, mordicus défendit,quad non tam fpecies, quàmea-rumfaftacontraftus tempore æftimatio tantummodo fit artenden Ja. J nbsp;nbsp;nbsp;Ego verb,faluot aliorum iudicio,fir-miter fto pro creditore, amp;nbsp;ituemadmodü fupràm quæftionibus præcedcntibus,ita quoqueamp;hicdicendum effe incunöan-tertueor:tum.quodexfenTentiaetiam ip-fiusMolinaei, hæc fit communiterrecep-ta, itaqueabea non temerè recedendum, periurav.iilgaria,turn quod multum ópe-renturverba il!a.In ijfdem , hoceft (vt ip fequoqaeivioün. mterpretatur) totidem fpeciebus reddendis. * nbsp;Que quoad intelleâû pra:miffum,quia |
i8? c]arafunt,amp;r aperta,iccirco ijs nó infiften dum nee coniedluris opus erit vllis per I. continuus.§.cum ita.ff de verbor. obliga, ].illeautille.§.cùm inverbis.JF.de légat, j.ßald.inconfil.j4j.colum.!.circa fin.in r. Etconf.174.in fin.nume.i. vbidicit, qiiód verba clara Statutorum, cauillationes amp;nbsp;interpretaciones aduocatorum non ad-mittant, etiamfi lex eflet dura , Decius conf.ïo3.nu.4.amp; 658. nu.i. Cæphal.confîl. 497.num.67.cqnfi.ïr7.num.9ï.conf.j4 4.nu. 11.Etconfil.45o. nume.64. Tiber. Decian. Tefpon.i8.t.volum.nume.i7. Etrefpon.ï$. num.4. Atque illa certè in mütuö,depofito, commodato,alijfquccontra6iibus,non vf quo adeocreditor! proficuis,Iocum haber redebere,efl:fatendum. Proiiidere eniin ac profpicere fibi in eo creditor voluit, propter frequentem amp;nbsp;nimis exorbitantem monerarum mutationem, quarumt L intuitu,amp;ipfeMo!ina:us, vt dixi fupra,a communi, fc quam nos tuemur fentétiam non recederet,exiftimans ijs attentisbo-nitatem monetarum extrinfecam, minus 'curandam,aut in confideratione haben-dam, porrus tune ad numerum numifma-tum refpiciendum, amp;nbsp;folutiones defuper faciendaselfe. ltafentitinfinequæft.9j. ■ num.7i8.amp;72o. Et quæft.96.nu.732.mino-ri 7. Si, inquit,tempore contradus non e-rat tutus amp;ftabilis valorimpofititius,q,a imminebant forte monetarum mutatio-nes (quibus hodiè nihilfrequentius ma- • gifque obuium reperitur) amp;nbsp;t debent fol- ^ ui aurei adnumerü non dedufto augmen-to,pront fi contigiifet decrementum,non fuppleretur. Rationem fubiungit hanc.Qiiod ad Iras incertasmutariones vtcunq; euitâdas,vi-deatur adum amp;nbsp;tranfadura de certoccr-tx fpeciei numero. Et hoccalu locumha-bebit communis opinio,refert Molin. Af-fumptio,proh’dolor, nimis eft manifefta. Sequitur ergo ex prxmiffisverisconclu-fioindubitata. Atque t hoc argumentû eft Achyliasum, infrado robore conftans. Neccreditoriverbaifta52.alboiû,quafi e tot |
iaa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONBTIÎ ET RE NVMARrA,
tôt albi in obli^ationem pro thallcrofin-gulôfuiflent dcdudi.obuerfantuj-, cum hoccafu ilia per fubfequentia verba, In totidem ijfdenv4«e fpeGiebus,vti pro hac vice accipimus,conlIringantur.Eoenim potius refpexifle contraiTentes^ quàm de cxorbitantibus-illis mutationibus cogi-tafle ac fenfiffe omnino ell præfii niédum,. quart mens contrahentium Ïemper benè 8 eft attendenda, per Gu id. l ap. qiiaEft.49j.
incip.fi fiat inonetæ mutario»
. Nemo prætereà mirabitiir,qiiod P4oIU næ. in præfcripto themate à nobis diffen. tiat,cùm omnefundamctum quæftionum 9 harum tac fimilium monetariarum inner tere,ne dicam eiiertereconetur,ad extrin fecum valorem tempore contradus exif ftentem, non verb ad intrinfecum omne fuum intentum amp;nbsp;fundamentum dirigés, ac iuxtaeundem decifionesacquecontlu fiones tuas conformais.
Itaexprefle tam in hac præmilTaqj,. qnam in2,amp; j.omnibufqne fubfequrnti-bu.scancliidit.ln ilia fiquidem quoad ini-tam focietatem inter aliquot Mercatores,-nonpoffeeofdem rigorofè,aiit feueriuS' adrepetitionem fpecierum agerc,infertgt; etiamfi ab initio,vt quilibet lottern fuam oblatam amp;nbsp;infocietatem colleótam,iaijf dem corporibus recipcret, fnerit aftumr habendam rationem augmenti amp;nbsp;demi-nutionisquod medio tépore fupcriienit, In.i.quçftione,quçeft in ordine 9i.Vbii de murnotraäatus eft inftitutus^ inquir. •Si thaWeri Philippic! abfque vlla taxatb one fint dati fimplicitcr centum mutiio,. q ui reft itut ibis tempore creuerintvel de-creuerint,nonobftantequod mutuum de-beat reddi ineadem fub.ftanriaamp;quanta täte, numero t amp;nbsp;mcnfura,in eademque bonitace intrinfeca, prout iuxta commu-ne.s iuris rcgula.s natura mutui exigere videtur,perl.cum quid. amp;nbsp;ad illam glolT. Eart.amp; Doft.ff.fi cert.peta.Inftit.deaftios S.prætcreà.amp; 1.fina.ff.de vfu amp;nbsp;habit.Zaf. ad l.ï.^.mutuidatio.eod.tituhff. attamen ibidem in vtr-amqj partem quarftionedo-ftiifimè quidem agitata, pro debitoreita dccidtt.vt tantumttiadücxcrinleci,amp; mil
la intrinfeci valoris,qu» eratttenip®f* contraftus,ratio haberi debeat. Itavlï creuerirPhilippicu.s,vcI etiam aiireus’quot;! auro fiue Imperials hodiè, vt fit, hoeJ#' ginentum debitoris commodo cederet) arque hoc pafto creditor non tot nitineP’ quotexpo.*^uit gratis numos rrcipitnJo, pro bcneficio præftito(debet enim miüU' um elfe gratuitum fecundum ilhid Lad; t Mutuum dantes nihil inde fper.itcs/ui cOnfonant iura feripta per 1. fi quis net caufam, amp;nbsp;1. fi tibi pecuniam, BtZaffi cafdcm.ff.fi cerrum peta.) ingens inconv raodum augm nrationis gratia fupemc^ nicns , tolerate ac perferre cogeretu6 quod nimis foretdurum, amp;nbsp;omni arquit*' tibbuerfum.Adiiiuari quippe nosnond« C'pi bcneficio oportet, per text.l.in coni' modato.§.fient.in fin.ff.commod. Qnani' uis D.Menoch. in prarcit. confil.49.nunie-17. Et teoninus inconfi.ji.nume.^.S; J“^ fentenriaMolinxi in propofitisfibi fad* fpeciebus non vidtantur recedere;
Ad prxdiftum n)odum,fpecicmvii!t' licet in oBligarione effe, requifitus Ayrao Crauet.in faftonon diuerfo, fed planet mili t refponditanno 1s40.ronfil.47. Vb* paftum derctrouendendo eratinterpofi-tum,de reddendis duodecim millelibfi* Turonenfibus,in fex millefcutis RegisJn riad marcam fois, deberc videlicettoti-dem fpecies 6000. fcutos refundi,non Jt-téta creuerincijrlem.veldecreuerintet'' trinfecus. Idq; fecundum conuentionei^ amp;nbsp;vi paftiiniti.,
THema Cap X.
Verba monetx currentis tempore fo lutioni ,iuxtadiuerfitafem qua* tuor quæftionum confe-qucntercxplicata-
JFAIMZRZA.
» ^ohitiam tempte in extrinfeCA bmit^ft attendendum.
t obligat 1» duitur ö'generu amp;^KU^ W4Uamp; non ^ßiniate.
CAF,
«.. BVDELII LIBEl
CAPVT X,
Voniam ex ijs quat prateedunt ap-Vïparet, fi de tempore contraétus in-partes, de monetæ vel qualitate Velquantitate foluenda fitconuentum, il lapada feruanda elle. Igitur fi folutioni» temporisfaéta fit mentio,videndum anne amp;nbsp;tuncetiam iuxta illud tempus folutio-nesfinrfacicnd3t?Exemphcaufa. Promit-tofoluere centum aurcos ad rationem 7». ilborum pro quolibet aureo, eo addito, Monets cmrentis te pore fohlt ionis.Quç-roquidhatc verba,Mone.curren.tempo-tefolutionis,operentur?Si intrinfecabo-nitate manente falua, numi exciinfecùs fmtmutâti,reseftexpedit3, albos videli-cetfecûdùm tempus l'olutionisamp; nôcon-tradusin confiderationeeffe debere,per communiter Dod, in d.loc. fuprà citât. Bnin.limit.il.ibi quarto quæro.
* Quid igiturdicendum pecuniaintrin-fecùs mutatain materia forte autpôdere hoccftln valorcintrinfeco?Hocopus bic labor ed.Sed ifta difficultas,fi quis affedu femotoad eaqus1equentur,attédere ve-
lit,facilinegotio per fubfequentiafublc-uabitur.
Refpondeot itaque multum referre, ptimoquevidendum.fitne obligatio ge-neii5,an verb fpecifica. Et fi fpecifica,fictie fpccicsxltimata, vel non asfiimata. Arque itaquatuorhlcdiuerfas conftitiioamp; Îiicutioquaftionum fpecics,earundem-^nerefolutiones fubmitto , quatum pri-niaeft,in ordine verb vudetima quasCe-qnitur,
Thema Cap. XL
Specks non sftim ata inoWigationem deduöa.additis verbis Monets currents tem p ore fo-lutionis.
« V M M ARIA.
I Debit«JJiecki exïfitns,bocjddite,ïio. wu current» temportfvlMïttiu.^
R. SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;,i
3 Valor intrinfecus amp;nbsp;bic fecundum tempiu corttradui injpicitur.
f Valor mtrinfeew quondam per currenten» mimet am aßimatur.
CAPVT XI.
SIdidumfichoepado. Titius promt-fit fe daturum centum aureos in auro, monetæ currentis tempore folutio- t
Tiis.hoceft, SSJic in icittxrbcjdluns bte munt} qmq tub qeff gewefen. * Videtur prima fronte dicendumfortè, non atten-di valorem intrinfecum, vi pafti amp;nbsp;con-uentionis initæ,cùm verba iliacurrentis folutionis tempore, videantur excludcre omnem folicitudinem de tempore con-traftus, per ea que dixi fuprà, perl.fem-per in Ripulationibus cum fimilibus.fr'. deaólion.ompt. Verùm egowcontraria omninb fum fententia, refpondendum-que hoc cafu effe affero, folutionem qui,-dem fieri po (Te per monetam currentem tempore folutionis, fed debere nihilomi-nusrefpici adintrmfecum valorem, qui fuit tempore contraflus.
Ettita verba folutionis tempore,con- a firingunt quidem in eo contrahentes , qubd vi padi folutio,quæ demonetafit c-urreotijreeufaripercreditorem minime poffit, nihilominus tarnen hinc non fe-quitur,qu0d non debeat haberi refpedus ad valorem,quicontradus tempore fuit, per gloff.in Clemen.fina. amp;nbsp;ibidem feri-bentes de decim. facit 1. cum certum. amp;nbsp;per Bald.öc aliosad illam.ff. de aur. êc argen. leg. Panormita. adc.quantb. extr.de iureiur,
Brun.declar.t7.Et fall.7. Pradida in-quit conclufio, quod inlpicituï valor amp;nbsp;qualitas pecunia: iuxta tempus obliga-tionis, procedit, etiamfi didum fuerit, qubd folutio fieri poffit de moneta currente tempore folutionis, quia hoc in-teUigitur, vtdcillafiat folutio, fi fitvi-liorladxfrimationem antiquq.Adde eun î dem partic.5.amp; 6.in fine.Vbi'quopado ha beatur refpedus ad valorem temporis
-ocr page 280-Ml nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS; ET RE NVMARIA.
|
contradus per illum, qui folutionis tenv pore eft receptiis.'Plenius LaudenCnn.i?.. de Mon. Naminfpiciturtempuscontra-ftus,ait,quâdoæftimatiQ venir Joco qiUr litatis intrinfecæj ponderis, vel materiæ, deficientis in pecunia,quæ foluiturfecun, dùm pecuniaih quæ debetur., Thema Cap. XIL Species æftimata expofita, additis-verbis Monetç currentis tem pore fo-lutionh.folutionis tempus infpicimus., SVUMARIA. t.gt; Dollar es diuerßmode de propoßta facit ßeciefuntloijHutt. ''' x Verborum Monetx currentis tempore fo-lutionis effeelus. i Extrinfeca monetx mulatto ad tempus fi’ lutionis refertur. ^ Conuentio inter partei fact a omnem tol--Ut dubuattonemi CAPVT XIL. SEcundo ff fpecies iiixta pra?fcriptum modumaut fimileni in initio æftima-tafîr,additis ijs verbis. Monetxeur-rentis tempore folutionis, non ad tempus-contraélusfed folutionis fit omninore-fpeftus'. Quod declaro ; funt enim illa tam obfcurè etvarièà Dodoribus noftris paffim tradira, vt nc Oedipus aliquando, fepoffit refoluerc., Dixiobligarionem hoc paöo fuifiecó' ceptâ.Tirius debet ceotû ducatosadratio. nemJibrarum quatuor pro quolibet; aut. centum aureos in auro ad rationem 7i.al-borum t pro vnoquolibet aureo:additi«lt; verbis,Monctæ currentis tempore folu-tionis.Hic fiueaurei inaurojffuealix mo-nttarum'foites, per qnas folutio offer-tur, indutiiiifeco:. yalore^.de cxiiiufeca. enimabfque d9biolt;ad foIuFionistempu’, tr.e£picimus, iuxtamaximam. Condi'fo ném fecundam, t.cap. etiam omifffs ret' bisMon.curr.temp.,folut. vt dixi inpt*' ced-capj. |
Si inquam in intrinfeco valorefpccv es debilitatæ aut precioffores cffeólïfuC’ rint, parum id curatur, dummodofeeuO' dùm temporis folutionis valuationé co® munem albotenus,folutio fiat:- ita eai® inter contrahentes videtur conuentum. Et fic t hoe. cafu liberabitur debitor foluendo albos currentes amp;nbsp;vfualesit°°‘ Multiplicatocnim numero centenariocü feptuagenario fecundo,totidem albipro uenient, confiderato curfu Monetatu® vipadi initi,iuxta tempus fiendatifolo' tionis. Brun, limitât. 8. ibi quarto qui* ro. Thema. Cap. XIII. Generis obligatio confiderationent' intrinfeci valoris excludit,amp; tem-pus non contradus, fed folutionis tefpicit, additis ver# bisMon. currentis tena. porefolutionis., S^MMARlAi igt; Thallert funt multiplie est in commercer M er cat er um t a Flor (nus Culomenßs communis recipu dl boi24. 3 Error quorundam d» extrinfeco raltit-notatur, .4 Intrinfecus valor hie non debet alte»’ di. J Vfus in pecuniapotiui quam materia (»•' ftderabilis.. d Solutionis tempus attendendum,Br!,nift*^ tentia eßt 7 Verba Mon.curr.temp.felut, nondebesF ^Jßßtpfißitst.- |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. U limitatieinß^nü conclußenif frimx M4-xinn. f! Intrinfeci valorù non curatur mutatio, frojiter verba adbibita Monett eurrent^ temp folutienà. CAPVT XIIT. TErtiojfînonàfpeciealIquâjfed ge-nere quodam obligatio inchoetur, quiJtuncdicendum »Exempli gra-tia.Promitto centum foluere thalleros co inuncs,ab t Imperialibus nortris, qui anno iîf6. robur fiium acceperunt , diftin-^loSjijuorum valor quafieft perpetuus al-borumji.feu Ihiferorum 30. vel ly.batz: vniufqueCrucigeri;.Aut fipromitto cem tum florenos Golonienfes,quoruni quili-betrecepitjamp;adhuchodie recipit 24.3!-^oscurrentes : vel etiam florenos Eraban-Ecojzo.fcilicétftuferoruin : flueetiam lierascentum groirorumjquarum quçlibet fexrecipit florenos-Brabanticorum, paf-flm hodierno die inter mercatores vfitato fum,additisfemperijs verbis, quod hic præfupponiinuSjMonetæ currentis tem-porefolutionis,quid dicemus?' Quoniam alibi meminimus, quofdami etiam dodos amp;nbsp;expertes viros in ilia exi-flcreopinione,vt purent etiam tunc,quâ-do t fimpliciter extrinfecus pecunia eft quot;’ntît3jdebere nos ad tem pus contradlus,. ^nonfolutionis rcfpicere, alias vrgcnt niaximum creditorum damnum, non tantum aureæ argenteæve materise,quantum forte expofuerunr,recipientium. Adini-rationedignumminusvidetur, fiamp; hic, vhide mutatione valoris intrinfeci agi-tiir,eooculôsconucrtant, amp;nbsp;quseftionunn obuenientium refolutiones inde peten-ilas Sehauriendas elTejContra com mu nem Doélorum fentenciam autument.. Quos paffim rcfutauit egregiè Carolus Moli-næus. Nosetiaminhis pra’didisamp; fimilib’ caflbus, noefle plané de t valore intrfnfc co,qui côtradus tepore receptus fuit,cy-taudufedinagis magifqj ad vidra atq, cur- |
191 fum refpicicntes modemmn/ad quem df xi vtplurimum collimandum,per l.quï extrinfecus, (F. de verbo.obligat.c.quis ig-norar,cum glofr.32.quarftio.4.1.1mpcrato‘ res,fF.decontrahend.empt.) fecundùm if-lumreftc folutiones fieri polTe dicnnus arque profitemur . Id4ue hic vel maxime propter adieftionem verborum,Monetae current.tempor.folutionis, dicendum e-ritramouetque atqueelidit omnem dubi-tacionis anfam Bru nus nofter, qui declar. 17. in fimili'fadi fpecie hoemodoloqui-tur. Vbi autem obligatio effet ingenerc concepta, putà in libris 20. vel floren. 2O_ Mediolanenf.vel Sabaud.cum nulla petia fit,quæ ira vocetur, eo cafii, ne ilia verbaquot; Mon.current.tempo. folut. fuperflüa fint,, intelligimusdeljbris vel florenisadmo-netam temporis folutionis etiam viiio-rem veldebiliorem. Nam ita verificâtur. florenus Med iolanenfis in 3t.folidismino ris ligæ fient fortioris, amp;nbsp;librain 10. foli-dis.Quæ verbaomninoad intrinfecum va lorem referenda funt. Adeo quod nifi fie diceremus',di0ta verba:Monetæ currentis folutionis,redderentur fuperflua, contra Bar.in l.ftipulatus fum 10.in melle, vbi in. fimili tradit,ff.de folut; Adde eundem Brun.limit.8.numer. 9. Quod fi confideremus,ait, miitationem valoris non mutata preciofitate metallic res eft clara, vt infpreiamus libras fecundùm quod valent temporefolutionis. 1-dem dico,fi contingeret monetam efte fa-étam de métallo t debiliore amp;nbsp;viliore, veldeminntam in pondéré, cumlibra ita; valeat zo.folldos monetae debilioris pon— deris,amp; vilioris metalli,amp;r fortiorispon» deris,amp; quæ fequunturibidem.Et fic propter difta verba infignem notamus limi— tationem conclufionisprimaem3ximse,de; quacap.i.diximus.. Thema Cap. XIHi: Verba fimpliciter prolata, per florenos. Colonienfes Monet, currentis,. -L quopaétoaccipienda; JT.Mi- |
i9t
»E MONETIS £T RE NVMARÎA
|
SVILHAKIA. 1 Cumntif meneta verba temport cotraHm ^folutionu accontmodantur. Jt Verborum interpretatt» fecundum Regula« turis communit fieri debet.
S Brum difitnilie,additif iji verbii, Monet a currentif.eß elegans. t Contrarieras talis prafumitur, quale vtr^ ba declarant.
i Scriptura mentem coutrahentium déclarât. f Verba obUgationisfemper ben'e erunt pon-deranda. n Verba non debent eße otiofa tr Legatum inteUigiturfecundtimtempuste-ßamenti. la V er ba relata ad tempus folutionis, temput filuttonii deßgnant. ij Quahtas verbo adiecla,regulaturfecundu tempus verbi. CAPVT XIIIÎ. QVarto,quid dicendum, fi ita obliga tionis verba fint concepta fimplici - ter.Promitto centumfiorenos Co Ion ienf.monetæcurrentis, non addins ijs verbis folutionis temporistCermanice di cere folebamuSjMu^fcnt)^ ®(hë/ vel, in CbfV mit bui^fvnamp;cm ©efbe. Brun, circa finem limit.S.tangit hanequatftionemjfe-fequeeandem in fatSo liabui(ledicit,pri-moquerefpondet, tempus difpofitionis feu contrailus, in confidcratione effe de-berc,quafiilla verba,teurrentit monetär, tempori contraftus iedius, quàm folutio nis accommodentur. |
Et fie interpretationem verborum fe-cundùm i rcguhsiurii Communis in dubio fieri debere inquit, per Rart. amp;nbsp;altos' in'l.haeredcs mci,§.cum ita, tf. ad TrcbcH' amp;nbsp;1.Gallus,§. t. ff.de liber. amp;nbsp;poUhuin.S^ ha dicimns in fimili tTeffatOrismenteo’ | iuxtàî iuris communis difpofitionemqu’ maximè interpretandam,l.vt gradatin') Ç.fed etfi Içgc,ff.de minori.ti. ff. ad lege« Falcid.Zafi.confi.3.1ib.i.nMmçr.^8.amp;côn' fil,t.numer.4i. Cæphal. pluribus in lofA quorum quidam nos aliquan Jo eollegt' mus : Vtpotèeonfil.jii.nume.î.coafi.ji^ num.ii.confi.}3i.nume.i6.amp; iz.confi.îii)’ nume.i2xonfi.564.num.i.confi.4i6. n'jmc. i6. con fi. 4îj. nu mer. 16 4. con-f. 4 JO. num!.' 50. amp;nbsp;fequenti.confi.484. numer. 15. coflli-’ 489.nume. ij. 35. amp;nbsp;j6.confi.soo.nutneM?\ confil.jiÿ. numer.. 47. confil. ó4ï.nn' jner.49.amp;c. Quo facit admodum eleganter nouns tintelleftus Arr.Pinell. ad primampar-1 tem rubr.cap.j.num.. ij.C.derefcindend. vendit.circa verba illa, Precium prarfen-tis temporis, amp;c. pofita in 1. cum certuW) ff.de auto amp;nbsp;argent.legato.qnat verba,etfi communiter Doét, ad tempus folutionis référant,ipfetamen ad tempus conditite-Aamenti débere referri,omninó conteB-d it, per l.fiita,ff. deauro amp;nbsp;argent. legst/ ibi gt;id Icgatum videri, quod teftamenti tempore fuiffet, Sequitur : Prüfens enim tempus femper intclligit Paulus,fialind compréhenfum non effet. Verum adhibet t Brun. diflindioneni ( falutarem hanc,amp; omninb nobis fequefl-dam, videlicet diligenter effe attenden-dum,quorfum verba illa,Moneta: curren* tis,refpiciant, aut commode referripof fint^ta intelligendo, vt eins quoque temporis ratio habeatur^de quocontrahetes fenfiffe eft verifimilius. Cum quilibet contraólus talisprafu-matur,qualis effentia literarum, amp;nbsp;conté ^ xtusdemonftrat,l.cum precib. C.depto-bationib.l.emptionem,C.plus vale, qiw^ agit,amp;c. c.nauiganti, de vfuris. Baldus in c. i.de feud, dato in vicem leg. com-miff. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I Et verba t infirumenti dant formâtquot; contraóluij obdigationemdue conftitquot;-ijit. |
R. BVDELII LIBER SEGVNDVS.
|
^ntBaldiuin rquotæs.ii.nutn.4.C.defu-* i*amp; lcgk.l.noii figura,ff.dc adron. t Nec aliteriHttlLgitiiralt;îgt;um, quam fcriptura litcxpreflum.l.vlt.vbiBald.amp; Salic.C.de falf.cauf.adied. , Ideoque verba t obligationis in bis maxime lunt ponderanda. 1. quicquid, h 1« quoties.fF.de verb.obl.Ira vt nullumt ver bum videatur otiofum,St hurff.confil. 31. i.Centur.amp; x.confi. 36. in fine.Tyraquell. deietraft.conucnc.infiuetirul.nume. «7-Trberi. Dceian.Refpon.sa. nu.xS. Si ergo verba prolara, monerje curren tu,referanturad adum obligationis,tunc pradiâo modo-, vt fiat folutio fecundùm «iifpofitlonis tempus,erndicendum. Ira fi alituiin teftamento legatum fît rehftum, farté centum librarum grofTorum monc-ttFlandrien, de quo confuItus Nicol. E-j uerardusPræfesMechlin.confi.io5.refpô‘-dii,dicendum, né fecundùm tempus mor , ''’jîditave Iiæreditarisaut petitionis, fed twamenti t conditi interpretationem fa-ciendam. Non cnim de future tempore te âator videtur cogitaffe. l.Rutilia PoMa, ff.decontrahen,empt. loan. Aquil. Theorem.i.Laudenf.num.x7.de Monet. Brunus deelaratioue j.£t Carolus Molinatus quç-ftio.99. (^od fi verb verba prardifta referan-jj turadfaâum lolutionis, vtpotè t Titius recepiticfoluturum de monetacurrente, , item terminus foluendi in futurum tempus eft extenfiuus, vti noftri dicerefolêf. 3*1/ober mit (miff^nkm ©eft jiibcjdfcii/ flbjitfaqett/oamp;cr 511 qnitieren / aut fimili-ter, tune debet inrelieftus recipi amp;nbsp;babe-ride currétemoneta tempore folurionis.. Grat.conf.13.coP.pen.verfic.item pro opi-niDne,vol.i.EtMenoch.conf. 4 9. In ipfafa Öifpecie,num.43.vcrfi. nonobflar. ^^ ltaqualitas,f vt habet Brunus, régula turfecundum tempus verbi, cui adijci-turhin delióf is,§.fi extra neus,ff.de noxa. l.ex facto. ff. de vulgari amp;nbsp;pupillan fub-Iitutio.Qt:atproptermulta,amp; quia pat ' fimnonfuntobuia,diligenteramp;aerate fu nt notanda amp;nbsp;ob-fctuarxla. |
ThemaCap. XV. Num vnapecunia proaliafol* ui pofijt? SVMM ARIA. i Obh^dtit generica per Jpecitifolutitnetrr foluitur. 3 Speciet obligatio debitorem conßringtT. 3 Aliud pro aho tntuta trediton folui ne^ quit. ♦ Species dtuerfa in eodemgenerefunchonS nonrecipiunt S- Species in retraHu eadem, qua in cotrada redJenda. A Aefiimationem contradus temport curren tem locoJßeciei felui paffe, vult Molm. j! Stridamffedei obligationem vix admit-tit Melin fiaudis latentie fufiitione. S nbsp;Traudie prafumptatimore lurit communie dteifio mat art nequit. p Pecunia extinda,babebiturraliepreciolï' tatis iaxtà tempus contradiu ■ to Creditoris intereffe in obligationeffeciti attenditur. ii Speciespracisi amp;nbsp;abjèlutedeiitaetiaper Molin. reddenda. e t Species débita in quacunque obligatione reddenda. 13 Aliud pro alto inu'to creditori/Hut non pof fi,fallentiM plures recipit. 14 Confuetudinegeneralt receptum,vnampe cumampro aha folui paffe. iP Vna pecunia pro aha foluitur,reffedu babi tv ad extrinfecum valorem. lA Confuetudopndida, defoluendopecuma vnampToalia,vaIet. 17 Ceiifiietudinibus loei dues parère debent^ lA Melmans hoc ip/um non recipit. lp Creditens intereffefacit, vtpecunia mffc de débita ha reddatur. do forma feufigura externa non muhumeu-ratur. it Valor extrinfecus, vtfit proportionabUHer ^ pbique vmformis, optandum. az Pub. |
10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS-J82 riibHcaamp;perpétua pecunU debet ejfeee-fiimatio.
2} Vniformit/u amp;nbsp;numorum conaenientiafi lutte adoptanda.
CAPVT XŸ. EX naturadiftindæobligationisgene ris amp;nbsp;fpecieiomninô apparet, quo-paâo in generis obligatione redè per quamlibet fpeciem, monetamveenr-* renten» bonam amp;nbsp;ldgitimam,folutio t fieri poffit.Vorùm fi contrahentes fefe ad ali qnam monetæ fpeciem conftrinxerint^ve, luti ad dneatos largos, coronatos, aureos in auro,tballeros Impériales: tune dieen-duiricrit,ad folutionem fpeciei debito-rem firiftè com pellendum, nec cogédum cfeditorem aliam monetae fpeciem, licet * piobam,adæftimationempromiflæ reci-pcre,'per l.i.§.i.amp; ibidem glofT.ßart.Bald. Iafon,Alexan.Socin.Decius,Franc, de A-reti.Zaf.Coftal. amp;nbsp;communiter Dod. ff. fi cert.pet.Bart,amp; Doß.ad l.Paulus,ff.de fo-Jut.Boer.decif.3i7.nu.j.
Hinc régula ilia vulgaris traditur:AIi-Î ud pro allot inuito creditori folui non pone.d.S.t. amp;nbsp;inl. fifeobtulit, §. ait praetor,ff.de re iudic.l.promifror.§. fina. ff.de conftitut.pecun.I.item liberatur.§.qui pa ratus,fF.quibus mod.Jpig. vel hypoth. amp;c. Leum àquo.C.de folutio. Marc.deMant. fing.[o6.
Atque hoc intelligendum eftde alia moneta,fiue aurea, fine argentea, fine pu-ra,fiueærecontaminata. Non enim in eo-4 dem genere t fiinólionem recipere viden-tur,Panormitan.ad d.c. quantó. loan. A-quil.de Monet.petell.theorem.8. Lauden, liatim ab initio,amp; Curtius num.rz.de mo nct.quaaftio.8. Albert. Brun.praefuppofi.i. num.j.amp;limitat.i.Menochiusconfil. ij8. Socin.Sen.confil. 6. libr.r.Capra confi.4 9. nume.9.Crauet.cDnfi.47.ftatim ab initio. Glof.ex mente Bart.ad l.fiquis argentum, inprin.C.dedonat.
Sic fi precium centum aureorum coro Ï Matorum eft expofitum, t amp;nbsp;coafanguinc-
ET RE N.VMARIA usretrahere volens,aliam offertfpeciei* : monctat,vel etiam inintrinfecovaloreds , tcrioratoscoronatos,de iure ftriâonon ' erit audiendus. tta ponit exemplumTy-raquel.de retrait.ligna.§.i. gloff. i8. num. 30.per loan. Andr. in c. peccatum, ad/i^-i.articul. inMercur.de regul.iuris. libr.ó. loan.Fabr.in g.i.Inditu.quibus mod. toll obligat.Socin.confi. 6. Piaedidaconfulti' t!o,colum. i. amp;nbsp;2. Cæphal. confil. 755.CO' uarruui.§. vnic. c?p.7. inprincip. demut. monct. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(
. Contrarium t decifioni prardidç,tîH' quo ad prçmiffum exemplum in retrada, quam etiam in omnibus genenbus con-traótuum,tenetCaroI.Molin.in tit.i.con-fil.Parif.de materia feud.§.ij.gloff.s.qui-fiioa.amp; alleg.fupr.quæftio.9’..pertotum, maxime veto num.708.709,710.amp; 721.quj-ftio.94.amp;feq.9î.
Qiiibusalijfqueinlocis mordicusde' fendit,non tam fpeciem ipfam,quamæfti mationemiuxta tempuscontraüusconfi derandam : ita vt fiue valorcoronatorum creuerit,fiue minutus fit,hoc ipfum debi-torem refpiciat, penes quem ell vt augmé turn deduccre, itaquoque defeCtum'adiin plere.Quod,inquit,obtinet,fiue tacitè,li-ue expreffè inter partes fuerit acium,de reddendis fimpliciter in ïjfdem fpeciebus amp;nbsp;eodem numero ; amp;nbsp;ficpadlionemillani hinc inde initam intelligendameffeindu bio, rebus fic ftantibus ( de qua claufula, vt obiter hoc interferam, vide prater alios Petr. Beneintend.concluf.65. in deeif. EtTyraquel.in l.fi vnquam , C.dereuoc. donat.in Prafat.num.i66.amp; 167. aefequé. Zafi.ad I.quod Neratius.in fin. ff.decond. cauf. dat. volum.i.) hocefi:,fiducati per-manferint in aftimatione eademcontra-61us tempore fada, fccùs verb fi augmen- f tati aut deminu t! fuerint.
AliàspratenditipfeMolin.tmaxinie 1 in retraöu,fraudem contradtui facile fieri polfe, idque in odium retrahere vojen-tis:fi videlicetfpeciemaliquam exprime rentdolomalo,qua,vcl admodumdiffi- ' , cultcr, vel prorfus haberi amp;nbsp;refiituinon poffit,vtpotè in florenis Bononienfibus,
|
R, BVDELII LIBER SECVNDVS. Jut florentînis, inloachimicis niimis auc fimilibusin obügationuin litcris ,vt fieri affoIetjfpccificaris.Et tune emptor vr-geret illud veaim fuiffe precium , talef-lt;iuenumosexpofitos,amp;r inobligationem lt;ieduâos,quospctens fibi folui ac refun-lt;ii,creditorcinà fuoiurc fibi præferua-to tetrahendi facili negocio poffic amo-uere. * tVerum propter fraudem aliquapræ-fumptam non débet mutari iurisdeeifio amp;nbsp;determinatio communis ; alias facile omnes côtraftuum formulât per hoc pof-fentfubuerti. Nequeetiam fitales rarx, inufitaty.aurabfolctxfpecies in obliga-tionemfint dedufta;, qua: redemptionis autfokitionis tempore haberi non pof-funt, ob id retrahere volcns, liberioris amp;nbsp;fecurioriscritconditionis, quam fi ad hucextarent, cuin hoc cafii teneatur fo-y lutioncm facere per monctam'probam •currentem,habito t refpeflu ad Iigam amp;nbsp;pondus pctiarum iRarum, qua nunc in-terciderunt forte, Sc ab vlu receflerunt: haud aliter quam (i numorum iftorum ciirfus,iuftis8é vrgentibusex caufis fue-ritafuperioritate reprobatus: tenebicur enim debitor reddere monetam fecun-dum bonitatem intrinfecam materia: amp;nbsp;ponderis, pro vt tempore contraftus e-rat,quo facit.l.t.C.de vct.niim.poteft lib. n.amp; 1. cum quid ff. fi eert. pet. DD. ad c. quanto de iureiu.amp; c.olim^c.cum Cano-oiciSjCx.decenf.Brun.ab initio, nume.6. quodipfum per officium Zygoftatariim facile diuidicabitur atque expedietu r. Hac in parte tarnen Molin. communi fentétiæ vicinioreftacpropior,quod di-cat propter euidens interefie emptoris amp;nbsp;confequenter creditoris in forma fpe-cificat8fexprefia numosforereftituen-dos,maximeqiiando aurci per fe abfolu-tedebercntur,non autem fub ratione eer tæ quantitatis,amp; fummae, fpeciei amp;nu-nieri,quain tempore contraftus conficie-baiit,qiiodalibi clarius ita effert.Si debé turcertiaureiad certum niimcrum,vel ” fiaureiinauro prxcifefeu abfoliite,t amp;nbsp;nee plus nee minus debentur, non obfta- |
te quacunque mntatione montrât, fitte irt augmento,fiue in dccremento debentur, tune pro communi, ait,omnem difputa-tionem ce/fare,amp;: omnimodo pafto ftan-dumefTe , non folum interemptorem amp;nbsp;vcndicorcm,fed etiam emptorem amp;nbsp;ter-tium retrahentem,amp; fine verfemur in iu re proximitatis,fiue dominicali, vel fimi li,interpofito. Ex quofequiturconclufiuc, fiquomo-docunquc,fiue præferipto modo, fine ex ^^ tmente contrahentium, ipfoue verborû contextu appareat,fpeciem aliquamin obligationem deduftant, finefumusin mutuo,depofito,locatOjContraiflu empti onis amp;nbsp;venditionis alijfue, cogi pofle de bitorcni,vt per folutionem fpeciei fidem libcret. Padaenimtaliaomnino valent, amp;nbsp;iunt feruanda. Et Regula habet ,quod ^ aliud proalio inuito creditor! t folui nó poffit, quat quas habeat limitationes amp;nbsp;fallentiasconfulerepoteris. lafon.amp;r Za fi.ac reliquos DD.ad diól.l.2..§.i.ff.fi eert. pet. Maxima tarnen inter omnes amp;nbsp;notabi liseft illa fallentia,'t confuetudine vide ** licet totiusmudi receptum S: obtentum efie, vt vna pecunia pro altera rede poffit folui, DD.in d.loc. Et Bald, in 1. libera quidein Theodora C.de fentent.amp; inter, omn. iudic.Eteiindem fequutusLauden. prxci.loc.Et Francif. Curc.niime.xj.atta-mende confuetudine totius mundi ha-bent, feruacur,quod diuerfa pecunia in forma,vt aurea pro argentea,amp; è contra folui poffit,quia ex general! confuetudi-nefundionem pccuniarccipit.d.l. fiar-gentum. Et hoe in quocunquecafu de confuetudine feruari tradidit Bart.in d.I.diuor tio.§.ob donationcs circ.med.ff. fol. ma-trim.quem. dos pet. amp;nbsp;in l.i.§. vlti.in fin. fF.deaiir.amp; arg. leg. Vide Bald. Sali ce. Alber. de Rofat.Rebuff.in l.vniuerfos.C.dc vct.num.potelî.lib.ii.viui.in commun.o-pin.iüS.in verbo Moncta,Brun.dcc!a.î.amp; J!m!t.2.amp;pra:fupp.t.niimer.4.Guid.Pap. quæft. 492. Et quos al légat Match. Coler. in Tradat.de procelf. executiu. 1. cap .10. f nu.lt;J. |
|
DE MONETISETRE NVMARIA 1^ niim.6.Menoch.confi.49. num.ix.iS.Si' 19. quâJo,air,vna pecunia pro alia loin irur, jj' tunc habetur rcfpeftusadtempusfoluti onis , quoad valorem excrinlecum per Brun.in initio d.limit.2.Add Boer.dccif. ' 3i7.Sic,ait,deconfuctudine feruatur in • contrailibus recombrij,fiue de retroaen dendo, quod venditor qui tradiu temporis redemit rem venditam, tenetur reHi-tuereprecium in fpeciebus feu petijs au-ri vel argenti receptis,licet valor fuerk j^ mutatus. Huiust autem rei confuetudinem valere eandernque feruandam eß'e,pioba-tur perd.l. Imperatoresdecontr. empt. fF.l. femperinIlipulationibus. ff. do iur.Bald.in d.l.fi quis argentum. Tiraqu. glon'.amp; §.præcit.nnm.ji.amp; Brun.d.limit. i.clarius.llla co-nfuetudo, inquir,feru5-da eft in lotis vb i viget,qnod poffit mo-neta argenteaetiam ære contaminata fo-Jui proaurea, qua ceflante folui nequi-rct,Eft inquit Laudenf.vna maxima in iure noftroin numerarione pecuniæ,vt in fo'uendispecujiijsjferuetur confuetudo *7 patriXjCui fe accommodate t incolæ 0-mnino tenentur , pro quo facitoptime textus iftc. Pactum gentis velciuitatiscô fuetudine iirniatum,nulla ciuisaut pere-grini libidine violecur.. Turpis enimeft pars, vniuerfo fun non congmens ,per ff. qua: contra mores,diftindt.S.amp; c.ruas^ex. de fpon. daor.facit 1. quifquisdiftindi. 41. Verum licet hoc ipfum, vt videlicet coardicturamp;compeilaturcreditor reci-^* pere Ivnam pecuniam pro alia in obligatio fpceiei (nGaobftaate quod DD.cotta communiterftatuant) confuetudineirx-troduci non pofte A!oli.dcfendat,d.qva;f, 92.nume7c8.amp; in coiifil.P3riL§.i.gloH. j. num. U.S: R.uba:.c0nlil-t7.Meuoch.t3mcn .cum aJijsiMud ipfum non rccipitjfed tä-quara erroneum reijeitatque réfutât c5-fiJ.a41eg.49.iwnT.r9.queni.fi placet, vide. Hæc omni,! vîro cum illotempera-*9 inentofalis.t ftnit accipienda, fivideli-cetnon verifimiliter de interefie credi-toriis, peraliam pecuiaam folutionem re' lt;ulintisjLamp;; fic de ipCus releuanxi damna |
coftet.Quid cnirn fialio profedlunUiP'^ . grandi St onerofaargentea fumnuauf'* j fecum ferrepecuniam neceife habek^ aut alio inrentu pro aurea argenteanirf' quirat,aut fimilitcr,vt quotidiefitint^ mercatores.PIoc tenet Laudenf.abinn*’ ftatim nume.t.deMonet.Brun.puftlut*' præfupp.num.4. Curt.de monet.quillJ' num.i4.Menoch. confi.ipi.in pria Italt;l“* noneritin fuo propofito debitor luw*^ perciuax Sc cPfrenatus,ncc creditor vlk’ modum morofus,nimiumq;feuerns.P^ text.I.fiferuos.ff.de pig.adh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^ Quod t ad formam attinec,de quai*; pr3cap.7.dixi prior.part.fcienduni eUf’ regulariternon cofiderarijCUin ahudlk uinon dicatur,quod laltcmformaek^' riore diferepar.per DD. commiwiterad d.l.Paulus.Brumt. limit, arg.d.l.fi quisk gentum cum ibi notât. S: hi. in fine.l.T*' tite.if.de aur.amp; argen.leg.Cu-rt.ftatimab initio.Did.Couar.concJuh2.d.c.7.ParuW etiam aut nihil refert,aurei in auro,thaï Jen Imperiales, aut fi.milesmonctaruffl fpecic.s, vel Moguntiæ,vcl apud nos Tu? tij,velCo.nfluentiæ, vel Heidelbergs,W uerédiffimorum atque llluftrilnmoiuin Principum amp;nbsp;Eledlorura Renenfiuin,b* minorum racorum ingi obferuantianj*' hi Co!édiffimoEum,aiidi;oritate, formis in(ïgnijs,infcriptionibusarqgt;charafttp* busdiuerfis, fiuein vrbe hac eeleberrt ma Co I o n i en fijfi ue D u fi el d o r pt 11 fi, fi^ Leodij,fineapud MonaflerienfeSjAquiq g?anenfes,3ut demum in alijs Wefphal' cihtiiu.sinferioris circulhArgyrocopij^ cudantur , fnnodo iuxta falubcrrinias Iniper. con.ftitutioncj,quo'3d mixturak Sr pondus, hoc eft intrinfeeum valorp £ibficatifueiinc.Coler.d.c.io.nuni.,8.lt;15 p,-oce(f.exetut.. Vtind vero ha?c noftra triftra SrinfaH' fia tempora , per Omnipotentis Dei tb' mentiam 1 ferrent, vc quemadmodumf-Rom. Imp. Status in valore illo intrinft' co niagna ex parteconueiiiunr,ira quoiji in iplaextrinfeca valuatione,barbaric3f crebailJaS: minis nociuamutationeac variatione explofa.concordarentutaqu' fym- |
R. BVDELII LIBLR SECVNDVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;109
fymmetrJam ac conuenientiam , fi non prorluseaiidcnij aliquam falcem amp;nbsp;tole-labilem fibique correfpondentem, £e nó itaniadrubuJiin morem vanabilemat-queomnino exorbitantem ferrent atque luüinerent.Idq; contra fubftantialcm na jj turam ipfius pecuniae, ad hoe inuentac,vt cius publica amp;nbsp;perpétua t aeftiniationc diffieukatibuspermutationuni ,a;quali-ratequantitatis fubueniretur. perfarpe all.l.i.ff.de contr.empt.amp; facit.l.elegans fiita.42.ff.de fideiuff.
Quod commodiffime fieri pofle ego nó dubicarem,fimodo vnanimiDominorii *^ confeiifu t tribusquatuorue in piuSomo ncta: probandi ac ratiocinandi pcritia edoftisatqueexercitatis, probis amp;nbsp;inte-grisviris,hoc totum negorij committe-retiir,amp; per ülos quælibct hodiernodie exidensmonetæ fpecies feu petia, fecun dumeius intrinfecum valorem, ligam ac pondus, exaftiffime exam inaretur,amp;: fie ïoofequenteræfiimatio cuilibet proper tionabiiirer, proque vfu ac Regionis cu-Uilqucconfuctudiue inderetur impone-returque. Qnodvt femel adhuc amp;nbsp;mo-’dojquani haétenus faüuin fuir,perfeólio rimlmperiofiat, omninovt vtileacnc-ceffarium, ita fumine exoptandum iiidi-co atque fentio.
Thema Cap. XVI.
Num pro minuta pecunia foluipoflit groffa,amp; qualiterin minutiori-busnumis debeat fieri folutio.
''sVM.M ARIA.
/ ‘ rrominutafectinianopoteSïfoluigreJfit.
2 Minuta pecunia cam greffa aßtmatime »mr ecipit.
t Mora morofo ingroffapecunia nociua,mn autem tn minuta.
4 Litcriim ceHam non vf^ue adeo curandii. *■ ƒ Pecunia minuta in valore mtrinfeco dete riorata debitori nocet.
i LuiriceßätieintereJfe Mercatorespoßiit exioere.
7 nbsp;nbsp;nbsp;recuniarn minutant per ^rojfatn aßtmari, S Pecuntam minutant cunt greffa recipert funci tönern.
Intereffedamnietiamin numisminutit-ribusconfideratur.
n Creditor tam minutiores qua^roffos nu-ntos tenetur accipere.
tl Ar^enti tantumtnminutioribusfpeciebtu propotttonabiUter,quütü in^ro^is habetur.
12 nbsp;nbsp;nbsp;Argenti quantum tnpecunys fit parum ca randum.
13 nbsp;nbsp;nbsp;Mtnutioresfortes inmagnisfionniisrccle recufan poffunt
14 nbsp;nbsp;nbsp;y fus quotidianusfolutione in minutioribiu numis improbat.
13 nbsp;nbsp;nbsp;Mercatoresfolent in initio contralius de qualitatemonetadifponere.
16 nbsp;nbsp;nbsp;Debitor notabtUs quantitatis nottpotefi Zi-berartfolucndo ntinutiorentpecuniam.
17 nbsp;nbsp;nbsp;O^arta pars minutterispecunia apud Lu~ Jitanos/eluitur.
iS Statutum ibidem profpeciealiamquam^ • libet wollet am folui.
ip Ordinatio vetus Ciuitat. Colon.proaureo in auro. 24.albas rotates filut potuijfe.
20 nbsp;nbsp;nbsp;Ordmattones Imperq audoris fentetiam confirmant.
21 nbsp;nbsp;nbsp;Cent urn flor ent in groffa pecunia ferunt ttiinutiflimorii numorii. 4. aut 6 florenos.
2 nbsp;nbsp;nbsp;2 Minores fortes ad communia commercia exercendafabricatas non effe.
23 nbsp;nbsp;nbsp;Affeäiocontrahentium in obtrudendis àquot; recipiendis numis debet temperari.
24 nbsp;nbsp;nbsp;Debit or ent non oportet nimis ejfe deUca-tum,(^ creditorem nimis onerofum, CAPVT XVI.
Dlûum eft cap.præcedenti de pecunia grolfa, quopafto vnaperalia folui poffit vel non poffit : no erit inconuenienseandé difputationem fimi li modo ad fortes etiam monetarum mi- ., nutiores dirigere.
Int quibusdicendiividetur,cpfialiqua 1 promiffio fit fafta de numis minutis, folutio fieri non poffit de moneta grofta.
f 2 non
-ocr page 288-|
DE MOIlt;?ETIS ET RE NVMARIA te* non obftante,quod de prædifta confuetu dincliceat vnam pecuniam pro alia fol-uere.per Bart.in l.fiftipiilatus fum. lo.in melle.î.col.lT.de foi. pro qua ex Martini, fentétia concludit Alb.Brû. Hæc inquit, eft rci veritas.per 1. i.C. de vet.num.po-teft.lib. n. amp;nbsp;glolT.iii c.quanto de iureiu. Iftius rei ratio hçc effe poteft,quod Bart, in 1.Paulus de folut.amp; in d.l.fiftipulatus, fentiatminutam pecuniam non recipere aliquam çftimationem tper grolfam,per Lfi fteriles, §. cum per venditorum, ff.de adlionib.cmpt.Ideoquepro régula ftatu-endumjinquitjCtiam in morolOjCundem inhisminutis numis non tcneri in can-fam duriorum. Quod exemple dcclara-mus. t Debitor ducentorum ducatorum te-netur vi initxobligaciornsiliacertadie amp;nbsp;termino conllituto perfoluere : quod non facit, vel econtra, creditor oblatam fibi certo tempore pecuniam recufat re-cipcreindebite, amp;nbsp;abfq;iu(laamp; idonea ciuira,crefcit interea valor eius in imme fum3quid dicendunT,ciriuscedet hoc au-gmentum commodo vel incommodo?Di ftinguit.d.loc.Bart.hoc pafto.Autloqiii-mur inmonecagroffa, quæ poteft recipe-re ædimationem per moneta inferiore, amp;nbsp;tunc vtrobiq; tenetur inorofus hoc da num fuftinere. l.fi ita.ff.defideiulT.aut vc roloquimur in moneta minuta,gradus inférions,forte bC bd^ ijs.medijs bd^ ijs, de ofto halleris numiilis, rotaris alb.vel fiùiilibus. Et exiftimat Bart, morofum (contra quern alias omnia iuraclamitant vt infra de Mora cap.pen.) neq; debitoré nequecreditorem eandem reluólanté amp;nbsp;renuentem teneriad xhimationem tale. Quia iftamoneta,ait, minuta,no recipit acftimationein peraliam monecam;vnde dici nequit,variatioæftimata deteriora-ta3fed potins lucrumcelfans,denouo co tinges ifte defeftus t dicetur,cuius lueri ratio haberi non debet, fecundu intelle-ftul. numis.§.per vendit.ff.deaft.emp. Cum B.irt.fentire videturCaftr. in d. 1.Paulus circ.fin.Sidebes,inquir,mi hi mo netam minutam , puta centum libras, amp; |
tempore more decentum libris potuihf acquirercio. ducatos, quia non valeb« ducatusnifi quinqj libras, pofteacrtuit atftimatio,amp; non pofTum habereio.due* tos,vtrü poffim petere interelfe.’ Inquid ibidem Caftr.petere me intereffe nopof-fe.Idq; ex fentennaBart. pro eo quod no creuitxftimatio librarum qua? debetur, quia libra? non arftimantur per florenoJ vel ducatos,fed econuerfo ducati per 1*' bras Sc numos minutiores. Hane fententiamBarr.ali| quoq;DDgt; fequuncur, vtrefert Brun, limit, i.vbiea tamen duobus mod is limitât. Primo lips cuniaminutafitdeterioratain valorein' j trinfeco.Namt cafuquonon habcicwt refpeclusadaugmentum grolfa:moneta per minutum foluenda?,tunc fi in intrin-feco valore minuta pecunia effet deterio rata,idem foret dicendum proportiona« bil iter de ea,quoddegroffiore.l.3.infin. cum gloff.ff.de eo quod cert.loc.Brim, per Alexan.dift.loc.num .5 .Secundo vult prædiftam doétrinam Iimitand3m,qu3' do lucrum effet tertum , vt ficreditorfit I perfona qua? foleatcum pecunijsnego-tiari.Vti funt Campfores, Collybilla,amp; hi qui ex permutationibus quxfium fa-ciunt.Ita quod verifimiJiter minutas for tes débitas, fi ante moram cafdem habiy iffent,cum alijs groffioribus permutal-fent,amp; lucrum feciffent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( Pofinne t fiquidem tales mercatores, maxime de iure Canonum,amp;in foro có-feientiar, intereffe lucri petere, per Brü. allcg.loc. Et Hoff len. in c.falubr,iter col. t.verf.in coenim,extr.de vfur.Abb.inc. cum venerabilis.col.j.verf.aduerteanv-furæ.de except.amp; in c.dileäi,col.i.infiquot; verfic. nota quod rationc,extr.defor.co pet.amp; clarius in c.conqueff usco.6.verli. nota glof.de vfur.Dec.confi.ii6.col.pen. verf præterea,Innoc. inc.fane,coluni.p verficu.alij tarnen dicunt,de fentent. ex-commu.Felin.in c.cum venerabilis,col. 2. verfdum dicit,de except. Aret in.confi. 157.colum.fin.verf ex hoe fequirur.Caf-fan.in confuet.Burg.fol. 104.001.4. verf fexto limita.Bart.inI.vnic.num.ii.vcrf |
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»t
J vetà confueuit.C.de fenten.quaf pro eo ^uod inter. Vide,fi placet,fuper hoc arti-culoaiKSoritatej, amp;nbsp;tam Iuris Ciuilis, quàm Canonici Dolores abfque nume-fo,apud Anton.Gabr.conclufcomm.i.li-br.ï,defolut.amp; liber.
Verum prannifia Bartol. amp;nbsp;fequaciii m opinio de uuinis minutioribus, commu-j niter non fubfiftic, quod amp;nbsp;rationem habet.! Quemadmodum enim per minutam groffa, eodem modo redtè per grolTam Wonetam minuta poteft æftimarithoc ip-fumfatisfuperqueex eorum fundamen-toconfiât,quaf lupra cap.n. addufta fu-j erunt,vbi de fimmetriaac propoitionc nufliorum fufiùs tradlauimus. Recipiunt j Mim interfefe pecuniae omnesfunftio-wm t quandam niutiiam,amp; xquipollerc, Chique correfpondere videntur. quod *el manifeftè ex hac fubfequenti ratione wnuincitur.
Qtiemadmodum enim Thallerus amp;nbsp;in Vniuerfiim grofia pecunia ad minorem, itaquoque amp;nbsp;modo fimili minutioris nu-Buadipfum Thalleruni intrinleca lua amp;nbsp;extrinfcca proportione refpeftii habent, amp;nbsp;habere debent, mutuoque fibi corref-? pondent, t Vnde notabile quoque inter-effe, etiam in vnico numo confideratur, qui quoad coramutationem inter merca-toresrefpedlu maioris alicuius numi,plu risvclminorisxftimabitur: Ideoqjdam-* numproculdubiócontingit in mutacio-nc pecuniae minutæ.Hanc tenet fententiâ baudenf.num.to,amp; ai.vbi nec legeni,nec Doôlorem aliquem pro Bart.opinione fa cereanimofiùs eifert. Sequitur Francife. Ciirt.eamquein praxi feruaridicit,num. de monet.6.Didac.Couar,cap.7.§. vnic.de muta.monet.concluf.î. Hornan.in fuade monet.difputatiuncula.
Ex quo ergo proportionabiliter grof-fam cum minutiore, amp;nbsp;et ontra minutam pecuniamcum grofia æftimari redèdi-ximus. Videtur fequi exeo indifferenter,vt groflam pccuniam,ita etiam fortes niinutiorcs, quafcunque,vfu31es tarnen amp;nbsp;probas,creditorem cogendum recipe-te, alias eundem peccare contra prafcri
ptum.l.i.C.de veter.num.potefta.libr.ir.
amp; BartoI.in l.falfam,in fin.if.ad leg.Cor-ne.de falf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f
Exemplum tale ponit Molin.quæft.g?. Vidius amp;condemnatus in expenfis litis ad30.libras raxatis,minutiffitnam Sc forte rariffimam, licet probam, conquifi-uitmonetam. Sc folutionem obtulit in paruulis denarijs Parifienfibus, Sc Turo-nenfibus, vel forte in numnlis noftris 0-, dto halleris: quas fortes creditor reci-pererecufauit, pctensin Aureis in auro, autalijs grandioribus numis fibi folui. Re in iudicium dedudla, per tduplex ,9 arreftum iudicatum fuit pro ipfo, ait, debitore, debere videlicet creditorem ijs paruis fortibuselTe contentum,atquc hoc non in parua , fed magna etiani fumma, fi modo iuxta præfcriptum,8c ex audoritate Superiorum,forte etiam per cocefuonem lmperij,eamoncta fabrica-ta Sc percuifa fit.
Confirmât illud ex co , quod debitor non fit obligatus ad aliquam certam monetae fpeciem, fed ad quanticatem in généré,illam adhibens artificialem rationem, t quod tantum argentifitinpluri- 11 bus minutis numis, vnam marcam facien tibus, quantum fit in panels ponderofio-ribus proportionabiliter, licet etiam de iure, fine plus,fine miqus argenti infit, 11 non referat,modö publica,proba,Sc légitima moneta fuerit. Ad quod,quæfo,Le-dbor aduertat,propter dodlrinam. Sc len-tentiam communem, quam de extrinfeco valore,cap.i.fuprà Sc alias non feme! ap-probauimus.
Et hancprsEtadtamfententiam,commu nem effort Eman. Soarez, recep.fenten.in verb.moneta.perRubæum confil. 148.011. i.Sc Curt.Iun.confil.»4.num.t. Ar.Pinell. in .Rubr.i.p3r.cap.3.num.i(j.Sc i/.C.de re-fcind. vendit.
Vcrùm,quod venia tantorumvirorum dixerim,ifta opinio nunquàm vifa mihi fuitxquitati confentanea, maxime in 1 fummismagnis SCexuperantibus,for- ij tè centum, 200. 300. aut mille florenis debitis. Quis enimnon admodum mole-
f 3
-ocr page 290-101
DE MONETIS ET RE NVMARIA
|
leftc ferai tantam fummanijCtiam quoad niimerationenifaftidiofam,perimportu-nitatemjamp;r velex indignatione arque m-uidia qiiadam,vtfitjdebitorisjetL3 inge-** nerali.obligatione, fibi obtrudi. t Si ad quotidianum in pceunijsvfum comuni-ter cil rcfpiciédunij vt egregio exemplo Budæus li.j. Affis.oftendit,amp;-Moli.alijq; Dd.pafüin inculcant,nos etiam fuprà nô lemel meminimus,certc in hoc folutiôis niodojamp; fummis maioribus,contra prio rem opinionem omnino erit inferédum. Nam fi quisTîtio vcndat pro magna ali quafummaplanfira aliquot vini,agrum, domunijamp;c.non eft verifinnle,quôd fue-riteius mentis arque intentionis, vt vellet fibi tradi magnam fummam fextino-rumjUut nofirorum oftohallcrorum,vcl alterius pecunia: minutioris batziorum forte jaut criicigcrorumjære nô modico conraminatorum ? Et hoc minus eft verifimile in Camp-forCjaut mercatore, qui optimam quam-que pecuniam id licite folebant quaerere jy amp;nbsp;colligere,t etiam de eadé,(vt vfu quo-tidiano,finô potiùs abufu,hoc iéculo in-firuimur) in initio contraâus difponen-tcs,per ea,qux tradidimus cap.3. fuprà: Secùs veto critdicédum in minutiffimis rebusjquas qtiotidianis vfibns nobis com paramus, quod ipfum præcir.loc. Pinell. magis contra priorem opinionem, quàm pro eadem egregiè tuetur. Etfi enim légitima amp;nbsp;proba pecunia qualifcunque refutari ac recufari neque-atjVthabetexpreflealIeg.I.i.de vet.num. potefia. tarnen cum moderamine quo-darn falis I.iftam intelligédam exiftima-16 mus, i ita fi non debitor notabilis quan titatis vellet folucrc in pecunia nigra, hoceft,minutiori, propter admixtionem arris enim, vt hoc obiter addam, nigrio-res denarioli fiunt. Hoc fiquidem iniqiiü amp;nbsp;non permittendum foret:vt eleganter traditM0lin.num.748.qui ramen,vtdixi, contrarium tuctur.videetiam Alb Urun. prxfupp.i.num.n. Et apud Lufitanos,ait Pinell.eft de hoe prudentiffiina ordina-17 tio, t vhi tantum permittitur folueie quartam pattern debiti in tali pecuniavl-lions materix. |
Qua: etiam Ordinatio habet aliquid fummc notandü,tvt quamuis emptor vd alius contrahens fpecialiter fe obligrt ad foluendum in pecunia aurea, cogatw nihilominus creditor rccipere m foliiti-onem aliam pecuniam Regia auftoritate pcrculTam.Cuius contrarium onminodi cendum videreturex vi conuentionisamp; paâi initi,vtfupràeft dcduóluin per Imino. amp;nbsp;Alexan.ad l.non amplius. §.i.ft.dc legat.i. Huic fimilis quodamodo videturCó-fi itutio quidam in hac vrbe, anno itH-promulgata,vt ex Regeftisantiquisdidi-ci, 1 Vt,vbicunque literxobligationum, ante illud tempus eredarum , facerciu mentionem vel Aureorum in auro, vd Superiorum florenorum Rhcnenfnni, iObfrläntlfcher 9ï(xinifcl)er ©uiten/ illi pci folucrentur per alb.rotatosï4. Ih cèt etiam cadem Conflitutio de grolös Bumis,in tot vel tot rotatis aibis taxi-tis, polfit inteliigi,lllorum alborum ro-tatorum iftius temporis liga fuit,s.dena. amp;nbsp;gran.io. eorundenique io4.pendebant marcam Colonien, qui albi pofimodnm ad 6. denar. decreuerunt,et vix 118. mar-cam Colonien, fecerunt, qiix hicobittr adiunxi. Prxdiflam nofiram fententi.im confirmant quoque Ordinationes Imperij.Li-cètenini non firn nefcius , Mercatorum quoldain , maxime in NundinisErancor furdienfibus, Argentoratenfibus, amp;nbsp;find libus, oó tam numorügrandiores,quàni minutiores fortes,vcluti batzios,mcd.os batz. crucigcros, aut etiam deuariolos paruulos, quorum 14 batz.vnuin effici-unt,vtpluriniùm fibi, in fummisetiama-gnis numerari ac perfolui defiderare) quodq; vt fiat,prxcauere folere: attamco hoe ipfum in in uit urn , de quo nosloquÉ mur,concedendum erit neutiquam. Nolenti enim magna, volenti nullafit iniu-ria,per l.cùm donationis.C.detranfad.l-véditor.C.derefc.véd.l.in fumma.§.fi.ff' decöd.indc.l.nemo videtur.ff.de reg.iur. Vigorc |
|
R. BVDEITT LIBER SECVNDYS. Vigorc itaquc diflse Ordinär. Imper, fancituni repcritiir, neminem cogi pofle deininutioribus dcnariolis, ntinus qiiin-quecrucigeros valenribus, vitra xî.fior. iaquacunque etium licet magna lumma infolntmn recipere. Cuiuscircainitium Ordinat. de anno 15^9. verba hæc haben-tuir.X)ilt; iccfqfuidtc ßfme^ne ûtcicOti' mSn^n/fôlUnii(fo-»ettittlt;nnmtd)lt;nim îÂfitt) ill fnuffvn vnnD vrrfauffen / wtn!gt; Mwôfînftni^/bipnuff ben ein Äreat* i;ev ineluliuè, fur wenfdjafft/ une cb» Wei/ dti^ßcben wb ßenennnen (verben. Sequitur ; 5?cel) (Vit# Vliber ben fitnff ïwt^ern/foH nicni.nbt verbunben p ijn/ fridjer munf^cn rber fünff vnnb jweiH» ^ifiSulben inbfötJiunß/vnnb fnrtvert» ft^ilff({multiuien- Dedenanoiis amp;nbsp;haltens fcquitur paulo poft inhtjnc mo. dum; i^g foil mid) niernmibt in finiter M^nbeiiTljluihV’Pfhi'ï ober vief pfetv Binviviaer feinen (villen jw nemen fcl5n(lt; Mfeiill. zXd quoshinos ^.^, aliquandb ftiperhis eonfuku.?, Patronos caufarum 8cparres allegaui. Yide,fiplacer,Match. Colcr. in trafta.de procclT.execut. i.cap. io.nuni.juvbiamp; huius Ordinationis me-minir. ” tPraterea amp;nbsp;hoc tempore inter.'-’er-C3torcs hic tolonix intelligo concorla-tum, vt in folutione centum libraritm Stofforum creditor non vitra quatuor H-bras, vel ad fummum fcx , ex minuticri-jj busfortibus libi obtrudi^poff t compel-lù t Minores enim ide fortes reucrà non wm ad commercia exercenda,doinosque amp;nbsp;agros com parandos, au t graue æs a lie-mini contraftum pcrfoluendum, quàm tantummodo vel principaliter faltein ad cominutandum maiore.s numos, vel fup. plendum quod excurrit,ordinatx funt amp;nbsp;fabricata’, vt confulti Prxfefti Monetairs fuperhac qiiæd ione quondam refpó-deriint,amp;.' adhuc hodie^vti ego exidimo, Mfpondcrcnt,attedanteiUudipfuinCa-toh.Molin. Quæ fententia æquior eft amp;nbsp;eolerabilior,,ac inter Mercatores recep- |
lOJ tior amp;nbsp;vlitaticr-Et quiaOrdinationesIm perijprxment, huic rei modum prafcri-buntticcirco temcrarium foret ab eodem rteedere veile. Habes ita, Leftorbeneuole, explica-tam dubiam fatis amp;: intricatam hanequç-dronem groffarum, amp;nbsp;minatarum mo-netarum, quando videlicet amp;nbsp;cualirer vn.a pecumapro alia, quando verb non reftè folui poffir. t In quocontrahen- jj tiiim affeftiones moderandas,amp; tam de-bitoris, quàm creditoris rigorem fiipec-' ditioftim fubmouendum, aut faltemci-uilius tenvperandum voluimus,per elegantem textum Vlpia. in Ld feruos. ff.de pignor. afti. vbi in fine ita habet : Medic igrturhic à Indicé erunt difpicien-da: t vt nequedelicatusdebitor,neque 44 onerofus creditor audiatur.quoetiam 7-titur glolT.i. in c.vtprxteritæ,extr. de e-left.ad verb.expenfarnecedariatjamp;c. Thema Cap. XVIT. An pro maffa aurca vd argentea pecu«-niafoTuipoffTt? JFMA1ARI4. / Pecuniam i;ut4m puram pro majfà folui P^.lp- 2 Pro :i!aJ/4 pecaniam lire centamindtJin fo’ui po/fe. $ Pro pecunia num maffaaUijua aurea vtl argentea folui pofit? 4 Maff.tm propecunia nonfolui cemmuniter receptum. / Perpecuniam imines res af imantar,non ecentra. 6 Moneta debet ejfe iufia équot; proba, vt recu-^ fart non poft. 7 Princeps ex auaritia deteriorem mom^ tarn cadens. S Princeps non prafumitur contractus irru-tare volle. p Ratio naturalis débet attendi. ta Princepscum clauftda,No obflante^vdiot- rem |
|
DE MONETIS ET RE'NVMARrA *«4 rem monetam fubßituent. it Menetam pote R a^iimare, qui amp;nbsp;eendere. n Princeps poteß numos femel percutes, inutiles reddere. ij Princeps abfoluta fua peteslate in quantum pofit^remifiuè. 14 Claufula, Ouia nabis ita placet. es Principis placitum ipfins territorio inclu-ditur. t6 Statutafatuentium pateßati includan tur. 17 L.ineiutlem. C.defurt. habeatne lecam in ludais. if ludaorumpriuilegiumcontral induilem. obtentum,forenfes non ligat. 19 ludausfetens remfurtiuam eß'e,pecuniam nonrepetit. 3p ludaus in bonis Ecclefa, amp;nbsp;extraneorum nongaudet pradiclopriuile^io. 31 Priuilcgium contra l.induslem. num de lu refit licit tint. 33 Qtfod tdaßatuta valeant/ommuniterte» net. 3^ ThaUeros Archidux Außria pereufit de-bdiores. CAPVT X.VII. RESTAT confequenterquaeftionem aliam prioribus non diffimilcm â^aXiTiKSydifcuterejJeqiiadixi quç-dam etiamfup.ca.j.In fafto proponitur, quod Titiushærestcncaturlegatum per foluerc alicuins maffa: auri vel argenti ad pondus, hic quarftum eftjAnne per pecuniam redic folutioeiijs fieri polft, amp;nbsp;fi poffit,vtrùni feJuenda fit pecunia vfualis amp;nbsp;paffim currens, æris admixtio-necont3minata,an verb ex pura piitaau-reafiue argenteaTitius folutionem face-re teneatur ?. Ego incunôanter dicerem, t fi talis pecunia poffithaberi,feil ice tab omni extranca materia expurgata, qua-lent ego nunqnàm vidi, nifi quod ipfea-nimi gratia aliquando vt cuderctur in v- |
noatquealtero numoprociiraui,tuncbî ne poffe per eandein ad præfdriptumpô-dus folutionem fieri , proquoitadeci-dit Zaf. ad §. mutui datjo.I.r. ff.fi certuin peta. Habesergo,ait,conclufionem fg-nandam albocalculo ,quod pro argenta debito in pondéré, poteft folui pecunia are non contaminata, per 1.1. in fine. amp;nbsp;l.cùm certum.ff.de aur.amp; argen. légat. Ita tenet Bartol. Alcxand.Deci. amp;nbsp;communicer Doâo. ad 1. r. ff. de eniptio. amp;nbsp;venditio. Ratio eft, quiapecuniao-mnia reducit ad æqualitatem ,omn!aqne per earn æflimantur. I.fi ita. lf.de fideinf-lor. Verum quod hoccafii non tantum per puram n.denariorum ,aut 24.Car3fto-rum,t verum etiam per mixtam pecuni- * am, fecundiim valorem amp;nbsp;xftimationein publicè ei inditum, reftè folutio fieri poffic,m3gis fert communis opinio,vt refer t amp;nbsp;fequitur Arr. Pinell. ad Rubri.ti-tul.de refci nd. vendit, r. part, nume.9. cap. 3. vbi propiusad hancmonetandiartein refpexit ; Videlicet, fufficere folutionem in pecunia pro mafia recepta,duni-modb creditor! fatisfiat impenfa redu-cendi pecuniam ad mafiam, fi eiusin-tereft, magis pondusillud informe habere,quam pecuniam. Necenimfolutiofi-1 eri debet alio modo,incommodnm alt-quod creditori inferenre.I.Paulus.defo-lut.fecundùm Bartol.ibidem. Panortnif. in c.quanto,extr.de iureiur. Alcia.ind.l. i.num.ir. Sed hicconfequenter eft inueftigan-dum,contra modum præcedîntisquæfii' oniscafu formato,hocpaólo:SiquiSfcr-tam tpecunix fummam debcat, anoe, quemadmodum paulo antèdixi de mal' fa obligata auri vel argenti,fieri polfe perpecuniam folutionem,eodemqno-quc mododicendum erit pecunia in ob-ligationem deduóla, per malfam ponde-ralem, forte per marcasamp; vncias quali-tatis amp;.' quantitatis eiufdem folutionem fieri polTc ? Videtur paritaterationisattenta , non aliter refpondendum fore, quod Bartol. in dida 1. diuortio. S.ol’ donJ' |
R. BVDELII LIBER SECVNDVl
donationem, nume. 3. fF.foIùt.matrimon. lt;]ueiiiadra.üO5 pet. tenet,pofie nempede-bitorem, infumnia aliqua pecunia? obli-gatmii,foluere in maffa feu métallo,ex quo pecunia ilia fit, quod lafon non im-probat in d.§.in bonæ fidei,num.62.Infti, ^ deadio.
-, tSedcontrariant fententiam veriorem dicicDecius,ad d.§.i.l.i.num.6.quam ibi-denmiime.ii.Alciat. communem afiruit, quodfeqiiiturindubitate Butigcl.numc. ibidem 17.Ripa nu.it.verfic.contrarium. Etaniplexuscft Pinel.d.loc. /XEthiologia ’ hacelfepotefi,quod,vtdixi, per t pecu-niim onines res apprecientur,ipfaautem permescesquafcunqucxllimari non po-Rrit,d.I.fi ifa.quæ hoc aperte probat.amp; I. '•decontrah.emp.fr.
* Siueauteni (vt hoc adiungamad præ-cedentia omnia pertinens) pro moneta grofTaminor , hue econtrà pro minuta ^ gtoffafoluatur,vtidiximus, femperilla fubintelligcnda erunt, vtl fiatfolutio in ironetaproba,Si non reproba, quod fieri potell,vel ratione materiar,vel ratione indicaturæ. Si igitur Princcps,vcl Ref-publicaaliqua,quód in intrinfeco valore fitmonctadecerioiata,earn prohibücrit, habebitur refpedus in folutioncad mo-netambonamantiquam.
7 • tEt bocebdieendum magis, quando txauaritiaquadam, vt per reprobatio-nemPrinteps aliquid lucrctur,eam ve tauerit. Dabitur enim tune pecunia in cademmateria amp;nbsp;pondéré conuenienti, Vtcommuniter Dodo, videntur fentire antiqui. lohan. Aquil.de monet.potefta. part.i.concluf.ï. Laudenf.num.i4. Brun. part.i7.amp; 18. vltima. Gabriel.Biel.5. con-duf. in primo dubio, de monec. potefta-Frantifc.Viuius in commun.opin. libr.i. opin.183. in verb, moneta. Oldrad. con-fil.iïo.incip.faólnmtale. LicetPrinceps mandet, inquit,de noua moneta folutio-nem fieri pofie, non tarnen fequitnr,non habendum refpeftum ad antiquam , vt in cap.14. quoque meminimus. Salicet.in l.fiex legaticaufa,in quæflionc,quæ in-
cip.iuxtapratdicla. ff. de verborum obli-
gatio. t Princ'pem per hoc non voluiffcj g quod pecuniam mutauerit, concradias obligationes irritare.
fVideturhoc ipfiim natural! raoionî ^ obuerfum, qua: ratio naturalis omninö dcbetattendi,perl.cùm ratio naturalis. ff. de bon. damnat, pro quo facit optime textus i n c.quanto, ibi, Requifito affenfu populi,amp;'c.de iureiur. Et Francifc.Marc. quift.iw. nee non Me«och. caf.ii6.ee ar-bitr.indi. vide tarnen ad illa,quæ ex fen-tentia Pabri ad Auchen.hoc nifi,defolut. C. amp;■ in princip. Inftit.quibusmod.toll. oblig. Molin.Roman.Gemin, Boer, fupra funt relata. Etc.5.tit.cuius aiiftor. mon. fit iud. Coniungathis,cui placet,Anton. Gomef pro vtraqueparte, pro Principe videlicct,8c contra eundem auftoritates citantein,libr.j.concluf.i.de folut.amp; lib. Aretin.confil.n.
Adde etiam Tyraquel. hanc de Princi-pispoteftatequæflionem mouentem de retraifl.lign.§.i.glo(f.iS.num.29.Si videlicet genus monetär, quod in vfu fuit con-tradns tempere , fit retraftus tempore abolicum atque incerdiftum, cuiufnam temporis ratio fit habenda ? Qurrit, fed nihildccidit,faltem remiffiuè audores hanc tradantes cirans, vtpoteCyn.poft Pctr.lacob.amp; Odofr.in l.minorum,in 9. quseft.C in quib.cauf.in integ.reftit.Bar-robin l.quod te.Sc Alexan.plenè ibidem. tf.fi cert.pcta.Godofred.etiam ad dJ.j.de rcb.cred.ff.
t Ego exiftimarcm,fi Princeps cû elau 1« fula,No cbflante,amp;:c.maxime tunc,quan do confiât eum confueuiffe moneta propria audoritate,no accedenteatfeufu po puli,formare,mut3re,ac variare, argu.l. hoc iure.§.diidus aquar.ff.deaq.quoti.amp; æfiiua. Laud.num.3.abinitio. Is,inquam, Princeps fi madet nouam moneta m, licet in intrinfeco valorc dereriorem,Ioco an-tiquæ recipiendam,rccufari eamdifficul ter pofTcjlioc efi quod infect Menoch.ca-fu316.1 Nefciotamequantumhocipfum 'gt; Principes obferuent. Eins cnim eftmo-netam xfiimare,cuius efi cuderc,per l.t. C.de falf.mone.Hinc Arift.Ethic.$.cap.?.
g Et Po-
-ocr page 294-10« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARÏA
|
EtPoIit.T.Câp.ô.TpfijaitjPrincipesamp;Rer-publicajpfaque lex numum conftituir, à JJ qua t lege preciiim amp;nbsp;valorem certum accipit, cuiufque libéra poteftaseftnu-mos femel pereufTos, inutileseflicere amp;nbsp;reddere. Viuiusd.Ioc. Didac.Couar.pul-chrè cap.7.nu.J.amp; 6,dixi fuprà cap.v. JJ tHuefaciunt ilia,qua:Dd.paffim de abfoluta Principis poteftate tradiderûr, de quibiispræcer alios vide Gail.Obfer. Î5 amp;nbsp;îô.lib.i.Item Præf.Mechl.Euerhard. in Ioc.n9.qui intitulatur, Locusapleni-tudinepoteftatis.Emanu.Soarez Recept. Sent.num.ijj. in verb.dominia. Menoch. de arbit.iudic.quæft.4H. Z3f.amp; alios ad 1. Princeps. fF.delcgib. Gabriel, j. conclnf. ’♦ I.Î.amp;fubfequent.tDe hacclaufula,Qnia nobis ita placet,®iinn c^ VH£? dlfe ßC» hebet / vt feribit Reg Maieft. Hifp habet quidam Pet.'Peek.de iur.fîft.in prin-cip. Verum tale Princtpisplacitum,de quo ^1$ proceditipfîus t territorij fines nóegre-ditur,nee forenfes fnbditósve aliorum Principnm vinei re aurligare poterit.Co-ftal.ad l.ï.ff.de fiat.homi.nó feeds atq; de Statutis amp;nbsp;Confuetudinibus paffim, amp;nbsp;quidem commonitereft determinatum, qua? extra fua territorra nó ex rend un tu r. D.Gail. ï.ObfcT.iï). cmiTpræeed cx pro-fello hancquxfironem pertraflauir. Cui adde Henin. Goden.conf.p.ScMatth.Co ïd Ter.de procefi'.execut.i.cap.j.nnm.ji.tsic dicimus Statuta vires fuasfumere a loh poteftate ftatnentium. c. à nobis primó, de fenr.excommnn.l.fi. tf.de rurifd.oinn. fßdic. Profes confiée nu.if. Hincaliquando fuper illa quadfione confulnts: Anne-videlicet Statutnm feu V priailegitïfiT lociludaris tconceftum , vt al.ïnctHilem. C.defurr.difpofitione ( in qua dicit«r,rem furtiuam,precio nóred-hibito, verisdomiiTMeandem repetenri-bus, reftituendam) libéré amp;nbsp;immirnes ef-*® lent, etiam forenfès amp;nbsp;ex cran cost com-plciftcrentur amp;nbsp;1 igarent? Relpédi ex Dd, recepta fententia, Quód non. Hippol. de Marfil.fingu.tï.rraditRegnïam hanc-,qna dicimuSjfudxos pofte peeuntam darc lu- |
pcr re furto fubrraólam, haqnód nortie-neantureamreftituere,nifi fibi primùra pecunia expofita t cum vfurisreddatiiF: Limita, inquit, primó tune , quando lu-datus fciuitrem fuitiuam efte, per l.fer-uuscuiufdam. ft'.decondit.indeb. Secundo, t fi bona fubtrafta fint Ecclefia,veli- '* licuius forenfis, qui non effet fuppofitus lurifdidioni ftatuenti!im,vel eiiisquift cit tale priuilegiu vel Statutnm ludriSi qiiia tales non obligantur ifto Statato aut priuilegio,fed funt in terminis iuris communis, Vt jbipereumlatiùs,quï ad Scholarem maxime forenfem pulciirè ex ten dit Francifc.Crem.fingul.8i.pcr Al bcr.Sicul.in c.quod clcricis, 8. colum.dc for.comp.A lei.præfump.19.reg.j. Mattle Matth.ßng.iio. t An autem iftiufmodiStatuta amp;nbsp;Con- ’' fuetudines, quoad proprios fubditosde iurevaleant? Sichard. add. 1. incimlem. tenet, quód non. Quoniam,ait, irratio-nabile eft,furtiuam rem tantifper reti-neri, donee precium reftituatur, pet Sta-tutum aut priuilegium induci hoe non pofret,auóioritatc Hoftienf.in .Summa, de pocniten.amp; remilT.Capell.Tholol.iF- ^ Franc.Marc.i.par.qiiarft. S. 1 Communis tarnen,confuetudine paffimcorrobora-ta,eft in contrarium, per Hippoly.Crem. Alciat. irgt;loc.pra:cita. Petr. Benintend. foncluf.34. Hine quoque defendi poffint nodra-tes,qui ihalleros Insperiales lüuftrifs. Aichiduei.s Au ft tia; Ferdinand! recenter eufos, pro bonis acceptait- recufant,e.t quo in ligaamp; pondère ( quod cum bonis virisfa-pè fum admirants) nonnihildefi-cianr. Nee fi aSubditis diZii Illuftriftimi Archiducisacceprentur,proptereaamp;ex-traneus quilibet eofdem recipere eom-pelli deberet,maxime c ùmOrdinationes Imper.defcâum talent maxiniopetè S: paffim vetentatque damnent. Thema Cap. XVIII. De legâtis |
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»•/
Deleguis in' teflamento reliais, quid ■^s Ceinmutti^/intentMiniuilicMiltttontt'' lit ftatuendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;merirecedenium.
|
5VMM.ARIA. I Solutionis temptu in Ifg4tit,mutata pecunia extrinfecus, attendendum fecundum quafdam. i Mohniti inteUeSus de tempore tena-rnenti. t In obligatione generic Molinse. in effeäu cum communt confentit. 4 CentraSuf tempus indifferenter inffiden dumfenipereffe,fumma mfiitta reputa-tur. t Contraclus amp;folutionu tempus quopaHo idem fignificent. * iloneix valor intrinfecus mutatus in lega-tureh^ii. 7 Mortu tempus in legatie confiderari fecun dum quofdam f Solutionis tempus,fecund tem alios,in lega-tis attendendum. 9 Interpretatio l. cum certum. communiter recepta. ie Teßamenti tempus omnino in legatie in-ffutenditm. II In Leäuris Dd. verius, quain Confilqs lo-qiiutot. II Singularis intellellus l. cum certum, Arr. Pinclli. i} Prefentis temporis verba in l. cum certum. explicata. 14 Prüfens tempus inteüigitur ,ft de alio non confiât. U Tefiator prafumitur de meneta currents tempore tefiamentt intellexiffe. ib Pro dffoftto haben, de quo tefiator, fi in-terrogatusfuiffet, venfimUtter reffen difft ip T efiat oris mens iuri communi conformis. It Tefiamenti co diti tempus attendendü, communis fient entra efi. 19 In legatis vniuerfialibus tempus mortis con-fitderart. |
CAPVT XVIH. Elfi ex ijs,qiix hadenusa nobisfunt tradita,facile refolui poffintquçfti-ones monetaris: paffim occurrétes, non tantum ex cótraótibus, verùm etiam teftamentisjlegibus, ftatutis, alijsq;dif-pofitionibus prouenientes: euidentiorij tarnen intelleftus amp;nbsp;informationisgra-tia,non grauabar fpeciatim quafdam eins generis inouere, eadenique breuitate, de qua fupia,eafdem difcutere.Quarum pri ma erit,De rcliólis Icgatis in tertamento. Sit igitur hæc fadi fpecics: l eftator quidam in fua poftrema ordinatione ita de quibuidam legatis difpoluit: Nepotibus meis N.amp; N. Sc vnicuique eorum do,le^o,centum librasgroflbruin monetx Flandrien, feu lego ijldem centum Ihalleros fimplices, fuc totidéCo-lonienfes aureos. Contingit mutata medio tempore monetam fuilTe,amp; hoc quoad valorem cxtrinfecum. Imperialis forte Thallerus,per quem folutio fieret,tem po re erefti tcllamcti valebat alb,54.mortis tempore teßatoris 64.alb. amp;demùm petitionis tempore ad 70. alb. valor eins excreuit.Quid dicendum,cuiüfnam temporis ratio habebitur? Quoniam fumus inobligationegcneris,amp; in punfto muta tionis monetarum valoris extrinfeci, ic-circö illadecifio,de qua eft in Concluf. ibid.i.maxima, bic locum habebit, videlicet non tempusdifpofitionis, creßive t teftamenti aut mortis teftatoris,fed pe- I titionis, atq; ita folutionis attendédum, per Caftr.in I.j.C.commu.deleg, Alci.in l.cum quid,nu.15.fF.ficert.pet. Quod ipfum fequitur Menoch. in fine confil. 49. ita inquiens: Cum in cafu no-ftro prxcipue de mutatione extrinfeca, nempe de augmento aurei , qui nunc valet nouem florenos , cum tarnen eo annovaleret folum quinque cum dimi-dio, dicendü eft efte attendédum tempus, folutionis. Atq; ita Imperialis Thallerus g * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« |
|
De MONETIS ET RE NVMARIA toS în exemple prsemiflb rede poterit fol-«i fecundùm æftimationem folutionis tempore currentem, fcilicet pro 70. alb. EtfiThalIeri fimplices in obligationem dediidijfuperfuntaibi 18. Si veto fimplices Colonienfesflôrenijlmperialisfecû-dùm prædid. modum faceret flor. Colon, tresjdiiobus albis exceptis. Hanc qiiæftionem tradat amp;nbsp;difeutit Molin-.nu,742.qiiæell inordine99.amp;qyi-demjtvtipfefatetur5Contra commun em. Nam extrinfecumvalorem hoc calu affir matattendcndum,qiii crattemporedif-pofîtionis,vt fiThalIerus Imperialis foret perfoluendus, qui difpofitionis tempore varuerîntalb.6o.amp; mine valeat6lt;», quatuor albi de vnoquolibct Imperiali effentfubducédi, cedererq; hoc augméti commodo eius^qui folutionera facit.. In hoc autem iplo,fi quisattenciusad-ueTtat,t fcilicet inoWigatioegenerisre-JidxalicuiusquantîtatiSjquoad effeâû, anobisnovidetur diferepareXum enim in propofita fadi fpecieThaUerorii’ fim-plicium(vbi communiter tempus foluti-onisinconfideratione habendum ftatui-ïnus)3ugmentnm illud, quod 5». albos in qualibet fpecie numorüexcedit,hoc de-bitorem poflc deducere concedimu.s .“eo-«iem modo vbi illc tempus conrradusat-tendendunr in extrinfeco valoredicitjnâ alium habet, fed quafifimilem effedum, amp;■ intelledum,! confiitoamp; præfnppofi-to,qüód de eodem genere loquatur.S’ic c-tiam fecundùm eum'amp; nos 72, albos tranf cendentesalbi in fpecie qualibet oblata, cedent commodo debitoris, defedus ve-rus incommodo.. Quscomniapróptereiexpreffiusincuï eo,amp; ob oeu los pono,vt tanti viri fenten tiam,quoad valorem extrinfeeum,nóni-hil falué,eorundé verb ineptiasamp;phan-tafi3s,atque t ignorantram fummam pan-dam, qui nihilmagis vociferanturarque ad raucedinem vfq;cIamifâr,quàTn inex-trinfeco eriam valere,de quo nobis nunc eft ferme»,albos tales fore perfoluendbs, quales fueru nt forte anno mo. vel ityo'. hoc eft,co tempore, quo liters obligati- |
onum eredaefinit, autobligationes alià$ initium fumpferunt. Remitio igitureof-dem rurfus ad noftram Conclu!.:.Maximam, per quainmendianaluceelariuî lise intentio noftra probatur,redditut-que plane indubitabilis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ t Scd lise dióla fint de mutationevalo f ris extrinfeci. Quid autem obueniéte mu tationevaloris incrinfecieritdicenduni? Cafus talisconfticui poceft, vt per Oldfa, conf.ji.figuratur:Quidam condens tcto inentum, reliquicad piascaufas 200.li-bras pro anima fiia,per hxc verba: rego amp;nbsp;atcipiode bonis meis pro an ima amp;nbsp;pi' rentum meonim,amp; prololuendisipforu fore fadis amp;’ meis,amp; cxpenfis,amp;.c.exo^ uendisioojibras rquo teftamétoerefte, fuperuixit téftator per decé fortè annos: qusritur, annede moneta, quascurrebat tempore teftamenti, an verb quæ mortis teftatoris,veldenium quæ hareditatis a-dits tempore currebat,didæ ico.hbrï fintfoluendæ, pofito,qubd monetavelin liga,vcl in pondéré, iiaque in valoreiiv trinfccofit mutara ? t Videtur prima fiontcdicendum,teni ’ pus mortis confiderandum effe,perd.§. dilponatjAuth.denupt. trlêx tempereü in viridi oblcruantiaJ, Arrrani. C.Üehi-retic. Ergb videtur legaffe eo temport, quomoriebatur, fecundùm Cwrt.demo net.num.igt;.amp; itailîud tempusdeberein confideratione haberi. Vel tempusperf-tionis, amp;nbsp;ita folutionis attendendû,quoi voluit fingulariter tudouic.Itoman.fin-giil.519. amp;nbsp;confil. uj. In contrarium ait, t qubd tempus folutionis attendatur,cH calus fingularis in l.cùm certum, in verbis, Preeiampritfêritktemporù. ff.deaur.S arg.leg.Nifi hçres,inquit,fHeritin mora, per l.vtnû.ff.fi cer.pet.Hûc fequûdir Bo-ue.in fing.in fi.tirjnixta de cotradib-nu, i.). Menoch.confil.ijS.numc.u. Leoninus confil.j/.niime.î. circa fin. verfic.quOuK pulchrcjamp;c. Dodoresaddiffolutionem hiüusdubij cófticuuntaliam fadi fpeciéad d. l.cùm certum.cuius verba prins præmifto:Ait, Cû certû aurivel argéti pôdus légatû eH» fi non |
|
R. BVDELII LIBElR. SECVNDVS.’ fînon fpeciesde^gnata fit, non materia, fed preciuni pralentis temporis praeftari debet. Textusenim ille non Joquiturde certopreciodebito, necdecertaquanti-tatepecuniæ debitæ etiam in genere,fed de precio alterius rei legate amp;nbsp;debitæ, cuius aftimatiocrefeere amp;dcminuipo-tc(l:amp; fiefolutionis tempus attenditur, Mo!in.did.quælh99.niini.74î.Alb, Brun, patt.S.præfes Mechlin, conf. loy.m fine. Cuiusverbah.æcfuut. Incafud. 1. cum certuin, verifimilirer in confideratione fuit tempus folutionis, cum tunepri-miiincouftare poffit,an maifam feu corpusjan vero xilimationem foluerc velit hires,glofCibidem ad verbum.Non materia. *° Itaque faperto marte præfesfententi-äniprzdifti Romani cum alijs refutate-undemq; inlefturis fuisadl.cum quid, fi eert.pet.aliter fentireafrerit,addeHS, jj inij.f^dem præfumendum efleeum verita-' temtpotiusfcripfifl'e,quam in Confilijs, ad requifitionem partis âffediuosè exa-ratis. vide tarnen præcit. loc. Leoninum prointelJeftu Romani amp;nbsp;Geminianiin-ferentem. ’* tAttigimusautem fupra Arr.pinel.fu per hancl.cumcertum, Jonge aliam eflc mentem,confiât enim ex J.ipfa amp;nbsp;contex tu,hiredis arbitrio, vel maffarn vel æfti-mationem perfoluendi,reliélum non ef fe,fedeidem præcife iniüftum,ad precij ptafentis temporis. ftrièïamamp; ineuita-bilem foIutionem.Qua de cafu,amp; ad eui tandam omnem antinomiam, vtqueni-hilominuscommunis opinio, quæ dé te-fiamenti tempore recepta eft, quamque tucmur,fuftineatur,nouum facit huius 1. intelledum,ad Rubr.C.dcrefen. vendi. c.j.i.part.nume. 25.qui meo iudicio tole-15 raripotefi.tRefertenim verbailla,præ-fentis temporis, non ad tempus folutio-Dis,quafi3ex nobis hodie loqueretur,vt DD. communiter ilia accipiunt, verum ad tempuscond iti teftamenti, præfëntis temporis, quoad tefiacorem.quod per J. fiita,fF.eod.tit.deaur.amp; arg. leg.probari dicit.Cuius hze fuut verba. - Si ita lega- |
*0# turn effet: veftem meam, argentum meü, damnas efio dare: id legatum videtur, inquit Paulus, quod teftamenti tempore t fuiiret,quia prüfens tempus fern per in-telligitur,fi aliud comprehenfum nóeffet, veftem meam, argentum meüm,hac demonftrationemeum,præfens tempus, nonfuturumoftendit. Cui confonatl v-xorem 41.§.teftamento.fF.de Jeg.Se fideic. j.vbi legatis PubJio Mæuio pueris quinqj annorum feptcm,quæfitumfuit,ciiiusæ-tatis mancipia per hxtedes exhibenda debcantur,vtrumne quç teftamenti fadi tempore,intra feprem annos fuerunt, an quæ mortis tempore intra earn ætatem inueniantur. Refpondit, earn videri ætatem dcfignatam,quæ effet, cum à teftato-re relinqiieretur.ltaquoqueamp;in I.aJleg. cum certum precium præfëntis temporis fcilicct,teftamenti conditi exaudien-dum,quodamp;:rationem habct,amp; libenter recipimus. Non t enim eft verifi^mile, quod tefta- * torincellcxeritdealiamoneta, quam ea quæ conditi teftamenti tempore vfu e-rat recepta,curfumquehabebar. Brun. part. 9. pro quo facit illa régula, de qua eft in l.Tale padum.§.fin.amp; ibidem glof. ff. depad. lllud videlicet pro difpofito haberi, quod verifimilitcr fuilfetdifpo-fitum, fide hoc difponens fuiffet inter-rogatus.t Quod tarn in legibus atquefta- ’^ tutis,quam paSis,refcriptis, amp;nbsp;vltimis voluriratibusobtinet,perßarto.amp;ßald. in l.fin.C.de poflhum.hæred. inftitut.facit quodindubio mens teftatoris ita'fit interpretanda, vt ad minimum iuscom mune lædat.t per Bart, in l.hæredes mei. *7 §.cum ita in fin.amp; ibidem,Ripa luim. 7Î. fF.aoS.C.TrebelI.Grauet.confi.7$.niim.$. amp;confil.iso.num.i.confi.i3o.num.9. Me-noch.confi.g$.nu. 6i.Socin.confi.9o.nii.i. volum.i.VVcfcnb.confi.5. nu.4î.vide21-legat.fupracap.ij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,g Qiiod t vero illa fit fententia communiter à Dodioribus recepta : teftamenti' videlicet tempus in legatis relidli.s quo ad intrinfecum valorem attendendu'-n, efle atteftantur DD. relati paulo ante. g 3 Oldr. • |
|
DE MOMETISET RE NVMARIA 4 6 Oldr. profes Mechlin. Brun. Curt.Molin. Laud.amp; DD.ad l.cuin quid, ff.ßeert. pet. Panorm.adc. olim decenf. Socin.con-'il. é.lib.i.Ioann. Andr.adSpecul. tir.deob-]ig. de folut.§.nunc aJiqua,verficul. fi au-tem excontradujColledan.in c.Indican te,colum.i.verficul. quid fi teftator,de te fiament. Anchoran.in dióto c. olim.Summa Angel, in verbo, folutio. 2. quiftio. Gabrieï.libr.j.de folut. amp;nbsp;libcr.concl.4. Guiliel.de Cun.amp; Caft.ad J.j.C.comniu. de legat. 19 Quodt ipfum ramen fecundumeofdé limitatur norabiliter non procedere in legatis vniuerfalibus amp;nbsp;fideicommiifi.s, in quibus attenditur tempus mortis tefia toris,in particularibus teftamenti con-diti.hoc expreffehabet præf.Mechlinal Jcg.confil.amp; loan. Aquil.2.Theorem.per glolT.ordin.ad 1.pen.in verbo cedic. ff. de fund, inftruft. concludit Præfes ira. Atq; hæc communis eil fententia, .à qua in in-dicandot non eft recedendum, iiixta nota. per loan.And.Panorm.amp; aliox, ip c.i, amp;'c.neinnitaris,deconfiiru.c\; Bart.in I. fin. C.de poen, iud.qui.tem. iudic. l.fcire oportet.§.illud enm fequ, ff.deexcuf.tu-tor.D.Gail.lib.i.obfer.i6.num.6.amp;;obfer. J9.in finelibr.2.amp; 0bferuat.34.numer.18. Menoch.in fin. confil.ï8.num.76.per pln-resauéioritates.amp;:confil.49.nume.ï2.vbi detempore folutionis, Guid. Pap.quæft, 49j.colum.2.verf.vel poteft.Roman.con-fi.123.Gigas de pcnfion.qnæft.98.numer.r. capit.confi.ig.num.ó. (juibusaddealJega ta,c.i4.nu.i$.amp; iCinfra, Thema Cap. XVIIIL De legibus atque ftatutis pecuniae ali-cuius mentionem facicn-tibus. SPAfAMRl d. t Statutiac legis condita temporis ratiene habendam. t nbsp;nbsp;statuta vit unis v eiuntat thus a quiparan- tur. |
10 Solutionis tcmpiu non ßatuti cemniunitf attendendam. Et hoc etiam tn pecunia are cotamiMttgt; Statutum de meneta loquens mtelUgiW de vfuali. Solutionis tempos in poenaUbusd' fal'i^^* etiam praßando attenditur. Monet a quomodocun^ßt mutata, bi( M curator. Solennitas legis aut Statuti tempore Ic^t amp;nbsp;ßatuti attenditur. Inmodefoluendt tempusfolutionu ii^i' citur. Lex vel Statutum tempos folutionis exp mensplud con/ideratur. CAPVT XIX. Vriiturdeincepsnon inconueni-enter, quid dicendum fit, fi legeJ, aut ftatutafaciant mentionemah cuius pecuniac,cuius temporis legnmne conditarum amp;nbsp;ftatutorum, an veto ems, quo folutio facienda eft ratio debet habe rilt;Et forte quibufdam placeret, tftatuti ereéti^'legis prom u Igatx tempus conib derandum, non fecus quam in prxeedeti cap.de teftamento eft à nobis traditu.Cu. iusratiohxcefle poffir,quod tftaturama gis xquiparenfur vltimis volumatibus quam contraclibus,per §.di fponat.in Au the.de nupt.coll.4.amp; l.cum tale.§.fallain caufam,fF.decond. amp;nbsp;demon.Io.Faber in §.ex non fcripto,col.3. inftit. de iur.nat. g£n.amp; ciui.Lod. Rom. conf. 123. circa pri-mum ab initio ftatim nii.i.Præf.Mcchlin. in I0c.47.ab vltim. vol. ad legat.ftatii.vel confuet.Corraf.in Mifcel.t.ca.ij.per Bar. in l.i.ft.quibus vtindign quod ipfumin terminis fequitur.D.GaiI.2.0bf.73.num. j.ex fententia Alb.Rom.amp; lafon.inl.cum quid nu.î8.in nleöura. fi cert.pct.amp;Bal. poft Nicol.deMetareH.in h peiiul.infin. verf.quæro quid in verbis, C.de verb.fi-gni.c.conquærente, amp;nbsp;ibidem Anton.de Butr.col.antep.vcrfqumro fecuduquid) ex.de offi.Ord.‘amp; DD. pluies in locisin-fracitandis. |
|
R. BVDELII USER SECVNDVS. f AliJS: quidem DD. communiter hic tempus folutionis, non autem conditx le gis,aittl}atuti erefti, attendendum con-c'udût.qucniadmodum expreffis verbis tradiditBrun.circ.princ.præfnpp. i. Vel »'.‘,nifi debimm caufareturrationealicii iiislcgisjvelftatuti, quocafii attenditur ^ tcmpusfoltitionis,feu moneta vfualisamp; currensjllo tempore quamuis tire fit çontaminata : vel à tempore legis condi-tæ,ere(îiiiieftatuti in bonirate intrinfe-cafucritdeteriorata. Sequitur Mm fing. 4. obfériiat.t5.per Corn, in confil.sSi.rncip. iionnultis.i8. colum. verf. Reftar.j. volu. IHamqtiefcntcntiam D. AHefiorss in Ca mera amplexos atteftatur,per Rap h.Fill . wnf.yi.num.a.Tiraqu.de retrait.lign, 18. S'oir.nBme.7j.amp; glofl'.io.nu. 14.Stat uturn y ttiiuitjoqiiensdemoncta, intelligitur devfiiaiiamp;expemitbilijaddens , in t loco fiatuti, per Alex3n.c0nf.104.incip.fta-tutiim loquens colum. i.libr.i.Clcm.i.amp; ad illani glolfS; DD.ext.dedecim.Bald. inl.d'udyin fin.deSacrolan. Ecclef.amp; in l.r.in princip.C.commun,de legat.amp; in confi.rßp.volum.i.loan. Andr.ad Spec.in §.nunc aliqua, in fin. verf. pone in ftatu-to,eundemque fecucus Corraf. præcit. j 19C,Corn.conf.i8!.rrum.7i.vcrf. Secundo refponderi poteft.volnm.i.amp; confil.r87. C01.fin.verf.fecundorefponderi poteft, v^lurn,i.amp; confil.jii.incip. de pluribus, ipxlt.iç61.3.vol.Landen.de Monet.nu. 27. Verf. quid autem in lege, prolixins Brun, part.u.in obligatione ex lege vel confti-tutioue habet,aut ftatutocaufata , infpi-citurtempusquo obligatio concrahitur jiCxHaturo. ' Sit rgitur ftatutunr imponat pœnam pro maleficio,ant mander alienidari cer tumfalarium, amp;c0tirrgat poft conditum ftatutum mutartmonctanijvel in bonira-teintrinfeca vel extrinfeca, fokirio poena amp;,fa far ijd'ebeb it fieri de monetacur-rcntetemporeeondemnationis, vcl fala-niprattandi, perZabarel.Petr.de Anch imRi.pofiZenze.amp; Matbe. in Clem.fi be-oeficotumjdedecini. De falarioquoque |
»n per foluendo vide Brun, part.7. amp;nbsp;Mil.in Repet. in vcrb0jPecuniagt;per multas au-doritates, Negligendum tarnen in hisnentiqua erit j.hic receptam hanc effediftindio-nem. Aut enim ftatutum feu lex refpicit vel defignat aliquam folcmnitatem, t amp;nbsp;* tunc ftatuti tempus eredi, aut legiscon-dirainfpicitur : quemadmodum dixi fu-pr.i in donatione quingentos aureosex-ecdente, qua de iure debet infinuari : amp;nbsp;tunc fit intelledusde aureislegalibuv, amp;nbsp;non de monetacurrente temporefolu tionis. Aut veto lex ftatutumuedifponit circa t folutionem pecunia faciendam, 9 adijeiendo forte diem folutioni, vel hoc ipfumtacite defignando: amp;nbsp;tunc tempus folutionis attenditur. Ita diftinguunt magna ex parte in præcedentibus rclati Digt;. amp;nbsp;Ioann. Aquil.Thcor.cFrancifc. Curt.deMon.numcr. 19. Brun, in fin.did, pair. u. Anton. Gabriel, libr. 3. de folu-tiou. conduf. 5. vbi regukt principalis très ponit fallcntias,ad quas ledoremre uiitro. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^ Quae tomni dubitatrone femota pro-ceditnt,fi ftatutum expreffe velir,fo!uti-onem fieri debere fecundum tempus fo-lutionis , per Brun. limit,8. amp;nbsp;9. Vel vbi cofuetudo loci hoc ipfum patiaturjquod fecundum tempus folutionis permone-tam currentem-fofutio fieri poffit. Brurr. limit.?.Adde ilia de quibusfupracap.ij. diximus, Thema Cap. XX. Aefiimatio monetæftatuto aliter faßajquam vfu quotidia- BO recepta. JTMAlalR/A i / Cafiuad thallerum Imperialem figura-tus. 2 Contendunt debitor amp;nbsp;creditor fuperde^ ci/ioiie q,tti^iom{ pracedentU. 3 Çiff^ |
|
»»‘ nbsp;nbsp;nbsp;. DEMONETISET i Ciuh ^ incelafuo Magißratui purere debet. 4 Turpii pars dicitur vmuerfo fue non co-harens. t De ebhgatiene^enerii, amp;nbsp;non fpedei bic agitur. d Vßispecimiapotius quam materia conßde ratur. 2 Proclamationesfaäaper non vfumobli-terantur. » nbsp;nbsp;Princeps per patientiarn vßtm pecunia ap probat. f Gloffaaureaad verbum fran^ere , de Treug.cirpac. te Vfusmonetacurrentisßatuto praualet. H Inobferaantiaftgt;nplex,abfqj curfu lo.an-norumfufficit. 12 Le^es priores per pofleriores abre^an-tur. ij Verbis autfado quis metitem faam deda-ret,paj urn refert. 14 Ar^umentatioaratione caßueonuerßua procedit. jf Vfus amp;nbsp;confuetudo innumis praualent. i6 Pecuniam amp;nbsp;libras ma^ù vfitatas prafe-rendas. gt;7 Q^jd minimum edm namisfepeattendi-tur. it In teßamentisplenior, quam contradibiu fitinterpretatto. CAPVT XX. PPædiflæ quxftionisdecifionicómo-diffimeadiungi poteft elegans, fa-tifq;controiierfafafti fpecies,amp; de qua ego aliquando confultus refpondi. Exempligratia. Anno i57o.lhanerus no-fter Imperialis ftatutofuit ædimatus ad i decern marcas Colon, f feu quod in idem rccidit alb.óo.vtqj in plus non exponere tur in vrbe vel i eciperetur,cumaliqua e-tiam pœnæ comminatione publicatum fuincreuit autem medio tempore prædi-fti thallcri valor ad vndecim amp;nbsp;vitra marcas primo ,amp; deinceps vfquead n| |
RE NVMARIA ’ mare. Colon, feu alb. 6^. autcïrcitervel, vitra. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, i Hic tereditoraugmentumfuperuentu agnofcere mordicus reculât,vrgenspro cïamationes faitas ad decern marcasCo-lonienfeSjatqueitaextrinfeco valoiial^J perioritacemeta præferiptam refle obij-cit,vltra quir.on liceat tiafiliie.Exquo iuris fit indubitati, quod ciues amp;nbsp;incogt;ï talibus faiSis proclamatióibus amp;nbsp;fanfli' onibus teneantur morem gerere.perl.in j cola.lf.ad Municip.vbi Caius t refert incola Magiftratibns patere debet, apn’^ quosincola eft,amp; illisapud quosefici-uis,amp; qu£ ibidé fequuntur.facit l.onines populicum Ldequib. ff.delI.Rebuff.Jfl conft.reg.Gall.tom.ude lit.obl ar.6.glo-j.num.^j.Bald.adl.i.num.ij. C.defuinffl. Trin. Turpisfctiamomnesparsiuilici- ) tur,vt alibi quoq; memini, vniuerfofuo non congruens. per c, tuas,extr. de fpon. duor. D.Gail.a.obf.jj.pcrfeÓlius hacJi-fcutit. Debitort veroex aduerfo (prsfuppo ! fitoquod non fit ad certain aliquamfpe-eiem, fed alien ins quantitatis genus obü gatus, atq; ita thallcrus Imp.prxcifenó eftin obligatione, fedin facilitatefolué-di)currcnré tempore folutionis valorem profère,cogendumqj creditorein iiiifto, amp;nbsp;non in alio,forte proclamatioiiis tempore impofito,d£bituin recipcredicit,el quofecunduin ea qux aliquoticsiiipri-cedentibusfiincrepetita, int pecunia V- ( fum m3gis,valuationemq; hodierno rbe expédibilemamp; coinmuniter receptam, quam ipfam materiam,aut etiani abuü-uam,vt fic loquar, taxationem quondam faólam, refpicimus amp;nbsp;pondcramus. per text. I. quæ extrinfccus. 6ï. ff. de veibor. obligat.amp; l.lmperatores,ff. decontrahé. einptio.cum finiilibus,01drad.conf.i68. in princ. itapropterinobferuantiain proclama tionum publicatarum vfum prxualerc, in fimili fadfi fpecie dteideruntDedo-res Collegij Papienf. iu confilio, fanc per quam clequcntiffiino,augnienti Mo-nctarum. §. Neenosmouet. numer.if EX |
|
R. BVDELri LIBER SECVNDVS. txquoenîm prodamationes talcs non fuerunt obfcruatæ , fcience amp;nbsp;patiente principe, vel, vtin noftro præmiflo cafu, toleranteMagidratu, vitietur t Princeps, amp;nbsp;quilibetMagiftratiiSjtali conrrauentio ni fimpliciter acquieuille , amp;nbsp;aflcnfum præbuiffe, per notabilcm amp;nbsp;verè aiiream gloiï.quàm Doctor.non immeritofummè j commendant,ad verbum,frangere,in fin. îxt,detreug.amp; pac.vbi habetur:Sedlt;juod (licit, hic non tenet. Et Epifeopiquinon feruant hanc conftitutionem, non dicun-turtranfgrefldres. Eodeinmododicendum videtur inca ^unoftro,quoniam tales prodamationes inretiam ftatiita non obferuantur, fed có trsrijsadtibus amp;nbsp;vfibus fiipcruenientibus Pcoobliteratis amp;nbsp;abrogatis habentur : Ic-1® fircovfuniTalistcurrentis monetæ præ-Uâlcreacpræponderare.Quod ipfum Arc ti.inconf.ii.incip.proccdendum eft,col. j. ïd verbum tenet, fcilicet quod ordinatio faâafuper curfu monetär, non prxiud'i-cetnecliget fubdites, fi non fuicobferua-t3,fcienteamp;patiente Principe, qui earn fecit.Brun.d.limit.5. Atqiie ibidem Aretinus quoque con-cluditnotabilirer, quod nonrequiratur inobferuantia longa amp;nbsp;prxfcripta per 10. 11 annos,1fedfufficict fimplexceflatiofo-Jnni,adde Anton, de Butr. amp;nbsp;Panorm.in c. quiacirca,deconfanguin.amp;: affin, neenon quafi in terminis I.C.Leoninum Cancell. d11cat.Gel1i.confi.56.in fine.Poftremö air, fubticendum non eft, quod etiamfi pecunia controuerfa in Germaniam verè defti n3ta,amp; ibidem erogata fuilfet, adhuc tarnen neque commitci, neque confifcari poffer, propter non receptas didas Ordi-nationesin vfum, amp;nbsp;qiiia vbiqjomniafer niènunnlmaca,aliter amp;nbsp;pluris permutan-tiir,quam perEdi6taliceac.quç(quantum-uisminanria, amp;nbsp;ab ipfo Principe manan-tia) publico populi confenfu fuperantur, amp;nbsp;infirniantur,communemque illumamp; Negotiatorum vfum ÏV «ftimationem, nó autem legalem amp;nbsp;edidalem vulgus fequi tur.Probat idem Tiber. Decian. Kefp. U4. Yolum.j.num.ió.vbi habet:quod toleran-tia amp;nbsp;patientiaPrincipis inducatconfue tudinem amp;nbsp;priuikgium, pei 1. quid ergo, §.:.ff.dehisqui not.infam. 1.cum p'ures, §.locator.ff, loca. 1.1. §. magiftrum, ff. de exercit,aólio.vbi plura prohac fententia fequuntur. |
Ita in fimili dicimus, t priores leges per pofferiores,autetiam per confentum populi taciturn abrogari,l.nam amp;nbsp;pofteri ores,ff.de legib.Iafon in d.l.dequibus,nu me.ß.vbicommunem effe Dod. fenten-tiam refcrt,vfum feu confuetudinem loei particularis fequentem, Icgi pracedenri præferri deberc.Et Curt. in c. cum tanto, lèiff.i.num.^.inquit, quod confuctum éft haberi pro neceflarioicumconfuetudo fit adus praéliciis,ad vnguem obferuandus. Vide Match. Coler.de procefexecut.i.par. cap.j.nume.165. fufiùs bare traßantem, amp;nbsp;hac de re dixi eciam quidam fiiprà cap. lö libri prioris. Ilucpertinet quoddici folet, tparum referte fine quis verbis apertis, fine ipfo fado mentem fuain declaret,per text. 1. ff tarnen,§.ei qui, ff.de ædil. edift. Et 1. Pau-Jus,ff.rem rat.hab.Dodores ad l.reprehé-•denda,C.de inffit.amp; fubffit.glolT.in l.Iega ta,§.fin.amp; ibidem Dod. ff’, de fuisamp; legit. ].prædijs.§.Titia,amp; ibi Bart.ff.de lega. j.c. dilcdi filij, amp;nbsp;ibidem glo. in verbofado, de appel.facit tex.in I.1.amp; l.fin. C.fi maior fad.alien.rat.hab.l.pupillus,§.fanè, ff.de auót.tiic.Dodores poff Innoc. in c.cx parte Decani,de refcript. amp;nbsp;in c. in prxfen-tia,de procur.amp; Rotadecif.4 5y.perpra;di damcollationem, amp;nbsp;418. Habens, in no» uis.Et fentit Alexand.confi. 1.8. vifopro-ceffu,colum.r.lib.5.amp; Decius conf. 152.du ra,colum.i.nume.2.1ib.i.8c confi.jói. vifo pnndo,colum.2.1ibr.t.Zafi.ad d.l.de qui-bus,num.ii..\lenoch.Reçu per. pofi’elf.Re-mcdio,nu.i24. Eodem modo in terminisquoad prx-fentem cafum,idque tam in dccremento, quant numorum fuperuenienti augmen-todecidit D.Euerard.PrafesMcch.in loc. 94.incitulato: A rationccafusconuerfiua, numer.j. Sextó ad Hoc facit. Quod fiper ftatutumflorenus taxatus fit adiS.flufe-h rosi |
|
®E MONETIS ET RE NVMARIA «H ros,deinde valor feu acftimatiocrefcitad '' 18.ftiiferos.ciimdimidiate,quod debitor obligacurad florenos, debeat foluerc 18. liuferos cum dimidiate, per rationcm ca-fusconuerfiuam. Qiiia fi florcnusdecrc-uiflct,amp; non valuiliet nifi quindecim llu-feres, non voluiflet debitor foluerc nifi ■^ quindecim.Htira hanequatfiionem déterminât quoque Bald.ini. fi quisargentum, j.coliim.C.dedonar.diccns fefic confulH-ilfealiquando.Et idem Bald, in confil. fuo iij.volum.f.incip.Pundltis quæftionis.idé vult Salic.in l.cum quid.ciicad“-if f cerium per. If Ex quobeneapparet, quantum vfiis amp;nbsp;confuetudo in foluendis numis, etiam ftatuto incontraritim decifo,aperencur. Vfqueadeo, quod etfi vna pecunia magis ft vfitata,quam alia, refpiciamus mone-tam magis vfitatam,text. amp;nbsp;glofl'.in c.i.de maled.de in Clein.i.Doft.ad illam, exrr. de decim.Tyraquel.deretraft.ligna.d. §.r. amp;nbsp;gloff.zo. 16 Si igitur in ciuitate taut regioneali-qua frequententur diuerfx libræ pecunia rum,vti H.cap.par.priorisexplicatum eft fufius,necconlliterir.,dc quibus libris co-' trahentes intellexerinc, quxve pecunia exburlata fuerit,debirore oflerente tales libras,aut pecuniam , quæ minoris valet, creditore maiores amp;nbsp;pra?ftantiores exigé te. Accurf. in 1. femper in prebarionibus, fF.de regu.iur. refpondcttregionisiriorcm prime infpiciendum, quod fi in eaæqua^ bilitedmoueta (itrecepra, fpeftabitur minor. Nâ ita fubijcitnrin d.l.f^uler^oßtie-(]ue mos ri^ionnapparent.lima esi variut , ad td quod mimmuui cjl, fumiua eß. red/^enda. j^ ld 1 quod optime etiam probatur in l.nu-niis,ft.clc leg. ^.Numu, habet textus, mdi. ßiuäUegatis, hoc receptiiu efl, vt exigutores le_galivideatgt;tur:finequeexcoufiietudtnepa~ I ruf amilias,iteque tx contéxtu teßumentt pof fif apparert!,quales videlicet fint legati, vide glofi'.lbid. |
Qiix fi in reftamentis ebtinent, mulle magis m contraóhbus locum habere dc-bcntjtununteftanictisplcniorfiaclutef-pretatio,tquàm contraftibus, 1.inteft»' mentis, tf.de regul.iur.c.cum dileftijini*' ne.extr.de donac.Petr.lac.tit.decert.con-di.gen.ex ftip.§.i.vcrfi. led quid fi nonfu* ilfet. Pratdifta efl amplexus Albert. Brun-præf.i.nume.îi.is.i7. amp;nbsp;confequentervfqi ad finem.gloir, margin.ex fententia Goffred. amp;nbsp;Heft ien. add. c.i. de ma led. Atqu« itaapparetin his potius elfeeleftioncw penesdebitorem, quàm creditorem, pcf Ang.in l.fin.C.dc vet.num. poreft. libr.n. Franc.Curt. num.jo.Se loan.Aquil.Theo-re.vlr.part.i.deMonet.harc pulchraluct, alboq; notanda lapillo.. Thema Gap. XXL Diuerfitas locicontraöus, amp;nbsp;folutio* nis in foluendaMoneta. i nbsp;nbsp;Loeul contradus^ (^ non folutionis i«^i(^ embis-, 2 nbsp;nbsp;Argumentatio à folitu é'toftetu effici^-^ 3 Loet contraduf rattonem habendam, K'^ inre alibißta. 4~ Q^odprindpalitcra^iturpotius,quaqlif^ ac eej^tè venir,m/ptet debet. 3 Ventasretfidionepotior.
i nbsp;nbsp;Loens contradus vbi de elus fiibßittttiililgt;i'gt; a^iturjiißic tendus.
gt;0 - Lxecutionispuiidus, pertiaet ad ludicn^ executioms. gt;r Lotus folutionis ab exempla deelaratiu. ‘ a Audoritates Pritßdu,Peikß0ld. Vdiftf' prolocofoluiionis. H Contlufiopro loco folusionideßbiata. 14- Lotus benefit ij, (^ non Impetratieiiii i^ fiidendiss. ^L Ad lts tbt cenfetur eelebrattu^ in quel» d‘’^ (onfertiurtfdidionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ |
R. BVD ELU LIE
CAPVT XXI. QVid autem ß^quoad va'orem pecunia extrinfecum currentem, ftatu--toalitercautiim fit, aut dinerfi-modèobleruetur in loco contraólus amp;nbsp;(o lutionis?forte, vtclariusexplicem ,con-traxerunt Mercatores Colonix in mille florenisad lï.batz. feu mille Horen. Bra-bant.io.fcilicet ftuferorum (lubexaudirâ hicTolo Obligationen! non fpeciei, fed generis,) foluendis in ipfis Nundmis Francofurdienfibus inftantibus, quid di-cenclum,habebiturne ratio loei contra-dus,an verb folutioniS?Primaconfidera-tioneappareret forte, debere valoi ê mo-4 neta fecundiim ftatuta t vel confuctudi-quot;cm loei contraélus,amp; ita,pront ællima-furpecunia bicColonix, amp;nbsp;non Franco-futdiaiattendi, per exprelfum textum iuris in l.fempcr in ftipulationibus, ff.de re-gul. iur. De eo enim, amp;nbsp;non de alio loco, quani in quo contraftusdicicirrcclebra-tusjcontrahentes videneur cogitafie,per tquod finolit,§.qu ia affid ua.ff.de ædil. e-dic.ïtfic vri in praccedentibus detempo-recontraftus dl deduftum , etiam hic, i-dentitate rationis attenta, de loco finiili-tereritdicendum amp;nbsp;inferendum,maximè cumitacommuniter fieri affoler.
a Quæ argumentatio tanquàmt àfoli-tisamp;confuetis valet arque procedit, per Prælid.Mechl. loc. 104. Probaturülud ip-fum pertext.exprelfum. l. fi fundus, ff.de imâ.sifundmvemerit, Caiusinquit, ex confiKtudtne etui re^tonis,in qua negotium^e. ßumeli^fïoeuUlione caueri oportet. Quod glol!.amp; Dodl.vfqueadeo extendunt,t vt quamiiisfundus dinenditus alibi fitus fit, nihilominus habendatn rationem loeicô traélus, dicat, ptrl. ..C.de contrahend. emptio.l.t.in'^princ.ff. de vfur.l.cum de la nionis,§.afinam,in'fine.lf.de fund, inflru. Icg.l.quod fi nolit,§.qui affidua,ff.de çdii. edict, l. fi prius.§.plaçuir. ff.de aqua pluui. arcend.
Pro quo eft amp;nbsp;illud, quod dicitur,in-fpiciendum potius effe, quod principa-
ER SF.CVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«
litcragitur,tquä quodaccefforiè vel fc- ♦ cundario venir,!.fiquisnee caufam, ff. fi certum pcra.l.i.m princip.ff.de audor.tu-tor.Pnncipaliterautem intentiocontra-hentium ad iplum concra(ftum,accefibriè verb,ad folutionem eft direda. Ergo fc-cundiim locum contraûus deberet fieri folutio.
Sic potius T infpici debet rei veritas, ^ quam aliqualis fiótio,per l.filio,ff.de libe. amp;nbsp;pofthu. Diciturautem fiélè amp;nbsp;non reuera in loco folutionis contrahi, per l.có traxiffe,ff.deadlionib. amp;nbsp;obligat.Verburn hquidem ibiinfercum,«»ffüj^itar, hoc fenfupaflim accipitur,per l.intelligen-dux,ff.de vcrbordignificat.amp; m 1, fi fami-lia,ff.de iurifdiól.omnium iudic.Li.$.i.C. de rei vxonxaótio.Hinc Brun.præluppo-fit. 2. num. ,5. ita infert : Si diuerfa fit con-fuetudo inter locum contradfus , amp;nbsp;locum folutionis deftinatæ, attendi debet confuetiido loei contraftus, per Bald.Bar tol.Oldrad. Alexand.amp; alios quos alle-gat amp;nbsp;fequitur.
Sed præoidli.s alijfque non obftantibus in contrarium eft veiitas , amp;nbsp;communis Dodl. affertio ac dikiplina, videlicet 111 * hisinfpiciendum foreconluetudinem amp;nbsp;^ t ftatuta loei in quem eftdeftinata lolu-tio.Atque ita in pranniffo exemplo lecun' dùmStat taciuitatis Frantofurdienfis fo Uitio fieri debet,per verum ac genuinum intelledum,d,l.contraxitfe.amp; ad illa ZaC amp;nbsp;reliquiDd.l.viiuim,infin.tf.fi eert. pet. l.hxresabfens,amp;adillam Bald.zXnge.Al-bcr.amp; alij §...ff.de iudic-l.i.ft'. de bon. audio. iud.poli.Eftn.amp;ibi per Ang. ff. de tri-tica.act.toto tit.ff.de eoquod eert. loc. amp;nbsp;l.vnic.C.vbi omi.quæ eert.loc.loan. Andin c.inobfcuris,in fine,de reguE iur. in 6. TyraquelE de retraCi.ligna.ç.i.glolf. i. A Vendu.numer.49.per Baldum,Salice. Angel. Dominic. Alber. Macthæ. de AffiiCE amp;nbsp;alios.
Quod eleganter, St in 'ongum expli-cat NitoEEuerard. Præle.s, coufiE 78. per totum, adhibita tarnen hac recepta di-ftinélione, quo ad cafuumdinerfitatem, Nara t fi incidat aliquod dubium inipla 7 h » coa-
-ocr page 304-|
DE MONETIS ET RE NVMARIA îi6 conucntione 3vna pars intelligit contra-diiin pro fuo capite,altéra verô pars aliter, 8c iïediflentiuntin tenore velconti-nentia contrains,vt habet Zafiiis:feu, vt Præfes,dc perfedione vel folcnnifatc,aut * de î aliqua fubftantiaü quabrate coiicra-dus difeepratur,amp; infpicitiir ftatutum, feu confuetudo loci contradus celebratij atque ita loquitu r d.l.li fundus, quod ap-probant Doft, paffiin, Bart, in l.i.numc,37. G.de fumma Trinitate amp;nbsp;fid.Cathol. Bal-dns num.’7.Salic.nunie.i3.laf. hanccorn-mu nem pronu ncianteni,numc.4 4.Nicol. Euerard.conf. 185.Port, lib.t. commun.opi nio.concluf.29.8e jr.Tenet extenditqueil-lud ipfum copiolîusD. Gailius i. Obfer-uatio.123.quo Leftorem remitto.'Admira-tione veto dignum non eft,quod in his in-fpiciamuslocum initæconuentionis, vbi côtraftus fuam perfeftionem accepit. Atque ita faluatur mes 8e decifio Bruni pau-10 ante tradita,illudque GoZadi. conf.4 9. num.14.8e fequentib. non in contraftibus tantùm3Vt quoad folennitates locum con-traftus infpiciamus,verum etiam in vlti-mis voluntatibusobferuâdum eße, etiam quo ad forenfes,cótendit,facit l.fi nó fpe-ciali38e l.fin.C.de teilamen. à quo Gailius non recedit. |
Verum vbi agiturde foluendi confue tudine,t vtincafuprxfentij vel dehis, quæ veniunrimplenda diu poft contra-étum , Sein alio loco impletionideftina-to,tunc ille locus deftinatat folutionis etiam infpicitur. Et idem déterminât Bald. 10 int hisquatconcernuntexecutionemcó-traftuSjl.quæro.ff. de folur. 8ein Authen. quas aftiones,G.de facrof.Ecclef.8e in l.r. in princ.C.deconfelf. item in auth. babi-ta,in q.3.C.ne filius pro patr.In executio-ne,inquir,non confideramuscaufamde prxterito,fed locum 8etempus,quando 8c vbi fier,quia executioelfaftus defuturo. ExemplicaufatSi qiiis fueritcondemna tus in hacciuitateColonienfi, in quaco-ram quinquéteftibus liceat teftari,8e exe-cutio eft facienda in allo loco ac Ciuitate f vbit contrarium obferuatur.Hicquamuis Dd. vehem enter contendant, cuiufni loci ftatuta ßnt'fequenda, anne fecundumrt' executio facienda fit,quxvigentin loco iudicis prioris3an verö cius territorij,io quo executor commoratur: velitq; Anto. de Butr.8e quidam alij, priorisiudicisftJ tuta fore obfcruanda,tarnen cótrariafen-tentia Baldi eft verlor 8e receptlor.perte-xtum l.miffi opinatores, C. de exaft. trib. libr.io.ibi, Exeqirantur pro confuetudine Regionum,8ec.atquet ita obferuaridecó ■* fuetiidine,tenet Zaf.ad I.a DiuoPio.§.fcn tentiam,in fin.ff.de reiud.Videaturonini nó ProfesMechl. Euerardusin locoprac. latiffimè 8e perfeftifsimè omnium luoc quæftionem pertraftantem, 8e partemil' lam corroborantem.£t poft eum Petr.Pc-ckius de iure fiften.cap.8.vbi 8e ad ftatutt loci faftar- arreffationis hxc retorquet. Qtiibus adde V vefenbec.in confi.14.nu.l4 ita loquentem.Quod fi igitur,vtexiftimo, D.à B.domicilium, quo folutio deftinata eft,in Haffia ficum eft, vbi ius commune feruatur,liquet hic in quxftionefolutio-nis iftius loei ius attendendum effc,amp; nó Saxonicum,dato quod in hocterritorio contraftum effet, per Old. confil.i68.i» prin.8e Alex.conf.37.volum.j. Sequitur ergo ex pra:miffis,tquoad Ö valorem monetx 8e florenorum diftoru mille, non efleinfpicienda Statuta huius ciuitatis Colonien fis, fed Francofurdia-nx,atque fecundum eafolutionem perde bitorem faciendam,atque ita fimili t modo dicimus de valorebeneficij impetrati, videlicet non eum locum vbi beneficium eft impetratum,fed illum,vbi beneficium 1) fitum eft,infpiciendum. Aftusenimt cuius expeditioin tertium locum confertu* rifdiftionem,in illo loco intelligiturce-lebratus,per Oldrad.difto confi.ió*'** princ.. Thema Cap. XXII. In fententia Se laudo; itcm Principef»' ftripto acgratia, cuiufnamtemporis ratio haberi debiat,breui-terexplicatum.. |
R. BVDELII LIBER SECVNDVS, JFMMARIA
t lafententia amp;nbsp;laudo tempus fentent ta at-tenditur.
i Condemnatio ex obligat tone veniens con-traclm tempus reßnctt.
^ In debits exgratta, refripto vel pracepto Principis ven!ens,difmguendum.
4 Prituepsftens vel ignorant moneta valorem.
f Solutionis tempus in foluenda decima in-tuemur.
i Gratia benefit^ vacaturi tempus vacations refjiicit.
7 Geniin. Roman, Menoch. fententia con~ tra contmunem.
CAPVT XXII.
' TNtfentéciaamp;laudOjfimonetaintrin-1 fecusfitmutata, non tempus executi-onis,fedfententiae infpiciendumeffe,. poft, communiter aftruunt. Non enim index aut arbiter de alio tempore vide-turcogitaffe.per eaquç in præcedentibus funtdifta. Ita tenet Oldrad. confil.ij. Et facit ipfiusconfi.5i.amp; confi.»5o.Brun.par. 10. Quod,ait,intelligenifi condemnatio *• fieret ex aliquat antécédente obligatio-ne,eocafu, quo tempus obligationis fo-let infpici, iuxtal. vinum cum concor-dantibus.ff.ficertum peta. argum.c. eam te,amp;c.conftitutus. extr.de refcript. Se-quitur4’anormit.confil.56. incip, Quod fi folutio,lib.2.Neapo]. decif.194. nume.i. verficu.allegatur ad hoc. Anton.Gabriel. concluf.6. libr.j. de folut.amp; liber. loan. Aquil.deMonet.poteft.Theor..6. Curt.de M0net.numc.19. in fini Lauden. nume.i8. de Monet..
Quid autem in debito ex refcripto;. feugratia,vel Principis prçcepto aut man dato veniente, fi interim valor monetz Ï intrinfecusfitmutatus? Hict ampledlor leceptam à Doftoribus banc diftinftio-nem.. Aut enim tempore gratiz, refcri-Ptijprjceptijamp;c.fciuit Princeps valorem.
117
monetz, amp;nbsp;infpiciendum eft tempusgratiz amp;nbsp;t przfeientiz: aut verb Princeps 4 tunc temporis ignorauit valorem mone-tz,amp; dieendum,habendam rationem va-Joris monetz currentis folution is tempore. Ira accipitur text.amp; glolf.in Clemen. beneficiorum.extr.dedeeim. Quod decima affignatal alicui fuperaliquobcnefi- Î cio,debeatur folui fecundum vfum ino-netz currentis tempore folutionis,vti de^ terminât Brun.part.il.amp; 7. numer.i. Oldrad.alJcg.confil.25o. amp;confil. 168. Mil. in reper.in verbo,pecunia. Gabriel.d.loc. concluf.7.Summa Ang. in verbo,folutio, numer.29.verficu.amp; ficconcludo. Gu!iel. de Monte, Lauden.de decim.Addit Bru-nus. Quod fi gratia referatfead beneficium vacaturum,quód tuncdebeamuscon-fiderare t pecuniam fecundiim tempus ^' vacationis, ex quo gratia effeófum forti-tur. Qualitas enim verbo adieftareftrin-gédaeft ad tempus verbi, quo beneficium vacabit.
Non me przterit, longè aliter, quoad mutationem valoris intrinfeci,fentireacf determinate etiam in terminis Geminia-num confil. 137. Roman, confil. 123. Ett eof- T dem fecuti M0linz.nume.809.in longum*. Menoch.confil.4 9.nume.2t.Qui om nia ad tempus folutionis modo fupra explicato quzft. 17. habito fcilicet refpeßu ad ex-trinfeeum valorem, qui tempore contra-ÓJus,teftamenti, fine in obligatione fpe-ciei,fiue generis frequentabatur,confide-rationem ligz ac ponderis non anxiè vr-gentes, referuntatque rétorquent.
Videde haccommuni, fi placet,aufto-rescitatos perD.Horat. Mandof. Roman., in addition, ad d. Confil. Romani, hanc fententiam noftram vti zquiorem accom' muniorem pronunciantem. Cum quo hie: ego tranfeQ,amp; communi,ne hzrcticus videar, affifto..
Thema Cap. XXIII..
De annuo reditu perfol-uendo-
h. J S V M--
-ocr page 306-»’* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET
SFMAIXRIX
* Inannm redaibuf folutionâ tempiu cenß-deriindum,vt qutdam volant.
^ Itaque mtrtnßtus valor non ruMit-dus.
3 nbsp;nbsp;nbsp;Redirasannaos de moneta deteriori filai po]fi,Vt alij.
4 - Inannuis reditthus contracta! tempus in-fitcimtu.
J Communisfintentia contra Molinaum amp;nbsp;altos.
i Monetarum extrinficus valor minus cu-ratur.
7 nbsp;Aejiimatio tempore contraHui facia,attendit ur.
f Solut non dicitur , quod deterius filui-tur.
9 In extrinfeca bonitate filutionis temport inharendum.
^i Intrtnfecusvalorficund'um Moltn param t curatur.
/ Pecunia magis in quantitate quant qaali-tateconßßtt.
a Aeflimatio ab initio contractusprafiripta attenditur.
t3 Generis obligatio ad tempus filutionis res fertur.
14 S8ahncvfc«u(fnd)H3c trailer/ quopa-iloaccipiantur.
if Södltucvtc «uffridjttßf tï)aïi(r/ad fie ctem violenter torquentur.
i6 nbsp;nbsp;nbsp;Valuatto idem quod aßimatioßgnificat.
17 nbsp;nbsp;nbsp;Species taxât a tempus filutionis reßicit. st Extrinfici valoris mutatio ad tempus fi-lutionu est referenda.
CAPVT XXHL
PRæcitati Dolores Gcminianus,Ro-manuSjMolinçus.Menochius.defeii duntin effedu^in annuls reditibus, fi monetaad quaiu perfoliiédam debitor efl obligattis, intrinfecus fit niutata, non tempus contradus, fed folutionis acten-
RE NViMARTA dendum effe, Figuremus cafum hoci* do. Litera; obiigationum volunt,vtquO' tannisTitio jCiufdemque ha;redibus pef Caium ratione dotis, aut alias alicuiu^ initæ tranfadionis, foluantur quinqua* ginra thallcri, aut ür.Iibræ grofforum-Contigit autem quód tempore initaobh' gationis foitiorin valore intrinfeco fuS' ritpecunia,qijam fit inodöjautannisfub' fequentibus,quid dicendum, euiufuai» temporis ratio habebitur?
Secundùni prçmentionatosD.Dodü' res rclpondcndum foret,idqtie tam inr£' ditu antiquo fundiario, qiiàm alias inte-ditibus alijs,pccuniæ furnma aüquanic^ diantecomparatisad ciirrrentempecuni-am,i!i: folutionis tempore vfualem, noU verb intiinfecum valorem refpiciendu® elle,iolutionefque taliter per debitoreW rede fieri pofle. Quare etiamfi thaUeruS Imper.aurei in auto, vel t in pondéré,vel etiam liga deficerent, parum, inquiunt, hoe erit ciirandum,fed pront hodiêexpo nuntur, itacofdem recipere,creditorte-nebitur. Molin.qiiçft.9o.amp; feq.amp; nu.8oj. quacft.ioo.Menoch.confil,alltg.49.nunie. 13.amp;i4-acquafipertotum. Atqueitadb cuntiiliex fententia Romaniamp;Gcinini-ani, quöd fufficiat folucredidiimrcdit“ de moneta noua currente tempore folutionis. tta quód debitor non teneaturad çftimationem,qiiàm antiquafuccclfutcm poris fortita efi fupra nouam. Et infert Molinæ, rede act iuridicè didos Dodo-res confuluifie, licet omnes ferèalijDo-dores reprobent, ft fecundum ipfiim mJ le, quod latius prarcitati, vtdiximus ali-quoties,profequuntur. aXddeijldeniconfilium deannuo reditu fex milium TufO-nenfium,quorum x.faeiüt aureum vnuni Florentinum, Leonin.31. vbi pro fententia Romani inferrevjdetur,licet ipfeprH cipaliterdcextrinfeco valore loquatur.
Fatemurergo Menoch. amp;nbsp;Molin.aliJ-que praecitati libenter, amp;nbsp;abfq; vlla cuo-datione, communem fententiani elfe, fleet contra iUam ipfi décidant, deberein his annuis reditibus,amp; exteris contradi-bus,mutacionë valoris intiinfeci, fi font fuper-
|
R. B-VDELII LIRE ftperiien)t,attendi,amp;r ita folutiones faci-endaseHefecundùm illos, pro qua Brun. (ieciditpart.7.Panormita.con/il.S9. Oldr. conf.jjo.incip.fadum taleell, facit Regu hamp;conclufo maxima prima fuprà pofi-tsltern Bald.inc.qu3nto.de iurciur. Vbi deannuadote perlblurnda, tempus alle-gationiseffeattendendum dicit, pulchrè Nattaconf.6éij.4.volu.amp; ccnfil. 19t. circa fin.Henn.Godenf.conf.77.Se in confil.Pa-j pienf.Collcg.ftarim ab initio.Et alibi Molin. Hoc t etiam fecundùm ormes, ait,vo lu« iura Canon ica in c.olim caufam, in-cip.cum Canonicis,extra,de cenf. c.quan to.extr.de iurciuran. Qua: omnia Canoniftæ ibi Se vbique 'otelliguntjVtnonfolùm in fummafemel f®luenda,fed etiam in pen (îonibus,amp; ob-Jjgationibiis fucceffuis debeat folui petunia fecundùm æflimationem non ex-ttinfecam , vt vulgaris habet ledlio, fed intrinfecam, quæ erat tempore difpofiti-onis. Itaquod etfi deficeret vetus Mone-ta, nonfufliciat foluerc de noua deterio-rismaterix, etiam eodem valore e:»trin-ftco,ni(ïfuppleaturad boniratem intrin-feca,quæ erat tempore difpodtioms. Quo facitd.Conclufionoftra prima Maxima, adquain leftorem remitto. ( Si verb intrinfeco valore faluoamp; intégré exiftentc attendat, quæfo ledordi-ligenter, extrinfectis creuerit, hoe ipfiim noncurabitur. Idque tam quoad pratci-tatos,quàm quoad fen entiam etiam com-munemaliorum Dodlorum.Exempli gra tia.ln fpçciealiqua nronetç acllimata for-tèannoiï7o. cùm Imperialis thallerus va leret 56. alb. Obligatio cd contrafta in loo-thalleris Imperialibus, amp;nbsp;didiumvt quotannisfokierentur decern pro annuo reditu,proque Imperiali quolibet tó.albi ^ fupputarentur. Contigit t poftmodum, qiiöd Imperialis decreuerft ad S4. alb. quod tarnen rariu.s fieri airolet,vel quöd, vtfrequentiusexperimur. Imperialis au-geatur, valeatque amp;nbsp;exponatur pro alb. ^0.66. vel7x. quid dicendum,cuius crit periculum commodum Se inómodum, quera rcfpiciet talc augmétum? imperitü |
R^ SE CV ND VS; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2.9 vulgu.s,fit verbovenia,autetiamDolt;ninó tamenbene in DoCtorü traditionibus ver fati,refpondendu ilicoputarent, vti non femel mihi fuit obiedtum,Imperiales,co-rundemve veram çdimationeni fecûdùm ligamaut precioficatem.i.valorem intrin-fccum,qui cótradlus tempore erat, elle in óbligatione, quæ ad fpeciem rigorolc ni-mis,non attenta valuatione’ab initio con-tradtus fadta,coardiantur. Si quis obijciat de çdimatione tépore contradlus fadiaad 56. aJb. Se ficcontradlui ex cóuentione Se padlo,dequo fuprà,prouifüm,nee vlteri-usprocedendum ede ? Replicant inox illi quafi bene, Iïdijsplacet,informati,tales* albos non leuiores aut détériorés ede in obligationeSe folucndos,quales tune fne rintciim obligatio initium fumpfit,videlicet d.ann.iï7o. Et ita oculos conuertunt in hoc valore extrinfeco, ad tempus con-tradlus,contra Maximum nodram Secun-dam Goncluf.cap.ï.quafi Se hic non redfè foluatur,quoddetenusfoluitur, cüalia.s 8'1 creditor non leue damnum, fideteriores aibi illi obtiudi poffint,ferre cogeretur, quöd iniquum foret. Itaque neutiquàm fecundùm eos concedendum. Veritm fi quis ad ea quæ pro bafiac fundamento harum Se fimilium quædio-nutnomnium fuprà funt addiidta, Se tan-quamcertaatq; indubitata in d.Concluf. ï,Maxima,J8e in c.6,pofita, aduertat,faci.-lis erit iftorum omnium refolutio. Quæ habettquöd quóad bonitatem extrinfe- jt earn,liga ac pondéré du rant ibus,non dif-pofitionis,fed folucioni.s tempus prçcifè,. hæfitationeqjomni femoca,ateendamus,, non curando de augmento vel decremen-to quod fuperuenit. ■ Itaquedebitorvtdefedlum adimplere,, ita quoqueaugmentum redi:è,albos videlicet 56. in Imperiali excedens, vt paf-fim in alijs monctarum fpeciebus,dedu-cerepoterit. Atque ita fe habet rei veritas, quicquid hadenus, fitte per Zygo— datas, amp;artis peritos, fiue per Indices, vel Aduocatos,Sollicitatores,Proctirato-res , fitte per quafcunque alias perlo-nas,Se vel iudicialiter,velextraiudicia-liten |
DE MONETIS ET RE NVMARIA
lio liter in contrarium tradatum, fententia-tum, definitum, auc decifum fuerit, non obftante.
Si enim præmentionatorû dodiffîmo-rum viroruiMjGeminiani, Romani, Moli-næi amp;nbsp;Menochij audoritate arque iudi cio, eô vlque progreiTum eft, licèt contra communcm, vt nunc fæpè cil repecitum, vt propter vfum quotidianum monetæ folutionis tempore currentis, confidera-’^ tio amp;nbsp;refpeétiis valoi is intrinfeci,t ligæ acponderis,vilipendatur, negligatur,nó attendatur, nequecuretur, quippe pecu-niamagis ex quantitate, auètoritateque publica,quàm ex materia,autpondereamp; ji liga, quatenus t pecunia eft, fubfiftit, amp;nbsp;fuum efte fortitur, perl.i.ff. de empt. amp;nbsp;vendit.relati auftores fiiprà,Et Hotoman. dereNumar.circa princip.Cur nosdubios vel ancipites teneret hæc noftra de extrinfeco valore ab ijfmet, turn maxime communicalculo, acque itaab omnibus veteribus amp;nbsp;recentioribus fcriptoribus rccepta ifeapprobata fententia? Sicæfti-i» mationem fadam, etiam t in obligatione fpeciei ab initio contradus infpicimus, amp;nbsp;habito i-efpcdu ad i Ham folutionem fa cimus etiam pereandem fpeciem,fubdu-cendo ft pluris, amp;nbsp;addendo fi minorisat-ftimctur tempore folutionis eadem fpe-cies. Próutlatiuscap.4.amp;'cap.5. fupraamp; per tranfcurfum eft edodum, quæ hic re-petere nolo.
ij Detgeneris obligatione nullafpeciei fada mentione,veluci fi quis obligatus fit ad foluendosannuatim centum thaleros, pro vna vice expofitis bis mille thalle-ris, rescftexpedita,amp; t.conclufio maxima,!. cap. fupraomnem dubitationis an-fam amouet atquetollit. Quarehoc cafu amp;nbsp;fimilibus debitor foluendo monetam iuxtatempusfolutioniscommuniter currentem, liberabitur, amp;nbsp;in caufam durio-eem condemnari non debebit.
Huius rei gratia, vbi ex partecuiuf-dam Viduae nuperin fimili fadi contin-gentiarequifitus eifern, refpondere non aliter nee potui,nee debui, quam vtifub-fequitur. Obligatio iuxta documentum
fcrineale aut literas obligationis hoep’' doeratconcepta. ©cpubt anno 157^' Werbimbevf rtiiffriditt^c/Vdfuifrft t^l^ nur tiwançf^ ^ufjrlid)^ juvcrpenlW ren vnb tuit w'erhtnK ct berfdkni^«®'? wiberumb dhjiilcfcu/ mi^qcthan. Alt;1lt;1’' turn erat,Kbf m bcrfelbcu tbalfd, ta®'’ in annuo cefu.quàm reluitione.IllifP: öfb.jubejak»»nöabjulofcn Hoc efttl* leri tales per jt.albos funttaxati üueçâ'' mati,veniuntq; ita foliiendi.
Hic creditor ,amp; qui eidem aftabaj’ vrgebant verba ilia , ^Qaltlkrtt rid)(t(je tbdUcr/ quafi inde vidcreturiquot;' ferendum,effe Imperiales: alij, qui''’' manioriamp;benigniori affedu ergo a®' dam,propter annuas penfiones,vidua®' iuxta cap.Exod.cap.i!.mouebantur,diclt;' bant amp;nbsp;volebant eo cafu ad minimum'’' les albosperfoluendos fore, qualespf*' feripto anno 70. aut alias contradustt®' pore,vfu,inq;commercijs frequentaba»' tur,hoc eft,vt in exemploprarcedentipO' fitum,de quolibet ImperiaJi deducerei’' tur modo fit lucro quafi debitor! cederé'i non nifi 4.albi excedentes amp;nbsp;confeque’' ter in alijs fpeciebus fecundum æftima'i' onem contradus tempore quonda vfita®'
Vcrtim attentis ijs, beneque ptrpt”' fisamp;examinatis,de quibus præcedit,lt;li' xiquefupràcap.5.amp; aliquoties. Vidui® non teneri,autcompellidebeiealiiJiiii’' debitorem, in alia xftimatione, quàm qua: tempore quidem côtradus interpal-tes fada amp;nbsp;prçferipra eft,verùni refpe^ adhibito ad tempus folutionis amp;ccnlu® annuum perfokiere, amp;reluitionemf3re' re,incundanter refpondi. Sic révérât«® munishabetfentétia, amp;nbsp;ipfafuadetçqu'' quicas. Non enim vlla rationeverbadb taliter polira 'ÎÜtffncbfiftC VdhlKVtt (a“' etiam (}Utf)tbdllct/ ad fpecietn,amp;lilt;'*''' perialem torqueri poterunt.
Valuatio fiquidé nihilaliud fignifita' quàm t æftimatio,taxatio,hinc valuiq®' dam nominauit. Quæ taxaciohoccafur«-lundis amp;■ dpertis verbis per partes ab®'' tio eft fada: bonitas etiâ monetæ curw™ no»
R. BVD ELU VIBÏ non minus eum refpicit qui hodièrecc-pras eft,quàm qui quondam fuit, quemad modurn ipfaexperientiaedocemur. Neqj «iam fi fpecies ab initio fuiflet nomina-tà,proptereà t ftatim fequitur earn debcri Stpracifè in obligatione ede? Ex quota-xatiofiuevaluatio interceffit tempus fo-lutionis refpiciens.
Cùm itaque iuris fît, vt præmiflum,in-dubitati,in mutationc extrinfeci valoris, inquo niincfumuSjin his amp;nbsp;fîmilibustfa-difpeciebus,etiam pixdationibusannuls, ad aftimationem fîue valuationemde publicohodiè, hoc eft folutionis,amp;non ^ontraftustempore receptam, nos refpi-’^«redebere, pro vidua , vt præcedit,re-fpundi,ac manu propria fubfcripfî.
Qua his fex verfîculis termino.
Suivitaduertat Iudex, omnif^jpateßai
Mentis ad bac oculosfledere tura velit. fiindamentaquidetu (omniunü opinio vul^i lüon habet,amp; ven cognitione caret, quot;^ucontraprolata mmesarreflaîquid inde? ixemplis ntmiumfidere tura venant.
Thema Cap. XXIIIL^
In annuls præftationibus qua1iter cur-rat præfcriptio,traditum.
SV M MARI A.
t Vraferiptio in annuispraftationibus triplis ater confideratur.
i Rraflnptwnem vnam pre omnibus annis fuj^cere.
S AhudinU^atis.aUud in contradtbus ob-feruatur,vt quidam volunt.
4 Vetbum quandocunque,amp;perpétua, quid Vehntoperenturq^.
J Anauumkgatumnon vtendononamitti-tur.
i Inlegato annuo non fuflicit vna prafcri-ptio. y
7 Anni vniufluiufq^ propriarn effe praferi^ ptionem.
R. SE CV ND VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»1,
S Proifia Martinifintentiafapèiudicatum f«‘Jïè.
9 Prafcriptio xentum annorum ed ma^ni effedus.
lo ’ Prafcriptio in aliqua parte iotalùfunima quopado procédât.
/i Malafidesprafiriptioniobfiat.
12 Contradus tempus inannuis injfiiciturred ditibas.
ij Prafiriptione longifiimi temporis omnes x-dionestolluntur.
14 D.Gailijopinio,inmodoér quaUtatefol-uendapecunia^reieda.
u Communis qua dicitur , non fempercom^ munem fententiam effe.
i6 Communis qua quondam fuit, non necejfa rib éf bodiè communis vocabitur.
27 Solutiones lon^o temporefada, defignant qualitatem meneta dubia.
li Prafcriptio so. vel 40. annorum in eer-tanumorum ßeciei ebli^attone require tur.
gt;9 Prafcriptiones longi temporis in modo amp;nbsp;qualitate foluendi, vis maxima, quod plu.. ribus audontatibus comprobatur.
^0 Prafcriptio vna fufficit inqualitatefoluea di,etiam quoadfuturum.
21 Prafcriptio in modo foluendi tolerabilior, quant tn totalifumnia.
■22 Piafiriptio inv/üris amp;nbsp;aceeßionibus faci-lius procedit quam tn rebus ipfis princi-pahoribus.
23 Seruitütis quaUtasfacilius quant lus ipfum feruitutisprafcribitur.
24 I tu decintandi diffictlius, quant etus quali-tas prafcribaur.
2S Proteftatiorecipientis pecuniarndebilto-' rem,tnefficax ed.
26 Conuentio talis prafumitur, quales funt fubfecutafoluttenes.
27 Caufa talis prafumitur, qualisper effedü foluttonis demonfiratur.
28 Secuta obferuantia ambiguitatem prace-dentem tollit.
à 29 Ob-
-ocr page 310-ET RE NVMARIÄ7
49 Annuaprafiatio immemorialisabfiuiiA fia,quid operetur?
TO Immemorialis temporis vis maxima^ Si .Solutionis fada trina vicetfaciuntfif fumi omni decurfio tempore fiolututn.
C A P V T 'X X 1111, PRxferiptio inannuisvel mendruH præltationibus qualiter procédât) breuiter hic nobis erit expondi' dum , qua: quoad inftitutum nolhumtri-pliciter poteft confiderari.
Auc Î enim de præicriptione totaht alicuius fummæ, aut eius faltem parte) am verb de modo amp;nbsp;qualitate foluendi agitur. t^iod ad totalem fummamattf net, video pergloff. amp;nbsp;Dod.adl.cùm n* tiffimi.§.in his.C.de præfeript.jo.veU“’ annorum,vbi harum quçftionum propri* eft fedes,trcs diueifaseaiundem recenle-ri opinio nés,
Eft v-na Bulg.amp; ROg. fufftccre,videli-cettvnam prælcriptioncm proomnibus etiam præftationibus,pra:teritis Ôe futu-risjidque cam in legatis amp;: præftationibui ex vltimis vo'untaribus quam ftipulatiO' nibus, aut rcliquis contraflibiis proue-nicntibus:quæ præfcriptioab il Jotempore quo ceflatum eft incipit currere. W vt (ianno i$t9. in perfolutionepriniöcef-fatum, amp;nbsp;ad annum vfque 90, nihil pen^ tatum fuerit, quoad præteritumamp; futU' rum tempus etiam in perpetuum debitor fccurus erit amp;nbsp;liber, per 1. eos.C. de vfon per Baldum amp;nbsp;Salicec.in d.§.in ijs.Bartob Dyn.Paul.de Caftr. Alexand.Iinql.inl.de pupillo. §. fi in pluribus.ff. de nou.oper-nunciat.
Abbasinc. auditis, in pen.colum.vet* ficul.extr.gloff.de prarfcript. Mafluer.m prax.fu a, ritu.de prsefcript. verfieuhite® per lapfum. Henning.Godenf.confiI.79' ntiiBe.,6. Sicutijait, obligatie N iusau* nui reditus feu præftationis annua) ^' mul amp;nbsp;vnico tempore oritur, licit dif®* rat min diemexadio, ha etiam panbot-Biiter
*ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MO NE TI S
29 Obferaantta talû non neceffario praferi-ption?m relt;]utrttgt;
30 tnipl^teutapenfones débitai, pit faâas folutionss probat.
31 Refonnatio lUuß.Prtndpit Iulia amp;(.hanc cominunem probat..
Sa Soliitienesdifformiter faila,qu'td dicen-dum? '
33 Currentem ißo caßu monetam ßubintellf. ^endam.
8/^ Credstori nonfuceurriturfcientermoneta debiltoremreeiptenti
3! Bartoli fententta, eommuniter reie-ita.
36 Frafcriptio in cafu.l.tomperit.depraferip. nonprocedtt,
37 Auroref eitantur pluresde praßriptione inmodofoluendt.
3^ Bonafides in praßriptione emninb re^ui. ritur.
39 Prafcriptio'aliter in perfonaUbus, quant realibui.quoad bonam vel malam fidem, proceditficundtim quofdam.
*0 Praßriptienemettm mala fide procéder e, fint it VPeßenbecius,
t4- Iure Canonica omnia iura ßuntabro^ata, qua malamfidem tolerant.
4^1 Bona fides praßimitur, donee contrarium probetur.
4-3 Creditor poßitne debitorem in po^erum obligate , propter ßapius facial folutio-nes ?
44 Solutiones facial hic non ßuffleereoßen-duur.
47 Subditi ea,qu£' Dominis lon^o tempore e.v eerta eaußt praUiterunt, inpofierumprsgt;~ fiarecompelluntur.
46 Annua prafiatio , lon^o tempore faUa ex eaußt, tituU prafumpttonem indu-eit.
47 Annuaprafiatioper 3o.annosfaila, quid eperetur.
4Jt Temporis eurfus materisjisuli defedum
-ocr page 311-|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. ■iterïîmulincipîc prçfcriptio contra de-kitum annuuin,amp; quæ fcquuntur. Et hanc opinionem Bulg.ac fequaci-iim in Gallijs ex confuetudinc generali feruari,atteftatur Boer.decif. }}lt;5. Secunda opinioTuit anciqui Gîofla-torisloan.qui hune in moduin diftinguit. Auttenimfumus in ftipulationeannua, quia vnica eft ftipulatio amp;nbsp;obligatio igiturinquit, fufficiet vna prælcrip-tio pro omnibus annis præteritis amp;nbsp;fequentibus,pro quo facit,c. quanto, de præfeript. arque in eo non diffcrtabilla qua; prreedit fententia Bulga. Vafq. 11-luftr.cont.cap.Sj.nunie.S?. Vnum,inquit, idcmqueius vno iâu extinftum praefcri-bitur,ni(i verbum,quandocunque,fiieiit ’dditmn,eo cafu cenferi pkires difpofi-Moncs, amp;'fic requirerenrur plures pix-^bptiones.Balb.4.part.princ.quæft.4. de præfeript. de quo amp;nbsp;deverbo perpetub, q“odq;perillaio.amp; 10.bené,no lo.anno-rumprçferiptio tollatur,videD.Couarr. var.refp.i,cap,9.nu.4. Et VVefenb.conf.’-. nu.pi.eirca fin. Chaffin conf. Burg.rub.9. S.i.Verba,Par quelque laps de temps,nu. Î.8; fequen.Omnino yer© fu per hoc pu n-ftoetiain additis ijs verbis quandocunqj, omnitempore, VideTiber.Decian; refp. io.v91um.i.num.5(.amp; confeq. per infinit. gt;U(5loritates, qui illam omnino dicit in praxiferuandum,inquam fententiam inclinât Léonin.Cancell. Gelrienf. ducat, confit 4J. Er hanc quoque communem dicit lioer.d.decif Î56. Cuman, in d. §. in pluribus,co!.i.Fulgof.in d.§.in his.Corn, confil.ai.nume.x?. Vbi infei tex glolT.ad d.§.inhis,exeofequi, quodtannuum le-gatumnonvtendo non amittatur,perl.v-fusfruftusakeriusannis. ff. quib. mod. v-fusfrud.amitt. Er per Dod.ibidem alleg. Pro hac fententia coircliidit .Schurff.conf. lo.numer.ii. Centur.i. quam ctiam com-munem refert. Sequitur Villal.in commun.opin.verbo Præfeript io, numer.i$(. Egregie aftipulatur Capel.Tholof.quaefh 34J.in princ.Vide Aym. Cranct. de antiq. tenip.part.4.num.34.§.materiaika. Balb. i§.patt.4.quxft.4, Eeli. loan. And.in d.c. |
auditis.de præfeript. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Aut verfamur, in quit loan.in legatis armuis, quia tunc plura videntur legata, non fufficiet quoque vna præferiptio pro omnibus,I.fiStichii.§.ftiptiIatio.li.de ver. oblig.Et lie quotfuntanni,tot funtadio-nesamp; præferijtiones. Hanc fequitur Ac-curf.in d.§.in his, Old.Odof. Bart. Angel, in prxcit.§.SignoroI.de Homod.confittr. Specutin tit.de loc.§.nuncaliqua, verfic. 4r. Videetiamprohae fententia Tiber. Decian.refpon.r.volum.i.nu.jÿ.amp;confe-quenter per niuJta.s alleg. Tertia fuit Martin, de Fano, Dodoris 7 antiqui tfententia,q 11 i voluit rot eke prç-fcriptiones, quot funt prækarioncs,amp;• v-niufeuiufq; anni propriam efie, ac rema-nere præferiptionem. Exempli eaufa. Si ab annoquinquageymo nonoad hunc vf-queprælentem 9o.cenatum fuerit in per-folutioneprçftationisannuæ.præfcriptâ eritannojj. amp;nbsp;omnibus præcedentibus, 57.$6 5$. amp;nbsp;deinceps retro annis,interme-dijs verb amp;r futuris annis.60.61. k'ltem 90. 91.94.96.amp; fequencibus nequaquàm. Ratioeft, quod vniufcuiiifque anni fua fit propri.a amp;nbsp;pecu liari.s præferiptio. Huie fentçntiæ affirtunt Dodores Vl-tramontani, Iacob.de Arerin. Petr. Cyn. Raph.Fulg.Bal.in d.§.in ijs.nec non Dod. com muni ter modern i, pro qua concludit Guid.Pap.qiiçk.406.incip.Pone quod de- 8 bes. Arque t pro hac femper in Delphin, patria fua iudicacum fui(re,eandemq; ve-riorcm, licet prçcedeneem magis commu -nem efle refert. Sequitur Boer.q. r56.cir.fi. Idque propter expreflum , fatifque darum textum,d. §. in ijs. Cuius verba funt hçc. UM in bis etiam prcnnßienibus vel leg at it Vil aH^f cbl'gationibiis, te’npora mimorata-rumprefenfttonum non ah exordia tahi obh-gationi«,^edab initio ctiitishbet aunt vclmen^ fit, vel alteritu ßn^ularü temporis computan manfeßumeß. Qui textus,ait, Bartol.eft clams iudicio mco. Quern etiam laudat,pro eademque aliquot vicibus in Cam.lmper.iudicaturn fuifleteftaturMinfing.j-Obf.ij.EtD.GaiL h a lib. |
|
DE MONETIS ET,RE NVMARIA ^ib.i.Obferu.75,Coflal.adl.fi vfusfruäus.. fF.quib.niod.vfusf.vel vfusamic.Hoc,ait, text, præmentionatae Conflitutionis lu-fliu.manifeftè probat, quæ non in Icgatis folùm, fedetiam in debitis excontraflu loquitur. Idem tenet Wurmfer.in Praól., Forenf.tit.de præfeript.y. ^ Cui ego fententiæ imperterritusfub-feribo, ab eademque in iudicando rece-dendum neutiquam efleiudico. Cum illa tamen-communi Doftorum limitatione. ’ Nifi ceflatum t fuerit in perfolutionc per centum annos.Tuncenim fatisdici poteft omneius fublatum,perl. fi vfusfruöus, amp;nbsp;ad illam Bar.ff.de vfuf. leg.Boer.in fi.d. loc.Qiiamuis Guid.Pap.aliofqj illam fen-tentiam tenentes reprehendat Aym. Grauet.d,loc.de ant.temp.num.34.exiftimans liberationem præftationum amp;nbsp;annuorum redituum longiffimo tempore prxfcribi poffe. Altera efl quxftio de aliqua parte fummæ principalis non folutæ, vtputà, debet quis decern thalleros Imper. amp;nbsp;per 3o.arinos,non nifiquinquefoluit, annein alijsquinquepræferiptum erit ? Refpondetgloff.i.ad d.§.inijs. in fin.. Quod nonerirprxfci iptum,per l.ciim fi-dcm.C.denonnumc. pecun. foluendo c-nim partem debiti, videtur quis totum debitumagnofcere. Schurff.d.confil.io.. nume.j. Cent.t. Itaque idem quod de toto, etiam in parte locum habebic, perl, quod detota.ff.derei vendica. Barto.poft Dynum, amp;nbsp;etiam Salicet.diffinguunt. Vc Kt fi folutio fucrit fadia , tanquamt vnum debitum, nec fit debitor in mala fide,prx-fcriptio locum habcat, fecusvero fi fei-uent fe in plus ob!igatum,folueritqi tan-quàm debiti pattern. Balb.4.parc.4.quæft. 5.vbiinfertvix effe, vtpræferiptioin ifli-iifmodi arrnuir prxflationibus locum in-ueniat, propter prxfumptam malam fide, quae etiam hatred! vniuerfali nocet. Nifi de tertiofingularifucceffóre,ad quem res peruenit,fuper qua annua pen fio eflaffi-gnata, quo cafu etiam lo.ISc lo.annorum pr^fcriptio haberet locum per eum ibidé.. Sî qj7umm.4.Iufius.. |
Tertia confequenterquaeftio difcuti» cnda venit,ad propofitum noftrum vtplu' rinmm pertinens. Qux eftdequalitateamp; modo, foluenda: pecuniar prxfciiptionc fuperueniente. Diüum ert in prxcedenti-bus, quemadmedum quoad intriiifecum valorem mutatum in omnibusttótradi-bus, ita etiam in annuis reditibusadcon-traólus, amp;nbsp;nó folutionis tempus nos refpi cere, amp;nbsp;fccüdùm eum debitoréperfoluC' redebere Hic niincvidendumamp;difcua' end urn v eni t,a n ne contra com munem iH* regulam aliquidvaleat præfcriptio,niaxi mè longiffimi temporis jo. videlicet,vd 40.an norum,quibus regulariteromnesi* étioncs tolluntur, per l.ficut.l. omnes.C de præfeript. 30. vel40.ann.t aii potins, quemadmodum in prxcedentibuseibri-ditum de præferiptione alicuius totalis fummæ, eiufdemque partis.Idem quoqiit amp;nbsp;hicvaloris intrinfeci mutationefuper-uenientciindicium terendu merit? Qiiodex ijsfequivideturiquæ tradis' d.quçff.7.nume.4. Vbi non referte ait, line quis minorem fummam in numero, flue alias de pecunia debiliori, quam qui fuent quondam,foluerit. Nam quodin toto,hoc etiam in parte merito obferua-bitur.Ita infert per d.l.quæ de tota.' Quo refpexifleD.Gaii. eft verifimile,d.Obier. 73. Vbi cum præferiptionem in annuls præftationibus locum non habere, idque muftis prxiudieijs in Camerafuiffeoblcr uacum amp;nbsp;determinatum præmifit, niox quafiex eodem fundamento tnfert. Qua-propter creditor! recipient! folutioneni in minor! valorc, quàm fuit tempore con traftus,non poteft obijci prælcriptio longiffimi temporis. Verùm t illa illatio,quod pace tanti vir!,iam in Domino mortui,dixcri;n,ni-mis eft generalis,neque fatis tut3,nec nn-ru fialiquando bonusdormitetHomerus. vtex muftisconftat locis in difcutiendn amp;decidcnd!s quatflionibus przmilflsamp; fim!l)bus,tum etiam maxim è ex prçcept» artis huius cudendæ monetæ libr.priorH nobis traditis.. Sæpè t etiam opinio if la quç pro commun! allegatur,communis |
B0»‘
-ocr page 313-|
r BVDELII LIBER SECVNDVS.. non eft re vera^vt de Alexand. idaneftan-tedicit Decius conß.180. num.y.verf.non oblbtquod contr. Petr.amp; Socin. lun. in confi.nx.invJt.vetb.j. volum.Et neque fi iC. ®1gt;® pro communi fuerit habita opinio quidam,itaquet neceffario amp;ilJamho-diepro communi amplefti cogimur, vt tenetlafon inbi.ff.de offic.eiuscui, amp;c. num.6lt;).Socin.confia? 4.num.xi. in 1. amp;nbsp;i-teminalio conf.158.num, 70. eod. volum. Tiber.Decian.relp.3i.nu.ii6.i. voJuin.amp; 3. .refp..44.nu.6, ’ Eli ergo (vt euidentioris intclleólus gratia hoc præmittani) vbi confiât de cer-taaliqua pecunia in Obligationen! dedu-fia,foftède aureis in auio,Thaller.Impe-tial.Coronat. aut fimilibus fpeciebus an-®uatim perfoluendis : aliquando verö de •^^naaliqua numorum fpecienonhabe-■nujdeterminatain veritatem, amp;nbsp;ramen decontinuatione folutionis per longum, Jut longilfimum tempus fadta, confiât, quæ omninö notari ac confiderari debent.. ir Dicoigiturprimótin hoepofteriori membro, vbi dubitatur de certo genere numorum, hoe dubium dcclarari per fo-lutioneslongotempore, hocefi, perde-cennium faitas.In alio veró membro,vbi confiât de certo numorum genere, requi-ri pra:fcriptioncm inter priuatas perfo-quot; nas3o.amp;tEcclefiafiicas40.annorum,pro vt habet communis Doétorum opinio.Ex-eniplicaufa. In litcrisobligationumefi fpecificata annua præftatio ducentorum^ aureorum Khenenfium fimpliciter.Si du-bitetur, quales illi aurei Rhenenfes fuea rint,vt fiennon inique potefi,iam communis illadecifio locum habebit,vt fi per decern annos lolutio aliqualiter fuerit fa-Üa,in pollerurn fimili potcrit fieri modo. Siveródeijs certa fit Icientia, qualefve Rhcnenles illifuerint,confiet,amp; foiutio-nes hadenus fadlæ fint per marcas tres,amp; folidos quinque,hoc efi 41.alb.folutionis tempore currentes, vt illos modo acci-pio,idqueper3o. vel 40. annorum fpaci-nm,vt diflum,proprer talem longiflimami Etïfcriptionem,libcrabituj: in poflerum ■ |
debitor,foluendo j.marcas,amp;i.folidos,fine 41.alb.monetaecurrentis. Pfobatur hæc doélrina primo per Lau denf.in finefui traélatusdeMonct. Cuius hæcfuntverba. Notâtvnum in qiiocon- 19 fn lu i: n am in teftam ento con tinetu r, qua-liter litius promifit centum florenosom ni anno ex tali polfelfione,deinde per decennium fuit fada folutio per debitorem' ducentorumflorenorumin auto, vel in ranta pecunia,certè conluluij quod ifta promilfiode centum florenis, intelliga-turde aureis, non autem defolidtsji.fio-renorura.Rationem fubiungit hanc. Qiiia fcquens’ folutio continuata per decennium, déclarât qualitatem monetae dubiæ.l.-cum de in rem verfo, If.de vfur.amp; hoc,ibi feqHitur,quandodubium efi, de qua mo-neta fenferint contrahentes. Si autem effet certum, puta, promifi centum aureos Venetos iulliponderis amp;nbsp;boni auri, ad' hoc,vt poffit prarfcribi pecunia: qualitas, requiruntur trigintaanni in priuato,qua draginta vcrpinEcclefiaftieOjper cex.c.o--lim,dccenfib. Idem tenet Ioan.Aquil.de Monet, po-teft.in initio cap.i.Sc in fin.Elicitur vtili-teriair,quod vbi accipientes amp;nbsp;foluentes. cenfusnihilexprelleiint de pecunia ali-qua,tunc dubitacio fubleuatur per foluti— ones præcedentes longo tempore fadas,, quia ifia pecunia videturfuifiein obliga-tione,inqua druturna folutio fuit fada,, pro qua efi elegans amp;nbsp;verè aureus textus in c.cum veniflenc,extr.de infiit.vbi quiai non confiabatde aliqua conceffione, du-bitabatur vti iim eflet perfonalis, an verógt; realis,deciditurquod realispræfumatur,. Semper enirn vt realis fuit obferuata amp;nbsp;pofleffa.Cuiadde c.cum diledus, decon-fuetudi.l.fcd amp;nbsp;lulianus. §.pcrindc.fF.ad Macedon.l.feruus pluriuni.§.fin. ff.de légat.i.lca in iftum fenfum eadem iuracitat Tiberi,Decian.refp.iï4.3.volum.nume.(3.. Nam, ait, ex obleruantia fcciita, decla-ratur ambiguitas pracedentis declaratio--nis,amp;c. SeqiiiturFranc.Curt. deMonet, infin. adducens pro eo audoritatem Laudenf. i- 3!. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;a- |
î*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BE MONETIS ET RE NVMARIA
|
amp; aliortm per «indem citatorum, idem tenet J5run.liinit.4.ininitio.Fal]it,fcilicet régula prineipalis, quand-o longotempo-rc aliquis debitor certæ pecunia loluil-fet de pecunia minons valoris, vel foluif-fctfecundum valorem temporis lolutio-tiis,c.olim à contrario fen lu , cum ibidem notaris, idqueck fententia Laud. Curt. amp;nbsp;aliorura,poftea numer.8. latiusprofequi-tur,pro eaderaq; concludit. Etibi eidem etiarn,qui tempore interniedio,pra;lcrip-tione necduni compléta, plus ignoranter foluir,quam foluere tenebatur,rel}itutio né danda infert.Et hoc ifta prælcriptio o-peratur in foro Ecdefiaftico annorum 40. Cæfareo veró 50.ac pauló poft. Incipit i-fta piïfcriptio currere, cum primü quis incipit foluere deMoneta,feu adaliamæ-ftimationem,quam tencretur tempore ob ligarionis, reprobata opinion« eorum, qui dicebant in an nu is praftationibus ne-cefte ede,vt contra quamlibet præftatio-ne de nouo inchoaretur præfcriptio,quo cafuexigeretur tempus duplicatum, per notatâ ibidem. Idem amplexus eft Aegid.BolT. in praxi crimLtit.de Monet.nu.y. Aduertendum eft,inquit3an per 30, an nos creditor rece-peritlolutionem pecunia:, quæexpendi-tur,quia eo cafu etiarn tenetur femper in futurum lecipere, per c. olim caufam , de cenfi.vbi Alberi.quoquein finedicit, ita communiterteneri, Arctin.confi. m. co-lum.i.incip.confideratis. Atqueiftam do-20 lt;Srinam,quod vnattantummodö fit obligatio amp;nbsp;prafcriptio,quoadannospra:tc-ritosamp;futures, vbi fcilicet demodo amp;nbsp;qualitate alienius monetaepræferibenda: agiiur,egolibenter recipio, neque hoc ip fum ijs quæ præceduntjaliquid obuerfa-jj tur.Ex quo facilius modo amp;nbsp;qualitati per foluendi, quainmnuæpræftationiin lum ma aliquatotali eiufdcmvepartepræferi bitur,quod magnam habet rationem, per glofl'.in§.fin.I.talis fcriptura,ff. delega.r. Et per Specular, in titu. delegar. §. luper-cft,verfic.illud quoque. amp;nbsp;profequuntur Doflor.'atius in alJeg. confiLcoIlegij Papten fis. |
Sicdicimusin vfuris,t fruiftibus,amp; ” accefsionibus,per 1.cos,in princ. C.deV-fur.facit glolf.ad d.§. in his. in princ. Co-ftal.add.l.fivfusfruiftusjlf.quibusmod.v-fus. amit. Brun. fallen. 5. vbi notabilitcrin-quit,odio vfurarum non contraftus, fed iolucionis tempus attendendum. Similequidtvidemusinferuitutepti '1 fcribenda, in qua cum agatur depræferibenda to ta re,au t de graui a liquo præiudi cio,tunc iuxtà communem fententtani,re quiriturtitulus, vt loquitur c. i. extr.de præfcript. in 6. Si veröde modica aliqui læfione,aut de præiudicio leuiori agatur, præfcriptio abfque titulo etiam procedit, per gloîf. Bart. Bald. Al ber. Angel. Paul. amp;nbsp;Dodt. corn mu niter ad 1. fi quis.diiiturno, ff.fiferuit.vend.amp; glofl.in l.feruitute$,ff. deferuit.Balb.de præfcriptio. 1112. part. J. part, principalis, quærtio.i.nume.y.Dida-cus Couarruui.Variar.Refolutio.i.cap.i?-nu.7. Cui adftipulatur Vafq.contr.illiillr. 2.cap.7gt;*.in d.c.(.Agebatur,ait,depræferi-bendoipfot iuredecimandi, quodnoei- '1 uum magis elfe confiât, quam (i ageretur de præferibenda alicuinsrei qualitate,vt ind.l.fi quisdiuturno. Hæc vfqueadeo vera funt, vtquamuis perrecipientem pecuniam protefiatioin terponatur, quod perhoc non velitfibi præiudicari tn futurum , t talis protelia- ,( tio viribus carens,nihil operabitur, qui nonnifi certisin cafibus præfcriptioneni interrnmpit,l.vt perfeifti us,C.deann. ex-cep.Sch urff.alleg.conf.io. Abfolutiffimè habes hæc pertraftata in præcir.conf collegijPapienf. quafiper totum.Præfumitur talis,ait,conuentiofu-ifle, t quales funt fublecutæ folutiones, per BaWum in famofa fuadecif.ad l.ficer-tisannis,verf.aut non confiât,C.de path vbi dicit,quod talis præfuniatur caufa, qualisper effeélumfolutionisdcinonllra tur.Et t qualis apparet folutio,talis præfu j fumitur præceffifie côneeffio, per 1.cura de in rem verlo,ff.de v fur. Facit quod habet pulchré Aym. Cn-uet.confi.ioi.incip.nobilis Guido de Bal-feijs-Ext Obferuantia,aitjfccuta,declara ’’ tur |
|
R. BVDELir LIBER SECVNDVS. mrainbiguitas, quæ in præcedentibiisef-fepoterat.Ex ijs en im que pofteà fiunt,de-daratur qualis fuerit aZtus in pr«cedcn-tibu5;addi[qi quod obferuantia polleafe-cuta,fit tam potens ad declaracionem ambigus voluntatis, vt non requitatur prae-fcriptioin tali obferuantia, id eil ,qiiod lon^o tempore ita fuit obferuatum. Eli e-nim,inquit ,obleruantia in qua nulla prx fcriptiorequiritur, fequitur Lenoninus Cancellariusconf.ii.num.ÿ. Atque hoenotandum proemphyteu-tisBald.piscit.loc.refert, qui inllrumen-' tafuaperdiderunt,vt li non i appareat pro quanta penlione fit coneelfa emphyteufis, ptsfumatur pro ea concefla, pro qua repe wurfolutum,per Alexa.confi.io/^, incip. J^csufaamp; lite vertente,in princi. lib.i.amp; inprscit.conf.colJeg. Papien,niime.8.Se-quitiir;eommunisfcntentiacil,quod per Jo.annoscontra laicum,vcl 40.contra Ec-clefiam currat præferiptio, fi debitor in a-hqua moneta loluat per tempus 50.vel 40 gt;nnor.in moneta nouadeteriore.Confen-fithisScIiurlf.conli.io.vbi admodum pro ^ivtget c.olim.amp; Nattaconfi.664.In an-'’“‘Sjait, reditibus valor monetæell infpi cientlus,qui fuit tempore contraftus. Ita-queinitium femper confpicimus. Quan-doaiitem fuiflet prxfcriptum longifsimo te/npore,amp; cum bona nde,vtpura cum ef-fetfolutum de minori moneta perjo. vel 4o,annos, tune procederet contraria opi-nio,vtdicunt Dd. ait in locis præalleg. amp;nbsp;per Aretin. late in conf ni. Gonfideratis quæinpunâo. Idem Natta in confi.192.his verbis fequitur,Polfetetiam pro parte communita tisadduci præferiptio trigintaannorum, quoniam qui debet foluerein pecunia ma iorisællimationis.fi loluat pecuniam mi-noris çftimationis per tem pus prçdiélum, tutusell præfcriptione,fi modo foluit bo nafide,amp; recipiensputauic fibi plus non deberi, de quo tarnen pofteriori annexe, infra latius.Si placet,vide ibidem audtori Utes plures pro hac facientes. Ji Hac eadem in t Refotmatione Illu-fliifsimi-Principis luliacenf.Ch'u.amp; Mon- |
ray tis,amp;c.recepta amp;nbsp;approbata video, tituk 9Jcn iurlicbfr '^in^ odn- SJentcn mip tin* ter If ntl) ß« t te rn/fb 1.104. cap. 107. Vbi pollquam communem noflram de tempore contradlus fententiam,eö femper refpi ciendum elfe.fi non alirerconuentum pre mi(it,textushabct. JÖbev über bill?bec Jtduffer ober ©Mublgcr vbet brdfliß 3^ v bie bejafungin («uffenber WJunfjenipfiin gen Oeffe/bann in ben bepben fdHenffi vel aliter conuentuin,vcl prçferiptione ob tentum ) mußbev Ädiiffer obet ©täubi* der mit ber fanffenbem üRnntlßd) beßnih öenliißfU.Hoceft, nifi emptor amp;nbsp;creditor annul reditus vltrà^o. an nos in moneta vfuali amp;nbsp;currente folutionem agnoue-rint amp;nbsp;receperint.Ijs enim duobus cafibus ditlus emptor amp;nbsp;creditor currentem amp;Y-fualem moneram recipere,eademquecon tentuselTe tenetur. Hane quoque approbat Menoch. confi!.fuorum 49.num.20.vbi ex mente Arcti-ni, hanc fententiam confirmariex eo ait, quod hæc dicitur quatdam incerpretatio’ rei dubix, quæà fecutaobferuantia pro-uenit,amp; qus quidern obferuantia præferi ptione omninô perfedla no indiger, quod’ nota.Socin.confil.i45.1ibr.i.Crauet.confit ioi.nunic.4.amp; confi.i!i.num.2.amp; confi.no in fine. Qiiid autem fi non t vniformiter fem 31 per,leu ad vnum eundeinque modumfo-lutiones fint faétæ, anne période præferi^. ptioni3o.amp; 40. annorum locus erit ? Et fi fuerit,cuius temporis ratio,quoad fohi-tionesdiuerfimodèfadlas,habebitur?Ex-emplicaufa,Thallerus,quem vocant loa-chimicum , inuenitur in obügatione, amp;nbsp;perjo. annos, nnne per 40. nuncso. mine 60.item 7o.amp;vltra albos,vt ea inconllâtia-lyppis amp;nbsp;tôforibus eft nota, d iuerfimode lolutioneslunt £3^36,4110 pafto hac varie tatefolutionum mediante,in pollerum fo' lutiones fient’Hoftien.inlumma.de deci.. in §.ex quibus,col,i.verf. quod fi monetaj amp;nbsp;Bertran.confi.261. in fi. verfde illud nô' habet dubium,in antiq.volum.i. Præferi*-ptioneminifta difformitate folutionum' |
nom
-ocr page 316-|
li* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’DE MONETIS non admittunt, fed fecundùm iftum valorem, habito ad tempus contradusrefpe-Üu,eafdem fieri dtbcreaiitumant, alij ve ró de moneta quæ plus valuit, intra tempus pri’fcriptionis vrgent,amp; ad illam de-bitoremobligatum efle contendunt,per Signor.in glo. præmiffa 74.col.vit. Ego verö, vt qui in his omnibusin nul lius magiftri verba iuraui, licèt à commu niargrius auellar, eorum fequor fententi-am,quivolunt præferiptum eiTe,amp;vni-formitatem fubelfein eo, quod femperfo lutiones fint facts fecundùm tempus non contraftus, tfed folutionis, prouc tune fempcrvaluit numus, fuitque communi-terexpofitus.Et fic prsferiptum erit,Bruno tefte, vt poffitamp; debeat folui moneta, fecundum vfualein monetam,tempore fa ciendarum folutiomum, amp;nbsp;fecundùm valorem monetarum eo tempore, fic foluen dum in futurum, quafi ita foretconuen-tum yel difpofitum,perCorne. confil. iSr. ,numer.i75.verfic.ï.diéli rci,amp; coium.fin. ■verfïcu.nec obftat quod dicit Hoftien.vbi déclarai: volum.z.per loan. Anton.amp; Ale-xand.in confi.i/.colum.fin.verfi.foium er gó,amp; confi.7ï.coluni. i. vcrficu.amp; præce-ditdiólaconclufio. Hscreuera præclara funt,amp; non paffim obuia, ideoqj diligenter notanda. Ponit Bart.doftrina: prædiclæ de præ-fcriptionefallentiam vnam notabilem nó diffimilem ini,dequa paulöantè,quoad ^* proteftationem,efl: diftum.Videlicet,t fi .creditor feiens fibi debitorem in plus,vel in præftantiorem monetam obligatum, penfionem rccipiat, per hoe prsferiptio-nem nihil contra eum operari, ad 1. fi pri-us,ff.de aqua plu.arcend.qux Bart.opinio merito eft reijcienda. Si enim contra igno rantem talis præferiptio locum habet,vti amp;ipfe fentit,multo potius, magifquecó-trà fcientem opcrabitur,quod non profe-quorlat,ius,cum Doft.contra Bart.fenti-3^ ant tcommuniter. Videconfi. præallega. Papienf amp;nbsp;Schurff.conf.io.vbi inquit,Ex his patet,quod Bart.ifto cafu, falua fua pa ce,malè diftinguit,an fcilicet creditor re-ceperit minorem monetam fciens,vel ig- |
ET RE NVMARIA norans, quiaiftadecifio eft précisé contra textum alleg. c. olim. amp;nbsp;ita dicitloan, de Imol.ad d.l.fi prius, vbi expreffè quo-que reprobar illud diftum Bar.VideBalb. d.q.7.ibi,puto tarnen Curt.Iun.inconf.14 col.fin.verfi.nec obftat. Eftautem cafus notabilis t annuorum 5lt; redituum, in quo præferiptio minuspro-cedit, videlicetin 1. comperit. C.deprr-fcript.50.vel 40.anno, in qua l.dicituran-,nuumcenfum pr^fcribi non pofte,cuius folucio taliseft, Legern iftam procedere in cenfu debito, in fignum recognitioijis dominij,amp; fuperioritatis, Balb. in fin. d. q.7.amp; feq.amp; i.q.i.part.j.in princ.Panorni. ad c.ad audientiam,colum.vltim. de prï-fcrip.in couf.colleg.Papien. num.j.in fin. amp;num.i(. Sequitur exprsmiffis illatiohxcop-timèconcludens. Vtfidubiumfitdequa moneta fenferint contrahentes, tuncfuf-ficere præferiptionem longi temporisde-cem annorum: fi veró fitcertaaliquafpe-ciesnominata,autaliàsnotorium,qualis pecunia fueritexpofita, amp;nbsp;in obligatio-nern dedufta, t co cafu requiri præferip- (1 tionem 30,annorum, amp;nbsp;40. iuxtà moduni praefcriptum.Cui placet, confülathacde re pratter allegat.D.Doft. Gàbriel.in com mun.opin.titu.de folut.amp; liber.Concluf. i.num.ij.Pelin.in c.cumBertholdus,inii. colum.extr.de re.iud.amp; Aretin.in d. conf. iii.incip.confiderari.Signor.de Homod. Alexan.in confi.i7.colum.fin.yej’fi.folum ergo.Socin.confyo.uum.9.1ibr.4.Ruba:us confi.7V.num.i. In hac pratferiptioneredituumjetiam ibi,vbi de modo amp;nbsp;qualitate foluendape cuniæagitur,t noneft ignoranduni,bona j| fidem femper requiri, fine qua praderip-tio nullatenus procedit, fecundùm ma-gis communem amp;nbsp;veriorem Doft, fenten-tiam.Natta confiât. Balb.d.quacft.y.exfen tentiaHoftienf.Ioan. Andr.Butrigar.amp; 1-liorum Doft.ad c.vigilanti, amp;nbsp;final.extr. depræfcript.amp; c.poïreftbr,deregul.iuriJ. in 6.Brun.difta limit.4.amp; in confPapien. num.4.Mynfing.4.Obfer.6.Omnis,inquit, de iure ciuili præferiptio 50. annorum ci mala |
|
It. SVDEln ÜBER SECVNDVS. Biïlifideproceditjtamé communis Dö-óorum ell cheorica^quod omnes Il.Ciui le$,quædicunt præ/criptioneni incertis cafibus non requircre bonam fidem, per tus Canonicum funt correôtæ ac iublatç: Atqueilludlequi teuemur. cum inpræ-fcnptione tradtetur de peccato,d.e.fi.idé Mycf.conf,j7.amp; conf.48. Suilt qui dillinguunt inter perfonales amp;nbsp;reales, t aétioncs. In tllisprælcriptio-nein cum mala Ede procedere, in his veto ncutiqud valere cótcndcntes, per Ho-fitmluaanrea lunima. tit. deprælc.rcr. ' inunob.in S.qtia: res prxlcribi poirunt.amp;. Ïart.inl.lequitur.§.ii viani.ff.de vluc.qJ mordicus defendic V Vel.co nf. 14. nu. 46. falfiifimuml arguens, quod DD. in prx-^^dptionejiO,annor. de bona Ede commi *’‘ffuntur,cuni illa non pendeat abona ÉdepolitflbriSjVc 5. nihil poffideat, fed tuiusiusacreditore poffidetur.perl.i.in S'.fi.C.decód.ex leg.cumqjoblolam ne-g'igentiam non petentishje prxicriptio litintroducla , per auftontates plures, quas habet ibid. We!.amp; cóf. y. de præfc. hi!ni.ji,amp; confequenter.Vbi quod in ter-rislinperij ius ciuile obleruetur , quod fuperuenientein malam fidem non exclu dit.per Guid.Pap.q. 199. decif. Tolof. 74. amp;nbsp;latius ibidem.Item V Vef.eóf. 8.de rer. ecclel.luit.nii.iy.Scliurft'.j.conf.io. Sed Matth. Matt. ling.i3.Notajaitjquod omnes 11.amp;: oniniaftatuta,qiiçpermittût piïfcriptiones cum mala fide,.cótra rea lesamp; perfonales vel mixtas aftiones, nó valent ipfo iure, quia funt contra iuscó-41 inunet iSe nutriuntpeccatum.Vbi copio-fillims hoc profcquitur pro amp;nbsp;contra, Gabr.Sayr.in annotatio.rub amp;Did.Co-.uarr.iri ReieCt. adc. pofleflor mala fidei, dereg.iur.iii 6.§. vndecinio nu.j. amp;nbsp;4.qui tandem in hac verba fuam interponit fententiam. |
Çuapropter illud opinor certiffimum effejamp;ita quidem in praxi feruandum foreinvtroque foro,quod nulla præferi ptio,nec in realibuSjnec in perfonalibus cum malafide admittatur ,ciiius egoau-Üotitati fubfcribo. per Balb. de prafcri. i.part.4.princ.quaff.i.num.i.Alex. conffl,99.numer.y.volum.4.Coepolla defer-uic,ruft,prxd,c.i4.numc.7. Crauet.de an-tiq.temp.par,4.§.abfolutis,nume.3o.pro quibus vide VVefenb.alleg.confi.y.num. 21. hanequoque communem pronunci-antem. Ecomnino Anc.Gabr.Roman.lib. 5.de prxfcript,concluf,3. vbiinquit. In-numeri fiint DD.qui tenent iftam opinio nem, vtctiamin aftionibus perfonali-bus(attenta iuris Canonici difpofitione, per quam male fidei pofieff or nullo tempore prxfciibit.d.c.fin.)bona fides requi ratur ,amp;a!iter no procedat præferiptio, apiid quem Gabr.habes auifforitatespro amp;nbsp;contra vfquead facictatem. Adde Tiber. Decia.a lieg, relpon. 2. vol. i.nu. 190. amp;nbsp;fcqq.in longum. Bonatautem fidesexlongiffimatem-poris praferiptione tandiu prafumitur, donee contrarium probetur. per glofl.ad d.c.fin.amp; c.fi diligenci.Barto.in l.Celfus. ff.de vfuc.amp; in l.fin.vndc vi.C.amp; Bald.in l.pcn.C.de loti.teinp.prsefcrip.amp;in l.qui contra, C.de inceft.nu p.I.pen.C.de euidt. gloif.in verbobona fidcs,lnffit.de vfuc. Alc.de prafumpt. R.eg.3. praf.y.Dida.Co-uarr.de fponf.2.part.c.8.§.i.num.4.Curr. lenior. confil. 7i.amp; conf.St.'colu.4.Curr. iun.conf.28.coliim,2. Aym. Crau. de An-tiq.tcmp.4.part.numc. 17.§. Materiaifta. Viiiiusin comm.opin.276.amp; Menoch. de arb.iud.Caf.43.intituIatur. Quandoex temporis diuturmtate bonafidesprafumatur. Et Rem.recup. poff.13.nu.70. atque hanc communem referr.Ripa in c.futrina,nu. 99.decaulapoff.amp; propr. lafon in§.fed iffa, num. 99. lnftitiit.de adion. Alexand. conf.2oo.vifo,num.2i.lib.2.VVefenb. có-fil.2.niime.86.amp; confil.4.nume. 85. Decif. N eapol.4lt;5.num.2. Molin. confil. 20. Balb. late in3.part.princ.amp;2.4.prlnc.q.i.amp; ad repetitionem l.Celfus.part.?.ftatim ab i-nitio.And.de lfern.fingul.6. Matth. Matt, fing, i î.nu.22.Tib.Deci.refp. 108. vol.?.n. ii.amp; refp.i3.vol.2.nu.78.vbi irifert, quod bona fidesprafumatur,ex quaciinqjleui amp;nbsp;coloraracaufa,in prafcri vidclic.3o.amp; 40.annor.pergl.not.fecun.ßald.in l.i.C. K ne |
|
»J« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETTS Nedecaufa flatus.amp; Alexand. in confil. 16.in caiifa, column.6.amp; conlil. iio.vifis, colum.vltim.infin.uvolu. vuiepluraa-pud Üecian.inloc. prascit. 4Î t€^io padto Creditor ob- folutiones Jongo tempore faótas, debitorem in po-fleruin fibi obliger. Haftenus quo pafto debitori fuccur-ratur, qui perlongum vel longilfimum tempus annuas pr^flationes in aliamo-neta, quarn de qua conuentum erat, fine etiam vbi dubitabatur de qualitatemo-netæ, leeundumvaloremcurrentemjamp; fic leuiorem ac debiliorem , folutiones fccitjita vt in poflerum nö vlrerius cauf-Jamueduriorem teneaturjefl expofitum. Ad quarn pertinet amp;nbsp;hæc elegans quat-., ftioad multaconducibilis,quam.breui-bu.s verbis fair cm remiffiue expediam. Soluic Titiusper io.5o..aut «o.annosMæ-uioannuam penfionem aliquam, forte centum flörenos,aut aliquot modios fru-menti. Quxritur arme propter diutinain folutionem faftam recipienscreditor có tra folucnfem,attentafaJtempræfcripti.-one lila folutioni-s faftat,inpoflerum ef-ficaciter agere poffit, vt perpetuo fibi ad centumfioienoTU m. fa u v t m odioru m Co-lütioncm (kobligatus?' Etdicendum- qaod esfi annuæ præfta* nonesetiam conformes , aut aliqua pe-44 eu nia? fumma, longo Î temp-ore fingulis annis firprxftita, non tannen faluentcra in futurum obligate vaJebuntmiß fpeeir fice alJegatura amp;nbsp;probatum fucrit giflas prxflantiones Caftas eße eaulfa aliqua terra amp;nbsp;fpecificatajitaqueinteutioexar ftoris non tarn fupex carfu temporis, quarn exprefCone amp;nbsp;comprobatioiiealu cuius luftx amp;nbsp;idonea: cauflas debet elfe fundacaaGradicata. 1 ..ad probationem^ C. loc. L neque naturaJis. G.de probat.l. penukim, ff. de his quaf fu.varl.alien.iur.. 4^’ t Hinefubditiatqu« vsfalli compeilf accogi poffuntjad foluendum amp;nbsp;pratfli-dum-douiinisfuis ta, qua longo-tempo^ re-,. amp;nbsp;ex' carta aliquiac légitima caufa ptxflare coafu-aueruur, quamuis alixer |
ET RE NVMARTA de eins veritate neutiqua probetur. per Alexan.confil.u^. 11b.lt;i.Quareex feuten-tia Bart, ad d.kcü dein rein verlo,amp; Co-ftal. ibidem, cum ruflicus foluit fingulis annis par eaponui«,amp; nulla caufainpró ptuefl, netno dixerit reneri etiin futuro tempore ad prxflationem, atcumcaufi adfertur eaqueex dutina polfeffionepro bjtur ,fati3 obligatioinducicreditaell, vttex.lcg.prament. Quodipfum Gouarr. i. part, kdeft.i ^.adc.poflelior mala fideidiflinguend« accuratius profequitiir,haberque huius propofitionis amp;nbsp;Regulx candufioncs i^ tres, quarura i. eft ilta. Annuaamp; vnifor-mis præftatio cufiislibet raditius fafU ex C3ufaexpreffadeeemanni.s continuis, inducit prxfump.ionem verx ciufftdï tituli. Sccunda tconclufio habet ita. Annas præflatio iure amp;nbsp;rarione reditus perptf-tui continuisjo. annis fa et a, non tantum inducit tituli pratfamptionem , fed re-ram reditusperpetui-acquifitronem per prxfcriptionem.tGinkisenim rein peris maioris fupplet tituli defeftum.pertex'. in c.la.nfto,i6.q.j amp;nbsp;f.fieut f. cum nonlfi-mi, G. de prælcript. 50.vcl.40. aiin.§.po-t£fl,Panorm.adc.illudjad fin.», col. verf, prxtereadubiratuiqde præfeript. Teilt iatconclufio-efl. Annua præftatio vniformisamp; contingens pertempus, cuius inirium memoriam hominisexeedit, tkulumduftum Sr fufficientem inducit, etiamfi praeflatioHcs non fucrint fads e x c au fa i Cl a, q ii am praefe r iben s al !egar. Immo nullius cauflxfpecialis allegatie eft neceflaria'. Hæc tenim eflvis immemeriatispri-fcriptionis, vtin his quæ abfque titiilo acquiri tempore non polfuntj immenio riali pr-arfsriptione acquirantuf ,quatamp; tune reouiritur, quando iurisconiniunii grauis ik iogens praefumptio contra pra-Icribentein militauGouarr. ad d. c.pof-feflbr.§.4.amp; Carol.Molin. quaft. 20.de v-£ur.amp; iacoufParifietiftir.i.S.r.nunie.u. Guid.Pap.q.4O7.amp; 4os.Balb.deprafcrip. aJleg.q.io,gt;.part.i.in princ.DP.ad l.cum i* |
|
R. BVDELII Ll'BER SECVN'DVS. 7 g 9 to H icinremverfo. devfur. Cui placetvi-lt;leat aiilt;3ores infinitos apiid præmentio-«atoslci iptores lue de rejamp; de tempore immemoruli, amp;nbsp;quantum præferiptio line conluetudo iftius temporis fpacio ciunita valeat. Anton.Gabr.RoniaJibr.j, depræfcript.tit.coiicluf. u fulillimeilla traótantem. His obiteraddo in cafu quodam hiic pertincHte DD. conclufionem , vidcli-cetfiquisannuam vclfencflram,vclmé-fteriumtquocunqueraodo.penfionéde-beat,amp; fi tres ante folutiones , fuis flatis lemporibuscontinuatis, foluilfe proba-uerit,pra:fumendumfore eundem om-nesanteadaspenfionesexoluifle. per I. quicunquCjC.deapoch.piibl.libr.io.amp; i-Vid.Bart.qui illum textum admodummi labilem dicit. item per gloff. in l.i.C.de iur.emph.amp;ibid.Guiliel.Cyn.,Bart. Bal. amp;nbsp;Alber.Alciat.in l.fi certis annis, C. de pjft.inverbo Annis. Crem.f1ng.79.Duen. i’eg.54. Guiliel. in c.Ray nutiusamp; verbis. Abfqjlibrisin i.nu.iój.cum feqq.Eraan. Soar.Rec.fent.in verbo penfionem.Petr, de Rauen.fing.ii9.amp; ii.amp;omnino loan. Anr.Trig.fing.fin.iij. Thema Cap. XXV. DebUum contradum aliquot thalle-rorum Colonienlls pagamenti, boni argerid amp;nbsp;iufti pondtris. SVAlMARfX. I CaßusfeufalhJJiectesprdßgttratur, a Cmtrudm tenip:n,ß valer inirmfecus nm tetur.inßiicitur. j Speciei ebigatio filutionem requirit in Jjiecte. 4 Verba, gut ven A0(b / 3lt;lt;gt;113Üt(CV «juinen/ quid vel int. ƒ Gentris obitgationem bic auHorvultfub . intelhgendam. i ThaUericommuniter pro 5 i, alb.aat^o, ßupber.accipiuntur. |
AU Verba, CÓililifcb ^dVIHWf/#*//»«»-tur. Vftis loquendifemper attendendus. Verba non debent cenferi otiofe appoßta. Moneta currentis verbafelutianis tempi» doß^nant. ’ Thaller arum pereußßtra quondam fuit im permiffa. 12 Item quandofuerut admifi thaUeri Imps riales. ij Mens contrahentium femper debet at-tendi. 14 Tefal oris meniem lex amp;nbsp;Index, feut ve nator leper em;feqauntar. U Creditortrcdefitfolutioper 12. alb currentes. 16 In dubio de minimis fit interpretatio. CAPVT XXV. Lacet hic quaftionem quandam, eo quo hac fcriberem téporemihi pro-pofitanijà/oiXiTiiiSîdifcutere, de qua nonnulladiximus quoqiie fupra c. 23. In obligacionem literis circa principium anni lïïo.credis itat fcriptum reperieba 3fï nur fd)nll)jÿ.'5î.îcblt;n fbaß- Sollnifd) padpment ßm^ ©ilbcv^ Vimb fermer qe-nnjiVdngcibiCl)!. Hoceft debentur mi-hidecem thalleriColonienfis pagamen-ti, boni argenti amp;nbsp;iufti ponderis ,annui reditus.Tumetiam in fine literarum,vbi de reluitione talis annul reditus fit nien-tiojita habebaturjObSvnuIff ïoo.tbot« mit aoo.ßldcber tbaU.gut ven Silber/ vnb febnebr qennq ven getviebf/ in glittet ganßbarer Wîftnçen bduptfiimnien ab-jolêlTcn. Hicqua?ritur,dequa moneta annuus redjtus fit foluendus,tum etiam reluitio facienda ? PræfuppoBendum eft,non hic agidemutatióemonetarfi intrinfeca,tûc ■fenim abfq;dubio contraflus téporis ha berctur ratio,fecüd.cócl.fupra relata ma jcimäi. i.cap. Verum dicendu hic agi de mutatione valoris extrinfcci,Ponc enini thallerosImpériales vel fimiles,côtrad* tempore anno prxmilTo. jo.odojvel 110-k a uem |
|
DE MONETlS ET RE NVMARIA Notoriûenim ex muhis fît rétro inniJ M» rum marcajCoIoniéfei valuifle,qui nfic fortepro io,ji.autii.exponantur amp;nbsp;reci-piäturjCuiufnam variatiotalispericiilo, amp;nbsp;fie cômodo vel incômodo augmentû il ludcedetjdebitorifnean verocrediroris? Videtur prima fronte amnino ex ip/îs verbisjobligationiimliteris infei cis,ap-parere, qiiodt fit obligatio fpeciei amp;nbsp;nô generis »arque ira foluendos efle thaï Ieros vel ImperialeSjVeltaleSj quales tiinc temporis currebint » fcilicer vel loachi-micoSjVelSaxonicoSjBrâdeburgifoSjaut fimilestaut faltem eorundem æftimacio-nem,quæ contrains tempore frequenta-batur reddendam. Quo faciét ilia verbis inobligationum literisexprelfe adhibi-ta.giit (Silher^/bnb fditvar gerny am je Wicf)(/itaenim infimili,,aureoq; in auro determinatMiafing.ex iuris fundamé to quafi indubirato.J.obf.65. Qiiantûuis enimpervcrbajuft'rôûlôctl/nonfub-intcUigantur prateifeaurerinauro: funt enim i$.ba^. amp;nbsp;hic foi te Colonixvut* gariterloquendo i4.alborum,amp; fimi* les boni aurei amp;nbsp;ftoreni,tarnen fi verba gut »Olt îolb/viiîtauffrii^tg van jctvidif addantur^perea videtur omnisdubitati-onis fcrupulus amotus, amp;nbsp;accipiendos tune efle aureos inauro-rvtribidem deci-dit»nec ab eo deflentio. Ergo etia in cafu præfenti pro-pter ver ba obïigatïonumnterrs inferta hæc».jnt ©libers vnb fc^WA» jeimj dm gen'icbf/ 4 BÓ'aliadeberet moneta fubintelligi,qKa ea quæ tem pore obligatio n i s fpec ia 1 i te t frequentabatiir.Facif,quod nifi hoe dica inus, videretur creditor ingens damnum fentire, cogendo numos viliores, iuxta-4ue nimisexorbitantem amp;nbsp;illicitum cx-trinfecum valorem acceptare. Quod ni-mis foret durum amp;nbsp;iniquum. His tarnen aut quibufeunqj al ijs nó ob flantibus, abfqj vlla cunólatióein propo fitafaótifpecie,diconon tâ fpeeificâ quâ j tgeneried obligarionem fubefie,itaquc BOS hiead folutionistépusrefpicerede-berc,quod ex fimplici, dedudione eorû ^uæ fequmicurpeifcdiuspatebir. |
vti adhuchodie,thallerorum verbünon td adfpecié aliqudreftrilt;fi:iuèfemper,dl-redfi/ed vtplurimü amp;quidé frequétif ^ fime jPgenere ideoqjtin hispartibpro 51.alb.apud Burgundos amp;nbsp;Germanosin-feriorespro5o.ftupheris,vri florenusBra bantinus,inter mercatores noftrosvfita-tiffimus,pro ftupheris, in Superior!Ger mania,pro i7.bd^ijs,vfurpatü fuiflc,HoC ipfum,primo etid fequi videtur exverbis fubfcquëribus(25{liifc}) pagamét.peril-la enim regular!ter fubintelligimus mo- , netamomuê,maxime vero etid 1 minore quamlibet, vfualé tarnen,probam atqne approbatamaverbo-pag,are,amp; pagadot quod folucre fignifieat.. Qua? etid contrahentiu intentie aJmo-dü iuuatur peradieélionêverboru ifiord infineobligationispofitoru. mfigUffdl jmijbarcr Wtn(i?.qu$ com odé amp;nbsp;abf-que violétiaad obligationé fpecieirefer ri nó-poflunt-Et fic modusvfufqilcqucn j di t hanc intentione fa tb fuperq; approbate videturtqui ante omnia, amp;nbsp;ta in con traftibus qud vitimis volutatibnseflat-tendédus.per l.Labeo. ff.de fupell. leg.c. adaudientid amp;ibid.gl. in verbo intellp geremus,extde deci.e. ex literis, 7, erm de fponf.amp; matrim.l.liberorum.§.fibris amp;nbsp;ibid.gl.m3rg.amp; §.feq.quod tame,ff.de leg»?.pro quo valde faciut verba Baldi in ^ l.leg.n.tabufaru ad fi.C.de leg.hared.in his,ait,vocabulisqua? nofunrita proprie latina maximc,attcditurtómunisvfBslo quedi ^groffus, Adde Cyn.in l.fifit an-te3,C.de don.an.nupr»amp; Alex.cöf.i.n.m verf.videin propofito,i.vol.amp;perlaf,in Lftipuhrio iffa.§.Boc quoqj.ff. de verbo. obl.Hoc fi non amp;nbsp;hie dicereraus,tiicver-ba prom-ifla,®ftf filter qanjbarcrtKuit gen/omnino forent fuperfluai.contral. ftipulatus,ff.de vfur.amp; c.fi Papa,depriu. in6.cumfirailib. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j, Eodem tmodo verba illa^Monetatcur-rencis fimplici ter jgt;lat3, fupra fumusin-terpretati cap.i^. vt fi referanturad tra-dum infuturum folutionisfienda: ,tunc fecundun» monetam vfuaJem folutio-nem |
|
R. BVDEtlI LIBER SECVNDVS. «em fieri po/Te. Cum igiturex propofito fafuamp; obligationum literis nihil aliiid inferri poffit , quarn quod quotannis in futurum,fecundtim currentem vfua-lemfinponderetamenamp;liga monetam probat) folutio amp;nbsp;liberatio fieri poffit, ncc debitor vlterius de iure aggrauari autmoledari debeat:manct decifiohu-iusquaeftionisfecundùm modum prçmif-fum,certaacindubitata.VideMenoch.amp; qnos alJegat conf.49. nu.45. amp;nbsp;Guid.Pap. qiiæft.493. Erfi remipfam paulo attentius arque diligentius examinare atque indagare ve iimus,exipfïs Imperij Ordinär.confiât, ii tquodprardióio tempore anno 155 o.etfi ’1'1'demnumi tales percuiffi fuerintjicèt p2iiciores , qui thallerorum appcllati-önCjfïuc loachimicoriim à Valle loachi-■»ica,liueSaxonicorum, autBrandebur-E'corum,vocabantur, tarnen impermiira ^vetita fuit eorum percu/Tura, amp;nbsp;neVl-ffriuscudercntur,fubgr3iii poftea pœna prohibitum. Pofte.à nibilominùs,dr tandem qiiidem poft longas difputationesamp; diflicultates in dietis prarhabitas atque j, jnterpofitas,anno 1566.1 iftiufmodi quo-que fortes,vt cum reliquis in Ordina.de-fignatisamp;fpecificatis,cuderentur,Impe-rij Status ordirau eriint.Hæc habentu rjin ^ ^fifcrö fofc^m.Ordin.de anno 1551. 8^§ ïlïacljbemaber.Ordi deannoi$59. amp;nbsp;^^Snamp; a(ö benuwd). de anno ijdd. Dixi quatdam de his thalleris,]ib.priori, cap.18. Ex hisbene fequiturjContrahentes de ïliqua obligationc fpeciei impermiffa: noncontraxifte neefenfifte,quoru mens ij ^ft intentie femper disante omnia debet attendi ac ponderari. 1. in conuentio-nalibus, in fin.C.quæ res pignor.obl.non poff.l.prom ittendo.ff.de verbot-.obligat. Schurff.j.conf.it.S: confî.64.nuin.4. amp;nbsp;l.fi quis filium. C.de liber.prêter, vel exhær. Boér.decif.3i7.Hinc Rald.admodum eleganter ait ad l.quidâ, in fi. C.de feru.ne-gt;4 cefr.hatr.inftit.f Quèdlex amp;nbsp;ludex pede-teatim vaduntpeft mentem teftatoris,fi- |
eut Venator poft leporem. Corn.confiJ.r. incip.rudis amp;nbsp;incompofîta,in 2.col. Coc. in Memorabil.in verb.teftator. Et fie argumentum prius de obligatio-ne fpeciei,tanquàm inualidum amp;nbsp;mancii corruit. Qijod ad alterâ attinet, amp;nbsp;quidé verba, ©lief ©t(bfr5/2C. intcUiguntur. ilia de monetaqualibet (SÔHnifdlpdV-mfnVtempore folutionis communi-ter currentis,amp; non de aliqua fpecie. Ncqietiamdamnumaliquod creditoris caufari poteft,qui femperS2.alb.protali Thallero in obligationem dedufto, recc-pit,tamp;reciperedebuit,fatisq5eftamp;fuf- jy cit ei,moneta in de publico probata,cur-rentem,ac rcceptibilcmfolutam fuiffe, qiiàm reeufare nonpoteft, per l.t. C.de veter.nu.poteft.Iib.il. Facit noftra Con-cluf.2.Maxima,cap.2.pofita. Eftpraetercà iuriac æquitati confor-me(vt fuperpondij loco hoe addam) in t dubijsde minimis aut mediocribus fal- ’* tcm numisfolutioncm fieri pofte. 1. fem-per. amp;nbsp;Lfemper inftipulationibus, in fine. fF.de rcgul. iur.l.numis.cùm ibi notât. fF.de ]ega.5.amp; c.ex parce, extr.de cenf. Itahoc quoq; cafu dicendum cftde thal-Icris vfualibus alborum communiter currentium 51. folucionem, ram quoad annuumredirum,quamquoad reluicio-nem eiufdem, nifialiter ex mente cótra-hentium conftiterit,fieri debere.Cui fen tentiæ tanquàm verirati amp;nbsp;æquitati coif-fentaneæ( aliorumeoncepta m contra-rium fortè opinione, arreftisque defu-per faftis non obftantibus)ego imper-territus fubfcribo. Thema Cap. XXVI. Deraoraamp;quopaéioilla morofo fitnociua. S V M M A R 1 A. t Mera morofo femper eß nodua. 2 Moræprobatiocuiini.umbat. j Mor am tam creditor, quam debitor com, mittit. 4 Moraquopaclodeßihttur. f Morafacit rem aßimari quantiplurimi. Ki 6 Moram |
’®* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' de MONETIS ET RE NVMARIA
S M era periculum indi^inUe nierefutf} re-Jptcit. 9 Jntereffe duplex, damni emer^entis,^ lu-cri cej/antu. te Morofm ad intrinfecum', nen extrinfecum intereffe tenetar. ii Interere lucri ceffantu etiam in dehclit confiderari.
iS ludex ex officieMercatori vtrumquein-tereffeadindicabit.
tf Mora eil vel regularis, vel irregularis.
26 Ipfoture.ó'C.fentent'.a déclaraioria non excludit. 21 Moraper vntcam extraiudiciaiem inter.. peUationet» contr^situr. 22 Debitor ex vrbanitateprins admonendus, quant citandus. 23 Debitorem creditor non prinsadmonens, tn expenfas condemnatur. 24 interpellatie vnicaextraiudic’talismoram caufat. 2! Interpellationes aliquando plures requi-runtur.
211 Interpellât 10 iudtcialis effieacifinta. 29 Mora pur^atiofit multis de caufis. t* Mora, nen obfianie iuramente,de inre Ca |
nonicopoteflpurgari 3 gt;nbsp;Mora tn contraihbas bena fidei, etfi Hts fit appeCitapurgatur. 32 Mora pur^atioceffat oppofitioneperitH uerfanumfa^a. 33 Ratihabitio fubfequens facit fententiiu» valere, qua alias ob defeclum manditi effet nuda. 34 Oppo/ittaperaduerfariumfaila, facitfe» tentiam ob defeclum mandati ntidainjif tficari non poffe. 31 Confeßio facia prat extu err oris, reiiiiCit-tur, fi non per partem adutrfam fini acceptata. CAPVT XXVL QVoNiAM mora tarn in annuk præftationibus , amp;nbsp;penfionibus', quàm alias in omnibus paffimde-bitis ex quibufcun-que caulis prouenien-tibusjplures amp;notabiles effedus tamco-tracreditorcm.qjjam debitorem prod licit. Rcirco placuit mihi hoc locoquz-dam de mora etiam fubijeere. Arque banc moram t regularitermorofo 11 dcc- * re, omniatotius m-undi iura damitant, per l.qiiod te.fF.fi cert.peta.l.j.in fin.fF.de adiorCmpt. l.fi infulam.l.fi ex legati eau-fa.fF.de verborum obligat. 1.creditor.ff. de folntio.l.mora.fF.de yfur.l.mcra.fF.fo-lut.matrim. quemadm.dos pet. 1 item Li beo,in fin. in verbo,mora,amp; ibidemglo.-fF.de rei vendit. t Moræ aiitcm probatio ei, qui earn al- * legat,incumbit, vt in exteris regulari-ter. Ita lofeph.Mafcard. de probat, conclu.FO70.in verb.mora,pertotam.Ettmo 1 ram committere tam dicitur creditor! quàm debitor, per Salic, in l.femeJ mora. ff.fol.matrim.Spec in Sum.Roma.Pontifi. cap,67.§.demora,in princip.Mafcard.di-ifo loc. tHinc non inconiienienter Dodores 4 nofiri moram hoc paófodefcribunt,vtlit debitifoluendi,velcrediti recipiendia iure improbata amp;r punira dilatio. De qua . definitione vide Coraf. a. MifceHan. cap. |
|
R. B VHF. in LIBER SEC V ND VS. lt;. Exemplum in debitore tale conftitui poteft, Accepit quis innciio-centum flo-renos Golanienfis monetx, qiias debitor in ipfo fetio D. Iohannis fe velJe reiii-tuere lecepit. Contigit aurem, quod per mefes aliquot redhibitionein dilfulciit, valorijuem-edio tempore numorum inmi men!um ereueritthic qutritur,cuiiifnam tonnuodo aut incommodo iliaaugmen ratio,debitorisnean verb credicoris ce det?0^1 od fidcbitotcmporefolutiofue-rit oblata,iuxta augmenrum fupcruentu, habitorefpedbu ad tépus folutionix, debitor foluendo centum- doren-os libera- 1 bitur. PthQ I moram ver», habebitur ratio eins temporis, quanti plurimi à tem-pt^emoræ pecunia valuerit, amp;nbsp;hoc mo-tofo imputabitur, per l.vinum.amp;ad il-JjinCodai.2af.amp; Doóteres. iuiiófa l.pc-nalt,amp; vltim.ft.de tritic.aäio. K ratio. 9. «üm per vcnditorem.fF.de aólio.cmp. Bo tti.quxd.ii/. in hn. per Bartol.Sc Dofto. omnes.ad kciim quid. amp;nbsp;1.Paulus.ff defo hitio. * t Et idem dicendum eff de creditoré, cuidebitolocoamp;tempore pecunia debi tïfuit oblata amp;nbsp;præfentata, qui candem teciperereeufauie, talis mora eidem me-ntonocebit.Brun.exemplum in cred ito-fetale ponit, Si debebam tibi centum du-eatos,eo tem pore quo valebat ducatus 4. hbrasenm dimidio-, qnos volui foluere, amp;nbsp;noluifli eofdem acceptare : pod mora cornmi(ram,ducaîU5 creuitad libras 4.amp; i4.folido«, non cogor, air foluere ettum ducatospropter moranirplus enim fohtc-rem, quam eifern obligatus,amp; ideb refte poterotoo.folidosde centum ducatisde-trahere. Communirer Dd. add.I. vinum. amp; adl.numiAfF,de in lit.iur.Brun.limi.r. per Bait-.Ang.Imrao.Cuma.Paul.de Call. amp;nbsp;reliqiios,ad d.l.P3urus.amp; ad c.quanto, extr.de iureiur. taud.de monet.nume.ir. Kranr.Curt.fiatim ab initio-,de mone.nu. 6.S( Brun.déclara.fc.num.j.amp; 4.amp; num./. amp;nbsp;part.6.num.^.Molinac.quar 11.97.011.»49. Didac.Collar, cap.7. amp;nbsp;§.vnic.de mutat. moner. ^ t Atq; hie ego moram commirti cotra |
Bartol, fretus auftorirate pratmifforum Doftorum, affirmo-, idquetam in minu-tioribus,quam grolfis numis: vti etiam meminifupiàcap,i5. Bartol.enimad d.l. Paulus.amp; l.fi ftipulatus fum deeë in melle. ff.de folut. in rairabili fuit opimone, liceteum fequatur in d. l.Curtius. Diihn-guendo videlicet hoc paäo : Aut loqui-mur in monetagroffa,qua:per aliam mi-nutiorem recipit atflimationem ,.amp; tunc inorofus debitortenetur credirori fatif-facere t aut eft nobis fermo de minuriori-bus monetis, quia per aliam moneram æ-ftiTnari negueunt: iccirco debitor etiam morofus ad æftimationem non tenebi-rur. Semper tunc, ait, perieulumeft crlt;-ditoris. Sed qtna communrter in praxi Barr.fen tentia non recipitur, atteftante eodem lt;dirtioamp;ral)s,igiriirpericult!mmoraev-rrobrqnetpertinebit amp;nbsp;femper ad ipfuin g morofum, lacob.Mcnoch.dearbitrar.iu-diciim,cafn no. Nequehocfolùmy ve-nim etiam facit , vt propter moram in-terefle non raro locum babeat, t quod ip ^ film-duplex aDodoribus reputatur,v-nnm vid dice r damn i emergent is, alte-rum lueri edfantis, hoc extrinfecum, illud intrinfecum vocant.Molinxuspro-ximum'amp; remotum dicit, numcr. de v-fur. ip. per Bartohin l.vnic.nume.8.amp;9. Bald.nume.6.amp; Salicet.6. G.de fentent. q«æ pro co,quod inter.profer. Ferrar.in pr3ft.de form.libdli pro aft. tea, §; amp;nbsp;in. florcnis,num;i8.amp; x8. Iccirco videnduni eft, ad quódnam intereffe morofus te-neatur. Et d.Ioc.Bart.adl.Paul.Î.col. poft mul taconcludit,t morofum omninoteneri, *• quatenusin damno, no etiam lucro eSfi-ftit id quod intereft, perapertum tex.Lfi fterilis.Ç.cùm per vendirorem.ff.deafth empt. Fh/if.« emptorif, inqutt,»» ffimu-tionem ve!!tt,quii modo cirta- ipfam rent ctmß~ flit,von vero qaaniutn luerari potuit^amp;cCwi confonat tex.I. fin. ff de per. amp;nbsp;coram., rei vend. VoiHermogen itadicitF^n-ditori ft emptor in precitv/öluedomoräfefertti, vßltiU |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA *Î^ vfurof duntaxiit pr^iiobit, nm imne onmin^ ^ubd vendit or mtra nonfaàa confiqut potutt, relutt fi negotiator fuerit, (!r precto ex mercü itu fiiluto plus quant vfitras quarere potuit. Arque in ifrain fententiam, quoad inter-efle damm emergentis, omnes inc!inarc •videntur. Quid igitur de eo intereffe fta-tuendum erit,quod extra rem^lolinç.vt fl!prà,rcmotiini dieitur? Scribentes in eo nonperomnia conueniunt. In deliûis obtinuit celebriori quidem Il calculo.t vtilitatem extra rem in reputa-tionem venire, etiâ fi duplum excedat.l. vnde Neratius.§.ait. amp;nbsp;J.pen. ff.ad kg. A-quil.I.tenetur.§.fed fi vas.amp;: 1. Iulianus, in princip. ff.de aû.empt. Qu^re conrra furem autaliumdelinquentem cuiuluis Jucri ratio habebitur.l.proinde.ff.ad kg, Aquil.l.vlt.ff.decond.furt.Qnani probat Akia.add.l.vnic. de fent.quat pro eo qui inter.piof. i* t Praftereà hoc ipfum placuitin côtra-Ûibii,s firiéli iuris,qui natura fua arbi-trarij fieri foknt,per l.fed eefi hareditas. ff.ad exhib.l.i. §.nunc de officio, ff. de eo quod cert.loc.Quod profequitur Coft.ad l.numis.fF,de in lit.iur. amp;nbsp;ad d.§.cump£r venditoiem. Carol.Molifl.de vfur.nume. 8i.And.Gail.libr.ï.praóf.Obfcr.6. Regu-lariter,ait,in adionebonatfidei adorem 1} t à tempore mor«, interefie damni emergentis femper,nó verb lucricefianti s‘pe tere poffe: illudque in Cam. Imp. obfer-iiari,proeademq; fententia iudicatüeffe affirmât. Subiungcnsnotabikm^amp;com- 14 muniter aDd.reccptamfallentiam, t vi-deiicet,fi fucrit ilk Mercator, amp;nbsp;non fo-Jùmlucrari folitus, verum etiam fipro-bauerit, qubd tak.s merces pratmanibus habuerit,quibus empristantum fuperlu cratusfuifretverifimiliter,qubdpiopter takimpedimentum moratfacerenon po tuit, lllis præuijs fcilicet articulatis amp;nbsp;probatis’,t ludicis officia er it, tam lucri ceffantis,quam damni emergentis,ratio-nem habcndam,pertext.d,l.z. §.fin,deeo quod eert.loc. Quid,inquit,fi merces fo-kbat comparare,an amp;nbsp;lucri ratio habea- |
tur? Refp. Nonljoliusdamniputo,fedamp; lucri habendam rationem, adde gl.ibiJ. in verb.lucri.amp; text.l.fi comraifl'a.ff.reni rat.hab. Akx.conf.i4i.col.».in fin. vcrfic. fortius vidccur,vol.'i.amp; cóf.jz.col.i.verf. amp;nbsp;fi videtur,volutn.6,amp; conf.m.col.tin. verfic.expeditumeft. Vbi hanccommu-nem refert. Pro hac fententia milleauöorescitan tem,vide Gabrielium lib.jxlcfolut.amp;li-hi.concluf.io.amp; ßartol.in d.l.vnic.num. it. verfic.fi verb confueuit. C.de fentent, quæproeo quod int.profer.amp; in 1.nu-rnis,cire.a ftn.ff.de in lit.iur.amp; Zal.adil-lam, nurn.n. Menoch.de arbit.iudic.caln itj. Nattam conf.ƒ70.Socin.reg.t. faUent. p.amp; 3j.cum ibialkg.Coraf.in MifeeHan. lib.j.cap.ij.num.e.Vbi pratmiffam legem final.de pcr.amp; com. rei ven. breuiterex-p!icat,Grammat.decif.Neapolita.ioj.nu-me.93.amp; fequen. Quod,inquit,interefie, etiamfi non effet probatu m ludici,Index tarnen ex fuoofficio poteft illudtaxarc amp;nbsp;arbitrari ex coniefturis, per I.fitradi-tio.amp;t ibidem Bartol.ff.deadfio. empt.amp; Grammat.deciC58.num.8. amp;nbsp;9. AddeDi-dac.Couar.variar.rofoliit.j.cap.4. vbi 1. curabit,de adtio.emp.in lopgum amp;€grc-gieexplicat. Omninb verb Carol. Moli-n«,dc vfur.num.is.amp; confcq.ad ninn.vf-que iZ.Irem Match.Colcr.in trad.depro-celfexecut. part.i.cap.io. num.ioo.amp;ie-quentib. Vbi infert,tamdamni emergen-tix,quam lucri ceflantis intereffe,fi vide- ^ licetilludprobatum fuerit,tidquetam iure Ciuili,quam Pontificio pcti amp;nbsp;exigi pofte. Plurain hancrem ibidemfequiin- ^^ iur, 1 maximedemodo intereffe vtriufq; probandi.Cui adiunge fuper hoc pundio Natt.3lkg.conl.370.incip.Articulus.quo Leiforem remittimus. Fit autem mora dupliciter,vttradiint Dd. t Vel ex re,vel ex perlona.F.xremo- '* ra, quam irregulärem vocant,cootrahi-tur,£Ùm lex earn introducit,f3citqueali-quern elfe morofum ab ftp hominis facto, fine diei inrerpofttione, aut interpellati-onc: amp;nbsp;lie iure ipfo debitor moram contrahit, quod ipfum fit aliquandoin fauo-tem |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. ^ rcmtminorennitatisjper Bald.amp;alios in l.inminorum.fF.quib.excaufin integ. reftit.l.TitiaSeia.§.vfuras. ff.delegac.i. Ita^aliquando fit fauore Ecclefiæ, amp;nbsp;piæ caufæ, per eundem Bald.in Auchent. hoc amplius.î.colum.C.de fidcicomAiff.l’et. deAnchar.iii confi.iSo. incip.in Chrifii, amp;.’c.circafin.EtgIo/r.in §.iteni mixta, fu-pervcrb.Iudicunijcirca princip.lnftitut. deaft. amp;nbsp;ibid.laf. Qyamglofl'.admodum fingularem cxciamac Roman, fingul, 118. Watth.fingul. ^.niim.4,Socin.fallenc. re-gul.îôj.fallenc.j,lohan.deImmol. in repetit. 1.fi verb. §. de vero. ff. folut. matri-mon. Similiter contrahitur aliquando mo-ta fauore Iibertatis,per l.cùm verô.§.ap-parctigitiir.ff.de fideiconimiff.Jibert. amp;nbsp;gJo.in d.l.mora,de vfur. Plu res cafus re-«nfetD,Menoch.d.loc..Siigitur, vt rem ipfamexemplodeclarem, minor fit, vel perfona miferabilis, quæ domum forte Titio vendideric pro mille aiireis, eamqj tradiderit flatirnjS: is Titiu.s folutionem minori non fecerit, etiam nulla appella-tioneinteriieniente,tiinc Titius ftatim in moram incurriffe, eundemque in vfuras amp;nbsp;caufam duriorem,quoad decrementü, qnodfortè in numis fuperuenit, conde-mnandum fore dicetur, d.l. in minore rum. tQnantûuis veiôprædiôloamp; fimilibus cafibus ipfoiure morain committidica tur,deciaratoria tarnen fententia per illa verba neutiquam excluditiirtidqjregii-lariterferuari infert d.loc.Menoch. Et e-gregiè Andr.Gai 1.11b.i. de pac.publ. cap. }.amp; lib.i.Obfer.5i. Grammat.decif.ij. O-innia,ait,iuramundi difponentia pro ali ’quociimineipfo lure pœnâ imponi,in telligenda funt, dummodà fecuta fuerit fententia declaratoria. Idem tenet Affii. adc.lanciinus.quo tempo.mil. Schurff.j. confil.io.amp;’ confil.21. Cacheran.decif.19. Vide pro ea innumerabiles audlorita-tes apiid Anton.Gabriel.libr.8. conclu-fio. U. |
‘' t Alter modus contrahendæ mora: fit per vnicara faltem extraiudicialcm in-terpellationcm,qua prçuia,fi debitor fol ucredifférât,in mora conftituitur. At-que hxc vocatur regularis mora,fiue Or-dinaria.Doót.ind.l.mora. tEftautemci- *® iiilitatisamp; vrbanitacisjcum pura fubeft obligatio, debitorem priusadmonere,amp; contradi debiti auifare, qiiàm reda via eundem ftatim in ius vocare, per 1 quidam hyberus.amp;r ibiPaul.amp; Bald.ff.de fer uic.vrb.præd. feciindùm communem intelledum. Q^od nificreditor fecerit, t a *5 ludice in expenfascondemnari ,poterit Panor. in c.licet Helijextr.defimon. nu-me.ij.qnod latiiis profequitur Coft.ad d. l.mora. t Quod autem vnica iiitcrpellatio ex- ** traiudicialis fufficiat, défendit contra Aemil.Ferret. Corrafiiim,amp; aliosd.loc. Menochius, quem laiidac Emanu.Soarez recept.fent.in verb,mora, num,m. Vide glofl',in l,qüi Romæ,§,cohaeredes,in ver-bo,teftato,amp; ibid,Bart,Raph,Paul,Caftr. amp;nbsp;Alex,latè ff.de verb.obliga. amp;nbsp;gloffin l.fideiufrorobligari.§.vlt.ff.de fideiuffo. Petr.Iacob.in rit.de reftit.in integr.circa med.Bart.Bald. amp;nbsp;Angel.in I.cumpoftu-lairem,in prin.ff.de dam.infed. Cor. cóf. 196.incip.licet in hac, verficu.videndum eft,lib.4. Omninbautem Malcard.præci. loc.num. n. hanc e.x fententia Felin.in c. ex literis, numc.*. de conftitut. communem referentem. Et Tyraquell, lib.i. de retrad.§.4.glofr.6.nume.59. amp;nbsp;lohan. de Lambert.in trafta.demora, cap.4.fufiHS. Cui adde Matth.Coler.de proceff.execu. j.par.cap. ?.nu m.j. amp;nbsp;Chaffan.in Confuc. Burgund.inverbo,Suffifament, num.8. cum fcqq. t Et pro communi hac fententia vide- jy at leftor locaquidam pJures intcrpella-tioncs requirentia apudCoftal.quxccn-ciliatlpfe in §. amp;nbsp;non fufficit, d.l.mora?. Itaenirn denunciatione procuratori fa-fta,non percam conftituiturdominusin mora.Coft.in l.aftione. §.item fciiptum. Be ad §.renunci3fie.ff.profoc..Multum au tem in co valet arbitrium ludicis, vtdi-cit idem Coftal. ad finem. §.amp; non fufficit. Vide Menoch.difto loco. Et Car. L pol. |
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA *4« poU. caat.34». Cui adiunge Mafcard. nu-nieji. 14 t Aliqiiâdo per diei appoficionem mo-ra contrahitur 3 tacita ira interpeUatio ne. Et tune locum habet trita illaamp; vul garis Kegulajqua dicimus,Quöd dies interpellât pro homine. 1.magnam. C.dc contrah.Sê commit.Hipulat.l.z.C.dc ie re emphyr.l.quoties in diem3 cum feq. ff.de verb.ob ligat. c. potuit,extr.loeat.gloff.in c.cupientes.§ fi vcro,inverb.contempfe-rit,de eled in 6.amp; gloff.in Clement quia contigit, in §.vt autem, in verb, fingulis anniS3Cxtr.de religiof.domib. Affliól.de-cif. ïo.num.i8. Etdeci('.399. nume.ir. Ne-gufant.iii,tra(fta.pignor.amp; hy pot he.part. 4.membr.i. in princip. Cacheran.confil. 48.num.6. Ëolseonfil. S4. num.i. amp;nbsp;r.v®-him.i. Cotta inMemorabil. in verb, mo-ra. Mafcard.d.concluf.num.19. Et Corne, con fil.77. placet mihi3i.colum.,verfic.fed *7 ad hoc,volum.5. t Et tune vnius dieilap-fus moram facit..Menoch.num.44.Ec Anton.Gabriel.latè Ub.j.de folu. amp;nbsp;lib.coa-cluf.9. Hinc Tibcr.Deeian.rcfpan.84.. volura. *.num 4.amp; y. ita inquit ; Vbitunqucad-dituseftdies,amp; is fit Iapfus3 vtiquella-tim mora commiffa inteliigitur 3 neque vllacft expeflanda interpelUtio.d.lana gnam. Quinimo amp;nbsp;horï lapfus inducit moram,per Eakl.in i.i.colum.i. verfie.id occurrit dubium. C.ne lies.tert.proucc. per Decium poft alio.s in 1 vinum.num.9. ff.Si certumpera. Adde A nd. de Ifcrn.ad tit.quo temp, mil.in feud. ibi„Sancimus3 nume. ..amp; ibidem' per gloff. marginal. Quando verb inftrumento obligationis dies certa adieÖanon eftjarbitriodifcre ti ludicis r£linquitur3.q4jaletempusda-beatconfiderari , pergloff. m l.fi pro ea. G.mandi amp;in l. Lucius ritius.ff.eodem. Neg.ufa’it.confiL54.num.j.amp;7..Socifl.Iu-nior confii.67.num.9.volum.i. Guid.Pap. decif. ijï. amp;nbsp;Meuoch.de arbitrar. iudi-cum,a.confil.Ji.nuni.4. Addepræcit.106-Coler. |
tPer iudicial'em demum interpeUats-onem;Qmnino amp;nbsp;quidem plcniffimè debitor in mora conftituitur.I.nemore« fuam.§.i.ft',de verbor.obligat, l.homo.ff. de re iudie. amp;Menocb.num-4y.Vbitplu-res fequuntur caufæ, propterquas mora purgatioadmittitur.adde gloff. in c.po-tuit,iii verb, clerici, extr.loc. amp;nbsp;cond. amp;nbsp;dift. traólat. lohan. de Lambert. Vide Zaf.fufiùsad d.Lvinum. amp;nbsp;Cacheran.de-cif.alleg.49.amp; decif./1. EmamSoarezre-cept.fentent.nume.218. Guid.Pap. qiirft-49;.amp; quseft.23.amp; confi.212. Grafl'.incom mun.opin.cap.i.lLb.2.Viuium incommu» opin.zi^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Poteft etiam mora purgari tin ramen- ' to t nonobftante3idquedeæquitateiuris Canonici3 feeds verb de iure Ciuili, per Bald.in l.quicrimcndn penult.colum.ia quxft. C.quiaceuf.non poff. Décrûs latè in conf.ijS.colum.j. Alex. in l.fi quisma-ior.C.de tranlabl: Hippol.de Marfil.fing-463.amp; ibid.additio fingularis.Cott.latiiis explicat in Memorab.in verb.mora. Vbi fequitur,t In contradlibus bona fideimo 1’ ram purgari poffe3,etiam fifties amp;nbsp;poena fuerint appofita, per Bald, in l.eùm alle-gut pcnultim.column, in 6. oppot G.de vfur. Dequolatiùsper Alexand. coir-fiLqo.incip.in cafu3CoJum.4. in princip. Ita quoqu e determ inaurt d.eon fil.Tiber. Decian.num.ij.idque propter æquitatem quæ in contrtâibus bonæ fidei exuperat, per multa!bid,amp; imm.feqq, iremtéiOm-ninb3maximè fi modicum temporis fo perfit,in quo mu kam valet arbitrium iu-dicis,.vtlequitur3 nume.2o. 2i.amp; n.amp;lc. quentibus. Vide Aluarot. ad princip. tic. feud. epua fuit prima caufa benefic.aniitf. num.7. vbi vifteturdefendere, qubJvbi annus amp;nbsp;diesfunt conftituti3 intra quenr terminum. vafallus inueftituram petere tenetur,puteneque nonnulli raoramil-lam purgari poffe3ipfc tarnen côtrarium videtur veUe defendere per rationes plu res ibidem pofitas.Et Andre.delfern.loc. præcit. Adde locum Laofranc, ad Clem; Iäcpc3fte verb.figni£nu.44.Sc 4^. Addc hic etiam quid notabile, videli-cet,t poft faftam oppofitioné peraduer- 1* farium^morae purgationem non adraitti« Pquot; |
BER SECVNDVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«t
tiam in inftrumento Guarentigiato, qua: ^^ ctfi quidem prætextu erroris reuocari poffit, refu/rs prius parti aduerfte expen-fts,illa tarnen reuocatiotunc locumha-bere non poterie,fi per partem aduerfam fuerit eófeffio 3cceprata,propterea quod iamalteriius fitquaefitum. Hippolyt.de Marfil.ad l.de vnoquoque. fF.dc re iud.amp; fingul.402. Plura de mora vide apud Ma-fcard.d.concluf.de probat.
Thema Cap.XXVII.
De falfa moneta,amp; fal-fa rijs.
1 nbsp;nbsp;nbsp;Falfum quatuor modif committitur.
2 nbsp;nbsp;nbsp;Siriptura qualtter falfum cammitt^ tur.
3 nbsp;nbsp;nbsp;Falfum teHinunium in leSe amp;nbsp;ludi -ce.
^ Dich quinque medisfitfalfttas.
F Falfts probaticmbus viens, falfum com^ mittit.
6 nbsp;nbsp;nbsp;Monetam adulterinam cudens ,falfi te~ netur.
7 nbsp;nbsp;nbsp;Falfi pana tenetur, non habens cudenda monetapotefiatem.
i Monetam abfque potefate etiam bottant cudens,tenebitur.
Falf tenetur, qui non feruatopede numos cudit.
Falfi numi per tinblionem ab aurore re. center vifi.
Falf poena tenetur, qui non info pondéré monetamfecit.
Falfamoneta dicitur. Principe falfa fub imagine eufa.
Falfariorum pana qua quondam fue-runt.
Falfariorumpans, ex Confantini Imper. fmblionibus quafnt.
Monetam falfam Imperatoris cudens.
L 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16
R. BVDELII LI perCrsuett.confîl.i^d.num.j. vcrfïc.mo-ra.amp;confij.i^g.colum.peniilt.circa med. Verficul.non obftat quod proponitur. amp;nbsp;tonfil.192.nume.19. verfic. nec audiretur. Sic in fimili infert C!Ephal.confî.745.Scn-tentia lata pro vel contra falfum procu-33 ratoremjt vnde null 1 tas fummarefultat, etfiquidem poterit nia poftmodum per dominum ratificari,vt communis habet opinio, (Vant.de nul lit.fen ten t.tit.quib. mod.fentent.nuIl.defeél.polT. nu me. 102. laffred.decif.2jt.amp; 270. Guid.Pap.qiiæft, 32o.D,Zaf. adlJimater. § hoc iure.fF.de txcept.rei iudic. Mynfing.i. Obferua.44. Huber.de Bonacu rl.in prax.tit.de excep. amp;benefic. quæ poft fenten.definit,oppo-'''•num.33.D.GailObferuat.47.ï.) tarnen poftdefeftum mandati, per parte aduer-34 Famtoppofitum,falfi procuratorisgefta perratihabitionem fubfcquentemvali-dari non poterunt, quod hoc anno habui ■o praxi, lite adhuc indecifa pendente. Hoc commune pronunciat Eman.Soatez recept.fentent.in verb.procuratoris, nu. 99.per Angel.in §.item fi,colum.antepenult.lnftit.de except.lafon in 1.1icet,nu-me.io.C.de procurât. Félin.in c.caufam, nuni.9.de iudic. Bald.decift?48.nu.4.
SicvoluntDo61oies,,quód ratihabitio tune retrahatur,quando reperit princi-piiim confirmabile, fed quando illud principium confirmabile non reperit, tune nunquamefficaciter retrotrahitur : atque ita ratihabitio debet habere extre
ma amp;nbsp;media habilla. Vnde nunquàm ilia ^ fieripoterif,quandomedio tempore al-teriiusquæfitum apparet. Etvbicunque '® aflus debet fieri intra certiim amp;nbsp;determi-natum tempus, fi fiat abalio etiam ex- » prefibnomine noftro,necefTeeft ratum haberiinfra id tempus : alioqui rarifica- n tiofequenspoft id tempus,amp;cùm nópo teft aólus amplius geri,nihil operatur,amp; „ aélusremanetnullus.l.pen. amp;nbsp;ibid. Bart. ’ amp;Ang.amp; alij.ff.rem rat.hab.Pulcherrimè pertraflanturhæcipfa apud D.Euerhar. '* Prxfid. Mechlin, confil. 22 j. amp;nbsp;D. Leon in, Cancel.Duc.Gelr.confi.7i.num.a.Eodem 'F Kodo dicunt Dd. de confeffionc fada, e-
-ocr page 328-*4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tgt;E MONETIS ET RE NVMARIA
|
ib Monetam falfatn ßue quisfundat.ßue perçut tat par um referre. J7 Monetam probamfab imagine Imperata-ris fabric ans. t3 Monetam falfam altetius Principis ca dens., tf Paaa capitis in iure quopabta accipia-tur. 20 Capitispeenademitiori inteUigitur. 21 Pxna^rauifimajtemvltimifiipplicq eß mortis. 22 Peena mortis multis ex caußs intelU^i. tur.' 2^ Deliriumccieptum,fednacanfummatum, excufatur. 24 Peena fint miti^anda^ non exafieran-d£i. 2S. Affeäus non punitur,. fed bene effe-étus. 26 Aetatiincapaciquopa^0ficcurratur. 2;r Pcena tondentium, mtailantium,ïadentb-urn, vel tinrent tuin numos.. 2t MonetaquaHter ün^atur. 2^ Numos plsis débita ponderoßares radens, anßtpuniendits? 30' Au^mentumicontrarqspropterdiuerßta-tem rationisnonprot edit. 3t Mumi quibus cafbus tandt at radi pof-fint. 32 Ceif itutio imperq contra, eos, qui radunt aut t ondunt monetas. 33 Monetasfalfas expendens quaUterpunia-tur. 34 Dolores mhocpunilo pxnarum fint va-f^- 3i Palfas manetai expendentesquando ex-eufentur. 3b Faißts monetas quibus cafbus Uceat habere. 37 Pæsta confifcationis domus gt;, in qua falfa monetacuditur. JS MonetafieciaUaplura relatiuè-. S3 F a fin as quopaUo fecundum Ordinatiq |
ues Iniperq puniatur, 40 De bis qui opem, amp;nbsp;conßliumpraßitentitt relatiuè. CAPVT XX VIL DEfalfitate monetx,amp; quopadoif ia cóniiccatur ac puniatur,poftre-inohoc in loco nobis agendume-rit: Et primo falfum quatuorpotillîmùm 1 modiscommittiboniaudores tradidc- 1 runt. Scriptavidelicet, dido, fado, amp;v-fu.t Scriptofalfum committit Notar 11s, j falfum inUrumentum conficiens,aut ia ipfoinllrumento aliquiddelens feu ex-pungensx.cum ioannes.c,inter ddeftos, cxtr.de amp;d.inftrum.amp; in Li.vbrpluresca fus recenfcntur.§.quirationibu.s. amp;nbsp;in b Paulus.§.FauIus.tf.ad leg.Corne. de fall-Dequa falftate quædam vide apud Me-noch.dearbitrar„iudic.ca(u }o6. amp;nbsp;I0-han.Mafcard.de probat. concluf.74i.ifcii Falfitas.Damhouder.in praxicrimi.cap. lai.per cotum. tDidofftfalfitasin telle,quifalfum I telliraonium dicit, autetiam cùm Iudex contra propriara confeieutiam falfum iu dica£,d..Li.§.fedetfiquis. Et §.quiiudi-cem.gjedetfi iudexAlenoeh.cafu 308. amp;nbsp;fubfequen. Mafeard.concluf.74j.amp;eon-fequenxer. HineDamhoderius cap. m. t Öäinque modis dido fit falfitas, ait, । nempe,falfafuggellione,falfa denuncia-tione, falfa aceufatione, falfadepolitio-ne,6c falfa iudicatione.. . tVlu veràj Vt in eo qui faißs vtitu’ probationibus,per Lfi falfos.C.de fah. De quibus vide Menoch. amp;nbsp;Mafcard. in loc.præcit. Et de his omnibus modisco-piofiffimè Boflium in prax.crimin.tit.de falf. amp;nbsp;lukGÏar Jib4.§.falfum J^amhoU' derxap.u?. t Demùm fado fit fallitas in eo, qui a- t dulterinam monetam eudit.ï.i.amp;hqui falfam. fF.adleg.Corn.de falf.de quoge-nere falfitatis in pratfentiarum nobise-litfermo. Inch |
|
R. BVDELII LIBER SECVNDVS. Incidit autem falfarius in crimen læ-fæMaieftitiSj non folùm is quiPrinsjpis, fedamp;qui Ciuitatisaliciiiusfalfam mone tamcuditjperl.s.C.hoctir.Gigas in tra-fla.decrim.læf. maieft, tit.qualiter amp;nbsp;à quib.quæft.62. amp;nbsp;Ang.deMalef.in verbo præfente Caioamp;appellante,num.^.Cœ-pol.confi.i7.col.4.Giammat.conf.6.nu.7. Prædiélaita traftâtur in prad. Papien. in formJibeJ.ad refcind.fentent.in glof, in verbo,procurauit.nume. 4. amp;nbsp;apud A-ïon.in fumma, C.ad 1.Corn.de falf.amp; Me noch.Caf. 3r6. Mafcard. concluf. 1669. In verb. Moneta. Berber.in fuo iur. viator, mbr. j.defalfar. amp;nbsp;falf. vbi paulo aliter loquitur. Inquitenim, falfum hismodis. tommitti po(re,confenfu , verbo, opéré amp;vfu,amp;om-iffîone,quæ membra,ait, fi difcreuerimus,nihil vel parum horiim, qnæfubhoccriminecadere poirunt, re-Hnqueraus.. 7 Primofitaque,qno ad infiitntum præ-fens,falfarius cft3amp; pçnafalfi tenebitur, quietficudendæmonetæ poteftatem nô habeat, tarnen eandem fabricate tentât, probatur per Bartol, in 1. qui falfam mo-nctam,ff.de falf.Cæpol.in confi.crim.77. Jium.4.amp; Boir.de falfmon.num. 2. Alexâ. confil. 104. volum. i.per totum. Menoch. præcit.Caf.ciim Mafcar.d.concluf.Fran-cif. Marc.decif. 684. in princip. amp;decif. 26r.part.2.Damhoud.cap.6î.Laud.de mo-net.numerup. ab initie.Falfa eft moneta, ait,ex catifîa efficienti-, vt quia Baro ciidi facitpecuniam,cum non haberet cuden-di monetam poteftatem , lege vel priui-legio , aut confuetudine ci conceftam. Dequodixiin priori part. c. 4.amp; probatur in c.quæ finr régal ia.amp;l. fin. C. de fal-fa.monet.§. fi miniftraies, titu.de violât. pac.Ioann.Aqiiil.de monet.poteft.cap.9. Nec refert etiamfi eo cafu probam fuif-j quepartibusconftanrenrmoneram t cu-derit, fi illnd abfque andoriratefecerit, præcita.aiidores in did.Ioc.Mcnoch.nu. IÎ.amp; nu.18.vbi hæc latins explicantur. vi de Alex.in l.fingularia, num.26.fF.fi cert. |
*4Î pet.amp;glolF.in verboobnixia, C.dcfalf. Mone amp;inl.SacriIegij, fF.adl.Iul.pec.amp; DD.in c.quanto ext.de iureiur. addeTi-ber;Decian.decrim..falf.Mon.libr.7.cap. 23.nu.26.in trad.crimi. Secundo falfa dicitur moneta,quæ eft fabricata pede præfcripto non feruato, idque quo ad ligam primo.Ita fi thalleri Imperiales cudercnturad lo.dcnario.s, quia in puritate défunt grana 16. Iccirco falfipœnafabricaror tenebitur. perl.i. C.defalf. Monet. amp;].quicunquc'numos, cum l.feq.ff.ad 1.Corn,de falf. Lege Cor-neliaait, cauetur, vt qui inaurum vitij quidaddiderit,qui argenteos numosad-ulterinos flaucric,falfi criminc tencriDâ hoder.cap.6î, Franc.Marc.d1dxlecif.87. nu.7.par.2. amp;nbsp;Tiraq. de retrad,confang. §.i.glofr.2o.num.i}.loann.Aqui.d.c.9.Di-dac. Couar. veter.numif.coll.cap.8,dieû-tur item numifalfi,inqiiir,qni ex adulte-rina materia fiiint , etiamfi fadi fintamp; fi-gnati ab bis, qui huic fabricæ amp;nbsp;muncri funt àRege præpofiti amp;nbsp;inftituti.. Sictvidi nuper adulterinos thallcros, Imp.amp; Phili pprcos,ité Corona tos amp;nbsp;du-plicesducatos, formaexterioripulche-rimosamp; applaufibiles,quorum extremi-tatesquidem aureæamp; argéteæ,amp;itaat-triti lidio lapidi omnino apparcbantbo ni,auro etiam amp;nbsp;argento circumdudi,i-taq; tindi,in totum iufti ponderis erant. Intrinfecus veto æs in numis argcteis,in aureis merum tantummodo argentû(ad-mirabili certe artificio multis videnti-bus,pœna tarnen capitis amp;nbsp;flâmæ digno) latebat.Huius falfitatismeminitquoque Bodinusde rcpubl.li.d.c.j. vbiait,depra uatio talisnec fedioneautHeradio lapi de percipitur; quoniâ circularis portio exterior,qu.a bonitatis pericnlii fit,ex au roargétoq; puro efle poteft,interiora ve rocorrupta.Et I linius conqucritur,atte ftante quoqj loc.prrcit.Bodino,quod tales nu morum depraiiatores fuo tempore extiterint, qui argcntea lamina mimos ferreosita.texuerint,vt in totum argen- L 3 tei |
344 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»E MONSTIS
teicreditifuerint,qu3m fcrruminatio-nemvocauit, dicitq;BodiniisfeLiitetiç quoque talem numum vidiflc,Ego,vt Ju-prajmukos aureos tales amp;nbsp;argenteos,vi-di.AddehisTiber, Deeia.defalf. monc. niim.7.1ib.cap,i3,num.i?.amp; feqq.
jj”^ Tertio t fi in pondéré moneta defici-at^dicitur falfajVt fi thallerus Imper. cu-daturanglorum 18. Cumenim iuftume-mspondus fit anglorum 19. defeftuseft in vno angi. Et ita in aureo inauro, qui non pendit nifi binos anglos , deefi ei-dem oüaua vniusangli pars, hoc eil 4. minuta, de eo eft textusin d.c. Qiianto. ibi,Monetam aut falfam aut legitimain effe credebas,iunlt;ftis verbis ijs, quæ pre-eedunt, Ettradunt DD. J. lege Cornelia caiietiir.ff.ad 1.Corn.defalf. gloif.ind.c. quanto i.in verbo,defraudata,amp; ibiAbb. de iureiur.amp; in l.r.C. de veter, num. po-teft.libr.io. Damhouderius aileg.cap.éy. numer.4.Francif. Marc.diót. in loc.amp; A-zo in fumm.C.ad 1.Corn.de falf. Tiraqu. de rctr3Ól.lign.§.i.glo(r.ïo.numer.ij.Co.-uarr.d.c.Bald.in margar.innocent.in ver bo monGta,Laudenf.nuin.io.amp; ii.Marth, de Afflift.in conftitut. Neapol.li.3, lit.4. colum, i, vbi verbum adukerare, graeca vocabula paratipa , amp;nbsp;paracharagmata, quiqueparacharatædicantur, explicatû habetur.
xiquot; Qiiarto t moncta diciturfalfa , fivel Principis imago vel infcriptio, de qui-bus dixi fimiliter fupra cap.iz.fuerit mu-tata, aliam imprimendo formam,imagi-ncm,autinfcriptioncm, inquograüiter annisretro fuit peccatum per quofdam, vtipaffim in numis adulterinis talibus adhuc hodie extantibus , confpicitur, quo facit lex lege Cornelia teftamenta-ria,adl.Corn.flf.itadicit Damhoud.in d. cap. 6$. nu mer. 3. amp;nbsp;loann. Aquil.prarcit. loc.fit, inquit,falfarnoneraetiam per ha bentem poteftatem cudendi, léd non in taliforma, impreffione, vel fignotalis monetæ,quia vtitur figno adukerino.De præduft.tribus modisadde Franc. Mare, dccif.iïó.num.j.öc 4.part.i.óc decif. 64S.
ET RE NVMARIA numer.j.part, z.amp; quæftion.87.numer.7. par.i.
Poena tautem falfariorum adultcri- ’ nam monetam fabricantium,fuit iiire Di geftorum in homine libero confifcatio bonorum,amp; deportatiojin feruo vero vl timum fupplicium,per d.l.i.§.vltimuni, hoe tit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,|
Hodie t vero fecundum communem DD.fententiam, idque ex Conftant.ini-per.Saniftionibus in l.i. amp;nbsp;z.C.de falf.nio net.poena talis eft conftituta in falfarios, videlicet vt fiquis tale crimen coinmi-lerit in cudendo falfam monetam, fubi-magine lmpcratoris,vcl etiam ipfiufmet |( ImpcratorisT falfam monetam pereuffe-rit,igne amp;nbsp;flamma fitcomburendiis,cum publicationeotnnium bonorum,d.l. i.i-bi, QMcunquefoltdorumadulter pigt;teritre‘ periri, vel à guocuncjue fiterit publiclUm ,tllict omni dilationefubmota, flaintnaram exufici mbits mancipetur. Glofl. ibidem finaiis communiter approbata,in vcrbo/ianinia rum.amp;pcr Alexand.inconfil, 104. incip. Quodftatutum loquens,2. colum. volu. i.Iacob.Nouell.in pratt.crim.circa fin.v-bi cit.Contra monetarios,
Nee t refert fine quis in fufione ino- '^ netæ vt texcus loquitur, finepcreuffione falfum commifent. Et hanc poenara Berberins de falf.Mon.contra glofi. fin.l.vlt, C.veter.num.poteft. lib.ii.tam deagen-tea quam deaurea intelligendam dicit, fimodofiteius qui luperiorem non co-gnofcit,Matth.de afftiói.rit.4o.col.i. Co-uarr.d. loc.amp;itaquoque tenet Ioann.A-quil.de Monet, poteft. cap. 10. quiequid in contrarium dixeritglofla ait amp;nbsp;DD. in dift.I.fin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j^
Quidt autem dicendum de co qui kb Imperatioris imagine quidem, aut Im-peratoris monetam cudit in liga amp;nbsp;pondéré, hoc eft, ipfis moneta? fubftantiali-busprobam,qua poena fitpIc(ftendus?Et Marfin d.l.qui falfam dicit, huncfolum deliquifle in inobcdientia,amp;; non inlub-ftantialibus monetär, matciia amp;nbsp;pondéré:
|
R. BVDEtri LIBER SECVNDVS. K'. qnem fequitur Noiiell. in praxi præ-tit.loco.nume.4..Non igitureum mortis fed mitiori pœnajfcilicetarbitraria.pu-niendum infertjquæ nee Couar. nee Me-Doch.num.i j.placentjpro qua eft glof.ad d.l.i.Cxlefalf, mon. ad verbum obnoxij. ldeft, habet.qui falfificant noftram mo-netam,vel aliamfaciuntfine noftravo-luntareetiam reifiamfecund. Azon. Ad de Bofdura de falf.mon.nu.i. IS . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Sitquis vero non Imperatoris,fedal-teriusPrincipisaut Cinitatis,iuscuden-dæ monetär habentis, monctam fabrica-eeritjCapitali fuppJicioerit condemna-19 du ,perd. 1.1. Cjbi^Capitalifipplicieple. Hindus, Quætpœna capitis, non eft mortis naturalis, fed ciuilis, fcilicet de-portationis,per Cyn. amp;omnesfcriben-tes,3d d.ll.amp; ad c.quanto de iureiur. lo-Jn-.Aqui.loc.præalI. Ulamque commune dicit Eman. Soarez in verboCapitalis, amp;in verbo,poena. Idque ex lul.Clar.in pr3cft.§.ffn.quæft.Â7.in princip Se Didat. Coiiarr.de fponf. 2.part.e.7. §.7.num. 16. Hipp.d'e Marfin praä.crimin.§.oportn-»e.nuiTi.4. Adde Viuium in Gomm..opin. w verbs moneta.amp; Hyppokconf $;. nu-Oier.jOi Ioann, de Anan, in c.ad falfario-ium,defalf Berb.num.i.Matth.de afftift. in conclu.Neap.titu.de Sacril.num.i.per glolfinl.quicunque.ff.defalf. Alexand. confil.jii.lib.7.amp; Tiber. Decian. d. trail. num.191 Quodl ipfum reguJarirer in iureob-feruatur vt quotiefeunque fit mentio ftm pliciterpœn» capitis, tunc earn accipi-mus non de vicimo fuppliciOi fed mitiori aliqua ,vrpote deportationis, aut exi-lij poena,prxeit.DD.in loc.allega. amp;nbsp;per glolfin 1.1. C. Ne mancip. Chridian .amp; in 1.1.ft, adl.lul.pecu. amp;in l.hos accufa-re,§.omnibus,in verbo Capitis, ff.de ac-ciifamp; in l.eiim patronum.ff. de itir.patro nat. lacob. de Belui, in fuo traiiatu crimin, de pœna capitis, amp;nbsp;Boer, decifîîi. Raph.Cuma. conf. 138. Alex.eöfi. 104.in r.. volû. Ang. in crail.malef.in verbo.amp; ibi tipux,,coi.6.Maran.par.4.dift.x.num.j. |
Mf Sic in dubio femper mitiorem poena fiibintelligimus,per l.præfcs.ff.de poen. Sc perbonum text.l.præfcntijin princ.C. qui ad Ecclefeoufug. vbi Imperator illa duo coniungit, Capital! et vltimifuppli cij animaduerfionepleilendis.Quatver- ^ ba t vltimum fupplicium,mortemdefi-gnant l.Capitalium in princ.l.Si quis ali quid §.qui abortionis,l.qui vltimo,ff.de poen.Inftitut.de public.ludic.§.item lex CoTnelia,defalf.idem dici tur fi de poena grauiffimaconftitutum reperiatur,fecü-dum glo.ftngulatem in 1.x. in verb.poena arbitrio iudicis imponenda.Lace hare^-fequiturBoer.diil.decif. Poena t autem mortis fecundum Me- ‘^ noch.num.19.amp; confequenter locum no habet in eo,qiii monetam reprobam, fed minime expendibilem fabricauit,per A-lex.i.confil.all. 104. Marfil.in d..l.qui fal-fam-,num.ï3.Gramm.decif.79.num.iihCO' uarr.circ.fin.nume.j. Item in eoquijnec- ^ï dam perfecitjincepiequidem, fed ad li-mam non ven«, nee formam auc imagi-nem impreffït,qnod nos vocamus Vnjiir mónlif/»n9«pK5f$e(t.Etgroff.in.di6l.'L quiconque,Marfi.8c Gram.in did. loc. I-tem nouell.num.ï. ita regulariter in om- ^^ nibus deliilisdecidit Tiraq.de poen.tép^ aut milig.eaufa.éo.per I.quieamente,ff. de furt.amp; l.quis fit fugitiuus. S-i.ff.de ae-dil.edic.quod pulcherrime profequitür Alber.in 4ï.par.ftatut.qua;ft.69. amp;nbsp;deco-natu ac de delidlo attentato , nonautenv perFeóto,vide eundem Tiraq. caufa 37.ini initio,amp; caufafeq.3S..MenoGh .vti feque-turinfra. Sic t dicimus fecundum confuetudi- *T nemrotiusmundi,affeilum non puniri,fi modo effeélus non fuerit fubfequutus. Spec.in tit.deaccuf §.i.Ang.in Li. §. hæe veib3,ff.quodquif. iur.Bald.in I.^.C.de fer.fugit. Marfil.in l.eiufdem.ff.de Sica. Paul.in dU.nquodquifqiie iur. Roma.in ].damni,§.Sabini,ff'.dc dam. infec. Alex., in conSl.ij. in r. volum.vifo proceffu in-quifitionis, laf de Imm.in Li .ff. de pubf. ludic.Cyn.Sc Bald.in Lis quicum telo*ff, ad LCorn.de Sicar. Item. |
|
14^ *^ titemfuccurriturxtati incapari,ve-Jutiimpuberi, lsenim,nifi dolicapax fit J hanc mortis pœnam euit at, per l.i. §.Impubères.C.defalf.monet. Etquam-uismaior fadusfit,qui in minori ætatc delidum commifit,tarnen de ipfodeli-00 non debet punirijper Hippol.in 1.infans.colum.i.ff.de Sicar.amp;r in J. de mino-re,in princip. £olum.vltim.verlicu.amp;an minor.fF.dequæft.vtrobiqueper glofl.in l.lciant.C.de legit.hatred.quod fequitur Tiraq.caufa7.nu.8. Diâumed dceo qui vel Imperatoris vel alterius Vrincipis, Baronis, aut Ciui-tatismonecam falfam ftampauit,tnunc videndum breuiter, quæ corum fit pœna quitondunt , mutilant, raduntveltm-guntmonetas. Et dicendum quod fi fint Îiberi,beftijs fubijciantur, amp;nbsp;fi ferui vl-timo fupplicio damnentur.Berber.d.Ru-bri.ÿ.num.13.8c lul.Clar.vtifupra, quam communem 8c receptam DD. alFertio-nem refert Didac.Couarr.in fin. ail, cap. 7.vbi meminit pragmaticae RegumCa-tholicorum,quæ de monetis eft confiitu-ta,qua fancitum extat,tondentera mone-tamaut numifmata, puniendum efFein-indiftinde pœna mortis, 8c amiffionis omnium bonorum. Laudat Eman.Soarez. in verbo Monetam,nume.igo. vide etiam Salie.ad 1.1.1.8c j.C. eodem. 8c hoc vidc-tur defend! polFe per expreffum textû 1. quicunque. fF. eodem. Quicunque ait, Vivian, numos aureos partim raferit, partim tmxerit velfinxerit, ß guidem Itberifunt ad beßias dari/t ferui fupremo fupplicio afici debout. *8 Tingunturtautem numi ærei argen-to,8c argenteiauro, vt fecundum appa-rentem ,8c fucacum eolorem fraudulen-ter poffint exponi,Plin.libr.nacur.hifto. C.5. libr.35. Nos gcrmanice .^opffew pfenning vberflibevn / vnb 'Silbeve vhev* gofben dicimus, Aureos enim numos argento tingere veile ftultitix foret indicium. ^are hoc fenfu elf accipi-endiis textus.d.l.quicunque, Vt reâe Me-noch.locum explicuit. DE MONETIS ETRE NVMARIA- |
Qui Menoch.inter alia nuraer.36.hanc elegantem mouet quæfiionem raihiali-quandopropofitam. Videlicet numille peccet, 8c pœnæ præferiptæ reusiudi-candus veniat, qui numos ponderofioreJ pedctpræordinatotondit, radit,niuti-Jat, Et qu amuis MarfiJ. in fæpe allegat.l. qui falfum, numer. 100.8e Alciatus Rc-fpon.461. hoe ipfum impune 8c licite fieri pofle , modo fraus 8c dolus abfit, 1J-eoque fufficere exiftime»t, vt iullum pondusSd requifitum ibideincepsfit S.' relinquatur :camen mihiMenochij len-tentia iuri ac æquitati inagis confenta-neafemper fuit vifa , non polFeprina-tam perfonam monetam Principis aut fuperioris alicuius, ius cudendx mone-tæ habentis, qux nunc ex argyiocopio prouenit, 6cexpofita eft,radere,ton-dere aut alio quoiiis modo deminue-re 8c deteriorem reddere , quantiiuisc-tiam ponderofior pede eóftituto inueni-atur. Neque ratio Alciati me quiequam mouet ifta, numos videlicet leuiores, pondcroliores per au rifabrosquoti-diefieri,hoc eft , baöiicljtC pfenmiMdt mif gintcntgulb gefsvetjerf werNn/ergo eofdem etiam in pódcrcdiminuipof-fe .^ lllud enim argumentum non ma-gisprocedit,quam fiquisdixerit. Magi-ftermonetalis habet poteftatem intrin-fecum valorem meliorandi, ergoetiain deminuendi? Notum eft enimargunien- jj tumacontrarijs , non procedere , cura fubeft dilpar ratio, DD. in 1.1. ff. de his qui lui vel alien, iur. funt. In inftitut. de Patron, tut. prxfes. Mechlin. Euer-dus in loc,legal.ex profeflo,in arguiii.ab oppofic. Turn hoc ipfum per exprelTiim text.d. I.quicüquej8c famftionemin Cod.Theo-dofiano relatam, li.g.tit.ii. irapiobatuin vet‘- |
R. BVDELII LIBER SECVNDVS.
»47
|
33 Tetitumquereperitur, Legimuscnim ibidem. Eumquimenfuram circuliexcerio-risinfolido aureoinciderit, vel adrofe-rit,puniendum eflecapite, velflammis, vel alla pœiia mortifera,Couarru. amp;nbsp;Me-nochi.in loc. prætad. Cui adde d.Ioco Ti-ber.Decian. '*• Ineottarnen Alciati fententiæ nonni liilacceflero,qiiod priufquam numi plus debito ponderofiores, per incuriam forcé amp;negligentiani operariorum ira appenfî, germanicè,©c «tvo jü fd)ivi’r benomen/ ex Officinis magiftrorum Monetalium prodierint, ad iuftum pondus redigi atq; itatondiabfque aliquo peccato amp;nbsp;pœna ib ijfdempoffint,vci mihinonraro in du-eatis,aureis in auro^Se Thalleris Imperia-]*busftatnpatisconcigit,à quo omnisdo-liamp; fraudis abeft fufpicio, arque ira paf-fmobferuatur. Alias de his habemus Im-perij faluberrimas Conftitutiones plu-res,per quas hæc noftra, aliorumque do-ftifsimorumhominum fentenciafulcitur ’tqueprobatur. Ira enim,vttvniustantummodô loci textumadducâ,fancitum legimusin Or-^'lat.inuiftifsimi quondam Cæfar.Ferdi, oeanno i559.promulgata,ver.QBiemo( Htmfoldje 'Pvobationtd^/ic. J^ffvmiff fe* Écn/ovbnen / vnb mfffen ^iv / tao obße* mcltt 3ltnâeret/ 55efd)neiîgt;ev/ ©ebme» d)Cï/ ©ebmelijer/ 2(u^înrer/7(b3te)}er/ JjM3lt;ï/2(ngî(e^et/ 2(itff»lt;(bKer »nb Sâlt(t)lt;r/fln leib/leben/ ober gutt/nacl) ßc (îdlt ber fiîel)en/gcfîrA)f (/vimb memmibf Zitrin burthdup »erfdiom werben / :c. 3* teinin f ‘35nb befonberßeh de anno 1570. Qlioniam verb pro falfarijs habentur aepuniuntur, non folùm qui fa Ham mo-netam fabricant,bonamque amp;nbsp;probam in valore intrinfeco adulterant,t verumeti-am qui earn dolosè expendunt, d. 1. lege Cornelia.ibi,Eadem lege exprimitur, ne quis numosftanneos, plumbeos, emere, vendere,dolo malo vellet, iccirco de pœ tiiseorundem hic paucis fubijcimus. Bar. inpra:cit.l.legeCornel.amp; alij,Panorm.in cc.quantOj tenent, fi quis plumbeam aut ftanneam expenderit fcienter,eum teneri ordinaria pœna l.Corn. fi veró debilioris materiæ, eundem pœna extraordinaria puniendum.loan.Aquil.de ivionet.poteft. cap.ÿ.quihancrefert communem, perA-Iex.d.conf.i2i.num.7.amp; lul.Clar.d. §.fal-fum.ibi,expcndens,num.i8. Erna n. Soar ex in verbo,Monetam,nu.i98.Nouel.cit. loc. num.iï. amp;i6. |
Alij veró contra,vtrobiquet pœnam H 1. Cornel, locum habere contendunt. Per Salic.in l.i.num.ô.C.hoctit.Marfil. in d. 1. qui falfam,quam in praxi feruai i,commu nirerque teneri, videntur velleCou3r.amp; Menoch.per HyppoJit.in l.quifalfam, amp;nbsp;in conf.47.nu.il. qux etiam conuenit cum Conftit.Caroli V.dequa infra latins.Fran cif.Curt.ramen deMonet.nu.ic.q.y. Priori magis af.hftit, indifferenter l.Corn. pœ-næ locum non effe afferens, quod ilia tan-tummodo tribus his cafibus imponatur. Quado moneta vel in pondéré, vel in materia falfificatur, vel abfque Principis au-ftoritate num i cuduntur,pro quo vide So cin.Iun.confi.t9.num.8j.lib.i.Viuium lib. i.opin.ii8.Berbe.repet.rubr.pra:cit.cuius verba hæc funt : Quamuis expendenx mo-Tietam falfam lege Corn.teneatur, non tarnen eadem,fed alia poena, fcilicet quod vel inopus metalli damnetur,vel fuftige-tur,vel relegetur.Iulius Clar.vero in hac fententiam concludit.Mihi placet opinio Bartoli,de qua primo loco paulo ante,tan quammitior,amp; fecundum illam, ficafus contingeret, confulerem amp;nbsp;iudicarem: hinc qlij totum hoc iudicis arbitrio com-mittendum effe ftatuunt,per Marfi.d.con-fi.47.Parifi.conl.i69.num.29.1ibr.4.Meno-chi.num.s4. Si quist verb ignoranrer expenderit, jy monctam falfam,excufabitur, per Dodio. in d. lOc. in quo iudicis officium amp;nbsp;arbi-crium,iuxt?i perfonarum qualitates, plurimum valebit,vtiexpliciiicD. Menochi. qui hancquoquefecundam fallentiam in eo ponit,qui ludendi gratia,monetisære-is,etiam argento velauro ttinftis,animi 35 caufavtitur. Ettertiam,vt non procédât in eo,qui habet in area tales monetas, amp; n«n |
DE M ONE TIS ET RE N VMARIA
|
nó expêdit, vel expendere cogitatjqui ta-mé propter finiftram fufpicionemi nó on» ninö fecurus amp;nbsp;liber haberetur. Pratfum-ptioenim contra eundem militât, quad cam vel fabricauerit,vel exponerefakem voluerit,quapropter etiam tortura: fubij-ci potent, vt tenet MarfiL d. loc. Makard. con/i.prxcit.in fin. Quarto excufabitur,qui expendit mo netam non ex eo falfam.quod are vel forma cótaminata fit,led quia tanquam vetus crat reprobata amp;nbsp;bannira, quo cafu extra ordinariè exponens puniri poterit, Fran. Mare.alleg.q.fupr.83.186.151.amp; 187.ad quax Leßorem remittimus. Præter prxdiflas pœnas,quç ipfos an-flores amp;nbsp;rranfgreirorespuniunt,eft amp;nbsp;a'-liat pœn3con(litutah3ec,quod domus,in qua monetaadulterinafabricata inueni-tur,fifcoadiudicetur. Quod fi dominus præfensignorauerit, amp;nbsp;quamprimuin re-pereritfcelus iilud perpetratum ptodie-rit,tunc pofleffio vel domus ipfius prçferi ptionis iniuria: minimè lubiacebit:fi verb Jongiffime ab ca domo vel pofieffione ab-fuerit,nullum furtinebitdetrimentum, a-florefundi vel feruis,vel incolis, vel co-lonis , qui ad hoe minifterium prabue-rint,cumeoquifecit, fupplicio capital! pleclendij,per text.d.l.i.ff.hoc codem tit. Dd.ad d.c.quanto. Plura t fpecialia huius falfx monetae criminis,rece»fet loan. Aquii. de Monct. poteft.cap.S.Et Berber.in fine rubr.alleg. Item Tiber.Deciamdiflo tract.c.14. quad p totû. Eft prçtereà dehis pœnis falfas mo netçcriininaü.s Conftitutio Caroli Quin ti Catfaris quondam imiifliffimi, in cap. ill.in lijc verba cócepta,tit.præcedit iUe. ©iMif Ixf 3)?fmS fâlfdXf/vnb rtiicö Devo/fö ebn babenbe frnjljfù. munten/ if. ^ffttunbreneviev weif »in bk 3)?iinHlt; fdl !(i)t. € rß (id) / wann ein er betrüßlicber weiß ein unbir j(i(ölt;» btivmiff. ff^fà^t. |
bars» fest, brit tni/fo «lurwn«“'’* i ib« tfciltf fdjntäreßefarnd) bcnimifr i dje ÛRûnçfdlfcbbt fqlkn tweVfofa««^ wetp geßrafft werbfn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( ßuidk QRimß nwcö«n/jc«cftlt;R/isberbW’ ■ bige fd(fd)lt; ininiß ««{fwe^ftkn/bbdp j ßfn ju ßd) brüitKR/ vnb wtbc’niinb gef^' ' Itdivnbboßbdffngbcni ncdißvn ägt;igt;'‘’®' tbfti/aiißßcben/ bk feilen nftCbgewv«!*^; mid) fäßun^ber ölfcDtf/nnt bem^uf Jcbcitjiitn'^löbtßfßrdfFtmtrbcn.'üitil'''^ bmifcr barju njtfßntüd) kibfn/bifkf^l’^ fer feilen ße da mir verwircft biibeir eßer über ber 0}fl'iiißibre red)te fdiwav^s^ farließer nie iß beniHipt/öber and) ebn b* tenbe fre»)hett niünfjte/ ber feil#cnrfli» , fnßekßf/vnb luid) rutb nn kib/.übtr31111/ | nach fleßnk ber fudjen geßenfft werkii-gt;ll?ß aber trgenbt einer einst anberniwirt 1 »erbrengt/cbernnberuih an‘$:iegel brerf)' te/vnb geringe 9Jiünß barmtß nwehk/W fei! un ietb egt;berQ5H(t/nöd) geßalt ber f* eße/gefirdßt werben. ©0 aber mit b .ÇtP feßaffe wißenvnb willen foldie^geßbeb'/ fo foil bießlbe J^errfeßaffe feine Wwdffö bett berwireft vnb Verleren babem De pœnis eorum,qui opem t tulerint, • vel confilium pralhterint delinquent!-bus,qiii deliótum fieri inandarunt, amp;ilt confeio criminis, arque conatupræflitOi videegregia capita apud Menoch. deAr-bitrar.(udicum,cafu j^j.cuni fequetibuS) vfque ad cafum jco. inclufiuè. Didac. Co-uarru.circa fin.niim.3.demut3t.monet.e^ pite.7. Etegregiam decifionem Litusni-cam Petri Roizij, qua: eft3. turn etianiTi-ber.Decian. difl. trafl. cap.25.Et cap.ltb-feqq.26.de iudicibus faJfMonet.Proceffu amp;nbsp;Pr0bati0n.t7.de excufationibns ab hoc crim.Item tS.depœnis varijs procrimine hoc infligen. vbihaccamp;fiinilia copioliui pcrtraóUiuur. LDIM. |
IDEM AVCTOR AD LECTOREM.
gAndidcLeäor.Quoniamaliquoties, maxime verocapitdi-bri prions feptimo, dixi, fiibftantialem vim ac cnergiam hu-ius noftrx fcicnriæjndcquc prouenientium quxftionum,in li ga amp;nbsp;pondéré,quæ intrinfeco valori aflcripfimus, turn etiara in indi. .dicatura,hoceft,extrinfeco valore, latere arqueconfiftcre:nulliqac numiinueniantur in mundo, in quibus non hare praedida tria norari acconfideratiomninopoirintacdebeant/fecundùm ca quæ hafte mis luntprodufta : recepiquemc vulgarium ac cómuniumquarunda pe. tiaruniacdenariorum pondus,ligam,amp;indicaturam expücaturum. Iccircödevtraquebonitate,maximecum abillaex-trinfeca,quæquon. damfiut,amp; modó vfnrecepta eft,à tem pore, etiam memoriam homi nisneutiquamexccdente,apudomnespropèGentes vtplurimum re. cefliim (Lt,hæcfcquentia ex collcftis meis ac Obferuationibus priuatis turn etiam per proclamationes certig temporibus diuulgatas,amp; pubIL lt;atas,his annederemihiplacuit.
^0n ©efface edt'cOcïCBntócuvuïï
011 bem mûn^fomiL
Ralfen
^ow^aßfer--
Stofen nobel---------------
•Oenvicns Siobelz-----------
Kuppel Sönwr-----------------------
SdmniifdieMippeffÖucnt mit a Wlbcr/^eft
ÇflKbeaabere/--
6d)iff nobel/----
®»H(lotf---------—--
©ntben Keal ïmppet--
^albe Suf at~--:— ------
- 25. Cataft.io g^.
-ij.Caraä.e g^gt;.
- 25. Caraft. 6 g-o.
-ij.Car.pg^.rtUC^g
- 2i.Caraä:. 10, g^,
-i9.Caraa.6.Vni)4 „
-2^.Caraä:.6.g^.
- 25.Cara6t. 9 g.ç,
—25.Cara61.9 gp.
—iS.Caraót.
-25.Cara6t.
_25.Cara6i;,9.Vnï)8.£T.ó
—22.Cara6t.
—i6.Caract.
^tKOle
|
DE MONETIS ET RE NVMARIA ifO | ||||||||||||
|
lt;^c^AÎt crtt^cr @nbertt nîün^fem»»
J^alfcn
JÇenMô '5;^aaa---------------------------_-io. pfennin«.
SXejj^^^Mkr fn^ecmefn—-------------------------lo.^fenninö-itf. g{gt; 2t(fe ^atenberaiffbf/^beïif’^f / Çfttmmegife^e/ »nnb Ovci* cl)cnicr-------------------------—--------lo. pfennina.
®et pfennig brtvnujf (rein Pace amp;nbsp;conllantia,im ^liberlnnl» gemftnçf---------------------------——10. pfen. weniget i.g£i'
3(ein ein pfennig nur btefer 3ttf«rtPlt;lt;«”vDucatus GeIr. amp;nbsp;Comi.
Zutph.Vnb/Deusconftituit Régna.--—lo.pfett.
©Il netver pfenning mit biefer ^^^iifcripnen/PhilippusRex
HiCpan. vnb jsvo ©d)(4ngen/lt;nifi^bev «nber fepînen
|
jween Tftlevzbelf---------------------- |
-------------ii. pfen.4 gf. |
|
©lefe pfenning/ ©dj^ffer--------------- |
----------—104’fen. 18. gf. |
|
©ilbcre Sarclui? guiten/--- |
-------------10. pfen. |
|
5)7ettgt;e grunefen-- |
-------------lo.pfen. |
|
J?i pumfebe 5Xegfen-- |
-----------n.pfen.4 gf. |
|
©ep.-?llt;Kt« ©öfter uu 15. ^Saßen-------- |
-------------ii.pfen. 4 gf. |
|
©. ueiifer (gclinupffbanen------------------ |
-----------ó-pfemi; gf- |
|
©etorifdje ©ehngpffbtwen--- |
----------------8.pfeii.2llte.. |
|
Ttntere ©ehngpffhiinen miet)--- |
---7 pfen i4.gf.. |
|
©eueinev öehnapjfban/---------------- |
-----------6.pfen.B gf. |
|
©rtniffeltifeber lt;êcl)niipff()gn/-------------- |
--------------6. pfen. |
|
21 Ite eSt^reefenberger----------------------- |
-----------lo'pfen 8.gf.. |
|
©e untere ©chreiTenberget----------— |
-------------10,pfen 4 gf*. |
|
211« Winter gib.---- |
-----------7 pfen- |
|
57en)e ruter mb.tn^ gemein----------------- |
--ó.pfeli (ï gf. |
|
8iir(ïen (Trofft)', n--- |
-----------ïrflt;»-7-gf- |
|
^rgtiirtiftlie 4. jïftfer------------------------- |
-----------7 Pflt;”-8 Sf- |
|
Q5rdb-mt :frtje 1 • (Ïn fer-- |
-----------7 pfen 15.gf- |
|
Q5 ru t g n 11 fd) e i. p fi fr r----------------------------- |
------------5Pflt;'»i7g'e- |
|
©refd). igt;—------------------------- |
---------4rf«’ H gf- |
|
.D-Pt fcu^en gemeinJich----------------------- |
--^.pfen. |
|
^«r Plt; f Je.vrf9f«ï----------------------- |
------------^ilFff«quot; |
2Jîi«lt;
-ocr page 337-R. BVDELII LIBER SECVNDVS.
B^er Wanefen----------—---—n.pflt;n,4 g^gt;
^egeUrhutfr^n-------——6.pflt;n y g^.
SXahtfcftiaing-------—-----î'PRn'»-gf.-
6«r(dnen ^uf j.^Sononimf.—-----------------------p-pfen.«- g^. «bfîdKnio.gf. 5w bótter---------——-------------------3-Pflt;n ai-gf.
©pi? 3ïofft)cn^--—---H.d en 3 gf.
©cfcwcrtdjcr---—---5. pfen^ • g^.
^Ott gewitzt ctîtdxrgwîbctt mb (ilbetu tîîwn^ fertenz nfleb bein engels vnb Awft^etlnng beflelben.
|
^yi^ïnféfer-----^i.vnf.2.lt;ii3 26.lt;îi|î.. •X® f^iinobd-------—-------------------$ 411«. | |
|
'Hivuö vcooci-------——■— ^»i’i’el S tiMt--------------------- |
--47 cnsi'tutp.i.fli^. |
|
--------474113 H- lt;t'^- | |
|
----------------_j en9i-lt;t«lt;if'i-î»t«^.i.lt;iif; | |
|
---—474113. | |
|
^»«Bau#___— |
_J2___ƒ x.lt;nô4.«|Urtw.. |
|
__________________i|.lt;ttô.T.fW.l.bMip. | |
|
»«Tebe^wn--- ^‘•l'Suubifdjc. gteibet---------------— |
__2.(034.quart.! buip. __________________2.(1134 q«art4.ïgt;ui(j. |
|
________________z.dißj.quart i.trot- | |
|
x.lt;n3i4vo.i.bi«^-i-«»P- J. i.lt;nô’'*(fo*- |
^y» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MO NE TIS ET RE NV MARIA
'^w^M 9?îfktoiÇ-------------- nbsp;yxn^.
^alb tWekroiß--il. cn^.
Jtavfew 5u(b(n------------------------------------—z.fng. weniger i.nei.
A£mbt)«rsu(îgt;en------------------------------——-j.tng weniger i-tïM'
^órn^gulbeo ^utitdierguiben ^Jergnchergulöcn
»il.eng.
Suwi|fettamp;a|tnaalt;ngtJlamp;ftt mfln^röHen brr Brauch geßalren wiff^ aupvrfac^enDh pfenningen »af? viel jerfcbliffen/üae Remedium,^^ ncmbltd} Lbuifrfjgcn/ oberx. ai^ von itberm puef abgujic^en / auffer^o*' öengoltgulbcn/foo^n Remedium pajViaenmöp/wie oben gefegt / »^ x.engjetrbi/ober 4- ai^.
lt;ßcw(lt;bt cHt^cP plber« Üîwnç fetten«
QBiegßlt;
^Snig^ ibaKev----------------------------1. vne. lt;Sc(nifd)/ ^-^’’^
li.aip.
(Keidj^baffev---i.»ns.cteri9.eng.
©ie alte trailer in^ gemein—---1----1. »n^.wenigerreng- ,
2([ie .^5rnifd)i7'30afenbevgifd)/'$;bornifd)e/3flimmiigifd)e/ (Keicljemer /a«|i ’-^’^^’* fcl)e von ben erften----1. vne .weniger leng.
©er newe pfenning mit einem f onigiidjen feepter/vnb biepr vmbfebrifft.Pace amp;nbsp;con-ftantia-------i.vnc i. eng.
^tem ein pfenning mit biefer vmbfenfft / Co ncordia res parus crefeunt.anno I579-gefebiagen------le^.eng.
©ernewepfenning/baronff (îebet/Confortareamp; eftorobuftus, vnMonetaDult;^*' tusBrabantiæ,anno 84.----------------i.Vn^. weniger/1 tnä’
vnbi.gnatf.
Gin newer pfenning mit biefer ^nfeription / Philippus Rex Hifpan. vnb jwo @4fangen/anff ber anber fepbten jween 2(bler/ wieget---------------------------------1. vn^.i. eng.
©icfe pfenning---------------------------------ó.eng.i. qnarf.
grancfen----—r----------------------------—!.vnc.weniger/ j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-eng.
©efbrifebe ©ebnapffbanen-----------------------------4ieng. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,
4(te ©ebreefenberger—------------------------5 eng weniger j.W'
-ocr page 339-t. BVDEtlI UBER SECVNDVlt;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»fJ
3ttte9{lt;,Krfll------------------------..ena-i-trot
?gt;HcmeraIb.______i-msu-froi/emM.
Wlt;n©wf(hen--—--------------------^—ipng.i.tro.^u.p. ^Mbanwfdx A-fliifcr——-------------5®' ^”^'‘ ^‘quot;^’ . ^•Rtifcr «SrirthU'----------------------------------,|.cn5-i-qnlt;’«/i Muf?-
^Unfer Ï5rlt;ib4nW--------ïï-««0-1 ^wart/Mrou
©tofdjen____x.enó.i.lt;|twrt/i.Mu^;
^4^fn________~2.ena iMtig.
Igt;gt;bïfd3iain3--------------------------^-«nSi f»»^-©ctringcv----------------------------------^ lt;»9- ^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ^'ibici vnKi{(r——————-———————lï.fnó-i-fto#.
^fDunt^ Or^mtug.
Ïgt;ii8 ifï wiebtc ff,albe mb filbevc ÔîttrtÇ/Bey j^tUtt bca
^ïi5^tfd)0ffe /oerman nn iHr^öhflt CoUn / vnitb fon^’ Plt;» m bufem bejtwr/rAxUrrvnb gefc^t gervefe» / ^m 3fll)r 1531.
3w»i(ïtn/baf5 wo efn gölten |Ïlt;^c(/t»ae fc(( ver panben waNno’n @e(€gt;' SUlïxn/vnb xc.albuó foil be jfdb^en wlt;rt^ fepn.
lt;5wlbcnc tTlunij.
Äi^ jetc^m gf ipal^K gölbett.
J/ntic«« nobel — ö‘lt;mmifc{)cs}c4,4___________
J^*^9c(of(eit'_____ ^^ï«ifiMnlfche3gt;nw«n. «Âïî^ ^«»Ilt;^KXgt;IIW—_______
------------------------^3-3ülbfrt.‘
----------gf-iS.rnamp;crafB;
----------------------^-gf-ii .rakr alb.
--—--2.g^.
—------------------gf.iS.Mbcr alb.
----------------1 g^.^ |.fl{)^f ^ ((,.
—■—^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^gf-ÿ-Viiber aiKJ
-“—--gt;-——----———Lg^. g.wber fllb.
Ç^OItC^
-ocr page 340-'Pi«®
•usp-qvA-^t-----
•UJjd^-qjw AjqvA’iquot;------
•U3jd9qiVA?q»A-t’--
•wdJqvA-jqivAAqvA-t'------
•qj» A3q»A-i------
•qi»A3q»A-lt;---
•qivA3qvA'8------
•qiVAAqvA'S-----
•qjv A3qw 8------
•qjVAAqw8----
•q)UA3qpA-8------
•qjPAAqwfzi----
•qjPA3qvA-iz------
■----------------«liny 3ft)j!au»qv4gs P^qttQJ ■uj£j)!^J WJup gt;101 ujuLni^dviUpG) 3(pJwqp©
--u^uvyjydvuCpC) wujtïjQJ
—-----------U3u»qJ|dviKp@ Jipjilunqiu)^ ---------lPUV(|J|dvil(p© 3JllV 0(pjj4(II3© JlQJ
-----------------------SiiiwwJd 3piQ tpiinj(C ---Sujuu^jd 3^iiq (pJpj^uvAg
--SuiuujJd j|3iQ aoivaajg
—------------------glïJUlPjd 3J3iq 4?euu(j)o^
---------------------Sinuujjd 3piq A3U43g^
--}UVU3643qil3)(PÏ(]3/SUlllU3jd3J3!(2
--U?(ppi6A3Q 3qi»^ 3)0;
------------uXpp|5 AOQ QWd /dJflv^) ^ ui.Kp voj^
•a««m 11-1’lt;11.1©
*qiVA3qVA-|^^—
•qjV43QW6---
•qjvA)qp4 6----
•^|VA3qVA Oi-----
■qjVA3qV4'h--
•qiUA3quA'4i----
•qjuvAqwoï---
•qjv43qwoz--
•qjPA3qvA-8i—
•qjPA3qvA8i----
•qj»A3qvA-oz —
•qjUAJqvAzz-—
•giVAJQDA-Zz----
•qjDA3qwzz—
’qj»A3qvA-zz—
•^IPA3q»A'zz----
•qj»A3qvA-zz--
’5JVA?qvA'zz----
•^2 '1 ——
•q)VA3qvA ïz—
•qjuA3qw8--
•^JVAAqVA rà-S J ~—
•^JVA3qVA-z-^-2-i-----
•^)VA3qVA Z è-Si—
•^iVAïqvAZ-a-S-i----
•5|VA3qVA-Sr^-2'.-.—
•^pA3qVA 8-à3 i---
•^jipdvu^/uïqinS ^JutAoCr a.'Chicaq
-----------ipqint QAjniAoCf (pJ)CA3^ --U3qinS (pjuueCy (pJiVAnquA^;
--ipqjiiv (pJWAgó“
---u3q)nS A3qqiu3i 3JJX; -----u?6vj(pJ?g U38ujU2A0 lts «3qiyQ ——jQjpujjgujdiuvi) nS «jqjv®
---------------------«3qjn6 A3jti3n3Q5
----------------iwqjnV QoJiSvmtiuiG --jpqjyg A3uiuii)^ Jipjpqp®
--JJ'JPlß 3013113(ï3jlAqj3Q
---U^QiyS A3J3A»U1U3(5,3)IK;
--IPQjnV A)JUJtt3(g 31(12 --------------u^qjyS XpJijiolt;M© 31)12 —--U3qjnV 3(pjfVA«q»«Jlt;3' 31112 -------UlQiye 3(pJlA3j)UV2f6 311)2 --ii3qiyß 3(pJiqiiyuiiA0^ O))12 ---ujqiyV i3i(p3Ai(2-' -gt;1112; ------------;-------yup) utpOfig^ ---------^u3q)y63{pj!qu3qvAgi fdjjiqcb ------------«3qjy6 ?A3jûv)ç 3«pj^ --U3qiy6 j3A3jiv;^ Pqq»® ---------------------tlOtJ .P013OUpC) -----,UO4J ^U!()dl3^
-------------ti^4^ 11311110©
--m2VqjiiSui3gt;
------------------1131^311(2 3ipJ.m3llOÇô
vi'avwAN an xa sixanow aa
♦i*
|
n. BVDELII LIBER SECVWOVS. | |||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||
|
tt |
Wdebev
i^i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETTS ET RE NYWARIA ïPetebergepalt bic nachfolgcitbc fUun^fotrctt/n« öHfft Cèlltt/tm staubt ven €k«e/(5uätd;/t)nb.l5ctge/ and) binnen C^Un mau^geben mb inncbmcit nn ^abc ’JH. tßxkvt vu valokrt gciwcfciv
O rlmutt^ her (W^'^''’ ^^«nt^.
|
2(ein ein APffauiben-----------—--------——--27; wtev lt;1(6.3lt;. «(J-’ | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
|
ÇBngeriffbe b lient-------------—a. mar. laUb. | |
|
X^VUUMIUH U-lUUb----------quot; ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- | |
|
ovilui. j^ivH------/‘UHujaiiu. | |
|
V/U/IWIUP JUUH VVHA^ViFVVIU5(|VVIUt5lU | |
|
©cbtveiiev^ Ó^ron--- |
--6.111(11.2.nib. |
|
®iibbc( Ärtvfer« 3tUblt;M----------- |
—--6 ninr.r.aib. |
|
□\U*in MApj^r# giuocn---------------— | |
|
ÇlBîIbelmÿ ßjilt------------------------- |
-----ö.irtdv inlb. |
|
^gt;f)i(ip^ nulamp;cn--- |
---——j. mdr.i-eilb.- |
|
lälte ^Strecbt^sufbni-------• |
—-----------5.ni(ir.i.(ilb. |
|
2tf te Seneiitcr gfilceii---- |
-----j.mnr.i.nfb.. |
|
2t(te SentiKircf er gûltien----------------- |
■--—jinnr.i.nlb.. |
|
2tlte ©cbii'cUiffb gilleen-- |
----------------—e.titnr. |
|
2t{feSDo«tti«iiettfgüföen---------------- |
--5 mnr. |
|
Ttlte îOîûnfîenfdx gulben---------------- |
-----ï.raar. |
|
211 te £gt; fnabnicffelle gfilben ---- | |
|
Süetve Reuenter gulben-- |
---28.lt;ïlb., |
|
viewer Samper giüben--------------- |
--26.(ifb. |
|
Siemer ©roiiiiiger gulben--- |
--2(S.nlb. |
|
©n @elörifcl)/.^diiiiïiier guiten---------- |
---ló.nib. |
|
©in ïflimmager gulben---------------- |
----------ijiilb. |
|
©in J^ém? guiten——---— |
—.— .......i^.nlb; |
2(rlt;)#'
-ocr page 343-Ä. BVDElII LIBER SECVi^DVS.
Rd’^^^*** ------------------------i^.alB.
®’wn3{r Xnapfuc^ot ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—---w-ofb^^d
6i(6crc ^ûnc^.
|
ÿ’fljtnnf t^aKer--—--------3 5- «(amp;. 1x116 bunion---lyinlO. ^Wecfcubcrgcc--------------—5.4(6. P5)’«IFft6m6fffbninlt;n---------------”.416-4.6ca. ‘®e«iató îKûnd, fc^Koffer----^7.4(6. ÿ‘/niîgt;if6f(îf (Scijnupffl^rtncn-quot;-^---— nbsp;nbsp;nbsp;- —6^11(6.9 60K. ^‘'’Mirgifclic ©ctjnrtptf^uncii---—6.(i(6.6.6eiï. ^••'icntet ©cbthipifbiin—--------------------lt;5.4(6.6. bcK. ^f(t,ct Stcipr-----------------------------------—3.4(6.9 ^(B. ^nir f^^*’'’^*^^'^*^ ^”^^*^ nbsp;-----—5O-H- amp;^ónntf(^er4l6.------ nbsp;ilbdL utrenen 416.-------------— ---15'OfH. M(V4l6.-- 15.60(1. ^lt;«cntcr 416.----------------------------15 -60 R- -Oofffn mie nm artiTen iSwen-----15 • 6eK. 6ub6(( @0fct)ler-------—--------------18.60». requot;’^lgt;f’ifo6 fobilling---—•———--------so.beK. ^opgono pfomtia-----—--------------------^-a 16- ^i’dOï 6(4110?'------------------------------------3 3 'bo». ^ ormfei)—----------------------38' bcK. ©iti(id)or 6ottro3or---— --^—13.60II. ^gt;n64ficn------—---—.10.608. *m €ïeu§ot-------------------—---61.608. j'gt;3foxtervcii5.(Sron((OV—.............3416.3.608. ^gt;otm4imn« Wancf------i.4(6. ^0^6:606(4110?---------.4(6. Rubbel ^Boro. for-------—-------------—^ ^p 608. ^(o 64(6011.---------.-------------17.608. ^’iii)iibb(;H54|.p(j,^---—-------3.416. ^^1)4(6 bunion-------------------gt;8 608. ~lt;C9Vûjfo iot6rinfo6o------—— --------------------44 608. ^gt;0 641bo bunion------—-----------—--------^2.608. -Öiedoino------------------------------11.608. 3«öi@itilifo6 biiifobov------------------------41608. 3o64né6ru (jpfo 11111'3-------■ 60 8. *»« Dromer mie bor poo^t-----——::---------------3.416.4.608. Ui |
ff (?in |
158 nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA
©rt ©cbtif ^«^C V---iS.klT.
6(11 mliibet fl(K-------to.bfll..
(SinöfiuBrncfupfcnntttß^---j-H* blt;tï.’-
SKabcr afb.-----------—16.
25tcin 8.pRnniti$----—15 ■ beïT.
•0lt;’'lt;5ö3 •0lt;»’^ pfenning---^i.vüberbetter.
|
2(«j? befekb etncs ^ocbiref jen ^atlgt;ö bet ©tart OlW^ feynb bicnnd^foIgcnbcUIuuB ferten/im 3nl}V JH)-æPîmûw worben/xvü folgt/:)«bcrt j^ren emf nifo m btefein bejircÊ gehabt | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Crbmittg bcrgulbc» vnb jtlbent tnun^fouett/fo bcy 5^^ ten beo J£t^Bijtblt;gt;ffo Àbolffe/mû bcwHltgitcgbce ^:)Ct't50gen $« (^utlub/mb ber ©tntt Colin/ûn
Jâl^r 1^55 rtupgangen vnb ovkvf worbens-
04151*'
JU BVDEIII LIBER SECVNDVS.
»1?’
lt;5«lbcttc tnöttQ.
©runfiv^
| ||||||||||||||||||||||
|
»■ 3. |
«Ä® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARfA
©runtn^cv cfifbcn----------:————-------—-js.afK
(Snibbcr guiten/---—————-----^y.^ib.
Olcivcv ÏQimmajifcbcv ftu(ocn /--Sï^lb.
^oflufat ^uubtamg gulden--48. afb.
anwtouö öiiÉöcn----------------------------------------2 5. nib.
gnbetteu^ 55rtvcvtfcl) gitlbcn------------------------------34.
Jpomö giilben---—2o.n(amp;.
sBavfrjft^vóüfwn/-----------------------------------T9.alk
2K«r^nlt;ipfw^-----------------------------------ló.aih.
0tlbevntlïüiin.
|
©111 lt;Ijrtncvb(iri'0!ibif maref jumivcnfgiïert 10 ---16. gf. heit------ (Sin bimmer thaller--- |
.pfen. Pnnb ------------^.gnlben/i.afb. -----------47.alb. |
|
V-zUuil H JvH Vp quot;nbsp;yiUWil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;——— ®cr ©fhlajfer—--- ©elbrifchct ©d)iwpfFMn-- ©eibvifdjer ©cl)napff f^an mie bem ^rinbtßcn-©«(tf4ev ©cDnapffÓ^n-- Subotvicn^OJïïincbfdJl^ffcv------------------ (Sin anber ül?Ü!n#eb!affcv-- ©ad)fïf4i ©cljrccfcnbcrget----- ^^rnbnnbtfe^e 4.fîûfer----------------------- Silbern J^ifpanifc^e iXfaf-- (Sin halb ^ifpanifct)c Oicaf-------------------- (Sinfadjc iXcal--- ..Ç)alb cinfadje Dteaf-------------- föcr 'ïurnif^-- (Sin S^ortmunbifd) pfennig------------ ÛReçcr blamf en-- fdiffltïizt |
--14 a(b.6.bellet.; -------------9.alb.6,heller. ------------9.afb^. better/ --!—8.alb.i. better. ------------p.alb. -----------7.a!bn?. --7.alb. ---6 lt;1(6.8. better. --24^18. --—12. lt;1(6. --_6.afb. -------------j.alb. --------------4 nfb.2. better. 4alb. -------—jiafbn?. |
|
vlivlpl-y IVl/lKm^ SSvaiinffbngt;igifd)e Inbfdjiffing-- (Sin Obremer tnit bem fcbluffel »nbfïiid)t------ |
--------------3.afb. ■— --------4 alb.9.better. |
|
curriyvr x}. lUifj tv | |
|
/cjUfpci juviv^|vii/quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■” nbsp;nbsp;nbsp;' ■ ^mb gewrepfen-------------------- |
——:------22.belfer. .1 4 heifer. |
|
«j^euw vuiiin ■ (Mn ©d^neeberger---------------------- (Sin ganzer OJJarcedev----------— -- J^afber ÓRaweffer-------------- inuiger 2.puffert pfenning ■ '—.........•'“ |
--------------2.a(b. --ii.flfb.4 better. ---------------5.atb.8. betfer. —--------53.beffeP. |
I. BVDELII LIBER SECVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îlt;i
Ä« RufFcv^ pfenning —-----i^J^effer. ^f‘il’(inï)ifcl)e puffer----------;--------------------------------2o.^e«er. lo^cvdhi^-------------^__---------------—2i.f)ener.
^quot;'WberJiewer Shnunugifdjer ©cffnupfff^nnen--------4.4(6.5.heffer.
'H n^t) vierfentfieif beffefhen ©cfjnupffhanen —---------1. afb. ein heffee.
^’quot;ytiimnrtgifchevpfen.inifbempferbtgen---------------18.belfer. ^•»iK»er?Riminrtgifd)et fffiffer^ pfenning---------------16.heffer. ^ifiæ @rof(^en in^ gemei»-----------—--16.heffer.
p»eufer/oamp;er,®ovrntünWf(hlt;v grofeff-----------------16 heifer.
*^^6 Bremer------------------------27.heller.
^•''lt;fnf4^etf©d)t»erfgen-------------------------------14.heffer.
^quot;Ppel 6chiigt;(vfgen Samuel)---^8. heffer.
^»’©Ottinger-----------------------------------------------tf.heffer.
^iniöomnunhifcher jCurtfing-------------------------5.heffer.
^te bic (Fulbert vnb gobent tnüti^f^mtt fin 3rt^v 157^^ bufer ovr/nn ^êrQfltflt CoUn/mb tm Wepp^a#’
Ufd^en ^.vetf / vAluurt vnb gefaxt ivcvben.
(Duibenu Uunn^
^oftgiifben fo eniffrichrig/ »ov---- ^cfenïiiohef------------------------------
-9.m4rcf.4.4fh'..
—zp.nwref.
—i4.tn(ircf/5.4fh..
-ló.nmref.
—25 muref.
—ip.itwrcf/i.rtfh.
_5),marcf/4.4(h»
—,8.inarcf.
1
» iiJ maref.
•Öcrh4the---------------------—
Jlt;n«ieu« 31 chef---------—------
mmifebe Ïff chef-------------—-----
*gt;lt;« ^ngelotten--——
^«bofte iJngefo«/-----------------
®2lt;ft{ ^ngelpH mit hem 0 im ©effiff—
|
quot;J^nngarifdie , .çjifpemifdjç Suffifiet .^ufenßer | |
|
ï^«pplt;flt;.!0wc««nlt; |
Tfreigonifdje |
|
giauanifi^h^ ©icififdfe löJïevfanifdjc | |
|
1 |
.§timçô|tf(Ôlt;. |
l©nf«lt;^t
-ocr page 348-|
lOt |
DE MONETIS ET RE NVMARIA |
|
r .Onn^anfe^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 ] | |
|
i ^ifpanifdje | |
|
©nfACbei^nenrenl Ç^nfen^ev nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;14.1»#«’ | |
|
ƒ Tfrngontfdje | |
|
1 L^eaportmner. | |
|
rSJÏönfïerbergifeö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 ’ | |
|
^ofmfeö | |
|
©enuefet | |
|
•Söenebifeö | |
|
‘5$4p(tfclj | |
|
J S^ononier | |
|
©infadK silicaten 1 ^ifeboff^ 5U gJre^fa» nbsp;rf | |
|
ItßcniBcr | |
|
( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 2Senbtf(l)ev | |
|
i ©(4^er | |
|
i gloreminev | |
|
( pngfpnrgW | |
|
©al^burgifdje nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ©infael)lt;Sgt;nwfenlt;| .^onffpenw^fd^e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;n.nt4rcf:3'ï*®‘ | |
|
1 J^ambnr^ifd)« | |
|
1 etubeefifeVe. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.2 |
■lï.ninrcf. n.nwrcf/4.a(amp;.
•u.ittlt;ircf/}.4(b«Éf.
gtan^oftfe^e Bonnen fronen--------------
^ifpanifd)« vnO Sóurgunamp;ifc^c fronen-----------
3Mli«rtwe fronen---——— --
©ilbcnt HîwttÇ»
Slefdj^’^^atter----------------5i.nT6.
Sïeid)^ gölOener--45. a 16.
S)er^nlb--------------------------------------------^i.alb.ó.^det.
Q3clamp;rifclK ©cDniipttl'^nen------10.41b.
iufti^r ©ct^napfffjan--------; 5^.416.9.betfer.
©fUtfeher Q5cbtwvfFb4n---S.nfb.^.fjeUer.
2((te ©df^ftfcl)e ©fbreefenber^er---7 rtlb.6.Reifer.
SRefoe ©rtcl)|tfcl)e ©eftreefenberger-----------------------y.alb.
Góiïnifdje »nnb ©nfjfdK .tanbeforten / »om 34115 fgt; 7-
--------—4.4(6.
©d^bafb—3.416. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
-ocr page 349-R, BVDELII LIBER SECVNDVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îO '5)4# ôw-—1.----------------------------------li art. ^rtber rtibug — ------------z. jcl^kdxf aW. ®ff ktt Mber rtfbiif?-------------------li. beller.
Çer ^(b bflç__--------------iB.beKer.
*i»f(l)ißtn3g pfenning —-----------------------------6. luller..
^unt^Orbnuttfj/
tVù fluff »oi'gcb«iit'«v»ergietd)iin£51'ni iÊrçfîtfft £«11»/ AMd) 5«v(lcJttl;*umbcn (gwh'dgt;/(CUwe/v»£gt;^lt;vs/ vnb imgUtc^tt m bifcr ©tabt CoH»/ bie nnd)folgcnbe UTun^fonen
3iwb i5824Ax«w iverbak
(Gulbene tluinç.
|
^ni ©oftguftxn ver---------- |
-2.gitibcn/n.4Tamp;- |
|
Piefen Blobel-------------------------—------ |
-y.güiben/iz.rtlb. |
|
^’recbtiffix vnb ?)7immdßifcl)e Ölofen wiebel--------— |
-7.gnfbcn/8.4fb. |
|
Jentic»g giobef____________________ |
-6'.5HlBen/i8,u(b. |
|
huppel ®ucrt(en---------------------------------- |
-6 gniben/is.rtlb. |
|
-Ou fjulben_______-________________________________________ |
-5 gnlBeiVy.uib. |
|
2l(«(Snge(ott---- |
-5.gü(ben. |
|
51 «ve ^ngeloft mit bem O im ©cljiff--------- |
-4.gnlbcn/2i.(iïb. |
|
Ruppel guibenÉ^Crti------------- |
-j.gülbcn.! |
|
JÖcr Ijulb ^onugai^eije emfat----- ©ulbeii iotv-___ |
-zguibcn/u.alb. -3.gulbcn/4.rtfb. rtnfhr*ll/ik Aff* |
|
8Mns5fif^e fron_____________________________________ Mpwiifi^c fron mit bem furgen Sveud/vnb bic ®urgunbi- Kbefton-—- jtaliiitufdfefron |
5 •□MIVVU/ iö*€UP» -3.giilbcn/4.(iib. -3.gn(bcn/2.nib. -3.gülbcn. -z.güiben. -i.güIbcn.iS.gfb. |
|
9gt;l)tM gniben -_ DitiBet'—i— | |
|
^S” ^^Pfh'^ WI) ©cncntcr/Sampcn/Smon/iSmbbcv, ^iSSSSen/'*” ^’'’^^^^‘’^*'”'^'^^**^’^^^‘’^^1*^^ gülbcn------ ^evßifebe gilben.______ «S.*’^**^* ^'2^ '®ofcnbergifcl)c .^nuphictjcn--------- e;wtlt;*iïwiK,4!»ÿiiK«J_2^-- | |
|
-i.gfiibcn/K^.dlb. -2.O.rt(bU«f. -ij.rtlbncf. -i2.rtib«ÿ. | |
|
-i^ulbn^. |
Silk-
ii4
DI MONETIS. ET. RE NVMARlA
©ilbcv« UîuttÇ»
SfV Ûtdd)« ^fiaffer-----1. puften/«? nfFï.
^^niA^'ïbitUff—------------1——--------ï-s'üfamp;enAi.-flW-’
SKcicbi? ©ö^fttct---------;----i.ßüacn.
J^olfcnamp;ifcbc^ ^jfnfd)«/tm ^eid^’n atte ^bortfdje / Ijêrnf-fd)f/SScr8ifd)e/'ïSat«iktftifd)ilt;/'»nnamp; Olïmttwsffdx'
■^hottev-----------------—-----—i.güftfn/iS.rtf^i-
^ddelfcbf''ï-Mf*^—------i4jf»ïben/2i.Uib. -
^MrifdK/^t«^tjfd)lt;i'n007fmnta4{fd)lt;'5;blt;»Klt;v/------ï4Mii'.«Vf4rt(b.A
gvrtnef-----T.r^fiften.
©ifbcrn ^Canprg gófbïn--i.«uItnvT(?.iVb.- '
§Mnn5|Ïfd)e ©ebtóffft------15 rt!b 6 (xlb’v. iotbrinßjfdx ©(buffer -—---14 (Hb.ó.kïfcr.
(£(eiiifd)e ©(bJwpfFMwn/------------------------------8 a(0 8 I^dkr^-©efbrifdx Vnb huriger ©ebnapffhancn----10. viib.
IDfnenKr/Sampen/'öwoU/födjnrtpflFb'IM^n------------^ ‘ifb. iiutigcr^f^cfcr-------------------------S.ölb.
Canicvtfdx/vnb J^órrafdje ‘©cfikr-------------------------7 tifb.(ï,['c[fer.'
©djnrefenbfrger-------------------------------------8 a(b..
Sïetve‘3)ïe^crb!anrfi’n------------j.Afb.
ÏXabcralbiiK/viW^ctprfvfcn----iaPb.
Staber fd)illinlt;ï----i.a(b.
2llte 'Q5rabanïgt;ifd)e (ffiferz—-------------------------------i.afb.8. (leffer.' ï^»r(Ïeii^rofd)enim5tiberfad)ftfc{)en jvrev^ßttnun?-----i.afbS.beffer, ^Alre »nb new halb basen fe ««jfndJtts--------------------talK8. heller.
2tnbere aber fa her erbnuß rat Beme^/afei fSifdjofFju ©frag bnr3/©iintnertfel)e/^5eiben(5er/Pitb OJfofgbeinier halb baßen------—---------1 a(b.lt;?,r;effer..
Sïerasrofd^enfmÏQjberïanbtfdjm Ä'revggefdjlagen-----ialb.6.bel(er.
2llfe intri^er finfcr--i.alb. 4. beller-
S^orfranubifdjegrofeten'---10. feller.
lt;é)ttrtti OrbWöK^/’
rPte nuff »«rgehtrtbtr »crgliùbttng int fêr^piffc (Ton'll rt«4gt; 5üïpcinVwmbe» èuitdy/Cleue/vnb ^iï^Z^ mb imgktdKn in bifcr @rabt CoHu/ bic n.KbfoÏ5cnï’c tîînnçfomn
Jipoddxûiî xvorben-
-ocr page 351-TU BVD Ein LIBER SECVNDVS.
•*f
(SUibcnc Uînnç.
|
^^ftafitbctt——--------------------------------------- |
-^.ßfilben. |
|
opfert nobel---- |
-ÿ.gûlben. |
|
^furicuögiobef--------------------------------------- |
-8.3n(t)eii/lt;J.rt(b. |
|
kuppel lt;hi(painf4)f vnb CöngnnfeDe ^uMten--- |
-8.äwlben/6.alb. |
|
^c(ev0fe/@a(5b»r3tfcJ)e/»tw andere iXeicljef X)uM{eiilgt;up |
* |
|
lt;!c balben--- |
-8.3Ü(l)en/5.n(b. -4.31110011/11. alb. |
|
^flt; ^naelott------- |
-6.3«(ben. |
|
^utbcnSienl/buppel----------------------------------- |
~6 311 Iben. |
|
^iiiöcnlome--------- |
lt; fuiven* -4ï.3nlben. |
|
^f«f4« »011 portH34(--------------------------------- |
-15. mar cf. |
|
können fron----------- |
-i4.inrtr(.t/4.rt(b. |
|
^'fpamftlje ^tjlofef---— JWIwiwf«amp;e/5Xümlflt;tn/»namp; aUer^mifcf pipolctK»------- |
-^.ttMrcf/i.nlb. -i4.inarcf. |
|
Silbern Ulüntj. | |
|
Sveidj# ^b^lf^v-------1---------------------------------------- |
-n.ttidrcf. |
|
^önijtf^^rtder/---------------------------------------- |
-n.uinref. |
|
®ieOtter »nb I;rt!be Örter tw^ttbucnant ^ebteefenberger-------- |
-p.nlb. |
|
inniger Deisler------ |
-^.nlb. |
|
Silber albuey------ |
-30. beller. |
|
Staber fcl)t((tn3——---- |
-15. beller» |
rflI»Attlt;gt;it erlief«: (gnlbctt vut Silbern tHnnt^fortenz wie biefdbe im Jar 15874111 ^Srijßiift tJîeinç
vnb ^rier Aejtiiniert worben*
2(111)1€ $u verfîebenybaô xx^ïf»albus einen gulben / acht pfennig einen albus/vnb xiüj^bevofelben pfennig einen ba çcn machen/ober ßufbrengen»
e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(DeUen
-ocr page 352-|
i6Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONETIS ET RE NVMARIA | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2(ne frembbe vitb 2ïuHanbtfcblt;^ tnûn^ ob^ gefebaffr vnb verbotten*
Hæamp; fimiles monetarum reduüiones, quæneque cumOrdinatiœ num Impcrij legibus conueöiunt,fcd ab ijs longius abfunt,quam feü-cïtcrproceflerintjfinemquepropofitiim confequuri fint, experientia ipfa,Iicèrdolcndum,inftruinmr. Quare velim Lector in memorial reuocetea,quæ libro priori, cap. 16. vbi dcextrinfeconumoruntvalo. re,deque his reductionibus cenfurara amp;nbsp;indicium neftrum, qualequa leilludfit, ctiam ante vigintiannos animo conceptum amp;nbsp;prdiba. tum,interpofuimus,traól:ata amp;explicata haben tur:quæque de panen-tia amp;nbsp;tolerantia Principis, Magiftratus, alteriufve Superioritatis ibi-dem,tumetiamcap.20.librofecundo produximus. Medicorum c-nim confilium,etiam Caroli Molinaei,viri doftiflimi iudicio amp;nbsp;audo» litate rcceptum amp;nbsp;approbatum, hisj rebus fic flatibus, prçfero,iiixtàiU Ïud Ouidianum.
Principe's obßaferb mediemt parator,
Corn mala per lançai inualnere mor of. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et :
Temperibu! medicina valet,data temporeprofunt
■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eidatanonapta tempere Vif a nocent.
-ocr page 353-It.. BVDElII tIBER SECV^DVS; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^g^
^iHnbvvcId)cfgc(laU bte nad^folgenbc tilling forten *»I^$m.UÏAte|i ^êrb tliberbttben/anno 1585. vß^ «feit mb xptmtert worben*
^iiivi((cnamp;a$Lgulblt;tt madjtio.ssraamp;anbifc^c pilfer cöer i-o.gvoiG. iXeaa-------------------------------y gufben ^M^
g2wj3u(ktt«XwB---------------5o.fHlfer.
S?^ ^f ^^‘'^----------------------------33ffnffV.
^niT^‘’*’ 5t‘in^’ei'gt;vvntgt; »on ^vanefreid)--5. giH. Q3rt,5.
----------------------5-3»fb ig.pufcr.. ven ^tfpnnidi--—59 pilfer.
^®’‘^^^”-----49 PwP'f*
®quot;^^*^“------------411 pilfer.
l'ï^^fPiw’ifi^ftiMMten-'--—lt;^-3«fb.u. pilfer. 6rn?£^^ '€gt;^fi’lt;'”^f’^K bucrtf----3 3ii(ï).6.p«fer.
“^ X)penref(ö-------------------M ^suften.
; Wibe Vttlgt; riertef twelj abiteiwiu ft fünften ren SaptKen---4.ßitfb, 4, pilfer..
ff^“------59.Pilfer:
^’'f^^*^ mie 2.fcl)i(amp;ern^-------—--------------------4iPilfer.
M' *?ii suften j^finefnrf---——3 5 Pilfer,
gf^niénen----- --43'püfer.
95?^ 5”^^^'’ nbsp;nbsp;nbsp;Streeft(---------------40 Pn fer.
^ei^«—-----------------------•-------3 • óufb.ó.pnfer..
Squot;^‘^------4-3u(amp;.4'pilfev- - nbsp;'
-----—--7---——-3'0«Iamp;.i4.Püfer..
suften vómïPiberfnnïn/nucl) tie fKron ton ©eaten 3J»2r’^”----------------^-Sitfb.vpufer..
S !?^quot; gt;“«quot;-------------^•BiiI^iy-Pilfer.
out«r ton 2Sfafien/lSnsern/Oamp;aiern/'^ofen/vnt ter
5iiÄ”7-- nbsp;nbsp;nbsp;^Ótifb.S.Pnfer..
Ä^’*?lt;tt«»tgt;HW«n-------3 9tift.4.piifer.
lt;irttfat von 5)ortnsaf---3 3 •Suften,.
5\-,V®”0gt;ötnisa(n«f tem ffemen Srenß---------------3-3»lt.2.pnfev.
^gt;h^^ ‘^“^*‘” ’‘’**3lt;n ^ven^--------------------------3-suft. 1. pilfer. -
-----^Suft u.pnPr. i£i^^---7:3uft.4.pufcv..
4ite5 -------'^’^‘^- pilfer-
failli ^ “^^ ^'^‘^ ^nsefante-----------------4.suft. ló.pnpr.
gy*^“*quot;i^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• —gy?4.p.iflt;v.
■03. ©eftrifdje
-ocr page 354-BE MONETIS ET RT NVMARlA
©f (brifdje ^Kelter------------—--------5lt;^-fï wflt;t.
îôüKWcr/ëd^woIï/JSamvcr sullen---54,iîûf€r.
'55(i(utcri»ngtgt;cr@i(hcrtt?©ûnt|iCit'
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Numorum tam aureorum,quäm argenteorum valor,maximèM-trinfecus^quomodo amp;nbsp;qualiter,ctiam apud Brabantinos, ipfosqjinferiores in vniuerfum, amp;nbsp;ab annis plus minus viginti quatuor ercuerit, audufq; fuerit,ex vnica ilia taxatione quæpræcedit, turn etiam ijsqux cap.i8.1ibri prioris à nobis funt produ£ta,abundè fatis intelligiwr. Hoc cnimilliquafi pro more habent,vt non tam reduftionibus ftudeant,quàm pecuniarum paffim augmentasse incrementa fcrant atque fuftincant,ne dicam promoueanu |
Sic
-ocr page 355-t. BVDELII LIBER SECVNDVS^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U'^^
SicThallerus Imperialis qui quondam anno videlicet 1567. amp;nbsp;circiter, pro figintaduobus ftuferis,hoceft, vt tunc fupputabamus, profimplici amp;nbsp;currenti« dallera taxatiuè exponebatur, modo valet-----------4$.ftufer., lgt;oceft,fefquithalleium. ,ItaThallerusPhilippicus,cuiusvalorqnondamtan-tuniniodófuit A—------ji^ ftufenafcenditmodo,publica taxationemedian-tt,ad-------5o.ftufcr. Licèt aureus nofter in aurofubmiffiorilocohabeatur,. amp;ad--------^8.0 y fer. fit xft imatus.
Eodem modo denarius qui olim------4.valebat ftufentaxatus eft modo ad' ^ftuferqui Ziftufer. ad 4. ftufer. vuusad fefquiftufer.
Has ctiam variationcs ex taxationibus diuerfis retro temporibus apud eoC-lt;lenifaâiç,perfeétiuscx fubfequentibuslicetcolligere.
ItathallcrusJmpcrialis valuit apud Belgos,annoi579.ftufer-----------59.
snnoi;8o.ftufer.----41 auno fequenti 42.3000 83.—45.3000 86(45-----ftufe..
Philippicusthallcrus 30001579.ftufer.------45. anntf^o.--------45. aono' 83’'—^—47. anno 86.--------50 ftufer.
Coronat Italic, anoo 1579. ftufer.----52. anno 80.--------54.3000 81.—55, 3nno8(5------58 anno90—60.----ftufe.
Realesaurei, gtiftc 9ï?rtftn/ annoi579. ftufe.—= 45. anno8o. 46..
2000 85..-----47r- anno 86.-----52.3000901.'*'———5j;ftufcr. amp;ita infimili-busfpeciebus al ijs.
Qj£odtemporine,amp;C31amitofo hocfcculo,3n potius deprauatishominum jffeamp;ibus,amp; infatiabilibus CKpiditatibus afferibendum fit,aliorum cenfuris cooii Jniffum volumus.
Hæc itaque fit Conclu fio ad Status rmpcrijgt; amp;nbsp;Inférions
Germanix direela.
Ucc feio conferuet quod res Concordia magnas^
Et paruas etiam crefcerefnpèfacit.
Excitât tnfi^nes contra DifcordiaUtes,
(O vtinam è mundo bef ia pulfaforet)
ArOajj diffoluit difc riminefoedera nullo,
Interttumfert hac,illa falatis opent.
E^inneforetfatitts facias coniangere vtresï:
Pacia^j conflantimutua inirefidel
Vnus vt ajfeäus robU ft amp;nbsp;omnibus ma ;
Redi^io confans,vna monetaprecor.
rinislibri Secundi,QuxftionesMonetariascontineatis»
R.BudtlijRuremundani I. C.
eloriajaus, ér honor,tibift Saluator lefit^
S^p nuce ne^leffOftiott bette cedit opus.
-ocr page 356- -ocr page 357-TRACTATVS
ON CONSILIA, SING VLARESQ^VE NNOT ATIONES, DIVERSORVM A V-THORVM QVI DE MONETIS, EARVN-DEMQ^B VALOR E, LIGa, PONDERE, Poteftate,Mutatione,Variacione,Falfi-tate,ac fimilibus,fciipferunc, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;refponderunt.
Apud loannem Gymnicum,fubMonocerote.
-ocr page 358-AD LECTOREM OCTOSTICHON Ren.Budelij Ruremun.I.C.
Hes ego materiam traçantes prorßu eandem^ £gJ'egios vno Codiceiungoviros.
CcnJpiciebantur laceratis veßibtu ante, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_
Senfiu tn his ettam nongemtimu er at,:
Candidiorcpalam qtio nunc prcdtretamiéïu
Gynintcui omnino folhcitauit opus :
Hoedebeture'hftimpiuf^jtjuod impigerannii
Pro ritic tulerit condttionefua. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Vnica cura milutalesfuff'erre laborer.
Ac mendo/dfuit reßituenda loca.
^‘tj^ fuéreprins per mulra volumina paßim Corpus ad exigui cogereßarfa Itbrt.
H ic modus inftudijs communibus aptus babetufj ..
Quam fibola Voclorum iudicium^probat,
Vtere compatis Leblor trailatibus ergo Mceptus^ttbifitpreconße labor.
-ocr page 359-TRACTATVS IN-
SIGNIS AVGMENTI ET DIMT NVTIONIS MONETARVM, DO-mini Alberti Bruni Aftenfis.
|
yrMM4R/x / Aefiimatio amp;nbsp;variatio valorüpecmiarü Vnde caufttur,.^ fjuii dicatur lußa xßt-mgt;ilio. Et quotuplexfiatfi-aus in nioneta. ^ Monetadebet ludi tald.vtfeßit vbt^^ex-fendi. Hmeta debet tantum valere in majfa,(]t'ä tumforinata. Anne princeps ex moneta aliquid lucri ca fmpoßit.
^ Confuetude communis trapezita attendi-tn,quandevalor pecunianafittar. f Pecunia tufia afiimatio quemodo confide— tetur. 10 Ducati ex marcha quet fiant,item ex libra auri. 11 Aurt Valer c^preciofitas quahter confide-retur. 12 Argentipuriduedecimgtadus. 13 Pecunia are centannnata maioris efi impe-fa,iircur. 21 Charactui in auri afiimatione quid fit. 1} Pecuniani euch ex auro àr ar^entopuro V-tdius efi. Coifiitutiones quadam pro cudenda mo-tieta. 16 Pecunia vt fitprobata.triaconfiderantur. 17 Pecunia nunquid liceat facere de materia alihpmfitca. jS Ahhjunia nunquidfit ars approbata. |
1^ Eerma in moneta qtialiter attendatur. 20 Valoren afiimatio pecunia à qui bas de-tur. 21 Pecunia duplicem bonitatem confiderat. 22 Summarium cafuum 10. in qutbus contin-^it dubitari circa afiimationemJeluenda pecunia. l C traftatus eft circa materiam augmenti amp;nbsp;diminutionis mo-netarum,circa quein pro plenio ré eius intelleótu , aliqua funt pramittenda. •Et primo, vndecaufetiirxftimatio Seva riatio valoris pecunia, amp;nbsp;qua dicatur iii-ftaaftimatio, amp;nbsp;t quotupheiter fiat frans illipfaadima ione,amp; valore.Inquopaf-fu dicendum fecundùm Bald.in c.quanto, in vlc.colum.de iureiurand,quod moneta debet cudi tal is , vt poffit pro tanto vbiqj expendi.pro quo facit l.fin.C.de vete.nu-mif.potelLlib.ii.vbi traditur, an poffit v-na moneta plus valere in vna ciuitate,qiia in alia,amp; an poffit cogi quisreciperede de monetaalterius patria. amp;nbsp;dixit Innocent.in d. c. quanto, qnod ad faciendum, vt vna moneta poffit alibi expendi, non fiifficitfolusconfenfus Papae. Et fecundùm Innoc.amp; Dod.in d.c.quanto, expen fa monetæ debet fieri depublico,amp; mone ta débet tantùm valere! in mafia, qu an tu formata,^ econtrà fecundùm Bar.in l.qui falfam,fF.defal.not.in 1.1. perillum text. lf.de CDntrah.empt.amp;in l.i.C.de vete.nu. pot.li. it.per Dd.amp;r Bar.in I.i.ç.fin.fF.de au. amp;nbsp;arg.Ieg.dc in 1.Paulus,ff de fo. licètho-die hic malè feruetur fecundûBar.in l.r.Ç. i.fF.fi cer.pet.Inno.amp; communiter Can.in d.c.quanto.hinc fecundùm Hoff.in tit.de cenfî.§.ex quibus,in princ.Innoc. Pau!.amp; Can.in d.c.quanto , non licèt principibus pro moneta cudenda aliquid honoris, vel vu |
|
DE AVGMENT. ET 3^4 vtilitatiscaperCjquod intelligo, quando ex hocpecuniaminusæftimatur,quam a-liàsæftimaretur.’nam poflet efie, quod a-liquis emeret officium cudendi, vt: mer-cantiam auri amp;nbsp;argenti commodius face-re poffet, amp;nbsp;fuper ea lucrari abfque eo quod fuper fabrica inonetæ fierce aliqua compenfatioamp;diminutio pro eo, quod dat in emptionem officij.Dixit came Imola in d.J.Paulus,in fin.com.fif-defolut.alle gando Innoc.in d. c. quanto, poffe attenta confuetudine capi fuper pecuniam euden daexpenfam,amp; aliquid modicumlucri, quod circa lucrum non elf,forte de iure verum nifi fit exiguum quiequid obferuet aliqua corruptela. Cpntingic autem variatio valoris mo-5- netarum,amp;fitconfequenter t fraus, fià principio fuit ftatutum,qubd fiat moneta certi ponderis, amp;nbsp;poftea fiat minoris codé valoredurante,fecundùm Innocen.loan. Andr.Panor.amp; Doft.in d. c.quanto. Item fecundùm Panorm.poft Inno. Sr loan. Andr. in d. c.quanto. fit fraus amp;nbsp;variatio,contingit alio modö,videlicet ex ex-trinfeca deterioratione, fi tondatur pecunia. item fi pecuniaxrea argento cooper-taex longo vfuadmittat argentum, fcqui-tur Imo.inl.Paulüs,in fin.com.ff.defoluc. vbi dixit monetam etiam fundari per cam ^ pfores,quiducatos magis graues confiant amp;nbsp;alios retinent, aliquandomoneta'plu-risexpenditur,quàm valeac ex mandaco fuperiorts,ne polfit fine iaflura aut facile extra dominium exportari,vtquandoque faciunt domini lanuenfes, amp;aliquando proptem vtilitatem principum, vt vidi-musfieritempore Gnerra?,nam pecuniam minoris valoris mandant firpt principes tempore belli pluris expendi,vt minus dâ. do armigeris amp;nbsp;in emptionibus vidusSe rerum plus dare videantur,dequo per An dræ.de Ifern.in tit.quæ fintreg.in princ.9. col.vbidicit,anamp; quomodoeocafii Prin eipes teneantur ad intcreffe:amp; in col. præ ccd.in verfi.contingit ai!tcm,declararquo modo iure licito varietur vel mutet multi pliciter mopeta in bonitate intrinfeca. Etaliquandoprinceps monetam plus |
DIMINVT. MONET. valente mâdat minus expend! propter lu Cluin',fecundùm Hoftic.Pan.amp; Dd.ind.c“ quäto, vt pol fint il lam recolligi fitere amp;nbsp;confiare,ac de nouo endi facerc: vel mandat monetam auream minus cxpendi,vt poffint argenteam deftruere, amp;nbsp;de nouo magisærecontaminatam conflare,vtls-pè videmus. Etaliquando hoc faciuntdufti folaaf-feftione, vt fi fcitta in Gallia iiiflopretio expendi mandentur amp;nbsp;dneati minore pre tio,quàm valeât in ltalia,vbiiitflopretio arftimantuiultem aliquando Principes reprobant moneta , antequam vel aliâ vtde ea habere poffint meliorepretio,fecundü Inno.amp;’ lo. Andr.in d.c.quanto,amp; Imo.in d.l.Paulus, in fin. corn.dicentes,quodin prscdidlis cafibus fraudari moneta quo ad vtilitatem popuIi.Si tarnencótingeretau geri valoré auri eó, quod prouinciaeffet exhau ftaanro,forte poffer effe iufta caufi Etcaucre debent Principesquóadani nimam,qui mutât variationem amp;nbsp;valoré,. prêter amp;nbsp;vitra legitimum modum amp;valo rem, quia tenen tut in confeientia ad inter effe hominü,nifi dehominü confenfuhoc faciant,fecundü Hoft. in tit.decenfi. §.e^ quib.in prin.Inn.Pan.amp; Câ.in d.c.quant, eos excularet etia Papç confenfusfiiiefulgt; ditorum vel hominuconfenfu, amp;nbsp;multo magis, quando non fubditi pofiunt Iidu Verus autem valor dicitur ille, qui eil ftatutus de publico amp;nbsp;per publica proeb mata adeó,quod reeufans caperepro tan to valore,eft poena falfipuniendusileciin dû Bart.in d.l.quifalfain,fî.defal.Etælli' mationem inonetæ dat habens potefiatem cudendi;vt not.in l.fi.C.de ve.nu.pot.l.»; amp;nbsp;in l.i.eo.tit.Bonitasaütintrinfecaamp;po dus à prçfeâis per eos declar3t,velacóniu ni,fecun.Bar.in l.i.eo.tir.perl.i.cüibin®' C.de pon.au.de li. .o.Et qn non datur iufta çftimatiopecuniç.poteft habererecurfus ad fuperioré,fecun.Bar.amp; Dd.ind.I.fi.G de ve.nu.po.Et finemandatohabetispote ftatéeudendi. nó debet mutariçftimatiej vt per Bart.in d.l.a.hincfecun.Zab. inclc fibenè.ii.q.dedcci.ad mutabilitatemcat” ^ bioruniA'ciitas nó mutatur. fequitur Ah- |
|
TRACT, ALBERT, inLeleganter.§.qui reprobos,i.col.ff.de pign.se. Et ferun.glofT.in Cle.prx oblig. qiiando nefeitur valor pecunije , attendi-turcomm unis confuetudo cambijnonca-fualisc.iriflia vel vtiJitaSjdequoplenè di caininf.i.amp;j.declar. Etin tanrum attenditurin seftimatio-• nepecunixconfuetudoj quod t fi inmer-cantijsflorenus habeat vnam alia aeftima-tionem.quam in alijs, amp;nbsp;quis emat pecu-nianufitin tali empcione foluendus flore-nusadçdimationemjqi'.â habet in mercan. tijs,vt per Alex, in t.Pauliis.fF.de fol.poft i^ng.in l.xi is.C.de col]3.1ib.9. amp;nbsp;mutato valoreducati,mut3tur valor reru quç per pccuniâæftimantuisd.l.i cum ibinot.per quaml.dicit And.de Ifer.in vfu.feu.m tic. qnæfuntregia.in princ.9.col.quöd fidecé. ducatisemero decern raids panni,amp; tem-poretraditionis pänijducati fint aufti taster, quod valordccemducatorum creue dt ad valorem ii.raforum panni,dabütur *nrafipanni, amp;nbsp;econtra de diminutione,. amp; no.in d.l.z.quod fatis placet,quado au-ê^entum amp;diminutiomonetçaureæ eau *’ftturexalio,quam ex vcilitate,vel pre-lt;:'olïtatefuperueniente in monctaargen ttaratione vilioris vel preciofioris metal ü) per ca,quacdicentur infra eo.in ij.limi tatione,circaprinc.. *' luftaautemxftimatio, vt fenfiaperi-tisjhodiè fitamp; cómenfuratur habita con-lïderatione,quidvnus ducatus feu aureus hrgus valeurtvnciam vnam cum dimi-diaargenti preciofioris feu meliorisligj, hoc eft, bonitatis. amp;nbsp;gradus n.denario-rum, itaquódoifto aurei valeant libram vnam argeini, amp;nbsp;6. aurei valeant vnum marchum preciofioris argenti, quod eft vnciarumnouem ad pondus amp;nbsp;vfum Me-diolani,amp; quafieft vt vnicaauri valeat li bram vnam ex noftris vfualib. Sr paruis argenti preciofioris. ideodicoquafiqu ia. 7.diicati feu aurei largi cum dimidio faci-untvnam vnciam : aded vt fit differentia devna lï.partetalitcr, quod iufto fado calculo vncia auri cum i$. parte alterius vnciæ,fecundùm modernum vfum valeat Ubram argenti preciofioris... |
BRVNI ASTENS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jfj Communiter tarnen magiftri moneta-rum régulant amp;nbsp;commenlurant pondus amp;nbsp;menfurä,ac valorem monetarum,quas faciunt refpediuè ad marchos, quorum pondus in aliquo differreinuenitur lecun duin diuerfas prouincias, vt videmus in marcho Mediola.Ianucnfi, amp;nbsp;Parifiéfi, amp;nbsp;vtuntur fortiori pondère in marchis, qua in vncijs de libris ponder is com munis, in quibuslibrisamp; vncijs communibus vtun. tur leuiori pondcre,amp; hoc faciüt ifti ma-giftn monetaruni, vt emendo argétum ad. forte ponduSjfeu marchorum plusconfe-, quantur. Marchusautem auri ad pondus Medi-olani, de quo fuprà eft 9. vneiarum com-munium,vcdidum fuit, ex quo fiuntdu-cati67.cum dimidio;amp; marchusParifien-fis eft 9. vneiarum exnoftris communib’,. amp;nbsp;tertia pars vneix, amp;nbsp;ex eo fiunt ducati 70. amp;cxlibraauri ex noftris, qua? eft 12. vneiarum ex noftris fiunt nonaginta ducati, licet Bare, aliter dixerit in loeis pro-ximeallegatis. Olim autemtfeptuagintaduoaurei feu n* ducati fac:eb5t libram auri, l.quoties.C. defufce.amp; Anch.libr.io.vbig!o.amp; Dod. in gio.in 1.fi.de in ius vocan.amp; decern aurei valebant libram argenti, l.t.C.de argent. precio. quod thefau.infert. lib. 10. for. te quia crat minor copia argenti, vel ma-ior copia auri, amp;nbsp;aureus valebat libras at— ris,l.i.C.de coll.xris.etiam lib.10. fi nota-turin loeispra?didis,amp; perNicol.deNe--apol.in d.l.quocies.amp; per Alber.de Rola.. in d.l.fin.ff.de in ius vocan. amp;nbsp;poteft dici,, quod hoc modo tunc æftimabatur pecunia argentea refpediuè ad aureum,quemi folidum appellabant, amp;nbsp;quandoqueau-reum amp;nbsp;nosducatum, vtdicitglo, in d.l.. fin.licèt Salice.in l.fin.C. fi certum pec.di— cat non polie feiri, quanta effet libra vel' vncia antiqua,dim adhue hodie fecundu diuerfas patriasamp; regiones fit diuerfitas? librarii amp;nbsp;vneiarum, quamuisin hoc pu-tem confiderandum illud, quod obferua-bacur Romx, cum ex vfu vrbis Romæ tue fieret à lege prædida commenfuratio.. Et quia didura fuit fuprà eo. quod de A a. J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con. |
|
315 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE AV CME NT. confuetudinededucatur impenfa, quæ fit procudenda moneta, ira, vt canto minus valet reduda ad madam,quantum afcen-dicdiéla impenfaeft aduercendum, quod Ittfio amp;nbsp;fraus hinc furgens pro maxima parcecontingit,quâdo purum argentum arre contaminatur: na vbt non fit talis con taminatio,modicaell lifio. Fit autem admixtioçrisamp;deterioratio preciofitatis argéti hoe modo. ÎNâ argen turn preciofumdißinguunt per tx.gradus, quos ii.gradusappellantàta quod argentum magis preciofum fiuecopiilatü dica-tureßepreciofitatis feu ligæ ii.denario-rum: Et fi ex vna libra talis argenti adima dimidiam argenti, amp;nbsp;eins loco pona dimi diam vneiâæris,dicetuTeffe in liga amp;nbsp;pre ciofitate ii.denar,cum dimidio,amp; fifubro gern vnam vnciam æris loco vnius vnciæ argéti dicetur eflepreciofitatis amp;nbsp;ligæ ii. denar.amp;fiadimam r.vnciasargenti ex 1 -bra,amp; fubmitta i.æris, dicetur elfe 10. denar.in liga,amp; fie fucceffiuc. Vnde quando eß 10.denar.fextapars talisargentiæs, amp;nbsp;quando eß 9.den. quarta pars eß:ita quod in argento 9.denar.in vna libra inuenianc foki 9. vnciæ argenti,amp; fie de fingulis : amp;nbsp;hoc modoconfiderato quantum çris fit in vna libraralis argenti, amp;nbsp;quantü puri ar genti facile quis cognofeet quot amp;nbsp;quantum talis pecuniæ valeatßorenus auri,videlicet capiendo tantu de ilia pecunia, in quo reperiatur vna vneia ci'i dimidia puri amp;nbsp;preciofi argenti dempta impenfa, amp;nbsp;confulendo magiftros monutarum vel au rifabros,facile intelliget quis quot dena-riorum, velcuius preciofitatis fit aliqua petita pecuniæ argenteæ. Ideo auté T dixi plus inipenfç exigi in pecuniaçrecôtamiD3ta,cùm plures mimi numero fiant,quató magis pecunia çrecô-taminata.amp; vidi,quod quandoq; pro mar choargenticapiuncur9. lolidiproimpen fa,vt Mediola.ex quib.vnusdabatur prin-cipi pro pecunia excedente Jtios folidos profingulapetia.amp;groifusvnus fi fiebat pecunia magis minuta amp;nbsp;minoris valoris, reliquum retinebant magiilri amp;operarij pro impenfa, amp;nbsp;quandoq; vida capiplus. |
ET DI MIN VT. MO N EX hoceß,i8.folidos, vel xo.marcho. S-'h’^^ efl caufa,propter qua aurei vt plurimuna feuducati, ac grolfoni amp;nbsp;pecuniagroffa, acea, quç nö eß æreconcaminata,crefcût in valore. Et quomodo procédât id,quo'^ dicuntßar. amp;nbsp;Dd.in l.Pam’.pe.col.de loi’ amp;dn l. in numis.ff.de in li.iu. cum concor. cp pecunia groffa per minuta çffimetur,p3 tec ex prædidis,amp; vlceriùs pacec vécus elfe quod reciproca ac correfpódens fitpecuniæ groflç amp;nbsp;minutjælfiraatio,hocell, quod tarnen minuca, in qua fit tantû preciofi argenti, quantùingioffaçquiualeat groffædedufta impenfa,amp; econtrà. Etfi-mile iudiciö fit in aiiro, in quo æsvelar-gentil aurumqj fimul admilcetunquiaaJ-mifeendo folùm argentû,aurû redditurni misalbû, amp;nbsp;admitccdoæs, aurû nimisru-befcit.Ideo aliqadmifcentduaspartesar-gâti,amp; vnâ çris,vt color auri min’altecet. Dißinguuntenim aurum inx4. gradus preciofitatis, quos i caraCleres, feu cara-âosappellamus,itaquod aurû preciolius dicacur in prcciofitateamp; liga elle ii.cara-äerum proutfunt cómuniterfloreni,leu ducati aurei: amp;nbsp;fi ex i4.vncijsauriquisa-dimatvnam,amp; fubroget vnciain ærisvel argenti, eric in liga i3.caraclcruin, amp;nbsp;fia-dimat duas vncias auri, amp;nbsp;fubrogetduas vncias argenti vel æris, erit xi.caraâerû, amp;nbsp;fie fucceffiuè.amp; ilia fin 111 in fcutis,amp;fi quarta pais auri adimatur,amp; fubmittatur quarta parsæris vel argenti, erit auiiiiS. caradlerum,prout floreni Alamaniat.amp;:in ißis ademptombus debertnt multuinad-uerterc principes,quia polfunt fieriinukç fraudcsiadeö, vt tutius fit quoadDeunict confcientiam,ac quoad honorem amp;nbsp;iplo-rum principum ac patriæ vtilicatcm,face-re cudi pecuniam ex pur0 auro,vcl exargento laltem,in pecunia exçedente valorem diioruin folidorum , feu vmus parm grolfi.amp; hæc vtilicas nuire excogitatafuit tempore fanâiffimi D. Papa lulijfecun-di, dumita obferuauit ad luafionem ic-uerendiflîmi Domini meiD. Henrici lira ni Archiepifcopi I arentini amp;nbsp;Apofiolic? fiedisThefaurarij. ht vt prædidla facilius inteHigantur, pla- |
TRACT. ALBERTI BRVNI ASTENJ.
placuit hie inferere quandam ordinatio-nemfaftam nuperjn hac ciuitarc Haften-fi,qus habet authoritatem moneta:enden dæad rationem marchiMediolanijquieft vneiarum odo.
Conftitutiones t pro eudendamoneta in citiitatibiisMedioJani,amp; Aft. ad pon dusmarehi Mediola./êquuntur:proiit infra. valente ducatofolidospj. Mediolani ex paruis.
Groflbnijfiueteftoni folidomm ii.amp;r denariorum p.pro fingulo groftono, fiunt Mmero petiarum li). pro fingulo mar-cho,amp; fuut in liga denariorum n. amp;nbsp;gra-norum ij.eiim dimidio, amp;nbsp;tenentdefino, feupreeioftore argento vncias 7. amp;nbsp;dena-fios 17.pro fingulo marcho. Et habentde remedioin pondéré denarium vnumjamp; i” liga granum vnum pro quarta parte cu-iuflibet vncix.
Groffoni folidorum «.fiunt numero pe tiaruméo. pro fingulo marcho. amp;nbsp;funt in ligadenar.7.amp;gran.15. cum dimidio, amp;nbsp;fenentde fine vncias?. amp;nbsp;denar, t.pro fingulo marcho, amp;nbsp;habét de remedio in pon deredena.i.pro marcho, amp;nbsp;in ligagran.r. ffoquarta parte vnciæ.
Groffifolidorum trium fiunt numero petiarum 95. amp;tertiorum 1. pro fingulo marcho,amp; funedenariorum fex in liga,amp; tenentdefine vncias 4.pro marcho,amp; ha-bentderemedio in pondère dena. x. pro marcho, amp;nbsp;in liga gran. 1. pro quarta parte vnciæ;
Solidini fiunt numero petiarum zo6. profingulomarcho, amp;funtdenariorum 4. amp;nbsp;grani fex in liga, amp;nbsp;tenent de fino vnciasduas,amp;denar.zo. amp;habent dere-medioin ponderedenarios tres,pro marcho; amp;nbsp;in liga granum vnum,pro quarta parte vnciæ.
Terlinæ, quarum quatuor valent folf-dum,finntpeciarum lio. pro marcho : amp;nbsp;funt dena.i. amp;nbsp;tenentde fino dena.i6.pro marcho,amp; haïrent de remedio in pondéré dcnar.6.pro marcho,amp; liga gran.i.pro quarta parte vnciæ.
Quoad fabricamducatorum auri lar-gorum ex preciofo auro,Yidi ordinationé
alicuiu.s in hac Aftenfi ciiiitate faâa hoc modo videlicet.
Quod conduflor fabricæ monetætamp;-neatur foluere in emptione aurifini ,feu pretiofioris pro quolibet marcho deTrois ducar.69.Itemquod teneaturfacereduca. in liga de caraß. z-t.amp;i pro marcho,nu.70., amp;nbsp;fireperiétur in ligaderaraß.ij.amp;quar tas-tribus cum dimidio alcerius caraßi: amp;nbsp;in pondéré num.71.cum dimidio,quod habeantur pro bonis, iraquôd condußor habeatde remedio in liga oßauam partem vniuscaraßi;amp; in numero medium ducatum,qiiimarchusdeTrois eft vneiarum nouem , Sr rertia pars alrerius vnci£ ■ ex noftris,hoc eft, vnciæ nouem, amp;nbsp;dena. 8.qui faciunttertiam partem vniusex no-ftris vncijs.ï4.denarijfaciant vnciam , amp;nbsp;14.grana vnum denarium, amp;nbsp;ifti denarijj confiderantur dupliciter:vno modó,pront fupra,altcro modo, quoad diftinguen-dum gradus preciofitatisargenti,cum pre : ciofiiis argentum fit u.denariorum,vtdi-ßumfuitfupra.
Item vidi prouifum parirer fuperarg?-to,quod deberet enii pro tantopro fingu-1a vncia vel promarcho,amp;quod marchus » adquémonetæ delibrarentur pergradias feu perdeputationes/eftetfragilior mar-chofecundùm quem argentum emeretu.'-,. degranis decern amp;nbsp;oßo, amp;nbsp;quod pro cam i bio auri polfetpræfeflus monetis capers tridinam vnâ lueri pro qualibet petia auri,amp; quodprincipi prxftareturprofigno ’ regioamp;fingulo marcho auri tertiapars v--niusducati vlterius fatisfiererpro pen fa • ne domus amp;nbsp;Fabrice pro fingulo march©-' argenti,prout fuprädißum fuir, defign.æ-do quid amp;nbsp;quantum efletpræftandum ope-rarijs de maioreamp; minore moneta. |
Iiixtà prsdißa habemus aduertere, qi ? tin moneta, vt fîtproba,tria principal!- ’77 ter confiderantur,fmateria, forma, amp;nbsp;æfti. matio,feu valor,iuxtà l.i.coniunßa,l. fin,. cum ibi no.C.de ve.nu.po.lib.ii.amp; no.mat ximè per Bal.in c.quanto,de iureiu.Debet enim primo materia effe proba3d.l.i.amp; 1.*: §.i.fF.decótrah,emp.amp; d.c.quanto. Vndc nôliceretde alchymia cuderemonetan-s,, quodi
-ocr page 364-|
358 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE AVGMEX ET DIMINVT, MONET. 18 ^uodt eft intelhgendum de fophiftica, non deea,lt;juæ reperiretur efie verum au-rum velargentum,quod effepoteftiuxta no.per lo.And.in add. Spec.in rub.de cri. fal. qui refert tacito authore verba Old. cuius foleteffefur. inconfil. 74. incip.an alchymifta, amp;nbsp;per Pan. amp;nbsp;latiùs Io. Andr. inc.z.de forti!.amp; Bald.amp; And.de Ifern.in c.i.in tit.quæ funt rega.in vfi.feu, amp;nbsp;perS. Thom.2, x.q.92. vbi concludunt,alchymia elfe veram feietiam amp;nbsp;permilfam, de quo aliquid per Alber.de Rof. in diuiionario, in verbo,alchymia. Et dicit loan.And.vbi fuprà,quôd fuo tempore fuitmagifter Amaldus de Villa noua fummus Medicus, amp;nbsp;Theologus, amp;nbsp;magnusalchymifta, quiperillam artem faciebat virgulas aureas, quas confentie-batomniapprobationifubmitti. Et fecit in ilia feientia librum vnum, quod mille homines depauperauit, aut quia non verum, aut quia non intelligitur ,amp;cùm habcret quendam fociumin legibus mul turn infudantem in ilia arte: volui videre vnum mirabileexperimentum ad elfeólü, vtplurafciré. Nam habuimus nobifcum vnum antiquum alchymiftam pauperri-mum tamé, amp;nbsp;me pratfente meus collega reduci fecit vnciamvnam argenti precio-hffimiad inftar auriin pódere,fufioneamp; inaleatione faluo colore: quia non erat croceus,fed mutacus ad inftar quafiplum bei coloris: amp;illccollega meushabebat inodumdandi colorem amp;nbsp;croceum, amp;nbsp;in illa materia patiebaturSrfubtinebat ali-quaexperimenta,fed non extremum expe rimentum amp;nbsp;admixta cùm tantundéauri preciofi videbatur aurum 20. charaderu, amp;nbsp;plus amp;nbsp;minus fecundùm quod ilia materia erat melius difpofita , et quidam magnus prælatus ac multi antiqui alchy-miftæmiratifuerunt dcilloexperiméto, amp;nbsp;vnusantiquusalchymiftaputansfedi-uitem,putabatreducereiIlaH) materia ad veram fpeciem auri, amp;nbsp;non potuit, puta-uitque tune ipfam arté illuforiâ maxime, ex quo tôt viri in 40. amp;nbsp;$0. annis nô vide-rant ta mirabile experimentû,quod nihi 10 minus erat fophifticû.vt aliud experi mentû videre noluerim.Nec liceretincon fulto principe materiâ æreâ immifcereio auro vel argento cudendo,p l.quicunq; in minimos.lF.de fal.et no.in l.s.C.defal.mo. |
Forma autem eft t impreffio publie! '1 charafteris feu principis authoritatepub lica impofita amp;nbsp;non priuata, d.l.i.ff.de contrahen.emptio.amp; d.l.i.C.de ve.nu.po. Iib.i.amp;: not.ibi Barto.in Rub.amp; not.in d.l. 2.amp; fin.C.defalf.mone.amp;inl.i.C.eo.amp;in d.c.quanto. Tertiôtvaloramp;:æftimatio,quædantur '’ àprafedismonetæ cudendæ, vel abha-bentibuspoteftatem cudendi, vel à com-muni habita ratione ad pondus amp;nbsp;ad ma teriam, vt dictum fuitfuprà eo.i.col. amp;li lîntduæmonetæ diuerfi ponderisautdi-uerfæ æftimationis,amp; dubitetur, dequa fenfum fuerit quid iuris,dicetur infràeo. infeq.feu i.pratmilFo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Alibi autem dixit BaI.videlicetind.l. fin.C.defal.mo.quod inmonetacudenda duærequiruntur,fcilicet veritasamp;autho ritas,amp; alla in propofito tradunturperd. l.Fabi.in traéla.fuo de empt.amp; vend, in J. par.prin.i.amp; 2.charta.amp; perd.Calua.côt 14. circa 14. col. Scaliquadicenturinfrà» demoneta reprobain t.declar. Etex prædidis elicitur,quod inpeem ’' nia du plex bonitas conlideratur.intrinle-ca videlicet,amp; extrinfeca,pront not.in L Paulus.fF.de fol.amp; in l.cùm quid.ff.ficert. pet.amp; in d.c.quanto.amp; in infinitis lotis in iure.lntrinfeca eft penes materiain amp;nbsp;tins preciofitatem, quæ æftimatio variatur,vt fupràlatè didlum fuit. Etideobenèdixit Bald.inc.quanto pr.ralleg. verße.quaro nu liquid.quod æftimatiopecuniïnoncd idem cum ipla pecunia, nee adeó conne-xa, vtcenfeantur vnum amp;nbsp;idem, dequi-bus omnibus dici contingit infra eo.i.dt' dar.in fin. Qiiöd autem præualcat amp;nbsp;magisat-tendatur, an bonitas intrinfeca feu materia amp;nbsp;pódus, an æftimatio vel communié valor vitra prædiôla,videlicet,fuprà end’ 2.St 5.colum. dicetutetiam i.declar.po“ medium. Et an maceri.i magis, que™ forma confideretur, fi contingeret peeu-uiam |
|
D. ALBER. BRVNI A;STENS. liam rationeformç eflereprobam feu re-probari dicetur,infrà in fecundadeda-rationc. Daßimatione Monet arum. Vltimö circa æftimationem moneta-^ rum eft aduertenduni, quód aliquando t panes difponentes aut contrahente» pro-uident quod pecunia fieri debeat ad ccr-tama:ftimationemabeisprasfixam, amp;nbsp;de iftamaterialatèdiceturin 16. amp;nbsp;i7.decla-rat.amp; in 8.limitât,infra. Aliquandoprouidet conftitutioprin tipisftatutum velconfuetudo, vt in con-clufionefienda,in (i,ciusdeclaratione,amp; in 18. amp;nbsp;in j.limitatione ipfius conplufio-sisjamp;inó.limic.ac 19. Aliquando pronifum dicitur ex pratr icriptione, puta quia longo temporefo-lutio fitfadaad certum valorem, feu fe-rundum valorem temporis folutionum, vtdicetur in ipfa cónclufione faciéda, in I.fallentia. Aliquando nó reperitur nee ab homi-’’tjnecaconftitutione principis ftatuto, velcófuetudine circaçftimationem pro-uifum, amp;nbsp;hoc opus, hic labor eil, amp;nbsp;hîc funt multi ca fus côfiderandi.Nâ aliquando variatur hooitas intrinleca pecuniæ promiffæ, vel de qua in difpofitione, vt quia pecunia fiat de meliore amp;nbsp;preciofio-re liga,quàm elfet temporedifpofitionis, velecôtrà de détérioré, amp;nbsp;de hoc dicetur ineóelufione facienda,in i.declaratione. Aliquando mutatur in pondéré,amp; non in]iga,8e dicitur in d.i.declaratione. Aliquando moneta currens tempore difpofitionis,amp; promiffa non mutatur in talibonitatefed reprobatur,amp; dicetur in dida conclufione facienda fecunda de-claratione. Aliquandomanenteeadem liga amp;nbsp;pre-ciofitateamp; pôdere, mutatur folùm valor nionetæpromiflæ;vt quia mutatur valor fioreniaureivelgrolToni ,qui finceiiifdé boni tatis:amp; tunc dicetur mu tari bonitas extrinfeca, amp;nbsp;de hoc dicetur in tertia de-claratione conclufionis i.faciendae. |
ÎÎ9 Aliquando fada mutatione, prout fu-prà non reperitur depecunia promiffa,et quid iuris fit : tuncdicetur couclufio, 4. declarationc. Aliquando fada mutatione, pront fu-prà reperitur de pccuni,a promilfa, amp;: debitor vult folueredealia,amp; tune quid iuris fit dicetur infrà ,in conclufione facien da:in $ eiusdcclaratione,amp; prçdiéla pro-cedunt, vbi certa fpecies pecuniæ eft pro-mifla. Aliquando eft promllfa pecuni,a in genere,l^e non in certafpecie,vel difpofitio loquiturdepecunia in genere,puta de li-bris, amp;■ dehocdiceturin ipfaconclufione,6. declaratione. Suntetiam alij cafus ■confiderandi : vt quia difpofitio habeat traéluin in futurum,vt in obligationc annua an debeat attendi valor annuus, amp;nbsp;de hocdiceturin 7.dedaratione conclufionis diftæ , amp;nbsp;fi difpofitio fitconditionalis vel in diem, dicetur in 8.declaratione. amp;nbsp;an fit differentia in pecunia débita ex te-ftamento, vel vlcima voluntate,fentétia, refcripto, gratia, vel præcepto Principis, lege vel ftatuto,dicetur in 9.declarationc cum tribus fcquentibus. ÜVMMARIA. t Pecunia in contraäthm qua Venial nume^ randa. nu. 1^.14-
Confuctudofacit quodvna pro altafolua-tur,alias regulariter nonpoteH. ƒ ftfeus quando cogatur capere as amp;nbsp;argen turn pro auro. Confuetudo fecundum ins commune interpretanda,ne creditor damnum patiatur,
j Verbaßont auri amp;nbsp;mfi ponderif, an ope-sif rentur |
|
S«* rentur,quid non liceat foluere pecuniar» ardente am pro aurea. t Seluttonif protnißio in aura nunquid fieri pofiit inargenro, amp;qtio}nodo nu.i^. 9 Libellus qmniodo formetitr, quando vna pec unit efl m obl!^ati3ne,e^ralia infac uitat e fioluendi. 10 Solut ioanmfieri in cade tn materia, eodem pondéré,or eaden:afl;tnatione,vix!e efi in contractibus -ipponere. Pecunia vna quandopra alia foluipofiit,li-rnitationes. it Pecuniam reproban: vd inufitatam no co-gitur qais recipere. ta Solutionis promifiio quando cenfiaturfa-da de pecunia minuta. t-d Nemo co^ttur in minima pecunia maona fummamaccipere. ^4- In debit o antiquißimo qualiter folutio fi-enda. In dubio de minimis filutiofiet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-, H Confuetudolocicotraclus tnfolutione nun' quid attendenda. i6 Solutionis promifiio nunquid intelhgatur depecuniama^isvfitata. ey Conflictudo qiialis infolutione attendeda. e^ Aureos vocatiusfolidoïi Secunda Præfuppofitio. SEcundó prxmittendum tft,quæ pecu* nia fit in obligacione amp;nbsp;facultate fol-uendi, amp;nbsp;an vna pecunia pro alia folui poffit: In quopalfu habcinusconfide-rarctria, primo ius commune, fecundö confuetudinem, tertio conucutionem feu hominis prouifionem amp;nbsp;declarationem. Circa primum, fcilicet iuscommune,: debemus aduertere, quód t quidam funt contradus , in quibus creditor remaner Dominus pecuniç créditât, vt in depofito, amp;nbsp;tunc ilia pecunia depofîta ,amp; non alia ertin obligationeamp;folutione, nifi data elferfaculcasdepofitarioilla vtenti,I.i. §. fi pecun’ia,eLi.fF.depofPanorm.inc.quan lo.m fi.tomdf, deiurcjur,Bar,in 1.Paulus.. DE MONET. AVGMENT. ET DIMINVT. |
in fi.fF.de fol. Sc tunc idem ed, quodinfri proxime in mutuo dicetur. Aliquiautem funt cotradus, inquibw non illam Ä: pecunia Sc in inJiuiduo,lcu fimilis,amp; quæin genere fuo eandcni reci-piat funófioncm in obligationeetinnifii' liud didum non fit, vt in mutuo,I.ï §u.amp; ibi nOiplenè,amp; in l.cùm quid.fF.ficer.p«« amp;nbsp;per Doól. inl.lefta.fuperglo.in veibo. proba^vbi Paul,deCaft.fF.fi cert.peta.vtfi mutuo t;bi ducatos Mediolani, velfcnti regis, amp;nbsp;eo cafu pecunia fimilis materiï, amp;nbsp;eiufdé bonitatis eft in facultatefolucn-di:licèt fit diuerfæformæ,vt.fiquis vellet dareducatosVenetos pro Mediolancnfi' bus,vel fecundum Ang.S; glo.in l.PauIo* præalleg. fidebitor vnius monetaargen-teæ,putà lo.Iibrarum Bonon.vellctfolue-re in alia moneta argentea ciiifdcm boni- 1 tatis, nificredirorex hoe effet damnapaf-furus,vt in I.Paulus cum ibi, not.fF.defol. infrà, proximè latins dicetur, in tantum) vt fecundum .Salice.in l.fi quisargentuni) in prin. C.de dona.non poffit dicere debitor, quöd fufficiatdare materiamconuer-tibilem indebitam,putà pecuniamargen-team ære conraminatam propura argentea, vel aurum de florenis Alamaniapro auropuro,faciuntnot.ind.l.i.§.f. r. Aliqui t veró funt contraiSiis,inquibr *^ natura contradfus non demóftrac,qua: pecunia fit in obligationetfed ipfa exprelf» part is,vt fi vendas mihi equum pro içfca tis folis, vel ij. lanuinis, feu ducatisla-nue. nam prattextu ta lis contradfiisis.Ia-nuini vel fcuta foli.s funt in obligatione, vt per Sal.amp; Panorm. in locis pia?alleg.amp; dicam in i.dedaratione:amp; feinper intil-ligiturdeducatis vel fcutis probis,i.boui auriamp; iufti ponderis,amp; idem de alia moneta, vt per Doft, in d.l. ledla poft glofl.is verbOj proba.fF.fi eer. pet.nihilominus tarnen ex difpofitione, 1. Paulus, cum glo.amp; ibi no. licebitdare deaüjsducatiseiufdé bonitatis,liga’ Sc valoris, quadocreditor non effetdamnum paffurus. Et fifcodari poterit de pecunia .rre contaminata pro auro,vt dicam infrà,eo.ver.circa fecundu amp;nbsp;fimiJe quando pecunia deberetur, vc |
|
D. ALBERT, BRVNI ASTENS. fltrtifpeciesvelcertum corpus, quianó hceretdealia foluere,vt not.Bar.amp; Doä. in l.talis fcriptura,in prin. fF.de Lr. PofTet autem contingcre damnum, fï ituroinGaHiam debitor fcutornm folis Vellet dare ducatos, cum in Gallia ducati prominorc valoreexpediantur, amp;nbsp;no fit tantum in interefTe, fi fcuta folis deferan-tur, velfi debitor ducatorum Venetorum autlanuenfium mercatori ituro ad partes 0rientales,vbi tales ducati magis cogno-fcuntur, amp;nbsp;forte funt maioris pretij, vel-Jttdarefcuta,aut aliud genusducatorum, proutdeclarant Ang.amp; Imol.ind.l. Paulus. amp;nbsp;loan,de Ana.in c.fin.vlci.charta de ugt;aU, Martin.deLaud, in l.cum quid.ff.fi tertuni pera.amp; in traft.de monet. Item fe-cundùm Ang.Imol.amp; Ioan.deAna. in lo-3 cis praal leg. t poteft elle dam niim,fi pro-miliffem fub poena alicui dare ducacos Ve netos,nam poterote cogcre, vtdesmihi ^e Veneris, fi fis mens debitor ducat. Ve-•’etorum,ne incidam in pœnam. Potefi etiam fecundùm Angel. amp;nbsp;loan, «le Ana elfe dam num in commoditatede-ferendi:quiafacilius, amp;nbsp;in minorecumu-lo amp;nbsp;pondéré deferrur vna pecunia,quam îliaamp;attentadifpofitione iuris commu-nisdebitorpecuniæ argentcæ nonpofFet inuito creditore foluere de pecunia ære contaminata,vt pcr glo. Bar. Ange.lmo.amp; Dotl.in d.l.Paulus, amp;nbsp;Bart, in d.l.i.§.fina. fF.deaur.amp;arg.lega.inuiftis no.in d.l.i.§. r.ff.ficertum peta. nee quod plus cltdebi-torinpecunia argentea police foluerein anro,fecundùin Bart.in d.l.t.§.fin.ac Aug. amp;Imol.ind.l.Paulus,not.per aliquos in d.l.i.Ç.r.amp;tradit Pet.de Anchar.in Clem. libenficioiiim.vlt.q.dedeci.non obfi.inte quodaurum fitpreciofius, licet fecûdùm Imol.in d. 1.Paulus, debitor in pecunia æ-jtecotaminatapoffir foluere in argentea feu melioris argenti :quia cenfentur com paratiue deeadem materia, cum compa-ratilium pratfupponat po.friuum,l.vbi an tern non apparcr. in princ.fF.de verb. obl. cuiilscontrarium dicitSalic, in d.l.fi quis argentum,amp; melius in punfto iuris, liet t opin.Imol.fitxqaior. Nam pecuniaxre contaminat.a no recipit eandem in gencre fuo funftionem cum argentea, amp;nbsp;ecôtrà, ita vttam vere, quaiuris fiftionedicatur aliud fo lui, fecund lira glo.Bar.amp; commu-nicer Doft.in d.l. Paulus, arg. illius,l.amp; 1. fi quis argentum,in prin.C.de donat.cum ibi not. 8e l.Titix.fF.dc aur.amp;r arg.Ie.quod eft intelligendum,nifi forma pecuniar fol uenda: eftet reprobata per ea, quæ dixi,amp; dicam infra in s.declaratione.Ratioante, quare non dicatur aliud iuris fiftione fol-ui,quando eft diuerfitas in fola forma, amp;nbsp;in materia pecuniae eft, quia forma nihil dat in valore,faltcm plus in vna pecunia, quàm in alia: cum de iure pecunia debeat efTecalls, vttantam pecuniam afferatin forma, ficutinmafFa faltem deduftis ex-pen fis, vt fuprà,eod.dift urn fuit pr^cedea ti præmifFo. |
Etprædiftatdemero iureprocedunt * communi; quid autem de cófuetudine fit, aut ficontraria adfit conuentio infra,di-cetur vbi pratdifta limirabuntur. Er ibi dicetur quid fitails mutuo habuit libras centum, vcl centum florenos ,Sab.vel Me-diolani. An autem proargento promifTo in mafia poffitde quacunqs pecuniaeiuf-dem ponderis fo!ui,gló.amp; Doft.in I.2.§.r. fF.fi cert.peta.Et quid econtra Bart, in l.di-uortio.§ ob donationes.fF. fol. matr. text, in l.quoties.C.de fufc.amp; Archa.lib.io. Circ.i fecund um,fcilicctconfuetu dine dicendum eft,quöd vbi vigettalis confuc-tudo, quod vna pecunia polfit pro alia fol ui ilia fit foluenda r3!icer,quód poffit mo neta argenteaetiam acre contaminata fol-ui proaurea,vcl srecontaminata pro mere argentea, vt no.g io.Bal.amp; communiter fcribentes in l.fiquis argentum, in princ. C.dedona.Bart. ^ ImoI.communiter fcri bentesin 1.Paulus.fF.de fol. Bart.in l.ciim aurum.amp; elarius in d.l.i.fF.de aur. amp;nbsp;arg. leg.amp; Bald, in 1.libera.C.de lent.amp; inter!, om.iud.Doft.in !.t.§.t.fi.ficer.pct.vbi di-cunc poft gl.celFanteconf etudinc no pof fe folur de moneta vnius vel deterioris metalli p;o alua.Pan.in c,quant.in fi.eem-mé.de iiireiu.' bi But. amp;nbsp;lmo.amp; Bar.in l.fi ftipulatus firn.;o. in nielle,col.i.ver.pone. lib a fF.de |
|
DE MONNET.. AVGMENT. ET DIMINVT.’ 3^1 fF.de fol.Sr in I.diuortio.§.obdonationes. fF.foI.mat.Marti.de Laud.in d.l.cùm quid. amp;nbsp;in trail.fuo de rnonc. amp;nbsp;Fran, de Are.in conf.n.col.t. amp;fecundiim pliircs exDo-ftoribus allegatis. amp;nbsp;Bald.in d.I. libera.t. col.C.de fenren.amp; interloc.omn.iud. ifta confuetudoeft vniuerfalis, no.Io.de Pla. in lu.C.dearg.pretio.lib.io.vbi dicitfpe-cialein fifco,vtcogatur capere amp;nbsp;argentum pro auro,no.Roma.in d.l.diiiertio.§. ob donationes.ff.folu.marr. quod didum de fifco fecundum Roman.vbi fupia,poft Bar.in 1.1. C.dc collationeæris, li.io.limi-J taturduplicirer r Primo nifi t fifeuseffet damnum pafTurus ex hoc,pertextum in d.l.Paulus.fF.dcfolu.quam limitationem non habeo pro tuta, per d.l.i.C. deargé. precio.amp; d.I.quoties.C.defucce.amp; Àrch. Jib. IO.Secundo limitatur fecund um Rom. vbi fupr3,nifififcuspublicç vtiliraciscau fa vellet in certa pecunia libifolui, vt ibi, pereum.. Et prædi6fa,quôd ftanteconfuetudine-poffit vna pecunia pro alia folui, puto li-niitanda fecundu qiiod limitatur iuscom mune,videlicet vt nó précédant, qiiando exhoccreditorJæderetur,iuxta d.l. Paul’., ciim ibi nota. Nam confuetudoeft interpretanda fecundu iuscommune, amp;nbsp;vtin-telligatur fine læfione amp;nbsp;dainno partis,c. cüin dileftuSjde cöfuetu.cum ibi latè tra-ditis not.in propofito-Bal. in conf.i99. in-«ip.pUnóliis quçftionls.in fi.x.vol.i.fecun dum penultima impieffioncm,amp; N.Fran-cif.Curt.in traft, de moneta, quem infer-uit in J.ciim quid.in g.q.fF.ficert.peta.qux limitatio non proccdèret,vbi contrarium probaretur: videlicet confuetudinem ef-fe,vt non obftante damno creditoris pof-fitvna pecunia diuerfæ materiæ pro alia foluijiuxta eexr.in d.c.cùm ddeftus,circa fi.Item limitatur,nificontraria adfitcon-uentio vt infra dicetur in tribus feq.mem bris.Et hocautem quodvna pecunia vt in obligationcjSe aba ex confuctudinefit im folutionciinferrur fecundumBar in I.qnç' «xtrinferu' FF de verE.obü. quodfiftipu. Jèrdccem icuia auri, Se tn promiras moi act am argentei ciiifdé valoriSjjvakt Hip», latio: de quo pcr Bald. in 1. fingularia.ff.f cer.pet.amp; Mar.de Laudjnd.l.cüqJ.eo.ti. |
Circa tcrtiumtfcilicetcircapecuniain ( folui in certa form a conuentam: eft aduer tendum admodum amp;nbsp;tonceptionemver-borum. Nam aJiquädö quispromittitmi-hi foluere 25.fcuta folisvel 25.ducatoslir gos fimpliciter, vel quia dicatiVledioIa-nenfe, fiue Venetos, fine lanuenfes;amp; tune deiureducati,vel fcuta in obligatione,et folutione: licèt in alia formafoluipoffit, vedixi in primo membro;fed deconluetu dinepoffit folui monetapro auro, vtditi in prxcedenti quæftione, amp;nbsp;not.Mart.d* Laud.in traft.de moneta,taliterquódiltï verba non cóeludunt fuilfe de meute partium , quod prxcifè foluerentur ducati, vel fcutaconfuetudine non obftante,not. D.Francifc.Curt.in d.l. cum quid,m.9.Si lo.q.quafi illaqualitas fit demoiiftratiua, amp;nbsp;non prxcifa, l. vxorem.§.teftaineiito, lo.i.ctim concor.ff.de leg.;.. Aliquandó verö quis promittitxj.fcii-ta folisjvel i5.ducaco.': largos boni auriSi iufti popderis, amp;nbsp;tuncfecundùmaliquos illa verbaboniauri amp;nbsp;iufti póderis,ni.hil operantur,vtdicunt Bart.amp; communiter fcribentes in l.lefta.fupergloff.in verboj proba.fF.fieert.pecat.fed diftumamp;nieiu Doft.eft,vt nó »percntur,quantü ad hoi» vt de bona monet.1 aurea,Si.' non vitiolain pondéré vePpuritate auri fenluminteHi' gantur. An tautem ifta verbaoperentur, F quöd non liceat foluere in moneta argen-tea Doft.ibi hoe nó dicunr, amp;nbsp;fecundùm iuscómunc effent fiiperflua: quia débita contraftu in moneta aurea,etdeiurecoin muni eft aurea foluendum,d.l. Paul, cu® ibi plenè nota.etiam abfqsexprelfïoneta-Jium verborum. Vnde quia eófuetudo ma xjmè in pai tib’iftis,in quibusvigenqua, vt dixi.plures Doft, dicunt vniuerlalcm. Admittit,vt in debitoducatoiu auri, fiue alia plica córraólo liceat foluere moneta argententeam pro aurea,dicendum puiOr ne illa verba boni ami, amp;nbsp;iufti ponde.is fint fuperflua;quód partes volucruntfea-ftringeread folutioné faciendam induca tis auri veJftutis, Slt; nó aliter pea,qufi® |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. fihiili dixit Bar.în I.fi flipulatusfum lo.in Bielle.i.col.fF.de foluti.vbi dixit, quod fi promitto tibidarecentu in pecunia minu ta,cxquoomninó prom ifsio demi nuta in telligebaturjl.numiSj If.de leg..;, ilia ver-bade pecunia minuta intelligentur, quod non polfint in grolfa fieri folutiojnon ob-fiante quod de confuctudine liceat vnam' pecuniam pro alia foluere, amp;nbsp;credo quod ifta (it veritas. amp;nbsp;it.i tenuit Marti, in trad., demonet.per l.i.C.dc vet.num.pot.lib.ir.. ibiiufti ponder is, amp;nbsp;text, cum gloff. inc. quanto,deinreiur. fed non refpondet ad wnluetudinem prout lerpondetHart. in J'fiftipulatus fim so. in melle, amp;nbsp;dicit, D. Franc.Cur.vbifupr3,quod plures Dd.Me-dio'.ani.amp; fere omnes Papien. Dod.itaco fulueruntin confi.incip. AntoniusOtte-nus.amp;prædida vera,fecundùm Dod.prç diâos, nifi vbi contrarium obfeiuaretur, vtincoIlegioMediolani, quod obferuat, vteftoquodquis promiferit etiamdotis Bomine florenos tnille auri boni SciiilH Ponderisincelligacur defiorenisadratio-quot;«ni folidorum ;z. pro-fingulo floreno,. ®®nautem de fiorenis feu ducatis aureis, proquibiisaliqualitcr facit quod de loli-dis dixit Cart.in l.quoties,C.de fuccefl.amp; 1 Archa.lib.io.. Aliquando verb t quis promittit ducatos veifcuta auri amp;nbsp;in auro :amp; tune fc-cundum omnesindubitanter folutio fieri non poterit in moncra , eft enim fenfus quodprimo promitto ducatosauri, A' q» gt;nbsp;quia liante (implicitcr hac promiffione, poffum fokiere in moneta, promitto foluere in'auro per ea quædixi inmembrO' prxcedenti,amp; fecundum Mart.de Lau. amp;nbsp;d.Franc.Curt.in locisfuprà ,proximè al-leg.itaobferuaccollegium Mediolanenf.. qu an d o q ii is prom i li fte t flo re n os au r i, amp;nbsp;in aurOjVt intelligatur deducatis, feu flo-renisaureis:amp; quod dixi in ducatis amp;nbsp;feu tisprocedicin.moneta,fiuefecundum pri mum membrum quis conftituilfet fedebi torem de centum libris in groHonis , ne poflitfolüi inalia monetär fiuefeeundùm fequentia membra quis piomifilfet cer-bmfummain: putà fcuta decern loluenda. |
3lt;f3 in groftbnis, vt non obftante cenfuetudi-ne teneatur foluere ingroflonis, vtperd. Bart.in d.l. ft ita ftipulatus firn 10. in melle fuprà,fuprà relatum cum concord.præ-alleg.amp; infra,proximèallegandis. Aliquando verb amp;nbsp;quartb,quis dat a« licui centum libras in tot fiorenis auri feu ducatisauri velfcutis,amp; itafonat inftru-mentum quod Titius dedit centum libras Sempronio in depoßtum, vel dotis nomine, autmutub in torducatis, amp;nbsp;tune fecun dùm Barto.in l.PauluSyVltim.quæfti. fF.de folur.amp; Panorm.in c. quanto,de iureiur.. in fin.commen.cum concord.allcg.in 8.11 mitatione,in princi.vbi latius thoc exa-rninabo:centum libræfuntin obligatione amp;nbsp;non videntur voluilfe fe partes aftrin-gcre,vt fiarfolutioin monetaaurea:prout fuit data,fcilicetillam monetam æftima-re:amp; in eo cafu poteritfecundum Panor.. folui in alia moneta ftantemaximecon-fuctudrnepræal!eg.amp; iftaeft veritas, quæ procedit,nilîdi(ftum fit hoc ado quod re-ftituam in fiorenis feu ducatis aureis, vt infrà,proximèdieetur,vel nifiin diuer-fam monetam foluendo effet creditor da-num palfurus,vtprædixi: amp;nbsp;died in verify 6.poft Angel.in 1.fin.C.de vetc. num. pot., lib. ti.Quomodo autem quandb vna mone ta eft in obligatione, amp;nbsp;alia eft in faculta-te foluendi formentur libellus amp;nbsp;fenten-tia,amp; fie procedendum.nor.per Inn.loan.. And. Panorm. A: Can.ine. olim ,de cenfi. Bart. amp;nbsp;Dod. in 1. fi ftipulatus fim decern in melIe.fF.de folut. Paulus de Caftr. ini'., fed addes,§.fi dominus,fF. locat. cum con.-cordant.. Aljqiiandb verb amp;nbsp;quinto exprimi-tu r,quoddebeattfierifolutioincertafpe cie peeuniy,vel in peeuniaeiufdem boni- ** tatisamp;qualitatis:cuiuseft mutuara vel in dotemdata;amp; tunepadumeft feruandu,. vteft expreffum inc.quantO', deiureiuia. vbi glo.amp;Dod.hincdicit Imol.in dida 1. Paulus,in vltimis verbis,.poftloan.Andr.. in d.c.quantb. vtilc effe in conrradibus apponerc, quod folutio fiat in eadem ma.-teria,e©dempondéré, eadem æftimatio ne ,.amp; hoc maxime procedit vbi interue- Bh J, nilfce |
r^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BE MONET. AVGMENT. ET BlMINVT.
|
nifletiuramentum, fecundùm gloff. in c. (^ uanto.amp; dicam in 8.1iiiiitatilt;)ne,amp; in lö. declaratione. Hisaurem cafibus quibus dixi vet de iurecomniuni,veldeconfuetudine pofie vnam pecuniam pro alia folui, limitatur, vtdixi ûiprà,eo.in verft, i. col. nifi creditor foret damnum pafiurus.Itcm nifiquis vellet dare pecuniam reprobam vel ton-fam, vtin l.i.C.de vcc.nii.pot.lib.il. cü ibi nor.amp; l.eleganter.§.quireprobos,fF.de pi-gno.adl.amp; not.per Bar. ind.l.Paulus.Item nifi quis vellet dare pecuniam , qua:non eft in vfu:faltem in loco folutionis, vt dixi fupra,in i.amp; i.declaratione. Aliquando veróamp;.' fexto nonpromit-titur certa fpecies pecunia:, fed promitti-turpecuniafubccrtonomine vniuerfali, vel collediuo, quod in certa fpecic pecunia: non confiftit, amp;nbsp;quod applicatur ad quamuis fpeciem pecunia:, vtdicimusin floreno Mediolani,qui valet 31.folidosMe diolani,vel in libra,quæ valet lo.folidos, vel infloreno Sabundix,qui valet grofios it.Paps,feu Sab.tarn de preciofa moneta, amp;nbsp;preciofiorib.folidis,quam dedebiliore amp;nbsp;debilioribi!s:amp; tunc fi tqua:ramus,quç moneta fit in obligatióe vel facultate fol-uendi,dicendumeft fecundùm Angel.in didal.fin.C.de vet.num.pot.libr.il.quod poffit de qualibet moneta bona, amp;cur-fum habente folui, ita quod crit inelefli-one debitoris foluere,de qua pecunia ve-lit,nifi fecundùm Ang.credicor efiet damnum paflurus capiendo de vna pecunia magis,quàm de alia,arg.d.LPaulus. Circa quodputoanimaduertendum, quod aut debitor librorum vel florenorü Sab.cft de bitoroccafione pecunia: per eum babitse, putà mutui vel dotis, amp;nbsp;certum cft quç pe cunia fit exburfata: amp;nbsp;tune tenendum cft, quod de tali fit faciéda folutio,vcl de alia diuerfa: materise fecundùm confuetiidiné ita tarnen quod creditor damnum non pa-tiatur,vt prædixi per d.l. Paulus. |
Aut verófumus in cafu,in quo nócon-ftatqualis pecunia fuerit exburfata: vel fumusin debito caufato abfquedationc, alicuiuspecuniapercreditorem; vt quia vendidi tibimulam pro centum florenk Sab.vel pro centum libris,amp;r poffitdicerc Ang.verum: quod eft in electionedebitoris tempcrando eins dilt;ftum,prout infra, nec tunc procedit limitatio Ang.quod fit infpiciendumtan fit creditor damnum paf furus,quia 1.Paulus,loquitur, nifi vbicer turn eft, quæ pecuniaeflet in obligatione, ifta ta men eledt.fecundùm Paul. deCafir. in d.l. Paulus , non debet effe eifrenata: quia fi non vu It dare de moneta in grofii: faltem debet dare de mediocretnee poffet me cogerc ad capiendum de xre contami-nata,puta de quartis groffi Sab. vel de fexi nis, afgum. I.legat.generaIiter,fF.de lega.i. facit l.qui lancem,ff.de auro amp;nbsp;argen.leg. fed in contrarium facif,l. femperin (iipu-lationibus,cum ibi not.per Rarto.ff.dere-gul.iur.amp; inl.numis,cumibinotat.ff,de le.j.vbi tradituriquod t in dubio céfendû eft,quod contrahentes fen ferint de minima pecunia, propter quod ex mente Bartol.ibi poftgloff.in d. l.femperdicendiini videtur, quod fit confiderandaqualitas rei,amp; pcrfonarutn,amp; mos regionis,acid, quod eft verifimile fui/fe ex alijs niaximè conieduris de menteconrrahentiumipro utin fimili dicetur in fequentiniembro, nam fiquis mihi vendait pro magnafura-ma,non eft verifimile,quod fuerit eim mentis, vt vellet fibitradimagnamfum-mam fexinorum,vel aiteriuspecunisare contaminatz;amp;: maxime hoc non eft verifimile in mercatorevcl campfore,cùni ilh foieant qusererebonam monetamauream velargenti preciofi ; amp;nbsp;quis emeretpro modica fumma, aut venderct aliqnid*' ftis,qui veoduntminutatim fuperplateis: amp;nbsp;colligunt ex fuo exercitio iniiltùmd^ pecunia minuta:credo quod ex modieita-te pretij, vel ex qualitate perfonjdebftri-cis coniedtari poflet, vt deminimaetiam pecuniacenfercturfadfa promiffio, ‘i® quo infradicetur. Eft tarnen aduertendum , t quod eu ij mente Bart.in d.l.Paulus,circa prin.con’' memdicendum videtur,quod promiftor librarum vel florenorum Mediolani intd ligatur in dubio promifiUe foluere in 1®' |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. Kdis,eulibra perfolidos æftimctur:quia valet ao.folidos, amp;nbsp;fie quod promiflor li-brarum iinperialium, videtur imperiales promi/ifle,taliter quod de bis eafibus foli lt;iiamp; imperiales viderentur elle in obliga none amp;nbsp;facilitate folucndt: pariterque vi detur dicendum in promilfione floreiio-rumSab.vt videatur promififfe feluere in pecunia,per qnainipfi floreni çRiinanmr. videlicet in groffis Sab.vel Papa:, fi de il-Üsreperiatur, aut in quartis paruis, per quos talcs groffi æftimantur, eu ni valeat quartos quatuor paruos. Etfortè in pumSo iuris fixe opinio effet verior, fed quia confuetudo aliter ob-feruat, videlicet vtpromiflor tails intelli gacurpromififfe, amp;nbsp;foluerepoffitde qua-uismoneta;amp; generaliter,non autem re-ipeftiuèad monetam fecundùni quam ta-Jisforenus vel libraæftimetur talem con-fuetudinem feruabimus. Et vbi non vige-’etjtenendum puto, quod ilia pecunia mi •Uitaquamediantetalis florenus vel libra æftimaturjeflet in obligationejVt prædixi Poftßart.in d. 1. Pau lus, in princ.com men. |
Sediuxta hoc occurritdubitario, fi de-bitum fit ita antiquum, vt non confletqua fiseffet moneta promifl'a:pucà de anniso-Ûo centum vel mille, amp;nbsp;loquatur obligatio in ducatis vel florenis auri,vtvidcmus inaliquibus vafallis, qui in antiquiffimo tempore tenétür finguli,s annis ad certain fummamflorenorum, cum nefeiri poffic benè,an tune vigerenefloreni legales,quo rum 7i.faciebantlibram, iuxtà l.quotieSj C.defufce.amp;Archa.lib.io.vel fit debitum infolidisMediolanià tanto tempore, vt nefeiamus corum ligam amp;nbsp;qualitatem : quid iuristuncerir,ifl.ain quseftionem ta-gitSalicet.in l.fin.C.fi cert petai vbidicit florenosaurifeu ducatos antiquos, lieèt 7i.facercntlibrarn auri, elle nihilo minùs fub incerto,eum librarum quantitas amp;nbsp;vn ciarum numerus fit vai lus : quia alibi ma-ior eft libra amp;nbsp;vncia: quantitas, quàm ali-bi:vtibipereum:quam q. fuccindè derer minabo in i.declarat.conclufionis fiendf : Stinr.fallen.feulimitationc. * '1 Aliquandô vero amp;nbsp;t vltimo in aliq^uo loco contradus concurrunt dua:velpitres monetæ eiufdem nominis, vt Mediola-ni amp;nbsp;Papiæ: vbi habent ducatos in monc-ta,amp; ducatosauri, quorum alter altero pra:ualet:amp; florenos auri,amp; florenos ia moneta Papiæ, libram Papienfem folido-rum io.amp; libram Imperialium foli. ao. amp;nbsp;Florentiæ,vbi loquuntur de florenis anti-quisamp;denouis, amp;nbsp;de folidis, amp;nbsp;libris groffisamp; paruis,vt vidernus Roina:,amp; cô-muniter alibi, vbi funtdueati Papales amp;nbsp;largi 8c ducati de Camera,feu ducati ftri-dli:amp; vidernus in partibus Frâciæ,vbilcu ta funt folis. Item feuta Régis quorû funt aliqua antiqua,aliqua no, inter ea eft differentia in pondéré 8c valore, ac etiam in liga.Et tûc poteft dubitan de qua pecunia fenferint in dubio côtrahentes, non expri mentes de quibus ducatis florenis vel fen ris aut libris fenferint, ita vt quæ pecunia fit in obligationc vel folutione dubitari poffit.Et Bart.vt dixi in præced.membr.tâ git hanc q.in d.l.P3ulus,8c Hofti.in tit. de Genfi.§.ex quibus in prin. Arguitad partes an de meliore, a n de mediocri, an de mini ma fit facienda folutio vel céfeaturcôtra-daobligatio,amp; breuibusexmente Dd. fi debitum eft caufatum ex præcedéti exbur fatione,vt in dote mutuo 8c fimilib. vt có*-ftat fub quo nomine pecunia: fuit fa ôta ex-burfatio,feu quæ quata pecunia fit exbur-fatafecundùm illâintelligatur fadapro-miffio,vtdixiin præced.membr.no.Paul. de Caft.in d.I.cû quid.amp; in d.I. Paulus. A-lias autem ex cofuetudine locorû, vbi con trahitur obligatio ex conieéturrs ac veri fi mili,iudiGabimushoc,Sccx qualitate rei. facit l.lmperatores,fF.de contrah.emp. 8c l.apudlulianum.§.feio.tf.deleg.i.. Namtfivendäturresmagni pretij per jÿ florenos8«: intclligendodeflorenis mone tæcontingeret quod pro modica vendita reperiretur, intclligemus de florenis au-reis,fccundùm Bart.8cPaul.de Caft.in d.l. Paulus,8c Bart.in d.l. numis,ff.de leg.j. 8c Bart.poft gl. in 1. femperin ftipulationibi ff.deregul.iur.8c bis ceffantibus in dubior intelligemus de eo quod minu.s eft in d. 1, nu®is.8c dU.femper, eu vtrobiq; notaris, amp; no |
|
jiJtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET. AV amp; notant Bart. amp;nbsp;Pau kde Caftr.amp; Alexa, in d.1.Paulus,amp; Spéculât.intit.defolut. §.nunc aliqua,in fin.Ideó Bart.amp; Doft, in l.ftipulationum quædanijfF.dc verb.obli. dicunt quod promif/io aureorum non eft incerta, licèt reperiantur aurei diuerfa: fpeciei amp;nbsp;valori5,quia intelligiturfecun-dum regionem amp;nbsp;eius confuetudinem, amp;nbsp;ad pondus regionis: amp;nbsp;varia fitconfuetu-do de minoribus.d.l.numis,amp; facit fortius obferuantia facri collcgij Mediolani: de qua fuprà,e.quod etiam fi quis promit tat Éorenos centum auri boni amp;nbsp;iufti pon-deris, intelligiturde minoribus florenis ad rationem jx. folidorü pro floreno proxy mififfe. Etfi fît diuerfa t confiietudo inter locum contraftus, amp;nbsp;locum deftinatxfo-Jutionis vel locum,vbi eft,vel vendita,at-tendi debet confuetiido loei contraftus, vt per Bart.in d.l.fcniper,amp; Bald.in l.qui non militabat,§,Lucio, ff.de hxredi. infli. amp;nbsp;loan.Andr. qui fuit fur.Oldr. in addit. Spec.de concefT.prxben.in Rubr.vltim.co Ium.amp; Oldr. in conf. 168. in princ. amp;nbsp;late Alexand.conf.ti.incip.vifîs his,i. volum. amp;nbsp;latius do.Bart.Socin.conf.i47,incip.cir ca primum,licet in contrarium facit l.vi-num.in fin.ff. fî eert, petat. fedloquiturin morofo, amp;nbsp;hoc procedit generaliter fe-cundiim Bald.in d.§.Lucio. vt quando eft diuerfitas inter locum contraftus, amp;nbsp;ali-um quemlibetlocum fît attendendus locus contraßus amp;nbsp;moneca quas ibi frequen tatur, j^ Et quod t quando vna moneta eft ma-gisvfîtata, quàm alia,intelligiturdema-gis vfîtata fada promiffîo,amp; quod in dubio prxfumantur partes fenfiffe de pecunia vfuali,feuquç communiter eft in vfii: necnon de magis vfîtata,probat text.cum gloff. in c. 2. demalcdic. amp;nbsp;in Clement.z. dedecim.vbi gloff.alleg. amp;nbsp;concord, vo-lupt Hoftien.GofFre.amp; Panorm.in c. 2. de inaledic.amp; dom.Philip. Cornx. in confîl. 32i.incipiente,deplurib.vlt.colum.3.vo-Jum.vbi hoc limitat,amp; bene, nifî nouaamp; vfualis moneta effet mutata vel détériora ta in bonitate intrinfeca,quia effet facien da folucio de antiqua moneca vel de noua: |
GMEN. ET DIMIN. ad xftimationem feu rationem amp;nbsp;'’llo’ rem anciqux,pcr c.olim caufani,amp; wu« canonicis,decenfî.dequo dicani infra,li' tè in prima declaratione.vel nifidebitum caufaretur rationealicuius legis vel Hat# ti;quo cafu attenditur tempus folutiomi feu monetavfualis amp;nbsp;currensiUo tempo re,quamuis xre fît contaminata, velatem pore legis conditx, velftatuti in bonitate intrinfeca détériora ta, de quo dicam infra,eodem in i2.declarationecum qua fen tentiaetiam tranfît ipfe Cornxus confil. t8i.incip.nonnullis.27.colum.verfi.re(l3t 3.volum.vbidicit ilia iura,videlicet did-Clem.2.cum glo.amp; d.c.2.demaledic.pofle intclligi,vt loquantur demonetavfuah amp;nbsp;tempore contradlus currente:quodno pu to verum, prout dicetur infra in 12.de-clarationeamp;conclufîonis faciendas. Et quod intelligatur fafta promiflio de pecunia magis vfîtata, voluerunt ett-am Cardinal.in difta Clement, t.dedcci-in i2.quæftione.amp; Pet.de Anchar. ibidem in penultim.quasftio.amp; Ioan.deIniol.ibi-dem, amp;nbsp;Hoftienf.poft GofFred.intitiil.de cenfî.§.ex quibus,in princ.vbi vlteriusdi cit,quod primoattenditurconfuetudol® ci;amp; ea ceftante,confuetudo parochia,? fi ambx pecunix effent pariformitervf» tx,tunc fecundùm Panorm. poll Hottif®; amp;nbsp;Goffred.in d.c.i.de maledic.deminor' cenfereturfadlapromiffio, nota maxime per Alexan.in d.l.ftipulationumqufdam) amp;nbsp;patet ex prxdidis. Alias autem demo-neta noua potius,quàm de antiqua,fecundùm Bald.in d.§.Lucio, quod eft dedaran dum,prout infra,in i.declarationCjCumf® quen.amp;fecundùm prxdiftaeftintelligen dadodrina Ange.in l.medios.C.delulce. lib.io.diim dicit, quod il let qui promift dare milleaureos tenetur daread pondus ftatutum per commune ciuitatis,amp; f cerium pondus non eft in communi,fedfunt diuerfq, recurrimus ad confuetudinem re gionis,dequa fi non appareat vel fintdi-uerfxconfuetudines, fequimurquodminimum eft,nec obftat ad hxc decifio Baldin l.quicunque,vlrim.colum. C.defer-fo gi.dum duit,quod vbi eft moneta difn®'' |
|
D. ALBERT. BRlTNl ASTEN! o,feu taxita perlenem, de ilia eft ftatu-endum vel intelligendiim , non de vfua-li,feu vulgariamp;currente: quoniamre-fpódebitur infra,in ii.declaratióe, qiiia pradida procédant quoad iiitelleäum hominis, ideft,dequa pecunia homo vel contrahensfenferit, decifio Bald, loqui-turdelenfu legis veljdatutis dejquolatè diceturin u.declaratione. Et infuper qu ädö dubitatur de qua pecunia fit fada promiffio vel fucrit fen-fum,attend! debent Haruta loci contra-Öuscumcontrahentes intelliganturcó-traxilTe fecundum ftatuta loci contraHus, prout in fimili fu pra, fuprà fuit diHum deconfuctudine loci, amp;nbsp;ita confu-luitFrancif.de Arcti-confil.ii.incip.pro-ducendum j.col.cum feq.amp; Alex, d.con-fil.ti. x.volu. vbi traditur per eos,an tale Hatutum ligecforenfem ignorantem ip-fumftatutum, amp;nbsp;fiadfintipfa amboftatu turn amp;confuetudo attendentur, confue-tudofifitprsefcripta, alias non fecundu Dotf.præaH. maxime Aret.in d.confil.ii. amp;nbsp;vult Bal.in l.li quis argentum, in prin. C.de donat.de quaconfuetudinedicetur infra,in concluf.?.amp; 4.fallen. Et fi conftarec de affuctudine amp;nbsp;modo foluendi ipforum contrahentium vel ip-farum particularium perfonarum refpó-dimultotiesinfaéfo detali pecunia præ fumifenfum fuiffe per contrahentes amp;nbsp;quod talis praefumatur fuiffe promiffio qualis apparet fubfecuta folutio per no-ta.per Bald.amp; Angel, in 1. fi certis annis, C.depadlis, vult BaI.confil.4x3. incip.ell dicendum in fin.x.vol. pen. impreffione, voluit d.Philip.Cornxusconfil. 181.inci-pi.vifis nonnullis X9.C0I. x. vol.8e Socin. ind.confi.x47.incip.circa primum,facit l.fiferuus plurium,§.fi.ff.de I.1.amp; d.l.nu-aiis,ff.d.l.3.cum concor.circa qiiod vide-ripoffunt qux dixit Alex. conf. ii3.incip. vilo amp;nbsp;confiderato.penult.amp; vlti.colu.5. V0I.amp;:Felin.inc. cùm Bertolduscirca ix. col.verfi.perceptio penfionis, de re iud. amp;iftaparticularis confuetudo foluendi praualebit alijsconiefluris, dequibus fuprà,ac general! confuetudini ac Hatu- |
3lt;^ to per prædiâa,amp;fecun.BaI.înd.confiI. 4X3.t attenderetur pecunia à partibus fo-Juta etiam femel tantum vel pro parte fo lutionis.Cïcterum quia ius ducatos aure-os feu florenos aureos folidos appellat vt in l.quoties.C.de fufcc.amp; Arch.lib.io. amp;nbsp;nos appellamus folidos,quorum xo.fa ciunt Iibram. Eft aduertendum fecun.Bald.in l.quo-ties,quod promiffiofolidorum intclligc retur fecundum quod communiter vti-mur,hoc eft,de folido minutOjfeu mone-tæ minutæ.Et quia, vt diélum fuiefuprà, in i.præmiffo circa x.col. 72. fioreni aurei fecundum iura coftituunt libram auri,amp; hodieplures requiruntur in conftituen-do libram auri,prout etiam dicit Bart.in I.quoties,amp; in Rub.C.de vet.nu.po. li.ir. Eft aduertendum,quod promiffio folid® rum aureorum vel ducatorii, feuaureo-rum deberet intelligi fecundum moder-num vfumamp; vfum cuiuslibet regionis, vtcolligiturex no. per Ang.in l.modios. C.defufee. amp;nbsp;Arch. lib.10. cum concord, in præcedentibusproximisco.allcgatis, facit quod dixit Bal.in l.fi duob.i.coI.C. commu.de l.iundlis his, quæ dicam in ix. declaratione. Tertio eft videndum fecundum cuius temporis æftimationemamp; valoré fit facienda folutio vel æftimat io pecuniæcô menfuranda.An f.fecundum tempus for-matæamp;faftæ difpofitionis vclcótraéta: obligationis. An verb fecundum tempus futurum ac folüiionisaut moræ. Et hæc eft materia hic principaliter traftanda, S KMAIARIA. / Pecunia valor ac guahter conftderanda funtfecundumtempiudijjioßtionü amp;nbsp;ob-li^ationu. 2 Confenfus in/picitur in contraHibmfecun dum tempus centrailus. j Solutioquandofieri debeat de pecunia ti pore contractu nu.2.amp;9- Cenfiis antiqui de qua pecunia foluendi. 4. Dot isfolutio de qua pecunia facienda. Monet a mut at a in materia no dicitur e.i- Ce dem |
|
3« demingenere amp;nbsp;hnitate. J Aureintaiores reducendi ad intelleHnm Valorü veteru moneta. ^ Debtter pecunia in^enere de qua pecunia flauere debeat. t Pecunia bomt as fecundum vfunt confide, ratur ma^û quam ratione materia. Obligatio couentionalis inteUi^itur de mo net a currente tempore obligat ionis. Prima Particula fiue Conclufio qux ampliationes feu declarationeshabet 18. Is fie pram iffis, facioconelufioné in haemateria augtnenti amp;dinii-nutionis monetaruin. DE MOMET. AV6MEN. ET Dl MIN VT. ® Quod valor t amp;nbsp;cjualitas pecuniar fint attendenda acconfideranda fecundu tê-pusdifpofitiois vel obligationis,feu quo obligatio vel diipofitio contrahitur amp;nbsp;formarur^non auté fecundum tempusfu tu rum, vel folutionis,quando.f. difpofi-tio vel,obligatio formaturvno téporCjdc folutioficri debet, vel differtur in aliud tcmpus,amp; intereà valor amp;nbsp;qualitas pecu niæ variantiir,fcu altcranrur. Et ida eft commun.Dod.opinio quam tenuit Pileus, quem.refeitamp; fequitur loan. And in addi.Spe.in tit.de lol.§.mine aliqua ,ver-. fi.vbi etiam Baltkiii adduincip. cota hic. quant opinionem etiam tenuit lac.But.in q.fua incip quapdio tal-i.s praponiruriQjii dam Colonus. Se Old. in confihji. incip. thema quidam, amp;e. in q.poft Azo i» luis brocaidis,amp; ipfe Oldr. confikidi.iucip. ad ptimam,vei fic. ad tertiuni,amp; Alb.de Rof.poll GuilicEdé Aug in f’.Vinum, vir. col;ff.eod:ß3rt,in-l.res in dotent.ff.de iigt; r'ODo.Anx deBut.Imol. Panor. Can.in c. quaiit.de iureiu.Card.Zaba.Pe. de Anch. amp;nbsp;imol.wi Cle.fi. per ilium text.dedeej. amp;nbsp;Bal.in l.fidncb.in prin.verf item quæ-ro.C.communia dele.vbi dicit hoc verü a in contraciibuseó quiatin eis infpicitur eóf-nfus fecundn ten,pas contradius, fa citd.Leunt quid,iBnél.d.LvinH.amp;d.I.re» in dotent.Sr c.olim , Sr c.ciint C anonicis. de ceafi. fitpradidaai etiam opinrauem |
tenuitBal.in 1.3ccepram,ti q.C.devfut amp;nbsp;Ro.in conCisj-incip.circa primumdn biiin,.amp; Ioan.de Ana.in c.i.vlt.chartadc malcf.Marti.de Laii.in tradia fuodemo-ncta in d.l.cum quid.fic C3Ica.inconf.14. ^ n.col.cum pluribuscócor. quainfraper difcurfunt fiio loco adducentur. Etpiz-didla opinio tanquant communiseft tene da,quamuis Ba: to. in Lcum certiini,ff.ite auro Si arg.leg.amp; in 1.Paulus, in fin.ff.de fol..amp;.’ Bart.in d.L cum quid.fic conül.q?. incip.fuper eod.i. voUtciindiini pcnulti mam impreffionem Si 4i4.incip.ouiacó-uenriones.i. volum.amp; Francilc. deAret. in d.Gonfil.il.incip.procedendnm 1.collie aliter videancurtenere diftinguendoin-ter Variationen! qua: fit de bonitare in-trinfeca ; quo cafu fatentur attendi tero-puscontradlus: Si earn qua» fitdebonitl’ teexcrinfeca, ouo cafu dicunt commii-nem o pinion.elfe,vtattendatur valorté-pori.s folutionis,quód etiam tenuitEart. in d.l cum quid, Sein d.I.resindotein.cü concor.allegat.pcr Aret.in d.conf.ii.Scd intelligendo hanefane csnclufionemfic eorum didia non difcrepant ab haccon-cliifione,vt latedicctur.inf. in5iamp; 6.dc-da iundlishis,qua’dicentur inj. Et fecund. Panor. in d. c. olim decenfr pra-didaeo.nclufio pioccdirc.xqiiacun-quecaufa fitforuendum debitum,fiueet concradlu,fiue ex teftamento,{fitte exiu-dicistaxatione , quód latiusexaminabo. inf.in decla.amp; anipliationibiis.Et pradi ûaetian) pi ocedunc,vbi pecunia non eft in obligatione vel folutione,fedin folé-iiitate,putà,quod non valcatcontraflil.'r quiexcedat rantam funtma ,nifi interue-niattalis folermitas ; quiaillafummaell confideranda fecundü tempusdifpofitio nis feoun.Bal.in I. illud circa fin.cómen. C.de facrofan.Eccl.amp; dicani inf.in n.de-cla.vbi tradet, quid in difpofitiond.vel flatuti.Procedit etiam pratdiólacócluiïo fiue æftin aio caufetur à taxatione,l.vel ßatuti,fiue aconfuetudine, vrper Bal.in l.fi qui«argentHm,in princt,C.dedon.amp; patebit ex inf dicendis in ix.dedar.amp;in 3. fallen, fiue ex couuentione.vtinfrà.'-â' hl- |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. lallen, ffue aliter fiatæftimatio,deqiiaæ-ftimatione quomodo fieri debeac amp;nbsp;pof-'fit:diftum fuit hac conclufione in i. prae-mifio. Praedida conclufio tdecIaratuT vtin-dubitanrer procédât quando variatur bo nitas intrinieca pecuniae : vt quia fiat de meliorc amp;nbsp;preciofiore liga, amp;nbsp;plus vales autdeminoreamp; viliore,amp; minus valens licet lub eodem pondéré amp;nbsp;etiani fub ea-demforma :nam folutio fieri debetaut poftlecunduin antiquarn pecuniam: hoe eft,de pecunia antiqua fireperiatur , vel denouaçquiu31cnt-ia,feu ad ædimationé antique,c.olim.amp; c.cum canonicisdecé-fi.vbiantiqui cenfus lol ui debent de antiqua moneta, vel de noua vil ioris metal liadxfiimationem sntiquat.Etfinoua fit lueliorantiqua, debet de nouatanto mi-nusdari,fecund.glo. in d.c.cum canoni-•cis,quia qui diminutam recipere nollet, mehoremexigerenon debetjargu.l.pen. C.defolu.amp; l.qui bon3.§.quot;quamquamjfF. de dam. infec.no. loa. A nd. in add.Spec.in titu.defolu.§. nunc aliqua in addi.incip. olim.no.Signo.in confil.fuis nume. 74.in q.incip.quælliotails proponitur, quid.i Colonus, quam dixi fupraelfe laco.But. amp;nbsp;pulchrc Old.confil. ijo.incipi.faiSum talccft. Et cum hac fententia, quae eft commu-nisamp; iure probata, tranfeunt Doft.in in ribuspræalleg.amp; Canon.in c.quanto,de iureiur.maxime Bu.Imo.amp; Pan.per here ditor.inpriu.fF.de fol.Bart. Ange.Cuma. Imo.amp; Doc.id l.Pauh l.i.fF.eod.tit.de fol. Alb.deRof in d.I.cum quid,fF.fi cert.pet. vbietiam Bar.Ang.amp; Paul.deCaftr.poft Dyn.amp; lac.de Are. vbi loquuntur princi paliter in mutuo, amp;nbsp;generaliter in debi-to ex alia caufa,ac Guil.de Suza.in q.fuis 7.char.JSc Pil.q.tp.inci.LuciusTibius Me-niofundum locauit.amp; in q.jo.incip.quidam creditor Bononien. amp;nbsp;Spec.in d.§. nuncaliqua in finein tit.de fol.Bal.inco fil.iî7.incip.fupereod 1.V0I.amp; 5?9.incip. punftusquæftionis.î. vol. fecund, penult, imprelfionem,late Zaha.in Cle.fi benefi-ciorum.13. q. de deci, vbi Pet.de Anch.amp; |
loa.de Imol.Franci.de Aret.in l.quod te, fF. ficertum pctar. vbi tarn de debito c.'C can fa mutui,quam ex aliacaufa,amp; d.Cor n.rus late in confil.jxi. incip.de pluribus vlt.col.î.vol.vbi die it hanc elfe commu-nemopin.amp; in confi.i8i.incip. vifisnon-nullis 17.col.verf, reflat.x. vol.amp; Soci.in l.cum quid.per d.l.creditor. Hine fecundum Barto.in l.res in dote, ff.de iuredot. t fi dos fit conftitutaamp; da- * tadudum,amp; fic in antiqua moncta, quae fit variata in materia amp;nbsp;petatur reftitui, debet fieri folutio amp;nbsp;refiitutio feciidum antiquam monerani,vel fecundum cum, in d.l. cum quid, de noua ad æfiimationé antiqua?, amp;nbsp;fecundum Bald, in d. 1. cum quid,ita obfernatur deconfuetudine,ratio eft fecundum Bart, ac Dort, ibi, ac in locis fuprà,alleg.quia moneta mutata in materia non dicitur eadem in genereSc bonitate,fed alia.Et prædifta procedunt fecundum Albert.de Iio. poll Dy.amp; Do-Ûo.fupr.àalleg. non tantum fi mutata fuc rit moneta in materia,feu in liga,leu pre ciofitate amp;nbsp;bonitate intrinfeca,verum c-tiam in pondéré, feu vbi variatum effet pondus, proquofacitd. I.i. C.dc ve.nu, po.libr.u. vbi Io. de Pla.amp; idem loan.de Pla port Dy.in l.i.eod.tir.amp; Pau.de Caft. in 1.1.in princi.C. communia de leg.vult Ba hin hacceptam.ii.q.C.de vfur.no.glo. in c.conquerente,in verbo,folidos,deof fi.ord.quæ loquitur de folidis debitis pro cathedratico,vel fynodatico, ita quod fi debitum fit fecundu tempora,folidi qui-bus 71.feu ducati faciebant libram auri, iuxta.l.quoties.C.de fufce.amp; Arch.li.10, fit nunc facienda folutio ad aliam çftima tionem,quamuisde ill is folidis,feu flore nis aurei-s nóreperiatur,fed de nouis,quo rum 96.faciunt libram fecundum Pauhamp; Anto.amp; de But. ibidem poft alios amp;nbsp;hoe fiue maior pecunia fit in vfu , fine non fit in vfu, fed minor tantum, vt per gl. ibi An to.But.amp; fcribentes. amp;nbsp;proprerea Bal.in l.fi duobus i.col.ver. item quæro.C.com muniade leg.dixit,quöd t fiaurei hodie F funt maiores vel minores,qiióolim,rtdu ci debent ad intelleâum valoris veteris Cc x mo- |
370 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET. AVOMEN. ETDIMINVT.
|
monctç,per I.fiaIiiidjC.de fufce.amp; Arch, Ji.io.amp; l.i.C.de vet. nu. po.li.ii.licec non perfiftit in illa opinione,quüdo fumus in difpofitionealicuius legisvel conliituti onisde moneta loquentiSjdequoinf.in ji.decla.dicetur. Et lic patetjquod prasdi éla procedunt non tantuin:quando de an tiqua moneta non reperitur, vel non elt in vfu. Verum etiam quando reperitur de traq;,videlicet tam de antiqua, quam de noua variata,proutfupra volente debito re loluerede noua, quod maxime voluit Pet.de Anchun d. Cie.fi beneficiorü pen. «:ol.amp;eft de méte Old.incöl'.rjo.amp;in có fi.i3.amp; loä. And.in add.Spe.in alleg.tit.de fol.§. nunc aliquo in d.in add.incip.olim. amp;nbsp;late d. Corn, in d. conhl.jxi. incip.de plunbus, col j. vol.volcns quod moneta vfualis feu currens diuerla m bonitate in trinfeca folui debeat ad rationem amp;nbsp;atfti mationé antiquæjamp; ibi refpondet ad có-traria volentia folui poffe de vfuali pecu nia vt intelligi dcbeantad prædiââ rati-ouetn amp;nbsp;æHimacionemjamp; alia eins relpó fio non placet,vt clieitur inf.ix.devl.amp; i-dem voluit ipfe Cornatus conf.ibi. incip. vifis nonnuUis 17,'colum. vcifc.rellatjj. Tolum. Item prædida procedunt etiam tlïg,s fit debitor pecunia: in genere, puca, in Ix-bris , in florenisMediolani veiSab. pro quib.fitlólutio in omni pecunia cü nul-Japetiapeenniae inueniaturjvel fiat mo-doappeiletur libra vel florenus Mediola ni autSabundiæ,vt late dicetur infra, in iS.decla.lundisetiam hic, quædicentur infr.inS.limdn^.qEtfide valoreamp; boni «ate antiqu5Epecuniæ,de qua in obligati-«ne apparere nó polfetjdico qgt;aut collar de aliqua folutione faila circaobligatio nê, vtin eenfualiquorumannorum vel parte folutionis, amp;nbsp;tuc talis præfumitur fuilfc obligatioqualisfuit fubfecutafo-lutio per no.per Bal.amp; Ang.l.fi certis an-nis,C.depac.amp; per Bal.inconf.4Xï.incip. eft dicendü,in fi.x.vol.fe’cudü penultima impreHioné amp;nbsp;diótü fuit fuprà in 1. præ-milfo propefi. Aliassutëhabemusrecur Ium ad moneta ilims nominis vluaitm. |
fecund.Salyc.l.fi.in fi. commen.C.ficert. pet.vel ad obferuatiané vrbis Romajl«; ciindum cum côfiderandopriusobferw tiam locorum vicinorû, vt eft de mente Old.in conf.iôü.incip.adprimam veil.^d tertium,amp; lo. And.in addi.Spe.in Rub-de conçef.præben.prope fin.Et hic eeffanti-bus de minore cenfercmusfectiiid.Saly-vbi fuprà, vel melius ex menteBart.in,l. Paulus,ff.de folntione precia.ex rei qu^ litate iudicaremus, vt dixi, amp;nbsp;ad hoc vi-deantur quæ dicam in fequenti auipliâ-catior.e,verfi.amp; ad id. Ex prædiélis infertur quod debitorfo lidoium paruorum Madiolanilongotem pore dccurfo,quorum 80.amp; fic4.]ibræft ciebant ducatiHn,feu fiorenum auri,non poffitloco antiquorûde nouis,1qui fnni vilioris metalli vel minorispôderis,fed debet foluerede anciquis fi reperiantur, vel de nouis ad æftimationem antiquorum,hoemodo: quiaeum so.ex antiquii faccrent florenum auri feu ducati ex nouis fintneeelfarij ÿ-uvelpi. tenebiturloco 8o.ex antiquis dare 91. vel 9 i.ex nouis. Et idem econtràfi non effent mcliores: quia non teneretur debitor dare tot de nouis , fed tan to 111 in us,piità fi 80.ex no-11 is facerent florenum auri, amp;nbsp;debitum effet côtradium tempore,quo florenusaii ri valebat 91. qui erant vilioris metalli vclminorisponderis, nam debitorfob uct 80. ex nouis loco 9X. exantiquis. Et hoc verum eft, fi ex mandate principis moneta noua , licet vilior aut minoris ponderis fuceefferit loco antique tali-ter,quod pro tant© expendatur, quantum Yalebatamp; valetantiquamelior.per text.in leg.Paulus, fed attenta confuetu-dine foluendi in alia materia,fecus effet fecundum Albe.dcRo.in d.l. cum quid, in fi.commen.amp; infra dicetur in t. limit. no.Io.And.in add.Spe.in ti.de fol.§.nune aliqua.in fi.in add.incip. olim nam fipro 80.ex nouis viliorib. poteft haberi florenus auri , fie pro 8o.ex antiqu is meliori-bushabcripoterat, nullu adeftintereffe creditoris,amp; hoc etiam tenet Do.Soci.in eadem Left quid, 1.cond.vbi dicit,quod |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. pored folui de rioua viliorejquando fuc-cefit loco antiquacjfi confuetudo ita fe ha bear,aliasnon. • * Et hoc maxime procedit, t quia boni-tas pecunia fecuudum vfum confidcra-tur, amp;nbsp;magis eft refpedu vfus, quam ma-teriæ.c.quis ignorât, cum gloft jz. q.4. amp;nbsp;fext.in c.eijciens. 87.diftiriól. quern text, alleg.ad hoc Panormita.in d.c.quanto,in »ntepcn.colum.verftc.necobft.not. Old. incon(il.i6!lt;.incip.ad primam,in j.dub.fa citc.i.maledic. dum dicit, folucndam v-fualem nionetam.amp; Clement, fin. de de-cim.dum ibi dicitur ad monctam com-muniter currentem.amp; facit l.lmperato-res.ff.decontrahen.emp. dum viilt,in re-, rum precipe confuetudinem obferuari. facitl,Labeoamp; Sabinus. ff.de verbot, fig-nific.cum vulg. Etfecundùm prædida poreft fakiari opinioeoriim,qui dicebant,poffe lolui ilouampccuniam locoantiquæfnbroga-tamiefto, qiiod de antique nonrepcria-tur,proiit fucruntPetr.de Bella Per. Od. StGuiliel.deCu.quorum difta refcrtAl-^rt.deRof.in l.vinutn,vlt.colurn.ff.fi eer. petat.amp;d.I.cùm quid. amp;nbsp;ibi Bald, tacito Jiithore poftpofita diftinftione Bald.ibi, qui in fuocenfufo fermone videtur teuere, quod fi reperitur de an tiqua, fit de ilia foluendum,aliàsdenoua,fecundùm fuam a:ftimationem, amp;nbsp;non ad arftimati-onemantiquç,amp;latiùsdicam in mernbro fcquenti,ac in deelar.feq. Illud bene verum puto,quód fi ex tali folutione nouorum quis verifimiliter effet damnnm paffurustquia eft irurusad partes,vbi iftinoui viliorcs minus valet, quant hic cxpcndantur,poffunt reeufari, maxime quando certa fpecies amp;nbsp;bonita-tiserat in obligatione,vel ex natura con-traftus,vtin mutuo. d.l.cùm quid, amp;nbsp;do-te.d.l.resindotem.amp;not.Sali.in l.fiquis argen.in princip.C.de donat.Panormita. rnc.quanto,in fi.de iureiu.vel ex conuen tioHe,'quiafiiuxta confuetudinem velit daredenouavilioreexPrincipis manda-toæquiualente,licite porerit reeufari c-tiamfecundùm confuetudinem,quæ pcr- |
57« mittit in alia materia folui pccuniam. Nam fi hoe permittitur vbi eft eadem bo-nitas intrinfeca exiftentc,forma tarne di u er fa.d.l.Paulus. ff.de folut. quanto magis hoe non Jicebit, vbi eft diuerfitas in materia. Circa quod videri poffunt,quæ dicani infrii eodem,in z.limit. amp;nbsp;in feq.amplia, verficul.cæterùm. facit quod dixit loan. And.in addit.Spec.in tit.defolut.§.nunc aliqua,in fin.in addit.incip.nota hic.vbi dicit, quod obligatio conucntionalis in-telligitur de moneta currente tempore obligationis, iiindis his qua: dicitibidé in addit.incip.olim. Et ex his patet,quomodo poffit fieri fo lutiodebiti in antiqua moneta contra-dii,quädo nouaeft vilioraiit melior,aut eiufdcmcurfusamp; valorisdeconft^etudi-nc,vel de mandate fupetioris, licèt non fit eiufdem bonitatis,fiuereperi3turdc antiqua moneta, fiue non. Nam fi noua eflet eiufdem bonitatis,ponderis,amp; cur-fus, cuiusantiqua,nullum effetdubium, eftoquöd formaeflet diiierfa,quo cafu requirendum eflet ad d.l.Paulus, ex his, qua? in fequen.declarat.diccntur,poffcnt hiedidaampliari. ^TAfJUARIA. i Aeßtmatio temporis contrahit ebti^atio^ ttistnpecunia infilcitur, etiawfi reprobo-tafuerit talie moneta amp;tm.s. Pecunia reprobata non libérât. 2 loamtes A ndrea eßfur O'.dradi. j Pecunia qua tempere contraêlus in r-fu er at, nunquid folui debeat, ß tel»“ pore foluttonù ablerit in defnetudi-nem. 4 Debitor meroßis de qua pec uniafileter ete-neatar.amp;nu. 6.t, Debitor non mor o fus näguid liber et uffil-etende depecuniareprobata. SECVN- |
|
DE MONET, AVGMENT. ET DIMÏNVT, 37# SecundaParticula, Gue Dc-daratio. SEcundo prxdióiacondufiojquod çfti matio temporis contraflæ obligatio-riis in pecunia intpiciatur ,f rocedit j etiam fi illa t moneta fit reprobata, amp;nbsp;nó fit in vfu: qui a præftabitur de nouaæqui-ualente ad çftimationem antiqiiæ,amp;fi nô îcqiiiualeretjfupplendum erit in eadé bo nitatejamp; lecundùm antiqiiæ valorem an-teqiiàm reprobaretur fecundùmcommu nem fententiam,quam firmat gl.in c.cum canonicis,deccnfi.But.Pan.8r comm uniter Canon.in c.quanto,de iureiu. Alb.de Rof.in d.I.cùm quid.poft lac.de Areti.amp; Dy.amp; aliosDd.per eu al leg. quos in prae-cedenti declarat.retuli in princ. Et idem Albe.in l.vinû,vlt.col.poft Guili.de Cug. Ang.in d.I.cùm quid.ff.fi ccr.pet.vbi Fran cif.de A ret. volentes procedere, fine debitor fuerit in mora,fiuc non,quod etiam voluerunt lac.de Ran en.8: Odofr.in ! .in minorcm.C.in quib.cauf.in integ. reftit. non eft neceff. fequitur Andr.de Ifcm.in c.i.s.volum. in tit.quæ fint regal. ^ l etr. de Anchar. in Clement, fi beneficiorum, de decim.cum concor.per Alexan.amp; fieri bentesalleg.in 1.qui te.ff.ficert.peta. vbi Dom.Pratceptor meus tr,afit cum hac fien-tentia: amp;nbsp;Dom.Francific.Curt. ind.I.cùm quid. |
» Ethocfacit,!quia poftquàm pecunia eft reprobata, non libérât, amp;nbsp;non eft ex-pendibilis,necnomen pecuniæ habet. 1. eleganter.§.qui reprobos.ff.de pig.aft.amp; facit texr.elegans in l.i. C.de vet.nu.pot. lib.ii. vbi pecuniam aniiqnam,alias probam, fi fuerit reprobata racionemateriæ vel format, poffim licite amp;nbsp;impunçrecu-fare, facit, quia bonitas pecunia ex vfiu confideratur.I.i.ff.decontrah.empt, not. Alber.in d.I.cùm quid,pen.col.amp; Pan.amp; Can.in d.c.quanto. amp;nbsp;dixi in præce.decl. circa fi.facit, quod dicit Bal.in d.c.quanto, verfi.qustro nunquid, quod atftimatio pecunia: non eft idem.quod ipfia pecunia ncc adeoconnexa, vt cenficaturidem, amp;r mum,de quo infra dicam in ^.ded.circa fin.Et ad id,quod dixide moneta,qd®quot;® eft in vfiu , facit quod pulchrè confnlnit Oldr.inconfi.167. incip.ad primam,verfi. ad •ttrtia,vbi dicit, quod fi Papa mandafi fiet fiolui 40.libras Turonefium inpatiiJ, vbi non fiuntin vfiu,nec habentcurlum, cófiderabitur curfius vicina? regionis,J-liâs autem confiderabitur quid valeat fi* milis 8c æquipollens moncta,perC.olini, deccnfi.no.Io.in Rub.de côcelf.prçb.cit-ca fin. vbi morefiuorefert verba Oldr.ta-cito authore,eft gio.in terminis,in veil), confiuetum. quam ibi fiequunturDoft.in Clemen.fi beneficiorum,de deci.amp; dixit Panor.in c.cum canonicis,decenfi. quod licet I aliqua pecunia effet in vfiii tempore contrafti debiti, efto quod effet pro-mi ffa. Si tempore fiolutionis non fit in v-fiu,debet fieri fiolutiode ea,quaf eftinvfu adxftimationem antiqiix,fiequiturloan. de Anan.in c.i.in penul.colum.demale-d ft.amp;'not.Ant.de Butr.in d.c.cum Cano-nicis, poftgloff.ibi. Reliquadixiinpro-pofito in prxccden.ampliat. verfi.amp;fide valore. Et prædiftam opinionem puto tenendam tanqaàm communem amp;verioreni, limitando prout infra dicam,amp;qucnivl-trà Legiftas prædiftos dixit Panor.ind.c quanto.communiter teneri à Canonidit» fequitur Bal.in 1.fin.verfifed pone iiir.C, denen num.pec. vbi loquitur in inrante folucrc, licet pluresDd. in hocarticulo variauerint, vt dcclairant Albe.deRof.amp; Bal.in d.l.ciim quid. amp;nbsp;late Alex.amp;fen-bentes in d.l.quod te.vbi Bar.tenet,quod poffit fiolui depecunia reprobata,eôquia materia magis quam forma confideratur. J.qua:fitum.§.illud fortafic.ff.de Icqa.’.^ loquitur Bart.qiiâdo quis promififietdecern libras Perufinorum,qux peenniafu-iffet poftmodumper ftatutu reprobata, amp;nbsp;cum Bart.tranfit Pet de Ancb.in regln peccatam.s.opi.de reg.iur.iti 6.quodetia voluitCyn.poft Petr.in l.minorum.C.m quib.cau.in integ.reftit.non eft neccff.de Cy.in l.cùm quid.ff.ficer.pet. Quod procedit, quandodebitor non fuit in mora, fecundùm Pet.amp; Cy ind.l. nil- |
|
D. ALBERT, BRVNI AiSTENS. ftiinoruni.amp; Cy.ind.l.tùm quid.vbiRo. ♦ ftiamitatenetjdicenSjt quèd fidebiror fuitin inora.poftquani moram fuir pecu nia débita repiobara^tenetur dare de no lia, Icudealia ad antiquam æJîin.atioué icprobara?, alias poteft dare de reproba-ta.ciim qua opin.videntur tra n fire Ho(ii. Io.And.amp; Imol.in d.c.quanto.amp; Jmol.in ratioiie.§.diligenter.ft.ad leg.Falci.amp;; in d.l,l’aulus.amp; Alb.de Rof.in i.part.ftatut. q.ioó.amp; Akx.in d l.quod te.S: Zabar.Pet. deAnchar.amp; imol.in Clem. fi beneficio-tum,de decim.qui refpondent ad conti a-nam, Qtiinimó plus voluit Cyn. in d. 1. cum quid.quöd debitor fit Jiberatus tanquam fpccies fit perempta, per l.fi ex legati. ff^ deverb.oblig.quod non placet fequacib. Pet.amp; Cy.in d.l.in n)inorum,vt per Alex, ind.l.quod te.amp; per Alber.amp; Bal.d.l.cùm quid, quia licet ex reprobatienc foi ma «nfcatur extindia, tarnen materia eft in lerum natura. Etadeft alia pecunia eiul-dcm Iig3f,aut i'll lubrogata.amp;fi quis vellet videre opin.in d.l ciim quid. amp;nbsp;latiùs 2ibar.in Cleni.fi beneficiorum. n.quxft. /edeci.vbi etiam late per Ptt.de Ancha. amp;lo.delmo. 111a ante opin.quod repro-bata pecuniavel debitum^vel iegatum pe reatjtepiobatur per Alb.de Ro.poll anti-quos,in d.l.cùm quid.amp; in l.vinûjvl.col. poll Guil.de Cu.amp;; peiDoft.commun it er ind.l.quod te.amp; per Albe,de Ro.in hr. in pcn.colum.C.de iur.emphy. amp;nbsp;per Dodh communiter in d.c.quanto. amp;nbsp;perZabar. Pet.de Anch.amp; Imo.in Glem.fi beneficio. ruin,dedccim. Etfiquis vellettenere hanc fecund.am epin.aditei tere habet ad praélicâ, quam tradit Imo.ind.c.quanto.dum dicit, fol-m de antiqua, licet rcprobata , fi haberi potefl:amp; fi haberi no pors!l,folui debere dénoua tantum, quantum ex ilia noua e-inereturquantirasantiqiiæ,in quo pofiet elle wilitastqu ia an tiqua vend ereturtan quamaurum vclargentum in mafiacon-. fillens,fed Bal. in 4.1 ciim quid, vult alk ’ ret,videlicet 1 quod lolui debeat de antiqua,ft repei:iatur„amp; fi non reperiatur, de |
Î7J nouafimili ad æftimationem nóu»;vel pront valet antiqua,fi inueniretur,amp; nó eilet reprobata,putti figrolToniMcdiola-ni fuiflent alicubi reprobati forte Vene-trj.s,amp; ibi vbi fint,elfent reprobati,nó in-uenirentur,fieret confideratio,quos mar cel los, vel marchetos valeret fimi lismo-neta non reprobata, putà grolToni Mantua:, qui xquiualêt groflónis Mediolani) lx hoc veile videtur tex.ind.c.olim.amp;gl. ind.c.cum Canonicis. Retentaautem a-lia opin.quam puto tenendam,an debcat folui dénoua moneta ad xllimationem antiquæ,referendo ipfamæfiimationem ad præfens tempus,quo fit folutio,an verb ad tempus obligationis, patet veritas e,x hi5,quædicam in 4.declarat. Ca teriim aduertendum eft,quia ImoL in d.l.Paulus, ff.de iol.nixus fuit concor-darcopin.ponderando ex quacaufa con-tigerit reprobatio.Dicit enim,quod fi re-probatio fuitcaufata ex eo.quia poft t?m pt scontraduspeeuniatanquamminori» ponderisaut nimisærofaeflet: tune non* debetefiepericulum creditoris,fed debi roris,tetiam fi debitor nonfuilTet inmo- S ra,8c idem voluitImo.ind.c.q^u3nto.4.8d 5.col.per l.creditor,in prin.fecundûveri leóluram,qua? cóniuniter tenetur,vbi di-ciripfe Imo,ff.de fol. Et itaintelligitgL in d.c.cumcanonicis. Alias autem fi fuif-fet reprobata ratione formx, amp;nbsp;non materia?, periculum Sc damnum fpeftet ad creditorem, itaquód fufficit foluerc ip-fampecuniam reprobata motusperHo-ftien.Sc loan.Andr.ind.c.quanto, quia fient non licet creditor! foluere in alia forma, quando debitor elfer damnum palTu-rus,arg.!.pen.C.de lol.Sc l.fin.ff.pe acce. amp;nbsp;l.fi.G.de frnft.Sc lit.expen. amp;nbsp;l.fi cum dies.§.aibiter.fF.de arbit. Er hæc Concordia fuit fumpta ex verbis Hoftien.in d.c» quanto.quem latiùs refertZaba.in d.Cle». fin.in i^.q.de decim. Cogitabam quia artieulus eft difputa* bills effe diftinguenda fingula membra^ quæin hoc palTu occHrrerepolTunt,quary doq; enim pecunia débita non in totum,. fed pro parte reprobatur ; quiadiminui, tur in va- |
|
F* in valors propter defeâum bonitatis in-trinfecXj qux aderat temporecotraftus, putaquia pecunia xrofa, qux plus débite expendebatur,fuit redufta ad mino-rcm,amp; eft materia examinanda infra i. j. declar.amp; procedit^quando erat xrofa té-pore contraftus vel debilis. Quandoque autem tempore cótraólus aliqua pecunia debita,putà groftbni Me-diolanieratboni argentijpiitàjde liga ii. denariorum cum dimidio,'amp; poft cótra-Öum fuitfada debiliorjputade n.dena-rijSjVel circa,vt quandoque vidimus, amp;nbsp;ex hoc fuit diminuta in valore, amp;nbsp;pro parte probata: amp;nbsp;tune eft matcria,de qu a didum fuit in prxced.declar. Quandsque autem pecunia débita in totum reprohatur, amp;nbsp;hoc potefteftedu-pliciter.Nam poteft quis elle debitor eer tx fpeciei monetx forcé groftbnorum Sa-baj^d.quandoque certi generis,puta centum florenorumSab. quifloreni valét u. groflos Papx vel Sab. Et poteft poni exé-'pliim, qiiód Mediolani vel Venetijs talis moneta fit reprobata. Idem fi Sereniffimus Rex nofler repro bafleepoft adeptum Ducacum Mediolani omnem monetam per Principes, qui an-tea illum tenebanc,fabricatam,amp; hoe ca fu videtur, quod t fi prxcelfit mora debi-toris,damnum fit cius,per d.l.creditor, in prin.amp; idem fi preceffit mora credito-ris,vtibi à contrairofenfu,cum concor. fupràalleg. |
Non tarnen per hoc dico, quod creditor cogatur rcciperede tali pecunia reprobata,qux no eft expendibilis,amp; maxi mèquando curfuseiuseft fub poena pio-hibitus. d.l. eleganter. §.qui reprobos.cû fitprouifum per 1.Paulus.le i.ff.de folut. quod poffit folui de aliafimili moncta,li cètdiuerfx formx.amp; multo magispro-uidetc0fuetudo,qux admittit,quöd pof-£t folui de alia moneta diuerfx materix amp;nbsp;formxproportionabiliter xquiualeti: amp;nbsp;tunc ratio damni etiam, de quo in d. I. Paulus, imputabitur morofo hoc modo, quia eflifta reprobata minus valeat, quia habetur tanquàm aurum vel argentum in malTa confiftens damnum expenfx, quod contingit occafione fabricaturx altenuJ monetx imputabitur morofo: nam fiere-ditor fucritmorofus, tanto minus dabi-tur,quantum conftat cxpenfa,amp;fidcbitor fucritmorofus ,dabit de fimili moneti abfq;eo,qu0d habcatur ratio talisexpen fx,taliter,qu0dintereire talis expéfæip-fe debitor morofus fuftinebit,fi habuerit illam pecuniam reprobata penesfe.Nam fidetali pecunia non haberet,nullaeft quxftio intereffe dani,fed 1 jcri,quia poffer de ilia emendo amp;nbsp;dando creditor! tan turn lucrifacere,quantum afeenderetdi-da expenfa,de quo interefle luci i no habetur ratio etiam in morofis,vt dicamin-fra in i.limit. DE MONET. AVGMENT. ET DEMINVT. Si auté nulla prxccffilfet hincindemo ra,t quia antequam eueniflet dies foluti-onis pecunia fuiflet reprobata:tunc dicit d.l.creditor.quod periculum amp;damnum eft creditoris,fi de ilia habcat,vt dixi.Ni poftquam eft dominus pecunix quam de-bet,ad eum fpedat periculum.hid quod, in prin.ff.deperic.amp; commod.rei ven.amp; d.l.quod tc. amp;nbsp;Alb.amp; Bal.in d.hcûquid. Item no perije forma: quia iusprouidet, quod in alia forma poffit fieri folutio.d. 1.Paulus.amp; magis prou idet confuetudo, vtdixi:ita vtnon fit difputandum, ande ipfa pecunia reprobata poffit fieri fein' tio,amp; hoc modo nóeft diftinguendû,an fit reprobata : quia xrecôtaminata.Nam dando de confimili, fecundum 1.Paulus. amp;fecundum cófuetudinem de alia pro-portionabiliter ad illam nullareperitut damnum,nifi expenfaqux fitinfabrican do: puod fpedat debitori,vtdixi,nificre ditor dedilfet caufam réprobation!.d.l. quid te.amp;t d.l.creditor,In prin.vel nilivt eius iniuriam fafti eflet,vt ibi notatur.St in Clem.fi beneficiorum,de deci, per Io. And.amp; Dd.in c.quanto. vbi idem dicunt, fi fuiflet confeiusfraudis. Plus arbitrer, quod fi eflet pecunia totaliter xrea, qua: elfet reprobata taliter,quöd in alia pecunia nó reciperce fundiouem.damnûfpe-étaret ad debitorem,d.l.creditor,in prin. quam multü póderat Ro. in d.l. quod te. licee |
|
D. ALBERT. licet plurium DcxSorum fentenria in d.I. quodte.fit,quod quando debitor no fuit in inor3,polfit foluédo de pecu nia repro bataliberari,cftenimtincóueniés,quód debitorex beneficiodationis fibiàcredi tore côceffæ, fit adäno im mu nis, Sr quod creditor exfuobeneficiodamnufentiat. vtdixitPanormi.in d.c.quanto, pen.col. Nam fi debitor fine dilationc foluiflct pe cunia,quæ poftea fuiffet reprobata credi-torforte illam expendiflet, amp;nbsp;non effet quæftiodamni. In pecunia autem depofi-ta,in qua depofitario nó eft data facultas •ilhvtendi,reseft magis clara,ciim depo nensremaneat dominus,taliter qubd damnum ad eum fpeftare debeat, nifi depo-fitaiiusfuerit in mora.§.prxtcrea. Inftir. quib.mod.recontrah.obl.l.i.ff.ilIud.S: 1. fiinAfia,§.fi,iunifta l.quod nerua.cum ibi not.ff.depof.St infradicam in p.limir.cir caprincip.Quid autem fit,vbi valor mo-netærepiobatæfciri non poteft, dixi in præceden.declarat.Srfuprà eodem verfi. amp;nbsp;ad id, qubd nee propterea minus dici-tur reprobata , qnód dando iliam camp-fotibus,poterit alibi expendi percos,vt perAlex.in d.§.qui reprobos. j Üim enratur lonitof extrinfeca, ß modo ceiislet de intrinfeca tn obh^atione fieetei. 2 Pecuma diminutit in £ßimat!one redact debet t(d intcUeélum temporis contra-Qus. } Veile non debet quis illad,(UfHS totraritim effet petitunu. Itemnumerasinffeciei obU^atione,^non valer extrinfecus attendendus. 4 Pa'di (!^ Antoiff à Butrio diVhncliones quidam in materta folutionis reproban-tur. Î Solutionis tempus nanquid tnfpiciendum in dotis reSthutione. TERTIA PARTICVLA fiueConcIulio. |
BRVNI ASTENS. 37^ ERTió pratdida conclufiodecla-ratur,vtprocedat,quando noneft mutata preciofitas pecunixt debi- * tæ,nec pódus, nee ipfa pecunia reprobata, fed tan tùm valor eft mutatus feu boni-tas extrinfeca,Srdebitorcertæfpeciei pc cuniarum tenetur vel vult deillisfolue-re, puta fi debitor ducatorum largorum vel grofibnorum Mediolani teneatur,aut velit de illis foluere: qiiia attendimus nu merü proniiflum,8enon curamus de aug-mento vel decremento,quod fuperuenic poft contralt;ftum,CIe.i.de dcci.vbi Io.de Imo.poft Zabar. Sr Pet.de Anch. Nam di-cerepoteft, tibi debco vel promifi lo.ducatos, vel .(O. groflbnes Mediolani, eccc qubd tibi tot numero do,vt déclarât Bal, in 1.eum quid,in vlt.col.fF.fi eert.pet. vbi etiain Ang.SaI.Fulg.SrPau.de Caft.Srhoc eft,quod volunt Bar. Sr fequa.in d.l.cùni quid.Sr idem Bart.in 1.Paulus.pen.col.ff. defol.in l.res in dotem.dum dicut, qubd quando eft eadem moneta in bonitate intrinfeca,nó eft curandum debonitatc ex-trinfeca.feu de pluri valorefuperuenien te veldecremento valoris, nifi à tempore moræ, vt déclarât And.de Ifer.in tit.quæ fint regalia,in prin.8.col. vcrfic.8c fic vi-detur not. Bald.in 1.fin.i.col. C.commu-nia,dc leg.perd.Clemcn.z.Scper l.i.C.de vet.num.pot,lib.ii.amp; l.fiquoties.C.de fu-fce.amp; Archa.lib.io.diets,qubd tmoneta * diminuta in xftimatione reduci debet ad intelleftum temporis eötraftus vel obli-gationistquiacofe.nfuspartium fecundii illud tempus cófideratur.I.ciim quid.ff.fi eer.pet.Sr facit d.l.res in dotem.Nam ifta redubtio nihilaliud fignificat, nifiqubd tantü numero prxfietur de pecu nia, vult Bal.in 1. illud. C.defac. fan. Ecclef.in fi.no tant gl.amp; Dd.maximè But.SrPan.in c.có-querente,deoffi.ord.Sr dixitSali in l.fin. in fi.rommen.C.fieer.pet.qubd Florentini in fuismercantijsvenditisadflorenos feruantjVtattendatur valor temporis có-trablus,tanquam de noua xftimatione nó fueritcogitatum. Vnde fi quando promifi tibi centü Ducatos auri, valebat libras quatuor, S’ i6. D d foli- |
|
DE MONET. AVGMENT, ET DIMINVT. 376 folidosMediolanijamp;demiim redierit Du catusad valorem librarum 4.amp; folidorö u.fidare mihi veliscentumDucacos, nó poterodicere me veile 400. folidos vitra centum Ducatos i. Ducatos centum,amp; 4. folidos.amp;r folidos 3x.Mediolani,confîde-rato,quod tempore promiffioniscentum Ducati valebant 4oo.folidosMediolani, id eft34.folidos pro fîngulo plufquä nunc vakant,notât Jatè Zaba.inCleni.fin.xj.q. de deciin. Et idem econtrà, (î tempore promiffionis Ducatus valebat folummodö libras 4.amp; 12.folidos, amp;nbsp;tempore folutionis valebat libras 4,amp; folid.i6, quia vokte de bitorefoluereDueatos centum auri,nó poterit debitor dicerc, quod vultcofide rari valorem temporis contraftus ad fui vtilitatem foluendi fingulum Ducatum adrationem librarum;4.amp;folidorum ix. ita quod pro fîngulo Dueato velit detra-here folidos4.talifer quod velit dare tä-tb minus de Centura Ducatis,quantum ca pillnt folidi 400. vide licet quia velit date Ducaros i5^.amp; folidos 64.Mediolani : quia t non debet veile id, cuius côtrarium effet petiturus,rag.l.pen.C.de foImot.Alb, de Kofind. Lettin quid, poft antiquos. amp;nbsp;Bal.in conf infraalkg. quiafi non vellet , debitor foluercm.iiorcmarftimationem, v t fu i t d.i du m, fe d' n n ra e r u m pc cii n ir, nó debet pctivthabetu.rratiodiiniuutionis. Et fi dicatur, quód fetûdùm.primum cs-emplum. inlpicimus valorem temporis contradus.quando'aiidus eft valor pecu nixpromiftx poft tempus obligationis. Et quód fecundum aliud exemplum vide-turinfpici tempus folutionis, quado mi-nutuseft valor,amp; cur hoe fît. Refpondeo vt prxraifi,quód neutre cafu valor infpi-citur,fed cantummodo numerus pecuniç promiflx per pratdida,amp; eft de men te Pa nor.irrd.c.quanto.poft Odof.in d.l.in mi norum.C.in quib-.caii.reft.in integ. nó eft necelf.Et fîdebitor velitfolucre attenta «onfuetudine de alia pecunia, vel fî de pc tunupromiflanon reperiatur,.dilt;aiu tn duabus feqtten.declar, Eft verumsquöd Bal. in Lacceptam, i^. |
q.C.devfu.feeit quandam diftinfiionem, quam fondât luperxquitate,dices,quod fi mutatio atftimationis fuit repentina, vel prouideri nou potuit,debitor non te-neaturfoluere , nifi fecundumvalorem temporis foiiitionis,quód diminutio valor is fuccefterit ex internallo : tuncquia debitor expendit fecundùm valorèteni-pori.s contraClux, debet fecundùm ilium foluere,ne loeupleretur cum aliéna ia-ftura. Paritemóeft retinendadillindio Anton.de But.in d.c.qiianto.quam ibire-probat Imo.in s.col.dum ipfeßut.dillin-gueb3t,nn pecunia’valer effet variatus, vel mi nu eus per ftatutumjamp; non cederrt damno debitoris: fccùs,fî aiiter,putapcr vfum expendendi- Nam ex prxdi(ftispatet,quöd hac Ji-ftinétio non eft tenenda, amp;nbsp;maximequia fecundùm Imo.vbi fupr.i,nó apparetbona ratio diuerfitatis, amp;nbsp;fi lauftusefietva ♦ lor, propter hoc creditor non vellet ntr-merurn minorera pecuniaram pi omifi'gt; rum.d.l.pen.C.defohlt. Cùm fi Seretfo-111110 fe c u n d 11 ra æ ft ini a ti o n é a 11 éi a 111, ra t-n®r numerus prxftarctur^vt fupr.adeela' raui,3t exemplificaui. Vnde prima opinio eft verlor per fundament,! pro ca allegata,amp; [anquàm cow munis eft tenenda, quam vitra pradidl fe q u i tu r B a L i n co n f. 157. i n c i p. fu per eo.i. vol.fecundum peniil. imprelf.S.’ in conf. 3;9.rncrp.in ciuitatcA'fcuri.ali.is pmiftm q u » ft i o n is. 2. v o l. e ad e ra ira pre ft’. I m ol.in d.c.quanto.s.col.de iureiu.vbiPan.inpe. col.poft Odofr.ind.Lrainorii.Io.de Ana inc.fi.pe.col.in fi.de maled.Pet.de Anch. in Cle.fi.de deci.amp; Fran.de Are.in l.quoi tc.flïfi cer.pet.vbi diciteam cotnnniiié.8f in conf.ii.incip.proeedendü eft.i.coLvbi etiara dicit hanc opi.conmnemÄineóf. 112. incip.confidcratis. poft Bart.ind.l.res in dotera.ciim quafententiaetiâtranfeut Mart.de Lau.in traft.de momin 14.q.verb circa qua team,poft princ.amp;r do. Bart.Soc. ind.l cum quid, ex quo inferuiitPetr.de Anch.S: loan.de Ana.in kefs prxallegs-poft Bal.in d.conf.jj^.Quödfitdosfitda-tam |
|
.T • D. ALBERT. BRVNI ASTENS. ta in fiorenis aureis, amp;nbsp;valor floreni fit variatus tempore folucionis, debeat atté-diteinpusfoliitionisrcfpeélu valoris flo reni,de quo eriam per Fran.de Arct.in d. C0Df.it. amp;nbsp;volunt ex hoe Dofto. prxdiéli luhicerCjVt reftituantur in fpecie tot floreni aurei fecundùm valorem fuum , amp;nbsp;hoc modo, fi erant centum floreni aiirei iadotem dati, reftituentur amp;nbsp;dabuntur totidemjquädo fictlo!utio,nec hoc ideo frit: quia attendi debeat magis tenipus fpiutiouis,quam contradus, vt flip.proaima declar. Etideo Aret.in d.confil.u.in i.col. bene dixit in fuo confufo fermone,poft Dodo. pereumallega.amp; ftipra relates, aiig-raentum amp;diminiitionein cedere ad com niodumcrcditoris,amp;r fufficere,quöd res, i4 e ft, fl 0 re n o r u 'n a u t p e c u n i a ru m n u m e ms in genere debi ta,eadem in genere re-ftituatiir,non confiderato extrinfeco va-lore. An autem vbi de alia fit pecunia fo-Ltio,attenta confuetueine Fran.de Aret. ibi dicat. dicam infra in j.declar. amp;nbsp;prat-dicftaprocedunt.iiifi debitor eflet in mo-ri,vtdicam in limitationibus in i.limit. amp;nbsp;dixi fupra c.in princip. SVA^LAIARIA. t Pecunia qua ccntraclus erat, extempore filutitnii non repentur, quomodo refun-denda. (^ nu. f. i Centrahentes non cenfentur eenßffe defu turaaflimatione. } Solaereiurans de certa pecunia', de qua tempore folutionu nonreperiatur,eflper-tarm/i nonfoluitdenoua ad aßtmattone tlliiu, 4 Solui in pecunqs fufficitin genere,niß tno rainteraeniat. f Bonitas in pecunia duplex eß. Quarta Particula’, Gue De-daratio. |
QVARTÓ prædidaconclufiodecla ratur,vt t etiam procédât,quando mutatuseft folum valorpecuniarHm,amp; de pecunia promilTa non reperitur,!tali-ter quód non pol fit de illa folui, vt quia promiffio effet fada in Moncenighis quorum loco nunc fiüt Macelli Venetijs,cùm enim fieri debeat folutio de illa moneta fubrogata,velalia eiufdé qualitatis,pon derisamp;bonitatis,amp; adaftimationem an-tiquæ, amp;nbsp;fi non reperirenturpetiææqua-les,vel a:quiualentes,fed minotisponde ris, amp;nbsp;minus valentes, fupplendum effet dc nou.a eiufdem bonitatis,vfque ad currentem fuinmam, putaduo Marcelli parui,vel duo Moncenighi parui loco vnius ex antiqiiis,vel tres Carlini Papales loco vniusgroffoni Mediolani fado,iufto cal culo,fi aliqualis fit differétia,vt fatis ample eolligitur ex his, quæ fupra dixi in i. declar.amp; fequent poft Bart.amp; Albe.in d. l.cum quid, ac Dyn.amp; fequaces ibi per eum relates, eo cafu habebitur confidc-ratio xflimationis temporis cótradusamp; obligacionis, nó autem folutionis, vt fic variato valore,fiat cófideratio,quid fub-rogata vel æquiualenstempore obligati-onis,feu quideo tcmporevalcrecilla quf non reperitur, non autem quid valeat a:-quiualens vel fubrogara,aut quid valere polfet antiqua tempore loliitionis,fecun diim CCX.amp; gl.in c.cùm canonicis. amp;nbsp;c.o-lim,de cenfi.dum dicit,quödt fi antiqua non reperitur,datur de noua ad æfti-mationem antiqua», cum qua opin.tranf-eunt Bartol.amp; Albe.in d.l.cùm quid.Dy. amp;nbsp;Iacob.de Aret.ibicum concord, fupra al leg. in i.Sc i.declar. amp;declarat Andre, de Ifern.in loco infra allega. amp;nbsp;poteft fi-gurari exemplum, fi Moncenighi valebant i2.folidos,amp; Marcelli fubrogati va leant 14. vel duo parui Moncenighi valeant feptem folidos pro fingulo præfup-pofito , quod de magnis Moncenighis non reperiretur: nam fiet folutioad rati-onem folidorum fex pro Moncenigho paruo. Neeenim contrahentes fenferunt de futura æftimationc,fed de ea,qua; tempo re contraóluscurrebat,fecundiim Albe. deRof.poft Guilielm.de Cu.in l.vinum, Dd 2 vit. |
|
jr« vlt.colum.fF.fi cert.pet.amp; Old.conf.ij in-cip.cùm quæftiojcirca fi.amp; hoc een fit Pa-nor.poft Ant.de But.in d.c.qua.ntO3in an-tepen.col.verfallt non eft totum.ae poft Odofr.in fin niinorum.C.in quib.cau.in integ.reft.nó eftneceffai ia,quod pulchrc declararAndr.de Ifern.in c.i.in prin.in 8. col.verfic.amp; fic videbitur, intit.quæfint rega.amp; eft de mente Bal.in eóf ij/.incip. fuper eodem.i.vol. fecunditm penul.im-preffionem, imó exqtio antiquanonre-peritur, vel non eft invfu mutatio eius valoris:tunc fciri non poteft nee ciirfus, neceft noftrum illiim taxare, vndè meri-tö fitconfideratio ad valorem amp;nbsp;curfuin temporis contraiftu.'ï, dcclarando,vt fup. amp;diccre,q,BÓdfireperirentur,effent in eo curfuin quo fubrogati vel fimiles ef-3 fet diuinare, t imó præfumptio effet, quód’duraretvalore quoul'q ne appareret demutatione. 1.cùmhic ftatus,inprin-cip.ff.de don.inter vir.amp; vxor.l.fideicom miffa.§.fi rem.ff.de Ieg.3. amp;nbsp;cum hac fen-tentia tranfit etiam Sali.in f fin.in fi.corn-men.C.ficerr.pef.dicens, quód Florenti-niita feruantin fuis mercantijs,amp; quód fit differentia quando' reperiturantiqua moneta,vt confideremus tempusobliga-tionis,declarat Andr.de Ifer.in loc.præ-alleg'. Et circa computationem,vtfupraex-' 4 cmplificatum,videaturquódin fimilidi cit lo.Aret.inaddit.Spec.in Rub.de con-ceffpreb.circa fi.iumftis his,quedixi in r. decla. Etcirca prxdiiflaeft animadnerten dum ad idjqnodvoluit Bal. in fff, ver .fed pone iuro. C.de nó num.pee.quód iurans folnere in terminocertam pecuniam,de qua interminonóreperiatur, quia fi per fuperiorem cóffata eft, periurus nifi fol-uat æftimationem eius, per c.quato,cuni ibi nor.de iureiu. amp;nbsp;fifciri non poteft æ-ftimatio antiqu3,quaf non reperitur,dixi in i.declar.qiiid iuris. Er praîdiélis non obftatdecifio Bald.in difcùmquidjcirca fi.commen.dum vult, DE MONET. AVGMENT. ET DIMINVT. |
♦ tquodfi non repei irur de pecunia rempo' risobligationis poffir folnidenouarefe-rendoatftiniationem nouar ad tempus pe-titionis feu folutionis,non autemadtew pusobligarionis: quiailla fuadecifionô poteft fuftineri per prædifta, neeaHeg. Bal. aliqua iura probantia fuam opinio-nemf,licètd.Cornells in conf jii.incip.de pliiribuSjvlr.eol.j. vo.faluando Bal.con-ciuem fuü dicat, quód decifio Bal.debeat intelligi, quando valor monet-r augetur vel minuitur ex mutatione bonitatis in-trinfecx, vtquia patria fic exhaufta aura velfiinili excaiifa,quod replicat ipfeCor mus 181. incip.vifis nonniiJlis, in 17.col. verf.reftat.ï.vol. Necobftat l.vinii.amp;: d.l.cùm qiiid.ff.fi cer.per.dû ibidicitur,quódnifimorain-terueniar,fufficit aliquid reddi .'idemin genere amp;nbsp;bonitatc,non cófidcratoextrin leco va!ore,qiiia vt not. pergl. amp;Dd.in d.l.cùm quid. amp;nbsp;Bart.in 1.Paulus.amp; Pan. ac Can.in d.c.quanto,de iurciur.in peen-nijs duplex eft bonitasinrrinfeca,quateft preciofitasS: pondusmeralli,t deiftalo-quitur fvinnm; amp;nbsp;exfrinfeca,quæeffva-lor,qui in alijs rebus anteraorani iioncu ratitr, vt ibi fed valor in peciißijs no tan turn materiac0fiderarur,vt not.perBal. in l.quod te.vbi etiam alij.ff.ficer.pet.no. Pan. port alios in d.c.quanto,de iiirciur. pen.col.cum concord.addudis fupr.im. deelar.not.per Bal.in d.€.qiianto,inAplt;’' flif ad tex.ibifalfa.Sr c.de iiireiu.in pen. col.cum cócor. addudi.s fupr.in i.declar. licet fecundum eum ibid.in verfi.qnrro niiquid.'i’ftimatio.amp;'c.pectiniîESEftimatio non fit idem quod ipfa pecunia,necadeo connexa,vt cenfeacur vnum,amp;ideni,per not.per gl.amp; Dd.in d.f cùm quid. t Selutiaadtempus cotralU debiti qujlitff procédât. Quando extat Jpectes,vel adtcßinniMc antigua Jutneudapecunia eß.
^ Soluene valorem aureorum nüSt*«quot; |
D. ALBERT. BRVNI ASTENS.
i« tefljmentofecandutn tempusfolutionü foluere debet.
J Bitrtolm à calumnia defenfus in l.CMin au mm ff. de aura amp;nbsp;ar^.legato,
Qninta Pardeuh fine declaratio.
QVintót prsdida conclufo maxi-mè procedit quädo mutatus efl ta-cuin valor, amp;nbsp;de pecunia promiffa repcritur, fed debitor vult foluere dea-liapecunia,quam promiffa,fine velit foluere de conümili pondéré,amp; materia amp;nbsp;diuerfatantum in forma iuxta leg. Pau-Jus,fF.de folut. t putà fi debi tor ducatorü Mediolani velit folueredeVenetis , liue velé foluere fecundumconfuetudinem, qushocproniicticde vna materia pro a-lia,putapecuniamargenteam proaurea: amp;econtra, pecuniamxrecontaminatam pro non contaminata, nam debet atten-di valor pecunia;promiffæ vel débitas fc cundum tempus contrains ,fecundi Bal. ind.l.cum quid,ff.fi eer.peni vlti.colum; dum vultquod vbi pecunia promiffa vel débita reperitur, fit de ea facienda folu-fiovfque ad concurrentem numerum,vt dixiin?. decla. non curandode augmente veldecremento,vt ibi dixi,fi enim nó curatur valor, fed numerus in pecunia promiffa:
Idem eft,fidealiadeturvt non curetur crementum vel decrementum promiffa?, amp;nbsp;qua loco pmiffa detur quafi fit ncceffe ftare de alia qua tempore contradus po-tuiffetaquinalere pecunia promiffa, amp;nbsp;hoc vult And. de Bu. clarius in c.olim,in pe.notab. de cenfi. cum concor. addudis in i.dec.l.Et hocclare exemplificat Old. inconfi.ij.incip.ciim quomodo,vbi con-fiiluitquod debitor Turonenfium paruo rumrefpediuèadgroffos, qui groffi va-lebâtiî.vel i6.ex paruis fi cótingatgrof-fos tempore fuo folutionis non valere, nifi 14. ex paruis velitfolucrede groffis, poterit foluere ad rationem amp;nbsp;alfimatio nem.15.vel ió.amp; fic fecundum tempus ob ligarionis,amp; fic eratdebitorparuorum tot qui tempore obligationis valebât 30,
Î7gt; ex groffis, videlicet de 3^0. dando. 50, ex groffis effet liberatus,qui fi daret ad afti mationê de 14. fecundum tempus folutio nis ncceffe haberet dare js. amp;nbsp;fic debitor groffonorum Mediolani vel folidoruin paruorü Mediolani refpediuè ad groifo-nos tempore quo groffonus valebat xj.fo li.cum dimidio fi foluat in groffonis tem pore quo groffonus fit redudusad «. lo-lidos cum dimidio,debet folueregroffo-nos fecundum tempus obligationis.
Idem fi foluat io'fölidis:quia debet fo . lucre tot folidos numero, quoc valebant groffoni tempore obligationis,amp; fecundum hoe erit vtilitas foluere in moneta groffa,na plures petias pecunia non prat ffabit, fecus fi foluat in minuta, amp;nbsp;4) hac partefacit,quoddixic Pan. in c.quanto, i pen. col. quod t cum bonitas pecunia fit r jfpeftu vfus,debeathaberi refpeótus ad bonitate vfus,vt probaui in i.deel.id eff, ad aftimationem temporis obligatióis 1. cum quid, ff. ficer.pet. item ifte creditor alias ex fuo beneficio damnum confeque retur:quod effet abfurdum,facit clarius, quiaex quoconfuetudo permittit de vna materiapecuniarum, licet diuerfa pro alia folui debitor cert.a fpeciei,puta du-catorui'n,reducitur ad terminos eins,qui eft debitor pecunia in genere, putàcen-tum librarû, quo cafu folutio fieri debet fecundumaftimationem temporis con-traiSus,vt dicâ in feq.concl. amp;nbsp;ita tranfit Maria.cóf.6. volens quod valorducatoiu relidorum in teftamento folui polfit ad rationem totBagatinorum, putà,4S.quot valebant tempore relidi feu morris tefta toris,licet tempore folutióis ducatus va-lear plures Bagatinos.
Concrarium videtur voluiffe Bar. in 1. cum certü,ff.deau. amp;nbsp;arg.leg.Sr in 1.Paulus,in fi. ff.de fol.vbi voluitartentacon-fuetudine, t qua permittit folui de vna pecunia pro alia.etiamfi fit diuerfa mate ria,attendi debereaftimationé illius pe cunia,pro qua alia foluiturfccundu tern pusfolutionis vt fic debitor cent, libra-rum moneta argentea tempore quo centum libra valebant ij.ducat, videlicet j.
D d j libra
-ocr page 386-|
DE MONET. AVGMEN. ETDIMINVT. jSo librxvnum ducatumauri /fi vclit folue-rein ducacisauri amp;nbsp;tempore loliitionis óucatus valeat 4. libras cum dimidiali-beretur dando n, diiC3t.amp; vnam bbram qui tempore folutionis valeat cét.libras amp;nbsp;lïc creditor minus habebif,amp;: ex dila-tione fentict intereHclucri, nam fi tempore obligationis habuilTet 15. duca.tem pore folutionis valuiflent centum amp;nbsp;12. librascum dimidia , vt in fimili dedarat Bart.in l.nummisjin fin.cominen.fF.de in Jitem.iura.ldem eft contra, fecund.Bart, vbi fuprà videlicet in d. l.cum ccrtum:fi debitor centum libr.in ducatis tempore quoc.lib.valebant 24.duca.velit foluere in monetaiquia confiderabitur valor mo netæ, amp;ducati etiam fecundum tempus folutionis,puta fi velit daredegroflonis Mediolani, qui modo valent 23. folidos cum dimidio,cùm tempore promiffîonis non valerent nifi 20. amp;nbsp;vnam libram, amp;nbsp;lïc crantc.grononi,nam fufficiet foluere totgrolfonosad xftimationem temporis præfentis amp;nbsp;folutionis.qui faciantc.lib. hoc eil,84.groflonosamp; folidos 16. amp;nbsp;hoc prxfupponédo quod folidi per quos grof Tonus amp;nbsp;librææflimantur,non lint in pó-dere amp;nbsp;materia debiliores:tunc enim effet materia quam in i.dccla. examinaui. Et fecundum iflam confderatione, vt dixi,creditor patietur interelfe augmen-tiamp; lucri,dequo non eft curandum fccû J dum'aliquos,vt dicam inf.in t. amp;nbsp;2. limi. t etiam patietur interelfe decrementi ac damni taliter quod debitor poteft elfe in lucroamp; non in damno, proutdeclarat Franc.de Aret.in confi.t'. incip.procede-dum,2.col.dicens quod ft dos confiftit in folidis lanuenfibus forte mille amp;nbsp;attenta cófuctudine fiat folutio in florenis au-ri,fufficit quodfloreni pnftenturfceun dum valorem téporis folutióisquamuis ' minor numerus amp;nbsp;fumma florenorü præ-ftetur loco illorü folidiorum , qua vale-rent illi folidi tempore doris data^o.ec fe epnd.Are.videtur obftarequädo folutio fit in eadem pecunia , augmentüamp;dimi-nutio lintadcómodum amp;incóroodücre ditofis^vt dixi in j.decla. amp;nbsp;quod hocca fu augmentum cedet in beneficium debt torisde decrementum in damnum creüi-toriSjVtpratdixitquia fecundum eumin his,quæfunt débita in genere lufücitvc cade res poffit reddi no attenta mutatio-ne valorisextrinfeci d.l.cum quid,amp;l.vi num,tf.ficer.pe.licet Maria, in coni.6.in-ci.pridixfta cófultatio, tenuent contrari urn videlicet effe attendendû qiiotßaga-tinos vafebac duc. tempore obligationis, vnde fecund.Franc.de Are.vbi lupra illa régula procedit in vtroqs iftorum caluu caliter quod non lit quatrendum ad eius commodum vel incomraodücedatvaria tio,fed hoe fold an verum lit quod iintio luti millefolidi in folidis vel m alia pecunia qux valeat mille folidos,Óc ex qua mille lolidi haberipofset, licet ipfeftâ, de Are.ita elarè no loquatur, ell etiä differentia quando pecunia piomilia repe-ritur,amp; quis velitde alia loluere quç valeat promilfam, amp;nbsp;quado non reperitur, Nam primo cafu ideo iufpicitur valor pecunia: qua: foluitur fecundutcmpuslo lutionis: quia ijla xquipoljetamp; aquiua-let promiflæ.ar.l. Paul, amp;nbsp;peiindeell,ac lipromilladaretur, potentenim ex ilia de piomiliahaben, amp;nbsp;li promiliahabere turplus non valeret,^ lie dici poteft vbi de promilfa non inuenitur : quia cùnilit extrinfta pariter eius curfus eft extiiid’ taliter,quod eius valoræftimari non pot de præfcnti.Idco infpicitur valorfeciin-du tempos cotradus.vt in piæced.dcda. amp;nbsp;hoc videturdemete Bal. in l.li quisargenté, in prin.C.dedon.Etcuniiftaopin. tranlit Bened,Capra conftl.iç.incip.ciini vilo 2.colu.2.diifijo vo!ens,qiiod ille,qtii Ipluit valorem florenorum aureorumre-liótorum 111 teftamento debeat foluere fe cundum temposfolutionis. |
In hoc pall n puto faciendam duplicé conliderayonem, prima eft de valorepc cuniæ,quæ eft in obligatioe, feu promif-fa, amp;nbsp;tunc eius æftnnatioeft comnienfu-randa ad tempus promiffionis fade tali confideratione quod ilia fumma pecunia: proraiffæ prüftetur, amp;nbsp;hoc eft, quod voIuitFranci.de Areedn conlihpratalleg. |
D. ALBERT, BRVNl ASI ENS,
3«i
|
poft Bart.in d.l.res in dotera, ff. de iu.do. stteftandocorarnunem opi.ita elle. amp;nbsp;ita procedit prima opin.amp; hoc aperte decla rat Bal.in l.fiquis argentum.in prin, ver. quærit,gl.C.de don.dicens quod ita con-luluit m vrbano attento quod forma pro miliapoteft præftari^ôc loquitur etiam dedote,fequiturclarinsidem Bald.in d. c.quant.vcr.extra quxro, vbi dixit quod üpromifttibi mille lib. imperialium ra giolfisjquod imperiales funt in obligati «netamp;groffi in facultate foluendi, amp;nbsp;qd' fi contingat grolfuni qui tempore pro-nufsionis valebaci4. imperiales tempore lolutionisvalere folum iS.dcbeattan-tum föhnde groflis vel al ia moneta, lt;}iii amp;nbsp;qua comprehendant tot imperialis quotfuerunt inobligatione,vel promit Iionej8c idem fig olsi valor augeatnr,vt ibipeteum :quia futficiet dare qui com -præhendanttot imperiale!?, quot lunt in proinifsione, amp;nbsp;iliud etiam patet ex exemple traditoper Old.incoiil. ii.fupra. 'j piohacprimaopi.alleg. Eet ab hac opinio,nou dilcrepat Bar, hrd.hcuni aurum dum dicit,quod fi cen-tuin librx moneta: funt in obligatione,at tintoquoddeconfuctudine poteft lolui aurum pro moneca,8c econtr.à potent qs foluete libras in ducatis adtimando duca turn valorem temporis foliitionis non có traft’: nee enim vult quod proptcrea mi-nusdecentum librisprxftetur,autplus» iieèt velic fieri folutioncra ducatorum fecundum varictatem valoriseorum .Se-cundaconfideratio eft circa valorem pe-cuniæ/iuçeft infacultate foluendiÖc nó inobligatione précisé vel promifsione, amp;iftadebeat folui fecundum curfumamp; valorem luiim proprium temporisfolu-lionis, Mamfidebeotibifolidos mille8c ve-hm folu ere i n gr oflo n is Med io 1 an i, qu 0-lum valor fit variatus à tempore promif-fionis,n'ihil ad te fidem plures,vel minus degrolfonis,dummodó tibitot dem qui comprahendant numerum folidorii pro-mifforüeiufdem liga: 8c bonitatis,amp; hoc eft quod vulttex, indgt;l. edm aurum poft |
gl.ibi amp;nbsp;quod voluit Bar. ibi amp;nbsp;d.l.res in dotera,amp; Bal.iud.c.quanto.amp; d.verf.ex-na quxro.amp; in conf.414.incip.quia obli-gationes,amp; J39.inci. pundus quxlUonis, i.vokvbt pulchrè loquitur^amp; Franci. de Aret. in d. conf. it. vbi dicit quod hxc eft communis opinio, Namdicere quod ex mille folidis potui (fera tempore contrains habere pluie:; groffonosjVel ex c. libris plures due a to.s qua none dentur,prourdicit Bar.in 1. numis.in fin.eft intereffe Iucre,qaiod non habetur irr confideratione ,nifi in tïioro-fi.s,l.vinum.amp; ibi noc.maxime per Gnili. de Gug.amp; Alb.de Ro.ff.fi ccr.pe.8c dicanl infra rn i.limit.Et predictaprocediit fiue ilia pecunia qux eft in facultate folucdi, ita fit ex confuetudioe fecun.Bart.in d.f. rum aurora,8c Fran.de Are. in d.confi.ir, eura coneor. fine ex conuentione fecun. Bart.inJd.l.Paulus. in vlrimrsjvcrbis.Bal. in d.c.quant.ver.extraquxro,8c FranciC de ?tre. vbi fupia idem fi ex laudofccun-d 11 m Old. in d x on fi 1. vj. Item prædiciaprocedunt nifiquando pecunia de qua in obligatione vel foluti-onc fuitxftimatacertaxftimatione, pro-utdicetur infra in 8.8e 9. limit. y^MAf ARIZ. Debtorpecuniding-irnre amp;nbsp;indifferent’ ter flauere voient aa debedt infficere vx-lere»i pecunia feeundumtempus ahligdti^ onit.
Extrinfeca bomt at e wufata,in obUgatio-negenerü attenditurfolutionis,
Valor pecunia qua efl mfacultatefoluedr fecure- |
|
DE MONET. AVGMEN. ET DIMINVT. fecundum temjius folutionb. S Eonitas in moneta quornodoveniat cotiß-deranda. Qmdß quidam pecunia intrinfecus quada extrin/ecusniutata. 6 Moneta variatio in bonitate intrinfeca quarter intuenda in felutione. ^ Valer pecunia incertm quemodo commen furandus cum valere alteriM certo. Sexta ParticuUfiuedecIaratio. SExtoquia prxcedétes dedarationes loquuntur vbicertafpecies pecunia: fuitpromiflajdicendiieftjquoad prç-difla cóclufio,quod infpiciatiir valor 1e-ciindü tépus obligationis vel difpofitio-nistprocedatetiam ex eoqui eft debitor pecunia: in genereamp; indifferenter, puta in co qui proniifit centuflorenosSab. fe-cundum vlum huiuspatria: cum nulla pe tia pecunia: inueniatur quæ ira vocetur, videlicet forenusSab. amp;nbsp;qualifcunq; fît valor pecunia, ac fine auge3tur,fïue ini-nuatur , femper talis fiorenusSab. valet grofibsit.Papævel Sabaudiæ dequibus grolfis etiam non reperitur, fed fumûtur ad rationem quartorum quatuor paruo-rum pro fingulo groflb, fine tales quarti fint melioris fiue debilioris metaUi, vel talisflorenusSab.valetfecundi'i vfum no ftrumtantundé currentis moneta talib. groffisçquiualentis,efto quod valor mii-tetur in monetis . Idé eft in promittente libras in hac patria Aftenfi ,in qualibra valet folidos to. de quibus folidis etiam nó reperiturSr vbi tales folidi reperiun-tur, vtin ducatu Mediolani libra valet femper zo.folidos,hoc eft, fiue fiant foli-di mcliores fiue détériorés amp;nbsp;nulla petia pecunixreperitur, qua: fit vel vocetur li bra.Etidem de florenisMediolani,qui va lent femperjz.folidos, fiue fiant melio-res,fiue détériorés, cùm nulla petia mo-netæ reperiatur quæ fit talis florenus. |
t Vndèin ,pmittente talesflorcnos, vel libras quæfe habent tâad mclioré moneta,qua ad dcbilioré promifcuèamp; indiffe-réter nihilominusattédi debet valor pe-cunix fecundu tempus obligationis,hoe eft,de to,folidis ita bonis ficut erat tép» re obligatióis, ac de quartis vel aha nio-netacóficientefccundüilludtépusobli-gatióis libra vel talé florenü Sab. Etiti tenuit Azo inbrocardis in Rub.eadémoneta vel méfura dcbetur,qiia:erattépore cótraftus,qué refert amp;nbsp;fequitur lo.Ani in addi.Spe.in tit,de fo!.§. nuncaliquain fi.in add.inci.ex cótraólu,vbi etia ita trâ-fit Bald, in addi.incip. nota hic amp;c. vult Bar.l.res in doté,ff.de iure do. amp;nbsp;latèpro batur ac patet ex his,quæ diéta funt fupr. co.i.decla. poft Alb. de Ro.amp;cómuniter Doc.in d.l.cum quid, cü cócor.ibiaddu-élis.dum dixi quodde antiqua moneta eft faciéda folutio,vel dé noua ad æftimatio né antiquæ.vult etiâ Old.ind.conf.p.in-cip.quidâ condens in fi.dum loquiturde eo,qui erat fimpliciterdtbitor 200,libra. amp;nbsp;côtludit intelligidelibris fecundu an tiqua monetâ temporisobligationis,Ro man.in cóf.izt.incip.circa primindumfa cit differentia inter debitdlibraruexcó-traflu,amp; ex flatuto.facitq,djxit Bal.poll gl.in c.cóqueréte in fi.c0men.deOf.ord. volens q^quado folutioeft faciéda ex ve-teri impofitioet eft faciédaad veteresdc nariosleu adantiquâpecuniâ,amp;qu3do ex nouaimpofitioead nonosdenarioseft faciéda folntio ac ad noua moneca,amp;lO’ quitur Bal. in Cathedratico Sc fynodati-co, Sc generaliter in his,quæ poffuntex antiqua amp;nbsp;noua impofitionedeberi. Etprardiifta proceduntfada mutatio-ne bonitatisintrinfeca: : vtdebeantdari tot libræ floreni Mediolani velSab.quot fuerunt in obligacionc,8c deillamoneta quæ currebat tempore obligationis vel tantundem de noiia illi antiqua:æquiuâ-lenti per prædifta, iundishis, quxdida funt in i.decla.Sc eft de mente lo.And.in d.c.quant.ver.quçrit.auté;vbi vult quod filibra ex mutationepecunia: fitmutata de duob.folidis, fufficiat quod reddatur pecu nia in codem pondéré amp;nbsp;gencre ; licet quoad curfum fit diminuta vel varh-tain tantu,cp attendaturtépusobliigati® nis fiue auda pecunia, fiue diminutain bonicace intrinfeca amp;nbsp;eófequenter valût |
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j«j
|
ijidi temporisj quando fucceffit variatio inbonitateintrinfeca. Vbiautem interuenifletfolummuta-tioboniratis extrinfecæ, vt quia retnanen-teeadem liga:^ pondéré auri amp;nbsp;argenti inmonetis mutatus eflet valor,non proce derethaïe conclufio quia attenderetur va lor,lecundùra tempus foluiionis fecundö communem opi.Dd.^uia in hisquædebé tur in genere, vt in debitore librarum flo-renorum Medroiani amp;florenorum Sab.de quibusfupra,amp; confimiliumrégula eft, quod variatio valoris extriofeciinfpici-turtempore folutionis ,amp; eadem resde-betreddi in genere non attentavariatio-«e valoris cxtrinfeci fiueifta varieras rendit ad commodum debitorisfiuecredito-ris.'vtpatet in l.cumquid.amp;r in l.vinum,fF. ^wrt.pet.vbi Doft, corn munit er itatran-Iruntin ifto propofito moneiarum, amp;nbsp;ma ximèBart.ind.l.cum quid.in fin.cóment. amp;nbsp;a lij feribentes. Sequitur Zab. in Clem. fi beneficioru, 'ni4.q.dedeci.vbi alleg.concor.amp;relatis diuerfisopin.refidet in ifta opin. conclu-4 dtnsquod t mutatio curfus monetç in ob-^'?3toex contraftu non imputaturdebito 9 nifi poft moram,fequituf Petr.de Anch. gt;nd.cle.fibeneficiorum,i.col.ï.cafu,poft Eald.conf.599.incip. in ciuitate Afculi. 2. volu.fecundum pen.impreffionem, amp;nbsp;no-tiFran.de Are.inconf.ir.procedendum.t. col. dicens quod hæceft communis opin. dicensetiam quod valor pecunisequæeft in facilitate foluendiattend! debet fecun dum tempus folutionis, per l.ft ftipularus firn decern inmelle,ft. de folut. amp;nbsp;notatur pciBart.in l.Paulus,in fin.commen. ft', eo. tit.ita quod ft pecunia minuta eflet in obli gationeamp; groifain facilitate foluendi ad videndum quo valore debeat folui pecunia groffa,debeat infpici tempus folutionis, ad idem adducitFran.de Arc.quod in propofito dotis dixit Bart.in d.l.res in do-tem,ff,deiuredot.quamuisMari.inconf.6 aliter feniiatamp; male quoad hoc, quiade-cifiones amp;, iura fuper qu ibus fe fundat, lo quuntur fecuta mutation« intrinfecat bo-nitatisiex quo caufata fuit mutatio extrin feca; bonitatis,^ faciunt quç dicentur infra eo. 8. limitatione. |
Sed tune debet dubitari quid erit,tfi ƒ monctæfintpro parte feu aliquæ mutatat inbonitateintrinfeca: vt quia fiat aliqua moneta magis erofa,quàm prins effet,amp;a-liquatfint mutatæ in bonitate extrinfeca remanéte eadem bonitate intrinfeca, hoc eft,eadem liga, amp;nbsp;eodem pondéré : puta, quia mutati fint Caualoti in liga amp;nbsp;ponde re,amp; confimilisparua moneta, amp;nbsp;groflfo-ni ac aurei non fint mutati in liga lt;amp;nbsp;pon-dere,fed tantum m valore,taliccr quod va leant plures folidos vel libras aut groflfos, quam prins vaierenttan poterit debitor lolucrelibraxin Caualotis nouisdeterio-ribus maximè ad reftimationem temporis folutionisteftcertum ex pratdiftis, quod non ; quia non liett de détérioré moneta in bonitate intrinfeca foluere. Sedmaius dubium cft,an debitor pot fit foluere de an tiqua moneta currente té-porecontraftusquæ nunc plus valetcom putatis libris debitisad valorem, qui nûc • currit, amp;nbsp;idem de florenis Mediölanivèl Sabaudiæ,vt quia debitor 14.librar.tempo re quo ducatus valebat quatuor libras tan tum,velit foluere nunc in duCatis ad rati-onem librarum quinque,quas nunc valet ducatus, confului amp;nbsp;obtinui quod non, fed quod debeant folui librxin talianti-qua moneta ad çftimationem temporis có iraftust eó quia valor antiquæ monctæ nó mutatat in bonitate intrinfeca auftus fuit propterdeteriorationem minoris mone-ite magis erofæ,feu magis xre contamiria-tat, cùm deterioratio minoris pecuniat fit caufa augendi valorem extrinfecum ma-ioris pecunia? vel melioris,vf per Bart, in d.l.Paulus,pen. coltim. ff. defoluc.amp; in 1. in numis.ft'.dein lit.iiir. Etficinconfcqiientiam j fubeftmuta- ^ tio inbonitate intrinfeca, amp;nbsp;tunc celfat ratio, quod librae in genere eandem reel-plant funftionem, ita dando de vna mone ta ficut de alia per no. in propofito in d. 1. cum quid, quia co fiderato genere fucceffit variatio inbonitateintrinfeca,amp; mutatio in materia,quo cafu attenditur tem- E e pus |
|
bE MONET. AVGMEN. ET DIMIN. SVMM.AR1Ä. r Canon eniphyteufis ad q.uampecunia t^i' ïS* pus cöntraäuSjVt per Doft.in locis prædi lt;ftis,amp; Bar.in d.l.res in dotemjamp;ita tenet Galca.conf.i4.pen,col.amp; fin. amp;nbsp;eft de mé-tc Mari.d.conf.6.amp; Benedifti Caprç conf. x9.incip.cun1 vilo.2.col.i.dubiojamp; ita dr-ftinguicetiam Cor11.conf.311.incip.de plu ribus,vlt.col.3.vol.amp;.’conf.i8 = .incip.vifis. i7.col.verf.reftat. i. vo!.amp; Fran.de .'Vre.d. conf.u.dum pondérât folain Variationen! inbonitateleÄtrinfeca.'cti.uu hocfcirir,éfe rede intuenti hoe voluut Zabar.in d. Clc. ü beneficioruniiin i3.qiixft. ac etiani Petr. de Anch.in i.colum. amp;nbsp;aperte Oldra.in d. conf.3i.amp;Ronia.ind.conf.(i3. incip.circa priniuni,amp; Bald.in d.c.quanto, loco prx-alleg. amp;nbsp;in addi.Spec.in tit.de fol. §.nunc aliquajn fi.in addi.incip.no.hiccuni concord.in prin. huius conclufionis addudis lundis liiSjquæ dixi in i.declar.huius con duf amp;nbsp;quæ dieain infr.s.lün.j.q. Et ita fx-pè conlului amp;nbsp;obtinui. Quomodo autem commenfuretur x-y quiualcntia t alterius nionetx, quæ loco antiquæ præftatur, deelaratum fuit fu prà inpræced.decl.fcilicetin 5. videlicet fccû diim tempus folutionis per h certum, per ilium tex.cum gl.ibi notatis per Bäl. ff.de aur.amp; argen.lega.cum concord, ibi alleg. videlicet dando tantumdealiaquætépo-re folutionis œquiualeatan tiquæ fi de an-' tiquadaretur,vt ibi dixi, amp;nbsp;ita eft intelli-gédum quod dixit Ang.in l.fi.C.de ve. nu., po.lib.ii.dum dicit, quod in dubio poteft quisfolueredemonetaaurea vel argétca aut minuta currente tempore folutionis, ^ iuxtà Cle.præalle. videlicet fin.de deci'.amp; nota per Bartol.in f quæ extrinfecus, ff.de verb.obl. Et ad commenfurandum valoré pecunix,quifit incertus cuni valere alrc-rius pecunia qui fit certus,ponit exemplû lo.And.in addi.Spe.in rub.de conceff.prç ben.circa fi. dixi aliquid fupra haceadeni concl.in 3.dcclar.Êt prædida próeedurrt,. nifi dicarur quod fieri debcat folutioli-brarum fioreuor.Mediolani autSabaudiç de nioncta currente tépore folutionis per ea,qufdicé tu r infra ca.conclu.8.1iniir.ma ximè in,3.q.in hn.eum fcq.quxft.vbi mate . na libipkaius exaiE'iuabiUir.. ' nbsp;nbsp;nbsp;‘ •’ |
mationemfolucndns.
Septima Particula, flue De-daratio. SEptimó, prædida conclufioprocedit etiani,fi obligatiot habeattraftumin futurum , vt eft obligatio pecuniary annua, vel vbi fingulisautcertisannisptj ft-anda eft certaquantitas pccuiiiarü,quia attendimus valorem temporis contradï à priacipio obligationis,licèt finguiiangt;i propriam habeant lolutionem, vt pafft m cenfu velemphyteufi,amp;eiuscanone,c. olim,amp;c.cum eanoiiicis,decenfi.vbicen' fus fiiiguloannodebitusdebetfoluidtaii tiqua mGneta,vel de noua ad xftiin3iio'’t ■ antiquæ,amp; hoc procedit non obftaiitf,? in his,qua habent traituni infuturun!3'' turadebeantur,8e veniantfuturaaugwc® ta,vel futurum tempus infpiciatur,vtp«t Bald.in i.fi ita, cum concord, if. deaur.amp; argen.leg.Et dixi latèfupra in ij.conclul. ' amp;nbsp;feq.quia illud procedit quoad corpora videlicet quantum fit venditum vellfg^' tuni,velin pecunijsquantam fummaqu“’ promiferit,putà lo.duc.vel lo.lib.nonaût quâtuni ad valorem reruni vel ducatoti' quiaillæcommenfuranturfecundùnitern pus obligationis iuribus prçdiâisjamp; I.f“ quid,iunótis notaris,in l.vtrü,fF.ficer.pet' amp;nbsp;patet in l.res in dotem,vbi Bartol. S.ie iur.do.eum concord.quæadduxiini.amp;J' ac 4.amp; p.declar. Etdehoceftgl.in C';conqaerente,in''ft 'bo folidos,ff.de off. ordi. .quæloquiwrdf fblidisduoUuSjquiprxftanturfingulh^’ |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS. «isEpifcopo pro fyndicato feu cathedra-’ ticorproutetiam dicitur in c.olim.t Nam «ieantiquis intelligi debet vel de nouis ad iftimationem antiquorum. Etcum hac o-pin. tranfit Hofti.in fumma.iri tit.de cenfi. §.ex quibus,ver.quid ergo fi rei mondini. amp;nbsp;Alb.de Ro.in l.cum quid, ff.fi cert.pet. amp;nbsp;in l.i.penulr.colum. C. de iure emphy. dum fe remittit ad prædifta, vt refert Dy. TJi in canonc emphyteutico tenuit infpi-tiendum tempuïcontradus, Et in propo-fito ifto latè confuluit Panor.in conf.56.in ttpquod folutio.x.volum.facit,quod con fuluitOldr.in confi.i5o.incip. factum ta-Jfi eft,vbi confuluit,quod fi ex declaratio-®s Pontificis vnum monaftcrium cencatur slteri ad annuam penfionem, inteUigitur depecunia fccundum tempusordinatio-nis.requitur Franc.de Aret.in conf incip. atz.confideratis, vbi breuiter amp;nbsp;fundamé taliterloquitur more fuo. Hinebene dixit Bald.inc.quan to. vit, «ol.verfquæroquid in annua, de iureiur, quod fi dos in pecunia annua promittatur putain mille lib.præftandis in annuls 10. dando centum pro fingulo anno, vel fi ali fuifiatannuum in pecunia legatum,quan turn ad obligationem ipfam in genere for Uiatani,infpiciturprincipium amp;nbsp;valorpe 3 cuniæfecundùm illud tempus:tquiavna eft obligatio pro omni tem pore licet qu S-Wm adobligationem nafcendam iufpici-atur principium cuiuslibet anni.l.Stichü. S.ltipulatio.ff.de verb.oblig, taliter quod femelcedit dies pro omni tempore, amp;nbsp;re-trorlum fe habet fecundum cum,nifi m v-fufruftu annuo amp;nbsp;alimentistquiain eisce ditdiesin principio cuiuslibet anni,amp;nó fimiilamp; femel adeo quotquot funtanni, totfunt obligationes,l.i.in fin.C.quando dies leg.ced.amp; habetur per Bart.in l.Titia mannoSjff.adlcg.Falcid.'ScperBal.amp;Dd.' in l.in annalibus.C.dclegat. Etidcireb inannuaobligationefeu 1e gato,amp; dote, vt fupra promifia femper fo-lutio ad originem fe refert, fecundùm Bal dumind.c.quanto, quia inde fumitvni-formem3certam amp;nbsp;inuariabilcm formam: amp;nbsp;fubdit ibi Bal.quód bate eolliguntur ex |
.3*« q.Butr.in q.veterumPifanorum,quam examinât Signo.infuisconfilijs,nu. 74. inci. quatftio talis proponitur, quidam colo-nus.Et dicebat iuxtà prçdiéta Bald.in c.ex co-nquatllione.de off.ord.quod fi noua im-pofitio concurrat cum antiqu3,folutio ad tiquæ fietfecundùm antiquam monetam, amp;nbsp;noua fecundùm nouam. Prædidlatemperant Ant.de But.’amp; Pa nor.in c.quantö,vbi Panor.in vlti. col. de iureiur.vt t non procédant in Principe ex ♦ gratiacócedentealicui aliquam annuam praeftationem pecuniæ ; quando princeps ignoraret valorem pecuniaerquia fi mute-tiw qualitas pecunia:, intclligetur de mo-n«a currente tempore cuiuslibet fol ut 10 nis,per Clem.fi beueficiorum,cum glo.amp; nota, ibi per Guil. demonte Lau.dedeci. quamita incelligunt, feciis quando fcie-bat qualitatem amp;: valorem pecunia: pro-miffæ velcurrentis tempoTepromiffionis d.c.olim,fecundùm ees. Item przdiöa in-teliigendafunt nifi in cafibus,in quibus ius vultfolui fecundùm monetam curren tem tempore foliitionislimitando, vt in cafu d.Clem.fi bencficio.de decim. fecundùm intclleftum aliquorum ibi, licèt Pa-norm.amp; plures alij in c.quanto,in vit.col. de iureiur.aliter dicanr. Item prædifta li-mitantur fecundùm Spec.in tit.de folut.Ç. nuncaiiqua,in fin.vtnon procedatin fala rijs de publicodebitis:prouteft ficommu nitas fit oblig.ita dare poteftatibus vel ali-librarum mille,qui3 fietlolutio fecùdùm curfum ^F, moneta: temporis, quo debebitur falari-um.fequuntur Zab.Pet.de Ancha.amp; loan, de Imol.in CIem.fi beueficiorum, aliàs fi poftplures alias Doft.per eos relatos, de decim, Etfacitadhocilletext.fedmclius facit, quia hoc cafu obligatio non con trahi-tur, nifi cum quolibet poteffate-: quo calu-credo attendi valorem monetae tempore quo quillbet potefas conducitur, amp;nbsp;ingreditur officium , nifi confuetudo aliter fc haberet,vttempus folutionisforet attendendum, quia poteffeffe varia-tio vaioris intra tempus ingreßus, amp;. £ e 2. lo- js perfonis falarium vnum:putà |
|
3»« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET., AVGMEN. ET DIMIN. folutionisjamp;r ita tenet Bald, in confit ij»., incip.fuper co.i.voJum.fecundùm pe.im-prclfionem, t vbi loquitnr infalario po-teftatis Albæ doniinationisMontisferra-ti,in qua ciuitatc didici maximam partem corum quae fciui, quando exiuifcholas Grammaticales,amp; ingrelTus fui fcholas. Legales.idem tenet Pet.dc Anch.in d.Cie., fi beneficiorum,vl.col.motus:quiaeadem. eft ratio q^uae in aliaobligatione,komné, ff.dc iud.de qua mareria dicam infra in 17. declar.dum tangam de obligatione,quae ex ftaturo defcendic, an in ea infpiciatur valor fecundum tempus ftatuti.. Quid autemfiin contraduconditio« nali an infpiciatur valor amp;nbsp;qualitas pecunia fecundùm tempus contradus,dicam in fequenti declar.vbi dicam de oblig. in diem concepta. Reliqua autem dicam infra in 6.1imitatione.. SV MM AR I A. t obligatio conditional^ pecunia, ad quant aßtmationem referenda. 2: Rehäumannuumin vltimuroluntatibus eß conditionale. çp Seintlonutemptu in. vltimü voluntatibiu inßtcitur,. ^ Le^atmt: conditionale mnquid reßieiat fehltionem fecundùm futurum euentum. fecunia. J Doth reßitutio habet, dilationem temps-ru. 4 Temptu contracÎM in p«na conuentienaU attenditur. ^ In dote confefa feb fee numerat'onû futu. ra,tempus nunter at tenu attenditur. Odaua ParticuIa,fiue.De-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;claratio.. OCtaubpradidaconclufioproccdit .tiarn m obligatione pecuniacon-ditionaliter vel in diem concepta,, quia inteIJigunrurpartes fenfifte de mone u. amp;nbsp;valorckcundum tempusconuadac |
obligationis-feu formata,non antenifigt;' lutionisfeupurificata conditionis, vel aduentus diei,vt dixitFranc. de Aretin.il confi.ii.incip.procedendum eft breuiter, in i.amp; x. colum. licet Oldrad. in conü.i^S-incip.ad primam^x.dubio. aliter fenferit, videlicet quód in gratia , per quam all-quid eft praftandum,. fit infpiciendum tempus,quo gratia fumitrobur, non autem data, quafi tails gratia conditionem habeat,in quibus conditionibus fecundùm eum tempus exiftentis conditionis infpicitur,l.eum qui poft apertura. cura concord, ibi fignatis : ff. de condit. amp;nbsp;de-monftra.pro quo facit fecundùm Areti.in. confi.praallegat.quod. dixit Bartol, iiil. Titio in annos,ff.ad Icgem Falcid.amp;Bald. inl.animalibus, C. delegib. dum voluit, j t quodfiex forma ftatuti pro reliäo debet foluigabella, non foluetur pro reli-ólo annuo fimul, fed in principiocuiusli-bet anni;quia in vltimis voluntatibus re-lidlum annuum eft conditionale; ad idem, facit quod dixitßald.inauthen.eo decut-fum,in fine sommen. C. de donatio, ante nupt.dum voluit, quod fi ex forma ftatuti qualibet donatio debet infiniiari,nonin-telligctur de donatione ex quatransfer-tur ius poft mortem tquiaintcreàcontra-dus noneft purus.. Eccum hacopinione videtur tranStf Albert.deRo.inl.i.penultim.colum.ver-ficul.deindequaro,fiemphyteuta, C.de iurcemphyteu.periura pereumallegat. pro concordia. Aretin. in didloconfil.n. videtur fentirc,quod in contradlibuSjin quibus conditio rctrotrahitur, iuxta l.S filius,cum ibi notat.ff.de verbot.obligat., amp;nbsp;not,in l.vxorem,C.decondit.infcrt. amp;nbsp;inl.quælcgata,ff, deregul.iur. amp;nbsp;latèin J.pecuniam,la.j .ff.fi certum peta.infpici-endum fittempuscontraflus,amp; quodfe-cùs fit in virimis voluntatibus, tin qui- b bus infpicitur tempus folutioms perpra:-di(ita,amp; per not.per Bald.in I.i,.in fine.C. de mand.dum voluit, quod.fi de contra-flu faflo in nundinisnon debet foluigabella ,pariter folui non debebit decon-traflu. faflo in. nundinis : ex quo. dorai- |
|
D.. ALBERT. BRVNI ASTENS,. »iptranflatio port nundinas transfertur,, ad idem facit quod dixitBarto,.in l.fanci-nius.C.deconfulj.libr.ii..dum vulr^quod fidecontraéiiiex forma ftatuti folu-ide-beatgabdla, pariter Ac foluenda.decon-ttaflu,ex quo dominij tranïlatio poftmot tetneoutrahentiumdiffertur.. Et quöd in contraätbus tenendum fit proopi.Fran.de Are.probaturex c.olim.. iunftis hisquæ dixi in præccd. declar,.de cenfi. dum concluß quod valor amp;nbsp;quali-taspecuniæ procanone vol annuo cenfu debitsconßderetur fecundfitempus con. traSus,licet obligatio annua in princ.cu-iuflibet anni, vel in Angulo anno fumat effeftum. Et maxime quia etiam in con-tradu conditionali liceteffcclus obliga-tionisfufpendatnr vel deferatur: nihilo-minus tarnen mens conirahentium ell cer ta de corpore vel re amp;nbsp;qu3titatereiamp; cor poris, quæ continentur in drfpohtione tonditionali;prout dicam in fequ.declar.. 'bi tangam quid fit de pecunia débita ex 'Itima voluntate, vel teftamento. t fit 'bidedarabitur quid de legaco conditio-quot;’b, facit qui a fecundùm Bald. inl.x.Ç.fi lt;^wol)iis,i.colum.verf.iccm quæro.C.com-wu.dele.in contradibus infpiciturcon-fenfus tempore contraâus, amp;nbsp;confequen termoneta fecundùm diemcontradiusjnó tcundum futurum euentum. Etinhacfententiafuitlacob de Aret.. wl.quotiesin diem.fF.de verb, oblig. per iTkia.in fin.lF.decondi.amp; demonftr. Ex prædiâis apparet quod non eft vera deci-fio Marci.de Laud. in l.cùm quid.fF.fi cei t.. peta.iundtisnota. per Corneum conf.109,. tncip.vifo.poft princ.^.colum. qui Marti, pront aliquicum référant, ibidixitjquód quandodies eft adicéta folutioni, debet mfpici valor pecuniæfecùdùm illud tem pus,inquodeftcollata.folutio, quodvi-deturapprobareCorneusinçonfi. pratal-b:g.argum.l.contraxifrc.(ï.de ad. amp;nbsp;obli. ^l.vinum.fF.fî cerr.peta.dr l.eum qui Ka-*ndis,5.1.fF.de ver bor.oblig.licèt melius «ciat,l.quotiesin diem.ff.eo; tira, de ver. •blig'.amp;contra Mart facit 1. res in do tem.. lt;um.ibi not.per Baa .ff.de iure dot- |
387 Nam cerram eft quod treftitutio do-tis habet dilationem temporis fecundùm quam fit reftitutio. Etnihilominnsatten-diturtempus conftitutæ amp;nbsp;datas dotis,vt ibiper Bar.amp; dixi fuprà in4.amp; s. déclara.. amp;nbsp;contta Marti.deLauden. confuluitdo, Marti.in.confi.6.incip.pra;dida confulca-tio»: vbi voluir quod in grauatoex tefta-mento foluere infra diem certam fummâ pecunia: attendatur valor pecuniae varie-rate feeundum tempus teftaméti vel mortis, nonauté tempusdieifolutionistquod^ confinum' non. eft per omnia- tenearfum,) vtdixiin 4.conclu.amp; feq. amp;nbsp;ipfeMax.de Laud.in trad.demoneta, in 15. quteft.tu fi.. aliterdixit volens inobligationeindiem concepta infpici valorem pecunia: pro-milTa: fecundùm tempus contradus, amp;nbsp;fi mora interueniat, infpici tempus quanti plurimi valuita tempore moræ,iuxta I.vi num.quodeft intcHigédum iuxta ea,quæ dixi in j.declar. Et fecundùm hoc t in pœ na conuentionaliactenditur tempus con-tradus-idcirco fi promififtialiq.uid face-re infracertutempus,et in defedum dare; pöenam pecuniariam,attendemus quali-tatem pecunia: fecundùm tempus obliga-tionis,vultBal.inaddi. Spec.intit.deob-lig.amp; folu.in ancepe.addi.incip. notahic volens aliud eflé in pœna à ftarato impo-fita, quia attendirar valor monetæfecua dum tempusconuentionis,8f hoc de pœ-naftatuti voluit Speeu. in d.titu-dead.amp; oblîg.§.nunc aliqua.in fi.de quapoena fta; turi vel legis dicâ quoad propoficum infra in u.declar. Eft tarnen circa prædida aduertédum. ad id quod confuluit D. Philip. Corne.. conf.-o9.incip.vifo.4.volum..vbi voluit, quod ficonfeffusfum recepiffedotemfpe futurae numerationis , atrenditur tempus numerationis, veLquo in effedu obtiga-tiocontrahitur, vtquiafecuraconfeffio-nepater filiac, vel alius pro ea promittat illam foluerc,nam nomen foceridicitur datum infolutum,,amp; confeffiodiciturfa» da fpe fu raise promiffionis, non numerationis, vt ibi per not. in 1. penul.§.fi vir.ff-folucomatrimonio. Ec 3, SVM- |
J8S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET. AVGMENT. ET DIMI^VT.
|
SVMMARIA. / Teßator amp;nbsp;contrahentts wn videntur de^ future tempere cogitate. a- T efla-iKentum ague tempore fumat vires. ^ Tempm quale itijpiciendum tn legatis amp;nbsp;■ fideicommifù. 4 Pecuniie qualrttu tempui teliamentireßi. ■ ch. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ƒ Differentia qua ft inter reUHutn purum (^ conditianale. 6 Tempuipetitienis vel mora, qued inffiden dumtnfeluttone. Nona PaTticula, fine Declaratio. NOno prxdifta concliifio procedit etiam in obligatione amp;nbsp;debito cau fatisex teftamento, vel vltima vo-luntate:amp; t fie etiam in obligatione con-trahenda non tantum contrafta, amp;nbsp;eo ca-fu dixit Albe.de Ro.poftGuil.deCu.amp; in livinum.vlt.col.ff.fi cert. pet. effe infpici-éndum tempusceftaméti.Non autem quo legatum petitur, quiateftator amp;nbsp;contra-hentes non videntur de futuro tempore cogitafle,I.j.amp; 1. Rutilia Polla.ff.de contrahen.empt. Et in propofito,l.vxorem.§. teftamento.ff.de lega.j. amp;nbsp;l.vxori.§.i.iun-£la l.nomen,eo.titu. amp;nbsp;l.fi.in prin.deaur, amp;nbsp;arg.leg. Et facit l.damni infefti, §.i.ff. dedam.infeót.amp; in hac opinio.fuit Oldr. in conf.ij. incip. quidam condens.vbi te-nuicin legato loo.libra.faéïo perteftato-remquifuperuixitannis lo.cùm moneta fuiffetmutatafuiffe infpiciédumtempus teftamentijVtficceftator fenferit de loo. li.monetæ vfualistempore teftamenti.nó autem tempore mortis/eftoquód t tefta-mentum fumatviresà tempore mortis tc-ftatoris, 1.omnium.C.detefta.c. cum Mar. defceleb.Mif.amp;cum hacopin.tranfir.Pan. in d.c.olim.decenfi.facit,l.fi ita.ff.de aur. amp;nbsp;aig.lega.fequitur idem Alb.de Ro.inl. eürt quid.vlti.ckylnm.ff.fi certum peta. Et fuitdemente Bal. ibi poft Dyn.ind.§.te-iUméto.voluitPau.deCaft.inl.i.inprin. -ÏA '7 : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; nbsp;nbsp;’ - |
C. commu.de leg. amp;nbsp;dixitMarti.deLaui' in'.trada.demonet.'ió. quçft. qtiod omnet DÓft. tenent pr^diftani opin.fequuntur Moder, in d.I.cùm quid,vbi D.Fran.Curt. in .q.allegat. glo.fiflgularem amp;nbsp;approbi tam in 1.ff.de fun.inftru.quçdeciditquod in legatis particularibus, fiuereturn, fine peeuhiarum femper attendamus tempus téftamenti, amp;quöd in vniuerfalibus Ic-gatis amp;nbsp;fideicommiffis debemus attende-rc tempus mortis teftatoris, licèt tempui mortis prima facie videatur omni cafu infpiciendunijper not.perBaId.amp; Barto. Angel.amp; Doft, in I.fiferuusleg3tus.§.qui quinque.ff.de leg.t. EtBart.inl.fin.ff.delega.amp;inl.fi.§.tf' defund.inftru.dum dicit,quödt fimari' tuslegatvxorifrumétum in fuo horren, vel füa domo exiftens, amp;nbsp;teftator fupetquot; ueniens illud confunipferit, amp;nbsp;aliudim' pofuerit, veniat in legato illud, quodre-peritur tempore mortis,quæ iura amp;nbsp;ded' fionon faciunt ad pro'pofirum,quialo-quuntur in diuerfo cafu,amp; fecundu Ang. poft Bald.in d.§.qui quinque, iftud nóell ex vi vcrborum,fed ex præfumptamente teftantis, vt prçfumatur teftatorvoluit® corpora fubrogata recedere à legato, d' qua materia habetur in 1. filiæ, infin.^*’' Cond.demon.at in cafu prçfuppofitop^“^ nia non ponitur vt fpecies,Guiu51oco’ '. piatfumptiuè fubrogetur, nam filegatJ^ fet pecunia exiftens in arca,quæ fi cofum* pta effet,amp; alia ibi effet pofita, quattep^ ns mortis teftatoris ibi effet, bené ell idem cafus, qui nonconucnitadpropo“quot; tum,lta vt etiam non conueniat,d.glo-ft beae conuenit,d.§,teftamento,quiloq“ * tur de qualitate rei reliftç,vtiiilpici’'quot;'‘ qualitatcm temporis teftamentit amp;nbsp;ne^ morristeftatoris,velalterius temporis' nam idé eft de qualitate pecunia;, w''' l.fi.in prin.ff.deau.amp; arg.leg.nechuit * ftoobftat,d.l.pen.fF. defun.inft.^“® ^^ fputat, an quando legatur fundus ml ƒ ^^ ftus intelligatur legatum.prouteftm ftus tempore teftaméti, an verb legs'* Ç^^^ trti,andie.slcgati cedit,amp; coneM*'.' fpici tempus legati cedentis, ï“'’^” ptj |
D. ALBERT. BRVNI ASTENS.- ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«o
|
trenta fundi nó capiuntur,tanquam qua-Jitas,fedtanquam fubftantise amp;nbsp;corpora Jccefforia velfundo cohæreatiaj quoca-fübenè fitdiftindio inter legatum vni-«erfa!eamp; lingulate, vel indefinitum, vt ibinocatur,amp; iad.^.teftameato. Non fic eftin d.§..teftamento, amp;nbsp;inpecunia fim-pliciterlegata. Nam qnçrimus de quali fenferitteftator, amp;nbsp;§.teltamento, vult in-fpici qualitatem temporiï teftamenti in ttntuni,vtnon lîtquçftio,an adpecuniam prafentem tempore teftamenti. hæres te-neatur,velad aliam poftfabricatam:quia de hoc eft vis, fed an ad pecuniam iJlius bonitatis vel valoris feu qualitatis. Caterüm circa prædifta eft aduerten-dum: t quia vttefert Alber. deKo. inl.i. pen.eol.C.de lureemphyt, aliqui feceruc differentiam inpromilfo cafu inter refi-ftumpunira amp;nbsp;conditionale, volentes in relifto conditionali non attendi tempus teftamenti:quod non video iure probari. Nam ft conlideremus, qnód conditio fu-fpenditeffedii relióbdicamus qubd propter hocinfpici debeat tempus- purifica-taconditionalisea ratione nunquam in-fpiccremus tempus teftamenti, contra d. §.teftamento;cum teftameotum furaat vi-resàmorteteftatoris,amp; non Mtel.omnium.C.deteftam.c.cùm Marthe, de celeb, mif. vnde omni cafu eft dicendum, quod qualitas rei intel ligatu r fecundum tempus teftamentiin dubio defignata, d.§.te-ftamento,lieèt Ro.in conf.uj.incip.circa primuni,ï.col.dixericinfpiciendam qualitatem pecunia: fecundum tempus peti-tionis,perl-cùnicertum, vbi Bar.ff.de au. amp;arg.leg.qnianon obftat ciim ibi trafte-turde precio ponderis argenti relióti: cuius pretium eft in facultate folutdi,vt ibi, tamp;non minim ft tempus petitionis vel mor® infpicitur,vt ibi notatur, amp;nbsp;in 1. vi-num.ff,fi cer.peta. |
At in propofito quærimus: cuius bonitatis pecuniam teftator reliquiffe videa-tur,amp;dicimusfecimdum iusteftamenti: vnde hçresdejfraanoneta foluat legatum in quantitate re 1 icl a, prout ft ibi foluerpe pondus argenti legatum, amp;nbsp;livelitfoluc-reinaliamonetaacftimationem illius mo netascurrentis tern pore teftamenti no ne-gatur,quin ilia æftimario ad tempus folu-tionis referatur,vt declaraui late Riprà eo in $.declaratio. dum dixi,quod fatis eft foluere tanta de noua pecunia : qua: æqui-ualeatantiqua?.. ÄFJUAf ARlAi / Tempus condemnationis etiam in debitor perfententiam ludtcisin/picttur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.a 2 Obli^atiimis temp!tsinj}gt;icitar,vbi fentea-tiafitexantecedenti obligatione pecunia. 3 Pracepti vel ordtnatisnis tempus nunquid injpiciendum tn preceptofupertorts, aut or dinatione iudicit. Decima Paiticula, fiue Declaration nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, DEcimb praedifta etiam conclufto proceditin debito per fententiam, r feu ex iudicis códemnatione con trafto : quia attendimusremplis eóndem-nationisrtuiijs.prçtextu obligatur eóndé-natus; amp;nbsp;idem'indebito exLaüdo.Vt déclarât Old'.ln conf.ji.inci.cumquæft.cum quo'fräftt Ro.in conf.uï.inc. circa {Aimü, i.cor.dum loquiturde fententia iudfcis:et eft glo.notabilisin c.olim, de iureiur. no. Albe.de Ro.in l.cum quid,vît.col.fl.ficcr.. pet.leqóitur PanDr.ih.cjolim. in pc. nota, de cenii.amp; eft de mente Specu.in tit.de fo-lut.§..nuncaliqua.in fi. facitquod confu-luitOld.in conlil. tjo.incip. fadum tale eft dum loquitur dequadam declarationc fadaper fummum Pontificem, vt vnum monafterium alteri ad certain annuàm penftonem teneretur : t quiainteHi^iur demoneta fecundû tempus ordinationi’s: quod intellige,nificondemnatio fteretex aliquaantecedente obligatione eo cafu, quo tempus obligatióis folet i^pic^iu j-ca l.vinum. ff.fi cer.pe.cum vuIga.Nec rhi rum,quia vt dedarat Pet.de Anch in Cft. fi beueficio.vlci.col. de decim..ad obligi-tioncifi. |
|
DE MONET. AVGMENT. ET DIMINVT, tionem, 8f tempusobJigarionts fententia fe rcfert,quod an procepac, vbiquis con-demnaturad pœnam àftatutoimpofiram, dicam in ii.dcclar.Ex quibus ibi diccndis ampliabitur prüfens declaracio: amp;nbsp;non obftac quod dixit Ro.ind.conf.«?. in ver. fin autemdicamuSji.col.dum mltinprin cipisordinjtiôefquç habet vim præcepti, efle infpiciendum tempus folutionis per d/Clem.'filjeneficiorumfiecundiim intel-ledum Paul.de Lea.dedeci.quia veritas ■eftin contrariüjVel loquitur in praecepto: ■quia habet vim placiti principis et gratig, amp;nbsp;fic meri refcripti quocafu,vtdicam in declarationc feq. infpicitur tempus folutionis,amp; nondatx, prout etiam dedarat Miles in repertorio,in vei bo pecunia.j t Tempus datarefcripti attenditur vbi pecu via efi débita ex refiripto principe. amp;nbsp;nuin.i. Dectma afignatafuper beneßeio^an debeat folui(ecaiidumvfum moneta currentif tempore folaiiomi. 2 Statutumamp;referrptumaquiparantur. j Moneta exprejja in expe^attuis, an Jit in-tedigenda ad tempus data vel vacationis, 4 Intelleüus ad Clemen. fi beneficiorum. de decim. VndccimaParttcula, fiue j Declaratio. |
Ndccimb prædidaconclufîo procedit etiam in eo, quod eftdebitu ex refcriptOjVel gratia amp;nbsp;prçcepto feu mandato principis, tquiainfpicitur moneta,amp; eiusqualitas ?c valor fecundû tempus datæ refcripti feu mandati,amp; fic caufatatobligationis fecundùm Pan.in c. quanto, vlt.col.de iureiu. vbi hoc intelli-git,quandóprincepshabebat notitiaqua-litatis amp;■ Valoris pecunix, alias autem fc-cundum eum intelligitur de monetacurrente fecundu tempus folutionis, per tcx. cumglolT.inClcm.fibeneficiorum.dede-dum ibi dicitur decimam alicuiaffigni-tam fuper aliquo beneficio debere lolw •fecundùm vfum monetx currentis tempore folutionis, quam Clem.itaPan.vbi fupraintelligit pollGuil.de Montefïu. ibi amp;jhæc procédât, etiam fi princepsor-dinet prçliari inter tertias perfonas,vt ibi vel quia Papa mandet, quodvnummoni-flerium,fcu Abbas vnius monafterijper-petuö teneatur darealteri monalleriocer tam penfionem : quia intelligitur demo-ncta fecundùm tempus ordinationis,vt confululuit Old.in confi.iïo.incip. fadi efttale amp;c. amp;nbsp;latius Pan.in confil.qo.in-cip.quöd folutio i.volu. quod nonplacet Ro.in confi.ii^.incip.circa primum.i.col, per tcx.in d.Clem.fi beneficiorum lundis ibi diélis per Paul.de Lcaz.amp; t quiaUatu-tum amp;nbsp;refcriptum xquiparantur, vtpatet ex riotat.pcrlnnoc.in c.caufamquedere-fcript.amp; videtur fentire glo.inl.fiprocu-ratorem. §. fi ignorantes, in ver. igitur.tf. mandaxùmpecunia ex ftatuto débita coii fiderecu r fecun d iim tem pus fol u tion i$, Yt ibi pcreum,amp; dicam in feq.declar.vbi eü improbabo.ello qaod loan.And.inaddit. Spec.in rub.de concelf.præben.propetin. poft Old.in conf.i63.incip.adprimamdi-cat in expeftariuis mooctam expreflamef fe æftimandâ amp;nbsp;mtelligendam iecundùm valorem currentem tempore vacations; quoddidlum non videtur cótrariarihuic ampliacioni feu declarationi, quiatunc incipit obligatio ex conceffione amp;nbsp;expe-ólatiua contrahi,vt infra dicam. Et quia illa Clem.fi beneficiorum, videtur à Dodloribus mulcipliciter amp;nbsp;di-uerfimodèintelligi, dumdicitadantiqui taxam amp;nbsp;monetam currentem temporel« lucionis efle faciendam folutionem deep mxfuper beneficio ex refcripto velpri-uilegio,.alicui débitât. Eft aduerrendum, quia vt dixit Pau. de Leaz. quein fequitut Pet.de Anch.voluit illum tex. vellequod eft-otpecunia fit debilior amp;nbsp;minoratatem pore folutionis fuffieiac fecundùm ilhm foluerc,amp; quod hoc fit fpeciale in debit« ex gratia, vel refcripto , vel dccimisam' periore taxatiseö, quia fuit ita ibipro-nitom, |
D. A L B E R. B R V N r A s T E N 5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;391
|
wifum, amp;nbsp;in hoc poteft verfari iivcrefle: quia fi taxa eflet fada vel conftituta in li-bris;putàcentum foIuenJodeTuroncn-fibusvel (olidis Mediolani debilioiibus uunccurrentibusminus foluerctur,fed fi effet in ducatis feu florenis au reis non loi ueretur minus: quia quanto debiliorcft nioneta,tantum plus dari debet pro duca-toJ.i.C.de ve.nu.po.libr.il. fecundùm v-numfenfum,Scfecundùm iftum intelle-ftum loquitur Panor. in d.c. quanto, in q. præalleg.vbi limitat,nifi princeps habeat notitiâqualitaris pecuniæcurrentis tempore refcriptitquia intelligitur de ea fen-tirejamp; ifte intelledus videtur magis com munis,vt perMülum in repertoriojn ver bo,pecunia, Alius intelledus qui in pu ndo iuris videtur mihi verier, fuit, quod licet in d. Clem.fi beneficiorum,dicatur folui debc-tedemoneta currente, propter hoc non ^elitillextextus folui minus taxa: quôd fieret fi foluendum effet de monetadebi-Jiorefecundùm tépus folutionis:fed hoc ideb ita velit illetext, ne colledor poffet eoRipellerecambiri monctam currentem vndefoluetdebitor de currente pecunia vfque ad fummam taxae foluendo tantó * plus de noua fi fitvtdebilior, f amp;nbsp;ilium fenfum meo iudicio ampleditur gloff.ibi inverboconfuetam.amp; Zabar.ac Imo.ibidem ac Panor. in d.c. quanto, inq.demo-netaex ftatuto débita, in fin.amp;fecundum pradida puto intelligeudum quodcon-fuluit Alex.in confil.ii.incip. vifis.z. vol. nifi confuetudo verbo ftatuti repugna-rent, vtibipereum. Eff tarnenaduertendum ad id,quod di-ïi poft Old.ind. confil. 168.quem tacito authorerefertamp;fequitur loan.And.in loco pria lieg. quod quando glatia refert fe ïdbeneficium vacaturum, debeamus con fiderarepecuniam fecundum tempus va-cationis, amp;nbsp;quo gratia fortitur efteftum : namfecundumeos multi dicebantcótra-rium, volentes tempus datæ confiderari, arg. c.conftitutus. amp;c. earn te.derefcripc. de quo per doc.maxime Zab. Pe.de Anch. A: Imol.in d.Cle.fi bencficiorum.nam po-tuit Old. bene dixifie non rationecondi-tionis, vt ipfe dicicproptercà quæ dida funtfuprain S.decla. Sed eo, quia in gratia fe refcrentc ad beneficium vacaturum qualitas adieda verbo fit reUringuenda ad tempus verbi amp;nbsp;quo beneficium vaca-bit,l.in deliótis,§.fidetrada,ff.de noxa.Sc latè notaturinl. ex fado, in princ.ff.de vuig.8c pupil. |
/ Obligatio pecunidria ad quedtenipttirefe-rat moneta valorem amp;nbsp;quahtatem. nu. f. a Podia legales menetam quoinodö conftde-rent. j Obligationes ciuiles qualiter ad pecunia valorem febabeant. jf. Solidi debitt pro Catbedratico, vel ex con-ßitutione canotiu, an debeantur de anti.-quis. ƒ Differentia inter debit um ex lege, vel ßa-tutonunquidßt-
Duodecima Particula,fiue declaratio. DVodecimbprædidacôclufiotpro- x cedit etiam in obligationecaufata ex lege vel conftirutione aut ftatu- To;infpiciturenim tempus quo obligatio côtrahiturex ftatuto,amp; fecundùm illud tempus eöfideratur pecunia, de qua in lege vel ftatuto per ea, quæ dixi fuprà in pratceden.declar.poft Oldr. in conf. 150. incip.fadum taleeft,cuin cócor.fequitur Corn;conf.3ii.incip.de pluribus in vlti. C0I.3. volu.Et iuxtaprædida dixit Spec.in tit.de folu.§.nunc aliqua.in fi. quod fi fta-tututum imponit certain pœnam pro ma-leficio, vel mandat dari certum falarium poteftati,8c poft conditum ftatutum con-tingat mutari nionetam, fiue in bouitate V f intiin- |
|
5»* DE MONET. AVO ME NT, ET DIMINVT. *ntrinfeca, fiue extrinfeca, fieri folutio debebit pœnæ de moneta currenre tempore condemnationis,vel falarij præftan-di^quo tempore condemnatnsdicicurob-Jigatusad poenam :qiiod criam voluit ibi i- in addi.incip.no.hic.dicens in poemstle-galibusinfpici monetam currentem tempore contrauenrronts, quod inducit|ad condemnationes ftatutorum, amp;nbsp;in cóuen tionalib’tempus obligacionisj vult idem Bal,in Lillud Jn fin,commen.C.dc facrof. Ecclef,amp; in l.x. i,col.C.comma, de lcg.amp; Zaba.Per.de Aticha.amp; Imo.poßZcn2e.amp; Matthe, in Cle.fi beneficiorum, dedecim. But.inc.quanto.deiureiur.cum quo tran-fit Are.in l.qtiod tc.j.col.ff.ficert.pcta.ac Marti.de Laud, in 1.cum quid illo.eo.titu. vbi D.Fran.Cur.in t.quçft ..Pau.de Caß.in d.l.z.in princi.C.com.de leg.facit.c.olim. de iurciurcum glof.amp; text, cum gio.in c. fin.de malediquod fccundum Petr.de An-char.in d.Clem.vlt.col.dedeci, debet in-telligi, fidclidlum fuit coramiffumpoft mutationem monetæ vel poteftas condu-éhis. Nam cum ex commiffione deliéli quis eotemporeobligeturad poenam/n-jftit.deoblig. qiiæex male.in princ. amp;nbsp;l.ex maleficijs.io princip. amp;nbsp;l.ex maleficijs.in princ.fF.de adt.amp;.' oblig.licèt fententia de-claratiua amp;nbsp;condemnatoria ïcquatur,iux ta l.eius qui delatorem,cum ibi nota.fif.de iur.fif. Non propterea cTefinit ex malefi-cio amp;nbsp;tempore maleficij fuifFe obligatus, vndefecundumPct.de Anchar. vbi fupra 5 tdebet confiderari pecunia amp;nbsp;qualitas, ac valor pecuniae: quæ tunccurrebantfi-cut in ciuilibus obligationib. amp;nbsp;proba-turin d.l.ex maleficijs.in prin.amp; l.omnê, cum ibi noc.pcr glo.amp; Dod.fF.de iudi. |
Er idem efFe debet in falario per ftatu-tum debito Fecundum Pet.de Ancha. quia fi poteftas fuit códudus ante mutationem monetae, debebit confiderari üla moneta, amp;nbsp;fecundum illam amp;nbsp;eins valorem fieri folutio faiarij. Et fi poft mutationem mo-«ecae fuerit condudus,prïftabirur falart-nm fecundum monetam mutatam, vtfic ateendamus tempus-obligationis contra-iRx, Si ia repçào coaüiitunifuilïun ïa-lario poteftatis. Alber. MarchionatusMó-tisferrati per Bal. in confiLp.inciP' ^‘'P® eo.i.volu.fecundumpe.imprelfio. amp;d'S* iny.declir.in fin.fequitur loan.deAna.ia c.fi.pc;col.de ma!ed.amp; Millusin reperto-rio,in verbojpecunia, quod efi Kmitandu fecundum Bald.in confi.piæalleg.nificon fuctudo fe haberet: vt fecüdum monetam currentem tempore folutionis, amp;eius2-ftimationemfieridebererfolutio, vteti» dixi in praced.declar.circa fin. poft Alex. conf. r 1.1. vol.rationes autem,quarein(l e-bito ex lege vel ftaturo confideretur nwi tempusftatuti vel legis,fed aliudtamp;m contraélibus confideretur tempuscotra* élus,multas affignat Bald.in d.l.i.C.com-mu.de leg. quern fcquitur Io.de Ana.infgt; fi.antep.col.de maledi. Sedme'iorillavidetur quam fuprare-tu li cx menrePet.de A nch. in Cle.fi beneficiorum, videlicet vt vtroquecafuinfpi-ciatur tempus, quo obligatio formatur: ita vt non fit artendendumi an ftatutama-gis æquiparétur vltimis voluntatib.quain contradfibus, prout dixiRo.inconfi.id' infraalleg.i.col.Sc D.Franc. Curti.ind.l cùm quid,5.q.amp; iftam rationem,quodin' fpiciaturortus obligatio nis, affignatfd. in d.l.iliud. in fin.cominen. intelligence) an formatio obligationis, an omis is^P'' ciatur,vrdeclaraui7.dec!ar.Etfecu«ii“® prædiâaeft inte!ligenda.glo. in verbo,'’ lidos, cum nota, per Bal.Bur.Panor.Iniob amp;nbsp;Dodl.in c.cóquerente, de offi.ord.duB dicir,quód folidi qui debenturprocathe-dratico ex conftimtione canonis deben-tur fecundum antiques fo lidos: qiionia« illa procedunt eó cpiiavfquea principe® eonftiturio obligauit clerum Epiftop'* ad cathedraticum velfynodaticununów eft in 1.vel ftatutoimponétepoenani,quigt; non habet quem obliger ante delid®™ commifFum;vndequand0conftitutiovci lex tempore ftatati vellegis habet, qu®'” ƒ obliger non fimpliciter, t fed ergaali«®gt; vel tendit ad xftimationem alicuiusf®'’ put.! ferui fugitiui in perpetuum demo-neta fecundum tempus fiaturi legis ƒ oonftitutionisjamp; itapoftet procederede' |
|
B. ALBERT, Bl cifîo Ral an l.quicunquejVlti.colutn.C. de defern.fugi.cum aliquibus concor. infra Etita in effeftufiluaturconfil. Oldra. iHi.ifo.incip.faftum talc eft: dum voluit, ^uód fi ex conftitutione fummi Poncificis vnaEcclefia alteri obligetur adannuam penfionem reddituum vel cenfuum, intel ligi debet de moneta currente tsaipore confikutionis; qui confidcratio fuit de mente.Panorm.inconfiJöé.infraallegan-do,licèt Rom.in confi.i23.incip.circa pri-mumtalitertenueric: videlicet quod eo cafujamp; etiarn generaliter vbi ex conftitutione vel ftatiico debetur certafummape-£uniarum,debeatattendi tempus folutio-niSjSe non bené per pr3e,diCta.ltem fecun-dum prædiâa etiarn intelligcndum eft, quod voluit Butr.ind.c.quanto. cum quo ttanfitAreindJ.quid te.j.col.ff.ficertum peta.volensin obligatione legis vel ftatu-tijfiantiquapecuniareprobetur, vel non 5tin vfu,3ttendimonet3m currentem, li-t«etiam Panorm.in d.c.quanto. vki.col. deiureiur.verfi.quid autem in ftatuto. amp;nbsp;'utonfi.só.incip. .quódfolutio, i.volum. dubitaueritdicens: fibividen, quód defeat attendimoneta currens tempore le-gisvel ftatuti eö maxime : quia quandó imponiinc pœnam, videntur illam veile commenfurareaddelidfum. tEt fidebi-licetur pecunia vel valor,debilitatur com menluratiodicens fimile infalarijs:quain opin.tenuit Bald.in l.quicunqiie,vki.col. poftglofl’.ibi.C.defer.fug. vbi etiarn Sali. amp;nbsp;Paii.de Caftr.amp; in d.1. quo ties. C.de fu-fce.amp; Archi.libr.io.amp; in i. fina.ff.dein ius vocan.cum concor.ibi alleg. maxime per D.præceptorem meum,amp; Panor.inconfi. praaJleg.Sed proprer hoc non eft reetden dumacommunilcntentia per fundamen-taalleg. amp;nbsp;quia vtdiiftum fuit fiipràpro-xi.polluntmukæex iftis decifionibuscó-cordari,nec placet diftinótio Pau.de Caft. quifecit differentiatn inter legem amp;nbsp;fta-tutum, ind.l.i.in princ.C.decommun.de kg. volens, quöd in legibus attendatur tempus legisconditx, 8/ m ftatutis mobeta vfualis: quia ifta différé tia eft verbalis. |
IVNI ASTENS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1,1 Eft bené verum fecundum Bal.in Lil' lud.in fin.commen.C.de facrofan.Ecclcf* quöd vbi pecunia non eft in obligatione velfplutione,fed in folennitatc,infpici-tur tempus ftatuti vel legis conditse: pu ta quandó lex dicit, quöd Idonatio vitra ^ quingentos aureos non valeat, nifi infi-nuetur: quia intelligimusde aureis amp;nbsp;fo-lidis legalibus, fecundum tempus legis coiiditæ;quorum7i.faciunt libram,iuxta l.quoties.C.defufce.amp; Archid.lib.io.fc-quitur notabiliter Paul.de Caftr.in l.t.in {winc.C.commu.de leg.Idem effet vbi pc-cuniaeffetinobligatione, amp;nbsp;lex vel fta-tutum vkra. procederent determinando perpetuam taxationem pecuni», de qua in lege vel ftatuto fecundum Bal.ind.l.x. i.colum.C.commu.de leg. qui ita intclli-git,l.(i aliud.C.de fufce. amp;nbsp;Archa.libr.io. voluit alleg.d.l.quoties.amp; fi non effet eer ta moneta,de qua ml.vel ftatuto,quid iuris fit déclarât Salice. in l.fin.C. ii ccr.pet. amp;dixiin t.declar. Reliqua in materia prædiâa videri poffunt per Cyn.inl. fi q-uis proredem-ptione.C.dedonat. per Specul.m titu. de inftiu.edi.§.porró. in fin. Ba!d.amp; Salicet. in l.quicunque. circa fin. commen.C. de fer.fugi.pergloff.amp; Doét.in 1.fina.flf.de in ius vocan.pcrBald. in addii. .Specu.titn. defolut.in verbo,obligatio]egalis,amp; per Millum rn repert.in verbo,pecunia,cum concor.An autem mutata moneta per fta-tutum videatur etiarn mutarum ftatutum, quod difponebat fieri deberi folucionec ad certain monetam takter, quod fecun-dum mutatam monetam folutio fit facie« da,diccturinfr.ï 7.fallen. i.coL SVMM ARIA. i obUgatianif tempus ccigt;;ßi{eratur\etiam ßdebittr extndußna pro pluri expende-rit. 2 recunu valor aflimatHr iuxta pondus amp;nbsp;confitetudmem Camb^, qua (omtnuiuttr eßefoiet. Ff i Deci- |
JJ4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET. AYGMENT. ET DIMINVT.
DcciinatcrtiaPaiticuîa,fiue Dedaratio.
Decimaquarta ParticuIa.fiuC Dedaratio.
DEcimotertió, prædida conclufio, jiiod inlpiciaturqualitasamp;valor pecunia: fecundùm tempus obliga-i tion is, t dedaranda, pront in 4.î.amp;aliis déclara.adeö procedit,vt fi debitor ex in-duftria pro pJuri expenderit,nó poffitpe-ti, vt fiatfolutio fee und urn quod fuitex-penfa : quia lucrum ex induftriaeft ipfius debitorisper ea,qiiçdixit Alb.de Ro.poft laco.de Aret.in l.cùm quid.ft'.fî cert.peta. dum dicit,quód fiquis mihi mutuaffet pe cuniam reprobatam, amp;nbsp;ego mea induftria illam expenderim pro bona, nó tenear ad refolutionem bonæ,pcrl.j.,ff.adl.t'al.iun da ].eleganter.§. qui reprobos.ff.de pign. ad.fequitur Mar. deLau.ind.l.cùm quid., facit optime gl.in Clem.,fi beueficiorum, in verbo,confiietani, dedecim. quatdixit quod valor pecunia: çftimai;ur iuxta poor dusamp; confuetudinem Cambij,qusecom-muniter effe folet,non autem iuxta cafua-Jem cariftiam vel vtiliratem,qua:cafualir teraccideret;amp; quoddixitßal.in l.ac»e-ptam. 17.q.de vkir. æquum effe;tvt pro quantoexpendi tuampecuniam protan.-to illam tibifoluam,proceditinxftima-tionecommuni:,lictteiusdidum nonfe-quar,fupràinj.déclarât, vnde fiue à ca-fujfiue ex induftria pro-pluri fucrit pecu nia cxpenfa,non eft curandumUed atten-ditur tempus obligationis declajando,vt dixi ind.dedaratio.cum duabus fequen. Etad pratdida videri poteft, quod dixit Alb.de Rom. in d.S.qidreproboSjZ.quçft. amp;nbsp;quodrbi abj dicunt..
JEMMylRIA
« Tempus lt;'ontraltnsinffgt;icitur,fi /up(ruent~ ensatt^menium vet menet a variatie m9~ elii9 tempore durauit etiam in more/e. iiedicum tempus q/eed duatur,
£ Vabrpetunia communis: attenditur, non icuariu/.pcrfitM umi.
DEcimoquarto tunc maxime atten-litur valor amp;nbsp;quahtas pecunijdc-. bitæ tempus obligationis deelaran do hoert vtinalijs déclarât, didurnfuit, quandi^iiigmentum vel variatiocius mo dico tempore durauir3*efto quodefiemus in calu vbi alias infpiciendus effet valor fecundum tempus folutionis,vt in moro-fo iuxta ea,quæ dicam infra in i. limit. amp;nbsp;ita voluit Bart, in L Paulus, 6.q. in fi.ffde folut.pcr 1. pretia return.ff. ad l.Falc. cuni ibi not. dicens modicum tempuseffefor-tèduorum,trium,vel quinquedierum.fc-quitur Imol.in c.quanto,de iureiu.pe.col.. vbietiam Panor. in pen. col.dicens,qnöd quado eft fpes quód de proximo pncunia fit reditura ad priorem valorem,vel quaa. dö valor mutatus nóeft perpetuus, vtcó-muniteracciditin ducatis, Stalijs mone-tisgroffis,tunc non attendiroustalem valorem variatum etiam in moto fis. Seeds fi ■ non eft fpes,quódde proximo talis muta-tio tollatur, vel fi eft perpétua, quod di-Ólum Pan.eft reftringendum iuxtanot.in d.l.pretia return, dum de tern pore loqW' tut indeterminatè,amp; ficut noattenJit“'’ variacio, quæmodicotemporedurauiqt *■ ita nonattenditur valoraliquarumpetlo narum,putà campforum, fed comniuni* fecundum glof.inCle.fi beneficio. in ver-bo, confuetam. de deck amp;nbsp;dixifuprainr.. coL St fi debitor feiens quod petunia eft de proximo captura diminutioneni,loU uat creditori ignoranti, non liberaturfe-quuta diniinutione,quin teneaturadfup’ plemcntum fecundum valorem temport contradlus amp;nbsp;obligationis, per not.per Bal.in I.acceptam,t7,rum prçcc.C.devIu. Aquot; permot.per Bat.in l.conrra in fin.corn-men.ff.de lega. amp;nbsp;in l..gt;.§ i.ff.fi quis teffli. efleiuf.fue.amp;' per Bal.in 1.2.C.depe.S:c0-mo rei ven.amp; in l.vina,la.i.ff.co,titu.iBib diishis,quædicunturde deftinatilt;,aedt pieximefuturs,in !.cçrera.ff.§.fi.ff.deit uSt i»l.diuoatx8^jatexduin.ff.folu.œ’^
D. A LBERTl BRVNI ASTENS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;39J
|
rfe-qua materia Deo dante,alibi late di-cim,amp; confequenter debitor feiens diini nutionem de proximo furnram poteft re-cufareeapeie per przdiâa : maxime quia non dicitur foluerc fccundum valorem temporis obligationis quando non eft du taturus/edde proximomutadusperprae-iiéla,amp; d.l.pretia return.. SVMMARIA.. » obligations tempus etiarn in morofo a^ici tur/ipecunia débita eßaddminuta, vt for allant aftimaripoßit. i Intere/Je luirt in pecunia non poteß peti at-debit ore morofi. i Pecunia minuta non recipit aßimatienen^ fer altampccuniam. Decimaquînta Particula fine Déclara tio. DEcimoquinto prædida conclufio procedit etiarn in morofo debito-re int pecunia adeb minuca,vt non Poffit peraliam xftimari:quia in eo atten lt;litur valor pecunij fecundùm tempus ob ligatioms,efto quod morofus tencatur ad intereffequanti plurimi àtemporemoræ luxtà l.vinum, ff.fi certum pet. amp;nbsp;non ob-llsntCjquod creditor polfet dicere, fi ha-buifretpecuniasantemoram,ex eis plu-resducatos habuilfet, quam nunc habere poffit jcuni forte ducatus tune minus va-leret.Nam fecundùm Barr.ibi,cü quo ma-giscommunitertranfeuntferiben tes, non poteft petitale intereffe, cùm fit intereffe t Iucri,quod non debetur per morofum, l-fifterilis,§.cum per venditorcm,fF.dea-öio.empt.cum pecuniaminutaproutfu-pta,non recipiataeftimationem peraliam pecuniam,de qua materia plenius dicarn; infr.ini.limit. Eteftaduertendum ad aliud,quia debitor pecuniae morofus poteft teneri eti-Jniadaliud intereffe ,putàaliquisdcbc-“stinemptione pratdiorum infra certum ’‘“pusconucrteie peemuamöc diflulit: |
certc fi pecunia varietur,tenetur ad intereffe confiderato,an in emptionepraedijfit. intereffe pecuniam mutare per prædiôla. Item tenetur ad intereffe fruéluum , qui percipi potuiffent fi mora in emendo non interueniffct,vt late per Dodor. Socin.in confil,147.incipien.circa primum, vltim.. colum.. SVMMARIA. t f ecunia valor ad tempus obligationis reße äitur,quandoira efl aäum 2 Conflituus pro credttoribus ad euitandant pecunia vanationem^ Decimafexta Particula fiue Dcclaratio. DEcimofexto praedida conclufio,,-quodt infpiciatur qualitas amp;nbsp;va- ^ lor pecuniae fecundùm tempus ob-ligationis maxime procedit, vbi hoc adû effec,vt de fe pater,amp; notant Zaba. Pec.de Anch.amp; Imo.in CIe.,fibeneficiorum,poft Hofti. amp;nbsp;antiques per eos ibi relatos , de decim.amp; Fran.de Are.in conf lu.incip.có' fideratis,amp; idem eft econtra,vt dicarn infra in7.limit, vbi idem dicarn deconfue-tudine videlicerin j.limit.. 8e quod dixit Fran.de Are.de ftatutoin eonf.ii.j.col.vf-quein fin. quæ deelaratio videturfuper-fluatanquam de indubitabili,quiavt dixit Imo.in l.Paulus,ff.de folu.poft loan.And.. 8e Hofti.in c.quanto.de iureiur. t vtileeft aduertendum dubitationes apponi in có-tradibus quod pecunia reddaturin codé pondéré,in eadem materia, 8e ineodem curfu,vndequandodatur æftimatio, ilia eft tenenda,licetfecundùm Bart.ibi, in fi.. fi dicatur quod debeat fieri folutio, in eadem Jtftimatione fufficiar,notat Panorm.. in d.c.quanto, in finecommen. de iureiu-rand.facit quoddicarn infra in 8. limitât. Er quid fi ftatutum mandet fieri fohitio-nescertomodo,vel fecundùm monetair» temporis conrraöus, quod non obferue-tur,videatur Francif.de Aret.confi.il.prç- F f j all eg. |
|
DE MONET. AVGMENT. ET DIMINVT. jilleg.amp; quod dixi fupràin it,declar. circa medium, SVMMARIA. / ObUgatimu tempui in^kitur etiitnfifue tit didutM, (juodfolutto fieriptfiitde mane ta currente tempere folutionü. Obligatie tamengenerii rejfiicit tempusfe lutionis. t^ Pecunia minuta quanteplus vUefcit^antb ^refiat greffa. Dccimafcptima Particiflajfiuc Declâratio. * DEcimofeptimoprardida conclufio quodt infpiciatur va!or amp;nbsp;quali-taspecuniæ temporis obligationis pr^ceditjCtiam fididum fuerit,quod fo-jutio fieri poffitdcinoneta currente tempore folutionis:quiahoc intelligitur, vt de illa fiat folutio,fi fit vilior ad ælhmatio nem antiquæ,recundum Pan.in d.c.quan-tó,vl.col.verf, quid autem in fiatuto in fi. cum concord, quæ adduxi fuprainé.decl. maxime circa fin.amp; erit fenfus,vt ibi dixi quod ifte debitor non cogatur perquire-reantiquam pecuniam,autnouam in aha commutarcjiuxta gb inde.fin.de deci.fa cit quod dicam in leq.decl.puto tamen^q» vbi obligatio eilet in generecócepta, pu-tà in libris zo.vel florenis zo.MedioIa. vei Sabau.cum nulla petia fit,quæita vocetur eocafujneilla verba fintfuperflua, intel-ligemusde libris vel florenis ad monetä temporis folutionisetiam vilioré vei dc-biliorem.Nam ita verificaturflorenusMe diolani in jz.folidis minoris ligæ ficutfor tioriSjamp; libra in zo. folidis, adeó t quod nifi fic d leerem lis, illa verba moneta: cur-rentis reddcrentur fuperflua, contra not. in fimili per Uar.in l.fi flipulatus firn lo.in mcile.ff.defolut.vbi dicitjquod fi promi-£ tibi centum libras in pecunia minuta, non potero etiam fccundùm confuctudi-nem foluere in grolTa moneta ; quia cum minuta omninó efient in obligatione, 1. |
nMmis,ff.dc leg.j.l.femper in ftipulationt bus,cum ibi not.fF.de rcgul.iur.illa verba inmonetaminuta, cenfentur adieflaad kunc finem,vtdealiafoluinon poffitmó fic eft in florenisaureis, feu ducatis : quia efto quod promiferis mi Iii centum ducatos auri foluendos de moneta currente te porefolutionis, licet infpiciamusquantum de illa moneta noua faciat ducatum, licèt fit vilior,tarnen plus dabiturcii qui vomagis vilcfcitmoneta argentea,tantö plus crefcat moneta aurea, vt deraonftrat experientia, amp;nbsp;facit 1. z. fecundum ynum fenfum.C.dc ve.num.pot.lib.il. Fateorta-men,quodeocafu dabitur noua moneta, fccundùm proprium curfum. In fumma jcquiualcntc ducato, de quo etiam dixi in j.declar. amp;nbsp;de hac matena contingetdice re in S.limitat.in }.amp; 4.quaïft.vbi dicetur, quid fit qiiando fimpliciter dicitur, moue tx currentis, SVMMARIVM. t obligationis tempus attenditur, ttiamß Princepsflatuat quodJêlutunesfieridf“ beant de noua pecunia. Pecimaoâaua particula fine Declaration Ecimo oftauo prrdiâa conclufi» nocedit ,etiamfi princeps flatuat, Tquod folutionespenfionumdebe i ant fieri de noua moneta,forte quod tempore conflitutarum penfionum m Francia fiebant Turonen.debiliores, amp;nbsp;tempo refolutionum faÖi fintfoitiores,amp; Serc-niffimus Rexftatuerit folui pedioncsTu ronen. fecundum nouara monetam. Nam debet haberi ratio, quanti plurimi valent noui antiquis,f£cundùm Óldrad, incon-fil.zïo.incipien.fadumtalceft,amp; faciunt quæ dixiin pratcedenti declaratione, de qua conflitutione dicam infra in 6. limit, no.loan.Andr.in addit.Specul.adtitu.de folut.§.nunc aliqua,in fin. in addit, incip-olim,5ic. Sequun- |
|
B, AIBERT. BRVNI ASTENS. Seguuntur limitationes decera vfqucadfinctn. Primofallitcondufioin debitoremo rofo. Secundo Fallit, quand© confuetudo pemiittitde alia moneta foluere, quam quæert promifla,fupra Brun.fiipr.prçmif. î.num.4.Laudenf.num.î. Molinxus tarnen infra q.jz.numc. 64. banc confuetudinem oegat. Tertio fallit, quando confuetudo fert quodfolutio fieri poffiefecundùm valoré amp;ciirfum temporis folutionis. Qiiarto,quando debitor præferipfidec foluere iuxtà tempuSjde qua pratferiptio-nevideibiadditiones. Quinto fallitjin eo quod praeftatur ramone vfuix. Sextó fal lit, fi Princeps mandaret fol-■i de noua moneta. Septimo fallit in deeimis amp;nbsp;tributis. Oflauo fallit,quando çftimatio in eer la pecunia à partibuseft fadia. Nonó fallit, quando ftatutum diéfat, folui pecuniam fecundum tempus folutionis. Decimb fallit, quoad bonitatem ingt;-trinfecara. Matth.Boifs Doétor. SVMMARIA. t Debitor tn or o fut tenet ur adfolutionem petunia quant i^lurtmt voluit à tempore mo ra^num.^. o Creditor moroßu nunquid teneatur red-fere pecuniam,quoatempore mor a dimt-nutoeft. 4 Intereffe lueri intrinfeci rattonon debet ha beri,^ an femper ver urn, mti. i Mercarifolites pejfant in fera eonfeientia petere intereffe lucri. 7 Pecuniam mmutampo/fe per orof/amoßi-»tari Canonißa communit et tenent. LIMITATIO I. Rçdiâaconclufîo,t quod attendetur valor amp;nbsp;qualitas pecunia; fccundùm |
397 tempus obligationis,efto quod valor fuc-ritpoftmodum variatus declarando, vt in 4.amp; ÿ.decl.amp; alijs,dequibusfupra di-dum fuitjimitatur,vt non procédât in de bitore morofo;quia in eoattenditur tempos moræ,amp; fequensfecundum Bart. An-ge.Imol.Cuma.PauI.de Caftr.in 1. Paulus, la.i.ff.defolut.amp;r Alb.Bart.Bald.Ang.Sari, PauI.deCaft.amp; communiter Dd. in l.cuin quid.ff.ficert.pet.notacur etiam tn 1.quod te.eo.tit.dumdiciturde pecunia promiC-fareprobata pofl moram debicoris, amp;in l.creditorjin prin.fF.defolu.Zaba.Petr.de Anch.amp; Io.de Imo.in Cle. fi beneficiorii, de deci.not.Bart.in 1.res in d0tem3flr.de in re dot.Alb.de Ro.poftGuil.de Cumin l.vi num,v].col.fF.fi cert.pet. Dd.communitcr in l.numis,fF.dein lit.iur.But.lmo.Panor. amp;nbsp;Canonift.inc.quanto. deiureiur.Bald. inconf.i37.incip.fuper eo,amp;in conf. 339. inci.pundits quatftionis.t.vol. fecundùm pen.impreffionem.Soci.in conf.6.amp; melius in conf.198.incip.pro fundamento. Ex quo infertur t quod fidebitorem fiorenisaureis feu duca.tempore, quo valebant 4.1ib.amp; folidosi4.foluat lapfo ter mino folutionis, feu dudum poft interpel lationem feu poft tempus moræ,amp; contin gat valorem ducati decreuiffe poft tem-puSjquo folutio fieri debeat, videlicet ad lib.4.cum dimidiatails debitor fi crit debitor too.due.tenebatur dare ipfos 100.dn ca. amp;vltrà quanti plurimi valebant ante moram,id eft 4oo.folidos Mediolani in to turn,feu4.folidosprofinguloduca.amp; fie dabit ioo.amp; 4.duc.amp; lib.i. Mediolani loco ioo.dacacorum,per Lvinu, cum ibi no, fF.fi cert.pet.amp; l.in hac, cum ibi etiam no-tatis,fF.de triti. quod eft intel ligendu quo ad extrinfecam bonitatem. Nam fi plures lib.requirantur ad ducatu qua antiquitus propter booitaté intrinfeca mutatam in möneta,fófiderabicur valor due.fecundû lib.monetx téporis contradus etia in mo rofis,cû iftud non fit intereffe moræ,vt de fc patet,amp; ex notatis per Bart.d. l.Paulus, 6.q.lundis his qux dixi late in i.decl.amp; q dicam inf.in 8.1imi.3.amp; 4.q.quod poftet re ftjjngij nifiprinceps mandaret poft morä mos- |
|
DE MONET. AVGMENT, ET DIMINVT, Î9* monetam debilem foltii pro tanto, quantum bona expendebatur ante moram , amp;nbsp;in hoc creditor non efletpaflurus interet fc, vt quia effet campforper infra dicen-da. Etquod diftum eft in debitoremoro-fo:proccdit etiam contra in creditore mo rofo:vt per Bald.in c,quanto, vit. colum. verficu.extra quatre,de iureiuran. amp;nbsp;cla-rius per Paul.de Caftr.i n l.Paulus,ff.de fo lut.amp; in d.l.cum quid , poft quofdam alios fcribentes,fequitiir Martin, de Laud.in trad.de moneta,in f4.quæft.Ÿerficu. circa quartum. Ex quo fequitur, t quod fi debebam tibi centum duca.tern pore quo valebant 4. libr.cumdimidia,qiios volui foluere,amp; noluifti, poft amp;nbsp;moram tuam in nolendo accipere commiffam ducatus creuit ad libras 4. 8: i4.folid. Mediolani non cogor foluere loo.ducaros, quia plus foluerem, quam effet in obligatione,vel quam vale-ret ducatus ante moram propter quod de tngulo ducato detrahantur quatuor foli-di,amp; détota fumma 400, amp;nbsp;fic nunc tene-bor fi velim Ipluere in ducafis aureis, dare 9S.ducat.amp;' 18.folid.per ea,qu3e haben-turind.I.vinum', amp;nbsp;facit 1. creditor, in princ.cum ibi not. ff. de folut.,quod dice-batPaulus de Caftr.in d.l.Paulus,fe habe-redefado,amp; funt notabilia . Et pradida proceduntfecundum Bart. amp;nbsp;Dod. com-muniter,in d.l.Paulus, maximè Angel. I-mol. Paul.de Caftr. gloff. ac communiter Dod.in I.numis.ff.de li.iur.vbi Alexan.amp; Moder.amp; Alex.ini. cum quid, pe. colum. ff.fi cert.peta.in pecunia grofta qua; per a-liam aeftimatur,feu cui non fubfit alia ma gis minuta. Hine fi debebas mihi zo.libras monetç minirtæjfeu Imperialium tempore , quo ducat.valebat 4.libras,amp; poft moram ere ueritdue.ad quatuor libras,amp; i4.folidos, non potero petere nifi viginti libras, nec potero dicere, quod ante moram pro lo. lib.de imperialibus potuiffem habere du catos quinque auri,amp; quod videlicet hoc temporequo vis foluere ex jo. libr.non poffem habere nifi ducatos quatuor auri, 8e iS.folidos taliter, quod patior incereffc |
librarum 3.amp; folidorum 6. qua: fumma de fecitad complementum ducato. $. Ratio fecundùm Bar.amp; Dod. in d.l.Paulus,cum concord.praralleg.quia iftud intereffein hac pecunia minuta non eft intereffedam ni,led lucriextrinfeci,dequo intereffclu criextrinfeci ratio haberi non debet, l.fi fterilis,§.cum per venditorem,ff. deafti. empt.Et quod non fit intereffe damni, fed lueri,probant Bart.amp;fequacesindiftal. Paulus,quia tune eft intereffedamni,qua-docrefcitamp;decrefeitçftimatiociusquod debeturd.l.vinum,amp; notain l.i.C.defcn ten.qua? pro co, quod inter, fedafftimatio pecuniætaliter minutât non crefcit,nec decrefcit,amp;paritcr non crefcit veldecre-fcit æftimatio: amp;nbsp;valor librarum qua; con fiftunt 8: debenturex pecunia talitermi-nut3,Sc hoc ideo eft, quia pecunia taliter minutaperaliamnonæftimatur , ideft, pergroffam,fed bene contrada: quia grof fa per minutam atftimatur.Nam licetacer uusparuorum numorum poffit aftimari per pecuniam groffam,tamenvnus numus adeo paruus,8i’ finguli tales numinonre-cipiuntatftimationem agroffa, cum non fint permutabiles 8e couertibilesingrof fam,amp; pro tanto non poteft pecuniatali-ter minuta dici .à groffa æftimari ; quiaff luddicitura:ftimare rem aliquam,quod eft illud permutabile 8i conuerticile.l.'« ff.de contrahen. empt. non fic in pecunia groffa, quæ eft in minutam permutabilisi vtdefe patet ficut in alijs rebus euenit, qua; per pecnniam a?ftimantur,l. fi ita,ff. de fideiuff.8c bate opin. eft apud Legidas magis communis,vt patet ex notât, in d.l. numis,vbi Alex.Sc Modcrn.amp; in d.l. I’an-lus,8c per Alexan.in d.l.cum quid, penul. colum.Sc hæclimitacio, vt dixi, procedit in interefle extrinfeco, quod .eft damni, puta quando valor pecuniae etinm groft« debitaeeft diminutus:vt fupra figurauie^ emplumtfecus fi effet auduscum tunc pc teretur intereffe lueri, quod non debere-tur, nifi perfonat folitæ negotiarifecun-diim Imol.in d.l.Paulus,Sc Dodor.indd-numi$,vbi Alexand.in fin.common.amp; 1®' fra dicetur.Hinc fi debesmihi centumlib amp;du- |
D. ALBERT. BRVNI ASTENS.
|
Slducatuscreuiflet poft moram,rion po-tero dicere quod ex c. 1 ib, ante mora po-tuifTem habere plurcsduca .amp; quod plûtes libras volo veltot ducaros,quot po-tuiffem habere ex c. Ji br is,nifi firn perlo-nafolita lucrari:vt inf.dicctur. ’ Ettrenendo hanc opint.qiiod interef-felucri petinon polftt, amp;nbsp;quod in pecunia minuta non lubfic intercire damn i fed lucri,e(ret limitanda fccund.Alex.inlo-cis prsalle.nifi tails moncta minuta elfer in valorc diminura:quia eftoqu-hd debitor non tencretur adaugmentum nwn«-tsgrofli co cafu quo eft debitor in mo neta minuta taquam pro lucro,tenerctur tamenpro decnemento minute pecunia: tanquam pro damne emergenti , peren, quafupra ad propofttü allegatafirerunt: amp;nbsp;idem fi moneta minuta, de qua in pro-miffioneaufta fuifler, vtquia non eflet adeonainuta quinreciperct variationé: quiatunc deea eft dicenduin proportio nabilitcr idé,qiiód de groffiore per prat dift.S: l.j.in hn. cum glolE tf.deco quöd cert.loc. item fecundolinaitatur pratdiclaopi. fecimd.Alex.in lo.præalle.poft Cuma.amp; lm.indJ.l’3ul.amp; Guil.de Cug.in d. I.ni'i-^' rnisamp;no.pergl.amp; Cy.amp; Bart.iul.i.C.de fent.quarpro eo quod intereftjvt nó pro cedatquando lucrum effet quah certiim vt quia creditor-eftet perfona fblita nego tiaricuin pecunijs pront lunt capfores, amp;nbsp;hi qui ex permutatione pecuniarû fo-Ientlucrari:ita quod vcrifimiliter ft petunias minutas fibi débitas ante morani habuilfet, illam in maioré permutafter, amp;nbsp;idem dealio lucre per d.l. 5, ç.fin.ff.de co quod cer.lo.iuiftisno. in d.l.t.per Çar. amp;nbsp;alios,C.de fen,que pro co,quod inter-eft,fatitquod voluit gl. amp;nbsp;Bal. in l.cura-bit,ff,deaót.cmp.I’an.in c.conqucftus,de vfu.amp;in c.vcnerabilis.de exc.amp; in c.p.amp; gl.deoff.dele.flcBal.in l.in cótraria.ff.de vlu.amp; l.ii vero,§.vfuras, if. mâdarü dicût folitosmercari pofte deiurecanonico amp;nbsp;in foroeôfeientiç petere inrerelfe lueri, circa quod aliquid facit Franc.de A re.in tonl.j.in fi.amp; licet Ang.prxdid, linaitat. intelligat in arbitrijs tantum procedere, vr per cum in d. 1. Paul, tarnen veritas eft quod etiamin no arbitrijs procedat,qua-do perfona folita eftncgotiariivt perBar to.ilt; Dotbin d.].;.§.ti.amp;1moldn d.l. Pau lus cum concorj.præalle. |
Et licet prædiâa procédant feeuJum cómun.opin.Legiftarö,tarnen ßur.Pan.amp; Imo.in d.c.quanto,amp; comunicer Canoni flat videtur renerccôtrarluni,negâdo fun damentum Barr, dicentisquod 1 pecunia ^ mutata non pór per groftam a:ftimari,fic-ut ecotra, quia fccundu cos veritas eft in cótrai ifi. Nd ficut fiorenus aui i valet tot impériales,ira tot imperiales valent flo-renû,amp; hoc pater ex text.in l.r.C.de arg. præci.Ii.io.vbi hocno.maxime perlo.de l'la.amp; hoc videturverius,quia illi quicu du nt mon eta,cud tit earn videlicet minu-tam refpediiuè ad groftam ,amp; econtraa-lias elfer incertitudoira qif inrereftefuc cedes in pecunia minuta polfet inrerelTe d.ini, ficut illud quod fuccedit in pecu-n i.1 giofta, fieut.n. vous folidus Mediola-ni valet ir.den. pariter 12. denarij valent vnum foliduni, vnde idé eftedebeciudi-clûde vna ,quoddealia.fequiturMarti. de Lau.in crac.de moneta, 14.q.in fin.poft Cyn. inl.inminorum. C.deiuqui.cau.in integ.refti.non eft necelfaria, amp;Do. Frâ. Cur.in d.l.cum quid, in 1. q. Et efto quod minuta pecunia etiâæftimetur pergrof-fam , prout videtur verius, amp;dixi fupra eadem concluf.circa2.col.Et ft quarratur quomodo confiftat intereftedam, forma exemplum tempore, quo grolfonus vale- ' bat 20. tanriim folidos , ducentü 40. puri denarij imperiales valebant grolfonum, nuncantecumgrolfonus valeat 25. foli-dos,nó polfiint ipfi 240.den.vnum grolfo num valere.Sed exiguntur ducéntUm fe- ' ptuaginta fex denarij,amp; ftc erit interelfe damni,quiaperinde eftaeft dccreuifiet valor denariorum cum tantum nó valeat de pecunia grolfa,proutalias valebant, amp;nbsp;iftud eftinterelfe damni fecudum Dd. prxdiólos, quod Bart, vult appellate in-terelfe lucri tam in d,l,nummis,in ft.qua in d,l.Pau!us,é,quxft. Gg SVM- |
4»a
DE MONET. AVGMEN. ET DIMINVT.
|
^rMMARI A. * Debitor (bluere nolens de pecunia promif-fa,an po^Sitrecurrere ad valoremteinporis contrast», Debitort ante morani nihil imputandum £ Confuetudo qiiod'poßit filui moneta ar^S tea etiamare cenraminataproaurea,. til feruanda.
LIMITATLO S EC V N D A. SEcundolimitatur conclu do prisa 11e. vt non-procédât quando fecunduni coigt;fuetudinem,qiiæ permittit vpara monetam folui pro 31ia,quisnon vult fo liiere de pecunia promiira., fed de alia : t nam attendetur valor pecunia:,quç folui turloco promiiræ fccündiim tempus fo-lutionis fi de promiira repcritur,cuiuse-ftimatio dt variara per text, cum gj.amp; ibi nota per Bart.in l.cumaurum. ff.de aura amp;nbsp;argentoleg, amp;nbsp;late dcclaraui.fupra ia ï.decla cum pixcsden. Nam lufncit cre-dirori.qtiando.nullaint-eruenit mora,tp habeac arquiualennam pecunia: promil-fx,vhi poteft folui aequiualentia condde randa eïl tempore folutióis, d.Lciim cer-tum,cum cnncor.alle. copiosè iu$. dada, alias vel plus vel minus aeciperct.qnàm c/fet promiffi pecunia , d aliud tépus in-fyicercmus.facit quia ante morani nifelb im pu t a ndu mdebi to r i, 1; v in u m, cu m m a-teria. ft', d eer. pet. poterit enim creditor ducatorum auri ex illa xquiualenna tot ducatosKabere , quot dnt inohligatione condderato tempere folutionis. Et d có-fideraremus tem pus ob ligatio is poftqua fiiilfeLvariatus ducatorum. valor,vel plu r.e.sducati haberentur audio valere , vel. minus eodiminutojquod elfer abfurdü. |
Et.quÓd illaconfu etude t dt.fern anda inilbcis-vbi vigcttaliter,quôd poffit moi neta argenrea etiâ arecontaminata folui pro aurea.no. gl.in l.dquisargentum,C. dedo. vbiBal. amp;nbsp;communiter Icribctes, B3rt.lmo.amp; communitcr fenbentesin 1. Paul .tf.de lol. Barto.iu d.l.cuni auriiin,amp; clarius in l.i.ft'.de au. amp;nbsp;ar.leg.amp; Bal.inl-liberajC.de fen.amp; inter, om. ludi. Doft, m hi.S.idf.fice.pe.vbidituntpottgl.c£jran te tonluetudme nó pofte Jolui Jcmonsi-tavuius vel deterioi is metalli proalia. Pan. in c.quâto.infi.comm.deiureiu.vbi But.amp; Imo.Bar.in Ld ftipulatusdm ,o.in melle.i.col.ver.fed pone,ff.defoLamp;: inl. diuortio.§.ob donationes. (f.fol.matrim. Ma rtin.Laud.ind J.cura qpid,amp; in traft., de inoneta,amp; Franc. A re.in conf.u. i.col. Selecundu plures ex Doet. pr,sall.amp; liai, in d.Llibera i,col.C.de fentêt.amp; interlo. om. iudic.ifta confuetudo cftvniuerfalis no. 1 o.de Pla.i n l.i.C.de ar.prcciodi. 5. v-bidicit fpecialein fifco vt cogatur cape« rears amp;nbsp;argentum pro auro.nota.Ro.inL-diuorxio.§.ob don.ff’.fol.niatrim.. t^iod fecundum eum poft ßart.inLn. C.dbcolla.arris eo.'ib. limitatiirdiiplici-ter ; primo t nifi fifcus damnum pafturus jj ex hoc l.Paulus.ft'.de folur.. Secundo,nifi publics vtilitatis eau fa fifcus vellet in cerca pecunia fibi folui : primam tüJimi-tanonem habeo protuta,perLi.C.de3r--gen.preci.Bt vtdixi celiaJitcconfucttidr ne non poteft folui in moneta diuerfrli' gf,quod procedit etiamd quis vel let fob itéré d.e.preciodori., putideauro pro ar« gento lecundum Bart, in d.l.i.fi.ft’.dc aii.-ie ar.lcg.Sc Imo.poft Ange.ind.I.l’auluSi vbi dix it Imol. quoddebitor in pecunia-xrecontaininata hoe non obftantepofltt foluerein pecuniapuriargenti,qui3có« paratiuum prxfupponit podtu!Uin,l.vbi aut non apparet,in prin.lf.de verb.oblig. bonum argentum confequeretur)CÓprx-hendit villus tanquam deeadem materia exiftat,lie-ècminus deargeti bonitatehi-beat vilius,quod'non approbo in euidetv tia libus huius cóclu do. vbilatius loquor, alias auté bene poteft fieri folutio demo neta vniusformXjdummodo eiufdéma« teriar pro alia moneta alteriusfornij,pii» tà in groflónis Mediolani pro lacuenfibi |
|
D. ALBERT. BRVNI ASTENS, iquandofuntæquèboni, vel pro Papali-bus Ferrarienfib.aurMantuanis amp;nbsp;duca-lis Mediolani pro Venctis^nifi ex hoccre dnor eilet damnum padiirus.l.PauiiiSjCÛ ibinot.ff.deloi.de dicitur quis pati polie danmum.quando debitor Venetorum du eatoruni velletlbluere de Mediolanen.fi-buscreditori volenti ire ad partes Orit-talcijVbiducati Mediolani fortenéfunt in vlUjVcl ita cognitieve! tâti valoris,vei lî quis vellet dare pro leutis ducatos mer eatori volenti iread partes vitra monra-tias,vbiducati nóiunt tanti valoris,pro-üt in Italia, vel vbi ego promifiirem lub pœna date alicui ducatos lanuenfes ,amp; debitorincus ducatoruin lanueniiü vellet mihi dare de Venetis vel Mediolané-lib.vtdeclarant Ange.amp; linoLin d.l.Pau Iti5,amp;Io.de (Ana.inc.i.der«aledi.amp; Mar-4 tin.Laud.inlocisalieg.Ï Quareautêcel-lantedainnoliccatdelure communi fo-luerc de pecunia eiuidem ligxproaliali cetdiuerlæformat,ideoeft,quia iurisli-Ûione nondicitur aliud lolui fecundum gJof,Bar,.amp; cornmun.DoZi.iu d.l.PauIus, arguin.illius,l.amp; d.b fi quisargentum cû ibi nota.amp; dJ.i.in lin.amp;l.Titia:.ff.de aur. amp;arg. lega.quodeft intelllgendum.,uifi forma pecuniar, quatfolueretur,efletre-probata per ea,qu£ dlxi in r. declar.ratio aiiicin, quare non dicatur abud iuris fi-•ftionc lolui,eft, quiafonna nihil datin valorelalcem plusmvua, quàin inalia, maxiinè cum pecunia debeat elfe tabs de iute,vttantain vtilitatem præbeatin forma, lient in materia amp;nbsp;non plus 1. i.ff.de conttah. empt. amp;nbsp;not.in d.l.Paulus.amp; in d.l.i.in ti.ff'.deaur. amp;nbsp;arg. l.inc.quâto,de iureiu.licèt hoc non 1er netur. r Teniptisconfueîudim adfaciendamfcla-ttoncni attendindum. i Confuctudo facienda folutienisfccmidri fecuttiam currentem quaUs ejfe debeatyCl quanti temperii, amp;anh^et Fonufes, vel ’pistantes. |
40lt; TERTIA LIMITATION Allit tertio prxdida conclufio vbi confuetudo effet vt fieret folutio pe-cuniar débitât fecundum valorem amp;nbsp;curfum temporisfolutionis.-quia t illud tempus elfer attendendum, vt per Bal. in corn.ju^incip.fu,per eod.i.vol.amp; hoc etiâ innuit in confil, 415.1. vol. fecundum pe. impreffio.amp; eftde mente Hoftienf. in ti-tu.de cenß.5. ex quibus. in princip. verf. quia fi inoneca.déclarât amp;nbsp;confuluit Ro. mconfil.115. incipi.circa priinam,propè fimprimi dubij.facit himperatores,Jf.de contrail.empt.vuit Alexamconfil.21. in-cip.vifis his,2.volum. vult etiam Cornæ-usin confil.nu. incipi.vifis nonnullis29. col.2.volum.vbi loquitur inconfuetudî-neparticularium perfonalium perfona-rum, dicens, quodlonga eorumeonfue-tudo foluendi habet viniconfenfus,amp; tp itaaduni, fit inter partes vt folucretur fecundum monetara currentem tempore folutionis. t Qualls autem debeat effe ifta confuetudo, patetexnotatis in c.fin. deconfue-tud. Öc in l.de quibus, If.de leg. amp;nbsp;in Ic.i. C.qiix fit long, conlue.faciunt quæ died in lequenc.Iimitation.amp; videatur Dom. Francifc.de Aret. in confil.u.incipi.pro-c£deuduin,pe. amp;nbsp;vitim. column.vbi déclarât quantum tempus,amp; quid confide retur in hac confuctudine, amp;nbsp;quid fi fta-tutum fit in loco contrarium confuetudi ni,quænon fit adhucprælcripta fpacio annorum lo.amp;an tale ftatutuin vel confuetudo liget forenfes, vel ignorantes, reliqua dicentur in finehuius traciacus, amp;nbsp;in materia illafi adfit ftatutumdecla-rans æftimationé monetæ amp;nbsp;fuperueniat confuetudo præfcriptaaltcriusæftimati onis,amp;quis contrahat in rempote con-fnetudinis, infpiciendus erit valorfecü-dum tempus confuetudinis,vt dixit Bal. inl.fi quis argentium,in princ.pen.colu. C.de do na, Ä FM M d RI A, i Debitor lon^o tempore foluenj depecunia C^ 2 mi- |
DE MONET. AVGMEN. ET DIMINVT.
4®*
mmnnt/it an poßit fe prafiriptione def en dere.
A nbsp;nbsp;Pr^feripio foluentU in minatierepecunia
qiianti temporisfit,(^quando indpiat cur rere, Etanpercreduoris potefationem in terrumpipoßit.s.4 6.
S Protefiatio contraria non niß tn certis ca-fibus tnterrumpit prafriptionem. ƒ.
Bona fides in prefer ibente reculant er pra fumitur.
4 Deberi fibt plus feiens, an fibi praiudicet minus recipiendo.
S nbsp;nbsp;Solutioper quarn praftriptum efi pofiefol
uide alia meneta poiefi effeSumoperari pro vtraque parte.
6 nbsp;nbsp;nbsp;Frafiriptto. habet, vim dijpofttionis amp;nbsp;ca-uenttonisi
7 nbsp;nbsp;Promißio talis prafumitur procefijfe qua lis apparat folutiae.
LIMIT ATI O QVARTA.
QVartÓ faJIitjquando longo t tépo-re aliquis debitor certar pecuniæ foluifFet de pecunia minoris valo-ris vel foluiflet fecundum valorem temporis lolutionis,c.ohmà contrariofen-fu,cum ibi not-decenfi. lolctnotari in c. cum canoniciiamp; titu.gloiï. amp;nbsp;Dod.in c. conquerente deof/ic.ordin. no.Signo.in conf1l.74.feu quxftio.incip,quacflio talis proponitiir:(^idamcolonus,t.col.verf. ex poteftate prçferiptionisi not. late Frâ. de Are.inconfil.uz.incip.confideratisv-bi dixit,quodc.cura olira,amp; c.cutn cano-nicisloquuntur quando moneta, fecun-dum quam eftfolutum ,. fuit in bonitate intrinfecaamp; pretiofitate metalli varia-t3,8c no^Signo.vbi fuprà,amp; Fran.de Are. loquiturquando variatafuit in bonitate extrinfeca.Etifta prçfcriptioin foro Ec-clefiaftico eft annoru-m., 40.'Cæfareo 30. Tt habetur in d.c.otim,amp; in locis præal-leg.amp; in Lis qui.ff.qui mo. vfiifru.ami.amp; facit Î.ciun notiflîmi.cum ibinot.deprç-fcrip.trig.an.nor.Frane.d'e Are.inconfil. præalle.t licètin vfurisminonb.folucis
aliter fît,!.qui femefles in prin.fumgf.8f' l.cum quidatn,§.diuus..fF.de vfur.
Et hæc præfcriptiotaliter commenfu-raturjvt non côfîderemus.an quandoqiie puta duobus vcl tribus annis fîtfoluti 111 de meliore moneta. Sed an veru fitiquod. præferiptio fit compléta in minoremoneta feu minoris valoris.Et quod didura efl de cOjqui longo tempore foluit de mi nori moneta feu-minoris valoris,proce-ditetiam contraeum,qnil'oluifietdeme liore per tempora prædi(Sa,vt notatur in d.c.cumcanonicisamp; fecundum lo.And. in noueJla in d.c.olim ac Panor.amp; corn-mil inter fcrjbeiJtes,amp; Fran.de Are.in có-fîipræaHeg..
Illapræfcriptio incipitcurrere, cùm primum quis incipit foluere deal ia mo-netafeu ad aliainæfîimationem,quàmte neretur tcmpoie obligationis reproba-ta.opinjonc illorum, quidieebantinan-nuisprxfiacionibusneceflccire, vtcontra quamlibetprarftationem denouoin-choaretur præicrijirio.quocafitexigere-tur tempus du plica turn per no. perglolT. Bar.amp; Uoti.in d.Lcum notifCmi,§.illud cum leq. C. de prafenp. tii.anno.Signo. in loco pratalle. 1 Et ita etiam tenuitCor ^ nxusconfi.iSojncip.vi fis xü. colum. i. velu. amp;nbsp;non inrerrumpitur perproteflatio-nem,putàfî creditor reciperet cum pro-teliationcquodquatcnus plus vel deme lioremonetafibidebererur non intendit iuri fuo praiudicare fecundum Inn.loa. Andr.Abba.antiquiim,amp; magis communi ter fcriben;esin d.c. olim poftgl.pri-mam ibi: quia poteflatio contraria non nifî in certis callbus interrumpitpraicri ptionem,Lvt perfedius C.deanna.exce. amp;nbsp;ca.paftoralis.ad fin.de off.ordi.8f i^.q-S-j.potefi verf.hisaurem. Breit tarnen Io an.And.in d.c.olim,circa firr.commen.in noaella,amp;.’ ante cum Hoftië. cum quibus tranfeu nt com siunirer Dodo, quod exi-densin mala fide no præferiberet per no ta.in c.fin.de prarfcri.Sf inregula polTef-for de reJu.in 6.Quodputoverii,quando eaconftarct, cum bona fides in prafcri-bente regulariterpratfurnatur fecnnduni comma-
|
D. ALBERT.. BRVNI ASTENS. rommnneni fententiam , de qua per Bartol.in 1.CeHus.fF.de vfufrud. amp;nbsp;per Bal. in l.fin. C.de long.tempo.prxfcript. cum concord.not.Franc. de Aretin. in confiJ. prralleg. ♦ t Ethæepræferiptio maxime procedit inter ignorantesjid eft,credentes ita efle obligationem , prout fit folutio, fecun dum Bart.amp;Dovlo.in 1.is qui vfumfruft. per ilium tex.cum gl.fF.quib.modlvfufr. amit.amp;not.Sign. in loco fupraallega. ▼-bi figurât exemplum in hæredibus folué-tib.Si quis autem feiens fibi plus deberi minus recipiatjVideretur, quod fibi non præiudicet, nee curar præferiptio, qiiia vlu amp;nbsp;receptione partis à feien te reti ne-turius tonus, vt not.Bart.Bald.Alber. amp;: communiter fcribentesind.l.is qui vfu-ftuft.traditurperglolf.in l.fi quisexem-ptionistitu.C.depræferip.prædifto. Ita fecundum eum oportet conftare trigin ta’3nn;quod etiam in propofito voluit Bartol.in l.fiprins,inprincip.fFide-aqua plu.arc.not.Francifc.de Aretin. in con-ül.pratallcga.eontrarium innüitgloïf. i. ^Dam fequitür ibi lonoeent;loan.And.amp; communiter Doét, in d.c.olim,per ilium tex.dum dicunt,quödfi recepta fucrit pe cunia minoris valoris cum proteftatio-neiurisfui,ta!i.s proteflationon interrii-pitpr«fcriptionem,amp; non eft verifimile ^uodquis protefleturde iurefuo,nifi eau fam proteitationjs notam habeat,amp; fic fciat fibi plus deberi. J Circa quod dici poteft,'!' quod neceffe fitdicere,vt talis proteftans dubitaret, non autem certus effet fibi plus deberi, Vel quöddecifioBar.velfequacium procédât in eo,quod fcienter recipiebat minus, volens reliquum don aret aut recipiebat in partefolutionis. Et pront fentit Signo.ficertunieffet,quem feire ex fim-plici receptioneamp;quittatione creditor tenfereturreliquum donate.facit 1.cum quidem.§.diuus.fF.de vfur. Eft tarnen aduertendum,prout Come, déclarât in conf.i8t.incip.vifis nonnullis lt;n I’.col.Sc feq.i.vol.qubd talis præferi-ptiononcurritfeienti indebitum folue- |
4»gt; re, quoni.a malxfidef poffeffor nnllo tern pore præfcribit,nifi, vtprædixi, folutio fiat fcienter minus rccipiéti, qui videtur donare: amp;nbsp;hoc latius déclarât Corne, in co confil.ïÿ.colver.necobftatfu.dèmu-tationeamp; variatione monetæ hodiernz ab antiqua amp;nbsp;folucionum. Item fecundû eum ibi eft aduertendum,au pratferiptio fit interrupta.; Item eft aduertendum fecundum Inn. amp; lo.And.amp;communiterDd.ind.c.olim ^ quod t.talis folutio,perquam præferiptû eft,pofrelolui dealiamoneta,operari po teft pro vtraquepartcduplicem prarfcri-ptionem. puta fi debitor Papienfium fol-uerit per 4o.annos in terris Ecclefîæ, vel 30.in terris imperij Lucenfes pro Papien. non eöftito aliter de obligationePapien. nam ex partecreditoris eritprsefcriptü, q uód debeantu rPapienfes ex parte débitons, quando liceatci foluereLucenfes p:o Papicnfibus, fecundum modum folutionis,Heet Bütr. hoe reprathendae per 1. malè agitur.C.de præfcr.jo.an. quam in-ducit ad hoc,quod præferiptio mei caufa inducïa,non débet opcrarielfeéium contra me. .Sed poteftvtraque opinio concordari, vt fcilicct pracferiptioifta fit qualificata, amp;nbsp;quod qualitas refpiciat fauorem débitons: l icèt obligatio refpiciatfauoré ere ditoris,dum autem Inno.amp; lo.And.co ca fu dicunt, præferiptioné vnius anni poft prædiélâpraelcriptionem jo.vel 4o.ann. operari, vt debitor non teneatur de alia pecunia,quàm pratferipta foluere,nó bene intelligoquando pro vtroq; præferiptio vno contextu cucurriflet,prout ipfï præfupponunt: quod autem dicunt ibi Doélo.quöd quando vna pecunia eft in obligatione,amp;aliain faculcate foluendi, libellus,amp; condemnatio fieri debeant de ea, quæeft in obligatione aliter non re-fero. Sedin hacmateria inuenio vnum du-bium,videlicet,t fi fæpè mutata eft peen- 7 nia intra tem pus præferiptionis,amp; fecun dùm mutationem faéta folutio, ita quod nonpoffit dicifecundùm vnam mutatio- G g j nem |
|
DE MONET. AVGMEN. ET DIMîNVT. 404 tiemfadafoliitio,per an.30.vel 4o.an.an faciendaerit folucio fecûdùm antiquam monctam , quafinoft cuciirrerit prælcri-ptio tomplcca de aliqua contraria noua inoneta. lu quo palTu Hoft. intit.de cenfi. §.ex quibus. circa primum teDiiit,quôd fiCjVt lit lolutio facienda fecundùm anti-quam monetam. Signor.autem confil.feu quxft.præall.vlt.col.incoucluf.liiadixit cucurrifl’epræfcriptionem aduerfosanti qiiam monetam ; amp;nbsp;folutionem effc faci-endam de inoneta, quæ plus valuit intra tempus prçferiptionis amp;nbsp;folutionis,amp; ad eiusxftimationem , feu de ea qiiç fuit maioris valorisjdummodo non excédât valorem pecuniæ, qui cm rebat tempo-obligationis contradæ, per d.l.is, qui v-fumfrudum. g.fin.cum gloff.in verb, fed a n hab eat. ff. q u ib. mod. v ftrfr. a m i t. Breuibus puto pratferiptu-m effe ,vt. proutfuit per tempora folutum ,folua-tur. Nam fifiiitde vfuali monetafoliit.ii, id eft,de ea,quat’currebat tempoi e cuiuf-libct folutioni«, feu lécundum valorem, quç «nrebatifl fingola folutione^rk ita prælcriptum: amp;nbsp;licet folutiones in indi-uiduo fucrint diuerfimodè faótx, in hoc tarnen dicitur vniformitas folutionum, amp;nbsp;c u cn r r i ft e t e m p us p r çfc r ipt i on i s, q ub d fecundùmeurrentem monetam amp;nbsp;vfualê te m pore fac i en d ç fo 1 uti oui« fol u t um fu-erit: amp;nbsp;fic præferiptum erit,vt poffit fol-ui amp;nbsp;debeatfecudum vfualem monetam tempore faciendarum folutionum,amp; fecundùm valorem monetarum eo tempore, ft c foluendum in futurum,quaftira fo-* ret conuentum vel difpoftronijtcum pr-ç-fcriptio habeat vim difpofttionis amp;nbsp;con-ucntionis,arg.l.ficertisan.C.de pad.amp;'l. cùm de in rem verfo.cum vtrobrq; not.ff'. lt;ic vfur.amp; faciüt,qua:di'xi ftip.circaprin,. huiu«fallentix,amp;’ iftam opin. feuftfè vi-detur amp;nbsp;cen-uiffeFran.de Arer.in d.confi. iii.z col.ibi,incipic autem.Et inueni poft h«cfcriptamea,quöd itatenet Do.Corn, d.conf.im.incip.vifis nonnullis. 13,col.t. volum. |
Quód autem dixi 30.vel 4o.annis prst-fcribi,de qua moneta,feu fecudum quam xftimationem fit foluen.limitatMart.de Lau duo traól.de mon.propè fiu.vt prore-.d3t,quando certa pecunia eft prorailla : led helfet incerta., dicit fe conluluiiie, quöd per prçftationem deccnnalemindu citur declaratio,vt fecund,urn quod lolu-tü fuit annis 10. mtelligatur ita pro-raif-fum,amp; ftareobligationem,fecundùmAa gel.in d.l.ficertisannis. C.depad.perd, l.cùm de in rem verfo ft'.de vfur. alras io cundum'eum intelligereturdeminimis, interl.numis.ff.de legat.3. dcquo latiùs dixi fupra in i.declarat.amp; videaturquód dixitFrancifc.deArec.conf.ii.incip.pro-ccdcndum,penult.colujn.amp; not.D.Fian-cif.Curt.in trad.de moneta, leu m Lcàm q u id, v 11. qu ç ft. ff. ftc er t umpe t a. amp;nbsp;p 10p-tereaBahin d.l.h.ceHisannis.3.co].dixit, quód tqualis apparetfolutio,taJisprçl!i' ^ mitur prxceffifte promiffto.. Vltimó eft in hac materia aduerten-dum,quód liquis de meliori pecunia per p l u res an n o s iö lu i li er i gn or a nt er n ó c om piëta pi»fcripcione,poltet repctercplns iólutii,autcuni futuris fructibuscompe-fare,lecundùm Oldra.iu coufi.t5o.intip. fadum taleeft , iunflisnotat. ind.l.cum Cano.nicis,fubdit Oldrad.quód creditor eo cafu nópotetitallegare feefteinpof feffione ita exigendi, Öc recipiendi, nr* inuitiremediopolfellório, dcquo in t’ peruenjt/leceafi.amp;in c.querelaübdee' leâ.amp;in d.l.fi certis annis.vbi Bal.amp;An-gel. vbi tradunt,an in piçftarionibiis fit darepoflelforium. Et przdiftaprçlcrip-tioprocedit,etiam fi de vna pecunia ï-què bonaloco promiflxfoluatur. Bal.in d.l.isqui vlnnifr. 1« fifl.comiucn.lf.quib. mod vltif.amit.facitd.c.olim.amp;dx.cui« Canonicis,curn ibi notatis, Adde de pru/criptiene in gunidite0quot; modo /oluendin Meneu. Hanc limitationem nota,amp;obferua: Quód amp;; fi pecunia vel moneta iiicontra-élu fit promilfa, attamen fi longiftiquot;’® tempore in alia currétiveldebiliorimo-neta lolutio fic fatfta, debitor prpferipno-ne fiber |
D. ALBERT. BRVNI ASTENS.
Re liber erit. Manc fententiam amp;limitagt; tionem libénter anipledor, vt Vcr3mamp; fommunein.
Probat earn folenne Patauinur« Con-filiiim,tie quo infra, niime.ü. Anton,Nat. eonfi.içi.amp;isy.lfbr.r', Ferrar.in prax. in forin.ad tiit.prjftatio. gloff. foluere, nti-ine.r. GarotiiixTudertinusyde I0C.amp; con (ii.tit.de prefcripc. num,6.7.8. Schurff,có-ül.io, Lauden,nume.3(,dc nionet,in verb, prorniii aureos Venetos,Gabriel,in com-rtiu.opin.libr,3,de fornt,concluf.i. mime, JT Eart,io l,fi prins,de aqu,plu,arcen,Sa-licet, in l.cùm notiffimi, C, de prxfcript. PoUerus iiv praxi Cenf, fol. ( mihi ) iSi. Bofs-.de moneta,nume,5,in-prax.cruni na, Gomprobat quoque: hanc prçferiptio-neminminori, vel in current;, vel ali.i q.ualitate, Me rochiConfïl.49,nume,io,amp; d.Confil.Parauin,dicit earncommunein : Rationemaddunt interprètes,quod qua-litas potiùsamp; faciliùs in tali obligatione to!lat4ir,q’.)àm resipfa. Effie magisqua-litasi.'sprjfea iptiodiminuitur, quam rei ipfusprincipafis. Exempla refertNatta *llcg,confi,Eand'eni habet rationem quo-,iieVafqu,iHuftr,controuerf cap.78, mime,’., De hac præferiptionc etiam vidé quæ fuprà Clarifs. Reincrus Budeliu.s L, aftinismihiconiunótiffiraus, in fuotraCl, dcmonet,lib,i cap,14. tradidit.-Qùam e-golimitationem ob id ita volui exorna-«, quód contraria fententia nunquam placuerif,etiam fi inCamera Imper,ob'-lèruatafit; QyamD.Gail.pofuit Obferu. 7j.lib,z, Matth.BoifsDodor.,
STAnM A RI A.
»r PectMuvalérfetttndtunfolutiimistènipiis ii^icitur in eOjqnodratioHevfurn igt;rajia~ tur.
gt; VfurM nanquidpetere poßit, gut fritmus fempit^
f Sors dr vfttragitaUter différant in tempo tilfilutmne.
Limitatio Q^intX'
V 1 N TO fallit,fccundumaliquos, j in co, 1 quod prçftatur ratione v-luræ, quia non infpicitur tempus contradus ,■ vt dixit Pileus in quaeftione iua 5,quera refert loannesAndre.inti-tu!,defolut.§,nunc aligna, infiann addi-tio,incip,olim. vbi refert Pileum in qnæ-flione præallcg.dixiirc,lt;qubdlicèt in con tradibus, amp;nbsp;debito forcis variato valore pecunia? debeat attendi aliqua æftima-no r tarnen quidam nobilis habens fen-tennam arbitramentalem, feu laudüm ferre pronunciauit fectiselfein debitov-furai io, amp;nbsp;fubdit loan,Andre, quod alf-qualisaequitas inert huic dido :amp; poteft eile ratio, qui.a cùin vfuraaccédât.lorei tanquàm lucrura-ac loco fruduumamp; e-molumcnti, Lvfuif,fF,de vfur. non ertae-quum, vt duplici onere grauaretur ib lam præftans, videlicet foluendi aJ-afti-nvationem antiquæpecunixiamp; ad folu«n dum lucrum,arg,u,.d,-C,vfura, fecuadèm vmini incellcdum,diim ibidicitur,quöd tpercipiens- frudus,nondebcteriainv- *' furas petere, quinimo fecundum Bartol, inl, Paulus, 6,quærtio, ff,folut, cuius opinio elfcommunis, vt dixi fupràin prima limitatione,quando tradaturdeintcrel-fc lucricelfantis^non habetur ratio aug-menti pecunia:: amp;nbsp;iftapotuiterte mens illius Nobilis,portéeetianvattétari,quod hac non fit faîlentia. Nam, vt dixi in-principio hiiiusconclufionis,amp; ferè m omni declaratio-ne, infpicitur tempus-contradæ obligationis,amp;quia vfurarunt obligatio ante inoram non contingit. 1. mora, amp;nbsp;L fideicominiffi, ff,de vfur. cum concord,
Fruftràquçrimasi an infpiciendum fît te.mpus fortis in eo, quödpro vfura præ-rtatur?amp; hoe modo çrtimatio amp;nbsp;valor pe cuniç infpiceretur à tempore moræ, arg, l,vrnum,ff,fi cer,petide quoertdicendum iuxta ca,quç latins dixi io,amp; 11,déclarât, ebm-fequen,
t Et fie coeJudendum pato fortem foi-- 5 ui debere feciindùm tempus obligatio-nis, amp;nbsp;contradusfeu mutui, amp;vfuram: fécundùm tempus, quo qursadvluxanf obli-
-ocr page 412-4olt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MONET. A VOM
obligatur cfficaciter , facit quod dixit Bald.inc.exconqueftionej-deofd.ordiii. quod quando conçurrunt antiquaamp; noua præftatioj folutio antiquæ præftatio-niseft facienda fccundùm antiquain ino-netam;amp; nouât fecundùmnouam.
SV MM A R IA.
t Debitor non cofitur ad folationem anti-qua moneta,ciim Princcps iubet numera-ri de noua-
2 Decretum Principe /ùperfilutione feeun dumneuampecuniam, nunquidperfemu PcLleßdßnMbget.
Et quid de i^norantibus.
Limitatio Sexta.
SEXTÔ fallit,quandoPrincep5tman daret faila debiliore vel meliore mo neta folui débita contrada antiquitus vel cenfus: aut antiquas prællationes fecundùm nouam monetam,vt per loan. And.in addit.Spec.in tit.de folut. §.niinc a!iqua,in fin.in addit.incip.olim. amp;nbsp;Alb. deRof.in l.cum quid, circa fin. com men. ff.fi cer.pet.vbi tangunt,an rale mandaru » tiigaret perfonasEcclefiafticas,dequo etiamper Oldr.inconf.infiaallegan. de qua materia etiam aliquid dixi in i.decla rat.amp;quid iuri,s,fi,de vtraquepeciinia re-periatur,vel fiantiqua non fit r.eprobata, amp;nbsp;om iffo illoarticu !o,an Princeps poffit iuri tertij præiudicare. Dicend.eft,quod tails Princeps, fi hoc fareret fine confen fu fuhditorum,tenereturad intereffe, vt not.Inno.Pan. amp;nbsp;fcribentes in c.quanto, de iureiuran. Ec an valerec ftatutum vel decretum,pot.eft vidcri Bald.in 000^424. cum prxceden.i.par.lecundtim penu'ti-mam impreffio.amp; videatur Aret.in conf. 12.in pen.amp; vlt.colum.vbidicitj quid juris, fi talc ftatutum non obferuetur, amp;nbsp;an ligetignorantes.dixit tarnen Old.incon-fiJ.xîo.incip.faâum tale eft. quod Princi-pefimplicitermandate fieri folutionem dénoua moneta per hoc nócenfeturfta-
ENT. :ET DIMINVT.
tutuin, quominùs fieriedebeanta^ft»' mationem antiquam, vt dixi lupra in iZ. declarat.facit glo/T. in.c. quis ignorer.}». quatftio.4.
SV MM ARIA.
j Tributa amp;nbsp;dedma reßriciunt pecuniao ad tetnpusfolutionit.
2 Pecunia vartatto eß Printipibas imputa da,quibuidebentartribu!a.
^ Statutumdecerta pecunia foluend/tmUquot; tatumvidetur mut ata pecunia.
.4- Moneta mutata de qua ßatuiü loquiW, cenßetur quoque mutatumflat uturn.
Limitatio Septi ma.
FALLIT feptimo in decimis amp;nbsp;tri- 1 butis, tamp; alias vbicunqjlex veilla-tutum dicerent fieri deberefoliiti-ones fecundùm monetam currentein tem porefolutionis. Cle.fi benefitiorum.fecundùm mum intellciSum dedeci.amp;ell de meute Bal. in l.is qui vfumfr. §.fi.infi. com.ff.quib.mo.vfusfruc.amir.poftgl.in d.Clc.fibeneficioru.amp;Paul.deLeai:. ibi amp;■ Kom.inconf.125. incip. circapriiniim. a.colum.de clare vult Milius in reperf.in verb.pecunia, veiùm quia illaCk.babct vario.s intdleótus, dc commimisfentcn-tia eft, vt dixi fuprJn ii.declar.in S.qued efto,qu0d.deturfaculcasfolucndi demo-neta vfuali,per hoc non dicitur,quódfo-lutio fieri non debeat ad a-flimationean-tiquæ pecunia?, iccircó foitè poffetdici, quod in decimis attendaturconfuetudo taxatjuxta gl.in d.Clc.in verb.taxarione amp;nbsp;qu0d,fi fit cofuetudOjVt fingulisanuh. valor infpiciatur, fokirio fiat fecundùm valorem cuiuslibet an n i ad illaniælhma tionem pecuniæ,quæ tile turret,alias Hat fecundùm antiquæ pecunia?eftimatione, videliceteiustcinporis, quo taxafinefa-Óia. de quo pJeniùs dixi in 17. declaration e.
In tributisaute, qua? Principibusprat-ftantur,tcredo indubitanteriiifpicitem * pus cuiuslibet folutionis : Sc moucor vitra
|
D. ALBERT. B tra pr«diàa ex tex. amp;nbsp;nota.in Lcrediror, inpriiicip.tF.defol. iunftis not.in d.Clement, fibeneficiorum. maxitneper Zaba. amp;Petr.de Anchar. Sc Imol. dum dicunt, quöd fi creditor fuit in caufa vel culpa deteriorationis vel reprobationis pccu-niæ, habet fibi imputare, 8e pro tanto, fi Principes habentes poceftatem cudendi, amp;nbsp;variandi monetani, illam varient, vel variari mandent, aut permittant variari, vel invariationem expendi fibi imputét, qiiod maxime verum puto,quando tri-butum eft debitum per ftatutum, vt in eo attendamiis monetam currentem tempo-risfolutionis,amp;vt trahaturad monetS, pront currit,vcdixifupra in u. ampliat. idemfi tributum debeaturexordinatio ne, amp;nbsp;mandato Principis, vt per Millum in locofupràallega. vbi contrarium innuit, fidebeatur ex inero contraftu : vo-lenstunc attendi pecuniam,quæ curre-batteinporecontraólus.Sc hæc intelligo, quando variatio tendit ad præiudicium Principis,cui tributum debetur ,Se non 1 fubditorum, t vt quia dcbilior vel vÏlio-tisvaloris fit moneta tempore quo fol-uitur tributum. facit ad hæc quod dixit Ant.de Butr.in d.c.quanto, de iureiuran. 4 tquód ftatuto loquente de certa moneta, ficontingat mutare monetam ,cenfetiir mutatum ftatutum,8e ad nouam mone-tam mutatum,per iura alleg.per eum.fa cit c.translato,de conftit. ATAJAÏARU. f Pecunia animatio amp;nbsp;dedaratio à parti-iusfadaattendenda eft.
S Ducati mutui dati quornodo veniant adi. mandt ex partium couentione ; vt ß di' Sum in eadem aßimatione illtid feruandü. amp;Kum.ç.
|
VNI ASTENS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;;o7 7 Soltatonem fieri in moneta aquè 'bi~ na', femper videtur adum inter par~ tes,
Limitatio Odaua. OC T A v ó fallit in pecunia decla-rata vel xftimacafex conuentionc i vfque à principio, quiaattenditur dedaratio Seæftimatio partibus farta,fe-cundùm ßart.in l.Paulus,in fin.fF.de folu. vbi loquitur tam de dote,quàm de alia obligatione.Se inl.fi ftipulatus fim dece in mclle.fF.co.tit.Se in l.fed addes.§.fi do-minus. fF.loca.8e perDd.in l.pcn. §. man-cipia.fF.fol.mat.per Pet.de Anch.in Cle.fi beneficiorum,circa fin.comm en.vbi ctia Imo.de decim.poft Bald.in confil.fuo 3J9. incip.punrtus quæftionis.z.volum.feeun dùm penultimam imprefs.perMartin.de Laud.in trart.fuo de moneta.circa fin. 8e per Do.Barth.Socin. in confil. 298. incip. pro fundamentofequitur lo.And.deAna. in c.fin.vit.char.de maled. loan.Andr.in c.quanto,in pen.col.in fi.de iureiu. Et no. Andr.delfern.in vfib.feud.in tit.quæ fine regal.in 8.colum.verfi.8e fie videtur. vbi dicit, quod negotiatoresdubitantes de augmento vel diminutione,folctexpref-fe conuenire de æftimatione pecuniæ dc-bitæ. Et quia hæc materia eft vtilis 8e quoti-diana,8e malè examinata, ac peius intel-lerta, illam tradam per quæftiones: Primo igiturquæro poft Bar. in 1 Paulus,vl-ti.quæ.fF.defolut.tfimutuémvel in do- j tem dem,aut deponam centum libras,di-cendo hoc modo: Albertus Brunus dédit mutuóSempronio,vel in dotem, vel de-pofuit centum libras in tot ducatis auri largis,vel in totgrolFonisMediolani : 8e hoc fartum fit tempore, quo duca tus auri largus valebat 4.libr.præfuppofito,quod nunc valeat4.libr.cum dimidia,vel tem- H h pore |
|
DE MO NET, A VG ME,NT. ET DIMÎNVT. 40S Ï^ e quo groflonus Mediolani valebat vaam libramjprefuppofitoquöd nunc va Ieat2x.folidos,an debitor liberabitur fol uendodiicatos velgroflbnosad valorem temporis folucionis: amp;nbsp;fic da tuf o pro een turn lib.22.ducatos auri largos,amp; libram vnam,vcl monetam æquiuafentem libe-returjCÙm àjmc habuerit zj.ducatos auri largos pro centum libris, amp;nbsp;quid ecôtrà,. fi ducatus decreu-iflet liante cafu premif-fo, putà quia tempore folutionis non va-lebaCjOilî très libras cum dimidia, an ip-fo volente mihi dare xf. ducat, loco centum librarum proutà mehabuit, potero dicere^quod tempore folutionis ad faciendum cétum libraspluresdueati 25.exi-guntur,. videlicet in fumma x«. ducatijamp; a.libræ, reperio quoddifficuiras huios quaeftionis refidet in hoc, an ducati lîrrt in obligatione, non tantum in facultate foluendi: amp;nbsp;eûo, quod fint in obligatio-ne^an fînt in obligationefetundùm ælli-mationem amp;nbsp;valorem temporis contra-4lus,an verb temporis fo-lutionisi in quo cafu Bart.in d.l.fi llipu latus firn deeem in mellcjinx.colum.quem lequituribi Pau. deCafi.tenuirt quodducati vel grofloni fintnon tantùm in facultate foluédi, fed etiam inobligatione : amp;: quod in eiscon-fideretur valorfccundum tempus cótra-élus,per illum text.cum gl. dum ibi diob tur,qubd fipromifero deeem duc. in mei le: mei eft in facultate foluendij non au-tem in obligatione, nifi mei xftimetu r, pu taadrationem vniusducati procadö. na fccundum eosquandodotibi centum libras in florenisfeu ducatis, licètnon de-turatftimatio duca. non eft hocnecelTa-riumiquiafuam habet atflimationê, qua: dependetab eoj pro quocommuniter ex-, pendicurvel taxationc fuperioris, iuxta not.iBd.hfin;cum præceden.C.dc vet.nu. pot. non fic in melle^uiusatllimatio efi voluntaria, amp;nbsp;à partium poteftate depen detamp; variatur ,, amp;nbsp;ficut in melle confi-dèraturæflimatio temporis contraftus a; partibuslimitara , ita in ducatis in calu' præd iftbconfidèratu r f firm atiotamp; valor ilüperiore raxatusj.amp;oommuniter tant tempore contraóluscurrens, 8:cum fus opin.tanquàm veriore tranfit Martin.d Laud.in trafta.de monet.pen.amp; antepen. colum.vtilitas autem fecundiim Bart.ed, quiadeæfiimatione limicata etiam inpe cunia contingit quandoquelucrari,pr0gt; ur fuprà dedaraui. |
Contrarium tenet Ange.in d.l.fidipu-latus. dicens, t quod cum valorducatiS: ♦ pecunia: promiflçfît variabilis,prout indies videmus, non poffir eins atftimatfo magis dici ccrta,quam æfiimatiomellis, cuius precium non fira partibus limita-tum,5c quodficut meleocafu noneft in olrligationCjita nec ducati incafu pridi-dlo : amp;nbsp;quod tantummodo centum IHn» fine in obligatione amp;nbsp;ducati in facultate fo!uendi: amp;nbsp;hancopinionem firmatBart. in l-.Paulus,vlt.q.(f.de folut.cuiusopinio ibi efi magis communis. Nam eu co tri fit Salden confi.pra!a].amp; Perr.de Anchar.iu' ele.fibeneficiorum,pen.eol.dedecim.amp; Io.de Ana.inc.fi.pen.col. demaledifi.St Bal.in c.quâto,verf.extra quæro/Jeiure-iur. amp;nbsp;Fran.de Are.in conf.n-.amp;t Panor.in lt;Lc.quantOjCirca fin.commen.de iureiur. vbi etiam alij mouenrur,Bar.in d.l.Pauf quia dado centii libras in tot ducatis,pitta 25.ducat.pro centu libris , ira qtinddi cendum fit,ficutde alia reatfirnrataiamp;’i^® do£e,quç datur çfiimara.l.cnm dotem.C. deiure dot.l.îBfiimatis.ff.folu.matr.amp; fccundum Bart, ilia verba ,.in tot ducatür nihiloperantur,8tdamnum,amp; lucrum conringens in variarione va loris ducati feu floreni pèreinebit ad dcbitorem,amp; in depofito videbuntur ducati venditi pro illis libris,ita quöd æfiimatio duca.videlicet libræ centum,amp; non fforeni.eenfea-tur deponiJ.certi condiélio. Ç.fi.cumfî-quen.ff.fi cer. pet. amp;nbsp;l.fiex precio.C.eo.amp; credo quad hçc fecunda-opiniquxeftma gis communis,fitvcrior,talitcr,quöd debitor tenebituramp; poterit dareducat. ad xfiimationé temporis folutionis, velmo-netam æquiualentem centum librisfecu-dùm valorem temporis folutionis-, pro qua facit,quia eftb, quödducati folümo‘ dó eflent in obligatione, nihilotninus io eorum |
|
D.ALBERT. BRVNI ASIENS. ^) Corum çftimatione attédcremus tempus folutionis, fecundum communem amp;nbsp;ve-ram fententiam traditam fupra in j. am-pliationc. Vndeidem effe debet, quandodantur centum libra: in totdiicatis,quiaperhoc nonconcluditur, quod reddi debeant ly. duca.pro centum libris,fed totum oppo-fitum, ka qubd ducaci non fint in obliga-tionerefpeftiuèad libras centum, fed fe-cundùm fuani propriam çftimationem, pra:fuppofito quód effent in obligatione, licèt putem veriùs,quôd non fint in obligatione, fedtantum in facilitate foluédi, amp;quódfolüm librç Centura fint in obligatione, proutdixit Bart.tn d.l.Paulus,in fin.amp; Ang.in d.l.ftipulatus firn lo.in mei le.cuni concord.fupraalleg.amp; facit quod lt;iixitFaul.de Caftr.in l.fed addes.§.fi do-minus.ff.loc.ex cuius diâis prçdifta mul-tadeclaranturamp;ampliantur,vt fciamus, an poffitcreditor cogi capere de ducatis, vel alia moneta. ï t Et per prædifta teneo,quód fi didiim fuiffet,do tibi centum libras in tot ducatis largis vcl groflbnis,hoc ado qublt;l red das in duca. largis vel groffonis,quo cafu ducati vcl groffus indubitanter effent in obligatione, nihilominus folutio ducat, debebit fieri fecundum valorem fuü tem porefolutionis per pi çdiûa, iunäis bis, quçdixi ind.5-ampliat.cum fcq.amp;hoceft quod voluit Alex.in d.l.pen.§.mancip.ff. lol.matr im.vbi male intelligit Bart, quia ctiam hoc cafu non intelliguntur dati ap. ducat.taliter qubd reddi debeant ay.du-ca.procentum libris, fed totum oppofi-tum: vnde ducati redderentur fecundum propriam æftimationem temporisfolutionis. amp;nbsp;vult Bar.in d.l.Pau.cumconcor. fupràalleg. dura dicitattendi tempusfo-lutionis,nifi diftü fit fub eadem xftimati-one,de quo in feq.quæft.dicetur. Sunt tarnen prædifta intelligenda,nifi augmentura duca.eueniffet propter pecu niam argenteam qre contaminatam.Nam ficut non poflent dari centum libra: de pe cuniaærecôtaminata loco centum libra-luniantiquarum preciofiorismetaHi, ita |
40^ non poffent dari ducati cum augment» eorum tali occafione caufarot vt dixi fu- , pra in 6,declar, amp;nbsp;infra hac eadem limit. Secundo qua:ritur,quod iuris erit,fi dt cunt,fic doindotem vel mutuö,aut depo nopenestelibrascentumin tor duc. hoe afto,quöd reddasduca.ad xfiimationem prxdilt;Sam,vel in eadem çftimatione.Rc-fpondeo, quod ifteeft propriè cafuspræ-fentis limitacionis,amp; quód hoe cafu fint ducati foluendifecundiim valoremtem-poris contradbus: quia tune libre cenfen-turxftimatj per ducat.ita quód is.ducar. dati pro centum libr.vt dixi in præced.q. fint reftituendi in tanto numero,qui com prehendat Centura libras,cófiderato tem pore contradlus:amp; fic reftituendi funt af ducati numeroproutfuerunttraditi,amp; damnum decrementiamp; lucrumaugmen-ti valoris eorum cedetcommodi mei cre ditoris. Ita voluit Bar.in dJ.Paulus,in fin.cum quoeommunitertranfeunt Doft. Üi maxime Bal.in conf præalle, amp;nbsp;in c.quanto. verfextra qu2ro,de iureiur.amp; idem Bar. in l.fed addes.§.fiDominus.vbi etia Fulg. amp;nbsp;Pau.deCaft.ff.loca.amp; in l.pe.§.manci. vbi etiam Paul.de Caft.ff.lol.mat.amp;t Petr, de Anch.in d.Clem.fi bencficiorum,pen. col.de deci. amp;nbsp;Ioan.de Ana.in d.c.fi. pen. col'de malefi. amp;Fran.ind.conf.i(. amp;nbsp;Do. Barth.Socin.in d.confil.i98.amp; Do.Franc. Cur.in d.l.cum quid.n.q. amp;nbsp;Mart.de Lau. in d.ti aft.de monct.pcn.col.feu antepen. amp;nbsp;iuxta praedifta dicebat Fulgo. ind.§.fi dominus paftum.quódtfolui debeat cer-tafummalibrarum inflorenis,feuduca- 6 tis ad rationem 5.1ibr.amp; 4.folidorum pro fingulo ducato valcre,amp; effe fcruandum, amp;nbsp;licèt Imol.in d. §.mancip. dicat, quód ftantecafu,dequo in quæftione,ficôtin-gatducatumdecreuiffe, non effet verifi-mile,quód creditor voluerittale damnu pati,per l.ciim de indebito,in princ.ff.de reproba.tamenfuaopin.non eft tenenda, ex quo creditor acquieuit «ftimationi ducati, amp;nbsp;ficut lucrum confequeretur ca fu,quo creuiffet, damnu patiatur ex dimi H h i nu- |
41« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E MONET. AVGMENT. ET DIMINVT.
|
nutione, arg.l.pen. C.de fol.amp; eius quod no.gl.in c.cuni Canonicis,dc cenfi.amp; dixi inx.declarac. fupra eod. amp;nbsp;quód dixi valere padum fuperxftiinatione pecuniæ, eft intelligédiim quandocommuniscur-fus ita fe habebat,ciim non fit noftrü mu-tare æftimationem duca.vel moneta?fine authoricate fiiperioris, imo mutuans aut aliter expendens poftet punirijVtnot. in l.i.feii 2.C.de vet.num.poteft.lib.ir.quod intelligo,nifi donationis gratia^ quando ratione curfusquis vellet pro pluri ca-pere vel minore curfii,quam valeat expé-dere per not.per Alb.inI,eleganter.§.qui reprobos.ft'.de pign.ad. Tertio quæro,quid iurisjfi fit fimplici-ter didum^do in dotem munio,vel depo-no centum ducatos ad rationem 4.1ibrar. pro ducato, quomodo fiet reftitutio ? vel fi didum fir,do tibi centü ducatos in do-tem ad rationem folidorum 94.pro fingu-lo ducato non exprefib, quód debeat fieri reftitutio in duca. cùm de confuetudi-ne liceat foluere moneta pro auro,vt di-xi fupra Jatè in 2.limit.breuib.fi fiat reftitutio in eadem pecunia in genere,putain in duca. debebunt dari tot ducati,qui fe-cundum valorem eorum tempore foluti-onis faciunr tot libras,quot erant in pro-miffionc,ita quód fi erantcentum ducati ad rationem librarum 4.debeat folui tot ducati,qui temporefolutionis valeant4. libr. amp;nbsp;fiducatus creueritin valore, da-buntur minus, amp;nbsp;fidecreuerit,dabuntur p]ures,figurando exemplum,pront fupr. dixi in i.q.huius limit.per ea,quæ ibi dixi,amp; in praxed.q.vbi hoe deciditur: amp;nbsp;fi ducatus creuiflet propter dereriorationé monetæ, pront communiter fit.debét dari totducati, qui valeant4.centum libra, monetär æquè bonar in bonitate intrin-feca, amp;nbsp;æquè preciofi metalli amp;nbsp;eiuf-dem ponderis, ficut eranttemporecon-traiSus, vt voluit Martinus deLaud, in d.traäa. de moneta, penul.amp; antepenul. colum. |
Et pulchrè d.Bartho.Socin.in d.confil. î98. incip. pro fundamento, innäis his, quælatèdixi ini. declar.poft Oldr.con-fil.;r.amp; concord.ibi allega. t cùm femper ' adum cenfeatur inter partes, vt folutio fieri debeat de moneta eiufdem bonita-tis,cuius eft ea, de qua in obligatione temporequodata fuit,feu temporeobli-gationis.l.cùm quid.ff.fi certum .petat.amp; prout ibi latiùsdixi,nifialiteraciumfit inter partes,vt dicetur in quxft.fequent. amp;nbsp;fi talis debitor velit foluere in motic-ta,putà libras vel folidos,prout in exem plo figurato, tenebitur foluere centum deantiqua moneta currente temporcob-Iig3tionis,quód faciat 4.1ibr.autdeilliJ anriqnisfolidis,fi reperi3ntur,vcl de noua monetaadæftimationem antiqnæ,vt dixi in d.l.i.amp;r 4.dec]ar.poft Oldr.incon-fil.præallcga.cum concord.ibi fignandis, declarando,vtibi latiùsdixi.amp; vltrà Dd, prædiôlos in propofito dotis hoc elide mente Areti.in conf, ii.incip. proceden-dum.amp; fecundum prçdifta intelligen-dum eft,quod confuluit Bald.in d.confi. 339.incip.pundlusquæftionis :t amp;pfadi- l ftaprocedunt, quando nullainteruenif-fet mora in reftitutione, vel folutionc, per ea,quædixi fuprà in 1. amp;nbsp;2. limita-tione. nam fi intcrueniftet mora,habere-tur ratio valoris mutati in pecuniadu-ranteeadem bonitate, quæ erattempo-re contraiSus à tempore mors, vfquead-tempusfolutionis ,fecundum Martin.dt Laud.in tradl.de mone.penu].col.amp; Sod. in confil.præallega. amp;nbsp;ideó dixi durante eadembonitate intrinfeca,quia, vtdixi in i.limir.ac concluf mora nihil facitad mutationem valoris caufatiex mutatio-ne bomtatisintrinfecar, feu preciofitatis metalli. Etprardidla procedunt,nifidi-düm fit ad rationem librarum 4. pro fin-gulo ducato monetär currentis tempore folutionis,vtdicaminfrà in fequen.qux-ftione. Quartó quæro,f Aliquis dedit mille ducatos dotis nomine,vel mutiió,velde- ' pofiti, adæftimationem librarum 4.pro fingulo d ucato moneta? currentis tempore folutionis. quomodo foluenttirillidu cari,veleorum valor?dico,quód fi confi-dereraus mutationem valoris non mu-tata |
|
D. ALBERT. ERVNI ASTENS. tatapreciofitatemetalli, res eft clara vt infpicjamus libras fecundum quod valet tempore lolucionis,qiiia ica placuit con-trahentibus iuxta nota.in d.l.Paulus.per Bar.iii fi,cum concor. fupra alleg.in præ-ce. quxihonib. idem dico ft contingeret monetam efle faftam de métallo debilio reamp; viliore, vel diminumm in pondéré cum libra, ita valent 20. folidos monctæ debilioris ponderis amp;nbsp;vilioris metalli lt;icuc prctioftoris metalli,amp; fortioris po deris ; nam verba pi ædiâa'præferunt ta-xationemamp; limitationem valorisduca-11 in libriSjS: vlterius declarant quod libra lint foluendæ de moneta currente té-pore folutionis.Clemen.ft beneficiorum ftcundum vnum intelleÖum, quern te-nuitl'au.de Leaz.ibi amp;nbsp;plures alij de de-cim.quod poteft fieri per contrahentes, licutpoflctamp; multo magis per contralié tesfieri,qu0d pecuniareprobaliberaret foluentemjVtZaba.Petr.de Anchar.amp; I-mol.ibi per Alber, de Rom. amp;nbsp;nonnullos fenbentes ml.eleganter.§.qui reprobos. ff.de aft. quot; Bx quo concludendum eft, quod f de-bitorloluendo^.centum lib.monetç cur rentistempore folutionis fiendæ, licèt debilioris liberabitur amp;nbsp;ft tempore folu tionis curreret fortiori amp;nbsp;pretiofior moneta,èconuerfo teneretur debitorfolue re i.centum lib.illius monetae, licèt me-lioris,autducatos foluat fecundum xfti-mationem prædiftam Irbrarum 4.confi-deratocurlu monetarum fecundum tem pus folutionis fiendæ,amp; fi morainterue-niiret,infpicimus tempus, quo folutio fieri debuilfet ,amp; illam monetam, ac iftii curium,vtdixiin praced.q. amp;nbsp;in i.limit, vndè prafuppofito, quöd ducati valeant nunc libr.4.cum dimidia : amp;nbsp;debitor oc-cafióe mille du C3torum,velit foluere in ducatis,non confiderabimus, an ducatus creucrit ratione mutation is pretiofita-tismetalli monetarum,nee quód tempore promiffionis valeret4.kbr. illius mo-netæ,quæ forfitan nunc valerenr,4.cum dimidia monctæ prçlentisdebilioris,fed folùm Confiderabimus, qiiöd dentur tot |
'411 ducati,qui faciant 4. millia lib. aeftîman-do ducatum prout nunc valet,amp; eritde-bitor in lucrode libris joo.quia mille du cati nunc valebunt libras 4500. amp;nbsp;tanto minus de mille ducatisdabit, quantû ca-piunt libræ 400. amp;nbsp;fie dabit folùm ducatos 889.folidos 10.qui faciunt mediam li-bram,amp; idem proportionabiliter eft di-cendum,fi ducatus decrcuiflèt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j Vbiautem non interuenilfet t aliqua çftimatio,licèt diftum eiret,promitto cé turn ducatos largos monctæcurré. temp. folutionis,tûcfolutio effet funda de mo-ncta currente tempore folutionis habito refpeftu ad antiquam, id eft, vt tâtô plus de noua detur, quantum valet vel vale-ret illa,quæ currebac temporepromiffionis fecundum communemintelleftum, quidatur adCle.fibeneficiorum de deci. per Panor.in c. quanto, vlt.col.deiureiu. cumconcor.quæadduxi in ii.dcclar.amp; in 5.1imit.poft Old.inconfi.25o,incip.faftû taie eft. Qjrod intelligo, nifi promilfio effet faûain tali fpecie,quç nô habet nomen amp;nbsp;farmam pecuniæ, fed eft nomen colleftiuum, quod ita fuam determinati onem habet in bona moneta, ficut in de-biliore,vt funt Iibræ,quæ valent 20. folidos tarn fortis monctæ, quam dcbilis,amp; ducati in moneta in ducatu Mediolani, qui valent 4.lib. qualifeunque fit moneta,amp; in florenis Mcdiolani,qui valent tz. folidos fortis vel debilis monctæ : amp;in florenisSab.qui valent u.grolfosSabau. velPapiæ,fiuecurratbona moneta fiuede bills,amp; non reperitur aliqua peti.a pecuniæ,quæ tails ducatus,moneta,vel libra, aut talisflorenusappelletur,nam ftquis promittat mihi 10. ex talibusducatis vel florenis aut libris, intelligitur de monc-ta temporiscontraftus, vt dixi in i.amp;6. déclara, tarnen fi addatur monctæ curren tis tem pore folutionis, ex hocexclude-tur monetacurrens tempore contraftus l.maritus. C.de procur. l.ciim prætor in princip.ciim vulg.ff.de iudi.amp; aliud hoe ideö eft in irto cafu, quam in præcedenti t quia ifta denominatio pecuniæ le ha- j^ bet tam ad fortem,quàm debilem,amp; tam H h 3 ad |
|
BE MONET. AVGMEN. ET DIMINVT. 411 ad currentem tempore contradus,quàm lólutioni%amp;quia eligitur vnumternpus fcilicet folutionjs,amp; aliquiddixim 6. de clar.amp; latins in i7.declaratione. Si autem diét urn fueric fimpliciter mo netæcurrentis non appofitis illis verbis temporefolutióis,an intelligaturde mo ueta currente tempore obligationis, feu difpofitionisjan verócontraélus, habui in faólo,amp; teneo quoddebeant intclligi de currente tempore contraéius,vt inter pretemur verba fecundura régulas iuris communis iuxta nota.per Bar. amp;nbsp;alios in l.hseredes meij§. cùm italf.adTr£b.amp; in J.Gall. §. i.ff.de lib.amp; pofthxum concor. amp;nbsp;quia verba interpretanda contra illö, qui fefundatfupereisl.veterib.ff.depa-diSjamp; l.quicquid affringendæ in princi, cum ibi not.ff.de verb.oblig. amp;quia verba intelligunturfecundum tempuscon-tra(ffus,amp; difpofitionesiuxta nota.in l.fi ita.ff.de aur.amp; ar.leg.per Bar.cum cócor. nonobftantequód incontrarium faciat, quod verbadebent ita fumi^vr aliqnid o-perentur.l.fi quandbjin princ.ff.de leg.t. puto tarnen dillinguendum an verbamo netæ currentis poantur .fimpliciter, vel referanturad aciumobligationis, amp;nbsp;tuc procédant prxdióla, an verb referantur ad fadum folutionis,amp;tuiicdebeantin-telligi de currente fecundum tempus fo-lutionis,quia quabtasadieda verbo, re-gulatur fecundura tempus verbi.1.in de-Jidis,§.fi extraneus.ff.de noxa.I.ex fado, in princi.ff.de vulg.amp; pup.puta promifit folueredc moneta currente,quia int dli-gitur tempore folutionis. EIMITATIO NONA, NO Nofallit,quumadcftffatutum declarans attend! debere moneta amp;nbsp;curfum temporis folutionis per ea, quædixifupràmpræcedë. fallen tia pen, amp;nbsp;yltnn. q.é. amp;nbsp;Jatius 17,déclara.faciunt |
no.per Alex,in confiLii.incip.vifis his n vel per Aret.confil.io. j. colum.cuinfd}. dicam infraiufeq.Iimitat.in fin. SVMH ARIVM. t S^lutiofieri debetfecundunt v^eremtem pare falutiand , mutata tantum pecunn bonitate extrinfeca. LIMITATIO DECIMA, Ecimöamp;vltimö fecundura tali-quos fallit quoadbonitaté intrin-feeam, feu quoad variationc, qui côtingitdùrâtebonitatcintrinfeca,amp; nó mutata in moneta,in pondere,vel pretio fitate:qui3 tune debet fieri folutiofecü-dum valorem temporis folutionis ,vtlate dixi fuprà in s.amp; é.ampliatione feu d« daratio.lundis his,quæ dixi in 3. quæ li-mitatio videtur recipere deberedifiin-dionem fecundum vtrobiquedida,vicle licet quodnon curemus de bonitateex-tririfeca,qu5db promiffaeft certafpecies pecunia?,putacentu ducati, vtdixiJinj. déclarât. Sed quado effpromiffa pecunia in genere , putàinlibris ,nififontingat audum fuiffe valorem monetarum ma-gis groffarum vel pretiofarmn propter aliam niagis ærc contamina tam,quirn ff poreconcradus,vt dixi in ipfa s, amp;nbsp;6.^^' dar. Itemhæclimitatio reftringituramp; declaratur ex alijsampliationibus,amp;d clarationibus,ac limi tatióibus,vt fi quis effet in mora, vel fpecialem promiffio-nem feciffet,vel aliter, vt per difcurfuni totius buiusmateriæ, Laas Deo onmipotenti,acgloriofifiim£ vir-^ini Maria eiusmatri. Finit urn fuit hm opus ad Det omnipotentisgloriam Ü’^H“ hheam vtilitater» per me Albertut» Brunum, lurifeonfultoruni miniwtitu, auem Aflenf. Anno Domini. M. D-1'1-dteXV-ltd^. |
I0AN-
-ocr page 419-LAE IVRISCONSVLTI, DE P O-
TESTATE ET VTILITATE MONETA-
RVM,. TR ACTATVS PERYTIEIS..
Ail loannem StoeffleriHum,facile omnium nofro atioprincipem Mathematicoru mi IOANNIS AQUILAE vtriufquele^istHterpretisjnprafett^ tern Trail at urn Prafatio.
|
\ METSi mathema-ici getilicio vocaEii-o erat didi ChaMçi, ipud AlTyrios, a pud ^egyptiosprophetf, ]uos Gcæci appel tarn nt philoföphos,hi-Ji gymnofophiftas, Latini fapien tes,Ga H i duydas,Perfa.' veto,magos^Hijeniroomnes, fydernm o-b-feruatis rationibus.prxdicere fntura fo-lebant.Sedmagi potiffimum apud Perfas ^teruin cultiii vacabant, preces ilHs ar-quevota amp;nbsp;facrificia offerebant, de deo-tum fubftantia amp;generatione differebât, figna ftatuafq; repræhendebant, inipro-babantillorum errores,qii3edifcerni,decs fexu, amp;nbsp;mares fæminafq; inter eos eße affirmabant;dicebantrerum omnium to-tiufq; orbis imperium penes deosefle. Duo erant apud eos principia,Bónus dç-mon,amp; maliis. MIe lupiter, quem hora-mafdé .•bic Pluto, quem appeJIabant Ari-manium. Hij telle Eudoxo,aiebant homi nesreuiduros. Ari Ilote fes dixit, cos fu-ilTe antiquiores A Egyptijs.Sedpoflea au Aam elfe magorum vanitatem, ait Laertius in Perfide,à Zdroaftte vfq; 3d Xerxrs Perfarum régis tranfitum, per fexcentos annos.plcriqjmagi non folum obferuati-onefyderum futura przdicere, veröar-tibusquibufdam amp;nbsp;rerum amp;nbsp;verborum maleficijs-, vt amp;nbsp;feire fe omnia,amp; facere poire,profitcrentar.P]iniusquoqjarteni hanemagieam omnium artium fraudulé «ffimara elfe afferitjiniraturq; quomodo in toto terrarum orbe pfurimis lecuhs^ valuerit: idqjobeam caufam putatacci»-diiTc,quodfolaartium tresalias imperi-ofiffimas human» mentis complcxa,in fc vnam redigit.. |
Natam primoè medicina nemo diibE tauit,hac fpeciefalutari irrepfilfe, velut alciorem fandioremq; , quant medicina.. IraWandiffimis defideratiffimifque pro-nnffi5,addidiiTevires religionis,ad qua m a x i ni è a 11 i g a ru r hu m an n m g e n u s, a t q; . vthocquoqne fnggeflerit,mifenißear-tes mathematicasnuUinon auidofutura de fefe fciendi , atq; ea à coeló veriffimè peti credenti. Ita pofleffis hominii fenfi-bustriplici vinculo,in tantum faßigija-dwleuerit, vt hodic eriam in magna parte gentium præualuerit. Theflaliamveió huius veneficij infa* mem fuiße conftar, vt Menader prodiditr durauitqueifta-venreficaars ita rn Italiai perlongaChriftianorum tempora,ita vt temporibusTheodofij lunioris Chriftia niffimi principis,dicarcelcberrimus Au guft.lib.ts.de ciuiideirGum eflemuyin I^ talia, audiuimus quafda mulieres imbu-tas his mails artib’,dato cafçojftatim homines in iumenta conuertifte : qu» vta-lia iumenta , neceffaria quaque portai bant:amp;finitaopcra , iterumKominesab illis reftitui ,quibus( vt alt) mens fern-per humanaconferuata fuit. Qs.itl plu* ra ? Apuleius idem , amp;nbsp;Homerus, Virgil ins, Lucanus , TiBuHüs , Ouidius, Plinius , Seneca , atque alij hiftorici amp;nbsp;poet» narrant , etiam mirabilio-' ra,de |
|
DE POTEST, ET 414 ra^de Cirée amp;nbsp;Medæajacqj herbis, vt AE-thiopis ,quaamnes amp;nbsp;ftagna ficcari,amp; taiSu eins claufa aperiri:atque Achmeni des,qiiàm coniedain aciem hoftiuin,tre pidareomnia',ac terga vertere, vanicas magorum gloriatur. Latacè, dari folita à Perfarum rege legatis, vt quocunq; vc-niflenr,rerum omnium copia abundarét. Sane non omnia, quæper eam artem monftrantur,vera elfe,nofcûtur,fed mul tadæmonum illufionibus oftenduntur, quæveridicèfsfta minime fuerunt:vtho minem conuerti in ]upum,aut in iumen-£um:lunâ trahi,amp; fimilia,quæ per huma-norum fenfuum alterationem, quibus il-li plurimum præfunt,amp; non per verû in-ducuntur effedum. Nam folum ea verè exequi poffunt,quæ naturali virtuce du-cuntur.fed omni rcrumcognitiôe,ex in-genij acrimonia,amp; longa experientia,ac agilitatenaturæ,alterabilia facile coniû gere valeant,ea nonnunquam inducunt, quæ miracula hominibus elfe vidctur,amp; non func. Idem Ariftot.veritatis indaga-tor,amp; ea tantum credens quæ vel côpie-hendi fenfu,vel probari rationibus pof-lint,hæcomniairridet, falfaqj exiftimat amp;nbsp;Zoroaftrem,quem huius artis inuento rem vulgusfuilfeexiftimat,ex interprc-tatione jpfius nominis , oftrorum fuilfe cultorem affirmât. Mirum certeforet, in tantamcredulitatem ex tam falubribus i-nicijs eueda humana ingénia elfejfi in a-liquareferuaremodû noùilfent. Sed hçc eft in omni re,humani ingenij conditio, vt à necelfarijs orfa primam,cunda vcni-ant ad nimium. Nempe Mathematici cfle dicunturpropriè il]i,qui mathemata feu mat hernat icasprofittturdifcipli nas.quç funt,Arithmetica,Geomctria,Mufica, amp;nbsp;Aftrologia.hçenim propriè mathemata, id eft, difciplinæ dicuntur, quia certio-resalijs funt. Sed quoniam quoque in ni-miam vanitatem profedifunt prçdicen-di futura,fiueetiam præterita incognita, vt ex iftis hi funt,qui aftrologi vocantur, non folum ex aftrorum naturali curfu fu tura prædicentes,fed amp;nbsp;minuta’quæquc ex aftris fepoffe pratdicere promittunt. |
VTIL MONET. vtconfiliaipfa, hominum arbitriaamp;''a-rias voliintates, appetionefqueamp; dechquot; nationes , amp;fortuitos repentinofquen} leuiffimis rebus animorü impetus,rscel-fufque moueriagitarique defuper écœlo credunt : ita vt ex neceflaria quadam ly-derum errantium reciprocatione,eiuf moditalia contingere pretinaci trente alferant:amp;: hi cæteris vaticinâtibusprç-ftare videbantur. Vnde illud mathematicorum nomen explofum eft tanquam damnabile,amp; pro ijsyfurpatum, ( qui diuinationem profi-tentur,) Arioli, Arufpices,Augures,Phy tonici,Præftigiatores,Necroniantici,Py romantici, Acromantici, Hydromantf ci,Gcomantici,Chiromâtici,Ge)’.ethIia-ci,arqueSortilegi. Hiomnesdaninatiamp; explofifunt pern.tab. atq; facrasleges, amp;nbsp;canonicas fandiones, C. de nialefi. Si mathema.pertot. c. Igiturzé. quæft.3.amp; c.nec mirum 16. quæft. 5.amp;.’c.i.ac per tôt. de fortileg.cum concor. Attamen mathematici funt didi propriè, ab h is artibus, quos difcere amp;exercere expedit publiée. QiioniamGeometriâ,Muficam,ca:terafqi dilciplinasaltiores, mathemata, hoc eft difciplinas,veceres Græci appellabant.l. artem Geometi iæ. C.de malefi.S: mathe. Exindeautem hisfcictijsornati,3df' difcendamundi opera, amp;nbsp;principia niW ræ procedcbant:ac tûc deniq; nominaba-tur Phyfici, hoceft naturales.Magiaitaqi eft dida ars ipfa, Vnde amp;nbsp;magicas artes, ac herbas.Inde eft duplex magia.-quarum altéra ,dæmonum tôt opéré amp;nbsp;auâorita-te confiât, res médius fidiusexecrâdaamp; portentofa. Altéravero,nihilaliudeft, (quum benc exploratur) quàni naturalis philofophiæ abfoluta confummatio. Vtriu^q; quum meminerint græci, il!â magiæ nullo modo nomine digiitâes, gt;»-Tuaf nuncu pant.hanc propria peculiariq; appel latione,M«»d«|i quafiperfedâfuni-mamqj fapientiam vocant. Magna autem inter has artes difparilitas amp;nbsp;diffimilitu do.lllâ non modeChriftiana religio,fed oés leges,omnifq; bene infiituta refpub-licajdânat amp;nbsp;exercrat,hâc oés fapientes. omnes |
TRACT. IOANNIS AOVILAE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41;
|
quot;örnnes cœleftium amp;nbsp;dininarü rerum ftu-diofæ nationes, approbant amp;nbsp;ampleólun-tur.lllaartium fraudulentifsima, hxc al-tiorfanftiorque phiJofophia: lila irrita amp;vanajiaec firma,fidelisamp; folida. Illam ^uifquis coluit, femper diffimulauit, in auéloris effet ignominiam amp;nbsp;contumc-liam. Ex hacfumma literarum claritasglo-riaquejantiquitus,amp; pene femper fuit pe tita:lllius nemo vnquam ftudiofus fuit virphilofophus, amp;nbsp;cupidus difcendi bo-nasartes:Ad hanc Pythagoras,Empedocles,Democritus, Plato, difcendam naui-gauere,hanc prædicarunc reuerfi, amp;nbsp;in arcanispiæcipuam habuerunt.Illa vt nul lisrationibus, ita neccertis probaturau-dloribus t HæC'clarif/îmis qualî parenti-bushoneftata, duos præcipuè habet aurores Zamolxidem,quem imitatuseft A-barisHyperboreus,amp; Zoroaflrem illum Oromafi filium, cuius magiam Plato in Alcibiade,innuit effe diuinorum fcien-liam , qua filios Perfarum Reges erudie-bant,vtadexcmplar mundanx reipubli-Cïfuamipfam regere reihpublicam edo-cerentur. Plato in Charmide ait,Zamol-lidismagiameffeanimi medicinam,per quamfcilicet animo temperantia, vt per illamcorporifanitas comparatur,. Horum veftigijs poftea perftiterunt ferè 0-mnes,qui PythagoricaPlatonicaquemy-fteria funt perfcrutati. Ex iunioribus eti-am,qui earn magiam olfeceriHt,tres repc-riuntur,Alchindus Arabs,Rogerius Baco nenfis,amp; GuilielmusParifienfis. Hanc magiam probat, afleucrarque vit fapientiffimus : Alteram ita abhor-tens, vt cum ad malorum dæmonum facta vocaretur,reftius dixerit ad feillos, quamfeadillosaccedere. Ob hoc præ-cipuè,quod illa hominem Dei hoftibus niancipan-s,auoeatàDeo. hatc in eam 0-perumDei admirationem excitât,quam propenfacharitas,fides,ac fpes,confe-quuntur- |
Hæedemagia'f ita inquitPicus)dixi-mus^quodfeio effe pluïes,qui feut canes ignotos femper adlatrant ; ita amp;nbsp;ipfi fæpè damnantoderuntcpie , quæ non ïntdli-gunt.Quorfum hac? Nempè vt omnes Ma thematici ,quia Pythagora in cohorrem illamdifciplinarum recepti erant,quic-quidfamilia: pecunixque habebant , in medium dabant,amp;'coibaturfocietasinfe parabilis,tanquam illudfuerit antiquum confortium, quodreamp; verbo Romano, Cœnobium,hoceft contubemium appel-latur. Ita ex nohro Larario, tibiparenti meo, in Mathematicis atque numeris pe-ritifsinio, amp;nbsp;ex iam dudum coita amicitia dicamuscolleflionis noftræ opufculum, depoteffateamp; vtilitate nummifmatis. la quo Arithmetica exercetur, per numéros philofophandiinftitutioantiqu3.illa qui vdem,quæamp; à prifeis Thcologis, à Pythagora præfertim, ab Aglaophone,à Phio-lao', àPlatonc, amp;nbsp;à prioribusobferuata. Scribit cnim Plato in Epimenide, inter 0-mnes liberales artes amp;nbsp;feientias contemplatrices , præcipiiam maximeque diuina elle Arithmeticam ( non mercatoriam) fedillamdiuinam numerandi artem.Quç rens item,cur homo fapientifsimumert a-nimal:Refpond€t, quia numerare nouit. Cuius fententiæ Ariftotcles meminit in problemac. Scribit Albumafar, verbum fuiffe Auenzoar Babilonij, eum omnia noffe,qui nouerat numerare. Opufculum prædiéium, fitqualecunque, tibiinpri-mis illud facimus commune. Vt fit noftræ viciffitudinis miituç eui-dens indicium amp;nbsp;pignus. quod fi à teap-probabitur,fortè aliquando in lucem pro dibit,amp; bonis audioribus (non laöeroni« bus ) occafio admaiora atque meliora e-rit.V31e,amp;tuo loanni Aquilæ( vt facis) femper faue. ARGVMENTVM ET DL uifio huius Operis. INcipitfoeliciterIoannis Aquilæ,artium atque lurinm Doeforis opufeu-lum,depoteffate amp;nbsp;vtilitatenummif-matum ;Prima diuifione in duo capita bi-partitum. li Quo- |
|
416 DE POTEST ET. Quorum primum très fuppofitasba-fes,amp;r decern continet periphrafes hypo-theticas ad amuffim çrarij,atque cudenda rum monetarum poteftatem breiiiufculè elucidantes,acfuccindis’circumlocutio-nibus defcribentes. N am bafis prima aperit,quid, amp;nbsp;quo-tuplex fiierit TalentumjSiliqua, Obulus, feu Scripulus,DragmajNummuSj Vncia, ASjLibra,Mina,Denarius, C^inariuSjSe-ftertium,Dipondium, Affipondium : quæ omnia funt nomina veteram ponderam. Secunda bafis difcutit,quado amp;nbsp;à quo' argentum primo fit fignatum : Librææris pondus eminutumzQiix æris nota erat : amp;nbsp;quæ fucrit nota argcnti primo excuffiamp; imminuti. Bafis tertia edocet, quando aureus nu-mus primo fuerit perçuIfus, amp;nbsp;quorum charaöeribus. Quid As, VnciajSextans, Quadrans , Triens , Quincunx , Semis, Septunx, Bes olim des, Dodrans,Dex-tans,Deunx,As,Semiuncia,Sefcuncia,Se-libra,Silicus,Sextula,Siliqua,5cripulus, amp;nbsp;id genus.. Solidus idem, quod aureus nummus: amp;nbsp;feptuagintaduoaurei,idéft, folidi,con ftituunt Jibram auri. Corollarium pri-mum:vbicunqueiniurecommunifitmé-tiodefolidis feu aurcis nummis,accipi-tur de illis iam diftis.Corollarium leciin-dum;vbi in inre cómuni fit fermo de foli-dis, accipitur de illis fupradióiis magnis. Corollarium tertium : vbi in fiatuto, vel ab homine,habetur mentio de folido, ac-ceptandum eft de paruo, vtpotè currentis raonetæ minutæ,vc ibi patet clarè. Quisærarij amp;nbsp;monetandi iushabear. Nullus priuatus. Alias endens punitur vt falfarius. Inferior à Principe, imperium vel iurifdidionem Habens ex. principis conceffione, vel centenaria præferiptio-ne,potell monetäre.Nummifma,aureus, amp;nbsp;folidus,vt nummus,denarius, amp;nbsp;pecunia,vocabula funt fynonyma. Quid libra auri, argenti, arque ærrs fit. Quod folidi «xiûant übi^auri,argcnti, vel jeris. Vbi |
VTIt. MON ET. aureifloreni vel folidi à legeexpriw“^ tur, vt quod donatio fupra quingentos lo-' lidos fada fit infinuanda,vel quod defcu-for eiuitatis non habeat indicate vltratr« centosaureos, qui intelliganturaurei,^ qui accipianturà indice,leu ab homme prolati.Quid,amp; quotuplex fit pecunia,« moneta,videlicet,Falfa, Adulterina,Ra' fa,Tinda,actonfa.Vndemonet3, nummifma, nummus,amp; denarius, ac pecunia. Vn-de amp;nbsp;monetarius,nummularius, amp;nbsp;quare ficdicatur,amp; quis fuerit primus, amp;nbsp;quod nullinifiprincipi licet facere cudi aure-arn monetam,nifiex principis concelfio* ne,vel præferipta confuetudine. In iiuin-raifmate exiguntur quatuor,aut tria;amp; cX defedu cuiuslibet reprobaturomnismo' neta.Ideó hodie adhibetur a contrahen-tibuscantela,vt iufti æris,ponderis,chigt; raderis,valoris feu curfuscommunisde-tur moneca.Nempèipfiusmonctæ validr-tasduplex eft ;Intrinfcca in audoritate, oharadere,pondere,amp; materia;Extrinle-ca veró altera eft, quæ confiftit in valore, amp;nbsp;æftimatione , pro qua expenditur de confuetudine.. Cums impenfis moneta debeatcudi,amp; an lucrum valeatexeaha-beriran ad libitum polfit mutai i.Et vtiùm prolacio monetæ,tam deaurea,quaiii aCquot; gentea valeat intelligi. Et quandovana-tur audoritatefecularis,quod non tquot;*quot; iudicat Ecclefiafticis. Qiiid fit pecunia. Vudèdidta, .amp; quàm multifarièaccipia-tur in inre. Et hodic pofteffio propric non venir appellatione pecuniærfedres' mobilis, quæ feruando feruari non po-teft,qno ad fruéîum,fed benè quo ad ocu-lum. Pecunia aliquaexprelfè débita( vt depofita)eft reddenda, alias licite poteli peti interefle in foro vtroqiie. Quilibet hominum debet impediri falfam/none-tam cudi. Et milita funt fpeciaüainfaHi moneta, videlicet, quod quilibet etiam focius criminis poteli aecufare,amp; propria a.uâoritate capere falfanum . Et licet fuccumbataccufator, tarnen non pu-nitur vt calumniator. Et non appellat falfarius conderanatus.Et fi quis eam eximat à manibus iuftitij,pleólitur capite.Atque is,in. |
|
TRACT. IOANNIS AC^VILAE h,in cuius domo cuditurfalfa moneta, e-tiamfiimprobabiliter ignorée,punitur. Huiulmodi crimen quincupliciter admit-titur. Primo,quand©cuditurmonetaab co,cui non eft poteftas concefl'a.Secundo, quandocuditur ab eo,cui poteftas eft con teffa/ed cudic in falfa materia, vt aureos ineleftro , amp;nbsp;argenteosnummos in ftan-no.Tertiö,in falfa forma, amp;nbsp;dicitur.tunc monetaadulterina. Qiiarto, in falfo pon-lt;lere.Quint0,qui radit,vel tingit,feu ex a-«juafubltiliter particula auri vel argenti exhaufta,pro valida exponit.qui alias per longumvfum tonfam, amp;acrofam,quoiifq; 3pparetxs,exDonit,extra ordinem puniri potetit.Materia etenim,forma, audtori-t3s,amp;; pondiis,fiint de monetç fubftantia.. Ideo extra aiidoritatem publicam cudes monetam, etiam bonam, incidit in fa J ft poenam. Si princeps monetam valentem feprohet,amp; minus valentem accepter, vt dereprobata inde boniim habeat forum, quiaillam conflari amp;nbsp;cudi faciat, amp;nbsp;fic lu trum habçat:vtique fraudem dicitu r face re. Qnæ, amp;nbsp;qiiot fint pœnæ falfatoris mo-ncta.Falfans nummifma principis, punitur poena exuftionis. Er tenetur omne damnumilli perfona?, communitati, vel populo damnificato reftituere,vel fi nefci tur,pauperibuserogarecogitur. Falfans autem monetam alterius,punitur mitius, vt poena capitis, id eft, deportation is, amp;nbsp;interdum bonorum confifeationis. Nifi ell'etimpubes,qui taliter non punitur.lta-quefallans monetam Duels,Comitis,vel Ciuitatis, punitur poena deportationis, amp;nbsp;non mortis naturalis. Fabricans monetam per ftatutum locale prohibitam, amp;nbsp;expédens alibi,non incidit poenam ftacu-ti.Qni incoepit monetam, amp;nbsp;formam non impreffit,fic puniri non debebit. C A P VT Alterum huiusopufculi,eft decern Theorem atom : videlicet, quando temporeobligationis contraftæ eratvna moneta, amp;nbsp;tempore folutionisalia: de qua folutio fit facienda.Quando nummif-ma eft reprobatum,quia in valore erat ni- |
41? mis diminutum, tunc debitorrs eft peri-culum . Si moneta eft variata ex principis auaritia, vel debitor eft in culpa, vel mora , tunc tenetur foluere de antiqua moneta,vel eiusæftimatione iufta. Em-phyteuc3,emphyteufis canonem tenetur foluere de antiqua moneta, fada varia-tionemonetæ. Nifi aliter probet fe præ-fcripfilTe , vtpotè decern annislaicis,amp; quadraginta Ecclefiafticis, de currente v-fuali moneta doceat fe atque anteceftb-resfoluilfc. Pecunia ex ceftamento débita erogariin legata particularia , debet foluide moneta vfuali, amp;nbsp;communiter expendibili, tempore conditi teftamen-ti. Pecunia ex teftamenco débita pro v-niuerfalibusfideicommiffis, debet folui tuncmoneta currens amp;nbsp;vfualis tempore mortis ipfiu.s teftatoris . Itaque vbi ma-ritus vxori legauit centum, vel mille aureos , amp;nbsp;variaci flint aurci antequam maritns conceft'eric in fatum, iuxtàan-tiquam monetam , vel eins æftimacio-nein , folnendum eft legatum. Si Pontifex lummus , vel dioecefanus con fti-tuerit , vel ordinauerit , feu creauerit mille, aut quadraginta aureos , vicario annuè pro congrua porcione , non ob-ftante aureorum mutatione,folutiodebet fieri regulariter de antiqua moneta, vel eins æftimatione débita. Vbi à lege vel ftatuto moneta eft taxata , debet intelligi de moneta tune , amp;nbsp;non ho-die currenti. Vbi variata eft moneta au-doritate alicuius fæcularis perfona?, vel communitatis , non præiudicat Ecclefi-j.s, pijs locis , neque perfonis Ecclefiafticis. Vbi à lege , vel ftatuto munici-pali,impofitaeft poena dclidi, debet iq-telligi vbidelinquicur, de moneta vfuali illius loei. Quando, leu vbi dicitur in ftatutomunicipali, quod donatioex-cedens quingentos aureos,debeat infinua ri,attenditur tempusconditiftatuti: Alias debetconfiderari tempus, quo oritur obligatio,vel quo poena debeat folui. In fentétia iudicis vel arbitri códénantis in p£cunia,debet de moneta intelligi tepore li a illius |
|
418 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE POTEST ET, fententiæ datæ currenti. Vbi. in Regione,, vel ciuitate,in frequenti vfu funtdiiierfæ-monetæJibræjVel menfuræ, in dubio de-bitoris eft eleftio, fecundùm quam velit foluere.Ita in concraélibus atqiie Ripular tionibus appellatione aureorum incelii-guntur hi, qui vigent inregione viliores:. alias debet infpici quaikas, Vbi aliquis. depofuit vel mutuauit Centura libras, feu talenta,inflorenis,feuaureis, tune dam-num variationis raonetx eft debitoris.. Quando maritus in dotis inftrumento có-fiteturfe accepifleafoceio raille aureos, fiue florenos,boni auri,iulli ponderis, amp;nbsp;charafteris, tune foluto raatriraonio te-neturdeiurefcripto reftituere in firaili auro. Vbi ex generali confuetudine vna monctaexpenditurproaltera, vt aurea pro argentea,,vel econ tra : vel alia pro a-lia, etiam in forma, vt Vvirtenbergenfis pro Badenfi : etiara fifeb, vel alij credito-riinuito,potcft fielolui. Nifi aliter effet expreffè aäum, vel manifellé effet paffu-rusdamnura.Sialicui rautuataeft mone-taalicubireprobata , qui eara fua indu-ftria alibi expendit pro bona , non committit falfum proprié, neque valetcogi iure,tnutiianti bonam reftituere.. Vbi æ-què in vfu funt duæ monetæ, eft debitoris ele6tio5de qua velit foluere de viiiore.A-lioquidevfitatiore,quando nonxquali-terciirrunr,debet foluere. Per cenfus fo-lutionem, veluti confelfionem emphy-teutx,pra:fumitur contraótum prxceffif-fe,amp;ftcfibiamp; fucceffori præiudicaturin cenfuali iure, ac regulariterin fubieftio-ne amp;proteótione. Vbi accipientes amp;fol-uentes cenfum, nihil exprefferunt de pecunia aliqua, tune dubitatio variationis monetae fubleuatur perfolutionespræce-deutes,continnèamp; diuturnèfaólas,quip-pè ifta pecunia videtur fuiffe in obli-gatione-, in qua. folutio diuturna. fuit fecuta. Et licèt colleftarum impolitic, amp;nbsp;fo-lutiojarguunt folucntes effedeillius,cui voluntariè fo)uunt,iurifdidione, tarnen «enfuspraeftatio^wiam diuturna,. veluti^ |
VTIL. MONET. vagaamp; aequiuoca, (nifialijscircumHa®-tijslitiuukum) arguit potius proteftio-nem amp;nbsp;recommendationem, quam regulärem amp;nbsp;totalem fubieäionem. Et lie lift, opufculo atque compendio, de poteftate amp;nbsp;vtilitate ærarij ac nummifmatisintitu-lato,amp; loanni Stofflerino Aftronomoac parentinoftro dicato, finem imponofau-ftum. BASIS PRIMA. TAlentum, ponderisnomen,eft duplex. Atticum,quodamp; ipfum eft duplex. Magnum , ofloginta tres li-bras,amp; quatuor vncias habet, amp;nbsp;lie fex milia denariorum Romanorum, fecundùm Prifcianum. Nam Siliquaprimiim, quodGrxci KtydTio^ voc?iuut,hoc eft, granum id, quod ex ea filiqua, quam nos fa-barn græcam vulgo dicimus, extraxerant,, amp;nbsp;pro pondéré affumpferant. poft fili-quam erat obulus, qui fcripulus liiniliter apud Græcos dicebatur: hic fexfiliquas continebat. Drachma deinde poft Icri-pulum erat,quæ ex decern amp;nbsp;o ét o liliquis hoc eft, tribus fcripulis conftare dicebatur, poft drachmam, argenteus habeba-tur nummus,qui denarius apudRomanoJ vocabatur, hic ex quatuor fcripulis,boc eft,drachma amp;nbsp;tertia parteconfeftuse-rat,poft huncvncia dicebatur, ha:c exo-óto drachmis linefex denarijs conllabat.. poft vnciam libra Italien erat , quæ ex duodecim vncijsfiebac, hoc eft, denarijs feptuagintaduobus, amp;nbsp;drachmis nona-gintafex. Eademapud kalos appellatur As.. Libram enim dicunt. affem duodecim vnciarum. Quam proprié librain-ftrumentumlït,quores cum lancibuspó-derantur,fecundùm Ciceronem : amp;nbsp;apud Gratcos dicebatur Mna:quamnosminani) per vnius , i ,.interpolïtionem traduci-mus,qua: tarnen maior erat libra, vtpote triginta trium denariorum. Itaque Atti-cum talentum magnum , oéloginta tri-urn librarum, amp;nbsp;quatuor vnciarum erat.. Terentius itaque ait : Si quis dare ta-IcntuKi |
|
TRACT. IOANNIS AQVILAE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;411 fentum magnum. T^entum autem par-num, libras habebat(cefte DardanoJfexa-ginta,i(Jeft,vigiiKi quatuor feftercia,qux ftxaginta libras habent, amp;nbsp;fideftertium tluas continet libras amp;nbsp;mediam, id eft,di-pondiumamp;femiflem. Nam dipondius, à duobus ponderibus,amp; femis, quando ad duo pondera fit tertius, amp;nbsp;fie feftertius, fcu fefiertium dicitur: Atque dupondius, ^uudipondiumtAffipondium,id eft,pondus vnum. Deinde à numero,a tribus affi-bus,treffis;à decem,decuffis,viceffis,tri-teffis,nonnuffis,vfquead centuffis: amp;nbsp;fic denarius pro decern libris placuit. Qui-uariusproquinque. Seftertium, pro dû pondioSf femifle.Scrupulum valebat fc-fiertijs vicenrs, quod faciebat inlibras, itieftfefterttj,qui tunceratfeftertiasno-umgentos, poft hoc placuit ex auri libris. Quadraginta milia fignari. Talentum eu-boicum in modico minus erat Attico. Namquattuor milium nummumRoma-uorum , fecundum Feftum poft Home-turn, erat.. BASIS SECVNDA.. |
ARgentum primo eft fignatum anno vrbisj8f. Q^Fabio confulc, quinque annisante primum bellum pu-nicum. Libræautem pondus ærisimmi-Hutum, primo bello punico fuit, quum hnpenfis Refpublica non fufficeret, infti-tutumque vt affisfextantis pondéré figni-ficaretur. Sic quinca parte lucrifafta om-neæsalienumdiflblutum fuir. Nota autem æris fuit, ex altéra parte lateris, géminées altéra, roftrum nauis. Nam quia Saturnum clafle deuedium hofpitio la-nus acceperat,amp; ab illo peritiam ruris e-doâus, feram illam ac rudern ante fruges sognitasvitam in melius redegerat:rcgni eum focium fécit:amp; quoniam naui fuerat adueftus,in fignando mre,ex vna quidem parte,fui capitis effigiem, ex altéra, na-uisroftrum impreffit, vt quantum fin eo tlfet,Saturnimemoriæconfulerct,amp;ac-«ptiabeobeneficij, haud immemor efle videretur. hanefignandiconfuctudinenr^ Seruiusrex, qui inter reges primus poft: vrbem conditam fignareæscoepit, rurfus introduxit: propter quod in aleç lufu diu poft eatempora, pueri denarios in fubli-me iadlanteSjCapita aut nauim,exclam3re confuenerunt.Tricns,amp; quadrails,ex xre erant. Quadrans anteà triuneisdiceba-tur,a tribus vncijsi Pofteà Annibale vrbem infeftante,dum QJPabius maximus. didator effet, faöi funt afles vnciales, amp;nbsp;denariusfexdecim affibus permutatuseft: Quinarius oólonis: Seftertium q_uaternis.. fic Refpub.dimidium lucrata eft. In militari tâtùm dipendio femperdenariuspro' decem affibus datus eft. Notaargenti,bi-gæae quadfigæ fuêreeamp; indebigati,amp; quadrigati nummi, appellat! funt.. Poft hæc,legePapiria, femuncialesalfesfadti: amp;nbsp;Drufus in tribunatu plebis, odlauam partemærisargentomifeuit. Vidtoriatus-lege Clodia perculfus eft, ita didlus à fig-no vidloriæ, quoxrac infculptus. BASIS TERTIA.. AVfeus nummus fexagefimofecun-do anno poft argentum pereuffus eft,amp; numrais aureisconfulum pri mb, deinde Imperatorum capita impri-mieoeperunt, amp;nbsp;ab his fæpè nominaac-ceperunt. Asproprièinrifconfultidiffi-niuntomnem quantitatem, amp;nbsp;omne cor-pus,ouode8im vncias continens.Sexrans,. fexta pars affis,hoe eft,, dux vnciæ. Qua-drans, quarta pars affis, hoc eft, tres vn-ciæ. , Triens,tertiapars affis,hoceft, quatuor vnciæ. Quincunx, quinque vnciæ. Semis, vnciæ fex,quafi femis, id eft,dimi-dium affis feu librç.Septunx,7.vnciç.Bes, amp;nbsp;olim des,8.vncias: quàm fibis vel binus triens,feu dempto triente affis.Dodrans, 9.vnciæ, quafi dempto quadrante ex affe.. Dextans, 10.vnciæ, quafi demptofextante ex affe. Deunx,ii.vnciæ, quafi vna vncia dempto ex affe. As verb vel libra,eft affis pars ix. idem vncia vna. Semiuncia eft. pars vnciæ dimidia: Scfcunxvel fefcun-li- j cia„ |
|
410 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE TÖTEST. ET era,ell vneia amp;nbsp;dimidia. SicutSemodius, eft modius vnusamp; dimidiatus:amp; Selibra, eft libra amp;nbsp;dimidia. Semiuncia itaquejeft femisvnciæ. Dusefextulxfunttertiapars vneiasj id eft, fcripuli odo. Silicus fcri-puli 6. Sexrula,fcripuli 4. dimidia fextu-ia,fcripuli duo. Rurfus,fextu'a,amp;’dimi-dium fextulx,filicusappellatur. Scripu-lus filiqux,6. de hisaliàs,poft Varro. amp;nbsp;Tortel.latius fcripft in §. hæreditas. per texcum glolf. amp;nbsp;Doft. ibi. Inftit.de hære-dib.inftic. Vbietiam notatur perglolTSc Dofto.quód as, pondo,amp; libra,idem fig-nificant,not, in 1.etiam aureos.ff.de verb, fignificat. l.feruum.§. hæreditas.ff.dehæ-red.inftit. Bald. amp;'Doft. in 1.final.C.eod. Vncia habet i4.fcripu los, amp;nbsp;8. drachmas, per l.i.C.de metal.lib. 11. amp;nbsp;fie fcripulus, eft vicefimaquarta pars vnciæ. Tres fcripuli faciuntdrachmam, amp;nbsp;ofto drachmae faciunt vnciam. Barto.amp;Doôt.in d.l.i.C. de metal.libr.il. Solidi, idem funt,quod aurei : quorum 71. faciunt libram auri, per l. libertus. amp;nbsp;1. in eum. amp;nbsp;1. fina.ff.de in ius vocan.§.fina. Iuftit.de poe.'teme.li-tig. vt not. in 1. quicunque.C. defeiu.fu-git.amp; l.i.C.de vet.numif.po. lib.it.amp; in 1. quoticns.C.defufcept.amp;arch.lib.io. per Panormit. Felin.amp; Doft.in c.conqueren -tc.deoffic.ordin. amp;nbsp;in c.conquerente. de Cler.nonrefiden. Alex and.ind.l.fina.de in ius voc.8e in confil.4.primæ partis, per l.etiam aureos.ff.de verbot.fignific.Et di-cit Panormit.in d.c.conqucrente.deoffic. ord.quódaurei nummi,fiue folidi,fecun-dùm illam æftimationem debentur : tarnen confuetudo fit inoppofitum. hodiè verb ifti aurei, qui funt in fu vfu Italiæ, xonftituunt libram ex 96.Felin.autem,86. ducatos Venetos vel florenos,dicit con-ftitucre auri libram. CnoUnrtutti prïm»m. INfertur, quod vbi fitmentiodefoli-diSjinteUigiturdeillis,quorum 72.faciunt libram auri. Bald. amp;nbsp;PauI.l.fina. iC.communia.de leg. amp;nbsp;ideo,l.penu.C.de ^ona.prohtbensdonationem vitra 500.fo |
VTÏL. MO NET. lidos, hodiè valet donandovfqueailSffo-aureos. Angel.in l.fancimuï.C.de donat. Alexan.d.confi.4. ‘ CoroUariumfecandam-QVbd vbi fit mentio defolidoinia-re, intelligiturdeaureo, amp;ficnia-gno folido. fecundum Sallcec. poft Bal.in l.illud.C.de facrofanft. ecclel. per glo.amp;Doft.in 1.2.C,de fpon.Io.Andr. de inftr.edi.§.porrö.per gloft’.2.amp; Doö.inc. i.demaled. CoreUarium tertium. VBi in ftatuto,vel ab homine,fitmé-tio de folido, accipiturdeparuo, videlicet monctæ minutæ, fecun-dùm Pau.amp; Doft, in d.l.fin.C.communia de leg. Ana.amp; Doft.in c.i.de inde.per gidquot; ver.folidos.amp; Doft.in §. nos autem.Inftit.. de Attilia.tut.g]o. amp;nbsp;Doft.in §.fi.lnftit.de poe.temilitig.amp; gio. ac Alex, in d.l.fi. ff.de in ius vo.Fell.in c.conquetéte. deofford, EPITOME PRIMI CAPITIS. Q^is habeat iiuttionetandt de iure commuai. Cap-vt Primvm Par tis P R I 0 R l S. Periphrafis prima hypotheca Iis. “I R 0 refolutione atque euiden 'riamateriæ eftfeiendumprimo , quod regulariter nemo pratter fupreinum Principem poteftfacere cudi monetam. Eb, quia cudere monetam , eft deiurere-galium,pertinens de iure communiadfo lum Papam amp;nbsp;Imperatorem, pertextum in 1.2.§.denique, cum atrarium.ff.de origine iuris, l.i.C.de faff mone.amp; c.vnico, quat lint regalia.Ratio,quia habere atrari-urn eft vnirm in fignum fprcialis pr^roga-fiuæ,Principi referuatum, perl.probato-rias.C.deapparito.rud.amp; approba.eoni, amp;ibinot.lib.2. AÜi- |
TRAGT, IOANNIS AQVILAE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4H
|
Ädäidit Matth.Bej/ß D^. L . ^us cudendi monetam ntilli compe-Jgt; nifi Imperatori, §. monetæ, titu. quæ 814*^^^^^’^* ^ *^^ latèMatthæusde Af- Priuatum t tarnen vel priuilegioj vel ®®nfuetudine ius illud acquirere pofle, 'j’diditMinfing.latèObf.24.cent.4, Gui-’oPapsdecif^^s.Boff.in criminalib.tit. '‘smonet.nu.1. Qiianto t tempore præfcribantur es, 4“æ lunt refeiuata fupremo principi, vt ^nt veóligal,amp; ins cudedi inonetam,tra-«äitßaib.i.part.j.princip. quaslh4.de pr*-*«pt.. ^^iintnetandi nuUipriuate pttefi concedi. CoreUariumprimum. NVllipriuato de Iure feripto corn-petit cudere monetam etiam legitim« materias,amp;legitimi ponde-dsexiftentem, fecundùm Hollien. Anch. ^ol.ßohic.Panorm.et Dod.in c.quanto, ^hureiuran.Gloir.Cyn.Bartol.Saiicet.S: ^oft.in l.fin.C.de fal.monet.amp; Iaf.amp; Dodo, in l.exhoc iure.fF.de iulli.amp; iure. Eo, ^uia moneta habet effe in publica forma percuirajperl.i.in ver.nummus.fF.de con-trahenda emptione, amp;nbsp;text, in d. c. quan-ngt;)in verficul.patris tui monetam confer-iiari,quaForma publica priuatus fine poena falfi non potell vti, l.falfis nummis,amp; hqui nomine.fF.ad 1. Cornel.de falfis. CoroUariamfecundum^ PRiuatuscudê.s monetamjincidit falfi poenam,puniendufqueefl, vtfal-farius,fecundùm Bóhic.amp; Doél. vb i fupra, perl.quicunque. amp;nbsp;l.CorncliaifF. ad 1.Cornel.defalf.amp; l.i.C.de falfamo-neta, quód non comingeret, fiiureper-niittétihoc faceret, l.Grachus.C.de adul. amp;c.qui peccatji3.quçft.4. Nam nullipriuatOjeaquæ iuris publici Ihr.^hnccenfcnruPrincipis competunt. |
per l.i.§.fi quis à PrincipCjamp; §.idem ait.ff. ne quid in loc.publi.amp; l.quicunquc.C.de fund.limitro.lib.ti. Denique fruftra per Priuilegium impc-traretur, fi iure communi concedereturjl. Imperatores.flF.de priuileg. credit. amp;nbsp;l.v-nica.C.dethefau.libr.tc. Sed per Priuilegium à Principe impetratur, quód quis cudere poffit monetam, per text. Genz;in' extrauag. lo.n.incipiensprodiens, quafi; exadipe.Igitur. Eallentia à Regula fuprà diêta. J«j mmetanit ex Priuilegio, fid excanfuetar time immemorabih peteß acquiri. FAlIit fuprà diéla régula delùrcfpe-ciali,vtpote Priuilegio, vel confue-tudineex neceffitateintroduóla. Vt quia Princeps non potuit vbique amp;nbsp;fuf-ficientermonetäre,fecundùm gloff.Cy-num, amp;nbsp;Doét.in l.i.C.de falf.monet. Ideo benepotuicalteri,vtRegi, Duci,feu etia Ciuitati populum fubditum habentinon priuatoab Imperatore illud lus ex Priuilegio , vel immemorabili confuetudinc concedi,amp; acquiri, putà monetam cudèn-di.Patet primùm,quii ea,quæ competunt Principijvt Principi,bene poffunt alte-ri in Priuilegium concedi,per textum co— piofum glolT. amp;nbsp;Doiäo.in c. quód tranfla-tionem, de offic. delegat. amp;nbsp;in l.fi quif— quam.fF.de diner.amp; tempor, prçferiptio.., hfina.C.deveéliga.inflit. Secundumc 1a-ret fic, quód ea, quæ potell Princeps, eti- j amconfuetudo potell, fecundùm Cyn. ia l.i.C.de emenda. propinquo per text. amp;nbsp;, Doûo.inc. fuperquibufdam.§. prætereà, ' de verbot.fignifica. Nam licet ius exigen- i di vedigal, ficut lus cudendi monetam, j fit de iure tegalium, c.vnico ,quæ fint re- , gal. Et illud lüs prxfcriptaconfuetudi-1 ne centenaria , feu immemorabili bené J potefl acquiri, fecundùm Bartol.amp; Doft, j inl. fipublicanus.ff.de publicanis amp;ve-z ftigal. poft Cynurn, per pluses rationes bene. |
|
4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE POTEST. ET bene vrgentes, in l.i.C.noua veftigal. in-ftitui non polTe. Spec.de ca.pon’.amp; propr, §.quia verö. verficul. quoddecolligenti-bus veftigal. Bohic. amp;Doél.inc.quanto. de iiireiura.per Guid.Papx, qusEftio.498. per text.l.final.C.nou.veéiig.inftitu. non poff. amp;nbsp;text.l.ind.c.fuperquibufdam.§. prætercà. 'CoroUariamtertiatn. Monetäre quidam poffunt ex Prin-cipis conceffione, vel ex centenaria prxfcriptione, vt funtvtriufi-que flatus Principes, EledoreSjMarchio-nes, aliqui Comités, Ciuitates item Imperiales Alemania: habent per Priuilegi-um, quod polTunt monetam cudi facerc, vtpatetdeSueuis,R.henanis, atque Baua-ris,ac Francis. Idem Dux Sabaudiæ,Bar-bonij. Principes Aurayce, Archiepifco-pus Ebrundinenf. Epifcopus Laufanen-fls. Item amp;nbsp;Ciuitates Italia: aiunt fe habere ex præferipta confuetudine ob ho-minum neceffitatem induda. Eó quöd Imperator non potuit vbique fufficien-ter monetäre fecundùm glolT. Cynum, Salicet, amp;nbsp;.Dodo, in 1. final. C. de falfa Jnoneta. QiJtd fit libra aurijargend, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;æris. CAP. 11. CoraUariumprbnum. PR o euidentia primittendum eft, idemefleSolidum amp;nbsp;Aureum,quorum 71. libram auri faciunt,fecun-dum Ioan.de Plat. amp;nbsp;Dodo.C.de vete.nu-mifma.pot.libr.il. Cum autem 71. folidi conflituant libram auri, fequitur quód fex Solidi aurei floreni fiue Ducati Imperiales, feu legales, conflituunt vnciam. Itaque vnus Aureus Jegalis, efl fexta pars vnius de u. vncijs, quæ n.faciunt libram auri,fecundum Ioan.de Platin d.l.quoti-cns. |
VTIL. MONET. Addidit Matth. Boß D. V, I. vide quid fit aureus , quid folidus. Couarruuiam in collatione vetcrum na-mifmatum,cap.3.§.z. Non me later. Boe-rium decif.ji7. per totum. Ponunturan« tern pro eodem. ita vt folidusaureum de-notetatquefignificet. Olim feptulgintJ duo aurei vel folidi conflituebat libram auri, hodiepeiores aurei cuduntur, amp;nbsp;nuncaureiconficinnt libram,qualesper Germaniam habemus, vulgo ©oitßüt* bendicuntur. Exiflimat autem Alciatusinl.hsce-nunciatio, de verbo.fignifi. quod hodier-ni aurei hodie in quaqueregioaecurrentes amp;nbsp;vfuales fint fubflituti in locum ve-rerum aureorum. Ita vt quishodiefecun-■dum eos ex legibus amp;ftatutis fit punien-dus vel honorandus,prout res poftulaue-rit. Quod annotauitquoque loannesSi-chardus in 1.4. quicunque. C. déferais fu-gitiuis.Vide Francifeum Viuium in commun. opinionibus, in verbo,aur.eus,Iib,r. Solidus didusfuit, quafi folidus amp;nbsp;integer, nullaque parte di minutustiufto etin-tegro ponderepercuflus. Brecheusinlx-tiam nummos,de verbor.fignific. Sichar-.dusdidioJocQ. ‘roroUariumfecundum. INde elicitur fecundùm Guido.Paps, quçflio.491.quod donatio abfqueinfi-nuatione vitra quingcntosfolidos,id cft,aureos,fa(3aeft ipfoiurenulla,intel-ligiturdeillislegalibusaureis, per text, amp;Cyn. in 1. fiquis pro redemptionein princip.C.dedona. CoroUarium tertiiim. ITaque intelligitur, quod fimplexde-fenfor ciuitacis non poffitiudicare vb trà, fiucfupratrecentosfolidos, l.i. C.metalla,libr.io. amp;nbsp;in Authen.dedefen fore ciuitat.§.amp; iudicare, vbi per Bartol. amp; Ange. Libra argenti appellatur quinquean-rei feu folidi,fecundum Guido, vbi fuprà P« |
TRACT. IOANNIS AQVILAE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;415
■pirtext.inl.fi clericus.C.deepIfc.aud. amp;nbsp;inl.t.C.deargent.precio quodthefau.in-fer.Iib.io.
Tarnen vbi ab homine effent prolati aureivel folidi, intelliguntur de folidis minutisj amp;nbsp;lie de libris fecundum confue tudinemamp;vfum loquendi regionis, fe-cundurri Barto. Ioan.de Plat.amp; Doft.in d. l.quotiens. per I.lmperatoreSjad fin.ff.de contrahen. empt.1.numis.ff.de legat.3.amp; l.femperin ftipulationibus.ff.de reg.iur. cumconcor.
CeroUartumprimum.
Sic etiam numifma, aureus, folidus, numus, amp;nbsp;denarius, hodiè variantur fecundum pondus amp;vfum regionum, vt fecundum pondus gS.folidi conftitu-untlibramaurei.Vel hodiè aurei Florentini, Bononienfes, Senenfes, amp;nbsp;fimiles, oftoconftituunt vneiam, amp;nbsp;fic97.inmafi-fafaciunt libram auri, fecundùm gloff. Barto. loan, de Plat.amp; Lucam de Penn.in i l.quotiens.
Cordlarium alterum.
INdeeft, quod huiufmodi vnus aureus valet decern libras atris, per l.i.C.de collat.atris,amp; to.aurei valent vnam libram argenti, fecundum Pla. vbijfupr. perl.vnicam.C.de argenti precio, quod thefau.infcrt.lib.io.
CurdiHafn menet a, amp;nbsp;qui ßnt monetarij, amp;nbsp;quit moneta ßtfalfa, adult er ma, ra fa, ttnéla.
III.
MOneta in propofito cafudicitur, quia monct, ne quafraus in métallo, pondere, vel forma,com-mittatur.
Vnde monetarij fiint,qui Prineïpis mo nctamcudiint,fecundùm glo.Rubr-Ioan. dePlat.amp; Lucam de Penna per text.l.mo-
netarios.C.de murileg.libr.io. Et primus qui monetam fabrifecit, fuit Chare,opti-mus faber,pater Abrahæ, ad petitionem NiniRegisNiniuat, filij Beli, fecundum Alber. in reperto. amp;nbsp;Guid. Papa in quat-ftio.497.ad fin. Indeeft,quod dicitur Ge-nef.i^.ad fi. Abraham appendit pgeuniam probatæmonetæpublicæ. Vndeorigina-liter procefsit,quod moneta Imperatoris atq;regum Romanorum effet aurea amp;nbsp;ma gniprecij,vt dixit glof. l.a.C.defal.mo. Et ibidem dicitur quod qui earn falfat, punitur, amp;quandoficab eo, qui non habet poteftatem , exuritur. Alias dicitur «dulterina,fecundum Bar. ibidem, vt qui cam radit, vel tingit, id eft, cooperit auro vel argento, vt tota aurea vel argentea videatur. Si eft liber, ad beftiascondem-natur: Siferuus, vltimofupplicioaffici-tur. Io.de Pla. in d.l.monetarioscirca medium l. quicunq;, ff. de falfis.
Etillaantiqua moneta Imperatoris,ap-pellaturnumifma, in quaeiusimagoeft fculpta.dicitur enim numifma iafcriptio fafta in numo,vt videtur Matth, xx. Often dite mihi numifma cenfas,id eft,numum, qui pro capitis cenfu datiir , fecundum Pla. amp;nbsp;Pennam in d. glof. rub. C. de vete, numifma. po. Sic in Ico. hifto. exponitur, amp;nbsp;per Chryfof. dicitur,numifma Cafaris aurum eft,num ifma Dei homo eft.In folidis Cafar videtur, in hominibus Deusa-gnofcitur. Ifido. ety. 16. ait : Numifma eft folidus aureus, vel argentcus, vel arcus, ideö fic diftus, quia Principis nominibus effigieqj fignatur, per 1. numifmatum, ff. devfu fruft. vbi glof.amp; Doft. Numi au-temà'Numa regefuntdifti, quieosprimus apud Latinos imaginibus nocauit, amp;nbsp;titulum nominis inferipfit. Saturnusca-men fecundum Eutropi. in princ. hifto. areos numos primus inftituit.
Denarius veró inde eft diftus,quód decern valet numos vfuales, fecundum Lucam de Pen. pront in fco. hiftor. exponitur illud Euangelij : Exijt ediftum à Ca-fare Augufto, vt vhiiierfus defcriberetur mundus, amp;c. Fa. no.inl. i. ff. decontra-hend. empt. in], quintus, §.fiautcm,ff.
K k dcaur.
-ocr page 430-|
DE POTEST. ET VT It. MONET. 4»4 de aur.amp;r arg.leg. ?z per glo.Hoft.amp; Doft. in c.quanto.deiiireiur., CoroUarium primum. EX iam diftis infertur primo, quod nulli alij licet facere monetam au-reatn cudijoifi Principi, per 1. fin.C. de falf. monet. Et hoc de iure communi. Hodiè tarnen de iure fpeciali exconcef-fione Imperatorum , qui multis Regibus amp;nbsp;ciuitatibus conce/ferunt.Et etiam vfur-pationeiurifdiiSionis. Cum Imperium fit fciffum,cuditur in multis locis moneta aurea,argentea, amp;nbsp;ærea, fecundùm loan. dePlat.in d.glofT. Rub.de vete.nunuf.po-te.per glo.ät Doft.in l.j.C.de fal.mone. CoroUariumfecundum. SEcundo elicitur, quod in numifmate exiguntur tria ifta, videlicet metalln, pon4us,amp;forma, quorum lialiquid defuerit,non eft vnum numifma, ideo ma teria,forma,amp; pondus,diuerfi/icant nu-mos, fecundum Lucam dePen.etiam in d. glolf.Rubric.C.de vete.nilmif.po.hb.il. Trifarie reprobatur mo», neta; CoroUarium tert'mm, Tertio elicitur,quod moneta tribus modis foleat reprobari,videlicet ex materia, vtpote eft tinda, non tota aurea vel argentea: vt confueuit amp;nbsp;efle deberet. Sed ex mareriaadulterinaeft. Ex pondéré, vtputà eft diminuta,legi-timo pondéré defraudata, vel etiam forma débita priuata.. Excurfu,vtquia nórecipitur,neccur-rit,vt confueuit, fie fie eft iniufta fecundùm Innocen.Hoftien.toan.Andr.Panor. amp;nbsp;Dodi.in c.quanto.dc iureiur- CauteJa contrahentium confueta. |
Inde eft, quod creditores Hodiè coni-fueuerunt fîbi prouidere, faciendo appo ni in inftriimento mutui,quod fibirecida-tur pecunia ciufdem materiçieiufdem va» loris,fie pondéris, atque in eodemeurfu, fecundùm Hoftien.fie Panor. in d.c.quan-to. Aftenf Iibr.3.defoIlît.artic.8.qlIæft■lt;J• qualis. Eo quia ifta exigunturad ehisbo^ nitatem fie vtilitatem, videlicet iuftitia ponderis amp;nbsp;materiæ, Se auftoritasformx atque curfus,feu valor monetse.- Bartol.in l.qui falfain.ff.de falfis, fie Bald.inRubrt C. de tontrahen.empt. Cuimexpenfis debeat ntoHeta(udi,à'Ml*‘ tïum ex ea valent haberL CAP. mil Voniam moneta débet effe tanti vJ loris in forma, quanti erat in materia feu maffa. Conuenit illamex-penfis fieri cudenris, putà regis vel com-munitatis,fecundùmvnam opinionemde iuris rigorc, vt not. per glóff.inl.i.ff.dê contrahen. empt.lmoJ. in 1. Paulus, i.creditor,fie l.procu rator.ff.de folut. Barto, inh qui falfam.ff'.defal. Verunramen fecundùm alteram tnno een.amp; Hoftien.opinionem, qua; ferUJ® de confuetudine,Rex feuRefpublicapropter iurifdißionem fie außoritatem, qui habet, quia eins perfonam,charalt;Sereni Se außoritatem dißa moneta recipit ali-quantulum, fed non multum minoris va-loris, quant fit metallum, etiam deduftii expenfis cudendi, vtpote fabrorum 8e of-ficialium domus monetae,ipfam monetani’ fieri faciat, vt modicum,fed non multuiw fentiat inde lucrum , fecundum Innocen. Hoftien.Ioan.Bohic.Panorm.Phil.fieDo-ßo.in c. quanto, Franc.de Curt.in ).ij.§ji. Se iol.cùm quid.ff.fi cert.peta.Io.de Ana. fie Mod.inc.poftulafti.deiud.inc.t.denia ledi.in c.quàm graui,8e c.ad falfarionim, décrira.falf. Bart.inRubr.C.decontrah. empt. nine infertur feu elicitur, quod duplex |
|
TRACT. IOANNIS AQVILAE |Iex fit bonitas monetæ. Vnaintrinfeca confiftens in materia, pondéré, amp;nbsp;chara-ftere. Alteraextrinfeca confiftensin va-loreamp;xftimatione, pro quaexpenditur deconfuctudine,fecundum Bartol.in d.l. quicunque, per 1.1.ff.de contrahen.empt. l.i.amp;fi.c.de vete.numif.pot.libr.n. Fa.c djciens.8j.diftin. Addidit Matth. Beiß D. V. I. Adde,pub!icis expcnfis numifmata ef-fecudenda, ita vt princeps aliquidlucri feruet pro ratione expenfarum,prouttra diditnuncupatusDidacus Gouanu. infra c.de mutatione mon etæ, cap.7.in collati-«neveterum numifmatum. Anmmeta ad libitum queat mutari. *' CAP. V. •S’- RE X feu Refpublica non poteft abf-quepopuli confenfujfed cum con-fcnlubene valentem monetam mu Ure. Eo quia id eft negotium regni feu Mmmunitatis , ideo exigitur confenfus faltem maioris partis magnatum regni, atquecoramunitatis, per textuminnoc. amp;nbsp;Dodo.in c.quanto.de iureiur. Lucam de Pennain rubric.C. de vetcr. numifma. pote.lib.ii.l.quod maior.ff.ad municipal. i.t.§.fin autem.C. de iur. caJum. Nam v-nicuiqnelicitum eft his, qua: pro fe in-troduda funt,reniinciare,l.fi quis in con-fribendo.C.depaiä.amp; c. quam periculo-fum, 7, quaftio. prima. Aliqui volunt, quod fingulorum requiratur confenfus, nifialleuiarencur in angarijs. Sechs ergo inalijsnon fubditis,quibus huiufmo-di mutatio, vel minoratio nonprxiudi-cat. liiiiocen. amp;nbsp;Pauormit.in d.c. quanto, de iureiur. Addidit Matth.BoißD.V.I. An princeps poffic mutare pecuniar valorem, infra Couarruuiam, d.c. de mu-Utioae monetär, circa finem. Poteft autem ratione,publica: vtilitatis, tempore belli, |
4»f vel fialiàs populo vtile fitfuturii, itaeti-am,vcex corio fieri poffit,quo'cafu ceffan tebello mercatoribus, qui res fûas ven-diderunthuiufmodi vili pecunia, Princeps refarcirc tenetur damnum. De quo latins agit Andr.de Ifcrnia,amp; Affliól.in §. moneta:,de regalijs feu feudis. Princeps etiam poffet iubere, vt mo-neta aliquandodeferatur adfuum arrari-um,vel fifca!em,ita tamen,vt reftituat iu-ftum precium. Quoties errim Princeps res priuatorum aufert ratione publics v-tilitatis, femper debet iuftum refundere precium, Collai, in Litem fi verberatum, is. derei vendi. Decius[in Lid quod 110-ftrum eft.Schurff.confi.55 cent.j. Egregiè Potiusincommun.opin.libr.r. conclu.15. 16,17.magis egregiè dodiffimus Arius Pi-nel.in Lx.C. de refcindenda venditione, max ab initio Profes Mechlin, in loco à •pienitu.poteftatis. Hippolit. finguL^54. quam quxftionem latiffimè examinaui, atque explicui inadu meæ licentiæ, anno 71.in Augufto,.die 17. Colonia: Agrippina*. Qiwdmoneta intéUigatur de aureaamp; ar- Sentea. CAP. V,I. Sciendum eft, quod appellatione monetär intelligatur monetaaurea amp;nbsp;ar-gentea, fecundum Guido. Papar,quæ-ftio.491. per gloff. verfi. numos, amp;nbsp;gloff verfi.pecuniar, amp;nbsp;ibi Dodo, in l.r.C. de falf.monct. Nam appellatione pecuniar, contineturaurumamp; argentum,per 1. pe-cun iæ.,t.amp; 3. ft', de verb.fignifi. Probatur e-tiam.exgeneralitate Rub.C.defal. mone. fub quam ponuntur leges loquentes, tam de auri,quàm argenti moneta, vt in l.i. amp;nbsp;z.Eö quia appellatione pecuniç venit large totum patrimonium, amp;nbsp;quiequid hommes habent in terra, per tex.amp; Bar.in 1. cogi.in princ.ff.adTrebclLamp;in Lralis.in princ.ff.de lega.i.Vbi dickur,quód quan-do verbum, pecunia, à teftatore profer-tur, omnia quar in^ numero, pondcre, vel Kk z men- |
'DE POTEST.,ET VTIL. MONET,
|
menfura confiftunt, comprehenduntur. Nam qui pecuniam habet, facile omnia habet Jjal.amp; dod.in l.t.C.de conflit, pee.. Addidit Matth. EoißD. V. I. Omnis res inpecuniam, amp;nbsp;rurfuso-mnispcciiniain tes alias om nes conuerti potefl. imperator in 1. ü receptitia, C.dc conflituta pecunia,I.fiita fideiulforem.Et. Bald, in l.liTitius, C. deoperis liberto-rum.Pecunia (inquit) efi vita hominis. Et Ariflotelesait,pecuniaefllideiuflorfutu ræ neeelsitatis quod refert PetrusGirhar-dinota. ij. fic Petronius arbiter relatus a Catelliano Cotta in verbo pecunia. O^fijuK habet nunios,fect/ra nat/iget aura, Vortunam^j ßio temperet arbitrio. Vxoreiti ducat Danaen.ipftrnjßieebit Acrißum iubeat credere quod Danae». Carnuna coponat, déclamée,concrepet, omnes, It pera^at caufat, ßteß Catoneprtor. luri/confultusparet, non par et, habet o Atqiie eßo quiequid Serums amp;nbsp;Labeo. Muit a loquor, quidim numisprafentibus opta, Et veniet, claufum poßidet arcalouem. Omnia pecuniae obediuut. Ecclcfiafl.io. Vilde Horati. pecuniam regina appellat.. Et ficomnisres, amp;nbsp;omnecommodumær ftimabile, intelligitur appellatione pecunia: à peconbus didæ. Eoqiiódquic-( quid antiqui habe3nt,in pecoribus confi-flebat.Bart. amp;nbsp;Defto.in l.i.§. an potefl,ff. de conflitut.pe. amp;nbsp;in 1. quifquis,ff.de leg. 3. Alexand.in 1. fingularia, per I.i.§. item mutuum,ff. fl eer. pct.amp; l.z. C.de conflit, pecu. pertext. Arch.amp;dcólores, incap. quiequid, amp;nbsp;in ca. funt nonnuüi, i.q.i.amp; text, in cap.totum,i.q.3.Tcxt.Gloff.Card. amp; Doftor. in Cle.2.§. 1. de hære.. |
Ad de pecunia non folum numeratam pecuniam amp;numosin numerato co;np!c-élitur, fe.i etiam omniacorpora, res mobiles amp;nbsp;immobiles, iura amp;nbsp;adiones. Her-mogenianusin l.pccunix nomine, amp;nbsp;Vl-pianus in 1. peiiul.. verbum, de verborum fignificat. Quocirca fi quisaliquidrogef reflitui, aut legetbon.i fua,nondubiui^ efl quin pecuniam omnem, qnæinboms flt, putauerit atq; legauerit, è contra fi quis leget omnem fuatn pecuniam,cenfe-bitur vniuerfani rem fuam legaffe,velo-hinia fua; efl enim generalis pecuniaap-pellatio, l. Nam quód ins publicum, .id fin. ad. S. C.Trebellian. l.ßalifta eod.tit. Vt ergo lurifconfulti : SicGrïciver-bo xfKMoTWH fignificanc tam immobilia, quam mobiliaxp'mst» enim funt,«rï«.*”'’ ju«T«,ßtDHK^«T«,cenfus, facultates,opes,bo na,fortunç,Tài7r«fX»'T«Tàû.Ta.3!a!fiTi'^çn. M*ù'/»,vcdocetXcnoph.in princip.œcon. Ratio autem,cur pecuniæ appellatione res omnes amp;nbsp;corpora contineantur,eacf-fepotefl, quód vetercs ante pcrciiffos nu-moshuiufmodi resin commercesperv-fum permutationiscommutarct,ctuper-mutationi deinde fuccelfitemptioamp; ven ditio,amp; pecuniarum vfuseffeccepit,qui quia pecudum nota fignarentur,pecuniæ didmfunt,amp; PliniusJpecuniamapecore diftam traditlib.i8.qux omniaexdoflif-fimi viri Ioannis Brecheidodilfimis com mentariis,in titul.de verbor. fignificatio. didici,ciim eum titu.Colonixpublicèex-ercédi fludij gratia,anno 7i.ab initio mff promotionisprælegerem.. Sed fecundum communem’vfunilo' quendi regionis , nominatione pecunia accipitur propric amp;nbsp;flrictè de ntimis,. Barto. Dod.in d.l.§.an potefl, pertext.in 1.1. amp;nbsp;l.fed amp;fi.§ pecunia?.ff.ad.Macedo.c. piitantquidam,i4.qua:fl.5.amp; fic ftridit accipitur in refcriptis fccundùm Innocen. amp;nbsp;Doifl.inc.fedesderc. Et fic reiappel!a-tio latior eft,quàm pecunia?,lirei, amp;nbsp;l.no-minis.ff.de verb.fignifi, Vbi die itur,quèd appellatione pecunia fignificaturres,qii£ efl in patrimonio, ergo non resfacra, vel liber homo, amp;nbsp;tarnen dicitur res. Nou autemappellatione pecunia: venitceffio nominisdebitotis,gloffin l.Iegaui.adfin. ff.de lib.leg. Ncquevenit pecunia falfa, vel reprobata, fecundum Bart.in l.quam-uis.ff.de aur.amp; arg.lega. amp;nbsp;Alexand.ini.. clegao»- |
|
TRACT. IOANNIS AQVILAE. ffleganter,§.qui reprobos, fF.de pign.aili. Keque induditur pecunia figriata in fac-culo,vel area,fed tantum pecunia nume-rata,Bart.amp; Dod.in l.nam quid.§.fïn.ff.ad Trebel.amp;l.pecuniæjde verb, fignif. CeroUariumprimum. INferturquod hodiè in contraftu, vel etiam teftamenco rufticiappellatione pofleffionum non venir pecunia, licèt etiam poffïdeatur,nifi deconfuetudine lo quenti contrarium probetur,Bart. amp;nbsp;Do-Öor.in ].vxorem,§.legauerat,fF.de leg. m 3.Cyn.Bald.amp; Dodoresin l.fin.C.decom penfar. ficuntanitbilis aliquado interimmobilesres refertur.. CoroUariumfecundum. I^Licitur, qubd pecunia propriè eft resmobilis , quæ feruando feruari non poteft, quo ad frudum fecun-dum vfum,ad quem efl deflinara,licèt bené quo ad ociilum feïueturjglo. Bart. A Iemand.amp; Doft.in Linterdum, fF. de condit.. indebit.ßart.in 1.1. §.fuitquæfitum, IF. ad Trebel.Bald.amp; Doft.in l.j.fF.ad Maced. A-Iex3nd.inl.fïngularia,pcrl. non omnis,§.. i.fF.ficert.peta.l.z. ff. de vfiifruft.e3.rer.amp; Ihftitii.de vfufruft.§.conflituicur, etiam fi fitredafta ex re immobili. Bald.in l.eade-niuiniC.de collatio. Nifi effet deflinata in inemptionem prædiorum, quæ non pof-fetalienariàtutoreabfque decreto iudi-cis,licètalias regularitcr alienari, ac de-Icgari poflit pecunia abfque decreto iiidi-cis.Ex quo eft res mobilis.Rayn.Bald.An-gel.amp; Doft.in l.cætera,§. fed ft parauerit,, ff.de leg.'.Barr, in 1.poteft,(F.deaufto. tut. pertext.amp; Roman.in 1.quid ergo , §. quid ergo,ff.de contrario iur.tute.per gloff. amp;nbsp;lgt;oft.ind.§.fuit quæfttum, ff.ad Trebelli. Panorm.in c.nulli, de rebus ecclefi.non a-fienan.amp; Ioan.de Ana.amp; Felin. in c. licet «eltJeftnion,. |
4’7 AddiditMatth. BoißD.V.h Adde,pecunia inter mobiles referturtita-» que earn minor tutor aut prælatusaliena-re poteft fine decreto. Eftque res, quæ feruando feruari nequit, gio.in I.i.§.fuit quç fitum ad Trcbellianum, Canoniftæ in c. nulli,de rebus ccclef non alien.vide Cor-fetum in fing.in verbo,pecunia,Tyraqucl lum de retraft.§.i.glofr.7.num.io6, Ariurn meum Pinellum in l.i.part.i.nu.4^.debo-nis maternis. Vbi contra communem opk-nionemftatuit. - Pecunia an referatur inter mobilia an verb interimmobilia, quoties deftinata eft ad executionem prædiorum immobi-lium controuerfifsima eft quæftio inter immobilia referri i4.Doftorum refert no mina,amp; inter mobilia cenferi refert zt. Doftores. Diligentifftmus D. Boeriu.s in fua decifio.iop. vbi communiorem tenet fententiam horum pofteriorum,amp; repre-hendit ibidem iuuenem quendam lurif-confultum,qui temerè lafonem reprehen diflet,amp; contrarium ftatuiffet. Vide latif-fimê hanc quæftionem apudi Ariurn meum Pinellum de bonis maternis d.loco.Eç Tyraquellum plurcs pro more fuocitan-tem de.retraftu,§.i.gloir.7.num.io.§.amp;’ fe-quentibus. Poftfemo ineSfliftu Doftomm diftini ftio adhiberi poteft, tails : vt ft fuerit de-pofita pecunia paruæ fummæ, iam lorogt; mobilium cenfeatur, fin verb magna fit fumma,vt eo cafu immobilium locoha-beatur,quam diftinftionem pofuit Nico-lausPign.in fingu.io4.Ludouici Romani,, quæ vide.. CoroUarium tertium: EX iam diftis innuitur, qubd pecunia'. mutua fiextat,amp; non fit confumpta,. nequealienata, vtdifcemi nonpof-fit,commixta,tuncilla pupillis eft reddé-da, amp;eameftcconfumptam probate debet debitor,qui cam accepit, amp;nbsp;non qui mutauit,fecundùm Bald. Sa lie. Rom. Paul. amp;nbsp;Alexand.contra lacob. Butrig.amp; Albe. Kk. j, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ini |
41'8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE POTEST,
in l.non omnisjÇ.fipupillisj ff.fi cert. pet. 1-t fi pecunia non foluaturjVt débita eft,in tei'clfe peti poteft,fecundùm Speculat.de fru6t.amp;rintereire,§.?.inprinc.amp;ibi in ad-dit.Et extenditur.procedere inforo vtro-quejetiamCanonicOjVidelicet quod lici-tum eft creditori vitra lottern petcre in-tcreftejnon folùm damni emergentiSj fed etiam lucri ceffantis, fecundùm A nto. de Èutr,Panor.amp; Doc.in c.conqueftus,de v-fii r.amp;Panor.in c.per veftras, de dot.poft dtuor.refti,fa.no.in c.fin.de vfur.
Addidit Matth. Boiß D.V.l.
AddCjCreditor intereffe poteft petere propter moram, amp;nbsp;haberi debet ratio lucri etiam ceffantis a die morse commiffsc. Nam in iuftis negotiationibuslucrü cef-dans viciniuseftdamnoemergentij quam lucro, amp;nbsp;hæc fententia vtroque iure pro-batur.Didacus Couarriiuias cap. 4,libr.j. V3ri.relolut.num.i.amp; i.Plotusin l.fi quan dojC.vnde. niime.,469.Crauctta confi.t89. nume.7.amp; in numéros allegat Odauianus Cachera.decif.14j. Neuizafanuscouf. 77. MolinæusParifienfisde vfuris3num.i8.amp; fequentib.
Ç^ed (juihbet debeat impedire, nefalfa cuda-turmeneta.
CAPVT VII.
QVifquis non prohiber cudi falfam monetam^dum prohibere poteft, - tenetur pœna falfi,per l.legeCor nelia.i.re.ff.defalf.Öc l.i.Cjefalf.monet. Nequediftinguitur, an id poflu:ratione officij,vel non,per d.I.i.in prin. amp;nbsp;§.3(fto-re.Ergofortius puniendus eft,qui nó pro hibet,qui impedire polfec, nefuusproxi-reusoffendatur. Perfom quippè hominu funt rebuscæteris digniores,ideö praefe-rendx,l.fancimus. C, defacrof. Ecclef. amp;nbsp;cprxcipimus.ii.qua:ft,i. Etomnia gratia hominum funt induöa, kin pecudum ,ff. de vfufrud.Salusenim hominum æftima-ri non poteft,l.penult.§.fin.ff.de dona.Vn de Cicero bOfficiorum, inquit : Qui non
ET VTIl. MONET.
défendit,nee obfiftit iniur)3e,fipotel{,ti™ eft in vitio, quam fi parentes, aut amicos, aut patriam deferat. Et fubdit, quod taie* magis delinquunt,qu.àm iniuriam infere-tes, qui interdum ex iuftitiæ ratione mo-uentur.Facit l.i.§.fi.cùm ibi no. ff.demor. infe.refert,amp;,fcquitur Lucas dePen. lan.
1.1.in iS.q.C.de pub.let.Iib.ii.
Addidit Matth.-BeißD. K I.
Ad hoc caput pertinet quod confeius huiuscriminis,amp; qui non denunciat prin cipi,puniatur eadé pœna,idq; ea procul-dubio ratione, quod pertineat ad publica vtilitatem,quam quifque promouere débet,de quo vide elegantiffimum caput jff. Menochij viri diligentiffimi,in traftat.de Arbitrarijs ludic.vbi catenatim explicat, quorum criminum confcij,cumauftotib' puniantur.
Hue pertinet régula iuris, qua dicitur quod culpa noncareat, quifeitamp;prohi-bere poteft.Vbi traduncc0muniter,qu(gt;d is teneatur de deliólo,qui nóprohibet ant auertit, cum finefuo incommodopoffit» per c. quantum, de fentent, excommuni-catio.
Quatenus reuelare quis deliftum tenta tur,vide Panorm.in c.i.dc reftitu. fpoW^ R0man.fing.794.
MultafcciaHa efe inf alfa moneta.
CAPVT VIII.
INcriminefalfæ monetæ primum hœ eft fingularc, quod quilibet poteft amp;nbsp;tenetur accufare falfarium.
Secund um,accufator fuccumbens,«® punitur,vt calumniator.
Tertium, quod quilibet propria auft® ritate fa Ifari u m mon et ç ca pere poteft.Spt cu.de atcufato.§.i. verf.hoc tarnen.
Quartutn,quod eximens falfariunirt ptumamanibus iuftitiæ,puniturcapita-iiter.
Quintum, quod falfarius monetï con demnatus non appellat, Spéculât,de ap--pella-
-ocr page 435-|
TRACT. IOANNIS AQVILAE, lelhtio^Ç.î.verficnl.îÿ. Sextum,qu0dis,in cuius domo falfa itionetacuditur,etiamfi ignoretjpunitur, per text. gloff.amp; Doft.in c. quanto ^deiu-leiurand.Vbi ifta poena non minoratur, ideo etiam in foro EccJefiallico ciftatur, nifi effet ignorantia piobabilis, vtpote e-ratabfensa Ciuitate,veI prouinciajfecun dum Philip.deFranc.ind. c. quanto,argument, c. cum intua,qui matri.accufa. poffunt. Septimum eff,quod falfx monetx crimen admittniocium criminisad accufan dum amp;nbsp;teftificandum, fecundum Spec, de accufa.ver.iteni repellitur. Oftauum,adde,quod feruus nec agen do,nec refpondendo, nec prouocando in wdicio ftare poffitjl.feru uSjC.de iudieijs. Sed hoc fallit qnoque fi crimina 'fint Rei» publ.allatura magnum incommodumamp; pfrnicierajqualiafunt, fi q uis frauder an-nonam jcenfum vel tributum publicum, fiquis falfam cudat monetam his cafibus etiamdominosaceufarepoffunt, amp;con-fequuntur per hoc libertärem,l.i.i.j.amp; 4. C.quibusex caufis libcrtatem confequa-tuf feruus.Zafius in dida l. feruus. C. de iudicijs. Nonum, domus etiam C0nfifcatur,in ^ua tale crimen commilfum probatur,l.i. C.de falfa moneta. Decimum ,confcij amp;nbsp;non propalates crimen, tenentur vt aucloreSjCad.l.i. S^ammubifaiie committatur (rimen fal/a moneta. CAPVT IX. CRimen falfa; monetæ commitritur primb,quando quis cuditmonetam quam cudere non debuit neqs potu-it,lege Corncl.de falfis. Tenetur per l.qui falfam,1.qui nomiiie,amp; 1. Cornelia tefta-mentaria,ff.ad leg.Corn.de falf. Tenetur-que lege lul.maiefta. per l.fi quis nuraum, C.defal.mon.Ratio, quiacudcre velfor-waremonetam fpeftatad regalia, vt eft «xuioc.vnicojin verf.monct», qua: finç rega.amp; 1.2.§.cum deinde atrarium, ff.de0-rig.iur. Igitur non poteft alteri competc-rcjuifi ex Principisconceffione. |
Secundo fit falfa moneta(etiamfi cuda-tur ab eo,qui cudere polfic) fed fi cudit in falfa materia,vtpoceargenteos inftanno, amp;nbsp;aureos in eledlro cudit,eadem poena punitur,pcr liquicunque numos,ff.ad leg. Cornel.de fal.amp; l.i.in prin. C.de falf Tertio fit in forma falfa moneta etiam per habentem poceffatem cudendi, fed-non in tali forma impreffione, vel figno tails monetär, quia adulterino vtitur fig-no.Teneturlege Cornel.de falf. per d.l.lc ge Cornelia teftametKariajff.ad leg.Cornel.de falf. Quarto falfatur moneta in pondere,fi Icgitimnm nonhabeatpondus,pertex.gl. amp;nbsp;Dodt.in 1.1.C.de vet.numif.poteft. libr. ii.amp; c.quanto, vbi per gloff. 1. amp;nbsp;Dodlor. deiureiur. Quinto amp;nbsp;vltimo tenetur, qui expen-dit fcrenter falfam monetam, putà numos ftanneos,vel plumbeos,rafos, vel tonlos, feu ex aqua lubtiliter particula aurf vcl argenti exhaufta. (Moneta au té diciturra-fa,vbi circumcirca perlongum vfumeft erafa, vt quia erat argentea,iam effeda eft vc æsappareat,Panorm.in d.c.quanto.) ta lis tenetur poena legis Corneliæ de falfis, qua: in libro regularitcr eft deportatfo,. amp;nbsp;omnium bonorum confifcatio, per l.i. amp; l.hac legCjlf.ad legem Corn.de falf.Vbb Bart.dicic,quöd fi ignoranter puniturex-craordinariè,argum.l.facculanj, ff. extra-ordi.efim.amp; Panor.in d.c. quanto. Dum-modöexpendensdoceac fe abaliohabu-iff'e,liect teftes non deponant de nomine, si alias honefta reputetur perfona. Alias debentde nomine teftes deponerc,fecun-dùm Iaf.Butiig.amp; Angel.in l.inaiorcm,C. dcfalf.Aretin.in traöat.malefic.amp; in ver-ficu.falfatio j verfic. quæro,an ille qui ex.-pendit.ßald.confi.34. libro s. Rapha. Cre-menf.conf.i58.Caspol.conf.28.amp; Alexand. conf.i94.amp; in d.l.lege Cornelia. Et quali-ter formetur libellus in huiufmodi cri-mine habetur per Speculat.de er imine fai fijinprinc. Addi- |
|
DE POTEST. ET VTIL. MONET. 4P AddiditMatth.BoißD.V.l. Adde quoque Damhouderium in praxi criminalijCap. 65. infr. qui quintifariam hoc committi tradit cum exclamatione egregia aduerfus eoSjqui pecunias à mer-catoribus additis grofîb aut akero mer-cantur, vt inde auehantautrcfcindi fa-cianc. Coroilarium primum. INferturjquôd fi Princeps valentem mo nctam reprobetjamp; minus valentem acceptée, vt de reprobatabonum forum habeat,quia illam conflari amp;nbsp;cudi faciat, amp;nbsp;fie lucrum habeat,vtique fraudem di-citur facere. Hoftien.amp; Panormit.vbi fu-prà,per 1.eleganter,?.qui reprobos,ff.de pignor.aéUo. Corellariumfecundum. INdeelicitur, quod extra auftoritatem publicam cudens monetam, licet bo-nam,tamëtcneturdefalfo,fecundùm Alexand.amp; Doft.in l.fingularia,ff. ficer-tum pet.pergloir.amp; Doft.in].facrilegi,lf. ad l.Iuliam pecul.amp; glo. ac Doft.in c.quâ to,deiureiur. CoroUartum tertium. DEnique innuitur,quödmonetafal-.'aturtrifariè.Primo in forma,quâ-doimprimitur fignum , feu chaia-fter illius, qui earn cudi non facit, neque commifit,per l.falfi nominis, amp;nbsp;1. qui no-mine,fF.de falf.amp; perd.c. quanto. Secundo ex materia metallica, videlicet quan-do fit de ære,vel ftanno, aut non de débita liga,Bart.in 1.Paulus,ff.defolu.Scuvbi immifeetur materia non débita,per 1. qui nummos.amp; 1.Cornelia.1. ff.defalf. Tertio ex pondéré.Nam ifta triafunt de fubdan-tia monetæ,per hi. §. i. ff. de contrahend. empt. Q^æ amp;quotfintpœnæ falfato-rismonctç. |
CAPVT X. Ecimo pratmitto ad euidentiam» quod falfans monetam Principisj puniturpœnalegis luliæmaiefta-tis,quæ eft taxata in l.fi quis,C.de fal.mO' net.vt flammarum exuftionibus mancipe-tur,fiue aurea,fiue argcntea monetaPrin-cipisfuperioremnon cognofeentis-indi-ftinftè eft ignis pcena, quicquid diftinxc-rint glofl'æ amp;nbsp;Dofto. in l.final.ad fin.Çde vet.numif.poteft.libr.ii.prôbaturperd.l. a.cumglofl.flammarum, C.defalf.monet. Ettalispeccat mortaliter,fecundùmHo-ftienf.Ioan.Andr.Ancharan. Iraol.ind.c quanto,per text, ibiferuansfalfam monetam,agit iniquè,ergo fortius falfans, per extrauag.Io.îî.prodiens ex adipe,quçeX' communicat omnes in regno Franciæ. Et tenetur omne damnum illi perfonæ,coni-munitati vel populo damnificatoreftitue re.Velfi nefeieturperfona, tenetur faltem pauperibus crogare, fecu ndùm Doft, vbi fuprà,amp; Hoftienf.in fummadecenfi. §.ex .quibus,yerf.quid fi moneta, per c.pecca-tum,de reg.iur.l.6.amp; arg.eorum,quænot-in c.cum tu.de vfur. Extcnditur procedere idem in eo,qni :accepitignoranter falfam monetam, ^' pofteàexpenditfeienter pro bona, ■damnum tenetur reftituere,quâdoeft®a-gnæ importantiæ. Secùs in exponentev-fualem dcnarium,fecundùm Ang.in fum-defalfa.verfic.4.Qiii verb radit vel tingit numos,fi eft liber, daturbeftijsififeruus, vltimofupplicio afficitur,perl.quicun-que,fF.de falf.gto.Cy n.amp; Doft.in l.fi quit-C.dc falf.monet.Bald.amp; Doftor.inl.fina. C.de veter.numifma.poteft.libr.n. GjolT. loan. Andr.amp; Doftor. in d. c. quanto,de iureiurand.Spéculât, de crimine falfi,in princip. Falfans autem monetam alteriùs, pn-nitur mitius,vt ciuitatispuniturpœnaex pitis,per l.i.C.de falf.monet. Et cum pœ* na capitalis fit multiplex,per 1. i.fF.depu-bli.iudi.amp; interpretatione legumpœnx moliendæfunt,I.int8rpretatione,ff.dep« ■is.Intelligitur poena non mortis natura- |
|
TRACT. IOANNIS AQVItAE.: Ksjfedtiuilis, ideo poteft imponi exili-ùrnjVel relegatiojinrci’dumbonoriiincó Üfcâtiojintcrduinconferüantiirbona ve-nientibusab inteRato-QuiataJes liint pa: nçcapitaies, vbi non laditurmaieftas. Hoftien.amp; Panorm.in d.c.quanto,per gl. lj.fF.de pub. iudic.amp;r AiKhen.bona,C.de bonis damna.Fall it fi un pubes hoc crime commifit,qui taliter non punitiir,fecun-diiinSpec.de dona, verf.quidfiimpubes fibiicatfallam,amp;c, Iddidit Matth. Soiß V. I. D. Depœna falfariorum monerariorum tficontrouerfia, lex lecundaC. flamma «xuritei crimini obnoxios. Lex vero pri maeos punit capitali fupplici'O,qiiodde perpétue exilioamp; deponationeintclligi potefi,iuxtagloflam in l.i.C.nemancipi-um Chr!ftianuin,amp;:c.Communiter intel ligiint legem fecundam loqui in falfifi-cantemonetam Principis fiuelniperato-ris,legem verb primamde falfificanteal teriiisinferioris monetam. Couaruuias aliter fentit amp;nbsp;interpretatur legem fecundam in eo,qui aurea numifmata Im-peratoris'falfificauit vel fabricauit, primam verb interpretatur locum habere ineo, qui alia numifmatafeceritadul-terina.Rurfus lacobus Menochius legem primamamp;fecundam iuxtaamp; pariter in-teUigit de mortis fupplicio, idque cum qualitateignisamp;flammarum , licètlex priinaeam qualitatem nó addidiflet.Co-gitaitaque iiiper eo diligentius, ne facile hoc vei iüa poena indignus puniatur. Menochius tradit in arbitrarijs iudicum lt;afu.5i6. libr.i.ca'p.4. Couaruuiascap.7. defalla moneta in coilatione veteru nu-mifmatum. CerdSaritimfrimttm. INdeclicitur,quód falfans monetam régis,Ducis,Comitis,Baronis, vel Ci-« uitatis,amp;; ficà Principe inferioris pu-niripoteft,iure poena capitislt; iuili.s, id eft,deportationis :non naturalis,idefl-. |
43f morcis.BaId.Sali.amp; Doft. a. C.de fal.mo. Alexan.in l.eleganter,§.qui reprobos.ff. de pigno.aftione5loan. And.amp; Doftor.in c.quanto,deiureiurando.Alex,conf.io4. vulum.i. CoroUariumficundum. INfertur,quód fabricans falfammone tam alicuius inferioris monctae,vtpo-tè in loco ftatuti punientis fabricato-remfalfæ moneta:. Etfi ibinon expenda-tur poena ftacuti non punitur, fecundum Alexand.fing.S: ple.in l.eleganter,§. qui reprobos,ff.de pign. afti. Vbi dicit feitx vidilfe obferuari in fafto Ferrarix. Eo quiaiflud ftatutum intelligitur de fabri-cante monetam currentem in loco fta-tuti pœnalis. Alexand.confil.io4.quartx partis. CeroUariumtertiam. DEniqueex fnpradiftis inniii vide-tur,quód ille non diciturfalfam monetafecilfe, qui eâ incipit, fed formam non impreffic. Etideö puniri non debet,tanquam deliftum confuma-ucrit,per texr.amp; Bart.in l.qui falfam, ft', de fal.l.3.amp; ibi Bald.C.de naut.feno. Addidit Matth.Boß D,V.I. Adde qua muis hoc crimen falfi fit, a-trociffimum , non tarnen conatus puni-tur, fi fabricantem poenitere coeperit amp;nbsp;re infeftadifcedat. In al ijs tarnen muit is atrociffimiscriminibus conatus proef-feftu punitur.Dequoconatu videelegan tiffimam decifionem j.Lituanicam Petri Roizij , vbiplenèperfequitur,conatum amp;nbsp;licobum Menochium in arbitrarijs. cap.}6o. vbi pleniffimèdeconatu puni-endo vel non puniendo agit. Punitur au-tem conatus etiam in falfa moneta fi au-ftordefafto impeditus fuerit ,ita vtin fugam fe conuerterecoaftus fit, propter feientiam Principis, quod tradidit d. lo- LI co |
♦λ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE POTEST, ET
coMenockiuSjnume.ij.amp;Marfil.in l.qui falfam,nu.6x.amp; ibid.BartoJg.
- Sicqiioqueconatuspuninir in eo,qui virginis Deo confecratam conatur pu-dicitiam violare per text, in c. virgmi-bus,i7.quæftio.t.amp; in i.fi quis non dicam rapere de Epifcopisamp; clericis, quod ex-tenditur verum effe^fine virgo fucrit, fine non fuerit vttradidit Bolins inpraxi criminali titn. de coitu damnato, nume. 79.Ettriplex is commititdeJióèum. Ince-ftum,adnlteriuni/acrilegium.ltem com niittitftupriimiamp; tarn ab ecclefiaftico, quain afeculari indice puniri potefi.Imö ab vtroque fimul, ita vt vmuspoena alte-rum non impediat,dequo vide Cachera, decifi.13.0.per totum.
Sed illal.fi quis non dicam rapere, ex confuetudine generali non obleruatur amplius5 ficuti aliæ leges conatum pro elFeftu punientcs non obferuanrur , de confuetudine generali totius mundi, vt probat Rebuffus in proœmio conUitu-tio. Regiariimglofi.j.nume.zi'.per lafo-nem in J.i. §. fin. quod quifque iuris in a-lium,Manfuerius in titul.de pœnis, §. i-tem perconfuetudinem, Zafiusin didl.l. i.quod quifque iuris. Boerius tradlaru de feditiofis. Wyppolitus in 1. i.(f. de ficca-rijs, numer. ii8..plures vide apud Rebuf-fum difto 1gc0jamp; Socinum m tra-datti fallenti,in verboatreuratio. Deconatu fcripfit Felinus tradatum quem poft e-ius opera inuenire poteft.
Deeo-j qui conatuseft fâifam cudere moneram., an puniatur fi forma nondum impreflaeft, vide decifionem rotam,?^. Thomat Grammatici : amp;nbsp;DidacumCon-uar. inclement, fifuriofusdehomici-dijs part.i.nume.6 EtMenochium in Ar.-bhludicum cafii.316.numer.14..
Matth. Boifs..
V.I.D..
'huindibri.
VTIL. MO NET.
PARS ALTERA U
BRI HVIVS, DE MONE.
TAE M VTATIONE.
M certa eftet monetainpro-Xi* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ortæfuntmultæobliga-
'^^^?'^^*^^*’^ quantitatór
«^^^’’aK^ex CoHtraóiibus, vltiniis Vo-luntatibus, Conftitutionibus, fegibiu, Scatutis,feu Sententijs, ArbitrijsJeu At-bitramentiSjDelirftiSjDepofitisjCoinnii-xtis,Dotïbus. Dnæaliqa3ndoeranttiintt monetae valida?, amp;nbsp;poUea excaufa iuft» ( vt quia crat moneta in valorc nimisdi-minuta) à Principe eft reprobifaamp; aag-mentata. Vel iniufta, vtpotè exauarifia, vt indeaflequaturlucrum,eft nnirataßc diminura moneta ..lam haefitatur tempore cxaflionis, débita? obligacioiiisjCuiu* fit lucrum vel damnum augmenrationis vel diminutionis moneta?, au créditons-vel debi toris,vnde oritur clarc.
THEOREMA PRIMVM
Circa feßam Ioannis Bajitißa.valel/ataaret« nunius ßo. folidos moneta rfnaliSjamp;tiins ex contra^u miitui,^- depcfiti,e»iigt;t!!isii vetcondtläionis C(leirato,odi£abAt!n't^' tins adcenlnm aureesperfuinendos adfl' ßnm Martini, quo tempore eratflorenui vartatiis, rt rab at plus rd minus, qosri-f ur tn qua moneta felutio eßfacienda.
L 'fpGt'i^l^shicfupponitiirifta,vi-i delicetquod moneta?fiiiepecunij validitaseft bina atquebifaria.V-na intrinleca,quæ exiftic materia ineral-licayliga,amp; forma imprefia. Et ifta varia-ta variatur,amp; omnis alia vocaturmonc-ta.Ecidcircó vera folutio debet, fi valer, fieri in antiqua montra, aut alias in eins aeftimationeiufta, nempe videtur tacite aflum in ter concrahé tes, vtdebitum feu mutuum dcbeatfuH(ftionem,ieii folutio-ncm recipere ,in eodem genere amp;nbsp;eadem qualitatemonefæ,pertext. Bart.Franei fide curt.amp; Dodor.in J.cum quid,amp; l.t.ffi ficcrt.
-ocr page 439-TRACT. IOANNIS AOVILAE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;431
Jicert.pet.per l.i.fF.decontrahcnd. cmpt. Ii.amp; fi.C.de vetc.numifin.po.li.ii.c.qua-to,inverfic.monecapartistui (amp; vbique Dodo.)deiureiur.
Altera eft bonitas feu validitas pecu-fliæextrinfeca,vrpotc valor.Nambonira teintrinfecamanente, variator faspe fe-cundum communem curfum feu vfum monetæ.Nain aureus nummuSjqui apptl-Jatiir florenus, qui ante aliquot aunos va luitjo.folidos inerucifcris,hodic valet duntaxat 28. folidos obulorum in terna-rijsDucatus VuirtenbergenfiSjatqueMai-thiæ Badeufis. Et ifta variatio monetae non aduertitur feu infpicitur, nifi a tempore mora:,pertexr. Bart. amp;nbsp;Dodor.iii 1. Paulus.ff.de folut.amp; in d.l.ciim quid,per hvinum,ff.fi cer.pe.cx)lim,amp; c. cum Ca-flonicisdecenfi.amp; Clem. fin.amp; ibi Gloft. Card.l’anor.amp; Dodo, de decimis, Petr. amp;nbsp;Cyn.in 1. in minorum, C. in quibus, c.in intcg.refti.non eft.necefli
PR IMA conclufto aflertiua eft.Quod ft quando debitor nullam fraudem habuit,confcicntiam, vel eulpam reprobationis, vel mutatioms monetr, vtpote augmentationis, vel diminutio-His faftx à Principe vel communitate, tunefufticit reddere pecuniam in eodem gencrc,pondéré,amp;; valorejdc fidiminu-tafitquoadcurfum illiusterræ. Etenim quando pecunia ex contradu debetur, fempertacitè aélum intelligitur , vc in eadembonitate intrinfeca, aut eius «fti-matione pecuniadetur,quar erat tempore obligationis contraélæ in communi curfn amp;nbsp;lolutione,per tex.Bartol.amp; Do-äor.ind.l. Paulus. Ali.tsdecipit credito-tem,ff. de folut. amp;nbsp;in d.l.cum quid, amp;nbsp;1. perinde,ff.ficeit.pe.pcr text. Hoftieo. Ioann. Andr.Bohic amp;nbsp;Doftor.in c.quanto, deiureiur.in c.o! im caufam , amp;: c. pe. de cenfi.Rom.confil.)i3.Afferf. libr.j.de folut.argum.s. qiiæft. Sed qu id fi mercator pertex.inl.fundum Corneiianum, ft'.de noua.cumfim.
ALcera conclufto aflertiua eft.Quod amp;nbsp;fi Bartol. amp;nbsp;Doctor, ind.l.cum Paul.amp; in d.l.quid,ibi Bal.amp; in ad di.Specu. de folu. § .nunc aliqua ad fi.per tex.Be Bar.in I.cumcertam auri, ff.de au. amp;argen. velinc quodquandocxtrinfeca validitas pecunia; variatur,quöd foluti-onisremplis infpiciatur, tarnen videtur venus, quodetiam quoad extrinfeeam pecunia: validitatemattendi debcaturté puscuiufcunquecontraftus, vt debitor ad extrinfeeam ligatus æftimationem, quæ currebat tempore non folutionis, ledcontraäusfecundum Azo. in Brocar. qui dicicur foils juris, vt vtar verbis Bal. in l.contraóius, C.de fide inftrum.Oldr. in confil.13.ad final.amp; 149.Ioann. Andr.Sc Doftor.in d.c.quanto, Imol. Buth.amp; Pa-norm, in c. olira caufam,decenfi. Imol. Card.Ancha. vbircfert plures Dofto. ita confuluifl’e in Clem. fin. in verf, confue-tam amp;nbsp;currentem pecuniam feu moneti dedecim.
CoreUAriumprimum.
QVodfiquando numifmaeftrepro-oatum, eo quod in valorc crat ni-mis diminuturn, tunc dcbitoris ell periculum,quia tenetur folucre in valo-re, quoerat tempore mutui, feualdrius obligationis contraftæ, per text. Glolf. Bar.I-'ran.Curr. amp;nbsp;Doit, in d.l.cum quid. Hofti.Bohic amp;nbsp;Dofto.in d.c.quanto.Ro. confil.123.Specu.de folut.§.i.ad fin.per c. olim,amp;c. pe.de cenfi. Genz.in Clem.fin. dedecim.
Cor^UArium fecundum, Slmonetaeratmutata leu variera per luaritiam Principis, amp;debitorfuit in culpa, vel conicientia illius frau dis, vel fuit in mora folutionis, tunc i-terum damnum deteriorationis eft debi-toris,qui iuxtaantiquam monetam, vel eiusxftimationemdebet facerefolutio-nem , per text. amp;nbsp;Doftor. in 1. quid mi hi, amp;nbsp;I.periculumjff. fi cert.pet.Cyn.amp; Do-0io.d.l.inminorum,C.in quib.c.in integ.
Ll a reft.
-ocr page 440-|
4U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE POTEST. ET reft.Hoftien,amp; Bohic in d.c. quanto/per c.olimjamp;c.cum Canonicis de cenfi. A-ftenf.lj.de foIut.articu.î.quæft.Sed quid fi. Etmora inorolbdébetefTcnociua,], quod te,ff.fi ccr.pe.I.fi ex legaticaufa,fF. de verbor.obligat.ca.moraderegul .iur. libr.6. Idcotenetur ad incereffedamni amp;nbsp;lucri. L;. ad fin. ff.de eo quod cert. loc. Bartol.in 1.i.C.de fente.quæ pro eoquod. interefi., GnoÏÏaritan tertium. Fl.icitur, quod emphiteuta vel colo-nus^qui condiixit emphireufim pro ' quolibet anno ad foluendum flore-nos centum , tenetur folucre de monc-taantiqua, veleins ællimationecurrente coinraftus tempo: e, i)onobftante nu mifmatis faéia variatione , Butrig. in q. quidam colonus, Raid.in l.acceptamj C.. de vfur.Curt.in d-1. cum quid.. Nam pe-cuni.a vficata efi in obirgatione, ideo ed certum quid amp;nbsp;quantum fit debitum,bargum.l.ftipuiationum quidam, fr.de verb. obligat.J.certi co«ditio..§.i.fF.fi cer.pe. amp;nbsp;J.fundum, ff. de noua.. Nifi ipfe emphy-teutafefuiffefeeffe in poffeffione con-tinuata probauerit Jongo tempore fol-uendæ Laicis, vel4o.annis ccclefiafticis monetæ vfualis amp;nbsp;iem eurrentis.. Ex quo-jam completum eft tempuspræferiptio-niSjBald.Iaf.amp; Do6îo.in l.fi certis annisj C.de paôtis.Glo..lar.amp; Dofto.in 1.s.C. de iur.emph.per tcx.inc.quanto, amp;nbsp;c.penu.. amp;nbsp;ibi Dod.de cenfi. THEOREMA SECVN- D V M. St temptre conditi teßamenti eratvna mont-ta,amp; tempore niortü tefiatorù, (}Uieritur^ de qua eß felutio facienda, quo.ad le^ata (if aha ex teßamento débita. BReuis ac communis theorica eff^ quod pecuniaex teftamentouebita ecbet loluide monera vfuali, com-oiuniter currenti*amp; expendibilt tempo- |
VTIL. MONET. re teftamenticonditi. Alber.amp;Doftoh in l.cum quid,tf.fi cer.pct.Panor.amp; Dod. in c.olim caufama de cenfi. Oldra.confil, 3i.RomxonfiJ.izj.per tex.in I.vxorcm,5. teftamento ,ff ..ue lib.leg. amp;nbsp;in d.c. olim caufam.Moderatur amp;nbsp;limixaturproccdc-re,in legatis particularibus rerum amp;nbsp;pc-cuniarunr, in quibus afpicitur tempus teftamenti.. fieciisin vniuerlabbushdei commiffis.amp; legatis „in quibus confide-ratur tempos mortis teltatoris,,feciiduin Erancif. Curt.in d. l..cum quid,per gloff,. oi d, fin.amp; approbatam, in 1. pe. ff.de fun, inftrum.. Corollarium. Infertur,qubdfivx6rf markus legauit loo.fiorenos, amp;fuperui-xit tantuiu ,vc monetavanata fit umltüi iuxxaantiquam; mouecam,, feu amp;nbsp;in eius æftimaùone , eft foluendum Jegatitin„ per texr.amp; Panorm.in d.c.olim, Sc d.S.tc-ftamento.. THEOREMA TER- T IVM.. Anai obligatione hberetur debitor,quifoluit-monetam reprobam,quaw apprebamt ei' pfor,amp; earn pro bona cxpcnditereditot. El Reuiffime afleritur, quod non,per ^tex.Gro,Bart.PauJ.amp; Doctor, in l.e-leganter, §.qui reprobos, ffdepig-adlion.vbi didtur,quod folucnspecuni-am reprobam nonliberatur, ted non co-gitur debitam pecumam.folucre donee reftiru;itur,fi pecuniare.probain fevel fua a:ftimatione,quando reproba per ci-pforemfuitapprobata ,. amp;percredito-rem accepta,^ ficexpenfa pro bona. Na tunc ipfe tenetur illis,quibus earn expedit. InteJligiturprocedere vbi ignorans fmt iUam elfe reprobam. Seeds fi eratfei ens. Nam tunc Eberatus eft primus fob uens,feGundum Bartol.amp; Doófor.ind.§. qui reprobos numos loJuit, per 1. tutor, verf.fed fi feiens creditor accipiat,amp; 1.1* rem,§,omnis pecunia exoluta effe debet, aut eo nominefatisfaclumefl’eiff.de pig-adion- THLO- |
|
TRACT. IOANNIS AQVILAE. 411 THEOREMA QVAR- T V M. flt;gt;p4Brdtn.iuit ^ confluuit , quid AbHaiSe-benhufinßs annue pro con^rna perttone ^ßi^mret ctutum amp;nbsp;quadra^nita aureas ij, vtemofuo Tubin^a, variataq^ cH moncta lt;nbsp;Tub;ii^(nßs au^oritate Principe, qu/tri ■ turde qua moneta huiufmodi ton^rua por tio efl foluetida. RRfponfiua affertio eft,quod ft ifta ordinatioPapalis habetvim con-ftitutionis fauorabilis, qi;æ xqui-P^raturvoluntatibus vltimis,iuxta aure-’'’’Theoricam Nicol. deMatarel.amp; Part. *'’ti.quxft.penult.ff.deReg-catho-. Per. ^Cyn.in 1. fin. C. commun, de leg.ßal. in J-pen.C.de verb.fignifica.amp; in c.i.in ver. 9'i6jRomanorum,de pace Conftan. Ale Jian.in l.fi ita ftipulatus,ff.de verb.ob!.amp; Hneepsfeiuit valorc monetæjtunc tur-rentis, vt l uroneBlis , vel Hallenfis, aut Pingenfis,, quacabolim fuit communis, tiiedsbet folui antiqua moneta, vel eius aftimatio vfiialis,quæerat tempoieordi nationis fen conftitutionis, fecundum Oldra.conf.149. Agiturenim debonita-te intrinfeca, per l.cùm quid. Lauden.amp; Dd.ff.ficer.pet. Butr.amp; Pan.in c.quanto, pertex.Ancha.amp;Dd.inc.olim. amp;nbsp;c.pen. decenfi.Seciis fortè, fi ordinatio Princi-pis valorem monetæ ignorantis habeat vimrefcripti odiofi,vel prïcceptr,aut fta-tutipœnalis.. Nam tune infpiciturtem-pusfo!utionis,amp; valor moneta: tuccur-rentis,fecnndùm Spec.amp; Ioan.Andre.de oblig.amp;fol.§.nuncaliqua,ad fin. Bal. in l.illud,ad fin.C.defac.famS.Eccle.in l.i. C.communia delcg.Bobic.in d.e.quanto.. Ana.amp;Dd.in c.i.de delift.puer.Guil.amp; Imo.in Clemen.bcneficiorum, in verfie. currentem monetam, dedecim. Qua: in-telligitur,quando ordinario non altera-tur,quummoneta variatur, tune iiixta monetam nouam etiam vilem vel eiusa:-ftimationem fiet folutio3ad mentem Ro. tonfil.ijj.perl.cum certum,in verfi.pre-cium pra?fentistcmporis. freie awr. amp;nbsp;it-gen.leg.argum I'.fin.C.qui admired bon. pofleff^amp; ].vnic.§.fin.C.de rei vx.aâi.amp;f §.vt au tern ,.in Authent. de rébus-non a-Jien; |
Limiratur procedere^dummodomens ftatuentis poffit femari volentis nienfu-rare pœnam delidi quod debet fierijPa-nor. in d.c.quanto, per 1. refpiciendum. ff.depœn.amp; c.non afferamus.i4.q.i. CoroUartum Primum. ÏNfertur , quod ibi moneta à lege vel ftatutoeft taxata,quod de vfuali,tunc in dubio debet intelligi,amp; non de ho-diemi currenti, fecundum Bal. in quarft. fin.d.l.il}ud.C,dcfac.fanlt;ff.Eccle.amp; in 1. quicunque. C.defer.fug.pertcxt.amp; Dd. in d.c.olim caufam. amp;nbsp;in c.cum in Cano-nicis, de cenfi.. CoroUarium Secundum. \ ÏNde elicitur,quód fi variata eft monc-ta audoritatealicuius fecularisperfo na:,vel communitatis,non præindicat perfonis Ecclefiafticis, lecundùm Old-rad, confil. 149. ad fecundum quæfitum. Nam fecularisconftitutio non variât Ec-clefiaftici.s obligationem , fed demon-ftrat qualitcr fieri valeat folutio, prout antiquaeft moneta, vel eiusafftimatio, pes l.quidem. ff.de legat. 1. Eó qiiia Lai-corum conftirutiones, amp;nbsp;ftatuta perfonis,vel rebusEcclefiafticis non debent vel poffunt effe pra?iudicatiua,per c. bene quidem.96.diftin(ft.c,qua:in ecclefia-rum.amp;c.EcclefiaSandi M3riæ,deconfti-tut.Authen.ftatuimus.C.de fac.fand.Ec* clef.cum fimilib. COrollarïvm denique innui-tur,quód vbi à lege vel ftatuto mu-nicipali poena pro delido eft impo fita, debet intclügi de moneta vfuali il-lius loei, vbi delinquitur, amp;.’ fic de pecunia nunc currenti intelligitur,fecundum 1 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^®^ |
|
DE POTEST ET. VTIL. MONET. 4^^ glojT.amp;r Alexan. A: ibi plenè dixi in Lfin. ft'.dein ius voc.per c.pen. dc ccnh. amp;nbsp;di. xi poll Card.in Cle.i.de dec.B,-il.vbi flip amp;nbsp;in addit.Spec.in verb. obl. legalis, tit.' de oblig.amp; foJ.§.niinc aliquajad fi. Alex-confi. ii.i. part. THEOREMA QVIN-T VM. Vbi lex velßatutum facit nicltmem pecunia vel panapecuniarta,quteritur quale attedi debeat tempus in aßtmatione feu anfoßti-onepœna videlicet pecamaria, antenipus confitutionic velfolutionispxna. REfpondetur amp;■ diftinguitur lie : ant ftatutum loquitur eircafolcnnita-tem difpofitionis5 non adijeiendo diem, vtdicendo, donatio excédés quin-gentos aureos,debetinfiniiari. Et tunc tempus conditiftatu tidebet con fidera ri. Autllatiitudifponit fiiper fokitionepe-cunix jjdijciendo fortédiem fo!iitioni, Setune tempus quo oritur obligatio ,amp; quo peena debet fol ui, habet confiderari Albert.amp; Curt.in d.I.cùm quid.fF.fi cert.. pet.Spe.amp; Io.And.de obiig.S: fol.§.nunc aliqua,ad fin.imo.in Cle.i.dc deej. Addidit Matth.Bois I. V. D. Adde, qua: moneta in llatutisamp;:con-traólibusintelligatur.VideMynïïng.Ob-feruat.ij. Cent.4, vbi de yfualiamp;,currente coneJudit. THEOREMA SEXTVM. f^id fi in fententiaiudicufn,/èuin precept a arbitrortim condemnantiü ?n eert a quantitate quaritur, de qua in dubio tntedi^i debeat,mooeta velafimatione. SVccinéla affertioeft, quód in dubio attendi debeat tempus fentennæ.feu arbitratuSjVel arbitramenti,amp;de pecunia vfuali,amp; tunccurrentijOldr.conf. |
it.amp; aliquid inconfi.idS.Anch.in c.olim, de cenlï.amp; Panorm.io c. quanto, dcinre-iur.Nam tempus datx fententia feuarbi-trij debet confiderari, arg. c.eam te.amp;d. conftitutHïjde refcript. COrollahivm inde infertur, quod vbi in Ciuitate vel Regione currunr fréquenter diuerfæ pecu-niæ, indeetiam funt ibi diuerfxhbiT, tunedebitoris in dubio eft eleólio,qiiani velit foluere fecundum verilimiliorem loei confuetudinem, qur etiarn non ni-miumdeteriorem creditoris faciatcon-ditionem, amp;fic intelligicurdepecunia viliori, fecundum Bar.amp;Dd.in 1.Paulus, ff.dcfolut. Ang.amp;Doól.in J.fin. C.deve-ter.numif.poteft.lib.il. glofl'.amp; Doft.inl. femper in ftipulationibus.fF.de regu.iur. per l.niimis.amp; ibi Bart.amp; Dd.lf.de leg.j. COrollarivm indeelicituralrciil: Quod in contraólibusatqueftipu-lationibus appellationc ^orenord intclligunturïj.qui vigent in regionevi-liores. Alias tarnen infpici debet rei qua-litas,fecundum Bar.in 1.femper in llipu-lationibus.ff.de reg iu.amp;in l.vbi autem. Alexan.in ].ftipulationuin,in princ.lfde verb.oblig.amp; in conf.ij.^.part, THEOREMA SEPTf- M V M. Qtfid in depofito vel matao m '-xto, vtpata, ati-quis mutnaait, vel depoiuit ccnttinilibriti tnfiaremi,^^ tntra obh^atienis (^foltitit-nis tempora vartaturltbra,an attendatuf tune tempus obh^ationss velfolutienis. I~y Reuiter refpódetur, quod amp;nbsp;fi Bar-'■^to.in l.fi quis ftipulatusfuerit x.in meIle.fF.defolii. velit,quódfloreni funt in obligatione, amp;nbsp;de tempus foluti-onis debeat confiderari, perl. vbiautem qui fortem.fF.de verb.oblig.Tamen idem Barr.in 1.Paulus.ff.defol.dicit,quód mu-tuansvel deponcns,videaturflorenosde-diffe |
|
TRACT. IOANNIS AQ^VILAE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;437 rfiflepro centum libris, quoad æftimati- Angeldn l.leila.fF.ficertum peta. amp;nbsp;in d. enem,amp;ficomnepericulumamp;damnuni l.Paulus fFfolutio* peitmeat ad debicorem, amp;nbsp;fic debet in-Ipici tempus folutionisjquoad çftimatio-neni,per text, in d.l.fi qins fucntftipula-tusdecem in melle, iunda J.æftimate. if. Iblut.matrimon. Nifi exprclle egifiet, quod debitor deberet foluere centum libras in fiorenis. Francifc. Curtius in 1. cum quid. fF.fi cert. peta. Anchar. amp;nbsp;Dodo, in Cle.fi. de decim.per l.pen.§.inanci-pia. ff, fo 1. matrim 0 n - THEOREMA OCT A- V V ßU S^ii ft in in^rtimemodctu mart fits cenfite-tm fe hitbuijfe amp;nbsp;recepiffe à fecere nulle eureos feu flarenos boKiaurijush ppftr ierù amp;nbsp;cbaraclcrù, tjiilt;tritur, an foiu. to matnmomo abfque Itbern co^atur re-Shtuere mille mauro, velan pofittn mÿquot; net a fieri fluno: REfpondetur dare, quod de fcrip-to lUte in auro debet reftituere,fc vundiim Martin.Laudenl'.amp; Franc. tieCurt.in d.l.ciim quid,per text. Lucam dePenna/JeDodhin l.i.in vcFfi.hilliponi deris fint.CJevct.nnmif.pot.lib.il. text. glofT.amp;Doft.in c.quanto,in verfic.mone-tam patris tiii,de iureiur.Eo quia ilia ver bageminata,boniauri,amp; in ft i ponder isj multumoperatur, pcrl.balifta. fl'.ad reb. Itavalidi Dodl.Petr.BdiiciuSiamp; Robert, de Tottis confuluerunt Mcdiolani in con fil.incip.Anthonius Otto. Ita Anchar.re-ferc fuumDodforem Bald.confuluifle in Ciuitate Axioli, poft Bartol, in d. 1. Paulus. vbidicit Anchar.in d. Clemen, fin. de decim. quod fioreni lint in obligatione. Nifi aliter fcruarctur de confuctudine, veldati effent exprelfè in dotem ad rati-9nemlibarum,amp;non floreno-rum fimpli-ntcr,quiaiftaa;ftiinatio eflettunc, amp;nbsp;no maior reddenda, per l.numis. ff.dc legat. }. Alias non poftetcogi creditor pro auto accipere mouetam, Bartol. Bald. amp; |
THEOREMA NONVM. Vtrum mon et a attrea foluivaleat proar^en-tca,amp; ecentra. Atque aureapre alteraau~ rea,amp;argentea pro altera ar^entea,etiant muit o creditore^ ßOlutio poteft efTe, quodex generali conluetudine vna inoneta expédatur pro altera,aut aureusVvirtenbergenfis pro Badenfi.Ita etiam folidusobulorum Badenfis pro Vvirtenbergenfi. Et huiuC-modi folidus argenteus pro fex denarijs, amp;: fic poteft quisde confuetudine vnani monetam auream pro altera aurea, amp;nbsp;v-nam argenteam pro aliaargentea folue-if,fccundùm Fran. Curt, in l.i.amp; d.l.cum quid. flF.ficert.peta. Ex quo illaemoneta: inuicem recipiunt funflionem in fuo ge ncre,pcr l.i.§.fi.amp; l.Titia.fF.de aur.amp; arg. lega.Nifi aliter effet exprelfè aöum, vel' nin ipfe creditor paft urus effet damnum, quiaaliorfum piofelt;fturus,vbi illæ mo-nctæ non reciperent functionem in Ino-genere. Bart.ind.l.Paulus.amp; in 1.libera. C.dclênt.amp; interloc. Bald. amp;nbsp;Curt, in d. 1.1 .per glolEl.fi quis argentum.C. de do-nationibus. Addidit Matth.Bois I.F. D. Adde,an poffitvna moneta folui pro* aha inuitocreditore,dequo glolT. in l.fr quis argentum. amp;nbsp;de donationibus. Bre-uiterdiGas,fimutuaui vel depofui pecu-niam in auro,non teneor in argento,quia' aliud pro alio inuito creditore folui non poteft. l.zcficcrt.pet.l.eum aquo.C.defo-lurionib. Erhoc verum eft de iure,fed deconfue tudinecontrarium feruatur. Et femper videturtacirèalt;ftum, vt fecundumcon-fuctudinem loei pecunia foluatur, ar-gumen. l. quod fi nolir.§.qui aflïdua,dc; xdil.edifto. Abbas in c.quanto,de iu-reiuran. Afflidus quæ fint rega*lia.§.mo-nctx. |
|
DE POTEST. ET VTIL. MONET. 45* netJCjflume.i J. Adde Boffium de monetis ad r. Hare fcquitur Couarruuiasinfra c.de mutationc monetæ. Vbi ftatuic has duas concliifiones. '
Fallitfuperior limitatio,nifi fuiflet a-Üum,qubd reftitutio fiatin auro,quia nó poteft reddi argentum pro auro.ltem fal lit, nifi creditor pafturus effet magnum damnü,fi reciperer in alia moneta,quam mutuata.Bart.in d.l.Paulus. Affliä.d.loco de regalijs. CareHarium Primum. INfertur, qubd Si fi aliud pro alio in-uito creditori regular! ter non poffit folui, per text.glo(f. verfi. non poteft. Bart.laf.amp; Dd.in l.«,§.mutui.lf-fi cert.pe. Fallit tarnen in auro vel argento debito pro tributo, vbi poteft folui pecuniaære non contaminata in numero. Alber.laf. amp;nbsp;Dd.in d.§.mutui. Rom.in l.cum quid. ff.fi cer.pet.per I.1.amp; ibi Dd.C.de argend precio,libr.io. Vbi plenèperDd.amp;ind. S.mutui ad faturitatem videatur. Jddidit Matth. Bois Doller. Adde,an aliud pro a1io folui poffit.Et régula eft,qubd nó poffit, tex. in I.s.fieer. peta. Sed id limitatur per Iaf.2o.modis, in d.l.2. $.mutui. amp;nbsp;perplures annotauit Bernar.Diazin reg.ijs». in verb.creditor. CoroUariumSiCundum. |
ELicitur, qubd vbi vna monetared-pit funftrenean ,id eil,finiilemaifc-6 ioné amp;nbsp;veUitacé in geuere fuo pro altera, poteft vjia lolui pro alia, fine au-rea pro argentea,fiuc econtra. Nifi aliter exprefléeffetaffum, velqubdmanifedè eftet paffurus damnum,fecundum Franc. Curt.in l.cum quid.ff.ficertum pet.amp;ad mentem laf in d.§.mutui.amp;in l.numi.ff. ff.de in licemiur- Carell ar: urn Tertium. T Nnuitur, qubd fi alicui mutuetur mo-I neta reprobata, qui cam fua indiidria expendit pro bona, nó committitfal-fum propriè, neque cogi valet iure mu-tuanii bonamreftituere,fecundum Fran. Curt, (poft Bald.in quodam confil.ind.l. cum quid.ff.ficert.pet. Eb,quiaiftæino-netænonrecipiunt iniiicem fimffionem in fuo genere. Neque eftcommiffafraus in métallo,pódere,charaiSere,feu autho ritate,caufaau3ritiæ,ad mentemBald.amp; Curt.vbi fupr. Bohic.amp; Dd. in c.quanto, deiureiur. per 1.lege Cornelia ff.de falf. Nempe vbipoena à iure vel ftatuto nóeft £xprefleimpofita,tunc illaeftarbitraria, per l.i.§.r.ff.dceffica.amp; expila.amp;l.i.ffde iure deliber. amp;nbsp;c.de eau fis,de offic.deæ-ga. Igiturexpendens fcienterpecuniani aPrincipereprobata, pro bona.nonte-netur falfi poena, veruntamen extra-ordinaria. THEOREMA DECIMVM amp;vltiinum. (^d fi duawoneta currunt inalxjiu ci«gt;tt-tc vel reaione,t]ii£rttur,de qua râlât ii' bitor creditori foluere. REfponfina dilutioeft ifta,quod vbi æquèin vfu funtduæ monetæ, ed debitoris e!elt;ftio,de qua vclit,amp;fic forrè de minori foluere,aliàsdebcrctfol uerede vfitatiore,'fecundû Pa.pofiGot-fred.amp; Hoft.in c.i.demaled'Barr.Alex.amp; Dd.in l. quoties,in princip.C.defufcepr-hb. |
|
TRACT. IOAN ’ib.io.Fab.not.gl. amp;nbsp;DJ.in 1. fi.ff. de in ins Voc.§.fifl. Inft.depoena teme.li.in l.qiii-lt;unque.C,de leru.fugit.inRubr.C.de ve-te.numif.poteft.lib.ii.amp; in §.fi qiiisqnin-quefolidoSj depac. tenent Glo fin,amp; Pa-norm.in d.c.!.demaledi.per text, in l.nu-niis.tf.de lega.j. amp;nbsp;text.in d.c.ex parte^de tenli.cum concord. CoroUartum Primum. jNfertiir,quod debitoris eft e]cflio,vbi duææqualiter currunt monetijde qua Telit foluere, fecundum gl.Goffr. Panor. amp;nbsp;Dd.in d.c.j. de maledic. text. amp;nbsp;Dd.in d.l.numis. amp;nbsp;facit l.numis.ff.de in litem iur. Maxime vbi effet de confuetudine, quæconfirmata eflet moribus gentis, Ci-uitatisjvel Prouinciac, ita vt nulla cuiuf-quam debet violari libidine. Tiirpis e-nimparsomnis vniuerfo fuo non cogru-fns.c.quæ contra mores.8.diftin.amp; c.tuas defponf.diio. itaqiic quifquis rebus prx-tereuntibus,fi vti vult, vt metas confue-tudinis horum,inter quos verfatur,exce-datjaut velut intemperans, aut velut iu-perftitiofusdamnaridebetjinquitAugu-ftinus in c. quifquis. lt;)i.diftinóf. Corollarium Seeundum. ELicitur5qu0detfi perconfeffionem leu cenlus folutionc colonifeu em-phytcutae, præfumatur conrradtum præceififle,amp; fie ipfi præiudicetur in een fualiiure,amp;regulariter in fubieftione, tel proteiSione.per tcx.BaI.amp; Doft, in 1. ceniualis.C.dedon.c.rributum.’.4.q.vlti. c.r.decenfi amp;c.loliti,de maior.amp; obedi. Idcö vbiapparet folutio cenfus fafta ab emphyteuta eolono, vel eius hgrede regu fariter in moneta contraftus currenteji-cttperdiderit inftrumenta emphyteufis fus,debet tarnen dimitti in illoiurej fe-cundùm Bald.amp; Doft, m 1. ficertisannis. C.de paólis. Angel.in l.cùm fatis.C.de a-gric.amp; ctnfi.lib.ii.Felin.in c.ciim Bertol-dus,dere iudic.per texf.amp; Bart, acDoft. inl.vniuerfa4,§.per colonum.ff deacqui. |
NIS AQVILAE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;439 poffeff.amp; in l.litibus,in verfic.Ionginqua Be inueterata reddituum fufceptio.C.de agric.amp; cenfi.libr.il. cap.i. amp;nbsp;ibi Ana. de iudic.amp; c.olim. amp;nbsp;c. penult, vbi eft text, decenfi. Cerollarium Tertium. DEniqueelicitur vtiliter, quod vbi jccipientesamp; foluentes céfiis, nihil exprefferint de pecunia aliqua tune dubitatio fubleuatur per folutio-nes præcedentes longo tempore faftas, quia ifta pecuniavidetur fuificin obliga-tione, in qua diuturnafd'lutio fuit fecu-ta,fecü. Ang.Iaf.amp; Doe.in d. l.fi certis an nis,C.depaftis,per tex.Barc.ac in I. cùm de in rem verfo. ff. de vfur. Et fic fenfus præftatiodiuturna, veluti vaga amp;æqui-uoca ( indealijscircumftantijs fit iun-fta ) arguit potiüs proteftionem, amp;nbsp;re-commendationem, quam regularemamp; totalem fubieftionem,fecundùm Frede, de .Sen.confi.ijo.faftum tale eft, quædam domus.Calder.confi.s.de priuileg. Bald, confi.75.prout refert amp;nbsp;fequitur eum Maria.in confi.Ç5.vt quæfitorum. Panormiti confi.103.i.volum.amp; in difput.duo Clerical! ordine infigniti.amp; Pie. in c.fin.de ca. 1 poffeff.amp; propri.in c.i.Sc fin.de cenfi.in c. recepimus,de priui leg. Félin, in c.Rudol-phus,in verf.Comitatus,derefer.amp; in c. cû Bertol.dereiud.Anch.Car.amp; Doft.in Clem.Ne Romani. §.fanè jde iureiur. Fa. Clem.decenfi. Tarnen impofitio amp;folutio colleftarû arguit foluétes effe de illius,cui foluunt iurildift.fecundùm Bald.amp; Doft.in d.l.fî certis annis.amp; in 1.3. C.de nat.lib. amp;nbsp;in 1. dataopera.C.quiaceufare non poffunt, per text.in §.fi quisexqualibet, in Aut h. quib.mod.nat.effi.fui,coll.7. Nositaquc veluti fuos fidelesfubditoshabeat recó-mendatos ille,cui oftenfo numifmate, in-quit, Date Cæfari, qua? Cæfaris funt, amp;nbsp;Deo,quæDei funt, vt ipfe no.s protegar. acremuneretin hoc mundo,amp; fupermû-dano vbique locoru in atuum. Et fiefcum opitulamineDei Omnipotentis,ad cuius laudciUj amp;nbsp;Studioforum vtilitatem eft ç-Mm ditum |
44® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE VET. NVMOR. AE'TIMAT.
|
ditum hoe qualecunque opufculum)hii-ius bipartitioperisde poceftate amp;nbsp;vtili-tate numifmatis Ioannis Aquilæ, Artium arque IuriiimDodoris,amp;huiniliinter-pretisjfóelix fit finis, Amen. Addidit Matth. Bo^s l. V. D. lurifdiólio probatur optime per folu-tionem colleftarum. Et res vel prædium ccnfetur elfe de eins vel in eius Territo-rio3qui eft inquafi poffeffione percipien«( di colledas, text.in c.querelam, de de A. Bald.inconfil.4V.nume.i.volum.i. Nam per impofitionem vel exaftionem colle-Öarum fine gäbeIlarum,amp;: folutionécen-fus fadam alicui domino,probatur eius iurifdiä:io,text..amp; ibi UaldJn I.j.fiquis.. verfic.fub quo vicus ilJe,velpofleffio cé-üatur.C.de natiir.liber. |
Sic per onerum. præfiationem probatur quafi fines feu iurifdiftionis poffef' fio.Alexandr.confil.i66. nume.fecundoamp; confikiió. libr. 2. Et per cenfusamp; gabel-larui» folutionera probatur iurifdictio-nis poffeÛîo.c.lieer,de probat. Item pro-batur iurifdiólionisquafipolfeffioperci tationes in tali loco faöaSyß modo fub-fecutafitcomparitio. Item pereuftodias locorum. Guid.t'ap.decif.(9j. Abundè bæc traftat Hierony.de Mont. in tradia.de finib.reg. cap.$2. Mafcard.d« probatio.concluf.^aö.vbiael longum réfère adlus,qujbus iurifdidlionis poffelfio probetu r. CdlcdlarHm impofitio anfoluni fitdç Rega!ibus,an verb ex omnimoda iurifdi-ólione dependeat,vidc Vvcfenbec.confia i7.,Schurff.Gonfil.59.Iib.i.. linü Trait. loan. Aguila de PoteSk amp; Veil. Manet. |
PRISCORVM NV-
MORVM AESTIMATIO, PER BILI-
EALDVM PIRCKHEIfMERVM PATRITIVM
N V it B N B B R G E N. S E M.
|
D M G D V M difficile eft, prifeam mo-netam tarn auri; qua argentin cum aiiroamp; argcnto,feu moneta huius cemporiscon--cordare,maximè ob auri amp;argenti valorem,qui affidtiè variatur, idque moneta-riorum culpa, quibus paf firn licentia cu-denda? permittitur pecunia:. Hi fiquidem quotidie aliquid tam de aurf acargenti puritate, quam ponderedetrahunt, præ-cipuè belli tem pore,amp;principibuscon-niuentibus. Hincaccidit, vt femper pre-eium auri amp;nbsp;argenti augeatur. Monetarij errim quum licentiam habeantmonetam adulterandi, nó mulhim depretij eurant aiigmcnto,quum detrimetum ilTudabun^ dè adulrcrando fupplere valeant.Meica-roresetiam quotiesraonetariosob necef-fitatem aliquam emendicnpidoscamûtr affiduè precium augent. Verum damnum illud in vulgi,tandem etiam dominorum reciditcaput,quum redditu.samp;veftiga-lia illorum femper viliori foluantur pecunia.Scd prarfenslucrum licètpufilluni ma jno futuro pia:ferturdamno,non fine ingenti Regnorum,Prouinc;arum,acPo‘ pulorum detrimento; |
Hinccft,quód aureus Hung3ricus,fe-cundùm quem communiteramp;aliud rc-gulatur aurum, in maximum afcendir precium. Namnoftra memoria,tresau-rei Hungarici, quatuor valebant aureos Rbenenfes, amp;aliquando etiam minim Verùm |
|
TRACT. BILIBAL. PlRCKM. Veràm hoc xuo longe precium hoc ex-Ccflerunt.Proiiide vt adçftimationem ve teils monetae, quantum poifibile dljper-tingamus: in primis neceffeeft,aiiriamp;' srgentirationell), nee non precium illo-rum lioc tempore confiderare: ita enim quam propinquè adveritatem accedere foterimus, Hoc igitiiraTino,idefl,ivi. D. XXVIll. auri piiri Marcha Nurenb-er-genfis ponderis, hoc eft, viginti quatuor charatorum, aureos valebat Rhenenfes nonaginta tres. Licet in hac arte periti «legentaurum ad viginti quatuor chara-tosdecoqui polTe. Sufficit tarnen , vt de puro,quantunipoffibile€ft3intelliganius auto. Aurum autem Hungaritum, valebat Marcha, hoccft,viicia o6o, aureos Rhenenfes oéloginta noueni,amp; aliquid plus. Continet autem aurum Hungaricum', vel co ut in ere deberet charatos viginti tres. Aurum veto R'henenfe,quód charatos continet decern amp;nbsp;ofto,amp; fiCjUifitres par tesauripuri, aureosvalebat Rhenenfes feptuaginta amp;nbsp;parum plus.Ex Marcha au ri Rlienenfis Aurifabri non faciunt aureos feptuaginta, quemadmodum debe-rent, fed feptuaginta tres,amp; aliquan-doplus, amp;nbsp;quicquid excedit, computant proopera, itafietetiara jn aureis Hunga-ricis. Argentum patrum memoria , valuic Marcha (hoc eft, vnciæ oflo ) Rhenenfes feptem,deinde adoélo afcendit,verùm hoc tempore valet Rhenenfes odo cum dimidio,amp; aliquando plus(Rhenenfes dicoaureos,non monetam)nonnunquàm verb aliquantulum minus. Sed hocinrel-ligendum de puro, quod fubinde in mo-neta adulteratur. Facit autem Marcha cum dimidia libramvnam Romanam vn-ciarum duodecim. Si igitur aurum purum,cum argento comparetur puro,con ueniens fermé vndecim partes argent!, cum parte vna auri.Licècantiqui commu niter decem partes argent! pro vna parte auricomputauerint. Aureus igitur Hungaricus, qui admo- |
44t dum cum veteri auro conuenitjquântuni ad pui iraté pertinet,pondus habetdrach mæ vnius,illiiis ponderis,quo argentum Nurenbergæ venditur. Nam eodem pon-dereaurumamp; argentum ponderatur.Va-lerautemhoc tempore aureusHungaricus aureum Rhenen, vnum, cum tertia v-na,amp; denarijs viginti Nurenbergéfibus, computandoRhenenfempro librisnouc monetæ. Nunc videamus,quomodo aurei Hun-garici amp;nbsp;Rhenenfes cum vetericoncor-dant auro,quod amp;nbsp;ipfum feré continet in bonitate fcrupula viginti tria. Verùm antequàm id fiat, exaólius auri rationem intelligere eft neceife. Igitur quemadmo dum antiqui libram in duodecim diui-ferunt vncias, vncia autem in drachmas O(fto,drachmam infcrupulostres,fcru-pulum in obulosduos,obulum verb in fî-liquas tres, ita amp;nbsp;nosex modernorum fa cimus vfu, acdrachmam quoque ita di-uidimus, vt habcat fcrupulostres,modern! vocant Saty. Scrupulos autem, vt contineant charatos feptuaginta duos. Hungarici igitur auri libra Romana v-na continet vnciasduodecim,drachmas verbnonagintafex. Valet igitur Rhené-fes aureos 13?.cum dimidio. Mina verb feu pondofhabet drachmas centum,amp; fic vnciam dimidió plus quam libra,amp; valet aureos Rhenen. 139. dena-riosfedecim. Vncia auri Hungarici , aureos Rhenenfes valet vndecim denarios trigin-ta tres. At vnciadimidia eiufdem auri, Rhenen. quinquecum dimidio,denarios fe-decim. Drachma,qua?eft parsoftauavnciæ, amp;nbsp;aureus Hungaricus,valeat aurum Rhe nenfemvnum,libras tres cum dimidia, denarium vnum. Scrupulus valetlibras quatuor, denarios quinque. Granum autem auri Hungarici,valet denarios Nurenbergen.quinque. Sané neehocprætereundû,qubdcha-Mm z ratus |
|
DE VET. NVMOR. AESTIMAT. 40 ratus in auro dupliciter cófideratur, hoc eftjtam in iudicatura, quam in pondéré, nempe vt aurum puruni contineat chara-tos viginti quacuor,vel circiter: infuper, vt per charatos etiam ponderetur, ita tarnen, vt quicquid de piiritate decedar, fubtrahatur à valore. Nunc verb aureorum antiquorum pó-duscófiderabimus,amp; primo Græcorum, ex quibus plures appendi,vtpotè Philippi, Alexandri,Prufiæ,Mithridatis,Deme-trij,amp;aliorum, qui omnes ferèexauro conftabant Hungarico, hoceft, viginti triumcharatorum,continebant autem in pondéré ferè omnes pondus aureorum Hungaricorum duorum,hoceft,drach-inarumduarumNurenbergen.amp; prxte-reafcrupulum vnum. Valet igitur vnus Rhenenfes tres, libras duas , denarios quinque, Ca:terum,triplices Alexandri Magni aureosreperi, ex primispóderabat vnus aureos Hungaricos tres,alius Hungari-cos duos, cum fcrupulo vno amp;nbsp;dimidio, tertius vix dimidij Hungariciæquipara-bat pondus.Prætereà inter aureos Roma-Borum,non paruam deprxhendi différé • tïam,nam amp;nbsp;bonitate,amp; pondéré multu diftabant. Etenim à lulio Cafare vfq; ad Vefpafianumauri ferèperdurabatboni-tas , fed indé paulatim deficere coepit, quamuis etiam fequentium Cafarum au-rei aliqui ex probo confient auro, vtplu-rimùm tarnen quanto plus temporis ef-fluxerat, tato etiam magis auripuritas ac pondus minuebatur. Reperi igitur aureos,fed pauciffimos, qui ferè eiufdem ponderis erant, vt Gra-ci,nempe drachmarum duarum cum fcru pulovno,amp;quodmirabar,vnum talem AurelianumCafarem deprahendi.At re-liqui etiam qui erät ponderofiffïmi,duos aureos Hungaricos, amp;nbsp;granaduodecim non excedebant,vtplurimiim tarnen non plufquàm grana fex continebant,indè re-centiores, veluti Diocletiani,amp; reliquo-rum, non plufquàm aureum vnum Hun-garicum póderabant.Igitiir fi ij,qui com-muniterdrachmasduasjcumgranisquin que vel fex ponderant,cum aurocomp»* renturRhenen fi,valebit vnus aureos Rhe nen. tres vel circiter, Romanum itaque aureum pro tribus aureisRhenéfïbus x-ftimamus, licèt aliquid, fed paruin plus valeat. Et hac de auro diéta fuDt,nunc vc rbad argentum tranfeamus. |
Si argenti Marcham pro aurcisRhené-fibus oéto cum dimidio aftimabimus,li-cét iam al iquantb cari us vendatur, valebit libra Romana, Rhenenfes duodecim cü quartis tribus. Verum id intelligi debet de argento puro,hoc eft,cum Marcha contineat in iudicatiira vncias ofto. Verum nunquàmea bonitateargentum cn-lum eft, fed ad fummum, vt de puritate drachma bina deeffent, communiter tarnen vt haberet Marcha.’vncias feptem ca dimidia. Si igitur Marcham vnciarum feptem cum dimidia çftimarevelimus, hoceft, vt femiuncia à perfeda défit puritate,valc-bit Marcha Rhenen. olt;ftoamp; paruin plus. Libra verb Romana,hoc eft,drachma no-naginta fex,Rhenen.quafiduodecim,Vn-cia verb valebitRhenenfem vnum,vncia dimidiaRhenenfem di midiuni. Drachma verb circiter denarios triginta tres.Scru-pulus denarios Nurcmbergenf. vnde-cim, Graci denarij ponderofiores,acma?' ni, quosappend!, pentadraclima;erant, ponderabant enim drachmas quinqiie,amp; ita valebatvnusaureum Rhenenfem,di-midiumamp;denariosNiirenbcrgen.trigin ta très. Erant amp;nbsp;aliqui tetradrachmi,hoc eft, drachmarum quatuor. Minores verb ponderabantdrachmamvnam, fcriipu-lum vnum , valebat ergb vnus denarios Nurenbergenfes quadraginta quatuor. Inter Romanos verb denarios non par uam reperi differentiam, nam antiquiffi' mi quidam,maximèConfulum,ad quatuor fcrupufos, quemadmodum Graci ap-propinquabât. Alij verb,amp; prat ipuè C{-larum,non vitra drachmam ponderabât. Tertijs verb de drachma aliquiddecede-bac. Et quemadmodû deficiebant in pondéré, |
|
TRACT. BILIBAL. PIRCK.' derejtaetiam longiusab argenti aberât puritate3imö magna pars illorum erat adukerata. Si igitiir drachma vnam Nu-renbergenfem, pro denario vno accepe-rimus, quemadmodum etiam pro maiori parteponderantjamp; marchamprovncijs leptem cum dimidia æHimemuSjValcbit denarius argen teuSjN iircnbergcn.dena-rios triginta tres, amp;nbsp;hac ratione odo de-narij argentei facient quafi aureum Rhe-nenfem vnum. Vndecim verö^quafi aure umHungariiim. Ethoepado quumneeaurum^necargentum ad plenam accedat puritatem, quafi vndecim partes argenti cum vna parte auri toncordabunt, amp;nbsp;fialiquid decedit, hoc monetariorum fraus ade-fflit.Cïterum nee hoe omittendum, auri amp;nbsp;argenti pondus multum fecundum regiones vanarij non fccus ac libram ;nam quodalibi drachma eft, id alibi quatuor pondérât fcrupulos3 amp;nbsp;è conuerfo. Nos ve.ropondus illud fccuti fumus^quo Nu-renbergæaurum ponderatur amp;nbsp;argentû. Quum igitur denarius argenteus ex dra-chmaconftetjponderis Nurenbergenfi-um,cétum denarij,hoc eft, mina vna feu pondo J valetRhenenfes duodecim cum dimidio. Mille denarij, valebant aureos Rhenenf.cencum viginti quinque quafi. Seftertij quatuor5vel numiquierant çrei,valebantdenarium vnum argenteü, amp;ficfcftertiusvalebat denariosNuren-bergenfis quafi OÖO. Seftertij centum, valebant aureum v-numjfed qui iufti eflet ponderis^Rhené-fcs veto très, denarios trigintat res. Mille verb Seftertij valebant Rhenen fes triginta vnum,amp; quartam quafi. Seftertium verb maius in neutro gene re,quod non in ære,fed argento intelligi debet, minas duas argenti cum femifte continebat, hoc eft, drachmas vel dena-riosducentos quinquaginta.Valebat igi-turSeftertium aurcos Rhenenfes triginta vnum, quartam vnam amp;nbsp;parum plus. Seftertium,amp; mille feftertij, vnum amp;nbsp;i-dem eft,amp; valet, vc difturn eft,Rhenenf. triginta vnuniSf quartam quafi. Decern |
4« Seftertia, amp;nbsp;decern millia feftertia nu-morum,vnum amp;nbsp;idem eft,amp; valent Rhe-nenf.trecentos duodecim cum dimidiO. Centum Seftertia valent Rhenefium tria millia,centum viginti quinque. Decies feftertium ,deciescencena millia lefter-tium fignificat,amp; hæefummacentiesma ior eft decern feftertijs ; nam idem eft de-cics feftertium,'quod mille feftertia, va-letquc Rhenenies feme! amp;nbsp;triginta millia, ducentos quinquaginta. Centiesfe-ftertium,defign3t centics centena millia feftertium numorum, amp;nbsp;valet Rhenenf. trecentum,amp; duodecim millia,quingen tos. Millies fefte tium valet iemel amp;nbsp;trigefies centum ,amp; viginti quinque milia. Ex Talentis autem licetmultacxtite-rint,duo tarnen præcipuè in vfu fucre,ta-lentum magnum Atticum,qubd amp;nbsp;Euboi cum didlum eftjamp; talentum Atticum minus. Talentum magnum Atticum feu Eii-boicum,continebat minas oftoginta, amp;nbsp;valebat I'alentum magnum auri Rhené. decé millia noningentos fexaginta quin que, vel circa. Talentum verb magnum leu Euboicum argenti, valcbat Rhenen-fium mille velcirciter. Talentum Atticum minus,habebat minas fexaginta, amp;nbsp;valebat talentum auri, Rhenenies, quafi odo millia, trecentos quadraginta quatuor. jTalentum verb Atticum minus ar-genti,valebat Rhené.feptingentos quin-quaginta Talentum Babylonicum;babe-bat minas feptuaginta. TalentumAegi-netum,continebat minas centum. Cxterum vtetiamdeatredicamus, fei endum ,vbi legimus, Millia xrisgrauis, ibi millia affium intelligere debemus.Et licet denarius,vrgente Annibale,pro fc-decimaffibus permutatus fit,in militari tamenftipendio , femperdenarius pr® decern affibus datus eft . Valuit itaquc Nurenbergenfis denarios très amp;nbsp;paulo plus. Centum igitur affes decern facic-bant dcnarios.Mille verb affes, feu mille a'ris,centum valebant denarios, hoc eft, minam vnam,ficqj valebant aureos Rhenen.duodecim cum dimidio. Mm 3 Qua- |
44
DE VET. NVMORVM AESTIMAT.
|
Quadrantes quatuor, valebant affem vnum.Sedans quadrante minor erat. Vtigitur rurl’us,amp; quad à lareinchoc-mus ^denarius feu drachma argeuci valu it denarios Nuxenbergenfium circiter triginta tres. • Denarij centumjhoceftj mina vna feu pondOjValet aureos Rhenenf. duod,eciin curadimidio.iiï. Mille denarij’j hoe ed, decern pondo, valentRhenendum centum viginti quin queferè.uî. Sedertij quatuor,vel numi^qui sreic-rant, valebant denarium argenteum v-num.Sedertius valebat denarios Nuren-bergendum quafiodo. Sedertijcentum valent aureum vnum Romanum, fed qui iudieflet ponderis , Rhenendum verb trescum denarijstriginta tribu«.3.8;;. Mille Sedertij valent Rhenenf.trigin-tavnum cum quartaquafi.jiï. Sedertium in neutroger.erejValetRhe nendum triginta vnum cum quartafere. 5ii Sedertia decern valentRhenen.trecé-tx)S duodecim cum dimidio.3121. Sedertia centum valent Rhenenf.mii-lia tri,a centum viginti quinque.jizj. Sedertia mille Rhenenf. triginta quatuor millia,trecentum,feptuaginta quin que.3437ï. Decies Sedertium,id ed, milleSedertia Rhenenf millia vnum amp;nbsp;trigintadu-centum,quinquaginta.3iiïo. Centies Sedertium Rhenenf. trecen-los amp;nbsp;duodecim millia quingenti. |
312500, Millies Sedertij Rhenen, femel amp;nbsp;tri-gefiescentena,nee non vigintiquinque millia quingenti.3125500. Libra auriHungarici, quod idemeft cum Romano auro, valet RhenenCcentû triginta très cum climidio.15 0. At mina leu pondo Rhenenf centum triginta nouem, denariosfedecim', quia continet quatuor drachmas plus quant li bra.139.den.t6. Talentum magnum auri, quod amp;nbsp;Eu-boicum valet Rhenêf decent mil lia non-ingentosfexaginta.quinqiic.10965. Talentum minus auri valet Rhenenf. ofto millia trecentum quadragintaqua-tuor.8344. Pondo argenti, feu mina valet Rhené. duodecim cumdimidio.127. Talentum magnum argenti valetRlte-nenfes ntille.ioGo. Talentum minus argenti valet Rhe-nenfum feptingentos quinquaginta. Talentia quinque argéti minora, Rhenen du nt triamilliafeptingétosquinqua ginta.3750. Talenta decent Rhenen/eptem millia quingentos.7500. Talentacentum Rhenenf.feptuaginf^ quinque millia. 75000. _ Talenta mille Rhené .feptingenta qum quagintamillia.7Soooo. Siclus tede Hieronymo amp;nbsp;lofepho, quatuor drachmas argenti valebat,Gw-cised Stater. |
TRACTA/
-ocr page 451-TRACTATVS PER
CELEBRIS DE MONETIS D MAR-
TINI GARRATI LAVDENSIS, TOTO
ORBE CELEBRATISSIMI DOCT.
|
5 rMM^RIX * ^onetd cadend^ tuSi q'M ba bere dicatur, ^ T^cfcriptam, quad a principe de moueta Pudenda priuataperfona con{editur,fub-feptitium prafumitur. Creditor an poßit co^i ad recipientbam pe (Uniamprincipii nonfui,a ßto debitore. ^ Au^mentatio pecunia que ßt introduäa iure. ^ Pecunia vna quango fotui poßit pro alia-. ConCuetudo patnaferuanda efi inpeca-nijsfolaendis. ^ Expfiifain pecunia cudenda andebeant de publico fieri. ? Rexveldiexanpoßit pecuniarn cadere mi noris afitmatima, qua effet ipfit materia. ^ Prineeps an amp;nbsp;quando monttammutars pofiit abfque popidi affenfii. ? Pecunia multisfraudatur modit. Moneta tribus reprobafur modif. ‘^ Idmeta extribus caußsfalfa effepateß. Pecunia falfa vtens qua pk^atur poena. Sociiu in erimine falfa memeta ad accu» fandun éc^ teßificandum admittitur. Condemnatas de f^dfa moneta appeUare nonpotefl. ^2 Moneta tribtareprobatur modif ,fcilicet in mater ia,ponder c,amp;curfu. I? Monetapenitus reprobate curfu, cuiusßr periculum,creditoris fitheet an debitorif. H Pecunia curff reprobate anpoßit debitor ante mor am de pecunia ^eprobataflue-re. if iecuniaaltenusponderis vei!iMter!a,qua |
effet tempore contradlus.quado foPai poßif, 16 Moneta circaformam mutata, anpoßttfit ui creditorinolenti. 17 Mutatio moneta in fola afiimatiene quan doattendidebeat. iS Bonitas rei circa qua attendt poßit. ip Variatio aflimattonispecunia quando a t-tendi debeat,amp;quando non. so Pecunia detertoratio quando cedat debt-torispericitlo. 21 Periculameß debitoris fipofi morapecu-nia effei-unr aßim.itionis viborif. 22 Tempus contrarius, quo ad pecunia aßiin.t tionem, an debeat attendi, an verirtepus filutionis. 2q Pecunia vna folui nonpotefl pro alia in forma,materiai vol pondère diuerfa. 2 / Creditor,cuiits tnterefl. pecuniam alteri^ us forma nonteneturrecipere. ^f Tempus contrarius quädoattendatur in ft’ luttene debiti,fi monetafuerit mutata. 26 aiutuumfiaUcuifariumfit ,vi adpafeba redd'ere teneatar , à diepafeba aflimaiia-quanti plurimi venire cenfetur. 2p^ Pecunia in teflamento legata aflimatur ßcundü quod valebat tempore teßametii sS Monetamfalfam expendens, arbitrio lu-dicispunttur. 2p Mutuumfanum de centum ducatis ad ra tionem decern foltdorum, qualiter inteUi-gaturfipecunia in valere minuatur. id Tempus contrarius quando in afttmatione attendatur. 31 Promißiofa^a de pecunia,. de quaßt in-telU^enda. 32 Tura- |
44«
TRACTAT. DE MONETIS
|
3t Iur4mentum'iH litem innumü nondatur rattoneaffeHignu. 33 Stipulati^élain diuerfamateria , elî nulla. 34 Promittens centum librM in denarÿepo-teU de quacunque vultpecuniafiluere. Cupiens ftriftam monetaemateriam tmplefti.non per dilputandi amplam viam.nilî quatenus expédiât, fed poti-us decilionis veritatem confidcrans, hoc opufculum fub compendio pone» recuraui, fubijciensmecuiusIL betreétiusfentientisau-thoritati. Vaero primo, Quis poffit cu di t facere pecuniam?Refpó-deo.Papa,Imperator,vel ali-ius Habens à fede apoftolica, vel Imperiali maieflate,vel confuetudine, ciiius initij memoria non exiftat,aiichoritatem,gl.in rub.C. de veteris numif.poteftate.Iib.ii.facit in ratio-nefui,c.fuper quibufdam, §.præterea.de vei b.fignific. Secundo tqua:ro,an refcriptumcon-ceflum à principe priuatæ^fonæ, vc poffit cuderepecuniam, prarlumatiirfubre-ptitium?Refpo. Subreptitium præfumi, fipriuarae perfonæfitconceflum ifecùSjfi concedatur ciuitati velproceribus, tcx. gl.amp; Bart.amp; Salie.in l.fi.C.defal.mo.Li-mita,nifi priuaræ perfonæ vel proprio motu,velcum claufula nonobftantc, fit conceffum refcriptum.arg.c.fi motu proprio.depraben.in 6. amp;nbsp;quod no.Bal.in 1. cos.in prin.C.de app. amp;nbsp;quod pJenè dixi in l.fin.C.Si contra ius vel vti.publ. Tertio t quæio, an non fubditus creditor cogatur recipere pecuniam piinci-pis non bui: puts an Vendus crcàicot cogatur accipere pecuniam Plorentinam? Refpon.quöd nou,fecundum Ang.in l.R. C.de vet.nu.po.lih. n. Quia in dubioau-gmenratiopecuniatnon extenditur vitra iuriCdiélionem principis cudifacientis pecuniam.l.üa C.Sc ff. de'iurifdiéi. omn. |
iudic.Limicat Angel.nifi in patriacréditons fit confueta jnoneta alterius Princi-pisexpendi. gloff.in c.datuimuSjdeina-iedic.Secundo intclligitur Angel, verura dicerc, fi creditoris nonfubditi inter-eft, non recipere pecuniam alterius do-mini , vt quia non expéderet illam peeu- niam ita commode in parnbusfuis,vel a-liud fimiJc;alias fecùs.l.Paulus, ff.de fol. vbi per Bar. quod creditor non debet pa-ti damnum. Qiiarto t quxro,an augmentatiopecu-niæ fit de iureciuili,an de iuregentium? Relpon.Quod eft de lure ciuili, fecundu Bald.in Rub.de contrahen. cmp. Videta-mcn quæ notaui in I.ex hoc iure.ff.deiu-ftit.amp;iurc. Quintot qua:ro,anvnapccuniapoffit ^ folui pro alia ? Refpond. lècundùmBart. amp;nbsp;Angel.in 1.Paulus,ff.defoJut.amp; Barto, in 1.2.§.r.ff.ficert.pet.0L Anton.deBut.in c.quanto,deiurciur. quod vnapecunia polfit loluipro alia,dummodo fit eiuf-dem ligæ,vtputà fextinoseiufdemliga: 3rgenteæ,quirecipiancfun(ftioneminge nerefui.d. 1.1. in princip.ff.ficert.pet.amp; l.i.§.fin.amp; l.Ticiæ,ff.de aur. amp;nbsp;argen.Ieg. Limita hoc verum elfe, nifi creditor itu-rus ad longinquas partes faciJiusgref-fam pecuniam,quàmparuamafferret,ar-gumen.de leg.Paulus ff. de folu. Si auteni pecunia non eft eiufdem ligæ,feddeteri-oris, nonpoteftfolui vnaproaliatputa argen tea pro a urea,ære con tarn inata pro argen tea bonæligæ: quia tunc non redde retur in eifdem materia amp;nbsp;pondéré,l.i. C.deve.nu.po. Jibr.ii.amp;d.l.PauJus.Niff coniuetudoeifetin oppofitum, l.ßquis argentum,in gloti.C.de don.Nani e/i vna maximainiure noftro,in numeratione pecuniæ, vtin foluendispecunijsferue-tur confuetudo patrie,gloCm d.l.Si quis argen turn.in princip. Et ell notandum ,generalem elTecoo-fuerudinem totius mundi, vt vna petunia loluatur pro alia,fecun. Bal. in i.Jibc la quidem Iheodora, C.de fen.Sc.interl, am |
|
D. MARTINI ’fm.iudic. quod didum inteHige fore ve-funijfi creditor ex receptione alteri us pe-cuniænonfentiatdamnum: amp;nbsp;fie foluid. fPaulus.vbi cafus : puta, eft debitor centum aiireorumVenetorum vel ducatuum, poteftfoluere pecuniam in argent0jamp; có-tta,fi creditor non patiaturaliquod dam-uum. Sed fi debitor argenteam non bona: ligsfoluere velJetjVel fiinrereftcredito-fisjmagis recipere au ream debitam,quàm ärgenteam^ vt putà quia melius expendc-tetur,vel alio modo creditorisintereft, ton compellitur creditor damnum pari fecipiendo in alia forma, d. l.Pau lus : vbi wins. Et prædidaomniaintelligevera, quando non cftfacia mutatio monetse. Si Jutem effet fada mutatio monetas, dicam tn articulo mutationis monetæ. lt; nbsp;nbsp;Sexto quæro,an expenfæ, quæ fiunt in cudendo pecuniam,debcant fieri depubli utPßart.ln l.s.§.i.ff.fi certum pet. amp;nbsp;in d.l. Piulus. amp;nbsp;communiter legiftæ tenent, quôdexpenræ,quæ fiiint in cudendo, de-bentfieri de publico : quia pecunia debet valeretantùm in maffa amp;nbsp;materia, quantum in form a, amp;nbsp;econtra,!, i.ff.de contra-hend.empt. Contra verb tenentinnocen. loan,Andr.amp; Anton.de Butrig.in c.quan-to.deiureiur. Quorum Canonift.opinio eftdeconfuetudmeapprobata. Nam de confuetudine minuseft in forma,quam in materia, propter expenfas quæ fiunt in cu deiido:quam confuetudinem allcg.Bar.in d.l.2.§.i. Seruanda igitur eftconfuetudo, vt pecunia debeat valere tantùm in for-majquantumin materiajdedudis expen-fiscudendi, ’ Septimo quæro,an t Rex vel Dux poffit facere pecuniam aliquantulum mino-risæftimationis,quàm effet materia, eti-am dedudis ex pen fis? Refpondi. Pollet hoe licite fieri, vt modo non magnum lu-crumpercipiat, fi indiget, amp;nbsp;vbi moneta non fpargcretur extra regnum velduca-tum,lecundùm lnnoc.amp; loan.Andr. ind. j c.quanto. Odauó quatro,! aggrediens articulum mutationis monerç,an Princeps poffit mu tare monetam fine confenfupopuli. Re- |
G ARR ATI LA VDEN. 447 fpond.quöd non, fecundum Innoc.’amp; loan. Andr-dc communiter Doft, in d.c.qua to. deiurciurand.feddeconfenfu populi fui poffet mutare, non tarnen in præiudi-cium aliorum non fubditorum, argumen, l.fin.ff.amp; C.de iurifdift.om.iud. pucarem tarnen, quod fi Princeps confueuiffet monetam mutare authoritate propria fine confenfupopuli, tanto tempore cuius ini tij memoria non exiftatymutationem fieri poffe fineconfenfupopuli,argume. §. du-ftus aquæ.in l.hoc iure,ff.deaqua quot.amp; çfti.amp; c.fuper quibufdam. S.prætereà, de verb.fîg.latius tarnen infrafubijeiam circa articulum mutationis. Nonôquæro,tquotmodisfraudetur gt;nbsp;pecunia? Refpond. Multismodis frauda-turpecunia.N-am aliquando raditur, ali-quando d'eftruicur,aliquando mifeetur a-liqua materia non æquè bona, vtperHo-ftienf. amp;nbsp;loan. Andr.in d. c.quancö,de iu-reiurand. Decimb quatritur, quotmodis repro-baturmoneta?Die. quod tribus : in mate-ria,pondere,amp; curfu.In materia ,vt quia non eft argentea bona, vel materia aurea, vt confueuit.In pondéré,quia non in tanto pondéré,vtconfueuit. In curfu, quia non curritvtconfueuit, quia eftmaioris a:ftimationis.Nam bonitas intrinfeca con fiftit in tribus. Materia, pondéré, amp;nbsp;for-matextrinfeca verb in æftimatione amp;nbsp;va-lore,gloff.in d.c.quanto.facit l.i.ft'.decon trahend.emptio.amp; l.i.C.de vet. nummif. poteft,Iib.[i. Sint igiturcauti crcditores,vt apponi facianc in inftrumento de reddendo pecu niam eiufdem materiç,formç,ponderis amp;nbsp;curfus,fecundùm Io.An.amp;: Ant. de But.in d.c.quanto.qubd forte male dixit Bart.in l.lefta.ff.ficer.pet.qui ait,quod ilia verba quæ ponuntur in inftrumentisquotidie, in tot florenis boni auriamp; iufti ponderis, non funt deneceffirate;nifi faluando Bar. dicas,quod loquitur de neceffirate,«ó au-tem e.x confilio.Nam in bonis numis fem-per intelligitur fafta promiffio : cum le-probrorum folutiononadmittatur 1. eleganter.§.qui rcprobos,ff.de pig.aft. N n V n- |
4 4* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRACTAT, TO VndecimÖ quxro,tan moneta dicatur falfaex tribus eau fis, materiali, formali, amp;nbsp;caufaü’vide confilium Bald.concludc-tis,quod tribus modis pecunia dicitur fal fa,vt quispuniaturde falfo. l’riinomodo mareria,quandoauro admilcctur alia ma teria,vel ex tonfura,vel rafuraJ.i.ff.decó tra hen. empt.ibi, elcßaeft materia. Secundo, formali caufaeft fali’a monct3jVtquod imago principis deficit, I.i.C. de ver.num. potelhlib.il.Tertio eft falfa ex eaufa cau-fali,id eft,efficicnte,vt quia ßaio cudi fe-eit pecuinam, cùm non habeatcudendi monetam potellatcm,Iege,priuilegio,vei confuetudinejC.i.quæfint rega.amp; l.fin.C. de falfa nione.amp; c.i.§.'fi minilleriales, tit. de pac. ten.amp; eius viol.Et punitur quis ex vfu,licet non fabricauerit, mitius ramen, quàm fi fabricaffet. 1. falfi. §. ordine. tf. de falfis.Oportct ergo,qiiod, vt quis punia-turdefalfo, fitfalfa, alteroex tribusmo-dis,dequo dixi fuprlt;i:vbiigitur nófumus in illiscafibus,nön puniturcriminefalfi, fedextraordinarieiputa, vt expendatur aureus antiquus, fednouum expendens, non antiquum, extraordinariè punitur ar bitrioiudicis,l.i.§,expilatores, ff.deelfra Ófo.amp;expilato. amp;nbsp;pro dilt;So confilio Baldi benè facit,quód vtens falfa pecunia,ex pendendo punitur arbitrio iudicis,fecun'-dum Alb.in rubiC.de falf.nione. Facit J.r. C.de vet.num.poteft.lib.ir..
31 Duodecimo quæro,t an fociuscrimi-nisadmittaturad aceufandum amp;nbsp;teftified dum,in crimine falfæ monetæ? Dicadmit-ti,vtperSpecul.in tit.deaceuf §.(.
Tertiodecimó, an condemnatus de fal fa moneta,poffit appellare.’Dic, quod nö; vt per,Spec, in tit.deap.S.r.verl.zp. la Qoartodecimó qnxro,t quotmodisre-probaturmoneta? Die quod tribus:in materia,pondéré,amp; curfu. In materia, quia nó ell talis aurea vel argentea bona,vtcó-fueuitexpendi.lnpondere:quianon eftin ranto pondéré vtdonfueuit.Incurfuiquia JTÓ currit,vt confueuit,quoniam elf mino ris,vel maioris xftimationis ; nam intrin-feca boni tas pecuniat'confiftit in materia, ponderejamp; forpia.-Extsinfeca veröin «lij
DE MONETISquot; matione amp;nbsp;v31ore,vt perglo.in c.qu.int»;. de iureiur..amp; l.i.C. de vet.Dum.pot.iib.it.. amp;nbsp;l.i.ff.decontrah.empt.Vt ramen melius amp;nbsp;clarius inrelligatur materia miitatióiS' moneræ, fingii los articules examinabo.
Pr inió,qu id iuris de mutatione mone-tiqquxeft repi obata , vel curfuseiuselt repiobatus, vel quianoninueniturdean-tiqua, quxcurrebarantcaamp;: temporecon^ tradrus.
Secundoexaminabo de mutationemo nttæ in pondéré,vel in materia.
Tertio de mutatione monetj in forma.
Quarto, de mutatione monetär ratione valoris.
Circa primurn articuliim mutationis, ’^ quando eius curfus eft in totum reproba-tusiaduertendum eft,cuiuseritpcriculu, an debitoris,an crediroris. In quo articu-lo ex mente DoiS. diftinguendumeft,aut poll contraöumeft reprobata à principe pecunia ex iufta caufa, quia polled ell effe da minus debilis,vel minus deminuta,q antea erat,vel quia non legitimi ponderis erac, l.i. C.de veter, num.pot.lib. ii.amp; tunc periculum eft debitoris, quia debetred-dere in eadem qualitate intrinfeca eiufdé materiæ amp;nbsp;ponderis, prout tempore con-tradus erat,!.cum quid.ft’.fi cert.pet.amp;Io. Andr.in d.c.quanro.deiureiur.amp; hocca-fu debet fieri folutio denouamonetaad, rarionem amp;nbsp;xftimationem antique monetæ, c.olim,amp;c. canon icis,decenf.Siautcni' eflet reprobata auaritia Principis, vt in re probatione aliquid Iticretur, quia earn fa cit recolligere,vt poll earn cudi faciaf, vt videmus fiepe fieri, tunc fufficit quod red dàt pecuniam in eadem materiaamp;eodein pondéré tlicet ilia pecunia fit reprobata, quo ad curfum.i.vtnó expendatur l.a.amp;l. cum quid.ff.fi cert.peta. nifi debitorlitin mora vel culpa, vt quia confcitisamp; parti-ceps huius reprobationis monetæ. Exemplum radebitore confiliarioprincipiscó fentiéte fpontè reprobationi monetæ!. t. §.fin.fF.fiquiscau.amp; l.quod te. If.lïcer.pe.
Prædida verafunt,nifi fpecificè aliter inter creditorem amp;nbsp;debitorem conuen-tum;quia tune eflet feruanda ilJa conuen-tlO'
|
D. MARTINI G ARRATI LAVDEN. tiopriinajfï.depofitijl.contraólus, ff.de re gu.iu. Quod notant praäicantesrquia pri imódebentattendere coöuentionem par tiuminmonéta reddenda, fi autem non inucnireturdeinoneta veteri ,tunc debet fieri folutto de noua ad rationem monetae Jntiquæ:quia fubi ogaturvnapecunia loco alterius5l.i.§.fin.amp; 1.Titi0jfF.de auro amp;nbsp;argen.leg.facitd.c.olimjamp; c. cum canoni cis,de cenfi. Eteftaduertendum,quaRdocurfuspe cunia: eft reprobatus in totum, vtrùm debitor ante moram pollet foluere de pecu-oiareprobata.Pecr.de Bellap.amp;f Cyn. in 1. inminorum,C.in quib,cauf.in intcg.reft. non eft necefl'.amp; Bart.in I.quod tc.fF.fi eer. pet.tenetquod fic,quia ante moram peri-culum reprobationis monetæ, non perti-Betad debitorem,ficut nee interitus peri-culum,l.fi exlcgati caufa, fF.de verb.obli. ftuod diétum Bart.amp; Cy. intellige verum, quandoeft reprobata pecunia fine debilitate pecunia; fuperueniente poftcontra-flum,quia non eft tanti ponderis, quanti erat tempore contraftus, tune d ebitor nó poteft foluere de hac moneta efFeóla debi li poft contradium-, quia débet reddere poftcontradium, pecuniam eiufdem materia amp;ponderis,prouttempore contra-üus,l.i.C.de vet.num.poteft. l.idF.decon-traiien.enipt.amp; not.Hoft.amp;Ioan.Andr.in d.c.qiianto.amp; inteUigendo hoe modo Pe. amp;Cyn.in d.l. in minorum, non contradi-cuntdiÖoIoan.Andr.ind.c.quanto, qui ait,quod imb in cafu exprefld Pctr.amp; Cy. debitor non polfit foluere pecuniam debilem, aut reprobaram, imb debet foluere dénoua ad a;ftimationem anciquæ,allegâ-doBart.in didfa 1.Paulus, fequitur Cyn. dumeum alleg.in d.l.in minorum,nee bo na eft confequencia, eft reprobata,ergo pecunia folui non poteft: quia refpondeo illüdyerum,quando moravel culpade-bitoris ïllud contingat : fed fi fine culpa, tunc non pertinet ad cum pericuiuin, d.l. fiexlegaticaufa,amp;dixi ftaciin fupra,amp; i-tatenent Hoftienf. amp;nbsp;loan. Andr. in d. c. quanto. Fateor tarnen quod fidebitor ve-aibpoffit nouain ad æftimationem veteris |
44gt; foluere,fecundum confuetudiiicmgénéraient,in l.fi quis argentum,in princip. C. de donat.facitjdido c. olim, amp;nbsp;c.cutn ca-nonicis. Accedoadfecundum articulum,qiian do eft tmutata,vel in pondéré,vel in ma- ‘^ teria ,,putà tempore contraftus erat vnius ponderis, poften verb fit alterius ponderis, vel tempore contradus ipfa moneta eratargenteabonæligæ,nunceft liga: argent! contaminatiære. In quo articulodicendum cft,quod tue debetfolui demonetaprima, non de noua mutata,vt notât Bart.in d.l.Paulus, vel fiantiquanonhabeatur,foluatdcnoua,amp; fupplebic bonitatem in noua ad rationem moneta: antique fi antiqua erat melioramp; pro æftimatione antiquæ in pódere amp;nbsp;ma teria d.c.olim,amp; d.l.i. C.de vetmumifma. poteft.amp; Alber.in d. l.cum quid . Et facit quod notât Antonius de Butri. in dido c. quanto. Capio tertium articulum, quando eft mutatio t in forma, quia vna imago Prin- ^® cipis erac:nunc eft alia,tarnen eiufdem ma teria:3amp; eiufdem ponderis,tunc ifta muta do non debet attend! nifi interfit credito-ris,d. l.Paulus.Vbi cafus. Et not. in did. c. quanto,de iureiuran. Nam fi intereft cre-ditoris,puta quia effet iturusad longin-quas partes,amp; melius expendcretdenarj-os vniusforma:,quam alterius, tunc non cogiturreciperein alia forma, licet Bart, in d.l.Paulus,vidcatur parifaccre materi-teriam amp;nbsp;formam,amp; male,contra d.l.Pau lus,fed Angel, mcliusdicir, Nifi concor-dando dicas,quod Bart.debet intclligi, fi patitur damnum, amp;nbsp;tunc non eft contra Angelum,vtdixiin l.cum quid. ff.ficert. pctatur,amp; prædida habentlocum etiam fi debitor non fit in mora, dicta l.cum quid. Circa 4.articulum,quando eft mutatio in fob æftimatione pecunia?,amp; hic attende aut loquimiir ante mGram,aut poft mo rani,ante mord tunc iiberatnr x'bluendo il lam moi.ctam eiufdem matcri.eamp; ponde-ris,amp; formæ,licet fit murataadimatio, ar gum.glolf.fin.iu d.c.cum quid,quia nihil M a a de- |
|
TRACTAT, DE MONETIS’ 4îo dtbet imputari debitori, cum non fit in. mora net eulpa fecundum har.in dJ. Paur lusjlac.de Are. in.d.J.ciim quid, quod fuf-ficiat lolui de mutara,licet vilior, qua no. Odof.amp; Old.Quia quxdam funt,quoiiim boni tas attenditur penes materiam. Vt in, vino, amp;nbsp;in ilia eft bonitas intrinfeca vt in d.l. cum quid.Quia quidam funt,quorum, bonitas attenditur penes vfum . Vtin pecunia!. Labeo. §. Sabinus, ff.de verbo.fi-gnif.amp; iftaeft bonitas eorum intrinfeca. ideo.non poteft reddi eiufdem bonitatis extrinfecx,in d. l.cum quid, quia videtur quod imo bonitas intrinfeca eófiftit in rebus, fcilicetmateri3,pondere, amp;nbsp;forma !.. i..C.de vet.num.poteft.lib.il. amp;nbsp;l.i.ff.de co trahend.empt. amp;nbsp;gloff. in d.c.quanto.Bonitas extrinfeca eft variatio pretij, l.i.C.. de veter.numif potefta.amp; in l.vinum, ff.fi cert.pet.amp; gloff.fin.in d.l.cum quid. Idea ft reddicur moneta in eadem bonitatc ex-trinfeca3fufficit, licet varietur xftimatio« m®netx ante moram, vt in d. l.cum quid, in gloff.fin.amp; ita tenent Barto. amp;■ Angelus in d.l.Paulus,8c Cyn.in d. J.in minorum, iamp; lacob.de Areti. Angel. amp;nbsp;Alber, in d.l. cum quid.Et ita Fulgo.amp; itaibidixi,amp; eft de mente Hoftien.amp;loan.And.in d.c.quæ to.in noueJlai Notatamen,quod Bart.,videtur loqui. folumin,lucro,inmutata pecunia,quafi fentiat fecùsin damno, nee etiam eft vera, opinio Butr.in d;c.quanro,qiiem fequitur Odof.qui dicit debere folui de noua ad ç-ftimatjonem antiqux.Et fie eft concluden dum quodfufficit foluere ante moram de bitoris eandem pecunia in materia amp;nbsp;for-ma,licet fit mutata xftimatio contra Odo fred.Old.amp; Ant,de Butri.amp; ipfemet Ant. eft fibi contrarius,dum dicit quod xftima no monctæ eft bonitasextrinfeca in ver. nec eft verum.vbi tenet contrarium eius, quod dicit in d.c.quanto.. |
. Tertiuscafus, t dum conftituitdiffe-* rentiaminter perpetuam varianonem ae-ftimationis monetx,amp; temporalem.Nam fecundiira cum vbiciinque contingit variatio xftirnarioni.s pecuniar temporaliter non perpetubiputa qui a ducativaleut ali-quando minus,aliquando p!us,nori3tten--ditiir tails variatio xftimationis,iniófuamp; ficit foluere fecundùmxftimationeintem pore folurionis,quiapartes potueruntco gicare,feciis vbi eft perpétua mutatio alb mationis pecunix, quia tunc debet folui de noua ad rationcm antiquxmam h^edif ferentia non eft vera,cùm idem iuris fit to to temporc,amp; perpetuo ad tempus tempo ralitcr,curn fir eadem ratiol.quxdetota. fF.de reivendi. Nam ratio, quare debitor non tenetur de hac variatione pecunix, eft,quia periculum non eft debitoris ante moram, Lquod te,ff.fi cert.petat.amp; 1. fiex legati C3ufa,de verb.oBlig. qux ratio ven-dicat fibi locum fiue in temporali, fiuein perpetuamutationexftiniatióis pecunia: aliàsmonetx. Fateor quod Antonius de Butr.poteft faluari in mutatione monctx paucitemporis, vtvniusdiei,ve! duorum: quiailla-non attenditur, 1. pretia return, tf.ad leg. Falcid.amp; Bartol.in d.l.Paulus.Item poteft faluari Butri. quando ambo contrahentes fcirent de mutatione monetx,l.fer. §. i. ^ l.nec Iemel.§.fi in habitationem,ff.Quan-do dies leg,cer.amp; l.i,§.fin.ff.de aftio.emP'-quxfcientia non prxfumitur in dubio J'' verius.ff.dè probation t,maximècuni‘^'' pendeat à Principeivt in c.quanto, allege to:Notatur in Ij.G.de veter.numifnia.p® tefta.amp; l.ï.eod.tit.Facit,l.apud lulianunii §.i. ff.delegat. i. alias non video,qualiter procedat diélum Antonij.pixdifta ante moram vera fünt. Si autem effet fada mu-tatio xftimationis monetx poft morani debitoris velcreditoris, tune diftinguit Bartolüsin diflaL Paulus,quodcumdebitor eft in mora foliiédi: aut pecunia eft groffa, qux recipit xftimationem a minuta ;vt funt grofst valentes duos foliUos, vt floranus ducatus : aut pecunia eftita minu ta,vt non recipiat inferiorem xftima tioncmpecunianam, vt eft Imperialis S' ue nummus , qui valet nifi vniim num-mum : Primo, cafu eft pcriculiimdebitlt;gt; ris:l.vinum;ff.ficeitum petatur, Secundo’ cafu periculum non pertinet ad moro-fum debitorem : Ratio eft. Quisp'' cuniai |
|
D. MARTINI GARRATI LAYDEN. oniiaminuta non reetpitæflimationem, M ita fideiuffor. ff. d efid elufiT. Et ibi patet ad fenfuni variatio æfti-mationistquia m n umis non confideratur interefleextra rem, quod eft in lucro, ].. nuniis.ff.dein lit.iur.Et I.Srfterilis.ç.cùm per vendit0ren7.fF.de aftio.empt.mihi vi-«ieturveriuscontraßartolum, quodnon fitconftitucndadifFerétia.poft moram de-bitoris: quando cötingit variatio æftima-tionis pecunia inter pecuniam grofTam amp;miniitam, quia non repcriturlex, qiiæ-faciat hanc dilferentiam, 1. iJlam. C. de collatie. 'Ratioquiarégulacft. Quodpoft moram periculum eft 4ebitoris, d.l.quod te,. amp;d.l.fiex legat.caufa.fF.de verbo. oblig. ” Pritcreàt nullus alius Dodor facit hanc differentiam inter minutam amp;nbsp;grofTam, nifi Barto. Sed Ange.in d.I.Paulus. amp;nbsp;alij Do(ft.Pet.amp; Cyn.in l.in minorum.amp; Alb. Stalij,vt Angel, ind.l.cum quid,amp; loan. And.inc.qiiantOi tenent indiftirde peri-culum efFedebitoris,poft moram;amp; çqua cft fententia contra Bart. Nam fi tu debes mihidecem libras imperialium minuto-rum, amp;nbsp;pofteà valeat duos denarios, vbi non valebat antea nifi vnuai : squum eft,. vt tua mora non tollat lucrum meum,d.l.. Vnum. Quiaomnia iura clamant contra: morofos, plenè in 1. mora.fF.de vfuris, amp;nbsp;inl.mora.fF.foT.matr.amp;d.l.quodte. Nee obftatquód in pecunia non fit lucrü:quia imbeonfiftit, vtipfemet Bart.tenet in l.fi quis ftipulatus fuerit décem in mclle.fF,. defolut. amp;nbsp;probatur in 1.1. C. de fenten. qua pro eo quod intereft.amp; ibi Bart. Et in l.j.S.fina.fF.deeoqui cert.lo. Necobftat. {.ciimper venditionem.Quia loquitur in re, in qua cadit interefle intrinfecum, vt ibi.amp; d.l.C.defent. Qiia pro eo quod inter. Vbi fcripfi fequendo Bartolum. Nee obftatquód pecunia minuta non habet ç-ftiiiiationem per aliam. Quia refpondeo, quod. fufficit earn habere æftimationem vniusimperiali.s: quia idem eft de princi-pio niimeri, prout de numero,l.fi qu is có-duxerit.ff.loca. Ecdicquod fic,firesnon «uftat digna raaiori precio.. |
4Tr Et pradida intellige indiftindc,fiue fit diminuta,vel augmentataçftimatio pecunia minuta, propter augmentationem vel diminutione grofla: pecunia,fine alio modo contraAnton.in d.c.quanto. Quia non video rationem diuerfitatis. Imö eft eadem ratio,quia mora debet nocere mo-rofo, vtmiuribuspraallegatis,amp;fic tenenda eft prima conclufio,quöd indiftin-dê periculum pecunia poft móram petti-net debitor! morofo, ficucecontrà pericu lum pecunia pertinet creditor! morofo, cui eft fada obligatio à debirore,l.qui de-cem.in princip.ff-de folur. tene pradida menti,quia quotidianum eft, amp;nbsp;hac vide-tur fententia communior,vt paree per Cy num in d.l jnminorum.Alber.Sc A'nge.in' d.l.cum quid. Vlterius quarendum eft, an infpiei'a- «•. tur tempus contradus:an foliitionis, quo ad aftimationem pecunia. Nam tempore: connadusmutur, vel depofiti, vel loca-tionis,.vel venditionis monetaeft vnius çftimationis:pofteà fnicaugmentata vel diminuta in aftimatione, amp;nbsp;fimilia ante moram: quiapoftmoram,vtvidiftis fu-pra,periculu eft' morofi à die mora: Qua-ftio eft ergo ante moram: Item quaftio nó; eft,quando reducitur ante moram eadem pecunia in pondéré, materia, amp;nbsp;forma: quia tunc quaftio eft fuprà decifa,quód fufficitreddere candem pecuniam in poni dere,materia, amp;nbsp;forma, d. l.cum quid. Sed dubiumeft : quando volo redderex-flimationem pecunia ante moram : puta mutuaui tibi centum florenos vel groflos,, tunc florenus valebat duas libras,amp; grof-fus duos folidos ante morâaliquam: quia non erar appofita dies, neque fada Inter-pellatio, mutata eft aftimatio poft annu: quia florenus valet quatuor, libras, grof. fus quatuor folidos: an folui poffit cum: fextinisfecundùm aftimationem contra-dus, an fecundùm aftimationem temporis folutionis ante moram. Bald. ind. 1. cum quid, tenet quod tempus folutionis infpiciatur. Contrarium tenuit in I. acccptam.C.. de vfur. Quia imputetdebitor,fi non ex- N n, 3, pendit:: |
|
451 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.TRACTAT. DE pendit ,• ^ fie non efteurandum de autho-ritate BaldijCÙm fit contrarius, confuluit tarnen in Vrhino, vt ipfe Baldus refertin d.l.fi quis argentum.in princ.C.de donat. quöd infpicia;urtempusfolutióis. idem videtur veile Bartolus in l.cüm aurum.ff. de aur.amp; arg.lcg.pcr illum text, cum glo. CoDtr3rium,quöd infpiciaturfecundum quod pecunia valebat temporecôtradus, tenet Iacob,Butr.in fua difputatione,quæ incipit,quidam colonus. idem tenet Alb. in d.l.cùm quid.Idem videtur tenere Old. tonfil.ij.perc.olim.de cerii'. Mihi faluo faniori confîlio videtur .dicendum : Pri-inö,antequam venia ad decifionem, quód tituius quçftionis non procédât.Quia vna pecunia non poteft folui pro alia, quädö eftdiuerfain materia,pondéré velforma, vt dixi fuprà in primo articülo an vna mo netapro aliapoffit folui. Quæftio ergo procedit ex generali confuetudine fecun-diim Bal.in l.iiber3.C.defent.amp; interloc. vin.iud. vt pro auro pecunia argentea foui poffit,vt fuprà dixi. Refpódeo igitur ad propofitü, amp;.confi derandumeft, quod auc loquimurin pecunia argentea,vt ingroffis:amp; tune debet reddi fecüdiini eandem materiam,amp; pon-deris identitatem: nee attenditur æftima-aio, vtputamutuaui vel depofui centum groffos,fi vis mihi reddere fextinos eiuf-demligæargenti,pront erant groffimu-tuati,amp;ineodein pondère : ita vt fextini omnesquosdabis, fint omnestantipon-deris, amp;nbsp;eiufdem ligx argenteæ, quanti groffi,d.l.cùm quid , amp;nbsp;tune non intereft creditorismagisaccipcre fextinos,quam grolTos: nececontrà, propter funßionem eiufdem generis amp;nbsp;qualitatis, 1.1.§. i.ft'.fi eert.peta.I.fi,§.fin. ff.de aur.amp; argen.lega. Nam fimiliter augmentatur etiarn çfiima-tio lextinorum prqportionabiliter, cum fint eiufdem ligæ argenteæamp;eiufdé pon-deris;fi autem folum augmentatur,vel di-minuiturællimario grofforum, nó autem fextinorumeiufdé ligæ, imó fextini fem-pereffenteiufdem a:ffimationis,tuncpe-riculum effet debitoris : Ratio,quia cre-«4 duöf non tenseur recipers in aha formaj |
MO NE TI 3 fifua interfit, amp;nbsp;danum patiatur,d.l.PaHquot; lus. Vbi cafus,amp; dixi fuprà in mutatione format. Siautem loquimurinmutatione rftimationisin pecunia aurea: putàmu-tuaui centum ducatos Venetos,amp; tu ne eft diftinguendum: auc void foluetc ducatos eiufdem format, inateriæ,amp;pondens, amp;nbsp;ante moram periculiim eft creditoris, d.l. cùm quid,vtfupj-àdixi. Aut volo foluetc alios aureos alterius materiæ, vel ponde-ris,vel form æ, vel argenteos pro aureis fc-eundumeófuetudinem generalem, amp;nbsp;liic aduerte, quia fecundum veritatemtune infpicitur tempus contradius: quia pollet folucreaurea velargenteam alteriusuia-teriæ vel ponderis, vel forms fecundum æftimationem pecuniæ, tempore contra-flus. Qiiia hæc «ftimacio non venit in ra-tionemors, ideö non infpicitur tempus petitióis, vel folutióis,vel morz, imö venit hæc çftimatio ne damnû patiaturcre-ditor recipiendo in alia quantitate, amp;nbsp;fie in alia forma vel materia,d.l. Paulus.amp;d. l.cum quid. Si autem veniret æftimatio ratione mo ræ,infpicitur tempus moræ;vtquiainter-pellatus,d.l.vinum.amp; ifto modopoffunt cócordare DoóloreSjquifunt varijinhoc articulo,vt dixi fuprà.Na infpicicurtem- *1 pus contraftus: quandó çftimatio venit loco qualitatis intrinfecæ, ponderis, vel materiæ deficientis in pccunia,quzfolui-tur fecundum pccuniam quæ debetur,d.l. cum quid. amp;l.fundü Cornelianum.ff.de noua, amp;nbsp;l.ftipulatio hæc, 1. Picholla.ft'.de verb.obl.amp; l.vbi,eo.tit.facit,quiaficutin alijs rebus infpreimus tempus cötraftus, l.fi volunt3tis,Lfi.amp; I.z.C.dercffin.vend. cum fimi. Ita inçftimaiioncpecuniç,quï fit,amp; fie fubrogatur loco bonitatisdelici-entis,infpicitur tempus cótraéhis,vtlub-rogatum fapiat naturam,amp; c.§.fuerat. In-11 it.de aft. amp;nbsp;italoquitur Iacob.But.ini difputationecum fequen.fuis. Si autem non fieret æftimatio ratione qualitatis intrinfecæ bonitatis moneirt tuneinfpiciturtempus petitionisvelmo ræ,d.l.vinum. Ita loquiturBal.ind.l cum quidjcuiu fequentibusj Ssita debet intel- |
|
B. MARTINI GARRATI lAVDEN. Hgi diftum Bartoli,in I.cùm eertum.allegata quod infpiciatur tempus foliitionis: quod ad hoc, quando non eft inutata qua-litas intrinfeca.Si autem appohta eftet dits in foliitioue fieda, infpiciatur ilia dies folutionis, quoad;æftimationcm quanti plurimi ratione moræ,d J.vinuin, nó quo adædimationem qualitatis monetae, quia ind.l.cùmquid, venir qualitas ex natura obligationis, in I.vinum, venit ex officio ludicis, l.fundum Cornelianum.fF.de noua. VbiEart.cum text, d.l.cùm quid,ficut ^ tnliniiliifimutuaui tibi vinum, vt reddas îd pafehateertè æftimatio quanti pIuHmi venitàdie pafchç,d.l. vinum,qualitas au-trinfecaàdieconcraôlus infpicitur, d. 1. cùmquid. ldeô,fiante moram vellem in pafehate vinum, quod non effet itabo-uum, quia non potui reperire, veniret æ-Himatioillius bonitatis deficrentis. Facit c.olim, amp;c.Gum canonicis,de cenf.ira vidi confilium præftantif/îmorum Dofto-rum legentium in hac ciuitate Papiæ, dum dux Mediolani emifFet fal à lanuen-fibus, vt infpiceretur æftimatio pccuniæ ttnipore contraâus emptionis ante mo-r2m.. Facit l.z.C.de veter, numifmat.pot. lib.ti.. Quito t quid in teftamento,an infpi-tiatur æftimatio tempore teftamenti,an ttnipore fosutionis? Solut.teftamenti fe-uundùm omnes Doâ.l. vxori^ §. i. amp;nbsp;1. vx-or.Ç.teftamento.fF.de l.}i Quid autem in lege vel ftatuto ? Die, Jutloquiinurd'elegedante folennitatem, amp;nbsp;infpicitur tempus legis vel ftatuti ; aut de lege loquentedefolùtione,amp; infpici-turtempusfolutionis. Clcm.fi;de deci.amp; ®al.pulchrein 1.illud,in fin.C.de facrof-tccle. amp;Spec.in tit. defol.§.nuncaliqua. Verf fin,Vide Anton.de Butr.in d.c.quan -to.amp; loan.Andr.in addit.Specu.d.§.nunc aliqua, verficu.final. amp;nbsp;Alber.in d.l.cùm quid, amp;nbsp;Bald.in l.i.in princip.C.commu-uia.de lega. Vtensfalfamoneta expendendopuni-turarbitrio iudicis. Alber.in Rubric.C. de falfa monet.qui alleg.l.i.C.de vete. nu. poulib.iu. |
411 An infpiciaturæftimat!o,temporefen- a* tentiæ velfolutionis? Solut.tcmporefen-tentiæ,vtper Old.conf.ij.Facit l.Impera-tores.fF.decontrah.empt. amp;nbsp;vide Albe.in d.l.cùm quid. Quid autem,fi pecunia eft ædimata, puta mutuaui, vel depofui, veldedi do-tern incentumlibrasinflorenis, vel centum libras in groffis, an infpiciatur tempus contradus, an folutionis intelligen-do quæftionem ante moram,quia poft mo ram eft periculum morofi, vt dixi fupra, Bart.in d.l.Paulus circa finem dicit, quod infpicitur tern pus folutionis, quiavideti tutdati floreni, vel groffi in folutumpro centum libris.Ideo omne lucrum amp;nbsp;damnum in didisftorenis eft debitoris, l.fi inter. C.de iuredOt. Ijæftimat io. fF. folut.ma-tri. imo infpiciturtempos folutionis, 1.fl quis ftipulatus fiierit decern inmelle.fFf de folut.amp; idem videtur etiä featire Ant. deButr.ind.c. quanto.in verbo,quartus cafus,hoc limitât Bar. verum, nifi effet fa-dum padum, vt reddantur centum librx in florenis, per l.pluraliter.§,fi mancipia-. fF. fol,mat. Erfic ex hac theorica Bare. fequitur,fl’ mutuaui tibicetumducatos adrationein folidorumji.pro ducato augmentum,vel 29.1 diminutio æftimationis Horen i non atten ditur, vt communiter hodie fit in inftru-inenti.s attende,vt in-elligas. Bart, quia di^i-dum fuumdebet intelligi, vt fiat folutio argenteæ pecuniæ,amp; lie eiufdem ligæ, amp;nbsp;bonitatis intrinfecæ, prout erat tempore contradus, amp;nbsp;itaferuaturPapiæ, per d.I. cùm quid,amp; dixi fuprà.Verbi gratia,mu-tuauicentû librasin florenis,pecunia tuc argentea bonæ ligæ certè tépore folutióis debent reddi in eadé bonitate pecuniæ ar genteæ,vtdixifupra, quia attenditur in. bonitate intrinfeca tempus contradus,d.. I.cùm quid.Dubito tarnen cont.Bart.quia Bar. in d.l.Paulusfentit.in fi.quod floreni non fint in obligatione, fed in facilitate. foluendi.Etideó non infpicitur valor floreni, perd. l. fiquis ftipulatus fueriedb-cem in mellc,quia imö dicitur, quöd floreni fint in obligatione,per 1.amp; li equo.fF.. |
|
4U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^TRACTAT, de leg.i.5: voluit îpfemetBart.ind.l.fi g,s ftipulatusfucrit lo.ergo ilia æftimatio no eft farta, vt fiat venditio vel datio in folu-tum floreni, vt d.l. æftimationem.ff.folut. mat.amp; l.res in dotem.fF.de iure dot. amp;nbsp;no. in d.l.fîinter.ideo crederé quod Bart.me-lius loquitur in d.l.fi quis ftipu.fuerit, vt floreni etiâ fint in obliga tione: vt fit quo-tidiè in inftrumentis : quiadiciturdepo-fuit, vel mutuauit, vel dedit in dotem centum florenos ad rationem folidorum jx. pro floreno : Nam fit æftimatio,vt fciatur quantum valuit flore nus tem pore contra-rtus,vt in d.l.fiæfiimat. Ideö debitorante moram poterit reddere velducatos aure-os in eadem bonitate vel æftimatione du-cati aurci fecundum tempus contrartus non folutionis;prædirta femper vera ante moram.'Nam poft moram poteft intelligi Bar.vt veniat æftimatioà diemoræ vfque ad tempus folutionis,d.l. vinum,facit có-tra Bar,d,l.pen.§.fimancipia.fF.fol.mat.amp; fol.mat.amp; videtur ita fentire Bar.in d.l.fi quis ftipulatus fuerit lo. 30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prætereà contra Bar.facit,ficut infpici-turtépus contrartus in æftimatione, quan dócontrahédofecerunt partum libræin totidemflorenis,idem fi non fitpartum: quiaitatacitaagitur, d.l. cum quid,in ra-tionefui, amp;nbsp;l.res in dotem.fF.de iure do-tium. ldeodicerem,cùm hodièdicitur in inftrumentiscentumducati ad rationem 31.folidorum,debet foluere aut aureos ciiifdé qualitatis,autæftimationisfecun-dum tempus contrartus. Nota,quódMediolaniferuatur, ideo debetdicere auri in auro fecundum colle giumMediolani, quöd fi ininftrumento dicitur, Titius mutuauit centum florenos boni auri et iufti ponderis,intelligitur de folidisji. in moneta tarnen vbi non effet illa confuetudo, tune debet intelligi de 3t auro amp;nbsp;de ducato,l. i.C.de vete.nu po.lib. ir.Quadó fit promiffio pecuniç,de qua in-telligatur? Dic,infpiciconfuetudinem,a-liàsfîmilitudinem, amp;nbsp;vbi nó apparctcon iertura, intelligatur de minima, 1.femper in ftipu.in gIo.fF.de reg.iur.l.numis,de le-Finis Trartat. D. Martin |
)E MONEJIS ga.3.cum fimil. Nota vnum,in quocófului: Nam inin-ftrumento cótinetur, qualiter litius promifit loo.florenos omni anno extalipof-feffione:deinde per decennium fuit farta folutio perdebitorem ducentorumflore-norum in auro,vcl in tanfa pecunia:certè eonfului, quód illa promiffio de centum florenis intelligiturde auris, nonautem defolidis3i. pro floreno. Quia fequens folutio continuata per decennium déclarât qualitatcm monetæ dubiæ,l.cùm dein rem verf.ff.de vfu. Ang.inl.ficertisannis. C.de part. Alias intelligitur de minimis, d.l.numis.prçdirta vero,quandódubiutn cft,de qua pecunia : fiautem effet certum, putapromifi too.aureosVenetosiuftipó-deris amp;nbsp;boni auri,ad hoc vt poflîtpræfcri bi qualitas pecuniæ,rcquiruntur jo.anni. in priuato 40.in ecclc.c.olim.decenlibus. amp;nbsp;ita But id difputat.quidamcolonus. An in t numis in litem iuretur ratione affeélionis. Bar.amp; Ang.dicunt quöd non, in l.nuaius.fF.de in lit.iur. An in moneta eiufdem fubftantiçamp;ü-gç,licèt diuerfa admittatur compenfatio, l.fi.C.decompen. vbi Bal.amp; ego indifpu-tatione mea pulchrè. Vide Bart.in l.lerta. fF.fi cert.peta. Quid fi dico,promitte centum grolfos, amp;nbsp;tu dicis, promitto valorem cétumgrof forti in medalijs,non valet ftipulatiopropter diuerficatem materiæ. Barto.in 1. qui extrinfecus. fF.dc verb, oblig.quèd imö va let Bal.in 1.fingularia.fF.fi cer.pet. Sitpromitto centum libras in denarijs, quot;nbsp;poffum foluere, de qua pecunia vclim. Ang.in 1.fi.de vet.numif. po.8: de materia monetæ.Vide laco.Buc.in d.difputat.Alb. in d.l.cum quid,amp; ibi Bal. amp;nbsp;Ang.amp;Ful' gofinl.t.in §.t.flF.fi cert.pet.amp; inl.vnum, amp;nbsp;inc.quanto. loan. And,amp; Ant.deüuir. amp;nbsp;Bal, in l.illum.C.de facrof eedef. amp;nbsp;''' l.accepcam.C.de vfura. amp;nbsp;Ang.inl.fin'C' de vete.nu.po.Et Bart. Sc Angel.inl.Paul. Spec.amp; loan. And.in tit.de folu. in §.nunc aliqua,amp; S.fi. amp;nbsp;in l.fi quis ftipulatusfuerit 10.in mclle,per Bar.de fol. Garrati Lauden. TRACTA* |
4 H
TRACTATVS MO'
NETARVM, PRACTICABILIS AC
VTILIS, TAM DD. Q^VAM ADVOCATIS tT PROCVRATORIBVS, EDITVS AB EXIMIO I V REC O N-fuItoD.FrancifcoCavtio,dumIegeret, I- cumquid ff.li cert pe-ta. Anno Domini, M.CCCCLXXXlJ.in florido
Tironenfi ftudio.
^V MM AR 1 A.
|
f Moneta cudend£ ius qui habeant. tx[ienfa cudendt. monet£ ex quo fienda. Honet A bonitos duplex. i fecunia débita qualiter reßitueda. nu. 4. Moneta cbaraüer mutatus non efficit cre~ dnBri,ft bga remanfent. ^ Debitor m dient,decrefcente pecunia aßi-^at tone,an teneatur ad int er eße. nu 9. ^ Debitor moroßts, an transférât in fe ma-netapericulum. t Moramorofonocet. Ratio diuerftatis inter monetam oroßarn amp;nbsp;mnutam an poßit aßignari. ’o Honeta aßimatii),an referenda ad tempus uiutui,velfilutionis,nu. 1 e. maxime in do-^f} i4.amp;quid infatutis, ly. amp;nbsp;quid tn lattdo^fententia, p zi. n Lucrum cum aliéna taclura eß damnoßint. 13 T emplis contrabas odio moroß tnjptcitur. Azoeß fans iuris. IS Tempus tn letalis pecuniarqs,inteßamen tofacla,vartatamonetaaßimatione quid inßtciendum. li Trumèluthper teßatorem vxori legattim, poflea confumptum, per eundem quornodo veniatfoluendum. 17 legato part tent art a tempus teßameti con ßictttnt,vnii,erfahateßatoris mortem. iJ Statutamagisaquparanturvltimis voluit |
tatibus, quam contraäibus. jp Donatio quingentos aureos excedens inß-nuanda. zo Monetam reprobar am expendens, an teneatur pirnafalß. zt Poenafalfiis moneta imponitur m quatuor cafibus. zz Aurifices an poßint in fua arte defalfo ac^ cufari. Pana vndecima velßatutis praterntißa eß arbitraria. . Z3 Indußriaexpendentis pecuniamreproba-tam,an profit mutuanti. So tut altud pro alto inuito Creditor an p'oßit. Z4 Mutuans aureos quando non teneaturar-genteos recipere. zs Maritt verba receptionem dotis in aureis auri confit ent is qualiter tnteUgenda nu-me 26. Verb.1 duplicata magis opéranttir. zS Tempus contrablus tn mutuis, quando in-ßieiendum Zp Bartolusfibqpfi contrariusfalualitr. 30 Moneta elecho tn dtuerfitate, cuius eße debe.it,Creditoris.an dib tor is. 3' Solutiopracedciis déclaraifetjientem. 3e Pecunia inobligatione tahs eße prafumi-tur,qualis fohaio edifecuta. Ü 0 Ad |
|
TRACTAT. ÖE MONETIS D t euidentiam præ-mitte,quôd nemopof fit facere cudi mone-tâfundijfeu Hampari nifi Papa, auf Iiripcia ror , veJ qc -bas ipù côceireriinr îaejua-terneudédi ''aquot; di,velfundendimon, ’, cUjifî /i .tus haberetex confiieiudii.c p:-. lipra, iÜ eftgloffa ordinaria.C.devet nii.fO.lib.u. Et ideo caueanc alij, vt ab ignf,qida multos vidiperielitari. Secundo ad euidétiam pramitte, quod expenfa cudendi monetam debet fieri de publico, vt tantum valeacpecunia in maf fa,quantum in forma, fecundiim vnam o-pinionem, vel fecundùm aîiam detraétis-expenfiscudendi, vt latèexplicaui in I.i. §,i.fupràeo.amp; retuliomnes authoritates. Tertio feire debetis ex verbis Bart. hic,, quod duplex eft bonitas monetse : altera intrinfeca, quæ confiftit in liga ponderis, amp;nbsp;charadieie:alteraextrinfecaconfiftcn-te in valore amp;nbsp;çftimationepro qua expen ditur,l.i.amp; fi. C.de vet.nu.pot. lib.ii.l.i.ff. de contrah.empt.Doö.in d.c.quantö.ext. deiureiur. Ett nemodubitar, quod fèmperpecunia eft reddenda in bonitate intrinfeca,, quandö de illa reperitur. Si veró non re-peritur,poteritfo!ui de noua, habitafem per relatione ad aeftimationem pecuniæ inutuatæ,c.cùm olim,amp; c.cum canonicis, extr.de cenf. Se fic femper habetur refpe-Ólusad materiâ Se pondus,refpetSnauté charaâerisSe format poteft dealiafolui, dommodbereditor nó afficiatur damno. Exemplum.Aliquis ducatos Venetos mu-tuo dedit, poflem fibi reddere tefto. nos Medtolani vel Genuenfes qui habentan-guem,nifi Creditor effet paffurusaliquod damnum in diuerfîtate formæ Se charade-ris. Putà ftatuiffet ire ad partes maritimas amp;nbsp;longinquas,Se ibi ducatus Venetus ma-gis efftteongruus Se congruens.Nam ifto modo nonpoffet aliosfoluere, quia Creditor effet paffurus damnum, 1. Paulus, v-bi Bar.iio.Seamnes. ff.defoJ. - |
Quærit Bart, hic de quotidiana q.mu- * tuantitibipecuniam, anrecipienstenea-tur redderefecûdùm antiquara formant, an veto fecundùm tiouam. DeciditBarr. q ibd fi mutuatur bonitaspectiraæintrin-iecæ,amp; fiat pecunia in alia forma Se materia, concluditur quod tunedebebitur red di Seloluideantiqna : quia noua eftom-nicbdiuerfa, Se hoc fipoteftdeantiqua i cpci iri,fi autem non reperitur,debet lol uere a'ftimationc,quia tunc agitur vt red-datur in eadem bonitate Seeodemgene-re. Vt hie in text.8egloff.aut non mutatur pecunia in bonitate intrinfeca, fed varia-tur.rftimatioSe valoripfius, vt quiadu-catusaurcus, qui tunc valebat Seexpen-debatur pro 4.1ibris, Se to. folidis, fi hinc ad aliquos menfes crefcatvalorSeçftima-tio,quia forte valcbit librasquinque,vel forte decrefcat ad libras 4. Se in ifta bonitate, quæ. vocatur extrinfeca, non cura-mus,nec infpicimus,nifi eo tempore,quo coepit effe in mora, Se in tnora confiitu-tus eft,l. vin urn. infra eod. ifta eft doftrina Bar.hie.Se in d.l.Paulus. Se tranfeuntetir Dodf.hic in hac l.noftra,cùtn quid.Pctr.amp; Gyn. in hin minorum.C.in quibuscau.re-fti.in inte.non eft neceff. lo.And.Se Doft. in d.c.quanto,Se in c.olim.Se inc.cumca-no,tTicix,exrra, de cenfi.Ioan.de lm.amp; Modern.in d.l.Paulus. Se plus vult Bart.in f proinde,infra eo. quod fi mutaturcutfus monetae antique ante moram debitoris,-quod debitor poterit foluere deantiqua-moneca.Cuiuscontrarium vult ipfeßart. in d.l.Paulus.quod vltimumtangam,ind. 1.proinde,infra eop Succeffiue t qiiæro:ponamus,què)dde' f bitor, qui mutuum accepit,teneatur reddere ad pafcha pecuniam, decrefeit alh-matio eiufdem monetæ, an debitor tene-biturpro illadeteriorationc? Bart.ind.l. Paulus.fuit in mirabili opinione,ipfam fequitur Ang.ibi diftinguendo,aut loqui-mur in moneta groffajquç poteft recipere çftimationem per monetam inferiorem, Se tunc debitor tenetur fatisfacere Credi--tori deipfa mora proiufto damno. AutIo quimur in moneta minuta inferiorisgra-dus,, |
|
D. FRANCISCJ CVRTIT. duSjMftocafu tenet Bart, debitorem nó tencriad çftimationem, nee etia poft mo-ram : quia femper periculum erit Credi-toris: quia iftamonetaita minuta non re-tipitïftimationem per aliam monetam. Vndenon poteft dici variatio zftimata et deteriorata, fed potius dicitur quoddam lucrum ceffans, iftedefeftusde nouo con tingens, cuiuslucri non habetur confide-ratio,quaBdó debetur pecunia,fed nó habetur ratio damni,quod penes çftimacio-netn curatur, 1. numis.fF.de in litem iur. Etficvult Bar. quód in moneta ifta minuta potiùs céfeamus lucrum ceffans, quàm damnum emergens, quod lucrum amp;nbsp;in-terelTeintrinfeciisnon venit in numîs fe-tundudamnum, vtdixiinl. fifterilis.§.fi pervenditorcm. inf.de aftio.emp. d.l.nu-^ niis,amp; l.fi ita fideiuff.infra de fideiuff. Communitert tarnen iftaBar. nonfer-uaturin praética,nequetenetur, quiain-diftinde in quacunque moneta pericii-lumfpedatad morofum. Ita Lauden, in tradatu fuo moneta: referens.Cyn.amp; Dodo.in d.l.in minorum.C. in quibus cenf. reft.noneftneceff. Ioan.Andr.amp; Dod.in d.c.quanco. amp;nbsp;Angelin d.l.Paulus.infra, delolut. Sed in hoc decipitur Marti.Lauden.hie in cradatu fuo notularum.Barto, quæ communiter reprobantur,nec feruan turinpradica. Idem tenent Imol. amp;nbsp;Do-dores, Anton.ind.c. quanto. Quiaifta: ifiæ pecunia: inuicem fundionem habet, ïca:quipollere videntur: quia ficut ix.de-narij faciunc vnum folidum, ita vnus fo-hdusfacit ix.denarios. Et iftaopinio videtur verior: tarnen ^uia poft mord debitor tenetur ad intcr-tfle,fiueconfiftat inlucro, fiue in damno, Iq.in fin.infrà,de eo, quod certo loco, amp;nbsp;quód veniat ineereffein lucro, tenet glo. boftores communiter poft Bart, in l.uC. defent.quæpi-oeo,quod intereft.ergo ve nitiftud intereffe extrinfecùs in minima pecunia,ficut in groffa: Tarnen quia mora femperdebetnoceremorofo, l.quód te, infra eo.fi eert, petatur, 1. fi ex legati cau-fa.infra,de verb.oblig. c.mora cui.de reg. I“5' in 6. Tarnen quia non poteft affi^na- |
457 ri ratio diuerfitatis inter monctam groC-fam amp;nbsp;minimam: quia fi mutuauitibi een turn florenos in pecunia minuta certè poft moram tuam augebitur æftimatio, putà,fi princeps mandaret imperialem, qui^expédebatur pro vno imperiali,qub4 expendaturdeinceps pro vno cum dimi-dio, certè debitor morofus tenebiturfa-tisfacereCreditori: quiamoradebet efte fibinociua, quamuis dominus Anton. amp;nbsp;Imol. in d. c. quanto, vidcntur faluare Bartol. Quado augeturçftimatio monetxgrof fæ, putamutuaui ix. libras tempore, quo ducatus valebat 4. libras, fi pofteà venit ad quinque mutuans nonpoteritpetere, quamuis cum ix.libris potuiftet acquirere tresaureos tempore mutui , amp;nbsp;tune non: quia non patitur damnum, fed perdit lu-crum.amp; hoc modo faluatur Bar. Secundotfi variation diminutiomo-netæ minutæcontingeret poft morä, quia creditor poterit confequi à debitore , in quo damnificatur , quia habet damnum contingensamp; non lucrumceflans.Solitus fumfequi vnam opinionem contra Bart, quiadata communiopinioneBar.pro ve-ra, fi creditor effet perfona , quæ confue-uiflet verifimiliter mercari fiue lucrari, non effet dubium tunc quod haberetnr ra tio interefie ratione lueri ceffantis,1.5.§.fi, incipit in hanc ai bitrariam.ff.de co quod cert.loc.amp; dedarat Bart, in l.i.C.de fenc. q.proeo,quod.Et ibi in hoc traiSat Ange. lmol.amp; Cuma.in d.l.Paulus. amp;pulchre Moder.hic.Sed dato etiam quod non effet mercator nee folitus mercari, tamé indi-ftinflètenebitur in çftimationem in qua-cunquemoneta, per arg.amp; rationes,quas fiipràadduxi. Tertioquxro. Pone,mutuaui tibi centum ducatos, qui nunc valent libras 4. amp;nbsp;7.folidos,pro quolibet: St quod tempore folutionis fiends augeatur valor ducati, an debitor tenebitur foluere, amp;nbsp;poterit foluere centum ducatos, habito refpeftu ad çftimationemcurrentem ipfiusmutui, vel ad çftimationem currentem tempore,folutionis, prout fibi effet vtilitas. |
|
TRACTAT.. DE MONETIS 458 Et fie quïfiio fiat in hoc, an infpiciamus tempos contraóhiSjVel folutionis. Bart.in J.cùni aurum, pcrtext.ibi.fF.de auro amp;nbsp;argen. légat.tenuir, quod infpicitur tempus folutionis,amp; non contraâus, amp;idem tenet idé Bar. in d.l. Eaulus.circa principi-um vltimæ collât.. Idem renuit Bald, hic per text.in d.c.quanto, amp;nbsp;in Clemen.fina.. cum ibi notaris, de decim.allegat. Bal.in addir. ad Spec.in tir.de fol.§.nunc aliqua, verfi.fina. Contrariam tfententiam tenuit Albc. hie per text.in l.noftra.idem tenet Bald.in l.acceptam,in i7.quaflLC.de vfiir. vbi ar-guitad partes,amp; tandem concludit,quód confiderari deberet tempus contraftus, amp;nbsp;non folutionis, amp;nbsp;mouetur friuola ra-tione: t^iia debitor pecuniam intrinfe-cam conuertit in fnos vfiis amp;nbsp;luam vrili-tatem. Ergo non debet luerari cum aliéna iaftura,l.fi vina, quae in dolijs erant.fF.de per.amp; comm.rei vend, vt dixi friuola eft ratio. Clarins tarnen per multa argumenta, quod atcendamus tempus contra-dus,tenet lac.Butr.in quæft.fna,incipien. Quxftio tarnen proponitur, alias quidam Colonus.-quia peconiaeft in contra-ftu amp;nbsp;obligatióe,amp; certum eft,quid,qua-Je,amp; quantum datum fuit. Ideo tenetur redderede moneta anti qua amp;nbsp;vfitatatem-porecontraäus, vel illius æftimationis, amp;nbsp;iftud in omni difputatione,argum.l.fli-pulationum quædam cet tafunt,fF.de verbot.obligat. Ergo debitum effet in adtio-ne, l.certi condidio.in princip. amp;nbsp;§.i.in-frà eo, amp;nbsp;pro ifta parteadduxi, l.fundum vend.fF.de noiiatio.amp;quædam alia. Alias ifta quæftio fuit in contingentia fafti, amp;nbsp;a*; refert Lauden.hic;quia dux Mediolani c-merat snaximam quatitatem falis à domi-nis Genuenfib. certo precio florenorum, quorum æftimatio fuit poftea mutata amp;nbsp;Variata, amp;nbsp;fuit conclufum per plurimos Doéfores huius collegij confiderandum fuiffejf^ cogirandum tempus contraflus, amp;nbsp;non folutionis. Lauden, hic in hocdu-bitat, amp;nbsp;non firmat pedem , fuftinens fic poftediftingui.' Aur dies adijcitur foluti-ouigt;amp; tune infpicitur temp us folutionis.. |
In hoc modo procedit doflriiia Bartini-cùm aurum.fF.dcaur.amp; argen.lcg.amp;béni probatur fecundùm eum, in l.contraxißc, fF.de a(ffio.amp; oblig. Aut nó efl fiatutadies folutioni, amp;’ ifto cafu infpicirurtempUJ pctitioni.s,per cafum in d.l.vinum,rificle-bitor fuilfet in mora:quiaodiomorofiin* fpicimUs remplis CGtra0tus,quia mora débet effe f ern per nociua morofo, d, 1. quöd te,amp; 1. mora.fF.de vfuf.Et ifto cafu pioce-datopinio Iac.But.Alb.amp; lequacium. Ego indiftinflè teneo tempus contra-äus infpici in æftimatione extrinfecape' nitus:quia iratenuit Azo fonsiuris,vtv* tat verbis Bald.in 1. contraäus.C. de fdf inftr.qui itatenuitin fuisBrocardicis:vt refert amp;nbsp;fequitur Old.Laud.incof. fuop. in fin.amp; aliquid tangitur in confil.ié8. £t ideo in omni contraftu fiue locationis,fi-ue mutui, fiuealterius, attédimus tempus contraélus, etiam quantum ad bonitatenr extrinfecam . Ideo variata æftimatione, tenebitur debitor ad illam çftimationern, quæ currebat rempote contraétusfecundùm Azonem amp;nbsp;Oldrad. Idem reniiitPa-nor.in 4.notabili poft Imol.inClemen.fi. per text.ibi in verbo,fonfuetam.dedeci' mis. amp;nbsp;itateneur communiter Moder. amp;nbsp;dixit Per. de Anchat.in d.Clemen.fin.fuif feconfultumDoiSorcmfuum in riuiia'^ jp Axiol.vbi quis dederat in dotemfiorenos ducentos boni auri, quo tempore minus expendebantur pro I'.bris4.amp;folidisde-cem: confuluirquöd debuitreftituiflorc-nosducentum auri, qui erant in obligï-tione:nifi tempore cotradfus fuilfentda-ti in dotem ad rationem librarum,amp;’ non: florenorum fimpliciter: quia tuncil'aï-ftimatio deberet reddi, amp;nbsp;non maior. amp;nbsp;hochabuiffe à Bartol.ind.l.Paulus.ff.de folut. de quo vltimo videbimus , infra in it. quxftione , amp;nbsp;eft expedita tertia quæftio: Quarto quæro, quid in legatis pecu-niarijs fadtis in teftamento, quodtempus-attendimus variaraæftimatione, vel tempus teftamenti, vel moi tis, vel adits hæ-reditatis. Piimafronte videtur confiderandum temp ut |
|
D. FRANCISC! CVRTII. fempuîmortisjÇ.difponatiir. in authenti. lt;lcnupt amp;Jex iemper cRin viridi obfer-üantiaJ.Arriani, C.de hæredi. ergo vide-tur legafleeo tempore, quo moricbatur. Sediftud argumentum potius facit con-tra;amp; iftadoClrinaamp;opinioprobatur per DodoreSjBarto. Bald.amp; Angel.m l.fifcr-iiuslegatus,§.qui qiiinque.fF.de leg.i.Bar. in].fin.§.i.fF.de Jibe.!ega.inl.fin.§. r. ff.de fid.inlhum. inflrumentoquelegato. Vbi dicitjquod fi maritus legaueric vxori fru-nientum in horreo fuo vel in domo fua trillens, (i tefiator polled illud confump-ferit amp;nbsp;aliud frumétum impofuerit,quod vxor habebit illud, quod reperitur tem-jj poremortisin horreorfcdilladodrinani hilet.ä facit.Qu ia illa decifio procedit n A er natura verborum,fedex præfumptaamp; interpretatiua voluntatetellatorisjecun duin Bald.amp; Ange.in d.§.qui quinque. in hacquxftio.Oldr.in d.confi.5(.decidit de bere folui de moneta vfuali currenti amp;nbsp;cxpendibili tempore tcllamenti, per tex-tum inl.vxori,§.ceilamento,fF.de lega.j.l.. Medico,fF.de auro iSc argento legato, l.Au relius.§,tcffamenti,amp; §.Titij.fF.de libe.le-g3t.amp;icafcquitur,B31.Alb.amp; Moder, bic, amp;leinperfumadmiratus,quöd tanti patres non allegauerunt glolf. fingularem j^ approbatam,amp; perpétua memoria digna, inl.penu'tim.fF.de fund.inllru. quæ deci-dit,quödin legatis particularib.fiucre-runi,fiuepecuniarum,femper attendimus te(lamenti,fed in fideicommiffis vniuerfa Jibusamp; legatis attendimus tempus mortis telfatoris.. Quinto quæro , quid in legibus amp;nbsp;11a-tutisfacientibus mentionemde pecunia,, feu imponentibus poenam pccuniariam, ijuodtenipus attendimus in xllimatione pecuniæ. Prima fronte diceret quippiam 3ttendi tempus 11 atuti amp;nbsp;legis , ficut tem-® pustellameutiex dodlrina aurea. Quod Hatuta magis æquiparantur vltimis vo-luntatibus,quam contraólibus. Ita Nicol.. de Matareilis, quern fequitur Bald, in 1. penultim.iu fïn.penulcim.colum. verficu. Quæro,quid in verbis legis vel llatuti,., ^•deverborum (ignificat.. |
4^9 Idem Bald.in pace Conllantiæ,in ver-bo,nos Romanorum, Bart, in 1. omnium, C.de tella.amp; in I.poll glolF.ibi fecundam, C.de his, quib.vt indig.Videte latius per Alexan.in l.li ira llipulatus,ins. col. ff. de verb.óbliga.Ecego latiusin confilio meo eleganti ,quod incipit magnificus dominus Vgutio,5rc.. Attenta in hoc palTu veritate, fore arbitrer, quod aut flatutum lôquitûr circa folemnitatem,prout dicit llatutiim, quod donatio t excedens quingentos aureos, debeat inlinuari,pront etiam deiurecom rj} muniell:amp; illo cafu attendimus tempus legis vel llatutiiautllatutum difponit fu-perfolutionepecunix faciendae, amp;nbsp;illo cafu inlpicimus tempus quo debetfolui, amp;nbsp;quo oritur obligatie. Ita decidunt Spéculât. amp;nbsp;loan. Andr. in additionibus, in titul. de folut.§.nunc aliqua,verficu.fina.. Clarius Bald.in 1.illud, circa fin. C. de fa-crofandl.ecclef.8c in 1.x. C. communia de leg. Imol. in Clement, fin.de decimis,amp; fequitur Laudenf.hic. amp;nbsp;communiter Mo dern. Sexto quarto, quid in laudo amp;nbsp;fenten-tiafaciendbus mentionem de pecunia fol uenda.Breuiter attend imus,feu attendere debemus tempus laudi, attellante Oldra. in confi. 15.8c aliquid fentit in confies. Septimoquæro,antexpendensmone jo tam feu pecuniam feienterà Principe re^ probatam teneatur poena falfi: quilibet vellrum diceret prima facie,quod fic,per text.in l.lege Cornelia,fF.de falfis, tarnen veritas ell in contrarium, amp;nbsp;ita confuluit. Bald.alias in contingentia faóli inciuita-te Papia?,quia poena falfi fecunditmeum non imponitur,nifi in tribus cafibus. Primo,quando falfificatur moneta in pondéré. Secundo, quando falfificatur moneta. in materia.l ertiö,quando cuditur moneta fine authoritate Principis.Omifit tainé quartum,quando liquefaceret monetam caufaauaritiæ,fecùsin Aurifice,tqui ü- j, quefacitcaufa minuendi vafa vel corrigi-as.ItaSalie.in I.1.amp;l.fin.C.defalf monet. amp;nbsp;bent' probaturin d.l. lex Cornelia. Et pro opin.Bald.confulentisfacitiquia vbi O o j poena. |
|
TRACTAT.de MONETT’S 4^0 pœnanon eft appofitain ftatutisvel àiu-rCjilla eft arbitraria.l.(.§.i,fF.de effraft. amp;nbsp;ex pila. S: 1. i.fF. deiuredelib..c.decaufis. extr.de offic.deleg.amp; hoc eft, quod voluit glof.fin.in finalibus verbis,in proœmio decretalium,vbi dicit ,x}uôd poteft excô-municari quilibet faciens contra præcep turn fuperioris. Oétaub qua:ro,aliquis mutuat tibi pe-cuniam reprobatam,tu induftriatuaexpé difti pro bona,ancreditorpoterittecoge re ad folutionem.Iac.de Aret.amp; Albe, hic tenueruntquod non. Quia induftria expendentisnon pro • deft ipfi mutuanti,pertext.in l.i.ff.ad leg. Falc.iun(ftal.cleganter,§.qui reprobos,ff. depig.aft. Nonó qua;ro,an poffit vna materia pro alia argentea folui, vel aurea pro alia au-rea,vcl aurcapro argentea,amp; econtrà.Bie uiterdeiureiftudeft expeditum , quod poteft vna moneta pro alia,dummodö re-cipiat fumftionem in genere fuo. Ita Bart. amp;nbsp;Ang.in d.l.PauIiis,Bald. in 1. z. §. i. ff.fi eert.petat.Exempli gratia. Tibimutuaui groffosMediol3ni,tu vis mihi reddere te-ftonos eiufdem liga: vel folidos, certè po-teris, quia eadem eft materia amp;nbsp;pondus i-dem,recipientia fumftionc in genere fuo, l.i.-§.fin.amp; l.Titia.ff.de aur. amp;nbsp;argen. 1. fe-*3 cùsfinon reciperent inuicem funétionc. Putà,mutuaui tibiBologninos argenteos, tu vis reddere monetam altcrius ligæ,aere xontaminatam,certè non poteris,neccreditor cogitur accipere : quia dicitur peci damnum amp;nbsp;diminutionem patrimonij,d. l.Paiilus. Attamen de confuetudine totius mundi feruatur,vt dixi in l.i.§.i.fuprà eo. amp;nbsp;ponam in feqiienti quæft.ad finé, quod diuerfa pecunia in forma,amp;aurea proar gentea,amp; econtra folui poteft:quia ex general! confuetudine dicitreciperefunóli-onem:lta glof in l.fi quis argentum, C.de donat.Bart.amp; Doft.in d.l.Paulus,Bald.in d.l.z.melius Bart.in 1.libera, C.de fenten. amp;nbsp;interloc.quod verum intelligitur:vt di xi in d.l.t. §.i. Nifi creditor foret paffurus aliquoddamnum,d.l. Paulus, putafimu-ttaffet aureos, amp;nbsp;effet in longmquas par-resprofefturus, non cogeretur recipere argenteâ:quia difficile portatur,vt fi mutuat Venetos feu alios aureos incognitos in partib.infideliü, ad quas eft profeftur’, certè nó cogetur accqptare inalia forma: quia pateretur damnum,d.l.Paulu$,amp; ita tranfit Lauden.in traftat.monetæ,amp; in 1e-ftura hic. |
Decimó qu3ero,Maritus in inftrumen- 4 to dotis confitetur habuiffe amp;nbsp;recepiffe florenes centu m boni auri amp;nbsp;iufti ponde-ris,qiialiter intelligentur ifta verba. Collegium amp;nbsp;ciuitas Mediolaniobferuatde confuetudine,quod intelligatur de flore-nisadcomputum folidorum trigintaduo rum pro floreno,l.numis,ff.de iegat.i.Ni-fi adijciantur in inftrumento illa verba,amp; in auro,poft illa,florenos centu auri.Quia illa addino amp;nbsp;in auro, fignificat fubftanti am,vtipfa duplicata verba plus operen-tur,l.Balifta,ff.ad Trebellia.cum fuis concorda. fine dubio non data confuetudine. 111a verba,boniauri, intelligunturdeau-reis,amp; non de florenis argentcis in moneta folidorum trigintaduorum ,amp; plus, fi effentilla verba inquçftioneappofitab« niauri,amp; iufti ponderis,amp; per hoc eft tex tus in l.i.ibi,iufti ponderis finr,C.devete. numif.poteft.lib.it.c.quanto,cum gl.amp;de iureiurand. amp;nbsp;ita fequiturLaudenf. Ego plusaddoinueniffefolemnes Doftor.Me- st diolani,dominum Petrum Bexutinum,amp; D.Thorobertum detortis Papien. amp;fere omnes confuluifte, confilio incipiente, Antonius Otronus, quod vbi in Inftrum. apponunturilla verba,boniauri,reftæli-ga?,amp; iufti ponderis,quod talia verba mul turn important,itaquod non poffeteoca-fu creditor cogi recipere monetam proau ro per ea,quæ notant Bart.Bald.il’ Ang.in ].lefta,circa fecundam col.infra eo.amp; vi-deturfentire Ang.in d.l.Pau lus. ff.de fol. Vndecimoquæro,tmutuaui feudi^o ^ fui centum libras in florenis,quid importabunt ifta verba,amp; quod tempusattenda mus vel contraftus,vel f©lutionis?Bart.iH d.l.Paulus,circa vlt.col.fubtiliter decidit iftam effe dationem in folutum, quafi dc-dexit florenospro centum libris, amp;nbsp;fieom ~ ' oe lu- |
|
D. FRANCISC! CVRTIL quot;cîucrum amp;nbsp;damnumflorenorumperti-P^bitaddebitorem, I.resindotem, if. de J.^i'edotiuni,l.a:ftimatiojamp; Lxßimatx. ff. *plut,matri.amp; /îc decidit infpici tempus *olutionis,quo ad xftiniationem per text, 'n I.fîquisftipulatus decern in mille,ff.de *®lut.Nifi expreffè dixiffet, quod deberet boras centum in florenos fub eadem xfti-'gt;’atione,perl,penul.§.mancipia, ff.folut. ’'’3tri.Ita Bart.magirtraliteribi,cum quo *fänfeuntDoä.amp; fequitur Petr.de Anch.. 'nClem.fin.de decimis, quam fupra retu-tj b circa finem j.q,. Iftadecifio Bart.amp; communis non vi^ •ictur tuta per tex.noftrum hie,quia infpi teredebemus xftimationem ipfius con-quot;lûus, cum videantur partes tacite age-''fjVtin eadem qualitate amp;nbsp;bonitate red-dätur.Ergo fi tempore contraftus paclfcu *ur contrahentes reddi centum florenos ïftimatos centum libris,infpiciam feu in-fpiceredebemus tempus contradlus. Ad 'fludpoteft faciliter refponderi. Quiao-pinio Bart.piobatur per tex.in d.l.xffima te,iunóla d. J.fi quis fuerit ftipulatus decé inmiIle,ff.defolut.Etlex noilra loquitur inæftimationeextrinfeca,vt dicitglo.no-Ûrafinal. Fortius vrgetcontra Bartohim decifio ipfiufmet Bartoli communiterap-probataindiftal.fiquisltipulatus,vbide ciditquod fipromittam centum libras in flûrenis,quodflorenierunt in obligatio.* no,ergo non infpicitur tempus folutionis. fedobligationis,l.vbi autem. §. fi fortem,. infra,de verb.obliga. Cogitabam fi poffet faluari hoe modo Bart.à contrarietate, vc nondicaturaduerfis fed diuerfis. i.loqui. indiuerfiscafibus.Quiain d.l.fi quisftipu latusdecem in mille. Quxrituramp; decidi-tur,an floreni dicantur in obligatione,vel infacu]tatefoluendi,fed ind.l.Paul.quç-fitan cófidereturxflimatio temporecon traflus vel folutionis,amp;ifiam diuerfitaté eolligo ex verbis Laud. tarnen dura elf amp;nbsp;amp;nbsp;vix video quomodo poffit faluari, amp;c. !j Duodecimoquxro,t in ciuitate frequenter diuerfx librx pecuniarum, fiue diuerlx pecunia currunt amp;nbsp;inueni un tur, wdus erit eledlio, 'debitoris, an credito- |
4«t ris?Angel.inI.fin.dcvete. numifma. por: Jibr.ii. deciditeleftionem effe debitorisj dequa pecunia foluere velit, nifi fortè có tingeret creditorem pati damnum amp;nbsp;con. ditionem effici deteriorem, argum. 1. decern, l.Paultis,ff.dc folut.tamen Bartol.ibi clarius locutus eft, amp;nbsp;exemplificat in ciui tate Florenti.Et etiam poteft exemplifica ri in hac regia ciuitate, v bi libra Papienf-eft io.folidorum,amp;libra Imperialium eft folidorum viginti.Etin hoc Bartoluscon' cludit, quia primo debemus attenderc confuetudinem amp;nbsp;verifimilitudinem, an intelligamus de pecunia minori 1. numis. de leg.i.gl.ordinaria,amp; Doftores in l.fem per in ftipulati0nibuS3ff.de regu.iur. Et i-ta communiter Dolores tranfeunt hic om nes. ' Decimotertio amp;nbsp;tvltimó quxro circa 30 monetam : inftrumétum locationis diftat conduftorem teneri quolibet anno ad fol uendum centum florenos.Ifte condudor, feuemphyteuta decem feu viginti annis'-fokiit fingulo anno ad computum folidorum quadraginta pro quolibet floreno, i-fte poften in proceftu temporis vultfolue-reflorenos adcomputum defolidis trigiii taduobiisprofloreno, amp;nbsp;dominus petit-florenos aureos.Quid iuris eft? Lauden, a-lias confuluit in hac regia ciuitate', quod vbicunque dubium eft de pecunia, fenfe-rint contrahentes,amp; nihil dixerint. quod' iftadubitatio fubleuatur amp;declaraturp folutiones prxcedentex longo tempore, amp;nbsp;adducebatur dodrina Angeli in l.fi cer tisannis,C.depalt;ft.argu. 1. cum de in rem; verfo,C.de vfur. Quia talis in dubio prx-fumiturpecuniain obligationefuiire,qua-. lisfolutio feciitaeft, fecundùm vnum intelledum in d. l.cum dein rem verfo, que pofuit Angel.qui in fe veruseft.VideFeli. in c.cum Bcrtoldus,in iixolum.extr.de re iudica.amp;dediuturna prxftationc,amp;'de intelledu d.l.cum de in rem verfo. Vide Felin.in c.caufam,in ?. amp;nbsp;penulti. colum.-extr.de prxfcript. Et vide multa pulchra ad hoc per Felin.in d.c.cum Bertoldu.s.in' ii.colum.inverbo,prxceptio, extr.dere; iudicat... TRACTA» |
TRACTATvs MO
BEAT INSPICI VALOR TEMPORE CON-traâ:us,velloci,amp;:ç. D.loannes Regnau
di Auenionenfis.
|
^r M Al zlK I T. t Valor mpnetlt;c,lt;jui efl tempore contrailm, attcndi,amp;fecundum ipßus contraélus tem put debet folatto fieri.
Valor nioneta infiolutionibusfiendis injpici debet,qua currebat tempore contrarius.
f Damnum, deterioratio , fieu diminutio ‘moneta debitoris darnno cenfietur cede-re.
Lex in ratione debet ccmfiflere, amp;nbsp;dinum rationabileiudicem debet monere.
g Debitor non liber at ur fioluendopecuniam diminutamfieu deterieratam. Dos dicitur mulierum propriumpatrimo-nium. Dotis caufia eflfiauorabilis, pro qua in dubio debet fiter t interpretatie. p Dos tuxtaperfionarum qualitatem amp;pa-trimonq quantitatem daridebet. Dos fiolui debet de moneta currentipromifi, flonis tempore. t» Pecuniairojfia c^aurea per minutant afli |
matur,fed non contra. ii Moneta feu pecunia deterioratio non if' bet cadcre periculo debitoris non inoto- i2 Bonitas feu aßimatio extrinieca moneta aliquando crefcit, amp;nbsp;decrefcit qu»dogt; que. VAESTlo hïCjfei’ prüfen’ materia, de qua fuit confultus lurifperitu«, videlicet cuius temporis valor intrinfecus mo netæ infpici debeat,an inlpi-ciatur valor amp;nbsp;æftimatio, quæ eft tempore contradills, vel folutionis, velmorz non eft noua,fed poteft deea dici, quod antiqua res eft,amp; alca,magna, amp;proftn-da.Eam enim moueruntamp; difpiitaufnmt præceptores vtriufqueluris Dolores,^ fæpè contingit defaéio,ac venir in medium tam in RomanaCuria,quani alibi,amp; alijs Curijs,Eft enim materia Brocardica, amp;nbsp;Azo in Brocard is fuis in materia de co-tradlibus fub rubricella, an eadem inenfu ra vel moneta debeatur,quæ erat tempore contra£tus,Mouet dubium,de quo quiri-tur,cuius verbatenet lacob.de Beluil.vi-fu.ff.de auro amp;nbsp;argen.legat.l.fi ita.Pyo e-tiarn earn mouet notabiliter,de legat.j.T-xorem.§. teftamento, per quern textum mu 1 turn fe fundat,amp; per 1.medico, desiu-ro amp;nbsp;argen.lega. in princip. amp;vtrobiqae funt concordes, quas addscit ad proban-du.Quodinfpiciatur t valor,qu left in re-pore contraftus, tie fecundum illud tempus debeat fieri folutio. Facit |
|
D, IOAN. REGNAV. AVENIONEN. Tacitetiam,quia notaturde reg. iii c. infpicinius,per ca ndcmgloff. ordinarii, tangit Aiith.de fideiu f.§.quod autcm.co-Imu. i. Guido de Suza.etiani .mouet cau-fam in luis quæftionibus ftatutoruin i foi.verCfedpone.'j Lucius Titius locauit fundum. amp;c. Qiiæ fuit prima quæftio Pilei inqnxftionibus fuis,quællio ag.amp;in-tipitLuc. iitiusMæuio ,amp;ctiam idem mouet quæftiojo. quæincipit: quidam Creditor Bon.amp;cæ. Odo. etiam earn mouet lac.de Rauenna.Iacob.de Are.amp; Pet. de BeIllpetti.Guilielm.de Cug.ad idem amp;nbsp;Cu. C.in quib. eau. non eft ne in integ. reUd.inminorum, D.Oldiad. de ponte, de lande , qui fuit magnus aduocatusin curia Rom. earn mouet in quaedionibus fuisinquæftione commun! 118.amp; 17J. D. Albe.de Rofa plcniffimèdéifiaquæftio-Deamp; eins materia, ff.fî cerrum pet.l.cum quid ,amp;d.Lv.xorem,§. teftamentodele. j.amp;C.de iure Emphy. I.z.amp; récitât mul-torum opi.p.Bald.tangit.C.deleruisfu-gi.l.qihcunque in fine amp;plenè, C.communia de le.l.fin.in principio, amp;nbsp;per eun dem lo3n.Andr.mouet,C. de folu. Auth. Difidebitorfacis plenè, amp;etiam Inftitu. qui.mod.to!.oblig.§.i. Bartol, point fatis plenè,fF.defolut.J.Paulus relpondct a-liasincipitcreditorem, Pctr.lac.tangit in tit.de certi coud ici one ex generali fii pulatione, D.Canoniftæad idem etiam mouent in glofl’. Bernard! de offic.ordin. conquærente, amp;decenfi.ol!m amp;c. cum canonicis,vbi etiamfunttext. de hoc, amp;nbsp;ibietiam Innoc. Hofi!en.amp; loann.Andr. amp;nbsp;plenèin c. quanto, de iurciuran.vb! loan. Andréas latins poft Hoftien. amp;nbsp;ib! pleniffimè per Henric. Bohic.SpecuI.in titu.defolut.§.nuncaliqua in fin.mouet, amp;nbsp;clarèloquitur,f-r vbi etiam loan.And. inadditio. qui récitât cffeftualiter opin. Oldra.licèteumnonallegat. Hoftien.in fummadecenli.S.ex quibusver.fed quid inmoneta,^ verficul.quod fi Raymundus ad idem glolf.decreti tangit jx.qiiæf. 4.c.quis!gnorar. Ioannas Andr.etiam in glo(ford.amp; Gentilius,amp; al!j mouentde decim.cap.i.lib.^. multi alij mouent lo- |
4*J cisprædiftisStalijs diuerfis, quosquæ-rcre magis effet 13boriofum,quàm fubti-Je. Ifta en ! m ad prüfens poffu n c fu ffi c ere, amp;nbsp;fiageretur de vno regno. Qui auteni omnes opin. St difputationes prædiifto-rum velletrecitare,non effetopus vnius dieiitcmpusenim mi hi deficit fufficiens ad quxrendumloca amp;nbsp;angulos,vbi quæ-ftiomouetur- Breuiter 3utem,quo ad pratfens me ex-pidiendo, dico, quód opinio amp;nbsp;fentétia, quæ videtur verioramp;t rationabilior, amp;nbsp;in qua pluresconcordant, fuit fencentia Azo.in Brocardis fuis vbi fupra,qui Azo a vocatur per Baldum vaselelt;!iióis,amp;fons legum,vt nota, per cum C. de fide inftru • ment.l.contraftus. Abalijsaudiu! eum tubam veritatisnominari,qu0d infpici debeat valor monetæ,quæ currit tempore contradus. Ilie enim attendidebet,et-iamfi nihil diftum fuerit.Hoc enim tacite adum videtur inter contraflus amp;nbsp;con trahentes, vt valor ilJius temporis con-traftusinfpiciendus fit,vcff.ficert.peta. le.cum quid,Stetiam opinio.fequitur la cob.de Bel.vi.vr fupra dixi ad idem.’ Do.Dyn.qui inter alios multum bene amp;nbsp;notabiliter in hac materia loquutus 5 eft,t iftampartem tenet. Etideotenet, quia etiam inteftamentisattenditurva-lor amp;nbsp;xftimatiointrinfeca ,quæcurrit té pore teftamenci,vt dift.l.vxorem, §.tcfia mento,amp;t l.modico, fupra in princi p. al-leg.plenè fundat, per quas concordanti-as hoc conftanter tenet,cuius opinio. fc-quiturPileusamp;Guidodc Suza. quos fupra alleg. amp;nbsp;Iacob.de Are.amp; Guilielmus vt~plene not.in d.l.cum quid, ficert. pet. vbidominus Alb.deRola.poftquam plu res amp;nbsp;diuerfas récitât opiniones in iflao-pinio. refidet,amp; etiam eodem titul. l.vi-num,circa fin. vbifubditnorabilem rati-onem,qu0d contrahentes de illo tempo- re Sevaiore enrrenti tempore contraiSus videnturfenfiffe ,amp; nullomododetem-porefuturo cogitaffe, nifihocappareat, vt lf.de contrahen.emp. 1. in lcge.amp; lege Rutilia polIa latum,fabbathum.Old.etia tenet in quçftionibus fupra quotatis,Bal. Pp etiam |
|
TRACTAT. DE MONETIS’ 4^ etiam vbi fupra tenet iftam partem, fun-dantfeetiam præfati Domini Alb. amp;alij Dôft.Moderni legum per iura canonica, qux hoc videntur probate, amp;nbsp;dubitacio-nemdecidere ad literam extra de cenCc. olim vbiglo.fi clare loquitiir,amp; vidctur expreHc eoj. c. eum canoniciSjintext.Sf gl.dc hoeetiam tenet gl.Ber.inc.conqiie-rente,de olT.ordi. fupra allc.Guil. in Spe. vbi fupr.i in tit.de iblut.Ç.nunc alloua in fin. qui notabiliter amp;nbsp;rationabiliter lo-quitnr,iftam partem tenet,vbi côtraélus interiienit fient in cafu præcedenti amp;nbsp;ai Jegat.fundamenaa amp;nbsp;iura,qua? nontran-feribo gratiabteuitatis. Cuiusopini.fc-quitnr loan. Andr. in addi.fuis,qiii récitât quæftiones Oldr. quas fupraallegat. amp;nbsp;quotaui fecundum ordinem libri mei. Et iftamopin. Guilieîm.Spe.quæ mihi miiltum rationabilis vifa, fequitur Henricus in d.e,quanto,de iiireiu. ad literam amp;nbsp;aHeg.glofr. loan. Andr.in d.c.x.de deci.in clem.fuper ¥crbo,£urrentisego haben médiusfiiper verboconfuetam. Ho-fti.etia in d.c.quanto,qui late diftinguit, prout vidi etiam in cafu, in quodimmu-ta eft pecunia,vel vilior fada eft,ficinin f cafu noftrof renet idem, videücetquód damnum,deterioratio, amp;nbsp;diminutio cedit per ieuloöe dam no debi toris : quia a-liaselTctgrandc prattudicium amp;nbsp;damnü creditori.s, quod elfe non debet : Sc ideo debitor debet foluerc in vaiore,qui erat temporecontratftus vel obiigationis. Allegat quoque mul ta iura, quar can fa breuitatis omitto,quia ibi faciliter vide-ri poirurrr,amp; hoe mul turn in rationecui-denti, etiam ft non elfer lex ha?c didia at, ipfa iuftitia naturalis,vt ff.de excu. tiito.. hfeire oportet. §. confequens,amp; §.fuffici at,ibi,cuiuï fidem firmarefufficiteX ipfa naturaliiuftitia,ad quod facit,Inftitu.de lt;■ löcati.§.fin.amp;de tefti.l.quacfitum.Lex.n. amp;nbsp;ratio nacuralis loquitur,lF.deftatu.ho mi.l.lex naturçamp; bo.damna.l.cum ratio inpr inci.Tex enim eft,qiiç i n rarione có-fift it,Sr didum ratióabile,ifta debet moue re iudicem ficutfex. Ratio eni m eft iU la,qu£ legem commendac.r.diftLnx.coii--fuetudo.Etadaftdro vationem, quodiwfl debet elfe detrimentuin Cieditotv/qo? optiniè gl.m Autb.de fidcipf. §. quotijui» tem,col.i.gin.loper verbo,Ardeai.amp;{u-per verbo ieq.gloft. |
Et iftapoUunt Sc debent fufticerequo ad prafeiu in caula breui temporis,non enimelfet lanum .atotSc tantorumopio. recedere, maxime vbi per iui a amp;nbsp;rationes iuftilicatur euidenterSc maximèibi glolfordinanç vtriufque iuris itadeterminant, quorum opjni.tenendaertamp;itt indicium teneretur, vt dicit Cyn. lacob. f Kuc.Pe.Iac.I5ald.in diueilis locis qnsno-taboalias li lit opus. 1 Vnuin etiam elf 7 quod 11 lorum opinionem in quibusplu-res concordant Sc qui funt maioris autho rit.iïis Sc eft commumor Sc quiconfue-ueruntin pluribus communiter appro-bari,funt in eau lis dubijsfequendæamp;te-nendæ fpecialiter, vbi ratioHibusamp; au-tboritatibus plurium fulciuntur. Itactii facit Papa in cie.fidei defumma trinicate Sc fi.cath.in verfi. Nos igitur,Sc ibidêcit eaftnem,ibi. tanquam probabiliora di-Ólis fandorum,Sc Doétorum inoderiiori confonam Sc coneordem, Scc. amp;nbsp;ita faciendum Sc feruandum elle dicit text.ex-prelfus, 9.difti.c.in canonicis feripturis, quem text, viderc placeat facit etiam ad hoe,tf.de cxcuf.nt. IJcire oportet,§ eric ‘■g*‘“lt;' Etßrmiferpro nûc credo, quod ft funt * opi.contraria?, licet refpeôtuprædiftorû' fine paueæ numéro, Sc non tan tat autori-tatis, non videruntfo-rfiran ad oculum-gratie damnii Sc præmdiciû, quod eftCre ditoriin diminutione nionera:,ficutnoï proh dolor hodiè fadrexperiétianimis vtexperti nouerunt. Et hoe benctangit etia Albe, vbi fupr.non enim eft reducibi lis ad valorem debity materie,Sc ideo no libérât folnenseam in tam viJrvalorere-fpeclu materix.ff.de J.j.l. quatfitam, §• d' lud, non eft illud omittendum quodhic agitur de dote domicillæ,quæ eft dus pa trimoniû,vtfF.de nu.l.3.§.fed vtrum.Guins caufain omni loco, têpore,8c cafufa-uorabilis amp;nbsp;in dubijsfempprodonb.eft facie». |
|
D. IOAN. REGNAV. AVENIONEN. ftcienda interpretatio.fF.fol, matriJj.Et iftam ratiocm inoiiit idem dominas, qui primo fcripfit,qui vt videtur mihi eft no tabilisLicentiatus quat ratio facit ad pro politiim.Non enim eft vcrifimile attenta qnalitate potentie amp;nbsp;diuitijsj partis do-t3ntis,quod cogitaueritde tam vili pecu niaquæ in materia tam modicum vellet filiam fuam ede contemptam, maxime v-binon habet aliam filiam. Dos enim fecu dumqualitatem perfonarum amp;nbsp;qiianti-tatem matrimonij dada dl,ff. de iurc do. l.cumpoft,§. gener,cum concordantes Infinitis, t Nee maritus in alio valorc ad reftitutionem tenebitutjVt eod. titii.l.res 'n dotem. Conclude igitur,quod folui debet dos inflorenis qui currebant, indelphinat. fcinporecótraflus amp;nbsp;[»ermilfionis doris ü reperiantur vel fi non currant,vel non réperiantur debet lolui de pecunia minuta argentta tune currentiad valorem diäotem fiorenorum ,alias fi non repc-natutmonetaalba quæ illo temporecur rebat,foluetur de hodiecurrenti ad valo tem tarnen intrinfeca: bonitatismonetæ tunccurrentis. Et iftaefi fententiaiuri-nm,amp; Dodorum fupra allegatorum per minutam enim peciiniam æffimatur grof faSt aurea, non econtra,Yt ff.de loluvio. |
1e. Paulus, lubr.Creditoiem,alias Ic.Cre j, ditorcm,amp; ibi no. per Bart.ibidem,quin quidem nota? ibidem vnum quod facere videtur contra prarmiffa.Quod vbi debitor «on eft in mora,deterioratio veldi, minutio non debeteffepericulofuo,amp; alleg.ft'.fi cet.pet.l.Vinum, amp;nbsp;nihil aliud ad hoc fi hæc opinio effet vera, multum facerent contraria difta fccundura ip-fam,non credo veram per ea , quædiiSa funt,quæ præualent nee fundamentum fuumobftatdel.vinum,in verf. Sabinus refpond. fi diélum effet quo tempore amp;c. quiaibi loqnitur in vinoin quoinfpici-tur valor extrinfecus,t amp;nbsp;habetur refpe- rt dus ad accidentia,qua:refpiciuntexcrin fecam bonit3tem,aliquandoenim illaæ-ftimatio crefcit, aliquando decrefcit, amp;nbsp;ideoibi infpicitur tempusmorx.nosau-temloquimurhicinmoneta,in qua valor intrinfecus non eff idem cum extrin-feco, imb valdè diminutusamp;deteriora-tus,vt de fe pater,amp; itaglofl’.amp; Dodores concordantd. 1. Vinum, cum l.cum quid allegat. Quæ alias efient contraria: vt in qualibeteorumnota. amp;c. Salua veritace amp;nbsp;dcliberatione veriori, ampliori deli-berationc captata amp;nbsp;cuiuslibet corredi-one,Stc. Lavs Deo. |
SEQV ITVR CON-
SILIVMIN MATERIA AVGMENTI
MONETARVM, FACTVM PER EXCELSVM COLLEGIVM PAPIENSE.
|
SKMAIARld. f CiuitM debens amuum centum an potuil frtfinberefolutmneni ad monetam curre ttiiipertotufn. ^ So'ut:o quem pecunia curfum attendert debeat
|
Medoae qualitatifoluendi qaomodopra -fenbatur. f Solutiones fubfequentes lon^if mo tempore toll um dubiHm,de qua pecunia fenßea runtcontrahentes. Pp 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6 Deci- |
|
4M 4 Deciniit de qua pecuniafeluenda. 7 Confuetudo tantum habet de effeilu,qua turn de vfu,nec vitra progreditur. 9 Prafi ripita contra Ecchftam eß quadra-^enarta.iOi f Titulus obUgatonu exdiuttirnapraßatio. ne ex (urfit temporit immemonalüprafu-miturftnealiaalle^ationei n^ l^ AlexandrumMacedonem. monuitArißa-tiler adconuentoruinabferuationetn. i4 Ctuitati per-eines quando affern potest prantdicium in non ob/eruandiseonuentis. IT Dominus recpiens penßonein cenfetur re tnißße emphjteutaoninempanam amp;nbsp;mo-iAmpracedentem.. Faóli (pecicSo. CONSILIVM IN MATERIA Afusfic in fafloproponitur.. t iam fupra annoscentuin, amp;nbsp;canto temporc^quödxontra-liuni noexeat hoininumme-moriajCiuitas Cafalispræûa re confutuit fingu lis anni sill uit rilf.Mó-tisferrati Marchionibus rqui pettempO' ra fueru nt, certain fummaniMoienoi um ad compiitumfolidoriim ..34,cum dimi-dio profingulo floreno pro compolitio ne cenfus debiti Marchionatus ipfis., nee non fummamalteram pro lalario præHado prxtori ipHus ciuitatis Hngulisannisj, quos flor.omnes tempore praedióto com-munitas ipfa perloluideinoneta currente tempore cutiulibct folutionis nulJa.. vnquam habita ratione bonitatismonc-ta aniiquioris.Nouiifimèautem llluHr.. Marchio lub prïtextu,quodpropter im obletuantiain prociamationum diuerfis tempoiibusfactarum^luper curlumone taf plurimum fintexceUfentiat lux reddi-tusdiminutiord4nauir,qiiodin folutio— mb. fiendis camera: lux de cxterofolua-tu r aureus pro flore, tribus,.! e l li lolutiogt; fiet m inonetaquodfoluaiur Horeni quatuor cum dïmrdioanonerx ntme eurrea-tis pro-florenis tribus, quod. reincidit ia-idem Jicecin toto domiaio fuo,eciam fc- |
cundum taxationé exccHentixfuænunt expendatur aureus pro florenisquatuor cû dimidioiquxritur,aniuridicaiitpr«-didaordinario- CH. ifti ,amp;rglorif/imx eiufq; virginit matris prxlidio ex corde iniiocato,omif-fisleuibusargutiuis, lupcrfluisquerele-catis, amp;nbsp;verisconclufionibus,aclolidit f undamentistanrum inharcndo: vt mo-risfemper aollri inconl'ulendofuit:pti-niô,quæin fauorë.'principis adduci pof-r£videbuncur,referemus:moxhis,qux in fauorem communitatisllringcre exi-ftiinabimus,in medium deducta,in ipfi-us fauorem coneJudemus : poltretnó,adi Qbie.ciaieipondebimus„ Videbatur. igitur nobis prima' confié dératione dicendtim,validam amp;nbsp;iuridi' cam effeordinationem prxdidain, quia-eiïm debeatur. fumma flerenorum ,, de qua intliematecxconuentioneantiqua, ■ iolutio fienda elfet de monetaantiqua, quxcurrebar tempore contractus,fide ea reperiretur, fedquia monetataJisnó reperitur, fienda efl folutio demoneta nouaamp;: currenti, habira rationebonitatis illius monetæ antiquæ, cum moneta noua fit niutata inl?on träte intrinfeca, vt ; nociffimumeft ,1 Sc dererior fit. Ita con-dud unraperte Hoflien. loan.Andr./Xnt. de Bur.Cardi'.Imo.amp; Panorm.inc.quan-to extra d.. iureiuran.per- text.apeitum in c. olim caufam de cenfi. quern ad hoc etiam notât Anton.deButr.amp; Abb.ibi in penultim.notabili“,idem tereeSpecubin titul.de obligat.amp;folur.§.i.adfin.Oidra. ; confil.i^ intipi.CumquxHioeHet.amp;p. ' incip.themarale cff. amp;nbsp;ijo.incipi.fadtitin tale elKvbi dicitidem in quacunqueob-ligationeproueniente ex vltrma volun-tate , velex fencentia,vel ordinatione luperioris,quern inhoc etiam fequiruf * Panorm.in did.capir.olim caufam. in pe-nulcim.notabili.amp; Alberic.amp; Roman.in I.cum quid, ff.fr certum peratur. amp;nbsp;ibi modemi.idem firmatdare Bartoli in Ie-Paulus,. column..2.ff.defo.'iir. quern fe-lt;juitur iniol.PauIusde CaUro. amp;citeii |
|
AVGMENTI iSiin conffl.amp; Barto.in d.l.cùm quidj co hini.vlt.fF.ff feit.ipet.in 1.res indotemda-f»Xdeiure dot. Card.in Clem.fin.dede-cim.q.i3.amp; ibi etiam fate in hoc concluait I'etr. de Anch.colnm.i. poft Panotmic. Sceff communis opinio, vr a treft atur A-Icxan.in d.l.cùm quid,colum.pen;amp; aüj nioder.ibi.amp; addit Socin.con fi.118.ita teuere com niunifer Legi Has amp;Ganoniftas. amp;j!rocedirpr3cmifFa conclufio non fold in conuentione fada fuper certa fumma feme!tantum prxftan.fed etiam in folu-fioneannua,gt; proutelFin prxfenti calu : quia in fuis terminis loqiutur tex. ind.c. olim caufam,de cenfi. amp;nbsp;ita in fpecie déterminât Bald, in d;c. quanto, cold m. vit i. verfic.qnxro,quid in annua obligatione, de iureiur.amp; ita etiam loquiturOUrad. tn d.confili 2S0. amp;nbsp;Specular, in d. tit. de ohligat.amp; folut.§.i.ad fin.dum loquitur de falario præftando poteftati ffngulo anno. In his terminis etiam ita codudit Ball eon(i.pen.amp; vlt. volum. 1.fecundùm no-11am impreffionem. ita etiam tenet Paul. deCaihin I.ffn;princip;C.communia, de leg.idem Albe.de Rof.in I.i. C.de iu.em-phy.coLi2.dum loquitur decanone debi to firgulis annis per emphyteutam, de quamoneta.'olui debeaf,amp; tbi etiam po-nunt Moder. amp;nbsp;ita etiam tenet in fpecie, quhd fftfiédà folutiodemoneta antiqua mobligationeannua, licèfpert;iginra innosamp; vitrafadafuiflet folutio de mo neta nouadetertora,conftiluit D.Signor. deHonicd.conffl.'’4.incip;qiiaftio tabs proponitur,per totum.Quinimo etiam fi■ obligatiopratdida no procelfiflerex co netitione,vt pralupponitur in themate. Fed ex legis,veldecrctidifpofftiöne.ide dicendum videreturtquialicetSpecu.in tit.deoblig.amp; fol.§.i.ad fin Jueritin cpi-nione,qiiodin obligatione caufata a lege t^elftatutOjattendatur furfus monetæ lo-lumtempore folutionis, cninsopinioiié Fecuti iiint multi, prarcipue Ant.de Burr. amp;nbsp;Imo.in d.c.quanto.Pet.de Anch.Card-8f lmo.ind.Clcni.fin.de deci.Alb.deRof. ^Lud.Roni.in d.l.cùm quid.amp; Bal.in !.. |
MONETARVM. 4O illud,ad fin.C.defac.fan.Eccl. Lud.Rom. jiy. tarnen conirarium tenuit Panor. late confulendo;confil.56.ineip. quod folutio fieri debeat, vol, 2. cuius opinio optime probatur ex ilia communi opinione,qu« eft, quod leges loquétcs de lolidis etiam hodic intelligunturde foliduaurersic-galibus,quorum 72.1ibrani auriconftitu-unr,vteftgl.ordinariajinc,conquerente, vbi Alb.notât deoffic.ord.amp; in c.fi.de iu-dic.Bart.inl.quoties,defufcepr.lib.io.amp;r propterea dixit fingu lariterPau.de Caft. in l.fin.in prin’.C.commu.delega.qucde* quodonatiodeiure communi vaiet fine infinuatione vlqi ad quingen tus aui eos, l.lancimuSjde don.amp; hodie ?2.auiei cur-rcntc$amp; vfuales nontaciunt lib.auri,led pe.vtdicit Bart.ini.quones.C.defufeep. valebit donatio vitra quingentOsaureos, quia dll.fancimus.debet intdligi de loli-ilis,feu aureis legalib;amp; idemdicit Ale-xan.conf.40.col.pen.vol.r. Alex. amp;nbsp;Mod. ill l.fin.ff.de in ills voc. Feli.ind.c.coque-rente.amp; dicit Bal.in d.illudjcirca fi.G.de fac.fand.Ecclc.hoc procedere quoad fo-lennitatemadbibendam inadujproutelt infinuatioi Sceus fir, quoad neceffitatem ioluendum;. Hxcrefponffoconfunditur manifefte ex eo, quod dicit gl.ordin.in I.quicunq;, in verkvel viginti foliJis.C.de Icr.fngic. qux loquittirde pœna viginti lolidoru, dequa ibi foluen.Ec illamgl.fequitur ibi iple Bal.col.vlciiverf.deindcconuerte ad notabile.amp; Sail jbi cola. amp;nbsp;Pau.de Gaft. coLj. pater etiam hocex his,quædiciitur in d.l.fin.ff.de in ius voc.öc per Abb.in d. c.rin.deiudic.luper veritate tarnen iftius difficultatis vlterius non progredimur, quia nonmultùin expeditadcafiim præ-lentem,cumprxfupponatiir obligat tone proceffifieaconuenrione.''quo calu oin-nescondudunt fiendamefle folunoneni fecundùm bonitatem Bevaforem antique monttX. Etcx prxdiflis vidctur mamfe-fte luftificari prxdidla Principi.s ordina-tio, quia temporecoiiuentionisaureus forfitan vaicbat folumfloten.très , quia moneta tunc currens mtlior eiat.qaoca- Pp 3 fure- |
|
CONSILIVM IN MATERIA 451 fu refpedu boniratis intrinfccx/ion cen fcreturplus eflc floren. quatuor cum di-midio demoncta nunccurrente,qua effent floren.tres illius inonetx anciq«», quod facis manifeftèapparet,quia aureus qui eiufdé ponderis amp;bonitatis toto tern pore prædido femper fuit nunc, videlicet floren. quatuor cum dim id io, amp;nbsp;tempore conuentioniifolùm fortalfè tres va lebat. amp;nbsp;hac ratione putamus efle motii llluftr.Marchio.in hacfuaordinatione. 5 nbsp;nbsp;nbsp;Secundo tcótiacommunitatcm addu-ci poteft,quod retenta cóclufione,dc qua fupràjquôd foliitio fiendaflt fecundùm bonitatem monctæ antiquæ, non videtur communiter, licet longo rempote folue-• rit de moneta currenti, fepoffe aliqua prxfcriptione iuuare : quia, vt deuidit e-leganterBarto.in Lis, qui vfumfiudum, fi\quib.mod.vfusfr.amit.creditor,cui lo-lutio fieri debet de moneta antiqua, fi logo tépore reperitur de moneta noua détérioré recepilfe, conferuat fibi ius ordi. petendo antiquam,quafi recipiendo no-uam dicatur partem antiquar rccepifl’e,vt dicit tex.ibi dcco,qui habet vfumfruflü, fifolumvfum percipiat, amp;nbsp;idem tenet Bal.ibi. idem concludit Bart.in Lfi prius, in princip.fF.de aqiia plu. arcen.cum quo tranfitibi Ang.S: fcquitur Aretin.confil. iiv.incip.confideratis,colum,t.verfi.i.eft praemittendum. amp;nbsp;itaetiam firmat Sign, in d.confiL74. amp;nbsp;licet Bart.diftinguat m-tercreditorem fcientcrrecipienté,qi)öd tune iusconferuat in toto :fi verb ignoranter, fecùs fit, quoad efFedum præferi-ptionis,hoc nulliu.s videtur elfe efFeâus; quia fidiciinus llluftrifs, D D. Marchio-nes recepiffe menetam nouam détérioré, fciétesdeberi antiquam, nulla cucurrif-fet præfcriptio,vtdieit Barr. Si verb dica mus eos ignorater recepiffe, licet cucur-riflet iuris præferiptio, videreturfaltem concedenda reftitutioin integrum exc. ignorantia:,vt déclarât Bartolus in l.pri-ma.§.fi quid autem. ff.de iti.aduque privat. |
Et licet fuper hoc fint varix opinibes, prxeipue in præferiptione 4O.annorû,ta-men magiscommunis videturopin.quod concedatur aduerfus cum rtflitutio.,vt latè profcquitur Alex. conf. 169. incip.vi-fo themate,colum.pen.amp; fin, voluni.t.amp; confiL84.volum.i.amp; alibi fa;pè,proutre-fert late Felin.in c.vigilanti,coJum.i.amp; fequen. extr.de prxfcrip amp;nbsp;taiitb minus videtur in cafu prxlenti militari prçferi-ptio: quia autfuit quidem cenfus,quide-betur Principi in fignum rccognitionis, amp;nullo tempore videtur pofle prælcri* bi, vt efl cafus in l.compcrit. vbi omnes Dodores notant,C.de prxfcrip.io.anno, déclarât Pan.in c.ad audientiam,colutn. vit. de prarfcript. cum concord;addudis ibi per Felin, in 6.colum.ad fineni,amp; fequen. Quia ficuti non poteÜ præferibi fubieólio. c.ciim non liceat, cod. tit.1 ita 4 neccenfus, qui præftaturin fignum fub-ieftionis,vt ibi not.per Abb.in c.cumno bis,colum.4.eod.tit. Poftremb,videtur ex alio pofieiuflifi-cari ordinatio prxdida, quiaad Princi-pemfpebfat limitatum cenfum mouere, vt vnufquifque teneaturfoluereamp;reci-pere fecundùm limitaticnêdatamàPrin cipe,vt£ft tex.in l.fin.C,dc vet,numif.po teft.lib.n.qucm Bart.in l.quifalfam.fF.de falf. ad Principeni enini pertinef approbate vel reprobare mouetam.c.quanw, de iureiur. vbi Hofti.Ioan. Andr.amp; ali)' Centra priera. Prædiflis non obftantibus, veram efle arbitram urcontrariainfententiam,piö cuiusfundamento eft inprimis aduerifU dura diligenter,in præfenticalu non ton ftarede al iqua conuentione,ex cuius forma percipi poffit, an conuentumfueric de foluendoflorenos,dequibus in thc-matede moneta currente tempore cuiuf-libet lolucionis fiendxjan ve.bconuen-tum fjierit de foluendo moneta, quscur-rebat tempore conuencionis, velfimpli-citer,quod idem eflet. Cum igitur folutiones femperfubfe-cutx fuerint in moneta currente tempore folutionis, nulla liabitaratione boni-tatis |
|
A VGMENTI tatismonetæantiqiiiorisjpræreîmiturcô-oentiotalis fuiflejqualesfpnt fubfecutæ foliitiones,amp; confequenter præfumitur conuentum defoluendo moneta curren-tetêpore cuiiislibet foliitionis,proqua côclufionemouemur inprimisex illade-tiffoncfamofa Bal.in Lfi cerr. annis, col. J-verfî.aiK non confiât de origi ne canfr. C.depad. vbi dixitj quèd talis præfumi turcanfa,quahsper effeflnm folutionis demonftrartir; amp;nbsp;qualis apparetfolutio-taiispratfinnitur prxcclfille côceffioimo «mur per text, in J.cùm de in rem verf, Sde vlur,amp; cam illa deci/ione Dattran-fennterteri feribentes ibi, amp;: earn com-mendat Alexan.confit. 107.incip.in caiifa amp;lite vertente,voIinTi.i.in prin.Félin.in c.cùm Bcrtoldus,colnm.pen.de reiiid. v-l)ialia(imiliaadducitjScpro hac decifi-oneed bonus text.in c.cùm veniflent, de inftit. vbi quia non confiabat de aliqua côceifione,dubiratur,an cfict perfonalis, 3nrealis: amp;nbsp;deciditur ibi,quad prffumi-tur rcalis: amp;nbsp;hoc eft ex eo, quia vt real is obferuabaturamp; poffidebatur,amp; propte-rea talisfaiirepræfuminir, qnalisdemó-ftrattirper vfuin amp;nbsp;pofleffionem , vt ibi (icclaratAnt.de But.in no.amp;lariosin c.t. verl.oppono fecundó,col.8. verfi.oppo-na,cum gl.amp; ImG.ibi,col.j. Secundo pro ida opin-tadducimus de-cidonem D.Mart.Lauden.quam refert amp;nbsp;fiquiturexccllens tuncDodor Collcgij noftriD.Fran.Ciirt. in fuo traft.moneta-rutn impreflb,in vlti.q.vbi cócludit cum D.Marti.Lauden.quód vbicunqj dnbiara effet,de qua pecunia foluenda fenferint contrahentes,dubitatio ifia fubleuatur amp;dec!aratur per folutiones fubfequen-tcslógiffimo tempore,adducebatdoftri-tam Ang.in repet.d.l.fi cert«annis,coKlt;. dumponitintellcftum nouum ad 1. cum ^ein rem verf.ft'.de vfu.amp;r voluit.quöd in cafuillius I. ex diuturna præfiationc nó prafumaturcaufa amp;nbsp;fiibftantia obligati-onis.fedfolum obligationis qiialiïas,qtie faciliùspercipitur,qaàm fubfiätia, veeft gl-ord.in 1.talis fciiptura.§.fin.fF.dc lega. un vertvniuerfa,ad fiïbamp; licetilla epi. |
MONETA RVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 Angel.quantum ad intelleftuin I.ciim de in rem verf.conrmuniter reprobatur, vt dedarat Alexan.in d.l.ß certis annisjcol. 4.ölt;»feq..quia cómunis efi fententia,quód ex diuturna pratfiatione præfumatur nó fohim qualicasobligationis,fedetiâ rota obligatio amp;nbsp;fubliantia,ramen infe ve-ra amp;nbsp;indubitata eft illa decifioAng.quód talis prælumitur obligatiOjqaalisdemó-firaturex diuturna præftatione,amp; hoc eft, ad quod ponderatur decifio prædifti per D.Martin.Lauden, vt fupradiximus, i^'per eandem decifionem Ange, confu-luit. Idem cxcellertsDoft.D.Sozi, confil. i iï.incip.circa primum cófultationisar-ticulum,colum.penult,ibi enim,quia ex contraftunon conftabarclarè,qualis effet ftenda folutio,confuluit,quód diu-turnafohitioneeerto modo fafta præfu-mendum eft,contrahentesfic voluiflc amp;nbsp;intclIexilTe, pront in folutionibuspofte» faftis fuitobferuatum. vt ibi laciu-s per turn. Tertio,pro ifta cóelufione adducitur, t quod interminis iftisconfuluit excell. Doft.Moder.D.Philip.Corn.confi.181. in-cip.vifis nons-ullisaftisjvltkchar. 2.vol. vbi mouetur potiffimum ifta ratione: quodex longa prçftationefafta in moneta. deteriore declaratur voluntas contra-bentium itafuifle. Cumdgiturprïcfuma-turconuentio prædifta fuilfede foluen-do in inoneta vfuali, amp;: currente tempos re c u i u s 1 ibe t fo lu t io n is,ce ffa t om n i s d 1 f-ftcultas: quia fi .à principio conuentum fuilfet de foluendo in moneta currente tempore folutionis, nulla habereturra-riobonitatis monetx antique, vt probat tex.in Clem.Hn. de decim. fecundùm verum inteUeftum ; quia dum dicitur ibi, quod ille,qui habet coceffionem perci-piendi décimas, tenetur recipere fecundùm morreram currétem, iftud procedir, quiaira ibi in texte fuit exprcflum,vt ibi dedarat Pet.de Anch.in eol.pe. poftZert-zcl.amp;PaHl.amp; itaeft in cafu c.2.cxt.de malt;-ledift.amp; in c.olim,extr.deiureiur.vtdi-cit Panormir.in d.confil.se.x.volum.cen-ueatio enim circa modum foluendi, fine |
|
CONSILIVM IN MATERIA 47* finedubioinprimis eftattendenda : quia contiaäus ex conuentione Jcgcm accipi-unc.l.i.§.fic0uenerit.ff.depo. amp;nbsp;not.Bar. in materia monetæ^in d.l.J’aulus,ad fi. ff. de folut. amp;nbsp;hoc etiam voluit Bal. prxall. confi.pen.vol.i.ad fin.duni p0derat,quod ordinatio,de qua ibi diccbat foluendum efle folarium poteftati de moncta, qua: curritjOÓ au tern dixerat de moneta, qux in futurum curreret. vbi per eum. y Confirmantur prædida ex alio: t quia fi Jlluftriffimus Marchio petere velit à communitate Cafalis cenfum, de quo in themate eum non apparcat de aliaceita formaconuentioniscenfumipfum, amp;nbsp;fc fundaretin annqua,amp;: iam dudum prx-fcripta/ amp;nbsp;obferuata confuetudine fic præftandi : amp;‘præfcriptio funtftriftiffi-mi iuris, amp;nbsp;tantum dicitur prrfcriptum, quantum pofleffiim,amp;non vltra,vt deda ratBarto.in l.i.§.fiquis.hoc interdifto.ff. de itin.aduq;pri,Et diciteleganterßart. in l.fi.col.j. verf.vnumaliquid quarritur. C.commun.vtr.iud quod confuctudo tan turn habet de potentia amp;nbsp;effeftu , quantu de vfu, amp;nbsp;proprios fafti tei minos no ex-cediT..amp; difit notanter Ange.inl.vna eft via. ff.d c fe rn. ru ft. p rx d. q u dd a c q u i fi t i o, quae fit pervfum,non fit,nifi injllo tantil-lo,in quo quisv fus eft,amp; vitra nonexté-ditur,ponit etiam de hocPanoïmi{.iu ç. quoad translattoncmjn vlt.not.deoffic. leg. Ba id. in c.i. circa fin.de feud, cognit. amp;latè hoc comprobat Roma.con fil.368. incip.præfcBS,GonfuItatio,col.?.cu.mfeq. amp;nbsp;proptereà dixit'Bart.in Aufh.qui rem, prope fin.C dcfac.fanft.Eccle.quodcon-fuctudodandi inemphyteufimeertomo donon poteftexerceri aliomodo. fi.mili-terdixit Innoc.in c.lircia.s,circa mediii, in verfic.crcdimusautcm,de reftit.fpoli. quod confuctudo faciendi inftillationë ccrtomodo,velcerto loco nonextéditur ad alium modum vel locum etiana fimi-lemjamp;poflct'ha'cconclufio infinitis fimi libus comprobari, qua:fuper omnes cu-mulatiffimècongeruntur,pcrFelin.inc. _auditis,col.6.cum feq.de prxfcrip. |
Cum igitur confueuennt llluftrifs, Marchiones femper recipere cenfum « monetacurrente tempore folutionisiud Ja habita rationehonitatismonetx.nw» poterit IlIuftrifs.JVlaj-chio plus exigere, quant confue turn fucritfemperprxftari: quiacircunlcriptaconfuetudincpræftâ-di,nihil ciret fuper quo poftet intetiofua fundariin petedoeam certamfunimatn florenorum,de qua in cheniatc. Addidit Matth.Bo^s Dollar. Nota hic pulchram Regulam ; Quantum pofTeffum, tantum præferiptû. Nam pradcriptio non extendituradnon pof-.iëfl'a,cùm fitftridiffimiiuris. Itaqipræ-feriptiofuper vnoiure, non extenditur ad aliud. Aeproindeferuitutisaqufpre-fcriptio non extenditur ad feruituté yiç. Eepræferiptio in ciniJibus aftibus,ad cri minalia non extenditur. OehacReguk ' pluies ampliationesamp; limitationes vidf apud Feli.in tit.de præfcrip.cap.it.audi-tis.ItemBoêr.deoif.it6. num.4. Gabii.iu commu.opi.lib.5.de prafcrip. conti.npo nitampliationcsoâo,amp; limitationesvn-dccim,in quibiis etiam tr.adit,an confue-tudo quoqueextendatur. Vltcrius adde Balb.de præfcrip.i.par.q.î. Secundo principaUter proeademopi-nione mouemur,t quód etiamft conlhr^ pofifet de aliquacerta conuentioneceitO tempore faóta, £c.conftarct,quod de co tempore meliorfuiflet moncta, obUaret Jlluftrifs.Marchioni tamlongi temporis p ræ Ccr ipt io. Com mu n is .en im efi fenten-tia,quöd perjo.annoscontra laicum,vel 40 xo nt r a E c CI e fia m c u rr i t p r sfe ri p ti o,fi deb i tor in anti qn a moncta Col 11 at per je. vel 4 0. annos in moneta noua détérioré, vt probat texcin d.c.olimcaufain.A' ibi Pan.ad fin.qui dicit,quödiftacomniuni-.tertenftur,quicquiddixerit Hoftien.ibi, qui tarnenHofti.loquitur,quandodebi-toreratin ma]afide,amp;'fciebac fe debere de a 11 a mon et a,q u od nó cadi t i n cafo pr{-fenti; quia femper folutio fa dl a fuitde moneta cutrente,nee confiare poteftcó-munitatem fciuifie fe foluere debercin |
AVGMENTI
MONETÄR VM. 471
|
ilia moneta, Sr ideb prxfumiturin præ-fcriptione tanti temporis bona fides, vt tierhrat Aret.in terminis idis in d.conf. n.col.i.amp;iftam opinionemjqubd prefcri-ptiocunat in terminis in d.c.olim. tenait glo.ordin. in c.quodque,col.i.i7.q.7. inglojnagnajad fin.Card.FJorent.ind.c, dim, in 4.oppofitio. eandem opinionem tenet Io.de Imo.in l.fi prins,in prin.ff.de iq.plu.arccn. vbi ropixhendit Bare.dice-tern,quod vbi creditor feirdeberi fibide nioiietaant;qua,conferuat ins recipien-donouam,per d.l.isqui vfumfrii0u,qui. mod.vfufr.amit.quia dicit lino.qubd ille tcx.Ioquitijr,qiiando qnis vtitur parte iu risfibi debiti,videlicet Vbi moneta eft va riata,dicitnr recipere aliudpro alio,ideb turrit prarfcriptio côtraetiam feientem, S.’qiibd moneta mutata in bonitate iii-triflleca dicitur omninb alia amp;nbsp;diuerla moneta antiqua. dixit clai e Bar.in d.l.cu quid, prope fin. cum quotranfeunt alij. iftam opin.etiam contra Bar.tenuit Rom. in d.l.fi prins, quern legit cum l.poft ven-ditionem,eod.tit.amp;i de vnlt Pan.de Caft. ind.l.fi prins,in prin. Etiftamopin.veriorem effe putamns, prxeipue incafu præfenti, in quo no fo-lumpcrannos jo.vel 4O.fa(fta finit lolu-tio femper demoneta vfiuali amp;nbsp;currenti temporeen inslibet fiolntionis, fed tan to tempore, cuius initij memoria non extat incontrarium, vt in themate prafiuppo-nitur,cuius temporis curfium no tarn prç-fcriptionis, qnàm tituli amp;nbsp;concefifionis obtinct.1. hoc inre.§.du0lus aquae.ff.de aq. quot.amp;æfti c.finper qnibns.S.pratterc.î, dcverb.fignifi.amp; proptereadicit Cyn. in 5 d.l.fi cert.annis, in pen.q.depaft. t qubd licet no praefiumatur canfia vel titnlus ob-ligationis ex dinturna præftatione, nifi lllegetur, vt ibi notant omnes : ex curfu tarnen tanti temporis, cuius initij memo riahommis nontxiftie,pratfumitur fine iliaallegationc. Et itadicût Ang.amp; Pau. deCaft ibi,amp; fiequnntur Moder, idem fie-quitur Félin.in c.cnm ex ofific.col.i. verf, limita qnartb.amp; in c.caufiam,confi3.amp; in c.anteccdcntejcol.5.depra:fcriptionib.amp; idem coneJudit pulchrè Alex.in confil.^. incip.vifio themate, vol. i. col. pen. amp;nbsp;fie-quen. |
Erpropterea ex curfu tanti temporis acquiruntur etiam ca,quæ præficribi non poffunt,vt pacetex his,quæferibit Felin. poft Abb.in c.caufam,col.5.amp; in d.c.enm ex ofifî.de præficrip.Ciim igitur tanto tem pore,cu ius initij memoria nô extat, fiacia fuerit fiolutio de monetacurrente, etiam ficonftaret de allegata compofitioneamp; conuentione anti qua? prat fiumeretur,cti-am ft non allegetur de folutionc tails mo netat. Et per hoc etiam adducimus id, quod dixit fingulariter Ant.de Burr.in repet.c. peruenit,in vltimis verbis,extr.decenfi, vbi dicit,qi!bd fi quis deberet fingulo anno di!centum,amp; Iblueret longo tempore fiolùm centum,poteft allegare fie liberatu fuiffieàcentum fiupra,amp;hanc liberario-nem poterit probarc ex tali diuturna fio-lutionefiafta loliun in cctum.amp; idem dixit eleganter Rapha.Cum.in d.l.fi prius, in princ.ff.de aq.qlu.arcen.quiaficut pro fiolutione lo.annoru,præfupponiturobligatio,dequa no conftaret, iuxta d.l. de in rem verfi.amp; in d.l.fi certis annis. quanto fiortius eft pra?fiumenda liberatio,iuxta 1. Arrianus.ff.de aft.Sc obl.ita formaliter inquit Cuma.ibi, Exquibusomnibusconnludcndoin fa uorem communitatis,dicimus,eam cogi nonpoffe ad fioluendum fummam flore-norum, de qua in themate eo modo, quo finit ordinatum per llluftrifi. Marchione, fed (olutiones ipfasficdaseffefccundum communem curfium fioluendo aureû pro florenis4.prout præfiupponitur valerein vniuerfo dominioMontisfierrati. Supereft, vtad allegata in oppofitum refipondeamus.Ad primum igitur fiunda-mentum procontraria opinioneaddudu multiplex ex pratdidis colligitur fiolutio. Primb,qubd allegata in oppofitii lo-quuntur,vbi conftat de aliqna certa con-uentione certo tempore inita, amp;nbsp;eri-i có-ftet quails effet bonitas moneta? eo tempore, fied in cafu præfenti, nccobftetde Q^q con- |
|
ÏO, 47i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM I cónention«, nee deteporeipffu», nifi'ea-tenusj quatenusappareac Iblutiovetu-ftiffima, propterea fuccedunt ea, quç di-fla funt in primo fundamento fado in fa-uorem cómunitatis, quad talis pracfumi-turfniflecôuentiojqualesfuntfubfccutç folutiones. Similiterfuccedunte3j qua: diftafuntin i.fundamento,quód ex quo non cóftat,quotemporefalt;fiafuerit con-uentioj amp;nbsp;confequenter cóftare non pof-fetj an moneta tune currens effetmelior vel detcrior, non poteft inrentiollluftr. Marchionis probari,nec fundamentü ali* quodaffumere fuper bonitate monetæ,. vt latiùsfuprà deduximus. Ad fecundum principale fundament» ‘ rcfpódcturjl primbjquod flatibusdedu-dtis in i. amp;nbsp;r. fundamento,adduéio in fa-uorem communiratis, nóeft opus,, quód communiras vtatur aliquo futfragio prç-fcriptionis.Secundorcfpódetur3quód v-bi opus effet fuffragio præfcriptionis,ve-ïior amp;nbsp;conimnnas efl fentencia,quód foi-tiens de alia moneta per annos ?o.contra laicos,vel 4o.cótra Ecclefiafl.præfcribit, vt nó teneatur decæteiô foluere de alia moneta antiquiore, vt efl eafus in d.c.o-limcaufam.fecundum córnunem intelle-ftum,vtfup.diximus,etiamfi creditor re-cipiés fciret fibi deberi moneta antiqua, Etad illud quód didum fuit in fecun-do fundamento partiscôtrariæde reftit. in integ.cócedendaaduerfus præferipti-«nem, Refpódemus primó,quód etiam fi dici poffetprimó,ius competijffe^Prinei-pi petendi monetamantiqua, nulla fub-effet iufla caufa ignorantiæ, propter qua cócedenda effet reflitutio.Cùm Illuftr. Marchioamp; prædeceffores fui feientiam babuerintobligationrs amp;nbsp;confuetudinis antiqu ifflmac,cuius vigor e foluit commit nitas Cafalis cenfum, de quo in themate: £ergôvigore ipbus cofuetudinis potu-iffentpeterehoCjVtique feiebat tempo-ribusretrotradis, amp;abannis4o.citra fi-cuti nune,nec31iquid noui in faétodeue-nit in notitia Principis,quod prius nô in-tellexerit, ideb ceffat fundamentutn «ocedendireflitutioneininintcgrumad- |
N MATERIA uerfus præferiptionemtqnia requiritUf iufla ignorantia fadi ad hoc, vt céceda-tur,vt déclarât Ioan.de Imo.in repet.c.ü-na.eol.4o.verlî.fed hic eft aduertendum, extr.de præfGript.Roma.confil.ii7.incip. pofito quód dicat ad fine, vbi dixit,quoi ex ignorantia iniufta arque fupinacon-ceditur reflitutio in integrum, nec excu-fat ignorentia eorum, quæ’publicè apud' omnes nota funt. amp;nbsp;fequitur Félin, inc. vigilanti, colum.i. verf.limit. tertio, de præferip. Secundo refpódetur,quód flantetcur- ii fit tanti temporis, cuius ini rij memoria hominis nóexiflat, qui obtinetvinicon-ceffionis,amp; cuius vigore prafumitnreó-uentum cum Ifluflrils.Marchionedefol-uendo centum de moneta cut rente tempore folutionis, vt fuprà fatèprobaiii-mus: fruflrà difputetur de reflitutione cócedenda aduerfusprófferiptioné, cum iflanófit pratIcriprio,fed potiusprçfcii-pracÓGelfio,amp;eonuentio.Ad iJlud,quod diólum fuit;q«ód fblurio cenfasprefcri-bi nópotefl, iuxtal.comperit. C.depra-fcrip.to. vel 4o.ann.Refpondeturprimà, quód illetextusloquitur in cenfn feiitri-Ixitoquod debetur fupremo Principi in lignum fupremr potedatis amp;nbsp;vniuerfita-tis dominij, fecus fidebeaturaliciii infe-riori,vt dedaracPanor.ind.c.ad audien-tiam,colum.vlf. Secundó relpondetur ,quód hienó a» giturde præferibendocenfu, fed folùm dedeelarando modum folutionisfiendj, quo eafu etiam vbi nó habet locum præ-fcriptio,admirtitur circa modum prar-flandiprafcriptio, vt voluitSpee.in tit. de lega.§.fupereft, verfl.il ludquoqjqiiæ-rit,fequitur Ant.de But.in G.cèmexofli-cij,prope fin.de prxferip.vbidixit,quód licet procuratio, qua; debeturordinariO’ vifitantiprffcribinópoflïtjVtibi eft tex. etiam tanro tempore,cuius tnitij memoria nóexiftar,fecundtim veram opinioné tarnenprxfcribi poteft modus foluendi ipfam proenrationé, vribi per cum, qué etiamrefertamp;fequiturin hoePanorita. ind. c.curn ex,officij. colum.j. amp;nbsp;fequitur |
|
AVGMENTI tiirFelin.ibîjColum.î.verf.limita primo, quinimo fi tenderer præfcripcio in ali-quamdiminiitioncmcenfus proprer de-teriorationem raonetæ valida effet, per illudquad voluit gl.ordi.in d.c. quicnn-que.i6.q.7.per tex.in d.c olim caulamjde cenfi.vbi licètcathedraticum prxlcribi non poffit, ficut nee firbiedio c. cum nó liceat,dc præfeript.poteft tarnen prüfen bi modo prjçdiftofoluendo monetam nouam deteriorem,vt eft tex.in d.c.olim Caufam.quem etiam ad hoc no.Pan.ibi in i.notab. amp;nbsp;idem voluit Archid.in c.fin.de Mnfi.lib.é. Innoc.But.amp; Imo.in d.c cum ixofficij. vt ibi refert Felin.coJ./.verfic. limita feptimo. a Tertio refpodetur', tquodcum fimus incurfutanti temporis,cuius initij memoria né exiftir,adraitteretur piaefcrip-tiofaltem invim pretumpræ coceffionis, quæextanto curfu temporis prefumitur, vtlatè probat Felin.in d.c.ciim ex officij. col.ï.vcif.limita quarto.amp; in c.accedea-tes,col.taeod.tit. Adtertiumprincipale fundamenrum afpondetur, qubd ibi allegataprocede-tcnt,fi Princepslimitaffet enrfum monc-tæ,quôadomnesin dominiofuo,fcd quoad lubditos curfum amp;nbsp;valorem taxauit v-nomodo. Et adfolutionem fiendam ca-merç fiiæaliter,vte.x thematecoHigitur, quecafucum vigore compofirioniscom munitasCafalis nó tenetur folutionem fa cere,nifi fcciindum communemcurfum amp;nbsp;valorem monetæ tempore fie nd a; foin lutionis,vtprobauimus,nó poteft exclé-Ifntiaeos aliter cogere: quia dicererur eónentioni antiquæ cótrauenire exigen-doplusquàm illius vigore communitas tcneatur. certum autem eft, quód etiam Princepsligaturexcontraófu, nee ei cótrauenire poteft, vt dccidunt Cyn. Bart. amp;nbsp;alij inl.digna vox. C.de legi. eft text. inlt;.?.de probat.quem notât Abb. ibi in’. amp;r.nctab. amp;nbsp;Ant.de Butr.amp; Imo. amp;nbsp;late hoe concludit amp;nbsp;profcquiturFelin. ibi, colum.i.amp; ï. amp;nbsp;ideó Bald.in l.i.in princ. '3 ff-de paft, t refert Ariftotelem admonu-iffe Alexand.Regem,quód tóuenta obfer |
MONETARVM. lt;7? uaret, alias malus finis fequeretur. Et ita cócluduntModer.'ibi.amp; multa etiam ad hoe cumula runt Barba t, in conf.i. voltim. i.in i.chatta.amp; Alexan.inconf.i. volum. j.colum.4. amp;nbsp;fequen,8(.' confil.vlr. volum. 4.colum.5.Canonift.Moder.in c. nou it,de iudic.poft Aretin-amp; alibi fæpè.amp;prop-terea in materia monetæ dicit tex. in d.c. quanto,;de iureiur.quem not.Hofti.Ant. deButr.amp;r alij ibi, quód in perniciem amp;nbsp;iaduram populi non poteft Princeps mo netam approbate vel reprobare finecó-fenfu populi,qui ex hoe Ijderetur. Nee nos mouet vnum, quod allegatur in ordinatione prædiâa, quód propter inobferuantiain proclamationum pluri-mùm fint redditus Marchionalcs dimi-nuii: quia refpondemus primo,quód ex quo proclamationes non fuerunt obfer-uatæfeiente amp;nbsp;patiente Principe : vide-tur Princeps tali cótrauétioni acquieuiC-fe. Et propterea de hisnon poteft fieri fundamentum contracommunitatem,vc cftglofr.ordinariaamp; famofa inc. in ver-bo, frangere, ad finem, de treug.amp; pace, quamibi notât , amp;nbsp;fummeeommendat Cardinal.(mol.amp; I-anormita.amp; quem late muleis authoritatibus exoimat ibidem Felimcolom. j. amp;nbsp;fequent. amp;nbsp;propterea! confuluir in terminis monetæ D.Francif. de Aretin.confil.il. incip. procedendum eft brcuiter,colum.3. quód ordinatio fada fu per curfu monetç, præiudicat, nee ligat fubditos, fi non fuit obferuata feien teamp;r patiente Principe,qui earn facit,per gloff.præa llega.S; ibi etiam concludit A-retin.quód non requiritur inobferuantia longaèr prjfcripta per annos decern, fed fufficit fimplex inobferuantia,allcg.An-ton.de Butr.amp; Panormit, in c.quia circa, de confanguinit. amp;nbsp;affinita. vt latiùspcr eum. Secundó refpódemus, quód ex quo a-gitur de præiudicio inferendo ipficornu nitati,quæ tenetur ad cenfum predidum, contrauentio vel inobferuantia fubdito-rumamp;ciuiumdidæ ciuitatis,etiam fio-mnes hominesparticulariter cótrauenif-fent,nullum afterret præiudiciû ciuitati, Q^q a nifi |
474 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSIL. IN MATER
^* t'niß vniuerfiras confilio conuocatode-liberaflet /ïniiliternon obferuare', vt eft dodrina Bart.in Laut faóta.§.h'na.co!um. vlt.ff.de penu. loan. Aniin Nouel.amp; Ge-min.in c.fœlicis.Ç.fi.depeJib.ô.Pan.in c., djleótus.vbi eleganterde (imon.cumalijs concor.dcquibus per Felin.m c.cuni om-nes,coliiin.i .de conP ir.amp; in d.c.dileélis,. de (inion. amp;nbsp;per Modern, in l.ciuitas. (F.ft ce rupee..
Tertio refpondemns^quod ex quo nó ob fb ntl bus proc Ja m • ti on bus prad idis, lemper recepit lolutiones lecundiiiri cur liim monetæ , cenietur remifiiïe onmem poenam, nioram,vel intereJfe.quodob ta Jem inobleruantiam pofTet prattendere, vt coJligitur ex doftrrna Bart,.in LAemb 1iiis,in prima oppal’.flf.demin.amp;declarat Jatius Aret.coirf;i5,a.incip.vifisdiligéter, col.pen. vbr allegatiiretiatn idem quod vo 1 ii i t Ba U n c. i.ci rca pr i n.q no tem po re miles,qiiód (ï poft annum dominus recepit valallum ad obedientiam^videtur re-mififte omnem moram amp;nbsp;ingratitudiné, per quain potuifletvafallusfeudo priua-r . ad idem bene facit,quod notantSaJic.. Sr alij in d.1.2. C.de iure emphyt. contra' Bart. ibi,vbiconf]iidiinr, Iquod dominus recipiens penfionem, cenfetur remififTe ■emphyteutic omnem poenam amp;nbsp;moram pratcedentem ,de quo etiam ponit Alex. conf.uj.incip. vilo amp;nbsp;diJigenterconftde-rato,vor;4.col.i.amp; ponuntModer.latè im ■d.l.ï.col.7.de iur.emph.
PraEterea,fi non fuerunt proclamâtio--retobferuatæ, id potiùsadfcribendü eft culpæ Principis, ad quem perrinebat ob-fèruari facere,iuxtanota.ind e.^uanto.. amp;nbsp;in d.I.fin.C.de vet.num.poteft.fed cre-dimusprocIamatJonesipJas nófuifteob-
. AVGMEN. MONST.
fernataSjquia moneta indiesdeterior(ïgt; bat,amp; magis atroJa, vt verbo vtamur lu-reconful.in J.creditor,in prin. ft.de fota. quem ita intelligit Hofti.lo.And.amp; communiter alij ind.c quanto.amp;iftudiarisa-pertè demonftraturrquia poftreniolllu-ftnfs.Marchio limitauit valorem aurei in libras 7.amp; lolid.i.quod non feciflet,(ï moneta? currentes tune elfent erufdera bonitatis,cuinseractempore,quoaureu» Jongeminus va’ebat..,
Hæc lunt, qua? nos Sr iuftè,amp; arque ia propofito calu exiftimamu.s.
Et ita diximus amp;nbsp;conlulimusfaïpiflï-mè, reipfa inter nos diltufl’3,amp; accura-rattffimè exammaca, iuris être nos Tici-n en .Col iegiJ. 1 uriftar urn Dodi ores, amp;nbsp;in fidem per.Scribam noftrum fubfcribi,fo-Jitoque fiigiJlo magno fubfignari iulfi-mus: amp;nbsp;hoc faluofemper amp;fanioricon-filio.Ex PapiSjdie i6.1an. M. CCCCC. X l. Indiâione X111 !..
Addidit Matth.Boii I. V. D.
Notandum ad num.S. fuprà,banede» cifionem, quoad qualitatem niontU'lol-uenda?,ita quód debitor .a.annoruni Ipl-cio in foro Ciuili,amp; 40.in foro Eccle/ia-ftico in f urrenti vel aJio debiliori mone-taloluendofit lecurus,quod communi-ter Doótoresfequuntur arque probant,li cetin Camera Imper.aJiteraliquandofit obiei uatum. De quo vide qua: luora notautad Brun. Jim.ta.4.
in fin.de mo
net..
SEQVP
-ocr page 481-, 47?
THORE CAROLO MOLINAEO GAL-
LlAE ET GERMANIAE IVK ISCO N S V LTO PRAE.
STANFISSIMO DE MVfATlONE M O NET A RVxM» Tradatus elegans.quem author in ii.quæftiones digefht.
AdditioKen. Badelij Rarem L.
|
INhisquæftionibus u. fummenotan-Jum amp;nbsp;prælcicndum eft. L^uod fine verfemur in annuo reditu redimibiir, criam cum exprelfione ifta, de reddedis ijfdem,fiiie rotide m fpeciebusexpofitis, Vthabet quseft.r. Siuefimusin obligatione fpeciei vbi numi pactum illud valcatdifceptaturvt inquæft.i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Sme fimus in mutuo dato cerrarü Monets petiarum feu fpecieruin vt habet, qusft.j. Autficafuy proponatur in contradu tmprionisamp;vendit-vt habetur in quæ ilio.4. Vel ft verfemurin retradu proximi-Utis vt in qusft.$ Velft ftmus in contradu redemptio-nispervenditoremalicuius rei vthabet quæft,6. Vel,ft fadi fpecies ftt tails . Vendo Ca-ftrum, liooo. librarum Turoneftum cum paftoadiedo,vrfiredimere velim, tunc diftind. uooo. libra: in fimilibusfpecie-bus numerarentur ,. vt eft in quseftio-ne.7. Vel ft verfemur incontradu doris per foluends , fiue repetenda? ^ vr quanda primi promifit filin’ aliquot centum au-reorum inauio lub ceitis tarnen termi-nusfoluendorum indoteiu vt qu^ftio ha bet Ï. |
Vel ft fimusin debitoex depoftto pro-ueuienteimproprio, videlicet quando recipiens pecunia in depofitum conuer-fa vti poterit vt habet quæft.9. Siue etiam verfemur in legstorelido per teftatorem vt habetur in qusftio. ro. Vel ft difputatio incidat deobligatione fiue Speciei,fiue Generis, Ad quern va lorem,intrinfecumne,an vero potiusex trinfecum amp;nbsp;indicaturam refpicerede-beamus vt prolixa habe't qiiædio.ir. Inhisinquam quxftionibusamp;: fimili-bus ponit pro vna Maxima régula MoH-narus, eoque Refolutiones h rum Sr fi-milium dirigit, debere videlicet non in-tr»nfecum,iedexcriniecuin valoi ern,pu btice approbatum amp;nbsp;receptum, amp;nbsp;cum quidein qui contraólus amp;nbsp;nou folutionis temporefrequentabatur, nos refpicere, amp;iuxta ilium controuerfas quæftiones diftoluere. Arnpliarionesamp; limitatioucs iftius Regulae habentur infra nu. maiori So^.miuori 119. S VM. M. ARt f. i ^ifhotaUfe^ r Qwdammdl’ 'fa^erof au rjut m aareucorunatu vel datera Phi~ l'ppuü dv pront fit qarnqH iginta m annbi ftn^ulos, pro annuo rediiu, prom’ßt ijuof S^q 3 q»f |
f7lt;
DE MVTATIONE MONETAE
|
que earn fortem m'iUe dalerorumin qfdem ^edebus reflituere,valebat autem corona-tus aureus vel dalerus Philippicus tempore contraciui tninoris, amp;nbsp;nunc redemplionis tempore pluris aflimatur.ltaque illud aug-mentum debitor cofnputat,^firtem mille dalerorum in aureis ceronatis vel daleris offertprout accepit, creditor verb recufat ob td quod diHumßt in ijßlemßedebus ree ßitui, atque it a totßectes, quotoppofuit, foßulat. Dedditur hicpro debitore,vt iUi Momentum cedatßcut quoque decremen-tumßaurei decreuißent ei debitori nocu-ißet. falua manente crediterifua forte in qfdemßedebusfoluenda. Rodel. Camph. L.Conferant c. Qu^ß. Monetariarum cum bis,cut placet, L.Budelq nenumfuprapoß-tum vbipro creditor e eencluditur.
t Altera deddendiratio. Ne duplex com-modumfequatur er edit or em. ^ nbsp;Monet a data ad ne^odationem attendi-tur,vt quantités. so Au^mentum vel decrement um monetaßi-perueniens an artenden dum. st Sodjs varias moneta ßecies conf er enti-bus,quantitas,nonßeciesßedanda. £x-tenditur.nu. la.ij. 14 Vocula, in eifdem veltotidem fpe-' ciebuSj^ttjJ notet. if Reßonßeadrationemdubitandi. i^nu- |
me.i6. ty Aureoßedfice débita, non st valere,ati^' mentum amp;nbsp;decrementum debettir. ‘QVAESTiO XC. B» Onagefimó quæro,Annofef-quimillefimo quintocùmau * reusfolaris exponereturpro 1 triginta fexfolidisTuronen fibus tantum,quidam pro bis malle quingentis Francicis, fibi numera-tis iri mille trecentis odoginta amp;nbsp;odofo laris,amp; triginta duobus folidisTuroncn fibus, vendidit amp;nbsp;confticuit ducentos FrancicosTuronenfes reditusannuiredi mibilis pro esdemfumma ijoo. Franci-corum in ei-fdem fpeciebus fo!uenda:tan dem poft triginta annos, videlicet anno iji^cü-m folarisaureusquadragintaquin que folidis Turonenfibus indicareturjde bitor redimere volens offert nongentos qulnquaginta quatuor folatoscum vigin tifolidis Turonenfibus pro forte creditor recufat, nifi treeëti feptuaginta o do folares aurei cum fexdecHn folidisTuro nenfibiisaddantur:quoniam ex legecwi traftusfors in eiufdem amp;nbsp;fictotidemfpc ciebusreddi debet. Replicat debitor de eifdem quidé fp?-ciebus,nó autem de totidem corporibus conuenifte : quandoquidem non decerti fpecie n!oneta:,amp; multo minus de certis corporibus vel certo numorum numero aiftum fit,fed decerta pecunijquantitate duntax3t,quam quantitatem reddi luffi-ciat.Vndcli.cèt.eadeni quantitasineifdé fpeciebus ex patio reddi debeatpra tamé accipiendum amp;nbsp;deducendum,ne pa qjian titas excedatur,alioquin non eadem,fcd maior fors reddi diceretur:quod cumab furdum,tum impoffibile eft in obligatio nem deduci. Adhanebicipitern replicationemdu-pliciterduplicat creditor;primó,adpri, mum caput, quöd non fitaflum detoti-dé corporibus,refpondet,quód ex hypo thefi |
|
TRACTAT. liotheß no folùm quantîtas conuenta,fed ipeciesniimeratæfiint in obJigatióe, Jal-tem iiidifpofitione, fi debitor redira ere vclit. Patet,qiiia didæ fpecies non func hic in fimplici folutiôe feu facilitate fol uendi jfed in neceffitate præcifa amp;nbsp;de for tnaredemptioniSj quæ variari nequitjeû «itos fuos amp;nbsp;fpecificos limites femel ex ipfarealinumeratione tempore contra-ftusacceperit..Et ficnoninfpiciturquid poftea fiueaugmenti fiuedecrementiac cidat.l.Rutilia Polla.de contrahen, erap. amp; vendit, Adfecimdum verb caput,fieri nó pof-fet,vt maior fors deberi poffitjrefpódet, nee hodiè etiara totidé fpeciebus au reo-rum redditis maiorem fortem velfum-mamreddi : quiaà temporecontradus minuta amp;nbsp;vfitatamonetamaiori crisper fufione tanti vel pluris deteriorata fuir, quanti folatorum indicatura creuit’, amp;nbsp;’ verum eft, vt ex mul tis monetalium præ-fedorum relationibuscognou-i ;amp;fic in effedunondiciturcreuilfe , fed potius imminuta eife indicatura folatorum au-leorum : quia licèt tempore contraftus non valeret nifi triginta fex,nunc autem quadraginta quinquefolidis,tarnen qua-draginta quinquefolidi ex his, qui cur-runt tempore redemptionis, non valent vitratriginta fex ex eis, quæ currebant tempore contradus, imô adhuc minus Valenti Aurei autem ipfi nonfunt exindefadi «ie meliori,fed nee de codera vel asquali, imodeteriori auro,in tantumquód aurei diiSi temporis valerent hodiè non fold quadraginta quinque, fed plures folidos huiustemporis.Et fi eùm augmentum ex-trinfecum preciofioris pecuniæ , in qua debet fieri foiutio,proccirerit ob deteri-orationem minutioris monetæ,non eft il ludaugmentum deduceduro,etiam fi aurei non fint principaliter in obligatiöCj nec ad certum numerü, fed accefibrie ad 1 quantitatem librarum principaliter de-bitam vclrefundendä, vtlatè decidit Al b’.Bru.traift3.de3ugm.c0cl.vk.decJ.6amp; fall.if. |
CAROLI MOLINAEI. t Confirmatur,quiaalioquinnonfcr- * naretur æqualitas, fed creditor haberet öirine amp;nbsp;multiplex damnum, debitor verb nullum damnum, fed omne lucrum amp;nbsp;commodum fecutae decerioracionis in-trinfeca’,amp; augmenti extrinfeci. Patet, quia ex hypothefi referendo ad folidos, amp;nbsp;ft a turn ,qui erat tempore concradtus, mille aurei hodierni no plus valent, qua milleexillis , qui tempore contradlus numerati font : Imb minus valent intrin-fccui,vt in confefso eftmec etiam plus va l«nt’cxtrinfccus, fed potius minus : quia non valent maiorem numerumfolidoru, referendo ad antiquos,fed minorcmiqua draginta enim folidi hodierni non valet triginta fex deantiquis. hi igitur creditorcogatur hodienofo-lùm recipereaureosnouos, fed eeiä fub minori numéro, habebit duplex inconv raodum: quia primb cogereturrecipere aureos minorisprobitatisquam dederit: fecundb,non tot, fed minori numéro,amp; deducetur creditor! augmentum extrin-fecumfuperuentum, nec tarnen fatis fict 3 de decremencoextrinfeco,t amp;nbsp;fic vtrun-que extremum mutationisamp; intrinfeex amp;nbsp;extrinfecæ eedcret luero amp;Commodo debitoris,vtrunque verb darano credito risrqubd nonfolùm videtur iniquum ob incEqualitatem,fedexorbitans contra re-gulam iuris communis, quapericulûfpe flat ad debitorem.l.incendium.C.fi cert-petat. Refolutiopro debitore. Quiddicendum?Breuiterl0gioredif-putationeomifla (multaenim hincinde J^8 occurrunt in hac arguraentofiffima quat-ftione)cûfuper ea lite cófultus fuiftem,t 4 refpondi prodebitore, licet non ignora, rem no diu contrarium à quibufdam «“fi, gufiiix/oij pro creditore iudicatum foilTe in paricaufta, contra quamconfuluera, fed tâ firmisamp; folidislegalis æquitatis (qua: mihipeculiariseft) rationibusfententii meam nitifentiebam, vt non cederemita dem re in fupremo hoc Senatu maturius difeuifa, vicit æquitas amp;nbsp;veritas,amp;pro debitore pronunciatum eft. tEt |
47*
DE MVTATIONE MONETAE
veritati per nos detedx. Redeudoad de* ci lionem q. no!hæ ratio amp;nbsp;probatiodeci lionis eft duplex,
Prima,1 per locum ab eadem contra- ^ riorumdifciplina. 1. fecundum naturam de regul.iur, quoniam cafu conuerfo, fi tempore redemptionis diminuti eflent aurei,nec valerent nili viginti,amp;trigin-ta folidis Turonenfibus tarnen tenerecur debitor fupplerc totaureos, vtconfice-rent fummam fortis, videlicet bis mille quingentos francos, nccfufficeretdare totaureos,quotrecepit : alioquinnon redderet fortemintegram. Vtigjturlu-perueniens decrementum aureorumnon debet cedere damno creditoris , ne mi-norem, quimtempore numerationisin-fpedo re vera dedir,fortem recipereco-gatunitafuperuentum tempore redem-ptionisangmentum aureorum no debet cedere luero creditoris,vt maiorem qua dedit fortem exigere poffit, fed ftcutiu-fte peteret fuppleri decrementum, itade bet pari dedußionem augment!, vt nee minuatur,nec excedatur, fed eade ferue-tur fors : Sc pariter debitor non debet hoc cafu in damno, nec priore cafu in lucre verfari, fed vtrobique feruandaæ-qualitas.
Secundat ratio, qui.a creditor nondebet ex eadem negociatione duplex com-modum vel lucrum habere:fed hiccredi tor habuitquotannisfummumfcrèlucrû j duodecimam amp;nbsp;decimam rertiaimigitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
non débet habere lucrum augmentiau-
reorum,vel eiufdem fortis,ex qua fruftu
percepir.lta decidit ClaudiusdeSeycel-
lo,in l.ft ex legati caufa.col.i.de verb.ob-
lig.fequiturPranc. Purpurainl.cd quid,
ƒ Altiusamp;radicitus declaro,quiaex 9
quocerti aurei,feuquçlibetcert3 species 1 monetæ datur ad negociandum,amp;lucru
velcommodum falua forte,necelTeell1 j ea fpecics aureorum vel monetat dedu-
catur in dilpofttioncin principaliter i
’ tEt rurfus eft in /imili cauffa : cùm Francifca de Ferneres vellet rcdimcic reditum. huiufmodiducentaruin libra-rum conftifutum pro millcducentisfo-Iatis,temporc quo lólatus valebat 4o.fo-hdostancùm, amp;nbsp;tempore quo agebat ad redemptionem , valebat quadraginta quinquefolidos, per fententiampræfe-Öorum libellorum fupplicium Palatij in fequendo oblationeni Do.Ioannis He» neqa:n Sc AnnaMele eius vxoris l eoru Sc creditorum, iuxta claufulam contra-Öusjqiio itapaólumfuerat : dióiumeft quód aftrix poflet redimere foluendo mille ducentos folatos précise, finede-duCtione augmentiireliqua verö reditus in moneta vfiiali,amp; aólrix in expeufis litis condemnata;quæ appellauit,amp; per a-reflumjatum diedecimoquarto Februa tij, annoisjp. didumfuit male iudica-tum,amp; quód pofietredimi reddendo mil lequadringentas libras Turonenfes,in cifdemfpeciebus folatorum , vfque ab currentiam duntaxat diâæ fummæ.1400. librarumTuronenf.amp; infpeäo valorefo Jatorum nunccurrenti(id eft,dedudoau gmento extrinfeco)creditores veró dam nati expenfas tam caufz principalis,qua caufæ appellationiSjS: bene.
6 t idem in lïmili caufa fuitiudicatum peraliud areftum dieprirna Martij, anno 2538. inter facobum Raoul Doßorem medicinæ,amp; Dominum loin.deiaUaje confiliarium eiufdem fenatus, nonob-Ha n te forma amp;claufula contraftuscon-traria,amp;; bene. Sed in quantum in prxee-dentiareßo viduaadrix cédemnata fuit ad reliqua reditus vfquead diem redem-ptionis vel confignationis realis dida-rumioo. librum Turonenliumfortis, in didis fpeciebus cum reliquis tempore confgnationis realis debit/s , error fuit ex communi Dodorum fententia , quæ falfa eft amp;nbsp;erronea, quod nondum dete-dum fuerat,proutnoueamp;plencdetexi-mus,fupràquæft.59. fed deinceps etiam iniudicijscederc debet communis error
non
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI ’Bontanquam certafpecies monetæ, nee fubratione certorum corporum, fed tan-quam quantitas,amp; fub ratione vnius cer-tæfummæ pecuniæ, qua: exeorporibus, vel fpeciebus numeratis refultat,tempore numcrationisinfpeólo.Et ficea fors femel limitata amp;nbsp;determinata non poteft ïniplius augeri vel minui in fe, prætextu augment! vel decrementi fpecierum nu-meratarum ex intcruallo fuperuenientis. 1* Cum t enim id ageretur ab v traque parte, vtfpecies numeratæ darentur ad ftatim negociandum,vtque mox in negociatio-nemexpenderentur (quod fieri non poteft, nifi fub ratione amp;nbsp;menfura valoris tempore numerationis currentis) fequi-turquod augmentum, vel decrementum earundem fpecierum ex intcruallo fuper-Beniens prorfus impertinens eft ; quia nó facit plus vel minus retro numeratum fu-iire,necnegociationem ipfam pinguioré velminutiorem retro fuifire:amp; fic femper infpicitur amp;nbsp;retinetur eadem ipfa fors, qusfuitabinitio. Vnde t fi plures mercatores contraxe-rint focietatem certæ negociationis , amp;nbsp;certas quifque fummas fub varijs fpecie-buscontulerint, alter in folaribus, alter in coronalis, alius in alia fpecie monetae, tempore diuifionis focietatis, quo quifq; forteni fuam feu capitale ante fuperlucri diftribucionem percipcre debet, infpici-endus eft valor duntaxat, qui erat tempo-recollationis:quia ille demum valor,ilia tantum quantitas, quæ tune erat collata, eft pofitaamp;conuerfa in commune, cum ftatim tanti, quanti tunc erat in negocia-tionem communem expenfa fuerit : amp;nbsp;fic fue poftea tempore diuifionis creuerit, üue decreuerit valor feu curfus collatæ monetæ,non debet quod fuperuenit atten di,fed iolus curfus, quierattempore col-lationis.idcm in fimilibus. ,j Ett quod dixi de focietate,amplio primo,etiam,fiexprefium fit, quod finita fo-cietate,quifque percipiet capitale fuum, vel quantitatem à fe datam in eifdem fpe-tiebus. |
’^ Amplio fecundojt etiam fi collatie 479 non inceperit à nominibus quanticatis,pu tà tot librarum,fed nominibus corporum vel fpecierum:putà fi adtum fit quod con-ferrent tot aureos,amp; totidem praeciperét: vel fi vnus fimpliciter contulit centum aureoSj ita vt finitoanno vel finita focieta teperciperetcentumaureos, amp;nbsp;interim multüm excreuerit æftimatio feu curfus aurei,non momentaneus ( qui non atten-deretur) fed ftabilis,ctiam fi non publica expreifa authoritate,fed inter mercatores amp;commercijs fimilis focietatis, vt per Angel.in l.ærisyC.decollat.æris,libr. lo. debet illud incrementum de capital! de-duc!, amp;nbsp;interfociosdiuidi, quamuisin hoc nominatim contrarium confulueric Philip.Corn.ï79.confului libr. i.amp;peffi-raè,vbi foliim fundatur in vulgata illao-pinione, dequa per Doft, in 1. cum quid, in l.vinum,fi cert.petal.quæetiam fi eilet vera, non poteft habere locum in hocca-fu, amp;nbsp;fimilibus. amp;nbsp;earn difcutiemus infra quæft.19«;. ■Ëteontra,!! non ad momentum,fed 15 gam durationem decreuerit curfus aurei, debebit de communi fuppleri,amp; reddi in eaæft!mationcamp;curfu,in quo erat tempore collationis,amp; conuerfionis in rem communem. Non enim hie canquam fpe-c!es,fed tanquam quantitas conferuntur: nee cedunt in focietatem,nee profunt fo-cietat!,amp; communi negocio, inquantum ilia vel altera fpecies,fed inquantum tanta quâtitas,meritô hæc,quæ hic eft forma-l!s,amp; propter fe,feu finalis,debet actendi non autem materia,fpecies,vel forma par ticularis ipfius monetæ, quæ hoc cafu ac-cidentaliseft remota amp;nbsp;impertinens. Nontobftantdiftæclaufu!æ(in eifdé 34. vel totidemfpecicbus)quia debent intel-ligi rebus fic ftantibus, amp;nbsp;fecundum mate riam fubieftam : prout etia fecundum ius intelliguntur, faluadiminutione pro rata in cafum damni. Et in prædiftis intelligo devariatio-ne,quæ accidit, non immediate poft nuda collationem, fed poft collationem aftu cfficacem, videlicet poft vfum amp;nbsp;exerci-tationem focietatis,alioquin fi Calendis Rr lanua- |
|
DE M'VTATIONE MONETAE 48« lanuarijcnmionerit defocietate inchoan da A* exeicendaàCalendis Apr i lis vlque ad annum vel aliud tempuSjHon debet at fendi valor, oui erat ante Calendas Aprills,fi quis ab initio pa.óii vel interim cótu lérit: fed curias qui erat Calendis Apri-lis,tempore quo erperit exerceri communis ncgoci3tio,amp; rn communem vfum peen nia conuerti.. ^ Redeiindo ad t princlpalem quæftio-nem noflram , non obftat.quód ex hypo-thefi nó folùm quantitas fumina: refakan tis,fed etiam fpecics iplrf numeratæ, feu earum quaiiras funt in difpofitionc.qnia verumeft quad funt in difpofitionf,quan turn ad hoe, vc forsnondcbcatreddiin qualibet cuiufuis vilis monetæ materia, vel etiam in xque bona materia, fed fpe-cie formavc exotica,vel quæ non ita de fa cili expendi poffitin præiudrciiim credi-toris,fed vtforsdebeatreddiinfimilibus, amp;nbsp;xque commodis , amp;nbsp;permutabilibus fpeciebus,non autem certus eornm nunce riis in difpofitione ell, nee vilo modo bic eflepoteftin præiudicium debitoris, vt , plenius in qiiædione feqiienti. Vltimó, ^1 non obllat quöd 1 diftum ell augmentuni extrinfecum prouenire ob deterioratio-nem hodiernæ monetæ, amp;nbsp;quod iniuria fieret ci editori,fi ei impuraretur augmen-tum extrinfecum, detrahendo denume^ ro antiquoaureorum, non fupplendoin-trinfecum eorum valorem antiquum. jy Quiat poffet prGcedere,fianrei deberen tur per fe abfolutè, non autem quando fub ratione certæ quantitatis amp;nbsp;fummæi quam tempore contradus conficiebant, amp;nbsp;quæ policà excedi non potell,vt hic,amp; in fortioribus terminis infra quæftione nonagefima fecunda. Ex his deciditur qnæftio quam nuper widi in fado. Debens huiufmodi reditum lt;AMinquaginta aurcornm folatorum redi-mibilem amp;nbsp;conftitutura olim pro 700.au- |
— reiS'JolatiSjaureo tune valente triginta fexkïlidos tantum,paffus ell funduin fuu fubhaöari amp;nbsp;vendi per decretum ; execu-torimperitu* di/lribtrcns preciumcredi-toribus anno iaflt;, foluirjieditorihuius reditus reliqua in aureis folatis, quin etrï fexcentos folatos pro forte principali, fine aliqua diminutione cxtrinfeci augmen ti aureorum, idquein præfentiaamp; decon fenfu procur3torisdebitoris,qiiipollqiia tuor annos habet refcriptum reftitutio-nis ad repetendum augmentum aureorii, tam de reliquis, quamde forte. Refpond. clarifsimum perprædida redè agiiplüï dico non opus eße refcripto,nec aliqua re llitutione,per ea,qnæ dixi de condidione indcbitiJupr.q.iS.ad finem. ^EMM^R 14. t Claufhla de red:menJü in ^fdcnijpeciehu an vale at.
i Idem/iipfe contraiim effentflequentesfl pfa reluit lones rara. } Data flirt ein niuliipliciffeeic^pacto nopt, vt nonahapreba flat reluitio.
ii Cums expenfismonetafltproband.n
ip Probat 10 ad Indium lapidentprafert, OyAESTIÖ XCI. Onagefimopri mo quæro,an in hu* lulmodi reditu valeat ea vulgata claufula de redimendo in eiidem fpeciebustduntaxat?Videturquodnon, *' quia primum neceffe ell eertam quantita-temfortis ad vlum debicorisperuenire, vtin rem eiusconucrtaturideindereditii annuum non excedere duodecimam diflf ' fortis ad lummum,argum.d.l.eos. Tertio, neceffe ell debitoremperpetuamamp;libe-ram facultatem habere luendi/eqs hbe-raadi |
|
TRACT, CAROLI MO LI NABT. ttndi,eadé quantitate fortis cum reliquis fiquadebeantutjoblata. Ex quib.neceffe eft pecunia,quæ pro forte numeiatur,de-duci hicamp;numerari fob rationc fimpli-tisquantitatis: non autem fub rationecer torumcorporum vel fpecierum monetæ. Ergo neceflarium videtur, debitorem * tfeinperliberari pofle,eandeni.quantita-tem fub qiialibet approbaca moneca refti tuendo,nec pofle allringi ad certas .etiam numeratasjduntaxatfpecies reftituendu: quia hoc modo facultas redimendi non eft libera, fed coarftata, quod ell conti a fubftantiam horum redituum, vc fupia qutdi.jo. Confirmo, quia fœnerator,qui Vulthuiufmodiconceifum fœnusexerce-te,tenetur fortemcongruamprærogare, ■non incertaquadamfpeciemonetæ, fed •nqualibet commoda amp;nbsp;approbata, dr ea prærogatiofortisin qualibet congruaamp; spprobata moneta eft de fubftantia. Igi-turficut creditores habent facultatem de qualibet congrua amp;nbsp;proba moneta fiefœ-neiandijita debitores debent habere libe-tam facilitate luendi de qualibet cogrua amp;proba moneta. -Creditor verb volens lioc reftringcre, certare videtur au t de co inodo vltrà rationem fimplicis duodect-■in»,aut de arftanda libcrtate luitionis, quorum vtrunqueillicitum eft. } Qiiibus non obftantibus 1 puto didla daufulam non effe excefliuam , fed vali-dim fub temperamemo boni amp;nbsp;acqui. po-teftenim eflc,amp; f«pe vfu venit,quod creditor non erat fortein numcraturus in pecunia aurca, fed in argentea velminuta moneta: debitor autem line profedurus, fiuepra-dium auitum redempturus, quod non poterat redimi,nif in aurcis folari-bus,lpecialitcr iilisiudigcbatt ideo nolu-itvendere redit-um , nili haberec fortem in aureis.Bx eifdem antemcaulis itiftecre ditorisintereffe poteft,folates potius au-reosretinere vel recuperate, quam aliam fpeciem moneta:, co quod facilius aureis foer!erabitiir,vcl fundos acquirer,quain a-Jiafpecie monetæ. .Ciuumv-!' |
4 Cum ergo npafolùm cteditorum in-terfit ( alioquin hpe folum non fufficerec per not.fupra) fed etiam deb’torn m, qui-bus vt plurimum præfertim in magnis fummis, vtilius eft in huiufmodi aurcis fortem accipere, quàm in alia viliorimo-neta,iuftum eft paftum : non folum enim vfus fimplicis quâtitatis æris allein in ge ncre neccirarius eft,led etia quadoq; vfus certæ fpeciei monetæ. t Et fic difta claufii la non eft reprobanda, fed cum æquitatis teniperamcntoaccipienda,ve'uti primo, quód propter defeclum vnius aurcitan-tùm, fi debitor fuppleat in proba moneta æquiualenti, non debet reprobari ob-latio. Idem de tribus aut quatuor aureis in magnis fummis, quia propter tam modicum defeäum non dicitur probabiliter interefle creditoris, nee de tam Icui defc-ftu curandum.cft,l.quamuis, de conditio. amp;nbsp;demonftrat.bald.pro hæreditarijs. co-lum.j.dehæred.aftio. Anton.Corfetus in tràélat.dcminimis. IdquccomagiSjquo redituseft grauior, amp;nbsp;quo diutiiis perle-uerabit,amp; maxime fi creditor niliilde rc-liquis remittic, fed vel cum puliiifculo certat exigerc. Kornera tori enim præfer-tim qui fummum hunc amp;nbsp;lucrofum duo-decimæreditum recepit, non eft audien-dus,fi nimisoncrofus elfe petgat, vel ni-mis accrbusexaólor,l.fi fettlos. C. de pig-nor.aflio. 1. fibenè.devfur. quodeffet,fi propter vnum velalteruni aureum defici-entem, vél paulö leuiorem, vellet totam oblationem catiillari, nec admittere debi torcm,qui fortèprædiaredemptioniscau fa vendit, vel eins procurâtorem ad fnp-plcndum quod deeft in proba moneta, iéd vefemper totusreditus currat. Hiiiiif-modi nimis fordidas amp;nbsp;infeftas fcru-pulofitaces fpernere indices debent,dida l.fi fernos, dióta 1. fibenè facit •, 1. ficiit, §. fidebitori.quib.mod.pig. vel hypoth.foL Sccundó,fi T creditor fortem numera 7 uit in fpecie rara,mrnnfqj freqiienti,pnta ïn antiquisaureis vel de'ideratis, vt difficile fic debitor! tempore redemptionis toc fimilcs fpecics fimul cógrcgare:tnnc enim fufficit in alia prob3amp; freqiiéti fpecie au reafortem reftituere, nec vaiebitpadum Rr i quan- |
|
48t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE M0NETA3 quantum ad il Tam fpeciem raram^minuf-quefrequentem:quia facultas redimendi eiSetminijs angufta 8i fic non effet libéra,quod eft contra fnbftantiam horiim re-g ditiiiim:tldem ft tempore contradus fpe cies numeratæ frequentes erant, fed poft-eafucceflu temporis rara?tuncenimfufft cit in aliafrequentifpeciefimilismateriç fortem reddere, quemadmodum ft interim reprobatus effet cnrfiis fpecierum au reariimnumeratarum:tunc enim fufficit in alijs tempore redemptionis vfitatis fpe ciebusaureis fortem reddere;amp; haâenus valebit illud padtum, prout etiam ipfa rei atquitasfuggerit,quçin hisattendi debet, l.inomnibus,dcreg.iur. 9 Tertia,! ft fors fit numerata in multifa rijs fpeciebus, puta mille in centum fola-tis.centum coronatis,centum dùcatis,cê-tum rofatis,amp;c. Sufficietenimtotam reddere in vnafpecie, nec admittendum pa^ dium contrarium,tanquam nimiscaptio-fum ^onerofum. jQ Quarto, t fi conftetquodcreditoris nullomodo interfit; vt cnim ob id alias admittiturfolutioin aliaprobafpecieau rea, ita fi conftet quod tunc creditor vole bat cum effeftu aureospermutarecum mi nore moneta, ita quod non recufat obla-tioncm debitorispro maiori parte in minore moneta confiftentem, nifi vt officiât non eritaudiendus,fed fide hocconftet, iudicanda erit oblatio valida, quoniam non licet creditor! didlopadio, vel etiam alio iure fibi compétent! vt! ad officien-dum,amp; non ad feruandum quod fuainter eft,text.!n J.in fundo. §. conftituimus, de rei vend. K Circa hsec occurritquxftio quotidia-na , fiambigitur de pondéré amp;nbsp;probitate monetär,vt ab aurifice probanda fit, cuius expenfis id fieri debeat? Et Bart.quem om nes in hoc fequuntur in l.PauI.col.i.nu.4. refpondct,commun!bus !mpenfis,per 1.4. S.i.fin. regund. amp;nbsp;placet, nifi iam confta-ret pecu niam effe probam, amp;nbsp;creditorem non nifi caufa vexationfs petere. Sed quandoqueaudiffcrccordorrecla wâtesinouçtales, quafi ad fe fobs fpeäec |
probare amp;nbsp;reprobare monetam,fient Sf cudere.tAtqui duplexeftprobatiovelre- ir probat!o,altera iudicialis amp;nbsp;dcfinitiua,q ad dom.prxfeftosmonetarumfpeflat, altera extraiudicial!samp; probabilis,qua: ad quemlibet eius rei peritum fpeftat, vt ad quofuiscampfores amp;nbsp;numularios, quo* Græci®fgt;quot;flt;’)'''*'A'gt;''«’vocât,amp; eftmosanti-quus,vt olim Ariftoteles Rhet.lib.i.ca.37--dicens.-MCûTsç âf vujoT-vtojUOi^ «fiTK^oït/jS-7TWÇ b J'llt;XH^!vHTb Hlêj/HyOvîi'lMÙOp'.fi^ '^ SiXK/tç.Confert enim iudicem argétario, vt fient illenumumadulterinumàprobo,. ita hic iuftum amp;nbsp;verum àfucato amp;iintt-fto difeernat;. Cæterùm finonagiturdefimpliciptO’ bitate vfualimonetæ, fed de conflatura, non ad ornamenta vel vafaperartificeni conficienda, fed ad penitiffimè expurgan dam vel probandam puritatemmaterix, monetales id fibi apud nos vendicant,amp; ab eis fieri vid!,t tam per aquam chryful- jj cam,quàm perignem, quibus fitauniob-rizum amp;nbsp;excoóiiffimum;nifiquodPlin.h. j3.Gap.4.refert exadiorem purgandi mo-dum,per auripigmentum, qui non eft 1®' vfu ob nimium damnum, amp;nbsp;intertrimen-tum auri.Sed quod ad fimplicem probat' onem att!nct,c!tra conflaturam nóefteee ^^ tiusexperimentum,quamHéracliotfttie Lydio lapidc:quon!am femper vnifcrnii-tcr fe h3bet,amp;: æquale præftat experimen-turn,quod non eft in igne, qui quandoque intenfioris,quandoquc remiffioriseftca-liditatis ,. pariter nec in aquachrylulea, quæ etiam quandoque acrioris aut lenio-ris eft temperaturat ; fed lapis femper iJe. Hine ait Plin.libr. 33. cap. 8. his coticuh*' peritoscùm è vena, aut lima rapüerint ex perimentum protinus dicere quantuni an ri fit in ea,quantum argenti,vel arris,lerO' j*ulari differentia,mirabil! ratione, no®' fallente.. / itutuum in qua moneta ref unilei!(lugt;ii‘ 2 Mutuum reddere in eadem ftd/ßantii,' ■ - nbsp;nbsp;quantitate,menfura amp;nbsp;pondéré. |
GAR OLI MOLINAEI
TRACT.
^J r^îcr tempore contract mutai in redditi-one attendendui, quod probatur aliquot Tationibui. tiu.}4.amp;feq^-
1* Material forma moneta inquantumma neta ipptis moneta forma amp;nbsp;materia non til..
Ji Mutuum certa Jpedei moneta, valorem mm majfim continet,amp; nu.62.
fgt; Pecunianoneßmerx.
^ ttumtßnavnde.-
* Pxplicatur Iff. de contrah. empt.
9 Monetmeur fus amp;nbsp;inßttutio lurijgen. .
‘tl’ Pectmiafmeprincipisauthoritate noncu-^ ditur.amp;ntt.i^.-
‘lt; tUmimanmutaripofit.
gt;2 Numtle^esfixereamp;reß^eTe,fuadentes: noccniißtmi Reipub.
‘4: R!umi aßimatiopublica,eß bonitos intrine • feca:
’! AtiquoramdiSïinliio intrinfeca amp;nbsp;extrin ; fecabenitatis.
gt;i Piinitosintrinfeca.-
^ Sonttasextrinfeca.
it Meneta habebitfemper vnum valorem v-fualemetiamvbi^..
lt;9 Pecedere à publtcaaßimatione fubpoena. copitalt non licet.
^0 Obligatio ad pecuniam femper certa di-citur:.
^1 Stipulatio pecunia quare certai
^2 Pecunia numerata femper petitur' condi-dione certi..
^f Cendiétione triticaria quapetantur.
2s Triticaria inuentio ab Accurfio tradita ride tur.
^5 Cértam quod eSl,nonpetitur triticaria a-ätone..
^6‘ Exphcaturl. vbiautem.ff.deverb. obUg. centra Accurf
ir Pxplicata 1.2.ff.de triticaria.
y^i VeterumRoman.fcrupuloßtas ina^iom-* bus.
^9 Triticariaorigo ver a qua:.
483
30 Pecunia recipit functionem in alia etiam alteriusfieciei.
31 Stiptilanti denarios an ßondere Uceat au-reos eiufdem quantitatis..
32 Pecunia in mutuo amp;nbsp;venditione vt quantitas..
33 Mutuum dans amp;acciptens, refficit valorem vfu alieni:
34- Valor monetamutuata cuius periculo de-crefcat.
3P Vinum mutuanti redditur eiufdem boni-tatis...
36gt; Argumentum ab intrinfecabonitatevini ad extrinfecampecunia valet.
37 Pecunia mutuata reprobata, debetur etus valor.
3^ Abfurdum eSl locupletari ^ cum alterius damno.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»
39 Oppofiti ad oppoßtum eadem qua propofiti ad propoßtum ratio.
40 Obligattone ad certain moneta ßeciem' concepta,folHi tur etiaminaUaminori.
41 Mutuum an foluipofit in alia moneta ill— xta valorem tempore contra£lut,nega^ tiu'e.
42 Bonitas amp;nbsp;materia magis, quam forma’ moneta attenditur. Zygoßates quit ft.
43 Subßantialta légitima moneta quafnt:
44 Moneta in contrachbus deducitur,vtfm-pUx valor:
4T Creditor, fiadum ût de certa Jpecie moneta,aham inuttus non recipit.
4 6 Valor extrinfecus an vereaugeatur.
47 Aeßtmatioaureicreßeit propter deterio.1. rationem minutamoneta.
43 C immodumfuperueniens non debetur ei,. cuius ope non fit.
49 Lex commumter lata in omnes, reficere • debet omnes.
So Augmentum certa moneta fuperueniens debetur,cuiipfajpecies.
St Creditorflorenorum non débet damnifi-cari per deteriorationem minuta moneta.
Rr 3, S2 Cre-
-ocr page 490-lt;8t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE
|
ƒ2 Creditor} obfetjuiofo magis, quam debito-ri tenacifauendum, Ji obligatio ad certam quantitatem, amp;nbsp;ad eert amJpeciem differunt' f 4 Qm debet m]pecie,tenebitur inlpecie per-filuere. SS Decern doHa vim m eadem bomtate amp;nbsp;nu mero.mutuans Joluit,neqjprectam afien-dens quid mutât. }6 Variatie valorinnoneta adferibitur cafut fortuito,amp; quare. Ï^ Vn'formemdeberee/fe omnium totimor-bii bomtatem amp;nbsp;aflimattonem moneta. yi Moneia cudendt iw an fait Imperatori quandoofj referuatum. f p Moneta/peeiee vna tantum duplici modo mutatur. 69 Mutatie vera materialindicatura non nocebit creditori dp-nu.óa.ó j. 61 Aureus intrinfecè mutattu, aureus non efl. ^4 Confuetude exeoquodcommuntteracci-dere feiet,nonprobatur,contra Doel. 6s Obligatione cötralla in certa monetafle-ciemeafolui debet. ^6 Applicatie ad cafum amp;nbsp;deciflonem vel re-flgt;anfioiiem.amp;nu.6f. 67 Moneta minutafèlutofèmper impurior. tip Oblij^atie certaflectei cf cent numeri cuius effedus. 70 Somtas intrinfeca vint amp;ßmilisßedei, à benitate pecunia diuerfafunt. 71 idem in benitate vtni extrinfeca. 72 Vini bonitas extrinfesa venit tantumme-ro iudicis officie. 73 Inmutilevininonpetituraflimatio. QVAESTIO XCH. NOnagefimofecundótad maiorem prxcedentiuin amp;nbsp;fequentium de-dararonem expedit hanc non minus controuerfam, quam tritam quasftio. a»«xuT(ii5gt;excuterede mutuo,per inilleau-reorü foJatord, faöo anno felquiraiJlefi- |
mo vicefimo fexto , quofolatus valebat quadraginta folidos tantü : fed dû repeti-tur, putà annofcfquimillefimo tricefimo fecundo, valetquadraginta quinquefoli-dos.An debitor deducere poifitincreme» turn valorij,amp;: fic foluere »Sj.aureostan-tum cum quinque folidislmonenfibus? Et contra fi decreuerit, an teneaturfup-plere valorem tempore mutui currentem? tVidetur quod non, quia mutuum de- • bet reddi in eadem fubftantia amp;nbsp;quantitate,numero vel méfura , amp;nbsp;in eadem boni-tare intrinfeca, hoc eft bonitatefubftan-tiæ,quæ mutuatafuit. Cæterùmextrinfe-eus valor nó attend itur, nifipoft moram, l.pin fin.de aäio.empt.amp; not.in l.vinum. fi cert.pet.Igitur fine valor extrinfecus titra moram auflus faerit, non poteft debitor hoc augmentum deducere, nee mino-rem numerum aureorum offene, quia no redderet tantundem in fubftantia amp;nbsp;nu-mero,prout accepit amp;nbsp;tenetur : fiue valor illedecreuerit,non teneturplusreddere in fubftantia amp;nbsp;numero quàm accepit, nec tenetur deterioratione extrinfeca, quaecitraculpam fuam amp;nbsp;moram contigit. Et ita tenet Bartol, vbique in l.i.inl. ciim aurum de auro amp;nbsp;argent, legat.l.cùm quid,fi eer.peta.l.Paulus.defolutio.Albc-ri. Bald. Alexan.Fulg. I\iul.Alexan.laf.amp; omnes ferè in d.l.cum quid. Marti.Land, in trad.moneta.colum.lt;. Iaco.de Putto, in difputatione de mutatio.moneta.col. 3.Cal.confiI.i4. Alb.Bruu. in trafl.deaug. colum.83. Hieron.Butig. inrepet.d.l.cum quidjColum.io.num.ij. amp;nbsp;eft crebriorfen tentia. t Sed contrarium,quód indiftinflede- J beat infpici tempus contraflus,quantum ad hunc valorem extrinfecum, de quoa-gitur, amp;■ expreffim quód debitor pofft jftiid augmentum valonsdeducere,deci-dit Francif. Curt.fenior, in trad.moneta. fuper d.l.cum quid.fupra nu.io.ii.ii.amp; iF Idem fentit de decrcmétó,vt teneaturde-bitorfupplere vfque ad valorem curren-' tem tempore contradlu-s. Sed aduertendu quód Curt.ibifalse citât Albcr.^’’ pluies allot |
|
TRACT. CAROLI îliosin fuam fententiam, qui ramen fiant 3cominuni:cumque ibideiólo valoreex-trinfecodifférât, citât pro fe Oldr.conff. ?.amp;alias, qui loqnunturde valore in tri n fteo. Facit etiam iniuriam Bald.in hacce-ptam,quçft.i7.C.dc vfur. quem cirat in ca iuniaugmcnri, amp;nbsp;tarnen loquitur in cafu conuerlö decrementi : nee friuola(vt in-^uitCurt.) fed optima ratione inouetur, Vtmox dicetur. Multum etiam confuse amp;nbsp;perplexe lo-^uuntur Doflores in hac materia , dum fïpèininuolutisdtfiinótionibus fuis non fcniperaperiunt, de quo valore intrinfe-covelcxtrinfeco ffngula membradiftin-ftionum fuarum intelligant, vt Henric. Bohic,amp; alij in c.quanto, de iureiur. amp;nbsp;a-Kbi. Mosergo omifla opinionum turba, perpunfta rationis fingulatim procede-wus tam exafta perfpicuitate amp;metho-lt;io,vtnilambiguitatis, nihil obfcunfu-pcrüt. tEtprimó pro fecunda parte contra communemadduco lo. vel ilt;. fortesamp; vi-Hasrationes. Prima, quia forma ipfaamp; fubftantia monetæ, in quantum monetaj non cft materia vel forma naturalis ipfiiis corporis monetæ,fed valor ipfe impofiti-hus: vndequælibetmoneta, in quantum talis,non deducitur in contraóhim, vel ^namcunque difpofitionem,nififubrati“ one valoris, vel quanritatis impofititias tnnccurrentis.Ethocquidem indubitatü tn,quaiidodifpo/irio incipitamp;eófiftitin nominequantitatis in genere, nulla certa fpecie monetæ expreffa vel deduda, vt quando quis forte emptor promittit 10. Vel 100. libras. ’ t Sed idem videtur,fi incipiat, amp;nbsp;con-Watinnominecertæfpecieimonetæ, vt Spromittara 10. ducatos vel aureos folates,vel fi certa fpccies monetæ etiam pre-dofsdeducatur, vtinmutuo, de quo in tbcmate. Patet,quia lUi aurei non nume-Vînturtanquàm maffia, nee tanquàm fpe-des,fed tanquam moneta amp;nbsp;quantitas, amp;nbsp;ncfub ratione valoris Sc quanritatis. Fa-tentur etiam communiterl)olt;fiores,quód ‘xuicta,etiam preciofa,magis confidera- |
MOLINAEL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;481 tur refpedu cnrfus,quam refpeftu matequot; riæ, vttradit Oldrad.quæftio-. 168. adpri-mam colum.z.loan.Fab. Auth.hoc nifi.C. de folutio. amp;nbsp;Infiit.quibus mod. toll, ob-lig.§.i.in fine. Anton. Butri.Panormitan. amp;nbsp;alij in d. cap. quanto, colum. vigefima fecunda. t Hinc deiurepecuni3,-in quatum pecunia,non efi merx, nee venir appcllatio-ne mercium, vel fimilium reiim, nee per cas æfiimatur , fed omnes res æfiimar, Œâ.T»gt;«f MiTfè.inquir Arifi. Ethic.s.cap.y. amp;nbsp;efi te.x.I.fideiuflbrem.de fideiuffb. amp;nbsp;in pecunia non corpora excogitantur, fed quantitas,!. fi is cui.in princip.de folutio. Probatur etiam ab origine amp;nbsp;inflitutione ipfius monetæjjdicente Arifiohn loco nipper allcgatOjOM/) JV !/7rd.%0('y/xa rÄi’ j^sia,? TC véfi.ta‘/j.lt;x yiyon j^ iTuv^û-mf), ttflej a»« TOTO WOVO/AIX EJ^ft vÔ/XHyfjLd^.OTl QUlt;fÛiï(t 5t.2i\« VÔfJ.Cû Ist, H^ ilt;Jgt; HfJJ/1 M^TOßJ^b^p ttoti votru^ou «.x^Hsop, id f3, ^^ rè Jhtto/', t tanquàm fubfidiarium quoddam amp;nbsp;fuc-cedaneum return neceffariarum numif-mafadum efi excompado, fineexcom-muniquodam fœderc,amp; propter hoc némen iliud numifma habet : qui.i non efi à natura,fed à »ô/lt;.“,id efi,lege,et in nobis eft mutare,vel inutilem facere. HæcAriftor. qui fimilia ferè tradit politicón, libr. i. cap. 6. t Idem tefiatur lureconfuI.l.i.Je con^ trah. empt. dicens, commerciorum expe-diendorum gratia eledam ede materiam, cuius publica amp;. perpétua æfiimatio dif-ficultatibus permutationum æqualitare quanritatisfubuenirec,eaquc materia for ma publica perculfa vfum, dominiumqj, non tarn ex fubftantia præbet, quàni ex quantitate, id eft, iam non fubftantia ipfa materialiscófideratur in numis,fed quan titas, id eft,valorimpofititius publice,amp; perpetuó compadus, quam nuper pub-licam amp;perpetuam æftimationem voca-air, Quod ergo initiodixitcerta ad hoc ma teriarn deledam, non eö dixit, quód ipfa ipfa materia cófideranda fit,vefperfe^rtt manda,, |
|
DE MVTATIONE MONETAE. 486 manda poft fabricationem numi, invfu ipfius numi,fed quod ad fabricandum nu mum idonca ad hoc materia deligenda fuit,quemadmodum Ai iftot.d,cap,6.fcri-bit initioadcompofitionem numi eledfi ferrum,argentum, amp;nbsp;fimile metallum, quód fui foliditate in parua quantitate publicam formam femel impreflam con-feruaret, necdefacili vfu inuerteretur, qua ratione aurum propter pcculiarcm loliditatem tranfmutationi minùs ceteris obnoxtam(vt ait Leonard. Portius, de fefter.lib.i.in princip.)prçftantius ad hoc f inuentumeft. 1 Exquibusduo corollaria colligun-tur:primùm, quöd inuentio amp;nbsp;inftitutio monetæ,pub]icaqueillaamp; perpetua (ve-lutex communi fœdere,vt Ariftotcl.air, ii«T« eiigt;'SHilt;H)')æftimatio eft de iure gentium, vt probat AriftGt.libr.i.cap.6.amp; lurecon-ful.ind.l.t.decontrah.empt. amp;omnia iura, quæ dicunt deiuregentiumelfecon-tradtum emptionisamp; venditionis, ergo amp;nbsp;pecunia fignata æftimatio amp;nbsp;fides. Et ita reifte decidit Bart, in l.i. de contrahen. emptio.dicens, numum nonefte introdu. dtumdeiure ciuili,fed deiuregentium. Vc enim genres inuenerunt, amp;approba-ueruntprimum vfum rudispecuniæ non ftgnatæ,pro quantitate amp;nbsp;pondéré pecunia?,ita mox inueneruntamp;probauerunt vfum pecuniæ fignatæ. Quin etiam cir-cumfcripta inuentionebenèfequitur,om nes genres vtuntur pecunia publicè figna-ta,ergo compaiftum illud amp;nbsp;fides pecuniç femel publico fuo charadere fignatæ, eft de iure gentium per locum àdefinitione, 1.1.in fin.omncspopuli. in fin. de iuftit. amp;nbsp;iure. Itaetiamtenet Anton.Burgos extra de empt.amp; vend.in rub.num.13.num, 14.amp; eft veritas,licèt Barb.ibifriuolis rationi-buscontrouertat. I® tNon obftat quod obijcit pecuniam fine principisauthoritate cudi no pofte, quia idipfum iure gentium introduiftum eft,ne cuiuis'priuato liceat pecuniam cu-dere,fedfoliim in communi, amp;nbsp;de publico per communitatem ipfam, vel Remp, vel eius publicum amp;nbsp;legitimum admini-ftratorem,fiuc fit princeps,fiuealius legt“ timusmagiftratus, qui in hoc non eftiniu minifter iuris gentium, quique fi in hoc male verfetur non folùm fubditos,et com milfam fibi Rempub.prodit, fedetiam iura gentium violât. |
t Minus obftat fi alius diceret Iura gen ® tiumelfe immutabilia, fed numos muta-b;les efie,dicentc etiam Ariftot.Ethico.L in nobis effe mutare vel, inutiles facere: hoc enim non magis concludit;qua fi quis colligeretcontralt;ftuumfidem,authorita-tem,amp; virtutem ideo non efte deiure gen tium,quod contrario paCifcentium con-fenfumutari vclrefoluipoflunt.Sicfiali-qu i tantum populi certo numifmate vtan-tur,non eft dubium, quin eorundemcon-fenfu poffitidé numifma mutarivelabo-Jeri, amp;italoquitur Ariftote. Nonauteni fufficeret confenfns illius foliuspopuli) apudqué numus illefabricatus eft,pofi-quam in alias quoque genres damnauit) amp;nbsp;compaiftum illud amp;nbsp;foedus publicum ad eos cxtenfum eft, ficut nee publicam conuentionem auc iuris gentium vni partium refeindere Iicet,l.conuentioneni.ii6 paiftis. quanto minus fufficeret libido v-nius velalterius,qui quçftui habeatRem-pub. t Ex quibus liquet quanta fit vecor-dia,imópcrfidia, amp;nbsp;in patria,amp;in'Rem-qgt;ub. impietas perditiffimorum quorun-dam, qui fui quæftus amp;ambitionisgratia principibus fuadent,amp; numos amp;nbsp;leges ab ijs,prout libitum fuerit, figi amp;nbsp;refigipo^ fe t neque enim minus nocent, quam qi}* publicum ciuitatis fontem venenoinb-ciunt. tPrærereà quod inftitutio, probitaS) ‘’ amp;nbsp;authoratiomonetç,8i: fœdusilludpub licum compaifti valoris,æftimationis,amp; curfus monctæ fit de iure gentium,-ofien-ditvetus facra pagina Genef.23.vbi Abraham emit ab Hephroaagrû fpeluncrdu-plicis, amp;nbsp;foluitei pecuniam quaJringen-tos ficlos argenti probatæmonetxpubli-cæ,vt habet Hebræum ideft(vtf-tiam Santes vertit) tranfeuntes per mercatores. Erat igitur publicus amp;nbsp;probatiis ilJe curfus de iure gentium, turn quia generalis |
TRACT. CAROLI
'•cra!is,tum quia nondum tunc erat cerium ftatutum ius ciiiile : ncc etiam ad v-fum certæ ciuitatis refertur ea probicas amp;æftimatio, fed ad vfum mercatoru/qui per diuerfas prouincias negociari tunc quoque folebantjvt etiam patetGenef.37. Sedadrem.
* tSecundum corollarium, quod pro-pne loquendo publica ilia ædimatio feu valor impofititius amp;nbsp;publicus pecunia: Aridefumptx feu monetæ, non eft ipfius Bonitas extrinfeca, vt vulgo putant,fed Bonitas intrinfeca^patet,quia eft eiuspro-pria fpecifica , fubftantialis amp;nbsp;formalis Bonitas amp;nbsp;elfentia.qua: dat ei elfe: qua fublata (publica videlicet approbatione remota) ncceftario definit elfe pecunia, vel moneta,l. eleganter. §.qui reprobos. Ae pignorat. aftion. amp;nbsp;tanquàm fublata forma interit fubftantia, 1. lulianus. §. fi quis.ad exhib. amp;nbsp;ita fenferunt antiqui, vt Â20 in Brocar.Iacob. Beluif. amp;nbsp;Odofred. vtrefertCyn.l. inminorum, colum. 4.C. inqui.cau. in integ.reftit. non eft necefla-tia.
tVerum’quia iam tribus ferè feculis inualuit amp;nbsp;receptus fuit communis ille modus loquendi, quo fubftantiam ipfam metallorü tam in puritate qiiàm in quantitate feu pondéré vocant bonitatem in-trinfecam pecuniar,valorem autem impo fititium vocant bonitatem extrinfecam, non mutabo, ne quam obfcuritatemaut confufionem inducam in doftrina, quam duntaxat elucidate ,amp; quam parabilem 5: expeditamreddere totis viribus adni-tor. Libenterigitur receptis vocibus, amp;nbsp;modoloquendi vtar, feruata tarnen fem-peryeritatisfententia, cui etiam n9odus illeloquendi non ineptè fubferuire po-® tedjTedè intelligesdo. t Bonitasenim ipfius matciiae,tam interior qualitatis amp;nbsp;ipfius puritatis (quam monetarij Gallicè Vocant lt;»//9^) quam exterior quantitatis feu pôderis,reâè dicitur intrinfeca, quia 1 ,eftabinitio,amp;:vi ipfanaturae, t Bonitas auteni valoris feu curfus impofiti, reétè vocaturextrinfeca, quia extrinfecus ac-cedit.
MOLINAEI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;487
t Secundaratio,quia deiiircpecunia *8 amp;nbsp;quxlibetfpecies monetæ debet femper eiufdem eflepoteftatis, amp;nbsp;eandem vnifor mem indicaturam, feu valorem vfualem femper amp;nbsp;vbique habere, text.in l.ideo. de eo quod eert. loc. in l.i.ibi.perpetuaæ-ftimat.de contrah.empt. in 1.fin.C.de vet. nu.potefta.lib.il. vbi hoe fub poena capital! fancitur. Ex quo fequitur quamcun-que pecuniam non dedueün contradum, nifi fub ratione publicçamp; perpetuæ indi-caturæ,feu valorisimpofititij, tAd quid ^9 enim attenderctur bonitasmaterix, vel pondus, fideducitur non vt mafia,fed vt pecunia, cùm tune (pœnaetiam capitali imminente) nonliceat vllo modo à publica æftimationerecedere, nee quiequam addere,necdetrahere?Et hocinnuere vi-detur Arift.libr.r.PoIit. dicens, quód initio pecunia fimpliciter amp;nbsp;ruditer definie-baturcerta magnitudine amp;nbsp;pondéré me-talli, poftmodumveró propter nimiam incommoditatem probandæ amp;nbsp;expenden dæmateriæ pecunia fignata eft, publico charadtere imprefib, quo à dido onere, TÄs/itTysuj, ideft,menfurationis amp;nbsp;proba-tionis defungeremur. Hine nouiffime feripfit Hyeronym.Butigel.in repetit.d.l. cum quid,colum.8.num.i2. quod in pecunia fignata, ex quo forma trahit ad fe ma-teriam, materia non eft ampliùs confide-randa.
tTertia ratio, quia de iure obligatio ^* ad pecuniam femper dicitur certa, imb certiffima,tex.in 1. numis.de in lit. iuran. vbi ideó negaturiuramentum in litem habere locum in pecunia, quia fempercer-tum eft, quæ amp;nbsp;quanta fit eiusæftimatio, amp;incertis, noncertis, locus eft dido iu-ramento,vel alij cuicunqüe probationi ordinat iæ,vel fubfidiariæ:fed non dicitur certa, nifi peræftimationem extrinfecam, quæ eft vera propria eins indicatura. Igi-tur præcipuè hæcæftimatio attenditur,amp; , confequenter necelfarió procedir ad tempus contradus vel difpofitionis,amp; ad eer titudinem, quæ tune erat : alias nunquam elfer hæc obligatio certa, fed modo ma-ior,modó minor elfepofietiprout extrin-
Sf fecus
-ocr page 494-4 SS.
DE MVTATIONE MONETAE
|
*^ feciTs valor variarctur, t Secundo probat text.in l.ftipularionum quidam,de verb, ©biiga. vbi dipulatio vel obligatiopecu-niæ,put3 decern aureorum, dicituromni-nb certa: qma ex ipfa pronunciatione ap-paret, quid, quale, quantumque ftipule-nir,vcl in obhgationein deducatur, quod non poteft e!fe nifi per xlHinarionem ex-trinfecam: iphuseiiiin materiæali,aefta-llo tempore æftimatio, vt probat text, in l.’cinn certiim.rieaurodeargento legato. Igitur in pecunia ipfa atlhmatio cxti ijife-ca principaliter confideratur , amp;nbsp;de ea principaliter aftuin ceniecur ; alioquin obligatio pecunia: non effet femper certa. w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTertio-, probaturtext.inl.i.decon-didl.tritica.vbidicirur,qii0d pecunia nu-meratafnon intelligas inutuata, quia ver-bum,numerata, reftrturad apticudineni, amp;nbsp;folùm apponiturad delt;)gn:)duin,quod verbumf^pecuniajllat ftrifti filme, videlicet pronumis)femperpetitur illaadio-ne, ficertum petatur. Ht hoe ideo, quia fempercertaeft, d.lex. fi Ripulat.onum jj:. qua:dam,d.l.numis. tVnde licet oinnes resfiueconftentin re folida(purà fpccies vel corpora,hue ï“’'*«'line Tix.’i““ de qui bus in J. return miftura. de vfucapionib. qua Volufius vocatfolida) hue in menfu-ra,vel pondere;(vt quantitates amp;nbsp;resfun-gibiles, fiuearidæ, fine liquida?) p?rcon-didtionem tritieariam peti pol(:iit,tamen fola pecunia excipitur. amp;omninó nega-turadionetriticariapeti poire,quia fernab per amp;nbsp;perpetub certa eft. thtadiierten-dum,quiaglo amp;nbsp;Dod.communitermale intelligunt, amp;nbsp;aberrantes-à fcopo ad fua fomnia,amp; quædam ridiculadiuertunt, vt dumçum Accurf. fingunteam condidiex-nem innétam efle à Tritico authore,eum-que nugantur rufticum fuilfe, vel fed a: Minoritartim,quibus no licet tangerepe-Ciiniam,vt Alberi.Bar.ibi. Quineriam fenftim legis pcruertunf, dum cenfent res omnes lingulas, pecunia excepta, hac rationepeti pofte, quum d.l. i. ibi (omnes res) non de fingulisgene-xum,fcd de genertbus fingulorum Joq.ua- |
t ti r,fci licet qubd omnes res,ideft,exonr ni genere rerum, excepta pecunia, pof-funt peti amp;nbsp;cadere in liane adionenitnon autem qubd fingulx alia: res pratter pecu-niain. 1 Vatet, quia cenus tundus, puta *^ Tufculânus vel Stichus, non petiturcon-didlione triticaria,fed certi condidionc lient pecunia, tcxt..in d. 1. ftipulutionuin quædam. Imbetiam frntnentuinvel tri-ticum, li ipfa pronunciationeapparctcer tiJ,vt critici Aphnei optinii modioscen-tum, non peretur condidionetriticaria, fed certi condidione, text.d. l.flipulatio-neKi,l.vbi autem nonapparet. inprincip. dc verb.oblig.facit l.ceituni.licettumpe ta. tota enim hæc differentia mcramfor-niulam adionis refpicit. Vndecumd.l. i.exempliftcat in fundo , non debet vni-uerfaliter amp;nbsp;præfraétè intelligi, vt ibi malè Accurli. m verbo, quare : fed qubd fundi quoque petitio in hacadionecade-re poteft, videlicet quotiesipfaprolatio-ne, vel libelli editionenonapparecquid, qua'e,quantumque debeatur vel petatur, vt quando debetur, vel petiturfundusfi-nepropriaappellatione, vt inquitidcin Vlpianus in d. 1. vbi autem nonapparet. t Vbi Accurlius ignorans mentem amp;nbsp;fco-pum,nonexplanat, fed morefiio depra-uatamp;obfcurattextum fatisalioquinplanum, dicendo ibi ftipulationem nullam: quod eftfalfum, quia totusille text.non tradatde nullis.fed de validis tantum fti-pulationibns, quarum quædâcertæ,quï-dam incerta: funt, vt fundi line propria appellatione, id eft, quando non certum corpus, fed certa quantiras, puta Centura iugeriterrædcbennir, qua: non eft obli-gatiopenituscercarquia poffuntmenlu-rari amp;nbsp;tradi in varijs locis amp;nbsp;confinibus, qua: variata:ftimationcm,amp; fiequandara inccrtitudincmfucurasæftiinationisindu cunt. t Non obftat l.a.de'condid.triti. vbie-tiam certii corpus fundi, puta à quo quis vi deiedus eft, hac adione triticariapeti-^ tur,quia facilis eft refpóftoiPrimô,quôd ibi condidio degenerat contra violen-tum, ficut amp;nbsp;contra furcmj.i.in fi.co.titu., Secua. ;lt; 11 |
|
TRACTAT. CAROLI MOLIN AEL feundo quod propter çftimationéquan-tiplurimi, vel detcriorationis,et aliorum damnorum expul (ïonis quæ accedunt,pe-tatio nóeftpenitus cert3,amp; fic cadere po-tcftintriticariani, qus-iiediftaeft, non ibauthore (vtineptèfabulantur) fedab euentu. tFucrunt enim vereres Romani mo-toCffimi amp;nbsp;fuperftitiofiffimi in aótiomb* iudicialibus, vt non agerent, nifi ex præ-feripto formulatjà qua qui. veleaderet fyl ^gt; laba, caderet à caufa. T Ciim autemfre quentiffimx edent adiones ob tricicum, (quod eft verbum generale,vt not.in l.tri ticum.de vcrb.oblig. amp;nbsp;per Columellani dereruftica, libr.i.cap.6,) frequens erac reorumcauülatio ,quód ador fincaftio-neageret, aut certi códiótionem malè in-tentaret,cóqiiöd triticumpetitum non ef fetpenitus certum, nifi (quod rarum eft) contingeretdeberiamp; peti certæregionis optimum. Quare protores banc ineptam moro fi-tatem fuaçquitateemendantes(cùm non-durn latæ eflent leges generales Couftan-tijamp;TbeoJofij.C.deformul.amp; impet.a-ftiofub) concedebant.aftoribus condi-ftionemtriticariam. Ciimautem in catte-tisrebusaftorespaffim eadem rationeidé remedium fl3gitarent,qiiod datum erat in tritico,A: Pr«toresconcédèrent ad fimi-litudinem triticariæ, hoc iufta occafione fadumeft, vt eacondiftionepalfim vfur-paretur,amp; retento nomine originis amp;nbsp;pri mitiuç inftitutionis extenderctur,vbicun quequod peterecur,non effet penitus eer turn, vtfub ea formula fi cert.pet.tuto in-cludiamp; peti poffet ftriâo veteii iure ci-uili;quod prattorium fubfidium non fuit neceffarium, fed impertinens in pecunia numerata, cum femperamp; perpetuocerta fitjOmniumqj rerum certiffima. t Quarta ratio, quia pecunia recipit fundionem etiam formalem amp;nbsp;identificä cumaliapecunia,etiam diuerfcfpeciei, ' velmaterix, text.in I.quç extrinfecus. de Verb.obl. vbi licet nó folum diiierfitasrei yelfubftantiç, fed etiam qualitatis inter iaterrogationem amp;nbsp;refponfionem, ftipu- |
4S? lationem vitiet, l.f.§. fi quis fimpliciter, de verb.oblig.§.pratcerea.§.fi de alia. Inft. deinutil. ftipul. t tarnen ftipulanti dena- Ji rios alter eiufdem quatitatis aureos fpon dcndoob]igatur,amp; cótra;quia idem pro-miffum videtur, amp;ccnfctur omnimodo conformitas. Et ita intelligit amp;nbsp;dccidic Bald.in l,fingularia,colum.4.in lo.fpecia-Ji.fi cértum pet. amp;nbsp;benè,Iicèt Alexan. ibi, col.6.diuerfum fentiat. Qua: fundio amp;nbsp;xquipollentia non poteft: confiftere in ma teria,quae non folet effe eadem,fed diner-fa in denarijs (qui folent effexrei vel ar-gentei) amp;nbsp;aureis, fed in fola bonitate ex-trinfeca , feu valorc impofititio confi-ftit. . Cum igiturin pecuniaca quâtitas,quæ J* ex valore impofititio refultat, folùm vel principaliter confidcretur in contraöi-bus, non lolùm refpediuis, inquibusfic appreciatie alterius rei ad pecuniam,non folùm vbi pratcedit numeratio pecunia, vt in mutuo,fed vbicunque fimpliciter pe cunia ftipulatur,vt probat,d.l.qiiçcxtrin fecus,fequitur prfciseattendi bonitatem illam extrinfecam, quæ erat tempore con tradus, tanquam folùmfaltcm principaliter intentam, amp;nbsp;in Obligationen! dedu-âam..Vcr.um eft quod Accurf.ßar. Angel. Raplia.Cuma.Alex.amp; exteri communiter ibi reftringunt amp;nbsp;intelligunt, quando de-nai ij crant aurei, amp;nbsp;ficde eadem mate-ria,l'ed vt inquit laf.colum.i.hxc eft diui-natio. Adde, quod non fufficeret, qiiia fup-plendum eftet etiam de materiaxquè pii-ra,quóJ vulgódicütdccadem liga, quod eft ineptum ; quia text, loquitur dedenarijs in genei e,amp; fic de quibufeunque: nee requint quod fint eiuldem qualitatis vel materix, led folùm quod eandem quanti-tatem conficianttquod non poteft referri, nifi ad valorem iinpofititiumamp; extrinie-eum. f^arediuinatio dcreftridtio,gloff. amp;Dodto. reijciendaeft.iuxta l.C.dc con-trahend. emptio.l.ii putator. ad legem A-quiliam. Quinta ratio, quia in contraéiib.prx-fercim in venditione femutuo, pecunia bf 1 tlcdu- |
490
DE MVTATIONE; MONETAE.
|
deducitur, nontanquàm maffa, nectan-quàm fpecies^nec taiiqiiamqiianticasme-tallijfcd tanquain moneta,etiatn fidecer-tafpecie monecxagatur, putà detotau-reis folatis, exc^uo tanquam.monctadeducitur;. ergo fcquitur quod deducitur. fubratione valoris impoficitij, amp;ficre-fpcdlu vaioris, tune currentis, amp;nbsp;quanti-tatis tunecófedx, I.Rutilia Pollajdecontra hen.empt. Etfiefemper reqtiiricuramp; fufficit ad.qundemexcrinfccuni valorem reddere, qui erat tempore contraftus, amp;nbsp;prxfertiinmmutuo, quod petiturabin-digenubus temporario vfu æris alienij tuncexpendendi. toris, fequitur quod ad earn quantitatem.- literconfumpto. Ergo fipecunia mutuO' principalitercontradlaintelligiturobli- accepto minus valere coeperit,omnino gatio,.amp; quod omnino tanraquätitas po- fupplcridebet vfquead valorem quierat lleareddidebetffiueinterim valor impo- tempore contradus. t Valet cnimargu-fititius monetæ creuerit vel decreuerit, mentum debonitate intrinfeea vini mu- 34 jj t Ettammutuans, quam accipiensvi-dentur refpexifleadipfum valorem vfua-lem amp;nbsp;quantitatem tune rcfultantcm dun: taxat,prouttantaquantitas,quxtuucpe-tcbatur,verèinutuataeft, amp;nbsp;conuerfain. rem debitorisjamp; non alia maior, nee minor mutuum autem recontrahitur. Cùm autem res de qua tempore mutui agitur». elTetea quantitas tune currentis vaioris, qua debitor indigebat, verê fin quibuf-cunque fpeciebus nó refert)mutuata per-uentaamp;conuerfa in manusamp; rem debi-quia tota ratio, vis amp;.finis mutui ad earn quantitatem feu valorem,qui erattempo recontradus, refertur,ergoad illam obligatio metitur.. Ethancratioem aliqualiter attigit foins Bald.in l.acceptam,q.i7.C.de vfur.vbi melius, quam alibi loquitur, licetalij fo leant eum inepte reprehendere. t Dicit cnim, fi creditor mutuauitflorenos, quorum poftea valor decreuit,diftinguendu, aut illud accidit repente, antequamveri-fimiliter debitor irapcndiiret,amp;confu-lendum eftdebitori, vt fufficiat foluerc tot florenos, nee teneatur fupplerc ad valorem, qui cr.it temporemutui, cùm non fcabnerit commodum antiquivaloris.Aut iccidircximcfiullo, amp;nbsp;fiepofiquam de-bitor iam impéderat amp;nbsp;vfus fiieratinm»»-iori valori antiquo: amp;nbsp;debet ad illain valorem fupplere , cuius commodum ha-buit, needebeteum aliéna iaäuialocu-plecari.Hxc didinftio veriffima eftjamp; ip-falegali .Tquirate fundata,in rationeprj-cedenti. Mine emerguntreliquxprobati-ones, amp;nbsp;efficaces demonllrationes, videlicet.. |
Sextaj quia fi creditor non mutualTet, tanti tune in rebus fuis impendifletjquan ti valcbat, debitor etiam tanti in rebus fuis impendit. ergo.debet redderein eo-dem valore in cafum fecuti decrementi. alias non redderet xquale, nee mutuum integrum^fed diminutum, quod effeini-quum j amp;nbsp;contra iullitiam commutati-uam.. t Septima, quia fi quis vinum mutuo ’ accepitj deinde forte illud idem, vel mala eufiodia, vel cafu fortuito,vel etiam vi-ni natura deterioratum reddere.velit,nó auditur, fed debetredJerexquè bonum, vt erat temporemutui,!.cùm quid.lieert, peta. Quod fi hoe habet locum vino co--dem, fine vlla debitoris vtilitate feruato, igitur multo fortius coin bonitatefuavti- tuati ad valorem impofititium pecunia mutuatitia::quia valor impofititius eft ve re bonitas intrinfecx pecunia? fignata;,in quantum tails,licet hocipfirudimétallo non natura,fed extrinfecus excompado publico acccdat. Igitur multo magisfup-pleri debet,faltem quando debitor pecu-niam iuxta priorem bonitatem fuam inv-fus fuosconuertit, deinde valor minutus fuit, vt hie alias nonredditurxqualere-cepto amp;nbsp;in rem conuerfo. t Oftaua,quia fipecuniamutuorcce- ^ ptapoft confumptionem intotumrepro-barerur,dcberetfoluialiaadçftimationé ' mutuatæ,tempore mutui infpcdo/ecun-dum omnes .• ergofi reprobetur in parte , vel quatenus reprobatur, puta per dimi- |
|
TRACTAT. CAI fer diminutlonein valons, deberct reddi amp;fuppJeii in valore, qui erat tempore mutin,per locum de toto ad partem, l.quf lt;ietota,derei vendic. amp;nbsp;itaarguuntamp;te-nent Ant.ßutri.Panor.d.c. quanto.colum. 5.quod lequituribidemloan.de Vicomer titoicol.fin. fl Nona,tper locum ababfurdo, quiaa-liasdebitor haberet primo lucrum maio-ris valoris,in quo pecuniamimpendit:fe-cundo lucrum negociationis amp;nbsp;interufu-rijtemporismedij,ad rationem eiiifdem valoris,femcl in rem fuam verfit amp;nbsp;lie du-pliciter.locupleraretur;idque cum laftu-raamp; iniuriacreditoris, quiminus recipe— retquamdederif,nempeinminori valo« '■fjamp;licrainorem quantitarem.. Decima,tquia fifuppleridebetade-bitore valor imminutus port confumptio '’^'’1 ) ergo deduct' debet creditori valor fecutuspoftConfumptionem, per locum îbeadem contrariorum difciplina;amp;quia ^uodoperatur propofitum inpropofito, «peraturoppofitum in oppofitoil.ex duo lgt;us,l,amp;li contra tabul.devulg.amp;pupil.l.. liextoto,inprin.deleg.i.l.fin.in fin.de le-gat.5,amp; per locum à viciffitudinccommo lt;liamp;incommodi,,l.fecundiim nacuram, dereg.iur.Et ficclarifsimisdemonftratio nibus euincitur parsaffirnaatiuain vtrogt; que membro. Vlterius probatur.. I® Vndecimö,tquiafupponitur confue-tudo, quod licet obligatio cocepta fit fub certalpeciemonetæ,putàad totducatos,, velaureos,tarnen licet foluere inquali-betaliaprobactiam minuta moncta ad ç-flimationem ducatorum vel aureorum.Et lie tempore mutui,amp; pauló poft debitor babebit lus amp;nbsp;facultatem fe liberandi, fol “endo bis mille. libras in qualibet proba moneta: igitur eandem facultatem habet bodie ; ncc auferri potuit per fuperuen-^umaugmentum valoris ducarorum,vt in «miliarguit Socin.confi.e.coIum.i.Iibr.r. quemfcqiiitur Gurt. lunior in confil. i4.. '^tde pradidia confuetudine atteftantur ^uart.in I.PauluSjColum.i.S: ibi Imol.amp; a-‘jidefolut.Bart.in ij.in fin.de auro amp;nbsp;ar-feu.ltga.Bald.in 1. fiquisargenti.in prin. |
OLE MOLINAEI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49} C.de donat.in 1.libera. C.de fentcn. amp;nbsp;in-terloc.omnium iudic.Barr.Alex.Socin. A-reti.Purpura.in 1.2.§.ficerr.pet. Ant.Butr. Panorm.loan.de Vicomerca.in c. quanto. in fin.de iureiurand.Clauafi in verfic. peen nia,in fin.Nicol.Boerij. Deci. Burdega. 3ï7.colum.3.amp; hancpartem affirmatiuam nonnullifequuntur,amp; videturindubita-ta pcrpradida. Sequitur negatiuafententia,perde*' cemrationes probata.. Sed nunc fortius in tcontrarium arg«. 41' mentor pro parte negatiua. Primo, quia. Yteunqi pecunia fignata tantùm vtamur,. tarnen non foluscharader, fed etiam bo-nitasmateriæamp; pondus attenditur, fal-tem in monetis pretiofis, videlicet aureis amp;nbsp;argenteis.Imo.tvidemusin illismagis 4* bonitatem amp;nbsp;quantitatem materia: atten-di,quam formam feu charafterem : amp;nbsp;ita de fado in tota Europa,quarditionis Chri ftianorum eft,obferuatur:amp; 3 tempore immemoriali conftat fern per obferuatum fuilfe, etiam florente Romano Imperio„ fubquo fancitum erat vniformemefleæ-ftimationem monetae,vt fupra num. 18. fe-quen.quasft.text.in l.i. C. de veter, numif.. porcft.üb.ii.vbi non teneturquis recipe-refolidos aureos etiam Imperatorum fi-gurafignatos,nifi fint debiti ponderisamp;. fpeciei,hoceftmateriæ:amp; in l.ndepond.. lib.ic.vbi non tenetur etiam quxftor Im-peratoris,quicudi fecir,reciperepccuni-am auream,nifi legitimo pondéré cxpenlt;. fam:imó non folùm quantitatem, fed. etiam qualitatem, id eft, bonitatem amp;nbsp;puri-tatem materia: probate licet,!.z. cod. titu.. vbi luftinianus ad hunc finem iufsitper fingulas ciiiitates ftare publicum Zygofta tem;Scio quod ha:c vox Græcè fignificat Jibripendem publice ponderibus amp;nbsp;ftate ris negociatorum praefedum : fed putogt; quod per didlam 1.1. in vcrbo,qualirate,. deputatusfuit etiam ad puritatemmate.^ riæaurcorKm probandam.t Igitur non fo *^' Jaforma amp;nbsp;quiuis valor impofititius, fed Sf j. potit |
|
DE MVTATIONE M'QNETAE 1?» potiffimum ipfa materialegitima amp;■ pondue funr de rationejfubftantiajcflentiave ra:amp; légitimé monetär. *♦ Exqnoconfequitur fecundum,t quod in commercijs amp;nbsp;omni contraftu licet pecunia aureaamp;argenteanon deducatur in difpofitionem tanquam mafia , nee tan-quam rudis quantitas metalli , fed tanquam pecunia fignata;tamcn non deduci-turfiib ratione fimplicis valoris impofi-titij fine extrinfeci Sccafiialis tantum,nee tanquam fimplcx quantitas genericaamp; abfiraóla,pnta totïibrarum tantùm,fed e-liam, imoprincipaliter tanquam fpecies fubratione valoris intrinfeci, videlicet bonitatismaterial, amp;nbsp;ponderis illiusfpe-'^j eiei monetæ, quæ in difpofitioné deducif. £thinceft,ï quödliaäum fit eertafpe-cieimonetar,non renetur creditor recipe-re in alia fpecie vel forma , nifi confiet quod fua non interfit, text.in 1. Paulus,de folutio.quod non eflet, fi inpecunijs non habererur refpeftusad fpeciem,fed ad fo-lam quantitatem abfira^am valoris cur-46 rentis.t Tertio, quia in themate non vide-tur verèamp; in effeftu audus valor ex trin-fecus aureorum:quoniam quanto fucrunt audiaureiinvalore feu numero folido-rum., tantoidem folidi diminiiti funtin-trinfecus, Sc détériorés effefti in materia amp;nbsp;pondéré,licet in veteri manferint arfli-matione. Et fie necefie fuit proportiona-liter augeri indicaturam aurei dehuiuf-modi folidis, alioquin cenferentur dimi-nuti : fed deterioratis folidis non vale-rent maiorem huiufmodi.folidorum nu-merum. Et hoe eft quod dicit 1 mol. in di-étal.Paulus,Philip.Corn.confi.279.in fin. *^ confi.1K7.in fine libr.r. t quod xftimatio aureicrefcit propterdeteriorationem mi nutar monetæ. Et fie hoc modo proportio-naliteraugendo non dicitur augeri cur-fus aurei feu valor im pofititius, fed flare amp;cóferuari : quia 40.folidi exhis,qui cu-debantur Sccurrebat tern pore didicotra-flus,valent ^s.cx his,qui pofteàcœperût fabricari, fa.no.flip.990.nu.i. Multas aurem interim artes cal lent mo Hctales amp;nbsp;defpoticarum rerum admini- |
ftri,ad veterem amp;nbsp;fortioremomnernnro-ncram expifcandam, Sc ad cauendumne priuatis veterem Sc fortiorcminonetan» habentibus liceat exportare, coinmuta-re,velaliter expenderemaiori valore,vel meliori conditione,quam fit noua Sc de-terioratamoneta. Quarts,t quiaetiam fi in veritatecen feretur audus valor extrinfccus aurei, tarnen iuftum Sc æquum videtur indifto themate creditorem habere commodum velexccirum,fiquod fit, huius auginenti. Patct,quiaiftud augmentum hodiefuper-ueniens non fuperuenit fado,nee inipen-fa,nec dino debitoris,led generali proui-dentia feu lege fuperioris:ergo non debet illud commodum inuiderecreditori,prj-fertimbencfico, qui gratis Sc fine vfurit mutuauit.Et ficcum illud commodum nó proueniat de re debitoris, fed fado lupe-rioris,Sc legccommuni, non debetadebi tore deduci : quia non deduceret quodeft fuum,fed quod eft alienum, cùm fit obli-gatusad fpeciem monetæ. Quinto,tquiacumiftudaugmentum ff procédât à lege communi, ad vtilltatem omnium communiter amp;nbsp;æquahterfafta, debet æqualiter prodclfe. Et fie ficut pro-deft debitori, vt poffit de fuis aurcis folue reaureum ad rationem quadragintaqu'i' que folidorum,illis, quibus obligatus eft adfolidos, velfub nominequantitatisin generc:ita debet prodefie creditori, cui debentur aurei in fpccie , fcilicet in illa monetaaurialioquinlex eoinmunitcrSc æqualiter in omneslata,non refpiceret 0-mnesæqualiter, fed debitoribus tairùm prodefiet,folis autem creditoribus noce-ret,quod eft abfurdum. •Sexto,t quia noua lex huiusaugment! !• cadit diredo Sc immediate fuper certa fpecie monetæ,idquc abfolutè; ergo finit prodeft habentibus de huiufmodi Ipecic in d«minio,ita debet prodclfe his,quibu$ huiufmodi fpecies debetur. Facit qiqui habet adione ad tot aureos, vt bic mille ' debétur,cenfetur totaureos habere,1.qui adionc,de reg. iu.ergo nó debet minus au reorum recipereper dida dedudioiiem.. Sepü- |
TRACT. CAROLI MOLIN ATI.
^93
|
Septimojtqnia alias damiuficaretur creditor ex improuifojamp; hoe propter de-teriorationem minntioris monetär fine fa öoamp;culpa lua fi)peruentam,quolt;l eft ab liirdum:in debitore verb duo fpeeialia concurrercntrprimumjqiïod poffer dedu-cere de augmentato numero lolidorum, amp;nbsp;rellringere creditorem ad numerum folidorum, qui erat temporecontraiSus. Secundum , quod hxcdediidioamp; reftitu-tiofieret,non habitaratione, quod vete-resfolidi fuperua!ebanc nouisin materia amp;pondcre:amp;.’ fie effet reftridioad numerum antiquum folidorum , non tarnen ad tationera antiquorum meliorum,fed no-uoriim deteriorum ; amp;nbsp;fie haberctur ratio folidorum veterum , quantum ad com-wodiimdebitorisduntaxat, non autem quantum ad commodum creditorum:quç inaqualitas abfurda amp;nbsp;iniquaeft. jj 0ftau0,t quia fequereturquodduri-usageretur cum creditore obfequiofo amp;nbsp;benigniori : quam creditore tenaciori, quod eft abfurdum,§.fin. verficu. fed cùm peffimum.Inftitutio. de'donatione.Patet, quia fi creditor maturaffet exigere mutuum ante legem augment! Jatam,recepiffet omnino mille aureos,amp; commodum aug-menti habuilfet : non autem xquum vide-tur,vt fit deterioris conditionis , ex eo quoddiutiusmutuauit,amp; in gratiam dc-bitoris exigere diftulitmec debet inopina turn incommodum referre ex liberalitate fua;neeferendus effet debitorimputans creditor! dilationem, ex qua lucru fentit, l.cùm in fundo.§.quod fi mulier.de iu. do. |
Nono, t quia alias non effet differen-' tiaintcrobligatum ad certam fpeciem mo neta:,amp; obligatum ad meram quantitate ingeneredequauismonetarquod eft ab-furdum,quia eft contra ins in dida 1.Paulus, amp;nbsp;contra rationem amp;nbsp;vfum confue-tum.Nonobftat,fi dicatur quod immbre-manebit : quia licet obligatus ad fpeciem monetär deducat fupcruentum argumen-j,turn valoris extrinleci,tamen tenetur fol-uereincademfpeciemonetär : quoniam hoc modo eftet deftruere obligationem tteatamin fpecie amp;nbsp;certo numéro monet:ejdequaagitur,amp;reduceread obligationem certs quanritatis generi cç amp;nbsp;abftra éls, foluendam in certa fpecie moncts, non autem ad certum numerum eiufdem fpcciei, veliiti cum quispromitteretcen-tum libras in florenis, qusobligatio diffère ab ca, in qua deberur certus numerus florenorum , vt tradit Bartol.amp; omnes in d.l.Paulus.amp; vbique. Sed inthemateob-ligatio non eftcontraftaadfummamvel quantitatem in genere foluendam in au-reis , fed ad certum numerum aureo-rum;amp; fic multum refert, quia certus numerus arque principaliter in obliga-tionecenfeturjatq; certa fpecies monctç. Decimb,t quiaobligatus ad decern do- ■ lia vini ex mutuo,nihilpoteft deducere, quot;nbsp;quantumeunque prætextu maioris indica nirs,feu valoris extrinfecifiiperuenti, pu tà fi tempore mutui dolium tails vini vas-niebatdecem libris,nunc autemdohum æquè boni vini vsnit quindecim vel vigt;-ginti librismecattenditur ilia cafuaJisamp; fortuita indicaturaextrinfecus aecidens, prout nec fuperuenta precij vilitascitra moram. t Igitur nec debet attendiinnu-miscitra morâ, quia verobiq; eadeeft fpe ciescotradlus eiufdé naturs,videlicet mu tu!,eadé ratio amp;nbsp;habitudo indicaturar feu valoris cxtrinfeci:quia cû de fadlo fola Ib-bidine principis augeri vel minui poffit, débet ca variatio cafui fortuito afcribi, p not.in-l.fi imprudentia,dc euift. amp;nbsp;fic idé iadicandu epde indicatura vini mutuati, cü vtrobiq; indicatura fit valor extrinfee’ amp;nbsp;fortuitus,q poteft quo ad cótrahentes inalterutrunq; çquèfe habere vel cótinge re:amp;fic neuter lçdividebit,fi neutra cxpar teei’ ratio habeat,arg,l.de fideicom.C.dc tranfac.l.fi pater puelle,C.de inoff.dona. tEx hiselifa vielen tprimü cria primaamp; potiffima fundaméta partis af(irmatiuç,à qmbusreliqua dependent, amp;nbsp;ad ll.citatas in t.ratione, amp;nbsp;auftoritaté Arift;,de vbiqj vniformi amp;nbsp;perpétua fern per sftimatióe, figno defignata,refpondcri poffet, hoc eft verft de iure,fed nó defalt;fto:ita enim amp;di cebatamp; expediebat in toto orbe omnift, quib.vel iuragcn.córaunia funt,vt effet eai dem fil- s«- |
97
-ocr page 500-494 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE
. fakem vniformisçftimatio amp;nbsp;proportio, quar etiam eftde iuregentium,amp;inuenti-oncamp; aiichoiitate:vt fuprà.num.j9.quod licet nunquam vniuerfaliter fadum lega-tur,ramen iiire Romano confiât didridè î8 fancitum.t Vnde verifitnilc eft fub Roma no Imperio,amp; florente, hoc cxecutum fu-ifTejS: diligenterobferiiatum,quanqiiani iiis cudendæ monetæ non effet foli Impc-ratori, necSenatui, necpopuloquidem Romano refernatum,fed etiam particula-res Refpubl.pcr loca monetam cudeb-ant. amp;nbsp;verifimiliterfuamcertam quæquefpe-ciem^hoceff proprio charaftere, materia, amp;nbsp;pondcre,vt patet in l.creditor, in prin. de folutio. ita tarnen vttam in bonitateamp; quantitate feu pondéré materiæ, quàm in indicatura deberent ad eandem propor-tionem amp;nbsp;acftimaiioné reduciintotolm-perio définiram.
Nonobftathæc diftindio Bald. amp;nbsp;at-quitas, de qua fuprà in quinta ratione, nu mer.53. quiadidum Bald.in ï. membro,in quo iacet tota difficultas,poteft procede-re (pront etiam tanquam alijs circumftan tijs iuffificatiuiscircumfcriptisintelligé , dum eft)quando effet mera,propria,amp; ef-fedualis tdiminutio fada fine caufa iuftç proportionisadaliasmonetas. Duplici-terautem contingitcertam fpeciem mo-netæfolam alijs in fuo ftatu manentibus diminui.Primb minus propriè^puta fi aureus à tempore contradus fuerit intrinfe-cus,amp; extrinfecùsæqualiter aperte dimi-nutus. Secundo propriè, fi non fuirdimi-nutusintrinfecnsjfedextrinfeciistantum fiucexiufta caufa, putaquia (quod nun-quamaudiui,neeIcgi)prins currebat amp;nbsp;tolerabaturtn maiori valore extrinfeco, qii.am decerec,refpeduminorum moneta rum,qua’ non mutantur in materia amp;nbsp;indi catura,fiueexaliacaufa iuftavel iniufta, vt fæpè fir vel etiam fi non folùm extrinfe-cusapertèdiminutusfuit,fed etia intrin-fecus,non aperte, nec iufta proportione, fed occulte,vt fit ita, quod populus putat eundem effeanreum.
Hçc enim t eft vera amp;nbsp;effedualis dimi-nutio materiæ Si ii;dicaturæ,vcl folius in-
MONETAE.
dicaturæ, quæ non debet nocerecredire-ri,necanfam daredebitori,quibonam0-nctaamp; in maiori valore vfus fuit, vt rum iadnra creditoris locupletetur, amp;nbsp;fic debet fupplere ad valorem antiquum, hoc eft,ad priftinum numerum folidorum:fe-cus fi non eft vera amp;nbsp;effedualis diminu-tio,vt fi contingeret aureum valere mino-rem folito numerum folidorum,quiami-nutior moneta cœpit melioramp;fortiorcu di,quia tune non poteft habere locum di-dum Bald, fed fufficiet debitor! totidem aureos reftituere, nec tenebitur fupplere numerum folidorum nunc deficientem: quia folidi præfentes funt meliores, amp;nbsp;au reus etiam hodiè valeret eundem antiquü numerum folidorum,fi cum antiquis illis folidis permutandis eiret;amp; fic non offen-ditur'hoccafu,fed ftat communis amp;ncga tinafententia.
Minus etiam toffenditur in primo mi ^j nus proprio cafu, in quo procedit didum Bald.quia ibi aureus præfens,ex quoaper te tam intrinfecè quàm extrinfecèminu-tus cft,non eft integer aureus, fed pars a-liqua veteris aurei : quemadmodum li poft contradum defijflet cudi amp;nbsp;haberi integri aurei, fed femiaurei,velbeflesaut dextantes veteris aurei cuderentur. Non cnimliceret fupplere in num is, fedopor-teret in femiaureis,vel alijs fpeciebusau-ri fupplere numerum receptorumaurco-rum: quia tune nó dicitur fada vera dimi nutio monetæ aureç nec in materia,necin indicatura, fed folùm fcdiocorporumip fins monetæ manente eadem proportione amp;nbsp;eu rfu in v troque valore, tam intrin-feco,quain extrinfeco.
Infecundó autem cafu,tin quo fo!o 6^ propriè dicitur fada veraamp;effedualis diminutio indicaturæ feuvaloris extrin-fecl , amp;nbsp;in quo foloproprièloguiturSr procedit didum Bald.fpecialis ratio conçu rrit,ex qua communis fententia liniitan daeft : quia ex qualitate adusamp; contra-hentium-conftat, quod mutuabaturnon folùmcontemplatione fpcciei, fedprin-cipaliter, faltem æquè principaliter concern plationc valoris tune currentis. Et lie dim
|
TRACT, CAROLI MOLINAEL cum valor i!le in rem debitoris verfus üt,amp;poftea de fado verèamp; cflTedualiter c0tjgitdiminurio,dcber debitor fupplc-re, etiam flante didacommuni fentétia; non tamen teneturin aurojedfufütic in minuta moneta fupplere , quia fatis eft creditorem indemnem reddere. M t Eodem modo refpondetur ad tertiii, lt;J quartum,quintuni,fextum amp;nbsp;feptimum adduclapi o parteaffirmatiua;quia iu ef-feftufundantur fuper ilia xquirate,ne .creditor inopinate dainnificetur,debitor au tern indebitecum illiusiadura lu-cretur ; quæ ratio non habet locum , nifi indiftofecundocafujin quo ex interna 1-lofuperuenit veraamp; effedlualis indica-tui;edi:ninutio,qui eft cafusfpecialis li-mitationis fenrentix communis amp;nbsp;nega-tiua,quæ etiam fi alias effet regulariter veraik firma,tarnen nonobeffet conclu-fioni noftræ amp;nbsp;fententiæ ßal.in d.l. accc-lt;4 ptam, tNonobftatnonum , quia friuolû eft quod comminifcuntur præfati Üoélor. decorifuetudine : quia non dicunt folitu fierifolutionem in qualibet moneta in-uitocreditori, fed quod communicer fokt recipi in qualibec,pba moneta, quod confuctudinem non arguit,fed meram contingentiam fafti, quæ vel ex mera ci-uilitate creditorumaccidere poteft, vel effeftu amp;nbsp;compendio præfentis qualif-cunqiie folutiouis, metuque ne debitor alioquin poftea fruftretur, vel etiam mere iure , ex quo tunc forte non intererat creditorisin priori moneta folui, dift.l. Paul, ex quibus quantocunque tempore aulla poteft inferri eófuetudo vel necef-fitasgeneralis,pcr e.i, quæ fcripfi incon-fu.Parif.§.i.gl.4.nume.i i.dicendum enim fuiffet folitum inuitos creditores cogi .ad recipiédum folutionem in quauis mo neta,etiam fi eorum intererat,quod nun-quam legitur faöum , nedum probatuni. 6? tEt inveritatenihil eftde diâaeon-fuetudine,rcdoppofitum notorie obfer-uatur,qubdquando obligatiocontrada eft ad certam fpccicm monctæ, non tenc- |
lt;91 tur creditor rccipcre in aliadiuerfadc-terioris materia?, nifi forfan coftet quod fua non inter fit.lt;Verum eft quoddifta promifeua amp;nbsp;folira contingentia indu-cit, vtcreditor feuerius amp;nbsp;præfraôlèin eadem fpecie exigens,dicatur acerbus amp;nbsp;onerofus, tanquafummo iure vtens,nul-lo benignitatis tempcramento admifto, contra l.fi feruos.in fin.depigno. aCli.l.ff bene, de vfur. quod non femper amp;nbsp;vbiqj toleratur,vtfupranu.z66. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gg t iViodo applicandohæcad hypoche- ^q^ finq. noftræ conftacquodnosfumus in hoc fecundocafu,faltem in fuo cafu con-uerfo,qui eft eiufdem contrariæ rationis amp;nbsp;difciplin.e per iura vulgata. Notum eft enim aurcos noneffe audios intrinfe-cus, fed extrinfecustantum de quinque folidis, fie de oftaua parte, idque per fe amp;nbsp;abfolute : nóautem propter monetam minorem intrinfecus vel extrinfecus di- 6f minutam temporedidii augmenti tquia licet ab eo tempore coeperint,feii potius fenfim à plus centum ab hincannis con-tinuatum fit (morefolito) minutam mo-netam impuriorem cudi, ( vt Budæus in Afle , amp;nbsp;Leonard. Por. tradiat. de Sefter. conqucruntur,amp;olim Plini. Iibr.j5.cap. J.) tamen hoc non obftat duplici ratio-ne. Prinia,quiaetiam aurei femperfen-fim fuerunt audli in valore extrinfeep, vfque ad quadraginta folidos tempore difliaugmenti. .Secudaquia etiam aurei femper impuriores mandrubuli moreex cufi funt,ita quod tempore didii augmen . ti no erat neceffe nouum augmentuni in-dicaturæaureorum addere, propter de-teriorationem monetæexcufæveiexcu-. dendæ. Vndequamuisex tunedeterior parua moneta excufa fit,. tarnen non fuit audios valor extrinfecus. prioris amp;nbsp;for-tiorisparuæ monetæ,fcd in eodem vcte-ri ciirfu rcmanfit ; amp;nbsp;fienounm illud au-gmentum aureorum de quinque folidis, fuit verumamp;. effediuale augmentumin-dicaruræ. t Etficin o. præfenti concludendum ^8 pro parteaffirmatiua , ctiamabfqueeo quód abrogetur communisfententia,fed , Tt limi- |
|
DE MVTATIONE MONETAE 40 limit^urhoccafu propter prædiftam ç-quitatem,quat eft de fado euidés,i» hoc, quod aureus non extrinfecus audus ,fed potiùsdimrnutus,valethodiè4î.foJtdos, de illis etiam folidrs,qui tempore murui currebantS: enrrunt, licet tunc aureus nonvaleretn-ifi40. Ex quibusquanrura ad hane q.patet folutioad prim urn,fee 5-dum, tertium amp;nbsp;feptimum ,adduda pro parte negatiuarbreuitatis enim caufa nolo fuper lt;ingulis,(quçftudiolu« indidem fupplerepoteft)immorark Ad quartum aurem, qutntumjfextunT, amp;oftattuirrpefpomletiir,quod ex quode-bitortenetur foJuere in aiireis , amp;nbsp;fie de pecuniafua minuta,vel de Jabore fuoae-quirereaui eos,amp; aurei pluris fibi hodic eonftant, quia oportet eum pro fingalis acquirendisvel feruandisdare vel expe-dere 45. folidos, vet lucmm æ fofarium 4 ?. fo 1 idorum vbi fu ffic i ebant 40. fol urn,, idqueeriam-de fofidis quicarrebantté-pore tnutur,quia non funtvllo modoau-ßi, apparet quod iftud nouum amp;nbsp;mcrum augmentum aureorura cxtrinfecum dt-reßoeadir mincornmodutn amp;nbsp;damnum corum,qui erant obRgati in aurers,amp; in commodumamp;r lusrumeoriMn ,.quicrant obligati ingerrerequanritatis. Et ficin propofiro'cum debitor non cuftodient, fed expenderit finguJos anretrs mutua-tospró^o.foltdis, valdè damnißearetur,. fi oporterereum p-ro finguîtraureoeorrN parando date 4î.iôlidos, vel arquipoltês. Et fie debitor non eerta-r de lucro aug menti retinendo ( com cofdem aureos anteattgraenrum pro verernprecio ex-pé-derit)fed'deda4nno viwndo : creditor autem nibil volens deducere, noncertat dedamnovitädosquraverifimilitereos-dem aureo»alias expenfuruserat precio-tuncciirrents t nee etiamcertardefbr-tuito vel legaïi commodo-, fine dam-no debito'cis', fed dé Incro-, amp;nbsp;de majori fumma qiiàm' dederit recipienda dam-no.dcbitoris,.amp; contranaturam ma-tur. |
lt;9' tl Ad rronumquot;, Êiteorqubd:bicdfeBtror 310 obligatus. efi pratcisc adicertam fpecierm monetär,videlicet ad folaresaureos,^ e-tiam ad certum mnnerum, videlicetai mille:feddico-, qnöd in quantum eft ob-ligatusadvtrunqu-e fimul, videlicet ad certam Ipeeiem amp;'certum nunierum,ea obligatio intclligitur rebus fic ftantibus. Imb dico, quód non folùm quandotacite vt (in tbemate)federiam fi exprefsècon-uentum fit de reddendo fimpliciter in eifdem fpeciebusamp;eodem numero,ad-huc in dubio alio,rton concurrente,non eenfetur eonuentum de nonfupplendo necdcducendo vero extrinfeco augmen ro vePdecreméte, nififpecialiterexpref-fum fit, velnifi iam tempore contraftus pericnlum murationis immiueret, vtm exemplo-.infr.q.feauent. Tune enim een fetus ea paß 10 fpeciei amp;nbsp;numeri caufa racitae tranfaßionispe-rfculr imminenrisfaßa,aliäsnon€enfe-rur faßa, nifi» admaiorem expreffionem, quód non licebit eandem fummam indb Herfa fpccie monetär etiam aqnipollen-ti reddere, non autem referenda eftad-mutationem vel deteriorationem monetär, quac non imminebat , nee pratfumen* da eft. Et fic eapaßiodebefin dubio in* tellrgi, rebus fic ftantibus, proutetiam eft de natura omnium eonrraßuum. £f fic eenfetur aßum deanreis eiufdembo* niraci»amp; valoris extrinfeci vel indicatU' Me,cuiiiserant temporemutui, non 3Ui tem maioris,nee maioremfummam con-fleientibns, quam debitor reecpfrit'amp; in v fu s fu O'S c o n u ert e r i r. l. e ù m q u id j fi eert. pefa.L Rutilia Polla.de contrabem empt; fednunc verèamp; effeßualiterplus valer, etiam habito refpeßu ad monetampar-sam cuTrentem tenrporemutui; quiatiie mille huiufmodï anrei valebant quadra* ginta mrllia folidorum , nine currenti* urn rfed nunc valent quadraginta quiir-que millia folidorum etiam dé folidiï' currenribustempore munir, quiafolidi illius temporis manferunt amp;nbsp;manent de faßoiin eadem indieatura amp;nbsp;eodemcur-fu cum nouis, licètnouirerexcufidete-rioresfint intrinfeens, Et fic nifi debitor dediiceret fuperuentum bonitatis aug-men* |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. fflcnnim , damnificaretur cum cffeftu ^uinguies nnUelolidiSjin guibus creditor Jocuplcraretur , ergo dedudio facienda. Facet, quia fi vercamp; cffediuali-terdiminuci cHent aurci, fupplenduin effet, vtnuper conclufum eft, ergo verum amp;nbsp;effedualc auginentum dcducen-dum. T Non obftat decimum, quia refpon-’'' deo,qu0d bonitasinti infeca pecuniae,no funtfimilis nee ciufdem habitudinisamp; rationisequiain vino amp;fimi]ibuseft mere extrinfeca nihil commune habenscii fubftantia rei mutuatæ:imô etiam eft im-pertinens , nec eft in confidcratione in tnutuoralias non diccretur vinum mutua rijfed vendi.’fed in numisbonicasextrin-ieca eft confubftantialis , amp;dcelfenti3 petunia,vtfupr.in princ.9i.huius.quxft. Etdato quodhodie etiam bonitasinter-'quot; ufurij confiderabilis eft de fubftantia, faltem in monetapreciofa, tarnen etiam bonitas extrinfeca æquè confubftantia-liseft,amp; æquè principalis, amp;nbsp;etiam tempore difpolitionis( pratfertim in nume ro,quc)dtemporarij vfuspecunix gratia fit) principahter intenta amp;: confiderata, amp;ficineadem bon irate extrinfeca reddi debetiergocafuconuerfo verumamp; effe-ftualeaugmentum bonitatis extrinfeca: 71 deducendum. ■tVlterius non valere augmentum d. l.ciim quid,amp; de bonicate extrinfeca vi-niadpecuniam , probatur: Primo,quia bonitasextrinfeca vini vel firnilisfpeci-ei non eft certa,fedde fe variabilis, pro-uteft bene accidentalis, amp;nbsp;lie variatio Doneftinopinata,net cótr.i nataram rei: fed in pecunia , proutdcrationcamp;fub-ftantia pecuniæ eft certa perpétua æfti-tnatio,ita eins variatio eft contra natura 71 pecunia:,amp; contra ius. per iura fupr. nu. li.ciimfequent.quift. t Sccundbiquia in vinobonitasextrinfeca non venir iure a-ûionis,fed mero iudicis officio, vt not. 1 omnesDoólor.in d.l.fed in pecunia,cum bonitas extrinfeca veniat xguè princi-paliter,vt fup.quaeft.t.venir ab initio iure obligationis amp;nbsp;aifionis:igiturinpe- |
49r cunia infpicitur tantum a!ftimatio,qaa: erat tempore contraftus,per textum inl. fundum Cornelianum. de nouatio. vbi Bartol.amp;omnes,amp; in dich l.vinuin.amp; v-bigue. t Tertio,quia in vino vinum tantum 75 peti poteft,nonautem æftimatio, vt not. J5arr.amp; omnes in d.l.cùm quid: fed in pecunia, fi decern aurei mutuatifunt, pof-funtpetidenarij velliberxeiufde.n qua titatis impofititia:: quia deiure tantam fundionem amp;nbsp;xquipoJIcntiam recipiüt, vt nec ftipulationis quidem formaoffen-datur, fi quis interrogée dedenarijs,amp; alter refpondeat de aureis, vel contra ad candemxftiaiationem. text, in l.quxex-trinfecusde verbor.obli.Si igiturab initio ineft æftimatio iure adionis, amp;nbsp;ab i-nitiopeti poteft,igitur cadem çftimatio, quæ erat tempore contradus,pofteà peti poteft,fiuc interim creucrit, fine decre uerit,faluoæquitatistemperamento,dc quo fupr.numer.jj, Itemciim mutuum re contrahatur amp;nbsp;valor impofititius tune currensfitres principalis, faltemæquè principalis,quæ deduciturincontradû miitui pecuniæ, fequiturquod mutuum ad eundem valorem limitatum amp;nbsp;contra dum intelligitur, prædida æquitatcfal-ua. Et fie iam nec communis opinio fub-fiftere poteft, nec eo quidem prætextu quifi neuter lædatur ;quia imó ft ante có-muni,alterutcr Içdi poteft,amp; vtriqiie pe-riculum imminet,fedfecundum nos,té-puscontradus infpiciendo neuter lædi poteft,fed vtrique feruatur quantum de* dit vel habere fperauit amp;nbsp;debuit. Habes quæfti. ab imis ipfis return fundamentis radicitus erutis nouicer excuflam amp;nbsp;deci fam , nec tarnen tot argumenta tanto mo-limine digeffi ad hanc folam quçftionem decidendam,in qua fufficiebat xquitatis diftindio,dequafup.num.3j. fed ad vni-uerfam matcriam aperiendam, vtqjbre-uiusdefungi liceret in quæftionibus fe-quentibus, præfertim in conclufione to-tiusmateriæquæft. fin. T t i Ad- |
49«
DE MVTATIONE MONETAE
de eo quando elaufprardifi. locum habe-atvel non habeat. Andr.Alciat.refponf. i37.nume.4. vbi quod non trahaturclauf. adcafum,dcquopotuit temporecontra-ftuscogitari fedadeum tantum qui ino-pinâtéfuperuenit.l.quiiurede tell.mil. Rom.conf.294.
SV MM ARIA..
t JJjpothelîs battu ejttartitq«.tßi0nii:
2 nbsp;nbsp;nbsp;Perpetua amp;nbsp;vniformii numoruin eßinttt-tia.
j Obligatio ad tertamjßeciem amp;nbsp;certû tUf merumanßringat.
4 - Verbum vnum eßteax tMtam'valet, quatt turn nulle.
A’ Aurei aagmentttni vel'decrementumß' quunturpreciarenm.
6 nbsp;nbsp;nbsp;Contractu amp;nbsp;äißraHui eodem iure te^ gutanlerf^nu.f/.
2 nbsp;Aurerbomtas extrinfica fere magi/, qui intrinfica inßncitur.
S Aurei valor enipttoaerei,ttonmateriatit-tenditur:
^ £mptor debitor oenerii eß.
to Valor pretij tn examine deceptitnii th tra dimidiumattenditur à temporeel^' traita/.,
12 Suppiementum laßonü ßet ad/ßiiiMtm pretq tempore contraHus.
/} Vera refelutio qaaßionif propoßu tunt refutatione argumentoram contrario’ ruttr.
/4- Contrahenterfiß/bieeiße alea no eßpr/f fümendunt.
tf Ratio eatiem cum qaaßione veldiâ:0 nett Valet. (^ na. 17.
1^ Expticatiol.2. C.de veterisnumifma.pO’ teßatr.
/?• Valo r impoßtitius eß etiam benitai intrin feca. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r
/V Ratioqaareplurimi quandoqaegrauiter in faite errent.^
Addidit hitc Matth.Boiß. DoHor.
MOLINAEVS hanequæftionem 91. plusqiiamfubtilibus racioni-bus,contra communem fentenci-am Doftorum, propofuit. Itaque ab eadé catiendum.Nam communis ihterprecum eft fenrentiajincocducatisjaureisin auro, velfub eadem æftimatione, tempus fo/utionisnon attendimuseiufdemue té poris valuationem-,fedcontradus. Neq;. enim qui fibi prouidere voluit in totfeu tis,fiiicaurcisin auto reddendis,nonpé-deie ab augmento vel deminucionefutu-ri temporis,léd certus efle voluit,de re ftituendis totnumero fcutis, fiueaureis in auro, velfimilibusfpcciebus. Ira tra-. dit Gabriel,in commun.opin.lib.j.defo-Jnt.cap.iJimit. i.amp; fcqu. Vide Crauett. conlï.47.per totnm.Item Brun.deMonet. limit. 8. amp;nbsp;part. t. Molin, quarftio. 95. nu-mer.r.. Laudenf. deMonct. numer^z9. amp;nbsp;fcqu.
Ad claufulam vero inlcrtam. nurn.6'9.-item quæfl.i. num;i4.Rebus fic ftantibus.. Adde, liane claufulam in omnibus afti-bps,difpolïtionibus,,promiflïonibus,pri uilegij5,amp;Statutisintelligi. Textuselé-gans in 1. cum quis,fF.defoluti. in 1. quod feruus,de conditie ob caufam,.l. quarto.§.. inter ]ocatorem.(f.locat.Tiraqüelh latif-lïme inl. fi vnquam de donation, in prx-ftt.numer.rlt;57.inrrad.Ceirant. caufa. ße-nintend. decif6j.Cœpo!l.cap.5o. de Cer-uit. Romanxonfl.ij. numer.22.Viui.ini commun, opini. libr.2. inverbocondu-(ïlor.Vïtalisinclaufcontradi.Aflïid.de-cif328.B0er.decif.204.nume.21.Ci1aira.ia Cdnfuet.Burg.Quinimohxcclaufulacti-am operarur,vta iurata promiflione, vel' reBunciatione recedere Jiceat , ß res in eodemnoaft vefpcrmanearlïatu,Deci-usinreg.in ambiguis.Tiraqueir. vbifup. de hoc vide Cacher. deciT. 9t^niime.i^^ j^.S^i6,vbi explieat, ß verifmiliternon ßt cogita turn temporeaâus de noua caufa contingentein futurum, vide omnino
so PO’
|
TRACT. CAROLI MOLINAET. ^0 Pitradi^mit author it pro folutiow qua^. frafentii, ^' Aureorum ßmplex expreßio fuffidt ad obh^andum tnjpecie. ^i Paradigma ahud. ^3 Variatiomodico temporeduraturanoell attendenda. ^^ Hodui vtrique parti tokrabiUor eUgen-dm. V Aefiimationepublicafublata,debitum ta^ menfoluendum. ^6 Anglic a lues, prodigiofa circa in one:-tain. ^7 AngU Carolum VI. Regem Gallia mente captum detinent ope Philippi Burgundian-ri.amp;num.iS. ^9 Confiltum malum confultori peßimum. 30 loannesVicomercatuiTtcint iuraPontifi-(iadocuit: Ji Valor moneta vbicrebrb mutatur, bonitos extrinfecanon attenditur. ^^ S«aßionisprafentit conclußo.- 33 luedici indolti vno coU^rto omnesmora bos curant. QVAESTIO XCIIL NOnagcfimotertiô,çquè necefleeft excutere quid in alijs côtraâibus amp;nbsp;obligationibus, putà, in vendi-tione,retraftu,redempcione,dote,depo-fito,legato,amp; alijs Infinitis. Vt autem in-finitasdifputationis vitetur,amp; hçc,quan turn fieri potefi,certa, noua, amp;nbsp;methodi-lt;a ratione decidantur, exacie dilcutie-muscafum vnum,deduäis vtrinq; quam breuiusli'cebit,amp; inuicemcollatis radi-calibusargumentiSjVtfic rcliqui quoque cafusplani fiant. t Capio ergo cafum venditionis,vtpo-tefrequentioremamp; latiùs patentem. Fac domum venditam pro mille aurcis fola-' tis,traditam 8dnihilominus locatam em-ptori pro trigintavel quadraginta aurcis folatisdonec precium foluerit, iuxta no. inl.ficutempcioloca.tempore vero con» |
499 traflusaureusfclaris valcbat tantum 40, folidis : cum auté poft aliquot annoscœ-, piflet valere 45- folidis, emptor obtulit »!i9.aureostantum,cum quinqj Turonen-fibus,amp; fic deducendo augmentum,an po tuent ?^ Etcommunis eft fententia, quód non, fed quod précise teneatur mille aureos foluere abfque deduftionc augmenti, amp;nbsp;fuppletione dccrementi, amp;nbsp;quöd citra moram- non' attenditur variatio valoris, finecreuerir,fiuedecreuerit. Sed hçc có-munisfentétiarefellitur,primó,quia eft abfque lége tquippè in ra nunquàm præ-uiderunt,nee deciderunt hanequxftio-nem,ciim deiiire nó poffit elfe locus huic variation!,fed fancitumfic,tvt perpétua amp;nbsp;vniformis fit numorum «ftimatio. l.ideö deeo, quod eert.loc. 1.1.de contra-hen.cmpt.l.fina. C.de vete.numif.poteft. lib.ir. Secundo ,diifta com munis opinio fundaturin l.ciim quid,fi cert.peta. amp;nbsp;in eo quöd valor impofititius numi fit bo-nitas extrinfeca, ficut æftimatio cafua-lis vini mutuati,vendi£i, vel alicerde-biti.- Scdiftudfundamentumeftfalfum per Hot.in fi.qüæft.priced, quia in vino amp;nbsp;fi-milibuslftimatio eft merum accidens,ni hil Habens commune cum fubftantiarei: innumisverohuiufmodi valorimpofiti-tiuseft proprium fubftantialeipfius nu-mi,amp; fic non propriebonitasextrinleca, fedintrinfeca. Duo cnim funtfubftantia-lianumi ,videlicet légitima materia in qualitate amp;nbsp;pondéré, amp;nbsp;publica amp;nbsp;com-paéta a;ftimatio.q.9t.nu.4i, Altiusergö inquirenda veritas, tln-primispro venditoreamp; communi fenté-tia arguitur, primo quia vêditio fafta eft fubcertafpecic moneti,videlicetaurc-orum folatorum,amp; fub certo numero,videlicet mille, itaquödobligatio precij reftrifta eft amp;nbsp;determinata\ prout fieri potuit) adcertam fpeciemSr numerum, ita quöd emptor pneisè obligatiis eft .id fpeciemamp;ad numerum numorum enn-uentum. Igitur nó poreftdeducere argumentum fuperuentû,quia effet detrahere 71J 3 Tt x numo- |
|
DE MVTATIOME MONETAE, $09 numéro conuento s qui non minus cft in obljgationc,quàm fpeciescóuen.tajVt pater ex tenore verborum contraöus.cui ftandum eft, Nequeenimdubiumeftjq'uinvendi po tucrit,vt profumma librarum cuiufiiis moncta: ita pro qualibct certa monerajamp; certo numerojamp;quin pr.xcisè(fi confier) ftandumfit,necmcliùsconftarejquàm ex verbisexpreffis.l.non aliter, g.i.de légat, i.neceft aptiùsmentis noftraeteftimoni-um. Bal.l.ad recognofcedos. .C.de ingen: manum. Et alioquin non referret dicere, vendo pro mille aureis, vel pro tâta fum-ma,quantum valent mille aureis foluéda jnaureis,amp; fiedetrada obligationecer-ti numeriaureorum,quod eflabfurdum, vt fupràq.9i.nu.îi. amp;nbsp;etiamaftringeren-tur cótrahentes ad exprimendum tot au-reos præcisèdebitû iri, fiue plus,fue minus tempore folutionisvaleant, quod eft abfurdumjt quia tantum valet vnum ver bumefficax, quantümille,neceft fuper-flua verborum expreflio cxigenda.l.fina. C.dedonat.licèt non officiat,l.teftamen turn.C.de teft.igitur ea breui paftione vi dentur partes dcfuturo incerto augmente vel decremento tranfegifte ,«x quo amp;nbsp;• ad certam fpeciemjamp; ad certum numeru felimitauerunt.Et pratfertim vbi non eft infueta huiufmodi monetarum mutatio amp;nbsp;variatio,vt fub hac defpotia : amp;nbsp;fic vi-denturcortrahentes fatis pratuidifte, de nihilominus, imó eo magisita conuenif-fe. amp;nbsp;hæc eft potifCma ratio. S€cundahuicdepcdens,quöd neuter videtu r Ixdi, ex quo illa Tpecies inonetæ arquèfe habet ad diminutionem,ßcutad-augmentum,not.in l.li pater. C.de inofri. donat, t Tertia,quia aufta vel minuta^ftima-tioneaurei, rerum quoqj pretia propor-rionabiljteraugenrur vel miouunrur.l.a, C.de vet.num.poteft.lib.ii.ad hoc Angel, in d.l.Paul.Purpurat.inl.cùm quid,num. i7i.fi eert. peta. |
Quarto,quia fiemptorfoluiftet,Arpo-ftea ex pafto redimere vellet, deberet reddere fimiles amp;nbsp;totidem fpecies, nee poftet deduce re incremétum raio risers trinfeci: ex quo non eft concedéda facultas redimédij^nifi totidé fpecies reftituen do. Et ita de confuetudine obfcruatur,vt teftatur Nico.Boér.decif.Burdcg.3i7.iiu. 4. Et in fortioribus terminis dccidit Ay-mo conf.47.Igitur ab initio ctiacitramo ram foluerctenetur, non deduftodifto augment© , quiacontraftus amp;nbsp;diftraftus eodem iure rcgulantur, not.in l.detutel. C.de in integ.reft. t In contrarium arguitur, primo,quia lt;nbsp;hi mille aurci funt promiffi proprecio 714 domus,amp; pro eiusappreciaticne,3dqui finaliter poft multas nonnunquam con-tentionesdeuentum cft,vt inquit text.in l.fi voluntatc.C.dercfcind.vendit. Etlic conftat,vt ad valoremamp;xftimationcm domus, qui erat tempore contradus, ita ad valorem amp;nbsp;atftimationem aureorum, quicrat tempore contraólus,refpeftum habitumt igitur debet in dubio illetan-tùm valor attendi,nifi aliud expreffècau turn fit. Igitur ficitramorâ augeatur,ile-tra,henduin erit : fi veröminuatur,fup-plendum. t Secundo, quia mille aurei non funt 7 dedudi in difpofitioné, infpeifta folabo-nitate ind-rnfeca, im.ö inultö magisfaite seque principaliter infpedta amp;nbsp;exprdii bonitatcextrinfeca. igitur fi bonitas in-trinfeca debet attend i fecundum terapw contradus duntaxat, vtomnes tenentin d.l.PauIus..amp; in d.c.quanto.amp; vbiqj.igi-tur muIto magis faltemæquè attendide-bet tempus cótradus,quantum ad boni-tatem extrinfecam. tTertib,quia mi 11eaurei non funtæ- I qualesdomui per folam materiam,fed pratcipuepereorum valorem currétein: ergo pratcipuedebetattédi valorcurrés, amp;nbsp;fic temporiscontradus. 1. Rutilia,dc contrah.empt, Alioquinnonlcru.aretur xqualitas conuenta fubfecuta variatio-ne,fed vel venditorexigeretplus, aufto aurco, videlicet maiorem fumma librarum, quàm qiiseexprecioconuentotem-porccontraólus refultaret, vel minusdi-rainu to aurco;quod e/fet abfurdüjamp;con-tra |
TRACT. CAROLI MOLINAEL
for
|
fra æqnîlitatem naturalem, amp;nbsp;contetam J contradus. tQiiartOj emptor eft debiror generis, amp;nbsp;lie ad eum fpeftat perieulunr, amp;nbsp;in to-tum,amp;in parte : igirur ficut in totu tempore folutionis inhibitus effet curfus di-ftorum aureorum deberet inaliaproba nionetafoluere, vfque ad «ftinrationem, qiiÇ tempore eontradus currebatjetia fe tundiimcommunem.Igitnrfi valor dun! nutusfit,debet effe periGuIoemptor!s,vt flippleat vfq^ad diduni valorem : ergo fi auftns fitjCedetfuOjnon venditoriscom-modo.l.fccundnm naturam,de reg.u.ir.amp; fap.nil in, 701. Et alioquin fi comm unis 0-pinio effet vera, fequeretur maximum in-tonucniens,fc!!!cet quod empcor,dum fontinuat mercedenreondudionis, eap^ tatet tempos, quo valor aureorum imrar nutus effet, vt de facili poteft continge-te,amp;tunc preeium offerret longed'imi-niitum,qubdcogeretiir venditor recipe-re,qiiod eft !n!quum.-amp; fi communis fen-tentia neutre cafnaugment! veldiifiinu-tion is flare poteft. ’'1 t Quinto, quiaad feiedum, an emptor *gt; vel venditor fit deteptus^vkra dimidiam iuflipreeij in diflo Gontra(ftu,non infpi-cerctiir quantum vakbant aurei tempore folutionisvel rcfeilfionis, fed dunta-xat quanti valebarrtrempore conrraäus, l.fi volState.C. de refein.ven.vnde fi tern pore contrailus domus valebat quater mille, amp;nbsp;centum libras,amp; ficbismille quinquaginta folatos fecundum arftima-rionemfolatorum eiufdeni temporis, amp;nbsp;fic kfusfuerirvenditor vitra dimidiamj fi antequam agar,aHgratur valor ad 4P fo lidos, no définit effekfus vitràdimidiâ, amp;nbsp;agere poffe ex I.r. quaquam fi tempore contraftus valuiffent aurei quadraginta quinqjfolidoSjbon fuiffer kfiovitra, fed infradimid!am,amp; ecôtrà-in emptore Is-h' fb..tlgiturficad refeindendum contra-ftu m arten d ! tu r v a 16 r extr in fecn s m 0 n e- , t«,qaierartempore cóttaéhis, itaad ob-foruandum amp;nbsp;exequendum contradium infokitione precij. h tSexto,quiaeodem thematc retent© terrogatus. vbb Bartolus, de petition'. Hatte- |
de renditore dereptOj fi emptor eligat fupplere iuftum precifi, débet illud fup-plemcntum- faccre amp;: folucre habito ref-pedu ad æftimarionômjquæ ®rat tempore concradlus,non ad iugmentufn aurco-rum fuperuentû: vnde non ten-ebitur ho-die fupplere vfque ad bisnulle,50.fok-tos, ( Ircet lUud effet iuftum precifi tern-pore contradlus)fed fu frieiet vitra mille, remporecontradusfolutosfoluere alios mille fokto3,amp; fic computato amp;nbsp;dedu-âoaugmento valoris,qiii eft temporefo-hrtionis vel fuppleinéti,quod:f«pplt;lemé-tum eft vera pars precij eiufdera naturar, vtferipfi in Cófuer.Parif.S,n.q.9.in prin -eip. Igitur amp;nbsp;ft nil fuiflesabfolutu ah initio,fed totum preeium reftarethodiefol uendiim,poffecloluerepreeiu amp;nbsp;ftipple-mentum fecundum valorem costraftus,. amp;nbsp;fic fafla detoto-preciodeduftioe augment! fuperuenri.rqpia vnu amp;nbsp;idem pre-cium non debet diuerfo iure cenferi ,. k eum qui,an fin.de vfucapio. Q^iddice-mus?' t Expendamusamp; eonferamusytriuC 716 que partis rationes, vim amp;energiam. Et jj certepro venditore foia primaratiovr-getamp;fubfirtie,videlieetqu0d preeium It mitatum fuit amp;comp3ffum nofokimad certam monetæ fpccieni,fed ad eertffnii-merum numorum di0larlpeciei:amp; confe quentemonfpedandiMn augmentumval' decrementum extrinfecum didxlpeciei nioneta;,fedde incerto euentu a-ugmentii vel decrement! rranfaâum per expreffi-onem amp;nbsp;taxationem, cetti certorum ntu merorum numeri'. t Seeunda enim ratio-eft pars prims, ^ neealioquin perfe fubfifteret.-quia regu-lariternoncftpratfumendum, quod con-trahentes velint fe fubijeere alien! a-kat, faeiinora. fupra,nume. 65. Imo hoc ipfum pnncipaliter inquxftione verfa-mr, Aneontrahentesintenderint- præc!-dcreadfummam,quam nonemillefola-ti conficiebant: an verbintederinttran* ftgeredealea. fEt nonvalet ratio, quat ’^ eft eadem cumquseftione, veld.l.qui !ngt;- |
|
DE MVTATIONE MONETAEz fo* hzredita.not.în 1,fin.de offic.prociir.Cæ-far. Minus valet tertia ratiojquia d.l.de ve ter.nutnif.poteft.nôloquitur de imminu tione valorisnumi,quæ fitex tyrannide per auaritiam vel abufum PrincipiSjhoc enim iura ignorant : fed de ea, quæl fit ex iufta caufa amp;nbsp;proportione ad reliquas monctas. Autenim omnes monetæpari proportione minuuntur vel augentur,amp; tune proceditd.l.generaliter refpedu o-mnium monetarum : quia precium dimt-nutumvel audum, cùm fitvniformiter variatu m, «quipollet generaliter veteri 'precio. Aut verb vna tâtùm fpeciesaurei * minuitur reliquis monetis manentibus in ftatufuo, amp;nonpoteft:d.l.procedere; quia imo tune precia return remanent in Ratu fiiOj refpedlualiarum monetarum flantifi: refpeftu autem aurei minuti non minuuntur ,fedaugentur rerum precia vt fenfus commnnisj amp;nbsp;rerum experietia oftendit. Itaque in themate,cum reliquis monetis manentibusin curfu fuo,folaris aureus de quadraginta folidis audus fit • ad4$.non poteft habere locum l.z. quia ptopter hoc folùm reSjquæ valebat 10. libras, non incipit valere Ji.cum dimidia, ’fed vbi valebatdecem folates,non valet nifiodo folates, amp;nbsp;quadraginta folidos, ita quod precium rerum refpedu didi aureitaliteraudi decreuic,quia valent minorem numerum aureorum, amp;nbsp;fie d.l. ï.redè intellcda militât pro fecunda par te, videlicet pro emptore contra vendi-totem. 17 t Minus etiam obfiat quarta ratio,quia ' eadem eddubitatiocum quiftione principal! : igiturvt de fecunda rationedi-dum eft. Rationes autem addudæ pro fecunda parte,quanquam numéro fex no funt in effedu, nifi vna, videlicet quod mille aurei funt promiffi tanquàm precium appreciatum domus, amp;nbsp;tanquàm certaconuenta æqqalitasdomus, amp;nbsp;con-fequenter refpedu valorisdidorum aureorum tune currentis,amp; fummxfeu a;-ftimacionislibrarum ex eis tune refult.a-•tis,proutfecundum omnespoft Bar,in d. |
1.Paulus.maior inoasta per minutams-ftitnatur. t Supereft 'videre,vtra ratio potior fit, .^ amp;nbsp;vincatin hacquæftio. Certum eftau- j| tem ex prædidis, fecundam regulariter obtinere, cùm valor impofititius fit eti am intrinfeca bonitas in ratione pecu-niæ, amp;faltem aeque principaliter confi-deretur, non obftantecommun! ienten-tia, quam fatisconuincimus ex no.fiiprà. Modopundus eft,an huictegulæfuffici-entet appareat, derogatom elTe eoiplo, quód fimpliciter conuenit de mille au-reis, 5e fic de certa fpecie amp;nbsp;certo numéro numotum. 1 Et fichæc quæftio, amp;nbsp;fi miles magis '^ funt fadi amp;nbsp;voluntatis,quam iuris: quo minus mirnm eft, fi Dod.hadenusin hi; quæftionib.multùm dubitauerint,tantoque longiùserrauerunt amp;nbsp;intricauerunt, quanto partim falfis fundamentis inhæ-jendo,partim dida aJiorum perperàinamp; prapoltercaccipiendo, partim rerumamp; fadorum circunftantiasnegligentius ex-pendendo, vniuerfam hanc fadi magis, quam iuris materiam ad certas commen-titias régulas aftringere conati funt, vt Martin.Landen.lac.Pur.Curt.Seni.amp; alij in trad.monctarum. Albert.Brun.in trac. deaugmento. t Hanc ergo quxftionem, quam feme!) -® vtfitmethodusomnium fimilium,f!lt;X«-TiK£5excutim us breuirer, realiter amp;natu-raliter hoc fenfibili paradigmate oculis obiedtofoluimus. Fac liberam efi'eRempiib.amp;redècon ftitutam, putafub optima ariftocratia,Sr ibi communi decreto,amp; ex luftis caufis ftatutiim fuiffe, vt aureus qui valebat40. folidos,deincepsperpctu0 valeret4J.ma nentibus tarnen folidis in valoreamp;curfu folito. Nemocertecandidi !ngenij,cuiq; no pleonexia, nee fophiftica,fedbonuni amp;nbsp;æquiâpræftat, dubitabit, quin fi pridie decreti fada erat venditio pro mille au-rcis, liberctur emptor Iolii£ndo 889.au-^ reoscum quinque folidis.amp; fiededudo augmento. Cum cnini fimus in terminis veri amp;nbsp;effe- |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEL «ffeiSualisaugitientî ,amp; iftud augmentu in iuftaRepubl.perpetuo duratui um fit, nee vnquàm fpcrcturvel tiineatur muta tio: quia fi forte fieret mutatio, non fo-lumex iuftacaufaficret,fedetiam iufta proportione ad rcliquas omnet mone-fJJ,vtnec ciues,neccacteri Ixdcrentur: quia locus efret-d.1.2. de veter.numifma. potefta. fequiturattento efficaciamp; pcr-petuo augmento, quod fumma oblata »quipollet perpétué fummæ conuentæ, amp;ficquôd non tenetur emptor plus lol uere. Idem fi decretum faélum fuit eadem die,veletiam pridie vëditionis, fed non-dum publicatum, vel conftet, quod con-trahentes, faltcmen;ptoriuftam habeat taufam ignorantix. Cùm enim intende-ret fe obligate in effedtuad bis mille li-brastantùm, non eft verifimile,qiiód fe obligaffet ad mille aureos, fi fciuilfet tot ïureosiamvalereiz5o.libras neeexpref-Éocertæfpeciei amp;nbsp;numeri aureorü, fuffi-cienseft argumentum,aliam fiiifle inten tionem ; quia verifimiliter ideö expreß-litamp; proiuifit emptor mille aureos, quia breuior erat fermo,quàm dicere bis mil-lelibras. iFateorjquöd fimplexexpreffioaure-•• orumfufficit adobligandum præcisè in fpcciebusaureorum,vtque non poffit in-uito venditore folui in minus preciofa monetatfed non fuffitit ad obligandum admaiorem furnmam notabilirer, quam putabat emptor, amp;nbsp;communiter putare-tur aureos valere.Nee hoe cafu dici pór, numerum aureorum exprelfum fuiflead tranfigendum de incerto futuro, vel im-pedimentiaugmento veldccrementova-loris,cum tune nullum periculum muta-tionishuiufmodi fubeflet, nee folitum ïllet,nec fperaretur. Et confequenter nu merus non fuit exprcfi'us,nifiadtaxanda certainfurnmam,non autem ad tranfigen dumde inopinata amp;nbsp;non verifimili mu-, tatione: amp;nbsp;fic prorfuscelfat ratio prima: partis. Quod fi ita eft,etiâfi iam tempore contract. augnicntum fuperuenerat, igitur |
yej multo fortius fi ex interuallo fuperueni-at.arg. l.Kutilia Polla, de contra hen, em-ptio. idem fi à vero amp;nbsp;politico Rege fimi-Je decrementum fiat, quod non fperetur mutari. t Contrafacmiferam ciuitatem vnius ** velplurium tyrannorum libidiniexpo-fitam, amp;nbsp;ibi inter cæteras ealamitates amp;nbsp;direptiones crebro monetas variari amp;nbsp;reprobari, tunc quandiueadurat,locuni habet ratio primç partis.Verùm eft enim dicere,immincre periculum mutacionis monetæ,amp; fubeftecaufam tranfigendi de numeroearundem fpecierum, aduerfus incertitudinem augmenti vel decremen-ti. Item fuperuento augmento, fi emptor' vellet illud deducere,non offerer fumma arquipollentem fummæ conuente amp;nbsp;debt tæ, quia periculum eft non folùm ne mox augmentum illud cadat,fed etiam ne mo neta vilior fiat. Et pari ratione venditor, qui non patitur dedudionem augmenti, non poteft petere fupplementum decre-menti : quia fpes eft pecuniam mox au-Ôum iri. tFacit,quodvariatiomodico tempo- xj reduratura non debeat attendi l.precia rerum,ad fin.ad leg.Falc. Turn cùm euen-tus augmenti amp;nbsp;decrementi fit in dubio, non poceft iuftior,æquior, amp;nbsp;medio pro-pinquior via eligi,quam in eifdem fpeci-ebus amp;nbsp;numero reftituendo. t Igitur hoc cafu hæc via no folùm tan- ^^ quam media, fed etiam tanquàm æquabi-lior,amp;vtriq; partium minus onerofa,fed vtriq; vtilior,eligenda cft.l.x.Sc ibi Paul. fi quiscautio. t Probatur etiam,quia fi fublata Sr ab- xf rogata effet æftimatio publica amp;nbsp;impofi-titia omnis pecuniç,nihilominùs redden dum effet debitû,faltem ad quantitatem amp;nbsp;qualitatem prioris materiæ, ficut initio ante pecuniam fignatamdefiniebatur, amp;nbsp;in vfu verfabatur pecunia,jut)i;f,K9Ç 5«a-^M, vt inquit Arift. i. Politicón, cap.6. id eft,magnitudine amp;: pondéré ipfius materiæ duntaxat. Ita oer huiufmodi crebras amp;nbsp;tncertas mutationes, fublato faltem incerto amp;nbsp;inutili reddito figno feu valo- V u re im- |
|
DE MVTATIONE MONETAE. ΰ4 re impofinno pecunia,reddi amp;nbsp;folui debet in eadé niateriajmagnitudineamp; pondéré: amp;nbsp;fie fabeodem numero ^ bonita-te i.ntrinfeco,dcquibusconuenit,non in-fpeftabonitateextriiifecajquxiam nulla eftjficut ab initio aut dubia, capwofa amp;nbsp;^g incerta. t Niinquam autem proJigiofiores rao-^'^ netarummutariones iegi necaudiuiprx iJJis,quæ poft hanc vrbem anno millefi-mo, quadringentefimo, 18.à Burg. amp;nbsp;An-gliscaptam,quadriennio proximo fadæ fuut, ita vt marca feu libra argenti, qua nouern tantùm libras tempore vrbis capta: valebat, fenfttn ob crebras huiufmodi dcprauationcSjJ^miitationescœperit infra quadrienniumanno millefimo,qua-dringentefimo,vigefimofecundö, menfe luJio,,vfq;ad diem lO.Nouembriseiufdé annijvalereodoginta librasTuronenfes, vtex regeftis Pratfeétorum monecaliuRi , compcri. ^■i nbsp;nbsp;1 Interuil autem inter castéra Ru iufino di facinora, Angli regiam liane vrbem oc cupantes,CaroIum quoq; V I.dudiimen-tecaptuin dctinentes,eiusquc nomineamp; authoritatead fosdera, populuniq; con-ciIiandum,FraöCoruniqi Regnum inHen-ricum V f. Regem fiium transfercadum abutentes,precium moneteauxerunt anno 1410. menielulio,publicatoprædâ-éliCaroli Vl.edido,quo aureus vale-ret 60. folidos Turonenfes : certa verb moncta aurca, cui aries exarata erat, quadragjnta folidos,,amp; alia moneta su-rea Anglica (Nobiles vocanr)fepteni libras Turonenfes valeret. Anno verb fe-quenti. miMeftmo primo ininiinuerunt, publicaco ciufdem Caroli V h edido^ quo groffus pecuni», qui valebat fcxde-cini denarios Turonenfes, iulTuseft quatuor tantiini denariosTuronenfes vale-re,aureus autem triginta tantum folidos-Turonenfes, amp;nbsp;numus aureus-, cui aries exaratus efljvigintitantùm folidosTura nenfes.. ** lEt extant .idhiic Ræeduoedida tranf-fcripta in libro nigro Gathophylaciat Brocuratcuis Regi^in CafteJIo Parifien- |
ft, quorum palam eft autliores fuifleAn^ glos: tune enim didus CarolusVI.mente quidem iamduduin captus,corporali'-ter abAnglisope Philip.BHrguiidi,cuiii coniuge amp;nbsp;ft lia captus detinebstur. Et ex centradu,feu potius ptteftigio, vtpotê cum mente amp;nbsp;corpore capto eelebratoj filiani eius Regi fuo Henrico fponfam dederunt, eundemque Henricum Reg-ni Franciæ Viceregem ( Regentem vo-cant)quandiu Carolus V R vitierer, eon-ftteuerunt, po-ft eiusobitiim ) veris filijs præteritis, regnaturum,proutq;defado moi tuo Carolo mox Parifijscoronaue- t Sed iîlæRctpub. direptioncs in eo-rum tandem caput redundanint : Cume-nim perniciofis his adibus diu popiilü' elufiilent.omniquefpebons polinæfru-ftraflent, Sc hinc tandem populi contem-ptumamp; odium incurriflent, facile breur tempore,leuiori prasfidio (tainetfi fupe-riores) tonus Regni finibusexpuifi funt; quodeis nonacerdiflet,fil ymirfj^.fipoli-tiens artes (qnae non funt aliquid',quatn Reipublieæ charitas amp;nbsp;l»r#£;»).feiuiffenr amp;excurrifleiit.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1* t Prædidorum autem abufum amp;Rci-publ.expilationumnominatim meminit Loande Vicomereato,qiiico temporcTi‘ cini legcbat,amp; fcribabat in itire Pontifie-d.c.quanto,col.4i dUmlo-quiturdeprin-cipibuscaiiponatoribus monetaruin.quv pccuniani fubindè reprobant,Sr expend! vêtant, (inc eaufa,nift st vili redcmptani conflcnr,amp; nouadebiliorem cudanr. Vt vifum f«it,inquit, noftris tenipoi-ibusde illis Billonis reprobatis vitra montes: quia non pot era nt expédi; emebanturad' pódus,amp;.' hinc.multidicati,fedquamplu-tfimisexpilatis.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yt» 1 Sed ad rem-, qtiacunq; caufi conrin- p gatamp; immineat didacrebranionetç ma-t'atio,ctiam ft non ex mera libidineamp;tv-r.3nnidePrincipis,£edfortè propter alias ftlades amp;nbsp;neceffrates Reipublieæ indu-, dabilesfnon refert) idem eftdiccndumgt; vttunc bonitascxtrinftca,qnænullaeft, vel inutilis, vtpotè incer ta amp;nbsp;nugatoriBj quippe |
TRACT, CAROlI MOLINAEl,
jot
|
31 33 ^ippè-quotidièà pofieflore auferibilis, non poKit ncc debeac in ratione coinmer tioruin, quæ duper certa amp;nbsp;cfficaCi co 111-penfatione fundari dcbeat, attendi, fed cadem fpecieSjSc idem conuentus nume-ms numoruin reddijficut in débita ma-gnitudine amp;nbsp;pondéré, antequàmpecunia figiuta effet : lecùs ceflant« pericu-lo huiiifmodi cr.ebræ amp;nbsp;fordid« variati-onis. tVndè cum in terminis quæftionis noftrxceffauerit ülud periculum ^ aug-mentum iflud iuftis de eaufis^ vt augu-ror}faftum,aian fueiit momentaneum, necflugatorium, fed efficaxamp;durabile, proutadiifquèin etfedu durât, cefiant omnes rationes addudx pro creditore amp;nbsp;communi fentenria, amp;nbsp;habent locum omnes rationes adduclæ pro debitore amp;: fenteatia nofira- amp;nbsp;fic concludo, obla-tioncmcmptoris validam, amp;nbsp;fufhcien-tem. tEx hij nouiter pernosexcuffisappa-retclar3,«quabilis,amp; lólida decifio 0-mniuminfinitarum id genus quæftionu: fed ad ma orem eüicidationem,tumquia qiiotidi3naamp; vtiliafunt, turn vtclari-ùs appareat, quàm in finguliscafibus pe-culiaris fua ratio amp;nbsp;æquitas diligenter cxpendenda fit, non autem generaliter cnincs amp;nbsp;indifcriminatim ad vnius initar fiatim decidendi, more imperi-torum medicorum , qui vno collyrio niorhos omnes fanari volunt, infignio-fesaliquotquxftiones fingulatimdifpu-tacione remota difcutiemus . Et primO occurrit. 57M MM' IA. i implore non foluenieft retrahitur res, nihil mterejl, ijnamodo precium foluatur. i Emptor ,/olutione faéla, (jtiomodo inre. ir^tn precium recuperet,audo v^lore au-rei. , Eundamentum butin deeißenii quednam
|
S Interpretatio tn dubio eötra retrahentem facienda. Retrahens certat de commodo. to Retrahenspoß multos annos ßoluitßecun-dum v.alorem temporis contrarius. ii Aureo tempore retrachts daminuto ejuid iuris. . ia Immmatio recetis non nocet emptori.
it Auret eidem non redduntur,niß (^ in bt-mtate extrinfeca reddantur.
i2 Extoß» à retranu proximitatis, ad do-mmicalem gallos retradus. ili Uecrementum valcris pof morasn empto-ris^emptonnocet. 1^ Pad o tn emptione ßtper augmenta vel di-mmutiene adiedo^ßandum anßt.amp;nu, me. so. QVAE.STIO XCIIII. Onagefimaquarta quæflio de t rc-traftu proximitatis. Et fiquidem emptor nondùm foluerit precium (vt in praced.quxflionis themate)nó fu-pereftquxflio, quiaemptoris , àqno retrahitur,non intcreft,quomodo precium foluatur,dummodö liberetur ergaven-ditorem: amp;nbsp;fleretrahéseodem modode-bet foluerc venclitori, ficut ab emptore foluendum eft. Confequenter idem om-ninö dicend urn, quod in quæflione præ cedenti,fiue de augmente,flue dediminu-tioaç agatur. Vu a |
fo« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE
* tsi verb emptor initio foluit didos mille folatoSjdeindè infra annum forfan inneftituræj venitproximus venditoriSj amp;nbsp;vultdeducereaugmcntn illudpoftve-ditionem amp;nbsp;folutionem precijfiiperuen-tû,tûc qiiæftio eft,an poflit.ficut in quçft. præced.eodé in cæterist liemate reten to, videlicet quod fit augmentum efficax amp;nbsp;ftabile? Hane qurftionem expreffim format D.And.Tyraq. in trad.retrad.proxi. §.7.gl.iK.nii.i6. vbi non decidit,fed fideli-tercitâtomnesordineamp; niicupatim,qui de diminutionemonetæ tradiant, in quo multiim commodat amp;occurritlaboribus Audioforum.
5 nbsp;nbsp;nbsp;1 Vt ergo partes noftras circa decifioné
exeqiiamur,fimulamp;difputationis proli-xitatemvitemus, dicimusquodbafis amp;nbsp;pundualisratiodecifionis ik hacquaeft. eft,qu0demptoràquo retrahitur,debet , indemnis feruari per retrahentem,vt di-ximus in Confuet.Parif. §.i3.gl.8. q.i.qf. Aut ergo retrahens venir infra annû con-tradus,cum interim fuperuenifierillud augmentu, amp;nbsp;non poteft illud deducere, fed præcisè tenerur mille aureos refude-re. Ratio decifiua,quia emptor nuper to-tidem folaresnumcrauirhuiusemptiois occafione: ergo totidem débet retrahens rcfundere, quia debet indemnem redde-reemptorem,amp; redintegrareeum irtfia-m fuojin quo erat ante emptionem. Sed nifi reddûtur fimiles milleaurei, emptor non redintegratur :eosenim verifimili-teradhuc haberetjfi no emiflet,vel fifol-uerediftulilfer.
4 t Ncc poteft iu de dici, quod in aliam domum,vel in alias merces impendiffet, propterbreuitaté temporis,ob quam nó dicitur emptor fruitusfundo,necaliqu3 confide rabilem vtilitaté percepiffe.Tu m
5 t irtudargumentü nim is calensamp; recens nondùm eft fatis tutum, fed dubitari poteft de imminutione;amp; fic fine nunc cer-tö amp;nbsp;abfolutè deducatur, emptor relin quitur in pratfenti periciilodamn!,quod non eft tolerandum, fiiieofferaturdedu-ci data cautionereftituendi,fi infra non multum tempus, putàtriumannorû,coa-
MONETAE.
tingatvaloré huiufmodi aureorü dimi-nui, adhucnon redditur emptorindem-nis : quia cogeretur ftarein fufpenlo,amp; venire peraólionem amp;litem in futurü, cum ius retentionisamp; dominij habeat. t Turn fipropter iftud inopinatumaugmé-tumoporteatalterutrü liicrariveldam-nificari in aliquo,iuftiijsamp;a:quiuseft in hocdamnificari retrahentem, quamera-ptoréttum quiaretrahés volütariè venit ad retraélum,qui ab emploie inuitoexi-gitur. Regular! ter au tem magislubueni-endüei,qui ex neceffitateinopinata,qud qui ex volütate impeditur vel grauatur, J.2.§.fi.fiquiscautio.t Turn quia retrahés ^ venit contra iuscommune,cótra enipto-rem alias tutum iure communi.I.dudum.
C.decontrah.emp.
t Et fic in dubio faciéda interpretatioyu contraretrahentem: turn quiaador,fed ! emptorvtpotèreus,fauorabilior.l.fauo-rabilior,de reg.iu. turn quia retrahéseer tat dequodalucrojvidelicetdeauferen-do ab emptore,amp; transferedoin feomni lucro,efFelt;ftu,amp; commodo cótraduspn-duftria emptoris acquifito.Igitur in dubio potiùs fauendû eft cmptoti,quàmre-trahéti, etiamfi emptor contra euin age-ret.l nondebetaclori.§.t.dereg.iur.
■fSiue igitur oporteat alterutrü lucrari ; vel damnificari,etiain cafu claro,fiuenó oporteat in cafu claro, fed dubiü fit ake-rum lucrari,alterum damnififari,meliiis eft omni cafu emptoré e/Tetutü, vtfnde-m nis om nino recedar, damnum veró fiue certum,fiueincertu remanereretrahéti.
tAutveroretrahêsvenitpoftniultos, i» putaquinqjvel dccê annos poft contra-ófum,quia forte emptor nondum inuefti tuserat, amp;nbsp;apparet efficax amp;durabile elTe illud augmenrum', quod noneft re-cenrerfaófum,amp; tune poterit illud dedu ceret quia propter interuallura temporis , ex quo apparet illud augmentum ef-fe efficax,amp; quia emptor interim frui-fus eft,amp; multorum annoni frudus fiios ' fecir,fimusincafitclaro,quüdemptornó dicitur damnum pari, quia non foluit nifi bis mille libras, amp;nbsp;tantundera illi offe-runt
TRACT. CAROLI MOLINAEI.
for
|
mntineifdem fpccicbusaiiri, fummaqj ob]at3omninoamp; tuto hodiexquipollet fummæ conuentæ amp;nbsp;folutæ tempore con trains amp;nbsp;folutionis infpefto. ^B Sed quid cafu conuerfo/fi tempore vé '• ditioni,samp; folutionis aureuserat maio-risæftiinationis,qi)æ dum venitur ad re-traûnmjani interim decreuerat ? Et vi lt;ier£turdiftinguendiim,vt in priore me-bro, per locum abeadem contrariorum diftiplina . Sed illud argumentum non habet locum in hoccafu,quia noneftco-traria amp;nbsp;oppofita refpediuè ratio contra riorum,imb fempermaneteadem pun-äualisratio decifiua emptoris indemnis fcruandi. Ideo indiftindlc fupplendum eftdecremetum, cùm fit vera amp;nbsp;effeflua lisimminuriojfecnndum rtot. fupr.alio-” quin emptor reciperet minus, quam fol-iierit,quod effet iniquiffimum.t Necau-diendusretrahens,fi caufetur imminuti-onem effe recentem, amp;nbsp;quod verifimiliter augeri poterit :qnia no débet emptor certo preciofoluto dimittere acquifiti-onemcertam, amp;nbsp;remanere in dubio de parte precij:quia non fe.ruaretur indem- t Nccetiam audiendus effet retrahes, fi vellet dicere,quod ob breuitatem tem-porisfatiseft emptor indemnis, ex quo redduntureifuimilleaurei folares, licet poftridie forte emptionis amp;nbsp;folutionis in valore amp;nbsp;curfu diminuti , ex eo quod verifimile fit, quod fi emptor non emiffetjVe! nonfoluiffet,adhuc eandem pecuniam haberet,necintam breui tempore pro veteri valore impendiffet, amp;nbsp;quod ciim incontinent! veniaturad re-traftum , amp;nbsp;reftituantur fimiles mille fo-j^ lati,fatis videtur emptor omninoin pri-• Hinumfiatum reftitui. tCæterùmquod omnecommodum contraftus fpeftat ad retrahentem, ita quod no poteft emptor-canfari fua intereffe non poffe amplius retrahipromille folatis tantum , quafi ' fuum debeat effe commodum fortunée amp;nbsp;diligentias fu:e,qua?proiienit ex folutióe pretij antequam aurci diminuerentur.Et qu0d iftud commodum ell pars commo- |
di contraâus,amp; fpedat ad re trahentem, ficut commodum vtilitatis precij,amp; om nium bonarum conditionum emptoris débet ad eumfpedare. tQuiaad hate omnia refpondetur,ggt; ^** non ell verum reddi fimiles aureos, nifi *^ etiam in eadem extrinfeca bonitate, quæ æquèprincipaliseft,reddantur: quiafi tempore contractus amp;nbsp;folutionis aurei valebant 45.folidos,amp; mox cùm retrahi-tur,non valentnifi40.femper verumeft diccre,qu0d emptor in effeftu foluit bis mille ducentas quinquaginca libras, amp;nbsp;tarnen non redderetur ei nifi bis mille, quod effet iniquum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf t Et quanquam fit magna temporis vi-cinitas, tarnen fatis eft quod eft aliquod interuallum, puta triuni velofto dieru: amp;quöd emptor alias potuiffet eademdie quafoluit poftridie vtiliteraliudemen-do,vel reditumfuper fecurrentem redi-mendo , impendere didos mille aureos pro bis m il le ducentis quin quagin ta , amp;nbsp;fie omninö tenetur retrahens fiipplere, alias iuftè caufacuremptor fedamnifica-ri.nec tenetur caufasexprimere.quiava riæ l^ infinitæeffe poftunt : amp;nbsp;fufficit, qubd interim vel fortuitam occafionem pro mille ducentis quinquaginta in^en j ƒ dendiamifit • t Etquar dixi de retradu proximitatis, idem de retradu dominical! ,putàfeudali, velcenfiiali. Et quo-modocunque tertius pro codem precio retraherepoffit’, putà ex legato fubhac cónditionefado,vel pado,read hoc hy-pothecata,vtdixi in confue.Parifien.tit. 18 16.in Rub.t Quod autem dixi defupplen-dodecremento, limitandum, nifiillud decrementum fuperuenerit poftmoram emptoris:quia tune illi debet imputari, non autem offerenti. Et hoe generali in omni mofatore, perl.j. infin.de aólion. Sed quid fi in véditione padum fuit quód præcisè mille aurei foluerentur,amp; ’ expreffum qubd nee plus,nee minus,non obftante quacunq;nniratione mon etç,fi-ue in augmento,fiue in decremento? Re- gt;nbsp;fpon,tuncccffaredifputationë amp;dirtin-.gt; Vu 3 dio- |
|
DE MVTATIONE MONETAE $98 dionemqux'ftionis pra:cedeBiis,amp; om-nino ftandum padie , non foluïtuiinter cmptorem amp;nbsp;venditorem, fedetiam inter emptorem amp;nbsp;tertiumTCtrahentcinJi-iieiureproximitatisjfiuciuredoininica-Ji,velfimiii, t Fallit interemptorem amp;nbsp;vcnditorem,fi locus effet l.r.C.de refcin. vend.tiuiatüe neceffario infpiciendaef-fec æftimatio,non ad certam fpecicm mo netX5auteius mutationem fublètutam, fed ad folidum amp;nbsp;libramjioc eff, fecun-dum curfum qui er at tempore córradus, vt fupr.nume.715. Secundo loco,occurrit fequensquasftio,. ^FJif AIARZ A. z J« redemptionereivendild^rtttiofa/juü valor at rendtndus. 2 R edeaiptio nihil aliud,quant retraäus^lt-mit.S drnu.'t. ^ K edemptio an in eadem J^eds amp;nbsp;ruimere memtafiat. 4. Manetarum mutatio a iim comn/ani tam inca^nitti , quamreprobata 1^ ctforbi-tans. f Venditarfentiens au^mentt cemniodum aublam menet am refundit redimens. 6 Venditere non perciptente (ommodum - au^mentiquidiuremredimendo. ^rm-' me.y. 3 Valore diminuto quemode redemptiofa^ tienda dtfiin^ttuur.. ]9 Ratiodiflinitieniiprami^ie. Venddor/i diesappajitanóußt,qu£cunqj redimit nee duiflü ahuttpaUo 12 Venditoïtommedumdtininutionhfe/ilire' non debet i^ quare. QVABSTIO. X^Vor. K ”gt; Onagefimo quinto j Quid ni redé- |
* ptione? t Futaf vendensdomum mille lolatis ftacim eosrecepit,amp; fbi cauit de facultate redimendi. Vtque quæftio fit dubitabilis jfupponitur yen-ditio fail* non vilt precio, vt recidsret i-nfraudem reditus duodccima?jamp; effet dicendiim,vt diclo reditu,vt notJupr.q. 56.fed preciö iullo puta ad rationé 0Û0-dccim vel viginti pro vno, vel etiam iii-tegro precio, vt ea facu kas fit meregra-tiofa.tEtvidereturomninoidemdicen- t dû,quôd nuper diximus m retrathuquia redéptio nihil aliud eft, quamretraólus conuentionalis, in quostquè iullumeff emptorem reddi indemnem, ficutinre-tradulegali ; amp;fic videturjcadembafi« amp;nbsp;punfiualis ratio decidendi. tin diuerfumvidetur,quodindiftin- 1 dlè poffit.Sc debeat fieri redemptio in ea-dem fpecieamp;numero monetç,dequibiiJ conuenitj amp;nbsp;ficreddendo prxcisèmille Jolaresaurcos, P3tet,quia venditor fibi caubt de facultate redimendi reftituedo milleIplares.: igituretiafi injminucafit poft ca corum arftimatio, iurefuo tarnen vtitur redimendo pro mille au reis; amp;nbsp;fic non tenctur fuppleredecrementu». Et Pfiriterfi interim auélus fit valor anreo-rum 5 quód non poffit augmentum dedu-cerepr.tdi(fta.amp; fequenti ratiene : qui a emptor non confenfit paft o vel gratia; re dimendi, nifi fubeoonerCjCÓditionevel rnodo reddendomille aureos.îgitiirprç-cisè Achenp raddi.qiy? vendirOr non poten €31 gratia vel pafto vti, njfi fumluiï modis,^ condinontbu-s 3quod probatiA de confut^udine eftp teftatur Nicol. boe-ri.deci.Biirdeg.j2 7. nu,mcr.4.veiùmeam confuetudinem nó probat,nee verumeft iy obferuari ç.x neceffitate fpecialisfii-ppr I;oc iuri^confu.etudinarij. Videmus ennu (i: fatemurita A tqucntrusoblcrua rii.n redimendo,nonramen excertopo-fitiuo iiire confiictudinario:f£d qma vel ifafuggy, it xquiras cafùs fiibiecti, vel partes ira confentiunt Iibera1irer,fcru-puloftprem fubduftionem fafidiofisaua rjs autinfçftis rplinqucnte.t:amp; hccanon eft confustudo iuris , fed alluttiido feu frequentiafafti,vtin fimilifupr. TSoIuendodicimus hanc quæftioné 4 C qua tam àiure f,ommuui exorbitat,qua.7i^ eodemiarehuiulmodi barbarica mone-' ta rum |
TRACTAT. CAROLI MOLII^AEI.
,e?
|
tanim mutatio incognita eff, imó repro-lataamp;lt;iamnata ) ex bonoamp; æquo abf-ijueakeriitriiis captionedecidendam. Aut ergo interim creuit xßin)atio,amp; tue feredicendùm,proüt fuprà in retradu incafiiaugmeatijquiaeadem propetno-diian eft ratio .•■ tarnen quia paulii lu in di-nerfttafiseft in circunftantijs,non graua bor prcffiusdiftinguere .t Aut augmen turn liiperuenit incontinent J vel paulb peftfokitioivem preerj ante illius vfum, ka quod venditor fen fit commodum au-gmenti : amp;nbsp;tunc non debet illud deduce-requandocunquepoftearedimenJ.o, ni quiabisidem percipcrer, contra xquita-femamp;bonam fidem l.bonafides.dc regu. iuristura quia debet paria in effeftu red-dere, qualia recepit,fed ineffedlu rece-pitprecium cum augmerlto. Et ficêt non acceperit illud augmentuni immediate dcinanuempto-iisjquia nondum fiiper-ueetrataugmentum,tarnen fupcruenit réintégra, amp;nbsp;pcicepit illuddepecunia immediate recepta ab emptore f ergo il-fud idem augmentuni non debet dedu-j cere. tAut verb augmenni fuperuenit,poft-quam venditor tam confumpferat preci-umrnvalore3ntiquo:amp; nicaut ft3timamp; infra modicum tempus, pucainfraatma velfefquiannum à venditione,vult redk mereamp; non debet deducerc, quia æqiii-tas non fuggerit,ne turn propter brem ta tem temporis,feftinationem red ein pt io-Bis,amp; dubiuin mutatio nis, cùm augmen-tum nondum appareat finnum , emptor damnificetur, cùm venditor interim lo-euplctiorfadfus fit,amp; négocia fua tä fœ-ricitercófecerit de vfu pecuniæ, vt inox «dimere valeat. * nbsp;nbsp;t Aut verb venditor poft plûtes annos venir ad redinnptioiieffl:amp; tune cùm cef-fet dam-num emptoris, turn quia plu ri ü ïnnorum amp;udus interim percepit,amp; fu-osfecit : tumquia augmentum apparet » ftabile amp;nbsp;efficax, poterit deduci, cü hoe c«iu fieri poffit fine datnno emptoris, amp;nbsp;etiam ex parte venditoris xquitas fugge-Mt: quia non habuit comraodura iUiusi |
angmenti, 9 7 »7 T Aut-verbxftimatio decreuit,amp;non * eft idem dicendura , qubd in retrahentc retradu legali,vel etiam ex alia feparata amp;nbsp;antiquiori difpoficione hominis ad hoc efftcaci,vtd.ixiinusin confiier.Parif. tit.-6.in Rubr.quia licet didtus retrahens indiftinété fiue incontinenti, fine ex in-tei uallodebeat dccrementum fupplerc. mil poft nioram eius, à quo retrah.it fu-peruentum.1 tarnen in eo,q,uiex.prouifi-one lua in vcnditione fua referuata redi-mit,diftinguendum. Autincontinenti fine intra breue tempus poft preciumre-ceptum, amp;nbsp;ficautequam vfus fit, amp;nbsp;vn probabilicer potuerit in valoreantiqua, amp;nbsp;non teuetur fupplere : aut vero ex in-terira!lo,poftquatn precio vfuseft,vel potuit amp;nbsp;debuit vei, amp;ïtenetur fupplequot;- re. t Ratio primimembri cft,quia ex qno i* venditor referuauit fibi puram, amp;r libc-ram redimeudi facultatem,fiue poftea ad' teinpiisliinitatain, fine non, amp;nbsp;emptor coolen fit,darum eft, quamuLs panes nó habuerint precisèrefpedtum ad fpecienr amp;nbsp;numeruinaureorum, fed potius veri-fiiniliter ad fummam ex eis tune refurhä-tem,tarnen id aâû efle,vt venditor, qua-primum venditio fibi dlfpliceret, vd a-liter fibi commodii viderctur,poffereo-^ dem die vel poftridie receptos aureosre ftituendo rem fiiamrccuperarc : amp;nbsp;fic iï forte eadé vefpottero die,vel infra pan-cos dies,antequain potuerit vti precio,amp;? illudinresfuas conuertere,fuperuenc-rit inopin-atadiminutio ctirfus feu valo-ris aurcorum , reftituendoeofdemqiios recepit,iurefuo vtitur, cumqueinconti-neoti feu poft illud breue tépus-redimat. nou dicitur abuti paifto,nec iniuriam fa-cere emptori, nec captafte occafionem, vt cunieiuamp;damno Iocupletaretur,fcd ca' tùm fibicauet nedamtiificecuriquiaprc-ciiim receptum ftatim incipiteiferninus quàin'fperabat, fuifq; neceffitatibus minus fufiiciens amp;nbsp;idoneum, ad quodin-coramodum cuitandum iuftevtitu-r didla facul- |
n« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE
|
facultate, quat adhuncfinenircferuata cenletur. 15ecùs in tertioretrahenre , qui nullum negociumgeffitcumemptorc , cui emptor non confenfit ,led inuituseuin-citur. Ideo ille retrahens qui venit ad lu crum aducntitium ex negocio alieno,de-bet omnino feruare emptorem indemne, vel cum luo retrahentisincommodo, vt diximus. Et fic clarè vides rationcm dif-ferentiæ. Ratio fecundi membri manifeUaed, quia fi poftquam vfuseft,amp;in resfuascó uertit pro valoreantiquo,amp; fuperuene ritdiminutio efficaxamp; durabilis, mox redimeret,nonfupplendo diminutioné, locupletaretur cum iadura aliéna : quia recuperaretintegrum fundum,amp; tarnen minusredderct in efFedu,qu4m elfedua liter receperit, amp;nbsp;in rem fuam conuerte-rit. Igitur tuncfuppleri debet per eandé xquicatem,dequa fupr.quçftio.92.etiam fi incontinenti fuperucncrit mutatio amp;nbsp;redemptio : dummodoconflaret, quód iam venditor in rem fuam efficaciter có-uerterat ad valorem antiquum putà ad reditum fuper fe currentem, mox àrece-ptioneprecij inde redimendo.Tertio loco videndum,quando obligatio concipi-turinfummaincertis fpeciebus foluen-da.ldeoferuandonunicrum quæftionû. S V M M. A RI A . x Cafus pnfuntù qtußtonis ex Coßlqj Cra~ uetta x Rationes Crauettaproemptore. VerbumümiVii). non referturadpreciü feufummam inte^ram. 3 CeJßtnte pacte de'predoßmilireddendo ad quid teneatur vendttor. Detcricrata monetafduenda eH antiqua velaque bonaratione intrinfeea bonitaf tis. f Crauetta rationes in d fonßliorefutan-tur.nu.bamp;r- Anretcertaßiedes àquot; tiutnerus acceßione |
funt in Obligationen t Aceeßorium obU^atienis accetnrnodarldt bet adprmctpalem. 3 Aceeßinum corrige re aut reßrin^eriptut cipalenon debet. lo Aureorumaßtmatio ( ßprindpahteri» obligatione funt ) ad temporis cerdridiif reßringenda. 11 Comuiunis opinio de benitateintrinßt* reqeiturper rationes, amp;nbsp;num is.ij-i^ QVAESTIO XCVI. NOnagefimo fextö occurrit pui-7** cher cafus, in quocófuluit Aynio Crauetta. ƒ Quidam anno fefqui- * millefiino vicefimo lextö vêdiditcallrü precio duodecim mille librarumTuro* nenfiuin, folutarum in fex mille aureis folaribus,fub pado redimendi foluendi didamfummam duodecim mille libra-rum in fimilibusfex mille aureis:amp; tune aureusfolaris valebat^o. folidosTuro-nenfes : poft annos verb quatuordecim, videlicet anno fefquimilJefimo quadra-gefimo , quo aureus valet quadraginta quinque folidos Turonenfes, véditorv» lens redimere in fimilib.fpeciebuspront .tcnetur,vult deduccre illud augmétum, amp;nbsp;fic pro fex mille aureis dudû receptis refundere quinquies mille trecentos tri-ginta fex foJatos,cum quindecimfolidii Tu ronenfibusquæ tempore redemption infpedo conficiunt fummamduodeci® millelibraium 1 uronenfium. Emptor^“ tem c,entendit precise fex millelohWS fine vlla dedudione reft ituendos tffe, a-lioquin non pofte redimi, Aymoconfil.47,incipi. GaroJusAlIe-mandi.confuluit late pro etnptore,amp;mo uetur principaliter quadruplici ratio-ne.Prima,quia fex mille fcutifuntinob-ligatione. tSecunda, quiaverbum(fi- , millbus) non refertur ad precium feu ad * fummam integram quæreftabatex diftis, fex mille aureis tempore contraftus, ' nec |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. ’Ute ad fignum feucharafterem aurcoru, fedadajlhinationem intriniecam,boiiita-ttni,qualitatcinjamp; numcrum. vt lit pero-mnia fimilitudo inter precium venditio-L nisamp;redemptionis.t Quinctiamcefi'ante •iifto paâo de precio reddendo in fiinili-I’usfex mille aureis, cenfet venditorem teneriadfuperuentum valorem ex trinfe-cum, nec pofle ilium deducere. Et moue-tur(amp; hæctertiafua ratio) quiaquodau-Kus pollmodum creuit in valore extrin-ftcodequinque folidis pro fingulo aurco fidumell propter deteriorationem boni tatisintrinfecîemonetarum:quia(inquit) hodieteßonij folidi, ^ aliæmonetæ non fiant, nec eudunturdeargentoitabono amp;prcciofo,vterant tempore præterito. Vnde effet abfurdum, quod dux librx te-fionorum vel folidorum deterioris ar-gentiita falleret hodie feutum boni auri, ficutolim valebant dux librx melioris ar genti. ^ Addit,quod quando variatur valor ex-trinfecus feutorum relpedtu deterioratip nisnionetarum,communem elTe fententi-’in.quod debeat folui vel de pecunia anti quaaque bona, vel de noua ad xftimatio-nemantiqux.CitatDoft. in l.cum quid, fi cert.pct.Oldra.q.z49. Areti.conf. 11.Corn. C0Hf.i8i.col.i5.1ib.i.conf.3n.col.pen,li.j, Idem dicit fi fcuti,qui hodie cuduntur,nó tffentde liga ita bona,cuius erant tempo-reeontraftus : quia fecundum eum pollet emptor dicere,reftitue mihi fcutos de auto itabono,vt illi quos folui, vt per Curt. Iun,conf.24.col.j.4,quia(amp;hçcquarta fua tatio) fi valor aurai fuilTet diminutus, noluiffet redimens fupplere, nec reddere ), vltrafex mille aureos, J Hacefft fumma fententiæamp; rationu Aymonis. Sed ex pratdidis darum eft, quodmalcconfuluit, quia exhypothefi liquet,quod lumus in terminis veri,effica cis,amp;ftabilisaugment!,amp; conftat quod illud augmentum non fuperuenit ftatim , poll veditionem amp;nbsp;folutionem precij,fed ox logo internal lo, videlicet circirer poll fexannos,fiquidcm annofefquimillefimo tticefimofecundo, regio edidto audit funt |
aurciad ^y.foIidosTuronenfcs.Verum eft quod inteiim cçperuot fen fini augeri, fed modice amp;nbsp;longo interuallo poll venditi-onem, itaquodanno fefquiinillcfimo vi-cefimo nono, de fic tribus annis poll ven- ’ ditionem, non expooebaturhuiufmodi aureusnifipro41.folidis. Confequenter liqiiet,quod illi fex miUeaurd per fe non valuerunc venditori vltraduodecim mille libras luronenfes, BCC-maioremeifuin mamatculetunt. Cumigiturtaugmentumpofteafufer ^ uenerit,amp; ftabile fit,amp; emptor caftro frui tus fit,Se quatuordecun annorum frudus fuos fecerit, non débet illud augmentum luerari nccrecipere aureos maioris valo-ris,quam dedenttfed fatiseft ineodem va lore,8e fic dedudo augmcnto,erfam fi vé-ditio non fuiflet fada ad libras, nec inci-pcreta eer* librarum fumma in genere, fed concepta fuilTet fub certa fpecie amp;nbsp;nu meroaureorumduntaxat: quia nihilomi-nus in hoccontradu vbiaurei veniuntta quam appreciatio amp;nbsp;xqualis penfatioin pecunia,cenfetur principaliter, falcem x-que principaliter deduci lub rationeva-loris currentis extrinfeci,8e fummç quam tuncconficiunc, vt lateprobatum eftfu-pra quæft i,91.quxft.9j.faciunt lingula ad-duda in retradu fuprà quxft.94. Igitur i-dem multo raagis fi efletfadamentio fum mas rcfultantis,vel valoris currentis tempore contradus, pucà venditum profex mille aureis tot hbras conficientibus, vel ad valorem,40. folidorum Turonenfium pro quolibet aureo,amp; adhuc multo fortius, fi non folum fada fitmentiode valore cuirente,vc! fumma librarum rcfultante, fedetiam fi incipiat vcnditioaceitaquan titate librarum principaliter in difpofiti-onemdedu0la,amp; in totaurcisfoluenda, vel foluta,vt in themate. Et fic Ayrao ni-misaberrauic. tNon obftat primafua ratio,quod fex mille fcuti funtin obligatio ’ ne,amp; fic non folum certa fpecics aureoru, fed etiam certus numerus ; quia refpódeo primo,quod non funtinobligationemfi accelioriè, amp;nbsp;ad qualificandam folutione debiti principalis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x Xx Piinci- |
|
Iii’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE ® Principaliter autem t duodecim mil-* Ie libi æ fuut: in obJigatione3amp; fuut in ip-fiitn precium conuentum amp;nbsp;adæquatum principaliter intentum. Igirur accefforia obligatio, fiueporiiisqualincatio fcx mil le 3ureorura,dcbet intellrgiamp; regulari fc cundùm principalen! amp;nbsp;ipfius principalis taxationem amp;nbsp;limites,,qiios non debet vltrà neccitra tranfgredi. Item cum duo-decim mille libræ (int verum principale amp;nbsp;exxqiiatum precium , non cenfetur ab illo recelfum per adieóiionem horiim ver boruin ( in lex mi 11 eau reis ) nifi in quantum ncceffarió exiliis verbis infertur.Sed exhis verbis nulio modo inferri poteft,. nee debet receffum à dicta principal! ta-xatione duodeciin mille librarum, fed tâ rinn infertur, quod ea lumma debet folui emendo öcredimendoin diólisaureis, amp;nbsp;lic in tot aureis, qui diótain e?æquatâ fum mam conficiant^ 5 Non t enim accelforium debet corri-gere,necadfe retrahere principale, led principaleacce(foTiu!n , etiain alioquin preciofius.I.etiam fi non funr.g.peiuenu-mus.de aur.amp; arg.leg.ex pupilJaii.de vul Ut gar.amp;r pupillar.cuin vulgs.f Secundo re-Ijjondeo,quod etiam (iloii fex miUeau-reieffent in obligatione amp;nbsp;difpofitione, ad hue in hoccontradu non cenfenrurde-duci,nifi ( fairem æque principaliter) fub ratione valorisamp; (ùmmæ,qtiam tempore contraftus conficicb3nr,vt late fuprà quç ftione jpnifi aliud expreHum fit, puta qd non haberetur ratio mutationis, nee aug-jt menti needeerementi. t Non obftatfecun. da amp;nbsp;tertia ratio, amp;nbsp;dida communis opinio de bonitate intrinfeca,quia non eft vera, vt latè probabimus infrà quælhioo-. amp;nbsp;dato quod effet vera, non quadrat, fed caret minori in cafiipræfentirquiaaugmé tnm iftud extrinfecum de 4c.folidis ad 4^. non efl fafium propterdeteriorationem bonitatisintrinfecae reliqiiaruni monetai-la rum.Patet prime,t qnia temporeaugmen ti valorcurrens aurci fatis vel nimis afeê-debat in proportione ad deteriorationc jj monetæ.Secundo,fquia etiam aurei pari-ter erant detexioratrin matca-ia,amp;.extm!c adhuc debiliores excufi funt,non obffan^ teaugmento, quod alijs decaufisfaftura f«ir, |
Pra:tereat idem aureus tempore cótra- 141 dus vel ante fabricatus amp;nbsp;currens,qui té-pore contrarius vaJebat 40.fo!idos tan-tinn,valet hodiecum effeétu4S.rolidos,c-tiam ex illis qui currebant tempore vendi t!onis,amp; dm ante ilJud tempus. Et ficcon flat quod elt magnum , efficax amp;nbsp;permanens augmenturn, quod per deterioratio-ncin monetarrempore contrarius curren-tis nullo modo compenlatur,proutnece' ain verè relpicit. Et fic non obJlatt quarta ratio,quiï^ 'f valor aureorum fuifferpariter,fcilicetve rè amp;nbsp;elferiualiterdiminutus, vtfuprà,æ-què ex interuallo poft folutionemamp;con-fumptionem precij, in rem venditorisfe-cundùm valorem antiquum, nontenere-tur emptor pofteà diminutionem ilJâ ferre , led teneretur redimens earn fiipplere vfquead valorem efficacitcrreceptum8c in rem fuam conuerfum. Igiturpari ratio-né augmentum pofteà fecutum, quod non recepit,nec lenfit,non teneturaddere,fed deducere potent per prsEdiri3,idem in firn ilibus. Quarto locofucceditaliquiddi-eendum de dote, qui cafus eftfrequensSC vtilis- S^MMARIAÏ t- Caßifbrd/entii quiißionit. a Vdlonnipoßtibim depruptiit rationed'if fentiapecunilt;ceß, g nbsp;nbsp;i^ alor mpoßtititu vmferm» d?quot; perpdi/'^ fße debet de iure gentium. 4 In prenußtone doits cenfetur habitaMfir mtliit dr dignitatisperfinarum. S Augmentumfuperuentens in iniqua diU^ tione non confideratur. t Augmentum in perfolutionedstisf laßt tß film matera pro dote relinquenda nin de-dmttur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ 7 Va'or aureififiabilisamp; tutusnenfit, filu* lie facienda ad numerumi f Examinâtur quadam dedfit N ieelai Bot |
TRACT, CAROLI MOLINAEI.
5 IJ
|
i^,ttume.ç.^ n. ^i Mobiles ^potentesmagü coßderant qua titatemamp; benitatem auri, quam valorem. ^^ Aefimatio in dubio non fach emptionem. ^3 Verba in dubio mb^h demonßratiue,quam dijpofitiuè adieäa vident, amp;nbsp;num. 2^. t4 Deterinatio mtrinfeca mtnutiorh moneta facit ceffare au^mentt aßtmationem m au reo,Hu.24.. IJ Dectfio Senatui Burdegalenßs aqua probaturaliquot rattonibiu,amp; tiumer.i6.i2-amp; it. '9 Biuerfitatcaßu Boery acafubiiittsquaflio nis. ^^ Refutantur rationes Boerq contra Senatum. ^1 ExaminaturfententiaBartoH in l.Paulm, defolut. ^t Valoris extrinfeci conftderatio de natura tfl, amp;nbsp;effentta omnis moneta. ^^ Jilobiles baud diu pecunias ociofas in area habent. ^ Taxatiocertaincontraflu, an adbonha-tern intrinfecammeneta referatur^ ^7 Secundahuttisquafitonispars. ^^ Examinâtur amp;nbsp;adprobatur deeißo Neape litana. ^9 idem turis in coUatione, quod in dote reßi-tiienda. 3^ Quaflio ab authore alias dißiutata repeti-tur cum ver a deeißone contra commune)», amp;mi.)i.sô'quafi.feq. 34 Verbum,Au pns.quiddenotet. 3! Au^mentum natur am fequitur au^i, amp;nbsp;eodem lure cenfitur. QVAESTIO XCVII. |
T\ 'TOnagefimofeptimo t qiixritur de fecunia dotal:. Hanc qiîælHoncin 1 diuidam in duasjprima de dote dc-1 wiexigenda, fecunda dedote recepta wutomauimonio reftituenda. t 'tantum ad primam, fit hæc fpecies in contra-Öu matrimonij : Pater vel frater Mxuio fponfo promifit bis millefolatosaureos in dotem certis longis terminis foluen-dos,qiiibus pedentibus augetur valor im-pofititiusaureijVtriim augmentumillud in folutionededucipoffit? Hæc quæftio multùm differt ab omnibus præcedenribus,quxloquiintur, vel quando pecunia numerata ell,fiue ex eau la onerofaTvtquadlione 90. fiue ex caufa mutui,vtqiia;ftione 92.vel quando eft pro milTavel reftituenda tanquam precium, feu appreciatio certæ rei,vt quaeftione 95. cum lequentibus:fed hiceft fimplcx pro-mifsioamp;obligatioad certam fpeciemamp; numerum monetxperfe abfolutè. Vnde videtur , quod faltem hoccafu procédât communisfententia, quod non attenda-tur variatio bonitatis extrinfecæ ; quoni-am videtur prxcisè Se abfolutè habitus re fpedusad fpeciem amp;nbsp;numerum, de qui-bus conuenit, non autem ad valorem ex-trinfecum cuiTenrem, de quo nulla fada mentio exprelfa, nee etiam tacite cogita-tum videtur,ciim nonpromittaturhacta quara precium vel appreciatio certæ rei, fedfimpliciteramp;abfolutè. Et ita fentit Nicol.ßocr.in fortioribus terminis,in dc-cif.Burdegal. 347. Sed t certè vtcunque fimpliciter, amp;nbsp;per fecerta fpecies monetæfubcerto numero promittatur, tarnen ex quo non tanquam malfa , nee tanquam fpecies certo-rum corporumj, putà,quæ funt in tali area , fed tanquam quantitas pecuniæ in di-fpofitionem deducitur,ncceire eft, vt fub ratione quoque valoris impofititij amp;nbsp;currentis tacitè deduci inteJligatur, cùm illc valor impofititius fit de propria rationeamp;eflentiaipfius pecuniæ, amp;nbsp;de ciusbonitateintrinfeea, vt fupra numero 696. Et hoe fuppofito,t quod ficertus valor impofititius vniformisamp; perpetuus, vt de natura pecuniæ,amp; de iure etiam gentium elfe debet,I.i.de contrah.emp. cii alijs X x i fup. |
|
DE MVTATIONE MONETAE. fupr.fecùs fi tuncpropter tyrannidem aut calam tatem temporis non effet certusamp;; ftabilis valor impofititius ,amp; periculum variationis imminerct , quo folö cafu communis fententiafuftineri poteft, amp;nbsp;habet rationem, alioquin falfa amp;nbsp;irratio-nabilis,vt diximus fuprà quasftione.jj. in princip. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v Et fieneceffe eftfoluereperdifiinfli-onein,quamibi fecimus, videlicet quöd auttemporecontradus erat certuSjVni-formis amp;nbsp;perpetuus valor impofititius, nee fperabatur variatio,amp; tune etiam valor illetacite inert,amp; limitât contraólum 1. Ru tilia.de contrahend.empt. 1. vicinus, in fin.de aq.plu.arcen.Et confequentcr, rt augmentum fuperuenerit verum amp;nbsp;proprium dióia:;fpeciei reliquis.videlicecmo netis manentibus in veterirtatu amp;nbsp;curfu, ita quód augmentum fit efficax amp;nbsp;etiam durabile appareat. His coneurrentibus amp;nbsp;non alias, iurtum erit augmentum irtud citra moram fuperuentam deduci, etiam in folutionedotis, amp;nbsp;pariter fi fuperuene rit decrementumcurfus amp;nbsp;valoris, fup-plendumerit. . ♦ Facittquod etiam inpromiffione amp;nbsp;conrtitutione dotis cenfetur habita ratio, atrtimatio amp;nbsp;quædam appreciatio bono-rum,lundis al js circunrtantijs familiæ amp;nbsp;d ignitatis perfonaru mjiuxta 1. quacro, de iuredot. j- nbsp;nbsp;nbsp;Limito primo,t vt procédât in vera amp;nbsp;iurta dilarione,feciis fi dilatio fuit indebi tè quibufdam fraudibus exorta ab hære-de forte,vel alio ad tantam dotem traden-dampurèobligato, vel fiquibufdam fal-, lacibusaut illufionibus extorta fuerit di-lationisprorogatio.quoniam huiufmodi non purgant, nee impediunt effedum moræ,vtdc verbis illufoi is cuiufdam ca-pitanei cxemplaponit Odofied. in 1. mi-norum, C.in quib. cauf. reftitutio non ert neceffa. jjj Limirofecundo, t ficonftef mediante ^ haedote fponfam multó maiorabona pro portionis ad fefpedantisreliquiffe,amp;: Iç-fam fuiffe,licet Jifio non fuffitiatad re-fcifficaun, tamenfi fitnotabilis, lufficit |
ad xquitatis interpretationem , vt non' poffitdebitordeducere ifiud augmetum.. Alioquin haberet triplex coniniodum,vi delicet acquifitionem muTtomaiorispor tionis vel bonorum,dotem (etiam fipure folutaeffet) excedenrium ; fecundb com-modum dilationis amp;nbsp;intcrufurij : tertio k commodum augmenti,quod eflet iniquii. Idebtuncnon deducetur;tota enim hu-iufmodi quærtionum decifio in bono amp;nbsp;J-quo confiftit.. Aut verötemporet contradus, licet f' eo momento certus effet valor impofititi-us,tarnen nonerat tutus amp;nbsp;rtabilis, quia fichant vel imminebant monetarummu-tationes. Et tune debent folui aurei ad nu merum,nó dedudo augmente, pront hoc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I cafu,fi contigiffet decrementum,non flip-pleretur:quiaad has ineertasmutationei vtcunque euitandas videturadumamp;tra-fadum decertocertæ fpeciei monetae numero, amp;nbsp;hoe cafulocum habebitcommu' nis opinio. Et puto quod paruin ad pericu lum harummutationum refpexerintDo-dores3quia ita tenuerunt,licèt falfisamp; fo' phirticis rationibus detenti veram dedu-cendi rationem non viderint, necplenam amp;(,folidam dodrinam affequi amp;nbsp;traders potuerint.Exhispatetclara amp;nbsp;breuisfo-Jutio quærtionis, in qua etiampoftarre- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 rtum,inquononlôlùm interfuit,fedetia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( præfedit do.Nicol. Boeri. multùm tarnen fluduauicin decif.Burdegal.317. Qiiidam t'Baro in contradu matri- Hl monij filiæ fuç promifit mille quingentos * aureosboni auri amp;nbsp;redi ponderiscund amp;nbsp;legis(vt eius vrbis vtar)Regis Franb^f cum tribus floribuslilij, quohbetaiu^® computatoamp;t exiftentein valorcvigiou feprem folidorum,fex denariorummone tæ currentis,idquclub pluribus terminis» j quibus'pendentibus aurei valor extrinfe cu.s audus ert', quæritur cuius temporis valor attend! dcbeat,an contradus, an ve rb termini folutionis. t Et certè femota j nortraanalyricaronfiderationehacqur-ftio valdè difficlhs amp;nbsp;ambiguarft, vtps-tet e.x finuofis amp;nbsp;perplexis opinationi-bus etiam fenatormn fupcr hac redifputai tiuiHr' |
TRACT. CAROLI MOLIN AEL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JK
|
’Jiiin,3 D.Boerio ibi colledisjvbi tandem ®oeriusfatis aperte indieat fe fentetiam tcnuifle,amp; tenere côtrariam areßo, quod frfert infenatu Buidegalenfi,vbi non fo-]um interfuir, fed ctiamprælcdit,prode-t'itorelatum anno 1511. Etvltracomniunem fenfentiam,amp; quæ ■neam rem adducit ibi Boerius pro credi-t0fe,vtnon poffit debitor deducere a ug-■»cnttim, fortitcr prima facie vrgentver-1gt;Jamp; tenorobligationis, quç non folum ■quot;cipitacertafpecie, amp;nbsp;numéro monetae îureæ, videlicet à ijoo.coronatis, led eti-’milliaureifignatedeterminantur certis fuisomnibus quidditatibus qualitatibus ji tgt;onitatis intrinfecas fpeciei fuæ,ibi (boni 2iiri,re0iiponderis,cunei,amp;c.) t Et fic (fivnquàm}maximè hîc videnturcontra-hentes refpexiiTe,ecde fedeterminalfe ad certain ipfam fpeciem amp;nbsp;numerum taliu coronatorum,eorumque valorem intrin-fecuni,præfertim cùm contraheretur non ’inercatoribusSc plebei5,fedànobilibus ®fpotentibus,qui.magis adquantitatcm amp;bonitatcm auri,quam ad curium vel ad folidum amp;nbsp;libram refpexilfe videntur. Et maxime cùm non ageretur deappre-tiando vino vel frumento vendito, aut a-^gt;)s frudlibus vel reditibus,fed de dote fi-bæamp; fponfæ metienda in contraduma-trimonij: vbi propter fplendorem amp;nbsp;ma-gnificentiam inter nobiles amp;nbsp;potentes fo-Jitam, magis ad marcam feu pondus amp;nbsp;bo »itatemauri (quod magnificentiusamp; li-lgt;eralluseft)quàm ad curfum impofititiû, velad folidum amp;nbsp;libram (quod fordidius amp;illiberalius vulgo habetur) refpexilfe. videntur. Norrobftat,quod mox fafla elf «preHïoamp; defignatio valoris tune cur-rentis,quia in promptu funt duæ folutio-Hes, tPrima,quam tangitibißoer.nüm.. hamp;nu.io. quodhoc videtur faólum non eaufataxationis,feddemonftrationis, amp;nbsp;lt;iiiöd indubio çftimatio non facit empti-'i onem,. t Facit quöd in dubio verba po-tiusdemonflratiuè, qiiàmdifpolitiuè ad-■eilW videntur, L quidam teHamento. in princip.de legar.ii Alexan.in Leenturio,. vhilaf.colura.io. de vulgat, amp;nbsp;pupill. Sc confil. xo. colum. i. (vbi dixi) libro fe-cundo. |
Secunda, quam omilït Boerius, eaeft omnium fortiffima, quod ibiex hypothe-fiaurei nonerant variati in pondéré vel ma eria,fed manebantin eadem bonitace intrinleca, in quaerant tempore contra-dus: augmentum vero erat mere extrin-fecum, amp;nbsp;fenfum fuperuenerat propter reliquamminutioremmonetam intvinfe-ciisdeterioratam. t vndefequunturduo, *4 quod valorcoronatorum non diciturau-6lus,etiam extrinfeo«s:quianorabilisde-terioratio intrinfeca minutioris monetae neceffario inducit augmentum æftimati-onis preciofioris monetæ manentis in eadem materia amp;nbsp;pondère,nee dicitur aug-mentumvaloris, fed æqualis commenfu-ratioamp;proportioad moncram deterioratam, vt per Corn.conlïiX79,in fi.c0nf.xS7.. infl.lib.i.. Secundum, quod ètiam fi illa expref-fiovalóristune currentisHettaxatiuè, amp;nbsp;non demonllratiuè,illa taxatio facit pro-creditore contra debitorenr, quia expref-fim refertur ad monetam tüccurrentem:: fed viginti feptem folidi cum dimidio il-lius temporis valebant temporelitis mo-tæ, 39. folidos vel plus monetæ tempore litis mots currentis^ ad quam coronatus afcenderat.Et fic in elfedu coronatus nom * plus valet hodiè(referendo ad tempusli-tis vel arefti) quam valeret tempore con-traélus,fine veterem, fiue nouammoneta infpiciasHmodicereturdiminutum in va. lore extrinfèco,nifi in codem va lore fuif-fet audus pro rata deterioracionis minui tioris monetär, fgitur nullum elf augmen--tumdeducibile, amp;nbsp;fic nildéducendum,, fed integer conuentus aureorü numerus perfoluenduSi. tSedthis non obftantibusputo iuftè 7 34,-amp; fände iudicatum àpræfato venerando lï fenatu Burdcgalenli. Probatur primo, fupponendo, quod tempore contraólus, . qui videtur fuilfc circa annum fefquimil lefimum, diólus valor impofititiuscoro-nati tune elfet (prout eratjeerrus amp;nbsp;ftabi-lis, quo cafu amp;nbsp;fi non elfet fada mentio,, Xx 3, vide- |
51«
DE MVTATION'E MONETAE
|
videturtamen fuiflc faltemæquèprinci-paliter in confideiacione,amp; fie augmentu effieax deduccndiimjperprgdidain præ-cedentiquxftionc. i6 t Secundo per locum à fortiori : quia fi habetur ratio augmentijVel decrementi valorisextrinfeci, quandomilladeco fada eft mentio, igitur muho magis quan-do certi aurei deducuntur in difpofitioné expreftefub ratione valoris tunexurren-tisjVthic. 17 t Tertio, quia fi hoc cafu pendentibus \ ter minis amp;nbsp;tempore folutionis contigif-fet valorem extrinfeciim coronati minui, non ad breue momentum , fed perpetub, vel ad durationem confidcrabilem, nón-•negener iuftè petere polTet illuddecre-jnentum fuppleri?Certè tenor contradus amp;nbsp;rei xquitas euidens eft, quöd fic : quia non fuerunt fimpliciter piomiffi tales aurei certi ponderis,amp; charaderis,amp; inate-riæ,fed eda fub ratione certi valoriscur-rentis.Ergo in ilio valoredaridcbcnt,veJ Iiippleri:alioquindecipereturgener,qiii minorem fumraam, quàm per relaxatio-nemexprefiam ad valorem tune currentem ftipulatus fuerat,cogeretur rccipcre. , Igitur pari ratione debet pati deduóüo-«emaugmenti. '18 t Et fortius ctiam fi temporecontra-dus fuberat periculum mutationis mo-nctx,adhuc idem hoc cafu dicédum, propter relationcin exprefte fadam adcer-tum valorem currentem,lundis longisdi lationibus, Videntur enim partes præui-düfe, t]uód interim multipliciter augeri vel minui pofte: curfus monetæ: ad quod prçcauéduin amp;futurani captionem vitan dam,niutuó fibicauerent decomputando fub certo valore tune currenti. jp j Et fic hiccafuslongèminusdubita-blliseft, quàm præcedens, quia lue indi-ftii.de «u ; tempore contradus monetæ Ciirluserac lùbihsjfme mutatioimmin«- |
bat, ftandum eft valori qui erat tempore contradus,ex quo non funt aureidedufti in difpofitioné,nifi fub co valoreexpref-fo, qui eft pars obligationis : amp;quamfit minusdubitabilis, clariùsliquebitinfo- . lutione contrariorum. t à certa V'' fub taf f'''' lEt primo non obftat quod adducitirr t^ de vulgata fententia,in qua fe fundat Boe- rf ri.quia falfa et male fundata,vtfupràquç-ftio.93.in princ. Effi v.eraelfet,adhucnoa haberet locum hoc cafu, vbi aélum eft de certo valore extrinfeco,videlicet i7.foli-dorum cum dimidio pro quolibetcoro-nato,cui ftadum eft fecundùm Bal.in terminis dotis, inconfincip.pundusquaft. quod eft cöf,359,lib.i. fecundùm veterem, amp;eonfxi3.1ib.5.fecundùm nouamimpref fionem.amp; fequiturSoci.confil.rjS.libr.:. vbi inquit, quodlicèt obligatioincipiat à Florenis,vel certa fpecie monetç,tarnen illa vcrba(ad computandum tot libraruni vel folidorum)fignificant, quódillaafti-matio reddi debet,amp;non maior,amp; ficau-gmentum deducendum, prout etiam di-minutio, fi qua elfet fupplcnda. tFacit ti Bartol.inl.Paulus.in fin.de folutio.quem communiter in hoc fequunturDodo.il-cètipfe‘Bartol, contrarium veile videa-tur,inl.penul.§. fimancipia.folut.matri-mo.quem ibi reprobant vterque Inrol. Et quamuisBartol.ibi loquatur, quandoob-Jigatioincipit àfummageneraliquantiia tis,putà à centum libris reddendisinfl’ renis fub eadem æftimatione: nos ver’ hïc loquamurquando incipi' ciemonetæ,putàà ijo.aurcis matione feu valore extrinfeco; tani£'’“^. differentia non meretur nouain diftm-diionem fieri,neeinducitdifferentiainn^ ris, proutnec vliam implicat diuerfitate faéti, fed confiftit in fola tranfpofitione verborum,que idem vtrinque fignificant, videlicet vt debeat attendi vilor extrin-fecus, qui erattemporeconcradus, amp;in eo expreffusfuit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , Et ita rotunde, fimpliciter amp;nbsp;breiwter diccudum, quamuisïuper hoeM^rtinus lauden. |
TRACTAT. CAROtr MOtlNAER nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'m
|
lauden, tradlat.moncta.colum. final..amp; Gurti.fenioreodem tra(Sa.quçfi.ii.amp; Al-ber.firu.traiS.de an^.cascluf.vltima.fal-lentia.g.adeö fefe innoJiiant,¥t vix certus fenfuscolligi polfit.Non obftatjquod di-ccbam, vrgeodo prineipium verborum ^bligationis, amp;nbsp;qualitatom perfonarum amp;nbsp;contrarius matrimonij, qiiód partes videntur habuifie refpecium ad certam fpeciem amp;nbsp;numerum monetæ tantum, quiarefpondetur primo , quód illaver-banonexdudunt confiderationcm valo-risextrinfeei,. cum fit de natura amp;l'ub-ftaniiaomnis monetæ, amp;nbsp;æquè principa-lisiamp; etiam inter magnates, amp;nbsp;m contra-öibusmatrimoniorum lolet expendi,te-fieexperientia. Secundó.quód non oportet vrgere vel expendere partem verbo-tiuntantùm,fed omnia fimul, l.inciui-le,de legibus. amp;nbsp;confequenterea, in qui-bus in eadem oratione fit determinatio îd certum valorem extrinfecum. ’i t Non obfiar,quöd mentio valoris ex-trinfeci amp;nbsp;currentis fit caufa demonilra-fionis, quiaimô fiat difpofitiuèamp;taxa-duè, dim fitin verbis difpofitiuis, amp;nbsp;eti-îm facile cenfetur ineife difpofitioni per pradifta : igitur multo magis valor ex-, ptelTus. * tNonobftaf, quód valor coronato-tiJrn non creuerit, nifi propter deteriora-tionemfolidorum,quiadico, quód licèt folidi pofteajexcufi fintdeteriorismate-tiï) tarnen funt eiufdem valoris amp;nbsp;ælli-mationis, vtveteres in foto amp;nbsp;inomni tontraftu: nee veteres folidi plus valent, ^namnouiinvfu communi. Et fic augb Wentum coronari verum amp;nbsp;efficax eft: va fetenimtrigintanouemfolidos, fiue de ''eteribus, fiuedenouisindilferenter; amp;nbsp;^emultum plus valet in effeilu tempore Solutionis, quam valet tempore contrains. Et multum, non folùmex inopina-to, fed etiam contra tenorem contraftus Sïdereturdebitor, qui non fuitinmor» ™luendi in termino cóuento,fi teneretur Solueread numerum'fccundùm æltimati-'0«™ præfentem * amp;nbsp;non fecundum ælti-mationem contradus. fPatetad fenfum ^^ amp;nbsp;peripfam rei euidentiam,quianobiles non folent habere pecunias dru ociofas in. area, amp;nbsp;fididus Barohabuiflet,verifimi-litcr noncauiflet fibi de totdilationibus fo]ùcndi,quis Habere voluit,vc de fruéfi-busamp; reditibusfuis poffet cumtempore fummara conficere, |
Cùm autum frudus amp;nbsp;reditusconfi-ciantur, amp;nbsp;in pecuniam redigantur per l'olidum amp;nbsp;libram, quanti plus valebit aureus, tantó minus aureorum ex reditibus lui.s conficere poterit:amp; contra,quan to minoris valebic aureus, tanto plureS' aureos recipere amp;nbsp;foluere potent, fine exinanitionedomus. Mine fatis apparec expreffionem certi valoris difpofitiuèamp; taxatiuè fadlam in gratiam vtriufqne, ne fi forte crefeerent aurei, debitor nimium damnum pateretur, amp;nbsp;reditibus non fuf-ficientibus cogei etur parfera patrimomj, védere,vel vfuris fuccumbere, amp;nbsp;panter ne damnificarctur creditor, fi intérim de-crefeerent.. tNeceft fomniandum raxanonem il- î^J lam referri ad bonitatem intrinfecam mo netæ tune currentis, quia hoc effet contra mentem amp;nbsp;direftam fignificationcm verborum, quæ refpiciunt numerum amp;nbsp;curfurafolidorum ,amp; bonitatem extrin-fecam , non autem intrinfecam corum bonitatem, quæetiam impertinensamp;in-utiliseffet, ad id,dequo agebatur,-vide-licet dotis debitæ folutionem , cùm in foluendis debitis, amp;nbsp;rebus acquirendis,, mon plus valeant veteres, quàm noui fo-lidi.. f Ex his promptum eft nullo nego- ^^^ tio fecundum quæfiionis pattern decide- ^^ re, de dote reftituenda, pariter enim di-cendum ert efficax augmentum deducen-dum,veldecremencum fupplendumrfal-uo quód cùm hiceadem fitæquiras, quæ inmutuireftitutiôe,eadem limitatioad-hibenda eft,quæ luprà,videlicct,vc fi aug mentum fuperuenerit mox poft dotera datam , itaquodrecipiens habucritcom- ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnodutm |
08 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE
|
modum augment!, non poffit illuddedu-cere:amp; pariter fi decrementum ftatim fu-perucncrit,non teneatur illud fupplerc. tEc itadebet inrelligi decifioprüden tiffimomm virorum Collegi] Neapolitan!, quarn refert(l!cèt non fie declaret) eorum Collega Matth. Afflift. dccif.Nco-po.i94.dotein mille centum florenorum, qiioru m valor extrinfecus interim decre-uit, debere reflitui fecundum valorem currentemtemporedotistraditæ , amp;nbsp;fie füpplendo fuperuentum lt;iecrementum: quxeft optimadecifio, non in communi-busDoftorum lacunis, fed inmeraxqui-tateamp; iiiris medulla fundata: quia gener habuerat commodum antiqui valo-ns disante fuperuentum decrementum. jj Et eodem modo dicendum eft in col-latione. Vilde filia nubens accepità patre myriadem aureorum,cum aureus valeret 4o.folidos,tempore verb obitus patris va let 4$. folidos,non tenebitur eóferre præ-cisèmyriademaureorum,fedfolùm in æ-ftimatione,quaeranttemporedotisdatç, amp;ficdedufto augmente: alioquîn feque-retiirquod pro viginti mille libris recc-ptis teneretur conferre duo $c viginti mil le quingentas libras. Et pariter fi fit in mo ra conferendi, cafu quo debeat vfura cur-rere,fecundùm not.fuprà quçft.88.nô current vfuræ,nifi pro rata viginti mille li-brarum ; amp;nbsp;hoc nifî augmentum fuperue-niflêt poft diftam dotent, ita quod filia, vel maritus eius percepiffent cémodum augmenti:amp; pariter decrementum fiiper-uentum poft conuerfionem in rem eorum fecundùm veterem valorem fupple-bunt,vtmodi)iliximus. Idem in fimili-bus. p t His feriptis dum regefta mea voluo, reperi ante tredecim annosàmedifeuf-fam q.quæ tuncerat in fafto. Anno 1480. dum aurei non .valerent, nifi3$. folidos, mulier dedit indotem mille quadringentos aurcos folares,cum pafto.quod in ca-fum,quonoirhaberctcommunionem bonorum cumfuturofponfo, redderétur ei ' vel fuisfoluto matriinonio,Ganicè(4« |
frû du denier Parilis} hoc eft,ad verbu aS rationédenarijParifienfis, vel ««f«?^»«’* *31 ad rationem fefquiquartam augmen-ti, videlicet quód tanta fumina,quanta] viro data, amp;nbsp;per eum recepta er at, redde-retur cum augmente quartæ partis : poft-quàm autem matrimonium diuftetiffet, tandem eofoluto cum omilfa communi-one dos repeteretur fecundùm formain pafti,tuncque videlicet anno ijp. aureui folaris auftus eflet de decem folidis, ya-lebat enim ex edifto regio amp;nbsp;communiv-fu 4 e folidos : dubitabatur an totideni 1400. aurei cum augmente quarts parus, nondedufto fecuto augmente reddide-berenr. tVidi ab antiquioribusamp;confultif- f fimis huius fupremi fori patronisrefpon-fum amp;nbsp;conclufum,quöd totidem aureim fpeciereddi debcbant, non deduftoaugmente extrinfeco, fed quantum ad augmentum conuentionale ad rationem de-narij Parifienfis, videlicet proportionis fefquiquartæ, quod debebat attendinon valor præfentis temporis, fed valor,qui erat tempore contraólus, vtfichairedes viri vitra prædiftos totidem aureos fol-uerent hæredibus mulierisquartampartem fummæ, quam prædifti aurei confi-ciebant fecundùm valoremtemporecou traftus currentem ad folidumamp;libram, amp;nbsp;fie in'effeftu pro bis mille quadrin-gentis quinquaginta libristemporccon-traftus receptis redderent ter miHeiff' tingenta fexaginta duas libras cuiud'' midia, videlicet, jijo. librasindid'^^quot;” reis pro forte, amp;nbsp;611. libras cumdiuult;quot; pro difto augmente conuentionali. t Et fie quantum ad primum caput, 1 videlicet fortis principalis aureoruni,ft-cuti funt communem errorem adulque receptum, opinabantur earn cffemerani iuris veritatem. t^anrum autera ad,'fecundum caput, videlicet augmenti cou-uenti ex magna amp;nbsp;vrgente æquicateceur fuerunt limitandum ad valorem ten'Jpo-re,coiitraftu,scurrentem:quia tune non e-rat verifimile futurum tarn magnumau-reoruta |
TRACT. CAROLI MOLINAEl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jij
««rum augmentu,5e virpromittens aug-mcntum fefquiquartum, verifimiliter in-fpexit ad valorem curretem tempore con trafluSjamp; fi cogitaflet fore,vt aurei fie au-gerentur, nullum promififletaugmetum, faltem non tantum Atqui fiveraerat, amp;nbsp;fequenda communis opinio in primo ca-pite, fequenda etiam erat in fecundo capita, non folùm ex viverborum , fed e-tiarn deiure, amp;ex mente, amp;paritatisra-tione.
tDe viverborum patet,quiavt verbum (principale amp;nbsp;difpofitiuum redde-rentur)refertur ad eofdem aurcos numc-ratos.ita verba illa Gjllica(/«prM du de-nur^ii in eadem oratione pofi ta, amp;nbsp;eo-dem verbo principali determinata, refe-runtur ad eofdem aureos: igitureodem modoamp;pariterdeterminari debent, non lutem difformiter,l.iam hocii!rc,de vul-ga.amp;pupill.cum vulga. Turn communis modus loqucndi (denarius Parifienfis) turn adiumSo (ad rationem fine propor-tionem) vt hic talis eft, quod non refer-mrad aliquot denariosin fpecie, fed in-diftindè, amp;nbsp;promifcuè ad augmentum •iuinta partis totius auóti,fiiie ad propor-donemfefquiquartam fummæ velquan-i'tatis, de qua agitur, fiue de quantitate bbrarum in gencre,fiue de aureis,vel alia t«tafpecie monetx agatur.
tCum igitur fiat mentiodenarijPa-f'lienfis per'modum proportionis , ibi, (d('prB)id eft, ratam feu rationem,non ^8nificat,nifi augmentum fefquiquartum ^mms, de qua agebatur, amp;nbsp;tanto magis ^umnonreferatur ad folidos, nee ad libras vel aliam fummam,fed ad prædidos ’nreos in eadem oratione amp;nbsp;determina-tioneeiufdem verbi reddendi diclosau-f^osaddiétam ratam vel proportionem. brfic ipfa visverborum fonat,quódeo ca mreddereutur 140c.aurci cum augmen-*0quarts eorum partis, amp;nbsp;fie in totum 'îiilipfeptingétiquinquagiota aurei,qui Empore folutionis valcbât, amp;nbsp;valent ter *'lle nongentas triginta feptë libras cum iimidia.
1 De iure patet, quiadeiureaugmen- 759 turn, fine additamenrum fequitur natu- 3^ ram auftifeu principalis, amp;nbsp;vniformiter eodem iure tanquàm eius pars regulari-ter, 1.etiam. amp;nbsp;ibiBald.C.de iure doti.l. quod in rerum.§.fî quis poft.de legat.i.late Curtius fen.confil.$6. La tins Albe.Bru. in trafta.de augmen.colum.17. And.Tira-quel.in repctit.l.fi vnquàm vet.donatione Iargitus,num.i8i. amp;nbsp;in traft.retraft.prox. S.j.gloir.iS. nume.îi.tetigi in confu.Parifi. §. 2r.numer.44. text.in l. inter focerum.§. cùm*iHter.ibi. nec fperabiturportio,qua: data eft additamenti caufa, de paft.dotal. Igitur ficut ftante commun! fententia de-bebant totidem aurei reddi in fpecie,non attenta variationeextrinfeca,itanecefl’a-rio fequitur de iure, quod augmentum 11-lud conuentionale intelligiturdcquartx parte totidem aureorum in cadem pari-ter fpecie, amp;nbsp;fie in cafum augment! extrin fec!,nó dedufto co augmento,necdc prin c!pal!,nec de additamenro.
Similiter de mente partium amp;nbsp;ratio-nisparitateliquet: quiafi iuxtacommu-nem fentemiam contrahentes inteHige-bant habere refpeftum ad numerum amp;nbsp;fpeciem aureorum, quod redderetur dos in totidem aureis,non infpefta variatio-neextrinfeca, fequitur quodidem intel-lexcruntdeaugmentoconuentionali, ex quo paéli funt de augmento in fimili-bus aureis , non autem in illa monera: quiaclaufula augment! refertur ad proportionem fefquiquartam fimilium aureorum : amp;nbsp;confequenter fiue eorum valor extrinfecusminucretur, fine augere-tur, femper reddi debcrent 17J0. aurei, tam pro forte,quàm pro augmento: amp;nbsp;fie difta confultatio, ftante commun! fenten tia, in qua partim fundatur, non poteft ftare.
t Cüm autem difta communis opinio 3^ fimpliciter falfa fit, vt probanimus, amp;nbsp;contrahentes ad Valore n extrinfecum au reorum ftabiliter currétem temporeron-traftus, etiamalio nonexpreftb, refpe-xilfecenfeantur, perprsdifta, nunc darum eft, augmentum tam de forçe, qu,àm
Yy de
-ocr page 526-P» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETÄE
|
de adJitamento deducendum cfle. Plus dico, quod etiam fi prima communis fcn-tentia vera efret,,adhuc idem dicendum cirer in hac hypothefi, ex quo fada rela-tio ad denarios, amp;nbsp;fie partes cogitaire-runtde valorêextrinfecoj feu dequanti-tatedenariorumrefultante ex aureis,quo cafu darum eft, quod debet attendi valor, qui crac tempore contradus. Et fie hoc cafu non tenebantur hæredes viri in effedu reddeievfque ad furamam 59^7. librarum cum dimidia, fequendo coin-munem Dodorumerrorem, ncc vfquead. 3761. libras cum dimidia , fccudum di-dam confultationein , fed folùm vfque ad jo6i. libras cum dimidia, videlicet, i4$o. libras pro forte, amp;67i. libras cum dimidia pro additamento conucntiona-Ji, vt pro’toto fuffecerit reddere mille trecentos fexaginta vnum folatos, cum quinque folidis Turonenfibus : quia ingt; aureis vtrunque, cam fors recepea, quam addicamencum reddi debet, ex tenore padi, difpofitione iuris, d.l. inter foce-rum,§.cùm inter. dedudofuperuentoamp; inopinatoaugmentoper prædida: idem in fimilibus^ Ad ea, qua? dixi fuprà nu-merojji.quod duofufficiant,adde Petrum Paulum Parifium confil.S4. confil. 5$. libro primo . Quinta loco occurrit quæftio fequens, SVMMARl A j Deport rin^enerepericulum ad depontn-temßxäat, niß recipients mor a tnterue-niat. :i Depoßtum ad numerum abit in credi-turn. 3 Depoßtarius déminas eß,ß depoßto vti po~ teß. 4 Depoßtum cum facultate vtendi ad cerium tempus natur am mutuifapit. 6 'Au^mentum an ßeciet ad Reum,ijui eß in mora,^nu.8. t Conßgnatio habet realisßolutionü effets, ^ quandc hu verum jiu to. |
y Deponent non fentit commodum depsßtei conß^nata pecunia. 9 ^‘'S^'S‘'^^ ^’^^ debet eße meUoriscenip rionis quam diligent. QVAESTIO XCVIII. 74^ NOnagefimoodatio, Quid indepo- ^ fito, putà agens ad retraótum,vel redemptionem fundi confignauit penes aduarium, vel mercatorem mille-aurcos, dum antem lis protrahiturco-rum, a-ftimaciode quadragintaad45’ ^0' lidosaugetur ? Pefpondeo, fieftdepofi-tum primigradus,dequa fupràquæftio. 83, nume.63i nulla eft quaft.cumfteteric indominio amp;nbsp;periculo deponentis, vel' cius qui eft in mora. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ Siveroeftdepofitum fecundigraduJ, fcilicet ad numerum, quod abit in credi-tum periculo recipientis , vtl. certicon-didio.in fin.cum l.fcqucn.ficettumpeta. tune fi effet verum dcpofituin,fcilicetin-meram euftodiam, vt teneatur depofita-rius indilatè mox eiimpetetur reddere, amp;nbsp;fic non habet ius vtendifuramadepo-fita amp;nbsp;depofita, pront manet depolita, videlicet ingenere quantitatis purêfiede-bitæ in abftraólo. amp;nbsp;non in concretofpc-cieifeu coiporum, per. not. fuprà numero 18. t Etadhucidem,qu!alicètinterimde- ^’ pofitarius fuerit dominus corporun);?“'' bus potuit vti, tarnen aftriftusfuiteade®' corpora vel fimilia femper tenereparata’ Sc. fic non potuit vti,fed,vt verifimileeft» fern per totidem fimiles fpecies ociofasamp; paratas tenuit,Sc fic non debet teneri,nee fupplere quidem decrementum, fi quod interim acciderir,etiam fi falariumcufto-dixrecipiat.necpoteritdcducereaugmé-cum quodfuperuenerit, fed precisetotidem,'numero fimiles fpecies redderetc- » netur, ficut obligatus adtotaureosptf-cisè, cum pado, vt nee augment!, nee de--crementi ratio habeatur. tS»! |
TRACT. CAROLI MOLINAEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni
|
♦ nbsp;nbsp;Si veto eft depofitum certij gradus,vi-lt;!elicetimproprium,ica vtconcefli fit facultas vtendi,vt non poffit inox, nifi poft tempuseongruuni taciturn vel expreftum cogi reddere, amp;nbsp;cùin fit fimile niutuo, vt fuprà num.634. idem dicetur quod in mu-tuo fuprà quæft. 9». Prædida funt data ex parte aiftoris,qui fuccubuit, amp;nbsp;fie con-fignationem repetentis, Qnbd fi vicerit, in cafum quidiCm dccreinenti nullactiain eft quaftio. ^ tSed in cafum augment! quæritur an fpeftetad reura, qui fuit in mora? Vidc-tur quod fie: turn quia huiufmodi folu-tioj vel reftitutio fortis trahitur rétro ad diem confignationis amp;nbsp;iudicij cœpei, id-Return effeftu,quia tenctur reus ad fru-ftusfundi, vel reiretraâæ ex eo tempo-te, turn quia ad cum fpedauit pcriculum pecunia: ergovidetur quod adeundem lpeftetaugmentum,prçlertimfortuitum, amp;nbsp;fine fado amp;nbsp;fumptu deponentis fiiper-* uentum. t Turn qma dida confignatio videturquadamfolutio, habet enimip finiure effedum realis folutionis:quia ip-foiureextunc liberatus eftdeponensab Omni alia reftitutione fortis, l.acceptain. C.de vfur. 1. obfignatione.C. de folutio. Sed fi debitor foluere volens confignaue Ht, nondubium quin augmentum Ipedet ex tune ad creditorem,ficut amp;nbsp;decreinen-7 turn amp;nbsp;periculum. tTuin poftremb, vt eonfignans confequitur etiam retroom-nia commoda confignationis, ita videtur quodnon debcatinterim capere aliquod tommodum de pccuniaconfignara, alio-quin cenferetur confignationein reuoca-re ; ergo non debet habere diduin aug-mentura,8c fie fpedabit ad reum acquief-centem. |
I 1 Breuiter his non ôbftantibus, d.'co quod iftud augmentum fuperuentum an-tequàin rems acquiefeeret, amp;nbsp;defineret cllein mora fpedat ad confignantem, qui licèt vicerit, amp;nbsp;omnia commoda côfigna-tionisamp; vidoriæ habeât,poteft illud de-duccrc.nifi in cafum,quo fpedaret ad de-^ pofitariuin,vtdiximus. t Etmoueor,tum per ea,qua: dicunt Dodores contracredi-torem moratorem, in I.vinum. ßcert.pe-tat-per l.^.in fi.de adion.empt. Turn quia ad commodum moratoris non debet dili-gens deterioris elfe conditionis , quàm negligens: fed fi non confignafîet,vel con fignationem vt potcrat recuperaffet, poC-fet deducere augmentum (loquor enim in themate huius quçft.) Secùs fi debeban turpræcisè certi aureiad certum nume-rum non obftante quocunque augmen-to vel decreméto ex pado expreffo (quia tûc cefiaret hæc quæftio) ergo amp;nbsp;nunc po terit,amp; morator fuæ mora: imputaredc-bet,quödnon priuseampurgauh. t Non obftat, quod didum eft de folu* tione vel confignatione caufa foluendi, qa üla fit pure amp;nbsp;abfolutè, amp;nbsp;de co quod purèdebetur:amp; fic non eft fimile cum ca-fu noftro,vbipecunia confignaranon de-beturpurè amp;abfolutè, fed implendore-fpediuè,amp; faciendo per reum id ad quod viciffim tenetur,quod cum reeufet facere pecunia ante confignata, non debetur ei cum effedu,nec debet ei tradi, fed ftat ve lut fequeftrata: amp;nbsp;fic non debet habere commodum pecuniæ, fibi (ob fuam mo-ram, amp;nbsp;non impletionemeius,quodde-bet)nondum debits cum elfedu. Confe-quenter non debet habere illud augmentum,licèt propter iniuflam fuam moram debuiflet ferre, moraque adferibere periculum, amp;nbsp;omne incommodum, fi quod accidiffet. Etfic foluta funtomniaobie-da. Sexto loco occurritquçft. SV HM ARIA. t Legati aygmentum amp;nbsp;deer erneut urn an le^atariumrejjnciat. 2 Quotiens agttur ex dijjtofitione alicuiui, attenditur tempus d^/jjo'it'onu. 3 L e^atumfaUumpro legitintafiUa.ß mo^ dicum attenta portione quam remittatt augment o continet. 4 Variata aHimatione pecunia, an atten-dttur tempus tediamenti, mortis, aut |
Jü. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATI'ONE MONETÄR
|
fo!utionii,é^ nume. 6.
f Examinâttir confïlium i^. Oldradt. 10 Ttniptufilutionif amp;nbsp;confi^nati onu in mo-neta qua non eß tn obhgatione fedfacul-täte illicit ar. V Ltbra Turonenßmen femper eadem elt in eodemloco^.
iS Aureus firnper de minima intelligitur.
12 Statutumß à fubditii non recipiatur, non valet: it Communû aßimatiopraualet ei, quaßa-tuto in vßum recept o conßttuitur. iÿ Condemnatusadmonetam maiorem(puta aureoi) foluere paßet in minima maneta. amp;mt.2o.cumfeq.. 23 Tantum argentt tn minutißima maneta, quantumin maxima habita proporttone,, Ó‘nu.24. 23 Creditor intereße magis ricipere maio-rem, quam minerem monetam non cen-ßderalur. QVAESTIO XCIX. 74* I IK quot;T Onagefimonono, Quid inlcgatOj. I putamillefolatorum, qui tempo-' re tefiamenti vel legati valebant fingu’i ji.folidosjfed tempore mortis 40.. tempore veró petition is vel folutióis45-.) Bfeuiteridcqiiod fuprà diximusin con-, tl aétibus,vt fdlicet infpiciatur valor im-joutitius currens tempore difpofitionis. |
Hue contrarius, /iueteftamenti, quiiot-Jigatio accepit luam certitudinem amp;lt-mitationem fecundü quod, quale amp;nbsp;quant turn tempore difpolitionis,nec ex poll fado mutatur, l.Rutilia. de contrahen.em-ptio.amp; in teflamentisfunt, text, inl.vxo-rem.§.tellamento,de legat.t. l.fiita.deau-ro amp;nbsp;argen,legat. 1.Aurelius, §,teftanien-to,delib,lega, tHinc lie pulchrè ait Bald. *' conlilpen,coram vobis,libr,i,vbicunquc agitur ex difpofitione hominis attendi-tur tempus dilpolitioniSjVtfciatur quid,, quale, tie quantum debeatur , nonautetn... tempus folutionis.Ergo cum valör impo-fititius pecuniç,quem extrinfecumvocat, fit de quâtitate amp;nbsp;parte integrali,lubftaii-tiali, Scæquè principal! legati pccuiiix, fiueingenere quantitatis relidæ, fiuein certa quauisfpecie monetç, debet ea quant tiras amp;nbsp;valor legati fecundùm tempus te-ftamenti.nô mortis,nec folutionis,atten-di. t Limito, fi legatum vel inllitutiofa- J’ da eflet pro légitima filia, quæ force hoc mediante per flacutum velconfuetudiné loci cxcluditur :.quia tune fifummareli-da eft modica præ porti one,quam filia iu re communi habitura fuilfet ab inteftato, dico quód decrementum bf nè debet fup-pleri,vt in ali js : fed tarnen decrementum non dcberetdeducijtum perea,quseinfi-mili dixi fuprà nume.j74,tum propter fa-uoremlégitima?,quæ debuiflethaberiin corporibus hæreditarijs cum augmente, l.fcimus,§, repletionem,C.de inofficiof. tella.tum vc tantö minus recedaturàiuie communi.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ tEc in quantum dixi debere atrefl'i* tempus teftameti,dices forfa n nilelfeno-ui, fed adum agi : quafi omnes Dodo.amp; vcteres amp;nbsp;reccnlt;iores communiter tentant, in æftimationemonetæ, fi Variatafit, debere attend! tempus teftamenti, no# mortis,vel folutionis. Ira enim Oldrad. quçll.ji.thema tale eft. Albe.poft Guiliel. de Cu.in l.cùm quid, col.fina.in l.vinum. col.fina.ficer.peta.Paul.l.i.infin.princip. , C.communia.de leg. Mart.Lauden.in tra4. da.monet.colum.penul. Curt. fen. eodenii trad, quæftio.4. Albert. Bru. trada.de aug-men.. |
|
TRACT.. CAROLI MOLINAEI.. Bien.in vitima conclu, amplia, 9, Ategodicojt quodfireftèinfpiciasamp; Wpendas,longe aliud loquiintur, longé «liuerfaeft més eorum ; non enim decurfu amp;valore impofititio feu bonitateextrin-feca loquuntur amp;nbsp;fentiuntjfed de bonita-Umateriali amp;intrinfeca , quamactendi A'exigi volunt tempore tertamenti, vel difpofitionisjfiue legata, vel aliter débita fit pecunia, ƒ ue nomine qua ntitatisgenc-ticæjputàcentum librae, liuecertafpecies Wonetæjputàcentuni aurei folaresjamp; pef-fime, per ea quae dicamin quæftionefe-quenti.. Caterum detbonirateextrinfecafen' tuint,tempus non difpofitioms, fed folu-tionisattendi, non curandodeaugmento veldecremento,nifià tempore mora:,pro utadufqueinualuit communisDodo.er-ror.Etitadifertcexplicat,amp; fe dcclarat Paulus in d. 1.3.in fin.princ. Alcia. port ali-osin d.l.cum quid.amp; male,per ea quae none dixi in prçcedcntibus. Verùm ell quod Socin.conf.6.1ib.i.loquensdebonitate ex trinfcca, tenet debere attend! tempus te-fiamenti: fed loquitur in longé diuerfis terminis,videlicet quandolegatum ell fa Ûum de quantitate in genere, vel de flore nis,qui fecundùm communem modum lo quendi loei tempore tellamenti intellige tantur de certa. quantitate m genere cu-iufeunq; monetæ^non autem de certa fpe.i cie nionetar,proutloquimur. Oldra.t tarnen, quinondum faniorem-quorundam veterum fententiam, de qua fupr;i,penitus exuerat, nó vbique eodem ' modofentit in hac materia,fed modo va ■ tius,modoobfcurus:quia in conf. icS.pri-miim quælli.j, refté tenuit in xllimatione amp;folutionepecuniae,putà certafummæ Turonenflum, quod non debet haberi re-fpeftusad valorem intrinfecum, fedfo-liim ad valorem extrinfecum, amp;nbsp;curfum communem amp;nbsp;vfualcm:fed in dido conf. Juin legato ducentarum librarum d'imi teftatoi fuperuixilfctdecem annis,amp;quç-tat lequamoncta debeant lolui ducentæ fibrs,andennoneta, quaecurrebattempo-».teflaaenti, an qux currebat tempore |
4ïÏ mortis, apparet quod non quaerit de boni-tare extrinfeca,eiret minus fatuaquaellio, cùm non fit legata in certa fpecie monetç, fed in quantitate generica ab omnicerta fpecie abllraóla:amp; fic necelfariö omnes fpecies monetx recipiunt fundionem 1e-cundùm omnes. t Quærit ergo tantum de bonitate intrinfeca,quia interim fada ell pecuniadeteriorismatenae:amp; ficibieen fetfoliiendum etiamad rationembonita-ns material is amp;nbsp;intrinfecæ, qua: erat tempore difpofition is,fiue tellamenti,fine có' tradus.t Sed in conf.13.incip.cum qnçftio obfcurusell fado,prontetiamexteriaffolent in hac materia : format chim qux-ftionemdearbitris, quivni adiudicaue--runt totam ha:reditatem,amp; eundem con-demnauerunt alter! ad foluendum duo-decim libras Turonenfiumparuorum,de-inde ex interuallo citra moram debitor vu le foluere Turonenfes grolToSj compu-tando qucmlibetgrolfum pro quindecim vel fexdecim Turonenfibus paruis, pront : valebatamp; currebattempore arbitrij lati.. Creditor autem vult attendi Turonenfes paroos hodie currentes, ex quibus luro-nenfi.s groflus non valet, nifi quatuorde-cim. DCcidit Oldr. infpiciendum tempus lati arbitrij,amp; fati.s aperit quod non qux-rebaturdemutatiorte groifi , amp;nbsp;meritó: quia grolfus non erat dedudus in difpofi-ttoné,nec erat in obligati one, fed in facul tate,fiuede illo grolTo, fiuedealiafpecie monctx conficercturamp; prxllaretur fum-madebita.. Et t nemoTdubitat,quih infpiciendum fit tempus folutionis vel confignationis tantùm in fpecie monecx, quï non ell in obligatione, fed in facilitate. Et fic ibi rota quællio erat fuper mutatione Turonen-fiiim paruorum,nectarnen aperit Oldr.an' eifet extrinfeca fiue intrinfeca,quo lit', vt ea decifio Oldrad. fifincerta amp;nbsp;inutihs.. Nos ergo dicimusitió curandum de varia-tionehonitatis intrinfecæ,fed prçllanda,. amp;nbsp;fufficit boni tas extrinfcca,quç erat tem pore fententiaihoc ell,foluendasomninó 11.libras de illisTuronenßum paruorum libris,quæcurrebanttemporc Icntentix.. Y y 3, iixe |
|
DE MVT ATI ONE M^ONETAB. •^»4 il Hæc autem t vulgaris amp;nbsp;numeralis libra non eft femper amp;vbiq;eadem,fed qua dog; etiam in eodem loco diuerla, vt Pa-j)iæ,vbitcfte Curt.Sen.in d.trada.q.u. eft Jibra Papien.io.foiidorum, amp;nbsp;libra Impe rial iüjquæ eft dupla, fcilicetio. folidorii. Et etiam hoc regno. amp;nbsp;fere vbiq; licet libra fit 200.folidori'i,vt etiam teftaturloa. Fab.in aiith.hoc nifi.in fin.C.de folu.Cor, ronf.ijj.litera d. li.3.tarnen quidam libra Tu ronen fis dicitur J quæeftîo.folidorum Turonenfium, quædam in hoc regno libra Parifienfis,quæeft io.folidorum Parifien-ftum 5 folidus autem Parifienfiseft fefqui-quartus ad folidum vulgarem. it Quemadmodum autem tfi variaricon tingatmenfurasagron'ij folum debet attc di ilia,qui erat temporecontradus, vt in ä.femper in ftipulationib.de reg.iur.ita va riatis his libris fine earû quantitate, quæ nó funt alia quàm menfura quantitatis pe cunix,neccirariö debet attédiilla libra fine quätitas libræ, quæ erat tépore difpofi-tionis,cui inefie dicitur,amp; ea limitalfe, fine quätitas librarû mutetur in fe,vt fi fta-tuatur quód maior vel minor numerus fo-Iidorûlibrâconficiat,fiiiefolidi vel Turo ni,ex quibus libra conficitur, augcatur in valorc fine intrinfecoamp;extrinfeco fimul, ftueextrinfeco tantum,retéto priftino fo-Jidorü numero ad conficiendam libram,q fic in effeflu maioris quantitatis amp;nbsp;menfu re vfiialis efficiatur,debet attédi valor amp;nbsp;quancitasexiftenstempore dilpofitionis. ‘^41 Lud.autem Rom.l in conf.uj.confiin- ■*3 dit, amp;nbsp;eadem, fide den igrat Sc carpit omnia prædiôtacôfilia Oldr.contendens fim-pliciterdebereatcendi non tepusteftamé ti,fcd tempus folutionis, per tex.in l.cuni certum,de aur.amp; argen.leg.t fed valdè er ^^ rat, quia ille textus nó eft ad propofitum in hacmateria, quia nó loquitur de certo precio debito, nee de certa quantitate pe-cnniæ debiræetiâ in genere, fed de precio alrerius rei legatæamp;'debitæ, cuius poteft æftimatiocrefeerevel minui: amp;nbsp;fie atten-diturquæ eft tempore folutionis tantùm, nii in quantum à tempore moræ infpici deberet, quanti ex tuneplurimi valuerit. |
fecundùm régulas communes. Brunus autem in loco prçallegato foi-uit,quód in d. 1. cum certû precium,eft in .folutione,quod eft verum in cafu d. l.fed non fufficit,quia poteft eUcquod fitæquè principaliter altcmatiuè in obligatione: vt fi tcftatorlegauitdomum fuam ,¥el e-ius æftimationem,quia noluit hæredé prf cisè cogi tradere, débet attendi æftima-tio,quæ eft tempore folutionis fiendæ.Se-cùs eft,fi teftator legaret domum, vel Centn maureos,vel centum libras, Sc fie non £creferendoad æftimationem alceriusrei variabilem, fed ad certa pecuniæfummâ: quia tune tempus teftamenti attenditur, ad fciendum quanta fit ea quantitas. Quotiesautem tfuntpluresaurei,fo- ^1' lidi vel librç in vfu ,intelligiturin dubio de minimis,l.numis,de leg.j. Vnde etia in vrbe Parifienfi nó folùm inaftibuspriua torü,fed etiam in fententijs, intelligitur de folidis vel libris Turonenfib. nonauté de Parifienfibus,nifi expreflum fit.Ad hoe vide fi vacat Soci.conf. 147. col.j.lib.i.vbi tarnen male limitât in debito piæcaufæ, per not.Dec.in 1.femper in obfeuris.dere gu.iur.Sc fuprànum.îu. AddeetiamCor. conf.z44.col.6.cum fcq. li.ï. vbi ex multi« coniefturis pulchrè confuluit pro niaiori bus numis;amp; tradit Andr. Tyraq. intrad. retraót.proxim.§.r.gl.i8.q.io. Rurfus,quia t fipè Dod.impertinenter citant conf.ir. A ret.Sc eó remmagisin-tr.icant,quia illud cófilium alienum eHah hac materia, vt hunc obiter fcrupum H“' diofis eximam, fciendum eft ibi talem A» fehypothefin. Sal veniebatadmenAt^® certo precio,putà 20. folidis pro quolibet medimnotquidam emit fal pro mille,put* florcnis,id.eft,quanrasmcnfurasprecii!rti mille florenorum æquaret.In loco erat 111 tutum bis anno immediate præcedenti co firmatum,quöd florenus non poftet folui, nee expendi,nifi ad rationem folidoni 4!. tarnen nihilominus omnes communiter etiam fubditi obferuabät, vt florenus per» mutaretur Sc curreret pro niaiori fumqji,' putà4S.folidis:p.rætere.à emptor,qiii erat elfterus,ignor.abat taleftacutum, petit au-tem |
TRACT. CAROLI MOLLN ATI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nr
|
ftm (ibimenfurari 2250. medimnos falis, (totidem cnim libras valebant raille flore «ifecundùm communem obfemantiam, videlicet accipiendo qucmlibetflorenuni pro45,folidis.) Contra venditor non vtilt accipere nifi luxtàprælciiptû flatuti, videlicetpro 42, Idlidis,amp;; fle tradere bis m ille centumque Medimnosfalis dutaxatcqlitum fuit, quid ^ iurisrConfnluit tbranc. Are.pro emptore: turn quia ex quo tale ftatutum afubditis non recipitur^on ligat : ideo ranti valere cenfeturflorenuS)qu3nci publice amp;nbsp;com-muniter æftirnaturabomtiibus.Tum quia liftaturum ligaret, tarnen ex quo emptor memus iuftam illius ignoratiam habuic, neenormiter lædatur,videlicet ne perde-ftti)0.libras,veltotidem medimnos, de-btret aduerfus tale ftatutum reftituiper no.lnn.in rub.deconfuzlequo plura dixi tonfu.Parif.in proœmio. Et redte confu-luit, amp;nbsp;hæc duo verba fufficiebant ; fed is initio breuitatem profelTuSjmultaimper-U tinentiaprolixè cumulauit. tQiiæ enim infarcitde bonitate intrinfeca amp;extrinfe ca monetx,prorfus aTfoaJlióïnra funr,fed fo Iùm erat quçftiOjVtra çftimatio prüftet,an lt;}uæcommuniterobferuatuF,an quçftatu toinvfum receptotaxatur: amp;nbsp;babeseo.m-raunem vfum præualere, quod etiam Bu-lt;!æus luculento exemple probat li.j.affis. vtinfra.lEcce quàm multaquâbreuius amp;. darius potui tranfueólus fum^ nee vlteri-usimmorabor in huiufmodiparticularib. lt;]na:ftionib. quü prçdidla abundè fufficiât proomnibus id genus rede amp;nbsp;expedite j decidendis. |
Occurritttarnen lucundanecomitte ° daquæftio. Vidus amp;nbsp;condemnatus in im-pnnfislitisad 30.libras taxatis minutifsi-*namamp;rarifsimani eóquifluit monetam,. 5t folutionem obtulit in paruulisdenari-jsParifienfibusamp;Turonenflbus.Creditor reeufauit, offerens recipcreinaureis vel folidisduodenarijsaut fimili,nóadeó có-terpptibilimoneta, Perfententiam prxfi-dis Parifenfis didum,quód creditor tene vctürreciperc:appellauitad fenatum, v-»iCvtrntalibusredèamp; laudabiliter fieri folet)confulti amp;nbsp;aditi prffedi monetales‘ cenfebant rnalèiudicatum. Dicebant f e- *®’ nim primo,haneminutifsimam monetam' nigram denariorum paruorum flueParifi-enflum fiueTuronenfium,nonefiefadam ad commercia cxercenda,amp; foluenda de-bita5fed folùm ad commutandum maio-rcs numos, vel fupplendum quod excur-rit,vtin l;Publia.§.Titius, depofi. quando minutum aliquid addendum veldetrahc-dumeft fummat vel precio. Secundo tdi- *^ cebanrmonetam hanc nigram ferèomni-ninö elfe xream, nimifq; ponderofam amp;nbsp;onerofam in magnisfummis. Jed certè primnm iuris eft,t excedens 2i: artem monetalem,amp;falfum cft;cum cnim hçcminutifsimamoncca,quamcunque vi lifsima fit,publice ad formam amp;nbsp;defintti-onem publicam faóla amp;' approbata eft ve-raamp; proba moneta,igitiirin ea folutio fie ri poteft.fiue in parua,fiue in magna fum-ma,cùm debitor non fitobligatus ad alia certam fpeciem monetæ, fed ad quantita-tem in genere. Secundum vero infadoeft, amp;fpedaf ad artem monetalem, fed fufficit prxee-densfolutio.tPrætereà(vt didici à dodif 25; • fimo viro do.Francifeo Bcneuentio, cau-farumin hoefenatu patrono confulcifsi-mo,regioquein præfeduramonetarû ad-uocato(etiamin nigraamp;minutiffimamo-netatantum pro rata ineft amp;nbsp;dacurmate-riæ argenti,quantiim in maiori alba mone ta argentea,modö proba fit moneta,vtfup ponitur.Paret, quia in duodecimdenarijs Türonenfibus,qui valent folidum duode-narium,tantum eft argenti,quantum in v-no folido duoden3rio,amp; tantundem inuc nietur,fifeorfum denarij, feorfum duode narij conflentur. Quod autem duodecim denarij malo-ris funt ponderis,illud eft quia plus habet: xris,vt poffintin plures numos multipli-cari:quantum ergo (fiappeadantur) pluris póderant, quàm duodenarius folidus,. tantum plus habentxris fimul, quàm v-nus folidus per fe. Ett confequenterfol- 241 ues triginta vel centû libras in hac minu-tiffima moneta/ainu dar argenti, quaiuû |
lt;i6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE
|
foluerct in maiort argentea, licet minoré molem det ob7..aiorem çris quantitatem. Quanquam de inre fine plus,fine minus argentiinßt,non refert, modo publica ppoba amp;nbsp;légitima moueta fit, vtdicam in quæft.feq. *^ Quod t autem hoc cafu iuftècredito-ns(vtpotè profeduri) interfit non recipe rein hacminutiffimaamp;póderofiffima'mo neta, non eft in confideratione.-quia illud folum côfîderatur,qn debitorteneturin certa fpecie,amp; offert in alia,licèt aliès corn uniter fungibili,vt in 1. Paulus, de folut. Sed hic non debetur nifi quantitas in gene re, qua femel ablata in quacunqueproba non reprobata moneta,licet rara amp;nbsp;minus frequenti(vt funt denarij Parifienfes) debitor obtulit quod debet,ncc ad rem per-tinct,quoddebitor ex indignationehanc minutifsimam monetam conquifierit:ex quo enim earn habet,amp;■ de ea folui poteft, quid ad rem de origine? Immó fi peccauit debitor dida indignatione, magis peccat creditor,quieftin vltimamoraamp; culpa, dedignando amp;nbsp;aucrfando probam amp;nbsp;legi 1 timam monetam:amp; ita tandem rede prüften terquepronunciauitfupremusnofter fenatus,benèiudicatum. A d d e.Videat cui placet R E n. B v D E t.fuprà quatft.mo net.cap.io.Jonge aliter concludentem. Additio'Ren.Budelij LL. Humaniffime Ledor : Cum hoc caput centefimum, quod inter vndecim poftre-mö loco eft pofitum, præcipuamqj amp;nbsp;no-tabilifsimam de Monetis materiam conti net,Summarijsfuis deftitui,quibusprçce dentia capita videntur condecorata, ani-maducrtiflTem : exiftimauimetibi rem nó ingratam præftiturum,fi per me hæc colli gcrentur,amp; huic cap.pro more præfcribe rentur. Hine enim mensMolinæiin hac difficili amp;nbsp;argumentofa ( vt ipfe fate-tur)qua?ftione exadius cognofcetur, amp;nbsp;quid pro vtraque parte in hac difcepte-turac proponatur, perfedius intelligere amp;nbsp;fummatim tandem ad Indi^em omnia redigerelicebit. |
Propleniori etiam inteJIedu eorum. qux præcedunt amp;quç fequuntur,hicriir fus repeto amp;nbsp;inculco. Quod pratter alia, quæ in prçfenti cap.tradantur,agatiir hic de intrinleco amp;nbsp;extrinfeco valore Mone-tarü,deobligatione fpeciei amp;nbsp;generis, de certis generibus contraduum, in quibus vel fumma femel,vel quotannis foluenda agitur:tandcmque Audor concludit, vt etiam paffimin præcedentibus,inhisMo nctarijsquatftionibus propèomnibus,n» ad valorem intrinfecum fed extrinfecum, hoe eft indicaturam , quam etiam magis fubftantialem dicit,refpiciendum, amp;fe-cundùm illum,quicontradus,non verè folutionis tempore frequentabatur,quas-ftionesobuenientesdiftbluendasamp;dcci-dendas efi'e,contra Dod.communem, vti etiam noftram fententiam, contendit itqj concludit. SVMMARIA. i Intrinfeci bonitatis ratio quofaHemiitt ßi^anda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 2 Intrinfecum valorem attendendum,com» nis habet fentent la. 3 Obh^atienem generis lt;gt;Jpedei diflm32 4 Intrinfecam bonitatem efe fubßantnt-lem. J Materiam in pecunia confderari. 6 Intrinfeca bomtas inpenfonibiuamiuit ii betattendi. 2 Creditor vilitrem pecuniarn quam exp^f it,recipere cogi nonpoteß. g Pecunia in Galles viltorfaéia,Antt« iHJ- 9 Intrtnfeeam bonitatem tonßderandamif eet experientia. lo Rem vitiatam reddere non licet. ii Extrinfecam bonitatem eße fubfanti*-lem.
UAug^ |
|
TRACT. If Au^menti extrmfeciad defedum mtrin-fecum collât to. ti As Itbralis quomodo paulatimfit dcminu-tut. ^7 Sonitatis intrinfecst rationemnon haben-dam. f^ Indicaturam pubUcam pradpuum ejfe in Monetis. h (.Quanta expUcatum. ^0 c. Ohm cxpltcatum. ^1 Species quando per alia foluitur attendi-tmfolutienis tempus. ^^ c.Cumcanonids explicatur. ^ Maneta fucceffu temporis nunquamfuit mehorata. U SpecieiinobUgatiom, decrementum ex-trinfecum, Siolin. damno debitoris tribuit, e^ita infauoremcreditoris inteUi-£it. ^S Invedi^alibus amp;nbsp;penfonibus annuls de~ terecefare refpeiium mutationis bonit. intrinfeca. ^d Pecunia quia publice recepta ed, non attendit ur, quodintrinfecus ftdeteriora-ta. ^7 Communis clades Reipub. aquo animo esl ferenda. ^i Rabriaadoritate confirmât Moltn.fuam fententtam. ^9 Rom.^'Ceminia.fententiafuamprobat, Mohn, 3( Intrinfica bonitat.ad extrinfecam quafit ratiolt;!tr habitude. 31 Monetaproba ex auro argent o amp;nbsp;istre confiât. 3t Prafedimonetales habere cagmtione pi-xidum in Gallqs. 33 Ex pure auro non commode monetas cadi. 34 Aurofummamfhd itatem ineffe. 3! Ex pure auro non commode confici aurea
3^ AurifummitatemeHe Carad. 24. ad quadrant em excod or urn. |
CAROLI MOLINAEI, 37 Aurum purißimum, vt Melm.haberi non f^fiè- 33 Aurum purins excoqui argenta pofe. 39 j. Sedfiplumbum l. idem Pomponius de ret vend.explicatus. 40 Aurum,argentum,as,fepararipofe. 41 Conflaturamauri amp;nbsp;argentt efie anti-quifimtam, tefitmoniafact arum lit er ar a efiendunt.
^3 EEomogeniorum amp;nbsp;heterogeneorumtom-niixtia amp;feparatto. 44 Indiuifibtle cenfeturquodcommodediai-dtnequit. , 47 Cementum quid amp;nbsp;quomodo fiat. 46 Ager qui commode,diuidt nequtt cenfetur indtat/tbilis. 47 Vlpianm in rebus abfirufisfuit exercitatif fimus. 43 Aurum purumputumeffentiaUterhabe-rinonpojfe. 49 Monet a bonit as intrinfeca in duobus con-fiftit quahtate amp;nbsp;quantitate. So Intrinfeca bonitos Moneta diciturquaU-tas. St Extrinfeca bonitos ad qaantitatem refer tur. 32 Atiri fummitas confifiit in 24.gradibusfi-Ue caradis.
SS Caradt vocabultim Molin.placet ni^i st in didum. st ErrorMeUnaitaxatur. ( S7 Proportio extrinfeca afiim.ttionis auri ad argentum. S3 Proportionum auri adargetumminorem décupla non extitijfe. S9 Analogia décupla amp;, quindecupla. 60 Proportioargentiadasfuitcentupla. 61 Proportio odupla amp;fexdecupla aUquon do |
T)E. MVTATIONe
dofuit.
f 2 Poderum amp;nbsp;libr^ru'n rationern expUcat..
6^ Libra GaUicafeHRe^ia expUcatur.
64 L'bra CaHica feu Zygofattca. habet 16. rneiof.
6f Marcapondus quo M-onetarÿ vtuntur halbent S vnoiits-,
^6 L bru vunè accipitur-
6/ Libra vulgaris efl aofolidorum.
6^ Gradm quabtatis nonnuUs conflitauntur^
6p Ar^enti tres jpecies recenfentur alnu efl multiplex.
70 Ar^entumregium Cineracium quale.
71 A rgentum purum efl 12. denar.
72 Artificum modus loquendi omninoolfer-uandus,
73 . Argentum i/.denar. amp;nbsp;li.^ran.efle Ctne-racium.
74 nbsp;nbsp;nbsp;ComptUatum argentumefl 12. denarior^
77 Aqua chr^fulcitadmintculo (^per cemen-tum purumflt aurum.
76 nbsp;nbsp;nbsp;Argentumpuflulatumvndediélut»
77 nbsp;nbsp;nbsp;Puflllatumlegendumfee. Molm propu-flülatutm
pi Argentum merumnen videtur upturn ad (onfictendum vafa argentea.
79 Argentumpußllatumtripliciterfieri. Gra-naUtum quid fit.
to Argentipes quondam i/.dena.amp;le.gra. norumfuit.
S i Remedy meminit Molm
te Argentumpurüpututn Meli.dicitquodfex granisabeflà /2 denfiue/i.den-'p.g'^.
ti Aes/ui temporistn Gailysfuit 11. dena.èr
'° Sf -A^- Molm
t4 Phlbum didtur cat er or urn metallorü Rex dicitur.
fp Moneta deterioratio contigit tempore Philippi pulchri in Gullys maxima.
td Regis notabilè lucrum ex monetispradi-catum.
tp A ntonius Triumuir. taxaiur quod Monet.-argenteam adulterauerir.
tt Aloj'^quodqualitatemdefignet.
MONETAE
ip Denarius quadrupliciter a Monetarys/tO cipitur.
90 nbsp;nbsp;nbsp;Charaüer quid (it explteatum.
91 nbsp;nbsp;nbsp;Principes taxantur qui abCqj confenfupo^ pub moneta quabtatemfeu quantitatent mutant.
92 nbsp;nbsp;nbsp;Reduchonentnumorum, quandepecuni/t iamdudumpro bonafuit expofita, reycit. Molm.amp;damnat
93 nbsp;nbsp;nbsp;Principis officium in negotie MoneU qualt effedebeat.
94 nbsp;nbsp;nbsp;Qui fentitcommodum etiam incommodi fentire debet.
97 nbsp;nbsp;nbsp;Romanos aprincipio aregrani vfiosfuijfl-
96 nbsp;nbsp;nbsp;Sielus vocabulum Habraicum efl de quo i~ bidem plura.
97 nbsp;nbsp;nbsp;Pecuniamfignatam Abrahatemporibtuin vfufuifle.
pi Character efl de iuregentium.
pp sich dimidium de quo Exodt 30 explicit' tair.
loo Valorem extrinfecumflue Indicaturüex-plicat.
101 Proportio intrinfeca boni tat is ad extrinfe cam qua fit.
ros Intrinfecus amp;nbsp;extrinfécus valor debetfibi corre//gt;ondere.
103 Conaceam monetam tempore Rcgülof annis captiuitatis extitiffiefa balam effie li traGuid.Pap.
10/ PtilèforeReipub ffabfjuecollpbiftaiii» inicruentu commercia exerceantur.
los Reipubl.intcrefl monetamfortemexifi^ re.
/06 Subdit orum opesfint principle diuitiA
top Propertionem qfiandam intnnfeei valent cum extrinfeco effie deberi.
loi Augmentifuperuenientis naturam copie-flus explicat Molm.
sop Mercatonem atraritia taxaturaugmenti numerum caufmtium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
110 Prafeblt Monetales tn Gallysfingulis an^ nisiurant.
ti/ Proportionem congruarn abquam vrget
Me-
-ocr page 535-|
TRACT. CAROLI MOLINAEl. JUoUn.valorii extrinfeci erga intnufec. f'^ ComniunenrfententiarnDD. de tempore (ontraitusrefutitt Molin. ^■3 Communem feHtentiam de valere intrin-feco ijuead tempos contraclus,tribus argu-mentis corroborât. *gt;4 Contra comumm MoUn ferttentiam corroborât. ’'3 Indicator a potior efl ipfa materia. i-tb Valorisintrinfeciintereffe nencenflde.-rari. ^gt;7 Demonftratiombus profita opinione eflica-tioribusvtttur M.olin. *'i (^ifentit commodum etiam incommoda fentire debet. f'H Amphationes amp;nbsp;Umitatienem de intrin-feco valore pro fententia Monnaie ^^0 Romani (^ Gemiman contra commanem fententia de valore intrinfeco. ^■ti Inanntiis reditibits etiam quoad intrin/i-cum valor cmfelutionis tempos infpicien-dum,^ quarefecundum Roman ef-Ge-min. 1^2 Exemplis iudteandumnon efl. Necqued factum quam quod fieri debet confidera-dum. 1^3 In difpofiticnelegis ,flatuti,confuetudi-nis, intrinfecabomtatis mutationemnon confiderandam. ft4 In fumma femel fotuenda tempos contra-Hus quoad extrtnfecum valorem infpuie-dum. f^t inMutuodiflinHionem notandam. * ‘6 speciet tn obligat tone tntrtnficum valore minus curandum. ftp sic etiam in contrablu derediemendo. as ContraUustempore, fi valor tntrinfecus mehoratusfiot deducendum ftp Augment urn paulatim amp;nbsp;fenfumftiper. uemens. 'S') Limitattones R eguia de valore intrinfeco * adiurguntur t3i Pattum interpofitumfiue de bonitatein/ trinfeca, fine extrinfe caperfotuenda nii |
1^9 valeat. 132 Non valere tale padlumexpUcat. /33 Contractus aleatory funt impromifii. 134 Moneta tn intrinfeco valore nonfacUeait g et or. '3P Rf^ts à“ Tiranni epitheta bona amp;nbsp;titilla. QVAESTIO C. CEntefimotJifeutienda neceflariaoc curritardua ilia q.an incrinfecæbo nitaris ratio exigi poffit? Hacdefe 2lt;1 præcedentiumquorundam dilFerenti-am magis iuris eft,quam voluntatis vel fafti, amp;nbsp;nulläptima facie videturhabc-re dubitationem. Omnes enimamp;veteresamp;’medijamp;rc-centioics(vno folofcilicet loä. Fab.exce-pto,infra nu. 76s.) vna vote vbiqj fiue legendo,due repetendojftue in tradatibus, flue in confilijs, tenuerunt amp;nbsp;tenent fem-per amp;nbsp;indiftinße, fine v4ebeatur pecunia in genere abftraäo quâtitatis,putà tot li-bræ,vt per Old-quçftio.î i. fiue certa fpe-cies monetæ, pu ta mille aurei, dcbere at-tendi amp;nbsp;exigi bonitarem tintrinfecam , quæerat tempore contraélus, fiue cuiuf-cunq; difpofitionis: ^ cùm fit plufquam communis, velut præiudicata opinio,fu-perfluumeftauthorescitare.Vide fi vacat quoscitatDo. Andr.Tiraq. (qui cumeis tranfit)in traéfat.retrada. proxi.§.i. glo. i8.nume.i7.amp;■ latiffimè omnium Allier. Brun.tra0tat.de augmen.concluf. vlti. limita. i. nouiffimè etiâ, fedanimofius Iohannes Regnandi in traftat. moncta.cm-fer, quod fi nulla elfer lex, ita tenendnna elfer,quia hoc (inquit ille) didatnatu-ralis iuftitia. Sed certè hatequïftio omnium huius materia?difficilior amp;nbsp;argumentofioreft, vt non folum fit dubium, quando de hoe non fuit aftum, vt omnes loquötur, led etiam ( quod inagis mirum eft)..fi expref-fè conuentum fit de certa bonitate incrin feca,vt ex fequentibu s apparebit. Zz i Cura |
n»
ÜE MVTATIONE MONETAE
|
Cum autem plures diuerfos cafushxc quçftiorefpiciac,qui ad tria generarede €pntur:priinura,quando de fumma femel foluenda agitur,putaex einpto, vel Icga-to:fecundum, quandodefumma recepta reflituenda, puta mutuo,, velin redemp^ tione reditus velfundi:tertiiiJn,quando agitiir dereliquis reditibus continuan-j disjin quibus omnibus quandoquet qua titate in genere^quandoquede certa fpe-cie monetse agitur, quandoquefpeciaü-ter paftum elt de certa bomtate intrinfe ca, qiiandóque non. Caefas quidem ex quibus debetur, frue ex contradu fine ex teftamcntOjfententiaj.velftatutOinilmo-ror, quia in his non eft vis;licèt multijdu fcfe aliter extricarenequeunt^viminhis^ temerè faci^nt.. Verum vt brcuiusamp;clarius defünga-mur^ neefit opus prolixe ßngula fingu-latim difcutere , vtriufquepartisinge-nerepotiores tantuloco fummatim collatos expendemus,deinde toram mate-riam deeißue concludemus. Vt ergo hæc res non minus adufque confufa ^ quam difFufa,amp; Euripo-mari volubilior, certis velut alueiscongru» methodo conclufa amp;aftriflaiam velutteneri,palpari amp;nbsp;di-fcerni queat,brein hocordineprocédé-, mus;ab vtraque parte iuris ciuilis locos pertinentes duntaxat amp;nbsp;ad rem , in duos contrahemus , amp;nbsp;primo fecundoque or-d-inelocabimus : iuris verb canonici locos in tertio ordine j circundantiarum autem fafti locos in quaitoamp;vltimolo--co , vbi citabunrur obiter aliquot eius partisaflertores. Idemqueargumcntati-onis, amp;nbsp;literariæ aciei ordo,in vtraque concertatioms parte feruabitur, amp;nbsp;reci-procabitur. I^£ bonitateintrin/eca.illamfemper in/pi-{itttdain pro corntnun^per 4,. argumenta compro-batum^ |
710 t Et primo pro communi fenrentia vi-lt; getjquöd bonitas intrinfecaeft defubfta tiaomnis monetïE,amp; fakem nonminus principaliter, quam extrinfeca confide-ratur amp;nbsp;exigltur,per not.fupr.nume.3oïr cùm autem confiftat in ponderefeu qua-titate,amp; in bonitate feu qnalitatemate-riatjOeceffarib fequitur, qubd ea quand-ras,amp; qualitas,quç erat tempore contra-ftus, attenditur;vbicunqiie eniin contra (Sus exprefsè vel tacitè refpicit materi-am^neceflarib præcidit ad earn, quæ erat tempore contraftus. 1. cùm quid, fi cert. pet.l.Rutilia de contra hen.empti.ad hoc omnia iura , quæ voluut tempus contra-dins attendis amp;nbsp;ab initio Obligationen! fiericertamfecundum quid , quale,amp; quantum, tempore eontradius infpedo-r.cerrum.ß certum pet.amp; fecundum limi tes tunc infiros, qui podeàtraâu temporis non mutantur.Bald.d.c.quanto,col.fi-amp; paffimjiip.nu,74a.- Secundo-, quia iura voluut pecuniam eße debitiponderisamp;fpeciei,tqubdfo-Jam bonitatem materiæ refpicit, quodq; aliter non teneatur quis recipere, quan-tumcunque principis charafter impref-fu.s ßr.text.in l.i.C.de veter, numifma.po tefta.libr.ii.amp; m I.1.amp; i.de pond.hbr.io. vbinontenetur quis recipere etiarnpecuniam principis aurearo nifi appenfam amp;nbsp;probata in pondéré amp;nbsp;qualitate.quod procedit etiarn firecipiens fitipfeprin-ceps vel eius quæftoi-.tex.in d.l.i. amp;nbsp;text, inl.credttor.in princ.defolut. vbi foTti-u.sprobarur,qubd nontenetur quisrecipere pecuniam a:rofam,hoc eft,pecunia plus æris habenrem,amp; minus auri vel at' genti,quamex publico amp;generalidecf^ toinclTedebear.. Qubd ampliaturperd. Ki. duplicité! veltripliciter.Primb,nôfoliim fidecer-ta preciofa monetæ fpecie agatur,vt in 1. i.devet.nu.porcfta. fedetiarn ßdequaeü quemoneta, velde fimplici quantitate in genere, vt propric loquitur.d. 1.creditor. Secundb etiarn inciuitate ,dn qua contrahentes pecunia illaærofapromi-fcuè vrebantur in tantum amp;nbsp;tertio qubd' etia fi creditor alias fuerit in mora,amp; in ter im iuflu prafidis ea pecunia tanquam minus |
TRACT. CAROtl MOLINAEL
«r
|
mrnnsprobafublata fit,noneftcredito-lu, fed debitoris periculum. Igitpr bo-nitas intrinfeca précisé requiritnr amp;nbsp;exi gitur,amp; confequenter ca,qiiæ ex publico generali toinpadorequirebatur rempo-redifpofitiois.Cùm enim difpofitio,quæ fitde pecunia, debeat referri ad certam bonitatem intrinfecam, nece/fe eft ( nifi Jliud expreffè cautum fit ) vt determine-turadeam, quæ erat tempore difpofitio-nis, cum aliter determinari amp;nbsp;certificari nonpoffit.Et hæc tantö fortius procédât increditore,qui bonam pecuniam numc rauit, vt ftipra quæft.90. 91.95. cum fequ. idem tarnen inquocunque creditore có-cluduntdiófa? rationes amp;nbsp;iura, amp;nbsp;hæc de tationibusiurisciuiJis. Jïi Tertiöjhoc etiam fecundum omnes vo lunt iura Canonica in c.olim caiifam, in c.eiim Canonicis, de cenfibus. quæ omnes Canoniftæibi amp;nbsp;vbique intelligunt, vtnon folùm in fumma femel foluenda. fedetiam in penfionibusamp; obligationi-bus fiicceffiuis debeat folui pecunia fe-cundiim æftimationem intrinfecam,quæ erat tempore difpofitionis, ita quód eti-Jmfidefecerit vetus moneta,non fuffi-ciat foluere de noua deterioris mareriæ, etiameodem valore extrinfeco, nififup-pleatur ad bonitatem extrinfecam, quæ crattemporedifpoficionis : quod etiam innuitd.c.quanto,de iureiuran. vbi dici-tur, propter defraudationem legitimi ponderis (amp; fic bonitatisintrinfecæ)pe-euniam ipfam diminutam,amp; minoris va-loriseffeftam cum magno populi fcanda loamp;damno. Siigiturdiminutio intrinfeca facit da--mniimt populo, ergo non tenetur creditor recipere pecuniam nouam intrinfe-cus tantùm diminutam, ne damnum in-currat, per d.l.Paulus. ira etiam renet amp;nbsp;difla capitula intelligunt Legiftæ vbi-4ue, vtin lociscitatis fupra in principio huius quæftio. Corne. confiLx79.confil. aS/.lib.i.confil.jïi.coIum.fina.lib.j. Gui-do.Pap.decif.Delphin.493. Bertrand, con fi!.ï89.fimoneta,libr.3. Anton.Rube.con-fil.148. ita etiam fcio aliquoties fuiffe iu- |
dicatum etiam in fupremo hoe fenatu, amp;nbsp;memini me fcripfifie in quadam caufa, cum in contradu marrimonij fado anno millefimo, quadringen tefimo ,odogefi-mo fepcimo vir condituifTet fponfæ 0-doginta librasannui reditus in änrjiptf-vAm (vulgö doariuin vocant)quod per có-fuetudinem eft hæredum filiorum illius marrimonij ,qui pofteànonfuerunchæ-redes,fed didum reditum præftari tuto-que affignari petierunt, idque fecundùm valorem amp;nbsp;boniratem monctæ,quæ tempore contradus currebat. Fada verôæftimationeperPræfedos monetarum,anno fefquimillefimo vicc-fimoquinto,inuentum eft,tquód mone-ta currens deteriorata erat intrinfecus dequintaparte, à temporecontradus, ita quód odoginta libræ monetç curren-tis tempore contradus, habito refpedii ad bonitatem extrinfecam, valerentcentum libras ex moneta currente tempore æftimationis, amp;nbsp;arrefto lato die vicefima feptima Martij anno fefquimillefimo vi-cefimoquinto, damnati fuerunt haredes conftituentis ad foluendum amp;nbsp;affignan-dum didum reditUm fecundum valorem amp;nbsp;æftimationem monetæ,quæ tempore contradus currebat. Er poftea fimife arreftum in alia caufa, vbi petebantur antiqua aurea numifmata pecudis vellofæ. Gallice (Mtutons à la grande laine') quæ non erant amplius in vfu,nec ad æftimationem extrinfecam oi lim currentem, fed ad intrinfecam auri puritatem , nulli numifmati fecundam (vrrefert)refpedum fuit. Ex quibus hæc fententia non folum probata,fed prçiudi cata vider. Quarto vrgent etiam circumftantiæ 9 fadi,quia return experientiafemper do-cuit amp;nbsp;docetbonitatem intrinfecam con fiderari,amp; hoc reivtilitas, amp;nbsp;ipfa rei fubiedæ iuftitia amp;nbsp;legalitas expofcir, quum pecunia deteriorata in materia, re ipfa vilior fit,amp;exnunc quoad multami noris vtilitatis. præter id quod periculum imminet, vt niox in toto tollatur, vt |
|
yp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIO vt in dJ.creditor. vel vt mox publico(vt fit)ediólo, auc falcem fenfitnin valere quoqueextrinfecominuatur. tVeigitur in exteris omnibus nonlicèt remvitio-fam veldeteriorem effedam foluere, ita ncc pecuniamfaltem notabilité! intrin-fecus deterioratam , vtcunque valor ex-trinfecus nondiim minutus ütjpraefertim cumdebitnm pecunia ftet periculo de-bitoris. Et hacgencralis cxperientia amp;nbsp;cireü-ftantiafaéhquandoque fpeciali circun-ftantiamagisvrgetur, vt quandocreditor cftalterius ciuitatisjin qua pecunia atrofa vel extrinfecusdeteriotata non re-cipiturj, ncctoleratur. amp;ficetiamex-trinfecus in totum vel in parte repro-batur , licèt in ciuitate,in quaelt debitor,remaneat adhuc amp;nbsp;de failo tolere-turin veteri curfu extrinfeco.Idem fi cre ditor jquibonam peenniam numerauit, erat tune eiufdemciuitatis, fed aliö mi-graturus, vel negociaturus vbi pecunia deteriornon recipitur vel minorisper-mutatur. Extrinficam bonitatem ejfe fubfiantialem profequitur. tNunc contrariât partis acies codem ordineeducendaeft , interieftisobiter breuitatiscaufa refponfionibus quibuf-dam ad prioris partis argumenta. Et primo pro fecunda parte vrgent omnia ferè argumentajquæfupràquæHio 91.nu.694. cum feq.contra communem adduximus, amp;nbsp;præcipuè quinque priores rationes,vi delicet,prima£iux)dnon materia vel forma naturalis ipfiiis corporis monetx,(ed valor impofititius eft forma amp;nbsp;lubliâtia monetæ, in quantum moneta,quæ etiam non eft corpus phyficum, fed artificiale St)5vÇv«lt; ttXXdvi/fç ti], inquit Ariftot. Et hie libr.5.Secund33tertia St quarta,quöd femper eft amp;nbsp;eiufdem poteftatis amp;nbsp;œqui-pollentiæ cum aliamoneta ; quæomnia non pofientftare , ft certo eodem valore amp;nbsp;curfu cxigeretur etiam bonitasmate-rise jqualis erat tempore difpoßtionis.Ec |
NE MONETAE. quinta ratio , quod non videturdeduei Hili lub ratione valorisimpolititij : rcli-qua pariter adaptari poftunt,non repcto. Et ita quod bonitaselfentialis nionetç fit in æftimatione, fcilicèt extrinfeca, non autem in materia, fentit Anton. Butri. in capit.quanto.de iureiuran. amp;nbsp;nouiffimè Hierony. Butigel.d. repet.1.quod te.co-lumn.io.nume.19. ft certum petatur.idein fentit Bald.inl.fingulari a.column. 4.in 9.fpeciali.(icertum petatur.dicensquod in pecunia potiusattenditur vfus, quam materia. Secundo vrget ,quod de iure licet ap-pellatione aurivel argenti veniatomne aurumamp; argentum,etiam faélum,vt va-fa argentea.l.quæfitum. §. illud. de leg. j.l.cùm aurum.in princ.deauroamp; argen, le.non tarnen veniunt numi aurei velar-gentei,etiam ex pura materia.d.l.cùmau rum.1.Quintus.i.§.i.de auro amp;nbsp;argen.le-ga. 1 Et lie patet fpeciale efle in pecunia it fignata , vt iam non materiaattendatur, fedtantùm forma amp;nbsp;indicaturaimpoli» ta,vt nec habeat locum régula d.§. illud. quod appellatione materia: veniatinate-riatum,qu0dad fui materiam reuertipo teft. Igiturli in pecunia fignata nonain-pliusattenditur materia, feq uit ur quod ii olferturfolutioin pecunia probaamp;cur rentiamp; qua: tantum valet in valoreimpo fititio amp;nbsp;currenti, quantum in pecunia, quæcurrebat tempore contraftus veldi-fpolîtionis,quod fufficit, amp;nbsp;tenctur creditor recipere, licèt pecunia nunecurréf fit in materia amp;nbsp;bomtateintrinfecad^' terior ea,quæ tempore difpofitioniff''*’quot; rebat. Ethienon controueititur,quiolt;ict'' tor folueredebeat in eadem fpeciemone tç ( fi ad certam fpeciem tenetur) non in alia eiufdem va lor is, fi credi torisinterfit, nec fpecies indebita fit in vlu iuxtal. Paulus.de folutio. Nec etiam qiiçritur an debeatfoluife cundum valorem impofititium tempo-, ris contradus, vel temporis folutionis, de quo latis in precedentibus deceni qujftionibusifed folilm quando offertur folutio |
TRACTAT. CAROLI MOL IN ABI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«t
|
foLtio in eadem fpccie, ß certafpecies monetædebcatur, vel fi taijtùm quanti-tasin generedebeturjOfFertnr folutio in qualibetproba moneta, fed non materia tam probat fient erat pecunia currens té-pore difpofitionis : quöd non videtur de iurein confideratione per miper diöa, ffrinin monecis, non materia , fed forma S: indicatura publicè irapofita amp;nbsp;appro-bataatcendi debeat. Etfienonobftant de iurcciuiliaddu-Öa pro commit ni fententia ,quia funt ve-raamp;proceduntin terminis fuis,videlicet ad hoc , vtrnonetafie proba amp;nbsp;légitima:' debet enim habere bonitatem intrinfe-tani,tam in qualitate, quam in pondéré, ad hoc publicè inditutam, prmfixam amp;nbsp;requifîtam,quçetiam elide lubdantiata-liâsnoneflde légitima,fed improba moneta,nec renetur quiseam recipcre, fed iudepoted probare ,amp;: appenderean tabs fit. Etficilla duo amp;nbsp;omnia (tmilia,amp; inda dependentia argumenta , quantumque vrgere videantur,non probant aliud,nid quod moneta debet habere non foliun fomiam , fed etiam bonitatem materiæ publicæ præditutam,'l definitam amp;nbsp;com-padani, antequam fit proba moneta , amp;nbsp;antequam habeat bonitatem extrinfeca, amp;valoremde publicoinditutum ,quod non edin controuerfia. tProbant etiain confequenter, quod fiadulterina moneta à falfarijs fabriee-tur, vel vera moneta radatur,aut alio ma chinamento à priuatis vel cafu legitimo' pondéré defraudetur, quöd non habetur pro légitima moneta,quod etiam non elf dnbiuni ; quia tue non habet requifita ad legitiinam monetam. Nec de hoc qumri-tur,fedde longèdiuerfocafu, videlicet quandopublicè,vel pereum , penes que «fipotedasamp;adminidiatio Reipub. da-tuitnrniinormodusmateriæ (pedem mo nejarij vocant)in pecunia, quàm effet o-lim,feruataeadem indicatura feu valore impofititio. Hæepropriè ed nodra quaediojn qua |
moneta noua ed vera ^c légitima mone -ta,cùm habeat ea,qum publicè ad hoc re-quiruntur , neced inconueniens infe, quöd tantum valeat , quantum valebat antiqua , quæ erat melioris velmaioriS' n)ateriæ,ex quo publicè hoc Sc generaliter indituitur amp;nbsp;approbatur: quemad-modum abinitionon fuiffetinconueni-ens,fi pecuniafuiffet eadem publicaau-thoritate leuiori materia excufa. Verumed,quöd d idud publicum de-crementum materiæ fit notabile , quod quanto noua moneta in bonitate materiæ minuitur,tanto vêtus moneta necedario augetur in precioSe bonitateextrinfeca: quOd non videcur inconueniens, necex par-e veterem monetam poffidentium, cùm potiusexcommodetur,nec ex parte creditorum ,nec ex parte debitorû, quia nec illorum melior, nec horum detenor conditio efficiecur. tProbo, quia cæteris paribus paria ij funtamp; in idem recidunt, certamnouam monetam publicè minore materia eadem indicatura cudi Sc confequenter veterem exprefsè vcl tacite extrinfecus au-geri,vel minui certam monetam materia nonmutari, fed extrinfecus tantumau-gcri,quod non ed inconueniens,fi publicè Sc permanenter fiat, Patcc,quia primo non ed inconueniens ex parte eorum, qui pecuniam poflident,cum non dat eis-iniuria, fedpotiusbeneficium : eorum enimaugetur patrimonium. .Secundö, nec ex parte eorum, quibus huiufmodi fic auólx pecuniædebentur : quia non ac-cedit eis lucrum,nec decedit, cùm fit verum augmentum : fed fcruantur iura eorum in datu valorisantiqui, nec cogent debitoresadfoluendum nid dedufloau-gmento. Tertio, nec confequenter ex parte de-bitorum:quia foluendo deducent augmé turn nec maiori laborc,fumptu, vel com-, mutatione opus ent,ad quærédum tantu. diólx monetæ , quantum ad foluendum fufficit,vt fupr.numer. 709. vt clariffimè pro- |
DE MVTATIONE MONETAE
|
f$ö probaiumus lo.qnæft. præccdentib. Nee noua funt exempla pecuniæ ertrinfecus tantum augendæ, vcl eadem indicacura manente, minori feu viliori materia publico decreto excudendæ : quo vltimo tanquàm neceffario in rebus aduerfisRei-publ. fubfidio Romani vü funt fecundo belloPunicoabAnnjbale iHato,quo tantum non ad internecionem vfque deleti funt,fubcuiusinitium,vtpopulusa’rea-lieno liberaretur, amp;nbsp;Refpublica maxi-mis amp;nbsp;crebris impenfsvtcunque fuftice-repoflet, publico fenatus ac populi decreto. jg As Iibralis(qu3s erat communis amp;v-fualis moneta ærealibram,t hoc eft^duo-decim vncias æris pendens) fextantarius fadus eft, id eft,ad fextam pattern feu binas vncias redaftus,manente veteri indi-catura feu valore extrinfeco. Asenim nouiter fabricatus, licèc in materia dextante minor amp;nbsp;leuior priore, tarnen tanti locabatur, quanti vêtus amp;nbsp;integer as , amp;nbsp;fic diflblutum es alienum, amp;nbsp;Refpubl. interim fine ciiiium iniuria, dextantem fiue qiiinqj partes de fex, hoc eft,decern nouns alles fuper quolibet no-no alfe lucrata eft, vthincpublicis impé-dijsoccurreret. Et rurfus Annibale arftius vrgente, cùm Italia bel loflagraretjærariumqjiam exhauftum effet, ille nouus as dimidia-cft,amp;: è fextantariovncialis faâusduo-decimam tantùm veteris affis parte pendens, eodem tarnen valore : amp;nbsp;fie Refpubl.iterum fuper fingulisnouiffimisaf-fibus dimidium, refpcâu fextantariiamp; immédiat! affis,deuncem autem-, refpe-ûu veteris,lucrata eft,vt ex Plinio lib.jj. cap.j. Feflo,amp; nouiffimè Budæo lib.s. affis coIligitur,refertamp;Volaterran.lib.3o. de numis, Nuncergoquisdicereaudeat pecuni-am Hlam vfualcm primum dextante,deinde denneediminutâ intrinfecusamp;de-teriorata non fuiffe in RomanaRepub.id temporislegitimam,cùmhaberetbonita temamp;quantitatem materiæ tuncpubli-co Senatus amp;nbsp;populi decreto definitam ? |
Quis dubitatcreditorem,cuicétum alfe« debebantur ax legitimo contraélu, forte etiam ex mutuo fado ante illamimmina tionem monetæ, coadum fuiffe reciperc loo.nouos fextantarios affes, poft prima imminutionem, vel loo.nouiffimosvncii-rios affes poft fecundam imminutionon pro veteribus integris,amp; fyngraphâ tanquàm exolucam reddere, vel recautâ da-re,nec tarnen vllo magno aut cofiderabir li incomodo creditoris affici, vt teftatur Feftus,cum nolii amp;nbsp;diminuti allés tâtum valerent,quantum veteres. Quis etiam negate audeateofdem de-bi tores iure optimofemel amp;.' perpetuoli beratosfuifte,foluendo vel confignando nouos vel nouiffimos allés? Conlequen-terliqucttuncnullam rationcmbonita-tistintrinfecæ tam luculenter imminute habitam fuilfe,idq; generaliter amp;nbsp;iureo-ptimo,nôfolùm in ftipendijs militumamp; in commercijs, fed ne in veteribus debi-tis exoluendis, etiam de fortiori moneta in veteribus affibus mutuata contraélis, easqj folutiones amp;nbsp;liberationes ratas fu-jlfe etiam poft bellû finitum, licètfquod eft)interim,præfci tim ab initio,fperaie-tur imminutionem illam monetarü non diuduraturam, prout finite ftatimhello in priftinum ftatiim redi)r,vt ex Fe 11 o re-fert BudæJib.s.Affis.Bellum autem idfe-ptendecim annisconfedum eft, vt Liui. amp;nbsp;omneschronograph!, Paul.Orof.lib' 4.Sabelli.Ennead.5.1ib.$.ad finem teflan- -717 Ex his iam non tam arguraentisautdt-Iemm3tis,tamquam in claralueef**P®ï‘ uacuis,fed ipfa rei euidentia amp;exp®P®' tia probatum cft,t folain publicaniindi-caturam,quam valorem extrinfecumvo-cant,vtranqiie paginam ,feu totuni face-re in re numaria,hoceft,materiamnoam pliusattendi, qnam ex publico eópafto pro tempore vfus requiratur. Et fic folu-ta eft qiiæftiotnon enim quæramus de vitijs, fi qua» falfariorfi dolo velcaluqijo-' dam emerferunt contra forma amp;fubftân tiam monetæ nublicæ définira. Tertio loco probacur etiam de iure Ca-noni- |
TRACT, CAROLI MOLINAEl.
fionico idem effe, cum diuerfum non re-periatur in eo ftatutum per regulam c. i. deoper.nou.nuncia.
19 Nonobftatd.c.qiiato. quia refponfio in próptueft,cpibinófuerat publico decre tocoftitutiialiud legitimupondusmone ti:imô manebat antiquum decretum, amp;nbsp;definitiolegitimi ponderis à Rege amp;nbsp;po pulo publice fafta. Sed clanculum fine légitima amp;nbsp;pragmatica forma, amp;nbsp;irrequi fitopopuli confenfia, defraudatafuerat monetalegitimo pondéré : amp;nbsp;ficineffe-Öu illegitima amp;nbsp;fraudulenta moneta ex-cufa erat per auaritiam amp;nbsp;tyrannidem Principis, proditorumue fuorum,qui nil aliud agunt,quam vt facrofandamRegis iiiaieftatem,quam intemeratæ fidei,veri-tatis,iuftitiæ, amp;nbsp;tot faci amentis deiuratç populi charitatis radijs perpetub fulge-re, amp;nbsp;à cundtis fufpici amp;nbsp;amari dicebat, omnigcnere libidinum, fcelerum , feuf-rilitatum,fraudiim, Sr expilationum populi deturpatam, infamem amp;odibilcm reddant.
Vilde vt ibi dicit Innoc.?. magnü fcan-dalum amp;nbsp;detrimé turn populi oriebatur : quoniam manebat vetus norma Srdefini-tiomonetæ, à qua popiilusdifcedereno-lebat,amp; ficquæde noua contraideude-batur,eratillcgitima, 8r tarnen per officiales, feu magis pi oditores Regis de fa-fto fpargebatur in vulgusincautum,amp; fparfa nô poterat ncc debebat habere cur fum, vtpoteillegitima ; habentesaûtve-terembonammoPetam nolebantexpcn-dere, metu ne fibi periret, maiorique me-tu detreélabantnouamrecipere, fimpli-ciores autemamp; incauti circumuenieban-tUr,
QuareRex Arragonix, adqueih illud refcriptum Inn.j. dirigebatur, ilium ab-ufum nonfolùm corrcxit,fed tandem (vt feribit Petrus Belleg.in Spe. prin.rub.36. de mutationc monet. ) lege lata vna cum proceribusregni amp;nbsp;ciuitatum in pragma , tica forma,amp; per modii contraftus à pro-teribus 8c ciuibus acceptata Valentie,18. Calen.Maij. Anno.u6$. diffiniuiteertam, perpetuam amp;nbsp;immutabilem forma, pon^
dusSepuritatemmateriæ monetatRega-lium Valentiç,itaquod de libra feu mar-ca argenti definitæ pu ri taris non poftent fieri ni fi 68. Regalia argenti. Subdit tamé pofteaarrofos modules,,ita vt infigulas marcasfièrent.72.Regaliabonitate mate-riæ diminuta contra formam didlæfan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i
dionis.
Non obftat d.c. olim caufam, quia ibi yyj, non agitur de bonitate intrinfeca, fed de ta quantitate ipfiusfummatdebitæ, proqua minor fumma in alla fpeciecertisannis citra piçfcriptionem foluta erat.Patet ex hypothefid. c. vbi debebanturamp; ab anti- . quo foluti fuerant tres denarijPapienfes, '' proquibusa triginta fexanniseoeperant folui fex denarij Lucenfes, videlicet tres Lucenfes pro quolibet Papienfi: tune au-tem cum coeptum eft hoc fieri, nouent Lucenfes circiter xquipollebant fumma: debitæ. Sed lapfu temporis,declinatione , moneta? Lucenfis, quæferc dimidiodete-riorara fuit in triginta fex annis, accidit quod quinqj vel fex denarijLucenfes non valebant nifi tres Lucenfes, ex eis, qui antetrigintafexannoscurrebant, amp;nbsp;tarnen debitor, quia ex tunc folitus erat tantùm nouem Lucenfes foluere, videlicet très Lucenfes pro quolibet Papienfi, noIebatdeincepsplus foluere: quo non obftante,quia creditor eratecclefiaftica perfona, contra quam non fufficitpræ-fcriptio minor quadragenaria,damnatus fuit debitor ad foluendum denariosPa-pienfes, vel eorum æftimationem.
Hæc eft tota hypothefis d. c. amp;nbsp;fie nulla erat inutatio,nec alteratio fpecici moneta: debits, videlicet denariorum Pa-pienfium in intrinfeca, nec in extrinfeca bonitare: fed folùm acciderat mutatio amp;nbsp;deterioratio tarn in tri nfeca, quam extrin feca, vt verifimileeft : vel faltem extrin-feca monetæ Lucenfis, iquarnonerat débita: licet in cafuilfet admiftafolutio, primùm vfqj ad quantitatem 8c æquipol-lentiamPapienfium debitorum, deinde per errorem,non aduerrendo ad diitiinu-tionem monetæ Lucenfis in multoputa dimidio minore fumma,du non foluere-Aaa tur
-ocr page 542-«(S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVT ATI O
tur malor numerus Lucen fîum,quàm initio amp;nbsp;tarnen fen firn ira detenorari file-rant , yt tandem minus dimidio valerent.
741 Cum antem nihil effet pratfciiptnm neemutatum in fumniaamp;fpecieinonetc débita ,certum eratamp; indubitatü, quod in denarijs Lucenfibus debebat attendi valor amp;«fi-imacioqirzerattempore fin-gularuni folutionnm : ita quod licet 0-Ïim, quando tres Lucenfes valebant v-num Papienfem, potuerintfolui tres Lucenfes pro vno Papien/i, amp;nbsp;itadiu folu-tum fuerit tarnen nunc quando ita dete-riorati amp;nbsp;vilificati finir, vt fex non vale-antcommuni vfu nif vnum Papier.fem non fuf/icit foluere tresmodo folito prç-icriprionenondum firmato,fed foluendi funt fex Lucenfes pro quolibet Papienfî, amp;in fiimma Papienfesipfi vel eorumx-ûimatioi
ji Qyotiesenim quidam fpecies monetär eft in folutione, vel pro alia foluitur, tue necelfario attéditur ipftus,q foluitur, monetæ æftimatio reporc folutionis ext-ftens dûtaxatj quo fit adiquatiojad fum-mam debitam,amp; hocapudomnesindubi ta rum cft,vtfup.nu. 74-).ffic eftdarus amp;nbsp;nudus cafus d. c. quod Canonifti fuis commentis obfenrarunt, quas renebras carteri turmatimanxeriit, Andabafarum more, citantes ilium text.adprobandum quod bonitasextrinfeca non debcatatté dij fed tantum intrinfeca, qui eft tempore contraórus: quorum neutru ibi pro-batur,fed potiusoppofitum. Pacer,quia text.folum expendit iftimariouem mo-net£ debits, , amp;nbsp;fie valorem extrinfe-etim.
Qiiod aurem non expendat valorem intrinfecum debit! monetçfcilicetdena riorum Papienftum,paret dupliciterprr mo, quia de va lore cor urn inrrinfecomil la mentioin toto text.fecu ndum quia no vu It precise folui dei)ariorPapicnfes,fed folum vel eoruin arflimatienem ad dtbi-toriseleflionem. Ergo non exigitur ma ceria,feu bonitas intrinXecafed folum an
NE MONETAE tiquus valor; amp;nbsp;liellletext.magisfaci* pro hac parte. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„
Quantum ad d. c. enm canoniciscerte ' ^^ multum prima facie vrget pro communi fententia, quia ibi non certabat creditor de exigenda maioii fumma,fedfolumde exigendo candem fummam in nona me-liori moneta .•amp; ftc noua monetaeratlo-lum meliorintrinfccus,S; tarnen dicitur quod debitor poteft deducere valorem intrinfecum fuperaddirum veterimone-ti,vel quodnon tencturiolucredenotii nieliori,fed tantum veterem,velarflitna-tionem veterisquod in idem recidit, ac fi folueretdenoua, deducendoaugmen-tum neuf.Ergo cafu conuerfo ficutdebi-co-r poteft deducere fuperuentum valorem intrinfecum , fequitur quod fi valor intrinfecusdecreuerit, teneturfupplere ad rationem valoris intrinfeci, quierae tempore contraöus verdifpofitionis:amp; ße videtvribi cafus in effedii ptocómu-nifententia,fed non eft ita ; imö longèa-liuseft intelleótusj quam vulgoCanoni»-ßae Stalij pu tent: qu ia ille tex.non loqni- ^ tur quando noua monera eft au 6 a intrin-lerusduntaxat, vel falfofnpponuntfed quandoetiam extrinferus propoiciona-biliter ad augmentum intrinfecum (vt femper fieri folet) audireft.
Probatur primo, quia vefu.s moneta non eratabrogata, rrecdiminiita,fed fta-bat in veteri amp;folitocurfu fno, amp;nbsp;fice-rat probalegitima,vtprius;alioquinnoii diceretur in tex. quod debitor poteftde- ( i-ncepsfolueredeveteri moneta, vtpri-us; amp;nbsp;tarnen pecunia noua cratinaK’-ris aeftimationis, amp;nbsp;fic maioris curf«sgt; qult;am prima. Patet in fine text, vbi dicitur, querd fi debitor foluatdc melio-ri moneta, non renerurexcedereatflima-rionem penfionisantique, fed poreritde ducere quantum a-ftimatio nouarexefdit arftimationem antique monete vel penfi-«nis inantiqua foluendç: ergo-moneta noua erataudra etiam exrrinfecus.Probï tur fecundo,quia à commii niter accident tibusnó foletcudi noua aliquatenusfor-tior moneta, quin etiam in curfu eatenus vel
-ocr page 543-|
TRACT. CAROLI MOLINAEL quot;ve! plurisaugcaturjquancunKieineliori fit materia. lino non folum hoc no eft inftitiitum, fednunquamà milleannisfuitvifiim,amp; elTetveliitprodigiu jcum omnia fererc-gimina à mi lie annis, videlicet à tempore luftiniani magni, declinanerint ad auari tiam amp;nbsp;tyrannidem amp;nbsp;fic d. c. non debet adaptari ad id, quod nunquam vcl raro accidit,ledad id,quodfrequeter?l.ex his. turn 1. fequent.de legib. Probatur tertio, quia ft de fadio fuiffet tapenfts Regis vcl Reipub. noua melior lt;xcufa,non audio valore extrinfeco,tunc ncceftariö vel fuiffetreprobara vêtus tä-quamülcgitima, vel iplofadlocœpiifet tffe minoris æftimationis amp;nbsp;indicaturç, quorum neutrum eft in d.c.fin.imó oppo fitum : qu.ia vetus moneta nee reprobata «rat,nccincurfudimiuuta. Ergo omnino dicédu cp noua fueratin ta Wextrinfecusquâtû intrinlêcus aKdla:amp; ficibi nó agitur de dcducédo perdebito-ré fimplici augméto intrinfeco, ft vellet folutredenouameliorimoneta, fedde-diicédo augméto extrinfeco amp;nbsp;maiori x-ftimatione. Confequenter i 11e tex.nihil prorfusfacit pro cómuni fententia,quic-quidadufque omnesglofDoólo.putaue-rintjfed fuperficialicer (more fuo)non dutem analytic^ ad viuum textus expendentes. ’^° Non obftat quad ibi creditornoncer-tabat de maiori,fed de eadem fuinma, (i-bifummam illam ^ quiadico, quodilla yerbareferutur ad numerum numorum quierat idem,non autem ad quantitatem indé refurtantem,quac erat maior,vt probant verba finalia ibi (æftimatione pen fionisantiquæ)amp; totiuscap.phrafts,amp; i-pfarerufn huiufmodi experientia. , Et fic vt omnia congruant in mente amp;nbsp;Verbis amp;nbsp;fenfui communi, necefie eft in-telligere,quód in d.c.illa penftodebeba-, tur in certa fpecie monetat, putain centum groffis, qui tempore penfioniscon-fiitutæhabehant, putàfemilfem argenti puri,amp; va]eb.antfinguli,puta)j.denari* |
os Turonenfes: poftea illis in fuo ftaiuamp; curfu manentibus , noui grofft eiufdem nominis amp;nbsp;charaéleris fadli funt, fed de puriori materia,amp; proportionaliter ma-ioris precij amp;nbsp;valoris,puta habentes he-ptuncem argenti puri3amp; ftnguli valentes ló.denarios Turonenfescum fcmiobolo, id eft,quarta parte denarij, vel habentes beflemargentipuri, amp;nbsp;ftnguli valentes 17.denar ios Turonenfes cum dimidio:vel habentes dextantçm argenti puri, amp;nbsp;ftnguli valentes viginti denarios Turonen-Fes,manente videlicet libra argenti infe-fti ineodem circiter precio: alioquin de facili præfefli monetales augerent valorem extrinfecum non audta , veleti-iamquandoque diminuta bonitatema-teriæ. Huiufmodi grofft Turonihodiènon funt in vfu,nec vulgö vifuntur,nifi piéli amp;nbsp;fufpenfi in interftgnijs apothecarum quorundam mercatorum, fed ante ducé-tosannos,temporibus filiorum Philippi Pulchrijamp; fub Philippo Valefto fuerunc frequentes in hoc regno,varijs tempera-turis amp;nbsp;indicaturis , vtex monumentis monetalium didici. Huiufmodi exempla ex fide hiftoriae malui adducere,quam noua fingere:quan quain non referat fi penfio debeaturirj tot teftonis vel cuiufuis fpeciei numis aureisvelargenteis, qui poftea ftibeo-demnomineamp; charaétere meliorisma-teriae ( prioribus in ftatu fuo relidlis)cu-duntur. Si igitur creditor petatdidam penfio-nemcentum grofforum vel aliorumnumorum fpecieidebits', amp;veliteundem . gt;nbsp;folitum numerum numorü fibi foluide nouis,quimeliores funt, non autem de veteribus, decidit ille text.quod non te-neturdebitorfolueredenouis,nift ad x-ftimationem veterum, hoceft,dcdudo augmento nouorum ;fed poteft foluerc de veteri moneta non reprobata, vt pri-us, vel de noua ad æftimationem penfio-nisantiquæ. Et valdè ponderanda funtea verbafæ- y^i flimationepenfionis) ob duo, quia pri-Aaa a m6 |
|
J3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE mo dare oftendunt veram fpeciem fadii, videlicet quod moneta noua in eadem funima,vel numéro numorum feu corpo rum didas, feu prioriseiufdem fpeciei,, crat maiorisatHimationis,. etiam extrin-feex, amp;nbsp;maiorempecunia; quancitatem valebat, quam monetavetus in pari numero numorum eiufdem fpeciei.. Secundo,date probant fenrentiam no* ftram contra communemin bac qua;ft.amp; prxeedentibus, videlicet quod debet attend! valorextrinfecus, qui erattempo-re difpoftionis, amp;nbsp;quod fi poftea ftabilL ter audus fit, deduci debet, etiam fi cec-ta monetxfpeciesdebeatur.. *4- Et parirer probat idem textus, quod' etiam fi certa fpecies moneta; debeatur, amp;nbsp;eiusvfus, vcl valor cxtrinfecu.s ( quod idem eft) decreuit,non poreft debitor de ilia pecunia foluere, nifidecrementum: feu veterem xftimationemfuppleat. Patetibi (vel Enon fit in vfu) qiifcon-ditio non opponitur in fauore debiroris, fed creditoris : deerararenim.amp; qualifi cat priorem partem alternatiua?, iuxta 1, 1. de rcb. dubi amp;nbsp;oftendit id quoddidum ibi fuit,debitorem {jofle foluere in prio ri pecunia , intelligendlim efle,dummo-do pecunia manferit in veteri fuo vfu: fc eus fi reproBata fit, vel eins vfusfeu a?ft i-matio diminuta,Habes nouum,verum amp;nbsp;»»Miof intelledum dic.c. amp;nbsp;vides quam ad legum amp;nbsp;canonum intellîgentiam necef-faria fithiftoria, feientia amp;nbsp;experientia earura, de quibus tradant artium. 2lt;x. Quarto amp;nbsp;vltimo loco proBatur à dr-cumftantijs amp;nbsp;xquitate fadi in quo fu ffi-cerent luculentifsima illa exempla obiter addudafupranumer.7ï6. in dilutio-ne locorum iuris ciuilis prima; partis, fed vt domefticis amp;nbsp;quotidianis exem-plis resclarior fit, afpice vedigafia ex concefsionibusfundorum, vel finrilibus eau fis, anteodoginta vel centum annos conftituta non eft opus alia Hypothefi,. j res ipfa fefe oftendit quam fitdurum Sr imciuile ,, imo quam perniciofum vt in. |
vniuerfa Repu. amp;nbsp;turbulentum, cos qui vnam vel duas,decern vel centum huiuf-modi libras debent, non fo!ùm cogi ad foluendumamp;cótinuandumtantam Iura-main reditus , fed. etiam ad lolucndum gt;i in moneta intrinfecus a;què bona, ficut ea, quæ ductbatur amp;nbsp;cui rebat tempore contradus, velad xftimationemintrin-fecam veteris promifeux moneta;,qua forte tifnc erac ad rationemfemifsis vel dodrantis. argenti puri vel regij : nunc autem vix cuditur ad rarionem quadran-tis vel fextanris argenti regij : quo fit, vt fi conferatur, vel penes materiamsfti-gt;, metur,.minus dimidio valeat.. Hóe autem perquam ihiquum eflei«’ fortioribus terminis arguit exemplum illud Romana; Reipub. fupr. nurner.Suï. vbi tu m repentina, tu n maximai turn ve rifimiliter non diu duratura erarintrin-feca bonitatis;diminutiamp;', fiue,.vtpref-fius loquar, approbano numi diminuti: turn longe maior diminutio, vtpotede alfe.ad fcxtantein,5e vnciain, bicautem tantùin-de aftead femiflem, adhuc non fubito, fed fenfirn obrepfit, nee fpe5 quo'dnouahxc emendetur vel repiobe-tur tanquam minoi is materia;, fed po-r i us qu o d ta n quam. i u ft i or deineeps m i-nuatur. Si igitur ibi non licebatpetere fupplemeneum veteris bonitarisintrin-iccx, quautominus bic ? Si nonlicetia reditibustam iuflis amp;nbsp;fauorabilibii.s er perpetuadatione fundorumconfiituti', quanto minus in locationibus pecuud conftitutis , aut alio quouis debitof“* momentaneo, fiuefuccefsiuo? Fórfin dices mulfum referte inter nos j^ amp;■ illos, quia in illo Romano exemplo interuenerunt primo iuftrfsima amp;nbsp;ine-ludabiles caufx vtilitarisamp; necefsita-tis Reipublica; plufquam extrem« , vt-potepoft Trafimeneniem, deinde Can-nenfem cladem. Secundo ,, non folùm Senatus autfioriras,. fed etiam rotinspo-puli confénfiis. Tertio, raritasexempli, quod mo-x cellantecaufa diûx calamita-tis ve* |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. ttteri formt monetæ reftituta def jt, nee vnquam in eaRepub.repetitum fuit. Contraria verb hic omnia vbi non fo-luiTi ignorante amp;nbsp;inuito populo, fed eti-am fpreto bonorum corrfiJio,non ob vti-htatesReipub.fed quorundam libidine, aiiaritia amp;nbsp;tyrannide fieri folet idénti-dem intrinfecæ monetarum bonitatisim niinutio,amp; quöd deteriuseft,plerunque pofioccultam amp;nbsp;fraudulentam imminu-rionem imminct periculum repentinx abrogationis,tanqnam illegitim« mone-tï.Et fic turn ob non publicam amp;nbsp;autho-ratam,fed fraudulétam imminutiontm, tumobpericulum reprobationis in to-rum vel in parte, non videtur minus il-legitima moneta , quam efle pronuncia-furin c.quanto, de hircfur. quantumuis ex argyroeopio regio ( vt ibi ) exierit. Quare noneflemirandum , fi hic magis admateriam, quam ad fpeciem fallacem velcurfum inflabilcm attendatur. Con-fequenter non effe iniquum , fediuftum exigi rationem vel fupplcmentum bonie tatis intrinfecæ. Sed ad hanc obiedionem refpondeo quodetiam quantumcunquemutatio vel deterioratio monetçmalum amp;nbsp;iniuflum « habeatinitium,firamennihilóminuspe euniadeteriorata vfu t publico compro-bctur,eo ipfo fatis authorata 8e légitima fadacenfetur.-Se fic eadem eft ratio,licèt nontam iufta,ficut in exemplo Romano amp;verèpolitico.Saluoquod fiprobabile periculum immineat reprobationis cer-tï monetæ in totum vel in parte, turn iu-ftèreeufari poteft ,tanquam res mox pe-ritura.Non tamé proindc fcquitur,qnod atftimatio bonitatis intrinfecæ pecunia; veteris peti poffit,fed folùm quod poteft peti folutio in bonajtutajSrproba moneta,qua? longè differunt. Et ficeodem medio apparct refponfio adcircunftantiasfaóliadduclas propar-' teprima:nonenim concludunt nifi fpe-tialis adfit circunflantiapropter iinmi penspericulum reprobationis, vel aliud 'uftum interelfe creditoris ,de præfenti |
quibuscafibusnon loquimur, fedquan-do creditor tenax amp;nbsp;auidus, cui debitum offerturin pecunia cominuniter appro-bata amp;nbsp;expcndibili,amp;dequa non immi-net periculum,quin commode tanti locate poffit, fi velit, 'caufatur diminutio-nem bonitatis intrinfecæ, quæ fenfim fado veleóniuentia Principum fiueiuftè, fiueiniuftèemerfit, hoedemum nonfo-lùm inhumanum ,fed iniquum nobis videtur, fine ex iuftiscaufisea diminutio emerferit ( quocafii nemo fanæ mentis dubitat ) fine ex iniuftis, quiatunct lal- vj tenicafiiseft fortuitus refpedu debito-riimtimó pliifquam cafusfortuitus,vtpo tècommunis quædamcladesRcipub.ab omnibus tanquam eadem naui exiftenti bus ex æquo participanda amp;nbsp;ferenda, nó autem mutuo,abalteroin alterum rege-renda,qnód non effet aliud quam fruftra mutuo laniatu conficiteadem enim dani-nariocreditori à creditoribusfuis, amp;nbsp;è contrario imminet. Pfætereà quum ipfa communis amp;fta-bilis approbatio monetæ currentis,licèt intrinfecusdeterioratæ faciat earn in có-mercijsamp;omni vfu, ad quem pecunia in uéta eft, veterimonetææquipollere,hoc fufficeredebetjpræfertim cum non fitin-uenta vt feruetur vel confletu r,fed vt ex-pendatur. Necaudiendus eft defiderans amp;nbsp;exigere volens à debitore pecuniae vti-litatem à natura æftimatione amp;nbsp;pecuniæ diuerfam. Nulla hoc loco iura cito, quorum eti-am vim nö fingulatim deducere, fed qua pauciffimis compledi volui in prioribus locis,eo confilio ne nimia copia legenti-um ingenia amp;nbsp;indicium obruerem , fed Area maturarem, amp;nbsp;velut apertisMufa-rumianuisomnia , quæ ad remfaciunt præcipuè circumftantias hiftoriæ amp;nbsp;fa-Öi, ex quibiisamp; legalisæquitasoritur, l.fi ex plagis.§.in cliuo,adleg.Aquil.l.bo na fides.depof. oculis exponerem ,amp; velut in rem præfentem adduccrem. ^^j Circa eafdem circunftantias fadi pro hac fecundaparte facit-, quöd fectindum A a a j ve- |
|
DE MVTATIONE MONETAE Î4» veteris 'S: récentes conihuniones hu-ius regni nulli priuato keet pccuniam regiarn non lolùm rädere, vel quaurs arte leuioris bomtans aut ponderis redde rc( lt;juöd amp;nbsp;jure communiprohibitum eft l.quicunquead 1.Corne.defal. } fed necco-nftareaut in maftamredigere. Et ft non hic videretur efte in commercio priuatoruni taquam mafta, fiuerefpeßu matenae ftmpliciter j fed foJuni rel ptäu publicxindieatura ,amp; ad vfum commu-landi deftinatum. Igitui non cadit m ob-ligatione refpeftu materiæ, fed relpectu indicaturæ,quæ conlequenterfola atten-di deber. bed certè etiam ft in alijs locis extra re gnum fint fimiles conftitutiones ( vt pu-to) nontamen concludunt dominum pecunia non efledominu materia, nee pof-fe efte in commercio refpediu materia, prout neclunt promulgata adauferen-dum vel limitandum priuatis dominium pecunia, fed ad coëreendas fraudes: quas quidem faciunt omnes ponderofio-resSe puriores numosdiligenterconqui rendo amp;nbsp;fegregando : deinde conflando, amp;colludendo departelucri cuminde deteriorem monetamcudentibuSjVtqiii-dam à non multis annis deprahenfi funt Lugduni, amp;nbsp;conuiftibonismalè partis exuti, Vndecelfante fraude nullum eft crimen,fi quis forte medicina caufa,vel vafculorum confieie«dorum,vel inaura-tura paucos numos conflauerit , amp;his quomodocunque conflatis vel fraais re-manet dominus materia . Et fie ha conftitutiones non eoncludunt fedipfapu-blicadeftinatio pecunia amp;nbsp;finis principalis amp;nbsp;rationes pracedentes c.onclu-dunt. ' ** t Et hanefepundam partem difertè te net Ioann. Fahr- Authent, hocnifi,C.de folutio.vbidicit,qubd fi princeps ftaiuit monetam debiliorem currere pro alia, quod fubiedi feruare debent, amp;nbsp;quod fa v tishoe ftatuiteo ipfo, quod ordinauit nouam monetam curium habere pro fo-JidoSe libra, ficutalia fortiorcurrebat: amp;nbsp;ita tenendum firraat,.fiue princeps pec |
cet,fiuenon3 in quodeconfeientia (jn-quit)videjitipfé.Subdit etiam,quod curia Francia confueuieftatuereamp;tenere, qudd quando Rex monetam débilitât ,re cipitur pro forti, fed quando fortificat, habetur refpeßus ad tempus contraóliis: quód vltimumintellige , id eft, ad curium feu valorem impoficitium , qui erst tempore contraßus : non autem quod poffit deduci aftimatio augmenti intrin-feci, fifortèduntaxat incrinfecus au da fit. Hocenim non vult Ioann.Fabcr,neC loquitur de pecunia duntaxac intrinfe-cus fortificat3,quód etiam non foletfieri in Francia, nee alibi: fed loquiturdein-trinfecus amp;nbsp;extrinfecusaußa, amp;nbsp;dicit,^ non tenetur debitor foluere, nifi ad valo rem fcilicet extrinfccum,qui erat tempo re contraßus. Etquóditaintelligat,pater ex his,qua idem loan.Fab.tradit Infi, quibusmodis fol.obli.in fin. prin.vbiita clare tenet,amp; fie in hac fecunda parte fini pliciter refidet. Ltido.autem Rom.confil.nj. amp;Genii- 76^ nia.conf1l.1j7. in fpeciaü cafu cuiufdani reditustannulconftitutiinterdiiosAb- t?' bates ex homologatióe Papa tenuerunt, quód poteft foluiin monctavfualiamp;cur renti tempore folutiouis, etiam intrin-fecus diminuta, amp;nbsp;quód non tenetur debitor fupplere bonitatem intrinfecam, qua erat tempore difpofirionis, Etmo-uentur particularibus quibufdam ratio-nibus,videlicet co quod ille reditus de-beatur ex ftatuto Papa, quód vltimæro-luntatiaquipollet, in quaLudo.Itoman, putat fpeciale efte tempus folutionisat-tendi » caterùmcommunemfeutentiam fequuntur.Sed nihilominuscommuniier cateri Doßor. etiam nominatiin incafn dißi reditus,eosreprobant, amp;per Albe. Brun. traßat.de a.wgm.conclufvltim.in 11. amp;nbsp;11. ampliatione . Nouiffimè verb Hier, ßutigel. in Rep.d. l.cum quid.amp; 1. quod te. fi cert. pet. tenet folam formam aftimationem extrinfecam in monenis ’ attend!, amp;quódvno poteftfoluiproa-lia , nifi aliud aßum fit : modocreditor non] |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. Bonfft paffiims damnum aliter , quam materia fit dinerfa . Et in d. 1. cum-quid. coliini.9. num.ï8.animofius diciequod e-tiamplumbea vel decorio ( modo pu-blicè approbata) folur pateft proquaeû-qnepecunia, etiam in auro vel argento nutnerata, Verumddem Butigel.fibi paruin confiât,quiain eadem Rep. d.I.cum aiiid.cohnn.io.num.jo.tenet communem* fententiam,videlicet quod non fit curan durnde variatione va loris extrinfeci ,amp; quod mutuum pecunia? non pote fi reddr in minori numero amp;nbsp;minori materia, necrepeti in maiori numero amp;nbsp;matcriat amp;nbsp;licèt ibi lóquatur quando-certa fpecies monetär, putàdecern aurei debentur,tarnen non poteft redid compati cum his qiiæprius dixit.Et pai irer in Rep. diél.l. quod te,coin m. 10. nu mer.(8. multa com-minifcitur,quçnon funt verequid dieë-dum. Quanquana ex prardidiis fa ris colligi poffit,fecnndar parti contracoramunem ftandum , tarnen vt femel ab imis rerum fu ndam c n tis ex c unam us, amp;nbsp;pe n it i ffime difeufiam veritatem eruamus, velut ob-tyzurn feptiespurgatum amp;nbsp;exploratum. Sonitatii intrinfèc£ ratioiiemex-plicat, Kj Placet expendere quæ fit ratio intrin-fecabonitatis pecunia?, 8c quarnam fit amp;nbsp;effe debeat extrinfecar bonitatis ad in-trinfecam habitudo amp;nbsp;proportio. Hic neceffariopræmittendi funt amp;deeiaran-dialiquot termini feu voces artis mone-talis: amp;nbsp;funtprxcipuè quatuor, fcüicet Primo,«!ateria,quæconfifiit in auro,argento amp;nbsp;æ re.Seen nebo, prob iras quxeon-iiftit in publice définira qualitate amp;nbsp;qui., tltatediôiæ materia?. Tertio, charaéter. Quarto,indicaturafine æftimatio.. Duo priera ad intrinfecam,dn« pofterioraad extrinfecam bonitatesi fpedlant, quorum vt iucundioramp; elarior fitexplica-tl’o,obiter hiftoriàm amp;circunft3ntias fa-ftiattingamusiprimum tantum tresfpe-«ks eonip leit ituràuru m, a rgentu m, æsi |
T4t quoniam hxctria tantum metallafubin-trant.Quanquam enim argento copijin mifcendisamp; fecernendismctallis ,inli-qucfiendisamp; probandis monetis plumbum adhibeant , nontamcnincorpora-tur,fedpartimexhalatur,partim fepara-tur. t Omrirsergo proba monctaex ære,ar .,3^ gcntcrvel auro confiat,etiam iure ciuili, vt elarèinnuit Vlpian.in Liege Cornelia, ver fie.eadem-lege, de fal. vbi vetatvfum amp;nbsp;commercium numorum ftannorum amp;nbsp;plumbeorum. Innuitetiam-Pompon, in le.i.§.deindecutn effet de origin.iur.vbi meminit de triumuiris monetalibus Ro-m.e quos vocatxris,argenti,atiriflatores, ficdiótos,.quöd histribusmetallis flan-doleu flatu ealefaciendo cudunt mone-tam : quemadmodum ad eorum infiarin luie regno prxfecti monetarum,fed plu« res numero , amp;nbsp;in multis locishuius rc-gui. Minrenim viginti quinque argento-c o p i a-, fe « o f fi c i n æ c u d e nd i s m o n et i s d C--ftinatx, in viginti quinq; ciuitatibus hu-iusregni, litcrisamp; notulisalphabeticis-diftinftajQiianquam ex conftitutionean ni fcfquimillefimi quadragefimi in fep-temdecirn tantum locis(qux abundefu.f-ficiunt) cudatur. Omnibus tarnen amp;nbsp;fids amp;nbsp;authoritatcprxecllit argento copiura huius vrbis «*?«gt;»lt;«■ cuius etiam prxfefti reliquis prxfunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^ Habeut enim pra?fefli moneta-les Pari-fiorum cognitionem amp;nbsp;indicium pixidûv hoceft explorandæ probitatismonetarû qux in toto regno fabricantur; quod iu-flum amp;nbsp;ncceflarium efi , vt in toto regno fit idem cuneus ,cadê fymmetria, forma amp;nbsp;probitas monetär, amp;nbsp;adulter atoresar-Öiuscompe!cantiir,amp; minus fallereque a nr. 11 a q; ar.s fa dia d e n 3 r i os p rob a re, q u æ vt ait Plini.lib.t!. cap. 6.tam incunda fuit olim Romançplebi,vtMarioGratidiano ( qui legem rogauerst de ea fcholaRoma? înfiituenda) totas fiatuas vicatim di eauerit. Non tarnen intellïgas, quod ex fingu-lis his metallis per fe fingulx ino«eta*- ' ruai.fpeciescudatur:nullaetiam.cuditur ex |
|
Hi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIO ex pure putoque auro, nifi forte effent 5^ iurci liberales, velutmaffa, t quales tm-peratoremTiberium Secundum munifi-centiffimum cxcudiffe,amp; quinquaginta inter alia munera donomififfe adChilpe ricum Francorum regem fcribit Sabelli. Ennead.S.libr.î.Cæterùm nee argentum, nee plu mbum,nec xs Cyprium, nee vl-lum aliudmetallü latiusdiducitur mal-leo,amp; numerofius diuiditur,quam auru: vtpotè (vt inquit Plin.lih.33.cap.3 )cu ius vnciæ in feptuagenas amp;nbsp;quinquagenas pluresquebradeas quaternum vtroqidi gitorum fpargantur, amp;nbsp;luper omnia ne-tur ac texiturlanxmodo,amp; finelana, vt ibi fubdit Plin. dicens,tunicaaurea tri-umphaffe Tarquinium Prifcum, feq; vi-difle Agrippinamdaudi] Principis,edé te eo naualis pra:lij ipeélaculum,ariïden tem ei,indutam paludamento, auro tcx-tili fine alia materia. j^ t Qiiorfi ratio eft denfitas Se foliditas, quæ in auro maioreft,quàm incæteris metallisjcui’peculiaris loliditatisamp; dé fitatis plures funt infignes effedus. Pri-mus,quôd aurum cæteris minusobnoxi-um eft tranfmutationi,adeo vt ibiinquit Plin. vt huie vni nihil ignedepercat, tu-to etiam in incendijs rogifq; durante ma teria quædifficillimè accenditur amp;nbsp;fun-ditur ab igne;tamen adhibita palea cinf-fimè ardeftit, amp;nbsp;quo plus vtitur,co plus purgatur. Prætereafecundum eundem - Plini. non rubigo vlla,non erugo,non a-liud ex ipfo, quod confumat bonitatem, minuatue pondus, dec falls,nce aceti fuc coatteritur. Secundus, fimilis effc6ius, quod quàm minimum vfudcteritur aurum,cùm argento,aîre, plumbo lineæ ni-græ producantur,manusqj fordefeant de cidua materia.Tertius,qiiöd caîteris,etiam plumbo grauius eft: in quo malè fcri-pfit Plin.in locopra’allegato,quôd aurû pondéré amp;mollitiematcrizccdat plumbo : quia experientia docet contrarium, videlicet aurum præpoHderare,licèt plû bum mollius, fed r3rius,atq; ideo friabi-Iius,amp; operi minus idoneum, itaq; aurû quo purius,co dilatabilius amp;nbsp;mollius. |
NE MONETAE 1 Ita vt expuriffimoauro nonpoffia7^^ artifices commode operari lubtiha vaü, 1^ quia non ferrent attredationem amp;vlu-ram propter moJliticm. Et eadem caiifa nequeunt commode cudi numifraataex mero auro:quanquam nôfitdabilepror-fusmerumpurum aurum vel argentum: inquit enim PJin.libr.33,cap.^. Omni auro meü argentum vario pondere, alibi denajalibi nona,alibi ottauaparte. In v-no tantum Galliæ métallo, quod votant Albicratenfe. trigefima fextaportio in-uenitur, ideo cæteris præeft. Haétenus Plini., Cæterùm de antiquisaurifodinis Gal-liar amp;nbsp;Hifpaniæ,quæiam dudumdefece-runt, plura ex Strabone re^rt Budæ fibr. 4.Affis libr. verb3.ait.culmenbonitatis auri effe in quarto amp;nbsp;vicefimot ceratio j^ ad quadrantem abfoluto, id eft, vt qua-dranstantum ceratij intotamafiaæieus autargéteus fit,id eft, vt nonagefima fexta duntaxat pars totiiismafiæ fitalteriuJ metalli : amp;nbsp;hoc nifi fummaamp;raraindu-ftria,ita vt ad bonitaté numeris omnibus abfolutam nihil præterdifti quadrantis quadrantem , fiuelextamdecimani partem vicefimi quarti ceratijdéfit,id eft, trecentefima obtogefima quarts parsto-tius maffar,nullaarte excoqui autexpur-gari polfir. Et moK fubdit, argentum ita decoqui poffe,vt nihil prartermerumargentum fuperfit : quod ex diametro con-trariumeftei, quöd eodem locofupra vigintilineasmelmsfcripferatßudar.id efleauro amp;argento commune, vtqua”' tumcunque purum amp;nbsp;excodiffimuni) fempertarnen aliquidhabeatalienin'^' talli, quod decoqui non poffit,quodve-rumeft. t Aurum tarnen pleniusexco- 5^ quitur,t amp;ad maiorem puritatemredu- 3* ci poteft,quam argentum ■ Sed vfquead eoexcoquitur auripigmento, vt nullus propter nimium damnum tentare au-deat, Eft enim auripigmentum,vulgo Arfe-nicum,fummè caufticum, amp;nbsp;fecundiXn Diofcoridem omnia metalla adurit amp;nbsp;deuaftat, dempto auro . Refert etiam Plin. |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. Plin. libr.jj.cap.4. Caium Caligulam aui-'lt;iifsinium auri periculnm iuo damnofe-tilkjCumauii cupidine iulfi/Tetexcoqui Wagnum pondus cum auripigmento , amp;nbsp;phnefeeißeaurum exceliésyfed tam par-“iponderiSjVt detrimentum fentiret, nee Poftea tentatum à quoqiiam fuerit. Soient n'onetales(vt inquit Brun.trad.deaugm. concluf.vltim.colum.j.) in auro xs vel ar gtncumjamp; fæpius vtrunque fimuladmi-fcerccerta proportionc: ne argentum tan turn immifcendo aurum nimis albcfcat. Vel xs tantum admifcendo nimis rubeat. Ideöde eo quod mifccturaliquifaciunt duaspartesargenti,amp; vnam «ris, vt co-lorauriminusalteretur. Iflud monetales Gillicè vocant (Allouer) vt infra numéro 781. Quod fpedat adt fecundam vocem, videlicet ad probitatem, ad quam priuf-^uamdefcendam, non minus vtile,quam iucundum erit paulùm digredi fuperin-telledu.§.fed fi plumbum,in l.idem Pom-ponius,derci vendicat.Quamuisenim il-letextusfitin fefacilisamp; darus, fifanè fimul cum fuperioribus eiufdem autho-ris refponfis conferendo expendatur: ve-terum tarnen gloffula,amp; Dodor, non tam hiftoria; reique metallic«, quam legalis aquitatis imperitia falebrofus amp;obfcu-rusefFeduseß,tantumqueabeft, amp;nbsp;aduf-quefecutilucem attulerint,vtmagisim-pegerint. .Ex eo autem omnes potifsimum offen duntur,quod ille textus experientia repu gnante negate videtur, «s amp;nbsp;aurum mißa leparari poffe.'Glo.autcm Accur.Iac.Butr. Albe.amp; veteres fefe breui fubauditionc expediunt,videlicet fubaudito verbo(fa-cilè) tam in primo refponfo, vbi text.a-gitdeducipoße,quam in fecûdo,vbitcxt. negat deduci po 11 e.I n te11 igu n t en im de fa cili,qu«fubauditio vtcommentitia, ita perquam frigida eß: non folùm enim non congruit menti amp;nbsp;feopo legis, vt mox 0-« ftendam,fcd nee experientia?, nee rei metallic«,vt notum cß;amp;r multóminusalijs textibus iuris, vt l.adeó,$.ciim quis. de ac quir.rer.do.amp; Inß.de rer.diuif. §. ciini ex |
Ï4J aliéna, vbi pro explorato habetur vafa có flataauro, vel argento, vel «re ad rudem maflamauri velargenti,vel «ris rcuerti pofle, amp;nbsp;ficxquèdiduci. Bart, autem cum fcquentibusdifferentiam iuris amp;nbsp;decifio-nisflatuitin fecundo refponfum,amp; intel-ligit mißum communicari, amp;nbsp;pro parte quota indiuifa ficut res communis vendi-eari pofle: confequencer locum eflecómu ni diuidundoadioni,quod non folùm eß textum ob feu rare ( quod fecerât veteres) fed prorfus concrariumamp;oppoßeum fen fum inuehere. Nuper autem Petrus Auellanus ceti-fuit expungendam negatiuam, amp;nbsp;fic omnia foreplanifs ima;fedcertèexpunda ne gatiuamaior, quàm antea infurgit textus falebrofitas , turn primbob naturam ad-uerfatiu«, fed qu« hic inuerteretur : non enim aduerfarctur verficulo immediate pr«cedcnti,fed eundem cafum continua-ret. Tum fecundo ob refponfum textus de cidentispro parte efle vendicadum:quod prima facie non quadrat, nifi quando fa-ftaeß communio,l. Marcellus. §. fi.eo.tit. quam communionem idem textus fatis a-percè negabit fublata negatiua. Auellanus autem vtrunque pr«fentiens incommo-dum,vt primum diluat, dicitVlpianum in verficulo referte verba Pompon, cuius authoritate fententiam fuam confimat, amp;nbsp;fic tacite innuit quod dida (fed) nonme-ritó aduerfetur hic, cùm fit continuatiua amp;recitatiua. Sedcertè fi eundem cafum recitet, putà fublata negatiua, non erit aliud quàm ntfwDXQÏa amp;nbsp;fuperuacaneus fermo.Secundum veroapertèdiffimiifis, fed occulte pr«ueniendo inuertit,dum in itio text, ipfum ita fibi format amp;nbsp;nouis ex compofito punólis interfecat, vt commen to fuo(quod mox afl'uit)congruat, fed inde maior veteris tum ledióis, tum fenfus legis mutatio infurgit. Nouifsimè verö Alciatusin l.i.§.mu-tui datio.fi certum petatur.amp; parergon li-bro feptimo,cap.quarto, obiter hune textum attingens putat (fubdubius tarnen) veteribus facile feparari potuiffe argentum ab aurojficut«s ab argento : aurum B b b verb |
Î44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVT A TI
veröabxrenon item:fitamen(inquic) ve-ra eft Pomponij fententia in hoc textu. Sedhodiceffeartificesjqiii vt chryfuxæ aquæid faciantjVt Mt;dio]ani,Venetijs,amp; in hacLutetia: Verum Alciar. hic nonim-peritia iurisjlcd faâi,hue arris inoncta-lis,amp; metallitæ labiturrnon enimpera-quam chryfulcam fepararifolet, nee pored merum æs ab auro,vel fontrà,fed per ignem,vcinfta nun:e.77J. Necelt nouuin, fed antiquilsimum , tam- auTum ab sere, quam à quoins alio métallo vel materia per ignem leparare. Quoties enim Moles vetuitifsimus author meminit purifsimi tumaurijtum argenti,amp; confiaturae vafo-41 rum amp;nbsp;ornamentorum tabernaculi t opera artificis, vt Exod.eap. 38. amp;nbsp;per totum? Vt manifeftafit vanitas Plin.quiinuentio nem auri amp;nbsp;conflaturç refertad Cadmum Phœnicem3amp; aliosoblcurioresamp; fabulo fosauthores, quum duobus millibusan-norum ante Plin.id vulgare fuiflc confiée ex Mofe.
Quinetiam multis ante feculis tempore Abrahæ, vt Genef.24.vbi ht mentio copiât auri amp;nbsp;argenti,vaforumque id genus. Et pulchrè oftendit leremias, dum obfii-nationem hupiam principum amp;nbsp;populi aduerfus verbum De-i carpensalludit ad conHaturamjdicens lerem.é. in fin. Om-nesifii principes declinantiumjambulan tes fraudulenter, vt æs ferrum vniuerfi corrupt! funt:deficit cenfiatorium , in ig-neconfumptum eft plumbunnfruftracon flauit conflator. Sec. Et ante eum Regius Pfalce.s Pfalm.iz.vcrfi.ó. Eloquia (inquit) domini puriffima, velutargentum incendie à terra repurgatum, amp;nbsp;fepties liqua-rum.Et Malachias cap.5. vaticinans dc officio Christi, quod fit purgatoramp; ex-pilator,Ipfc(inquit) qu»fi ignis confia ns, amp;nbsp;quafi herba fullonum. Etfedebitcon-flansamp; emundansargentum, amp;nbsp;purgabic filiosLeui,amp; eolabiteosquafi aurum, amp;nbsp;quafi argen turn.Et Ezech1eliscap.24.allu ditad liquefaftionem amp;nbsp;detraófionem æ-ris amp;nbsp;rubiginis per ignem . Et alias in fa-cra pagina paffim, vt Prouerbior. cap.12. Idque omnium temporma hifioxiae ferip-
ONE MONETAE
taq; tam clarè oftendut, Vt fuperuacnutfi fit aliosauthorescitarc.
Ego veröpriufquam dehisiudicium ^^^ facerem amp;nbsp;fcriberein,peritilfinie»prafe-dorum monetaliü huius vrbis,antiquia-res aurifices,qHi in caufis fuis opera mez amp;nbsp;confilio vtuntur,confului,amp; didiefSt partim experiri vidi , nonfolùmargen'-tum :i plumbo vel acre,vel aurum abargé-to,fedetiam abatte , quinetiam quatuor hatc mctalla vel alia fimulmifta feparari polfcjSe quotidiè feparari, non tamenx-quali lance:quoniam fortiorametallami nus, debiliora verö magis in hoe confu-niütur.'vnde maxime omnium plunibun», vtpotè mollifsimum abfumitur, deinde xs:auri verö minimum deteruur, vt fupr. nume.763.
Vndè fi fint multæ ma fiat ex his quatuor metallis conflatat ( non enim ob modicum pondus accendi folet conflatorium ob nimias impenfa»)primö feparabuntur amp;nbsp;liquefadaper canalescoHabuuturæs amp;nbsp;plumbum fimiilmifta,manenteamp;refi-denteadhuc in igneauroamp;argento fimuI mifto, amp;nbsp;interim maior pars ærisamp;r plan» bi, muitö verö maxima plunibi exhalatut amp;abfumitur:refiduo verö atrisamp;pliim-bi (quod referuariamp; colaripotuit)igni rurfas iniedo, feparatur quod colari po-teft plumbi,quodcitius liquefit,amp;fluere potefi.æsautem expurgate,partim coh-to,partim abfumpto plumbo ftatimabig-ne extrahitur,non fine magno intertrimé-to,p!umbi verö longeplusabfuniitur..W rum veiöamp; argentum mifta, amp;nbsp;reliç“'* metal!is,vt fupra,purgata, rurfusafom-genio ab inuicem feparantur, deinde fio--pus fit ad fummam puritatem fepatstim exufflantur.(vteorum terminis vtar) fiue rediicuntur, quod nolo fpccialius profe-qui nee immorari, nifiquatenusadplenii amp;nbsp;abfolutum huius §.intelledü opuseft, quem vthabeas,anteomnia(quod femper peculiariter obferuare foleo)tota ipfa 1« fiue omnes eius partes eiufdem materiæ fi, mul exadè infpiciendat amp;nbsp;expenden^i funt,iuxtàl.inciuile: delegib.
Hic autem quatuor occurrunt conti-nui
-ocr page 551-TRAGT. CAROLI MOLIN AET. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uf
|
■Mi,ǧ.eiufdem authoris,fcilicet Vlpian. incipiendo a§. PoraponiuSjfci ibit. vfque adfinem huius §. Enimuero. quo quidcm cifueft velue idoneaquxdatn parenthelis aconipilatoribus ff.interieda,quæ conti-auitatem diftorum Vlpian. nullo modo foluit,nec interrumpit. Totus autem amp;nbsp;I perpetuus fermo hic eft de rebus diucrfo rumdominorum confulis vel commixtis: flua voces licet alias différant, tarnen in toto hoctextu promifeuè pro eodem acci piuntur.lnduobus autem primis§§. videlicet vfque ad §.idem fcribit.Ioquituf V1-pianus de commiftione rerum eiufdem natura.ln duobus autem vltimis§§.loqui tarde com miftione rei um,quîE fuut diucr . fa naturae vel fpeciei. ' Vtque fummatim hare wfïfipa expedi-amffummaeft, quód hæc milia ex ipfa mi-ftionenon fiunneommunia, nili vno folo cafu,videlicetquando vtriufqsmilli fub-flantiamanet: tarnen feparatio prorfus amp;nbsp;naturaliter impoflibilis eft : tuncenim velfola miftio, etiam citra voluntatem dominorum communionem abfolutâ in-diicit,vtin §.Pomponiusfcribit. Sienim ^; argentum Titij ,amp;'argentum Caij I milta 1 funt;quia funt homogenea, amp;nbsp;fubllantia vniuslübftantiam alterius fubintratamp;pc netrat,cum vtr-umque liteadem fiibllan-tia,impoflibilisfeparatio etiam naturali-tenliueenini feindende, line liquefacien-do,fieri non potell,quin in qualibet parti tula velgutta lit de argento tarn quod fuit vniusquàm a !tciiusdomini,amp;lie necef farm mafia communis eft. Seeds liambo mifta lintquidom homo-gene3(vtduorum frumenta,de prædica-tnento eiufdem fubftantiæ) tarnen priora corporanaturaliter integra, amp;nbsp;in priori forma amp;nbsp;numéro maneant, nee vnum pe-oetret fubftantiam alterius, vt naturaliter quidam feparari poflint, non autem fa edè velcommodè,qtiatenus fpeâat ad cô moditatemamp; v-fum honiiuum, vt in fiu-mentismiftis liquet. '’Hæcenim feparandi difdcultas vel in commoditas neceflariononinfei t veram tQHimunicationem, cum lingula corpora 1 |
per fe naturaliter mancant, ideo nom fit communio folaconfulionc,d. §. idem Pó-poni.quem nunc voco. §. quia non eft lex feparata, nifi propter diétam accidentalé parenthelin ex Paulo. Idem multó magis, fi raiftaquae Integra manent, amp;nbsp;in priori formaamp; numero naturaliterque fepara-bilia,lïnt heterogenea, vt frumétum amp;nbsp;fi-ligo vel hordeum.Quando igiturraifcen-rur heterogonca, liue res diuerfx naturae vel fpeciei,aut non manet prior fubftätia, fed corrumpituramp; tranfit in generations cercia: fpeciei.amp; Ioqiiitur§. idem fcribit, vt cedatbona fidesfpecificanti, non ante mala fide.l.deeo.§.fi qnis,adexhiben.Aut veto manet prior fubftantia, amp;; loquitur §.fed fi plumbum, vt non obftanteetiain confufionc qutfq; remaneat dominus fur materia»,non folùm fi fcparabilis fit, vt in i.refponfo,fed ctiamfi non fit feparabilis, vt in i.refponfo. Necerit idem,quod de mulfo fuperi-ri §.diclum eft,quia ibi neutra materia ma net,fed vtraquein nouamfubftantiamamp; fpeciem tranfit: fed hic vtraque licet con-fufa manet amp;nbsp;tarn naturaliter, qiiàm fiib-ftantialirer, licet non tangibiliter aut vili biliter diftinda eft:ideö non mutatur dominium . Hic eft verus amp;nbsp;literalis fen-fus. Sedtriplicisordiniscontrariamirabi- 77* literobftarevidentur.Primi ordin is extra hunctextum. Secundi Setertij exhacea-dem liteta. Contraria primi ordinisfunt l.adeo.§,lcd etfi fine voluntate.de acquir. rer.dom.§.fi duorum.in fin.lnftitu. de rer. diuifione,l. arbor in principio. communi diuidundo,l.pro regione,de acquiren. re. domi.Sed quanquam frigida fint,nee quadrate poffint,quçcunque glo.amp;r Dolores omnes hadlcnus pro cóciliatione horum iurium comminifcuntur.nolo tarnen nuc tantam’'iilt;6*»ii'fuper haci^S«'’»' ingredi:mul toriimcnim iurium nouam e,xplicationé compleâitur.amp; fads eft h c,in his,quat rem monetalem aut mctallicamconcer-nunt,d!gredi. Quareconciliationem noftram,in re-geftis meis taminutisliterulis amp;notulis Ebb a fcri- |
^4« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIO
fcriptam,vt nullius quantumuis Lyncei Amanuefis (quod iam in quibufdam paf-fus fum)furtuin tiineatn,in nouis intelle-dibus referu«, libenterque experiar, fi quifqnam alius intérim inuentum nofhû piæripere amp;nbsp;prxuenire queat, priufquam mihi fit ociuin primas centuriasedendi. Nuncigitur diflolucre fufficiat, quæ ex eadem litera emergunt,iiicipiendo a faci-Jiori, ibi (pro parte efle vendicandum) hocenim multis omnium præfupponerc videturrem commune effeftam, vtfuprà §.primo Pomponius feribit , fed non eft ita : quia intelligendum eft pro parte, id eft, pro rata ponderis feu materix, prout textus in fimiJi,Inftit.de return diuifione. §.quod fi frumentum. in fine.dicit frumen turn vnius cum frumento alteriusmiftum non ob id effe communicatum, fed pro modo vendicandum, id eft, pro parte feu rata quantitatis, habita etiam ratione bo-nitatis, vtin d.§.Pompon.fcribit,infin. cum l.feq.
Non ergo refertur ad partem quotam maflxfeu materix, cum non fit comunis, fed ad partem contingentem feu fpedan-tem ad adorem, videlicet ad totam mate-riam fu3m,quxantecófufionem cratcor-pus feparatum . Reftat vltimum, amp;nbsp;ad-ufque indiifolubile. contrariû, quod textus contra experientiam negatxs amp;nbsp;aurii miftafepararipolfe.Egodico facilimum, fi quis ad materianafubieiSam,fcopum amp;nbsp;praxim legû refpieiat,quç non funt fadtç, Vt futit mathematicx fpecularioncs, fed vt fintxquabilescaufarum decifiones vfi-bus amp;nbsp;commodis hominum accommodf.
Dico ergo,quod Vlpia. hie non loqui-turdediuifione vel feparatione phyficali ter aut mere naturaliter,fcdciuiliter amp;nbsp;v-tiliter, prout vfibus amp;nbsp;commodis hominum inpraxicogruit.vndequamuis qux-libetdomuncula, imoomnecorpus amp;nbsp;o-mne punflum fitnaturaliter diuifibile in fempert diuifibilia, vt in libris Phyfico-mm; tarnenciuiliter quoad indicium có-muni Jiuidundo,dcquo in hac lege nulla' resdiciturdiuifibilis vclfeparabilisjoifi Jtoc cominodê fieripoffît J §. fi famiJix.§.-
NE MONETAE
eadem.Inftitutio.dèoffic.iudic.l.i.fin.rei-gu ndor. 1. ad officium. C. comrauni diui-dundo.
Licetautem ex not.fuprànum.77i.cott’ ftet vel antequatermilleannosin vfu fu-ifte artem conflandi vel feparandi quah-ber metalla,non tarnen id femper commo de fieri poteft. Ad quod refpiciens Vlpia. dum in primo refponlo huius §. loquitur de mctallis feparabilibus ponitexemplu inplumboamp;argento miftis. Argentum enim originaliter cum plumbo genera-tHr,amp; cruiturabargenti fodinis, nec ibi inuenitur argentunijnificum plumbo mi-ftum:erutum autem amp;nbsp;pluries ad terrain excutiendam lotumamp;contrituni,tandem igpe.fuppofito commode feparatur plum bum ab argento. Vnde firurfusfiuecafu, fine con filio mifta finr, xque commode fc parantur: quod tarnen non eftgeneraliter accipiendum,vtftatim dicam..
Aurum autem licet originaliterfem- Ilf' per habeac aliquid argentiadrsiftum, vt per Plinium lib.trigefimoccrtio,cap.4.tarnen nihil habet communecum xre,amp;ad-miftum xri nonminusimofaciliusabeo feparatur,quàm3b argento. Sed vtargen-tum conferuatur, ita xs pet it, amp;nbsp;vi ignis abfuraitur, amp;nbsp;fie non poteft feparariadfi-nem diuifionis,de qua in iudicio communi diuidundo..
Faciunttamenaurificestamp;monetales ♦’ genus quoddam cementi exlateribuscon tu fis amp;nbsp;medicatis cum argilia, vbiauruni inclufum,amp; viginti quatuor horisi?*” immilfum ab omni xrc penitiffirnep“'?’' tur, nec non ab argentoamp; aliowd^l^®’ qux non pereunt,fed inueniuntur imnitt* fa cemento,vnde extrahuntur amp;nbsp;feparan-tur,modico quidem materix intertrimen to, fed tanto fumptu, vtmagisexpédiât aurum aliter ,., putà peraquamchryfut-C3m,vel per igrrem amp;nbsp;plumbum amiffoj-re purgari , qu.àm xs^conferuare tanto fumptu in triplavelquadruple exceden-^ texftimationemxris. Reclè igitur ne^it hie Vlpian.diuidi pofte maftam ex auroSc xre confiftentem, cum fine xs abfumatur,.
no»i
-ocr page 553-|
TRACTAT. CAROLI MOLINAEL iron fit dinifio, fed peremptio : fiuexsrc-ftruetur, non comraoda, fed damnofa fit diuifio. 4t Sic in fortioribus terminis agrum ,. qpi commode diuidi nequir, plane nega-uitidcm Vipianus diuidi poffe in l.ad officium. C.communi diuidun. Nonmagis enim ea l.Alexandro Seuero vt authori tribuenda eft, quàm Vlpian. vt diäanti velconfulenti, quum Alexandrofemper fiierit à confilijs, Sr fcriniorum magi-fier,quern nunc Gancellarium vocant,amp; prafertini in legibus condendispratfue— rit.. Quod autem dixi argentum amp;nbsp;plumbum leparari poffe, id non pro régula ac-cipiendum eft , quad femper commode fieripofiit, fed pro exemple, quod fuffi-citcerto cafu verum effe : quando phim-humeft in magna quantitate, modicum verb argenti, vel argentum ftanno, vel a-liaviliore materia dilutum eft, nee tarn paties ignis,vt fic paruo fumptu pofiit fieri feparatio, modicoq; intertrimento ma-teriæ..Seeds fi mill turn ineffet argenti, vel fialias effet purum, vt maiori incendio-opus effet,quo plumbum pro maiori par-teabfumeretur. '^ Etfictnullaeftdifficultas in hoctex. nonenim ignorabat Vipianus, atsabauro' naturaliter deduci pofte , licut amp;nbsp;ab argente,!.locus. infi.deacquiren.rer.dom.. fed hic non ad naturalem, fed ad vtilem amp;nbsp;vfibus hominum accommodam fepa-rationem refpexit; Erat enim prae cateris »«lui/fi! 1(3:1 wo.xwiswf. omniumque amp;po!iti-tarumamp; oeconomicarum etiam minutif-fimarum return amp;nbsp;fciétia amp;nbsp;vfu callcntif-fimusjvt paffim intotoiure leges eiuso-fiendunt, vt inl.fiquis vinum.de triti. vino vel oleolega. vbiomnia propè infini-tagenera vini,etiam peregriniamp;exotici feinouiffe oftendit.Et in l.veft is.in l.argu. lt;ieauroamp; argento léga. omnium veftiumi 8f ornamentorum etiam muliebrium,pe-, regrinorum.amp; in l.quæficum. de inftruift. S^inftiumen.lega.omnium rufticorum amp;nbsp;domefticorum inftrumentorum. Et in !.. ïpip,oenum.de pœnu léga. totius rei poe-i4r nuaria:.amp; in I.cùm aurum. de auro amp;nbsp;arg, lega. omnium fpecicrum auri vel argenti fadi vel infedi. amp;nbsp;inl.fed addes.loca.om nium inftrumentorum coloni. Et in l.i.de cenfib.prouinciarum,amp; in lib.i.ff.in omnibus ferè rubricis, magiftratuum, vbi amp;nbsp;potiores, vberiores leges funt Vlpian. vt abfurdiffimum effetdirbitare,qiiin fciue-rit æs ab auro artificum opera deduci pot fe:fed iure confultrmore ad id,qpod com modè fieripoteft,refpexit:prout amp;nbsp;d.l.of ficium.C.commun! diuidun. |
Etficconclüdo veriffimam effe,amp; in-coneuffè retinendam veterem amp;nbsp;literam' amp;nbsp;punduationem huius §. ab omnibus gloff.amp; Dodo.receptamrquam etiam plm rimis vetuftiffimis exéplaribusolim exa-diffimè manu fcriptis diligéter à me tam in priuatorum amicorum fcrinijs, quam in publicisbibliothecis conquifitis amp;nbsp;ex-eufis conformem inueni. Quare colon,, quod ex fuofenfuindiditHoloander,poft: verbum(nequaquàm eritdicendum^reij-ciendum cenfeo, fimiliter amp;nbsp;parenthefin,, quafequentia verba, videlicet (quod in mulfo didum eft ) inepte amp;nbsp;fine ratione inclufit, reijciendam ,amp; vno fpiritu fine aliqua interpundione legendum(nequa-quam erit dicendum quod demulfodidu: eft) prout habent omnes libri amp;nbsp;veteres. amp;noui- Et multó magis cxplodendum, quodi Auellanuscenfuit, didam negatiuamex-pungendam, corrumpendo communem,, verum amp;nbsp;ab omnibus receptam literam.. Fruftra verb vnius vetufti amp;nbsp;ignoti exem plaris fidem citat,cum vniusetiam viuæ vel notas voci credendum non fit, 1. iurit iurand.G.de reb.cred. quantö minus mor tux amp;nbsp;ignorât.. Et multó minus contra omnium amp;nbsp;ve-terumamp; recentium fidem vniformem amp;nbsp;notoriam', quinctiam totiustextus feries. didaeexpundioniréclamât. Anton, quo-que Auguftinus, qui Pandedas Florentinas excufit, amp;nbsp;diligeter in libris emendatie, notauit loca, in quibus in vu Igatis no-ftris libris deeft vel abundat negatiuai, tarnen fuper hoc textu nihil mouit.. Et Bbbgt; j pa- |
|
74» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE 777 4* pariterreijciendacft noua interpunftio, quam commentus eft Auell. qui hare verba (pro parte efts vendicandum nequa-quam erit dicendum ; (eodem fpiritu amp;nbsp;fenfu legenda cenfet,fubiedo commatefi me hypoftigmate port verbum dicendum: hinc enim fequeretur multo maior euer-fiotextus veteris Si communis, quam per difpunétionem diftæ negatiuæ. Patet, quia ilia negatiua refpicit faftum amp;nbsp;nar-ratiuaduntaxat : fed hare punduatio refpicit ius amp;nbsp;decifionem iuris , amp;nbsp;reddit fenfum prorfus oppofitum :quiafecun-dùm communem pumftuationem, feciin-dumquampoft verbum (vendicandum) punétuseft perfeelus, fenfus eft, vendicandum effe pro parte : fed prout Auel-Ian.inuertit, fenfus eftdiametraliterop-pofitus. Omitto quod tunc claufula fe-quens, videlicet (quod de mulfo didum eft)fi pcrfeabfolutè ftaret (vc vult Auel-lan.) oratio hiulca effet amp;nbsp;imperfe6la:amp; fic textus non effet planus, prout fecun-dum communem literam Sepunduatio-nem planiffimus, 6c in optima amp;nbsp;vfibus hominum accommoda ratione fundatus, quarn nouiterex ipfiiisrerumexperimen tiseruimus. Vnde magis ac magis palam fit, quarn fit neceffaria lureconfulto carterarum artium amp;nbsp;rcrum notitia, de qui-bus leges interpretandar loquuntur. Succeditfecunda lex monetalis,fci-licetprobitas, in qua verfatur o“M/lt;‘Tf;et,8c tota ratio feu definitio bonitatis amp;nbsp;legali tatismonetæ. |
Cum enim auriim amp;nbsp;argentum non poffit effentialiter haberi:prorfus purum amp;nbsp;putum, vtdiximus,necadhiicponatur in monctis ita purum, vtcommuniter fieri amp;nbsp;excoqui poteft, fed aliquid ex indu-ftria partim ad tutiorem fabricationem monetär, partim ad lucrum ciidentisad-tnifceatur : amp;nbsp;tarnen omnismoneta légitima debeat habere certam publice defi-nitam amp;nbsp;permanentem bonitatem intrin-fecam , certurnque pondus feu quancita-tem materiæ,ad diétæ bon itatis definit io-aem temperatar (vtrumque enim exigi-tur,ad hocvt indicatura, fiuevalor cur-rens fit amp;nbsp;perpetuus, proue effe debet) neceffe eft turn certum gradum puritatis materia: cuiufque monetär , turn didst materia: certum pondus, vel quantitatera publicèdefiniri, quem minuereSrexce-derenon liceat : alioquin non fit proba amp;nbsp;legitimamoneta. Igiturtbonitas in- 4^ trinfecamoneræ , amp;nbsp;eiustemperaturafeu proportionis definitio circa duolverfa-tur,amp; duas partes habet, videlicet quali-tatem amp;nbsp;quantitatem ; quibus terminis prxcipuè amp;nbsp;aptiffime vtunturmone-tales. Prima pars, fcilicet qualitas, fpedat ad bonitatem effentialem amp;nbsp;intenfam ma teriar, quarn monetalcs apte interiorem vocant, amp;nbsp;eft text, in l.i.C.de ponderato. lib.decimo.vbi nominequalitatisintelli-git hanc effentialem Sc interiorembonitatem, quarn monetales peculiari /nXwr» vocant(d//^)verbo Gallico aptiflimo, Vtinfranu.78t. Secunda t pars,rcilicet quantitas fpe-ftatad bonitatem quantitatiuafeu exten-fam ponderis, quarn monetales exterio-rem, id eft, apertam amp;nbsp;patentem bonitatem vocant. Vtraque tarnen eft boni-tas ipfius materiar naturalis amp;nbsp;intrinfeca, amp;nbsp;vtramquc certis, iuftis, perpetuis amp;nbsp;prariudicatis finibus publice definitam effe oportet,vt fit iufta amp;nbsp;légitima moneta, certam perpetuam amp;nbsp;vniformem Habens aeftimationem, fiabilemqj Sc commodn® fundionis vfum. Huius fecundxbonita-tis proportionem. qua: per fe patet,amp;f‘quot;' molefe prodit, monetalesnon alioqWtU ponderis nomine vocant. Et circa hæc feiend um eft,quöd vtbo-nitas intrinfecaexterior, fcilicetquanti-tatis,diuiditur exterius naturaliter in di-uerfos numérosponderum, vt moxobiter dicetur: itabonitasintrinfeca interi-or,fcilicet qualitacis,diuiditurnon n«u-raliter, fed interius amp;nbsp;intangibiliter in diuerfosgradus, qui tadu immediatènó percipiuntur, fed magisintellcdu, fiifó iudicia fenfus communis. Horum autem graduü diuerfa eft habitudo Sc furnmitas inter 71’ |
4
-ocr page 555-TRACT, CAROLI MOLINAEL
nteraurum S^argentum.
« Summitastenim huisbonitatis in au-roeft ad 24,gradus, qu» ceratia^vulgo ca-racla,peculiari amp;nbsp;aptalt;^i«A*^‘gt;lt;? vocant. Et ficgraduum bonitatis auri habitudedu-pla eft ad argentum,in quo duodecim tan tumgradus numerantur, quos monetales pecuhari fermone Denarios vocant.-cu-iusdifferentiat ratio eft,non folum maior prcciofitas auri, quod tan to mi nutius di-uiditiir,amp; parcius tradlatur, fed etiam na turaamp;proprietasauri : turn quod latius diducitur,amp; in numerofiorespartesfpar-gitur;tum quod purius excoquitur, amp;nbsp;pu rins ab omni extranea macula repurgatur quam argentum.
Et fie ea differentia amp;nbsp;habitudo quam non leui,fed graui folidaque ratione me-ritifuntveteres âfgt;»fôiioni«i, diligenter re-tinendaeft non folùm ratione,non folùm vetuftatis amp;nbsp;confuctudinis authoritate, fed etiam ne termini, quos fingulæ ar tespeculiares habére debent, confundan tur.
Summa igitur amp;nbsp;abfolutiffima boni-tas, amp;nbsp;vt fpecialius amp;nbsp;preffiiis dicam, pu-ritasamp;probitas auri, feu eulmen amp;nbsp;«fM« eftini^.caradis. Magis eniminhis placet vulgatum vocabulum carafti, quuni litadhoenatum amp;nbsp;inuentum,quàm Græ-cum “'Ça’ii’b tranflatum M'TaçofiuS! à granis filiquarum, quas Itali chareboi vacant, quanquàm vulgare noftrum à Græco amp;nbsp;Italico non abundat. Græco tarnen magis accedit,amp; ab eo deriuatum videtur.
Abfolutiffima verb probitas amp;nbsp;cul-men argent!, eft induodecimdenarijs. Rurfus fîngulacaraâa auri pu ri pari-terfingulosargent! puridenarios in qua-tuoramp;vigintigrana partiuntur. Etrur-fusfingula grana fubdiuiduntin 14. partes, quas vulgô vacant ch^rohM, amp;. lias lurfus per i^.minutiffima fecant,non euro referre:quia vt nimis prolixum,ita minime neceflarium. Monetales etiam vul-gb non folenc vti h!s minucijs partium taraftisauri, fed fimplicibusnominibus quota:,putà quarta vcloâaua,.aut alla
149 quota parte carad!.
t Duplicem nota hîc Molinæi errorem 5lt; ex finiftrahaud dubiè aliorum informa-tioneconceptum. Adeandem cnimfim-pl!citatemamp; puritatem argentum quàm aurumexcoquipoteft. Item licèt argentum recipiat denarios 12. amp;nbsp;quilibet in i4.granafitdiu!fibilis, turn etiamfit verum, quodmarca puri auri habeatcara-âos 24.non tarnen finguliex ijs, vt ipfe,ia 14. gradtis feu partes, fed grana fine gra-dusii.diuiduntur, vtilatius tradidimus fuprà lib.i.quæft.nionet, cap.io.L.BudeL
Auri ad argentumpro^ortio qua fit.
Extrinfecæ verb«ftimationisauriad argentum proportie olim varia fuiflele- 77^ gitur, hodiè tarnen ferè vbique circiter $7 duodecupla habetur , paulb tarnen minor, vttraditBudaeuslib.3.Affis. Idem ferè refert gloff.pragma.tit. de an na.in vcr-bo,aureorum.Alci3.in l.ciim quid, in fin; fi cert. peta. Valetergo libra auri paulb minus 12,librasargenti, amp;iam mulcisan-nis hxeproportio perfeuerat in hoc reg-no;ita vtaudta vel minus æftimationeatr-r!,eademcirciter proportione augeatur vel rainuaturæftimatio argenti. Vteniin anno ijoS.vncia auriiß.Fräcisamp;quadran-re, vncia verb argenti 37.folidis ik femif-feTuronenfibus edido regio taxabatur,. amp;nbsp;confequcnter marca auri centum tri-ginta, marca argenti vndccim libris Tu-ronenfibus:!ta hodiè cum moneta intrin-fecùs imminuta creuerit,auri vel argenti fadi vel !nfedi,fed non fignati æftimatio noua fuper hoc édita conftitutioneann» i$40.menfeMartiö, taxataeft marca auri 16$.libris,feptem folid!s,amp; denarijsTuro' nenfib.marca verb argenti regij 14.lib. Tu ronenfib.amp; fic manet cadem circiter pro-portiopaulb minor duodecupla, etianr ad argentum regium vicefima quartafui partedilutum. -
Sed ad merum putumque argentum adhuc paulb minor effet auri proportiot q,uia
-ocr page 556-|
’DE MVTATIONE ‘MONETAE H» quiafiargentum regium valet 14.libras, argentum purum valeat ad minus r4. cum yS dimidia. Sed nunquàm in authoribus legi moinerem décupla proportionem au-riadargentum : quæproportio olim fuit in vfu,vtex comœdia Menâdri,quae fpon fio dicitur,teftatur Pollux libr.^.de voca-bulis,ad commodum. Quidam in hocpa-rum cautè citant quod Lius libr.8. quartæ Decad.fcribit in conditionibus pacis Ae-tolis concefTum fuiffe, vt fi pro argento, quod certis penfionibus foluere Roma-nisdebebant,anrum daremallenf,id lice-ret,dum pro argctcis decern, aureus vnus valeret. Atqui non loquitur ibi decertaauri vel argenti maffa, fed de numis argenteis amp;nbsp;aureis illius temporis,quorum propor tio nobis incerta eft, cum er rum multa cflentgencra, vt Budæiis, Portius,amp; Al-ciatus, teftantur, amp;nbsp;latius Robert.Senal. de menfur.amp; ponder.tomo 7. vt non fold crebrölabantur,fed nonnunquàm fibijpfi contradicant,qui incerta amp;obfoleta hæc certó definite tentant ,vt vfuvenit Alcia. qui difpunlt;S. libr.5. cap.9. vbi feftertium duasolimlibrasargenti, amp;nbsp;femiffem va-lens défini t noftram monetam libris centum plus minus valere ; fed poftea in Annot.ad Cornel. Tac.fcripfit valere circiter if.coronatos : amp;nbsp;fic plus dimidio minus, Heroditusautem fcripfit aurum tjutko«/». j^ ««sémorad argentum, id eft, tridecuplum, fine ter amp;nbsp;decies fuperuäluiflc argento. Ex eoautem quod Plin.libr.jj. cap.j.fcri-pfit, quodfcrupulumauri valeret fefter-tijs vicenis, tempore quo primùm Roma: nu mus aureus poft annum 6i.quàm argen teus,percuirus fuit, feite colligit Buda:us lib.j.Affis, earn turn fuilfeauri adargentii proportionem, qua: quindecim ad vnum. Qua: analogia auri ad argentum non inue nitur in authorib’maior, necmultum rc-cedit ab ea,qua; fuit tempore Alex. Seucr. ßcfucceflorum, tribus ad minus feculis vfquc ad luftinia.Magnum, amp;nbsp;quæ haibe-turamp;comprobatur in noftroiureciuili, videlicet in 1. quotiefeunque, eft pra:fa-ti Aurclij Alexandri.C. de fufeept. amp;; Ar-chid.lib.io. iunda l.iubemus.C.de argen, precio.libr.ir. quæ eftConftanti.amp;l.vni-ca. quæ eft Arcad. amp;nbsp;Hono.G,de colla, æ-ris,lib.n. |
tEx quibus euidentcr colligitur ar- lt;^* gentum adæscentuplum fuifte, hoc eft li-bram vnam argenti centum libras æris va luilTe, dextantem autem vnciæ auri va-luifte libram argenti : amp;nbsp;fic libra auri valebat 14.argenti libras, amp;nbsp;feredimidiam, videlicet duas partes ex quinque parti-bus facientibus totam libram argenti. Et fic diminute colligit Anto. Augufti.emen datio.libr.i. cap.8. libram aurituncæfti-matam argentijibris quatuordecim fef-cuncia ficilico, quia imo valebat 14. li-,bras amp;nbsp;4. vncias, cum 4. quintis partibus vnciæ. Patet, quia libra auri 7t.folidis aurcisæftimabatur:amp; fic erant fextulares folidi, vtpote quorum fex conficerent vneiam, amp;nbsp;duodecim vnciæ, fiue7i.foli-di libram |Romanam. Igitur7o.folidi au-rei iam valebant adæquatè quatuordetim libras argenti, cum quinque folidi vale-rent libram argenti, d. 1. iubemus,duo veroreftantes folidi valebant libramargenti, dempta quinta parte felibræ tan-tùm. Sed ex rcgeftis monetalibusapparet olim quandoque in hoc regno adeo rari-tateargenti euiluifTe aurum, vt non valeret nifi8.marcasargenti:qu3ndo4ueadc0 ® rarum fadlum, vt valeret 16. libras argen-ti:quæextremamutatio nonfolctaccide-re, nifi quado principes cauponationerei monetalis abutuntur ad qugftuin,vtoh™ fæpius faftitatum conftac. De libra amp;pendenbus. Et quia de libra ponderali , quæ mul- 7** tiplex eft, incidit fermo,fimul, vt de rati- ^* one ponderum,quatenus ad rem facit,vi-dclicet ad fecundam partem bonitatis in-trinfecæ (quæ eftquantitas^breuiterdif-feramus, notadumtripliceraeflelibr^.» Prima Romana amp;nbsp;Græca, quæ, u.vnciarâ eft,ficutas in iurenofiro. Vneiaverohabet 8.drachmas feu groftbs. Drachma vel grofTui |
TRACT, CAROLI MOLINAEL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rrr
|
‘Sfoffus habet tria fcrupii la, feu très dena-tios.Scrupulum aiitcm vel denarius duos liJbetobulos : amp;nbsp;lie libra hue as vel pou-do, habet n.vneias, feu 96. drachmas vel £folfos,feu 384.{crupula vel denarios,feu ?^8,obulos.Hanc libram priore loco dixit Romana, quia vox Romana eft,fed pofteà amp;libramamp; vneiam fimulcuminfinitisa-HjsvocibusRomanis Græci vnacum irn-pcrio Romano à tempore Conftatini Magni accepcrut:’^'’rf«euim.i. libra, amp;nbsp;«’'»i«, id eft, vneia,verba Romana funt;quemad Diodûinfinica alia iuris noftriciuilisvo-«bulaquæ commemorate non Ïibetvnà cum iure noftro ciuili rcceperuntGrçci. maluerunrque ea facilioris amp;nbsp;dodrinç 8? commcrcijcaufainlinguam fuam paucis hteriscorruptis, eodem ferefonoquada •»««Toisn'oc vtcunqj deflcólere quàm noua vocabulafingere, velèditiffimafualingua, i^XKViKWTtjaaccipere, vt patetinNo-uellisluftin. amp;nbsp;in InftitutionibusTheo-phili, amp;nbsp;i['3^»x’’5'?,hoc cft,manuali feu en chiridio iiiris Conftantini,amp; aliorü Græ-corum lureconfultorum fcriptis. Cæterùm ab antique etiam Græci hac libra amp;nbsp;partibus fuis vtebantur;quin etiam medici non folùm pofteriores Latini, fed etiam priores,eorumqj didafcali Grç-ci,hac libra amp;nbsp;partibus fuisvtebantur,nó folùm in ponderibus,fed etiam in menfu-ris compofitionum fuarum,^t Galen.lib. 4.de fanit. tuend, in compofitione diacala niinthes,amp; abietis. Diofcorides in lib.de menfuris amp;nbsp;ponderibus,amp; ex recentiori-bus^Georgius Agricola medicus dodiffi-mus lib.j.de menfu.et pond.Iacob.Siluius medicus peritiffimus, amp;publicus huius artisprofelfor in hac vrbe, de medicamé. fimplicium naturajib.i. 51 Secunda libra eft Gallica, quamRe-giamvulgö vocant, qua negotiatoresamp; omnes, qui merces appenfas venditant, *4 quamBudæuslibr. 3. Affis, zygoftaticam reftè vocat,quæ i6.vncias habet, amp;nbsp;fie fef quitettia eft ad libram Romanam amp;nbsp;Gtæ-lani : huius zygoftaticæ centupondium Galli vocantQuintal, quod centum libras réglas pendet, fine ducentas marcas. |
Tertia libra eftmonetariorum,campfor rum, amp;nbsp;aurificum , quam Marcam \o-canr, quæeftofto vnciarum, amp;ficcftfe-mis regiæ noftratis libræ, amp;nbsp;beffis Ro-manx. Hac vltimalibrafcumarca in remo- 6$ netaria vel campforia,amp;vbi de ornamen tisaut vafculisaureis vel argetcistantiim agitur, non folùm in hoc regno vtuntur, fed etiam Mediolani, vt teftatur Bru. traft. dcaugmento,concluf.vlti.col.:. amp;nbsp;etiatn vbique. Sed interim non omittendum, quod vulgo apud nos verbum, libra, vbi de numis amp;nbsp;numorum quantitate agitur, nonaccipitur pro aliqua librarum pon-deraliû ex tribus prædiftis, nee pro libra aliqua menfurali,fed pro libra numerali, videlicet pro certo numorum numero: amp;nbsp;hæenumeralia amp;nbsp;numeralis libra, eft vi-ginti folidorum duodenariorum, Itaquevariè libra accipitur,amp; cauen- 78t dum abæquiuocatione, non folùm in re- ^® centiorum , fed maximè fi fieri queat,in antiquorum fcriptis. Et placet quod cen-fet Budæus noftcr lib.4. Affis,non vbique in voluminibus iuris auri argentique libram eodem modo cxaudiedam,nec fem-per pro iuftaponderali libra ii.vnciarum accipiendam, fed pro paucorum numif-matum numero, longé minorisæftimati-nis.In quam fententiâ vitra ea quæ addu-cit,impel lor, per l. fin.C.decuprelf.lib.ir. vbi in fingulas nouellas cupreffi , luco Daphnenfi(vbi eratafylum, vnde Onia s dolo extraftus amp;nbsp;occifus eft ab Androni-co. i.Machab.4.) vel littori Antiocheno implâtatas, decemuntur ei qui plantauit fingulæ libræ auri : quinquaginta veto librarum auri mulfta in eum,qui vel vnam cupreffum è fylua tulerit. , Nulla autemeflet nequepreeij,ne,que pœnæ proportie, fed plus quàm cétuplus exce(fus,fi intelligeretur de iufta il la pó-derali libra,quæ iz-folidorum aurcorum, quorum fexvnciam auri faciunt, efte de-finitur in l.quotiefcunquedefufcepto. amp;nbsp;arca.lib.io.C.Vleraquehuiufmodi paffiin in iure occurrunt, quæ breuitatis caufa oraitto, Ccc Defi- |
DE MVTATIONE MONETAE
|
Definitioncm igitur didæ 1. quoti-cfcunq;.in materia demùtn, in qua loqui-tur,videlicet vbi agirnr demadhauri, vel vbi alias de hoc daté confiât, obfernan-dam puto.non aetein alias vbi non de maf fa, fed de numisfen de qnadain pecunia?, Hue aiireæ fine argenteæ lurnma agitur, cùm id temporis fecundiuu omnes varia, Sf variæçrtimarionisaureornin df argen-tcorum genera fnerint.Confeqi’entet ve-rifimiJeeft, vulgó turn in vin fniffelibra quandamnumulariam numeralem cerro-rum nuraorum, quemadmodnm hodie in vfu elf vbiqiie, amp;nbsp;à quingentis annis in v-fu fuiflelegitur vulgaris nodra libra nu-meralis, qux eft xo,folidoiuni duodena riorum. ^ Quanti autem fucrit vetus illa nume-ralislibra, amp;nbsp;cuiusproportioniscum mo neta nunc curréte, nondum inueni à quo-quammuentum amp;nbsp;detedum fuiffe, nee probat Budæ. quod definit circa tempora luftinianilibrâauri ftaterem aurum fuiffe non magni ponderis. Satis autem pro-batur libram illam vulgatam numeralem Jongèminorem fuiffe luffaSt ponderali, de qua in d.l.quotiefcunque ; fed quanto maiorfwerit,non liquet, nee in quantita-te,nec in qualitate, nee in indicacura, feu cxtrinfecaxllimatione. • Quamobrem doâæ ill3eamp; elaboratiC-fima? veterum auri et argenti librarum ad horum temporum monetam çlfnnationes Robert. Senalis Abrincenfis Prxfulis de mcnfur.amp; ponder.tomo $.amp; 7. vbi libram auri, ducentas libras amp;nbsp;trigintafolidos Turonenf.libram veró argenti lé. libras, amp;totidem folidosTuronenfes, amp;nbsp;vigin-ti libras auri, quater milleduas amp;nbsp;trigin-ta libras valere cenfet, non funt temerè ad poenas,muldas, vel appreciationes, quæ paffim in iure noftrociuili certisauri, argentive libris definiuntur , exten-dendæ. gj Redeundo ad rem de ponderibus ma-teriæ, feu quantitatis extenfr prerdidfa a-bundè fufficiunrtplures alios pondera les terminos feiens omitto*, vtpote magiso-iserofos qu.im necefiaries ad pJenam hu- |
iuS materiæ intelligentiam. Sedvaldètr peratpreeiü eftdiligenter difcernerehos ^' terminos amp;nbsp;numéros ponderum bonita-tis exterioris, feu qnantitatisextenfæ, à terminis amp;nbsp;numeris graduum bonitatis interioris feu qualitatis, dequibiisfuprà num.778. quæ non inepte dici poteft quail tiras intenia, alioquin his confnfis feqiie-retur inextricabüiserror, f'ondus enira amp;nbsp;menfura bonitatis extenfæ nihil defs commune habet cum gradibus vel menfu ra bonitatis intëfæ; quia fimileeft, fiqui» meraciffimum vinü dicat elfe 11. graduü, St fic ablolutiffimæ puritatis, vinuin auté ad æquihbrium aqua miflum elfe ad fer gradus,idef},dimidiopurum: vinumau-rem cuiustertia pars eft aqua, effepurntn ad odio gradus, vel ad decern gradus, in quo fexta tantum pars eft aqua. Hi gradus nihil habent communecum menfuraipfiusliquoris, fiue fit dolium, fine fextarius,freut nee cum pondéré,li qs forte liquorem appendere velfctiquia ea-dem eft fymmetria in qualibet minima gutta. Verbi gratia,argentum vfque ad n. denarios purum dicitur,quod eft omnino ■ purum nihilæris vel alrerius metaJiHabens admiftum , quantum tarnen perin-duftriam fieripoteft: argentum autem vfque ad fex denarios purû dicitur, in quo' dimidiatantùm cóftifa pars eft argentum, reliquum ex ære vel alia materia. Argentum verb ad decern denarios purum, hoc eft,ad dextantem, videlicet quando fexta tantum parseddealio métallo, amp;nbsp;fitde alijs. Item attendendum,quôdàniouet^' rijs amp;nbsp;aurificibus multiplex dicituf^''' ge«”'™- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. -« Crebriusautem tres faciunt fpecies, '^ quoddam argentum Regium,quod fcmif-fedenarij dilutum eft n.denarios, amp;nbsp;n. grana puritatis habens, amp;nbsp;u.tantumgra-nis'diftataculmine, Sc iftud voearetum 6f argentumParifienfe : cùm enim dePari-fienfi loquuntur vel pacifcuntur,de ifio intelligunt. Quoddam veró veroemera- 7,0 ceum,quod purius eft ; amp;nbsp;inter cinerace# Parifinum foleteffe prpftärius, amp;nbsp;iexgra-nis feu quadrante denarij duntaxat diftaf acuk- |
|
TRACT. CARO icuimincjoon quin quandoque fit purius Jut dilutius, led quia quado decineraceo Parifino conuenit de ifto intelligitur, Suodeft ii.denarioruniji8.granoruin,quæ eft definita cineracei Parifini probitas. goddam purumjfcilicctmeruinputum. .^j GaHicè vocant^îf^my;»; amp;illud fem-pet eft n.denariorum, id eft, ad fummum gradum puritatis. Argentum autem quod eftdilutiusRegiOjvidelicet infra duode-eimdenarios amp;nbsp;lemiftem, dummodo tain en ad minus fit decern denariorum, vo-cantargctmn finipliciter quafi minimum amp;■'infimum,prout appeilationefimplicis in,diibio intelligitur de minimOjl.numis. Si igitur conuenerit de argento fim-pliciter, debet ad minus effe decern dena-tioruprobitatis, vt fextansduntaxat maf amp;fitaurcus,vcl alterius materiæ,quôd fi dilutius fit,non vocatur argetum,fed vulgar! Gallica voceBt^oi), Si eft comrou-’* nismodusloquedi aurificumamp; moneta-rioruin,cuiftandum eft. Budæ.autem Jib. j.Affis, dum dicit argentum ad fummani bonitateinexcodlam, quo puriusinueni-li nopoffit,efle Sc vocari cineraceuni Pa-n(iuum,fallitur, flue intelligat iftudelfe meruni argentum., vt diólum eft, fine intelligat nulliim cincraceu. elle purius Pa tifiuo, quod eft ad vndecim denarios,?c iS.gradus:eaenim probitas (vtdixi) non definitur, nifivtde ccrtaprobitateintel-ligatur, quando fimpliciter decineraceo Patifinoconuenit. Al,ioquinquandoque inueniturcineraceum, non lolum Parifi-num, fed etiam exodcuurpunus, quod quatuor, vel etiam quandoque duobus ttntumgranisdiftat à culmine, quandoque veto diftat plus lex vel circa. ^4 Budins autem non male Jentit argentum vi aquae chrylulcx ab auro etutum efle,amp; vocari einer aceurn: fie enim meii-tovocatur, amp;nbsp;cineraceiappeilatione venir, quia nonfolet probitatem cineracei, ,qus eft vndecim denariorum, 18. grano-rttn excedere, nec minoris probitatis ef-flt;. laaien non eft regular is modus confi- |
LI MOLINAEL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jß ciendi cineracei : lie enim regulariter, quando argentum à terra erutum crc-briuscontufum amp;nbsp;lotum,igni tandem in-ijcitur,amp; à plumbo, ftanno, vel aliama-teriafeparaturSepurgatur, vt fupra 771. inde argentum à fornace erutum Sepur-gatum vocatur cineraceum. Rurfusautem (cum purum putum habere volunt)purgatur, amp;nbsp;ad fummam pu-ritatem excoquitur, quod Galli vocant Affiner, non per aquam chryfukam, fed per ignem ferucfiffimum,in vafculis confia torijs ad hoccompofitis, quibus fernen tibus immittitur argentum in paruulis vafculis; cùmqueferuetmodicoplumbo ^^ illito,purgatiflimum, amp;nbsp;duodecim denariorum efficitur, amp;nbsp;id vocant argentum compellatum, quod fieri vidA Sed inuc-nerunt etiam aliummodum meri piiti argent! conficiendi per aquam chryfulcam, inieflo amp;nbsp;prius in ea feruenti aqua dilTo-Juto puluere, quod Salmoniacum vocat, amp;citiiis fitquam per capellaiw, Sc æquè purum. tAnrum autem ad fummam purita- 7f tern excoquitur per diftatn aquam chryfulcam , cuius proprium eft officium, amp;nbsp;adhoc pcculiariterinuentacft: nec non per quoddam cementum medicatum,de quo fupraniimer.77$. ita vt (quod mifum efi)numifmataaureailliceniento immif-fa,poftquam deferbuirextrahanturin ea-dem forma Sc figura, charaflere nullate-nusmutaco, fed minuto,fedfoloponde-rediminuto, vtpote omni acre Sc argento Sc extraneo ab auio métallo, veluti per refudaiioncm feparato. Sc à cemento (in quo miftum inuenitur)cxorto. Quod autem Budaux codem loco pu-tat chryfulcam aquam nouumelfe inutn-tum noftrarisCointij, non eft ita, fed antiquum innentum, Sc in librisantiquif-fimismanu fcriptis cius cempofitionem legi: fed dimdupcriori tetate negligen-tiusverlarcntur numularij in argentoSi auro purgaudo , vt etiam moneta ar-gentea r.onnihil aun haberec, Cointius Ccc 1 primus |
|
yj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATION primusanimaduertit,amp; pcnitifniriè auru ab argentofeparandiaiiühorfuitjvndedi-tifünius euafic. 78ï In quantum autem Budatuseodem loco putat cineraceum Geimanicum (quód Parifino regulariter inferius eft) cifc amp;nbsp;ab antiquis vocatum argentum puftulatüj 70 prorfusdißentio. Argentum enim puflu-latum dicitur, quod eft purum, amp;exco-dinimmnjquafipurumputumqjj vtapud Martialem. NttUavenitit me argenti iibra pa/iulati. Alibi apud cundem Pullula dicituripfa argenti puri malfa : Sc Suetonius in Nero-nc,Nummumjinquitjafperuiii5 argentum puftulatum,aurum obryzum exegit. Nu-moveróafpero nihil aliiid, quam tyran-nicairt amp;nbsp;crudelem acerbitatem exaftio-nisinttlligir,conrral.lïbenè.dc vfur. videlicet inhumaniter amp;nbsp;contumeliosè,rn i nisadditiscarceris vel torturæ, aut alte? rius afperitatis. Quid autem argento pullulato intel-ligatj aurum obryfumfimul additum ex-ponit,nempè argetum purilfimum amp;nbsp;me-raciffimunijVelut aurum obryzum purif-fimum eft. Appellatio autem argenti pu^ fiulati non conuenit cineraceoj etiam Parifino, amp;mulró minus Germanico, fed defecatiffimo amp;nbsp;preciofiffimo duntaxat argento. SedBudatusanfam errorisacre-pit ex eo, quod in Annot; in ff.in 1. in na-iie. locaexiftimans verbum, pufillatum, parum Latinum vel congruum, eö quod vfum amp;nbsp;praxim aurificum ignoraret,qua lureconfultus probe callebat, primO di-uinauic Icgcndum paHilIatum, tandem cenfuit Icgendum pullulatum, quod etiam voluitNebiilfen.in Lexico: quos Ho-loand.fecurus cft. Verum ifti quam ario-latricemdiuinationcm tamcrebrorarput amp;nbsp;execrantur in Accurfin fenfu amp;nbsp;inter-pretatione vaeilhnte, longe fuperant,du fopè non minor: ariolatione,fed audaci-oripratfumprione tentant- quod Accurf. nunquam anfus td, videlicet manum in-rjccrelitcxa; teiiu-ujUon folùni veterem E • M ONET AB |
amp; communem, fed etiam mukisfeeufir. conformirerreceptam litcram temerèni-misimmutando. Ego diligentiffimè excuffi quotquöt inuenirc potui in publicist priuatisbi-bliothecis libros antiqniffiinos nianu feri ptos, amp;nbsp;in omnibus dillinólèamp; confor-miterfcriptum inueni,argentum pufi.’la- 7t turn, quam leélionem vt antiquiffimam amp;nbsp;ad vfque Nebriflenfem amp;nbsp;Budriim in conculfam, amp;nbsp;ego veriffimam amp;omninlt;gt; retinendam cenfeo. Porrölicètverbum, pufillatum, forfan non reperiatur into fenfu apud Ciceronem,non ininùs tarnen Latinum eft,nec incongruum, fed aptiffi-mum amp;nbsp;fignificantiffimum. t Merum enim argentum non congruit 7* aurificibus nee vafcularjs, pratfertim in artficijs fubtilibus, fed argentum aliquan tulum dilutum aptiuseft operi. Nee etiam magna moles vel mafia ita congruit, ficut argetum inpufillaspartesdiuifum. Ifiudenim eft aptiffimum,primÖ3dpon-derandum ;fecundO, ad diuidendum cui-Jibetvafculo, vel particule vafculi: tertio, ad conflandum vel liquefacienduni, quantum amp;nbsp;quando oportet, minorique fumptumtad quzfomnia malfa vel moles minus eftidonea, vt fenfus communis amp;nbsp;ipfa experientia docet. Argentum ergo pufillatum (quod eftadiefliuum.idimi-nutiu©pufillo)ideft,in pufillaspartcsdi uifum, erat tempore veterum lurecóful-torum,pront hodiè quoqueeftin vfufre* quentiffimum amp;nbsp;congruentiffimum,vtin experientiam fuam amp;nbsp;huiufmodi reru® infeitiam prodant,quilitcrarahanctex-tualem corrigeremoliuntur.. t Tripliciterautem contingerepotefl ^*1 argentum pufillatum dari aurifici: pri- 7, nió, quando argentum nondumeftpur-gatum per ignem, fed èfodina erntum,amp; pluries (vt velmortarijsamp;pifiiüis, vel molendinis fieri folet)cótufumamp; lotum, pratparatum ad fornacem. Secundo, quan-doiam fornacepurgatumfuit, lie elite- , rum cineraceum, amp;nbsp;in aquam ab ignedt» iedlum efi,amp; in'pkircspartirub' St terne-ranas figurasformatum. Tertio,quandb rurfuK |
TRACT. CAROLI MOLINAEL
|
nirfus fumme excoflum eft puriim,pu-tum^ue fadtum, amp;nbsp;pariter ècapelh in a-quani iadutn amp;nbsp;cxtinflum . Primus modus non congruitaurificibus, præfertim inarteexcellentibus:quia bonus artifex non minus poHet tale rude argen turn pur-gate, quam alius:fed non vuk operam pre tiofiori aurificio deditam in hocconfu-Bierejncc argentu ipfe præparare,fed preparate vti: quale non eft iftud quod prius purgandum eft, amp;nbsp;à craffiori materia plû-biftannique feparandum. Tertius verb modus, ctfi congruat, i-mo neceftarius fit, quando aurifex argen-tomero amp;■ puriffimo operatur: tame quia larior eft,minus frequenter congruit. Et fiefecundus ille modus eft congruentiffi-nius,aptiffimus amp;nbsp;frequentiffimus, amp;nbsp;eft verum exemplum d.I.innaue Saufel. Ita enimiuxta vetuftifsimam amp;nbsp;communem literam,quam diligenter excuffi,legere placet, quamuisHoloand. nulla folida ra-tione legendum velic, Sophei. Argentum pufillatum fecundum primum modum. non vocatur à monetarijsamp; aurificibus argentum,fed Gallice (Billon)vtfupr.nu mer.ySj.cdm fit impurum,amp; multumin-fradecimum denarium.Secundöautemamp; tertio modo vocatur Granallium. Et fie patet quod Granallium non eft fpecies ar genti,red nudum accidens|: quia per acci-dens(vtdixi) quod fitin illas minutiffi-mas amp;nbsp;inæquales partes diuifum, amp;nbsp;eft ve fum argentum,fine purum, fiueeineracc-nm,ad varia pondcraamp; operaartificum idoneum.. |
Cum igiturargentum paululum dilu-tum magis fit open frequentius idoneum, nieritoemerfîtfpecies ilia prima argenti vicefimaquarta parte diluti vel mifti, q’b lt;)uodideôRegium, Gallicè Argent ine 1^7 vocatur,quod Regio ftatuto ab an-1« tiquiffimo tempore ca fit amp;nbsp;monetali,t amp;nbsp;fabrili argento prxfinita puritatis meta, ,amp;nota,vtdiiodecimdenariorum ciilmi-nt^non nifi femifle,hoc cft,u.gi anis, fiue vicefimaquarta parte folidæ amp;nbsp;abfolutæ finritatis abfit.Quo fit,vt hcc fpecies vide-licet argentum Regium tanquam a?s argé-ti monetalis amp;nbsp;fabrilis,in ir.denarios,ve-lutvncias,diuidatur,amp; denarij rurfusdi-uidanrur,amp; fubdiuidantur, vt fuprà num. 778.1taque ex veteribusinftitutisadhuc hodienó licetapudnos aurificibus amp;nbsp;vaf cularijs in artificijs fuis(demptis cxlaturç iun6turis)deteriori argento,quam Regio-vti, necfubtilifsimiquidem artificij prx-textu,etiam fi materiam opusfuperet:fed ad communem fraudem amp;nbsp;impofturam vitandam,iubenturfeorfum materiam,fe-orfum operam amp;nbsp;induftriam vendereamp; xftimare. Verùm, quia difficile eftpræfiniram puritatis metam tam exaólè obferuare, quin modicum quiddam excedit vel de-fic,interuallumquoddä, tfeulatitudoeis ®* indulgetur.'f Remedium vulgó voc5t)in-frà qgt; defeftus didlx definitx bonitatis nó imputatur,fed toleratur.Qitöd fi defedus maior latitudine concefta inueniatur», muldantur, vel vafa amp;nbsp;opera à vifitanti-bus franguntur, vtcaueturconftitutioni-busde artificibuseditis, quæ funt in ve-teri libro viridi archiui Caftelleti Parifi-enfis.. Sunt autemduxanriquxinfigniores,. quarum exemplar habeotprior édita aPbi-lippo Valefio,huius nominis fexto,cogno ■ minis primo,an.i}4^menfe Augufto,qua cauetur^ nulli aurifici licere minore arge to vti,demptisdidis iunéluris, quam Regio,quoddefiniturefle vndccim denario-riorum amp;femispuiitatis in librafeumar ca argenci,amp; non plus, idQ in vafisamp; fu-pelledili argenteajamp; prioribus ornamen tis,fedin folliculis,leuncu!is, clauiculis,. amp;nbsp;fimi libus acceftbrijs artificiorum,vt il-Ia acceftbria fintduriora amp;nbsp;firmiora, in-dulgctur defedus5. granorü puritatisingt; maicaaigenti,amp;’ non plus.Pofteriorcon-ftitutio édita à Carolo V.eius nepote, an^ no ipb’.menfe Martin,idem oinninöftatu-itamp; definif, nifi qubd non meminitprxdi dæ particularisindulgentixquinquegra. norum in acceftbrijs, fed tantum genera- . literindulget trium granorum puritatis. defedum in marca argenti, Ccc j., verum) |
|
$lt;6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIO T^S Veriim aurifices,quod principaliin-duigentiajntia fpem veniæ reliótum crat, pi o Hire viurpalieront, nee operabaturar genco ad rationem vndecim denariorum, amp;nbsp;femis puro, fed ad rationem vndecim denariorum, Se nouemgranorum dunta-81 xat^quod aculminepiiri puti argéti quin-dcciin granis,amp; fic ferè befle vnius dena-rij abeft. Sed conftitutionibuseditis circa annum fefquimillcfimum decimum quin-tum interuallum illud feu remedium gra no vno refcriftum eft, in opere folido, Se duos denarios:in appendicibus autem, quas Gallicè voant Moulures ad quatuor denarios. Et fic hodie tenenturapud nos reddere vafa argentea ad rationem vn decim denariorum decern granorum pass rit3tis,faluis didis acccflorij3,qu2 debent elle vndecim denariorum amp;nbsp;odograno-jum ad minus. Aurifices autem feruata neceflaria pu ritate argenti,pro rcliquo admifcent vnü vel duo ex tribus dinerfis metallis videli-cetats fiuc Cypriumjfiuc Caldarium, fine Coronarium , Se ftannum , Se plumbum j prout artis Se operis ratio expofeit. Argentum enim temperatum ærefoli-dius quidem dudibilius eft,fed minus lucidum Se fpeciofum propter «ris rubo-rem, vel citrinitatem ; puichrius verb ex ftanno vel plumbo dilutum, fed operofi-us, quia minus coharens Se folidum eft. j^ Plumbum autem Monetarij Se aurifices non iminerito vocant caterorum metal-lorum Regern:fefeenim ( quod quàm ve-rè regium eft ) impendit Se confumitpro vtilitateSe decoratione omnium aliorum tnetallorum,quç purgatjdulcificat Se per-ficit, vt fc bonus rex gerit populo fuo. Contraj ftannum vocantcaterorum omnium inimicum, qua amara Se acriared- ditSe inficit. Monetarij verb asduntaxat admifcent,fed hiclicentiofiusapuritate materia defecerunt,non monetalium vi-rorum culpa, qui nil nifi ad nutum Regis audent,fed principum fado,qui finene-cefsitate temporum, fine fuis, fiue alienis cupiditatibus adijartem monetalcm Sere |
NE MONETAB liqua publica,plerunquectiamRempuKÏ‘ quaftui turpiter habent. Cùm enim veteribus conftitutionibus ^^ eadem puritatis argentilexefl'ctinremo netaria publicè definita,ad Regium argé-tum duodecim denariorum pracisè,ita vt Rex fingularum librarum argent! piiri puti vicefimam qaarta:n partem tantùm lucraretur, fuper qua impenfa arispro rata dicta partis argent! detraóla fupplen dijS.' totiusmonetalisfchola fièrent,prout antiquitus obfcruabatur: cumque tempore Philippi Pu lchri,circa medium rcg-ni fui,anno 1300. ( propter duas incurfio-hes Anglorum Se Eiandrenfium, Seingen tes clades regno illatas, Se tyranni Jem Bo nifacij Odani ,qui fuit acerrimushollis Rcgis,8e non folum, vtomneschronogra ƒ1 phi,fed ctiam vt Baldus quoqueia c.i.co-, lum.i.dc natur. feudi : Intrauit vt vulpes, regnauit vt Ico, mortuus eft vt can is) dc-terioratafuiftetintrinfecus moneta, tandem poft multas populi qiierelis,amp; inlig nem illum plebis Parifienfis motum anno i3cS.in Stephanum Barbetuin,cuiusdeli-ciofos hortos Se domum furensdiripuit, quod ispradiues caterisdiuitibusfcele-rato inuento Se exeplo fuo author fuilfet, vt à pauperibus,quibus domos,officinas, ergafteria locaucrant, penfionem exigeront in veteri fortiori moneta, vel ad eins aftimationem intrinfecam. Idem Philippus circa annum miHefi-mum tricefimum odauum veterem pro-bitatem moneta reftituit, Se in vfuinre-duxit ad prædidam antiquitus definita® notam Se bonitatem argenti regij,duo'll' cim denariorum,vt ex antiquis monumeft tiscompcri. Et eft illamutatio Sereftitu-tio j de qua in indiuiduo loquitur Oldra. q.r49.fadum tale eft,vbi librarum errore - temporis data vitiatur Quod enim ibi fcribitur earn reftitutionemfadamanno i3ox.impoffibile eft,ciini adhuc ea deterio ratio feruei et an. i3o6.quo pratdidusplebis motusexarfit. Et ex didis Oldr. apparet deterioiv- ' tionem illam moneta: enormifsiraamlu-iffe,videlicet de duabus partib. ita vt tres dena- |
TRACT. CAROLI MOLIN ALL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nr
|
Jenarij noux amp;nbsp;debilis monetæ non vale-rent nifi vnum prioris monetæ.Et fie veri ficaturquod Anto.hifto. tic.20.cap.8.§.i6. enm feq. fcribit diftum Philip, malo quo-rundam confilio ita aïterafleamp; falfificaf-lemonetam,vt reduceret ad valorem ter-hï partis priori monetæ. Addit Ant. Phi-Jippiimbis hancadulterationem monetæ feci(re,ad ingentes impenfasbelli,bis magno fed euanido appaiatucoaâi,ad Flan-drienfes opprimendos, amp;nbsp;quodex ea mu-tatione qualitatis monetarum Rex quolibet die fiiperlucrabatiirfex’millia Parifi-cnfiuni amp;nbsp;hac de caufa multos mercato-tores amp;nbsp;trapezicas , prifertim Italos in franciacommoranteSjad extremam pau-pertatem redados. Teftatur autem Oldr.monetam priori bonitati reftitutam, quod etiam monetali uni regefta ollendunt, faótiim prædiôo annoijog.amp; aliquot annis perfcucranic, fedpofteafenfim diminiita,vtredaâa fue ritadfemifiem , videlicet ab alle leu duo-decirn denarijs argenti Regij, ad fex dena-rios,deii)dead quinq; poftea adquatuor, amp;nbsp;ficadtrientem feutertiam partem , vc bessreiisfitmouifsimè veto pede ( vt vo-cant) fubinde mutato, ad tres denarios amp;. fexdeeim grana. Porto Jonge maiorem, amp;nbsp;crebrio-rem mutationem amp;nbsp;deteriorationem fieri comperi in moneta argentea , alba 5t nigra, quam aurea : non enimitade ftcilipercipitiiramp; attéditurin argentea, lient ill aurea: amp;cum extraneis magisia pecunia aurea,quàm in argentea exercen-turcommercia,'qux impedirentur, aut waximo regni damno tandem exerceren-tiir,finimium vitiaretur aureaiconfequé-^er argentea cupiditatibus expilatorum ‘fagisidoneaeft ,ad exhauriendum fub-ditum populum,manente.exteroium com niercio. Sednonefinounm monetam fica prin eipibusadulterari rinquilenim Plin.lib. lîæ^P-9 Mifcuit denario friumuir. Anto. ferrquot;ni,mifcuit ari falfæ monetæ.Sic eum ‘Bfaniat,multis alioquin criminibus infa ®eBi,quippè parricidam nee ebrium mo |
do, fed ebrietatis profelforem amp;nbsp;alferto-rcm,qui pauló anteprælium Aróliacum iaciuium fanguineebrius, librum de fus ebrietate euomuir, vt refert Plin. iib.14. cap.22. Multis autem ante fcculis Arift.libr.2. Oeconomicon multahuiufmodi lordida; amp;nbsp;tyrannica exempla refert, philofopho indigna, vt putem libnwnlHüfecundum fuppofititium elfe: nimisenimdegencrac-à præceptis amp;nbsp;documentis,quæ Arift. tra-dit in lib.politicon.Plin.autem lib.j^.ca.t.. queritur principes paulatim imminuilTe pondus aurijamp; Leonar. Port, de ponde. amp;nbsp;menfu.lib.2. queritur quotidie detrahi amp;nbsp;de pondéré amp;nbsp;de qualitate.Multùm aût re fert id fieri fraudulenter,vt illeAnt.Triu-uir,amp; in d. c. quanto, an verb palam amp;nbsp;ex publico compafto,vt refert Plin. ind. loco,Liuium Drufum in tribunatu plebis 0 -dauam partem æris argéto mifeuiffe:crac enim penes tribu nos plebis ex 1.12. tabuL fignandi numi potcftas,vt teftatur Cic. de legib.lib.amp; in exemple.fup.nu.756. Sednonmultùm referret de pondéré 79 amp;nbsp;qu31itate,modó ftaret eadé vniformis proportie vbiq;,amp; cadem vbiq; poteftas, vt de iure efte dcbet.l.ideo,dc eo quod eer to loc.l.fin.C.de vet.numif.poteft. Probi-tas igitur monetç requirit certain,ftabilé, publicèdefinitam amp;nbsp;qualitatem materiæ, amp;nbsp;quantitatem pondcris.Qualitasautem nihil aliud cft,qu3m quantiras intenfa,. feu gradus bonitatis, monetales noftrate lingua vocantrf/^ aptifsimo reifubie-ôæ vocabulo, quod poteft accipi vt deri-uatuquidem àgallico infinitiuoallouer quod in difeuffionibusrationum freques eft, amp;nbsp;fignificat non temerè , fedferio confuItoque débita fubduftione faftada-ti amp;nbsp;accepti fine excelfus amp;nbsp;defedusra-tienehabita probare. In hoc Gallicuni' verbum aloj non fignificat fimplici— ter qualitatem metalli, fed JsupaT,««;qualitatem debitam amp;nbsp;lege præfinitam, qua-^ fi publicèlaudatam amp;nbsp;probatam . Apti-us autem amp;nbsp;redius accipitur vt primiti— uum , amp;nbsp;fignificat commiftionem , fiuc' corn»- |
$58 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATK
commenfurationem metalli;quæ accep-tio frequentior,amp; fic ab hoc deriuatur infinitum GaHicum,,ïü^f)',quod certa ra tionecómifcere,temper3re,amp;cómenfura re metalla fignificat.Italiamp;Dodoresno-ftri vulgö vocant(ligam)apta, licet Barbara voce,qiiafi Jigamen.Vtenini vult loan. de Vicomercato in c.quantOj colum.4. diciturliga,quando componitur vnacü alia.Quidam,vtPetr.Bellig.in fpec.Prin-cipiim,rub.j6.vocant legem,Latino amp;nbsp;ex-tenfo vocabulo, quafidefinitionem fine præfinitionem qualitatis materia: legitimam. Nouif/îmè Budæus libro tertio Af-fs vocat indicaturam, fed eleganti vocabulo abutitur.
Indicatura enim eft folida amp;nbsp;vera xfti matio totiusrei, vel quxlibet æftimatio voluntaria:amp; fiepropric bonitatemex-trinfecam,fcu impofititiam fignificat, nó autem folam bonitatem intrinfecam, videlicet qualitatis: quanquam hxcquali-tasnonjuudumabfiraäum lignificat,fed fubftantiam qualem certaquantitate de-*8 finitam. Vndemonetales verboitZ^nó intelligunt nudum qualitatis abftradu, vel ideam, fed vel definitionem fubftan-tiæ qualis amp;nbsp;quanta:, vel ipfam fubftantiam qualem amp;nbsp;quantam .• amp;nbsp;ftc non foliim recipitgradusintellelt;ftuales,fed etiam ve rum pondus. Vt dum dicuntvnumdena-riurad’rf/^pendere lexdeeim denarios pondérales, vel vnumgronumlt;/’4/9'pé dere^r.granaponderalia : amp;nbsp;ftc de alijs, nó voluntaliuddicere,quàm tantam par temmarcæ,vel fubftantiam materiæpu-ræ,tantumpendere. Vocant autem dena-riumz/’ aloj vnciam duodenariam mar-cæ,puri argenti materiæ, vtfuprà numer. 778. denarium verö ponderis centeftmam nonageftmam fecundam partem marex ponderalis, feu men ponderis, vt fuprà num. 782.
Ethiepoftquam inciditnongrauabor obiter dicere,quôd verbum (denarius) à monetarijs quadrupliciter accipitur.Pri-mó,pro vocabulo certiponderis vel qua-titaysextenfæ, amp;nbsp;ftc eft viceftma quarta
)NE MONETAE, pars vnciæ oft onariæ, fine 192. pars mar csE,amp; continet l^.grana ponderalia.Secfi-dÖ3pro vocabulo qualitatis feu gradusbo nitatis,velquantitatis intenfæ, amp;nbsp;fic eft duodecima pars integræ feu totius puritans materiæ , hoceft,marca:monetalis materiæ purç,quçmarca in duodecim dc-narios,velut vncias duodenarias diuidi-tur. Tertio pro certa quantitate valoris impofttitij feu curfus pecuniæ. Quarto, pro corpore cuiuslibet numifmatis in généré,Petiam vulgo vocant. Adde quinto, amp;nbsp;vulgo pro minutula fpecie monetsni-græ,denarium vocant,quiinobulumamp;fe miobulum diuiditur. Verbi gratia, ft Gallice dicatur fierimonetam à dix deniert de cours vu denier de poix, à cini] deniers d' th loj’,amp;àJixfolzbutd deniers de taille, fenfus eft,quod ftngula numifmatavalentdecem denarios monetæ currentis, amp;nbsp;ftngulasüt ponderis vuius denari), ftue viceftmjquar tæ partis vnciæ, amp;nbsp;ftngula funtadranone quinquedenariorum puritatis, ftuehabet quincuncem materiæfeu argenti regij,re-ftduum veto materiæ ex ære, amp;nbsp;quod exit branumulariafeumarcaadprædiâamra tionem conficiuntur amp;nbsp;refultant odo-ginta numi.
Nunc adeft vox tertia(chara(fter}quod 71’ eftftgnumpublicum,ftuepublicaautho- ^^ ritateimpreftum amp;nbsp;authoratum,adcerti-ficandum publice amp;vniuerfaliterdepro-bitate qualitatis publice deftnitæamp;regui fttæinnumifmatetaliter Hgnato, Seco”: fequenter de valore publice impofito quot;? numifmati.Et Gc forma monetæ nibU^. ud eft,quàm quædam teftifîcatiovcnt^jij amp;iuftitiæ ipfius monetæ , feilicetquôo ftt veræ fubftantiæ amp;: iuRi ponderis,Sc princeps, vel Refpublica , imprimens charaderem æquè cenfetur telUGan, Geut ex publico , zd hoc depunto ü-gillo chartæ feu diplomat!appoCito, vt traduntomnes etiam Theologi in quarto fententi3r.diüindiio.i!.Sc ibi Gabrie.qu? Üionep. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«•
Gr3uirGmè igitur peccant principes ^ ^ qualefcunque,qui dequaUtate veipéde-
TRACT.. CAROLI MOLINAEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^9
|
redebitisfubtrahunt, Sc enormiffimam omnium falfitatem committunt, mfi pri-nspubJicè conlenfu popjili, alia profita tis in qualitate amp;nbsp;quantitate nota defini-itutjCiimeniin numiisomnia metiatur, Vtfupr.num.44[.amp; fit generalis omnium mcnlura, iure gentiu-m introJuda, omnia iura diuinaamp; hu man a, quæ damnant amp;nbsp;execrantur falfificantes amp;nbsp;mutantes menfuras, damnant amp;nbsp;exécrantur faIfifi-cantes amp;nbsp;defraudantes monetasjfiue prin cipesfint, fine priuati,vtetiamThomas Aqui.difertè ait libr. i.de regimi.princi. Nec ad rem pertinet, fi quidam adula toresnugentur pecuniam elleprincipis: non enim cius cil, poftquam expenfaefi, amp;adhuc priufquam de argyrocopioexeat,ipfa probitas définira non magiseft illius,qiiàm quælibet regia menfura.igi-tur nec banc,nec illam pio libito deterio rareautmut3repoteft,neceft minor per fidia,quàm proprium figillum vel fyn-j, graphamfalfificare vel negate. Omnium autem fraudationum amp;nbsp;eau-ponationum monetæ nulla tetrior amp;nbsp;exe crabilioreft, quam cum pecunia femel probata amp;nbsp;expenfaintotum vel in parte teprobaturincurfu feu indicatura:tunc enim non folilm publica fides amp;menfura abrumpitur, fed etiam furtum manife-ftuni,nonin vmim aut alterum, fed in o-mnescoinmittiturtquod tarnen fepè per-petratum eft inhoc regno, non foliim ab boftibuSjVtfup.niim.yip.fedetiamano-ftratibus.Quod improbum R«t5ÄXi»y,amp; fee Icratifsimum inuentumßud.nofier lib.s. Afsis, merito execratur : nondum tarnen feptem anni in Armoricisamp; vicinis re-regionibiis,circiter decem millia paupe tumreprobatisquibufdam monetis,qui-bus vacca infcripta erarann.ijj/.hac fce-lerata arte fame necata funt. ’’4 Nonnego, quin quandoq;caufa ineï-datcertam monetam mutandi velrepro-'ba^di in totum vel in parte : fed qualif-cuiiq; eacaula fit, fi Frincepseam mone-tam fecit vel probauit, nullo modoreprobare nee mutate potcRj nec curfum |
publicè femel datum minuerenifialiam bonam amp;nbsp;xquiiialcntem monetam detamp; rcalitercommutarifaciatillis, qui monetam, quæ rcprobatur,habent ; nec fuf-ficerct menfem vel aliud tempus (vt quidam niraisdiluto colorefaditarevetiti non funt) ad expendendum indulgere. Quis enim acciperet pecuniam iam poft modicum tempus reprobandam ? Sed in fingulis municipijs præftituendi eflent argentarij, qui de publico amp;nbsp;fine vllo commutantium fumptu bonam amp;puram monetam pro reprobanda dare teneren-tur, non ad modicum fed ad tam congru-um tempus, vt omnes indemnesredde-rentur. Idem fi Princeps non cuderit, nec de- 91 derit earn monetam, fed recipi amp;expen-di pro bonapublicè amp;nbsp;feienter permife-rit, amp;fic ipfo fadofemelapprobauerit amp;3pprobari à populo permiferit. Non enim debet fidem publicam irritam face-re, nec fortunis fubditorum infidiariifed eos non folum tutorio,fed etiam paterno atfeftu ab omni damno vindicate. Plus dico, quod etiam fi citra vllam approbationem , fed per errorem fraude quorundam falfariorum reprobamonc-ta irrepferit, amp;fparfafit,quam inhiberi amp;nbsp;teprobari oporteat, debet Princeps lubuenire deceptisqui falfam veladul-terinam monetam ignoranter receperint aliam bonam amp;nbsp;probam de publico reddendo. Cum enim commodaconfifeatio-num huiufmodi falfariorum habeat, prç tercommodapublicçmonetç,iuftum eft eum ferre incommoda.l.fecundum natu-ram.de reg. iuris. Saltern hoc in dubita- ?* turn eft, quod pro rarabonorum, quæ indé fibi confifcantur, tenetur læfîs fatisfa-cere,text.in l.t.decapit.dimutio.inl.t. C. ad leg. Iul.de vi publi.l. fi vt proponis C.debonisprofcripte 1. fi ademptis. C. de fen. pafsis. Quanquarn autem Romani, qui initio étant manipulus paftorum amp;nbsp;fugiciuo-rum, amp;nbsp;hominum noinfsimi,non fuerint ftatim vfi proprio çre fignato,fed tantum æregraui,idcft, rudiamp; ponderali (ferè Ddd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt |
iéo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE MVTATIONE MONETAE
vcolim Lacedæmonij ferro rudi mol is in eptasjpoftaccenfionem aceto extinólx,vt Plutarch.in vita Lycurgi)nififubSeruio Tullio fexto amp;nbsp;penultimo rege, fub quo as fignatum,deinde argentum fignatum, quinque annis ante bellum Punicum , amp;nbsp;port 6i.annos aurum fignatum, vt tefta tur Plini.libr.j^.cap.j.tamencxterxgenres etiam duobus annorum millibus ante Romanos vel argento fignato vfx funt. Thefeuseuim quiregnauit Athenis tem-poribus iudicum Ifrael, plus mille d uce-tis annis ante Chriftum natumnumum, bouisfigno percuffit.Porroiniientio nu-795 mi non ad Aeginetas vel Lydos ( vt Cœ-lius antiqui.lelt;Sio.lib.s.cap.4j. amp;nbsp;libr.n. cap.4. Alxand. Alexandr ius G eniali.diet, lib. 4.cap.5.) referenda eft, fed ad primas gentes,quxcommunibuscommercijs vti “ cœperunt:hinc infacris BiblijsSielomm
amp; argentorumtam crebra mentio. t Eft autem.SicIiis, 1-îebraicè antiquum verbum amp;nbsp;numifma Hebraicum,vt tefta-tur lofephus lib-j.Anriquita.ca.7.amp; Sui-das,quo nee Græci,nec Latini vfi funt, vt per Budac. Iib.4. Affis. Et fecundum lofe-phumin loco prxallegato quatuordra-ehmas Articas habet,amp; fie eft idem quod flater,vt inquit Hieronym. Ezeehj. fiue femiuticiaamp;tetradrachmum, quxidem lunc,vt patet Matth.i?.ad linem,.vbi Dominus iuffit Petro expifeatum ftaterem dare pro feamp; illo petentibus didrachma à fin gul is.
Cumautem Gcnef. ij.fiat mentio fic-lorum vel argenteorum tranfeuntium per mercatores, vtex Hebrxo ad verbu vj^titSantes Pagninus : Chaideus autem ■-■j '’amp;i:afles vertit, Argenti quod reci-u’ »comercimonijsin vnaquaque
piebas.^ veri4#ulecft Abrahe quoque j^ proumcra, füiifçpcGuniam,non fo-remporermw ,„,„,''.^^,fedetiamfi-Id.m argenteaw 3^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
gnat^xalioqum amu^ode v potuil?etper negociarores, amp;p.amn-**”tfopèi^’vetns fcriprura mentio-nem facu top-^o« argenteorum feu nu-
morum numeri, fine pondéré, vt Genef. 10. Eccededi milleargenteosfratri tuo. amp;nbsp;Genef.57. Vendiderunt eum (feilicet lofcph) Ifmaelitis viginti argenteis,amp; alibi paffim . Nee folet facere nientio-nem ponderis propterfe , fed ob aliam grauemcaulam ,vtGeneEiy Appendit Abraham ipfi Hephron argentum. Ibi non fitmentiode appenfione , eoquod non daretur pecunia nifi appenfa, fed ad oftendenduin maiorem legalitatem A-brahx.Et Efaix 4?. Qui confertis aurum de loculo, argentum ftatera pondera-tis , facit Propheta mentionem ftatera’, non quando pecunia fignata effet, fed ad conuincendam furiam idolamanir, dum demenari idolatrx non putant deuo tioni lux fatisfadum extrahendo au-runa amp;nbsp;argentum de burfa , nifi illud appendant , vt quo preciofiu.s , eo fa-crius fimulachrum conficiant amp;nbsp;cola nt-
f Ex prxdidis vernm efle conuinci-tur , quod innuit Ariftoteles.lib.primo, pol iticon.cap.6.charaderem pecunia,fiue pecuniam fignatam amp;nbsp;eins fidem amp;nbsp;ftabilitatem efle de jure gentium , licet formula feu figura charaderis varia efle polfic. Et ad pradida facitquodExodt jo-Leuiti.vltim. NuiBer.3.E2echi.4î. di-citur , Sidum fanduanj viginti obulos habere, ad differentiam videlicet.Sidi vulgaris fubduplici . Erat enim duplex ficlus,feilicet ecdefiaflicus, qui diccta-tur ficins Templi feu fanduarij fee»''' dum Hebroos, nee erat v.ncialiy,ftlt;l'^' miuncialisvtdixi. Alter ficlusvulgans-dimidio minor qui duas tantum drachmas, amp;nbsp;fic quadrantem vneix pendebat,-amp; decernobolosHebraicosvalebat.I’a-ricer talentum tcn^pli capiebat centum amp;nbsp;viginti libras: prophanum vero, quo vulgo vtebantur, fexaginratatum id eft,. dimidium.Sic Pollux Jib .9.Sidum talen turn duplexfuilfe refert, vécus quatuor amp;nbsp;viginti numorum: nouiim veroduo-dccim. Plu ra de Siclo fi vacatJegerepo-tes
|
TRACT. CAROLI MOLINAEL ttsapud Robert, Sena.de vera menfura, ponderumque ratione,tom.;. ^5^ t Scd interim omittenJum non eft 59 facrumilludmyfterium, quódExod.30. figuratur vbi Dominus iubec omoes If-raditas à zo.annis amp;nbsp;fiipràofFerredimi-liiiim ficlij iuxta menfuram rempli, fine ad pondus fanftuarijjita vt dines non ad-dat,nec pauper diminuât de dimidio fi-lt;lo. Quod enim omnesamp; diuites amp;nbsp;pau-peresxquaJancecenfeniur , quid aliud fignificat j quàmomnes peccatoresefie, amp;:a;què indigene gratia Dei^xque codem preoofanguinis Domini lefu Chrifti re demptoSj eadem fidefaluandos (de tle-0isenimamp; fidchbus eft fermo ) necef-fe exceptionem perfonarum apud De-um. Quod autem iubenturomnes fideles, non integrum ficlum , fed dimidiumof-ferre Deo in fanäa,quid aliud repræfen-tat,quàm omnium fidemamp; charitatem imperfeftam quandiu peregrinantur in hocfeculo,perficiendam autem in carlo, amp;nbsp;interim feruos fe inutiles fempersg-uofeere debcre ? Quod autem iubentur offerread menfuram fanftuarij, qua: et-iarn ibi certo obolorum numéro fpecia-liter definitur, quid aliud eft ,quàm om-oi no offerend urn , necvacuosnos amp;nbsp;in-fruduofos effe debere coram domino (tolliturenim qui non fert frudum. Ioann. 15.) nee tarnen offerenda elfe figmen-tacapitis noftri,etiam quantumcunque fpeciofa videantur fapientiæ Humana: quxftultitiaeftapud Deum, cuiabomi-natioeft quod hominibus excelfum, fed tantum offerenda elfe, quæ Deus praece-pit,fibiqueplacere definiuit, iuxtapræ-fcriptum verbi fui, quódeft verum pon-dusamp; menfui a fanduarij’Quj ergo prç-cepittibi DeuSjilla cogita fern per,Eccle-fiaftij.nec abeaspoft adinuertionestuas, quoniam melioreft obediencia quam 1 viäims.i.Reg.iy. Et rurfus quod iubentur offerte in fandi, non de fielo vulgari, fed tantum |
deficlofanduarij iuxta'menfurameiuf-dem, quod Santes vertit feciidum ficlum , fanditatis,nonne dare dcfignat,nos non noftra,feuànobis profeda offerte pof-fe fummo illi omnium códitori Deo ; fed tantum ab eo gratis accepta, prout vni-cuique iuxta menfuram fideidiuiditamp; donar ? De bonis enim operibusagitur, de vera obedientia mandatorum Dei, amp;nbsp;veris frudtibus fide ijqui non funt palmi-tuni,fed veræ vitis,quæeft Chriftus, Ioann.15. vt nemoglorietur coram domino, fed abeo recognofcat, iuxta illud i. Corinth. 4. Quid babes quod non accepifti? quod fiaccepifti,quidgloriaris? amp;nbsp;Efai. cap.16. Cmniaenim(3it^operanoftrao-peratus eft in nobis. Qui ergo fua vel fu-am iuftitiam offerrefepurant, iam node ficlo fanduarij offerunt,fed de fuaim-munditia pannum menftruatæ, Efaiae64. Hæc obiter iuxta regulam fidei dixifle fufficiat, t Succedit quarta vox,aeft imatio fine 797 indicatura,qua:quidnafit,per feliquet. *°® Pendetautem valorifte impofititiusnon à priuata cuiufquam , fed à publica dun-taxataeftimationeamp; impofitione. Publica autem a:ftimatioamp; valor curtcns,non àfoloprincipisin monarchia, velopti-matuminRepubl.dido pendet, fedeti-am àconfenfuamp; vfu populi , amp;nbsp;confue-tudinecommcrciorurn .Quod fi leges amp;nbsp;ftatuta nificommuni vtentium vfucom-ptobata nonligant, vt omnes vtriufque iuris Dodl.probant in l.dequibus, de le-gib. in c. *.dc treug. amp;nbsp;pace, hoc maxime verum eft in commercijsnumorum,eo-rumque curfu amp;nbsp;indicatura, quæ non eft iuris faifti,amp; nccelfario in vfu amp;nbsp;comer-cio vniuerforum etiam exterorum ,’amp; 0-mnium quibus cum communia funtcó-metcia,amp; iura gentium,cófiftit. Et quod fenfuspopuliinhisdominctur amp;nbsp;iusfa-ciat,mu Itisexemplis probat Budæ. lib.j. amp;nbsp;ç. Affis,vbi refertmultaediftapræco-nialia dirèminatiadevfu abrogâdopro-bi amp;nbsp;recepti numifmatis,etiâabhomine Ddd 2. mina- |
|
DE MVTATIONE MONETAE 0» minaciamp;iræ impotentiffimæ manantia, cuius tunc ferociæ refta amp;nbsp;vtilia cede-bantconfilia,publicum tarnen cofenfum peruincere non potuiffej.amp; iureoptimo negledaeflc. Probat etiam facra pagina. Gene.23. earn efTe probatammonetâjquæ tranfit ad negociationem „ amp;nbsp;in vfu publie oexiftit.habet eniin Hebi xumj id eft^ad verbum qua-dringentos ficlos argenti tranfeuntisad mercatoremjVt etiam tetigi num.. 695. Et. fie ibimoneta probatur eficproba amp;nbsp;iu-fta J ex eo quod mercatoribus in vfu exi-ftit:eftenim pecuniaamp;eius vfus amp;nbsp;publica comprobatio iu.risgentium,.vt læpè. ^g probaturiTcfi., super eftvidercanamp; qurefledebear jQj^ extrinfecat bouitatis,ad intrinfecam ha-bitudo amp;proportio.. t Et in fumiria très funtfententiæ. Primi præcisetenentae-q^ualemomninoeffeoporterejiravttan-tundem valèatin mafla^'quantumin pecunia fi^ata amp;nbsp;expenfæ cudendi fiant de pubJico.Itatenetglo.amp; Bart.in l.i.per ilJum textum,decontrah .emp. Bart.in 1., qui.falfam.ad l.Cor. de fal.in J.i.de vete. nu.potc;ri.ji.C.amp; vbiqjBal.Lancelo.Dc-ci.l.non amprius.§.fin.col.4,delega.i.l.Iigt; tia.§.ff.dear!nAiisleg,Curt;Iunior l.K §./.. co]üm-.3.num'.i3.ficer.pct,tex. in l.i. C.de pond.Ii.io.Etin hanc fentcnriâ,licttfub obfcurè,inc] inare viderur Budæ.lij.Afi fisdicens,quodnifiargentum infiélt;fiû amp;nbsp;numifmaparili ratione congrueren t,có mercia hominum expediri non poffenr.. Secundi poft Inno.in c.quantode iureiu. amp;nbsp;omnesCanoniftæ ibi eenfent detrahi, poiTe impéfam,quinetiam aJiquiil vitra,, vteudi faciens- modicum non multü lu-lt;a’etur,Etfequitur Imol.in l.Pâul.in fi.de Iplu.Petri.BeJliga.difcipuJus eins in Spe cuJo principum Rub.j6.Phi.Dec.].2.§. i.fi cert.pet.Bru.trael.de augmen. cond.vJt.. in princ.amp; eftcrebrior fentent.in quam. etiam incIÏnantTheologi in 4.fent.deci-fiouv.vbû Gabriel Biel.q.9.coJ’.2. Tertio nnuiffimis quibufdam vidétur' prorfusnóreferrc,ita vr inpecunianul-Ib.modo anendatut materia, nee eius bo- |
nitas intrinfcca,fiue qualitatïs,fiue pon-derisftedfolaacftimatio publicè impofi-ta,ita vt poffit fieri moneta plumbea, veli de corio, modo fit publicè approbataamp; tune poffit folui pro quacunquepecunia aurea vel argenteaj^etiarn ex mutuo debt ta,amp; ita tenet Hier.Butigel. repeti.l.cuin quid,col.9inu.a8.fi certum petat. Sedhæcfententiaprorfusiirationabi-lis eft,amp; ridicula.cadcm .n. ratione pof-fet fieripeeuhiade papyroarte impreflb ria,quöd non minuseffetludicrumamp;ri-diculum,quam ludus puerilis: amp;nbsp;eft non folùm contra: originem amp;nbsp;definitionem monetæ, fedetiam contraexperientiani: amp;nbsp;fcnfum communem,De origine pater, cum fifde iuregétium,amp; ficrequirit fub' ieftumdeleétæamp; idoneæ materie, quae in breui quantitate fit folida amp;nbsp;congiui valoris:alioquin non poflet deferuirev-fibus commerciorum,nec eundem vfu in amp;nbsp;valorem.amp; funiftionem diutiusretine re vbique loeo-ru m.De defin it tone patet per 1. (.. decontrahen. emptio. vbilicet gratia commodioris amp;nbsp;breuioris vfiisfu perueneritfignum , vt onereprobandae quaJit3tis,amp; ponderandequancitatisma teriaedefungeremur,vtfiipr.num.é94.ta-mcninon eft fubJara veins fubfiantia amp;nbsp;materia,nee erus definitio requiftaiqua-quam propter fidein publiei charafteris magis deincepspracbeat vfum amp;nbsp;funftio-nem ex quantitateimpofititia,. quam ex fubfta-ntia.. t Senfusetiam corn munis off endit, ne ^^^ ceffariameflealiquam materia bonitaté'“” intrinfeeam correfpondenrem ,alioqiii'’ non poffet elfe vfui vbique locorum,CO' tra 1. ideo de eo quodeerr. loco. Imb nuJlibi nuHoq; modofungipoffet mune-re pecuniçpiiblicç,lictrpolfet effenotu-1a feu teftera priuata,cums non poffet ef fe vfus,nifi inter, paucos prinatos, vtin certo coliegio,quo tefferam afferendoda rerurdiumumvel meftruum demenfum collcgiji velcertaquantitaspecunitcpu- » bliex.. Etqui aliter imaginâtur , nihilaliud, quam inanefomnium,amp;ludicram ideara fillguilt, |
|
fngunt, nihil inc,ptiusin Repub. politi-c»,vbinon de fomni;s,necde vinbiisqui dem rerum,fed de rebus ipfis agitur. tt fcj 1 fic delirauGuido Papa decifio. Delphi-nJt.49j.dicenSjtcmpore captiuitans Regis Ioannis faétam fuiffe amp;nbsp;cucurrifle in fiocregnomonetamcoriaceam : (juse eil puerilis fabella , anilibusdcliramentis ßmilisjimö verum dcliramentum/ vide-leenimamp;difcutere volui pluraregeHa præfeélorum monetaliuin illius temporis jamp; inueni, quod tune veniebat amp;nbsp;cu-debaturin regnomulto meliormoncta, quam nune fiat : eudebautur enim aurei pecude viilofa (ignati. Galli vacant, Ututons à lj^rand'gt; latne, quos Budx. li b. rAffis dicitnulliaureibonitatefeeudos effe, fed primam auri notam obcinere, quorum inuentuin videtur Budx, libr. j. eidem Regi loanni attribuere : fed ex re-geftis monetalibus comperi ,etiam tempore PhilippfPulchri amp;nbsp;luccelforum fa-bricatosfurlfe. Cæterùm moncta argeutea amp;promi-fcua,qiix tempore didi régis Ioannis eu debatur,erat duplo melior m bonitate in trinfeca,pecunia nunceurrente.Sût qui coriaceam illam pecuniam etiamnum a-riolé tu r imvfu fuiffe tempore expcditio-nisamp;captiuitatisLodoici nouiin Aphri ca.fed fiinile delirium efi,amp; nihil in mo-numentispublicisant aliofideli teftimo nioindereperitur.Non ignoro quid nulle authore dicat A lexa. AlexandriusGe-nia.dier.Iib.4.c.i5.de numis ex corijsbo-uni.amp;ScorteisaffibusNumx. quod tam fabulofum eft,quam «A»®«». ko 1 Prima vero fententia effetopti ma, fi 1C| feruaretur:fequerentur enim duo magna commoda in vniuerfum, Primùm quod commercia vbiqiie amp;nbsp;apud omnes fine collybillarum interuentu, amp;nbsp;intertrimé tocollybi ( quod cambium vocant)excr-cerentur.eifet enim vbique eiufdem po-teftatisprout iure commun! cauctur,amp; gt;nbsp;cffedeberet.l.ideódeeoquodccrt.loc.l. 111).de veter.num.potefta.lib.ii.C.Secundum, quoniam omnibus fublata effet materia falfam amp;nbsp;adulterinam monetam fa- |
TRACT. CAROLI MOLINAEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0} bricandi'jVtpote cùm nulla inde fperare-tur vtilitas,Ied merum damnum,cum pecunia formata non plus valeret, quam in materia'yamp; genus humanum defungerc-tur tecerrimo illo nimisque frequent! amp;nbsp;propè incurabil! morbo fabricandx fal-fx monetx. Addotertiam particularem vtilitaté prouinciarum in quibus nullxfunt aut defecerunt auri amp;nbsp;argent! fodinx, vt m toto hoe regno, vb! neceffe eft argentum amp;nbsp;aurumaliüdè aduehi,öc mcrc!busamp; frud!bus,qu!!n regno crefcunt,compa-rari. tSi enim feruaretur prima fententia,regnum iftudxquè abundaret auroamp; argento,vt prouincix in quibus nafcitur imo fuperabundaret, amp;nbsp;tandem tanto maiorem vim auri amp;nbsp;argenti haberet, quanto prouincix exterx m agis indigent mercibus amp;nbsp;frudibus noftris, eisque ló-gèminus, quàm fuo auroamp;argentoca-rere poffunt : amp;nbsp;tarnen iftud regnum di-tiffimum fadum, non minusmcrcibusamp; diuitijsnaturalibusdeinceps, abundaret amp;nbsp;fuperflueret, quàm cùm auro Scar-genro vacuum amp;debil!tatum eft. toj Contra verominuendobonitatem in-trinfecam pecunix,amp; quanto indieatura cxceditmateriam, fiuequantoplusvad let in forma, quam in maffa, fit, vt tanto viliori pecuniaregnum iftudabundet,8c fic,vt tanto depauperetur minusque po-tens fiat in auro Scargento, qux tarnen iadant effe neruos belli 8c Reipub.Qua-to enim indieatura fuperualet materix, tanto minus auri Sc argenti exteriaffe-runt,8c tanto plus mercium 8e return no ftrarû minore preciofumptuve euehût: Sc infummatantodeteriusScdamnofius pro regno , tato melius Sc vtilius pro ex-teris agitur. ' Viderintergo omnes quid agant prin- ®®^ cipesnoftri,dumfubindè pecuniam di-lutioremScleuioremcudunt : ficenim cótra femetipfos Sc viresregni fui, quas atterunt,molliuntur. Viderint confulto* tes feu potiusdeceptores, quos meritö fic notât text.in d.c.quando,nec !uat cau- D d d } fari |
|
DE MVTATIONE MONETAE j ^4 fari lucrum , quod interim hac arte piat-poftera calliditate facit Princeps luper fingulis auri amp;nbsp;argenti libris, vt lup. nu. 7b9. diólum ell de rege Philippe Puichro (vt enim nil dicam de ferdibus amp;nbsp;nequi-tiajamp; quàmmalcdamnoamp; dedecoredi-éti régis amp;fuorum cedérit, deeladibus hinc regno amp;nbsp;populo illatis)fgt;mile cß ac fi imperitus auc infidus vinitor vineam aliquot annis immodico vini prouentu exhauriat,amp; mox eftœtam amp;nbsp;fterilê red-ï°^ dac. Populo enim diui te amp;nbsp;florentefortis amp;nbsp;potens efl Rex^quèdmaxime omnium de Rege Galliæ verum amp;nbsp;notifsimum efl. Contra populi viribus accifis, neceffe efl quencunq; verum Regem tanto debi-liorem fieri J idq« omnino in hoc regno, vbi notumefl veras dinitias, verum fub-fidium Regis, efle diuitias amp;nbsp;marfupium populi. Quorfum enimabierunt,quid profuerun't, quæ Philippus Pnlchcrcor-rafit amp;nbsp;crufeauit à populo, dum Fjan-drenles feruituti fubijeere molitur , amp;nbsp;quæCarolusQpintus congefia reliquit, mox amp;nbsp;eomortuodux Andegauenfis der peculatus eft ? Ad nihil ppim profue-runt, nifi vt nouisexpilationibus populi magno amp;nbsp;regum deregni perieu Jo opus fuerit. 78i Ex hispatetquàm cæcutiant amp;nbsp;fallan-tur,qui nihil referre pucant debilem aut 107 fortem intrinfecus eflepecuniam, modo valor impofititius publice currat. Vt .n, pulchrè inquit Bald.in d.c.quanto.in fin. auâoritascharaóleris amp;nbsp;impofititij valo ris non efl omnibus communis, fed ill is tantum, qui font fub eo imperio amp;nbsp;parère tenenturmon au tem ligat exteros, quj non tençnturreciperemonetam, nifife-cundum qualitatem materiae , quæ fola communis eft omnibus. Eifdem rationibus pater longè faili, qui putantnemininocere, fed omnibus etiam Reipu. huiusregni prodefle valorem extrinfecum augere pecuniæaureæ vel argenteæ,£adem flanteprobitate ma teriæ. Sed adhuc grauius falluntur,qui idem |
putant, etiam fi non omnes pecunia? pro-portionabiliter augétur, led altera tantum fpecies putà aurca,vel huius.fpecies fpecialifsima, putà folares aurei etiam fequendo vulgarem illatn adufqjcominu nem fententiam, quod obligatus ad certain fpeciem monerç non pofsit augmen-tum citracreditoris mora fuperuentura deduccre : turn enim fit aperta iniuria pauperibus debitoribus , qui tune non bent de illa fpecie particulariter amfta, amp;fic maiori lumptu vel precio redimen-da eft,vt dixi fu p.num.709, Sed tenendo amp;nbsp;veram noftram fententiam, quod illudaugmentumdeducipof fit, vefupra quæft.^2. cumfequen.tuiic fiue certa fpecies monetx,fiuc omnes au-geantur,darum eft quod nulla fit iniuria debitoribus vel non habentibus, Sc mul-tb minus fingulis habentibus, fed magis abundare incipiunt. Verùm ego dico, quod iftud non eft nifi ad id quodadeftamp; præfensefl brutorum more afpicere, amp;nbsp;adhuc non in totü, fed in parte, vbi multiplex failacia amp;nbsp;captio later. Ad quam detegendam afpiciamuspro- jo} pius,quidnam fit illud 3ugmentuni,amp; cu iuseffedus: amp;omiflb quodaugmentum pj indicator» fupra valorem materisequæ-dam fixio cft. Aut illud augmentum fit de omnibus monetis proportionabiliter,amp; netnini fingulorum quidemeiufdcmloci municipium de feprodefl, nee nocet; quia cadem via omnium, rerum precis illicpariter prorata necc/Tario augéruft 1.2.de vet.nuine.poccft.libr.il, C.Vt*^'**' mus fup, num.71.6,cærerumvniuerbsfeu ■ Reipub. huius vel fimilis regni nocet,vt moxdicetur, Aut verb iftud augmentum fit de certa fpecie monetæ tantum : amp;nbsp;tunc quia non propterearerumprecia illincaugeatur, prodeft quidem non fingulis omnium, led quibufdam, videlicet habentibusil-lain fpeciem monetç tantum. Acqui coi^- lt;nbsp;modum iftud iniuftum eft : amp;nbsp;refpeótu eius, cui cómodat. amp;nbsp;eius,contraquem commodat in fiBgulari,amp; vitra toti huic Reipub. |
|
TRACT. CAROLI MOLINAET. Reipiib.noxium eft. Quod ft iniuftum re-ipeflii eius, cniamp; contra quern commodat inter fin-guloi, liquetjquiaahemo-Mum amp;nbsp;aduentitium lucrum fine caufa ftntit, idquecontra conciuem, qui atque merebatur commodo afftei à Repub.Sefi-necaufadamnificaretur: amp;nbsp;fie ifta eft q-daminxqualis ,temerariaamp; fortuita di-ftributiocommodorum communium. Quod autem fit noxium vniuerfis, to-tiq;Reip. huiusregni patct e.x prædiétis : o,uia in effeftu nihil almd eft, quam au-min amp;.'nrgentum,quo cxteri abundant.amp; abijsaduehitur,amp; fic mercesaliena.s-ca-rasfacercSi: augere.nortras vcro vilifica-reamp;diminuereamp; fic exterorum commo ditatibus hurus re^ni incommodis confu lere j idq;quantomagis non vna tantum, fed plures vel omnes fpecies moneeavum extrinfecus augeantur. Quodautem nonuulli caufantur,quan doqjaRep. efle, cerranTfpcciem putafo-latorum augeri , propter magnam cir-cumftantiam fadli illius temporis, puta ob ingentem quantitatem à regno ex por tatani,vtqiGrtiusamp; cumulatiusreducan-turin regnum , tarn ftupidum eft, vt iatis demirari non pofsim vel catcitatem vel fophifticam nimis audacem. Nonenim exteri propter augmentum iftud .anieo-rumcitiusautplusaiireorum afferét/sd minus: amp;nbsp;contra plus mercium nofiia-rum exportabunt, quanto maior erit au-reorum indicatura ; neqiie enimaurum gratis afferunt, fed prout mercibusno-ttratibusegent, nee aliter habent nobil-cum commercium.Ex eoauremjquod au-rumcariuseft, non magis indigent mercibus nolt ris, fed i 1 lis ran to m i noris atü i-mant, amp;nbsp;tanto plures vilioseuehunt,amp; tanto minus auri afferunt amp;nbsp;relinquunt. 104 Reftatvulgariumnoftrorummerearo-rum confutanda caufatio,ex eoenim vul »9 gusimperitum mercatorum cenfetè Repu. effe,aureorura indicaturaaugeriific ' enim fiet(inquiunt)vtmercatura curraf, noreat,amplificetur.Necaliud adferunt autadferrepoffunt, quippe qui oculos iatrorfum verloshabeant ,. quxftu pro- |
1«? prioomnia metieatestvoluntenim dice-re,amp; itaftnguli cogitant futurum,amp;mox aureisextrinfecus audlis profundantur z poflefloribus: amp;nbsp;dum in magno valore, funt,inultas pIureRpfolito mercesemat: ipfi quoqi mercatores ex aureis,quosamp; cumulatius feufrequentins numero, ma-iorique valore conlequentcr,rurfus hinc plures diuidendas merces licitari pof-ft-nr,amp; fic dupliciter lucreiitur. Scd primo iftud lucrum non refpicit totam Rempub. fed particulate tantùm quorundam mercatorum commodum,Sj fic non eft ad rhombum, nee facit ad qu. Secundo, ad hue iftud lucrum tempora-rinmeft, amp;nbsp;cum moxdeferbtient, diu-tins flaccelfctamp;iacebic, quamfemdef-ferbuerit. Et accepi pratpotentem queu-dam fui/fe in hocregno,qui vt in centum minibus folatorum,quç in area habebati fiipcrlucraretur viginti quinque millia libra rupf, fuafic, amp;nbsp;effecit lolatorum de quad r.f g i n ta ad qu i n qide qu adragi n C310-lidos augeiir Hoc modo fæpè laborac Francia,vt fint qui priuati córnodi gratia tenebras Regibus offundunt, eos lal fis amp;nbsp;Reipub.noxijs opinionibus amp;nbsp;affediibus démentent. Et vrinam. verum non cirer,quod inter Sof alia id genusferibit Budçusin aflejiniti-um amp;fcruorum deteriorationis moneta-rum à Francis (hoc cft,àpaucis immerito^ ordinesduetantibus.) procederediieninx mcliorismonetatlex inconeuftain Francia (cuius permaximeintcreft) feruare-tur, necelTe elfet finitimos magno Francis eomraodb eundem méfions monetr tenorem obferuare : quam imminuere' nooaudent, nifi prins Francix .mminuar tur,alioquin illiscommercio rerüFrancix carendum elfet, quibus carere non poffunt. Et grauiter fcripfitBudx.libr.j. A (sis, quod fi tam an imosè principes im-mi nutx monetx crimina cxercerent,me-liuscum rebus humanisageretur». amp;nbsp;minus fallerent'adulceïatores. Hinc liquetqu.a fanótèprudenterqjiab' antiq,uo fancitü fic apud nos,vt Do. prx - quot;® feótl |
DE MVTATIONE MONETAE
166
fefti monetales dû inaugurantur, amp;nbsp;rur-fus antiuatim folenni facramento iurent, nunquam confultarc Rcgi monetam im-minucrcjhoc eftRemp, non prodere. Re-gemque decipere,vt in d.c.quanto. quod etiain multis antiquis conftitutionibus perfamSè cautiim legi, vtàregeloanne die vicefima 8.De£embris,anno ijjj. qua inter carrera cauetur, vt moneta alba ar-genrea ram proba cudatur, v t è marca ar-gentinon poffit confici vlrra fexJibras Turonenfes vel minus ;amp;nomiHatim ad-diturratiOj nequa fitoccaûomonetæau-rear precium feu curfum augendi.
Non tarnen hæc fcribo quod exteris in uideamcommodaamp;parabiJia return no ftrarum , quasnatura communisparens non nobis folùm,fed om nibuspræfert có mercia:verùm omnibus etiam extraneis ex æquo prodefie Jaboro, bis prarfertim, qui Rebufpublic. bene confulrumcupi-unt, vtqj pJeniusdetelt;ffa veritateilliscó fuliqueatjfallaciaq; amp;: pleonedica con-filia faciliusdeuitaririinó nuJlum exterü puto,qui fit reip.feu reftx politiæ amans. Cùmautemeafit höminiimmiferia , vt prima ilia meJior feir entiaobtinerenon poffit, necefleefi confifiere infecunda, go^ eamqiiexquibonifacerc.
jj£ t Dicimus ergo quod poftquam nó po teft baberi æquaJis, fairem debetefie có-grua extrinfecæ boniratisad intrinfeca proportio , quænon confiftit inindiui-duo, fed inquadam Jatitudine, fines ramen arquitatis amp;iiifiitia?non excedenre qui fincsfunt comraodaamp;æqnalisamp; qua turn licet perpétua amp;nbsp;fiabili omnium le-gitimorum commcrciorum conferuatio amp;'expedirio,amp; incus amp;nbsp;extra domi foris-que. Super quo duo confidcranda funt primiim‘, ipfius proportion's certa Sc iii-fla determinatiorfecundum, eins vins Si obferuantia.Primum fpedatad rempub-Jicam, eiufve moderarore',cui relinquo. Secundum ad nos Srguxdionem nodrâ fpeüat, in qua concludo pro fecunda parte.
Cùm enirn ex liypothefi pecunia, in qua offeiturfoiuciojûtpiobi,tam in ma
teria, quàm in forma,amp; indicatura piibfi citus définira 8e approbata, amp;nbsp;fie comma niter amp;efficaciter vaIcarfummâ amp;nbsp;quan titatem debitam tenetur venditor recipe rc peccat Si punibilisefi reeufando, tex. in l.r.C.de vet.num.pot.li.u.vbi Bartol.i-dem Bart.in l.qui faJfam C.de fait amp;nbsp;oni-nes vbique.
Communemfententiam, de intrin/ice valore, qui contraéfus tempore fuit, réfutât
Molin. confiquenter.
t Quod autem Doftorcs cémenti funt, decxigcndabonitatcintrinfeca,quçer3t rempotecontradus, erroreft, exfubie-dæ materiar circumftantijs ab eis male expéfis intelledis. Pater, quia fundantur vel in falfis fuppofitionibus fadi, vel in legibus impertinentibus amp;pra:cipuèin d.J.cum quid quæ nihil penitus facit.per n0t.fupr.nume.7n. Et vitra ea dico,quód Dodor. omnesadufque malè intelligunt didam l.cùm quid, dum nimisptarfradè precidunt ad eandem bonitatem efientia lum , in eodcmgraduali numero natura-lis qua lira tis quod non eft de mente iuris Smullalegeprobatur: feddebetextem-peramento legali nodi x atquitatis intel-ligidecadem bonirareproportionali,vt noue probaui amp;: declaraui fupr. d.l.cum quid.in nouisintelled.qubremitto.quia nolo fententiam noftram in bac quaft. contra communem fundarein nouisin-relledibuslegum,fedin viuisreceptisSt probatis ratioinbus fuprà pro haepotte aiiduâis,Si quaefupr.num,694.amp;præfet' tim exemplum illud politicum, fupr.nu. 7î6,eft dcmonfttarioefficax.
Ca?terùm Ci qui particulates numiper errorem monetalium, vel opéréfalfarij vel cafu inueniantur minores in pondéré vel rpraUtare, quàm ex publicaamp;ob-feruata delinitionc moneta? requirarut iftifuntnumi adnltenniSireprobi,qui^' 1 non funt admittendi, Sidehisnon ioqui tur quxdio nolira ; fcdl.8ielfganter.§, qui reprobos. depigno.aflion, fiosau-rem
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. tem loquimur quando habent pondus amp;nbsp;qualitatcm materia: jex publico coinpa Üoamp; communi vfununc definitam amp;nbsp;requiiïtam,amp; fic funt veri amp;nbsp;legitimi nu tnijCtiam ü cemporeantiquo ante publi-cam diminutionem monetænon fuirent legitimi: funt ramen hodie, ergoæquè polluât nunc folui, feut tempore anti-quo poterant folui antiqui legitimi nu-mi. k; Tota autem epithafs verfatur in hoe, quód fatetur creditor debitum noiium denoiia pecuniafolui poire,non antiquü fed caufatantiquum debitum de moneta, 113 qua: t tempore contrarius erat légitima, loluendum duntaxat : non auceui de moneta intrinfecus viliori, quæ tune nó führet légitima ,nifi fupplendo defedum vel ïftimationem deficictis materix: ilq; non paucis prima facie non paruin vrgé-tibusrationibus. I’riino, quia bonitas materix eft pars fub(lantialis,amp; fairem æquè principalis nionetæ,amp; fic æquè débita amp;nbsp;conf derabi lis in obligatione monetæ.Ergo ficut ere ditor poteft petere fuppleri valorem ex-trinfecum , etiam publicodecretodimi-niiciim,vt fup.q.ÿi.contra commune pro bauiniustita potell pcterefiipplcri valorem intrinfecum, etiam publico dccreto diminutum ; quia folo lapfu téporis, vel faflo alieno,non debet fieri conditio ob-ligationis detcrior. Secundo,quia fi moneta poftcontra-Öum melior fada fit, puta audiovalore, poteft debitor augmentum deducere’, vt fupra nume. 750. clarè pi^obatum eft contra communem.Ergo fi deterior fada fit, puta deterior is materiæ, tenebitiir debitor dec rem entum fupplere) amp;nbsp;fic eifdem argumcrisamp; rationibus,quibus commu-nem fententiamcirca bonitatem extrin-feeam fupra comprobanimus. Tcrtiö,quon iam ex noua pecunia non poftet tantum habere auri vel argenti, gt;nbsp;quantum poruifiet ex pecunia currente tempore tontradus. ergo fua inftèamp; ef-ficacirer intereft , non folui in noiia di-ferfa moneta,fcd in antiqua,vel fupple- |
^67 ri bonitatem eins intrinfecam. Igiturl. Pauliis.defol.Noua enim,tamecfi nomine, charadere, amp;nbsp;authoritateeadem fit, tarnen mareria diuerfa ell, faltem dilution, minoramp; viliortergo catenus non poteft folui loco veteris, creditoie inuito, nifidefedum materiæ fupplendo. n^ t Sed his non obftantibus fto in fenten tia.Non obftat primum, quia fateor ma-teriam publicèrcquifitam elfe de fubftâ-tia legitiinæ monctæ,fed nego æquèprin cipaliter ehe : quoniam licet forma non poffit fubfiftere finemateiia,eaque ido-nea : tarnen femper principalior eft forma,maferia verb minus principalis. Vn-de licet moneta,vt fit fungibilis, amp;nbsp;apud omnes tranfeat, prærequirat materiam ad hoc idoneam , ira vt ncc Princeps vel Senatus poffit definite materiam ad hoc ineptam.-quoniam naturalisratio vel iu-' ris gentium ne fenatus quidem authori-tate commutari poteft 1.2. itifin.de vfufr. ea re.quæ vfu confu. vt ridiculi fint,qui putanc ex corio cudi polfe :tamen in mo-nerafadaexidoneaamp;tpublice définira ^ty materia forma ipfa,quç eft indicatura,amp; valor publice impofitus prxfta:,amp; eft po tior amp;nbsp;principalior elfentia monetç,ma-teriamquetrahit,amp; fibi fubijeitur. Et fic pritnum obiedum non cóeludit, quia no poteft de extrinfeco amp;nbsp;formal i valore ar-gui ad intrinfecam:ficut de principal! at! minusprincipale. Nec ob id variatur obligatio tempore,quia ex quo eadem forma, feu valore æquipollenti formæ foluitur', idem vel tantundem dicitur folui, licet minor vel diuerfa fit materia.adde not.fupia nume. Til- Ad fecundum codem modorefponde-tur,continetenim fallaciam accidentis, amp;ficarguitadiucrfis, videlicet ab cx-trinfeca ad intrinfecam, quæ funt diuerfa, nec fefeinferunt. Debet autem fic ar-gui,fi moneta elfer auda intrinfecus, poffer debitor augmentum deducere, vel ad xftimationeni veteris tantum foluere,vt dccidit Oldrad. quæft. 249. ergo ea dimi-nuta intrinfecus poteft creditor petere Ecc hoc |
|
$6î hocfuppîeri : fedaffumptum eft falfum, vtmoxclarèprobabimusj amp;fic conuer-ti debet argumentum pro fententia no-16 ^^^' Ad tertium refpondetur , qnód illud intereflenon ell admifsibile ; eft enira idem ac ft vino amp;nbsp;commeatu interim ca-riori faóto,dicerer, non pofTum depeccu nia tantum vini amp;nbsp;commeatus emere, fi-cut poteram tempore contradus, qued eft ridiculum.Ita hic,licetnó poffittanti maflam auri vel argenti comparareex pe cunia nunc currenti, quantam poterat tempore contraflus, hoe non eftconfide-rabile, etiamfidicatjquod pecunia nunc currens non continet tantum auri vel ar. gentij vrgendo intrinfecam qualitatem : quia fimileeft ac ft diceret^quodconflan-doj amp;nbsp;materiatum ad materiam reducen-doj non recolligcrct tantum auri vel argent! , quod etiam non eft confiderabile :. turn quia pecunia non eft ad hoc dertina-ta vt confletur j vel vt per materiam afti-metur : vnde de iurc non venitappella-tioneargenti vel auri, vt fupra num.7n.■ fed tantum deftinata eft ad ex-pendédum Sc commutandum ,. non pro quantitate maflæjfed pro quantitate çftimationis de publico impofitæ, qua eft vera forma amp;nbsp;amp;• potifsima eins eflentia ; amp;nbsp;fie codem ferè modo omnia obie^afoluuntur. S°8 ft Sed, rurfus clarilsima demonftratio-^7 ue condufioprobatur, quia diminutio materix in noua publica monctaa ctento veteri curfu Sz valoreextrinfeco, eft ve^-rum amp;nbsp;etfedualc augmentum extrinfe-cum ipfius materia?.Quanto enim miniii-tur materia,feruato valorc,tanto neceffa rib augeturvalór materiæ.igitur ficreditor velit fibi fuppleridefeótura materia?, vt habeat tantum materie, quantum ine-rat tem porecótraóhis, debet viciifim de-ducere valoris augmentum,vt nó habeat. maiorem fummà,qoàm habuiflettempo-recontraftus. Etficreseodem relabitur,. idque vel fenfus communis, ipfaqj amp;nbsp;naturalisée ciuilis iuftitia difiar. htalio-quin fequeretur euidens iniquitas,quia exeduor refpedlu.eiufdempecuni^habc-retaugmentum , Sc tarnen non patcretut dccrementum contra naturam.l.fecundu 118 naturam,de reg. iur. imobis eadem fum-ma exigeretur,contra l.bona fides,dere-gul. iur-Pater, qui a fit reditusdeeë libra-rum Turonenfiû conftitutus ante du centos annos,àquo tempore petunia promi-feua plus dimidio intrinfecusdiminut» eft,it3 quod deeë librx monetx dr dît tent poris valerent roJibras vel plus raonetx huiustemporis. DE MVTATIONE MONETAE |
Si igitur hodie poftet pctere fibi folui in antiqua moneta,vel æftimationeanti-quæ,quantum valcret nunc non dedufto luperuento valore baheret ineffeftu 10. libras,amp; fie bis fummam debitam ,quod eflet iniquiffimum telTet enim idem aefi debitor oft'erretfoluere in aureisfolatis, feeundùm curfum Sc valorem hums temporis,quo publico decretovalent 4î,foli-dos,amp; tarnen non vellet eos recipere, ni-ftpro valore eorundem aureoi'û,qui cur-reba teem pore con traftus, quo non vale-bat fere nifi dimidium. Item fi etiam vbi eertafpeciesmonetç. d£beretur,deduGendum cft,fuperuétunb augmentum extnnlecum, vt elate fuprb q.91.contra communem euicimus:ergO' fi moneta no fit extriofecus aucia,fed publico decretointrinfecus tatiim diminu-t3,fivelit creditor fibi fuppleri deereme-tum intrinfecum materi»,debetnecefli* rib deducere augmentum extrinfetiieb ufdera raaterix. Item fac reperiri in area* forte debitoi is de folidis, quLcurrtbant anteducentosannos, certum eft perea, quæ diximus fupra q.9?.cura feq.quodno tenetur debitor hodiede iilis foluere,ßi“ fi dedutto fuperiientovalore extrinfeco, amp;nbsp;fic deduäo dimidio : quia ex publico compado valentduplumfolidorumho-diecwrrentium,imb iam non funtfinipli ces, fedfuperponderales, amp;duplifoquot; lidi- Quemadmodu hodie veteresiam fünf plus, quam fefquiquarti aureorum legi-timorum hodie eurrentium,amp; ficetiam fi pro debito veteri foluâtur,tenetur creditor deducere fuperuentu.n valorem,fine |
TRACT. CAROLI MOIINAEI.
|
îuerecipere pro aureo, amp;nbsp;quintaau-rei parte, vtfupra probauimus, amp;nbsp;ita obleruatur.Igitur oblataïolutióe in pro-ba amp;nbsp;légitima moneta hodiè currcnti, fine lolidorum,fiue aureorum, non poteft Creditor petere fibi fuppleri defeftum oiateriæ,quæ erat tempore con trad iis:amp; filiocpofletjfaltem non poflet dediicen-doextrinfeenm augmcntum,qu0d etiam probat exemplum illud (upr.numcr. 756. Nee audiendus effet crcditorjcaulans mu tationem inonetæeffe fadara ex tarn iu-ftacaufaj£cutin eo exemplo : quoniam ex quo ita publice conrticutum cfijamp; tan citato pecunia expend! poteft, iufficit, amp;nbsp;parendum eft Jicutlegi, amp;nbsp;comm uni Reipub.forti. ^inpliationesyamp;limitationes fententia Mo-kmifequantur.no» tarn tJtutationetnvalorii tntrixfect.qaim extrinfecum valortm qui contrail in tempore fiat attende»-dum. ,ij tConclufiofic pleniffime firmara ad maiorem dcclarationem feptem modis ampliabitur,deinde limitabitur. Am-plio primo,etiam in antiquo reditu fun-diario; dercliquisenim reditib.pecunia conftitutis non dubicatur per notat.fu-prà.q.9o.fed idem etiam in fundiario per pra?dida,amp;: multo magis in cæteris pen-fionibus vel falarijs.Nec eft faciendadif-ferentia in difpofitionem legis amp;nbsp;hominis, quicquid (amp; niale)dicant Dodor.in d.c.quanto. amp;nbsp;in Cie. fin.de deci.amp; vbi que poftSpecuI.deobl!g.amp;.' lolut.S.niinc aliqua in fin.Quod autem dicit Bald.con. pen.amp; fin. l.i.in nouis defalario fi pecunia eratdiminuta non iolum intrinfecus fedetiam extrinfecus bene confuluit, q u i a n o n e ft e t i n t e g r a, fe d d e fe d i u a fu m -ma,iiifi fupplerfturdi autem erat inti in-fecustanctim diminuta(vc fentire vide-tur)malèconfuluit. ‘co* tExhispatet optime confuluiffeLu-do.Rom.confi.ii5.amp; Gemin.in eodem in-diuiduo cafu, confil.137.quia pulcher eft. |
8c obfeure ab eis tangitur, non grauabor . explicate. Ex contradu à Papa homo- , logato monafterium S. Anton.debet dare inonafterio Montis maioris tot poffeffi-ones , ex quibnsfumma mille trecenta-rum libiarum luro.annul redituspcrci-piatur3amp; interim, donee tradiderit, debet foluere totidem libras,videlicctmil-le.trecentasannuatim. Tuncautem tempore contradus moneta eratmelior, amp;nbsp;exindefenfim diminuta fuic intrinfecus de quanta parte,in tantum quod ij.folidi veteris moneta; valerét z 0. nonos,amp; 100. libræ numonim antiquorum valerent 13;.libras cum triente vniuslibræiamp;con-tràcentum libræ in nouis numisnonva-lerent .nifi 75.1ibrasdc numis antiq. De-cidunt Roma.5: Gemin. qubd fufficitfo-luere didumreditum de monetanoua currente tempore folutionis,ita quod de bitor non tenetur ad æftimationem anti-quæ,hoceft,ad æftimationem, quam anti qua fiicceflu temporisfortitaeft fupra nouam :amp; rede amp;nbsp;iuridicèconfuluerut, licêt omnes alij ferè Dodores reprobét, amp;malè. Et aduertendum quód liber Confilio-rum Romani paffim mendofus habetur, amp;nbsp;prafertim in d.confil.izj.in princi. ibi (licètin bonitate extrinfeca deteriora-ta) quód eft mendofum, quialocoverbi ( extrinfeca)legendumeft(intrinfcca)vc patetex fequentibus in eodem confilio, vbi difputatio eft de deteriorata bonita-teintrinfeca , quam fuppleri contende-bat creditor, 8.' clarius ex confilio Gemi. Romanus autem non nififriuolisamp;fal-fisrationibusmouctur, excepta ratione confuctiidinis,quæ eft faóli, nee ncceffa-ria. Geminia. autem ex multis vnam tantum bonam naturalem Scconcluden-tem rationem adducit, videlicet quód illa penfio erat conftituta habiro re-fpedu ad frudus , amp;nbsp;in locum frudu-um , qui debent percipi ex poffeffio-nibiis. Sed licètmonetafiierit interim intrinfecus diminuta , tarnen obligatio fruduum , fiue poffeffionum affe-rentium frudus tot librarum , non E e c 2 fuit |
J7»
DE M-VTATIONE MONETAE
|
fuit interim auda, præfertim cùm debitor non fuerit in mora, propter diâam conuentionem. Et fi ab initio fuiflent traditæ pofleffi-ones tanti redituSjamp; pofteà fuit intrinfe eus diminuta monetajtamé non propter-cà fuifletaudum precium fruótuum,nec reditus inaior faéius:amp; confequenter nó tenetur debitor maiorem fuininam fol-uerCj nee fupplere defeétum bonitatis intrinfecæ pecuniær/éd vera amp;nbsp;generalis ratiodccifiuaeftquainfup.dixi .Quód fi quandoquefecus fuerit iüdicatumjideni dicendumeft, quód de communihafte-nus recepto errore, qtiia veritati à nobis jjj dctcóixdeincepscederedebet.c.verica-tejj.diftinfi. Neet eniinexempîisiudicâ dum. 1. nemo.C.de fentent, nee tanr quod Romæ faefû eft, quam quod fieri debeat, fpeftandum eft. 1. fed licet, de officio. 810 pr.TfiJ. Amplio fecundo ( quicquid dixerit Brii.tra0l.de aug.concl.vlti.in n.amplia-jjj tio, ) etiam in difpofitione legis, ftatuti. t velconfnetudinis, vtpaffim in hoc regno iura dominicalia dominorum dire-âorum,fiuechirothecç,fiueequi,velfru Ûusprotempore vel mutationevafalli, velcenfuarij, dcbiti,certafummaa:ftr-mantur. Nonenim poteft dominusdiredhis pe tere fibidi(ftas;,fummas hodiè folui in æ-ftimationeintrinfecæbonitatis monetç, quæ currebattempore confuetudinis in-trodu(fta:,vel primo inftitutæ, amp;nbsp;concef-fionis feu primæiniicflituræ:fed accipe-re monetam pro tempore, quo foluitur, probam amp;nbsp;currentem,non obftante dimi nutione veteris in trinfecç bon itatis,quç non eft in confideratione, ex quo pecunia publice probata eft,amp; tanqriam pro-bacommunidccretoamp; confenfuindica-turamp;elocatur. Exquibusparet, quàmfitfupiniiscr-roreorum , qui putauerunt in antiquis cóceffionibusadreditumdeberixftima-tionemdidlæ bonitatisintrinfecæ;cùm nondebcatur , etiamin conceffionibus antiquis feudum vel cenfuni.in quibus rctinetur diredum dominium, vt nee in cenfu quidem foluendo poffitexigi. |
t Amplio tertio , etiam in funimafe-mei foluenda, quanquarn femel ab initio totadebita:tamen idem eftperprædifta, quiaeademfummaeft tanta,quantade-betur, amp;nbsp;quanta ab initio debit.a fuit: licet materia monetæ intrinfecus minuta fuerit, ex quo communi dccreto amp;vfu fummam feu quantitatem debitam im-pier. Amplia quartö, etiam fi fit debituni contraâum,d3tione pecuniar, quicquid Doóior. in trad. augm.Sc monetarum,amp; ind.l.cùmquid,amp;alibi. nf t Amplio quinto,eti3m fidebeaturex mutuo;quód limito, vtprocédât fipecunia fuitexpenfa pro valorc antique : fe-cus fi debitor tam diu feruaucrit in area. non vtendo, quód fecuta detcrioratione intiinfecanouarum monctani, numiinu tuo recepti maioris valorisproportiona biliter fadti funt,ita quod debitorpoftea vfus fuit, vel vti potuit in maiori valorc extrinfeco:quia tune ex quo non ex indu ftria, fed immediate ex ipfis numis mu-tuoacceptis tanram vtiliratemconfecu-tus eft,æquum eft,vt reddat in eodem va lore,inquo recepit perea, quæfimiliæ-quit.atedixim us fup.q.6i.num.7ci. t Ampliofexto, nonfolùm quandode gn betur quatitas in genere,fed etiam ficer- ^^ ta fpecies monetç debeatur,pu tà centum grolfi,vel centpm aurei. Quaquam enim diininut.1 fueritmateria, tarnene^quo publico decreto, vel communi approba-tione faäum efttnihilominusnouigrofi fiamp;aureifuut proba amp;nbsp;légitima mone-ta, necobdiminutionem materiæcéfen-tur diminuti,fed in eodem ftaru eöferua-titquia tanri materiaipfa extrinfecuspu-blice3u0taeft,amp; tantidem veteresaurei extrinfecuscommuniter auditaugmen-tum extrinfecum deducendum elfer,fide antiquis folueretur,per nor.fupr.qiiæft. 9J. Igitur foluendo de nou is dr probis e-iufdem valoris, nihil eft deducédum nee • fupplendum. t Amplio feptimo, etiam fi no debetur 117 nifi |
TRACT. CAROLI MOLINAEI.
Ï7t
|
nifi caufatiuè, vel etiam in facultate, vc quando pridiuni venic lub facultate re-flimeiidi, amp;nbsp;poll multos annos redimi-türjCÙin interim pecunia: intrinfecus deteriorate fint:quia redimens non tenetur fupplere bonitatem intrinfecam jquæ c-tsttempore contradus , alioquin dedu-cendum eflet augmenrum intrinfecum e-iufdem raateriæ eodem modo fuperuen-tum.Et fic(quamuis Anto. Rub.conf.1,47. contrarium confu]uerit,amp; malè)fufficit eandem fummä ciufdem valoris feu quâ-titatis in proba amp;nbsp;légitima monetajtem-poreredemptionis infpeólOj rellituere, liue redemptio facienda fit de quantitate librarum, putà mille vel bis mille in généré , fiuc de cert'3 fpecie monetæ, putà millefollatorum: ita tamen, vt in eadem velfimili fpecie fiat redemptio, lux ta no 115 ta.fup.quatll.pt. t Amplio oólauó,vt idem fit in cafii có uerfoj vidclicetfi poftea fafta fuerit mo-netameliorisamp; puriorismaterix, codé tarnen valore extrinfeco retento nee au-fto:quia debitor foluens de noua amp;nbsp;fortiori moneta^non poterit deducereælli-mationem intrinlecx bonitatis additæ, quicquid fcripferit Oldra. confilioi^j. amp;nbsp;Brii.deaugment0j3mpli3tióe 18.Et ratio manifefta eftj, quialicèt pecunia fit in trinfecus melior amp;: iuHior/amen nó plu riseonftitit debitorij nee accepit pro ma iorijfed pro eodem impofititio amp;nbsp;currë-ti valore : amp;nbsp;augmentum illudintrinfecum j feu melioratio materix, non pro-celfitdebonis debitoris, fed reipub.qux cóniunis parenseftjamp; omnibus vult per-fpicere. Praterca ad quid debitor dedu-ccrec,ciim xHimatio materiçranto vilior faftafitjSc fic augmentatio materie dccre meiito valoris eiufdem materiæ compen !,i fatur? |
ijj tAduertendumtarnen, quodautme lioratio materiæ fitpaulatim amp;fenfim, nianente vetcri moneta in eodem curfu , amp;valore:amp;: tune non opus eft interim a-l^prouifione, nee licet prinatis moneta publicam •, hoc efi publice approbatâ fe-p3rarc,amp; meliorcm radere,aut conflare. fiib poenofalfi.l.quicunqiie.ad I.Cornel, de fal.amp;pltniuscaurum eft conftitue.re-gijs tarn antiquis, quam nouis.vt lupra, numer.7/5.Aut verb ifta melioratio fit in notabili quantitatte,ita quod priores nu mi necelfarib ftatim cadûtàbonitateex-trinfeca,amp;viliorispreriiefficiuntur:tûc debet princepsaut relpublica bonam mo netam aut decrementum reddere haben-tibus numos,fafto Principisvcl Reipu-blicx deterioratos, amp;nbsp;eos indemnes rcd-dere,vtfupfà,num. 794.vtque in fimili iu ftè fadum eft Komæ in diftoexemplo lu-pra,num.7ï6.Etitacredendum eft fecifte Philippum Pulchrum,anno i jo8.quando monetam argentcam, quam antealiquot annos intrinfecus belfcdiminucrac ,ad veteris probitatis,modum reftitui amp;nbsp;re-cudi iuffit: alioquin non potuilTct illain conftitutionemedere, quam in diiftocó-fi.s 49.1 efert Oldr. vt etiam hi,qui tem po re debilis monetæ contraxer3nt,teneren-tur foluere bonam monetam : præfertini cuin ea mutatio,amp; deterioraeæ reproba-tio magnafueritjVtpütedetriêteadbef-fem,amp; dercpentefaóia.Etficmultum de-lyrat. Bru. vtfupra, dicendo quod debet haberi ratio quanti plurimi noui fiiper-ualent antiquis: hoc enimefteeludere meliorationem monetæ, amp;nbsp;publicam or-dinatiouem,amp; retinere monetam in ve-teri vtilitate. Ampliononó, non obftantepaólo, pront ftatim dicetur, quia hoc difeuffio-ne propria indiget. t Conclufio ficampliatalimitatur.Pri ,p mó, vt procédât dummodo oft'eraturfo-lutio in pecunia , quæ fit proba amp;nbsp;légitima in loco vbi debetur amp;nbsp;fieri debet fo-lutio : fecùs fifolutiodebeturextrare-gnum, vbi diminutiointrinfecapoftea hic fecuta non approbatiir nee toleratur: tune enim pecunia non elfer proba amp;nbsp;légitima in loco, in quo deberetur, prout elfe debet.Non tarnen debetur tunc præ- ■ cisè fupplemécum materiæ :fcd debetur moneta proba amp;nbsp;légitima currens in loco folutionis , quemadmodum in dubio fieri debet folutio ad menfuran)loci vbti E e e 3 de- |
$71
' DE MVTATIONE MONETAE
|
deberarjetiam fi dinerfa effet menfura in loco contraâus J dummodo eontrahen-tes menfuram loci fcirent, amp;nbsp;res non effent de loco contradus ad locum foluti-onis deferenda,fed in loco folutionis ac-cipienda vtalibipleniusdixi. Secundolimitatur,Vtnon procédât, fi tempore folutionis immineret de prüfen ti probabilité!- periculum reprobationis eu rfus monetæ intrinfecusdiminuta? ,amp; dubium effet amp;nbsp;incertum de fatisfaâiôe facienda à Principe,quod non poteff effe finemifera labe vcl iufpicionc tyranni-dis. Sed hoc cafu iam ea pecunia, vtpotc fide publica amp;nbsp;commun! deftituta, nô re tinet amplius plenam authoritatem, nec vim nec nomen pecuniæpublies amp;pro- jj[ tNunevnum tantum «»«Xitizkî difeu-tiendum reffat, videlicet fi paftum fit fo-lutionem fieri ad rationem certs bonita-tisintrinfecæ pccuniç mutuatæ,vel alias debits vel debends:amp; videretur nullam elfequxffionem,fedconclufionem omni rohoccafulimitimandam. Primo ex regulagenerali paöoró fer-uandorii.l.i.de paft. 1.1.de con ft.pecunia. Secundo, quia fiuein muiuo,fieutpo-teft mutuari pecunia ad numerum tan-qnam moneta, refpeftu valorisextrinfe-ci,vt in dubio fieri cenfetur,vt fupr.q.92.-ita non videtur dubium, quin poffit mu-t-uari ad podus, tanquam maffa, refpeftu foliusbonitatis intrinfecs, quum etiam, inquantum maffa,fit res fungibi!isamp;' ca-f dens in contraftum mutni.Igitur valcbit paftum de reddendo pecuniam mutuati-tiam in eadem bonitate intrinfeca, in tan turn quód tempore folutionis non pote-ritdeduci augmentum extrinfecum mo-nets,fi quodfuperuenerit. Nec erit vfu-ra,quia illud paftum operatur,quod een feturmutuata non vt moneta,fed vt maffa,amp; etiam debitor non fupplebitdccre-mentum extrinfecum , fedfolum reddet ineadem bonitate natural!, vt in l.cum quid.fi eert.pet. Rurfus fiue in venditióe quisdubitatquin poffiedomus vendi pro milleaureis ceres conuenesprobitatis, quemadmodum pro eerta maffa aurivel argen ti permutari?lgitur in omni contra ftu amp;nbsp;difpofitione. |
Tertio,valet omninopaftum decerta bonitate extrinfeca, putàfiquis vendat pro mille aureis ad rationem quadragin-ra vel quinquaginta folidorum,pro quolibet aurco:igitur squè valet de eerta bo nitate intrinfeca , quia non eft magisde fubftantia monetär quam extrinfeca, vt latèprobatum eft. (Quarto,quia fic omnes Dofto. vbique fentiuf, amp;nbsp;nominatim Purpura.in d.l.cü quid.nu. 16. pro indubitato habet, t^uin-tó, quia lise eft communisfententianon folùm fchols, fed etiam fori.-itaenini iii-dicatum in pulchrocafu,in qiiofcripfiamp; obtinui.Placet paucis explicate fpeciem fafti.Anno i45j.inter cohsredescóuenit, quód alter cederet portionem fuam mul torumimmobilium alteri, mediantere-ditu annuo perpetuo,nec rcdimibili,tii-ginta librarum ,decern folidorum Turo-nenfiü, ad valorem monetstunecurren-tis, quæ era t Gal l icè,de chiq deniers dgt; al-loj, amp;fix folü huiH deniers de taille , id eft, habebat quimp denarios,feu quicuneem puritatisargenti regij ,amp;■ oftoginta nu-mos,vulgo duodenos ,ex m.arca feu libra argenti,qus tune feprem libris amp;nbsp;decent fo l i d ! s T u r o n en fi b u s t a n t ù m v s n i b a t. A -ftum etiam erat de foluendo cetto die amp;nbsp;loco, fub poena decern folidorum Turo-nenfium,ad rationem prædifti valons,ƒ qualibet hebdomada,quadi(fcrreturfo-ltitio,fine diminutioncreditus, bonis o-muibustotius hxreditatis nominatin’^ generaliter hypothecatis : æ de histran-faftiones faftæin hoc fenatu fimpheiter homologatç ad inftantiam partium.Poft-eacreditor vcl eins legatarius agitcótri harredem debitorisamp; poffefforembonorum hypothecatorum perfonali amp;nbsp;hypo thecaria ad reüqua, amp;nbsp;continuationéreff itu?cum poen is, amp;nbsp;obtinuit coram præ-feftis libellorum fupplicum palat!j,re-usappellauit : amp;nbsp;licètneccaufasgrau» m!numded!ffet,nec aliquidproduxiflet, tarnen arefto fupremi huius Senatus, die i^.Mar- |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. R. Martijannofefquimillefrmo trice/î-ftoternoji'ententia fuitanniiJlata,amp; per riem judicium idem omnino vt prius iu-(iic3tum,excepcis pœnisjde quibus nihil diânm.Et valdè notandum eft amp;nbsp;memo-fabde iîlud aicftum contra huiufmodi. peenas,led etiam illa pœna non erat mo «icntanea,fcd fuccefliua, quæ longe tur-pioreftamp;odio.'îor,vtdiximii5 lup.quçft, *H i5.num.237. b» tNuncincontrarium non valerepræ-diâum pautum arguitiir primo-, quia fient vlusmonetæ, itadefinitioprotritatis-iftius, cft iuris publie! : igitiir padlioni-busprinatorum mutari non poteft 1. ins publicum.de pad.Igitur lufficitdebitam pecuniam foluere fecûdum vfum amp;: pro-bitatem publiée definitam tempore fo-hitionis.. Secundo in fpecie,qirôd non liceatpe-euniain publicam maiori vel minori pre eiodare velaecipere, quàm fit publica inuicatura . text.eft in l.i.C.de vcter.nii-niifiTi.poteftat.lib.il. Igitur non poteft fi-eripaélmn in contrarium,fed non obftâ-tepaclo debetreeipi feeundum æftima-tioiie.m publicam. Tertio non poteft pecunia publicè fig-natapromitti,vcl difpofitionem deduci, tancuam mafia, fed folùm tanquam pe-cuniamecpoteft àpriuatis quantumeun-quedominisconflari, vel inaliura vfum conuerti, corrumpendo fubftantiam amp;nbsp;deHinationem monetæpublieæ,vt regijs tonftitutionibus abantiquo cautumeft, vtfiipràdixi nume.765. Igiturnullomo-dopofiet fu-ftineri pactû dediuerfa pro-bitatemonctæ à publica nunc currente, fine pecunia confideretur vt moneta, vc ripræcedentibus argumétis, fine vt maf-là,vthic. Q[iartó propter captionem : habet e-nim paft urn illud fpeciem quandam a-Inæ,quçad nihil eft opportuna,nifiad in-epinatas fupergreffiones alterutrarum ' partium : amp;nbsp;fie magis expedit è Republi-Mexplodi, quàmadmitti,vtfupranii-Bier.470, Quinto,qiiia quantumcunq; in legato. |
vel promiffiorre certa auri vel argent! mafia deduâafic, ramende iure nemo prateisè obligatur ad malTam ipfam, quin etiam nee ad pecuniam eiufdem materix amp;nbsp;bonitatis conuentx: fed liberatur dan doxfiimationem in qualibet proba moneta vfual!amp;xrea, pertextuminl.r.in fii3e,!.cum certum.l.cùm aurum.§,proin-de.de auro amp;nbsp;argent.Jega.l. fi quisargentum. in prin.C.dedon.Si igiturcertaauri vel argent! mafifa non poteft deduci in obligationêpræcifam, multo minus certa qualkas, feupotius intenfaquantitas, prafertim in moneta publica,q nö vide-rur in commercio priuatorum,nifi quantum ad indicaturam feu valorem extrin-fecum publicèdefinitum. Sedhic aduertendum ad duo : primb,.^'^ quodeaiura non funt prxfraótè invni-uerfum accipiéda,quafi nópoffit quisob-ligari prascisè ad certam mafiam , nee e-nim dubium eft, quin nó folum in fpecie de certocorpore, puta cóniodato vel de-pofito,vel quand© certum corpus vendi-tum vel legatumeft obligari, quis poffit vrin l.quid tarnen.decontra!i.empd ficd aurum.de verbo. obliga. fed etiam in genere , puta ex mutuo auri vel argenti in mafiaöd pondus fa ólo.Sedeaiu ra intelli-guntur,quando certx quantitatismafia in genere fimpliciterdebetur : quocafit inauroSrargentononcenfeturin dubio-prxcist adum,tumob maiorem raritaté amp;nbsp;difficultatem commerciorum precio-fl met3lli,tum odioluxus, fed vtfufficiat foluere a;ftimationem.sic amp;hodit'quando legatur,vel vice mulâç impomtur libra vel marca auri vel argenti,non de ip-fa fubftantia,feddeæft!mat!one!ntcll!- .Secundo , aduertendum qubdiftud-quintum amp;vltimum argumentum facit, proprimaparte : quiain hacquxftione non agituf, quoddebitor præcisè com-parst amp;nbsp;numeret monetam conuentx probitatis , fed quód foluatdepecunia proba-currenti ad xftimationem con--uentx probitatis, hoc eft , rantamfum-mam, quantam folutionis tempora va-léret |
|
DE MVTATIONE MONETAE, Î74 leret pecunia certç probitatis conuentç, ad quam fada eft relatio ad defignandam quanticatem fumniæfoluendaE:amp; fie non minus videtur dubitadum, quam dequa-cunqiieobligatione relata ad aliudd.hjc venditio.§.huiufinodi.de contra h. emp. l.vbi aiitem.§.illud de verb.oblig. Eodem modo refpondetur ad tria prima fecund« partis, quia propriè ilia cer-taconueata probitas monetæ nondedu-citur hicindifpofitioncm,necin obliga-tioncm,fed ad fimplicem liquidationcm amp;nbsp;demonftrationem difpofitionis. Non enim agitur,vt tencatur debitor fabricate velfoliieremonetam,ad quam fit rela-tio:necqu0d teneatiir quameunque mo-netam foliiere maiori vel minori, quam fuo , publice pro tempore defimto pre-cio:fed quàd tantam omnino fummam teneaturfoluere, quantam moneta, ad quam fit relatio,temporc folutionis con-ficeret. ''*5 Etficomnia argumenta fecundçpartis diluta funt: excepto argnmento quarto,de captione,ad quam facile refponde ri videtur, quod neuter Isditur; ex quo padio eque fe habet ad incertum lucriamp; damni, refpedu vtriufque partis, l.fi ea padio.l.fi ea l.C.de vfur.fed certe hçc eft potius eiiafio,quàm folutio,vt flip. num. 470. qu«adhuc non quadrat hie, vbi no-turn eft periculnm non efle vtrinque«-qnale: quia longe procliuiusamp; maius pe riculii eft deteriorationis intrinfec« monetæ §; augment! extrinfeci, quam me-lt; liorationis intrinfecæamp; decrementi extrinfeci. Ec per illud padum non «que cauetur velnoceturvtrinque , fed vt plurimum mel ior fit creditoris conditio, debitoris verb deterior, vt docet communis expe-riéria,vt iufigniter apparuirindido ex-emplo:quia in executione didiarefti,có fulti .à fenatu præfedi monetales refpon derunt ditfum reditum triginta iibraiu, decern folidorum Turonenfium adratio-nem probitatis intrinfeex monetæ cur-rentis tempore contradux,valuifle quin quagiuta libras i6.folidos.8.denariosTu-ronenfes,quolibet anno,de moneta,qu« excufa fuit amp;nbsp;in vfu, à décima quarta die Martij, anno fefquimillefimo vicefimo fecundo, vfquead tempus eoçum relati-onis fadæ die i6.Februarij. anno i537.cu-ius exemplarhabeo ;amp; fie iam augmentu intrinfecum notabiliter cxcedebat pro-portionera fefquialteram , amp;nbsp;non mill-turn aberat à duplo,cui n une magis acte-dit , amp;nbsp;tandem duplum excederc pote- |
tPrætereà etiam fipericulum eflets-quale,non funt promifeue contrainsa-leatorij tolerandi prætextii didæ vulga-tæamp;parumdigeftæfententiæde parita-te dubij lucri vel damni. Vnde quandoq; in hocfenatu,cùm gemma,annulus, vel eqiius caro venilfet ad foluendum in nu-ptijs,morte,vel facerdotio cmptoris,die extantefadaeft condemnationis nonaJ conuentum,fed commune amp;nbsp;iuftum pre-cium tantum. Similiter amp;cùmaliuse-miffetad loluendum qiiandomafculuni filiiim haberet3amp; defeda condicionede-ceffifter, nihilominus hæres ad iuftamç-ftimationem condeinnatus. idquefum-maæquitate,refcill'a alcatoriacaptione. Et confequenter etiam fi nato emptori fi-lioconditio extitiffet, non potuifietvitra iuftum precium condemnari,quin etiam non expedataconditione, fed eare-ieda pofteongruam dilationem petipo-tuiftet: quia ex quo ca captatiofpernitur ab vna parte, debet etiam ab altéra amp;nbsp;in totum fperni,per legem fin.de acceptila. l.cùm emptor.de refein.venditio. Cate-rùm ad-allegata pro parte primafacifis eft refponfio. Nonobftatprimum quia noninteUi-gitur de padis i ni u ft is vel captiofis. 1. il-Jicitas.in princip.de offic.præfid.l.iiirix gcntiiim.§.pada feruabo.de pad. Eodem modo fecundum non debet intelligi, vt recidat lacaptioncm vel fupergrelfioné alterius. Tertium aatem continctfallaciamac- » cidentis,quia padum deçerta bonitate cxtrinfeca ab initio certam amp;nbsp;iniiariabi-lem fummam continet : psóium veróde certi |
|
TRACT. CAROLI MOLINAEI. ‘Xerta bonitate intrinfeca facit Obligationen! fummæ refuitanus iticertamamp;cap-tiofam :amp; propter hancaccidentis diffe-rentiam non poteft in propofito de vno ad aliudinferri. Ad reliqua refpondet veritas deteda,nee vllo niodoobllatdidum arreftuin, quod nihil de hoc articulo de-cidit,vtpotè cum reus nunquam abiece-rit,nec fuerit de hoc cognitum neceonfe-quenter iudicatutn. Turn nonquasritur quidfemelcertocafu iudicatuni fit, fed qua: fit veritas amp;nbsp;æquitas. II? Concludendodicojquod fiea padio non fit fundatajnifi in niera voluntate ca-ptacoria amp;nbsp;aleatoria, merito fperni potent; fed in iufta ratione compenfationis, velp'robabilicaufa, feruanda eft ; vnde fi in mutuo appofita fit,fpernendain puto. Autenim (vtfit)fenfiin deteriorata fuit nionetaintrinfeca tantùm, amp;nbsp;mine aut de retenti ira, quod prioris melioris amp;nbsp;foli-tænioneta: valor extrinfecusnondum au-ttus fuit:amp; tune valet padum, imo etiam fine paéto tenetur debitor æquè bonos au reos reddcre , fi creditor aliter haberet damn uni . Aut veto iani priorisfortlorisinone-ta;preciuni extrinfecum auduni eft , ita quod non poteft debitor reddere eundein numerum in priori nioneta finedamno amp;nbsp;fumptu fuo, amp;nbsp;maiorem fummam redden do^quàm receperii;, amp;nbsp;in vfus fiios con-uerteritjamp; non valet padum ; fed hoc ca-fu effet etiam vfurarium5quia veteres autel non potuerunt mutuari, vt maffa, fed vtnioneta: amp;nbsp;fie refpedu fummæ tune re-fultantis,vt fupra quxft.jt. dummodó ramen augmentum eifetefficax amp;nbsp;ftabile:fe cùsfi incertum amp;nbsp;lubricum,vt ibi dixi,amp; quïft,93. |
Contra, fi fuiffet moneta intrinfecus tantiini-auda,tunc quanquam poffitfolue rede priori moneta, fi forte non fitextrin fecusdiininuta,nec (quod vix vnquam ac cidercpoteft^immineat periculum prom , ptædiniinutionis:tamen foluendode no-lii amp;meliori, non poteritdcducei'exfti-mationem augment! intrinfeci,fiue vetus moneta fuerit extrinfecus 4inünut3, fine non.Et ratio eft duplex, prima, quia non redderet tantam funiniam,quantam rece-pitamp; in vfusfuosconuertit, vel conuer-tere potuit. Secunda, quia ficut non tenc-turfupplereverumamp; efficax decremeri-tum intrinfecum,vtdiximus:ita nó poteft deducere augmentum intrinfecum , per locum ab eadem contrarioriini difcipli-na.Non obftat,fi dicatur non effe hic eän-dem rationem contrariorum: quia huiuf-niodi padum ex parte creditoris,cadit in vfuram,fed non ex parte debitoris,inqua-tum illi prodeft. Et quod licet fit nullum ex parte credi toris, non tarnen annullaretur ,inquan-tum commodat debitor!: quia hocprocc-deret in diuerfis padisfeparatinifadis. Sed cùm non fit nifi vnuni padum reci-procuni,amp; fic indiuiduuni,fi non ligatdc bitorera cafu, quo inde grauaretur vltrà fortem, non poteritetiani ligare credito-remcafu quodamnificaretur in forte: fed fiex vnapartefoluitur, igituramp; ex alia, 1. fi.deacceptilat.cùm Vulga. In vendi-tione veró,permutatione amp;nbsp;fimilib.faci-liuspoteft hæc padio admitti, ■Circa prxfatum verb exemplum, fu- gig pra num.Sij.plenioris dodrinæ caufa in fi milib.triaconfiderandafunt. Primo,quod padum illud de dida probitate monetæ potuit addi iufto metu mutationisamp; nun dinationis monetarum adhuc tempore contrad'us,ob recentem Anglorum expul fionem perfeuerante : præfertim in loco contradusamp; domicilio contrahentium, vidclicetin Aquitania, vbialiquotfæcu-lis Angl! dominât! funt, amp;nbsp;paulö antequâ eijeerentur in ter esteras Rei publ.amp; politise determinationes folebaiit etiam quolibet nienfe: iniö etiam quandoque bis in menfemoneram mutare,vt fupr.num.719. ita vt nulla effet fides,nulla ftabiiitas,nec intrinfecæ,ncc extrinfecæ boiiitatis:amp; fç-pèfiebat,vt qui hodiereciperetcentum libras in moneta currente, poftridie ob inopinatam reprobationem non haberet quinquagiiita.Et fic qui volebanttutöoö-trahere,fib! cauebantde certa intrinfeca probitate moneta: in qualitateamp; ponde- F ff re. |
|
DE MVTATIONE MONETÄR 11^ re, finit olim anteqiiam pecunia fignare-tur,yt fiipra num.7iO.Si igitur in difloca-fu vel fimili fic pepegerunt ob eamcau-fam^qua; nunc ceflatjCÙm certa fit, quod permanens definitio,æftimatio,amp;.' curfus moneræjCeffare deberet iftlid pad um tan-quam caufa finaii ceffante. Secundo confiderandumjquod fi tempore contradusnon ampliusimminebac ea mifera cauponatio amp;nbsp;abrogatio mone-tarumjpotuitea padio fieri ex alia iuftlore amp;nbsp;honelliorecaufa, videlicet in aliquâ compenfationem maioris inacqualitatis ex parte ftipulantium,putà fi tempore có-tradus portio illa hxreditaria, amp;nbsp;prædia ab eis ceirafuperualebanttriplovelqua-druplo reditus conuenti. Ideó in quanda compenfationem adiedum fuit,quodreditus perpetub foluereturad valorem æ-ftimationiSjCtiam intrinfecæ,amp; i n contra-du definitie inoneta? tune currentis, amp;nbsp;fiâ dum crit pado, etiam hodie amp;nbsp;deinceps, etiam fi extrinfecus valor inonetæmagis ac deinceps augeatur, prout-etiam obfer-iiatumamp; iudicatum fuit inexecutionedi di arrefti:lictc hæc nó difcuterentur, fed fimpliciter rco nü excipiente,iuxtafor-mam contradus,excepcis didis pœnis iu dicaretur. Tertiöconfiderandum,quód prxdidis temporecontradusceflantibus,etfi tune non erat notabilis inæqualitas, ex parte ftipulantis taleni reditum perpetuum nó redimilem,qui eratcirciteratqualisnon reditibus integris prædiorum : féd tali perpetuæconceffioni ad tantum oneris fa dæ,putà fi reditusnon erat leuior,quain ad rationem vnius in triginta , vel 35. per not.fupr.quæfl.î.num.iilt;5.amp; tarnen fuper-additafuit padrie decertaprobitatemo-netat, tune capadiorecipere debet inter-pretationem iuris communis amp;nbsp;æqnita-tis,videlicet vt non deimmenfo , fed de modico exceffu vei defedu intelligatur, argum.l.hæc adiedio, de verbot, fignific. Necenim verifimiléeftadum vel cogita-tum de magno excelfu vel defedu in fu-pergreffionem nimiarn alterutrius partium amp;nbsp;fi verifimUe efietj mentó fpemtaK |
dum efret,per d.l.illicitas, in ptinci. Si és^ quæ diximus de captatorijsamp;aleatorijs conuentionibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , Quid autcni fimodicum amp;nbsp;tolerabile in vtroque extremo iudex arbitrabitur?Et puto quod non debet fairem dimidiam ex tedere.Vndc in cafum deteriorarionis mo nrtat amp;nbsp;augmenti extrinfeci effïcacis,pro ut accidit, non deberet ca atflimatioaug-inenti inde accedentilt;:,amp; lucrum illudad uentitium, excedére proporrionem fef-qui alteramiSc fic non deberet debitor ad fummum foluere vitraqiradraginta quin quelibras,amp; quindecim folidosmoncra; piobæ currentis tempore folutionis,loco triginta librarum cum dimidia veteris monetär. Et contra,t fi (quod miraculum effet) ^^i moneta intrinfecus exceffiuè augeretur, non audo valore extrinfeco,putà ficudc-retur noua moneta ad puritatisaffem, videlicet adduodecim denariosargent!i^-gii,amp; fic plus duplo melioreffet,eaque tem porc contradus currebac,licèt non èf fet maioris xffimationis invfu amp;nbsp;ciirfu, non tarnen deberet diminui redituspro tempore tam fortis monetse vitra dimidi-um'penfionis:amp;ficad minimum deherefie fólui quindecim libræ Turonenfes cu n dimidia,foluendo de noua moneta, licet vnusfolidus valerettunc(fed intrinfecus tantùm)vltr.àdiiosfolidosex his,qui cur-rebane tempore contradus. Alioquin creditor mm in fraudaretur: quia fola intrin-feca augmentatio veldiminutio moneta,. llabili fianre valore extriofeco,non3uget nee minuit precium reru nee frudusprx-diorum , nee ipfius quidem materie coii-moditatem amp;nbsp;vfum, vt pater in exemplo, in quo Roman.amp; Gemi.confu]Herunt,fu-prà num.809. nee exadiusautarquiusdil-cuti temperatiuè poteft. Ex prardidis promptum eft veritatirSc arquitatis ftudiofis, quid in fimilibusdicc dum fit colligere.Et bic quod ad hunc tra datum attinet, finis fit analytics noflrat , difpundionis,non minus mihi Jamnô-fæ,quàm laboriofæ hoc ingratilfimo fc-culo. Qjjan- |
TRACT. CAROLI MOLINAEI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m
|
Quanquam laborem (ad quem mena-tunifcio)nilmoror,necdamnareputa,ni-fiquætemporanica marantur , amp;nbsp;ftudijs Reipub.dicatis detrahunr,vt abundè fatis expofuiinepiftolalimitari. Annotacrin confil. Alexan.Peigam.tamen ad reliquas legalis noftræ politic» philofophiæ, partes repurgandas quandiu quantuniq; Deo Optimo maximo(a quo folo penderefan-Üifsimum eft ) dante liccbit, Ciimque gt;îr»(«M;à, reftæque politiæ totius nofter 'deludetlaborjoonazcfoe/ióiiijofi, nee bonis ■iniucundu-m eritaudire quibusepithetis Julius Pollux Commodo Cæfari ^fotçixuTix ’‘“''Regem fignarit ac tyrannutn. - 4lt;egeni inquit ( Erafmo Roterodamo interprète) laudato his ci tu lis : Pater, mi-tis,placidus,lenis,prauidus, æquus, hu-oianus,magnanimus,liber, pecuniæ con-teinptor,haud obnoxius affedibus, fibjjp üimperans,dominans voluptatibus,rati-one vtens,acri iudicio,perfpicax, circun-fpedusjvalens cófilio,iuftus,fobrius, nu-minumcuramagens, hominum négocia curans,ftabilis,firmus,infallibilis,magna cogitans,authoiitate prçditus, indullrius Confedor negotiorum , folieitiis pro his, quibus impcrat,feriiator,proinptus ad be uefieentiam, lentusad vindidam,certus tonftansjinflexibilis, propenfioradiiifli-tiani,femperqueattentusad id, quod de Principe didumeft ,'Iibrçin morem, fa-cilis aditu,coniis in cógre/fu, commodus alloqui volentibusblandus,expoßtus,cu-ram agensfuo parentium imperio,amans milkumfuoruin,qui ftrenuè quidein bellum gerat,fed qui bellum non afFeólct,p3-‘Cis amans, pacis conciliator, pacis tenax |
appofitus ad emendandos populi mores, qui diicem agere norit ac Principem, qui legesfalutares fciaccoadcre,notus ad bene merendum,diuina fpecie. Sunt autem multaquaroiationedicipoffint, fingulis vocabulis explicari non poffint. Hadenus de vero amp;nbsp;politico rcge,nuc quibus coloribus idem author eodem in-terprete tyran mi ex prefTerit,attende. Ma-lum(inquit) Principe vituperabis ad hiic modum:Tyranniciis,crutïelis,efFertus,vi-olentus,occupatoralieni,auidus pecunia rum: amp;nbsp;quod verbum elf apud Piatonem, pecuniarum cupiens,rapax,amp; quod dixit Homerus,populi deuorator:fupcrbus,ela tus, difficilis aditu, incommodus ad con-ueniendum,durusadcógreflum, incomis adcolloquium,malè;iracundus,irritabi-lis,terribilis,turbulentus,voluptatum fer uus,intemperans,immoderatus, inconfi-deratus,inhumanu$, iniuftus, incófultus, iniquus,impius,mentecarens,leuis,incó-ftans,8cqui facile decipiatur, m-alc faci-lis,immicis,aft'cdib*deditus, incorrigibi-lis,cótume!ioPbelloiü autor,grauis,mo-Jellus,incocrcibi!is,intolerabilis.Qiiodfi EthnicoJtam apertiJe fyncerävencatem apud Imperatorcm eriam viciofifsimum palam profiteri licuit, cur non amp;nbsp;Chriftia nis?Minimè fanè dubitandum, nifi forfan Principes Chridiani deterrimisImpera-toribus détériorés elfe vellcnt,quod auer tatDeus,quiin ira fua vel mifericordia dat Reges, quorum corda in manu fua habet, Prouerb.n. 111e ergo fummè amp;nbsp;afC-duèorandus.t.Timoth.i.cui gloria,graciïu rum adio in æternum. |
Finis Trad.Caroli Molmxi.
Tff »
VETERVM
V-8
VETERVM NVMIS-
MATVM COLLATIO CVM HIS. Q.VAE
MODO EXPENDVNTVR, PVBLICA ET KEGIA AVTHOKITATE PERCVSA: Authore Didaco CouarruuiatOiLjiena.
OPERIS HVIVS SVMMARIA
C o G N I T l O.
CaputprimunijDexreoNumifmateRomanorum travat: ac deinde inibi nutnixrei,quibus modö vtimur,expenduntur.
Caputfecundutn,ln quo deargenteisGræcorum,PKomanorum,amp;Hcquot; bræorum agitur: amp;nbsp;de his, quæ modo apudnos regia funt authori. tatepcreufi..
Caput tertium, Vbi aurea numifmata latè,ac longè examinantur: Au-rei,amp; Solidi difcrimen perpenditur, niultaqj de auri,amp; argenti bo-nitatetraduntur.
Caput quartum,In quo traditur ratio,èx qua libra in iurcexaminanda; fitdtem deSeftertio neutrius generis,ac dcTalcnto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftq
Caput quintum, In quo dcclarantur vetuftx aliquot amp;nbsp;Ncotericae herum Regnorum monetae.
Caputfextum,Inquo tradatur amp;cófideratur pondus vetu (lorum nu-mifmatumaureorum,amp; argentcorum horum Regnorum,adfaci lioremlegum intelledum.
Caput feptimum,De mutationc monetæ quo ad pondus,^ quo ad va lorem eins: vbi §.primo,examinantur omnia, quæ à Bar. traduntitf in 1. Paulus,(f.dcfolutionib.
Caputodauum,Tradatdecriminefalfæmonetæ,ac de pœnis ade lus puni tionem ftatutis.
|
THEMA CAP. L Deæteo numifmate. SVMMAKIA. t De nuntis icreü, ijui peraififuerunt iuj^a re ^um Caiholuerum Ferttaudt ^nti, (^ |
Flj/fahetb.
CAPvr |
|
TRACT. DIDACI COVARRV. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p? CAPVT I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rauedinos. Hxcigitureft æflimatio præ- LiNivsauthorcftlibroNa I tiiralis Hiftoriïjj.cap.j.Ro-■ manos primi'i xrea pecunia, deinde mnltopoft argenrea, acdemum aliquot Japfis an-nisaurea vfos fuifTe.Nonenim riidcilJud fauliim, quo Roma morum integritace maximi principatus initia ftabilirecona-batur,auream peciiniam adinucuerat.Sic fanèSeniius Tullus Romanorum Rexæ-Kos numos primus Roma? pcrcuffit,qué-adinodum idem Pliniusafleuerat, Sed amp;nbsp;ante Romanorum originem multis qui-demannis penes alias genres fuitnumif-matu vfus:quod apparet ex Arifto. in Po-li3icis,Platone,amp; alijs,prçfertim Strabo. Iib.8.Plutar.in Lyfandro. Paufania in La-conicis. Verg. Polydoro de inuentor. return, lib. 2. cap. 10. Georg. Agrico. lib.i. De precio metallorum,amp; monetis:Stephano Forcatulo in Necyomantia iuris, Dialo-go^S.Carolo Molinæo, de contradibus, quæft.ioo.nume.79î. Ludouico Catlio lib. lèfl.antiquarum,6,cap.x.qui paffim tefti-nioniamultaex Hebrçis,amp; Græcis ad,Imins rei probationem addticunt.Nos igitur primùmæreost veterum numos ad rati-onemeorum, quinoftra ætate, veliuflii Regiiin Catholicorum Femandi Qiiinti, amp;nbsp;Elyfabeth, amp;nbsp;Caroli Primi, Romano-tum verb Imperatoris Quinti , pereuffi fuerunt , pronoftro conatuconferemus, quopoffit quilibet faciliiis veterum Hi-ftoricorum numifmatum valorem ad nii-tnos, qui hodiè expenduntur, deducere, Vtriufq; çreç pecuniç rationé adfequutus. |
Annodenique,M.CCCCXCVII. Reges CatholiciFernandus,amp; Elyfabeth cu-diinlferunt æream monetam, quam t de Vellon dicimus, ad hanc rationem, vtex quolibet Marcho, nempè exoâo vncijs, fignarentur ipi.numi æret, quos Biancas îppellamiis,qu3rum dùæconftituuntçre-umMaraucdinum,quo modo vtimur : arque ira fccundum hanc computationem ex libra Romana duodécim vnciarum cu-duntur 188. numi ærei Bianca? diâi ; qui xeddûnt centum quadraginta quatuor Ma fens vniusarre3eRomançlibræ,quæ ad nu mos redada publicæ moneta? nomen ac vices fit.fortita:ficiiti apparet ex Pragma-tica conftitutione Regum Catholicorum 1.118. qua? de inonetis,ac re numaria fuit ftatuta. Poftmodùm pereufi funtærei numi, quorum quilibet duorum Marauedi-norum valorem habet:amp; lie quatuor Blan cas valet. Item pereuflus elt numus an eus ad rationem quatuor Marauedmorum ; qui quartus dicitur vulgo, amp;nbsp;valet oêlq-blancas.Cæterùm hac in parte Marauedi-nus^non ramelt numus,quàm numorum numéros, qui confiât ex duabusbiancis, autcoronatis fex, vel denariolis decern: quemadmodum in cap. huius operistra-Ciabimuy, quo in loco varia huius regni nunufmata expendentes, conabimur veterum hiftoricorum diétiones in hac re numaria ad amuffîm explicate. Moneta verb deVéllon, dicitur non tantum ea, quæexære percudituradmifta partcali-quaargenti:fed amp;nbsp;illa,quæ cuditur ex ar-argen to,eu i mifta fit tertia,vel quarta,aut fane quinta pars «ris, vt afleuerat Carol.. Molinæus in trabta.de contrabtibus,quæ-flione.1oo.num.785. Ex hac materia nuper expendebamus in hoc regno numos,quos. Tarfasdicebamus, quorum quilibetno-uem æreis Marauedinis çflimabatur. V tar in hoc tandem libello fæpiffimè hocdi-cendi modo, vtquadrantespaffim appel-lemeosnumos, quos vulgus marauedis. propria huius regni didione nominat.. Apud Romanosauthore Plinio lib. 55. ca. 3. libralis, amp;nbsp;dupondius appendebatur affis.libræ autem pondus æris diminutum bello Punico primo cùm impenfis refpub lica non fufficeret:conflitutumque,vtaf-fes fextârario pondereferirétur;itaquin-que partesfaâælucri: dilfolutumquccfl: æsalicnumiPofleàHannibale vrgente Fabio Maximo diûatore affes vnciales fa-Cli:placuitque denarium fédecirn affibus permutari.-quinarium oéionisifeftertium quaternis:ita refpublicadimidium lucra-taefl : in militari tarnen flipendio denarius pro decern affibus datus. Mox lege Fff 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ l^^PZ' |
|
'V E T ER V M N VAfl S M A T VM ‘COX L ATI O yte Papyriafemunciales affcs fadi. Hæeferè PhninSjà quodeducuntur plura. Primitm ; Dupondium numuin æreum fuilÏe duarum equidemlibrarum: idque M.Varro dedarat. Dupondius, inqujt,à duobus ponderibus, quod vnum pondus aflipondium diceretur:amp; ideo, quad ase-rat libræ pondus. Secundoapparct, hos numosærcos a-deó graues'fuiire,vt inde difta fit çris gra-uispœnajfecundùm Plinium ind.c.j. Si-quidem populus Romanus pro numOjære graui vtebatur. Tertio inde manifeftum fit, ante primü helium Punicum numum afiem libralem fuiire,amp; dupondium bilibrem. Quartum deducitur,in ipfo primo bel-lo Punico aflem pondéré, non valore di-minutum,duarum vnciarum pódereper-eufum fuifle,amp; fic fexcantarium. Quintum colligiturex his, Kannibale vrgente Italiam aflem vncialem faftu, eiufdem quidem valorisquoad flipendi-nm milicaretcum denarius pro decern af-übusdarecur, tametfi quoad alia valor fit aliquantulum diminutus, pluris fane ter-tia parte:fiquidem denarius decern,amp; fex affibuspermutabatur, ac feftertius quatuor. Sextum ex hoc co flat, frequentiori vc-tcrum çftimatiôe decern atfes denario ar-genteo squales fuiflre,amp; quinq; quinario, duosautem,amp; dimidiamfeftcrtio, (.^uod manifeftius probabitur,cùm denarijæfti-mationem expendemus. Septimo hinc itidem probatur, poft va rias affium mutationes eos fuiflefemun-cialeslegePapyriana,eodem quidem valoremanente. Oólauóex hacrationecenfeo,veterem affem quoad valorem conferendû elfe no-ftris quatuor quadräubus, quos modo ma rauedinosdicimus. Idetenim probatur, quia fi denarius argenteus decem afles va-■lcbat,quod fatisreceptum eft,amp; nosinfe-riusexaminabimus,f31temiuxtafrequen tiorem æftimationem, amp;nbsp;idem argenteus denarius æûimatur huius præfentismo-actæ quadraginta «reis marauedinis;pla- |
nc deducitur,veteré Romanum aflem ms-ritoconferri noftris quatuor marauedi-nis. Hac etenim perpenfa ratione viri do-£h,amp; qui diligentilfimè hanc rem expen-derefolent, fententiam iftam apudHif-panosprobârunt. Quamobrem amp;nbsp;ad ean-dem rationem veteresaliosnunios æreos atftimabimus: cùmidem iuris fit de illis, quippe ad alfcm fint omnino referendi. Quod fi veterum ex zrenumifmatumpon dus confideremus, conftabit, etiam afles femiunciales viginti quatuor ex libra Ko manacudi folitos fuifle. Quorum valor noftris confertur nonaginta fex maiaue-dinis;cùm hodiè ex libra Romana duode-dm vnciarum cudi foleant centum qua-draginta quatuor «rei marauedini,Quod mirum non eft, fiquidem noftraçreamo-neta partem quandam argenti admiftam habecEtenim argenteus numusregalis,8r di midius marco cuilibetæris mifeetur,arque ideo hzc.prçfensçreamonetadeVel-lon nuncupatur. Dupondiusolimæreusfuit numus,n-cuti fane probauimus,quiduosafl'escoii-tinebat; idcirco vêtus ille dupondius eril hodiè çftimationis odo quadrantum, feu marauedinorum.Græci autem,vtexCleo patra refert Georg. Agricola libr.i. de ex- ♦ ternis ponderibus,aflem femuncialemap pellauêrc dupondiumtquiaisduoalfaria penderet. Airariumautem,feu alTarius numuse-rat arreus, quorum duo affem efhciebaiU femiuncialem : vc tandem hic dupondius effet prælentis monetx quatuor niaraue-dinorum: aflarius verb duorum. •SicM-Varro libro primo Analogiæ, inquit: amp;nbsp;non equum publicum mille affanotuio efle. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Sera is num us erat zreus,qui iuxta hanc rationem duos quadrantes valebat: quia dimidiumeft alfis.Qua didtionevriturP. Vatinius cum Ciceroni feribit: Simius nô lémiffis homo contra me arma tulit,amp; cû bellocœpi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Quadrans quarta erat affispars,amp;Äuf dem rationis nuinusærcus, quipræfenti marauedino zqualis eft: quod apudnos paffua |
|
DIDACI COVARRWIAS. päfßm admittunt viri maxima eruditio-’’epræditi ex denarij argentei æftimatio-’■e.Item ex Italorum córnuni vfu loquen-di:ipffetenim quadrantem quatrinum no minant,'quatrinus verö Italiens noftro æ-reomarauedinofere firnilis eft. Sed amp;nbsp;ex nodrisnó reeufabo teftem citareFloria-numOccampium libr. y. Hiftoriç, cap.ty. vbihanc horum numifmatum coJIationé probat:cuius viridiJigentiam in hifee, amp;nbsp;ïlijs rebus perfcru tandis merito muit ifa-ciuntomnes. Quadransveró vocatus eft triuncisa tribus vncijs, tefte Plinio in d.c.j. Et inde Teruncius, qua didione vtitur M.Varro. TerunciuSj inquit, à tribus vncijs didus, tiufdem numimeminitCice.libr.j. defi-nib.amp;jibj.ad Atticum. Sic amp;nbsp;Tfiens numus erat ærcus,tertiam habens affispartem , nempè quatuor vn-cias: qua ratione maior eft quadrante; amp;nbsp;valet apud nos odo coronatos, quos vulgus Cornados appellat. Hatcenim eft tertiapars quatuor noftrorum marauedino-rum. Huius numi meminit Plin. in d.lib. ïj.cap.j.Iuuenal.Satyr.j. ltifixlix,nec habet, qaemporri^at ore triente. Vbi hoc in fcholijs adnotauitCælius fteundus Curio, vir meherclè dodus, ac dillgens in hifce adnotationibus. Sextulaitem erat numus asreus, cuiu* multimeminere: non equidem fextaaffis pars : Sed authore Varrone minimus erat numus ex «re habeas fextam vneiat partem.Ex prçfentibus numis,aut denariolis non video, cuifextula conuenire pol hc, valerec tarnen très Meajas, ac pauloplus. Namduocoronati efficint vneiam totius affis, amp;nbsp;hi valent viginti meajas. Igitur fexta pars harum erit fextula» valor. |
Eratamp; Scmuncia numus çreus, vicefi-raaquartaparsalfi,s : cuius nunV mentio fit ab Alcanio Pædiano , amp;nbsp;Guilielmo Sudæo libro tertio.de Afle. Eft autem hie numus fimilis noftro coronato. Hine ipfe lidenter adnotauerim , falfb Catlium fe-cundùmadluuenalem in fcholijs fenfif-ftjlaentem minimam omnium monetam fuifle: cu multb minor ex çre fueritqua-drans,item femuncia,amp; fextula. Nam quod Donatus cenfet,Obulum fuiffe minimam,amp; vltimam monetam,adargente-os numos referedum eft,de quo alibi tra-dabitur: etiamfi ipfe Caelius Donath hac in parte lapfum fuifle afleueret: Et id iure quideinhcum ex numis argenteis lint aliquot minores obolo. THEMA CAP. IL De veteribus argenteis numis.. ^KAIMAAIA i Argentei numi, quo temporeprimum Ro^ maßgnati. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• a Argentei numi apud Hßanosßgnati, qui-bas modb vtimur,
* Martha pondus,quidßt. 3' Vncia,quotdrachmafappendati ƒ Denarius ohm cudebatur ex argento ptt-roiquandeqjexmtfio.
t Dé ßßertiojibetta,ö' obolonumü ärgert-tea. f Sulus argenteus apud Hebraos, cuiuspoft-deris fuerit:amp;item aureus, to Examinaturglo. in c. ß quit aliquando. j. inLeustico deposniten.dijiinct./. ii Denary,amp;feßerty valor traditur: óquot; its-teUeblus l. vit, C.de donationib.
GAPVT IL. ARgentea pecunia Romæ primùm ß~ gtiata eft,quinqiannisante primum bellum Punicum,anno ab vrbecon dita $8$. OJabio Confule,vc fcribit Plin, lib.jj.c.j. (^oinlocoannorum numerus mam- |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO 1*1 manifeftum errorem habetjqiii leuisnon, eft, quippe qui centum annos addiderit: acque ideo legenduin ert apud Plinium annoab vrbe condita 484.15etenim annus QTabijconfulatui conuenit iuxiaChro-hologiam Henrici Glareani, amp;nbsp;Haloan-dri. confiâtfanèex Polibio libr.i.Solino lib.i.cap. i. Aulo Gellio Jib.17.cap.ii.pri-mum bellum Punicum initium habuiffe anno ab vrbecondita 489. Necquiequam vrget in contrarium , quod Paulus Orofi-usyac Dionyfiusaliofub annorum numero initiu primibelli Punici conftituerint: liquidem diuerfa temporis ratio in pau-corumannorum numero penes authores lic,concordifentcntiahuiusbelli initium ftatuentes intraquingentefimum ab vrbe -conditaannum : quemadinodum diligenter probat lo.Vafïçus in priori Chronico-rumHifpaniæ parte. Sed amp;Plinij locum mendofum effe admonuerunt Lud. Vines ad Augull.de ciuita Dei, libr.j. cap.18. amp;nbsp;Henri. Glarea.in d. Chronologia adTitu Liuium. Igitur primus apud Romanos nu-mi argentei vfuscontigit ante Chrifti natale Ducetefimo feptuagefimoquarto: aut Ducétefimo leptuagefimotexro,iuxta varias hac de re opiniones. |
Argentcum autem numifma non tantum apud Romanos,fed tamp; apud Grxeos, cæterasq;orbis genres olim invfu cœpit ede. Apud Hifpanosverómónetaargen-tea varié in vfum venir, quod alibi expli-cabimus: modö etenim tantùm expende-mus prxfentem argenteam pecuni3m,qua vtimiw, vt ad eiusrationetn Veteres Romanorum argen reo s numos excutiamus, eorum valorem tradentes. £t line anno Domini 1497. pragmaticafanólione Regü Catholicorum,l.ii8.ftatutüeft,vt ex quolibet marco argenti percutianturfexagin ta feptem numi argentei, quos reales vulgus appellat: horum autemquilibet valorem habeattriginta quatuor quadratum, quosmarauedinesdicimus. Atq;, ad ean-dem rationem liulTum eft, vt cuderentur argenteiminores numi : nempédimidius argenteus valoris 17. quadrantum : quem medio real dicimus. Iccm quartus,quem quartillo appellamus, amp;nbsp;eft valoris oSo quadrantum,amp; dimidij : fic amp;nbsp;oétauus,id ■ eft-,oólauode real, valoris quatuorqua-drantum,amp; dimidiæ blancæ. Sed non om-nes hi numi argentei modo in vlu funt. Paucos enim expendimus quartos,amp; fere nullos oftauos. Frequentilfimi lunt ipfi argétei regales integri;item dimidij,Tandem in Hifpania, amp;Meffici apud Indos cudunturRegis Hifpaniarumiuffu maip-fes argentei numi, quorum quidam pondus habent duorum argenteorum regaJi-um,quidam quatuor,alij trium, alijodo: amp;nbsp;hi vnciales ferè lunt. Qui in Hifpania percutiûtur, habent altera ex parte infig-niaRegum Catholicorum : exalteraHil-paniarum, amp;nbsp;hord regnorura ligna. Qui verb Mefftei cud untu r altera facie feutum habent CafteIlæ,amp;Legionis ; akeraqui-dem Caroli Regis infignia : duasinquam col.cum tit.Plus vitra. Catterùm quoredius veteres numiargentei noftris conferantur, oportet priüs examinarepondera, quibusapudnosfa-bri argentarij vtuntur, amp;nbsp;aurifices inap-pendendo argento,amp; auro: atqueitide.m an ca fint fimilia his, quibusRomani VK-bantur, Romanorum libra diftribuiturinvn-ciasduodeçim.Vnciaquçlibet habet odo drachmas. Drachma tria habet fcrupula, quatgrammatadicuntur àGræcisilcnp-tularediùs alij appellant, vtAgricoJa,amp; Antonius Auguftinus adnotarunt. Scrip-tulum, feu fcrupulum inbinosoboJosifi' uiditur. item Siliquæ, hoceHjCeratiaff^ fcrupulum faciunt, Grana veroquatuot filiquam. Eft igitur fcrupulum vkcfel quarta vnciæ pars: quodamp;glo.ootâùnh i.C.demetallarijslibro 10. VndeconJlat, vnciam habere viginti quatuor fcrupula: ficuti tradidére Antonius Auguftinus li-bro fecundo emendacionum,c3p.9.EtNe-briffenfis-in Lexico iuris ciuilis,diftio, .fcrupulum.Hoc verb inopere nonfemel, imb paffim ipfosfabros.argent3rios,lîin-pliciter argentarios appcllabo, ad faftli-orem propofitæmateriæintelJeéfummon ignarus apud veteres aliam fuiffe potio-rem |
DIDACI COVARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;583
|
fern hums diftionis fignificationem ; cuius inferiiis men tionem faciemus. Duclla confiât ex duabus fextulis. Sextulaveró fextapars cft vncia: : amp;ideo duella erit tertia vncixpars. Sicilicus confiât ex duabus drachmis, itqué ita adfumiturpro quarta vnciç parte, l. libei to. §. filiuni.fF.de annuls Icgat. quod notant Ifidorus libro decimofexto Etymologia. cap. 14. amp;nbsp;Antonius Augu-ftinus emen Jat.cap.g.Hæc fanè ell veteris Romanælibræratio, amp;nbsp;diuifio præfenti traélatui neceffaria : quam deduximus ex Budæo libro primo de affe . Leonardo Portio in traä.de monetis: Volu fio Metia-nodeafre;Rhemnio Famnio Poeta depó-deribus. Alciato tit.demetallarijslibro, cap.n. Georgio Agricola libro quarto de ponderibusRomanis;àquibusamp; alij hu-wsreiauthorescitantur. Hincdenique illud obiter deduxerim, frumenti grana olim in vfu fuifie adpon-derisiufti rationem.Vndegrana quatuor conflituunt filiquam : grana viginti quatuor fcrupulü.-granaverö feptuaginta duo drachmam: quod Alciatus facetur: adno-tauit Agricola libro tertio deprecio ve-tcrum monetarum. Idem iple rurfus probat in libro de reflituendis ponderibus, atquemenfuris,ex Grxco Nicandri inter-prete,amp; Serapione, Mauro. Hæc grana Bu datas appellat momenta libro tertio de af fe,amp; tarnen cóflat,grana fruméti co,quod tobufladifférant ab inanibus,recentiaà Vctuftis, non elfe certa, nee tuta ad iufli ponderis racionem, ficuti docetelegâter ipfe Georgius Agricola libro de reflituen dis ponderibus. Qua ratione Catholici Reges Hifpaniarum Fernandus, amp;: Elifa-bethanno Millefimo quatercentefimoo-Üuagefimofexto,pragmatica fanélióe 12.3. ftatuerunt,frumenti grana prorfusab vfu pondcrum efle abijcienda:atq; grani pon dusaquale iuxtarationem vnciæ exori-chilco f;.ciendum,vt légitima, certaqj fit ' iufli ponderisratio. Noftri verb fabri argétarij amp;nbsp;aurifices, lam diù ex vetufliffimo vfu aliamquàm Roman!elibrae,ponderisrationc habent: |
fiquidem vti'iturBefleRomanx libræpro iuflo,amp; fummoferè pondéré : qvem be fi-fern regiæ leges Marchum appellant : ifq; in vfu cil apud cæteras Chrifliani orbis genres, à quibu' Marcha Germanico nomine appellatur;quod Budæus libro x.de alle.Georgius Agricola libro de reflituen dis ponderibus, amp;nbsp;Carolus Molinxus de contradlibus, qua;fl. 800.num.788.non femel fatentur. Habet hæc marcha oólo vru-cias Romans librs:quamobrem Romana libra proportionem fiortitur ad marchum fiefiquialteram. Erit verb marcha illa feli-bra noflrs vulgaris librs deeë, amp;nbsp;fex vn-ciarum;quç quidem libra habet ad Roma-nam libram proportionem ÎTnryiTKy.id ell, fuper tertiam. Ea tarnen, qus de march« diximus, probanturin l.i.titu.vigefimo-quarto.in ordinationibus Regis Alfonfi Xl.Cópluti flatutisçra.M.CCCLXXXVI. Illud plane receptiffimum ell apud veteres,ac iuniores, qui de libra Romana feripfere , Romana-m libram duodecim vnciashabuiffe, vt hinc mirum fit,GuiIi-elmum Budæum, virum hac in re, vt amp;nbsp;in plerifque alijs diligentiffimum libro fe-cundo amp;nbsp;tertio de affie abfque vllo certo authore feripfiffe, Romanam libram habere vitra diiodccim vncias dimidiam, amp;nbsp;fic duodecim vncias, amp;nbsp;quatuor drachmas: cuius opinionem multisprobatiffi-mis teflimonijs,amp; authoricatibus refellit Georgius Agricola libro quarto amp;nbsp;quinto de menfurisamp; ponderibus, exada ratione deducens, libram Romanam Grxca mina,atque itaab Attica libra in hoc dif-ferre, quod Graca centum drachmaruin fic, Romana verb nonaginta fex tantùm drachmashabeat. Eum legito,qui de his multatradic. Sed amp;nbsp;de vncia noflra pleriquc dubi-târunt,fitneæqualis vnciæ Romanx. Nam Leonardus Portius, Alciatus,amp; Budæus fcribunt,vnciamqua vtimur,amp; vtuntur argentarij, amp;nbsp;aurifices, candem effecum illa vetcri Romanorum vncia. Ab his dilfentit Georgius Agricola in libro de reflitut.ponder.earationc,qubd non vna eademque fiic vncia apud Chrifliani or- Ggg bis |
ÎU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMTSMATVM COLtATIO
|
bis genres. Nos verb quandoque conati fiinius rem illam ad iuftam ponderisra-tionem experirnentis quibufdam exami-nare. Ex quibus plane deprehendimus niultiscon!€ftuiis,vnciam,quamode Hi-fpani argentarij, amp;nbsp;aurifices vtiintur,eiuf dein efle ponderis, enius erat vetus il!a Koinanorum viicia. Habet enim noftra viicia ofto partes : nempè diuiditur in o-ólo argenteos regalesiulliffimi ponderis, quibus argentarij, amp;nbsp;aurifices ad pondus vtuntur.Quiiibecautem argenteus habet duas drachmas minores,quarum quçlibct triginuafexgrana continet. Siefanèvn-cia diuiditur in decc amp;nbsp;fex nodras drachmas, quæ Veteres oclo drachmas efficiunt: cum vêtus drachma habuerit feptuaginta duo grana, qua: habent nolirx dux drachma?. Atque ideo eiufdem ponderis eft vn-cia vetusRomanorum octo drachmarum-, cuius amp;nbsp;noftra vneia decern, amp;nbsp;fex drach. mascontinens. Hisaecedir, quod oftaua. noftrae vneia: pars, quae ad iuftum pondus exafta, regalem numum efficir, quo auri' fices vtuntur, ita cum denai io veteri conuenit, vt planemaiorispoderisdenarius lit iuxta earn proportionem, qua? ex dena-rijs feptem non artritis,nee corrofiscon-ftituat noftram vnicam, ficut amp;nbsp;veterem Romanam conftituebarquam noftri ofto regales numi iufti ponderis itidem efficii unt. Vndeparcft,noftram vneiam veteri Romans conuen ire. Eft tarnen i llud hac in parte admonen-dum, veteres Romanorumdenarioscudi folitos ex puro argcnto,qiiod vulgb acen-drado dicimus,abfque vllazrls miftura, cuius argenti valor, amp;nbsp;çftimatio maior eft,quàm argenti mixti;quod noftri argen tarij,amp; aurifices expedunt: liquidem hoc habet çris,autftanni mifturam fecundùm cam proportionem , quâm ipli aurifices facililimè dijudicare foient. Sed amp;nbsp;veteres Romani pofteà in cudenda moneta arrisodiauam partem argento mifeuerunt? primufque id fecit Li ni us Drufus in tribunatu plcbis telle Plinio, libro tertio, cap.}, idem Plinius eodem libro, cap. 9. conqueritur, Anconium triumuirumde-nariomifcuifte ferrum. Sic Sr a 11 ro mif--ceri folet argentum aut ss, non tanmm’ ad endendam monetam, led ttiam, vt es eo folidiores, acfortiores fiant imagines^ annuli,Sc alia.qusefl'entadmoduni mol-Ii3,fiexauro puro fierent. Hac tarnen im revarioshac ratione tradit numosGeorgius Agricolalibro primo,de precio me-tallorum, amp;nbsp;monetis, quorum amp;nbsp;nosin-feriiis mentionem iterum faciemus. |
Argenteus autem regalis, quo vtuntur ad iufti ponderis rationem argentarij, amp;nbsp;aurifices, quique oäaiia eft vnei® pars differtab argenteo numo itidem re-gali. Nam numus minoris ponderiseft,-ad expenfas quidem, quæ fiuntin cuden-damoneta: liquidem ex marchapercuti-untur fexaginta feptem numi : amp;nbsp;tarnen eadem marcha pendet fexagintaquatuor regales argenteos iufti,amp; legitiini ponderis,quoad aurrfices,amp; argentarios.Sic de-nique numus argenteus minor elltricefi-ma fecunda parte,quam ipfe iufti ponderis argenteus regalis, quo aurifices vtuntur, amp;nbsp;profeélôaliquantô pluris, ac ferè tribusgranis. Primum omnium ad vetera numifma-raintelligenda,quæ exargentocudeban-tur,eft dedenario traftandum. Denarius-verb eft oélaua vnciæ pars,fîquidem ohm-ex vneia ofto denarij cudebantur, vndc fit,vtdrachma Attica,amp; denariusRoma-nuseiufdem ponderisfuerint. Hocpro-batur authoritate Plinij qui libr.tr.cap. vltim.inquir. Drachma Attica (ferê ete-nim Attica obferuationemedici vtuntur) denarij argentei habet pondus. Item ex Liuio libro trigefimoquarto.dum fcribit,-redemptosfuilfe mille, amp;nbsp;ducentoscap-tiuos, conftituto in capita quingentorum denariorum precio, earnque centum ralentis ftctilfe. Conftatverb ex Polluce,, amp;alijs, fexdrachmarum milliaintalen-to Atticoefle : arqueideomanifeftumfit,. Liuiumdrachmam, amp;nbsp;denarium eodem-pondéré, eademqueæftimationeaccepit fe. idem multis alijs teftimonijs com-probarur, quibus Latini drachmasGræ-cas, denarios intefpretantur : amp;nbsp;eodem: sur« |
DIDACI COVARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«gy
|
iureGiæci denarios Latinos in drachmas Grattas transferunt. Sic fententiam iftain conanturproba-re, amp;nbsp;oftendere veram effe Leonardus Portius, E - Jxus libro primo amp;nbsp;fecundo. deAfle. Andrç.AlciatJibro nonojparerg. *-cap. Qua ratione,fi velimusdenarios conferre numis argenteis Caftellanis , ^uoadpondus, refpondendum eric,de-narium Romanum fimilem fuiflc,quan-tumadpondus argenteo regali Caftella-Jioiuftifßmi ponderis,quo aurificcs vtun tur. Eteadem lege denarius hiceritferè fimilisnumo argenteo regali Callellano; icdenique canto maiorpondercj quanto maiorelt argenteus regalis, quo aurifices vtuntur,numo argenteo regali,quein paf- ’ fimexpendimus. Vnde valor denarijerit itidem conlliuiendus ad rationem numi irgêtei regalis,amp; paulö pluris : ciim propter iiilliponderis rationem: quiaoótaiia eft vnciatpars, turn propter argentei qua-htatem : Tametfiamp;olimapud Romanos non onines denarij argenti puri materiaal habuerint ; nee item eiufdem fuerint, Jclegitimiponderis,quemadmodum Ha-timtrademus. Erit igitur iuxta Dudæi fententiam denarius Romanus oólaua vnciæ pars, 8e ßumoargenteo Caftellano, quiregalis di citur,ferèfimilispondere,ac valore. Vnde licèt denarius apud Romanos valuerit Quadragin a quadrantes, non valebit a-pud nosquadraginta æreos marauedinos: Atqueindeconfequitur, pluris æftimari apud nos æreum marauediaum, quam o-limfuerit apud Romanos quadrans ælli-matusreùm argenteus numus eiufdë pon-deris valuerit apud RoinanoS quadragin-Uquadrantes,id ell,decern alles: amp;nbsp;idem 3pud nos modo æft metur triginta quatuor marauedinis, 8e pauló pluris, ob 1e-gitimum argentei denirij pondus : Imb etiamfi denarius conllituatur ex argento puroabfque vlla millura,amp; valorem prç-/entemconfideremus argenti puri adra-tionem duorum mille , amp;nbsp;quadringento-tummarauedinorum ,pro quolibet mar-«110adhuc denarius die Romanus ex pu-puriffimo argento lignatus, erit apud nosatllimandus ferè triginta odo .marauedinis. |
Hxc tandem obferuatio 8e illud effi-cit, vefexagintaquatuor denarij confti-tuant marchum : nonaginta fex librani duodecim vnciarum. Et idem erit dicen-dum de argenteis regalibus , quibus ad pondus Icgitimum vtunturaurifices,quo-rum quilibet oólauam habet vnciæ partemiaut drachmam veterem vnam. Ad rationem illam expendi poterit æftimatio numi argentei veteris, quididuseft Qui-narius:idem 8e Vidoriatus. Hic enira nu-muspars eftdimidia denarij. Item fefter-tius argenteus numus erat pars quarta denarij. Libella itidem argenteum numif-ma partem decimam denarij habuit. vi-celima denarji pars erac Seinbella. quadra geliina Teruncius . Qui quidem omnes numi funt omnino æftimandi ad rationem denarij. Atque ideo conllituta præ-notata æftimatione, 8c collatione fada cum numis argenteis Caftellanis,facilius erit ad rationem iplius denarij et reliquos numosçftimare. Verùm aduerfus Budæi opinionéqui-bufdam placuit, denarium Romanum à drachma differre’, ita quidem , vt licèt drachma fitodaua vnciæ pars, denarius tarnen lit feptima:quaratione denarij fep-tem vneiam efficient integram.Huiusrei teftimonium primü adfumiturex Plinio, qui libro trigefimotertio.cap. 9. inquir, mifcuit denario Antonius 111. vir ferrum mifcuit æri:alij èpóderefubtrahunt,ciim fit iuftum oduagintaquatuor è libris fig-nari. Hæc Plinius. Quod fi libra Romana oduaginta quatuor denarios habuit, palam eft, quamlibet vneiam ex feptem de-narijseonftare., idem conftatteftimonio Cornelij Celli libroquinto, capit. 17. qui hoc ipfum expreffim afleuerat,fic amp;nbsp;Scri-bonius Largus in præfatione probat,libra oduaginta quatuor denanorum efl'e. Sed 8c authoritate Appiani Alexandrini.libi^ fecundo bellorum ciuiliuin, 8c Sueconio fimul in lulio Catfare. Hanc fententiam défendit Georgius Ggg 1 Agrico-, |
|
ï8iJ Agricola libi o quarto amp;nbsp;quintó,depon-deribiis,amp;merffuris. idem repetic in eo libeHo,quem fcripfit aduerfus Alciatum de'ponderibus. Ad ea verö, quæ Budæus, Portius, amp;nbsp;Alciacus tradidêre,refpondet, drachmam Atticam Grxcum numum fuif fe minoris ponderis^quam denarius Lati-nus: fed quia drachmæ pondéré, amp;æfti-mationc admodum fimilis eft Latinus denarius, confueuiffe vetercsauchores La-tinos,dum Græcorum libros traducebât, drachmam in denarium vercere:ac rurfus Græcos,quiLatinumin Giæcam linguam vertebant, denarium drachmam inter-pretari. Sodamp;illud certiffimum eft, vel Plinio authore librojj.cap.9. Denarios nonfempereiufdempondcris fuiffe: ac que exTito Liuio libro 44. amp;nbsp;Nicandri interprète oftendit Georgius Agricola in Jibro ad ea,quæ Alciatus, denarium pen-dere drachmam Atticam cum dimidia: amp;nbsp;denique denarium legitimo pondéré di-minutum leuiorcm fu ffe : vt tandem hic denarius fuerit drachmæ æqualis. Idcir-codeeoforfan accipienda eftBudæi,Al-ciati, amp;aJiorum fententia: non denario graui,necillo, quifrequentius ex pondéré legitimo traftabatur.Etenim poft Clau dium Cæfarem Imperatores è libra fig-narunt nonaginta fex denarios, quorum quilibetdrachmæerat æqualis, tefte co-dem Agricola in libro fecundo de pondéré monetarum , amp;nbsp;in libro adea, quæ Alciatus. Denarium igitur, iuxta ponderis rati-©nem, quam habuitPliniusind.c. 9. exi-ftimo fuiffe illü, qui apud vetcres Romanos iufti ponderis fueritfeptimam habés Vnciæ partem:qui quidem erit feptima ex parte maior drachma Attica, amp;nbsp;argentco rcgali Caftellano, quo auriftces vruntur ad pondus legitimum. Idcirco huius de narij «ftimatio, proportione noftri nu-mi habita, erit ferèquadraginta quadran tum,3ut præfentium marauedinorum, fi argenti mixti valorem cófidcremus. Nam hoc argentum amp;nbsp;nuncjamp;olim in vfu eft, ac fuitad numoscudendos : quemadmo-dum ex Plinio probauimus. Sic denarij VETERVM NVMISMATVM CÖILATIO |
Romaniquinquaginta fex efficiiint man-chum,qiii eft oöo vnciarum : cimilecun-diim Budæi fententiam drachmæ amp;nbsp;denarij fexaginta quatuor efficerent mar-churn : quarationepoteritqiris facilimè expendcre, qua ex parte maior fitdena-rius hic noftro argenteo regali numo : liquidem tanti ponderis funt quinquagmk ta fex denarij,quanti fexaginta léptem no ftri numi argentei regalcs,ex quituscon-ftat marcha iuxta regiam conftitutio-nem. Sic etiam deducitur, quota ex parte litmaiorisæftimationis denariusLatinus, quam lit nofter numus argentcus, Nofter enim numus valet triginta quatuor marauedinos: ille quadraginta. Immó ft ad æftimationem argenti puri denarij conftituatur, valcbitquilibetquadragin-ta tres qu.adrantcs marauedinos, quod amp;nbsp;Flori. Occampi obiter adnotauit libr.f. hifto.cap.ij. Et hæe quidemdiifta fintquo ad denarij numi, amp;nbsp;drachmæ legitimum pondus,amp; æftimationem. Latinus ergO' denarius decent affibusolim fuicæftima-tus,quemadmodum P.lin.amp; alij paffim te-? ftantur. Liuinarius,quiamp;Vilt;ftoriatus diftua eft ab eifdem authoribus,quinqueaflibuJ æftimabatur, eritque noftre pecunia çHi-mationis viginti quadrantum,amp; fic vigio ti marauedinorum. Seftertius numus itidé argenteuscrar, qu3rtlt;ä habens denarij partë,vt tandem ft noftræ monetæ æftimationis decent marauedinorum. Habuit autem duosafedt dimidium quoad valorem, amp;nbsp;ita decef* quadrantes. Erat amp;nbsp;apud veteres Libella numus ar-genteus,qui vnius affis æftimationem ha-buit,ciim elfet decima denarijpars,vtßu-dæuslibrj.de Affe probat, amp;teltisefti\L Varro lib. f.de lingua Latina. Idem-tradit Georg. Agricola lib.2.de pondéré amp;tcm-peratura monet. Ex Plinio hoc ipfum deducitur librojj. cap.j. qua rationclibella numus argenteus'quatuor efficit no-ftrosæreos quadrantes. Eft amp;nbsp;apud Vofu-ftum .Mætianum alia libella,decimainqua pars feftertij , quæ iuxta feftertij fupe-rüW' |
DID A CI COVARR VV IAS.
187
|
litis traditam acflirnationemjcrit modo v-nius quadranris vaïore cenfenda^ant vni-gt;u Marauedini. Hu iiis item libellamemi-nit Georgius Agricola libr.s. de ponderi-busGra'cis. Obolus apud Grafcos numus fuitargé tens, qui erat fexta pars Artier drachme. Scribitetenim Plutarebus in Lyf3ndro,a-piid prius feculum fic omninö habuifle, vtiiumorum locoferreis vterentur virgu lis,id cft,obclicis,pla:rifqi amp;nbsp;«reis, à qui-bus hoc etiam tempore numcrum obolos vocari certum cft,amp; obolos fex vnam con ficeredrachmam,quia tot manus ipfa com pleâeretur.Ergoex Plut3rchoapparet,o-bolum fextam fuifie drachmae pattern,, quod ex Plinio libr.n.cap.vltim. adnota-runt,Budxus libr.î. de Afle, amp;nbsp;Georgius Agricola lib.z.de pondère amp;nbsp;tempera.mo net.Idem lib.5. de ponderibus Grreis hoc ipfuindocetex Pol!ucc,Suida, amp;nbsp;Xeno-phonte:quamobrem obolus valetfexfere noftrosmarauedinos. Obolum autem olimdidum fuifle Phollen, reftis eft Suidas in didione Phollis.amp; indidione,Cer mata, vtiturque ea didionediuus Augu-Hinus libro vltimodeciui’tatc Dei, cap.8. vbi Ludouicus Vines amp;Alciatusad 11.lib. Cod.hoc adnotarunt. Obolusergo fex no ftros valet marauedinos: femiobulus très, triobolu.s decern Sc odo.Noftri verb auri-fices appellant Tomin, quern nos obolum diximus, idque obcinet,quó adponderis rationem;nam tomin non eft numus. |
ApudHebræost erat olim invfunu-miis argenteus,didus a lofepho Siclus,ab ipfis Hebrxis Siccl ; quæ didio amp;nbsp;pondus fignificatauri,velargenti,quod ipfe numus appendif, nempè quatuor Atticas drachmas,authore lofeph.libro 3. Anti-. quitat,cap.io.amp; lib'.7.de belloludaico,ca pitei6.amp; Hieronymolib.i.cap.^.commé-tariorum in Ezechielcm. Idem ipfe Hiero nymus probat in traditionibus Hébraicis fuperGtnefim cap.a4.atqueideö hoepó-dus, aut numus continet viginti quatuor «tacos obolos: Hebraros autem obolos habet viginti,ftcuti conftat Leuitici capi-tc.ï7.Exoditapitejo, amp;nbsp;Numerorum caj pite j. Hebrarus vtró obolus maior eratoi boloAttico quinta parte.Namvigintiqui tuor oboli Attici efficiebant fielumfan-duarijjquem efficiunt viginti Hebræio-boli.Cautum etenim erat lege veteri, cuius mentio fit in d.cap.jo.Numerorum, fi-cli partem dimidiam dominoofferendami efletqua ratione à Cæfare Augufto,procurante ludæam Cyreno Præfideid tributu Iudæisindidumeft,vt fingulisannisqui-libet binas drachmas folueret : atque ideb MatthaEicapit.7.didrachmascenfetur numus illc, qui pro tribute à ludxis Cæfari reddebatur.C^od amp;nbsp;Budçus explicat lib. 5.dè Afle.Sed amp;nbsp;lofephus fcribitin lib.7. de bello Iiidaico,cap.î6.à Vefpafiano Cat-fare ftipendium ludæis indidum, vt vbi-cunquedegerent, binasdrachmasinferret quifque in capitolium ita, vt ante Hie-rofolymorum templo pendebant : quo in loco palam lofephus probat, dimidium ficlum,quem ludaei templo pendebant0-lim ex Iege,cuiHs mentio fit in dido capi. 3O.Nume.didrachmum fuiffe, amp;nbsp;ideofi-clus integereritquatuor drachmarum. I-dem ficlusab eodem lofepho fimpliciter didus eft argenteus Iib.9.3ntiq.cap.i. Alibi idem lofeph. fielum interprçtaturplané,ac verrit lib.7.cap.9. Ethaicdeficlofanduarij, ciimde eo expreffim agaturin locis ex veteri tefta-mentopaulo ante addudis: fiquidem fi-clus fanduarijà vulgari ficlo,quoincom' mutationibus Hebrati vtebantur, in hoe diftinguitur, quöd fielus fanduarij quatuor, ficlus verb vulgarisduasdrachmas pendebat, quemadmodum ex magiftro Sa lomoneadnotauit Georg. Agricola lib. t.-de pondère monctarum.Et probat Carolus Moli.in trad.de contradib.quatft.ioo». numer.79S. Ex quibus fit fatis, ficlüm fan-duarijquatuor appendiffe drachmas Attiras,^ viginti obolos Hebroos : quod amp;nbsp;idem Agricol.tradideratlib.i.deextemis ponderibus,qui fcribit, Obolum iftii He-braum didum fuifie Gera. Quamobrem niulta poterunt deduci honomninb vul-garia in huiusrei,amp; numi examine, quæ fubferuientjamp;plurimû conducentad mull Ggg j. tarumj |
|
188 tarum authoritatum interpretationem. Priniùih conftat,ftaterem nutr.um,cuius meminit Matthaeus cap.gt;7. cenfendum cffeponderisS: valoris quatuor Atticarü drachmarunijdeniqi ficli fanéluarij, cùm is-foluendus effet pro Chrifto amp;nbsp;Petro, amp;nbsp;quilibec Cæfari folu tu rus effet didrach-mumddeftjUumum duarum drachmaru, dimidium nenipè ficlum fanétuarij, amp;nbsp;integrum ficlum vulgarem Hebræorû. Qui quidem numus cum duas habeat pöndc-risdrachmas, conuenit quoad pondus amp;nbsp;æftimationem ferè duobus numisregali-bus argenteis,quibus modo vtimur ex có-ffitutioneRegum Catholicorum : Oeniq; limilisomnindeftduobusargenteisrega-libus legitimi ponderis, quorum rationé aurifices, amp;nbsp;vafcularij obferuant, ficdi-drachmus erat quarta vnciæ pars, amp;nbsp;eins ponderis numus argenteus. ■Secundo hinc deducitur,ficlum, qiiem diximus apud Latinos quartamfuiffevn-cia: partem, re amp;nbsp;nomine fimilcm cenferi Hebriorum ficlo vulgari. Tertio ex hoc ficli pondéré amp;nbsp;aeftima-tionepoteritperpendi, cur feptuaginta interprétés Numerorum capi. 3. amp;nbsp;Exodi cap.38. ficlum interpretentur didrachmü, cùmlocus il le palam trader de ficlofan-duarij,quem ex authoritate Iofephi,Hie-ronymi,amp; aliorurncóffat,quatuor drachmas appendiffe. Exiftimaruntenim feptuaginta interprétés, ficlum fanduarij amp;nbsp;vulgarem,paresfuiffe pondéré, amp;nbsp;vtrun-que duarum drachmarum pondus tantum habuiffe,vttandem etiam ficlusfandua-rij fuerit ponderis duarum drachmarum. Bandera fententiam lequitur,amp; probat E-piphanius Salaminis vrbis Epifcopus, co-gnomento Magnus , alioqui Conftantise præfubnam amp;nbsp;Salamin ita dida eft,qui 0-mniura tam ponderum grauitatem, quàin capacitatem menfurarum, qua; funt apud feptuaginta interprétés, amp;nbsp;Euangeliftas cxplicatrcuius tarnen opinionem,tradito vero ficli fanduarij pódere improbat Georgius Agric.lib. i. de externis ponderib. Habet etenim fielus fanduarij pondus drachmarum quatuor Atticarum. VETERVM NVMISMATVM COLLATIO |
Quarto eadem rationefacillimum erit examinari pondus Armillarum aurearu, quibus feruus Ifaac donauit Rebeccani. Pendebant enini dur illr armillæ ficlos decern.Genefcup. 14. Nara filocushiede ficlo fanduarij fit accipiendus, podus dua rum armillarû erit cenfendum iuxtà qua-draginta Atticas drachmas,vel quinqi vn-ciarum,aut denique quadraginta numoru aureorum, quos ex conftitutione Regum Catholicorum fignatos fimplices ducatos appeHamus.Quod fi de ficlis vulgarib.in-tellexerimus locum præcitatum, pondus armillarum erit 10. drachmarum Attica-rumiatque ideo lo. numorum aureorum, quos diximus ducatos firn plices.Hierony mus tandem in traditionib. Hebraicis fu-per d.cap.i4.1ocum ilium de ficlo fandua rij palam intellexit. Nam amp;nbsp;hiefrequen-tiffimus eft in facia veteris teftamenti Hiftoria. Quintó,ad eiufdem loci congruam in-terprecationé eft idem obferuandum, pS-dus inaurium, quas idem feruus IfaacRe-beccr donauit, Inquic enim tex.facer.pro-tulit vir inaures aureasappédentes ficlos duos. Vnde apparet, vtranque inaurem ficlos duos appendiffe,id eft,o(fto drachma lesaureos,quib.vtimur,amp; quosfimplices ducatos appeliamus : deniqs vneiam auri. amp;nbsp;hæc iuxtà vulgarem editionem,amp; valo rem ficli fanduarij, cum pondusinauriii fecundiim vulgarium fielorum rttionem effet 4.drachmarum ,atq; ita 4. aureorum drachmalium,quibus nosCaftellani vti-mur.Quöd fi editio illa fitobferuada, q^s ex Hebræo fcrmone traditurin huncnio-dum:protulit inauream aurem,diiiiilt;liu'’' ficli pondus eius:qucmadmodum D. Hie-ron.traduxifle videtur,amp; probaturEugu-binus ac Georg. Agric.lib.3.de precio vet, monet.admodumdiffert inauriii pondus: fiquidem eft cenfendum ac reducendum ad duas drachmas Atticas habita rationé ficli fanduarij.Quo fit,vt AloyfiusLippo manus in catena fiiper Genefca.i4.exifti-met,feptuagintainterpretesnondifcicpi''. re in eius loei translatione ab Hebra:is di-cétibus inaurem auream fuiffe ponderis, feinif- |
|
DIDACI COVARRWIAS, Ifernif/îSjVel dimidij fcIijCciam fanduarij apud interprétés feptiraginta expona-turamp; adfiimatur,« «lt;/lfax*'»f' diftributiuè vtfit fenfus^quod quolibet inauris erat pó detis vniusdrachmat. Sic enim vtraqs inauris erit ponderis di midij ficli fanduarij: nempè diiarfi drach marum.Gui rationi accedit, quod feptua-ginta interprètes fanduarij ficlû femper amp;vbiq;didrachmum interpretantur:qué admodum fuperius probauimus^Sit mani-ficftum fit,Num.ca.3.amp; Exod.c.38. idcircö txiflimantes cum Hcbrscis, vtranq; inau-remappendiffe fielum fanduarij, amp;nbsp;earü quamlibet dimidium ficli,interpretati fii ftuntdiftributiuèjCuiusIibet inaurispó-duselTecélendum ad rationé vnius drach niï,amp;itadimidijficli fanduarij. Siefanè falliturdodifsimus Eugubinus,dii in d.c. a4.miratur, quod feptuaginta interprétés ficlù verterint drachmatfiquidem ipfi fep tuagintainterpretes nó interpretâtur, fi-clüdrachmam elfe, cfi vbiq;eum didrach Jiium efle cenfuerintjfed exiftimarunt,He btsoscuiuslibet inauris pondus tradidif-feadrationem dimidij ficli,qué interpretes cóftituerunt integrü ex duabus drach-misjamp;dimidium ex vna drachma tantum. Sed adhuc difcrimen confiât, fi Hebrçi deficlo fanduarij , amp;nbsp;ponderis quatuor drachmarum intellexerunt locum ilium, «iamfi vtriufqj inaurispondusfuerit ab eis fignificatum ex dimidio ficlo,quia fep-tïiagintainterpretesfielum integrum fo-lentconfiituereex duabusdrachmis. He-lirsci verb ex quatuor. Sicmultö maior eft differentia,fi dixerimus, ab Hebræis pondus cuiusliber inauris addimidium field eonftitutummam vtraq; inauris erit quatuor drachmarum ex pondéré integri ficli fanäuarij. Qua ratione vt Aloyfij Lippo-uiani fententiam probe müs,bportct dimi dium fielum apud Hebraros acciperepro pondéré cuiuslibet inauris,amp; de ficlo duorum drachmarum intelligerc. Etenim tune iuxta interpretes feptuaginta quæli-^etinaurisappendebat drachmam vnam, ^fecundùm Hebrros dim-idium fielum. ^od fidixeris, Hebratorum codieem ia- |
ï89’ telligendumforedeficio fanfluarij qua-tuordrachmarum,amp; vtriufq; inauris pon dits ab eis fignificatumex dimidio ficlof tune interpretes feptuaginta notari pof-fent ex h'oc,quod dimidium fielum duab. appenderintdrachmis, quo pondéré ipfi cenfere foleant integrum fielum. Editio verb vulgaris,amp; quæ ab Eccle-fia Catholica confiitutiffimam habetau-thoritatem,vtconueniat edition! Hebrat cat,quïEpondus fignificauit ficli dimidij, erit intelligenda defielb vulgari:vt tandé-quaelibet inauris ex Codice Hebræorû ap-penderit dimidium ficli fanctuarij, quatu ordrachmarum, amp;nbsp;vtraque integrum fi-crum,ficque quatuor drachmas, vel duos fielos vulgäres, quorum quilibet didrach muserat. Sextbhincplane deducitur,fibi non confiaredoóliffimum Eugubinü, qui Le-uit.cap.z7.fcribit,ficlum apud Hebroos ef fequafi feftertiü mafculini generisapud Latinos.Eft enim hic manifeltus error. Nâ^ ficlus,etiamfi eis effet vniusdrachmæ,ha-beretferèquatuorfeftertios Latinos, amp;nbsp;multb plures,fiis duas drachmas aut quatuor pendebat. Septimbapparet inde, an certum fit, quod diuus Hieronymus in d.c.i4.Genef. tradit,fcribens, fielum Hebratum elfe vn-ciam,8if vnciam vnam pendere. Idem afie’ rit Ifidorus libro i6.Etymolog.cap.i4.Nä hoc incertum fit vel ex eo, quod idem Hie ronymusfatetur,ficllim pendcre quatuor drachmas,amp; tarnen vncia confiât ex oâo drachmis. V nde verius dixilfent authores' hi,ficlum effefemunciam.Quod ex autho ritate Ifidori tradit Anto.Auguft.lib. 2. e-mendationum cap.8.cum ipfe Ifidorus al-ferat,ficlum vneiam effe. Igitur vtcunque fit ficlusfanlt;fiuarij,quatuorAtcicasdrach masappendit,amp; idebfemunciaeft. Odaub expend! poterit ex his numus ille, cuius mentio fit apud Xenophontem-lib.i.deCyriafcenfu ad Babylonem. Is e-nim didus eft Siglus,amp; vt ex eodem Xeno» phonte deducitur, pendit feptem obolos Atticos,amp;'dimidium . Sed amp;nbsp;Hefyehius» uaditjfiglum numu effe Perfium, aut Sara dianii- |
|
VETERVM NVMI9MAWM eOLLATIO dianicum, amp;nbsp;valere ofto obolos Atticos: pendit ergo hic numus drachmam vnanij amp;tertiamalterius partem, idem probat Agricol.Iib.i.de pond.monct. Nonó hinc erit examinandi gi. inc. fi quis aliqn. §.in Leuit.de pœna.dift.i. vbi mentio fitfidi Hebraici. loannesetenim Theutonicus hæc confinxit carmina : Tres (telos obolm,obolos tres drachma, fed oâo Vnetafert drachmas, duodena dat vneia Is bram. Siclus habet drachmas feptem obolo minus vno. Hæc fane carmina paruin Abi codant, Nam fi obolus habet très fielos, fieri non poteftjquöd fielushabeat feptem drachmas obolo minus vno.Idcirco Anton. Aii-guftin. in d. lib. i.emendat.cap.S.doólè amp;nbsp;eleganter probat, primum carmen aliter legendum eflejita equidem Tres filiquas obulus,obolos fex drachma. Item admonet, fielum viginti pendere o-bulosHebræos, quod nospaulöantepro-bauimus.Supered tarnen adhuc error: ete nim fi ex Anton.Augufti. legendum ed in primo carmincjobolos fex drachma, qua ratione fieripoted,vtficlushabeatfeptê drachmas,vno demptoexhis drachmis obolo?haberet fiquidem fielus quadragin ta amp;nbsp;vnum obolos,quod fatis refragatur eidem Anton. Augud. atque idcö nee ipfe fibi condat.Nos vero arbitramur, autho-rem horumcarminum nonfatispercepif-fe rationem , amp;nbsp;vim huius numifmatis, nee item intellexide drachmæ pondus;ta-metfi primum carmen, vt amp;nbsp;alia conueni-ant,fit ita legendum. TresßliqiiM obelus,obolos fex drachma. , Ita enim fit, vt fielus habcat fepté drachmas obolo minus vno,id ed, viginti obo-los,quos licet Hebræos vere fiele ; habet. Hic dubio proculed huius authorisfen-fus, etiamfi plurimumàfcopoerrauerit, dum drachmam effecerit trium oboloru, amp;nbsp;ipfa verè fex obolos appendat. Sic e-tiam dccipitur dum viginti obolos Græ-cos ex his, qiios drachma Græca pendit, tribuit ficlo,qui viginti quatuor Græcos obolos pendit : deinde fielum exidimat habere feptem drachmas ; cum omnina fententia maior fielus, qui dicitur lan-duarij, ponderis fit quatuor drachma-rum. |
Çæterùm,licet ea, quædeponderede ® narij,ac federtij feripfimus, ita receptafu erint,vtindepoffimushorumnumilmatü valorem ad nodram argenteara inonetara conferre abfque infigni ædiraationis,amp; preeij errore:de valore tarnen , queni hi numi apud vetereshabuerint, maxima ed controuerfia.Nam amp;nbsp;fi ab initio denarius decern valuent ades, amp;nbsp;quinarius quinq;, federtius duos amp;nbsp;dimidium ; funt plane quiexidiment, paulo pod valorem rllum mutatum£uifi'e, amp;nbsp;denarium ædimatum efle decern amp;nbsp;fex affibus,quiharium odo, federtium quatuor.Hocenim apparet ex Plinio lib.jj.cap.j.qui id contigifle icribit Hannibale vrgente Rempub.QTabioMa-ximodidatore.Eiufdem fententia autho-resfunt Volufius Marianuslibr. de Allé. Et Vitruuius lib.j.de Architedura.quoru authoritatem fecutusAnton. Augudin.li-bro i.emendatioBum,cap. 7. ahudai amp;nbsp;a-liorum fententia difcedit. Huius opinion! acceditlocusinfigni* apud CorneJiumTaciturn,libro i..qu9in loco, vbi agiturdefeditionePannonica, conqueritur Pannonicus miles, quod decern ades denarium acciperettcondat igi-turapudTaertum denarium pluris quam decern affium adimari. Nam amp;nbsp;ex Phnio in d.c.3.apparet,in dipend io militari few per denarium decern affibus ædimatum fuilfe, amp;nbsp;ideirtö decern afles milm^bh-tos dari pro denario, qui erat diurnum fti pendium. Sed amp;nbsp;Plinius ipfe pajamaffe-uerat, eius ætate denarium ædimaridecern amp;nbsp;fex affibus, amp;nbsp;federtium quatuor. Volufiusitem. iVlætianus indiidolibrode Ade,qui luriftonfultus fuit,amp; floruit fub Antonino Pio , Hadriano amp;nbsp;Antonino Philofopho,manifedè,amp; eo tempore hic fuifle hoi um numifmatum ædimationeia fcribit,vt hinc fatis probatum eifevid^a-» tur aduerfus Budæum amp;nbsp;alios, qiixfuerit vera federtij ac denarij ædimatio. Sic fane intelligepda ed ludimani Cæfatis coufli- |
V
-ocr page 597-|
DIDACI CÔVAftRWIÀl tonftitiitio in 1. vltim. C. de dona, verba (inqnit)fiiperflua, qua? in donationibus poni folebant:id eft, feftertij numi vni-us,af(iuni quatuor J penitus efle reijeien-dacenfemus. Etenim ad interpretatione federtij, nc qu is ea verba intelligeiet de feftertioneutriusgeneris , adiedumeft affium quatuorjCuius valoriserai fefter-tiusfecundum Mstianum- Qua: quideni interpretatio placet AntonioAugufti-rto.Cui libenteraddiderim ilia verba(fe-ftertij vnius)in donationibus: ideb eftc fuperflua, quod cum verè donatio fieret, fimulatè vnius numi preciuin appone-batur,vtvideretur venditio, quæ vnius numiprecio appofito fifta iudicabatur. 1. Si quisantè condaxerit. ff. deacquir. poff. amp;nbsp;ex Suetonio in Cafare, amp;nbsp;Vale-lió Maximio lib.r.adaotauit Budfus lib. i.de Affe.Et in rub. ff.de in diem adiefti-One.Vtcunque tarnen fit.etiamfi àlJudæo Mstianum fequuti difcedamusjterum ad ihoneo, non effe admodum ineertam de-narijsamp; feftertij œftimationem adnoftrat pecunia? rationem amp;nbsp;pondus, ex quo cer-ta poterit conftitui amp;nbsp;diffiniri æftima-tio.Sed amp;nbsp;illud plane conftabit ad Hanni balls tempus,amp; Q^Fabij Maximi diftatu-tamdenarium decern affibusxftimatum fuiffe,feftertiumq; duobus, amp;nbsp;dimidio: tametfi poftea contigerit maior horü nu-mifmatum æftimatio. Qubd fi quisadhuc fequi Budxi fentc-tiam velit,ac exiftimet, frequentiorem fuiffein Repub.Romanadenarij æftima-tionem ad rationem decern affium, amp;nbsp;fe-Hertijad rationem duorüamp;dimidij:de-nique Mïtiani æftimationem opinetur temporariam fuiffe,habet profeólógra-Bes authores Varronem Iibr.4. de verbo. origine.Prifcianum lib.6.amp; Sextum Pom peium,qui céfent,denarium decern affes Talulffe,quinarium quinque, feftertium (iuosamp; dimidium: cametfi admodum vr-geantauthores in contrarium citati, ex ^uibusapparet,hancxftimationem fuif-lereceptamadQ^ Fabijdidiaturam, amp;nbsp;poft earn denarium pluribus affibus afti matumeffe.- |
l9i Fortaffis,vt amp;nbsp;hoe obiter ad notemus, argcnrei.quibiisChriftusdiuendituseft, non erantdenarij ,fed numi didrachmi: vt cenfet Budatus libr. j. de Affe ex num» quodam illorum, quiapud Gallos in fa-crario ecclefiçcuiufdam maxima cumve neracioneferuatur.Siefanèerant illi numi ficli vu IgaresHebræorum. Fit deinde t mentio aliquot in locis Sterlingorum is quorundam : erat veió Sterlingus numus argéteus Anglicusex vicefimafextaparte vnciæ: nam vigintifex numi argentei Sterling! vnciam pendebant authorö Vir gilioPolydoro in hiftoria Anglica. libr. lé.diftusautem eft hicnumuSjVtidemail thor tradit,fterlin3’, quod Sturnusauis, AnglicèSterling.Vulgö Stornino,in alte ra parte numi efletimpreffa. Eritigitur quilibct fterlingus paulö maior feftertio Romanorum : fiquidemvigintiofto feftertij vnciam apudRomanos efficiebât, quam apud Anglos itidem conftituunt viginti fex Sterlingi:atque ideó er it fterlingus tertianoftri numi regalis argétei pars: aut numus paulö minortertia Ca-ftellani argentei parte. Horum fterlingo-rum mentio fit in c.cor.ftitutis.deprocu-rat.amp; in cap.j.De arbitris. THEMA CAP. III. De veterum aureisnumis. ƒ Aureus numus apud Roma,quo têporefue-nt peren fus 2 De aureis numis, quosßgnari iußerunt R e ges Catboltci, Femandus amp;nbsp;Eltfabetb,e3 rumq^nepos CarolusmuiHißinnu. 3 Solidus aureus,cuius mentio fit à iufiinia~ no,quad pondus habuerit. 4 Solidus, qua ratioefie di^usfiuerit.Et ini-bideiremifitbusamp;femifiibus. CAPVT III. Vr E V s numus apud Romanos cos pit, poft annum fexagefimumfe-cunduni,quàm argenteus,tefte Pli Hhh nio |
|
VETERVM“ NV-MI5MATVM COLLATIO niolibr.K»caplr.i. Nempe anno ab vrbe condita quingcntefiino , quadbagefimo fèxto,anteChrifti natale anno dacente-fimo duodecimo.Grxct itidcm numisau-reis vfi faêrerquemadmodinn paffim con flat ex HilloriciSjGraecisque author! l)us: tametfi,Lycurgus nunio aureoamp; argen-teo expunólojferreum folum vtcndü im-peraueric, ficuti Plutarchus fcribit in e-iufdeni Lycurgi vita.Regesautem Catho lici Fernandusamp; Elyfabeth anno mille-fimo,quatercentcfiino , nonagelimo fep-timOjCudi iufferint moneta aurem in Eis regnisad hanc rationem, vt ex quolibet niarchopercutcrentur fexaginta quinq; nuini aurei, amp;nbsp;tertia altcrius numi pais. Sicetenirnex libra auri n.vnciarumper-cufi fucre nurai aurei 98.Hi verb numi ex ipfa regia conlHtutioneappcllantur Excellentes, ciusque ponderis dupLi fuêrc. Item fignati ahj-numi aureij^uos Doblo-fles vulgus appellat, amp;nbsp;demiim alij, qui quinque decern, viginti autquinquagm-ta numos excellentes penderent:quos Cx piffimè Si nos vidimus,atque itacautum extat pragmatica conltit.n8. Hac denique deprehenla hor um nu-mifmatum póderis ratione,apparet,qu£-libet hor urn numoruni,quos Ducatos di cim'.is,amp; Excellentes regia l. nuncupsn-tur, dracEmalein effe, amp;nbsp;ferè habere At-ticat drachraç pondusgt;Nam drachma? At-ticæ64.Marcumefficiunt. 96. Romanam libram ii.vnciariHn.Quam 0'0 rem ex au-reis hisdrachmaltbi irttegri ponderis64. tot detrahuntur grana ,quaecfficiinic nu-mu!n.alium , Si aJteriiis tertiam partemt lie ex 96.tot grana fuUtrahuntur, quæ duos numosaureosexceUctes conRituunt. Drachmamautem hac inparte intelligo Artiiea-m, quæ appendit feptuaginta duo gtana, quæ quidem Attica drachmaduas connet drachmas vulgares,quibusauri-fices vtuntur.VaJetauté quilibetmimus aureus ex Eis ii. regales argenteos huius regni numos,quorum pracedenti ca.me-rainimus , amp;nbsp;vltra-vnum marauedinum 3SEeum,atqgt;ideó valer CCCLXXV.xreos aiarauedinos.£xp£iid.ebaxur m hisHilpa |
niarum regn is ab Eine decern, viginti amp;nbsp;triginta annis aurensdicius CafteUanuS, cuius pondéré amp;nbsp;nunc aurificesfabrique argentanji vtuntiir. Brat verbisnunius probi quidé auri,amp; pendebat odo tomi-nes,quorü quilibet péd it 1 r.granaiduuqj efiienit fcriptnlü: Sic fane numus anreus Callellanus, appédit Atticamdrachma, amp;nbsp;fcriptulü vnu ,habetq; fextâ vnciæ par të:qua ratione4S. Caltellani efliciütmar chum vnu,pondéréquidé iufto,amp;fex vn ciâ: quemadmodü ex ipliusnumifmatis vero pondéré fatisapparet. Himisnumi aurei Caltellani valor eft plane quatercé torum oduagina quinq; marauedinorii,, quorum in i.ca mcminimus.DeniuinCarolus CatfarHifpaniaróRex percuti inf-lit aur eos numos,qui Coronati,autCoro nasdicütur.Ili modofrequentioresfunt, quorum fexaginta odio faciunt marchu, amp;nbsp;ofto'dimidius vneiä ; triginta quatuor pendun t vncias quatuor,centi! amp;nbsp;duo gl-^ riciuut libr.a Romanâ u.vnciarum.Valor cuiusJibernumiex hiscenferurad tercé-tum,quinquaginta marauedinos.üeniqr numushicaureas deté regalesargtteos numos, amp;nbsp;decern aereosmarauedmosin' ïftrraa.tionereddit:ficuri Eatutu eftab i-pfo CaroJo in l'intiano totiusregnicon-uentu anno M.D.j7J.i04-Habetautem au reus bic namuspódus fexaginta eftogra norum, conficicurq; amp;nbsp;Egnatur exaurot non ira puro amp;nbsp;precicfo,vteft iJlnd, ex quo exccllcntis aurei numi fgnabantur- Olim à Romanis naasus pereufusfaiL qui ex auro fignatus fimpliciteraureuy^‘ cebatur, cuius numi paffim mêtiO’lità ht rifconfultis amp;nbsp;veteribus Hiftoricjs:llt;ps‘ quia ab eifdé tfaditur plçrunqj.miipusfcu reus,qui diclus eft foliduSjOondiinifaiis confticutü eft,nno adhuc ebtrouertitur, an aureus,amp; folidus elufdé póderisamp; va loris fuerint. Ipfe verb poft tot egregios authores ré iftam breuiter exaniinabo, rationes vtr.iufqjOpiuiooisamp; authorita-tes addueens : as videar temerè altérant' lt;nbsp;ex Eis fentenriain elegilfc,amp;vtpalain fit, pofte vtranque Eabita ratione temporuoi verè amp;nbsp;conftanter alfeuerari.. Pn. |
|
'quot;A ^ bióAdr' éöv^CWmV • v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y?^ Primum.n. illiid fit abfq; controuerfia, folidfi aureüj cuius mentio fità lufiinia-lt;'o,amp; alijspaulöance Cæfarib.fextâ fuift fe vnciæ partc:acqj idé appeudere dracht mam Acti'Camjamp; Icrupulü vnü,quo fitjVt fex lolid* cfficiat vnciâ,amp; 7i.Jibra.Qi)od cóftat ex Ifidoro Ij,i4. Etymol.ca.i4.c0ft. Harnieno.li.3.epitomes.tit.7.texc.ad hoe infignis i n J.quoties.C.de fufcep.amp; Area. K. 10. ciiius literi amp;nbsp;contexts fubijeiä ex ipfo codice TheodofianOjVt leder perci-pere poffit facillimè, quantum différât à Vulgata ledioncjamp;aliqua Accurfiû adno tafle, qua:plane fubticiuffet, ft integram conftitutionem legifler.Extac igiturcon-fiitutio hxC lib. 12.Cod.Theo. 1.13.titu.de fufceptoribus,praepofitisamp; Arcarijs. Idem A.A.ad Germanianum Com. S.L, QVatiefcuntiue folidi ad largitimumfub fidu perftrendi fuut, non filidhpro qui busaduitennifapefubdautur, fedaut idem in maffam redaStJi altitude qui folui po-tefibabereinateriamauri obiyza diri^atur, pro eafiiUcet parte, quant vnu/qui/^ defen-ditme diutius velaUeibi, velprefecutores, vet lar^itiouales adulterinoi fibdos fubroganda n compendiumfuumfife aba emolument a con »ertant. lUud etiam eautionit adqcimas ,vt quotiefuuq^ certafummafobdorum pro tituU quabtate debetur,eJaurj mafa trafmittitur, infeptua^inta duosfobdos, libraferatnr ac-feptt.ó' cat er a. Dar.6. i^f ianuarias,RomaLupicino,amp; lo-umo Confidtbae. |
HAEC in Codice Theodofiano nu-per typistradito loan.Tjllij Ango Jifmcfis diligériaamp; opera;tametfi inluftiniani Codice tantii appofita fit vl tima huiuseóftitutionispars: hisequidé Verbis. Quotiefeunq; certa lummaSolido rum pi 0 tituli qua! itste debt tur,autauri maffa träf mittitur,in feptuaginta duosfo gt;lidos libra feratur accepto.Huiuscont! i-tutionis amhoris fuere Valens amp;nbsp;Valenti nianus Impcratores ac effares. Vnde ma nifeftum fitjfolidü aureu/exta fuifte vn-cia;part€:amp; ideofexfolidos Yncia,fep-tuagintaduos auf i libra duodecim vneia riu efhcere.HanCféntentiâ etia probat amp;nbsp;admittunt,prætcr Ifidorû amp;nbsp;Cóftantinü, GuJiel.Budæus li.5.de alfe.Georg. Agric; li.i.de pód.amp; temperat.monet.amp; Alciat. li.3.Difpüd.c.9. Solidusautéideödidus eftjCp nihil illi deelTe videatur.Solidiï.n. antiquiintegrudicebant fecundu Ifido-rü,amp; probatur in 1. ergo. §. creditorib.ff. de fideicóm. libert.teftis item eft Horati-ns fcribés: aut pattern folidodemerede die.ldemq; Nebriftenfis adnotauit in iuris ciuilis Lexico.Ea verödidio,de qua modó agi mus, etiam aureis contienit, amp;nbsp;in vfumacceffitad difcrimen conftituê-dum interaurcos integros,amp; l'eniiftes,ac tremilTes: cinn femilTesex dimidia auri oartejtremiires ex tertia conftarent:ficu-tiapparetex Aelio Lampridio in Alex-andri .Seueri V.ita. amp;nbsp;in l.iubem’.C.dee-rogatione miliatr.annonç lib.u.amp;r titulo de vefte militari. 1.3. eodem libro. Quo in loco inquiiit Archadius amp;nbsp;Hononus. Fortiffimis militibus noftris per lllyricu non binostremiffes pro fingulischlamy-dibus, fed fingulos folidosdari pratcipi-inus.Sic VolufiusMxtianusde aflc, libra integram folidü appel lat. Prima, inquit, diuifio folidi,id eft,libræ. Ex quibusdeducirur, non exeodiétû fuifte lolidum,quiadc folido,amp; puroau ro faólusfuerit,aloliditate, vt falsoexi-ftimat glo/T.in 1. vnic.C.de veteris numift mat.poteftat.li.il.Nam amp;nbsp;ex hisquæ hoc in capite nos adnotabimus , conftabit, aureos veteres , amp;nbsp;folidosfrequentiffi-mcperculfosfuiffeexauro mixto, nóex puroamp;obryzo. Solidus tarnen hic nu-mus aureus.2 4.filiquas appendit: 8e ideó oélaua eius pars tres habet filiquas : vt probat Antonius Auguftinus ex Nouel-la Gratca conftitutione 130. de vfuris nautiris ,nondum typis tradita. Etiamfi falfoalij contrarium fcriplerint, quorum error manifeftè deprehenditur ex co,quóJ fexta vnciæ pars, quam appendit folidus, conftetex drachma Attica, 8c fcriptulo:drachma vero ex obolis fex, Hhh i amp;fic |
04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMÏSMATVM COLLATIO
|
amp; ficdecemamp;ofto filiquis i fcriptiilum ex diiobus obolis, atq; ita ex fijiqu is fex: quemadmodum in c.prxccdcnti proba-iiimus, vildefolidus 14. habet filiquas. Hinc tandem fit, vt folidus hac niimusau reus,qui fextain habet vnciæ partem,om ninófimilis fit niimo aureo Cafteliano. Et hoc quidem obtinet quó ad pondus: nam de valorc amp;nbsp;precio ipfiiis folidi pau lö poft in hoe iplocapitediceinus,tamet fibreferèiam olim tradiderimuslibr.i. Variarum Refohit.cap.u.Hçcigitur funt pUncaccipieiida,amp;abfque vllaconcro-uerfia defolido aurco',cuius mentio fit in ipfius lufliniani Codice,amp; in eiufdé Cx-faris conftitutionibus. Ex^ fequenti. SVM M. A Rl A. I nbsp;nbsp;Auretu,-f]uodfextafueritvndi parfumai tu probaturraftsnibui.
$ Q^a fuerti haSentu ami ad ar^entum.ar gentiue adauruw prepertio.
ƒ Aurum oiryzum, quid. i Arsenti b am taf itidem d/ßin^uitur^ 7 Argentum paßulatum, quid. $. Primus. De aureo fané quidam opinantur, eum numum pondéré fimilem fu-i/Te folido,arque ideo fiextam fuif-fe vncir partem. Hæc fententia placuic aducrfus Bud.a:u.ni Aemilio Ferrero in-fiitu.depoena temerè litig. Antonio Au-guftino iib.t.emendat.ca.ÿ.Eandem probat, veriorem ac certiorem elTc cenfet lo ann.Arccab Otalora olim in hoc Grana-tenfiPrætorio regiuscôfiliarius, qui nûc Pin tir eodemmunere fungi tur,virequî-dem ob fi ngularem eius cruditionc ab om n.ibu$,fedà me præ eærerisfufpieiendus. Isinquam in elegantioperc,quóddeno-biJir-ite HiCpanica publicnfecit,partei. ca.4.(cribit,foli dumamp;aureiimidemef-fe*necpondeie,nec vaiore differre Horn |
authorum rationes exponam, vtfaciüiu deprehendi polfit,quô tendat huiuscoiv trouerfiæ fiatus. Frima eorum ratio adfumiturad d.h queries.qua confiât,numum aureuni,qui folidus divinseft,fextâ fuifle vnicæ par» tem. Idem probaturauthoritatelficiori amp;nbsp;Confi3ntiniHarmenopuJi,quorûnio» • dômeminimns. Igitur fatisapparet,au» reumnumû apud veteres amp;,Iurifconful« tos fextam fuifte vnciæ partem,amp;ficora-nino fimilem extirifte folido pondéré quidem ,amp;■ item numo aureo Cafteliano. .Secûda ratio adducitur ex l.vnic.C.de coll3t.æris,ribr.io. Etenrmeonftitutione quihbet^aureus folidus æftimaturvice*n nislibrisæris, id eft, interprète Antonio S Auguftinocentum viginri fcftertijs. Sed fi folidus minoris pôderis effet,quàm au-reiis,verifimile nô fit,eum plurisæftima-ri, cùm aureus centum tantum fcftertijs fueriræftimatus.Confequitur ergo,cum.1 conftet de folidi eerto pondéré, idé pofl-dusamp;aurcum habnifle. •», n Tertio idem probanur in l.ff vero.S.Pr» tor aif.ff.de his,qui d,c iecer. vel effud.pœ' naetenim ibi ftaruta eftin Pandeflafum decé folidoxum ,qtiæ per luftinianiïexgt;-preffim traditur nomine dccé aureorm in §. item is.verf.cui firn ills efi.Inft.de oh lig.quxex quafi malefic.nafcunt. Ex qui- ' bus duo Iibetadnotare.pl imu apud lurifiC confultos in Pandcdlarulibris mentioréwf fieri folidorû.-quæ if idé fit in l.quiavhl» gó.ff.de ædilit.edic.Sccûdum, promifcoè à lurifçonfultis, amp;nbsp;luftinianoaccipifo' lidos,amp;aiireos,vt idem omninofint. Quarto, hoc ipfum ftabiliturex 1. i.ia td princip.ff.dehis,qui deiec. veleffu,quo inlocopœna conftituiturquinquaginta 15 aureorum,quam fubcademquantitate,, il amp;nbsp;eodemaureorum nomine repetit lu-flinianus in dido Ç.item is.verfic.ob ho- ■ mMiem.Vt hinc plané conftet, luflinianu 1 veterem aureorummonerâ minime mu-, raffe,fedmanifefto argumcntoeonipro- , balle, earn folidoparemeffe, cùminea-. dem mareria, quæ per veteres leges tra-, ditafueritfubjpmifcuo aureorûamp;rfoli-dorum. |
o DIDACr COVARRVVIAS. ’
rforum vfu, ipfemet qnandoquc folido-finn^quandoqueaureorum mentionem decent.
Quintó idem probareconantur ex eo, quód luftin.in §.vlt.lnft.de pœn. temerè Jit.poenam àIiirifconfultisqninqnagin-Maureorum numero ftatuta inJ.fi liber-tus.ff.de in ius voc.l.z^l.in cum. amp;nbsp;J. vlei, ff.de in ius voc.vteanr. quinquaginta fo-lidorum nomineexpreffit
Sexto cóftat,a foJidoaiireü non differ-tesnecpondéré, nee valore,ex regia 1.7. tir.t» part.'i. vbi adnerfusoccidentem E-pdeopum, Presbyterum, aut Diaconum pcena folidoriim flatuta eft fub cerco nu-inero: cum idem numorum numerus vi-datur fub aureorum nomine iure com-monidiffiniri proeiufdemcriminispœ-nax.qui fubdiaconum.i7.q.4r
Septimo hoe ipfum probari poteft, quiainquibufdam regijs conftitutioni-Wmentio folidorum fit in his cafibus, inquibus apud ipfos lurifconfultos aureorum nomen expoöittir. Nam amp;nbsp;aurei, quorum meminere lurifconfulti in l.'.§. i.amp;r5.1. ff.defepul.viol.folidi nominan-tur in I4.amp; x.lib.4.forf.
Odauè ’eadeitr'opinio comprobatur aurfioriiate Accirrfij.Bart.amp; Doéf.in d.l. quoties.amp; in l.quieunque. C.defer.fugi. Abb.amp; Felindn c.conquerente,deoffi.or (iin.quorum,amp; aliorü communi confen-fudecifumextat,aureum lurifconfulro-runi,amp;fofidum luftiniani eiufdem valo-ris;amp; ponderis fuiffe.
Nonö amp;:bis rationibus ipfcaliamad-ijcio,certofciens,quantum ea fit roboris habitura. Etenim cum regiat partitarum leges plerunq;,ac frequentiffimè aureos, amp;fölidos veterum Inrifconfultorum,!amp; luftiniani in eandem monetam Hifpani-arum traftulerinr,fatiseft probabile,do-Öiffimosillos viros,qui Partitarum ope-ri ftrenuam dedêre operam,plane exifti-niafte,ciufdem pondcris,amp;valoris,aure-Uqi,amp; folidum fuiffe.
Veriim ex contrario alijs vifum eft,au rtuin veterem à folido Codicis luftiniani differre proportione fefcuplapta qui-
I9f dem,vt aureus fit fefcuplo maior pódere iplo quidem folido.t atqueideo quatuor aurei vnciam efficiunt: quadragintaofto auri libram duodecim vnciarum, trigin-ta duo marebum odo vnciarum. Sic etenim ccnfent,amp; opinanrurGuliel.Huda:. lib.j.amp;r rurfus lib.$.de Afte. Leonar.Port. lib-i.de monetisamp; ponderib.Alciat.Iibr. 3.difpunift.cap.9. Georg.AgricoIa libr.t. de pond.amp; temporat.monet.quorum fen-tentia multis probari poteft.
Primo,ex ipfifmet numisaureis vete-ribus , quorum viginri quatuor teftatiir Cudï.ind.Iib.j.expendifl’e,atqueex iufti ponderis examine deprehendiffe, ipfos appenderefex auri vncias.Scribit tarnen aureis viginti quatuor addidifte duas drachmas, amp;grana quidam ,. ex qnibus perduxit rem ad aquilibrium. Sic fadum eft, vt viginti quatuoraureisdua ad iit-ftumamp;exaflum pódusdeficerenrdracli-mæ. Idquemirum nócftobeoruin vetii-ftatem, ex quaconfumpti,amp;.'corrofi ali-quaex parte fiiêre. Igitur huius doftiffi-mi viri diligentia probabiliùs eft, aurcû quartam fuiffevnciæ partem; cùm viginri quatuorfexvnciasappenderint, dua-buspropter vetuftatena corum deficien-tibusdrachmis.
Secundo ad hoc ipfum amp;nbsp;locus Plinij conducit lib.H.cap.3. Etenim ex emenda-tioneLeonardi Portij, Agricole, amp;nbsp;alio-rum ira is feripfir. Aureus numus poft annum fexagefîmum fecundû perculfus eft, quàm argenteus,ita vtfcrupulumvalerct feftertijs vicenis,quod efficit in libras ra tionefeftertiorum,qui nincerant. V. D. CCLX. feftertios.Poft hre pla cuir,quadraginta duo fignariex auri Iibris,pau-latimque Principes imminuere pondus, minutiffimè veto ad 48. lire Plinius,ex quo apparet,aureosquatuor vnciam fe-fifle,amp; ætate ipfius Pünijex auri libra Romana perculfos fuiffeaureosquadraginta odo.
Tertio hisaccedit lulijPolIucisautho-ritas,isetenim lib.4.de vocabulisad Cô-modum Catfarem. inquit. Aureusnumus duas drachmasAtticas habebar.Vndepar Hhh a eft.
-ocr page 602-|
VETEREM N'VNffsYÜl VM C^LlATlO. 1?6 eftjVtquemadmodumdenariusRomanus ferèdrachmalis pondéré fuerit; ira amp;nbsp;au tens Romannsduasdrachmas habuerit: vilde inanifeflum ficaureo quartam fuif-fc vnciat parte:cùm vnciaexoüo draclinn s conikt. Erit jgiturhic aureus Romanus iuxta pondus iftud fimilis ferè habita ratione póderis aurco numo duplo,quem vulgus Doblon appellat. Eft enim duplus hic nu mus aureus ponderis ferè duarum drach marumifiquidem dupli aurei Caftellani, quos cudi iulferunt Reget Catholici Fer nandüs,amp; Elyfabeth, triginta duo effici-unt marchumaddito alterius dupli aurei Bede, ant duobus adieftis tremiffibus: at-que ideö quatuor ex his vnciam ferè coii-ftituunt. Quarto ad hanc rem diligentius expé-dendam oportet pranotare,aureuni illü veterem,quiabfq;vlla cótrouerfiavigin-tiquinqjdenarios argenteosvaluit,ii is foret folido fimilis, ita vt drachmam, amp;nbsp;fcrupulum appenderetjiriaximè diffimi-lem conftituere proportiGnem,amp; analogiam auri ad argenrunijmultuinq; diner-fam abea, qux Cxlarum temporibus,amp; multó antè Romæ habita fuerit. t Qua de re illud eft conftituendum, quód olim cùniRomæfuit auri' penuria, authore PliniOjeafuit proportio auri ad argentum,quæ eft quindecim advnum: drachma etenim auri quindecim argenti drachiiiisjEftiniabatur. Eratergóquindecuplex auri ad argen tiianalogia,feuxftimationis proportio. quod palam deduciturex Plin.qui lib.?j. cap.j.fcribit, fcrupulum auri vicenosie-flertiosvaluiifeifedviginti feftertij quin-decim argenti fcrupu los continebatmem pè appendebätquinqi drachmasjaut de-narios,quorum quilibet ; ft denarius om ninö drachma: fimiiiseft, tria fcrupula pendit; igitur ex Plinio deducitur, tune auriad argenti elfe proportionem quin-dccuplam,atque ita Bud^us rlinij locum lib.j.deAfte inducit, amp;nbsp;interpretatur. Deindeapparet,Roma:vnäauri partem decern argenti parcibus aliquando xfti-mSt^m fuifte. Cuius rei teftis cft Liuiui lib.33.agens de conditionibus pacis, ad quas Aetoli conuenerant cum Romanis, inquit enim de pecunia: fuminï,qu.Ï'pcn-dérent, penfionibufqueeius nihil ex eo, quod cum Confulecóuenerat, mutatum, pro argento fi aurum dare mallent, dare conuenit,dum proargenteisdeeë aureus viius valeret. |
Idem amp;nbsp;Iulius Pollux lib.y.dè vocabd lis ad Commodum affirmât ex Matnandri comredia, quaedepofitum apud argentas rium dicitur. Huius loei Budx.amp; Georg. Agric.meminére. EtlicètCaro.Molinr. de contra(ftibus,quacft.ioo.nunie 779.ëXq iftimet, paruin cautè Liuij locumadrem iftam adduci, opinor ipfeoptime hoc bx coprobari ; cùm fit vero fimile,deauréo, amp;nbsp;argenceo eiufdcni ponderis adurt fuifte. Herodotus auteni in Thalia vnuni auri talcntum taxanit tredeeim argentita-lentis. Roma: verö Sérgij Galbit teinpo-ribus vnaauri portio aeftimata fuitargen ti portionibus duodecim, amp;nbsp;dimidiai quod ex Tranquillo,amp; Cornelio Tacito in hune iiiodum deducit Georgius Agricola. Scribit enim Suetonius Tranquillut in OthoneSiluio ; Nullo igiturofficio, aut ambitionis in quenquam genere 0-miflo, quoties cœna principe accipcrer, aureos excubanti cohorti viritini diui-debat. De eadem quoque largitione ira lo-quitur Tacitus,eop2ulatim progrcflugt;'’f per fpeciem cóuiuij, quoties Galbaapud Othonem cpularetur, cohortiexcubus agenti viritim cétenos diuideret. Nd eu centum numi feftertij efriciantquinq;amp; viginti denarios,amp; aureus duorumdeni riorum pondus habeat, vna quidem auri pars,3rger)ti partibusduodecim amp;diini-diaatftimata fuifte videtur. Hipparchus apud Piatonemaperte afteuerat,vnaauri portionem efTeprecium duodecim arpf-ti portionum. Sic etenim confiât ex Pla-tonis Dialogo, cui citulusHipparchus, vel de lucri cupiditate. Deinde |
|
DID A CI COVARÄV VIAamp; •, IkindsVnfpafiani tcmporibus,vnam ïun portionem, argenti portionlbus duo4pc,im æftimatam à Romanis futfie, ^çdiciturex Plinio,qui lib.ig.cap.uPro-’üinusj inquir, Byffîno, mulierémaxime dclitijscirca Elinin Achaia genito, qua ternus denar jis fcriptula eiuspermutata quondam, vc auri. Habent enim qiratuor denarij pondus ^dodecim lcrnpulorum,feu fcriptulorû. ^‘icque paulo maior auri ad argentum Pfoportio, ü denarium maiorem d-rach-Wa conftiruamus, nempe fi fepremdena-^’j efficianc vnciâ, quæ confiât ex viginti quatuor fern pulis,tune fanèquatuordena ■■ijpondus habebunt ferè quatuoidecim ^rupuloru: atq; ideoauri ad argétû pro-portio hæc eritconfiituenda, vt vna pars auri ferèquatuordecim argenti partibus fit æfiimanda. Sicdeniq,-tempore tI!o,quoRomæ fo-rüysXsxtutaris erac,aiiri portiovna,qua tUQrJefim argent! portionibus çfiimaba gt;iUr: quemadmodum ex Li.C.de argenti prec(o,hb.io.dediicirur:amp;.’’adnotârûc Ca-rol.siolm.deconcrad.q.ioomu.?/?- Ant. Align ft in. 1 i b. 2. eme nd. c a p. 8, Hoc ipfumamp; multoantè obrinuerat, yt|9xr;li.n.modö probauimus,amp; ex Sueto uio,acTacito panló ante citatis idem ob, feruandtim erit,fi ex feptem denarijs vn-£iain, amp;nbsp;ex duabus drachmisaureum ve-tefenvçQn^ituamus: fiquidem viginti o--^Ïodrachma;,amp; aliquid plus confient ex liginti quinqjdenarijs. Eitigiturfatis manifefiû, olim Roms tempore,quofolidiis erat in vfu ex ferra vn^iæ pai tc,5e item eo, quo aureus pub-Jlca percucebatur authoritate, auri ad ar gentumeam fuiflcproportionem,quç eft ÿnius ad quatuoidecim. Quod fi hæc ve-rafunt,nec vnquàm pluris fueritaurum K.omææftimatum, quàm ad rarioncm v-niusproquindecim argenti partibus,fieri norrpotefi: nec efi verofimife, aurcum pendentem drachm3m,amp; fcrupulum, S: ficfimilem pondéré lufiiniani forido,va-luifle viginti quinqjdenarios argenteos: turn eflet tu ne ea proportio auri ad argé- |
turn,quæ eft vnius pro vndeuiginti,quod nullibilcgi,amp;fidiligenterinquifierim. . Et hæc quidé fi denarius pôderedrach mæ fimilis eóftituatur. Quod fi denarius Plinio auchore, feptima efivnciæ pars, niultó maior erit auri ad argentü æftima-tio-nisanalogia, amp;nbsp;proportio, quiavna pars auri æftimanda eft vna amp;nbsp;viginti argenti partib. Hanc fanè rationé ipfe qua-doq; probaui pro Budai,Leonardi Portij amp;nbsp;al lorum fententia,quam vl. eriùsexpo nam illud primtim prxfatus, ininimè con trouerfum effe,apud veteresaureu vigin ri quinq;denarios valuifle,quod minime neganc Anto.Auguft.amp;Eerretus:idemqj nos interius euidenter ofiendemus. Nofira verb ætate vna quidé auri pars vndecim argenti pa rtibus,aliqu3nd9 dii-odecirn æftimatur, amp;nbsp;pluris ob aur i ino piam, vel eiusxftimationem ex eq cótin-gentcm,quod auru fit purum abfque vlIa argenti,vel iris miftura. Hæc autera tam variaæftimatioauri,prætcrrationem it-13m,qiiæ ab eins iiropia fumitur,poterie côtingerc ex ipfms 3uri,vel argentiqua-litate.Hæc tandem qualitas inds confiât, quod quato puriùsefi ipfum aurum, ver a i g£ n t u m, tà t o efi ra ai or i s æ fi i m at ion i sr fie amp;nbsp;minorisæfiimandum erit,fi mifiuni fit alterius metalü maioriportioni Auri etenim bonitas in vigintiquatuor cara-6iis indicaturæ pro rations marchicon-fummatur. Noftri fiquidem aurificesamp; argentarij fabri ad !egem amp;nbsp;bonitaté atr-ri indicandam amp;nbsp;deprehendendamvtun-tur caradlis, quant diélionem à Ceratio,. verbo Græco deflexere. Eft enim Geratium minuti póderisvo-cabulum àgrano filiquçduâuni,qui‘fru-dus efi arboris prædulcis digitorû homi nis lôgitudine,amp; pollicislatitudine. nos Hifpani Garrouas dicimusântus funtgra n,3,quæ ceratradicuntur nominecû fru-ftibus communicato. .Sic Columel.Iib.t. Siliquâ,in-quit, Græcam quidamceratiu appellat. Hac tamne in parteceratiu non-ad pôdus veteris cer3ti;,aut filiquæ référendum efi,fed ad auri indicaturâ : quod amp;nbsp;Budæ.admonet hb.j.dc Afie. Nâ auri fier. |
VETERVM MVMISMATVM COLLATIO
|
ficesMarchum diuidunt inviginti quatuor carada, qua: vulgö Qil’l^tesvoca-mus: cuillbct autcm vnciæconuen unt tria caradaj.aiittresquilatcs.'qiia ratio-nc cum dicimuSjOro de.t4.quilateSj intel ligimusaurum purum,amp;obryz«m,quod nullam habet mixturam altcrius inctalli, nee argenti,nec zris. Hincfanè fit, quod aurum illud eft o-mninó purum, quod totum legitimü vti-ciar,vel marcha: pondus,id eft,in marcho 24.carada, habet ex veto auro, nulload-mixto métallo,nee argeto,nec xre.Quod fimarcha: auri fit admixtavicefima quar-taaeris,vel argenti pars, diceturaurum iftud viginti trium caradoruni: nosdice-mus vulgari fermone,orode.i3.quilatcs. Sic fi in auri marcha fitduodecima por-tioargéti,velafris,diceturaurum hoc viginti duorum caradorum, ideft,oro de. tz.quilates. Hac verbauribonitatem facilimède-prehendunt artifices, lydio lapide aiirû probantes. Nam amp;nbsp;Plinius lib.jj.cap.B.dc eodem lapide lydio trad ans, inquit, His coticulis periti cùm è vena, vt lima rapi-unt experimentü,protinus dicunt,quan • turn auri fit in ea,quantum argenti,vel ç-ris: fcrupulati differentia mirabili ratio-lie non fallente.Hxc Plinius,quifcrupu-lumdixit,quodnosquilatedicimus. Hæc tarnen Caftellana didio, quoad pondus, quatuor habet grana vulgaria. Hincergb plane intelligiturconftitu-tlo Regum Catholicorum, cuius in hoc capitememinimiis,dum iubet,aureosnii mos, quos excellentes appel lat, ex auro percuri,quodaurum fitde ley.de.i^qui-lates,y tres quartos. Eft enim hoc aurum non omninb purû,fed quod habetargêti, vel «ris admixtam nonagefimam fextam partem:fic habetaurum iftud«ris,vel argenti quartam vniuscaradi parte in auri marcho,vel in odo vncijs. Eadem rationeconfiât intelledus ad l.iO4.Caroli Cxfaris,Hifpaniarum Regis annop.Pintiæ latam, qua conftituciieft, vt nuini aurei percutiantu r,amp; hi Coronç dicainur,ex auro quidem ii.caradorü,id |
eft,de 11.qui lates.Habet enim hocaururn in quolibet marcho duodecimam argenti vel eris admifiam portionem:amp; fic vniuJ vnc!æ duas partes è tribus. Dicituraurü iftud apud Latinos duo amp;vicenariü:quia duodecima parte ab auro puriffimo defi-ciat,amp; habeat viginti duo carada. Eodem fermé modoaurumdiciturvi-cenarium quod eft viginti caradoruni. Etitem aurum duodeuicenarium ,quoJ habet iS.carada: amp;.' id differt à purilfimo quarta parte: quemadmodum Budxusdi ligentilfimèexplicat libr.j.de Affe feri-bens. vafa rarb ex auro puriffimo fieri: ideb, quod illud aurum vfuram non fert, nee attredationem fine magno intetri-mento, ideireb confultb temperatur. Et idem fit in anulis,catellis,fpiri5q;,amp;mu-do muliebri,ne facile frangatur, auttor-queatur. teftatur amp;nbsp;ipfe Budat. apud Gallos numosaureos percutiex auro,quod vnotatum feratio deficiat in ipfaindica-tura: cùmconfier ex viginti tribus cara-dis. Sed amp;nbsp;hinc aperitur fenfus Sueronij Tranquilli,qui in Catfare fcribit cap.$4. in Gallia fana, templaq; Deum donis re-fcrta expilauit, vrbes diruit farpius ob prxdam,quam ob delidum:vnde fadum, vt auroabundaret,ternisq; milibus nu-mum promercale in Italia, prouincijsq; diuideret. Etenimcx hoeSuetonij loco manife-ftumfit,aurilibram æftimatam fuiffead ratione ferè vnius auri partis pro argenti odo partibus: cùm de fefiertijsnmnb fit Suetonius intelligendus : vndecnnie-darepofiumus,aurü illud, nempevaftu-lariuin,fuifl'e duodeuicenarium, amp;nbsp;àpu-riffimoauro quarta parte deficere,vt ta-dem fuerit aurumde. 18.quilates,quodamp; ipfeBudæ.admonet. Hare quidé deauro puro adnotauimus, amp;nbsp;demixtoraurUmverbpuriffimiimpaf- y fimobryznm vocatur;t atqueindèobry-zati folidi dicutur in l.vniuerfos.C.de ve te.numifmat.poteft.amp; in l.r.C.deoblati- f one votorum,lib.ti. qui ex puriffimoau-ro fuerint fignati. Plin.ad hatclib.5j.cap, 3. Auri, inquit, experimento ignisefi,vt fimili |
|
DIDACI COVARRWIAS, ^milj colore rubcat,quo ignis, arque ip-fumobryfum vocant.Sicamp;ad bonitaté aurijAr eins poudtiscxaminandinn iubet lexconftitui publicum iudicem, quern, Zygoftatem appellat:nos Coutrade dici-mus,l.i.C.de pondcrator.amp; auri illario-nclibr.!o.OhmRomæ lege lataàMario Gratidiano datutus ed Iudus,ided,fcho la,probandi numifmatis, vc ægrè fallere podent numi aduIteratores, rede Pli nio lib.53. cap.9. Gommemorat ad hxc Georgius Agric.l.r.de precio metallorum.Da-riumRegem Perfariim,cùm euperet tale wonimentufuirelinquere, qualenullus Rex reliquitret,ex auro, quod quam fieri potuit,purilfimâexcoxit,mimos per eu f-lide,qui Darici vocati funt. Daricus auté bic numus pêdebatduasdrachmas:vnde fiiniliseratduplo aureo numo,qut perçu tiiiifleninr Reges Catholici Femandus, amp;nbsp;Elyfabeth: quemadinodu ex diólopon «iere condat.-quod propriu m huius Darici numifmatis fuifiè ex Xenophonte,amp;A-tiftophanis interprète docet idem Agric, bb.i.de pond.amp; teinper.monet.aduerfus Budæü,quiexidim3r,Daricüoéto drach-ttarum pondus habuide. trarergo Daricuspondère fimilis au-leoRomanoiuxt3pod«rior£m fententi-am ; habebatq; ex altcraparte imaginem Darij, ex altera Sagittanum incifum, au-thorePlutarcho in vita Arraxerxis.Tybe-riusité Imperator,qui Iiidino fucceffit, Chilpericum Regem Francorum aliquot purisaureis ad eu miffîsdonauit:quorû quilibet libra pendebar,amp; altéra cuiusejj pars exprimebat imaginem Imperatnris, cum hac inferiprione: Tyberij Condâti-niperpetui Augudi :altera currumqua-drigatum, cui mfidebar anriga, cum hac pradara inferiprione: Gloria Romano-rum. cuius rei meminit Georg.Agricola lib.1.de prec.metalloi û.atq; itemSabelli-cus Aene.H.lib.s.Scdamp;: Pau/ii.s AemiI.de rebus Francorum, 1 ib. 1.idem fcribitadij-' tiens,ho.snumo.sfuifiequinquaginrarta-metfi non fcripferit,eos fuiffe ex auro pu riffimo fignatos.Aurum vet o hoc purilfi-mum obryzumvocatur,quafi ophirizum. |
T9gt; aut ophirifium authore Hieronymo ab Ophir Infula Aethiopiæ,vndepuriffimû adiiehebatur.Latini autem amp;nbsp;pro obryzo obru£fam dixere: vt Seneca Epid.ij. hæc, inquir,ed eiusobruda: ided,fummabo-nira.s: vt interpretatur Andrar. Alciat.lib. rParergon.cap. 9. Qui etiam cenfet,hinC dici Prouerbium,adobruflam; ided, ad fummum perfedionis : quo Cie.in Bruto vtitur: Expurgandu.scd,inquit,fcrmo,amp;r adhibenda ad obrulfam ratio, quæ muta-ri non pored. Aurei item numi obryzati meminit Agathias Hidoricus. Locus fane D.Hieronymi,cuius fimplici-ter Alcia.meminit, eft,ni fallor,in Com-mentarij.s in Hieremiam,lib.t.cap.io, fu-per ilia verba : Argentum inuolurû, fine produdluin de Tharfis affertur: aurum de ophaz,opus artificis,8i: manus atrarij. Hieronymus ita inquir, Septem nominibus apud Hebrios appellatur aurum, quorum vnumophaz dicitur;quod nos dicere poiTumus obryzum.Idcm adnota-uitdoâiffiinus Bcroaldus apud Suetoni. in Neronecap.44.cx Fortunate interpre-teecclefiadicarum didionum.Qua; tame verba minime probant,Hieronymum vo luideobryzum aurii indededucere,quafi ophirifium ab Ophir. Namamp; fi dixerit, aurum ex Ophir propter eins fummäbo-nitatem pofte dici à Latinis obryzû, non tarnen fignificat,obryzum didumabO-phir,quafi ophirifium. Potuitfanèobryzum dici,quafi «C^’f'H, id ed,fyncerum,delicatumq;.Didio aur, obruffa agnofciturab Erafmo in Adnota-rionibus adSenecam ex ratione auri ob-ryzi. Apud Ciceionem jn Bruto vulgata ledio hæced: Expurgandus ed ferm0jamp; adhibéda quàm obtrufa ratio, quæ muta-ri non pored. Sed Sc Petrus Vidorius in Adnotationibus,obrudam ex vetericodi ceagnofcit,exidimans,in vtraqjledione fubeftemendum. Fit S' auri obryzi men-tio Danielis cap.io.vbi Hieronymus ex a-quila,autum Ophaz interpretatur. Suetonius ite in Ncrone.ca.44. eiufdem auri obryzi mentionem fccir. Argcntilex,Sv bonitasnócx caradis, lil fed |
M« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM MVMISMATVM COLLATIO
|
fed cxtdenarip, amp;nbsp;grants à Fabris argen tarijs diftinguitur. Accipitur enim hic denarius non ad pondus ,fedpotiùsad bonicatem. Idcirco eft duodecima pars integræ, feu totius puritatis materiæ cu-iuslibetmafla: : vt explicat elegâter Car. Molinx.de contralt;ftib.quçft.ioo.n 11111.181. amp;: 189. Nos tarnen ad marchum in praxi dena lios hosdeducemusifiquidem marcha ha betduodecim denariojjquorum quilibct diuiditur in grana 23. Summa igiturbo-nitas in argento eaeft, vt marchusquili-bct habeat duodecim denarios argenti: atq;ita marchus totus erit argenti puri, quod nullam habet xrisjautftanni mix turain. Quod fîmarcha habuêrit duodecima pattern xris miftam argento, tune argentum hoc erit vndccim denariorumrquia duodecimusdenaritis non argenti, fed x-ris eft,alteriiifve metalIi.Sic fa-nè confti tutio regta in Pragmaticis dum ftatuit, numos argen teos eße cudendos ex argen-to,qut fea de lejde enze dineros,j quatro^r^ nos, eft ita intelligenda,vt nu mi argetei percutiantur ex argento,cui rannim mix ta fit xris,au t alrerius meralli pars duode eima minusfextaparte,atq,-ira vniusde-narijquinq; partes ex ipfiusdenarij fex r deniq; habet argentum hoc mifturam al-terius meralli ad ratiouem decimxquar-tx partis,amp; paulö pluris. Quilibet igitur marchus huius regisamp; bonitatishabet alxerius meralli quatuor Atticasdrachmas, amp;nbsp;Ferè dnnidiam, vet feniunciam, amp;nbsp;plus inempedimidiâ ferme Atticam drachmam. Hanc verb ratio-nem bonitatis aurr, amp;argenti prxter Bu-dx.Se Carol.Molinx. tradidit optimè Af-bertJJrun in traö.deaugmen.amp;diminiu con c lu f v ft. E x a rge n ro pu r if firn o n u m os perçu ffit Arian dès, quem Cambyfes Aamp; gypto prxFecerac. quare Flerodoti etiam temporibu-s argentum Ariandicum fuit puriffimum: meminit huius numifmatis Georg. Agrico: 11b,'.de preciometaJloru-Komani vero denarijjetiam qui tempore |
Confulum perculfi fuèrc,non funt ex pu ro argento confecti. Si quidéxrishabent partem oiftauam,1 quain Liuius Drulus Tribunus plebis milcuit argento, qui ab Imperatamp;nbus fignati funt, maiorein In-Lent xri' portionem :quod eleganter, ac diligentiffimè tradit Georg.Agric, lib.t; de ponderib.amp; temper3turamone.quiamp; in d.lib.i.de precio nietall. amp;nbsp;monetis,v-trinqj rationesadducit, an expédiât Rei-publicx,numosex auro, velargentopu-riffimos percuti: an potiùs vtile fit, auro, amp;nbsp;argétomifeeriçris pattern aliquam ad numifmata cudenda, Ipfe vidi multos Cçfarumdenarios ar-genteos,quorum aliquot fignati videban-tur ex argento,cui mixta eratdeciina,vel duodecima xris pars: aliquotauté ex mi-noris bonitatis materia, nempe ex argen-to,cui fueritmixtafexta, vel quinta xris pars.Nee diffitcorapud Romanos,amp; Grç cos,vt amp;nbsp;apud Hifpanos varias ob caufas fxpiifimè ex Reipublicx inftituto, rem iftamnumariam mutationem in argenti amp;nbsp;aurimaterixaccepilfe. Re nique in au ro,amp; argento ratio indi-caturx communis efl, vt quod excofliffi-mum fit,vcl aurum,vel argentum, idfiti mrxttiraalteriusmetalh pnrgatiffinium.. Argentum puriffimum, quod nosHifpa-ni,lfetdrd(/edicimiis,a LatinisPoftula-tum nunenpaturex authoritate Suetoniji in Nerone,cap.44.amp;:IurifconfuIciin l.in naue ,Sauphcli.if.Ïoca.qtio in locoBiidx-hocadnotauir,amp; Philip.BcroaLadSuetó nium in d.c..)4-Catellian.Cotrain difiquot;’' ne,argentum. Hoc ipfum Au].Gcn.ïpP^^ Jat lib.ó.cap.j. argentum purum, putuni. Qua de re multa tradidereAfciat.libr.A Parerg.cap-.4.Caro.Molin.in traift.de con rraöib.q.ico.num.78$.amp;Stepl!a.Forc3tu‘ Jus in Necyomantiaiuris,diaI'og.6. Qui-busnon omninö placet diftio, I’oftitlatï apud Sueron.nec apud Iiuiiconfulnim, apud qiiem in PandeftisFlorentinislegi-tnr,Pufulatum.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.• * Scd à multisproditum eft,aurtim3amp;ai: gentum non pofteita excoqui, quin ali-quam |
DIDACI
’quam habeatj etiam fumina diligétia cx-coitumjaheriusmetaHi portioiie n. Secundum hos in auro eft fumnia bonitas ïd quartum,amp; vicefimü ceratium ad qua-drantem abfolutumjd eft,vc quadras can i turn ceracij in tota inaifajauc marcho xre-Usfitjautargenteus. Sieequidemaurû il-bd, cuius meminit præcicata regia eófti-tutiOjeric iuxta hanc rationem puiifhinw amp;obry2um. Argencuin autem ex lioc il-Jud erit purgatil’fimuin,cui tantùm mi-ßuseftalterius metallidenarij quadrans, nempe quadragefima oftaua cocius mairç
veriim Guliel.Budx.lib.j.deAfle con-fentiens huic opinioni vetcrum,amp;afl'eue xans,auruni amp;nbsp;argentum ad pradcriptam 1 nbsp;nbsp;nbsp;bonicatem fuminum ctferi: inhilominus
j nbsp;nbsp;nbsp;cxludicio,amp; teftimonioperitoiü huius
feciili probat,argentum ita decoquipoi-' fe, vt nihil penitus prêter merum argentum fuperfit: aurum verb adeb pofie igni purgarijVe ad bonicatem abloluta,amp;iuin-inam non fit in eo æris,aut argcnti quic-quam pratter decimam fextam vnius ca-' rafti portionem.Et fanè huic auro, vt ve-' rè fit viginti quatuor caradorum,de 14. . quilates folum deficit vnius caradli deci-' inafexta pars: nempè totius maflæ portio I trecentefima oüuagefinia quarta.
f ^uatomnia ideó hoc in locoadduxi-mus,quodexiftimemus fore neceffaria, autfaltemvtiliaefl'eadcognitionemcius tei,quam hoe in opufculotradadam luf-cepimus. Scribit amp;nbsp;pratter ha?c Plin.Iibr. J5.cap.4.Omni auro inert argentumvario pondere,alibi dcna,al ibi nona,alibi ocia uaparte. In vno tantum Galliæ métallo, quodvocaut Albicratenfe,cricefima fex-taportio inuenitur,idcö cacteris prateft. Haftenus Plinius, His ergo rationib.pro-bari poterit Budæi,amp; aliorum fententia, quiaflerit,amp;diffiniuit,aureum vetciü Roraanorum quartam fuirte vnciat pattern, amp;nbsp;à folido, ac numoaureolurtinia
, ni,amp;alioruinCæfarumfcrupulaprnpor ) nbsp;nbsp;nbsp;tionedirtingui.
/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ex ƒ, feqvcnii.
COVARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dot
z nbsp;Aureus apud Romanes non fuitfemper et-
ufdem pondera , nee etufdem bonitatis : lt;]uaniuis»tulto temporefuent quarta vn-ciapars.
t Auretu, quo tempore fueritdiminutusai fextam vnciapartem
3 nbsp;nbsp;nbsp;Aureus dicltu efl flidus,etiam eo tempore, quo erat quarta vneiapars.
4 nbsp;nbsp;nbsp;MeUeäus L mie. C. de collât io.arts, li, br. 10.
J Soltdiaflimatio,amp;valor.
6 nbsp;nbsp;nbsp;InttUe^us l.vnic. C.deargentiprecio,H-br. 10.
7 nbsp;nbsp;nbsp;InteUeblus c. qui fubdiaconum. 17. qua.. fitO. 4.
S ArgenteiTuronenfes.quifuerint? Etin-teUedus Clemen. 2. dema^ifru.
p Intelletlusc. conquer ente, de officio or di-, narij.
to Siliquam Aceurfusfalsbfolidum interpre, tatur: amp;nbsp;quinos folidos decent.
11 nbsp;nbsp;nbsp;Sohdi auret infacris Etblqs amp;nbsp;inibi de St., clisaureis.
12 nbsp;nbsp;nbsp;stater aureus varias vbique.
j. Secundus.
NOn melatet,remhancdifficileni elfe, cum Sc in ea viri diligentiirt-mi in varias ierint fententias,qua-rum niodö mentionem fecimus: conabor tarnen quibufdam expofitis afiertionibus huiusqua-rtionis nodum pro viribus ex-plicare:vt hincconftitutiffimum fit,habi ta ratione temporumvtranque fententu defend! porte.
Prima conclufio : Aureus apud Romanos non femper eiufdé ponderis fuit,nec eiufdem bonitatis. Prior alfertionis pars conftat ex authoritate PJinij lib.33. cap. 7. cuius verba proximo §. retulimus. Nec hoc poterie negari, nifi ab eo, qui Pliniû nufquàm Icgerit. Idem tradidêre Leonar dus Port.lib.r.de fertertio.Budæ.libr.j.dc Affe. Se Georg.Agric.lib.i.de monetis,Sc lü a precio
-ocr page 608-«Oî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMI
precio metallorum. Pofterior verb pars itidem ab eifdem probatur: cum exeis apparent,à Principibus Romanis auro nu tnilmaticoduodecimam partem argenti, velxris,quandoq; maioremy quandLoque minoremminam fuifle : quemadmodum amp;nbsp;hodie fit. His accedit Pomponius lu-riftonfin I.numifmatiim.fF.de vfiif.ita e-nim inquit,Numifmatum aureorum,vel’ argenteorum veterum, quibus pro gem-mis vti folent „ vfusfruftus legate pote ft..
Secnnda condufio tAureusRomano-rum mulroquidcm tempore fuitquarta vnciæ pars.Hicc deducitur exPlinio in d. cap.?.eius etenrrn tempore, S: fie fubCx-faribusVefpafiano, amp;nbsp;Tito aureus-hoc ponderis habuit, vt quarta fuerit vneiae pa r s, Id e m e 5ft a t e x N u m i fma t i s à B u d ç o -appenfis ad vfque tempora M.Antonini PhirolbpHijAurefijiamp; Seuerhluliusite Pollux, qui ad Commodum Casfarem de rerumvocabulis ferfpfit, teftiseft, amp;nbsp;au-reum qpartam furfle vneix partem.Sunt amp;nbsp;Auceliani Imperatorisaureiquidam,, qurduosdenariosapperrdunrjquorum a-liquot hodieextat : vt commémorât Ge-©rg Agric.lib-.»-depondere.amp; tempera., moner.
Tertia conclufio:Aureus Romanus fub Conftanrinolmperatore,aut fub luliano ita pondéré diminutuseft, vt fextaeffe-’ ceritvneix partem.
Hane propofitionem multis fane con ieduris, amp;nbsp;fortaffis- cerris teftimonijs probare quispotcrir,fi confiderer,proxi-me conftitutas condufiones veras efle.E-tenimfubCæfarlbu.s,, qui hospræcefte-runt,aureus quarta fuit vneiç pars,ab his-verb Imperatoribus,vt fexra vfteiæ pars iudicacur,amp; expenditur rlglturconftat, liorum Cæfarum Imperio aureorumpon du.s diminurumfuilfe.
Quod amp;nbsp;Georg. Agric, itidem afleue-rat in d.lib.i.. Idem deducitur ex aurcorfi preciohabiraanalogia , amp;nbsp;proportione aureiadargenteos numos.- ficutr proximo paragraphe quarta ratrone colligeba mus. quamobrem fatis certum fit, olim
SMATVM COLLATIO
fub confulibus,amp;denique fub CæfaribuS ante Conftantinum aureumfuifle q uar-tam vnciæ partem.
t Quarta conclufio f Aureus etiameo' tempore, quo quartamiappendh vncix pattern, diótus eft folidus, tuneprimura r cùm Alexander Seuerus Imperator ex au-reottemifles, amp;nbsp;femiffespereuti iuffit. Ad huius- alfertionis probationemAelij Lampridij verbis vtar, qui in Alexandro Seiiero ita fenbit: Vedigalia publica ia id contraxit,vc qui decern aureosfub Hc-liobaldo prxftiteratrt,tcitiam partem au rerpra-ftarent, hoc eft, tricefima partem. Tunequeprimum fcmiiresaureorumfor mati lunt.tunc etiam cumad tertia partent aurei vedigal décidiflet, tremifles, dicente Alexandro,etiam quartariosfu-turos,qubd minùs non pofiet:qiiosquidé iam formaros in moneta detinuit expe-dans, vt fi vedigalcontrahere potuiffet, amp;eoldeinederet. Sedcüm non potuiffet per publieas neceffitates, eófiari ecs iuf-fir,amp; tremiflestâtum, fofidofqj fórmari, formas binarias,,tcrnarias,amp; quaterna-rias,8i.' denai ias etiam,atqj amphusvfq; ati bilibrcsquoq;,amp; centenas,quasHelid-gabalus inuenerat,refohii pi xcepit ,nec imvfu cuiufquam- verfariracque ex eo his materix nomen inditum eft,cùm diceret, pluslargiendi hancefle Imperatori cau-fam, fi cùm multos folidos minores dare poffit, dans decern, vel amphùs vna forma origin ta, amp;nbsp;qui nquagint3,amp;centum d'are cogeretur.
Hxc Lampridius,à quo libet deducetf» au reos,quor û qui! ibetappen debar qu2‘'' ta vneiç partem,folidosex eo diflosfuif-fe,qubd integriaureieffent, nôfemiffes, nec tremilfes, qui tune primùm pereufft fiiêre; Semiflés quidem ex dimidia aurei parte,rremifl'es ex tertia. Sed Sé fub Alexandro Seuero, aureum etiam habuifle quartam vneix partem, confiât ex proxi-ma conclufione,Sc ex his, gus ad eius intelledum adduximus.
Item deducitur exeodemLampridioJ aureos veteres tune ex ea ratione Ïolidos dicicoeptos. Naniamp;hacdidione iuxtx fignifi-
-ocr page 609-‘ DIDACI gnificationem iftam ante id temporis a-pud Latin« linguæ authores rarus fuerat yfus. Aureos veröduarum drachmarum ideó minores folidosappelJat Lampridi us,quód diftinguerentur ab his, quos bi-narios, id eftiquatuor drachmarum : ter-nariosfex drachmarum : quaternarios o-âo ; denarios viginci ; Bilibres centu no-naginta duarum : centenaries ducentarii drachmarum Heliogabaluscudi fecerat. Sic Vlpian.qui fub hoc Carfare Alexâdro floruit,in 1.quodvulg0.fF.de Aedi.edic.in l.Si verô.§.Prætor ait. ff.de his,qui deiec. velefFude. Pr«torum,amp;Aedilium vetera edifta referens, pro aureisfolidos ap-pofuit, ex eo forfan,quód etfi eiusdiâio nisnófueritapud veteres frequens vfus, vfi tamé ca quandoqr fuerint veteres Præ toreSjSt Aediles: vel ex ea ratióe,cplurif-cófultu.s ipfediflioné,tunc invfiim dedu dam veteri fubflituerit: cùm frequétior fitmentioaureorum in ipfisveterüPrac-tori!m,amp; Aedilium ediflis.
Eadem racione, amp;nbsp;ipfo quidem tempore,quo aureus,hue folidiisfcxtâappende bat vnciçparté,percuffifuêrcaurei nu mi femill'es,amp; tremifies.Tremifles autem nu mus aureus tertia n pendebat folidi partem, ita, vr folidus ex tribus tremif:lbus conftaret, tremiffis veró ex oélo hliquis. Fit mentiode tremifCbus in l.j. C.de mi-lit.vede.amp;'in l.iubemus.C.de erog.mili. anno.lib;i2.amp; in Nouel.28,amp; i^.Scd amp;nbsp;de folidisaureis Iufliniani,amp;detremiflïbus expreffim meminère Gothorum inclyti Reges,qwiapud Hifpanos leges olim tu-lêre anteRoderici Regis calamitatem : vt patet ex Foro Iuzgo,maximèlib.7.I.vl-ti.amp;lib.8.tir.4. conrextus etenim Latinus illarum legumfolidi aurei paffim memi nit,item amp;nbsp;tremiffes numi, enm expen-dens ad tertiam folidi aurei pattern.
Extant fane leges ilîæ,amp; nunc eo quidé fermone,atque idiomate,quo fuêre olim ftriptar, nempe Latino, amp;nbsp;rurfus è regio-ne Hifpano,quo tiincGothivtcbantur,^ 'quoamp;nunc paululum antiquacis noua-ïisquedilt;Sionibus,vtimur.
Quinta concluho ex prxmillïs hunc in
COVARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;goj
modum dcducitur,Qnamuis aureus à fo-lido, nee re, nee nomme in etFediidilFc-rat,nec vlqua ei diffimilisfucrit numus: tarnen hicfub ConfuJibus,amp;C«faribus ferè ad Conftantinum vfque maior pondéré fuit, quam qui fub Conftantino, amp;nbsp;fuccefforibus fucrit poftea hgnatus. Hatc ideö probatur, quód iam dixerimus, au-reum,etiam ponderisduarumdrachma-rum,amp;quiquartam habet vnciæ partem, didum elfe folidum. Deinde quia numus hic,quiorimappendebatqnartam vnciæ partcm,portea fub Conftantino, amp;nbsp;lufti-niano fexra fuitvnciæpars.- Qua rationc nos lib. i.vatia.refoJur. cap.n. aflerimus, aureum veterum lurifconfultorü abau-reo Codicis Theodofiani amp;nbsp;luftiniani ex eodifterre,quodaureusiire’vetusquarta fuerit vnciç pars: aureus autem »vel folidus luftiniani, amp;nbsp;aliorum Carfarum, qui à Conftantino imperium obtinucre,fex-tam tantum appenderit vneixparte.Atq; ideórem iftam obitertetigiffevidentur, qui difcrimé hoc hac in controuerfia nó-dum conftituêre;
Supereft nunc hls fatisfacere rationib. quæ pro contraria fententia fuêre addu-dar. Non enim obftat text.in d.l.quoties. C. defuleept. præp.amp;area, ea liquidem conflitutio édita fuit à Valenti ano amp;nbsp;Valente Cæfaribus, vt conftat ex lib.n.Codicis rheodoliani tit.6. quo tempore aureus vel folidus iamerar pondéré dimi-nutus,maximeq; à veteri diflïmilis,quip-pe qui fexta eflet vnciæ pars. Errât ergo, qui earn eóftitutionem Alexandre Seuc-ro,vel luftiniano tribuendâ eße cenfent. Non igitur quidquamnoflram opinioné diuellit,quod ibidem folidus fextavnciç pars cenfeatur: ficut lfidorus,amp; alij fcri-pfêie:
Sccunda ratio ab Antonio Auguftino Kolleda ex tl.vnic.C.de colla.æris,li.io. non admodum vrget,quôdoftendereco-nabimur, p:iusflatuentes rationé ipfiiis indudionis,qua vir ille dodiffimus vti-tur.ls etenim esiftimat,ab eadem confli-tutione libras «ris viginti folido vno æ-flimari, atqueideöfolidum valere cen-li.i j turn
-ocr page 610-|
^04 turn vigïntifelïertiosrciitTxjuxlibetxris libra cfHciat viginti quatuor alles lem-unciales, ex quibus cóftituitur valor lex feUertiorum ad rationem quatuor allium pro quolibet feftci cio : Vnde deduci-turu folidum ealcge valuilTe centum viginti feftertiosj amp;nbsp;fic triginta denarios. Hinc fanè Antonius Auguft.exiftimat,fo Jidumeius fuilTeponderiSjCuius fueiit aureus , cum tanti fit valorisjimb pluris aeftimetur, Polfct equidem pluris hxc in-duâio fieri, fi vtamur leftione, fecundü quam d.l.vnic.legiturin C.Tlieodofiano Jib.u.titul.ii.I.i.his equidem verbis. Arcadtus amp;nbsp;Honeritu, A. AJliIano, Aëris preciajquæàproilincialibus po-fiulatur,itaexigi volumus,vt pro viginti quinque.libris xiis folidusa polfelfo-rereddatur. Dat. V.Kalend.lanuar.Mç-diolani.Arcad.IIII.amp;Honorio UI. A. A. amp;nbsp;Conff. Hinc vides,Leftorcandide,iuxtà Antoni) Auguftin.rationem, vnum folidum aurcum xflimari centum,quinquaginta fellcrtijs, deniqj trigintafeptédenarijs. Quam xHimationem maxiiiic iniqua elfe fatis cóflaf,fi légitima proportio auri ad argentum obfcruetur : Idcirco non pof-fum ipfe mihi perfuadere,folidum aure-um tanti vnquam aftimatum fuiffe, vt tri ginta feptem argentj denarios valuerit: id etenim neememini , me ajibi Icgifle, necBuda;us,Alciatus, Leonard. Portius, Agricola,ipleue Antonius Auguft.tantæ alHmationismencionem fecere. Nam amp;nbsp;fi folidus,vel aureus quarta fuerit vnciæ pars,acduasappenderet drachmas, fi t.i-ti xftimaretur,eire proportio auri ad argentum ad rationem vnius pro decern amp;nbsp;ofto partibus. Quod fifolidus conflitua-tur ex fexta vnciæ parte, vt ad d. 1. vnic. conllitucndus ed: profeélo effet hæc pro ' portloadrationem vuiusportionisauri pro vigintiamp; odo argéti portionibus. Qiiod adeó abfurdum eff, vt facilimè tc-felliqueat. |
Sedetfi ledionem communem admit tamus,quæ vulgo recepta eft amp;nbsp;authori-tatem publica habet, minime permictâ. nee cone edam,ex d.l.vni. adnota ri, folidum vnum valurffe tempore illo centum amp;nbsp;viginti feftertios,id eft,triginta denarios. Non enim eft crcdendum,aurum eo tempore, quo maiorem habuitæris, auE argenti portionem,quam olim habuerit, pluris tunc, quam olim æftimari cùm e-luseffet in Italia penuria.Præfcrtiin hæc æftimatio admittenda non eft, vel exco, qnôd multum diffimilis fit,amp; iniqua pro portioauri ad argentum fic fanè non ve-rebor alfererc, folidum aureum lub Area dioamp; Honorio Cæfaribus nequaquain ta ti fuilfe valons,quantiipfe Ant.Auguft. indudione diligenti opinatur. VETERVM NVMISMATVM COLLATIO Ipfe verb comeduns quibufdam, amp;nbsp;his a iuftitiæ reditudine deriuatisconté dam,t folidum aureum tertia parte vete- y risaurei diminutum,itidem 8c tertiaæfti mationis,acpreci) parted veteri defice-re:qua ratione cùm vêtus ille aureus valuerit viginti quinque denarios argen-teos, folidus lull iniani,8c aliorum Gafa-rum à Conftancino,crit æftimandusdena ri)s argenteis ferè deeem amp;nbsp;feptem : hæc cnim æftimatio côgriiit proportioniauri ad argentum, quæ to temporciufta cen-febatur, ficuti nosluperiùstradidiinils. Et probatur in l.i.G.de argenti. pre. libr. lo.vbi libraargenti, quæcôftatex oâua-ginta quatuor denarijs,quinq; aureis fo-lidixæftimatur. Eandem opinionem pro-bauimus iib.i.variar. rcfolut.cap. mquo in locodeduximus luftiniani lolidum ad hune, quem modo exponimus , valorem. Cæterùm quod aureus olim habuerit hanc æftimationem centum lefteitioiu, aut viginti quinquedenar.iorum,tradide re Guliclmus Etidxus,Alciatus, Georgius Agricola, amp;aii) hancrem traduntes, nee negat ipfe Antonius Augiiftinus.Sed 8c hoemanifeftum fit ex Tranquillo, in Othone8c CornelioTacito, quoiuni fu-pei iiis meminimus , ad probandam eius æcacis proportionem auri ad argentum. IdêSc Leonardus Portius palam 8c aper-lt; tê afleuerat.Nam 8c tot dodiffimorum vi rorum fententia, qua valor aurei confti-tutus |
|
DIDACI COVARRWIAS. latuseft ad centum feftertios, etiam cum erat quarta vnciæ parstomninó euertere-turexd.l.vnic. fiAntonij Augulhniin-terpreratio force admitcenda, cum ex ca aurciisxftimandusfit centum viginti fe-ftertijs numis : amp;nbsp;tarnen erat tune aureus pondenseins,quödconfiât ex fexta vnciæ parte: Idcircö ipfe, ni fallor,exifti-inarem, certius cfTe, Caelares ipfos Arca-dium amp;nbsp;Honoriumin tributisexigendis aprouincialibus, quamlibetæris iibrain minoris ællimaffe , quam earedaólaad numosxreos publica au thoritatejgt;ercu-fos Romæ ædimaretur . Idque faduin eUjacfieri potuit, vt prouincialcs minus grauarentur in exaólionetributoruin,amp; inuicarenturad foluendum aurumpro ærejfideærisexada æftimationcaliquid earatione remitceretur.Item quia vilior trat æftimatio arris in prouincijs , quam Romæ amp;nbsp;in Italia. Ex quibusHatutum eft, vt in tributorutnexadione, æriCque collatione fatis eflet, pro viginti æns li-brisawcum folidum eonferri. Quiqui-dem folidusæftimationiserat decern, ac feptemdenariorum: quia lextam vnciæ partem pendebat :atqueita pro qualibet aris libra foluebantur feflertij tres,amp; fe rèdimidius,fecundum ea, quæ paulo ante adnetauiraus. Huie inferpretatiom, quam ad d. I. v-j nic.adduximus, 3cceditamp; altera confti-tutioin l.vnic.C.de t argenti precio. lib. w.quaftatutum ell^in publicis penfica-tionibus pofle pro qualibetargenti libra quinqueiohdosaureosfolui. Et efthæc conilitutioImperatoTum Arcadij amp;nbsp;Ho-norijad Eutychianum prafedum præ-torio ,• extatque in Codice Theodofiano libre Ij. titul.2. Nam fi folidus quilibet æftimaretur feftertijs centum aut eentü viginti ,■ amp;nbsp;fic viginti quinquedenarijs auttriginta : vtcenfètAntoniusAugu-ftinus elfer profedo iniqua commutacio, ' amp;nbsp;iniuriota his, quitributa foluerete-Hcntur,ciim prooöuaginra quatuor de-«arijs, ex quibus argenti confiât libra, foluerent ipli centum viginti quinque denarios, quos efficiunt quinque aure'' fol:di:autfanè centum quinquaginta de-nariosiuxta ipfius Antonij Auguftini x-llimationeml Quód fi folidusquilibet conflansex fexta vnciæ parte , æflime-tur, vtxftimari debet,decern dc feptem denarijsferè, tune plane confiât, quinque folidos efficere oóluagintaquatuor denarios,ex quibus libra argenti confici-tur. Hxcergó Cæfarum conilitutioira intelleclaplurimum iuuat earn xflimati-o-nem, quam nos eóftituimusad folidum aureum , cuius mentio fit m Codicibus Theodofiano,, amp;nbsp;luftinianeo, ex quo, ni fallor,fccunda ratio tol li tur. |
fertia ratio non oberit noftræ opi-nltnigt;li exaélè confiderentur conclufio-ncraquas liocin.§.conflituimus. Non e-nim negamus,folidum aureum cuius à lu llinuuo mentiofit , fexcam elle vnciæ partem, aureum verb veterera quartam f u 11 fe v nc i æ p a r t e m c on ft a n t e r affe u e r a-nius.Iullinianus3utem,vt moriseft apud legislatores, emn vellet veterum Senatu Iconfultorum. 1-rætorum amp;nbsp;lurifcon-fuitorum refponfa lege noua confirmare aut rnterpretari , monetam , amp;nbsp;numos priorum leguin, aureos quidem aut foli-dos,fui temporisnumis aureis expoluit, amp;nbsp;fignificauit, licèt pondéré fuerintdi-minuti. Liberum enirn efl hoc legisla-tori, Vo^luitfane luflinianus deinceps poenas legum antiquarum expendendas cf-fead rationem numorum , quibus eius principatu Romani vtebantur. Probatur hoc apud eundem luflinianumin §, fed noftra. Lnflitutio. de fucceff.liber.vbi a-gens ipfe Imperator de libertis Cente-narijs Papiam legem referens, quæ de centum millefellertijs loquebatur, eius quantitatem ad centum aureos dedu-cens, ita fertbit, vt pro mille fellertijs vnusaureus computetur. Non enim voluit luflinianus, mille feiiertios vuiusau rei tanrùm çflimationem efficere,id quidem falIuTOelièt,fiue accipiamusauréum veteris ponderis, fiue folidum luflinia-ni, qui eflfexta vnciæ parstfed veterem fum- |
|
VETERVM NVMISMÆTVM COLLATIO got fummamad minorcin dednxit. Vttandé cencenarius libertiis olim ex legePapia centum feftertia in bonis Habens, hodie dicaturis, qui centum folidos habucrit aurcosex ludiniani cóftituiionibus. At-queita'locum ilium lufiiniani explica-runt Eguinarius Baro. ibi Budæiis libr.i. deaire.Alciat.lib.3’.difpunóI.cap,9, Anto,-nius Auguftin.Iib.i.emendatie.cap. 7. Sic regia Partitarum lex lo.titu.n.part. 4. eu edecenfetlibertumcentenarium , q'ui habeatinboniscentum aureos maraue-dinos, quos ipfeinterpreror numosaureos , noft^^ferè ætatedidosCaftélla-nos, amp;fimiles aureo folido luftiniani, qui fextam appendit vncix partem. Quartaracioeodemiuretollitiir, fl-quidem leges vetcres,quóad poenamau-reorum veterum reducuntur ad nouns aureosjfcufolidos.quifubïufliniano Cç ûre expendebantur. Quintacontrarîæ opinionisprobatio candem adfequiturfoIutionem.Namtu-rifconfultori'irefponfaintelligcnda funt de veteribus aureis,quorü quilibet quar tam habuit vnciæ pattern . Decifîo verb luftiniani eft accipiendadefolidis,amp; au reis eins temporis, quorum quilibet fextam aopendebat vnciæpartem.Hictamé ex hoc fcquitur, aureum veteré, amp;nbsp;eum, qui fub luftiniano pcrcutiebatur,eiufdé ponderis fuifte: Siquidem poenam vere-rumaureorum,cum hi non eflenttunein vfu,nec eius ponderis percuterentur,trâ ftulitluftinian.in aureos,amp; folidosmi-,noris ponderis,qui tune percutiebantur, amp;nbsp;publicè fignati expendebantur. Sic fa-nè nos fatemur tex.in d.§.vltim. Infti.de pcen.teme.1itig.efle intelligendum de fo lidis, quorum quilibet fexta erat vnciæ pats.Nec in Jibro primo variar.refoluti. cap. ir. contrarium fcripfimust imó nee vfqnam men te cogitauimiis, quippequi palàm amp;: apertiffîme aureum veterem di fiinxerimus à folido luftiniani ,cuins eft præcitatadeciflo, amp;nbsp;luftiniani folidum non femel fextam vnciæ pattern feceri-mus. |
Sexta ratio poteratprofedo vrgerea-liquantulum,fl in d.c. qui fubdiaconum, mentiofada fuiflctdeaurcis, ctim in lege regia Partitarum eadem decifîo lerino ne Hifpanofub mentione^amp;nominefo-lidorum expreifafuerit. htenim tûepro: barctur,aureum amp;nbsp;folidum idem elle, amp;nbsp;hos numos.tiufdem pondetisfuifte. At cùm in d.jC.Qui fubdiaconuin.de lolidis mêtio fiatilicuti amp;nbsp;in d.1.regia,nullo qui dem modoprobatur illic, aureum,amp; lo-lidum eiuldempondferisfuilfe. Præfer-tim,quia fortaffis hæc indiidio ad aureos nonpertinct, net ad folidos luftiniani.Narij folidi,quorum in hac fpecie mé-cenciofit ind.c. qui fubdiaconum aurei non étant fed argentei,ncc erant tanti và loris amp;: precij,quanti t cenfenturfolidi aurei luftiniani, amp;nbsp;aliorum Cæfarum, quorum conftitutionesreferuntur in Co dicibusTheodofiano amp;Iuftinianeo. Ad hoc verb ptobandum'fünimvddnotaHdu eft,Gratianum ind.c. quifubdiamp;cOnum. iz.q.r.xlectetumillutladlump/ifleexluo nis Camotenfis decretorum libro,qui 3f id deduxetatex lib.s.capituIarinm.Sicii-ti confiât ex lib.8.Iu0ni5.tit.de eb qui de ricum interfecit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.«- Liber autem Capitülariu m jVtamp; hoc obitercxplicemus, ctinVà Gratiano fapé fiateiusmentio,cont!ncbat leges quafda aCarolo Magno latas dercbusecclefia-fticïs,vt inquit Franci.Balduinusinpro-legomenis,pag.'2o.Huiris libriferkmÄ rationem diligentiffïmè- expend irCaro^ lusMolinæ.incommentarijs adedift»*” Regis Gallorum Henrici Secundi,pac''^ S.vbi inquit, feipfum librum huur l«?'^* fe,amp;: Angefifum AbbatemquatuorüboU losquodam certo ordine diftinxiffetJt capitularibus Caroli Magni , Ludouict Pij,amp; Locharij, quorum duobus primis leges de rebus ecdeflafticisrcfeit. Idem fcribit «henanus in adnotatio.ad rettui lianum Iibro de Corona militis. Hoe ip-fum palam afieuerat Trithemiusdefcri-ptoribus ecclef.qui ceftatur,Hos Angefifi libros feipfum legilfe S.’ vidifle. ' Sed amp;nbsp;in hac fpecie,quam traflamut, B urchardus Vuormatien.epifc.lib.6.de-cre. |
DIDACI COVARRWIAS.
lt;oy
|
‘Crexap.y.refert ex concilioapud Theodo nis villam habitOjeap.?. Deerctum^quod-dam,quo mifericorsadmoduamp; benigna cenfetur pœiiî piædida per Carolum Ma gnum in capitularibus datuta, amp;nbsp;ideö ea ibidem augetiir,vt pro homicidio fubdia-cono Epifcopo foluancur procompoficio ne 4oo.folidijpro homicidio diaconi 600 folidi,pro homicidio presbyteri^oo. pro homicidio epifcopi duo milleyamp;zoo.Rur fus idem Burlt;har,ca. 6. adducit decretum Concilij Prouincialis Triburienf.quo ea-dem augetur poena, autpecuniapro com-pofitione fo4uenda Epifcopo, ülrem quo ad homicidium presbyteri Sf Epifcopi. Nam pro homicidio presbyter! Epifcopo foluendi funt mille amp;nbsp;ducentifolidi. pro homicidio autem Epifcopi triplex reddi-tur ha;c compofitio, nempè foluunturter mille amp;nbsp;fexcenti folidi. Hinc ipfe conijcio aliquot racionibus, hosfolidosoonefleaureos , neclimiles his, quorum meminerit luftinianus. Pri-mum,quöd annis ferè tercentum poft lu-ftinianum tam varia Imperij Romanimu-tatione non eft admodum vericari confo-num,cofdem aureos folidospercuti pub-Jicc,amp; expendi. Deinde quia in Concilie præcitato apud villam Theodonismiferi torsadmodum exiftimatur punitioCapi-tularium Caroli Magni,qua:certè non et fet, quo ad peermiariam compofitionem, fifolidrilli aurei, amp;'veter es cenferentur, maxime,quia pratter aliamiudicij fecula-tispunitionem, pecuniain-diftiscanoni-bus definita pro compofitione foluitur E-pifcopo, vt homicida ad poenitentiam amp;nbsp;ibfoliitionemadmittatur. qua ex caufa fa tis grauis eft pecunia definita: folutio, ttiamfi de folidis argenteis intelliga-tur, Ætprætercà cum capitulariaCaroli Ma gni de numis Gallicis amp;nbsp;Germanicis fint »ntelligenda,nonconuenit ratio aureorü folidorum luftiniani apud eas genres, guæ tunc maxima ex parte ab Imperio Catfarum,qui Conftantinopoli federn ha hucrant,ad Francorum Reges amp;nbsp;allot de-•fciuerant.Sed amp;nbsp;in legibus Salicis, qua: a- |
piid Francos veteres admodum amp;aptiquf •ccnfencur,inentio fit folidorum, quorum valor amp;nbsp;precium ex denarijs ælfimaba-tur,authorc Rhenano Mb.s. rerum Germa nicarum;quo in loco diftinguitur folidus duodecim denariorum à folido quadra-gintadenariorum. Ex Gallicisautem nti-mis folidos ipfe Turonicos, aut Turonen-fes memini me expendifle apudiJudatum Jib.s .de Aire,hac habita ratione, vt quili-•bet folidus Turonenfis, qui ex argento amp;nbsp;ære miftis,vt conijcio,percufus eft,valeac li.denarios Turonenfes. Septem autem folidi Turonenfes à Bu-dæo æftimanturdidrachmo veteri : amp;nbsp;fic duobus argenteis denarijs Romanorum, quiaBuda:usdenarium amp;nbsp;drachmam idë effefempercenfuit. Hicigitur folidus Tu ronenfis a:ftimari poterit apud nos tertia vniusargentei numi Regalis parte,deniq; paulö minus,nempè ex eo,quod iuxtà Bu dæi fententiam feptem hi folidiefficianc apud Gallos æftimationem duarudrach-marum,qu3c apud nosconftant ex duobus iuftiffimi ponderis argenteis,quibus auri ficesamp; iabri argentarij vtuntur ad pondus,quorum quilibet aliqua ex parteeft maior numo argenteo rcgali, quem in có-mutationibus expendimus.Vnde perpen-dere licebit,quemlibet ex ijsfolidisTu-Tonenfibus valere noftros æreos vulgäres marauedinos decern.Denarius verö Turo nenfisminoris valoris eft , quamnofter hicnumusxreus,marauedinus vulgo di-dus. Quamobrem poterit’non temerè ad hos folidos Turonenfes deduci decifio à Gratiano ex capitularibus tradita in d, c.qui fubdiaconum. Forfan amp;nbsp;ad eofdem referenda eft compofitio,quæ folutiscer-tis folidis iniuugitur in c. cùm deuotiffi-mam.it.quxft. t. Ex epiftola Gregorij Pa-pæ pt.lib.^. ad Conftantiam Reginam Gal lix.Cuius item meminit Burchaid. lib.ir. c.t.Pereufi etiam olim fuercTuronisnü-miargentei , didi’Turonenfes argentei, quorum mentio fit indem, x. de magifte. ad conftituendum modum expenfarum, amp;fumptuum,quifierifol''bantindignita Kkk te |
|
VET ERV M NVMISMÄTVM COLL ATI 0 «e8 te dodcrali fufcipieiida. Hi numi varié quidem ab iiitcrprenbusæftimantur : fed extrauag.priina de fsnfîbus inter communes, §.porröjita examinantur, vt duodc-cim argentei Turonenfes efticianc flore-num Florentinum aureum.Hic tarnen flo-renus Florentinus aureus maior videtur oftaua ex-parte floreno Aragonio ex 1.6x, Henrici regis 11. Tauri ftatuta æra 1407. At florenus Aragonius oßo ferè valet ar-genteos numos regales Caftellanos. Ex quo,amp; ex his,quæ fimul tradidere Bartol, inl.PauluSjff.defolut.colum.i.amp; Alciat. iib. j.dl fpund.cap.9. poterit florenus præ-diclus Florentinus nouem argentcis nu-rnis RegalibiisCaflellanisæftimari.Sic fa ne argenteusTuronenfis, cuius mentio fit in d.clcni.i.erit minor fere quarta ex parte numoargenteoregali Caltellano, qui drachmam aigentiappendit.-f^aratione vndeciin fermé argentei Turonenfes efri-ciunt vnam argenti intcgrani vnciam ; amp;nbsp;amp;nbsp;ideo quilibet Turonenfis argenteusæ-ftimabitin viginti quinque nofiris æreis niarauedinis.ldcircoPanormitanus in d. Clementi.2.tria millia Turonenfium ar-genteGrum,de quibus illic traditur,ad du centos amp;nbsp;quinquaginta flortnos de Camera deducit,exilbmansjhanc elfe veram illorum iftimationem. Qpam obrem iu-xtà illain confiitutionem nemo poterit in dodorali gradu amp;nbsp;honoreadipifcen-do expendere vlrrà ducentos fimplicesau reos,amp; ducatosCaflellx, quorum quilibet vndecim numis argentcis regalibusac-ilimatur. Quodfiquis folidoscapitularium Ca roli Magni,de quibus in d. c.qui fubdiaco num.interpretari velit argenteos Turo-nenfesjiion admodum rcfragabor.Namamp; tunc fatis fufficiens erit compofirio. Solidi autem quorum mentio fit in et vltim. de return permut. non funt ad foli-dos luftiniani, nee ad aureos vetcrum Ro manorum referendi, fed ad folidos Vnga-ricosargenteos,vtopinor,qui perçu fi fue re régis Vngariæ authoritate : amp;nbsp;ideóin d.c. vltimJolidi regales dicuntur,vt inde non temeté opineniutj cos numosnó c^c veteresRomanorum, nee Imperatorüas-thoritace,imö regia fuifle pereufos. |
De bis folidis,qui rcferuntur in C, có-querente,de offic.ordin. maior eft dubita tio.Siquidem glo.in c.placuit.io.q.?. fcri-bit5 folidos illos pares effe, amp;nbsp;fimilesau-reisjamp;r folidis lufliniani. Qnod mihi mul tis ex caufis placet. Primö,quia Bracharenfeconcilium fe cundum,in quo ftatuiturjEpifeoposnomr ne cathedratici non polfe exigere vltrà duos Iblidosà quailbet eedefia, c.placuit modö citatum, eelebratum fuit fub Rege Sueuorum Theodemiro, amp;regeGoth»-rum Athanagildo,an. Domini D.LXIIIL vt confiât exlfidoro in hifioria Sueuorum amp;nbsp;Gothorum: vt interim amp;nbsp;obiter admo-nea Ledorem in lib.Conciliorum,quivul gö circumfertur, tempus celebrati huius concilij Bracharenfis Vitio erratum ede. Efi emm inibi itaIcnptum. Anno fecun-do Regis Ariamiri Acra.DCX.fub Hono rio Papa l. Efi enim ita Icgendura : Anno SecundoRegis Iheodomiri Aera DC 11. fub loanne Papa Tertio . Cuius reiteftis efi D.lfidorus,ifque maximç authoritatis author illis temporibus proximus, qui in hifioriaSueuorum feribit, Theodomiru coepifie regnareanno Domini D LXIIL Etcum eiusRegis fecundoanno congre-gatum fuerit hoc Bracharenfe Cóciliuin fecundum,apparet, eius certum tempus tribuendum elfe anno Domini D L X UIL Aerx.DCH. quo tempore fumm um Ponti ' ficatumobtinebat loannesl 11. NamHo-norius eleótus efimultó poft annoquilt;i® Domini DCXXIL Hoc autem Bracharéfe Cócilium iuxtà hâc rationem planéconti git luftiniani Cæfaris xtate: amp;ideömirü-non eft^quod ad eius numos,id eft, ad foli dos aureos referatur. Secundo, quiahxceademdecifiode duob. folidis ab Epifcopo exigendispro iure cathedratici traditur à Gratiano in c.inter cetera,10.quxft.j.Ex ConcilioTo letano quarto, feu potiusex Concilie T0j-letano Iéptimo,c3p.4. vt admonuit Antonius Demochares, quod conciliumeelebratum eft anno Domini D C X L V L quo tempo- |
|
DJDACI COVARRVVIAS. tewporejacpoftea Reges Gothorum vte-bantur proprijs in legibus amp;nbsp;conftitutio-öib.folido aureo Romanoruni, quemad-niodum iam femel adinonuimus,amp; modó iteruni admonemus ex Foro luzgo libr.7. 'Cap.vlc.amp; lib.8.tic.4. Tertio ex eo in hanc acceffimus leoté-tiam, quód fub luftiniano Pelagius Papa primus paulö ante hoc ßracharenfe Con-■cilium Hatuerat, duos tantum folidos exi gendos elfe ab Epifcopo iure carhedrati-ci:vtapparetexc.illud.amp; c.vltim.io.quç-■ftione. j.De quoeft fatièconftituendum, ■eum intellexiflcdefolidisaureis, quibus eo tempore Romani, apud quos fummuni agebat Pontificem,vtcbantur, amp;nbsp;de quib. leges tune lat«, ablmperatorib.crant in-teUigendæ.QHod nonlatuit virum illum doitilfimum Martinum Bracharenfem ipifcopum , qui huic pra:fuit fecundo Bracharacenli Concilio , quique àPela-gij Papas decreto canonem Concilij de-duxir. Septima ratio ad leges ForiCaftePani pertinet, quarum authoritas pendet ab v-hi.amp; praxi, iuxtà quam varia femper fuit iii.hoc regno folidorum asdiraatio. Sed amp;nbsp;apudleges iftas hac in fpecie nihil aliud legimus, quarn quód poena legibus Roma Horum Haruta fub aureorum mentione,fit item repetita fub eadem folidorum quan-titaterquoaamp; luftinianusfecit,amp; fccere yinUli dodiffuni ,qui Partitarum leges Alfqnfi decimi iuliu amp;nbsp;authoritatecou-cinnarunt. Nee.tarnen id opinion! Budxi refragatur, queniadmodum fiiperius aJ-tlotauimus,amp; ftatim repetemus. Prasfer-tim,quiar.egia lex Partitarum n. titul. 9. parte feptima, dum leges illas de lepul-thro violate refert, non appcllauit aure-oslurifconfultorum folidos,fed maraue-lt;iinosaureos,lexautem u.titu. 15. parte 1. ftatuit,n.on minoris asftimaudam iniuri-amfcpulchri violati, quarn ceiitum mar-chis,eum de centum aureis hoc ipfum di-Xerit lex 3.ff.de fepulchro violate. amp;nbsp;d. 1. 'u.titul.9. parte 7.quod difcutereconabi-murinfenus. lt;3flauï rationi refponfurusiiludpro- |
609 feftó prasfabor ', me multirm in qualibet dubiaconcertatione Accurf Bart.Bald. amp;nbsp;huiufee claffis authoribus tribuere, quo-ties de perfcrutando vero lurifconfultorum fenfu,autdecognitioneearum didi-onum,quïc huius noftras profeffionis pro-prixamp;peculiares cenfentur, agendum fit. At vbi de veterum Latinarum diâio-num interpretatione traólctur, exiff iir.o non ita certam effeeorum authoritatem. Temporis fiquidem vitiiim fiiit, non ita propriè ab hisauthoribus aliquot Latin« ling-uxdidiiones acceptas fuiffe. Idcircó cùm hac in parte traólemu.s de,veterum numifmatum pondéré amp;nbsp;xftimatione, po tiuscredendum erit Grxcxamp; Latinas lin-gux eius temporis vetufliffimis fcriprori-bus,amp; noftrxxtatis hominibus, qui magno cum labore collatis veteribusnumis, qui rem iftam diligentilfimèexpücarunt. Quódfiquis de verborum fignificatione credendum omnino Accurfio,Barto. Scjl-lijsccnfuerit, planè percipiet ex Budxo, A lciato,Nebricenfi, Antonio Augufti. amp;nbsp;his fimilibus, quód paffim errores illi ne-ceffe fit probet,amp;’ admittat. Qui.s enim,vt interim aliaomittamus,credet Accurfio? qui in l.vnic.C.deargenti,precio,libr.io. quinos folidos aureos in collatione pro t fingulis argenti librisioluendosdeccm » interpretatur,maximoamp; ferèpuerili er-roreadintelleclum ipfius conftitutionis plurimum conducente,cum illic quinque potius folidi fuerint intelligendi. In eundem errorem labuntur ipfe Ac curf.inl.namamp; fi fur.§.vit.ff.fi cert.petat. in l.fi itaftipulatus fuero, fiTitius,in prin cip.ff.de verbo.oblig.in l.vt agendi. C.de curfii publico.in l.qui textrini. C.demu-rilegulis.lib.il.in 1.fciendum.ff.de leg.Idé Accurf.in proœm. Digeft. verb.denariü. amp;nbsp;inl. ftipulatioifta. §. eum qui ita.ff. de verborum obligatione. Albericus amp;nbsp;1a-fonin l.vltim.ft'.de in ius vocand. Barto-lus in diólo §.cum qui ita.quoin loco fcri bit ,etiam in legibuspa nalibusdena vi-ginti fignificare ; quod adeó manifeftum effe cenfet, vt nulla indigeat benignio-riinterpretatione. Sic fanè Bartol.lege Kkk x la- |
|
VETEKVM NV^MATVIÄ COLIATIO ^ro taria, qu is contra legem duos amitteretdi gitos’ Quisitem obfecro ferat* hicinre praciudicium facereopinionem Accur.in l.vnica. C.de imponend. lucra. defcript. ' léges,amp; lörifconfultorunvrefponfa,qui-quem illic perperam Pyrrhus fequitur, bus mentio aureorum fa (la eft, admonc- lata,vtbinr’d!g!ti amputentur,f311ï crimé lt;ómittcnti,facilimciudicaret,quatuór di gitosilliforè amputandos. Qua rarione ob errorem grauiffimum in re ferè'élemé dum filiquamfolidum interpretaturrcum Cliqua fitfoltdi viccfimaquartapars:ficu ti ex adnotatis fuperius deducitur, at-que in fpecie probant Budæus libr. $. de Affe. I dem in l.qua vulgo, ff.de ædil.edift. Alciar.in 1.frumenta,ff.de verb.fignif. An ton.Aiiguft.lib.i.emendat.ca.8.amp; c.9. Georgius Agricola lib.ro quinto de ponde-ribus. Etenimcum folidus habeatdrachmam vnam,amp; fcrupulum, plané confiât, fili-ouam,quæ eft fexta fcrupuli pars, effe vi-erfmam quartamfolidipartcm. Nam amp;. drachma decent amp;nbsp;où© filiquas appen-dit,amp; fie tria fcrupuia. Idem cxplicat Carolus Molin.de contraôibus. quaeftiri.nu. 64.amp; 68.hoc ipfum amp;nbsp;Ifidorus fcripfit,cu-iiismentionemfecitidem AccurfiJn au-then.nullum credito.agrico. collat.î.ver-bo,SoIidiim.vt hinc magis miremur, vifo co authop'e,Accurfium toties hallucinati'i fuiffe.Ex quibusitidem intelliges,quanti -fitæftimanda filiquaaurea in aiithen..Sed hodie.G.de epifc.amp; der. amp;nbsp;in authent.de fanóliffimis Epifeopis. §.Sportularum. e-rit equidem vicefimaquarta parsaurei nu mi Caftellani, cuius fpeciali hoc nomine fuperius meminimus: arque ideoliliqua numusaureus çftimabatur noftris viginti arreis marauedinis. Hæc longius addiixi-mus,quam ab initio conftitueramus, vt admoncremus, numifmatum, amp;nbsp;veterum Latinarum diélionum interpretationem non ab Accurfïo,amp;: eiusadfcclis, ftd aba-Iijs.probatifsimis authoribus petendam effe. Cui rei amp;■ negotio egregiam dedere opérant,quö ad iiiris ciuilis libros,GuiIi-clm. Buda’us, A!ciatus,Zafius,amp; nofter Nebriftenfts,i?v’ Antonius Auguftinus, arque alijplxrique. |
Nona ratiofacijimé tollitur: fquidl ■ viri illi doóliffimi ,.h,Ui Partitarum leges-edidere,ftquuti Iijftinianam,cii.fquecó-ftitutiones , quiWiix folidus fexta vnciJt paVsceafetur, omnes veteres aureosabf' que vllo-difcrimine pares fuiffe fo'idislo ftiiiiahi exiftimartint. Atqucideh veteres tamdeduxèreeandem, nempè adaureo#lt; maräuedinos.. Vnde non magis obftant Partitarum.leges, quàm luftiniani refpon fa.Nantetiamffcondirores legum regiarû notamhabniffenrdiftinftionem veterum aureorum ab his, quorummeminit lufti-nianus : attamen-vidéntur veteresaurcoi’ in huius regninumos itidemaureos tune • vfui publico percufoscommutaffe: quem admodumfecitipfeluftinianus. Quodfi viriillicruditiffïmiopinatifunt,eiufdem ponderisfuiffe veteres aureos amp;nbsp;luftinia-nrfolidos, feruabimus in hoc regno eorul fententiam regia authoritate diffînitant. in iudicijs,amp;; alijs aftionibinon, tarnen io i decertumerit, aureum veterem fextam, vt luftiniani folidüm, fuiffè vncix parte. Cùm harum legum authoritas extraCa-ftellæ Regnum minime lit admittenda*' nee ex ca iure pofftmus Budætim, Por-' tium j Alciatum-, amp;nbsp;Agricolam conuio-cere. Non tarnenprætermittam inhocipfo ■ libello aliam regiarum legum interprets--’ tionem,quantùm ad numifmatum »ftim^j; tionemdiftinóiiustradere,quippcquivi-’‘ deam, opérât preeium me faólunimj ' hu ie negotio operam qualémcunquef'Ïquot; ftiterim: vel in hoc , vt doélioresaofam hinccapiant , rem iftam non admodum u vulgö cognitam in publicam.vtiJiratemit diligentiustradendiamp; examinandi. Igi-tur oportet Iiirilconfultorum veterum u refponfa , amp;nbsp;luftinianiConftirutiones, aliorumque.Cxfarum, conftituta ratio-ne temporum. oninino diftingucre ad propriam ,ac veram aureorum amp;nbsp;lolido-rum xftimationem. Sic Budxuslibr. t. de ■ Affe , hanc aureorum amp;nbsp;folidorum dif-ferentiam teftatur , fe deprehendiffe appen-.- |
|
pipjvci! -COVARRVVIAS. ippen/is aurcis numifmatis Cxfarumab Augufto Odauiano acTCammodum, amp;. Matniam Alexandi i Seueri matrem, quæ quaitamiappendebantvneiæpàrtem.Tür— fiisaurcis-gt;numisConflantini Magni, lu-Hani Magnentij, amp;nbsp;luftiniani, quorum pondus fextam effîciebatvnciæ partem. ”' Deaureis item foJidis mentio fit in facta fçriptura.primo Paralipom enon,cap. »}. PolJiciti funt itaque principes fami-liarum, amp;nbsp;proceres tribu urn Ifrad, Tri-biiniquoqueamp; Centuriones,dcderuntqj ia opera domus Domini auri talétaquin-quemilJi3,amp;folidos decern milliade ea-dem re travans lofephus libro y.antiq. cap. if. inquit, Oblata funt auriquidera talenta.quinque millia,amp; ftatcres decem tnillia. Etenim qui folidiin facrisBiblijs lt;iicuntur,à lofephoftateresappeUintur,, Vtplanèintelligamus, folidos iftosaure-osfuifle quatuor drachraarum, nempefi-clos Hebræos fanftuarij, de quibus fupe-riùs in cap.a.latiorem mentionefecimus.. Nam licet Atticus Hater didrachmusfue. tit: frequentius tarnen Hater non tarn nu-i mus cH,quàm pondus quatuordrachma-nxiibquod éx Gleopacra,Epiphanio,Hie-ionymo,;amp;'Hefychio adnotauit Georg.. Agricolalibr.i. de externisponderibns. liiert) probatBudæJib.4.amp;.5.de AlTe. Solidus igitur hic facrorum Biblio-tumeritquatuordrachmaru, amp;nbsp;idem qui : ab Hebræis fields dicitur: Atque ideo fla-tetAhic feu Tolidus aureus appendit no-ftros quatuor aureos drachmaics ferè, «mos Ducad0s fenz-iUoi didmus. Stater vero amp;nbsp;argenteus amp;nbsp;aureus fuit:cùm cer-tum,pondus,' amp;nbsp;fæpè eius ponderisnumü j fignificet. Eratamp; olim aureus numus Ha-tecGræfiusdiéius,cuiux pondusparcrat * Dumoaureo,amp; fiateri Darico,quem duas drachmas habuiflejfuperius oHendimus.. Cræfius igitur aureus duarum. drachma-turn Atticarum poadus habuiti ficutiex Ariftophanis interprète probat Georgius • ‘Agricolalibr.-i.de pondère monet. Qua : tatione Crasfius hic parerit aureoveteri Romanorum, amp;nbsp;aurco noflro duplo; qué-’•ul^us Dflf/o« appella V |
in Stater item Cyricenus aureusnumus erat, qui valébat viginti odo drachmas Atticasargenteas', vt apparct ex Demo-Hhenisoracionead Phormionem;idcirco habita proportioneauri ad argêtumpro-bari videtur, aureum iHum appendiffe duasdrachmas,amp; dimidiam, ac forcafle plus adrationem vnius draehmç auri pro decem argeti, quod ferè Budæus,amp; Agri-cola-fatentui.Eiufdem ferè ponderis erât aurpijfiueHateresMacedonicijetRegiim, quiAlèxandro Magno fücccflerunt,vt idé Agricolacenfetlib'r.i.de pondérémone-tarum. Budæus tarnen lib.s.de AHe,teHa-tur/fevidiflenumum aureum Lyfimachi i Regis,quem non potuit appendere, amp;nbsp;tarnen fufpicatur,cum quatuor drachma-rum pondus habuiHe.. lliud/fanc pructermittendum noncH,, quandque aureum Haterem quoad pondus quatuor drachmarum,dióiü ede eiuf-dem ponderis numifma. Qiiin amp;nbsp;Mi nar ^'^ hoceHlibræponduSj'didum fuiffe Hate-r rem, fcribitiuiiusPolliixdèrerum voca-bulis,vt quidaminterprecanturA Ipfe vct rocenfeojminam amp;nbsp;libfæ, amp;nbsp;numi nomé fuifle,atqueideo apudPolldcem , mina,, vt numus. Haterdicitur : quod Ludouic, -Ca:liusadnotauitrib'.6. leÓio.antiq.cap,. i.Qua racione Hater aureus minam æqua-bat,amp; vterquenumus erat. Sic amp;nbsp;Iofeph* lib.i.antiq. cap. ?. argenteosnumoSjquo-rum mentiofitGenef.cap.37. minasappel i lat,intelligens, vt opinor,Hateres argen-teos quatuor drachmarumjamp; fic famSua-. rij Helos Hebræos.. THEMA CAP.' IIlï. Qtunam ratione fit examinanda 1 librainiure. JrgetUihbta quaUter inteUigatar, 2 Auri libra, quonam mode aßmetar in iure. g Libra qiMndf^ uonpondus, fed numus efl.. i^kf S S(fter~ |
|
®n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETE'RVM NVMISMATVM COLLATIO 4 Seflertium generis neutritu expendstur, aUquotjjloquendi modi traduntur. S Talenta Vitriæ examinantur ad rationem Valorü érpenderis, CAPVT IIII. QVando que legibus auri, vel argen-ti libra iure mulda: indicitur, aut ratione pœnæ ob crimen aliquod exponitur, quod paffim confiât, amp;ideo ' oportet inquirer-c, qualiter fit in hifce legibus libra æfiimanda amp;nbsp;expendenda. Etcnimvl^ilibra, vt pondusauri, vel argent! indicitur, erit referenda in tot ar-* genteos denarios,vcl aureos numos,quot Romana lege, regia, vel prouinciali ex duodecim vncijs auri,velargenti percu-tiuntur. Quæ quidem ratio facilimèJia-beri poterit ex his, quæ hoc in traftatu tradidimus: fie fane efi interpretanda dc-cifio 1.2.C.de epifcop.audi.l.ab executio-ne. C. quorum appellat, non recip. quitus equidem legibus temerè appellant! poena imponitur quinquaginta librarum argenti, amp;nbsp;quandoque centum indifta efi, l.^iuitas.C.de officio redor. prouin-ciat. Argenti enim libra quælibet duodecim vnciarum çfiimatur nonaginta fex numis argenteis regalibus iufiilfimi ponderis, nempè drachmalibus: aut centum ex his, qui publica, amp;nbsp;regia perculfiauthoritäte in commutationib® expenduntur. quem-admodumexcap.2. deduci facilimè poterit. Eodem pado efi accipienda poena triginta librarum argenti, quæ facrilegis infertur in c.quifquis,i7.quæfi.4. Ex loan nePapaV 111. amp;nbsp;luoneCamutenfilib.i. titul.de facrilegio. Quamuis in hac Ipe-cie,quiahæc poena indicitur éx argento puriffimo, quod vulgo Plata acendrada dicimus, maior erit æftimatio facienda cuiuflibetargentei numi: ctim hi niimi, quibus vtimur in commutationibus, eti-am fi argentei fint, habent tarnen aliquam «rispartem admifiam. Exhis,etiam con-Hat anterpretano, l.propcrandum.§. fin autem vtraque.C.deiudic.amp; l.vnic.C.de ratio, oper.publicb. quibusconftitutioni-bus poena infligitur librarum auricerto .quodam difiindo numero. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti |
1 Efi enim quælibet libra ex his referenda in teptuaginta duos folidos,feu au-reosnumos lufiiniani, vel quadraginta o-do aureos veteres Romanorum: aut du-plos aureos in his regnis fignatos autho-ritate Regum Catholicorum Fernandi,8c Elifabeth. Hocipfumnotandumefi adl. fi quis fepulchrum. C.de fepulchro violât. Quandoque libra non pondus,fed nu-mus efi,qui hoc nomine cenletur ; aut fa-nè hoc libræ nominepaucorum numip matum numerus fignificauit. Quod Bu-dæusexplicat libro quarto de affe. Ex quo refert Carolus Molmæ. dccontradibus, quæfi.ioo.nume.781.Circa tempora Iiifti-niani libram fiaterem fuiffeaureum non magni ponderis: atque indededucit,eti* am olim libram fuille numeralem longe minorem iufia amp;nbsp;ponderali duodecim vnciarum. Quod mde forfan procedir, quia lulio Polluce authore, cuius in c. præcedenti meminimus,fiateraureus,tni-na didus fit: miium autemGræcamdi-dionem plerique libram latinè interpre-tantur:tametfi ad exadain libræ, amp;nbsp;min« rationem difcrimen fit inter hxc duo pon dcraconfiicuendum ; ficut probat Geor-gius Agricola lib.de pondei ibus,amp; men-furis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Qiiamobrem ftater pondus quatuor drachmarum libra dici potuit, amp;nbsp;earafir one numerus quatuor drachmarumautt» amp;nbsp;numusitem aureus quatuor drachma-rum dici potuit tune libra nutneralis, Quod mihi admodum arridetad plerafq; lufiinianei Codicisleges intelhgendas: prælertim vbi poenagrauiffima videri po tefi, fi auri libra ad rationem duodecim vnciarum iudicetur. Hinc deniqueexifti-mat Carolus l.vltim. C. decuprelfis,libr. 11.non de libra auri ponderali, amp;nbsp;fic duodecim vnciarum, fed de libraauri nuine-, rali,auc numaria fore intelligendam.Sfti-tutum enim efi in d.l.vlei.Quod plantan-ti fingulas nouellas cupreffi luco Daph-nenfi, |
|
DID A CI COV A RR.VVTA’S, fltnfî,vel littori Antiocheno, dentur fin-gulx aiiri Jibr^^qui veró vel vnani cupref lum è fylua tulerit, in pœnam quinqua-ginta librasaurifoluat. Nam fi auri hbra illa ponderalis intelbgarur qux feptua-gintaduosfolidosaiircos3ppenclit,nulla effet nee prccij,nec pœnç proportie: qua ratione videtur, non efle hancconftitu-tionem intelligendam delibrapondera-lijled denumcrali,vel numaria : quamuis incertum nobis fitjquanti hæc fuerit pretij,vel xftimationisrfiquidem quod de libra. auri quatuor drachmarum diximus, non édita certum,nificam fententiam ad Kbram quis retulcrit, quam explicuimus in vltimis praecedent is capitis verbis. Ideqpidemadmonemus obferuandü effead plures leges iurrsciuilis, quarum sliquotin initio huius capitis tradidim’, item amp;nbsp;ad 1. addidos.C. de epifcop. au-dien. Sunt tarnen qui in d. 1. vltimo.C.de cupreffis. non quinquaginta libras, fed quinquelibrasauri legant. idque magis tonuenit, l.i.C.eod.titu. atque itainCo-diceGregorij Haloandrr Icgitur. Apud Gallosin vfu ed, amp;nbsp;à quinquaginta annis ■n vfufuifi’clegitur libra numaria,qux va iet viginti folidos Turonenfes, quorum ^uilibet valet duodecim denariosTuro-nenfis,vt feribit Garol.Molinæ. ib d.quaï-ftio.ioo.num.ySi.Septem autem folidiTu tonenfesdidrachmum efficiunt,vtex Bu dïoexplicuimus in c.pra»cedenti.§.vlti. bil.?, atqueideohæc libranumaria, quæ valet viginti folidos Turonenfes, valebit fex Regales numos argéteos,quos Drach-males ede apud nos probauiraus in c. x. sut pauló plus propter ponderis diminu-donem. Andracasitem Alciatuslib.j.dif-punftio. cap. 9. alterius Italicæ libræ nu-gt;nera!is meminit, quz nodris conuenit centum æreis marauedinis ; feribit cte-nim, federtium neutrius generis valere centum libras monetae Bononienfis, aut dalicæ. Hoc autem federtium valet, amp;nbsp;Hjxta propriam eius ædimationem conti uct mille numos federtios, vel ducentos, gt;c quinquaginta denarios.Vndeprædiila iebra valet duos denarios et dimidium,fîc |
fanèdecem numosfedertios. Habentamp; Valentini in HifpaniaTar-raconenfifuam numariam,amp; numeralem’ libram,qua paffim vtuntur. Quae quidem; libra valet viginti folidos itidem Valentinos, quorum quilibet valet decem amp;o-ftoaereos nodros marauedinos. Idcirco ^alet ha:c libra decem Regales numos ar-genteos, quibus modö vtimur, amp;nbsp;viginti aereos marauedinos. Poteritque libra ida aedimari decem argenteisdrachmis, amp;nbsp;di midia. Caeterum quodmodo diximus federtium neutro genere valere mille federtios numos,probaturà Guilielmo Bu-dxoaliquot authoritatib’libro i.deade: eiufdem fententiæ funtLeonardus Porti-lib.i.deSedertio.amp; Alcia.lib.j.Difpunft. cap.9.amp; libr.j.Parerg. cap.17. Quamob-rem federtium neutriusgeneris valet, ac appendit ducentos quinquaginta denarios argenteos Romanos:atque ideo apud nosatdimabitdecem millibus aureoruin marauedinorum, feu quadrätum, quibus vtimur. Eritautem ponderismarcilarum; quatuor,amp; dim idiæ,atque infuper vncix dimidiæ. Sed Georgius Agricola libr.x.de pondéré, amp;temperat.moneta.exidimat, federtium neutrius generis non differre à. federtio mafculini generis,atque ideo fe-dertiaeiufdem valorisedecenfet, cuius-funtamp;federtij, vt plane fecundum hanc opinionemfedertium fueritquartavnius. denarij pars.Et profeflö is author iure videtur didentire à Budxo, dum iv cenfer,. federtium itadidum ede genere neutro, quod duas efficiat argenti libras, amp;nbsp;dimi-diam, nempèducentos,acquinquaginta argenteos denarios. Nam libra non con-dat ex centum denarijs , nee adhuc ex centum drachmis ; quemadmodum ipfe Agricola diligentiffimè omnium oden-dit libro quarto de ponderibus Romanis, nid quis velit deduftionem budçi probate ab ea opinione , qux denarium fere drachmaquot; çqualem facit,ac deinde libram. centum drachmis condare ; qua quidem fententia defendi nequit , fi rem exa-dè ad propriam ratienem , amp;nbsp;verum pond-us, |
|
WETERVM NVMISMATVM 'COLLATIO 'lt;fr4 pondus deducamus. Qiiód fi res ifta fit ad pondera non icaexaftè æqualia referenda, poterit ipfa Budæi deduftio admitti, aut tandem afleuerabiinus,fefterttum ita diétum fuilfe, quód cóftet ex ducenris de-”'narijs, amp;nbsp;dimidiaalteriuscentenarij parlé: quafihabeat-duoscentenarios numéros,amp;diinidium. Sed Se his omiffis nos potius admitti-mus drfcrimen aBud^o traditum inter fe-ftertia,amp; feftertios, vt tandemfeftertium generis neutrius mille feftertios,aut mille numos complcdatur argenteos, quorum qucmlibet ad valorem decem mara-uedinorum fuperiùs conftituimus. Hæc verojefiimatio cóftat exmultis veterum authorum locis, quorum aliquot hoc in loco fubijciam. Nam apud Ciceronem a-dionejun Verrem, ducentaquinquagin-tafeftenia dicuntur femel, quçpauloan-tè fignificata fuerant ducentis quinqua-gmtamiJlibusfeftertiorum. Repente,in-quit ,recitatur vno nomine feftertiûm ducenta quinquaginta millia iuflu prato-ris data.de eadem pecunia reddica à Verre paulö poft loqnutus inquit: numerantur illa ducenta quinquaginta feftertia Syracufanis. Ad hoc ipfum amp;nbsp;Tranquil-lusinOthone inquit. Ante paucos dies pro impetrata difpenfatione feruo Cafa-risdeciesfeftertiumexculferat. Hoc fub-fidium tanti cepti fuit, ac primo quinque fpeculatoribus commilfares eft, deinde decem alijs, quos finguli binosproduxc-rant:omnibus dena feftertia reprafenta-ta,amp; quinquaginta promifta: per hos fo-licitati reliqui.HacTrâquillus.Idem ma-nifeftum fit ex Plinio,ScMacrobdo. Nam Afinium Celerem Mullum pifcem fefter tijs odo emi(rc,fcr ibunt qu idam, cùm Pli nius lib.9. cap.17. memoriatradiderit,A-finium Mullum emifte odo millibusnu-mûm, amp;nbsp;de eodem Macrob.Iib.j.Saturna-liorum,cap.ló.teftatur,Mullum emifte fe-ptem millbus numum , audi tandem de CrifpinoIuuenalem,Satyr.4. Mullumfex tniüibiu emit, Acquantcmpinèpanbat feßertta libris. |
‘ Etenini Mullui fex millibus emptumu ■ mis,amp; fic fcftertijs mafculini generis,pen debat libras fex pro numero feftertiorum generis neutrius,quibusemptus fuer«. Et apudeundem luucnalem Satyr.i, fatisap-paret, feftertium gentris neutrius multi pluris elfe çftimandum, quam feftertius numusaftimetur. Alioquiridiculuseftet tantusPoeta conatus,qui aleam maximo-perè vituperat,ac reprehedit ex eo, quad pecunia maxima quatitas in ea perdatur, ita enim inquit. Et quando vierior vitiorum copiai Quanit Maior auaritiapatuitftnuslAlea quando •* Hes antmoslNeq^enim loculit comititibui dur Ad cafum tabula,pofita fed luditut trea. Pr alia quanta ilhc dißenfatore videbit Armigeroßmplex ne furor feßertia centum Perdere.et harr enti tumeä non reddert feruol Quöd fi vt opinatur Agricola,fefteru-um generis neutrius quarta eflet,vt fefter tius,denarij pars, furor hic ludentis pofi-ta area, nee tunicam feruo reddétis ad vi-ginti quinque referendus eft denarios af-genteos, quos vel quilibet loculus cape-ret, quorumque fumma eft adeó modica» vt folus hic luuenalis locus conuincatA-gricolafententiam. Prafertim quiaipfe multa authorum loca mendu haberecenf feat, qua noftram hanc rationem potiffi-miim adiuuant : cùm amp;nbsp;nota feftertij cum nomine numerair diftributiuo aliteriq-terpretetur, quàm fit confonum congru^ interpretarioni. Sic enim H-S.deniiabf^ decem feftertij intelliguntur: at fedeta-um denamilliaex hifce notisH-S.dena: intellexit: multaqueadducitteftimo’quot;* ex Cicerone, Plinio, amp;nbsp;Suetonio,apu4 quos nos feftertia interpretamur: nonfe-ftertiüm ingenitiuo calüpluralis num^-ri.Sic Tranquillus in Caligula.Comperç-rat Prouincialem locupletem ducenta H-S.numerafte vocatoribus. Ducenta enim feftertia interpretamur. Item apud Pli-nium lib.29.cap.i. Dum is fciibifmulrosi pratereo medicos , celeberrimofque ex hisCaffios, Carpitanos,Aruntios, Albu-tios, Rubrios.CCL.il S. annua mercede isfuê- |
T ‘ DID ACT
his fuere apuJ Principes ; ititelligim’du-tenca quinquaginta leftertia.Sicdenique spud Tacit. Annalium lib.t.qm ita Icribit: ' dlturum l.beris eius ducena H S. fingu-11s, qui feaus virilis elfent. Ducenafe-''ftertia,noii ducena leftertiüm accipimus, etiam refragante Agricola, qui iu ædima-tioneconftituenda omnibus his fummis nondifTentità nobis,cùm amp;nbsp;fiintellexe-ritduceni fcllertiûm: nihilominùs inter pretaturbis'centiim mille feftertios , qui efficiunt ducena generis neutrius fc-ftettia : quam fummam amp;nbsp;nos ad mittimus.
uFatigiturvtfeftertium generis neutrius valeatipijle feftertios generis mafculini, quod amp;nbsp;Antonius Sabellicus in Suetoni-um adnotauit.Quin amp;nbsp;Andreas Alciat.in lidnotationibus ad Cornelium Taciturn lib.n. legit inibi dena feftertia : amp;nbsp;aft'erit, eaa:ftimaridecern millibus feftertiorum gehdris mafculini. Illud vero non pratter-niittam, quod 15uda:us,amp; Agricola fcri-pfére , tiempè maximum efle difcrimen inter hæc duo: decern millia feftertium, 'vel numûm,feftertiorum inquam,vel nu-hiortitq : amp;nbsp;decies feftertium,vel fefterti-brum. Nam decern millia feftertiùm,lig-flificant decern neutrius generis fefter-tia;at decies feftertium idem eft,quod decies centena-milliafeftertiorum, id eft, mille feftertia. Hoc;pfum tot proba-tur authoritatibus, vt poffimus eafdem hieofhiltere. Namquemadmodum ciim inumisfeftertijs ad leftertiagenere neu-fro fit tranfitus,numerus millies multi-'Jgt;licatur,itacum ad earn locutionem ven-fumeft, quæ per aduerbia numeraliae-ftunciatur , feftertia fingula conduplica-tacrefeunt, figenitiuo in cafu feftertiorum mentio fiat. Etenim fi centum fe-fterti3dicam,centum milliafeftertiorum intelligeredebeo, quod ficenties fefter-tium dicam,noniam centum feftertia,fed centiescentena feftertia fubintclligenda f^nt. Eftapud Martialemlocus fatishac dereinfignislibroi.
Sidederintfuperi decies mihi millia centum.
CO V ARRVA’KS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61?
Diceboi vofidum Sduolafaäus egues. gainerO viuam.fjHunlar^'e,t]ita»t^beati.
Riferunifacdet.^ tribuere Det. Jn ias ofaUax^ at^j infitiator eantw.
Aut viue, aut decies Scauola redde deu.
Plutarchus hoc idem teftatur in Antonio ita fcribens. Romani rjuinque amp;nbsp;viginti myriadesdraclimarum,decies no minant. Conftat etenim feftertiorum decies,centena millia efficcre denatiorum: Drachmarum verb ducentaiquinquagin-ta millia; aut viginti quinque denario-Tum myriadas. Nam Græci myriadadi-cuncdecem millia. Sed Sc hanc locutionem præter Budçum,amp; Agricolam ita ex-plicarunt. Andr. Alciat.in adnotationi-busad Cornel ium Taciturn lib. 13. amp;nbsp;Bap-tiftaEgnacius ad Tranquillum in Augu-fto,amp; in Caio effare. Eandem fignifica-tionem ipfe Budxus libr.i.de Afte.per ca-fum ablatiuum fingularis numeri pro-nunciat, amp;nbsp;infinuat in huncmodum : decies feftertio, à quo diflentit Agricola v-bique legens, decies feftertiüm ; non decies feftertio.
Decies igitur feftertii'i fignificat decies centu mille feftertios,aut mille feftertia, quæfummaefficit apud nos decemcom-putos:vuIgó ditemus,di£Z. cuentos. Extat 8e de feftertio neutrius generis pul-cher locus apud Aelium Lampridium in Heliogabalo. ita enim inquit, ferrar, amp;nbsp;merctricem notilfimam , amp;nbsp;pulcherri-mam redemifle. C. H.--S. eamque Intrf-dlam velut virginem coluifTe. Huic ei-dem priuatocum quidam diceret : non times pauper fieri ? dixilfe dicitur : quid melius, quam vt ipfe hares mihi firn, amp;nbsp;vxori mea. Hac Lampridius,eacomme-morans inter immodicas Heliogabali lar-gitiones, amp;nbsp;ideo centum feftertia apud eum intelligo in genere neutro : vthac fumma fit apud nos vnius computi , vt vulgari diélione vtar: qiiöd fiapud Lampridium de feftertijs mafculini generis intclligercmus,non eflet profeöó vel pi-lifacienda in homine ditiffimo ea libe-ralitas:nec verofimile cenf'^ri poteft, t-’m
Lil vUe
-ocr page 622-|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO vileprcc!um meretricispulcherrimz, amp;nbsp;notiiïimæ. Compiitiim autem Hifpani dicimus, quem vnlgó kali, ó; Galü millionemap-pelJant:qija diüior4e et nos vtimur quoad fu-mmamaureorum,amp; miüionem aureo-rum dici!nusmillion,id eli,decics cëium millia ducatorum feu aureorum vulgari-iiiii :computi veró vocabiUo vtimurquo ad quadrantes,amp; marauedinos. fic Budae. Jib.ï.deaflefcribit.Linguanoftramillio-nem vocat decies centena millia, Latine diccre polTumus mille millenarios , vel inillics mille. Ha?c ille,ex quo amp;nbsp;idem fig nificabimusdicenres ChiliadaChiliadü, aut centum fdyriadas. Extat amp;r apud eun-dem Lampridium in eiufdem Heliogaba-li vita locus fatiseuidens pro Budæo ad-uerfus Agricolam,ficfanè. Idem nuquàm minuscentum H-S.cœnauit: hoceft,ar-genti libris triginta. Hæc Lampridius: lt;^i fiibdit. Aliquandoautcmtribusmil-Jibus H-S.cœnauit, omnibus fupputatis, quatimpendit. Etenim fi locus hiedefe-lîertijs mafeulini generis foret intelligen dus, minime conueniret tam vilis impen-fa immodicisHeliogabali fumptib’,quos Hifiorici paffim improbant, amp;nbsp;execran-tiir.Hæc item fertertiorum fumma par effet triginta libris argenti, quarum memi-nit Lampridius:fi confideremus, quot fc-ftertij argenti libram efficiant. Sedamp;fi de feftertijs neutrius generis locus hic in-relîigatur, vt eft verè intelligendus,3d-huc apparet,centum fellertia non tantùm confiituere triginta librasargenti, fed amp;nbsp;multoplures,arque ideo Babtifta Egna-riuscenfet illic legendum. HoceiQ,auri libris triginta:vt rhinor fit lapfus,ipfe veró legerem, hoc eff, auri libris viginti. Nam ex centum fertertijsneutriusgenc-ris confiant viginti auri libræ, amp;nbsp;pauló plus, fiexaólè obferuauerimus, quot au-rei libram efficiant,amp; deinde,quotargen teos denarios contineat aureus, amp;quot feftertium neutrius generis. Quæ quidem omnia fuperiùsexaminauimus. Hac etenim in re vetera rempora,amp; eo-rum «ftimatio auri ad argentum funt ex- |
aminanda:vt conftet,centu feHcrtianonx dum efficere vnam,amp; viginti libras auri^ habita illoi um temporum auri ad argentum ratione. Mille fiquidem conftabant mimi aurei ex centum neutrius generis fefteitijs : amp;fic vigintiquinquemillear-genteidenarij. Ex his veró aureis numis veteribus quadraginta oäo efficiebant auri libram. Idcircó ex centum feftertijs confiant viginti auri libræ, faJtem nó con liant vna amp;nbsp;viginti, défunt enimodloau-reLSæpè veteres.fcriptores folo aduerbiO' numeral! vfi funt, vt fignificarét totidein cétena millia,fefteitioru mafculini gene-ristquemadmodum exjeifdem authoribus confiât. Sed vbi nomine numerali v-tuntur in neutro genere adieóliui,totfc-ftertia fignificarunt, aut totmilliamino-rum feftertiorum. Sic luuenalis Satyri^ prima. Sed quin^tabirM-Quadr-e^inta parara. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ ld eft, quadraginta fellertia.'aut quadrin-genta millia feftertiorum minorum: vtamp;. illic adnotauit Cœlius Curio in fcholijs. Eft autem hæc fumma ex noftrisquadran-tibus, aut marauedims quatuor compu-torum. His fubfcribit omnibus vnico. ferè verbo Antoniu,sAuguftinuslibrofe-cundo emendatio. cap.6. ca deducens ad-aliquot lurifcoufultorum refponfa latine amp;nbsp;verè interpretanda. Primum,in-quain, hinc confiât intelleèlusadl.prq-pemodum.fF.de verbo.fignific.amp;inl.Of-fidius.in fin.fF.de legat.5. quibus in iocis: centiesaureorum, fcriptumextitiohgt;c fignificatione, vt centies centena niillii' aureorumintelligamus. Hancitidemin-terpretationem in fpecie probat HaloaUr derin Epiftola nuncupatoria todicislu-ftinianæi,ex his,quæ proximèadnotaui-mus ex Budæo,cui confentit Andr.Alciat. Jib.j.difpunél.cap.i. amp;nbsp;2. idem amp;nbsp;Pçrtius lib.i.amp; ficoncifènimisferipferat. Vulgó tarnen non centies aureorum in diélisre-fponfis,fed centum aureoslegitur:inPan^ , deóli.s Florenrinis centies aureorum. Deinde l. cùm de in rem verfo.fF.de vfuris,, fcribitur, Imperator quoque nofterSe--uerus |
DIDACI COVAKRWIA-S.
lt;11
|
«nus filiæ Flauij Atenagoræ, cuius bona fuerant publicata, de fiico ideo numerari decies centena dotis nomine iuffit, quod « patrein præftitiffe dotis vfuras allegaf-fct. Dcciescentena millia feftertiomm flumorum, hicinterprecamur,autmille feftettia, quæ noftra: monetx efficifitdecern computes. Ad hoc item conducitj. auia.§.pater.ff.de cond.amp; demonrtr.Cuin 'Vxori, inquic lurifconfultus, mandatum «ffet, vt moriens filix communi decies re-ftituerec.Itaenim legiturin pandeftis:?i hgnificatur his verbis numerus is, qui có-putus,aut millio quadrancum, autmara-uedinorum dicitur, vulgó aliter legitur ■apud lurifconfulrum. Hinc deducitur vera interpretatie ad textum inl. ciim ha?res.§.i,ff.de Hatuliter. N é eft,i nquit Paulus,ftatuliber,cum libertasin tam légum tempas collata eft, vteo tempore is, qui manumiffus eft, vi-uere non polfit, aut fi tam diffieilem, imö impeffibilcm conditionem adieccrit, vt alium de ea libertas obtingere non pof fit:veliiti,fi hæredis millies dediffet.ita fa nèlegit Anton. A-uguftin.3ffeuerans,hanc quantitatem elfeditiffimi liberi hominis patrimonium: nempe millicscentum mil lia feftertiomm nmnorum. Qnæquidem quatitasefficit millecomputos,aut mille tmlliones noftrorum marauedinorum nu moruin,ac fermé dues milliones,amp; dimi diumaureorum numorum, quibusmodö nosHifpanivtimur. , Igitur conditio dandi hanc fummam impoffibilis ceKfetur à lurifconfulto ; ta-inctfi frequens lcâio,3cvulgo recepta uó tnillies.fed mille habeat, quæ facilem in-ducitconditioneim, fecundiim Ant. Aug. Mihi tarnen non ita facilis videtur. Nam fnille fignificantur feftertia neutrius ge-neris,qu3c efficiunt noftrat monctç decern computes; ac fere »r. millia diicatorum aureorum. £t quamuis nomen hoc,mi 11e, poffit referri ad feftcrtios,amp; ad feftertia: ' .yatio tarnen futiel« materix, amp;nbsp;loei ab Ïcriptoretraélati nosdocebit, vtram fig-Bificationem admittat, qua ratione vtitur Georgius Agricola üLi.de pondéré mo- |
neta. Facilis profeftó cnet conJitio,ac va nus eftet lurifconfultifenfuSjfihoc in loco feftertios mille intelligerimus ; vnde cum millcfeftertia intelligi poffint con-gruo fenfu, leâio vulgaris defendi pote-rit.Eadem fermé rationeconftat interpre tatio l.lcéla.ff.ficcr.pct. vbi LuciusTitius acccpitaP.Mxuioquindecim mutma nu-merata: quorum vfurx inibi àlurifcóful-to examinantur. Eftetenim interiigendabatcfiimmadc quindecim feftertijs neutriusgeneris:lt;[uç noftrxmonctx efficiunt centum quinqua gintamillequadrantes, aut xreosmara-uedinos: ex Romanis autem argenteisde-narijs continet ter mille , feptingentos, quinquaginta denarios: atque ita prxdi-iftam fummamconftituit Andrç. Alciatus lib.t.difpuniftio.cap.z. Sc in d.l. Icfta, qui aduerfus Paulum Cartrenfem,amp; alios ra-tioneni vfurarum ibi traditam expendiu Hoc ipfum fecêreGuilielmusZagarus Se-landusinreleélione diße l.lcda.diligen tins Anton. Auguft.lib.i.cmendat.cap.io. eos legitomeccnim omninó inter eos cou uenit, quæ fit genuina ledio apud lurif-coi/fultum in alio eiufdem refponfi loco. Ex his eti^m patet propria interpretatie» lurifconfulti inl.fiquis ftipulatus,ff.de folution. Si quis, inquit, ftipulatus fue-rit decern in melle. Decern enim feftertia intelligemus:tametfi hoc in loco, vt amp;nbsp;in plerifquealijsfummæiftæ, 8c numeralia nomina, itidem amp;nbsp;aduerbia exempli cad-fa potius,quam ex rei geftæ veritate expo nantur à lurifconfultis,amp; legumlatori-bus, C^iam verb quantitatem, amp;r niimo-rum numerum diximus hoc aduerbio fimplicidecies fignificari, eandem indu-cit,amp; fignificat hic locutionis modus:de-ciescentena,ideft,decie.s centum millia feftertiorummafculinigeneris: atque ita decem Hifpanoscomputos, feu marauedinorum milliones : quod Budxusdodc tradit libr. i. de affe. vt hinc plané con-ftet, Horatianos interprete.s, etiam vifo Budæi opcre hallucinatos fuiffe lib.i. fer-monum Satyr.j.fuper illud. Lil 2 DeCtet |
ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM. NVMÏSM
Dedes centena dedij/es Jl'tncparcopatids c«ntento,quin^j diebtu ifd er at inloculis..
Nee tantum Acron, Se Badins in hoc fuêre deceptufed Sé ipfi lyncei adnotato-reSj verum poft hxc quæde feftertio dixi-muSj oportet Se de talento agere. Græci enim vfifuêre hoe vocabulo ad pondus, amp;nbsp;ad numilmatum numerum fignifican-dum, variaque fuêre talenta : fedomnia propemodum ad vnam formulam, fiqui-$ dem t talentum fexaginta minas appen-dit cuiuiquegentis:atqueideoficuti mi-næ pondus alibi maiuseft;ita amp;nbsp;taJentum ipfum,quod ex lulio Polluée lib.9. de re-rum vocabulisexplicantBudæus lib. 4. de Aire.amp; Georg. Agricolalibro j.deponde-ribusGrçcis.Quorum fententiasfumma-tim hïc referam, ad æftimationem ralenti confticuendamex numis, autpondcribus Caftellani principatus. Talentum igitur Atticum minus fexaginta minas Atticas . appendebat:quarum quçlibercentum Attiras drachmas con tinebat.•amp; ideo talentum Atticii minus valet fcxmillia drachmarum Atticarum ex Argento. Hoccon-ftatex Polluce, Fefto,Fanio,amp; alijs,quos hacin rediligentiffimeadducit Agricola, neediflentit Budarus. Appendit ergo hoc talentum fex mille numos regalesargcn-teos iuftiffimi ponderis, quibus aurihees, amp;nbsp;fabri argentarij vtuntur : amp;nbsp;quorum 0-fto iuftam efficiunt vneiam apud nos, ftc amp;nbsp;hac ratione idem talentum appendit nonaginta très noftros marchos, amp;nbsp;fex. vneias.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Eft Se talentum Atticum maius, quod eft odogenarium, Sc habet proportions ad talentum minus tertiariam.Sic etenim append r, Sc valet oduaginta libras centum drachmarum, aut o^odrathmarum inillia,fe. undùm Budrum Sc Agricolam, qui in hoc conueniunt.qiia ratione talenrum Atticum maius appendit idem quod minus. Sc tei tiam alterius minons parte, denique continet o ft o millia regalium argentcorum iuftiflimi ponJeris, quibus paf/imhac ia Kepublica vrunturargenu
.TVM COLLATIO’
ponderatores. Talentum Euboicum Ft?-«-ftus fcribit appenderequatuor millia d^ nariorum latinorum. Cuius lociinemi-nêre ßud^uslib.2.de Afle.Sc Agricola liK. î. de pondeie monct. ideo æfttmabitur hoc talentum æreis noftris marauedinis-centum fexaginta milltbus. Quod lîBii-dæi opinio de finnittudine drachmarum Sc denanorum admittenda fir,hoctalentum appenderquatuor milleargéteosrégales numos iuftifftmi ponderisex nutnis Caftellanis ; attamen fi denarius feptiina. ex partemaioreft ipfadrachma, tuncç-ri t feptima pars quatuor mille argenteo-rum adijcienda. Qua in re fuut illare-petenda, quædedenarioi Sc drachmafu-pcriusfcripfimus. Sed idem Agricola,amp; Budxuslibr.4. de Afle. ex Herodotocen-fent, talentum Euboicum elTeminiisAt-tico talento minori tribus minus, Sc qua-drante, minus au tem hrcintclligolibras. centenarias..
Stefane talentum iftud Euboicum appendit quinquaginta fex bbras centena— nas amp;nbsp;feptuaginta quinqj Atticasdrachmas: qua ratione iuxtacomputatioutm. iftam continet talentum iftud quinqj mü-le,fexcen tas, amp;nbsp;feptuaginta quinqj drach 1 mas Atticas,amp; fic noftros tocidemargen-teos numos-regalesiuftiffimi ponderis,. quorumoftoefhciunt vnciam integram: vndeproximè accedit hoe talentum En-boicum ad talentum Atticum minus.'arq,, ideo maxima fubeft fufpicio, non fatis» certam efleFefti hacderefententiain.'autj
• cius codices vulgö in denar lorum numéro vitiatoscircumferri. TalentumAcgi-t nauni decern milliadrachmai um appelé debat, authore Pollucein difto librode-cimono, quem Budaus, Sc Agricola ad huius rei cognitionem teftem adducunt: ■ ideo appendit hoc ralentum centum libras centenarias : ex noftiis numis ,3c ponderibus habet decern millia ngali-um argentcorum iuftilfimi póderis, quorum ofto mtegram vnciatn appendunt , Babylonium ta'entuin eifdem authori-bus valuit feptem millia drachmarum :.. totidemque apud nos valebit regales argent«-.-
-ocr page 625-|
DIDACI COVARRVVIAS. ärgenteos numos iuftiffimi ponderis. Quamobrem poteritledlorhic répété itjqujE de hisregalibusargenteisnumis fiiperius cap. 2. tradauimus, vt facillimè talenta oinnia point noftris numis æftima le.SyriuinTalenturrrappendit, amp;nbsp;valet inille qningentas drachmas Atticas: at-queideö totidem numos argenteos rega-lesiuftifsimiponderis,quibus in Hilpa-niavtunturaurifices, amp;nbsp;fabri argentarij: ^uorumque nos fæpif/imè mentionem fe-cimus. Aegyptium autem Talentum ap-penditoduaginta libras Romanas, tefte Plinio libro 33.cap.2, Drachmas veró Atticas ad rationem nonaginta fex drach-mariim pro qualibet libra , habet hoc talentum drachmas leptem mille, fexcen-tas,oóluaginta,cotidemque numos argenteos iulliffimi ponderis,quibus in hisreg. nis vtimnr,quoriimqiie odo vnciam inte gram efficiunt. Denique appendit hoc talentum centum amp;nbsp;viginti marchos argen-ti.RhodiumTalencum,auchore Fedo libro quinto, valuitquatuor mille, amp;nbsp;quin gentos dênarios, luxtà quam rationem potcritanobis æftimari centum oétuagin ta millibus quadrantum feu marauedi-norum,quibusexære vtimiir, amp;nbsp;dequi-bus in huius operis capitulo primo crada. uimus.,. Ego veró,quod amp;nbsp;Agricola fenfit,hos Fefti dênarios drachmas elfe interpretor. Aiticas:amp; ideo hoc ralèntum ælhmabi-turapud nos quatuor mille,amp;quingen-tis argenteis numis regalibus iulliffimi ponderis,eorumque rationeconllabit fa-cilimèhuiustaJenti xdimatio. Siculum Talentum vetus quatuor , amp;nbsp;viginti mi-nasud ell,librasccntcnarias valuit : nouu vetoduodecim,AuthoreSuida,cuius amp;nbsp;Agricola meminit libr. 2. de ponderemo-net.Vetusergóappenditbis mille,amp;.’qua-' dringentas Atticas drachmas: totidemqj noftrosargenteos numosregaics iuftiffi-mipondtris: libras Romanas vigintiquin • q^je, marchos vei ö, quibus vtimur,ti igin-tafeptem,amp; dimidium.ldcircó poterit fa eiliinc conllitui pondus, amp;nbsp;valor ralenti ■ Siculmouiicùm id dimidia ex parte fit mi.; |
61.^ ■ nus talento Siculo veteri. Hare fane ita co ftituendafunt,fi apud Suidam legamus mi nas, autmnas. Budarusetenim lib..).deaffe, non minas fed numos legendum efiea-pud Suidam cenfetexIulioPollucelib.9. de rerum vocabulis, cuius authoritate 0-pinatur,Talentum Siculum maius, amp;nbsp;vetus fenas drachmas valuilfc: nouum ter-nas:amp; quia Budatus in ea eft fententia, vt denarium parem faciat drachmae Atticar, amp;nbsp;Pollucem de numis feftertiolis intelli-git,plane fignificat, iftud talentum vetus aeftimari fex denarijs latinis, nouum verö gt;nbsp;tribus,atque ideoeritfatisfacilis, amp;nbsp;di-uerfa huius talenti æftimatio. Talentum Byzantinum apud Vitruuium lib.10.ca.3t. 120.Romanas drachmas habet. Hiiiu.vmeminere Buda:us lib.2.de alTe.. amp;nbsp;Agricola librz.de externis ponderibus, qua ratione huius talenti pondus confiât ex vndecim mille,, quingentis ac vigintii drachmis: aut fanèexcentum oéluaginta marchis, quorum quilibetappenditodo vncias:vt non feme! admonuimus. Apud Hebracos talenti pondus duplex fuit.Talé ti equidem fanduarij, quod pendebat cen turn minas Hebræas : amp;nbsp;talentum congre-gationis,quod quinquaginta: vtrunqj autem didum efi eorum lingua Cicar. de ca-lento fanduarij efi ad hoc examen tefii-monium Iofeph.lib.3.anciquit. cap.7. qui i hocipfum expreffim explicat, idem probat Georgius Agricola iibr. 2. de externis ponderi. quo in loco quod diximus de talento Hebræominori jdeducit ex cap. 3*.. Exod.amp; ex magifiroSalomone: quælibet autem mina Hebrara pendebatfexaginta^ ficlos,quorum quilibet quatuor efficit,amp; habet Atticas drach'masiatqueideo quarli ( bet libra Hebrara, fiue mina appendit libras duasRömanas,acdimidiam:quod lo • fephus aflerit Iib.14.antiquit3.cap. 12. qua quidem perpenfa ratione talentum Hc-brarum maius compleditur vigihti quatuor millia drachmarum Atticarum, rori-demqj nofiros ex argento regales iufii pó » dcris numos.'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Minus autem talentum Hebrarfiappé--dit duodecim millia drachmarum, toti-111 3, demqj;-, |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO I^ï4 demq; numos argenteos. Atque hæc de ta-Jento Hebiço ex Agricola dixinius:tamet-fiBudasuslibro 4. deafle. diuerfamratio-nem hac in re fequatur.Sed amp;nbsp;hæcobtinêt quo ad Hebracum talentum, pondus figni-ficans. Erat etenim amp;nbsp;talentum non pon-dus,fed numus aureus apud Hebræos, qui fcluni appendebarcita quidem talentum Vbi non pro pondéré,fed pro numo aureo apponitur,ficlum figoificat:id eftjftate-rem aureum quatuor drachmarum: quod Budsus lib.quarto de AlTc. probat autho-ritate Eupolemi,cuius mentio fit ab Eufe-bio libro 9.de præparat.Euangelic.cap.f. Deinde adducit’Pollucem,qui lib. 9. Icri-bit : valebat autem talentum auri tres au-reos Atticos : argenti verb fexaginta miras Atticas. Au reus autem Atticus valuit duas drachmas auri,quas appendebat, qb idem Pollux fcripfit. Sed amp;nbsp;Homerus lib. aj. lliados. talentum auri pro fummanon magna pol'uit. His acccdit quod de Siculotalento pau lóantedicebamus:vthinc confier, talcn-tum non tantùm pondus fignificalTe : fed amp;nbsp;numum non multi valoris,nec fummx^ Hocamp; præter Pollucem Fefius adnotauit fcribens,Alexan.drinum talentum valuif-10 duodecim denarios,feu drachmas.Nea politanum fex: Syracufanum ties : Rhegi-num vi6loriatum,amp; fie quinarium vnum. Idem amp;nbsp;Agricola obferuat lib.i.dc pond. amp;'temperat.monet. Atque hie de tale nt 0 rum ratione, ex quaexpendi poteft Plu-tarchi locus in vita Pauli Aemilij, dum is inquit .. Tuberoni genero argentcam phialam quinque talentorum poudo lar-gitus eft. Hxc duo cap it. fubfequentia,Quintum amp;nbsp;Sextum, fuerunt ab ipfo Audore lingua Hilpanica primo confcripta,nuper opei a cuiufdam Studiofi fermonis vtriuf-que,4nLatinum fermonem translata. THEMA CAP. V. in quo dedarantur vetufts aliquot amp;nbsp;Neoteric® horum Kegno-rum monetae. |
SV UM. ARIA. 1 ifaraueiiiniu CafleUanu! nouas, amp;nbsp;unli^ qu'.K,quomtd«afii»ietur,tuxta vium opt-nionem,vbi wulu leges Re^iademsnetit laquent es,expli(antur. i Leges Regu de haonAtena traUantes, eanciliantur. Corneri valor quantus. Preeiarerumvenaltum.caponamgallini-rum,anferum,tnregnisCaJldla, Afiuru, •amp; GaUuia. J Marauedini veteris cum nano collatia. 4- Marauedini boni, er marauedini aurei i^ ßimatio. S Peptones,qualis monetafuerit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Granata Rex feptingenta milia marisuedi norum in redttuhabuif, quorum dmidiain partem Perdmando CaJiellaregidonatitt, 6 Marauedini boni, aurei,amp; communis .• alia initurafiimatio. 2 Solidi,qualis monetafuerit: et quonioda re ßondeant monetis, quibus hadie vtimur. 8 Monetarumaßimatto interfe ioliata,iuX‘ tapradiilas duM opintones. Cruciatus, Rlancus, Agnus Dei: qualu mi^ Ketafuerit, CAPVP V. QVatuor pratcedentibus capitib«« conatus fum vetufta Romanorurn, -• Græcorum, amp;nbsp;aliarum gentium numifmata,ad ea reducere,qiiæinptæ^*^'' tiarum hifce in regniscurfum amp;nbsp;vlum re-tinent,annifqueabhincquinquagintare-troadis curfum obtinuerunt, nullam fa-ciendo menrionem plurimorum nuniil-matum ,quæhifce in regnis pereufiafuerunt à Gothorum aitatead hie vlquetem pora , quorum quidem fit fatisobfcuri memoriain vetuftis horuui regnorum legibus amp;nbsp;hiftorijs,có quod femper non dj-daretureorum valor Sc pondus. Volui igiturbreuiter expendere eorum niimif-matum valorem Sc pondus, illa reducen-doad |
D TH A CI. C OVA R R V V I A S.
|
^oadeommvalorem,quitus hodic vti-mur. Video quidem hanemateriam elfe arduam ac d fiicilein,verùm illud dicam, quod aiïcqiù potui ; quod-fi opus coriatui non correlponderif, veluti ego exidimo, forfan eommoditati publicæhocbonum a£cedet,quod alijs dabituroccaho, vt co «uriofiusac diligendus contendant, ad e-mendationem errorum quos admifi, qua-tenus veritati locus patent. Hxc diûio marauedinus penes Hifpanos ert admo-dum vetuda amp;nbsp;communis, tàm in legibus,quàm antiquis hidorijs,quandoqui-dem eius mentio fit in foro luzgo, in quo babentur plurimæ Icges , quas Gotthorum Reges ante tempora Roderici Regis datuerunt : quæ quidem didio fignifi-tat,amp; fxpius fignificauit certum mone tï genus, amp;nbsp;nonnunquam certos mo-netarum autdenariolorum numéros, ve-luti quoque applicata fuit denariolis, autmonetts aureis , verùm frequentius nionetis asreis,prout ex fequentibuspa-tebit. Gastcrum ante omn'aoporretmoneta, quæmodoinvfued , iuxtà conformita-tem fui valoris,exa(dè intel)igere,i^’ qua-uis hoc ipfum capitibiis præcedentibus difculTerimus : conueniet tarnen eadem lummariè repetere*. Quod monetamæ-reamfpedat, nos Marauedinumpræfen-tcmcapite primo condituimus, diuifum in diias blancas, vel in fex coronatos,vel indecem denariolos,vel in fexaginta mea fts, amp;nbsp;ita videtur quidem, amp;nbsp;Marauedi-numquo nunc vtimur , ad decern dena-rio!os, quæ probantur ex Ordinationi-bu$,pro hacregali audientia Granatas,an noi5ij.conditis,in quibus viginti quatuor denarioli reducuntur ad quinque blan cas.Hinc valorem decern denariolorum, amp;fex coronatorum obtinuitamultisan-nis,hifcein regnis marauedinus, veluti e-uidenterpatetin Ordinationibus, quas Rex Henricus, eius nominis fecundus, iC^ndiditin ciuitate Toro , anno Domini ^u.amp;RexIoannes primus in Viruiefca, annoi j87.ld quidem apparet ex alijs Or-ünationibus, quas idem Henricus 4'cua-dus Complutiedidit,anno r 40 8. ex qua«-rum præfationeeuidenter verificatur,du.-os coronatos ohm valuifietresdenario-los,amp;duas meafas.Hincetiam liquet, fe»; coronatos valuide amp;nbsp;valeredecem dena-riolos , fiquidem valuerunt nouem dena» riolos,amp; fex meafas.lta quod ex fupradi-ólis legibus probatur,Marauedinum olim amp;nodrotemporevaluidedecem denari-olos,vel fex coronatos,vei fexaginta mea-fas , amp;nbsp;dngulum denariolum valuide fexmeafas, amp;nbsp;fingulum coronatum der cem. |
In OrdinationeRcgia,quam Reges ca; tholici Ferdinandus amp;nbsp;Elyfabeth,glorios fæmemoriæ,publrc3runt, plætunique fit mentio monetär veteris , amp;nbsp;Marauedint veteris. Hune Marauedinum t veteretrr declaraui in varijs Refolutionibus, libro' i.capite II.tantum vaincre amp;nbsp;valuidejqua; turn valent modo tres blancas, vel aliquid vltratnamïex Marauedini vereres, reducuntur ad decem modernos3quibusmodö vtimur amp;nbsp;traäamus. Earn opinionem-tunc infecutus fui proprer rationes fe-quentes , vnde patebit, qu^am fuffici-entes probationcs habuerim ad fequen-dam præfatam computationem, fiquidenr earn hauferim exijfdem Ordinationibus eegijs, pront nunc temporis auftoritate publicaj8: Rcgia imprefiæ habentur, quas tenus ex ijs indicemus amp;: determinemus' lires horum regnorum. Primum, quod mea fententia confide-rari oportet,ed,quódvbi legesRegiæmé. tionem faciunt monetär veteris, refpeäüi habent ad cam,[quæcurfum habebatætate regisAlfond vndecimi,vel ante,vel paulo' podcam ætatem.Id colligipoted ex locis a]iquot,qnænotauiin legibus Regijk:præ-cipuèin 1.3.amp; quarta,titnloii. vbi inulöat conditutain quodam calu fexcentoruim Marauedinorum,amp; in alioduorum mil-linm,amp; rurfusfex millium inallio, addi-tur,qnod idi marauedini debeant ede me» netæ veteris. Cùm verb leges idæ conditæ fuerint at rege Alfoufo vndecimo Cópluti,an. 1386» |
‘6iX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMISMATVM COLLATIO
tertij,conditaMadricij anno r4oo. quari» ordinationibus veteribus manuferiptis, aliquancum difcrepat ab impreffis codi-eibus.
VerumjVt redeamus ad Marauedinura veterem,tcuius fiementio in dida 1. prima,titulo Î.amp; in ordinationibus Regis lo annisprimi,dico,quöd in ijfdemordinationibus confirmetur lex Regis Ajfonfi vndecimi, quæ mentionem facit fexcento rumMarauedinorum illipromulda con-ftitutorum, qui triginta diebusmanferit excommunicatus, nee addit, quod debean t elfe veteres. Hos ipfos vocatRexIo-annes eius nominis primus , marauedinos veteres, amp;nbsp;reducit ad centum Marauedinos bonos, velutieosquoqueredu-xerat, idem Rex Alfonfus., Nam quod hoe atcinet,eam legem non reuocauit,qu3 priuscondiderat, cum mulda fexcento-rummarauedinorum, fed primam legem ob earn caufam reuocauit, neab excommunicato poft triginta dies exigeren-tur fexaginta marauedini in dies fingu-los.
Qiiod marauedinus vécus correfpon-deacamp; æfiimecur marauedino cum dimi-dio huius æcacis , probacur auéloritare illorum,qui ex mandato Regum Catholi-corum collegerunt leges Regias hoe modo : Marauedinus bonus valuic decern ma rauedinosmodernos,veluti cxprimirurl. prima, titulo 9. libro odauo Ordinadb-num. amp;nbsp;centum marauedini boni vilenc fexcentos marauedinos veteres, retan declaratur L i.titu lo 5. libro oiftauo Ordi-nationum,amp; legibus Regis Ioannis, eins nominis primi^jaulo antèallegatis. Immediate fe q u i ru r, m a ra u ed i n urn veterem tantum valere,quantùm marauedinused dimidio ex ijs,qui modö curfumobtinét: quandoquidem fex marauedini veteres pro vno ex bonis appreciantur, amp;nbsp;marauedinus bonus,in prædidisordinationib. æftimatur decern modernis,amp;’ ficquidem probatumefi, fex marauedinos veteres ' valere decern ex ijs, quos in prxfeatinü expendimus.
Prxterei /
titulo to. 1.11. amp;nbsp;ij. confticuendo earn ip-fam muldam,non fit mentio monetae ve-teris;fed muldetur quifquefexcentisma-rauedmis huius nollrae monetæ , ftatim probatur, quöd in ordinationibus Regiji dicitur monetavécus, amp;nbsp;Marauedini ve-teres,ij Marauedini,qui curfum habebant tempore didiregis Alfonfi vndecimi, qui quieafdem leges condidit:cuiqueadfcri-buntur in nouis ordinationibus Regijs, quod apparet ex libro Conftitutionum amp;nbsp;Comiciorum ab eodem Rege habito-rum,quem ego amp;nbsp;multi alij in hoe Regno manuferiptum poffident.Hic ipfc Maraue dinus,dicebatur vetus, tempore Ioannis Regis,eins nominis primi, veluci confiât ex lege quinta,fecundæ Confiitutionis, quam idem Rex condidit Guadalaiarj,an no 1390.quæ cafiigans cos,qu i in excómu-nicatione perfeucrant,ait: Quicunq; fpa-eio trigintadierum manferitexcommuni catus,lóluat centum bonosmarauedinos, qui monetär veteris efficiunt fexcentos Marauedinos.
Eadem lexreferturin ordinationibus Regijs,Li.titulo y.libro 8, Tametfi aliqua-tum difcrepet à manuferiptis exemplari-bus,in ordinationibus antiquis ; nam in nouis ordinationibus iuxta communem tenoremomnium impreffionum,mul(fia hocmodoconfiituitur: Quod excommu-nicatus, qui in fua pertinacia amp;nbsp;excom-municatione permanferit triginta die-bus.foluatcentumMarauedinos. Verum dJ.y.Regis Ioannisprimi,amp;petitionefe-xagefima prima Comiciorum, quæ Madri-cij habuit Rex Alfonfus vndecimus,anno 1367. hifee verbis eadem mulólaconfiitui tur.Quöd excommunicatus, pro triginta diebus Juat centum Marauedinos,amp; fi annum perfcuerauerit, mille, amp;nbsp;tranfado anno fingulisdiebus fexagintamarauedinos. Hocmodorefumuncurifiaflegesin Repertorio, quod ad leges Regiaslatinè confcripfitD.Montaluus. Huiusquidem nieminimus,eo quod 1.9. titulo vlti.libro odauo Ordinationum, ponituralia lex admodum fimilisamp; conformis, libropri-mo,titulo quinto,quæ cd Régis Henrici
-ocr page 629-DIDACI COVARRVVIAS,
|
Pr^terea marauedi.nis vetus in ordi-’nationibus rcgijs,amp; in legibus Regis Ioannis primi, niultisin locisvaluitquin-decinidenariolos, Valiquid amplius: fed qui modo curfum habet, amp;nbsp;quo »am inde vtinuir, is valet decern denariolos, amp;nbsp;nil ampliusrquamobrembenê colligi-tur,maraucdi nil in veterem valuiflcquin decini denariolos.Hnic opinion!,magna occafionem dare potuit.l.n. titu.n.ordi-nationum, qnasCompluti condidit Al-fonfus vndccinius, anno 15'6. vbi habet: Quoties aliquis vi rapuerit quidpiam, quod fpeflat ad rem alimentariam ,luec rudico vel agricolæ trecentos folidos :hi •effiriiincducentosamp; quadraginta mara-uedinos: quodß raptum fuerit nobili, luetquingentosfolidos , qui fupputant ’in hacmoneta quadringentos marauedi-*105. Hsc ipfa lex relata fuit ad ordinati-’♦neï,qiHbusniodo vtiinur 1.ii.titu.it. lib. 4i vildepatet marauedinosillos vetcres (talesenim intelliguntur curfum habu-iffefcculoregisAlfonfi vndecimi) efle quinta parte maiores folidis.Solidusbo-•Busvaletduodecimdenariolos , veluti podca probabimus:quamobrem ma aue .•dinus vetus valuit quindecim denario-.ios,amp;ex confequentitantum valuerunt duo marauedini vetcres , quantum tres -eonimvalent, quibusmodo vtimur: fi-quidpm ht valent dccem denariolos, al ij .■Vft^Q quindecim. - Habetur amp;nbsp;alia lex in ijfdem comitijs Alfonfi vndecimi,coJem titulo,eftque 1. Jo.qiiam habemus in ordinationibus re-fgijs, fed non adeö abfolutam. veluti ea, iquae in adis manuferiptis, eorundem co-i.niitiorumconcinetur': quóJ nobilis, qui • majusvedigal acceperit, quam illi de-beatiir, luatpro re fingula quinq; bonos folidos, qui fuut huiusmonetiquatuor marauedini.Deinde ai ties: Campis quo in loco max im i funtarietes,arics pendet quinque folidos , hi efficiunt quatuor \marauedinos huius monctx. In Caftellx regno quatuor folidos,qui funt tres marauedini , amp;nbsp;duo denarioli huius mone-tt.Verüni in locis montanis, amp;nbsp;in Aftu- |
ria,amp; in CalJecia aries pendeat duos folidos cumdimidio, qui funt duo marauedini. Campisgallina pendeatfexdenariolos huius monera?,anfer feptem denariolos, capusodo denariolos. In Cartel-la gallinaquinquedenariolos, anferfex denariolos,capusfeptemdenariolos, In locis montanis in Afturia amp;nbsp;Callecia, gallinaquatuordenariolos, anferquinque denariolos. Ex i ft is Iegibus,qu3sin-fecuri funt ij , qui vacarunt legibusre-gijstemporeRegum Catholicorum Fcr-nandiStElyfabeth in ordinem redigen-dis, quatenus per impreffionem publi-carentur,veluti modb imprelTar funt, e-go illationes aliquot producojin hunc modum. Prima S:prxcipuaeft,quod leges iftae meminerunt tdemarauedino veteri,tra * dant enim de marauedino xreo, qui æta-te régis Alfonfi vndecimi in vfu erat,qué marauedinum nuncupatum extitiffe veterem, probatum fuit in principio huius capitis. Seciindaeft, marauedinum iftum veterem quinta parte exceffifte valorem fo lidiboni, veluti patet extenoreprædi-darumlegum. Tertia,marauedinum veterem tertia parteexceffilfe valorem eius, qui hodie curfum obtinet. Hoc euidéter probatum ert ex ijfdem legibus ordinationum regi-*-arum,quod itacolligitur: Simarauedi-nus vetus valuit quindecim denariolos, amp;tplusquamfolidus,modernusfolum va let decern denariolos. Quitta,marauedinum veteréaliquid valuifle vitra quindecim denariolos . Hocliquet, ait enim lex : Quatuor folidos, qui funrtres marauedini amp;duode-nario!i:quöd fiquatuorfolidi,finguli ad duodecim denariolos fupputant quadra gintaodo,fuperfunttres marauediniin quadraginta fex denariolis. Quinta infeqnendo hac rationem, me ritó lex maraued ini vetcres, reducuntur ad decern denariolos modernos, tametrt fitaliquod difcrimen : nam fex marauedini veteres fupputant nonaginta diios Mmm de- |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLz\TIO Äi9 denariolos, amp;nbsp;decern marauedini, qui-busmodo vtiraur,faciuntcentum dena-rioJos.Verum antiquaconfuetudine rece ptum eftjCÜm monet» veteresad Neote-ricasreducantur,non exaftam rationem haberi exigui difcrirainis.Sic Plutarch.’, TitiusLiuius, PHnius,amp; alij, drachn.am Atticam vocarunt denarium, cùm dena-riusfeptima parte excederct valorê dra-thinx Attica. Sexta, quod exprædidiscof'igendû eft,ac aduertendum, non efle contrarie-tatem aliquam ia dcciaratione maa^aue-dinorum veterum ac nouoruna. , veluti pofui libra primo variarum Rdolutio-nemcapit. n. Nam Marauedinus vetiis valebat quindecimdenarilos, amp;nbsp;nonus decem:amp; fic ex canfequentifolidus duo decimdenarioJorum cftmaior Maraue-dino nouo , amp;nbsp;minor Marauedina veter». Septima, qubd iuxtahanc opinionem ex ijfdem ordinationibus regijs eolle-ólam,nó poteft inferri,Maraucdiaum vc-lere.m maioris valorit extitide Maraue-dinocum dimidio moJerno, nee poteft probari fuifte aureum, verum euidenter apparet fuifieafreum, qiiandoquidem in ordinationibus Regijs- difcrepatur Ma-rauedinus bonus à veter i, amp;nbsp;ab ijs, qui modocurfum obtinent,æftimando eum quibqnusdicicurfex vetcribus,amp; ia.ma. rauedinixmodemis. HanesEftimatienem amp;nbsp;compararioné Marauedini veteris,cum eo quo iam vti-mur,admodum veracem amp;nbsp;certamexidi marunt,veluti diximus ,.Doifto4‘ Monta-luus, amp;nbsp;alij, qui ex raandatoRegum Ca-tholieorU'in,Fernandiamp; Elyfub.th,vaea-r-unt eolligendis ordinationibus regijs,, quorum auóioritate diZla: ordinationes. regia per examinationem fupremicon-cilij in publicum emifta fuerunt,Sc hanc opinionem, veluti omnium certiflimam iTiücutusfiji in varijs Refolutionibus. Infmustarnen aliomodo defcribam rationem- aftimandi veterem Marauedi-nnm-jabfqtiepraiudicio amftoritatis eo-i«m, quaidem ya^DWen JegumScordina |
t onum m ordine n redegerunt.Fit qnoqji mentio .n ilioium rtgnorum ^onUitutio nibus xMaiauedim boni,veluti monetçdi krepantisa Marauedinaveteri. Ita verb Idle res habet,in qj poteft de eadubitari, quin Marauedinus bonus amp;nbsp;vêtusadmo-dum i’ueimtuitl'erentes, co quodrex loi nes,crusnoniinis primus, Guadalaiara cos tales confticuat,in ordinatione, qua de excommonicatis condidit, vtpatet m cominjs, qua pradidus Rex ibidem ha, buit,l.i.tit.5.1ib.8.ordinat. Valor eius Marauedini boni aquiualet decé marauedinis,exijs qmb. modó vti-mur,quodprobatur Ki.ïit.9.jibr}lf.ordin. vbi dicitur,quöd films autfilia,quapu-blicè vel dam de honeftanent patremr vel matrem, redudatur m carcere publico viginti diebus,vel luat pacriaut ma-tri lexcent os Marauedinos bonos,cófe-rentesfex milliaMarauedinorü prçfentii monete.HanclegécÓndiditloannéseiuS nominisprimus,in ciuitate Biruiefca,aa. no 1387. amp;nbsp;in exëpJaribusmanulcrjptis, quaego Yidi,in qaib. difertè Icnbuntur-leges SCcomitia pradiéti regiijióiiiiunt. ca verba, nempe lex rtuliâ nrai antdino-ruin huius moneta.Prçtei eà Üofl.KlÔma luusin repertorio oróidatamp;nu.in VerbS films, reierendo iftainlcga régis loaniSy folummodo facit mencionem Icxcentôrû maraucdinorum.Ita vtpradiólaclaufula fueric veluti declaratio fada per eps^^üi vacarunt pr^didi is ordinatiohib'us'm çf-diné redigendis, amp;nbsp;fic eorum auóloiitatê plurimü lidei amp;nbsp;importantia adhibebi' tur ad probandu, quod marauedinuA bonus aft imet nr v alu i ft e dec cm ma rauedi-nos,ex ijs quihodie curfum ebtinént. Idem valor amp;nbsp;precium ,correfpondet, valori,quem conftituerunt Dod.Vincét.; Arias de Montai.Li.tit.y.Iib. i. fóriMara-quot; uedico régis A Jfonfi vndecimr, qui form aut leges Hifpania inordiné redigiiuC-fit;fcributenim,Maiauediniira ilJum va-luilleadtofolidos,amp; tresdenariolos,ad rationem duodecinr denarioJorum corn- ’ munium, pro finguloftsjido,quoruni v-nus.coafidt decern prafentes. Hacfunt vei ba. |
DIDACI COVARRVVIAS.
|
Verba, qijae prædida gloffa continentur. luxta hanc rationem oClo folidifuopu-tanc nonaginta fex dcnariolos j deinde tresjfunt nonaginca noué denarioli,qui Supputant decé marauedinos prælcntes: quandoquidem fingulusnurauedinusva let decern denariolos. Hanc ob caufam fu ftinui in prxdido cap.ii. variarum refol. iftummarauedinuni boiium valuiffc 10, marauedinos modernos:amp; illum cxtitif-fcjqui in vlu erat, xtatercgis Alfonâ 10. quem ibidem Legislatorem nuncupaui, inteUigendo, quod tune temporis eo vte iaptur pro marauedino bono amp;nbsp;maiori, yel aureo, , ,'Cùm verö prædidi Doólores, quima-iorem nobis hac ætate monetæ antiquæ notitram habueruntjdicant, ülum mara-nedinum, feculo régis Alfonfi decimi,fu ilTeaureumjfcripfi quoqjprædiâoca. 11. Warauedinum aureumætate régis Alfon Jidecimijvaluifle decem ex modemis :amp; hiequidem dicebatur.marauedinus bonus. Sufpicor equidem^quod eodem tem-f ore marauedinus dicebatur certaquæ-damfumma denariolorum minutorum, quæ. æquiparabatur decem marauedinis Sipfentib. quod itaapparetmamcau.hi-lonæ eiufdem regis Alfonfi decimijtra-Üans auótor de moaetis,quæ tunc tempo ris in vfu erant : dicit vnum maradinum tot denariolos comprehendilfe, vt 'affe-quereturmarauedinumaurcum.Subiun-gamillud caput eiufdem hiftoriæ^nam conuenire videturfubie(Sæmateriæ,quâ tradamus. Hic marauedinus aureusj eft minimus marduedinorum aureorum,quos reperi in legibus amp;nbsp;chronicis iftorum regnorü, amp;confiderando legem fiyli(i4. conatus fum eadem explicate amp;nbsp;intelligere,præ-dido cap.u.Hæc fuut verbalegis. |
Secundi!eHjquód m legibus,vbi mul-Öaadditur Marauedini aurei, ita iudica-tum fuerit à Rcge Alfonfo,qui per id tem 5 puSjdumeacontingerent, coinperit or-dinatum fuifle,vtmoneta,quætum in v-fu erat,3urea effet.Et iuffitcoram fe ferri marauedinos aureos prifeæ ætatis,6i ap-pendere cum fua moneta, ex quo pondéré compertû extitit,fex marauedinos fuç regiæmonctæappendere vnum maraue-dinum aureuntavt marauedinusaureus cenferi debeat valoris fex marauedinorü huius monetæ. Ex ijs verbis clicitur, ma-rauedinum regis Alfon fidecimi fuilfeau rcum, non expediebat enim illum cum antiquo ponderari, qui aureus quoque e-rat,quandoquidem fimetallis difcrepaf-fent,n ulla ratione quad rabat, nee quadra repoterar,ex pondéré vtriufq; in eadem bilâce,elicere valorem , quo alter alterû excederet: Præcipuècum lex ifta dicat, póderatosextitifle fex marauedinos regis Alfonfi quorum fex tantum appends runt,quantum vnus marauedinus aureus vetuftæ monetæ, Quod fimarauedinusbonus, quicur-fum habuit ætate regis Alfonfi decimi, fu it différéns ab eo marauedino,que huius regni leges veterem nominant,tantu-que valuit vnus,quantum fex vetercs,ve luti apparet ex legib.regis loanis primi, amp;ex ali js,fuperius al Iegatis,amp; vetus cor refpondet vnicum dimidio eorum,qui-bus hodie vtimur,amp; marauedinusbonus æqu iualeat decé modernosivetuflior ills marauedinus aureus,qui ponderauitfex bonos , valebicfexaginta marauedinos, ex ijs,quibus modö vtimur. Rex Alfonfus,eius nominis vndecim’, incomitijs , quæ Legionis habuit anno 1387. petit ione fecu nda, marauedinubo-num quoqj æftimat fex marauedinis monetæ veteris,vbiait:Luat centum inaraue dinos monetæ bonæ,nempe fexcétos monetæ præfentis.îta vt lex ifta quoque po-tuerit caufam præbuilfeçftimationi,quâ conftituerunt ij, qui in ordinem redege-runt ordinationes regias,æquiparando marauedinum bonum, decem præfenti-bus,amp; veterem vni cum dimidio : quam quidé æftimationé femper infecutifunt ludices, in executione prxdiófarum 1e-gü.Pro intelligentia omnium prædifto-rum aduertendum eft , quod leges ftyli conditæ fuerint ætate regis Alfonfi de-cimi,patris regis Sandij quarti,veluti ex |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO carum initio confiât, vnde dinofcitur, earn recolicélioneni maiori ex parte con tinere leges gratis régis Alfoßfi dcci-mi^ |Auótor Chronicorum regis Alfonfl -d’ecimijcapitj.traólans deFernando tertio, ac de Alfonfo eius filio, fubdit verba: Tequentia. * Nam state regis Ferdinand!, conferee-bat Rex Granats dimidiam partem fuo-rum redituû,qui appreciabantur feptin-gentis millibus marauedinorummonetç Caflells.Ea quidé monetaeratadcó gra-. iiis, amp;nbsp;maraiiedinusconfrabattotmara-uedinis,vtmarauedinusafléqueretnr va lorem marauedini aurei., Cùm verb per id tempus regis Fernandi,in CafleUa cur film haberetmoneta pepionum, amp;nbsp;in regno Legionenir,moneta Leonum, amp;nbsp;ma-rauedinus vaJerct centum amp;nbsp;oftoginta e-iiifmodi pepiones, amp;nbsp;minutsemptiones. . fieren t per metales, quorum.vnum con d-•ciebat decern amp;nbsp;odo pepiones, amp;nbsp;decenr metales majauedinum,atque ex ijs mara uedinis appreciarétur reditus-regni Gra. natenfisadfeptingenta millia marauedi-norum,amp;conferreturFernando regi di-midiaeorum pars,.amp; Rex Alfon fus eius filius,initio fui regni ruffifTecin nihrlum redigi monetam pepionumjamp; præcepif-fetcudimonetam Biirgalenirum,jSu vale ret marauedinusdecem- denarioJos , amp;nbsp;minuts empriones fieren t per- fo]idos,amp; fex denarioli valerent vnum folidum,amp; quindecim folidos marauedinus ., Hsc fcribuntur capite primo einfdem hifto-ris. Et cap.7. fcribir idem, Hiftoriogra-phusjeundem regem Alfonfum iuffifie anno 1158. quod in nihilum redigerentur Burgalenfes, amp;nbsp;percuti fecerit monetam denariolörum atrorum,quorum quinde-cim efficiebat marauedinum: ita vtquin-decim denarioli efficcrétprsdidlum ma^-rauedinum. Ex hoc libro Ghronieorum facile eli-ci poffer valor marauedini aurei , cuius. vfus fu it state regis Alfonfidecimi,fire-ße pofiemus verificare, qualiter. t Pepio-correfp ódea t m on ets, qua in ptsfentiac |
rum vtimur.Notandum eflporro,pr'«dr--ßam monetam metaliumjCuiuspaulóani tememini,qu;ïquam hoc nomine feripta fit ineadé liilloria,in aliquot libris à me vifis,amp; alijs fcripturis vocari, mercale, vel mcrcales. Inquodam libro-manufcripto, reperi breue relationemveterii monetarÛ3amp; in co lcgi,Pepionem, valeted cas meafas,amp; vnum Burgalcnfem. duos Pepiones, vel quatuor meafasjiuto quam rationé marauedinus Stativ regis Alfófi decimi per-cinitur vatuiffe fcxaginta.denariolos,có-ficientesfinguli ad lex meafas,fex mara-uedinos,quafcs hodie flint in vfu.- Quod fi ita feres habet,diibitari non potefl,capiendo vetbaeiulde hiPoiiSj amp;nbsp;rationé exijsineundo,quiahic marauedinusre-gis Alfonfi decimi,fit ilk idem,qui voCS turbonusj.amp;squalismarauedino aiirco' eius tempoi is, cuius faciu nt mentionem leges fori Hifpanisamp; alis.Ncqjdubium efl,quin,marauedinussEeus fuccclfu té-ports diminu tus fit à prifli novafore, ne-que varuittordenajiofcs,veluti in principle huius capitis prebauimus. Hinefequiturdubiratio, quam habet sftimatio marauedini boniamp; veteris,go fitainordinationibus regijs Regum Ca-tholicorum , amp;nbsp;imalijs quas fuprà cita-uimus , sflitnandomarauedinum 1 bo- ’ num decern marauedinis, qui modo finit in-vfumam decern marauedini ptsfentés redußi ad denariolos, effiriuntcentum denariolos , amp;nbsp;ficlrabentpluresdenari-olos,quàm marauedinus bonus vel aü-reus, qui- curfum habuitstate regis Al-fonfidecimi, quandoquidemiuxtahanc Y-ltimam computarionem , is marauedi-nus v.alebacfex denariolos, verum prima sftimatio marauedini veterisacnoui ell adeb dcrerminata,in prsdiitis ordination ibus Regijs , nunc téporisiinprcffisamp; publica legumaudorirnte,examinatisfSc difcuffis,vcvideatur temereagere,qui de , ciderevclitin contrarium-, Non omittaquot; tarnen ,.quin' abfqueprsiudicioauiftori-'taris eorum, qui eas inordinemredege-lunt ( fiquidem sftimatio monetarum non |
|
DIDACI COVARRWIAS. non admodum fpedatad fubftantiam 1e-gis/peiubetur obferuariJuxta fuâ anti-quamdecifionein,amp; fit incidenter^trafté aliamrationem æftimandi. Maraiiedinii bonum amp;nbsp;veterem^ dilucidè ac particu-lariter ob oculos ponendo differentiam, quçduabus opinionibus inefie poteUjVel modosamp; forniulasappreciandi eandem monetam. Hrc monetxveteris ac nouât diftinflio quantum ex vetuftislegibus horum Reg-norum apparctjvidetur per earn occafio-nê proceffifie, qiiod pro remedio necef-fitatis publicæ,monctæ valorem ordina riumexcederétj amp;nbsp;fubindccudereturex viliore amp;nbsp;inferiore materia,permanente valore antiquo in eodem quo prins vigo re.Hxc omnia probancur,ex prineipio or dinarionumRegisH'enrici II.quascon-diditin Ciuitate Toroanno i4ii.amp; Com-plutianno 1408.amp; exlegeloannisl.con-dita in CiuitateBurgenfi anno 1388. quæ iubet;Marauedinum veterem ac nouum eflexquales, amp;nbsp;eiufdem valoris, tametiï denarioli noui fint ex inferior! materia perçu ffi.. DeniqueMarauedinus vêtus amp;nbsp;mone-tx veterisfemper valuit decem denario-los,amp; fexcoronatos: intelligendo,veluti inteUigOjdeMarauedino communi , cuius vfus erat,xtate Regis Alfonfi 11. nam talem leges nuncu pant veterem amp;nbsp;mone-ïx veteris, nullafiquidem per id tempus inrcrcelferat in augendo vel diminuendo monctx valore nouitas,vel immuta-tiorvelutracciditactatc Regis Henrici 11. filij prxdidi Regis Alfonfi XI. Idipfum quoqj confirmatur per leges, initió huiuscapitis allegatas,exquibus probari intelligo-,Marauedinumcommu nemxtatisRegisAlfonfiXl.quem leges nuncupantMarauedinum veterem,valu-ifie decem denariolos,amp; nóamplius,ver fex coronatos : amp;nbsp;nuncupatum veterem, refpedu nouitacis, qua?poftenincidit in ' monetis, quatenusremedium adhibere-tur neceffiratibus publicist prouteuiden terintelligi poteftexprxdtdis legib. amp;nbsp;ordinationibus. |
«31 Huic fupputationi admodum quadra-repoftet folidorum æftimatio, fuftintdo per hiftoriam de vita Regis Alfonfi X.fo-lidum communem valuilfefexBurgalen fes,quoru fingulus xquiu alebat lex Mea-fas:' amp;nbsp;conftituendo folidum bonum in duodecim talibus Burgalenfibus, ita vtduodecim Burgalen fes efficerent odo denariolos: vcluti poftea dicemus : amp;nbsp;fic tmaneret folidus bonus,cuius mentioue 7 faciunt leges Regis Alfonfi XI. ad oflo denariolos: vnderefuftat, quinqj folidos bonos efficere quatuor Marauedinoscó-munes,xtatisdiâi Regis Alfonfi XI. ve-luti conftat ex legib.eiufdem Regis prius allegatis, vnde iviarauedinus percipitur elfe quinta parte maiorfolidobono:iux-taquam rationemMârairedïnusætatisRe gis Alfonfi Xl.manebitad decemdenari-olos, velut modernus, tametfi pluribus in legibus fuerit nuncupatusMarauedi-nusvetus. Hanc diftindionem folidi boni,amp; alte rius min oris cum eadem xftimationeMa raued ini communis, xcatis Regis Alfonfi X I.noratam vidi in memoria fuperiùs allegata de monetis antiquis, quam vidi admodum vetuftischaraiSeribus. Vnde apparet,concrufunTcire;Mar3uedinû veterem amp;;communem diftindum ab eo, quem leges amp;nbsp;hiftoriæ nuncuparuutbo-num, valuiffe decem denariolos, velcoro natos, prout valet is, quo modo vtimùr. Tametfi Marauedinus xtatis Regis X. qui nuncuparut bonus, efiet aureus, vel tot denariolorum,vtxquiualeretMarauedi-numaureû,veluti eins hiftoria teftatur, amp;nbsp;valeret multó plurcs, fiquidem vale-bat fex Marauedinos, ex ijs, qui modb funtin vfu. ld eadem hiftoria Regis Alfonfi X. amp;nbsp;in alijsfit métiocertxmonetx'didxTor-nes vel Turonenfis,quam hiftoria fcribit fuilTeargenteam.Hanc puto extitifte mo-netam Gallicam, cuins eratvfusinCa-ftella,quod allata eflet à Gallis, qui turn tempo! is ad hæc régna peruenerarit : amp;nbsp;iuxta temporum rationem videtur fuifte argenteus Turonen fis,de quo traftat Clc- M m ni 3 men. |
|
VETEKVM MVmISMATVM COLLATIO ment.t. de magiftris, amp;nbsp;nos travail imiis ' cap.3.§.x.nu.8.huiusoperisj vbi eum ap-preciauimus viginti quinque marauedi-nis, iuxtaæftimationemjquam nunc habet Realis amp;nbsp;Regalis argenteusCaftella-nus: nam,Turonen(ïs app-édebat tres partes ex quatuor vnius Regalis , vel tres quartost qui turn temporis valorefuo po-terat adxquare duos marauedinos communes. Verùm, dieet quifpiam, Turonenfem iftum fuiflefolidum Turonenfemjde quo traftauimusineodem §.i. nume.7.euius pondus conftituimus ad tertiam pattern vnius Regalis, qui nunc tempöriseffice-retvndecim marauedinos,amp;caætate pó-tuit valere vnum marauediuum commu-nem,veluti poftea iadicabimus,tra41atu-ri demonetis argenteis,quicurfum olim habuerunt hifcein regnis: tarnet fi fufpi-cor, folidum Turonenfem multöarrecó-mixtum fuiire,neque tantum argenti con tinuifle. In legibus Regijs fit quoq; fepiiis men tio folidorum,qui fuerut differentes, ve-luti ex ijfdé legib. amp;nbsp;Chronic is apparet : Nonfum hictraftaturusdcfoiido,tuius fit mentio in foro luzgo, amp;nbsp;in legib.Got-thicis, eo, quód inferiùscômodiordeiis tradandi nobis offeretur occafio. Suntamp; alij folidi,quorum mentionem 'faciunt leges Alfonfi Régis X Lex quibus apparet, fingulum illorum fuiflèquinta parte inferiorem marauedino commu-ni,qui per eam ætaté curfum habuit:hoc probatur l,ii.amp; l.i^.tit.ii.amp;’lib.4.ordin. Iib.ii.amp; l.jo.tir.ji.ordinat.quascondidit præfatusRex AlfonfusX I.Compluti an-tio 1380. Hoc ipfum paulb anteà pröbauimus, quandoquidccx ijfdem legibusconftat, quatuor marauedinos valore fuoadæqua refolidos quinq;:amp; iiixta alteramopini-onem conftituimus talem marauedinuin advalorem quindccim denarioloru,afferentes,eundé effe,qucm leges nuncupant monetæ veteris.Quamobrem folidus ifte valebat duodecim denarios,amp; fexta par tcexcedebat marauediuum przfentem : nam bic faltem valet decem denariolos: vilde apparet, quinq; huiulmodi folidps ^quiparare valorem fex marauedioorum przfentis monetz. luxtaeandcm æftima-tionem declarauimus i n varijsrefolutio-nibus,lib.i.cap.ii.folidos contentos in Ie gib. Regis Alfonfi XI. |
Hancopinionemante plurimos fufti-nucrunt DoóloresVinceut.Ariasamp;Moür taluus l.i.titu.3.amp; I.i.tit.p. libr.i. foriHit palenfis. Etidem Montaluus in Repertp-rio,quod confcripfit ad ordinationes re-gias,in vcrbo,folidus. vbinouum aijdiy Nempefolidumbonum valuiffeoftoraa rauedinosmonetz veteris,qui iuxta fui fuppiitationem adæquarenc duodecim marauedinos przfentes, quos hodieex-pendimus. Hue allegat ordinationem quahd5Re-gis Alfonfi X I.conditam Compluti, quz incipit: Si nobilis,amp;c. amp;nbsp;l.ii.tit.ii.hï}r,.4. ordinat, Sic ait lex in nouisordinatipni-bus rcgijs,eftq; lex in ordine 19. Qui plus acceperit, foluat Regi ex fuis bonis pro rebus fingulis^quinq; folidos, qui finit hu ius monetzquatuor marauç(linî, C^ifta lex ficeadem,qu3ni al l.eg^t, Mon taluus, e-u id eter patet, ipfum nó probate id,quôd probate intendit.Scribitur ctiam in anti-quisordinationib. Alfonfi X L.Soluat Regi pro re fingula, quinque folidos bonos, quifunt huius monetz quatuor inaraüe-dini. Hincapparet,Doélorem Montaltiuni vfum fuiffe mendofo exeniplari ;amp;hoc quidem darum exiftit : nam eadem le*» amp;nbsp;reliquz eiufdem tituli,taxant alimenta ijfdem folidis maraueditiisamp;denari-olis, amp;■ in ali;sreliquis locisitaeóftituit folidü, vtquinq; valeant quatuor marauedinos: ita vt non probet, folidumea at-tate valuiffe oélo marauedinos vetetes. Rex Alfófus vocatamp; vocare potuil iftos folidos duodecim denariolorum folidos bonos,ad differentiarn aliorum,meafcn-tentia minoris valoris,quorum mentio-' nemfacitRex Henricus 11. filiuseiufdé Regis Alfonfi,in ordinationibus, quasin CiuitateTorocondiditanno 1411. vbi in prooe- |
DIDACI prôœmîo sir, quod très foliJi'valeant quatuordenarioloSjprout folebantvaJere: vnde Jequitur, talem folidum vaJuiC fe aliquid vltravniim denariolum3nem-pcdeuariolum cum tertia parte alterins: itaamp;hic minor (olidus xquiualeat oclo meafaSjvel très fo1rdos,qui fuerunt in v-fu tempore Aifonff X. velut apparet ex cap.i.fni hiftorix. Valebat fingulus hotii filidorû lex denariolos B'urgalenfes,qui-busmcaJimtentia, fingulus conftabatjamp; valebat quatuor meafaSj velnti ex prsedi-docap,i.aliqu3tcnijscolligi poteft; nam vaJuit fingulusduospepiones. luxta hac Computacionem hie vltimus folidus va-Juitviginti quatuor meafas .nempe quatuor denarioloSjCX ijs,qui poftea curfum habuerunt in hoc regno,ex quibusmara-uedinus valuit amp;nbsp;valet decern,p rout iam elucidauimus.
In 1.2,tit.9. lib 4. ordinatioaum difpo-fitum eft, quod qui altcri per contumeli-am dixerit aliquod ver-bum,ex ijs, quæ in eadem legecontinentur, mul^etur tre-centixfolidis. Iftos folidos veluti anno-taui in varijs refolutionibus,quidam lu-dices,pra'cipu^inferiorcsiftiniant fin-gulun\ad'dii0^tnarau0ditt'o5. A'lij velut prifefti Gurise', quatuor marauedinis modernis. J.cx ifta defumpta eft exForo RegaliHifpani3t,1.4.tit.3.J.2.amp; in eodem
' flotatu rquolt;^ eadem mulda trecento rum folidorumin alio cafu : amp;nbsp;in l.j.tit; J.ribr.4.Pori fit mentio folidorum.Et ibi-den) DoflorMontaluusintelligit folidos Uurgalenfes, ruxta l.t.tic,8.1ibr.r.Fori, amp;nbsp;declaratl.i.tit.s.libr.z. iftum folidû Bur-galenftm valuilfeduodecim denariolos, ttavt duobus folidis excedat marauedi-aum præfet.ité,qui hodiein vfu eft. Qya-obrem ifti folidi tantum valent,vtquin-queexijsefficiant fcx marauedinospra-fentes:amp; iuxta banc rationem trecenti f ilidi xftimabuntur trecentisamp; fexagin-vta marauedinis huius monetæ,qua modo Vtimur.
Quod fi ifti denarioli nonconftantfex meafis,fedI3urgalenfibus quatuor mea-
COVARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tJß
farum, veluti annotaui, fingulus folidus elfer quadraginta ScodJo meafarum, amp;nbsp;quinta parteminor marauedino commu-ni : ita vt q,uinque folidi valercnt quatuor huius xtatis marauedinos : amp;nbsp;fic tre-centi folidi efficerent dircentos amp;nbsp;qua-dragintamarauedrnos huius monetæ: ta-metfiin hacfupputationc fempercótra-rium fuftinuerimusaDoóJoreMontaluo, amp;nbsp;ab ijs,qui eiusopinionem infecuti fu-erunr..
In hac materia folidorum Be iniuriaru eft rationi confentaneum notare duas leges ftyl'i admodum antiquas: quanddqui-dem hoe opus conferiptum eft xtate Régis Alfonfi X. Prior verojegum, quibus id fcculum maximaex parte vtebatur,eft 1.8s.porter ioreft I.i5i.vndeapparet,quód’ is,q.ui verbis contumeliofis afteceritviru nobilem,Iuat qu ingentos folidos.‘quam-uis iniuriarprolata? in viros ignobiles,na fint tam graui mulftæ obnoxiat. Has leges notauitvir magnificus , amp;nbsp;literis ac iuftirias reóiitudine iiluftris loanncs Arced e OtaJora I.V.Licentiat.ac Regie Maieft.in Regia audientia Vallifoleti Confi-liarius,in trac.fue de nobilita.i.par.cap; 4.num.ii.quód viro ncbilrin Caftcllere-gno,iuxta legesFori Hifpaniaï,competac iurefpeci31i,rationefua- nobilitatisçfti-maje fuas in iu ri as, ac vindicare quingen tis folidis. Facit ad pradiâa lex, quæ habetur in ForoHifpaniæ,Jib.j.de pignori-bus,quæ ait r
Si eques quifpiam debent libercf,ve! ai teri hominitriuiali ,'proeo debito , nec pro re quauis alia,non fiftatantmal quod equitauerit, neq; illi frenum cohibebit : quod fi id £cceric,luat quingentos mara-uedinos prç calumaia : quorum ducenri quinquaginra cedent Regi, amp;nbsp;reliquidu-centi quinquaginra cquiti pro ignominia qua affedus eft. Idipfumquod hac legs notatur,per alia huiusRegni foraproba-turRroindecùm plurimæ adferantur ra-tionespro intclligentia origin is amp;nbsp;prinr cipij,qu0d habuit is loquendi modus^att comprobationemprædidorum confidé-ro h ii. titul. ti. Iibr.4.ordinationüm Re-giatüm.
-ocr page 636-lt;?n'
giarum, vbi refertur lex Regis Alfonfi XI,condita Complutiannojjr6. qua ait: Siquisex fundo agricolæ rapuerirtjuid piamrei aljtnentauxjluectrcccntosfoli-dos:quód fifundus (pedauei it adA'obi JeSjquingentosfolidos,
Hue etiam poteft applicai i alia lex Fori luzgo lib.8.tit.4. qua incipit : Quód fi quifpiamboueni ferocem ; vbi aHiinado calamûateSjquç fiüt per animalia,amp;:mor tes homiaumincerta quantitate:.confii-tuirdomino animalis pro morte hominis ingenui muldtam quingentorum fo-lidorum pro homicidio
Hucetiam aliqua rationeapplicari po teft,quod fcribit Beatus Rhenanus lib.i. return Germanicarum,vbi ait inter leges Salicas,quibus Franci vtebantur,quanda contineri,qua poençiniuriarum æfiima-batur,hocmodo:QuóJ fiprancusSalicus iniuria quempiam atfeciflet, liieretfoli-dum æftimatum duodecim denarijs : vc-nim fiPhrygius velSaxo iniuria aflecif-fetSalicum Francum, lucret pro folido quadragintadenarios,taliter?fiimatum, Vf folidus pro fatisfaólione iniurix com-mifix aduerfus Salicum debeict accipi amp;nbsp;çftimarimaioris,nempead quadragin ta denarios ; reliqui veró ad duodecim denarios. Idquidem ficbat; quód Franci Salici gens effet nobiJiffima;eiusque generis amp;■ qualitatis, vt ex ea eligerentiir Reges Franci, eius confiJiarij, Icgislato-rcs,atque id genus exteri, quorum votis, amp;nbsp;prudentia Refpublica gubemaretur. de qua re, amp;nbsp;de legibus Salicis tradia-ui cap. i. nume. 8. pradticarum quæftio-num.
luxtaprxdidla neceffarium efidiflin-guereduasifiasopiniones,atquead fin-gulam earuni refoluere monetarum æfii-niationcin,in quibuseft vel confifierepo teft illa differentia:Attenta veró opinio-ne Dodtoris Montalui, amp;nbsp;declaratione Regiarum ordinationum RegumCatho-licorum Femandi amp;nbsp;Elizabeth, feruabi-tur opinio lequens.
Marauedinus bonus, qui adçquabat WarauedinumaureumætatisAlfonfide-
VETERVM NVMISMATVM COILATIO
cimi, valet deeem Marauedinos prçfeii-tes.
Marauedinusvetus, qui erat communis JMS re Regis Alfonfi X i. correfpondet'' paulóplus tribusblancis: ita vtfex vete-res fupputent decern .Marauedinos prx-fentcs.
Soliilus Burgalenfis valuit duodecim denarioJos: amp;nbsp;quia Marauedinus prüfens valet dect denariolos,hic folidus valuit fexta parte amplius Marauedino prjfen-ti : amp;■ quinta minus .Marauedino vete-ri. Hic folidusnuncupabaturfolidusbo-nus.
Verum accipiendo amp;nbsp;infequendo aha fupputationem,Doiaridebetaliaxftima-tio modofequenti.
Solidus minorvalüit vnum dehario lunijSr duas meafas: ita vt valuit odlo meafas.
Solidusbonus valuitduodecim BurgS lenres,amp; nuncuparusfuit ifie folidus,So lidus Burgalenfis,quod probatur l.r.titu. de fcribiSjlib.i.Fori : vbi apparet, legèm voluiffe innuere, folidum iftum Burga-lenlem diuidi amp;nbsp;xfiimari per denarios Burgalenfes,amp;: ferc indicat,fex denario-JosBurgalenfes efficere dimidium foü-dum.
Denariolus Burgalenfis valuit quatuor meafas,velut annotatumeftinan-tiquo illo memoriali, quém fupràalle-
Vnde colligitur, folidum Burgaléfem non valereduodecim nouos denarioJos, continentes fex meafas,quorum deccef-ficiuntMarauedinum præfentem,vt''°' luit Mont3luus,fed duodecim Burgalen-, fesfingulumad quatuor meafas,nempe oflo denariolos nouos fingulura ad fex meafas.
Ex fupradidisquoque infertur,', folidum iftum bonum nuncupatum Burga-Jenfem,eundé effecum eo,de quo traflât amp;nbsp;mentionem faciunt leges RcgisAlfon-fi XI. quas fuprà allcgauimus, amp;nbsp;aiunr„ folidum iftum quinta parte effeminorem Marauedino paruo amp;nbsp;communi, qu5do-quidem Marauedin us valcbat amp;va Jet de-cera '
-ocr page 637-DIDACÎ COVARRVVIAS.
|
■Berndenario'osfex meararum : amp;nbsp;hac n-tionc quinque tales folidijneinpequadra giiita denirioliefhciüc quatuor Marauc «ünos, qui etia valuerunt amp;nbsp;valent qua-lt;lraginta -dcnariolos. Hæceadéæftimatio quadrat l.?o. à Rege Alfoiiü Compluti conditæ,abfque Vila dirainutione vel additione , vbi ait: Quatuor folidi^qui efneiunt tresMaraue-duios,amp; duos dcnariolos. Cum ide foli-dusconftet o ft o denariolis,lllorum quatuor efficiunt triginta amp;: duos denario-Iqsamp;Marauedino exi (lente decem dcna-tio!orum,trcs Marauedini fupputant tri gintadcnariolos: ita vt quatuor folidi æ-quiualeant tres Marauedinosamp;duosde-nariolos. luxt.a alteram fupputationem eóftitueramus folidum ad duodecim de-flariolos,amp; son potüimus Marauedinu appreciatequindecim denariolis, quod Verifimile non fit,ciimMirauedinus fem-perhabuerit dcnariolos certos amp;nbsp;ince- Alter folidus,cuiusfit métio in Chro-nicisRegis Alfonfi X valebat fexBurga-ieiifes, cratq; dimidium folidi boni Bur-galenfis: ita vt folidus ifte valeret vigin-ti quatuor meafas, vel quatuor denario-losfingulum ad fcx meafas. Poteft foli-dusdici mcdiuSjVeluti colligitur ex prç-difta hiftoria,ex eo quod per illam intel-Ügi potedjatque ex co quod ftatim diftu-rifumus. Maraucdinusbonus,quiaureum in fuo valore adequabat,veluti in cadem hifto-fia fcribitur, valuit centum amp;nbsp;oftoginta pepioncs : fingulus pepio condabat duo-bus meads. Ide Marauedinus quoqiie valuit decem metales,due mcrcales : dngu-lumveró mercale decem amp;ofto pepio-nes. luxta quam rationem talis Marauedinus valuit fcxagintadenariolos,fingu-lus ad fex meafas, qui correfpondent fex Marauedinis modó vfum retinenti-bus, |
^gt; ^ Scribitur in eadem hidoria Regis Al-lonfi X. Marauedinum cius atatis adat-quantem illum qui aureus dicebatur,va-luiffe nonaginta Burgalenfcs: fingulum Burgalenfem duos pepioncs,qui ad nihi-Jum redafti funt, amp;nbsp;redufti fueruntcen-tum oftoginta ad nOnaginta. Va luit et id Marauedinus idebonus quindecim foli-dos, quorum fingulus habebatamp;valebat fex Burgalenfcs: ita vthic marauedinus correfpondeat fex prffenti xtate curfum retinentibus. Huccti3mfpeftat,qubd Nigri quinde cim,vulgó prietos (quorum eadem hi do ria Regis Alfonfi X. meminit,efficiebant marauedinum ) tot'dcnariolos fupputa-bant, vt iuxtà candem computationem æquiualeat fex marauedinos modernos : ita vt hic denariolus Niger valuerit quatuor denarioloscommunes. Huic rationi correfpondent leges Regis Ioannis I. vbi taxantmarauedinubo-num, fex marauedinis monctæveteris, Ï|uos in codé valore quo hodie funt præ-entes,condituimus: tametfi indiuerfis locisatquein particularibusiudicijs marauedini veteresfuerint amp;nbsp;funt interpre tati amp;nbsp;xdimati aliquâdo duobus, aliquä-do tribus, aliquando quatuor marauedinis quibus hodie vtimur. Vnde colligitur, marauedinum aurefi antiquum,qui legedyli valuit amp;pondc-rauit quantum fex marauedini aurciRe. gis AlfonfiX.ædimatum amp;nbsp;apprcciatuin extitilTe trigintafexmarauedinis,cuiuf-modi hodie expendimus, Lex i.tit.3j.part.7.didinguit marauedi nos Nigros à marauedinis albis, liquidé commondrans, marauedinum nigrü pluris valuiire,quàm album. Forfan lex nun-cupauit marauedinum nigrum marauedi num bon urn,çquiualérem quindecim ni-gros: album veró marauedinum inferiorem amp;nbsp;communem, adæquantem decem dcnariolos,pront vaict is,quo modó vtimur : quod etiam probari poted ex eo, quod modó difturi fumus de albo. Verumed equidem,me in plerifque contraftibus conceffis Capitulo Ecclefiç Cordubenfis,vidid'e fieri didinftioné ma rauedinorum moncraj veteris,amp;,'maraue-dinorummonetat albar,xdimando marauedinum monetx veteris duobusmonetæ Nnn aibr. |
VETERVM NV'MISMATVM COLLATIE
|
alb3e,atqueïntelligé4o monetam albain proea, qua hodievtiniur,quafqux ha-buit curfum annis ab hinc fexaginta^Sc amplius. Quamuis mone« ifta? antiqux 3?rex exiflerenr,cred0 tanié amp;■ fufpicor,ijsad-mixtura foifle plus argent!, quam Blâcis, Quartis,amp;.'O6iauis,qui modo curfum re-tinent. Ilocaliquatenîis colligi potaft ex eap.98. hißorix Regis Alfonfi XL cuius-a?tate,amp;.'antcà feculoRegis Fernâdi 1111. Zui parentis, Sc aJiorum Regum,maraue-dinuscommunis fuit æftimatusper mo-netas amp;nbsp;coronatos, vulgo Comados, vî apparet ex eadem hiftoria,amp; vaîuit idip-fum quod modo valet,proue ex fequenti buscredi poteft. Primó,quiaex legib.Regis Alfonfi XL quascircafolidosallegauimus amp;nbsp;ex pen dimus, apparet talcm marauedinum valu i/fe decern denariolos, prout modo valet,amp; non ampliùs. Deindequiamarauedinus valebat decern nouenas, quarum fingulæ adçquabât vnum denariolum,fex meafarum,veluci apparet ex ordinatione, quam Rex Henricus ILcondiditfnToroanno 1411. vbi ait:Marauedinus valeat deeem denario-los, vel decé nouenas, vel fex coronatos:-amp; duodecimquinquenavalcant vnû marauedinum, amp;:duoquinquenx vnum co-ronatum: vnde patet-, talem marauedinn va’uiifefex coronatos, vuIgocomados, amp;nbsp;deccmdenariolos,prout valet is, quo-nunc vtimur:amp; duodecim quinquenas tantumefficere ac ftipputare, quantü de-eem nouenx : ita vt nouena valu er it fex meafas, quinquena liquidem conlïabat: quinqj ; amp;nbsp;bxc omniaquadrant cuin ma.-rauedino prxfenti. Ex hocetiam probarur,noticnam dena' riolum per id tempus non valuilfc vitra fexmeafas, amp;nbsp;non neuem , quamuis fieri queacivt alias idipfum valiterir. Cr.uciatus,monetxminutiori$ numns--erdinariè folebat in Caftella valeredu-us coronaroSjneq; per i I lam neceffitatem auóius fuit eiusvalor,veluti probaturex «rdinadóne, quamicondidit Rex-Heotw |
cus ILComplutianno 1408 Blancuxetia) refertur intermonet3s,amp; quamuispriusi potucrirelfe peren fins, veluti eolligitur ex tegijspartitarü JegiLpar.i. tit-jppar,, 7. tarnen illumpriu» mandauitcudiRex, loannes eins nominis Lamp; coniliruit in valorevnius marautemi decent denario-Jorii,deinde imminutus cd fingulusblan cus ad fex denariolos,ferc idem efficientes quod liodic vna bldca, proutapparét ex ordinatione, quam idem Rexloannes-condidir in Uiruicica anno ijS7,amp; BurgiS' aitnojjSU. HicBlancus imminutuseftad: valorem vnius coronati à Rege Henrico-11 Lanno ijgi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ AetateeiufJem Regis Henrjcil Il.hi-fce in regnis habuitcurfum monetanun' cupata AgnusDei,qux initiöxquiuale-bat marauedinum ; deinde pcrculfa fuit ex tam infima materia,vtfaltem valuerit vnum coronatum,vulgó Cornado, velu-titraflatur in Chronicis eiufdem Regis* Henrici 111. Antiquitiis quoq; h'ifce in Regnisperi euflafuit moneta,quam vetcresntinciipa' runtdimidiam Blancain,veluti eóffatex. Icgib.quasRex loannes LSegonixcódamp; diranno ngo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. umun Aduertédum eHimonetasantiquasan-reas,amp;'argcnteas, tametfi inhocopere.-pletu mq; xrtimen tut iuxta precium antiquum, co mperto pondéré quod babue-rüc,deberereduciad eas, qux modbeut-fam obtinent, ad xqualiratem in quantfi tare pondcris; amp;nbsp;tale pondusxftiniariv-prout liacxtatexfiimaturrquandoquidé debentconfiderari iiixta prxdidumpo»' dusjamp; quantitatem auri vel argenti. ’^ Thema Cap. VI. '^ InhocCapite traótatur amp;nbsp;confidera-tnr pondus vetuftorum ntimifmatum aureoruFnamp;argentorumhorum. Kegnorum,ad faciliorem i legum intclle- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t dum. iKAf MJRIX |
|
DID A CI ’ Trettitrertim venaltum in anti^HÜ tempo-nbui qualia fuerint,tn hu Re^nii. Mar ca ar^enti aftimatie, ^ Refaits HiJpanict pondm amp;nbsp;valer qualù fuera fub Henrico IL amp;ant'e,velpvfl il-hus tempora.
Cotbis in Hißaniaregnanttbus,(juales mo netainvfufuerint. f Leges Partita, amp;nbsp;Fort, de marauedi-nis c^alys moaetis loyuentesi examinait-tur. ' ^ Fraiiciis.iptalis monetafuerit,ó‘yuo ponder eióquot; valere. CAPVF Vl. QVo D ad inteUeäuni plurimarnni Icgum partitarum amp;ForiRegalis attinet,nece/Tum eft penitiusex-pendere ac difcutere valorem amp;nbsp;pondus numifmatum aureorum amp;nbsp;argenteorum, qui olim hifccinRegniscurfumobtinu-erunt: ejuandoquidem licet dixcrimus ae declaraueritnusprecitira marauediniau-rei veteris ac noui,per xftimationem ma-tauedinorum communiumjamp;denariolo-rum minutorum : operxprecium crit ad verificationem eorum,qux deinceps tra-ótaturi fumais,expenderepodusamp; quan-titatemiftorum numifmatum, quatenùs reftius intelligi queac grauitas poenaru iuxta vfum huius noftrx xtatis, vtdino-fcamus,an mulüa marauedini aurei leuis fuerit,amp; ex confequenti mulfla aliorum marauedinorum rommunium.Pro huius rei inuefligatione confiderari debent a-liquot antiquitates, Quicunq; legerit Hidoriographos Ca-fiellxjamp;llegesantiquas huiusRegn-,có ' perietannonam amp;nbsp;reliqua id genus ad hu manam fudentationem necelfaria,olim adeo vili amp;nbsp;exiguo precio eóparata exti- |
COVARRWIAS. tyr titifle, vt pro vnicoReali vel Regaliar-genteo,eiuldem ponderis,qucm neoteri-ci habent,quifpia fibi parabat vel parare poterat,qttx hac xtatenemo fibi decé a ut quindecim, imo nee forte viginti compa rarepoffet. Idipfumdici pofletdemara-uedinocommuni:fiquidem tüc temporis vtilior erat ad res emendas vnicus mara-uediHus,quam hodiequindecim autvi-ginti.Hoc itaapparet,etiam fi de vetufti-orixtate non inquiramus, quamea,qua fuas ordinationes condidit Rex Alfonfus X LGompluti anno ijKó. amp;nbsp;copiofè ex 1e-gib.quas in Toto condidit Rex Henricus lecundusanno [407.3 lege ij.vfque ad legem 46. Notandum eft etiam, »täte Regis Al-fonfi XI.amp; Henrici Secundi in diemvf-queh^diernum,marauedinum, ex quo per eafdem leges appreciabantur,vel ap-picciata fuerunt,quxcunque ad vfum hu manum fuut neceflaria, fuifie valoris fex coroBatorum, aut decern denariolorum, veluti pacet ex ijfdem legibus, ^ ex ijs, qux eap.prxcedenti aliegauimus ;quan-doquidemhic marauedinus non erat is, qulvulgó dicebatur bonus,vel aureus, fed communis. A ppa ret etiam çtate Regis Al fon fi X1. marchum argenti valuilfe centum amp;nbsp;viginti quinque marauedinos, velutipro-baturexeiiishiftorixcap, 98. Deinde x-tate Regis Ioannis I. marchti argenti valuilfe du een tos Sc quinquaginta marauedinos : quod ex Comitijs, quæ Rex loan-lies habuit in Cinitate Burgenfianno 1388. certum elle confiât,amp; in hac re^veluti a-lijsin rebus Reipublicx necelfarijs, per huius regniChronicacomperietur,quod quomagis approximauerimushxctem-pora,tantó amplius aufla fuut precia re-rum omnium, quibus ad comnumem vi-tlum ac vcftiium, amp;.' alios aftusad vitam necefiarios vtimur: quod quidé fola rt ru experientia abfqjvlla hifioriarum cog-nitione,annisab hinctriginta vel quadra ginta didicimus:quamobrt tanta non te-nebimur‘admirationede ijs, quxlegeri-mus quoad precia alimentorum amp;nbsp;aliarö N n n i rerum |
«Jt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMISMATVM COLLATIO.
|
rerum ad humanam fuflentationem ac-commodarum ab annis ducentisretroa-ftis. Iiixta prædida non exorbitatprecium Kcalium fine Regalium Caßellanorum «iusætatis. Erant enim regales eins ata-tistantiponderis, vteorum odo vnd vn-ciam appenderent j veluti amp;hodie pendent: pront probatur ex lege,quam idem Rex loanncstulit in Biruiefca anno 1387. ▼biait :Qnöd proorto regalium dedito foluatur vna argenti vncia: quum ftatuit iußum efledebiti precium. Ex valore Marchi argentei poflumus elicerediuerfitaremvalorisregalisargen teipradidii ponderis, qui voluit atate Regis Henrici I l. tres marauedinos,amp; quia hicnumus proratione publica ne-eeffitatis, ex viliori materia pereuffus fuitjdem Rex diminuiteundem regalem ad vnum marauedinum, vt patet ex eiuf-dem hiftoriaanni 6.cap.8. amp;nbsp;ex ordina-tionibus, qiias idem condiditCompluti anno!3o8. Idemnumns pofteà percufliis ftiit ex bona materia veluti antiquus : ta-lem intelligo,qualis extititis,quicurfum habuit priufqûàm cuderetur ex vilio-ri materia: amp;nbsp;fie regalis argenteus nouns amp;nbsp;vetus valuerunt finguli ætatc Regis Henrici II.tres marauedinos. Hoc probaturex legibus eiufdem Re-gisin CiuitateToroconditis anno 1411. vnde liquet 5 regalem argentcum pauló ante per diuerfas neceffitates publicasau élum fuifie ad duodecim marauedinos; deinde confedim imminutum ad tres. Deinde fucceffu temporis, régnante löanne primo, valuit idem regalis argenteus eiufdem ponderisquatuor marauedinos. Ita quidem intelligo pondus rega-lïs argentei,quöd oßo regales efficiebât, amp;nbsp;appendebant paulö minus vnam vn-«iam. Deniquemonetisomnibus femperde-«Fiuftum pondus,quarenùs fatisfiat im-penfisad cam cudédam necefiarijs. Qnód veró «täte Regis loïnnis I. regalis argenteus valuerit quatuor marauedinos, probatur ex lege, q^uam idemRexIoannas |
condidit Burgisanno i388.deindecum'aa( gereturargenti precium, pcruenit rega-Jis argenteus ad valorem duodecim mara uedinorum,amp;: nuncupatæ füerunt tune temporis quartæ certi nummivaloristri-ura marauedinerü: qnód conflarent quat ta parte vnius regalistqui etiamvaluit decern amp;nbsp;fex marauedinos: atq; indefuerût nuncupatæ quartæ numi quatuor maraue dinorum.deniq; anti quitus habita eil ratio monetæ argenteæ,iuxta valorem ip-fiusargenti,vel paulö plus,prout eftno-tonum. Prætcrcàinhuius regni legibus amp;hi-fiorijs fit mentio numiiinatum aureorû^ t præcipucinCailellæregnofuitvfusdu f plorum :amp; ex legibus Regis Henrici II. in Toroconditisannoi4O7. legeôz.vide-tur duplusCaftellanus eo feculo valuifft trigintafex marauedinoscômunes: quorum fingulus valebatdeeem denariolos, veluti modernus: deindeidem Rex Henricus auxit monetarû precium, amp;nbsp;valait duplusCadellanuscentum amp;viginti ma rauedinos: amp;nbsp;confehim redudlaadiufti valorem moneta, valu it triginta quinque marauedinos: fieprobant legeseiufdem Regis Henrici,conditi inToro anno 1411. Aetate Regis Ioannis I.valuit duphrs Ca-ftellanus quinquaginta marauedinoSj quodpatet ex legibus eiufdem Regis Ioannis, quas condidit in Biruiefca anno 1377. Burgisanno 1388. Interduplosqui curfum habebantætate Regis loannisl I. crant aliquot admodum infimæ materiæ; amp;bonæ perindeac mais excidebantiu-ftum valorem : prout auâi erantamp;auti, amp;nbsp;argenti,ac^iarum reru precia:veluti patet inpetitionibusMadricij iaComi-tijs anno i4i5.oblati5,in côtradu cuiufdâ vëditionis ætate Regis Ioannis H.anno i4z5.celebrato de ccrto prædio territorij Hifpaléfis,in quo côtraélu vidi fada men tionein dupIorûMauritanorû,qui legib. regijs adæquabantur duplis Caftellanis, finguli ad fepruaginta marauedinos; quod tolerabatur,quia per id tempusdu-' pli Mauretani habebant curfum ,tametfi efiét inferioris materiç, velutiamp;Caftella |
|
DIDACI COVARKWIASi ïftecontraóiasinïtusfuit quinta-decem-bris, per quem domina Leonora Guttie-res Abbatilft, amp;nbsp;monacbx ordinis fanda: daræ vendideruntprxdium Villænoug de Balbona Francifco de Villa franca,bis mille , ducentis, amp;nbsp;quinquaginta duplis Mauritanis: fingulum duplum ad feptua-gmea amp;nbsp;vnura maranendinum. Duplus ilte Callellanus nollra ætate curfumha-buit:verum non extitittam bonxmate riœ neque tanti ponderis,velue ij quos di xicurfum habuifie , xtate regis Henrici i€cundi,amp; Ioannis primi, amp;nbsp;vltimi ^ an-aisabhinc triginta vePquadraginta per-cuffijvalebat crecentosamp; fexaginta quin - qui marauedinos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Dupli antiqui valebant state Regis To annisprimi duodecim Regalesargenti fi-gnati amp;nbsp;argenti rupti vnciam cum dimi-diacum oótaua parte vnciæ , veluti ex prædidis legibus apparet. Vitra prædida, pro clucidatione eorû qu® diôuri fumiis, conuenit expendere pondus dupli iûius Caftellani, amp;nbsp;videre quantum auri contmuerit: Quantum ve-ro adequi poflum, opinor duplumiftum habuiffe pondus? vn ius Caftellani j quod quidem hadenus coMigo ex fequenti-bus. PrimdjOuiaRexIoannesprimuSjanno 1390. Segobiscondidit legem feeunds fupplicationiSjCÜm mulda milleamp; quin gentorumduplorum,nil iudicando pratter duplosjablquevila declaratione pretij illorum : quamobremdupli ididebet intclligi Caftellani5amp; fimiles ijs, qui eó-tinentur inalijs legibus ciufdemRegis, qubd mea fententia darum apparet, no-ftris Se patrum nodrorum temporibus, podquameadem lex fuitcondita,dupli idi fueruntiudicati ad pondus 8e preciu Cadellanoruin ; vnde confedim proba-tur,duplum Cadeilanumeiusætatis ha-biiide pondusvnius Cadellani. Opinor etiam,duplos i dos eofdé exi-, dere,qui vulgócumcapirenuncuparur, ex eo,quód aitRex prima Regis Ioannis pii-mi,conditain Biruicfca, vbifitmen-Uo certi bonorarij duplorum, quos-illi |
*3» regnum promifit, certaforma figrtatorii capjtibusraaiufculisamp; minufculis. Nö-cupautur idi dupli:Dupli cum capite, in prouifionibusa Carolo j.anno iyj9.ia ma teria fupplicationum expeditis ,cü mille Sequingentisduplis. Secundo,quiain conditutionibusv-niuer fitatis Salmaticenfis, conditis anno i4i2.,vel paulo ante,iubcnturdari fingulo Dodori inadis Licenrix8e Dodoratus duo*dupli, quiprocul dubio ncqueunt a-liter intelligi, quam de dupli« Cadella-nis,q‘Ui ea state curfum habuerunt in i-dis regnis,8e fern per sdimati fuerunr ad pondus Se valorem Cadellanorum,velu-ti notoriumed,nec potefi negari, vei ad-duci ratio in contrarium. Prædidis omnibus' correfpondet pre-ciumamp; sdimatio duplorum ex Regali-bus argenteis,ponderishuiusnodrçsta-tis:quandoquidem certum fit,nunctemporis vnam auri particulam valere vnde-cim argenti particulas, ac per sdimatio-nem auri amp;nbsp;argenti,quç femper auda ed, vel faltem nunquam tantum valuit in Ca della, quantum inpræfentiarmnvalet,-colligipoted. Duplum vnumsdimatum ad Regales duodecim efficientes vnciam vnam cu m dimidia argenti,cótinereplu s-auri,quam Ducatus nodri temporis. Ï’ó-dusigiturdidorum duplorum adarqua^ bit vnum Cadellanfi, veluti difertè pro-batur : nam in prædidis legibus duplus Gadellanus squiparatur duplo Mauri-tano,qui appenditvnum Cadellanum, amp;nbsp;vltra. Si quis confiderct ætatem Regis Henrici fecundi, cum duplus Cadeilanus va’ leret triginta fex Marauedinos communes, amp;nbsp;qiiod eodemfeculonon fueritex-ilius auri amp;nbsp;argenti precium,quàm ætare Regis Alfon fi dccimi,poteritinferre,Ma rauedinum aureum,gratis Regis Alfon-fi decimi,qui iuxta eandem rationem Va^ lebatfcx Marauedinos commun ;s,ad mi nimum appendide fextainpartem vnius Gadellanitquamobrem fi confimilismo-neta aurea hodie percutercrur,valore fe-rèfuo adæquarct duos Regales argéteos Nnn 3 cum |
VETERYM N.VMISMATVM COLIATIO
|
cum dimidio,amp;minutim odoginta ma-rauedinos^ Defimilimarauedinoaureo, debene intelligi leges,quascondidit Rex Alfonfus,eiusnominisdecimus: tametfi iiixta fupputationem Dodoris Mótalui, trafadam perordinaciones Regias, quas modöhabemusj marauedinusiftevalue-rit dccemcommuues,quorum finguli có dabat decem denariolis, velutijjqui hac aetatecurfum retinenr. Alter Marauedinus aureus vetuftior, ♦ tadquem referri debent leges anciqiiae horiim regnorumjCondétseanteartaté Re gisAlfonfidecimi,amp;illæ, qiiæex ijsde-cerptæflint, appendcbat iiixta legé dyli fex inarauedinos,fuperiùs tradatos: vn-de colligitur,fui(re eiufdem ponderis cü CafteHano, tametfi turn temporis value rittricinta fex marauedinos communes, qui hodiecxcederent valorem quadrin-gentorum amp;nbsp;odoginta marauedinorum, ▼el quatuordecimRegalium argenteoru. Ex pratdidisomnibus liquidum efiiei tur,Marauedinum aureiicontentlim in le gibus Partitarum,dcberc intclligi, ac iu-dican ,fnifle ponderis vnius Callellani: nam qui eafdem leges.códiderunt,refpe-d:iiFn habuerunt ad monetam antiquam auream,interpretantes,ficut interpreta-ti funtlegestanta: vetuflatis, easq;in or-dinemredigentes.Huc fpedat argumentum, meaquidem fententiaadmodum ef-ficax , quód qui condiderunt pixdidas leges Partitarum , easque in ordinem re-degerunt,optime intellexerint, pondus folidi aurei iufti-nianxi,nempe quód pó-dercadæquaret vnum Caftellanum.Pro-bè norunt etiam , folidnmamp; aureum ex-titiffe eiufdem ponderis:vnde daret.prç didos audoresin legibus,quas interpre-tatifunt^nihil prorfus immutare voluif-fe : verùm fiauando quidpiam immuta-runt, exifl imarunt afe nullam mutatio-Hem fieri,haud intelligendo leges,veluti ab alijs intelledæ fuerunt:amp; fic in omnibus locis, vbi ius commune mentionem facit folidi vel aurei, interpretati funt incorum verfionibus marauedinum aureum, vel Ämpliciter MarauedinHm,fub-intelligentesaureumtvnde apparet,prç-didtosaudoresiiidicalfe. Marauedinum aureumcontentum in vetuftis horii Re-gnorum legibus,antc tempora Regis A1-fonfi decimi, vel Fernandi tertij eius parentis,amp; aliorü Regum attatis, proxima: conditis,fuiirceiufdem ponderis,cuius eft modó Caftellanus,nempefextæ partis vnius vnciæauri , cuiufmodi feptua-gintaduo efficiebant librara Romanara duodecim vnciarum. |
Huicdeclarationi amp;nbsp;opinion! famula tur leges Regum Gotthorum , qui in Hi-fpania regnarunt ante Regem Roderica, quarum ad hodiernam djem habeturno-tit.ia pcrlibrum , quidicituramp; inferibi-tur,Forumiudicialc,vulgö Fucro luzgo, latina lingua confcriptum,amp; }ier librum vernaculum antiquum , qui eo tempore fuit in vfu,parùm differentem abco,quo nunevtimur. Hifce in legibusGotthicis,crcberri-melltmentio folidoi u aureorum intextu latinOjquün codé textil Hifpanico vo canttir MarauedinijVel Morui(i, aurei,amp; alias limpliciter Marauedini, v.el Morui-lij.Ifloslolidos aureos intelligoolim fu-iffe eiufdem ponderis cum Caftellano, veliiti folidus Romanus,ciiins iufuo Codice nrentionemfacitluftinianus : vnde pratfumi potefl,tempore RegumGottho rum,in Hifpania lolidos Romanos amp;nbsp;lu-ftinianeos, in cotradibus amp;commerfij# curfumhabuilfe: quandoquidem eo teip pore,quo Gotthi regnarunt in Hifpania, «oneraut abea Romani omnino fxclu-fi : verùm gubernarunt Hifpania pat' t cm v fq ii e ad Su i nt i 1 la m, v iceßmum fe x-tum Regem Gotthorum,qaii regnarecœ-pit anno 611. amp;nbsp;Romanos exegitabvni-uerfa Hifpania amp;nbsp;FranciaGotthica, at-que monarcha iftarum prouinciarure-manßt , vtferibitS.Ißdorns,Rodcriciis Archiepifcopus Toktanus, amp;nbsp;Alfonfus delt;'arthagena,epifcopusBurgenßsr tametfi Pau los Emyliu« in Chronica Francorum , attribuât hanc monarchiam Re- ' gi Sifebutho , qui fuit vicefimus quar-tusRex GoKhorû,amp; cœpit regnaiean-no |
DIÖACr COVARRWIAS.
«4lt;
|
ilö6iï,Q_iiomodocunqiie fit.cinn ïuhirti-anus Imperium Romanum pofleJerk, amp;nbsp;fexagintaanni-s,aut circiter antea obic-rit,verifimileeft,permanfineeiusnumif-mataamp; folidosanreos , amp;■ alias confimi-Jesmonetas3quï iulfii Impcratorumeius fnccefroriim,perciiflæ fiierunt, quantum adcontraclationem 8c commercium Hi-fpanir,cuiusporrionem Imperatores ha bueruntjfpeólare potuit,amp; poftquam inde eiefti fiierunt,veluti folent durareamp; traftari huiufmodi numifmata , tamex-cellentisamp; ptsflantis metallic Hoc jpfum colligi poteft ex ijfdem legibus Gotthicis j in quibaisfolidi ifti au-rei diuidunturpertremifl’es,vtpatet l.vl tirn. rit. vltim. iibr.6.amp; ]ibr.8.tit.4.in lege q u æ i n c i p i t : Si al^un hombre tal cemo à (atiallo,Si in lege : St Al^tm hombre eitcierra Smado , vbiin textu latino fitmentia tremiffisaurei, veluri partis folidi, pro-utautem fupraprobauimus, eapit.j.nu-iner.4. folidos luftinianeus quoque diui-fusfuit in tremifiesaureos. Denique tam ex nomine, quam ex ipfa diuifione amp;nbsp;có-traftatione, cumRomanis facile poffu-mnsintelligere, folidosaureosconten-tos in legibus Gotthicis extitiiTe einf-dem ponderiSjVel eofdem^quales fueriit luftinianei : quamobrem funtponderis vniusCaftellani. luxta hanc rationem poffunt inteUigi phirimxleges fori luz-go,præcipuè libr.7-amp; S.amp;alijspluribus lociSjVbi textus latinus vtitur folidis, amp;nbsp;HifpanicusMarauedinisaureis, vel fim-pliciterMaraucdinis. |
Quodfivelimusinferre, RegesGot-thosnoneuraffe Romana numifmata,di-cemuSjCo-fdem mandaffe percuti folidos aureos,adimitationem folidorum,Ca;fa reorum Sceiufdem ponderis. Huefaci-«nt ,quæPetrus Alcocerinsatrigitin ea hifloria, quarn immenfa diligentia Sc cu-riofitate conferipfït de infigni Sc inipe-x rialiciuitateToietana, libr.i.cap.ji.qui affirmât Sc teftatur , fe vidiffedimidium Marauedinum aurcum magnitudinis me dij Call cllinijfignatumToletijætateRe-gum Gotthorum, altera parte habentem Kegiseffigiem, cum hifee literis : Vuiti-gis Rex, altera literas: Toleto pius. Verum effe confiât , Petrum Alcocerium nuncupate hoc numifma Meafam aure-am,pront leges fori luZgo nunenpant trc milfem Meafam anream, vt apparetex L vltim.tk.vltim,libr.7. vbi textus latinus pofuittremifiem,Sc vernaculus interpre tatuseftMeafam auream ; quodfi ita fit, Meafa aurea nequijt effe dim idium Mara-uedint au rei, fed tertia pars, pront pro-baturlcge,quaeïncipit : Sialgnnhombre talcomo a cauallo,ütu\. 4. libr 8. Sc cer-tum efi, tremilfem aureum fuifie tertiam partem folidi,ætatis lufiiniani, vt pro-bauimuscap.j.Sc hare efi eius propria fi-gnificatio, cui non obfiat lex, qui inci-pitr^M^«» hombre encierraganadamp;.uy eo-^ dem titulo 4. vbitextus latinus pofnit, tremilfem vnum pro dupbus capiribus; amp;nbsp;textus vernaculus inrerpretarusert,du as partes vnius Marauedini : efi enim error euidens,quandoquidem trerniffis nó vultfignificarc ,neque fignificat, duas partes vniusMarauedini,fcd tertiam par tem Marauedini,ve] folidum rtamen exi* flimans, quód lex larina poneret pro fingulocapite duarumviiam tremilfem, in textu vérnacirlo interpretati funtpro duobuscapitibus,duasparteseias vnius Marauedini , fubintelligendo duas tre-miffes. Tandem numifma,cuius Alcoccrnis facit menrionem',fuit dimidius Maraue-dinus,veldimidius folidus aureus,qui in legibus lufiinianeis dicitur femiffis , Se non trerniffis. Non fuit igitur Meafa aurea,qui efi verus trerniffis, vt patet ex ijfdem legibus Gotthicis. Ex omnibus præmiffis apparet,Mai a-uedinos aureos,quibus Gotthivfifunt, partiras perfemilfes Se tremiffes , fuifie eiufdem ponderis,cuius folidus aureus Impcratorum , amp;nbsp;Caftellanus aureus, qui nofiro tempore in Caficlla curfum obtinuit . Huius folidi faciunt menti-oncra legcs prædidi Fori Iu2go , quas alle- |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO *4* allegaui,?c alias plures ,prxdpue lex '7. amp;: i8.1ibro i. tit.i. Tametfi Dodor Monta-lüus iiiglofiaForijlibr.i.tit.y.libr.i.Fori, dicat, hunefolidumaureumFori iudici-alis valniirecentum amp;nbsp;très aureos. Nullam haétenus vidiauftoritacé, vnde base opinio probari poffit:verum ex lege,quç incipit:Peri/«f vmofj4 muebof lHez.ss,j muebos tnennos, in d iéto titulolib.z.Fori luzho, meafencentia darumapparet, hiincfolidum minorem fuiffevna vncia 3uri:quaniobrem fieri nequir,vt valuerit tot au ri n u m ilinata, vel uti annota uit Do élor Montaluus. Ante astatem Regis Alfonfi decimi, hi-fce in regniseurfum habuit certusauri numus , quem nuncupabantMoruifium Alfonfinum : isnimirum fuitMarauedi-nusaureus Alfonfinus. Iftorumfitmcn-tio in quadam febeda vel infirumento, quem habet ciuitas Toletana, vbi conti-nentur ceffio véditionis, quam fecit Rex Fernandus tertius,eidemciuitati demu-nicipijs Akocer, Herrera,Aalijs locis, prccio quadraginta quinque miJliü Mo-ruifiorum Alfonfinorum, cuiusmentio-nem facirdoóliffimus 1. V..Licenriatus lo annes Artede Üc31ora,in fuo infigni tra-flatude nobilir2tc,ï.parte,capi.4. amp;nbsp;Petrus Alcocerius libropaulö ante allcga-to,lib.(.cap.84 .a:ilimantes,fingulutn Ma rauedinum ferèad valorem vnius Caftel ]ani,nempefexta parte vnius vncia? auri. Hxc Icriptura exhibita dl in lite, quam in hac Curia amp;nbsp;Cancellaria Cranatenfi, ciuitas Toletana fudinetcontraMarchio nem de Gibraleon,amp;: Comitem de Belal-cazar,in qua lite producuntur telles, de-ponentes,præfatum Moruifium Callella-numfuifie ponderisamp; valoris vnius Ca-fteliani.Tainetfi circa hunc valorem non viderim tellimonium, vel audoritatem alicuius hillori§,vel legum antiquarum: amp;nbsp;parsMarchionisprétendit, Moruifiû Alfonfinum fuilfeminoris valoris amp;nbsp;pó-deris. Qnöd fi hic MoruifiusfitMaraue-dinusaureusantiquus , qui iuxtalegem dyliappédebatfex Marauedinos bonos, dara amp;nbsp;manifdla eü dus atfiimatioSc |
pondus,ex ijs,quç modó traólauimustVB-deetiam apparet, Moruifium illumAi-fonfinum,fifuit ex ijs MCirauedinisaure-i4,curfum habentibus initio regni Alfon fidecimi,vel paulbante , quodiftorura fexappenderint vnumCallcllanum.Noa meamediflerofententiam, cùm fitarti-culus concernens litem pedentem. Poft-eaquamtraélauimus, atllimationcm amp;gt;nbsp;pondus quorundam nuinifmatnm anti-' quorum huiusRegni,conuenftexprrdir disaliquot intcllcdus amp;nbsp;declarationes plurimarum legum in Partitiscontentarum erucre,vt hinc elucefcat quidam no titia alijs Icgib. Regijs intelligendis accommoda. Prima illatioerit circa Intelleélumle gis.7.tit.i?. part.6. vbi interpretandoau- . thentic. j PrætereàC. vnde vir amp;vxor, dicit: Verum hxc quarta non debet exce-, dere centum libras auri. Hanc eandem fummam librarumaurijinillo cafu po-fuit Nouella luftiniani in Authenrica, Vt liceat matri 8cauiç.§.quia vei ó.Quód' fidebeamusinfequi ællimationem,CjUani de auri libra facit luftinian. in lege quo-' ties.C.defufeeptorrbus. amp;arcar.nempe libræ fingulæ ad leptuaginta duos folk dos aureos,vel Callellanos,fupputantce, turn ifta? libræ auri, feptem millia amp;nbsp;dn-centosaureosCallellanos : Lex eterirn Partitarum conformiter debet inteUigl ad legem ,quam interprctataell,quæin-telligitde libris P,.omanis,duodecini vn-ciarum ,amp; fingulam ad feptnaginta duos Callellanostitavtprædiftalex fit confor mishuiceuidenti fnpputationi,quantu ad quantitatem,quam voluit limitarc. Secunda illatio fpeólat ad leg.4. tit. ij. part. i. vbi traiSlando,qualiter in it: ria fe-pulcbris amp;nbsp;funeribus illata vindicari dcbcat,dicit,qu0d Index cam baud mino risællimat centum Marchis. Illa le.tde-cerpta ell ex lege 5.§.fi ncmoerit,amp;. §.qui de fepulchri .ff. de fcpulchroinm violât. amp;nbsp;ibi llatuitur hæc poena ad centum au- t rcos,non ad centum n)archos,quæpluri-mum dilferunttmanifellt enimapparet, centum Marches, fine fint aurci, fiuear-gentei. |
|
DIDACI COVARRVVIAS. Rentei, longé excedere centumaureos: Suare debet animaduerti ha:c vawetas legis Paitiræ,amp; illa,I.ii.titulo j.Parcit.con-ftituendo eidem deliüo pœnain,amp; inter-pretando eandem legem Romanorum ijf-dem terminisjponit centum marauedinos aureos, amp;nbsp;non centum marchesaureos. Sitetiamlex x.j.titulo tS.ltbro 4.Fori,tia-öansdeijfdempoenis , eas conftituitad centum folidos aureos, vbi notandum ert, ilUrum legum conditores intellcxifle lo-lidumaureum,amp; l'oIidümIuHiniani,vnü at^ue idem nUmifma, eiufdem valoris amp;nbsp;ponderisexiftere, veluti copiosè fupra diirérüimus,capit. 5. In hac eadem mate-tiainiuriarum,mortuorum fepulchris il-latarum,dicit eadem Jex 1 i.titulo 9.parc.7 ^nicunque faxa vel lateresàfepulchris abftuletitjVel fepulchra aperuerit,quate-■usmortijos pannis fpoliet,luai Regidu-at libras auri: qua: lex mendofa cft, amp;nbsp;debet reftitui,decem auri ]ibras,ex l.qui fc-pulchra^C.de fépulchr.violat. vbi notandum cft,hancpœnam initio conftitutam fuiffead vigrnti libras auri,exl.ii.titu.i7. lib.^iGodicis Theodofiani, quam condi-dit Imperator Conflantinus, ftatuens ean dem pœnam ludici non caftiganti prxdi-ftum crime: vndeprouenit Ui quis fepul-thrum,C.de fepulchrorum violât. Pofteà idem Imperator in eodem cafu conftituic pœnam decern auri pondo,in 1.4.titulo i7.1ibro 9:Codicis Theodofiani. Hinc de-riuauit prædifta l.Qui fepulchra. Debent intelligi hsc auri pondo fingulaadfeptu-agintaduösCallellanos,amp; fic debet inter pretari 1. Partitarum, ita vt duo auripon-do fint centum amp;nbsp;quädraginta quatuor Caftellani,'amp;fi fuerintdecem auri pondo, eruntfeptingenti amp;nbsp;viginti CafteHani, fi per confuetudinem aut forum aliter non fuerit receptum aut difpofitum.Qiiod di-xi circa diélas leges Regias,debec iritelli-gi iiixta incentionem,qn3m habuerunt ij, qui prædida.c leges copularuntcirca pon dus ,amp; valorem folidi ; nam iuxtà valoré antiquorum aureorum,dequibus trawant Iurifconfulti,velut diximus cap. j.fingu-lus aureus tantum appendebat, quantum |
*41 hodièdupIusaureus,queRi duplicem Du catum nominant, amp;nbsp;minutim per numos argenteos vigintiquinq; denarios,fijppu-tantes propemodum jo.Reales,ex ijs, qui-busmodö vtimur. Tertiaillatio offertur, quantum ad 1. 9.tit.t8,part.i.qua:con(lituicfacrilego pœ nam nongentorum foIidoruni.Lex ifta de cerpta eft ex c.fi quis contumax.t7. q. 4.dir ex concilio Triburienfi,anno 89J.celebra-tö.Solidi ifti non intelligunrur aurei, ne-que folidiluftinianæi,fed alij folidi min» ris srdimationis,de quibus tradaurmus c. I.Ç.i.expiicando intelleâum c.quifubdi-acoiium.i7.q.4. Quarta illatio debet expendi,quâtum ad i.7.tit.ig.part.i. vbi interpretando foli-dum didi ca. qui fubdiaconum. 17.q. 4.aie lex:IftosfolidosdebereinteliigiMaraue-dinos,3c veraciter, fi intelligunrur Mara-uedini aurei ponderis folidorum luftinit næorum, veluti ex confuetudine folent 1e ges Partitarum:ingens cft »ftimatio , amp;nbsp;pœna magnat quantitatis,ex quo, amp;nbsp;ex a-lijs confiderationibus,d.§.ï. Suftinuimus aftösfolidosnon fuifteaureos, fedfolidos Gallicos argenteos,etiam ïrecómix-tos.Hæc intelligidebent,quantum adæ-ftimationem folidorum conformium, ca. qui fubdiaconum. amp;nbsp;iuxtà tempus conue-Tiiensjintelligendo ,quod leges Partitarü voluerintimmutarc arftimationem , nee pondus antiquorum numifmatum conté-tum in Legibus,vel Cauonibiis, quas in-tcrpretabantur,quod mihi quidem fit ad-modum verifimile,fiquidem vfi funt voce marauedini,quç tunc valdècommu nie erat diuerfis monetis au reis amp;nbsp;æreis. Ve-rùm fi hæc opinio duriulcula videbitur, amp;nbsp;opponatiir , quod lex interpretando prædiôtum caput Decreti voluerit illam hionetain iinmutare,amp; reducere ad marauedinos Caftellanos, tune vfiim haben-tes, necelTum eft confiderare non intelle-xilfe marauedinos aureo ntiquos,gratis Regis Alfonfi , cuius tempore prædiéîæ legesconditæ fuerunt:pœna fiquidemi-fta in quantitate longe maior exifteret, quàmeius capitis,quod lex interpretatur, 0 O O VC- |
|
VETERVM N VMISM AT VM C Ott ATTO *44 i verùm intelligi débet de marauedinisat-reiSitune in vfu,tametfi precij valorem ex cedcientexillciKibusiuxta id quod nota-bitur illatione feptinia , quandoquidem in legibus Particarum quoque mentio fiat marauedinorum xreoi uin,ex co, quod di-cetur illatione 13.qua quidem xliiniatio magis conuenir pradifto c. qm fubdiaco-numjCum minon derogatione,vel immu-tatione luris veteris. Quinta i liât io eft circa I.io.tit..i8.par. i.quæ ftatuit poenain facrilego triginta au rilibrarum,qui vim intiileritecclefijs. Libra ifta ex omnibus fuprà diftis colhgun tur,eirefinguladuodccim vueiarum, iia vt hac poena fit quadraginta quinqj mar-chorum argentijiuxtàidjquodnotauimus capit.4.pro intelJeótuc.quifquis.17. qux-.ftione4.. Sex tai Ilatio fpedat ad praxi nJ. i8.tit. 4.par.j. vbi traftando de iurildiäioneme diocri veJ mixto impeliio,ait, quod ad ta-Jem inrifdiftionem pertinear,cognofcere vel determ inare Iitem,vltra trecentos ma rauediD0Sjamp; ad iurifduftionem minoreni pertinuit fenteutiam proferre, cognofee-reamp; definite litem infratrecentosmara-ued nosaureos.IftiMaraiiediniex ijs,quç dixi,debentaftimari finguli ad Caftell^ numtlalisexenina eft ftylus legum Partita rum.PradidaJcxdecerpeaeft ex Nouelb Iuftiniani,tit.dedefenfor.b.tiuit. §•.amp; iu-dicare, vbi hofee trecentos Marau edinos aureos fubiude vocat folidos, amp;nbsp;fubinde confeftim aureos. Pro meJiore autem amp;nbsp;facilioreprxdi-ßorum intelléûu aduertendum eft,prçdi clam æftimationem elaram exiliere, piXr fiipponendo leges Partitarum noluiffemo n-etam , nequepoenam infuaquantitatea Jegibus at)tiquis,quas interpretati funt, immutarc,velut annotaui.Verum fideeo tra61etur,amp; verifimilior fit opinio,dice-re, leges Partitarum confticuilTe mime-Tump«en3iun),in legibus antiquiscon-tentawm , quasinterpretabanturrefpe-dum habendo ad monetam, quxxtate Re gis AIfonfi decimi, vainoni, patris Regis Sanäij ip vfu fuit □ alia debebit haben tax |
tio in xftimationeMarauedinorum in e:^-deml.18. amp;nbsp;aliarum fimilium contento-rum , vt fingulusMarauedinusaureuslit ponderis fextx partis vnius Caftellani, i-ta vtfex marauedini in auri pondéré, effi-ciant vnum Caftellanum, iuxta quam ra-, tionem trccenti maraugdini hodie,quaa-tum ad auri pondiis,efficiencquinquagiii ta Caftellanos, tametfi valor amp;nbsp;aftimatio fingulimara.uedini, timevalueritdecein ex ijs,qui modo curium retinent, velfex, iuxta aliam computationem. Vnde reful-ta^pondus auri praediélonun trecentoru Marauedinorum, ad pondus expenformu hodie conxiuereæftimationem, quam ha-bent quinquaginta Caftellani, nempè vb gintiquatuormillia.j.ducentos amp;.quin-quaginta Marautdinos. Et hoc-quidem, habita confideraxione ponderis auri, ta-metfi iuxta minutam xilimationem marauedini eius temporis, trecenti marauedi-n!,muliiplicando fingulum perdecem, ef* ficiunt tnamillia marauedinorum,amp;mul tiplicando fingulum perlex,milleamp;oóip . gintaMarauedinos.Quöd fi dicamus, vetos, quofdam iufig.uitcr doflos amp;nbsp;curio-fos.aunotafted.l.Partitx, amp;nbsp;fimiles debe-re intelligi de Marauedinis aureis veta-ftis,qui olim expendebantur, antiquis legibus con ten tis, quorum, fingulus in auro appendebatlcxxorum, qyi cur fum Iiabc-baiit,ætatequa leges ftyli conditæfuerût, tametfi certo collet,tales leges ftyii,prçci prié Lu4. loqui de Rege Alfonfodecinio, patreRegis Sanßij,vclut probauimusca-pite quinto,numer.4. Apparct fané luxtà prædiâa,leges Partitarum nonintehigi de moneta turn temporis currente ,,q,uan-doquidem illas condidit Rcx Alfonftis decimus,Regis Sandij pater, quod infici-as iri nequit, verumdeberent intelligi de moneta aurea vetuftiore, ad quam tpfer-tur prædidalex ft yli,amp; idem Rex Alfon-fus inilla nominatus. Sunt igitur tales Ma rauedini,ponderis vnius Caftellani aurai conformes ponderifolidi luftinianei,ve-Jut probatum fuit d.c.s.tametfi ea ætate fin guluspcr rqonetam .minutiorem æftima-tus valuerit,iuxtaynam computationenj ‘ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fex- |
DIDACI CÖVAK'RWIAS.
^4?
|
Îtxaginta marauedinos præfcntes,amp; iu-^ta alteram triginta fex marauedinos. quot;Hinemanifeftum apparat, quódquicun-'quefatebitur pratnominatam legemPar-litarum,débereintelligi de Marauedino antiquo,quem lex ftyli ait fuiffe aureum, 'S: appendere lex illorum , quibus tune Vtebantur, debebit concedere, fingulum inarauedinum contentum prrdiéla 1. lif, debereefle ponderis vniusCaftéllaniaurai,amp;conformem in pondéré folido lu-ftinianeo,Iicet eius valor per minu tos marauedinos accreuerit, vel ratione temporis amp;nbsp;legum mouarum immutatus fucrit. Concéderetiam /marauedinos prædiélæ l.probèad Caftellanos aureos amp;nbsp;folidos 'luftinianeos effe reduftos : quamobrem exiguaerit differentia inter opinionem, quarn prima huiusoperis editione, quantum ad iftam illationem fuftinui, Sc earn, quædeinde magno cum refpeftu an nota-la fuit in contrarium:veriim in idem reci-dit,fi ( veluti fenfi) lex Partitæ intelliga-turdeijsmarauedinis aurcis, quosanti-quoslex ftyli nominal. 1 Septima illatio debetnofari, quantum ad 1.8.tit.7.part,5.in qualitigantibus per-tinacibus poena conftituitur certorum Marauedinorum pro muldla pertinaeix. Qui mea fententia non debent effe Caftel-ianiaurei, velutifunt alij plurimi , legibus Partitarum content! ;nam in alijs ca-Kbus prOcedunt did« leges cum intenti-oneintcrpretandi iuscommune, Hocin cafu intelligerem huiufmodi marauedi-ros,iuxtaæftiniationem, quam habebat toarauedinus aureus vel bonus, xtate Regis Alfonfi decimi,nempe fex præfentis ç-tatis, vel decent iuxtaaliam computatio-hem,cui fauet I. .ti't.4.Iib.i.fori, quæcoii-tumaci coram Regecitato amp;nbsp;cóuento,ean dem poenam centum marauedinorum có-fiituit,veluti præfata lex Partitæ.Marauedinos autem legum Fori,femperintelli-gimusexbonis.nempe au reis,qui curfum habebantatrateregis Alfonfi decimi, amp;nbsp;e-iuseoetaneorum perfummam numorum areorum. |
luxta hanc ratione debent intelJigi,m3 rauedini contumacib.in poenam conHita ti,!.(.î.5.4.ti.3.1i.i.fori,amp;folidi,quorû ibd fit mentio,iuxta id, quod annotauimus de valore amp;nbsp;æftimatione folidorum, Hæc ip-fa interpretatio prædidlorum marauedinorum, nempe quod intelligi debeantex: bonis,colligiturex I.24.ït.amp;’ 26.ftyIi,qu3C refpeifü habent ad marauedinu bonü Regis Alfonfi decimi. Eandé opinionéfufti-nuit Hugo Celfus in Repertorio verbi Emplaz-emtèto, 1 icèt iftç có tu mac iæ a! iter dirigantalijsin locis,iuxta eófuetudiné. Oäau3 illatio pertinet ad l.j.tit.S.par. j.vbiconftituitpoenam centum marauedi norum in vnocafu,amp; decêinaltero,quan do poffeffor refillit amp;nbsp;impedit, ne fiat,vel exequatur locatio.Ifti marauedini debenc intelligi ex bonis, nempeex ijs, quorum præcipuè vfuseiatæcatc Regis Alfófi decimi , qui erant aiirei, vel aureis æquales, iuxtaçftimationem,quam infecuti fumus amp;nbsp;expendimus.Hoeprobaturex eo,quöd præfata lex non eft decerpta ex iurc com-mu ni,Beque ex alijS,quasego vidi .'quamobrem illamfum inteUeófurus,conformc monetæRegis,quieam fignari iuffit,nem-pc Regis Alfonfi decimi. Nona illatio fpedat ad l.io.tit.zj.parr, j.vbiincafu refugij ad Curiam, lex repu-tatamp; iudicateum pauperem ,qui nópof-fidet valorem viginti marauedinorü,qui fi debeant intelligi,iuxta monetam regid, quam lex condidit(nam quod ad earn fum mâ,iuxta id, cuius in præfentiarû remini-fcor,nó po/fumuseâ referread alias leges antiquas) finguliis marauedinus valet decent præfentes,vel fex bonos, iuxta aliam rationera. Supputant igitur prædicli zo. marauedini,ad minimum fexcentos amp;nbsp;viginti marauedinos præfentes , fingulum ad lo.denariolos,qui tune temporis valebant in regalibus argenteis ,'eiufdem quo moderui funt pödens vitra 40. Regales, qui ea ætate pluserant, qiiàm hodierno tcmpore,iooo.marauedinorum, confide-rando precium omnium alimentorü, veluti probauimus ex legi.anciquis huius ra gni, amp;in præfentiarû xftimamusinopé, 0 0 0 j qui |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO lt;4« qui in cafu refugijad Curiam non poffi-dct in bonisjooo.marauedinorum. Quantùm ad id^quod quifpiam fit ob-ligatus fe pauperem ac inopem dcciarare, ait ki.tit.ï.lib. i. forb Quibiabuérit in bonis centm marauedinos, non obligatur fc pauperem ac inopem decJarare. Maraue-dinos iftosintellexitMontaliiusfiogulum pro lo.marauedinis noftri temporis: ve-rùm per aliara rat;ionem aeftimo fingulum ad fex marauedinospratfentes. Erant verb tuncteinporis centum marauedini ló-gè maioris valoris,quam hodièquinqua-ginta ducati, proutomnia.exiguo precio venundabantur„ Sic etiamj quantum ad id fpeótat',quod quifpiam ob paupertatem nequeat eife ac cufator,ait J. r. tituJ.i.part.7. iliumeffe pauperem,qui in bonis non poffdecquin quagin ta marauedinos. Ifta Jexfuitdecer pta ex I. nonnulli.ff. deaccufationib. pro hoc effedu conftituente quinquagintaau. reos,quiiuxtà communem iurisopinio-nem,contentam in legibusantiquis debet arftimari pro conformitate illius attatis, qua leges fueruntconditae,amp; fuftinendo id,qiiod probaui cap. 3. debet ex pondéré auri fingulusaureusappreciariad dupli-cem ducatum,vel adquartâm pirtem vni-us vnciacauri, amp;nbsp;in argéto ad viginti odo Reales,fine Regales,amp; amplius tquando-quidem fingulus aureus valuerit abfque aliqua contradidione, viginti amp;nbsp;quinqj denarios, efficientes argenti tres vncias cum dimidio5amp; amplius.ln monetaçrea, fingulus aureus valebat mille quadrates, vel quatrinos,qui fere totidem fupputant Marauedinosex ijs, qui hodieex CaftelJa vfum retinent. Hæcipfadeclaratio, quæ eft vcra amp;nbsp;gcnuina,f.nonnulli.applicatur ad legem Partitarum : fi inttllcxerimus, audorcsillarum voluilfe aliquam inno-uationemfaceretverum cum illorum més £ieritdeclarareaureum antiquum, pro precio amp;nbsp;vaiorefolidi luftiniani, debe-mus prædidam fummam aftimarcac re-duccrea J quinquaginta aureos Caftella-nos,amp;- ad corum valorem, iuxtàilJa, quat fuper ius annotauimus.. |
Decima illatio eft circa 1.4 i.tÎL».parfc, j.exquainterprerando authenticam :irifi. breuiorcs. C. defententijs ex periculb re-; ciçandis,dieit : Qubdcaufæinfràdecenïi marauedinos, funt amp;nbsp;debeanc reputari, breuestita vt nequaquam oporteat pro il-lis adionem i nftituerc.Ifta quaqtitas non erat taxata iure commit nr, veluti apparel ex eo,quod notaturex drdiaauthen.quam obrem intelligen)us,æftimationcincoo-formem efte monetx marauedinorü prin-. cipalium,curfumaEtate,quolex fuit con-dim, habendum,nempt bonorum, iuxtà. vnam computadonem ad decern pro fin-gulo , aut fex iuxtà alteram,itavteflent v el cétum, vel fexaginta marauedini, qui turn temporis pro ratione exigui prcclj j rerum neceflariarum , tantùm confere-bant, quantùm hodrcduoducati,amp;ainn plius.. Vndecimarllatiocftadmodum.mani»-fefta,qub ad 1.9.tit.4.part.j.de donatione,, quæ fieri poteft abfque infinuadone ad^ quingentos Marauedinos aureos.. lexifta » decerpta eft ex l.fancimus,.amp; ex 1. penult. C.de donatiombus, v bi fit mentio quingëç torum folidorum, quorum fingulus tun» temporis pondère adæquabat vnum Ca-ftellanum,vc] fextam partem vnius vneij auri:amp; fîdexPartitædebet intelligi iuxtà eandem æftimadonem, vt fingulus Ma-rauedinus aureus,fit vnus Caftellanus,.ve luti traólauimuslib.t. variarum refolutio» numjCap.n.. Duodecima illatio deducitur pro intel -ledu l.i.tit. n.part. j. vbi in caufis infrà decern Marauedinos defertur iuramentura, quando adeft probatio vnius teftis.Quan-titatem iftam ius communereliquit inar-bitrio iudicum:quamobremnócritincó-ueniens,fubindeintelligere marauedinos iftosperfolidos luftinianæos , qui funt Caftellaniaureijtamctfipropriusintelle-ftusreferri debeat ad marauedinosætatis Regis Alfonfi dccimi,quorum fex appen-deban: vnum Gaftellanum, veluti trada-uimusin ijs quæbaâenusexplicauimus. Dccimatertia illatio deducitur ad inteb Jigentiâl.î.7.ÿ.amp; aliarum quatuor feque-tium. |
|
DIDACI COVARRVVIAS. *«nm,titu.io.amp; Lij.rf.titu.ij.part.j. vbifit ttentio Marauedinorum,appreciando tri huta, quar ex priuilcgijs Öf alijs conftitu-tionibus,amp;figillis penduntur in Curia. IftosMarauedinos cofdem intclligo, cu-iufmodi vfnm habueruntjetate Regis A1-fonfidecimi, amp;nbsp;pauló antèfeculo parcn-tiïeins Regis Femandi, neque intelligi débet per monetam auream vel argentea, f(röutdiciteademlexi$.tit.i9.par.5.amp; fic debetjt jftimari Marauedini legum in par titis contentaruin,hàud eniminterpretan turcertam monetam iuris communis, amp;nbsp;legum Romanarum,neque traiflant de Ma tiuedino aurco.. Decimaquartaillatio pertinetadlj^. thu.é.part.j.qu« Aduocatis faJariutn ap-preciando,ait: Malusfalarium non exce-datcentum Marauedinos. Ifti Marauedi-nidebétseftimari aurei, amp;nbsp;finguli ad pon dus aureorum antiquorum,nempè ad du-pUm vnum, Vel duosducatos fimplices, prout diximus: nam lex ifta decerpta eft, l.i.Ç.ftcui-.ff.devarijsamp;extraord.cognit. velad minimum debet arftimari fingulus ad CafteUanum,prout tradauimus ad l.x.. tit.t.part.7wr, ^°^'- lt; '*•?« nientio in aliquotCaftelIté regnii hiftorijs, cuiufdam monetx, quam Fran., tuinnuncupabanr. Francus ilte fuit au., rens, amp;• valebat decem Regales argente.« «sj etufdem ponderiscum ijs, qui hodiè cnrlum' rttinent, amp;nbsp;odto habent vnciam vnam.Erat Francus fexta parteminor duplo Caftellanocius çtatis, quem capite iftöextcndimus,proutdeducitur, amp;nbsp;bc-«ècolligi poteft ex quadam ordinatione, quam condidit Rex Ioannes,eius nomi-nispflmus,inViruiefca,annó«j87.vt Fratus appènderitaliquid vitra diicatum,ex ijs,quinoftro tempore vfumretinent. In priuilégijs quoqueamp;legibus horumre-gnorum fit mentio Petitorum, amp;nbsp;mone-tarumin materia confributionum,amp; debet intelligi, quod fingulat monetarum • ißarum atquiualebant quinquaginta coro ®ïtos, vulgèCornados, nempè oftoMa-«uedinos præfentes, amp;nbsp;odo Cornados, %uodprobatur per aliquot fcriptaStmo- |
*0 numenta nobilitatum amp;nbsp;diflributionum, ex quibus prxdida refultat æftimatio. THEMA CAP, VII. De mutatione monetae quoad pond« amp;nbsp;valorem eius- SVMMARIA^ i Kumiftnata.anpoßintpluritttßim/iri.guX mat er ta, ex quafueritßgnata. a Arißotelu locus expenditur ad intelle-Uum lunßoußulti tn L i.ßß de contrat}, emft tone,. 3 Pecttiia,anpeßit pluris aßimariin pnua^ tis Commerçai, quant publice fit aüt-mata. 4 Decambioad pecuniafertnutationem,amp; decampfortbus. ƒ Numißnata an fint cudenda pubUcii ex-penfis, 6 Princeps an poßii mutare pecunia valorem, CAPVT VII.' OBiterfuperiùsnon femeldiximus, in his Hifpaniarum regnis numif-matum pondus amp;nbsp;valorem muta-tum fuifleregiaquidemauthoritate. Id-circoquxritur, an ea mutatiolicita fit,amp; iure fieri poffit. Etfanè quoties mutatio monetxfit,quoad pondus amp;nbsp;eins valoré, plane omninö licitacft,nec.in hocaliquid ! poteft concrouerti. Etenim finumifma-turn aureorum pódus augetur vel minui-tur, xquum erif, quod amp;nbsp;valorix,ac xfti-maüonisfiatdiminutioi vel augmentum.: |, t Erit igitur huius-quxftionis controuer-fia in hoc, an numifmata pondéré eodeni . poffint quandoque plùris æftimari, amp;nbsp;valere authoritateprincipis ?'cui quxftionit amp;nbsp;illa accedit, an moneta cudenda fit ex-penfis Reipublicx^vel principis? ? Et quibufdam vifum eft, numifmata Ooo j, Boni |
|
VETERVM N'VMIÄM ATVM COLL AT IO lt;48 non pluris effe xftimanda regia authori--tate,quàiiiærtjnietur,amp; valeat ipla mall’a auri,vel argenti,aut pondus, exquocon-ftant. notatur in 1 i. ex Accurfio ibi.if. de contrahen.erapt. vbi de pecuniaiurifcon fultus inquit,Eleda maceriaeft,cuiuspu-blica ac perpecud xftimatio difficultati-bus permutation«rn«qualitate quantita-tis fubucniret : eaque materia forma publica percuffa, vlum dominiumq; non tarn ex fubftantia pratbet quam ex quantitate: nee vitra merx vti umque eft, left alterius precium vocatur. Hadenus lurifconful-tus,de cuiusintelledupaulo poft trada-bitur, vt videamus, an illicprobetur opinio Accurfij. Secundo ad hanc rem adduciturteTc.in 1.1.Ci.de veteris numilma. poteft. quo in loco app3rec, numifmata elfe vbiquecu-denda amp;nbsp;expendenda, debitii pondus ha-bentia.Sed ea conftiiutio nihtl aliud probat, quam quod numiimata publicaper-cufl’aauthoritate,dcbeant efle lufti pon-deris,amp; deinti, népè eius ponderis,quod lege publica fueritdiffinitum : nó tarnen lequitur ex hoc, quod numi lint habituri eundem valorem, quern valet ipfa materia,ex qua fut-re fignati. Tertio in idem tendit text, in l.x.C.eo. titu.de vete. numif.poteft. iuxta Accurfij interpretationem, quæ vidctur probare, quod diminutis numifmatis quoadpon-dus quidem,etiam eotum æftiniatio dimi-nuendafir. Sed nec hie jextus quidquam Vi'gct : eftetenim eius ienfus lecundùm Bartol, quod minuta æftimationefolidi, minuirur æftimatio rerum qua: vendun-tur ad folidum,ficut itidemcótingit, vbi acftimatio monetæ augeturamp;crefcit. Na eadeinrationecrefcunr precia return om nium , qua: eadem moneta emi lolent, quemadmodum notant Ange.in 1.Paulus. ff.delolutio. Purpur.in 1.cum quid.ff.fi certum peta.nume.17. t^iod verum eft,amp; procedit,vbi omnes monetæ minores pari proportione augentur, vel minuuntur: tune emm precium augetur vel minuitur omnium rerum vniformiter, diminuta, vel auda f ftimatione omnium moneuru: atque ideo prcium rerum, cum fit-vnifotr mitervariatum çquipollet veteriprecio. Quod fi v na tantum Ipecies aurei,vel nu-millnatis minuacur, reliquis monet;$ ma-nentibus in ftatu fuo : tune precia rerum manent in priori ftatu refpedu aharum monetarum ftantium:refpedu autem aurei minuti non minuuntur,imo augentur rerum precia. Sic econtracio in augmen» tovniusnumi refpeótu aliorum qui nou fuêreauóli,precia rerum manent in eodc ftatu,refpettu verb iilius audi nunuima-tis,precia rerum minuuntur,queinadmo-dum eleganter confiderat Carol. Molinx, de contraâibus,q.ÿ;.nu.7iô. |
lt;QuaitöIiuc pertinet 1.3.eod. t^t.C.de veteris numifma. poteft. decifum extat, numifmatum precia vbique debereean-dem æftimationem habere,deuiqj amp;nbsp;vni-formê.Sed amp;nbsp;hçc conftitutio eo tendit,vt vbique cadem fitæftimatio, idem fit valor eiufdem numifmatis, nó tarnenfequi-tur ex hoc, quod tanti fit numus æftiman-dus publica authoritate, quati æftimatur ipfa materia,ex qua conhcitur. Quinto hæcipfa opinio deduciturex c.qiianto.deiureiur.quo in loeoapparet; pcincipem teneri omnino monetam cu-dere,amp; publicam facere ea lege, vt valor iuxtapódusei cóftituatur:alioqui lipri“ ceps poftet pro fua libidine precium co”-ftitucre numis quodcunqiie pondus auri vel argent! habçntibus:iuramétum illud, quod tanto conatu Romanus Pontifex il-licitum eftecenfet, minimè foret vlla ex parte reprobum, atq; ideo fateor, hacde-cretalem decifioné admodum vrgere ad-uerfusprincipes, qui hanc legem nequa-quam obferuant in numifmatiscudendis, Cactei urn contrariam fententiam plu-rimum comprobatratioabAnftotelede-ducia libro $. Ethicor.cap.5.amp; lib.i.Polit. cap.6. inquit enim, numum lege confifte-re,acluamvim retinere,non natura. Si-qu idem ipfe princeps, ipfa Refpublica, denique ipfa lex numum conliituit ; arque ideo numifma dicitur, quafi nomif-maa*»/*“ id eft lege, à qua precium amp;nbsp;valorem certum aceipiucurufque libéra po teftat |
|
DTDACI COVARRVVIA?, ttftaseft, nnmos femel percu/fos inutiles efficere,ac reddere.Hæc Ariftoteles5à quo Itbet nontcraerè argumentari.Nam fi non natura ipfa , fed à principe numifmata vimamp;'poteflatem accipiunt: abipfoque legem reuocante inutilia effici poflunt, profeólóno.n tanti zdimatur materiaip-faauri, velargenti, quanti nunaus ipfe: cum fi tanti aEftimarctur,uatura.ipfa non lege, precium amp;nbsp;vim numus haberct. Huic rationi Plutarchus fuffragatur in Phocionis vita fcribens, numos eos ef-feprçftâtioreSjqui in minori materia plus Tatoris,ac precij compleöantur. Similiferèratione fulfragatur tcxtus inl.Titiæ.lF.deauroamp; argento legat. vbi lurifconfultusrefpondet, Icgatis alicui decern pondo aurijfatisiuUc Jegatum fol-. ui,fivelaurum, vel precium auriprxftc-tur. idem probaturin l,i.§. vltim.fF.eod. tiful. Eteniin fi pecunia, qua aurum ip-fumxfiimatur, aiyéa quidem tanti pon-defiseirct,quantiipfuni aurum,nullafub-jtlfet ratio, cur liæc vt diuerfa ab ipfo lu-fifconfulto nominenturtfiquidem nullo Jifcrimincconfiant. Sed nee ifiæ rationes aduerfus principum cenfores omninö Vrgent. Locusequidem lurifconfultidi-Uerfa teniet aurum amp;nbsp;pecuniam,yel nu-( niosaureos,amp; meritó:quia numi propter • Formamamp;charaderem publicum amaf-faamp; materia rudi difiinguuntur:quemad modum fiatira probabitur. Siclocus Ariftotelis reöè intelleâus evimfenfum habet, vtplurimum interfit; Sitnemafia metalli informis amp;nbsp;rudis,.an innumosredada. Hoc enim amp;nbsp;ipfe Arp ftotcles explicat eleganter in^eiiótoca.rf. Namcum inquit, quxque necefiaria non ücilè polfet vltrö amp;nbsp;citro comportari, publico gentium confenfu conftitutum eftad permutationes faciédas,vt tale qui-dam inter fedarent amp;nbsp;acciperent , quod tutu efict ipfum ex gen ere return accom-»Rjodatum ad vlum vit» , facilè traftari polfet : cuius modi efi ferrum' amp;nbsp;argen-*uni,amp; fiquid aliud eiusgeneris habetur, 9uod initio mag^nicudineaeponderofifa»- |
^4 F plicitereratdefinitiim * poftrembetiam charaftere fuit pereuflum, vt homines li-beri eflent à follicitudine examinandi j nam charafterequantitas nurni fignifica-tur. Hsre Arifioteles.Ex quo primùm ad-notandum efi, authoritate publica effe-éium fuilfe , vt numi certam habeantamp;3 ponderis, amp;nbsp;aefiimattonis rationem, quae amp;nbsp;ipfo charadiere, amp;nbsp;forma confier abf-quealio examine, quodquidem necelfa-num forct,fimalfa auri,vel argent! dare-tur abfque publica forma pro aliqua a-liaread humanum vfiim neceflaria. Quo fit, vt licèt numus eiufdem ponderis fir, cuius amp;nbsp;ipfa materia, ex qua confiât: at-tarnen admodum vtilis fuerit numifma-tumvfus, vtablque alia hominum follicitudine confiet ex publico charadterc, quanta fit eius materia? aeftimatio, quod manifefiiffimè Arifioteles explicar. Deinde confiât ex eodem , numum ipfum authoritate publica confiare, non tam ex fubfiantia,quàm ex quantitare : ira enim ipfelegendum cfi'ecenfeo,inl.i.ff.deco» trahendaemptione. Etiamli Budatus inibi, ex qualitate 1e-gerit. Efienim fenfus,quód in numisiami ipfafubfiantiamateriaüs non confidera-‘ tur,fed quantitas: id efi,valor iinpofititi-uspublicè amp;nbsp;perpetuö couftitutus:quam equidem quantitatem, publiram amp;per-petuam aeiiimationem vocauit paulban-tè idem lurifconfultus. Qiiantitas igi-tnr abeodem appcllatur piiblicaillanu-mifmatumxftim3tio,qua inrelligttur,^amp; fignificatur,quanti numifma quodlibet lo eabilefiti Hinc fanèdeducitürilliusqua?fttonis definitio,analiquod aureü numifmapof- 3: fit permutari,aut vendi pro numisargen-teisj plnribws tarnen quamdege, aut publica atfiimarione fuerint*defi^iti ?• Et, quia ifthæcatftimationumillHafum publica eft , amp;nbsp;precia cuitifque rei publica legeconftituta, nonliceat peruerrerey quibufdam vifum eft, non pofte vendr pccuniam carius,qusm lege valeat j nifi exceffusillerccipiatur.ratione ófficij^vet confuetudinis, vel eius, quod v.ere ingt; terfiti |
|
VETERVM NVMISMATVM COLLATIO lt;ƒ» terfit ipfius recipientis illum exceflum ra none damni emergentis,vel probitiffimi lucri ceflantis. Sic etenim cenfet doä iffi-mus loan nes loannes à Medina de reftitu-tionc;vbi de cambijs agit.foüo 157. fed vt hæc quæftio facilius inteiligatur, aliquot fubijeiam conclufiones. Primaconcludo. Pecuniaduplicira-tione in in precio habetur:fcilicec tanqua reslirtanquam fignatum numifma. Probatur hxc aflcrtio,quia valor metaUi, nee petit, nee mutatur propterea, quöd figilium publicum impreflum habeat: fiqui dem xihmatio publica in id tendit, vtea obferuanda fit, quoties illudaurum, vel auri maffa,vt numifma expenditur.Hanc denique conclufionem eleganter expo-nit Dominicus Soto libro feptimo deiu-Üitiaamp;iure, quzfiionea. cuifuifragatur locusinfignis apud lurifconfultum in 1. numifniatum.ff.de vfufruft. quo in loco veteres numi ex auro forfan puriffimo pereuffi, vt gemmae, amp;nbsp;preciofioresres ita feruantur, amp;nbsp;euftodiuntur, ac zfti-matur,quód vfusfruftuspoteft in eis con-Hitui : ficuti amp;nbsp;in rebus vfu non confum-ptibilibus. Secundaconclufio. Secundùmmetal-li naturam poterit iuftè numifmaaureu, vt auruni,', permutari, aut vendi maiori precio,quàm fit illi à Republica prçtaxa-tum:modô augmentum illud fit exiguum. Hancopinionem tenuerunt Syluefter ver bo,vfura.4. §.3. Dominicus Soto in diéta quæft.i. Caietanus, licet dubius in cradta-tu de Cambijs cap,6. Humscafus eritex-cmplum, quoties numifmata aurca dan-tur, amp;nbsp;venduntur ad deaurandum, ad ornamentumlad annulos,inaures, torques, amp;nbsp;hisfimilia conficienda, in hacetenim fpecie locusuon eft publico precio ,quod tantum obtinet, vbi numifmata permu-tantur, Sc in commercijs expenduntur. Qua ratione toilitur Ioannis Medinx opi-nio,quz contrariam huic fententiam po-tmsadmittit. Quod eft maxime n»tan-dura. His adde Aymonem Crauettam con fiL^.nume.ij.Sc fequen.qui hac de re non-aihil agit. |
Tertia conclufio. Licitnm nihilomi-nuseft , numifmata vtnumifma:afunt,amp; ca ratione, permutareautcambire, non-nuUo ab alterutra parte cócelTa alteri pre cio. Hxeprobatur. Nam Iicètprimus3t proprius vfus pecunix fit ad emendum amp;nbsp;vendendum,vt fit alcerius rei precium, iuxta l.i.ff.dscontrahend.emptione. Ati-ftotelem libro i. Politic. Cap. 6. Sc quoad hanc partem nulli liceat tranfgredicipa zHimationem à lege taxatam : eft tarnen amp;nbsp;alter pecunix vfus improprius, nem-pè vt permutetur peeuniaxum pecunia) amp;ad hoc non habet à lege taxatam celram quantitatem, nee valorem, vcdoceot Sanftus Thomas libro fecundo, de regi-mincprincip.cap.i4. Syluefterverb.vfu-ra, 4.quxftionci. Sc 3. fic fanè licèt proprius vfus calcei fit ad tegendumpedem; alter tarnen eius vfus improprius eft, rt cum aha re,permutetur, ficuti ex eoden Ariftotelc deducitur in dido cap. ö. amp;nbsp;■cap.7. Hoc ipfum hac in re Sc Caietanus adnotauitin traólat. de cambrjsjcap.jide-inde commutatio ifta pecunixadmodum vtilis eftReipublicx,dum nuraulariusan ream pecuniamdatpro minuto argento, aut vice verfaminutum argétum proau-rea pecunia. Contingit enim fxpiffimó vtiliores efle alicui minores nuinosar-genteos ad faciliorem vfum, amp;nbsp;expenfat, quam aurenm numifma ; atqucitidem alteri erit vtilius numifmaaureum ad tanf lationem, quam argentei minuti numi. Qua ratione ob faciliorem accommodió-rem vfum,eft vtilis valdè ifthxc in Repub licapcrmutatio. Ideo mirum non aft^fi permittatur, mercedem aliquamdari his, qui laborc proprio, amp;nbsp;induftria pacatos habent numos aureos, amp;nbsp;minucos argen-leos ad huiufmodi cambia, modó precin hoc tenue fit , nefraudibus locus aperia-tur. Pixfertim confiât, hoc Itcere pub-liciscampforibus, minifirisReipublicx, abeaque conftitutis. His etenim hoc licerc affeuerant ooft ri Doâores paffim, quorü meniiniccoj fequutus Laurentius Rodulphus in c.coa fuluic.de vfur.in rcpctit.quxftio.i6.loaa. Lup. |
|
DI DA er co Lup.ine. perveftra?. nocab.6.in§.9.nu-‘ tiie.15. dedonatio.inter virum amp;nbsp;vxörem. Florentinus i.paire,ticu.'..cap.7.§.^7.Coii tadusde contiactibus, quælt.99. quorum opinio conununis eil, lecundùin Sylue-■flruni vcib. vfura4. §. 7. Q_ i tarnenàï! pfænuttantl'etraô’tarerë ma quoad pub-iicos camploies : non tarnen negant ex. prei(ini,idem licerc priuatis perlonis.Sed 'Caietaum tra6ta.de canibijs,cap.5.in fpe-tic allerit, non elle hoc cambium Jicitum lt;priuat!S, led tantum his qui ab ipfa Rc-pubhcaluntadid munus ele6i:i;cuius cô-traiiumiylucrtcr in d.verb. vfura 4.§. 7. probatemihi vifuseit, amp;nbsp;idem tenetma-«ima racrone Dominicus Soto ind.quæ-ftlO.l. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J. Etenimfihæc permutatio genere fuo pecunia ædimabilis elt, vtconliat, nihil *rget,curnon lit licitacuicunque, etiam 'priuato,quodequidem verum eftex ipfa quot;natura reimifi lex huiuscarabij vfumpri-natisuiterdixent : tuncetenim nemopo. tertcoffictuiirhocexercêre, nifi isjqui à Hepüblicafueritelcftustalioqui mortale *lt;1111160iscominittercc,amp; tenereturad re-*ftitut onem inert ex ea repercepti,ficuti lipfeUomini.Soto probat m d.q.i. fie legc ■regiai.tittu.b.lib.î.ordtn.interdiftumeft • «fticium illud prtuatis, amp;nbsp;omnib’, nifi in Curia jirinctpis habentibusab eofpecia-leincommiUioncmamp;licentiam: in alijs veto ciuitatibusamp; Jocis permittitur his, qui à coilegio Decurionum fuerinc no-nunati amp;eleâi. Hac fane ratione didi funtab initio Camplorcs hi, qui paratas habebantpecuniasad pemuicandum minores pro maioribus, amp;nbsp;vice verfa maio-rCspio mtnoribus feruata compenfatio-nisæqualitate. Habuit veto hæedidioo-rigiuem à verbo:Cambio,id elt,permuta: amp;nbsp;inde vetera illa: campfi, campfum,amp; tampfo,campfas:eademfignificationeau thotePrifcianolib.io.cap.i.quiex Bnnio citât. Leucatem camplant, id eft permu-»^tant.tradit Andr.Tiraqu.lib.i.de recradu. S.p.inprincindecampfores. Cambium aiitem didio non eft à Latinis rece-ptauamecfi vtatur eadem libri feudorum |
VARRVVIAS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^n iiichor^ihV.r.'S. fiqhis dothinus, quo tempo.miles. amp;inc.i.§.cùmautem.de con-tro.inueftit.vbi Bald.notât, Cambium ef-1e permutationem non tantum fpeciei ad fpeciem,qua!proprièeft permutario : fed amp;nbsp;fpeciei ad genus;vt domus cü frumen-to,amp; etiam generis ad genus, notât lafon in l. i.colum.vlt.ff. dererum permuta, fic amp;nbsp;regia Partitarum lex. i.tit.6. part.j.per-mutationemcambium appellat.lila vero merces,quæ campfori datur pro permuta-tionepecuniarum,dida eft à Grarcis CoI-lybus.'amp; inde capforesCollybiftar, quoi Budæusadnotauitinl. vltim.ff.depigno-rat.adion. Didi etiam fuêre Nuroulari). Sed amp;nbsp;argentarij,qui trapezicæ,amp; menfularij ap pellantur,non tantum pecuniarii permu-tationi dedère opera maiorem : fiquidera fimul negotiationem exercebanc. Nam pecunias cuftodiendasaccipiebanr, pro-priafque amp;nbsp;aliénas fœnori dabant. Vnde apiid Plautum argentariuspro fœnerato-reaccipitur. His folebant in publico ad longum tempustabernæ locari,'J. qui ta-bernas argcntarias.ff.de contrahend.em-ption.quo in loco labitur Accurfius,dum incerpretatur argêtarias tabernas, in qui-bus argentum venditur. lidem argentarij menfaspublicasamp; officinas Romatin foto habcbant, propè Caftoris «dem, ex Plautoin Gurgulione ; in Perfa amp;nbsp;in Afi-naria. Terentio item in Phormione. t^ua , tatione argentarij fore cedere diceban-tur,cum tabernis,id eft,menfis fuis cedeh-tes, aliofugienteshabitatum migrabanc, fallebantquecreditores:quod longiusex-plicat GuilielmusBudarus in 1. fi hominé. ff.depofi.§. quoties. vbi lurifconfultus huius loquutionis meminit. Didi etiam fuêre argentarij colleólarij à coll igendis numis in l.quifquis.C. ficertum petat. vti cxplicat Alciatus in libro 4. dilpnndio. cap.12.ex Suida. Horum autem argentaT riorum officium amp;nbsp;minifteriumcaufam publicam habebat,l.aigent3rius. inprin-cip.ff. de edendo. Nam amp;nbsp;alij rationes conficiebant, ad quarum fidem lecui re-batur,l.Pretor ait. cum 1.fequ.ff.de eden. P p p notât |
|
VETERVM NV MES MAT V M ' C O L L A T T O ^0 notât amp;dehisaliqua Carol. Molinæ. de contraâibusjnu.îÿ. Ad propofitam ab initio qiiæftionem rurfus accedens illnd ex multis adnota-bo prç maxima anthoritatPjtex.in c.quan Î to. de iureiurando, numifmata expenfis publiciseffecudenda, nec pluris foreæ-flimanda, quàm materia iplaabfque publico charaétere æftimaretur. Hanc fen-tentiam probat glolT. in d. 1.1. ff.de con-tiahend.emption.Bartol in 1.Paulus.ff.de folutio.z.cblum. Idem Bartol.in l.qui fak fam.ff.defalfis, amp;nbsp;in l.i.§.vltim.ff.deau-ro amp;nbsp;argen.legat.cuius opinionem Com-munem effe affeuerac Curtins lunioria ].z.§.mutui,niime.ii.fF.ficcrtum peta. vbi Bartol, eandem opinionem probat, amp;nbsp;tenet, quam etiara fequunrur Marthæ. Af-flid. decifio.90. amp;nbsp;Petr.Velluga in fpecu-lo principum,ti[u.dc mutationemonetx,. nume.7. N i h ilo m i n ns co nrfarîàm exponiinn s coticlufionem, qua conftantcrafferimus, poffeprincipem in cudendis numisearn obferuare legem, \ t aliquid lueri percB piat pro ratioue expcnfarnm,quæfiunt in ipfa inoneta figoanda. Non enim tenctur princeps proprijs oxpenfisnumospercutere. Idcircopote-rit à priaeipe numilinaium precium ta.-xari vitra ipfius matenae aftimationcm: quod confuetudo iamdiu toto in orbe Chriftiano recepit, fecundum fnnocen. Abba.num,K. lmol.colum,4. amp;; ibi DocI. jnd.c. quanto, deiurein rand, IraoI.in d,l, Paulus,ff.de folutioni. imo f^ de liac com-fuetudineBartol, ipfe tefiaturin d.l.i.§. mutui. acMartinus Laudenf. in tradia, de inonetis,colum,i. Petr.Vellu.in d.num.7. Boer.decif.3i7. nume.3. amp;nbsp;Albertus Bru-nus in trada.de augmen.amp; diminuti. eón-clufione vltima,colum.i. qui eandem ap-probat,vbi lucrum rd fitcxigutim. Ego verb hacinrenon video, admo.* dum vrgere contra principes, text.in d.c. quanto, potuit enim in ea fpecie detri-jnentum in qumifmate contigifle eopa* |
00 , vt pratter valorem materiat, amp;nbsp;trXP-dum legitimum expenfarum precium foret conlfitutum,quod illicitumefl: deinde confukius eft,numifmata expenfis pulgt; licispercuti,amp; cundem habere valorem,. quern ipfa habet materia : amp;nbsp;tamen con-fuctudinem , cuius paulo ante memini-musinon ita contraiiain iuri opinannir, vtadmittenda non fit. Ea etenim principes ipfos excufabit omninb. Bic in his regnis apparetexpragmati-ci.s conftitutionibus , quarum in priniis buius operis capitibus mentionem feci-mus, confuetudmem iftam plane feruarb ia numis argcnteis,amp;aureis:tamet,fimo-d b ob a u ri pen u ri am p 1 u ns æft i m em us,^ faciamus aurei numifmatis matcriam, quàm numus ipfe lege regia fit æftima-tus ; atque ita hanc fententiam, quam recepit confuetudo, crebriorem elfe affe» rit Carolus Molinaeus de. Contrari-bus,quæftio.100.numcr.798. quamprob^» rc videtur Gabriel in ^.fenten. decifiojB qua:ftion.9.cçlum.i.qiiinamp;idcin innoc. Abb.amp; alij in d.c.quanto.hoc principi li» cere arbitrantur vitra expenfas neceffa-rias,quæ hunt in endendes nqmis, fiip--fe princeps fit in aliquamopiaconflitu-tus.. Nam adfubueniendum publicæneçef fituti, publicisqueimpenfis, poceritp.fu-ris monetam atftimare, quàm numifmi* turn materia æftiinctur.lmb amp;nbsp;hoc ipfum. quandoque vtilcReipublicat eft,nepecii-nia 3urea,vcl argentea extra regnum,apt extra prouinciam exportetur , quemad-mod.um admonent ipfelnnoccniamp; Guid. Pap.in d.c.quanto. colum.3. conftat fane ex conftitutionibus Henrici Regis fecun-di,amp; Ioannisprimi, ob publicas neceifi» tares ab ipfis Regibus numifmatum pre» ciaaugmentum accepiffe. Bed amp;nbsp;con-fen fu populi, autciuitatum regni,etiam ab fque.publica inopia poterit idem princeps efficere, fecundum Innocen.Panor-mitan.amp;alios in d. c. quanto. Romaiti-dem hoc fafto olim fuiffe ob publicanx* inopiamab ipfo fenatu, teftatur Plinius libio |
|
DIBACÏ COVARRVVIAS. libro 33. cap.3. Hinc denique’poterit amp;nbsp;akeri quar-* ftioni refponderi: an princeps poffic mu-tare pecunia: valoremjamp; «ftimationem? qua ’in re Ariftoteles inquit libr.i.Politic. cap.6. amp;nbsp;î. Ethico. cap.j. effe in poteftate Reipublica: amp;nbsp;principis, numifmatafe-piel fignata mutare, amp;nbsp;redderc ac efficere inutilia.Mutata fiquidem voluntate vten-tiumnumis, vt numum valere nolint, ip-fc numus, vt numus eft, inutilis efficitur. Hic enim eft fenfus Ariftotclis, tametfi MichaelEpheftusind.c.y. aliter interpre tetur locum illum: fcilicet ex vfu permu-'tationis. Ita equidem inquit. Namfivo-luerimusea, quæ habemus dare, amp;quæ non habemus accipere, inutilis prorfus vfus numi euadet : ipfe tarnen opinor, ■non elTe hunc fenfum proprium Arifto-lelisjfed eum.quem raodótradidimiis. Mutatio verb pecunia:, ft fiat ex con-fenfupopuli, erit plané licita, vtcunque fiat;cùm accedat confcnfus eorum, quitus prxiudicium ex ea mutatióe fit: quod ûtentur Hoftien.in tkul.de cenfib.§. ex quitus.InT!0cen.amp; Doélores in d.c.quan ^,to. Albert.Brunusin trafta.deaugment, cortcluf.vltim.colum.i. qui expreffim ad-mittuntmutationem moneta:, vtlicitam, quoties eafitex iufta caufa: nempèquia niateria numifmatum faftaeft vilior, vel preciofiorcommuni hominum æftimati-one:vel quia non habet iuftam xftimatio-nem feruata proportione materix, ex qua jpfaconftat. quodamp; Andr. Ifern. fcribit in c.i. qua: fint regal, numer. 18.amp; fequen. qui,niime.ï4. etiam probat, licerc princi-^ pibusprecium moneta: augere tempoie ^ publica: nëceffitatis: modó ea cedante fiat fubditis reftitutio damni illati ab ipfo principe,qui podet id reftituere. Quod fi mutatio monetx fiatabfque iufta caufa pro principum libidine, ideft ómninó illicitum lécundiim omnes,quos módö citanimus. quamobrem dum loan. Fab.in prhicip.Inftit.quib.mod.tolli.ob-li.amp; Boerius decifione3i7. numer.6. feri-bunt, pofte principem abfque confenfu pópuli mutaiemonetam, eft intelligen-dum, modö fiat ex iufta caufa, vél abfque populi præiudicio. Qua rationeS.Thom. intrafta.de regi.princip.libr.i.cap. 13. ad-monet principes, ne numifmata pro libidine propria mutent. |
De eadem remulta tradit Carol. Mo-linx.decontra.quçftio.9t.amp; 93. qui num. 696. conatur improbare communem mo-dum loqucndi : dum pecunix bonitas di-ftinguitur in extrinfecam amp;nbsp;intrinfecam: bonitasenim intrinfeca dicitur fubftan-tia ipfa metallorfi tam in bonitate, quam in quantitate, feu pondéré: bonitas vero extrinfeca appellatur valor impofititi-us, vtfcribunt omnesin d.l.Paulus ff.de folutioni.amp; in l.cùm quid.ft’.fi certum pe-ta.amp;indifto c. quanto. Etenim exiftimat Carolus,bonitatem intrinfecam pecunia: effe publicam illam xftimationem,amp; valorem impofititium : quia eft eins propria, fpecifica, fubftantialis amp;nbsp;formalis bonitas, amp;nbsp;effentia, qua: dat ei effe, qua fublata, publica videlicet approbatione remota, definit effepecunia, 1.eleganter. §.qui reprobos.ff.de pignorati.aftio.l.Iu-lianus.§.fi quis.ff.ad exhiben. bonitas au-tem extrinfeca fecundùm eum dicitur ipfa numorum materia : fcribitque is author, italoquurosfuiffeolim Azonem, Ia cob.de Bellouif. Odofred.ac Cyn. in l.in minorum,coliim.4.C. in quib.cauf. in integrum reftitutio non eft neceffaria. Et tarnen ad intelleftum eorum, quæ inhac materia traftantur,óbferuandus eft communis dicendi modus : quem etiam fc-quitur Albertus Brunusin difta conclu-fione vltim.colum. j. Ex ^.fequenti. / ObU^atus foluere in certa numorumJpe^ de,an peßit in aliafoluere? 2 Pecunia bont tac intrinfeca, an fit confde-randa iuxta tempus contracîus,velfoluti-~ onü? 3 Numifmatum bonitas extrinfeca,quome^ Ppp i dt |
|
VETERV-M NVMlSMÆTVNt COLL ATIO 6f4 do pt obfiruanda'quoad foluiionem de-^ bid? y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp 4 Mutado pecïmixfioH mor am, an noreat, velprofit creditort? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^ j Promifiio fiolutionis in certa petunia fini, certa afttmatiene , quo pacio fit obfier— tianda ?. P. vnicus.. SVpereft modoexBart.ind.l.Paulusa-liquot condufiones deducerc, vt bre-uiquodam examine quxipfeadnota-uit,explicentur:faltem iuxtacommunem aliorum traditionem- 1 Prima conclufio. Quoties obligatio concepta fuicfub certa fpecie monetae» non tenetur creditor recipere quamlibec. abammonetanijetiamprobanijad mone-tæpromiffæ xllimationem, ft iitalterius materix^ Hane conclulionem quidam probant ex co, quod aliud pro alio inui-to creditore non foluitur, 1.1.§. i.ff.fi cer-tum petat.amp; Leum à quo.ff.eo.titul.den i-que in fpecie affertionem iftam tenent Bart.in d.l. Paulus, nume.j. idem Bart.in L. J.§.vltjm.ff'.deauroamp; argent.legat. idem Bartol. Alexand.Aretin.amp; alijind.l.t.§.i. ff.fi certum peta.lmol.amp; Dodhin d.l.Paur Jus. Antoni. amp;nbsp;Abb. colum. vltim. ind.c.. quanto.Bal.in l.fi quis argentum.in prin.. C.dedonatio.amp; in 1.libera.C. defenten-tia.amp; interloc.omni.iudic. Boer.decifio., 317. colum.j. qui tarnen vnanimi confen-fu fatentur,conluecudineconcrarium re-ceptum ede. Quod etiam alferitgloif.in d.l.fi quis argentum. Curti.Senior in tra-éfa.monetarum,fuperl.cùm quid, quxft. 9. ff.fi certum petar, Afflifl. decifion. 90.. de qua confuetudine fcribit Carolus Mo-linx.de contraft.quxft.ÿz. nume.709.non omninó obligate earn : cùm ex ciuilitate, amp;nbsp;benignitate creditorum procefferit». non ex necelfitate, nifi in. hiscafibus, in quibus nihil inrereftcreditoris tquodeft: notandum ex multis,quxtiadidit Alber.. Brunus in d. conclufion. vltim. colum. 7. hanc tarnen confuetudinem iure proce- |
dere.conatur probate Curti.lun.in d.l.cff quid,nu,n.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, • Secundaconclufio, etiam vbi obligatio concepta fuit fub certa fpeciemone-tx,cogitur creditor monetamdiuerfçfor mx3amp; charederis recipere,modö eiufdé materix fit, amp;nbsp;ad eandem xftimationem, quxdebetur, folutiö firlt;. Hocexprclfim-Barto. amp;nbsp;omnes pau lö antè citati probant exdJ.Paulus.quxeff fccundùm hanc con clufionem intelligenda. Tertia conclufio. Pecunia mutata in •^ bonitate intrinfeca : nempè in materia, vel pondère, foluenda eft iecundiiin earn bonitatem, quam habuerattemporecon-tradiis, non aut fccundùm illä qua habet tempore folutionis,probaterex ratione, l.cùm quid.ff.ficert.petat. vbi eam tenent Dofto. amp;nbsp;in c.olim. de cenfibus. notant Bartol.amp; alij ind.l.Paulus, colum.j.text. ad idem in c.cum Canonicis. de cenfibus. quam opinionem fatentur communem ef fe.Panormita.in c.quanto, de iureiur. colum. penult. lafon in l.i.quxft.36.C.deiu-reemphyteu.Socin..Iuniorconfil.i4î.Iib.. i.nume.94.idenifatenturomnes,quihanc materiam traâauerunt, prxfertim Curtid lun.in l.cùm quid.tf.ficert,peta.nume,tj.-Gr3tusconfi.ii.num.3o.amp; confu3.amp; M-'-coI.AJber.Brunusin trad, dcaugin.amp;di-mi.conclufio.vlthi.ver. Hisficprxmiflisi qui latè.hac materiam examinât, amp;nbsp;Boer.', decif.u?.eandem fententiam confiai com munem effe ex his, qux latiffimè traditJ i\ Andr.T iraquel.lib. 10. de vtroque rerrad.. $.i.glo.i8.nu.adlt; Contrariam in hoe «pinionem tenet loan.Faber in auth.Hoc nifi.C.dcfolutio.’i Idem in principio infti.Quibusmodis to! li.obligat, ad finem : eiulque fententiam.' pluribusrationib.conatur defendere Carol..Molirr. in traft.de co ntrad.quçft.ior, quern legito.. Nam pulchrè expenditin-telJeftum text, in d. c. olim. amp;nbsp;c. cum ca- • nonicis. de cenfibus ,amp;’ eleganter , arque erudite probat, folutionem debit«-,« pecunix reftè fieri, fi fiat ex pecuniapro-batam in materia, quam in forma , qux-ex publico dcci cto valet fumæâ,amp; quan-titatem. |
DIDACÏ COVARRWIAS.
|
tîtîtem debitam, etiam fi ccrta fpccies pc, cuniæjaut monetæ debeatur.Etenim fi een turn Caftcllani deberenturex contraótu, veJ alias : etfi forent publica authoritate 4iniinuti in materi3j,vel in ponderejnoui-que pereuffi eiufdein valoriSjamp; prccij pu blica authoritate conâituti;fatis elTetjCé-tum numosaurcos e» nouis foluere : nee Wneretur debitor centum. Caficllanos ve teris ponderis creditori dare..Sed amp;nbsp;hanc fcntentiain aduerfus. communem.latiffi-nièampliat,amp; limitât ipfe Carol.ficutiamp; communem dilfufèexplicat Albert.Bru-oiisin d.concluf.vlti. Q^o J fi veteres nu-oii non eifent tantùm in ponderc,amp; mate-aamutati, fed fimulamp;in valore,acpre-ciopublico:tune amp;nbsp;conueniunt omnes, tffe omnino diftinétos numos nouos à ve-teribuSjamp; ideó foluendos elfe veteres numos, aut eoiurn propriam,ac veterum çfti mationem.Quod elt rationi adeó congru-uni,vttcmere contrarium admittatur.Et-emm hæcell propria fpccies,amp; cafusc.cü canonicis.decenfi. Vt ipfe Carolus pro-bateleganterrcum inibidiffiitum fir, noni teneridebitoremfoluere creditori luxta nouoium numilmatum çlbmationem,fed. iuxtà veterum qualitatem ». amp;nbsp;valorem, queries veteres extrinfecus, Scintrinfe-cus fuere mutati.Quod loan. Faber notât, in prin.lnUit.quibus modis tolli.obligat.. adfinem.. |
0; Quartaconclufioex Bart. liuncin mo* Î lt;iuni colligitur.fQnoties pecuniaeodem pondéré,de materia manentibus,vel auge tur. velminuitur extrinfecus quo adeius precium amp;nbsp;aEllimationem,ea mutatio ante moram amp;nbsp;nocetj amp;nbsp;prodeft creditori. Hacconclufio communis e(t,amp; probatur. alrhis,quiproxima probauerepaucisex-ceptis, quorum flatim métionem agemus., Barto.etenim amp;nbsp;omnesalij expreffim earn, veram elfe cenfent in locis pauló ante ci-tatis.Nam fimulhasduasconclufionc.siu. risvtriufqs interprètes exponunt, amp;cx-•^plicanr.lgitui in hac fpecie fatiseritcreditori, quod debitor ei foluat centum CalleJlanos, quos in cóueutionem deduxit, ciafi hi nuriii modo publice minorisjllL mentur,qu3 temporecontraflus.Eadem-^uerationedebitor tenebitur ccntfiCa-ftellanosreddercereditori,etiamfihi mo do pluris publico decreto aeftimentur, ^ tempore obligationis fuerint æftimati:at-que ita omnium conlenfu receptum eft, præfertimeorum,quicitanturab Andrea Ïyraquel.in d.gl.S.nu. 27. amp;nbsp;AIber. Brun, de augmente 8c dimin.conclu f.vlr. limit. i.amp; alijs.Cæterum Carol,Molinæ. decon-tradibus. q. ÿt.doôliffimè profeólö hanc quxftionein examinât,muleis ad huius co-clufionis probatiowem ,ad ciufqsimpug-nationem addudis,qu3t fubtilia funt, tan tiquu viri iudicio,amp; ingenio digna.tandé propolitispluribus quaftionibus in fpe-cie:nempèin mutuo,in dote, teftamento, amp;nbsp;contradu emptionisamp;venditionis,ex-iftimar,vbi nullum adenr tempore cótra-âæobligationis periculum crebrx muta-tionis moneta?,variationifqi fordidx, minime admittendam effe communem fenté tiam:imÓ mutationem pecuniç quo ad bo-nitatem extrinfecam nocere , amp;nbsp;prodelfe etiam antèmoram ipfi creditori. Sic fanè iuxtà opinionem iftam,qiii tenereturfol-uere creditoricetum aureos Caftellanos, amp;nbsp;hi eifent poft contraólam Obligationen!-extrinfecus diminuti,teneturomnino fol uere creditorixftimationem illam,quani temporecontraólus habebant centum Ca-ftellani,amp; fic numerum augere. C^od fi Caftellanorum valor effet ault;ftus,fatis ef-fct,amp; fatis fit creditori, fidebitor folüatquot; paucioresCaftellanos, qui iuxtà nouumi augmentum äquipollent centum illis im obligationem dedudis. Quam fentétiani veram elfeopinantur,pratter Carolum 1a-tiffimè earn probantem, Anton.amp; Abb.in d.c.quanto,coium.pènultim.Curt.Senior colum.3.amp; lunior nume.iï.in l.cum quid,, ff.ficertum petat. in eamqiie inclinât Antonius Bürgens.in c.cum dilcéli, de emp-tione,numer.59.quos omnino legito:fiqui: dem hilatiffimè rationes vtriufquepartis expendiint longiori profeólö examine quàm là«us hic noftri traôlatusexpoftu-Ict. In pétunia tarnen tradita ex mutuo,. vcldote, fimilive caufa femper aduerte: P-PP 3 ‘ ad |
|
VETETIVM NVMISMATVM COLLATIO e$5 ad id,quod notât ipfeCarolus in d. qux-ftio.9t.num.7oi.amp; quaEft.97.num.7ï7. Hac veró in re olim in his Caftellæ regnis latx fuere leges quidam ab Henrico fecundo Tauri Aera.M.CCCC.XI.amp; à rege loanne primoBiruiefcæ anno domini M.CCC. LXXXVIl.quibus,vtopinor,!egibus plu-rimum comprobatur opinio ifta pofteri-or aduerfus Bart.amp; communem. 4 Qu'f’t^conclufio, tMutatio pecuniæ promiflæ,amp; in óbligationem dedudlæ có-tingenspoft moram, ipfi omninó nocet, quiin moram inciderit,probatur in l.j.in lin.fF.de adio.empti. quam conclufionem in hac fpecie Bart.amp; alij probant in difla l.Paulus,colutn.j.amp; in d. 1. cum quid. Dd. item in d.c.quanto, imö licet Bartol, ipfe, amp;nbsp;pleriquc alij, hanc conclufionem verä cfTe cenfeant, vbi mutatur moncta maior, -quæ per minorem æftimatur: contrarium probantes, vbi mutata fuerit monetaita minuta,qiiod peraliam minutioremæfti-mari non poffit. Etenim tune minimèno-€et variatioei,quieftinmora. Nam cùm moneta hæc minuta per aliam æftimari non poffit,licet mutetureiusvalor,nó di-citur mutata refpectu iftimationis fuæ, quia non habet aliquid,quoæftimetur.Id circö creditor lucrum amittcret, non au-tem pateretur damnum:qua ratione debitor! morofo non impucatur amiffiolucri creditoris.l.fi fterili, §. cum per vendito-rem,fF.de aftio.empt. nec oberit 1. numis. lF.de in litem iuran.vbi confiât, in numis dariinterelfe extrinfecum. Quia idobti-net in dano,nó in lucro.vndc qui effet debitor cercæquâtitatisfoluédæin pecunia minuta, amp;nbsp;poft moram cótigerit mutatio huius monetæ minutæ,nihil obelFet debitori, quia pecunia non cenfetur efFeda deterior.Hæc fane funt Bart.verba in d.l. Paulus,nume.8.qaem inibi,amp; in d, l.cum quid, fequuntur Doc. magis communirer: vt confiât ex Alberto Bruno in diûo trac, de augmento.concluf.vltim. limit. '• Qui tarnen contrariam opinionem exiflimat veriorem efFe,fequutus Ant.Abb.amp; Imo-Jam in d.c.quanto. Curtium Seniorem in d.l.cum quid^ï-qua:ll.amp;Mart.L3udenfcin |
in trac.monetarum,q.i4.amp;profelt;ïló nuUi congruaratioconftitui verè potefl,qux Bartoliopinionem probet:liquidera pecunia minuta potell,vt plane confiât, per monetam maiorem ællimari;cùm etfi v-nus numus minor non poffit xflimariper plures numosmaiores, nec per vnume-quidem; plures tarnen numi minores poï-funt per vnum maiorem æflimari. Quod fatisell,vtconflituamus intereffe damni. Quin amp;nbsp;vnus numus minor refpedlu ma-ioris,quó ad commutationem,potefl pluris, vel minoris æflimari.Et ideö damnum proculdubió contingit in mutationepecunia: minutæ.Quod palam Bartoli ratio-nemeuertit. Vnde non ell pixdióla quinta cóclufio ex Bartoli diflinélionereflrin genda : præfertim quia ratio lucri quo ad intereffe obferuanda eft: quoties id Inent eft certum:vt in hac fpecie,vel verifimüe fecundùm ca, quxtradunturin 1.1. C.de fenten.qua: pro eo,quod interefl. perglo, Bartol.amp; Doólor.in l.i.ç.vltimo. fF.deeo, quod certo loco.Sed quod attinet intelle-^uml.numis,ff.dein litem iurand.non vacat modó examinare, licctillic lurif-confultuscenfeat,in numis non effe loeit iuriiurando m litem , ca quidem ratio-ne,quóddumin numis ex Ariflotcle, amp;nbsp;codera lurifconfulto in 1.1. ft. de contra-hendaeraptione vniformis, amp;nbsp;perpétua durât æflimatio, non poteft affedio con-tingere,nec aliud intereffe intrinfecurot quod fi numi mutcntur,non poteft cótro-uerti,nec ambigi, contingcre poffe in numis intereffe iiixta ipfius mutationis qui-litatem, non tarnen affedionis rationed habendam, ex d.l. numis. Sexta conclufio..Mutatio numifmatu, quæmodico, amp;nbsp;breui tempore duranit, nullo pado confideranda eft, nec eiuse-rit habenda ratio.Hanc tenetBartol.in di dal.Paulus,colum.penultim.quem communiter alij fequuntur, vt PanormitanuS fatetur in d.c.quanto, column, penultim. text.optimus in l.preciarcrum. ff.adJeg»* Falcid. Septimaconclufio.Quotiestabinitio in contradu, vel in alia quacunque difpo fitionc |
|
D I D A GI C o V A R R WIA S. Îtione ob metum mutacionismonetaru, fit cautum de pecunia fub certa æftimatio nefoliienda : ea paftio plané feruanda e-iit:nee mutatio numifmatum contrahen-tibusnocebit, nec proderit textus opti-mus inl.penultim.S.fimancipiajff-^oluto matrimon. notant Bartol, in dida l.Pau-liis.in fine.ff.defolutionib. Imol.amp; Alex, in dido §.fimancipia.amp; pluresalij,qiios refert Albert.Brunns in traft.de augmen. amp;nbsp;diminut. vltim.conclu fio.verficu. oft a-nófallit.Bändern opinionein fcribitcom-niunem effe Carolus Molinæu.s de contra-ftibiiSjquæft.y7.numer.73s.quidquid ipfe. Bartol.fcripferitin difto §.fi mancipia. E-ritfanè huius conclufionis duplex exemplum conftituendum. Primum quidem, quoties ita concepta funt verba. Promitto foluere centum numos aureos Caftclla-nos ad atflimationem quadringentorum efbuagintaquinque marauedinorum pro quolibet Cafiellano. Etenim etfi ereuerit, veldiminutus fuerit valörCaftelIani publica authoritate,nihilominusfoiutio fie ri debet fecundum xßimationem taxatä ab initio contraftus : arque ita exemplum bocaptatCarolo Molin, in difto numiz^j Eft amp;nbsp;alterum exemplum,quod Barto, fci licet depono apud te centum libras in flo renishocpadio,quod reddas in florenis fub eadem æftimatione. tune enim foluen dæfuntcenmmlibræin florenis iuxt.ave-ttremaïftimationem,quae tempore depo-ftti vigebac. Bt ne quis in exponendo hoc Biirt.exemplo quandoque hxfitec, illud furfusaperiam ex ipfius authoris meiite, in hunc modum, vt tot floreni fint foluen diómninó,quot iuxtà veterem æftimatio-nem efficiunt centum libras : licet modo tempore folutionis pauciores floreni effi-cérenteentum libras: vel qui olim tempo-ré contraftus efficiebant centum libras, tempore folutionis non efficiunt oftua-ginta, Hie fane fenfus ex Bartolo depre-aenditur perpenfis his, quæ in quaefiione jrxeedenti feripferat, quæ ftatim exami-uabimus,qu0 fit, vt in fpecie huius con* elufionis augmétum,amp; diminutio numi£i| tiatum cedar damno,vel luero ipfius crè; ditoris. qua ratione hie idem fenfusnot» obtinet in primo exemplo:vt pater ex tra-ditisper ipfum Carolum Molinçum:qui3£ inillo augmentum amp;nbsp;diminutio Callel-I'anorum cedit luero, amp;nbsp;dam no debitóris.. Senfus autem exempli traditi à Bartolo, plane ita cxplicatur per Albertum Bru-num in d.conclufione vltim.limitat,8.co-lum.?.. |
Oftaua conclufio.Obligatio foluendi, certam quantitatem in certa numorum-fpecie,nulla conftituta illorum æflimati-one, ita inrelligenda eft, vt ilia quantitas. foluatur in numi.s nominatim defignatis. fubincerto nutnero, iuxtàearn æftimatio-nem,quæviget tempore folutionis. itafa-ne vifum eft Bartol, in difta I.Paulus, ad finem. Cuius opinio communi omnium fententia probata videtur. notât Albert. Brunusin diftaS.limitatio.i.colum. Erin eadem eonclufione vltima j. amplia--tione. Nonaconclufio.In contraftibus amp;nbsp;a-lij.s fimilibus aftionibus, hæc verba ; centum librætraduntur in florenis: vel ifta,, centum millia marauedinorum in Caftel' lanisteam fignificationem habent, quod illi numi aurei Caftellani, aut illi floreni traditi,aut depofici,nec pluris,nec mino-fis aeftimantur , nec vnquam æftimandt funt,quant centum libris,vercentum mil-’ libus marauedinorum.Hæc eft opinio Bar toll in difta 1.Paulus,penult.quæft.cuius-fentehriam magiscommunem effefaretur Albertus Brunus in difta limit‘.S.amp; proba: turex his,quæ notantur in 1. fi ftipulatus-fum decern in.fnfclle.fF.defolutionib.Et i-deb his conceptis verbis tot illi-floreni,. vel Gaftellanijquodtradiri fuere tempore contraftus,amp; obligationis pro illis cen turn libris,vel centum millibhs-marauedi norum , venditi videntur ad 'réftimatiq-' tionem totlibrarum marauedinorum'. Er earationefatiserit, quocunquetemporc reddi centum libras,vel centum mille ma rauedinos,etiam fi floreni, vel caftellani,. tempore folutionis pluris æftimentur„ qua co tempore,quo traditi funt, fuerin.c «ftimati contrahentiû conuentione.Atqi ' - itadt |
|
ÖH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VETERVM NVMIS ita eft accipienda hæc communisconclu-fto. Decima conclufto. Quoties certæ fpe cici numifmata non funt in obligatione, fed in fatulratefoluendijamp; fie in iblutio iie,dcbi[or liberatur illa numifmatareddens,etiarn in preciojamp;xftimationedimi iiuta.H{cconclufio traditur per Curtium luniorem confi.i4.num.6.amp; Socin.conf.6 lib.i.Angelum inl.fi ftipulatusfimdecem in nielle.ff.defolutio.Albertum Brun.in d.limitatio.8.vbi ipfe, amp;nbsp;Curtius luni. in hocconantur deduccreex Bartol.in d. 1. Paulus,quarft.pcnulti. quafi velint hi Do-dores, quod incafu proximæconclufio-nis fit in facultatedebitoris,folucre flore-nos,vel CaftcUanos fibi traditosfecundu earn ærtiinationcm,qu»folutionis tempo re vigebat,amp; viget,additquc Brunus, hâc eiTecommunem opinionem, quae etiam obrineret, vbi nuini certæ fpeciei eflent in obligatione, iaxtà conclufionem ofta-uampaulö ante expofitam, qua: tarnen ob t'inet,vbi numilinatum incertus numerus eft promifFus: qnafi fecus fit, quoties cer-tus numorum numerus, amp;nbsp;certæ fpeciei eft in obligatione. Sed amp;nbsp;his omnibus ad-dere Ledor poterit Aretin.in conf.i..amp; có fil.?. Antonium Rubeuin in confil.75. glof. ia regul. Cancel. 15. THEMA CAP. VIIÏ. De falfa moneta,amp;eiusautho-ribuspuniendis. » iJ« diciturfalfa moneta, i Numifalf latine, 0‘gt^tè ^uibm diSiont buf fi^mficentur. f Quafit-buim enmimt f«na. 4 Plena expendentufalfam menet am. 1 Tindem menetarn,radens,aut tinnes qua liter funtatur. CAPVT VUL Oftremó de crimine falfr monetæ paucis again, veluti coronidem huic |
MATVM COLLATIÖ operi adijciens,vt amp;nbsp;prauam, infamemq; numifmatum mutationé itidem perftrin-gam.Eft enim falfa t moneta illa, qua: cu- j ditur ab eo,qui non habet publicamcudé di authoritatem.quod Bart.notat in 1. qui falfam,ff.defatfis.Nam authoritas Reipu-blicæ,vel Principis vires tribuit nuniis:fe cundum lurifconfultum in !. . ff. dccon-trahen.empt.in princ. Ariftotelem libr.f. Ethi(or.cap.ï.amp; lib.1.Polit.c.ó.quaratio-ne obtentum eft,ad Principem, amp;nbsp;Remp. pertinerehoc ius cudendi monetani,ca.i. amp;nbsp;ibi Dod.quæ fint regaliæ,!.!. partita, r. ].r.t!tul.5.1ibr. i.Ordinat.Quód adeóiure receptum eft,vt minime fit vlteriùs necef fariö probandum. Igitur nemo præter principem moneram cudere poteft, Sf id-circó faifi cenfendi funt numi, qui non fuerint regiaauthoritacc percuffi,text.o-ptimusin I.penult.titu.7.parr.7.Dicuntur item numi falfi,qui ex adultei ina materia fiunt,etiam fifadi fint,amp; fignati ab his, qui huic fabricæ, amp;nbsp;muneri funt à Rege prçpofiti,amp; inftituti.Sicuti amp;nbsp;hi,qui non habentformam à lege,vel principe ftatu-tam:amp; hi,qui pondus Jegitimum non ap-pendunt ex Baldo in Margarita Innocen-tia.verbo,moneta.Angei.in l.i. C.defalfa monet.Platea in l.i.C.de veteris nuniifm. poteft. Matthæo Afflid. in conftitutionib. Neapolitan.libro terti0.titu.40. columna fecunda. Numifmataverbfalfa,latinèdicuntut * adultcrina:itactenim eaappellat Conftä-tinus Imp.in I.i.C.de falf.monet.li.j.Cod. Theodoftit.il.amp; in l.i.eod.tit.quæeftprt ma titul.de falf.monetlin C.luftiniani.fic amp;nbsp;huius criminislauthor dicitur adulter folidorum,amp; numoi ü in l.i.C.de faif 1110 net.quæ deducitur à l.s.eo.tit.fub C.Theo-dofiano.Cic.Iib.j.de Offic. Si fapiens,in-quit,adultérines numos acceperit impni-dens pro bonis. Eft etenim adultcrare,arte aliquaquidpiâpro veroaffimilare,amp;reni-fynceram corrumperc. Grarcè autfaifi nu miaut falfa numifmata dicuturparatypa*» amp;nbsp;paracharagmata:amp; ipfi qui cudunt fal-fos numosParacharada: vocantur.dicun-tür etiâ hi numi parafcni : qd* Ludouicus Catlins |
|
DIDACI COVARRVVIAS. “Cïeliiis adnotaiiit libr.C.antiq. kdioc.i. fedamp; in Codice Theodofïano extattitu. de falfa montcaValcnciniani lex 8.in hüc . equidem modum.Fallx monecæ rei,lt;]iios vulgóParacharadasvocant, maieftatis criminewncturobiroxij. Sedamp; Guliel-musBudxusin coinmencarijs ad lingua Græcainquæ Cælius eleganter explicac pagin.î-o. Poenatautem huiiis criminis varié iu re veterieft ftatuta.etenim domuSjinqua falfa moneta cuditur, fifco addicicur,ni-fi dominais longé abfens, amp;nbsp;ignorans ex-cufecur ab huiiifmodi damno. 1. i.C.de falfa monet. quæalominum, etiam ignorantem hac pœna afdciefi in proximo is conftitutus ütj ob grauem dus negligen-tiam,quod multodiftindiius explicatur in 1.1.amp; l.^.tit.defalfa monet.lib.9.Cudi cisTheodofiani:idem probat regia l.vlti. titii.7.part.7.qua derediuus Hieronym. in vita Antonij ercmitae fcribitjhuius cri minis aurhoresjoe ipfo flrepitu deprehë derentur,ad cum vfum in cremisantra fi-bi paraffeivt furtiuæ^amp;falfæmonetæ effent ofdeinæ. Qui verb falfam monetam effecerit, aut hoc crimen commiferit fub Imagine Impcratoris, ipdusve Impcratorisfalfam monetam perçuirerit,igni comburendus eft.l.i.C.de falfa monet. fecundum com-munem eiusinterprctationem,quam ibi i tradidereglolf. Cynusamp;alij jomniaque eius bona publ icantur: vt eadem lege có-ftitutum eft.Idem erit in committétecri-' meniftudcircaregiam monetam.text.e-legans in 1.9.tit.7.part.7.imó amp;nbsp;proditio-niscrimen commirtitur, ac Humana ma-1 ieftas Ixditur hoe perpetrato fcelere :amp; idebhuius criminisreus itidem eH;, amp;nbsp;lïfæ maidlacis fceleri obnoxius : qubd probatur in d.l.t.amp; in d.l.VaIétiniani:ac que in l.i.tit. z.par.7.dicitur enim viilgb aleiiofus,acdimididex eacaufabonorü partem amittit.l.^.tir.6.1ibr.8.ordin.qiii-*1^ bus adde 1.7.tit.ii.lib.4. fori. |
Quodfi quis hoc crimen commiferit circa numifmata principis inferiorisj qui nó fit Imperator, puniendus erit poe-^J9 nacapitali.text.ind.l.i. C.de falfa mone-, ta. notantomnes in diéh. l.i.gloif. amp;nbsp;Do-dior.in d.c.quanto.de iureiuran. Nee in huiuscriminispunitione qiibad prædi-da quidqiram refert,fit moneta aurca, æ-rea, vel argentea : ficuti vifum eft Salice-to ind.l.i.amp;Marthæ. Affliól. in d.titu.40.. colum.i.probat regia lex 9.titu.7.part.7. Hxc autem pœna capitalis, de qua ind. l.i.deportationis eft. glolT.in l.vltim.C. de veter, numifma.poteft. libr. ii.notat Salice.in d.l.i.Iatè Alexand.in confi.104. libro t. column.^ . poft Baldum in eadem l.i.atque hæc difta fintiuxta frequentiC-fimam iuris vtriufque interpretationem. Ego verb ex ipfis Cæfarurrt conftitutio-nibus aliter rem iftamopinor effe intel« ligcndam. Nam poena ignis in ea tantum fpecie conftituta eft,vbi quis folidos,numos in-quam aureos, amp;nbsp;Cæfarcos aduiteraue« rit. text, infignis inl.t.iitul.defalfamoneta, lib.9 CodicisTheodofiani,qua!qui-dem conft itutio data eft à Conftantio Au-gufto Antiochia;. Qua ratione non ad-modum abfona, nec abfurda, imbpro-priaeftinterpretatioglofl'.ind.l. », C.de falfamonet. dum illiuslegispoenamad-uiteranti aurea Imperatorum numifmata infligendam elfe opinaturitametfi com munis interpretatio hoc ipfum nonad-miferit, fed fiquisalia,etiam Cæfarum, amp;Imperatorum numifmata feceritadul-terina, poena capital! puniendus erit. l.r. C. defalfa naoneta.quæ dedufta eft à 1.1. eiufdem tituli libro 9. CodicisTheodo-fiani. Nec vnquam mihi placuit , neciure probari poteft ,eam conftitutionem tra-dlafte de his puniendis,qui crimen hoc in numifmatis inferiorum perpetraue-rint:cùm iusiftud endend imonetam foils competat fummis prinripibus,quein-admodum paulbantc probatum eft : de quibus effares ipfos intellexifte adeb eft veritati confonum,vtplane cenfeam, nec vfquam aliud cogitaife. Hxc fanè capitalis poena , vtcelfet omnium dodo-rum inhoc cótrouerfia,explicatur aper-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_q q tiffi- |
|
VETERVM NVMISMATVM COLIATIO ÄÄO tiffîmè in I,r. C. de falfa monet. libr.g.C. Theodoliani jqua quidem conftitutione Imperator Conftancinus ad Veriurn Con ftantinopoli diffiiiiuic, Decurionem,veh Decurionisfilia à patrio foio exilij perpetui conditioneadciuitatem in longin-quopofitam mittendum: ae Catfarem ip-fum confulcndum fuper facultatibus ip-üusdelinquentisrplebeium rebus amitna perpetuædari damnationi : feruum au-tem vltimo fupplieio afficiendum effe. Hæc fane dicta lex , ex qua maxime pro-batur Salicetiinterpretatio in d.l.i. C.de falfa monet. Hine etia apparet leg.x.C. dv falfa mo-neta, in princip. vfquead verlicul;cuins obnoxij.deduäam fuiffe à l.i.quç ell Cô-ftantini ad Tertullum Præfeftum Afrieç. verficul.autem cuius obnoxii.ex 1.8.quae eft Valentiniani. Theodofij, amp;nbsp;Arcadij Impcratorum.amp; verficul. Proemio accu-fatorihus propoftto.deduci ex l.j.qux eft Imperatoris Conftantij ad Leontium, ti-tul.De falfa moneta lib.9. CodieisTheo dofiani. tametfi in Codiesluftinianito-ta ea conftitutio tribuatur , amp;nbsp;alfcriba-tur Coftantino ad Tertullum i’lxfeftum pratorio«. Is verb ^qurmcmetam proorra autho-ritatCjiufti tarnen ponderis,amp; materiae, ac formas legitimæ percuiferic : eadem pœna puniendus eft,qua punitur adulte-rinara monetam fabricans.gloll'.in Kx.G. defalfa manet.notât Alexand. in l.fngu-Jaria.numer.i6.ff.fi certum petatur-fenCt BartoJn l.qui f.Ufam.ff.de falfis.vbi Hippo. numer. e6.fcribit,hac in fpeciepœ-namextraordinariam fore inftigendam. Quod mihi non placet ; praElertim,quia legialex 9.titul.7.part. 7. etiam hanccri-minis fpeciem ignis poena puniendam efleftatuit. Excufatur aurem qui adultcriira nu-milmatafecericex eo,quöd fcelusid có-Biiliritin monesa , quxmea prouincia Jiee expenditur, necin vfum commerci-orum admictiiur: notât Alcxand.. in core-fl.104. libr.i.Afflicl Jmdidiiseonfti tmio tubus Heapolitanishhr.j.iuhn. 40. tra- |
dit Hippo.in l.qui falfam .nume.73.paufô antècitata. Saltern excufabitur hichac ex caufaab huiuscriminis poenaordina-ria,8: extra ordinem punietur. Sed amp;nbsp;an in hoc crimineeonarus ipfe nodum per-fefto, nee eonfummatodeliâo fit puni-cndus,tradirur alurifeofiilto, amp;nbsp;eiusin-tei pretibus ibiia did. 1. qui fal!am. amp;à 1 homa Grammatico, decilione 74-nos i-tidem aliquotde conatu adnotauirousin elemen. fi fiiriofus.de Homicid. i.parc.in princ.nu.6. Sed t ft quis falfam monetam feiens ex- ♦ penderit, fi numi plumbei, vel ftannci fiat, puniturpeenaordinaria falfi, qg?? traditur in 1.i.§.v!fim.ff.de falfi^Si numi ahtrius materiae lint, pœna eritextraor-dinaria. Sic fane tradidere Barto .per tex. ibi in l.lege CorneI.ff.de falfis. Et-Abbas in c.quanto.1.eolu.de iureiuran SedSa*-ly.in 1.1.C.de falfamonct. exiftimat, in-diftinélè ordinariam pœnâfalfiel’ehoc in ealu infligendamrquem alijsad id cita tisfequitarHtppo.in d.h qai falfam.nu-me.7udieens,hanc opinionem feruari in praxi.Idem earn fequi videtu^in confié 47.num.il. Pragmat ica tamep regia, qua: damouctiseftàCatholicis Regib, Fernando amp;nbsp;Elyfabeth ftatnta.9.6.hic puni-rurpœna exilij quatUorannoiumjamp;pÜ-blieatione dimidia: partis bonoruni,qu2' coiîftitutionem ipfe intelligerem , vbt qaiexpendit, indieac ilium, à quo falfos numosfeabusric:alioqui pumendusetit poena ordinaria falfi. tex-tus sptiniusim i.78.Scyli,quæ vel ex co procedifjquod is pratfumatur falfæ monetæ reus,fi non in-dicauer it ilium, àquoea numifmata ad-ulterina habuerit,fieuti roluei ut Petrus, amp;nbsp;Cynus in 1. Maiorem. C. defalfis.nótat Aretin.in 1.eleganter. §. qui reprobos.ff. depiguor.aftion. vnde confiât, etiam i-gnorantiam falfi prarfumi eiuSj q-urexpé-deritadulrerinosnumos, fieumindica-aerit,àqao eos habuerit. * Tondenst autem monetam , cara,ra- ,* dens,veltingens,fi liber eft,beftijs fubij-tur, fi feruus, vkimoafficitur fupplieio. hqu icu n qu e. ff. d e falfis, v b i efl co mm u- |
|
'''DI D A C T C O V A R R V Vl A SY fliS'Omnioni adnotatio. Ht item in Li,C. de faifa mone.amp; in c .Quanto.de in reinr. ^uód procedit in tondente radenteve monetam aurcam, aut auro tingente nu-naos alreriusmeraJJi, noninalio: fecun-dum Hippo.in confiLyi, Regia tarnen I.9. tuul.7-paj tc 7.probat,huiuscriminis re-nmarbitrio Regis punieqdum fore. Sic amp;Conftantinus Imperator adLeontium Prarfeftum Prætorio fcribit,cum,qui cir-culi mefuram exterioris in folidoaureo adroferit, puniendum eßecapite , vel |
«^i fiamnMS-,vel alia poenamomfera, vt ex-pjeffiroxautuin eft in ^.u titu I. xijlibr.j-Codicis Theodofiani. pragmatica veri Regum CatholicoruiOfi qua de monetis conüituta aft. §. 67.in hac fpeciefanxit, tondentem monetam,aut numifniata,pu niendum efle indiiiinüè pœna mortis, amp;amiffionis omnium bonorum . Quod quantum attinet mortis pœnam, deduci-turàprzcitatalcge Conftantini,amp;exl. vltim.C.de veteris numifma. pote-flateJibro 11. |
Finis Veter. ColLNumifm. Didaci Couarruu.
PRISCAE MONE-
TAE AD HVIVS NOSTRI TEMPORIS
DIVEKSAS ALIQVOT NATFONVM MONETAS SVPPVTATIO PER MAMERANVM COL-
Icda, Anno 1550.
|
-■«ibi .Ç EM AI .4K ƒ .1. t As quidfit,etufdeeit^^ valor amp;nbsp;diuifia. t t’stuferi Br ab antic t dtuifio. 3 ‘^^Solidi Francici feélio. '4., Albui rotatus quoi bader os habe at. f Pondo quit coronatosvaleat, i Talentum multiplex efe. 7 Talentum Athenienfie magnum amp;nbsp;paruit, f Librarian ratio expUcata. 9 ^^ Denarius quidvaleat. ^ io Sefiertius quantum valeat. amp;quopaclo ■ Sefterttum di camus. ii Drachma quopado Jiuidatur. 12 Daleroruw ad drachmas ratio, f}^ obelus quoi haderos habeat. . ^1.4 Sthiiuarum amp;/crupulot urn valor.
iS Stilus drachmas ^. valet. 19 Denar lorum accept to apud Germanos efl multiplex. 20 Maruideris Htflianica aflimatio. 21 Quadrilla Italtcafi^nificatio quefit. |
22 H allerer um Germanic orttm diuerfitas efl maxima. 23 HaUeriBliiriber^enfies amp;nbsp;Colonienfeso-mnium fiunt leutßtmi. 24 tlallerorü aS.comuniterbaflitrnfaciunt. 21 Bianca in Htflgt;anqs minimus eß numus. 26 Maruideresfiunt in Hiflanqs vfitatißima. licet proprie numus nonfit quiita vocetur fiiuepetta. f^^^i^^^^ f*’ V^’^^resappellariit quic ^i^^^^quidin æquales partes diuide-retur, Sspfertim in duodecim. Continebat fiquidem t Asfen Affis Vneias u. Hine ex Affe amp;nbsp;eins par-tib.hæredé inftituere folebant : de qua re copiofe Azo in fumma deTefta. Sed erat amp;nbsp;ni'imus apudRoman.in ii.partesdiuifi bilis,quat amp;nbsp;ipfæ vnciæ appeUabanturre-ius ferme valoris cuius eft hodièStuferus Brabant, vel Albus rotatusRhenenf. vel médius BaffusGerm.cum vno denario có muni.i,Pfenningo:vel SolidusFrancicus cum vnoTurone : vel quarta pars Rialis Hifpanicicum vna maruidere: velPar-pangola, id eft,quartaparte lulij Italic! eu vna quadrina amp;nbsp;duob.denariolis. 0^ q x Alij |
^^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRISCAE MONETAE AD NOSTRAM
|
Alij fupputant Aflem valoris fuiffc v-nius Blappardi Argentoiacenf.qui valet fex denarijs Argeatoracenf. id eft tribus cruciatis:feu viginti vno halleriscómu-nibus ,vel decerndenarijscommunibus, amp;nbsp;vno hallero :.vel oftodecim Turonib. Francicis : vel decern noiicnarijsBrab.Sr quinq;minutisfeii mitisquas vocant: vel' decern maruideribus Hilp; cum vna blaii ca:ve! duodecim quadrinis- Italicis: vel duodccim denarijs Nnrenbergenfisqua: omnia idem funt,id eft,trescruciati. StuferusBrab.continet nouenarioso-do feu mitasfextarios duodecim: feu mf nucas fimplices 7z.. gTuferi triginta odo feu totidcm Albf rotati Renenf, faciunt coronatumau-reum folis vnum : quem eundcra ó.foli di Franciciefficiuntramp; i^.Baff Germanf ci : amp;nbsp;vndecin Riales Hifpanicicü quar-ta:totidcm lulij Italicicü quarta parte. gOlidusFrancicuscótinetTuroiiesduo decimifeu Legardosquos vocant4. * A Lbus trotatus.halleros graues(ex ceptis Argentinenfibus ) vtfunt Rhenanij Bingani, Franc fordianij. n.feudcnariosftiie pfenningos communes oóio:vt funt denarij rotacL, Principü Eleftorum,Fracfordiani^ueuifi, amp;nbsp;qui-uisalijjq^uorum. i^.cóftituuntbaflum v-num. 5 I ^Ondot xftimatione noftri «ris va-I'''^luicaureos coronatoscen turn.Centum pondOjfaeiuntdecemmiJ lia co ronatorum. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mille pondo,een tena mill.coron. Centena millia pondo funt centies fe ^ ptena milliacoronatorum. Talcntü t auri multiplex erat,Hebrai-cimïjBabylonicum,Euboicum,.Atticum,. Athénien.paruum amp;nbsp;magnumjSed in pri misAtticum apud fcriptores celebraru, valës libras feu minas óc .hoc eft,fexjni illia denariorumrfen oßo millia drachma rum id eft,fexcentoscoronatosaureos.. Quinque talenta,funttria millia coro-Mato rum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• Decem talentafunrfex mill.coron^ Vigin tl uien taiduodecim. mülxor on. |
Quinquaginta talenra. trigintamilt Centum talenta funt fexaginta mill. Quingcntatalenta crecenta milt Mille talenta fexeenta mill. Qyiinque millia.talentum triciej cen-tena mill. Decem millia taJentum fexagiescen-tenamilL Tanti Alexander Epheftionemfuufuneraire fcribitur., Talentum.t Athenienfc magnum con-tinebat minas Attiras centum,,id eft, decem mill.coronatorum,. Talentum Athenienfc paruum gt;nbsp;minas Atticas fexagintacontincbat,ideft,fex-milliacorou.. LIbrat auri, minaamp;drachmaidem, 8 id eft,valor decem cotonatorû, Li-bra vel minaAttica,funtdrachmx feptuaginta quinq;,id eft,,monet^noftrç,. coronatidecem. LibraveJ mina Graia,amp; Italica,idem, Et fut drachma nonaginta fex,id eft,pau lo minus quam decem amp;nbsp;trescoronati.- Libra Romana, amp;nbsp;pondo amp;nbsp;mina idé, vt alicubiBudaus annotat. Et valueiei-dem quod denarij feu drachma?centum: velleftertij quadringentrjid-eft,corona-ti lolisdecemiautiuxta uoftram fuppu-tationem,nouem:baflïtrcs:cruciati tres. Decem lihi æ vel mina , veidrachmæj funt cotonaticentum. Centum librafunt cotonati mille.,' Qiiingcntalibra quinqjmill.coron. Mille Iibra3decem mill.coron. Decé millia librarü, centena mill.cor. Qiiinquaginta.mill.librarum feu mina ium,feu drachmarüjlünt quinquiesceu-tenamilhcoron. Centena millia libr.funtdecies centena mill.corona. DEnarius computatione noftrç mo- , neta valuitcircitcr nouemcruci-aris,amp; duob.denarijsGermanicis,, quospfenning.osvocant:id eft,duob.baf-ftscum dimidio :amp; duob.pfenningisfeu ^ quatuor halleris quod eft moneta Bra-baneiçferequatuocStiiferiscûdimidio: moneta Hifpanicx*vno Riali amp;quarta eius |
|
SVPPVTATIO MAMERANI. ' *iuSjhoc eft 4i.mauideribuSjamp; vna blanda, moneta; Italicæ.vno lulio. amp;nbsp;vna par-pagolaj id eft^quaiTa parte lulij, hoc eft, 4o.quadiinis. Vrtns denarius continet feftertios quatuor. Decern denarij conftituunt coronatu aureum vnum, Vigintiquinque denarij faciunt coro-natos duos cum dimidio. Qu inquagin ta denarijcoronatosquin-que. Centum denarij,coronatos decern. Quingenti denarij coronatosquinqua ginta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Mille denarij coron.centum. Decern millia denariorum, coronatos mille. Quinquaginta milliadenariorumco^ ron. quinque mill.coron.. SF.ftertiusamp;’nummus,idem. Et valuit quarra parte denarij,id eft,vno ftufe 10 brabantico,amp; vno nouenarior feu duobus cruciatis,amp;duobusdenarijsfiue pfenningis Germanicisr feu vno folido Francico amp;tribusTuronibus, feu vnde-cim maruideribusHifpan.minus vna blâ-cà;feu nouem quadringis Italicis amp;nbsp;duo-bus dcnariolis. Qiiæ omnia idem funt. Quafupputatione mille feftertijfaciunt circiter quadraginta très coronatos amp;nbsp;baftbs vndecim. AiitiuxraBudæi in vno loco fupputa-tionem, (nam pratter obfeuritatem, fibt ipfe nihil amp;nbsp;alijs,veluti fui parûmemor, fiibinde diuerfus eft ) valuitvno denari-olo minus,quamaffis. Qua cóputatione, mille feftertij faciunt coronatos folares viginti,minus fex baffïs,feu viginti quatuor cruciatis.Et in alio loco valuit duo-busTuronibuscumdimidio minùs quam af(ïs, ideft, qnàmfolidusFrancicus,hoc eft, valuit decemTuronibus cum dimidio. |
Sed f quadringenti feftertij,vnam có-ftituebant libram, id eft,decern coronatos; ac fi feftertium neutro genere, continent feftertios mille, id eft, vigintiquin-quecoronatos : valuit certè fic vnus fc-ftertiuspauxillu minus vno ftufcroBra-bantico, ideft, duobus cruci3tis,amp; vno hallcro: quod eft vno folido Francico,amp; vno Turone, feü ofto maruederibus Hif-pan.amp; vna blâca: feu oélo quadrinis Ital, minus vno denariolo. Ac ft mille feftertij conftituuntcoronatos amp;C. In alio loco ait feftertium valuifte duos afles amp;femifl'em, id eft, quinque cru-ciatos,feu vnum baflumtS: vnum crucia-tum : vel viginti vnum maruideres: vel viginti quadrinasamp; vnum denariolum : vel duos ftufërosamp; tres nouenarios. Ac mille feftertios facere denarios ducen-tos quinquaginta,ideft,duas librasargé ti,quod dicit eflc coi onatos,viginti quin que. Itaque hinc,cum ira flt diuerfus,nó facile quid certi quis deprehenderit fefter-tium pro feftertiorum: feut nummü pro nummorum ; amp;nbsp;denarium prodenario-rum: ac talentum pro talentorumdici-mtis. Quinquies feftertium, funtquingenta feftertia,id eft,duodecim miiliaamp; quingenti coronati. Deciesfeftertium,id eft, quod mille feftertia,id cft,viginti quinque millia co ronatorum. Vicies feftcrcium funt quinquaginta millia coronat. Quinquagies feftertium, centena, vi-gintiquinquemillia coronat. Centies feftertium, ducenta feu ducen taquinquaginta milliacoronat. Tantiat-ftimatus eft Vnio Cleopatra». Millies feflertium,viciesquinquigieï centena millia coronat. id eft, duo milli-onesamp; quingenta millia. V inque fefterti a funt centfi viginti quinque coronati aurei. Decem feftertia,ducenti quin-quagintacoronati. Vigintifeftertia, quingenti coronati. Quadraginta feftercia , mille coronati.. Quinquaginta feftertia, mille, ducen-Odi q 3 |
|
PRISCAE MONETAE AD NOSTRAM 46^ tij amp;nbsp;quinquaginta coronati. Centum feftertia funt centies viceni quini eoronatijid eftjduo milliaamp;quin-genti. Quingenta feftertiaduodecim miHia amp;quingenti. Millefeftettia, viginti quinque millia coronat. w T-'XRachmammônetîeJKrftrç vulgaris 1 Ivaluitcirciterfeptem cruciatis,amp; continebat fcrupulos tres,feu obu los fex. Eft autem drachmaiuxtaPrifcianum, aliquanto minus denario,ficut trés de narij,drachmasquatuor efficiant. Quod tarnen cum Budei fupputatione non con-uenit5qui ponit minam contineredrach-mas centum,feu denarios trecentos. lux-taqiiamfupputationem drachma triplo maiordenario effet. W Decem ita drachma; funtcruciati fep-tuagint3,lèubaffi feptemdecim cumdi-midio , id cft, vnus Dalems,amp; cruciati duo, hoe eft, o ito Riales Hi fpa. 8e maryi-deres oöo : vel oóto luhj Italici, amp;nbsp;qua-drina: feptem. Centum drachma:faciunt Daleros de-cemjbalfos quinque. Mille drachma:, Daleroscentü 8e tres, minus duobus cruciati«. Decem millia drachmarü Daleros mil le 8eviginti olt;fto,baflbs decem 8e quatuor. Quinquaginta millia drachmarG :Da-ieros quinque millia,centum,quadragrn ta quatuor,8ebafros duos, hoc ert,corona-tosfolarester mille leptingentos,quin-quagintaoéto,bairos 14. lamnonfatis intelligo,quomodo Bu-da:usquinquaginta milliadrachmarum, id eft, Luculli coenationem in Apolline cœnare magnificè 8elautéveHet,in quinque millia coronatorum fupputauerit,8e leftertia duo,qua: 8e ipfa quamobré adie-cerit nó video,cùm tantundem afficiant. Alio tarnen loco idem veluti alrerius mmemor, quinquaginta millia drach-imarum fupputat in tria millia coronato. |
rum,qftingentos 8e duodecim corona-tos. 1 Obuluspaulo mltius,quamoftocom hl munes halleros Germariieos valcbat, vt duoobuli facerent halleros quindecim, id eft,duos cruciatos 8e hallerum vnum : quod eftfolidusFrancicus vou$,8eturon vnui:vel vno nouenario minus quàm ftu-ferusBrabanti.id eft,quart3 pars vniiis Rialis,8eblanca vna: vel quarta parsvni-uslulijminusduobusdenariolis. Siliquaaliquanto minushalleroGer- *^ manico grau i eft, feu Turone Francico : feu nouenario ; maius tarnen pauxil-lo blarica Hifpanica, fic vt tres filique conftiruant halleros Germanicos graues duos:Turones duos nouenarios,blan-cas fermé quinque, quadrinas Italicas du as; Scrupulus monetr vulgaris continet obulos duos, liue filiquasfex, id eft, ter-tiampartem drachma:,feu hallerosGer-manicos graues ly.leu denarios Germanicos communesdecem, qui faciuotcru-ciatos duos,denariostres feu quarta pattern Rialis Hifpanici, maruidéres duas, blancamvnam;quarcani partem IplijItalic! quadrinas doas,rtüfcrum Brabanti-cura, vnum nouenarium, miias qua't;oigt;r. Scrupulus 3uri,crt tertia parsdraebmx auri,id eft,coronati tres, cruciatidun, halleriduo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, t Vncia auri continet drachmas feu li ’’ bras odo, id eft, coronatos oöogtnta. A-lioqui vnciacommunitertamde ponde-re,quam denumifmate dicitur. Vncia monetæ vu Igaris eft duodecima pars aflïs,ideft,b311eru« grauis,fcu rota-tus,feu Binganus vnus : Turon Fraheicus vnus, mica: Brabantiese fex, maiuidetis Hifpan.pauJo minus quàm vna, vt tres vncia:/iraruidercscouftituanc duas :de-narioÜ Italici duo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ Argenteus, nummus erat valorisdi-drachmi, id eft, duarum drachmarü, hoe eft,ferèquatuordecim cruciatorum; feu '* quinqueftuferorum Brabanticorumcum dimidio, feu fefqoi Riali Hifpan. cum quarta parte feu fcfqid lulij cum quarta parte. |
SVPPVTATIO M AMER ANI.
wy
|
parte, Huiufmodi argenteis triginta ven didit proditor ludas Chriftum. Qui fup-putati in noftram monetam.efficiunrco-ronatos fplares quatuor, balTostredecim, Horum argenteorum vnuiParifijsoften-diturper vitrum in xde S. Ioannis Lately ranenfis. t Stater cótinet moncræ vulgaris drach mas quatuor, id eft ,eruGiatos viginti o-(Sojfeubaftoi feptem, feu RialesHifpan. tres cnm dimidio , lulios Italicos tres cntn dimidio, ftuferos Brabanticosduo-decim minus vno flouenario, amp;nbsp;mitis fex,. ^,^4ngli minimum habent,qucm fuo ver naculo ecram Staterem vocanc, valentem ftuferos Brabanticos duos cuin dimidio^ Çnolo enim dicerefemi,velfemiflï,quod rd folùm ad alfem nummum fpeftet,fieu-tiamp; reliquæ cius partes quincunx, tri-eus, quadraps, fextans,vncia,amp;c.amp; non ad noftritemporis nummos) id eft,dimi-dium Rialem ewm qtiarta parte,miniisv-na.marutdcrc,8c vna bianca: diraidiü lu-liumcum vnaparpargolaminusvnaqua drina,quod eft cruciatus fex, ** f Siclus i^epi eft quod ftater, hoc eft, numnius valensdrachmas quatuor, con-tinebat enira ebn los viginti. ’^ DenariusGermanicus multiplexeft.' Aigentoraeen. qui omnium grauiffimus eft,,nam tantuni oélo conftituunt bat fum vnum , amp;nbsp;continet halleros binas : halleros vers Ochlingos, quos votant, id eft, quartulas , duas Vvirten-hergicus,amp; Marchioni« Baden, eiufdem inter fevaloids fuut, qui amp;nbsp;ipfigraues fuut, contineurque finguli halleros bi-aos. Horum denari j vndecim conftituunt Baffum vnum,qui ijdera faciimt halleros ir.Nurembergenfis denarius omnium 1e-iiifflmuseft: nam fexdecim efficiant baf-fumvoum, continentque amp;nbsp;ipfi finguli v halleros bi nos, vtfint inbaffo in vno hal leri jz. Reliqui dinerfarum ditionum Germa-aiæ, Ciuitatumquedenarij:, communes |
feu vulgäres funt, quód pafiTm ciufdem valoris fint, amp;nbsp;14. vnum conftitiiant baf-luFïï. Ac continent amp;nbsp;ipfi finguli binos halleros, vt ^.efficiant halleros-z8. in balïo vno. Et funt communiter Princi-pum Elelt;ftorum,Rhcnani, rotati, Binga-ni, Francfordiani,.Auguftani, Ratifpo-nen. id eft,Sueuici omiies. Ac eiufdem plane valoris funt cum nouenario Bra-ban tico, maioris tarnen pauxlllum Tu-rone Francico, maruidere Hifpan.qua-drina Italia, Nam horum- communium Germanicorumdenariorum quatuorde-cim, vnumconftituunt baflum ;t Marui- »• deres autem Hifpanicx feptendscirn di-midium Rialem efficiunt, quiæquiua-let vnibaflo: Sic Quadrinaeitalics fex-decimdimidium lulmm conftituunt,x-qui 11 alen te m amp;nbsp;i pfu m v n i ba ffo-.. Quadrilla itaque Italica protfumamp; iu*- w ftè eiufdem valoris eft cum denarioNu-renbergen-fi, quorum.amp; ipfum fexdecim vnum conftituunt baflum. Mam idens au tempauxillum adhiic l«uiordenario Nu renbergeafi eft, vt quorum decern amp;nbsp;feptem vni bafldxquiualeant. Centum communium horum denari-Grum,faciunt balfos feptem, denarium v~ num- Trecenti viginti duo faciunt coronas-tum folis vnum. t Halleri quoque dinerfi funt Argen- ra toracen. quorum fexdecim conftituun.t baftum vnum Vvirtembergenfis amp;nbsp;Mar-chionatus Badix, eiufdem inter fe yalo-ris, quorum viginti duo faciunt baftum Ynam. Bingani, Francfordiani, amp;nbsp;Rhenant-rotati, eiufdem quoque valoris amp;nbsp;ipfi funt:amp; hi hallerigrauesappellantur,vt quorum tres cönftituant denariosduos, eùm in ahjs bini faciunt vnum t itaque ex his viginti vnus batfum conftituuntr ex communibus autem 18. amp;nbsp;ex Nurem-bergenfis jz. Nurembergenfes amp;nbsp;Colo*-nienfesomnium leuiffimi funt, quoru 31. vt modó diximus, baflum vnum faciunt. Et conueniut fermé cum blancis,vt qua-ruin 34.faciant dimidiü Rialem,qui eiuf-dem |
|
666 Î4 dem cum baffo valoris eft.Reliqui omncs communes dicuncur, quorum is.fac.baf-fum vnum, qui confiât exdenarijs communibus quatuordecim ex Vvirtember-gen.amp; Baden vndecim:ex Nurenbergen. fexdecim:ex Turonibus olt;ftodecirn:ex no uenarijs quatuordecim ex maruideribus feptemdecim : ex quadrinis fexdecim. Centum haUeri communes faciunt baf-fos tres cum dimidio, amp;nbsp;denarium v-num. Sexcenti quadraginta quatuor halleri fac.coronatum vnum. i u. t Blanca in Hifpania minimus nummu luseftjficut hallerusinGermania.Etduç blancx conflituunt vnam maruiderem, quemadmodum amp;nbsp;duo halleri,vnum denarium communem. Sic fexagintaofto blancx faciunt3 .maruideres,quanti valet vnus Rialis Hifp. Attamen iMaruidc-ris, nummus non eft, fed nudum tantum nomen ac fi numus fit: ita tarnen in v-fu non familiari tantum, fed neceffanó eft, vtreditusfuosomnes,fummos amp;nbsp;mini mos, prouentiisque annuos conipu tare 2^ amp;nbsp;fub rationes certas redigcre Hifpan. t nó poffint,nifi per nominatasamp;expref-fas Maruideres: ac fi per fuos denarios feu pfenningos: Italiper quadrinas.- Bra-banti per nouenarios. Galli perTurones, omnes fiios reditus computent, ac di-cant, tot habet ex annuiredit'ibusmil-liapfenn ingorum, quadri narum nouena-riorum,turonum, ficutHifpanusraarui-derum tot capit millia. Solidus Italicus continet denariolos Italicasduodecim, id efi, quadrinas Ita-licasquatuor. Namdenarioli conftituüt quadrinam vnam. Et xquiualet foJidus vni cruciato Germanico. Quadrina Italica amp;denariusNuren-bergenfis eiufdem valoris funt.Duo foli-di cum dimidiofaciuntvnam parpagola, hoc efl, quartam partem vnius lulij, Iulius continet parpagolasquatuor,feu fo-lidos odo:feu quadrinas triginta duas, feu denariolosnonagintafex. PRISCAE MONETAE AD NOSTRAM SVPPVT, |
Valet autem luliusbaffos Germanicos duos,ficut amp;nbsp;Rialis Hifpaniçus,qui continet maruideres triginta quatuor, feu blancas 68. Et ficutvndecim lulij conflituunt co-tonatum vnum,ita quoque amp;nbsp;vndecira Riales vnum efficifit coronatumvel Ita-licum,vel Hifpanicum: nam eiufdé funt valoris. Vterque nimirumduobus crucians minus.valer,quàm coronatus folis:o-mnesautem fimulab Hifpanis, kalis,amp; Gallis noncoronati, fed fcuta vocantur, vocabulo minusapto,cum non fcuta,fed potius fcutati deberent, licèt nee hic apte fatis. Veriim de his hic obiter,dum Portlum percurremus, paucula commemorate li« buit, Latiu.s enim hxc tradlauimus amp;di-ligenterin libro de monetis,vlnisamp; men furis diuerfarumNationum noflri temporis. Addidit Ren.BudebusRursm. lurifLicent. Meminit hic Mameranus fui libellr, quem fedeMonetis,vInisamp; menfurisdi-uerfarum Nationum conferipfiffe refert: quem fi habere potuifFemus, fortaffis amp;nbsp;prxcedentibus traftatibuseundem fu^ ’iunxiifemus. Hx autem numorumxflimationesante quadraginta annosaut circiter faflx, eorunderuqueproportiones etficum va-loreiflo, qui hodiepaffimfrequentatur, minuscóueniant,tarnen habito refpedn vnius petixifliusque valorisad aliam,e-tiarn diuerfarum Regionum, carundem hodiema proportie facili negotiohabe-ri poffet.De quo aliquando fortaffis vbe-riùs traftabitur. i Finis Pri fex m on ctx ad nodram fupputat. Mamerani. DISPV- |
^67
DISPVTATIO MO-
NETARVM, IN DISCVSSIONE
CONTENTIONVM CREDIT! ET
Solutions,hoc tempore inter Mercatores amp;nbsp;alios. Hits,
lt;}Ut inforo verfantur, valde vtilis, Per
Henricvm Hornmannvm.
|
Bonitas moneta quotuplex eß? Duplex.Intrinfeca amp;nbsp;extrinfeca. Intrinfeca qua eßl Qua: confiftit in liga ponderis amp;nbsp;chara ûeris. Extrinfeca? Qua: confiftit invalorcamp; a:fl:imatio-Tie,pro qua expenditur.l.i.amp; fin. C.de ve-ter.numifma. poteft. lib. ii.l. i. ff.de contra hend.emptio. Dolt;S.in c.quanto.extr.de iu reiurand. Pecunia mutuo accepta,in qua bonitate eß red denda? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ Hie nullu m eft dubium, quin fit redde da amp;nbsp;foluenda in bonitate intrinfecajfi re periri amp;nbsp;haberi poteft. ^dß inueniri amp;nbsp;haberi queat? In illo cafu, potcft fieri folutio de noua moneta,quæ vfitata amp;nbsp;recepta eftjiabi ta femper relatione amp;nbsp;refpeótu ad materi-am,pondus,amp; æftiinationem pecunia: mu tuata:,c.cuni olimjamp; c.cum CanoniciSjCX tràjdecenfib. Qmd autem rejpeclu charaderis? Forma: amp;nbsp;charafteris confideratione, poteft de alia pecunia foluijdummodö ere ditor non afficiatur damno. lUißrahacaltquo Exemple , vt perficatiora fiant? -Sic,Quidam mihi mutuo dédittale-ros Saxonicos centum,tempore Friderici Eleftoris ftampatos feu procu fos. Poffem illi reddere recentiores totidem, nifi creditor effet paflurus aliquod damnum, in diuerlitatç formæ amp;nbsp;charaderis, eö quod |
ftatuiffet iterfacereadoras maririmas,amp; parteslonginquas, in quibusloachimici antiquiores, plus valoris habent, qiiàni recentiores.Hoc paélo debitor non poffet alijs recentioribus Taleris folutionem prxftare,quia creditor damnum eftet paf-iurus. Ita de fimilibus iudicandum eft, 1. PauluSjff.de folurionib.vbi Bartok not. amp;nbsp;om nes. Qmero,anretipienspecun!amquotidianam,de beat reddere fecundum antiquamforma, an verbfecundum nouam? Si mutuo data fuerit pecuniabonita-tis intrinfecæ, amp;nbsp;deinde fiat pecunia in a-lia forma Sc materia, refpondetur, quod tunexquum fit, reddiamp; folui deantiqua, eö qiiöd noua pecunia fitOmninödiuer-fa. Hoc tarnen fic intelligi par eft,fi anti-qua haberi poteft. Si verö reperiri ampli-us haud queat iuxtàæftimationem mutuo datæ pecunia; folutio facienda eft.Tu nc e-nim hoc agitur, vt in eadetn bonitate eo-demquegenere reftituatur,l.cum quid.ff. ficert.pet.amp; glo. Quid aut emftpecunia datur mutuo,non in lanital e intrinfeca,fed extrinfeca? Sidatur in bonitateextrinfeca, amp;nbsp;va-riatur xftimatio vülorque ipfius pro tem-poriim conditione, vt fieri folct in Ducatis, coronatis,cruciatis, amp;nbsp;alijs monetis aureis,quæ alias plus, al ins minus valent, amp;nbsp;iam çftimatio ipfarii omnibus eadé eft, ia verö paucisaliquote!*apfisméfibus ere feit valor,aut decrefcit,tunc non folemus curareamp;confiderare earn ipfam bonita-Rrr tem |
6£i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DISPVTATIO
tcmextrihfecam, nifi eo tempore, quo cœpit eße in mora debitor, nee folutio iu fto tempore fieret,l.vinum,infrà eod-.Hçc decifio amp;nbsp;doftrina Bart.hic, amp;nbsp;in dida 1, Pau Jus.Confentiunt amp;nbsp;alij Doóior.in hac noftra I.cum quid.Petr.amp; Cyn. in I.mino rum,C.in quibus caufis reftitut. in integr. non eft necelTjoan. Andr. amp;nbsp;Dod. in d.c. quanto,amp;in c.cùm olim, amp;nbsp;m c.cum ca-nonicis,extr.de ccnfi.Ioan.de Imo. amp;nbsp;alij in d.l.Paulus.
Pono cafum. Debitor ^ui pecantam mutuoac-cepit,tenetnr reddere earn ad Pafcha Po^ ßeadecrefeit afimatio etufdem motief a, guam muttiofumpßt,(]U£ro an debitor te-tieaturfia obligat usßtaliquidpraßare pro iUa aßimationis imminutioneßeu deter to-ratione,vtßcloquar?
luxtà dodrirtam Bartoli fie diftingue. Aut de monetagroiTa, aut de minuta dici-mus. Sidegrofia,quæpermonetam inferiorem recipere æftimationem poteft, fer mo fit, tunc debitor tenebiturfatisfacere creditori de mora pro iufto damno. Si verb loquimur de moneta minuta, inférions gradus, debitornepofimoram quidé obligatur, feuteneturad xftimationem. Nam femper hoe cafu,peiiculum credito-ris erif.Ratio eli.Quia minuta hæc moneta non rccipit æftimationem per aham monetam.Quaredici non poteft,qubd ç-ftimatiofitvariata,imminuta, vel dete-riorata.
Hoe iniqtium videtar.
Non videtur,nec eft. Sed hie defedus pratter fpem opinionemquede noiio forte incidens vel contingens,polfetlucrum ceiTansdici.Verùm huiuslucri non habetur ratio, quado minuta pecunia debetur. Damni autem ratio habetur, quod penes arftimationcmconfideratur.Lnumus.ff'.de in Jit.iuran.Hæc eft opinio Bart, quam fe-quitur Ang.in d.l.Paulus.
Üirabilü fanè opinio Bartoli, quam nonfat it af fequor.
Vtrediusintolligas,fic habe. Barto-Jus vult, vt in moneaminuta lucrum po.
MÓNETARVM
tius ceftans , quam damnum emergens cenfeatur : proptereaquod lucrumamp; in-terelTe extrinfecus non venit in numis,fe-cundiim damnu m l.fi fterilis,§.fi per ven-ditorem,ff.de.adionib.empti. didal. nu-mis.amp; l.fi ita fideiuftbrem, ff.de fideiuflb-ribus.
Bßne hac Bartoli opinio recelrta, amp;nbsp;fraatur in practical
Communiternoneft’, neeferuatur aut tenetur in praxi vfitata.
Qua eiusrei eß ratio?
Nam fine differentia amp;nbsp;diftindione,in ■ quacunquemoneta,periculumfpedatad eum, qui moram in foluendo fecit. Et hïcc opinio verior eft amp;nbsp;receptior.Quia minutât pecuniææquipollere videntur. Sicut enim duodecim denarij, vnü folidum có-ftituunt, ita vnus folidus duodecim facit denarios.HocMartin. Landen, in trad.fuo monctæ,refert,amp; cum eo Cy n.amp; Dodot. in d.hminorum,C.in quibus cauf.reft.nó eft necelT.Ioannes Andr. amp;nbsp;Dod, in dido c.quanto.amp; Angelus in d. 1. Paulus, ff. de folutfo.Idem tenet Imol. amp;nbsp;domi. Anton, ind.c.quanto. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,(
HaccertJjntricatafunt.e^obfcuriora, quant ■
vtreHètntelhgam.
Qui ni intelligas.’ Debitor fine in lü-cro,fiuein damno confifiat, poftmoram ad interelfe tenetur. 1. j. in fin. de eo quod certo loco.Et quod veniat interelfe in lù-cro tenet glolf.Dodor.communîter, poli Bartol.in I.i.C.de fenten.quç pro eo quod intereft. Ergo venit hoc interefleextrinfe cus,tam in minimapecunia,quàm ingrof-fa. Quia mora femper debetnocere illi, qui moram facit,l.quod te.ff. deverborS ■ obligat.c.mora cui.de regul. iur. in 6. Deinde etiam non poteft ratio reddidiuer-fitatis inter monetam minutam amp;nbsp;grof« fam,. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ lt;
Exemple res Ulußrantar dr declarantur,im~ , gu^j conß/icuafiant. Die ergo exempligra tta.
Faciam,attende, Mutuo tibi dedi cen
tum
-ocr page 671-|
HENRICI HORNMANNI. înm florenos in pecunia minuta.Si iain in-•*ereà antequam mihi centum ilJos reddas décidât, vt Vrincipis fandione, ^roffi aliquot ccrti, qui prins pro vno expendeban ^ur,qui iam nunc pro vno cum dimidio e-di incipiant, vulgóafcipiantur : certè hic poft moram tuam,auda fuit æftimatio. Et proptereàæquum eft, vt debitor , penes quem moradeprehenditur,fatisfaciatcre ditori. Debet euim nonimmerito mora ■fua elfe ilJi nociua. Exemißt niihifirtipulum/eddicporro ijuamo. do Dolores epintotiem Bartoli foluant? Imola,amp; D. Anton, in d. c. quanto, vi-dentur faluare Bartolum, hac icilicet ad-ieélaclaufula amp;conditione, quandoau-geturæftimatiomonetæ grolfæ, vt, Mu-tuo recepi duodecim florenos, eo tempode, quo Ducatus valebat vnum florenum, Cum dimidio,fi poftea valor diicati ad du os florenos excrefcat, isqui mutuum de-dit, non poterit petere quiequarn vltrà ■fortem,ctiamfi duodecim illis florenis po 'tuilTctacquirerefiuelucrari tempore'mu lui, quatuor vel quinque aureos. Quia non patitur damnum ,• led perdit lucrum, ^oc paélo Bartoli opinio interpretatio-ném amp;nbsp;limitationem , ialuationcmque recipit. Toni) (juaro. Quidßvariatio amp;nbsp;diminatioma ■'“’tietaminuta continuât poß moram, quan-y^^ do creditor non pot uit confequi à er edit ore , , id.tnquodamnumaccipit,atqueßcdam^ num (ontm^ens fentit,amp;non lucrum ceß feins, Refpondeo. Si creditor effet perfona quæ verifimilitwconfueuilfec mercari amp;nbsp;hicris ftudere,in hoccafuabfquedubio refpeótus ad interefte habendus effet, ra tione lucri c.eflantis,1.5.§.fin.in hanc arbi trariam.ft.de eo quod certo loco,amp; decla rat Bart.in l.i.C.de fent. quæ pro eo quod amp;nbsp;ibi in hoc traitant Ant.Imol. amp;nbsp;Cuma. iird.l.Paulus. Verum quid,ß non eßet Mercator? |
Dato cciam hoc, quod creditor nee 669 Mercator fit, nec mercari folitus, nihilo-minus debitor indifferenter tenctur ad æftimationem in quacunque moneta, per argumenta amp;nbsp;rationes fuprà allega-tas. Porro in alio cafu breuiter quaro. Eß ne in-ßiciendum tempus contractui, velfolutie-nis? Hoc fcilicet vis.Pone cafum. Mutuo tibi dedi centum ducatos, eo tempore, quo ducatus loachimicum fine talerum vnum cum dimidio valuit. Dein accidie tempore,quo folutio facienda fuit,vc valor Ducati augeretur ad aliquot folidos:qiiæftio eft, an debitor poffit aut debeat folucre centum ducatos, habito refpeâu ad æftimationem currentem tempore ipflus mutin, vel adæftimationem currentem folu-tionis,prout fibi effet vtilius. Refponde-tur,quöd infpiciendum fit tempus foluti-onis, amp;nbsp;non contraftus. Hæc eft fententia Bart.in dióia l.PauIus,circa princi. vltim, colum.amp; in l.cumaurum,per text, ibi, ff. deauro amp;nbsp;argent.legato. Bald, quoqiic in d.c.quanto.amp; in Clementin. fina.cum ibi notatis,de decim.allegat Bald.in addi. ad Specula, in titulo defolut.§.nuncaliqua, verfi-fin. Vamantneetiamhic DoH.vtfupra? Omninb. Nam contrariam fententiam tenuit Albcri.in d.l.cum quid.ff.li cer.pe-ta.Idem tenet Bald.in l.acceptam,C.de v-fur.vbi concluditur,quöd confiderari de-beat tempus contradus, amp;nbsp;non folutio-nis. Mouetur autem ad hancdecifionem, fatis friue]a(l!t venia di6lo)ratione.Quia debitor,inquit,pecuniam intrinfeeam có uertit in fuos vfus,amp; vtilitatem fuam, ergo non debet lucrari cum aliéna iaóiura, l.fi vina,quæ in obérant,ff.de peric.amp; có-mod.rei ven.Sed permulta argumenta pa-tet,amp; multö clarius eft, quód attédatur té pus contraäus.Sic tenet Iaco.Butr.amp; alij. Nam peciiniaeft in contraflu amp;obligatio nc.Etcertum eft, quid, quale,amp; quantùm datûfuit. Ideötenetur redderede moneta ant iquaamp;vfitata tempore contraflus,vel iJliu5 «ftimationw.Et hoc in omni difpofi Rir a noue |
lt;?70 DISPVTATIO tione. argumenta eft 1. fî ftipulationum, tjuöd incertx funt,ff.de verb.obliga.Ergo debitumeflet in aftione!.certiconditio, in princip.amp; §.i.infr;i eod.Erpro hac parte adduci poted J.funduni vend. ft', de no-iiat.amp;alij textus.
2ileminißtne hatte (}iilt;fß'!enem,tuo tempore,ini contingentiafailtaliguatidofutße?
Omniuó me.Tiinijamp; fcio,ante paucos annos in oris maritimarum ciuitatum, hancipfarSjdequa nunc.Joquimurjmatc-riam, inquæftionemveniffe, hoe paöo: Opuleinus quidam Mercator emerat maximam quantitatem faliSjCerto precio co-ronatorum aureorum . Acciditpoftea,vc aeftimatio diäi auri mutaretur amp;nbsp;variare-tur.Fuit quæfîtiimjquid iuris effet?amp; con-fultumperplurimos Doélores, confide-randumfuiffcjamp;in ratmoriam reuocan-dum tempuscontraólus , amp;nbsp;non folutio-nis.
Lauden, videtur hoe loco dubitare, amp;nbsp;cum alt., isnonfeiitire.
Nectamenomninódiffentit,fed pu-tat fic diftingui poffe. Aut dies adijcitur. foliitionij amp;nbsp;tune tempus lolutionis con-ffderandnm cft. Et hoe modo procediedo lt;ffrina Barto.in l.cum auram,ff.de auro amp;nbsp;argent.Iegat.amp; probatur in 1. contraxiffe, ff. de alt;ffionib..amp; obligationib. Aut non cft ftatuta dies folutioni, amp;nbsp;tune infpici-endumvenit tempus petitionis , per ca-r fum in diöal.vinum.Nifitarnen debitor fuifTet in mora. Nam odiomoræinfpici-mustempus.contra(ftus.D£betcnim mora femper effe nociua illi, qui moram fecit, d.).quod te.amp; J.m0ra5ff.de vftir.Et ifto ca-fu procedit opinio lac.Butr. Albert. amp;nbsp;fe-quacium.
Qmd taafert opinio in hac rariatione fenten-tiarum?
Ego indiftinólè fentio tempus con-tradlus infpici oportcre penirus in xftima tinneextrinfcca.Sic enimfenfit Azofons iuris,vt vtar verbis Baldi5in l.contraftus. C.de fideinftrum.Hunc fequiturOJdrad. lauden.inconfil.ji.amp;alibi. Atqueideó in omni contradlu Jocationis, fiue mu-
MONETARVM tui, hue alterius conuentionis, attend»-mus tempus coixradus, criam quantùin ad bonitatem extrinfecam. Qnare variata adiimatione, obligatus erit debitor ad il-lam çftim.ationè,qiiç currebatfeu invado amp;nbsp;vfnerat tempore côtraduSjfecimdùm iam diflos Doftores Azonem , amp;nbsp;OldraJ. ConfentitPanormitanus poft Imolam,amp; Dom.Anton.in c.cum olim,cxtr.de cenfi-bus.Ioannes Andra.Sr communiter Do-dores in c. quantö. Perr. de Anchar.poft Dom.Cardin.amp; Imol.in Clementin. fina. per textum ibi, in verbo, confuetam, de. decimis..
Multi funt, quos nominaßHn eandem teaitH’ defiendentesfententtarn, cui amp;nbsp;e^o nutlC adßipulor amp;fubfcrtbo.
Addam amp;nbsp;hoc,quod Pctr. de Anchar. inallegat.a Clemen.fina. dixit, Dodorem fuumfuiffe confultunialiquando incafu dotis, vbi quis dederacin dotem florenos ducentos,boniauri, tempore quo doré-nus in minori erat æftimatione amp;.valore.. fcilicet, (vt ad Saxonican» monetamca-fum applicem)quo valebat duas marchas Lubecenfes,Pofteà excreuit amp;nbsp;auótus fuit valórflorenorum aureorum, fiiprà duas marcas,ad duos folidos : qnæfîtuin fuir, quomodo dos reftituenda effet. Refpon-ditamp;confuluit, ducentos florenosauri, quifuerantin obligatione, reftituendos effe. Nifi forte temporecontradus fuit fent dati in dotem, ad rationem marcarii, amp;nbsp;non florenorum fimplicitcr. Nam tune illa aeftimatio deberet reddi , amp;nbsp;noa. maior.
In legatie pecuniäres, teßamento ordlnatis,. quod tentpin attendendum efi, variata a-, ßimationt?
Num tempus teftamenti, vel mortis,, vel aditæ haereditaris attendere oporteat, quæris?Pi ima fronte,tempus mortis con-fidcrandum effe videtur.§.difponat,in au then.de nuptijs. Et lex fempercft in vi-ridiobferuantia,l.Arriani, C. de hæredi. * Ergo videtur legaffe co tempore , quo moriebatur.Probatur per Dodor. Bartql. Baldum,5; Angel.inl.fi feruus legatus.
§. qui
HENRICI
5:qui quinque.fT.de leg. i. Bartol, in l.fina. Ri.Oe libe. legato. amp;nbsp;in final. §. i. ff.de fund.infini.inftrumentoque legato. Vbi dicit, fi maritus legauerit vxori fnimen-tuminhorreo vel domo fna , amp;nbsp;deinde idem tefiator frumentum illud confiim-pferirjatqiie illud poffea in locum refu-dcwt,quód vxor habebit frumentum tem pore mortis in horreorepertum.
Ptoba/ticbanc Deti/mem ?.
Hatedoétrina nonproceditcx natura Verborumjfed ex pralumpta amp;nbsp;interpre-tatiua voluntatetefiatoris, fccûdùm Bal. amp;nbsp;Angel.in d.§.qui quinque.Quarenihil ad rem facit.
Quid autem ta indicés in hoc fieri de iure epor tere? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
In hacquæftione, Oldrad. in d. confi-liodecidit, debere folui de moncta vfita-tajcurrente,cxpendibili amp;nbsp;recepta tern-pore teffamenti. per text, in 1. vxori.§.te-ftamento, ff.de lega.j. l.Medito.ff.deauro amp;nbsp;argen.lega. 1.Aurelius.§.teftamenti. amp;nbsp;§.Titij.ff.delibe.legat.amp; ita fequitur Bal. Alberi.amp;Modcr.hic.
In hac er^o opinione aetjuiefeis? ’
Quidni? Sed hoc fæpéfum miratus,, quod tanti Dolores no allegauerintglof fam fingularem,amp; approbatam, perpétua memoriadignam, in 1.penult.ff.defund, inftru.quædecidit, quod in legatis parti-cularibusj fine rerum, fine pecuniarum, femper atrendimus tempus tefiamenti. Sedinfideicommiffis vniuerfa!ibusamp; legatis, attendimus tempus mortis teftato-gt; ris..
Äliäm quifiionem woaeo. Quid in kwibus amp;nbsp;■ fijtatiffacientibus mentionem de pecunia, fieupeenampecuniariam imponetibus, quod tempiu in aßimatione pecunia attendi-tur?
Diceret aliquis primo’cafus intuitu,, obferuandum effe tempus ftatuti amp;nbsp;legis, ficuttempus teffamenti, ex dodrinaau-rea,qubd ffatutamagisæqiiiparantur vo-lüntatibus,quam contraólibus. Ita fentit lSicol.de Matarcllis,quem fequitur Bald.
HORNMANNI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^f?!
in l.penult.in fin.penul.colum.vcrfi. quæ-roquid in verbis legis vel ffatuti.C. de verb.fignific.idem Bald.in paceConffan-tiæ.in ver.nos Romanorum.Bart.in 1.omnium.C.deteffam. amp;nbsp;in l.poff glqff.ibi.C. de his quib. vt indign. latiùs videre licet per Alexan.in 1. ff ita ftipulatus.ff.de ver. obligatio.
Non fiubficribù baiefiententia, et tot Doilorut» opmiont?.
Siquisredè confidérareamp;æqua lance perpendere rem velit, puto non abfur-dum, aut veritati contrarium fore, frquis diftinguat,amp; ficdicat: Statutüautloqui-turdefolènnitate,aut de folutione.Si cir-1 ca folénitatem verfatur,fcilicet,ftatutum dicit,quóddonatiaexcedensquingentos aureos,debeat infinuari, ficut amp;deiure communi fancitumeft, in ifto cafu atten— ditur tempus legis vel ftatuti. Si verb fta-turum difponitcircafolutioné pecuniae,. euomodo illa fieridebeatriftocafu infpi-citur tempu.s,quo folutio facienda eft,ex quo oritur obligatio. Ita decidUnt Specu. amp;nbsp;loan.Andr.in addit. titu.de folution.§. nunc a liqua.vcrfic.fi na. clarius Bald, in 1. illud, circa fin.C.defacroianól.Ecclef. Sr in 1.1.C.communia.de Icg.Imol.in Clem. fi.de decimis,amp; fequitur Lauden f.amp; corn muniterModerni..
Quid in laudo amp;fiententia, fiacientibas men- • tioneindepecuniafioluenda?
Breuiter refpondendo, attendendum eft tempus laudi vel fententiæ. Oldrad.in ■. confi.i3.amp; conf.ilt;58.'
Accidit,qubd quidam expendit monetam, qua ficiuit à principe reprobatam ér prohibi-tamfiaiffe, quant ar an teneatur lüepxna -
Hic omnes dicerent, fi ex tempore re-fpondendum effet, quod ita. per text.in 1 Cornelj.ft'.defalf. Sed veritas contradi-cit. Quia poena falfi,quod ad hanc rem at-tinet, no imponitur nifi in tribus cafibus, Primo, quando corrumpitur amp;nbsp;falfifica-tur(vt it.a dicam)moneta de pondéré. Secundo,in materia. Tertio, quando cudi. tur uiontta,fiue principis authoritate.Sic
Rrr 3, refpon-.
-ocr page 674-«;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DIS P VT ATI O
refpondit amp;nbsp;confuluit Bal.incontigentia fafti. ItaSalic.ini.i. amp;nbsp;l.fin.C.defalf.mo-ne.amp; bene probatur in 1.Cornelia. Et pro ftabiliéda opinione Baldi facitjquöd pœ navbi in ftatutis, vel à iure non appofita inuenitur,eft arbitraria, l.i.§. i.ff. deef-fraft. amp;nbsp;expila.l.i.ff.de iuredeliber.C.de cauf.extr.de oFfic.deleg.
^idrejpondebiiincafu, quo alt qua tibi mu-tua dédit pecuniam reprob at am aut pro-hibitam. Tuverbindußria tua, pro bona earn expendißt. Quantur, an creditor te ad abfolutionem cohere poßit?
Communis opinio eft^quod no. Quia induftria expendentis, non prodeft ipfi mutuati. fie enim fentiût Iacob.de Are.amp; Alber, per text, in i.ad l.falf. iunfta l.ele-ganter.§.qui reprobos. fF. de pigno.aft. lterumquaro,anvna Materia aurea ßue ar
gent ea,pro alia, vel aureapro argentea, amp;
Econtrafolai poßit?
Breuiter dicendojhoc de iureeftex-peditum,amp; liquet,quod vna monetapro aliapoffit in folutionem dari, dummodo recipiat funftionem in genere fuo. Ita Barto.amp; Ange.ind.l.Paulus.Bal.inl.i.§.i. fif.fi cert. peta.
Adfer aliquid in exemplum.
Exempli gratia.Ego tibi ad tempus mu-tuo conceffi groflbs aliquot Marcarum Lubecenfium, quos ipG morcf|lu(f appellant. Tu mihi visreddereeiufdem li-gæ groflos marcarum Hamburgenfium, velLunæburgenfium,certè poteris. Nam eadem materia eft, amp;nbsp;pondu« idem, reci-pientia funftionem in genere fuo, l.i.§.fi. amp;nbsp;1.Titia.fF.de auro amp;nbsp;arg.lega.
^d ßnon reciperent inuicemfunclionem ?
Tuncaliteriudicandum effet. Name-go tibi mutuo dedi groffos argéteos,quos Schreckenbergicos vulgo vocant, tu mihi vis reddere monetam alterius ligæ areas contamrnatam,certè non poteris, nee ere ditorcogituraccipere, quia diciturpati damnum amp;nbsp;diminutionem matrimonij, d.l.Paulus. Attamen de confuetudine tonus mundiferuatur, quöddiuerfa pecunia in forma^Sf auxeapr® arseBte3,amp; ar-
M'ONETARVM
gentea pro aurea folul poffit, quia ex gr nerali confuetudine dicitur rccipere fun* ólionem. itaglofF. in l.fiquis argentum« C.de donat.Bartol. amp;nbsp;Doctin d.l.Paulus. Bald.ind.l.i. MeliusBarto. inl.Iibera.C. de fenten.amp; interloc. Quod verum intel ligitur , nifi creditor paffurus effet ali-quoddamnum,d.l.Paulus. Put3,SiquiC-piam mutuum dediflet- alicui aurum,amp; ip fe creditor inlonginquas partesitereflet .falt;fturus,non cogeretur argentum recipe-re, quia graue eft amp;nbsp;incommodum porta-tu, aut etiatn forte in illis partibus, ad quas creditor iter parat,incogtiitum. Vel fidediffet Ducatos, aut Vngaricos aure-os, monetam notam amp;nbsp;vfitatam illis lo-cis,qiio profeéturus eft, qu is coget credi-torem, v.t in illa forma aurum receptet, forte incognitum amp;nbsp;non rcceptum apud illos,ad quos properat.Iaóiuram enim fa^t ceret amp;nbsp;dam num pateretur,d.1.Paulus.amp;; Lauden, in tradiatu fuo dejhac eadem materia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
Perrb, Maritut quidam conßtetur in Inslru-mento dotis,fe recepiffe florenos centum boni auri amp;nbsp;iußt pondéré,quaro quomodo ßntintelligendaiüaverba?
Dodores volunt, quod iriteHigatuf deflorenis ad computum folidorum tfi-ginta duorum profloreno , 1.numis.fF.de legat.j. nifi adiiciantur inftiuraentqhæc verba, amp;nbsp;in auro, vt fic fubdlantiafignifi-cetur,amp; ipfa duplicata verba plus oberen tur,l.balifta.fF.adTrebclba. c,umfuiscon cordantijs. Sine dubio, illa verba boni auri intelliguntur de aureis, amp;nbsp;non de flo’ ronis argenteis in moneta folidorum tri-ginta duorum, amp;nbsp;eó plus,fi effent illa ver ba in quæftione appofita, boniauriamp; iu-fti ponderis, amp;nbsp;perhoc eft text, in l.i. ijai. lufti ponderis fint. C.de veter, numifma. potefta.libr.i i.c.quanto.cum gloff. amp;nbsp;de iureiuran. amp;nbsp;ita fcquitur Lauden.hic. In hoccafu confuluerunt Doólorcsferèom nes, quodvhi ininftrumentoapponun-turilla verba,boni auri, relt;ftæligæ,amp;iu-fti pönderis,quód talia verbamultum im portent, itaquód non pollet creditor co-gi recipere monetam pro auro^per ea,qii?
notant
-ocr page 675-HENRICI
qua; notant Ear.Bald.amp; Ang.in l.leda. amp;nbsp;ind.l.Paulus.ff’.defolutio,
S^d ad hune caftan dicef. Depofui feu ma-tuo er 0^ aut cent um librae in florenù, quid hac verba implorabunt, ei quod tempus attendere oportet, contraäus ne, an falu-tionic ?
Oinif/iscontrarietatibusamp; diuerfita-tibus Bartoli Sc aliormn, bieuiteramp;fuc*-cinólè refpondeOjCX Decifione iplius Bar *olijCommuniterapprobata Sc recepta,in d.l.fiquis ftipulatus decern in millcjfF.de folut.vbi définit Sc cocliidit, quod fi pro-mittam cetum libras in florenis,qu0i^o-reni erunt in obligatione.Si itaque in ob-ligatione, ergo non infpicitur tempus fo-lutionis, fed obligationis, 1. vbi autem.§. quifortem.fF.de verb.oblig. Bartoli tame amp;nbsp;aliorum contrarietatesfaluari poflent, ne viderentur fibi contrarij,feddiuerfijid eftjoquentes in diuerfis cafibus, icilicet, quod in d.l. fi quis ftipulatusdece in mille, quscratur Sc decidatur,an floreni dican tUr in obligatione,vel in facuJtare foluen di. Sed in d.l.l’aulus,qua;ratur, an confi-deretur seit imatio tern pore cótraótus,vel folutionts. Erhze diuerfitas colligicur ex verbis Lauden.Hoc refpondcre voluijCtfi difficiliseftfolutio.
^ierunque tn Ciuitatibtu diuerfa funt pecu-niarum libra,feu 'pfa etiam diuerfapecu-nia,cuius er^o erit elect 10, debitors an ire ditoris?
Angelus in 1. fina. de veter, numifma. Êot.libr.n. deciditcledionem elfedebi-
HORNMANNT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;73=
toris, de qua pecunia foluere velit, niffi forte contingeret creditorem pati damnum,amp; conditionem ip(îus fieri deterio-rem, argumen.d. 1.PauIus.fF.de folution. Bartol.dicit, quod in hoccafu debeamus confiderareconfuetudinem, amp;nbsp;quidve-rifim-ilius videatur, l.numis.ff de legatis tertio, gloff. órdina. amp;nbsp;Dod. in 1. femper in ftipulationib.fF.de regu.iiir.Et lie communiter Dod.iudicanc.
Adhuevnum. Inßrumentum loeationis habet: conductorem obUgatum efe quolibet anno ad foluendos centumflorenos, Ilic con-' duStor feu Emphjfteitta, per decern,quin-dec ini, fine vi^inti annos,foluitßngulis annu ad cemputumfohdorum quadragm-ta,pro quolibet floreno. Deindeßtcceßu temporis idem ipje vult folaere florenos ad computum foltdorum triginta duorum proßoreno, ijr dominus petit florenos au~ reos.Quid iuris eH?
Refpondeturt vbicunquedubium eft,, de qua pecunia fenferint contrahentes, amp;nbsp;nihildixerint, quod ifta dubitatio tol-litur, amp;nbsp;declarator per folutioneslongo tempore pra;cedentes.Lauden.amp; Ange.ini l.fi certis annis.C.de pad. argum. 1. cùm in rem verfo.G.de vfu. Quia tails præfu-mitur in diibio pecunia in obligatióe fuif fe,qualis folutio fecu ta eft, d.l. cum de in rem verfo. Felin.inc.cum Bertoldus,ext. dereiudica. amp;nbsp;de diuturna præftatione. de inrelledujd.l.ciim de in rem verfo. Idé Felin.inc.cùm caufam,extr.depræfcripr,.
Finis Difputationis Mon etarum Henrici Hornmanni.
DO Mt
-ocr page 676-CISCI DE ARETIO, CONSILIVM
VNDECIMVM.
SV M MARIA.
|
i Centrallus qui fit ad pondus, mimer um, vel menfuram eil imperfelius amp;nbsp;conditionalis.
RoCEDENDYMeftbreui-ter in dedaratione huiusdif licultanSjtum quiaverborum prolixitas inimica ell fapicni tibus , turn quia copiofe amp;nbsp;fubtiliter multafuerum difta,per d.alle-gantemin haccaufa, cuius allcgationes redaftas in fcriptis vidimus. t Et pro veritate permittendura eft, quod contraftus qui fit ad pondus,nume-rum,vel menfuram, amp;nbsp;maxime, quando precium ftatuitur in fingulis menfuris, eft imperfeftus amp;nbsp;conditionalis, vt dicit lurifconfultus in l.fæpè. §.in his.ff.de con trahen.emptio. amp;nbsp;tradit Barto.in 1. lulia-nus.§.(i Titius.ff.de ad. empt. amp;nbsp;Bald, la-tiùs in l.ficut.C.eod.tit. |
Et quia precium ftatuitur in fingulis menfuris, non eft dubium, licet hoc non multum faciat ad rem noftram, quod tot1hint contradus, quot funt menfurr, amp;nbsp;precio ftatuto permenfuras, quia di-uerfitas pretij inducit diuerfitatem con-tradus, fine multipiicatio, vt 1. cum eiuf-dem.fF.de xdil. edid. amp;nbsp;probatur in l.fi duas.fF.de contrahen.emptio. à contrario fenfu,amp;bene facit text. amp;nbsp;quod ibi per Dodto. in l.fciredeberaus.inpr incip.ff.de verb.oblig. His præmiffis videturpoffe dici, vt dicit allegans,amp; valdè fubtiliter. quodeti-amfi debcret infpici tempus contradus, amp;nbsp;non tempus folutionis, vt videtur fen-' 'fifTe Spe.in locoallegato per ipfum et Bal. Iple referens.in l.illud. in fin.C.de fa-crofand.Eccle.idem fentit in l.acceptam. C.devfur. tarnen ilia didaeflentintelli-gendadecontradupuro, non de cor.tra-du conditional i,quia quoad iuris effeftü contradus non dicitur proprie contradus pendente conditionc , amp;nbsp;fimiliter, nec aliadifpofitio, vnde dicit Bart.not.in l.Titio.in annos.fF.ad l.FaIcid.amp; Bal. ini. annualibus.C.de leg. Quod fi ex forma ftatuti de quolibet relido annuo débet folui gabella, no de-bebit folui gabella de rclido pro annis fequentibuspoft primum, nifi in princi-pio cuiuflibetauni,quiain vltimis volun tatibus relidum annuum pro annis fe-quentibus eft conditionale. Inde etiam dicitBald.not.in Authen.Eo decurfum.in, fin.C.de dona.ante nuptias,quia fi ex forma ftatuti quælibet donatio, debet infi-nuari, non intelligiturde donatione, ex |
|
FRANCISC! ■qua transfertur ius poft morte, quia con-tradus non eft parus interes. Scdcontraiftamultum facit, quia licet in vltimisrolutatibus, inquibusconditie retro non rrahitur refpedu legato-rum infpiciatur tempus purificatæcondi-tionis, quoad ius quærendum,in contra-ftibus, tarnen in quibus conditio retro-trahitur, feeds, vel. fi filius. amp;nbsp;ibi plenè per Barto. de quo verbo obligatie, amp;nbsp;tra-ditwrin l.fi vxorcm.C.decondi.infert. amp;nbsp;in l.quælegara. ff.de reg.iur.vnde licètcó-tradus ifte cenfeatur conditionalis, vt di-cere videtur quoad ius quxrendum, videlicet ex quamoneta debeat folui,infpici-anir rniti contradus. amp;nbsp;ideo perprxdi-das.I.dicit Bald. not. in l.j.in fi.C.denun-di. qued fi ex forma ftatuti, amp;nbsp;de contra-dufadoinnundinis non debet foluiga-bclla. hoe habet locum etiamincontra-du fido in nundinis fub conditione, cuius effedus poft ntfndinas purificatur, amp;nbsp;idem dicit Barto.in effedu.in l.fancimus. C.deConfulibus, I.u. vbivoluitquèdft de contradu'debet folui gabella exdif-pofitione ftatutidebebit folui gabella in continenti de contraólu, ex quo differ-tur tranflatio iuris poft mortem contra-hentium. Eteftaduertedum pro intelledu iftius paffus, quod quamuis venditio quæ fit ad menfuram,videarur fieri fub conditione poteftatiua, videlicet fi venditor menfus fiierit informaliter dicit text.in d.I. quod fæpè. amp;nbsp;fie videretur etiam in contradi-biis irifpicientibus tempus conditionis pu rificatat. fecundum Bart.amp; Moder.in d.l.fi filius. Re tarnen vera ifta non eft códitio poteftatiua,quia fi effet poteftatiua fequere-tur quod effet in poteftate venditoris non menfurare,amp; fic non'perficeretcontra-dum fi vellet,quod eft ridiculum. Et ideo alia via quam tetigit d.allegâs eft verlor amp;nbsp;i’nelior,videlicet quödtfi mo netanonmutatur in bonitate intrinfeca, fedfoliim variatur valor extrinfecus,fine dubio non debet attendi tempuscontradus, fed tempus folutionis, dummo- |
DE ARETTO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;673 dö debitor nonfuerit in mora,vt habet communis opinio, quam benè tetigitd. allegans.pro qua etiam facit quando dicit Bar.ind.l.PauIus.in fin.in vltimis verbis, dum voluitquód fipecunia minuta eft in obligatione,amp; pecuniagroffior in facul-tatefoIuendi.Verbi gratia,quod ad viden düquovalore debeat folui florenusifte, infpicitur tempus folutionis.per l.fi ftipu latus firn decem in melle.ff.eod.tit. amp;nbsp;ifte videtur propriècafus nofter, quia fumus defolidislanucnfibus, amp;nbsp;ficde pecunia minuta, fed de confuetudine, vel volun-tate creditoris, data fuit nobis facultas foluendidemonetagroffa, id eft, in auro amp;nbsp;in cafu noftro augmentum valoris flo-reni prodeft debitor!, in cafu autem pofi-to per Bartol.in 1.Paulus, in z.q. videlicet quando debitor recepit florenosmutuo, amp;nbsp;tenetur reddere florenos , deminutio cedic ad incommodum creditoris,augme-tum verb cederet commodum. Sed tarnen in vtroque eft eadem ratio. ^ia in his qu£ debentur in^enere ifia eH re^ gula,qui)d variatio valoris extrinfeci injpici-tur tempore folutionis,vt eadem res pofit red-di in^enere amp;nbsp;debeat, non attenta mutatione valoris extrinfeei, fue if a varietas tendat ai commodum débitons, fue ad commodum creditoris, vt patet in l.cùm quid,amp; in l.vi-num.ft'. fi certum peta. amp;nbsp;quod debeat attendi tempusfolutionis, etiam in foluti-one monetæ tenet Bartol, expreffè. in d.l. cùm quid.in fin.amp; hanc opinionem ibi fir mat Bal.multu diffufe, amp;nbsp;plenius in quo-damconfilio fuo, quod fecitin Ciuitate Afeuli, vbidixit, quod fi temporedotis datæ marito in florenis, amp;nbsp;florenus vale-bat certum quid,amp; tempore reftitutionis dotis mutatus fit valor,debet attendi tern pus folutionis,refpeftu valorisjquod con filium refert amp;nbsp;fequitur Pet. de Ancha.in Clem.fin.de decimis,amp; hoc etiam in con-ftitutione dotis tenet Barto.in 1.res in do-tern.ff.de iur.doti. amp;nbsp;hye eft vera amp;.’communis opinio, amp;nbsp;in hoc non erat neceffe fcribere,g,a bene fatis et fufficienter iftud fuerat declaratum per d.allegantem. Sff Sed |
|
CON SIL IVM IN MATERIA MONET. 6t6 Sed dubium difficilius in iftamateria facit flatnturn veldccretum fenfuû, quod fuitfafludeanno 1447. amp;nbsp;pofleàbiscon-firmatutn in anno 14Î1. quo caueturin ef-feftu qubd folurionesdebeant fieri debo na moneta,amp; quod florenus no poffit fol-uijoifiad rationem folidorii 47.vndecum contradus fntrit poftea faillis de 14 az-.vi-detur quod debeat inreUigi fada folutio dc floreno fecundum formam ftatuti, nec potucritfolui ad aliud computum, quia contrahentes in dubio aftringunrurlfa-tuto loci,in quo fit contraduSjVt bené di-cit,d.allegans arguedo pro pane aduerfa. Sed reljionfiones feu ad iftud flatutum non videnturfufficere, quia licet contra-hens forenfis ignorer ilatinum in fpscie, fatiseft tame quod potuit cogitareinge-nere aliqua ftatuta, etiam in loco vndc licet in delidisfiatdift'erentiain aliquibws cafibus inter forenfem amp;nbsp;non forenfein. In contradibustamennon fit ilia ditferen tia, vt patet ex not.ind.l.t. defummaTri-nita.amp;fideGatho. Sicucenim in delidis ^■le quiconimittitaliquid prohibitum de iure communi ligatur pœna ftatuti,quod ignorât, quiafatiseft quod ftatuerit all-quo modofc obligati, fecundum Bald, in loco pratallegato. Ita in contradibus, quiacontrahens in in contradn felt fe ligan,licet non credac tarnen fe obligari, quia ignorât ftatutum, in ftacuto loci obligabitur. Nec videtur ef'e fufficiens fecunda refponfio, quod iftud ftatutumpercon-luetudinemfitfublamm, vel non recep-tum, quia iftudpoteft dici, fi confuecudo habereteffentiaiiafua, id eft, fiiiffct præ-fcripta fpacio decern annorum,quod Ipa-oium ad minus requiritur,fecundùm orrr-nes, vtplenètradirur.in I.dequibus.fF.de legi.amp; in c.fina.deconfue.amp; hoceft quod fecitme multiim dubitare in ifta materia,quia etiam quando lex non recipkirr à principio, ad hoc vttol!atur lex,requi-ritur curfus decern annorum cum confue-tudine,vt tradit Io.Cal. amp;nbsp;fequitur Anto, de But.in c.'.de treu.amp; pace,amp; colligitur «xhisquxnQ,Io.Aflikfup,ermbf.0coagt; |
fue.amp; ifta multiim vrgent prima facie. Sed tarnen his non obflantibus omnib? rede penfatisco.quot;.trarium dico veriuscf-feincafu noftie,primo quidem, quiavt ait Innoc.not.in rubr. de confue.amp; fequitur ibi Ant.de Bac.et !o.de Imo.amp; pleniut ponit idem Anto.in c.t.in penwl.char.de c-onftitJicetforenfist contrahens in loco t ligeturftatuio quod ignorat,fi tameexil-lo ftaturo enoiniirerlxditur,amp; ftatutum illud probabilité!- ignorauit, poteft pete-re refiituiione aduerfusdarnnu quodin-currit,ex claufula generali, fi qua mibi iigt;-ftacaufa effe videbitur, quod didu maxi* ma eftrationabile, amp;nbsp;verii in cafu noftro, in quo emptor ignorabat ftatutum,amp; veil' ditorfeiebat, vnde quodamodo videtur decepifle emptore.ignorauit autem emp-, tor probabiliter ftatutum,turn quia forçai fis,At no confuetusin loco, turn quia coo-trarium obfernabatur peromnes infolu-tione monetae, in dido loco quod foliim recufaret iufta caufam credulitatis amp;nbsp;er-roresi quia eófuetudo ctiâ nullam tribuit iuftam caufam ignoiatise fecundum gl.ia c.ciim venerabilis.de conflict, facit quod no.4.di.c. denique. in gl.amp; eft bonus text, in c.x.de temp.®rd.amp; no.Bald.inl.dequi--bus.in i.char.fF.delegi. Vnde paterex prarmiffis, quódexqiiO’ princeps videtur fi florenus deberet fibi compu tari 4i.folid. læderetur, enormiter pofFet peterereftitui aduerfuscótiadum etdamnum incurfum,datoetiam qiiödli-garctur ftacuto praedido, fed oftediturex fecundo capiteclarior,quód iftud ftatutu non ligabit nos tempore contradus, nec eft attendendum, quia vt ait not. D.Card. Flor.in c.i.de treuga amp;nbsp;pace.et ibi eum fequitur D.Ioan. Imo-l. amp;nbsp;D. Abb. Modern; qnandà ftatutum fit à fuperiore,amp; noo recipitur àfubditis, immó fernaturcon* trarium,amp; hoc hic fciente amp;nbsp;patiente fu-periore qui facit ftatutum ad tollenduin tale ftatutu,quod nó liget, nec requiritur confuetudopr«fcripta per decern annos, ^ fed fufficit fimpliciter vfus co-ntradusal»-leg.text.4.dift.§.i.q optimefacit. amp;nbsp;quod nojn c.cüm olim,de cler.cóiug. Ac r.dift. |
TRANCISCI t.de libellis, in gl. hanc fententiam tenet elare Ant.de But.quem ipfi no allegant,in c.quia circa.dec0fan.amp; affi.vbi dicit not. 3dpropofîtum,quôdquandô lex non reci piturab omnibus fciente fuperiorc talis lex non ligat, quia fuperior videtur earn tacite tollere, ex quo feit contrarium ob-feruariamp;patitur, amp;idem credit vbiDo. Abb.Moder.fi lex recipiatur à minori parte no obfetuctur autem à maiori.alle.not. per Io.And.in cfi.decofuet.quod diftum ■eft æquiifimum in hoc cafu, quia non de-‘beteifeinpoteftate minoris partis, illud quod induceret maiorem partem ad pec-,'Catû, quod incurreretur per tranfgreffio-nem legis, vel etiam aliquam aliam alle-gationem. Et quando D.A ndr.dicic,quód 1«quae nonrecipitur ab omnibus non ligat fciente amp;nbsp;parte fuperiorc, fatis often. dit, quod ad inducandum hunc effeftum, non requiritur curfus decern annorum, quia fi priufquam tolleretur lex,requirc-retur talis curfus,tunc lex intereà ligarct, amp;potiùs deberet dici, quod tolleretur vinculum quàm qudd nonjigaret.
Ex his infertur mode ad propofitum, ax quo leges iftae nunquam fuerunt rece-pta: in obferuantiam. Sed non obftan-tibusipfis femperfuit fa it a folutio de mo neta currente, fciente amp;’patiente fu peri-ore, qui cum efict in ciuitace, nonpotuit ignorareconfuetudinem notoriam, vein c.i.de poflulat.praelat. amp;nbsp;in c.cum in tua. qui mal.acciif poif. amp;nbsp;1. fed fi pupillus.§. praefcribere.ff.de inflitoria,iftæ leges nul ium habuerunt effedtum, nee debent at-tendi. amp;nbsp;ifta fufficerent pro iufticia no-ftra.
Sed tarnen ex fuperabundanti dici-mus tertio loco, quod ex quo communis obferuantiatemporecontraftus erat con tral.contrahentes, videntur tacite ita pe-pigifre,quia ita erat con fuetum, quod folutio fieret de moneta currenti, quamuis Confuetudo adhuc non conftet ptatferi-' 'pta, amp;nbsp;fie non tranfiffet in formam con-Îuetudinis,quæ poifettollere legem,quia -ex quo folutio fie communiter fieri con-fueuit j partes videntur fubititellexifle
DE ARETTO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^F
in conrraftu('venire, quod erat eonfue» turn, vt l.final.C.de fideiuiror.amp; l.fi prius. §,penul.amp; ibi per Bart.fF.de aqua plu. ar-cen. vbiallegat multas alias concordaa-tias.
Et eft veraifta conclufio etiam fi fit ob-feruantianondum præferipta,fpacio decern an norum, ita tenet Nico.det Mat.all. Doft. amp;nbsp;refert amp;nbsp;fequiturAnt.deButr.in efin.in io.char.deconfuet. circa princip. pe.col.in meo. Prohacnon facit optime quod eleganter tradie Bal.in l.binos,ver. fin.C.de aduo.di,iu.vbidicit,qu0d fifupc riordéputât officialem cum falariocon-fueto, videtur habitus refpedus ad vlti-mam confuetudinem amp;nbsp;obferuantiam,licet ilia non durauerit longo tempore, amp;nbsp;prsEceffift’etcontraria eófuetudo præferipta longo tempore.
Facit optimè pro ifta concluf.tex.fe-cundum vnam led.gl.in 1.dedote.in priu. fF.qui fatifda.cog-vbi dicit,quod fi partes nonconuc. de die ponerein ftipu. iudex non teneturfequi confuetudinem amp;nbsp;Obferuantiam, fed poteft apponere tempi« arbitrio fuo, fi tame ifta ftipu latio fit fim-pliciter interpofita fincdie,dtes eonfueta apponi videtur efFefubintellcôta,quçdi-ftindio non poteft habere locum, nifi in confuetudine non præfcripta,quia ficonfuetudo effet præferipta , haberet vim le-gis,amp;index teneretur earn fcqui,amp; fecun dùm hunc inrclledi'i, eft ibi cafuspro ifta conclu, quod obferuantia eft vfiis no prç-fcript.videtur tacite fubintelligi inpadt contrahentium.
Non obftat quod no.g!o.amp; Ear.pofteà in 1.Labeo.ff.de fup.leg. vbi expieffe vult quod tomunis vfus vten.debeat effe præ-fcriptio fpacio decern annorum, amp;nbsp;dum alle.l.prædiâam. amp;nbsp;quafdam alias leges, quædicunt,quod paftaconluetaapponi fubaudiuntur,in contraâu Exemplifi.có-munem vfum vten. in didlis legibus fa-tis videtur fentire, quod paft um confiie-tum apponi non venir in contraftu tacite, nifi vfus fit pratfeript. fpacio decé annorum, quia ad illam doftrinam rcfpon-Sff a detur
-ocr page 680-|
CONSlLIVM IN MATERIA MONEY. lt;78 dctur quod Forte pofTetprocederejguam-uis hoc no déterminent pro nunc,vbi ob-feruantiae£retcontraria,lcgi vel ftatuto, amp;nbsp;partes contrahentes hoc feirent, quo cafu poflet dici quodjex quo,!.vel ftatuto adhuc non erat fublatum, partes videren tur habuilTe magnum refpeftum ad ftatu-tum5quàm ad obferuantiam adhuc non. validam.. Sed quando ambæ partes probabilit-ter ignorarenc ftatutu,vel etia altera ipfo-rum, vtfiunt in cafu noftro/tunc proba-biliterpoteft dici, quod dicupt prxdidli. Dod.quod partes ignorantes ftatutum.et feientes obferuantiam, fecundum illam videantur contraxifle^ quia nemo potuit cogitate de eo, quod ignorât,!.mater.ff.: deinoffic.teftam. amp;nbsp;not. in 1. Clodianus., ff.de acquiren.hæred. cum.multis alijs ft» milibus.. Si enimdiceremus in cafii noftro,quod venditores falls qui fciebant ftatutû,vide rentur fenfifle de moneta, de qua in ftatu^ to fieret interpretatio,ex quo contraftus redderetur inutilis, quia cum emptor ig-noraret ftatutum, amp;nbsp;feiret confuetudiné,. non viderenturconceffiflein eundem va^ lorem monetæ, amp;nbsp;fie padio.redderetur inutilis,ergo ifta interpretatio non eft af-fumenda, fed ilia per quam conrraßus va l'eat,fecundùmglofr.in 1.fern per in ftipu-làt io.fF.de regu.iur. amp;nbsp;plenè tradit Bar. in I'.veteribus.fF.de paß. videntur enim ha-SJuiffepoteftatem.officiales fanßi Geor-gij facien. vt reciperet florenum ad (!!•► netam currentem, quia procurator habet poteftatem appo.in inftru.claufulascon^ fuetas,vt eft cafus,amp; ibi Ange.in l.benèA. Zenone.G.de qua^ prafcrip. amp;nbsp;1. fi pigno-re.§.ficreditor.fF.de pign.ac. amp;nbsp;bené facit text, in 1. vel vniuei foium.ff.cod. Et hoc maxime eft verft in cafu noftro, qui*-vtfupraeft probatum dißaftatutanonßi gant,nee funt in obferuantia. |
Finis Confilij ArefmiXt AddiditR.Budel.P.LC. । Ex hoc Confilio D. Leßor confeqmi tur,communem fentétiam efTe, quam noS; pofuimus in Concluf.z.maxima, cap.i.lU bro i. Videlicet fi Moneta mutata fitnoif in bonitatc intrinfeca, fed folùm extrin-fcca,tunc nontempuscontraßus, fedfo-lutionistantummodó attendendum effe, quod egregiè hic comprobatur. Adhuc. præter aliagutepulcherrimè hic haben-tur,deciditur, non tam illamzftimatio-ncnvqna?lègibus vel ftatuto eft prçfinita,. quà^ qua: vfu atque'eonfuetudine in con trarium eft recepta,præualère ac prxpoa^ derate, vbi de principisac Supcrioritatis patiétia ac tolerantia,amp;c. de quibusnos copiofius libro prime, cap.16. amp;nbsp;Qua;ft.. Monet, cap. 10. quo te remittimus, cgi-mus.. |
DOMINE
-ocr page 681-lt;'7^
DOMINI FRANCISC! DE
ARETIO, CONSILIVM CXIL
|
r SolutiofaHaper 30 armos in mmori aßi-matione, quant fuit tempere ebh^ationis,, illaattenditurprafriptio S' Praflatio qua fit pro penfone ret fin^u^ lie annis, non multtplicat obligatio--nes. B.'Onfideratis diligenter, quæ in / punvlodeducunturjVidetur pri ^ma fronte dicendum , quod fo-Uutiodiâæ penfionis debeat fieri ad æftimationem flOreni, quæ currebat tempore contraftus locationis,vnde fi flo tenus pofteafuifiet diminutus, damnum videretur pertineread debitorem,fi verb fuiffetauóius, ficut præfupponitur in ca-fu noftro 3 debetur folui nihilominus ad asfiimationem, quæ currebat tempore co-traftus. Ita videtur probari in c. olim, amp;nbsp;in c.cum canonicis, de cenfi. amp;nbsp;per Dod. in contrarium videtifr 3 quod ilia iura in-telliguntur communiter, quoniam eft fe-cUndum augmentum vel diminutio mo-netæ in forma,vel in materia3amp; fie in bo-nitate intrinfeca. Sed qu^ndo fit narratio temporalis in precio pecuniæ duntaxat, ficut quando florenus valet plus amp;nbsp;mi-niis3amp; féciindùm tempora3 tunc ficut di-minutio æftimationis prodeft debitori3it3 eft econtrariö,fi æftimatioaugetur3 debet prodeftecreditori3Vt fecundùm quod florenus currit3 amp;nbsp;valet tempore folutionis, ita debeat fieri folutio^ita dicit Cyn. amp;nbsp;la cob.de Aret.in l.in minorum 3 G. in quib.. cauf.inintegr.refti.noneft necelf.amp;tenet Ant.de Butr.amp; Abb. moder, inc. quant03 deiureiura*. amp;nbsp;itain terminisconfuluit Bald.inciUitate Afcu!i3 quern refert amp;fe-çûtur Eet.de. Ancha.in Clem.fin.de deci. |
vbi dixit;quod'fi tempore dotis datæ flore nus valebat tres libras cum dimidio, amp;nbsp;té pore folütionisquatuor3amp; folidosdecc,, non poteft foluere precium amp;nbsp;æftimatio— nem floreni qui currebat tempore contra-dins 3 fed tenetur foluere ipfum florenum? qui nunc plus valet3 amp;nbsp;fie redit in vtilita-tem creditorisfidem videtur 3 fi effet con-fuctudo3 quod alia pecunia pro floreno', current! folui poftet 3 ficuteftin cafu noftro, nam tunc ipfa pecunia effet foluenda fecundùm quod valetflorenus nunc3quia ex quo iliafoluitur pro florenonunc current! 3 eft par 3 idem ac fi florenus ipfefol-ueretur3Vt a!tfnnoc.!nc.olim3decenfi.amp;’ bené facit l.(.§.hæc adio. ff. fi quis teftam.. cum ibi notaris, nam fi folueretur minus, tune non videretur folui florenus nüc cur rens3fed31ius, amp;nbsp;tarnen ille folui debet,, vt confuluit Bald.vt fuprà d!xi,fac!t quod non,Specul.amp; loan.Andr.in titu. de folu. §.nunc31iqu33vcrfic.fed pone, vbimulta ponuntur ,deman.amp;quodnot.Bart.!ii !.. PauluS3fF.de folu. Proveritate huius purfti eftpræmit-tendum3 quod fi fuiffet cxprcffèconten-tum in inftrumento inter partes3quod flo* remis deberet folu! in eadem æftimatio* ne,quæerat tempore contrafttrs3 vtique' ftandum elfer conuentioni,l. pen. §.fi ma.n cipia,fF.folut.matr.amp; Bart.infi.ini. Paul.. §.fin.ff.de folut. Secundo eft præmittendùm, quod fi if le qui debet foluere in pecunia maioris ç-ftimationis3 vel aliam pccuniam quæ mi* nus va4eat3Vt hoc fiat per 3o.anqos contra ’^ priuatum 3 contra Ecclefiam veröperan* nos 4 o.currit pjæferiptio , vt eft cafus in' c.olim3de.ccnfib.R'equ!ritur tamcn3 quod ille qui foluit minorem monetam pro ma iori, vel partem debiti pro toto fit in bo* Si£ 3 naa |
|
CONSILIVM IN MATERIA MONET. 4Jo ttafide,vt ait Hofticn.amp; communitcr Do- ^ âor.in d.c.olim. Requiritur etiam, quod ille qui recipit minorem quantitatem pro raaiori quantitate , credat fibi maiorem quantitatem non deberi. nam aliasper re-ceptionem partis conferuaret fibi iuspc-titionisin toto.amp; nulla curreret contra e-um præfcriptiQ,vt I.is quiX.quib.mod.v-(usfruft.amitt.amp; tenet glofE in l.cum no-tiffimi,§.in his,C.de prxfcript. 30. annor. ita detcrminauit Dyn.amp; Bartol, poft eum inl.fiprius.inprincip.fF.de aquapluuia. arcend.Exquorumdrftisdeclaratur quæ-ßio.amp; quod not.loan. Andr. in régula iuris,plus femper,de regul.iur. in 6. in mer-.cur.amp; Specu 1.in tit.de locato. §. nunc ali-qua.in veriî.4i.amp;depr3efcr.§.i.verf.quod fi tantum deberem, Hisbreuiterprçminisdercendo nunc ad terminationequa!ftionis,amp; dico,quod cu ifti de quibusfit mentioin pundho fol-uerint penfionem per 3o.annos ,ad ratio-■nem librarum trium,amp; folidorum 18. pro fioreno,amp; ita creditor receperit,videtur præfcripflfle, vt etiam fiflorenusnucpius valeat, tarnen ad aliam rationem nonte-nentur foluere,fi fuerit in bona fide, quæ bona fides in præfcriptione longiffimi té-poris præfumitur, nifi per aliam conieftu ram appareat de inala,vt ait Bart.not.in 1. fin.C.vndevi,amp; Auton.deButrig.in c.fæ-pè,de reftitut.fpol.amp; tenet Abb.modern, in c.fi diligenti,de pra:fcrip.potuit autem hie cadere error iuftus,quia.foluentes ig-rrorauerunt curfum floreni poft tempus contraâus fuifte mutatum, quia error in faélo alieno præfumitur , nifi diceretur error,vel aliquod,per quod præfumpta i-gnorantia excluderetur, vt 1.1. §. 1. ff.pro fuo,amp; not.gloiT.in l.fi quis delegauerit, ff.de nouatio.5c in l.fi res,de Jega.t. Sr per Bart.in Lnon fatetur^ ff. de confeff. amp;nbsp;ex parteiftorumfaélum potuitfiffe,amp; præ-fumiturbona fides,quia fuccurrunt in ius amp;nbsp;loenm defundi, vnde probabiliter po-tueruntcredere libris patriseorum,fecü-dum Bart.in l.Celfus, ff.de vfuca.Sc Bal.in l.indicia,C.dc rei vend.vndeconcluditur quod virtuteprxfcriptionii videtur indu |
dû,quod ifti ad folutionem maioris furn-' mæ non teneantur,fi per didos 30. annos, quibus ifti foluerunt hanc fummam, flore, nus valuerit plus, incipit autem currere ifta præferiptioatemporequo debuit fieri folutio de floreno maioris valoris, amp;nbsp;non eft fada,vt ait glo.amp; Dd.in 1. cum no-tiffimi.§.in his,præalleg. amp;quamuis iftx fint plures præferiptiones pro fîngulisan nis etiamnon vnica obligatio, vnde vno fpatio3o.annor.præfcripta tam pro præte rito,quàm pro futuro tem pore, vt not. Dd. ind.§.in his,amp; Barto. in l.de pupillo,§.fi pluribus.ff.de noui oper.nunc.amp; latè po-nit Spec.in tit.de loca.§.nunc aliqua,verf. 41.amp; eft cafus.amp; ibi per Bar. in l.plures fa poris,C.dc fid.inftrum. Præftatio enim quæ fit pro penfionerei fingulisannis,tnon multiplicat obligati- * ones regulariter,maximè fi locatiofit per petua,vt eft ifta,vt ait Bart.in ].feruus.§.fi. ff.de ftip.fer.amp; per illum text. not. omnes moder.in l.Stichum.§.ftipulatio,ff.de ver bo.obli.Quinimó cum domina pia quoda faldo fado de anno domini 1440. confitea turquipro i3.annis debuit recipere flore, ad rationem trium librarum,amp; folido.18. vtique ifta confeffio fibi præiudicat,amp;fu-is fuccefforibus etiam fingularibus.Et eo-dem modö prxiudicat fi libris fuisappa-ret,vel in iftorum debitorum, qualiter ip fa recepit pro penfione Integra veltota, vniusannifummam prædidam, ex quo performam ftatutorum debet dari plena fides libris raercatorum,amp; pro fe, amp;nbsp;contra fe,vtobferuaturSenis, nifi ergoalle-garetur error, amp;nbsp;probaretur præfumpti-uè amp;nbsp;probando ré aliter fe habere, vt tra-dit Bart.in terror,in fin. C. de iur. amp;nbsp;fadi ign.in 1.non fatetur,deconfeir.ftar et confeffio pro annis prætcritis,quæ præiudica ret ipfoconfite nti,amp; probatur in I. publt ff.depofi.amp; in l.cum in debito, §.fina.fF.de proba.amp;etiam fucceffori babenti caufam ab ea,de fucceffore vn.iuerfali,id eft,hxrc de,noneftdubium.vttrationes, amp;nbsp;auth. » quod obtinet,C.de probat. amp;t amp;nbsp;cüquis decedens,§.cod icillis, de Jeg.3. De fucceffore etiam fingulari eft veriffimum,quia ficut |
|
FRANCISC! ITcutexaminati, contraauflorem noeent fncceflorijfi priiisfintcxaminatij amp;nbsp;port-ftêàfaâatranslatio iuris in fucceflbrem, iuxtà eaquæ not.Bart.inLfiinater.§.fin.fF. de excep.rei iudic.ita etiam conftlfio prçr dicat,vt Signo.amp; Jatèdifputat loan. And. referendo confilium Dyn.in titu.de tefte, S.nunc tradandumjuxta fin.in vl. coJum. amp;nbsp;bené facits quod not. loan.in c.caufam quæ,el.i.de telîib.amp; eft aduertenduinjqtF quamuix probaretur curfum florenorum fuiftie.variatumjSccreuiflepoft contraélû. |
DE A RE T10. «8ïi amp; fie probaretirrjquod debitorcs ifti plus* fohieredebuerint,quam iôluerint,tameti nifi periftos qui nune agunt, allégaretur error confeifionis fui auétoriSjftaretur ad hucconfeffionifupradidæin eorum præ-iudicium, quia tune præfumptiuè proba* tur errorjquando oftenditur rem aliter fc habere,amp; allegatur fuilfe erratum, vt di* cit text.fingula.quem ibi pondérât Barto* lus ad hoc in 1. fi adulterium cum ince— ftu,§.idempollioni,ff.de adulteri amp;nbsp;ita-concludo. |
IOANNIS ANTONII RVBAEI alexandriniivriscons.
CONSILIVM CXLVI1L
Hoededueitatque probat Rubæus in hoc confi.Inmutatione valoris-intrinfeci Monetarum,tempus contradus inlpicien-dumeffe, amp;nonfolutionis.
|
SVMMARIA: 1' Vendens remcumpadó reemendi,an tem-poreredemptionisf^tisfatiat reddendo pe-cuninm minorû h^æ , quam erat tempore quot;nbsp;vendit tenii vfu à tempore mutât o. Moneta bentta! cenfideratar rejpeciu vfiu nonautemmatena.
J Contrahentes non videnturde ahe tempt’ re,quam contraßus co^^itaffe. ContraHm tempus injpiciendum, probd-^ tur auploritate ionfi!y Cellegq Papten- r Solutiopecunia in futurumfadenda, an ßt facienda rejpeilu temporis contra-iius , aut rejpedu temporis filutie-nis. '^ Solutio vel efi fiendade/cutis, quicurre-bant tempore contradus eelebrati, vel de. futis qui nunc funt, habita refie- |
Hu ad afiunationem antiquorum feut O’ rum. ■niSO inftrumento venditio-J nis faiftae per nobilem Domi-1 num LudouicumdeCaligari-a js, fpeófabili domino lacobo ~’de Gronis,de ingeribus ducen turn terræ gt;nbsp;precio fcutorum duorum mil-linm auri folis,cum pa(fto,quod liccret dt ólo venditori reemerediöaprædiainfra annosquindecim,quod tempus fuit etiam ex poft prorogatum per fex annos. Dubitatur, an t liceat dido venditori feinere de fcutis folis currentibus nunc, quæ pro veritate non funt illius ligæamp; preciofitatis, cuius étant feuti qui fiebant tempore contraâus,quia tunc fortefiebant in liga viginti tres charaderum,, nunc autem non hunt feuti ita preciofio-risligæ,amp; fic eft variatabonitas intrinfe-ca ipforum fcutorum,[amp; videretur ex ali-quibus capitibusdicendum, quod poffec foluidefcutis,quiquidemfuntin vfu in prxfentiarurojVtprobari videtur in clem.. fecun»- |
|
«8t^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM 'fecunela,dcdecimis.vbi glofl'.amp; inc. x, in fin.de maledic.vbi dicitur, quod fatis eft, quod fiat folutio de meneta vfuali, quia vtdicitZabarel. in Clement.fibcneficio-rum,indecimatertiaqua:ftione, de ic-cimiî, bonitas monetaeconfidcraturre-fpeftu vfus,non aucem materiae, facit tex-tusin l.Imperatores , ft', de contrahend. emptio. Secundo facitproiftaopinione,quia videturt quod de generali confuetu'dine. wbifcutivel Ducati funt inobJigatione, ■quodpoffitfokiideillisfcutis vel Ducatis,qui communitcr expenduntur tempore folutionis,amp; iftam efie generalem con fuetudinem,atteftaturloannes dePlatea, ial.i.C-deargentipretiOjlib.io. amp;nbsp;iftacó fuetudo eft obferuanda,d. 1. Imperatores, ff.de contrahend.emptio.amp; tradit Baldus in l.fi quis argentum, in princip. column. penultim.C.de appellationib.amp; idem Bal dus in confi.4xj. volumi. x. amp;nbsp;Aretinus in conf.ir. J Tertib facit,t quia didus dominus Lu douicus de Caligarijs adhuc prorogauic tempus recantandi per tres annos,quo ca-fu videtur attendi tempus quo fuit fadus contractusreuenditionis,feureati, ficuti in fimili arguit Martinus Laudenfis in 1. cum quid,'ff.fi certum petatur. vbi dicit, quod vbidies eft adieda folucioni, debet infpici tempus, inquodeftcollatafolu-tio:quoddidumfequitur Corn. Perufin, in confi. 109. poft princip. volum. 4. allegat text.in l.contraxiire,ff.deadionib. amp;nbsp;obligatio.fed eft melior text.in l.quoties in diem,de verb.obl. Praerniffis tarnen non obftantibus,ego * dico,quod t fi eft variata bonitas intrin-feca fcutorum , prout verè eft variata, quia hodiernis temporibus fcuti fiuntde viliori liga, quam fierent tempore célébrât! contradus pratdidi, attento quod nune in fcutis fubmittitur quarta pars «ris vel argenti, amp;nbsp;fic Hunt ad decern amp;nbsp;odo charaderes , ad inftar floreno-rum Alemania:, vt mihi renunciatum fuit ab expertis,procul dubio debet fol- |
IN MATERIA MONET. iii de fcutis qui currebant tempore prat-didi contradus, vel de fcutis qui nunc fiiint, habito refpedu ad «ftimationeni antiquorum fcutorum , vt concludunt communiter fcribentes poft Bartol.ibi, circa finem commerti) , in dida 1. cum quid,ff. ficertum petatur , amp;nbsp;Canonift» communitcr in dido c.quanto, deiure-iurand.Butrium,amp; Abbatem, amp;nbsp;hxc eft communis opinio, vt inquit Corne.Pe-rufinus in confilio 13 i. columna vltima, volumine tertio, amp;nbsp;ita tenent communiter Legifta: amp;nbsp;Canonift«,fecundum Soci. inconf.x98. Ratio eft, t quia partes videntur fen-fiffe,quod debcat fieri folutiodefcutis, qui currebant fecundum tempuscontra-dus,feu obligationis format« , amp;nbsp;propter iftam rationem ifta communis con-clufio procedit etiam in contradihus fub venditione fadis, vt tradit Aretinus indidoconfiJ. 11.incipiente, proceden-dum eft breuiter , in prima amp;nbsp;fecunda columna,namlicèt in contradu conditional! fufpendatur effedus obligationis, tarnen mens contrahentium eft cer-ta, qu« infpicitur fecundiim tempus contradus, amp;nbsp;idem tenuit Martinus de Laude in tradacu Monetarum, in 15. quaftio-ne,in fin.amp; Soeinus in confil. 7. incipiente, pr«dida confultatio , amp;nbsp;ex hoe pa-tet, quod non eft vera opinio prædidi Martini,in dida I.cum quid,amp; quid mens difponentis videtur referriadtempusdi-fpofitionis, etiam in obligationeannua, folutio refertur ad originem ipfius obli-gationis,amp; indefumit certam vniformé, amp;nbsp;inuariabilem formam,fecundum Bald, in d.c.quanto. Si ergo ifta conclufio procedit in con- ^ tradu conditional!,amp; in obligatione an-nua,vt latè etiam declarant modemi Allé fes in trad.monetarum,in verfîcu.7. pr«-didaconl'ultatio procedit, poft Collegium Papienfe in confilio edito in caufa^ communitatis cafalis contra Illuftriffi-mum Marchionem Mócisferrati,certè idé vide- |
|
IOANNIS ANTONI! RVBEI. ■videturdicendum in cafu noftro,quod contrahentes licet fccei int padtum de re tro vendendo habuerunt relpedlum ad fcutatos aureos , qui currebant tempore cclebrati contradtus,ncc prorogatio tern poris debet obeffe ipfi emptori qui pro-rogauit tempus recatandi perfex annos, amp;nbsp;qui grauatur, in hoc quod res dicitur minus valere propter illud onus rctro-uenditionis vt Abbasdicit in c.in aliqui-bus in lecundo notabili de deci mis.amp;So-ci.in con.G.i^8,col.fin.amp; Deciusin confil. 147.col. i. non debet c^rgo grauari in alio quodpoffiteide folutiofieri defciitisqui nunc hunt magis'fereconcaminati quam haftenus fuennt. Non I obftant modo addufta in oppo-£tum,quia relpodetur primo ad id quod diilum fuit, quod debet fieri folutio de monecavfualijquaieillud ell verumha- |
bito refpedlu ad tempus contraflus non autem ad tempus folutionis. itarefpon-det Corn. Pern, in d.confil.i8i.colum. 17. ver.necobftat. ibietiam refpondet alio modo, vt per eum non obdat id quoddi-xi de general! confuetudinc folent folui fcuti proutcurrunt temporefolutionis, quarerefpondetur,quod de ifiagenerali conluetudine non conllatjNonobftat,id quod dicit Martin,de Laud, in d.l.cuni quid,quare commun is opinio eft in con-trarium vt fupra dixi. tx t præmilfis igitur concludo quod folutio debet fieri defcucis qui turrebât* tempore cclebrati contraólus,veldefcu-tisqui nunc fiunt habito refpeftu adçfti-mationem antiquorum fcutorum, amp;ita pronuntiandum videtur per Dominos Arbitros quibus hxc caufa eft commifla- |
LVDOVICI ROMANE
CONSILIVM CXXIII.
|
SVM MARTA. I Pecunia Ifetaenda ex conflitutione ati-gaa,an tn^ict debeat tempus condita con-ßitutionu,amp; fecundam eßtmationempe-cunia,t]iia iRo tempore curt ebat, an verb tempiu folutiomsfienda, adeo vt de pecunia tunc communiter currente folutio fiat fae pofconfltrutionempecumafit mu-tataaugmentatiuèfiuediintnut!uè.nu.2.
! Refiitutioandetur Monafieriopofiqua-driennium ad refittutionem datum. 6 Refiitutio datur Ecckfia contra contrains,ex quibus enormis lafio re finit at. Item contra fient enttas. ludictales,aut arbit rale s.nu. 7. f Solutum plus débita ignoranter,tanquam indebttum anni iure repetipotefi. 9 Refiitutio quidfit. |
IRC A primum dubium quo qurritur an de lurecommuni. Interuenience mutatione, amp;nbsp;deterioratione monetçTu-ronen. poffit Abb. fandli An-thonij amp;nbsp;fuum monafterium liberari fol uendo de pecunia noua Turo. communiter nunc currente,vel alia loco illius fur-rogata : licet in bonitate intrinfeca dete-riorata.Aduertendum quod hxc materia mutationis monetæ varijs locis traftata repeiitur.Et primo perSpec.in tit.deob-lig.amp; lolu.§.nunc aliqua,amp; ibi per loan. Andr.in additio. amp;nbsp;per canonift asin c.x. extra de ma!e.amp; in c.quanto, extra de iu-reiur.amp; in cle.i.de dec.amp; per Old.in tribus fuisconfilijsinferius allegandis per Cyn.in l.in minoru. C.in qui cau.in inre. reft.noeft necef perBait.ff.firer.pet.l.cii quid amp;nbsp;l.quod te mihi.ff.de fol.1.Pau. per Bal.in 1.accepta. C.devfu.in l.t.C.cómu-nia.deleg.amp;in l.illud.C.de facrofcccle. Quantum autem ad cafuin propofitum, confiderandum eft quod didlaquantitas Ttt pecu- |
|
^«4 pecunia» debeturper Abbatem S. Anton, ex lege quadam feu conftirutione Bonifa cij,qtia ex re vidcndum eft,an amp;: quan do pecunia foluenda venit ex conftitutione aliqua infpici debeat tempus conJitæcô ftitutionis,amp;: feciidum a ft imationem pecunia quæ illo tempoi ecurrebat folutio fiat.an vcro tempus folutioni« fiend®,ad co vt de pecunia tunc com munit er cuire te,folutio fiat fine poft eóftitutionem pecunia fit mutata,augmentatiuè veldimi-nutiuè. In quo prima fronte dicendü videtur, infpici deberetempuscondit® conftitu-tionis.Hoc autem probatur fumpro argu mento abaequiparatione,quöd in iure,p babileeft. Autenim eóftitutionem æqui-paramus teftamento,amp; tune quemadmo-dum quando pecunia ex teftamento fol-uedaeft,cófideraridebet,cótingente mu tatione in eins folut. tempus teftamenti, per l.vxor.§.ex tefta.de leg.3. amp;nbsp;i. Aurelius. §. teftamentode lib. leg. amp;nbsp;expreffim termin.Old.in conf. 31. ita amp;nbsp;quando foluenda venit ex conftitutione. Hoc autem amp;fecundó probatur,amp; fi ç-quiparemusconfticutionem ipfam fenté tiæ.cû amp;nbsp;h.®c®quiparatio probabilis vi-dearur.ft'.de manum.l.fcruis hac cum, amp;nbsp;tune quando ex fententia folutio fieri debet,cófiderari debet,mutata pecunia ip-fius fenrentiae tempus , non folutionis,amp; idem Old.terminât çquiparando fenten-- tiam teftamento,in confil.fuo 13. Tertio idem hoc principaliter probatur, facia çquiparatione con traft us ad có ftitutionem. Cum enim ex contraftu pecunia debetur femper tacite aiftü intelli-gitur,vt in eadé boni täte intrinfeca, auc atftimartone pecunia detufqu® erat tempore obligat ió is contraftx.lf.fi eer. pet. l. cum quid.ff.de noua.l.fund.Cornel.cum fimil.Hrc autem procedunt fi dicat hanc pecuniam deberi, vtexconftitutióe. Sin auté dicamus deberi vtex refcripto quo-da,aut præceptorûc in terminispropoff-tæ qu®ft.decidit Old.in conf z68.attendi debere tempus prateepti, auc ordinatióis papalis;non auté folucióis flend®,primó arguendo de tefta.ad refcriptum feciindo per text in d.c.cum canon.cc d.c.olim. de cenfi. CONSILIVM IN M ATERIA MONET. |
Prxiniffis tarnen nó rcfragantibuscó-trarium puto verius , vt Icilicètdicamus hancordinatióem Bonifacij vimeóftitu-tióisobtenere fine niidi præcepti cótingente, muratióc pecuni® folui debeat,ha bito lefpeCtu ad tépus folutióis, nóauté ordinationis. Hoe auté fi velimus tenere pr®nii!sa ordinationem vim eóftitutióis habere,probatur quia licét Bar.dubitaue rit.in l.fuus quoq;.§.fed fifilio.ff. de h®r. i nft.an ftatuta ®quiparétur cótraftui vel vltim. voiunt.atramen ipfe idem in l.i.in pe.qu®. ff.de regu.Catonia. fenfiffe videtur ®quiparai c debere vltim® voluntati qiiod expreflè firmat.Do.Bal.in c. i. in gl. fuper ver.nos Romanor.de pac. eonft.io. col.allegando Auto, in c. quiacimftisde concef pr®ben.amp; qu® no.Pe. Cyn. C.có-muniadelegat.l.fi.amp; idemetiamexpref-fè firmauit in l.quoties.C.de fideicoin.in lec. antiqua,quicquididem dixcrit inl. 1.ff.fi cer.pet. Si ergo ex pr®miffa authoritate vera eft h®c fententia,conftitutionem vltim® voluntati ®quiparari,non autemcontra-ftui, confequenter refultat h®c decifio, quod quemadmodum qiiüdo pecunia,ex vltima voluntate debetur,fienda eft folu tio.habito refpeftu ad tempus,quo folii-tio fit, nó autemad tempus teftamenti,vt eft ca fus muit urn norabil.ff.de aur. amp;nbsp;argent. leg. l.cum certiim in verfi.prccium pr®fentis temporis.Licètcontrariurn fu-prè tenuerit. Oldr. amp;nbsp;malè non memor. illius legis, ita amp;nbsp;dicendum erat, quando ex ipfa conftitutione pecunia deberc-tur. Secunda principaliter iftain terminis noftriseft decifio Speen, ad literam ind. tit.de obl.amp; fol.§.nuncaliqua,ad fi.amp;.’ ea fequitur Bal.in d.l.illud in fin.C. conimu nia,deleg.amp; Moderni,in d.c. quanto, extra de iureiur. Huiu.sautem duplex affi-gnaturratio.Prima,quiaconftitHtio ipfa continué loquitur. C. de h®re.I.Arriani. vnde cótingente mutationepecuni® poft ead. |
■ i
-ocr page 687-|
D. LVDOVICI ROMANT, poft eaJem dc UhS: ipfa conftitutio lo-qui intelügitnr.Seciindaquia mutata pe cunia Jntdligitur ad nouam murationé, niucaraconftitutio. C.qiii admitJ,pen.C, de rei vxo.aéi.l.vnica.g.i.cuin finiili. Tertio iffadecifio probari videtur, ex text, in d.c. i. ex tra de maLamp; in d.c.oliin extra de in iur. Sinautem dicamus hac ordinationem non vitn conftitutionis, fed meri prxcc-ptiobtinere,amp; tune Jicet Old.dixeritat-tendi debere tempus ordinatióis, primo per text.in clement.t.de deci vbi hoc ex-prefsèdicitur fecundum intelleôû Pau. de Elcaza. fecundó quia ftatutum amp;nbsp;præ-fcriptum æquiparâtur, vt reéle inruenti, not.tun.derefcrip.c.caufam qua;,amp; vide turfentiregl.in l.fi procurat.§.amp; ft ignorantes, in ver.igitur,fF.manda. Sed quado pecunia ex ftatuto debetur, tempus folutioniscófideratur, ergo. amp;c. quando ex refcripto, idem dicendum eft. Non ob ft. ill ra O ld. in d.conft. allegata in l,vxorem,§.teftamcnra, amp;nbsp;d. l.cum quid, quoniam ille. §.teftamenta,nihil facit vt ex fe. patet, Icxautem rum quid,loqui-tur quando pecunia debetur ex contra-ftuS nos autem quando ex refcripto, qui non modo contraélui æqufparatur,fed amp;nbsp;vltimæ voluntati per fuprà difta,qui-bus duobus cafibus tempus folutionis,có fideratur non autem ordinationis, vt fu-praconduft. Ex quibüs omnibus quoad hoc primû infereturconclufio, hanc folutioiiem pe cimix fieri debuifte amp;■ potuiffe,de mone-tafecundum tempusfolutióis currente, non autem fecundum tcmpirs conftiruti-onis,ant prçfcripti,vc! refcripti.Hocautem maxime verum eft, quia pr.rfupooni tur eófuerudinem fore, vt onmes illi qui olimcenfum recipieb.int, ad monetam librarum Turonenf. antiquorum, mine recipiant intotidem libram monet.r , in tempoie rurrentis , confuctudo igitur gentis prouineiz, aut ciiiitatis moribus firmata, nulla debetcuiufquam libidene violari,turpis .n.eft omnis pars vniuerfo fuo non cógruens,dicit text, 8.dift.c.qux contra mores,defpon.duo.c.tuasdudum. quifque rebus prattereuntibus ficut vult vt metas eófuetudinis horum inter quos verfaturexcedat,aut velut intemperas, aut velut fuperftitiofus damnari debet: dicit tcx.4i.diftind.c.quifquis, |
Prærereà amp;nbsp;Romanus Pontifex caput Ecclcfiæ,folutionem quam olim recipie bat de Turonenf.paruis hodiè recipit, in moneta vfuali,feu current!, vndefucce-dit text.in d.c.tuas diidam, amp;nbsp;in c.Bafili-cas,de confe.dift.i.amp; in c.nolite.ii.difti. dicens fatis indignum , elfequeinquani illud refutare,quod beati Petri federn fe-quit viderit, amp;nbsp;docere: vnde iudicat lex omnes earn confuetudinem fequi debe-re,quam Romana fufeepit fedes, quzea-put eft orbis.C.de vet.iur.cnucle.l.i.§.cü itaque,Inftit.de fatifda.ad fin.ff.de Icgib. l.dequibus. Hoc autem maxime verum in exaftio-nepecunia facienda,cum in eiscæteris partibus vin ecclefiaftici debent effe lai-cisbenigniores.Et nehuiusetiamratione velutiimprobi exaftores vidcantur,lu-cris temporalibus inhiare. dicit,tcxt.de cenfibus.c.ex parte.de poen.c.fiiam. Quoad tfecundum, quo quæritur V-trum Abbas, montis maioris poffit pete-re fibi folui fecundum xftimationem an-tiquæ monetæ, vigore aüegatæ præferi-ptionis4o. annorumqua dicitcompléta fore ex eo qiiod diâis temporibus,continué fibi foluta fuit pecunia,fecundum æ* ftimationem antique monetx,dicenduni videtur hanc prarfcriptionem primafró-te videri légitimé fuiffecompletam.Primo quia videtur habuiffe fufficieiitcm tirulum fcilicet ordinationis amp;nbsp;coneef-fionisdidi Domini Bonifacij, qui quidé titulusiuftam parat caufam præferiben-di,vr patetex not.extra depræfcrip.c.vc-n'ensdepriuilcg.r.cum perfonæ, libr.6, amp;nbsp;fie non obftat quod habetur in c. i. de præfcript.cod.lib. Ïtem habuiffe videtur bonam fidé ex duobus.Primo, quia credidit Bonifaciû, conceffifl’e,quöd non côcelfit, fcilicet vc folutio fieret côtinué fecundum antiquâ T11 4 mon^ |
|
lt;8« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN monctamjnon obftantemutatione fuper ueniente.amp; fic errat in fafto.Seciido qnia credidit de moneta aliqua continux lolii tionem fieri debere, etiam fi Bonifacius hie non expre£fiflet,amp; fic ei ran it in inre. vt paret ex fupra laraoftenfione.. Quorum qnidam duorum errorum mi fturam, fcilicct luris amp;nbsp;facti effeótus eti, vt caufent bonam fidem. ff. de vfocap. l.fi fur.§.i. item amp;■ parauerit caulani præicri bendi fecudum gl.no.ff.pro donaJ.fi vir. amp;nbsp;fic nonob.c.i.de re.in. lib.6.amp;’ca.vlti. cum fitnil. extra de prxfcri. onin irao vi-detur quod 8e licet non in faéto erraflet dilt;^us Abbas, fed folum in inre, nihilo-minusinriserror licet allais ad prafcri-ptionem non fufficir. ff. de vfura.knui# quadilcafu propofito fu fficere videtnr.. Permó^quiadJ.nunqu3m,dicens inris errorem non fufficere jad inchoandam vfu capioné,nó videtur loqui de prxfcri ptione quadraginta annorum,qux de iure OigeÜoruin non erarcognita, vtnota.. g I o (Ein. E.q u t occi d i r. ff. a d legem n on fo-Ium)qux alias incipir.lulianns.ff.quibiis ex cau.in'poirefi'.eat.amp; concordantes, al-leg.Barr.in hin oinnib fF.deaft.Sc obli.amp; ff.de non.oper.. nnnti. I.prxtorait amp;nbsp;hoc interdróium, videtur procedere,nifi elfer error iuris proliabilis jqualis ell incafu prxfenti, vbi Abbas montis maioris pro fe habetprobabilem opinio. Oldr.quo-mam tune error talis fufficere videtur: ' quiaxquiparaturerrori fafti probabili» argu.no-.extrà deconfue. c.cum diledus.. amp;nbsp;quod not.Ioann.Andr.in c.i.de poftuh. prxla.amp; ita limitant Modemi diftam le«-gern nunquam in c. fi diligenti. extra de prxfcriptr. Cxterum videturquod fi diéfa cócef-fio Bonifacij, nó caufaretiuftum titulum ad inijciendam prxfcriptionem,quadra-genariam , nihilominus etiâ praflcriptio proceffiffevidetur. Sufricit enim quod Abbas putauerit,ex illaconceffione, feu ordinatione titulum refultaresamp;talem fufficere , quoniamexhoe iuriserrore, minus iuftus tituluscaufaturquiad prx-fcriptionem fu,fficit.vt nor. Bartoan c.dc |
MATERIA MONET. quart3.amp; c.fidiligenti. extra depraferL licèt contrarium videaturtenere.in c.A-poftolicæ. extradedonat.amp; inc.r.infin. per glof.de his qux fi. à prxlat. Præfuppofiroigiturfed non concelfo, quod hxc præferiptio confirniata fuerit, fuperell vt difcutiamus an d.Abbati monade ri j Sandi Antonij, contra ipfam rc-ftitutio; concedatur. Et in hoe repereo duasopinion-'es.vna fuit glof.in Authen. qua.s aéiiones.C.de facrofan.ecel.amp; in C. auditisde in integr. reftitur. quasfeqUi videtur.Specu.in eodem tiru.§,i. verf.vt aurem tenentes eedefiam non reflitui à ratione ne contrarium dicendo lex ludi-bi io pofita foret, contra 1. fi pretor, ff. de iudi.amp; hfinff.nequidin loc.pub.declec. c.commiffa Iib.6. Item ne lex verbis amp;nbsp;non rebus impo-fita,cenfeatur.C.communia.de leg.l.2.in' fin. contrafiamautem fententiam tenuit gtolEin Authent. deeccle.rit.§.pro tem-p0ralibus,.amp; illam fequ itur Innoe.extrà de tranfaft. c.conringir. amp;nbsp;in fummafua in titu.de in integ.reftitut.in ver. vtrum. in verf.prxfcriptiones. amp;' Paul.in d.Clement.amp; BartoI. ind. Authent.quasaélio-nes.amp;' Dominus Antonius.in d.c.auditis. Et hanc opinionem in dubijs veriorem, credoetiam fequendam tanquam ecdç-fix fauorabilem.ff.de reliq. l.funtperfo-nx.ad fin.amp;probatur. Primo per text, in d.c..i. extrade in integr. reftitu. vbi dicit text..Ecclefiam iuris minoris femper debere, illxfamferuari^qur quidem diftio femper idem importât, quod omni cafu. ff.de iur.immun. 1.femper. ff. quodvi, aurclam. 1. femper. ff. foluto matrimo-nio.hi. Sed t certum eft minorem aduerfus longiffimi temporis prxfcriptionem rc-liitui,vt in hvltim.C.inquib. cauf. in in-teg. reftitu. non eft necelf.amp; in I.fin.C.de prxfcriptionetrigintaannorum. amp;nbsp;l.ait prxror.ff.de min.ergo-amp;ecd.rcftitiiitur. Secûdô probarnr per tex.in d.Clcment.t. de m integ.refti.vbi tex.indiftinólè dicit Ecclefiâ aduerfus téporis lapfum etiam lógiffimitéporis, ad hoc ft.de publ.l.de precio |
|
D. LVDOVICI ROMANE precio,extra,de maior.amp; obedi. c.folitæ. cum fiinil.ibi alkg. t Tertio idem probatur : quia in dubio flandum eft regulæ,vbi no reperitur Ipe-cialisexceptio.ff.de procurât.!.mutus. §. cum quæritur.ff.de tcftib l.i.ciim fimilib. Sed régula cft,quód Ecclefiaillçfaferua-tur,omni cafu quo amp;nbsp;minor. amp;nbsp;ind.c.i. Item quod reftituitur aduerfus temporis lapfum,vt in d.Clement.i.neqj reperitur fpecialiter exceptum , quod Ecelefia ad uerlus prxfcriptionem longiffimi tempo ris,non reftituatur,igitur amp;c’.jc ■ Quarto hoc idem probatur: quia ft rc-ftituaturEcelefia contra prafcriptiones refpicientes ftatutum ludiciorum , vt in d.c.auditis. amp;nbsp;in c.cùm ven'flent,eod tit. ergo amp;nbsp;pariter reftituenda eft aduerfus prxfcriptionese‘xtraiudiciales3 cum non fit affignare rationera diuerfitatis, ergo amp;:c.ff.de verbor.obligat. l.àTitio.cum fi-inilib. Vltimb, quia fi non diceremus aduerfus præferiptionem 4Oiannorum Eccle-fiam reftitui, fequeretur quod quafi aduerfus nullam præferiptionem extraiu-dicialem reftitucretur Ecelefia, acceptis his præferiptionibus, qnas not.Hoft ienf. ind.c.quod probatur,quia non reftitue-retur aduerfus præferiptionem 10.vel »o, annorum,quiaciim contra earn tails prar-fcriptio non currat i6.q.4.cano. placuit. §.poteft,circa princip.extra,depra:(crip, c.ad aures.amp; c.de quarta.cum ibi nota.nógt; eft necelfaria reftitutio. Item quia non reftituitur aduerfus vfucapionem trien-nij: quoniamfecundum opinionem Ho-ftienf.amp; veriorem ,in quanune non infi-fto,quam pofuit in d.c.talis vfucapio aduerfus Ecclefiamnon currit-inqua partem etiam videtur inc]inareglolf.i#.q.4. cano.placuit.§.qu3saóriones,ad finem.amp; Spéculât.in tit.de in integ.reftir.§.i.verf. fic etiam dubitatHr.amp; plenè not.Modern. extr.de refcrip.c.illud.talis vfucapiocór tra Ecclefiam noncurrit:igitur reftiiutio' non eft necelfaria. Ex quibus omnibus,quoad hoc fecun' dum, conclude j reftitutionem dido mo- |
lt;87 nafterio ac Abbati,aduerfus curfum pro-pofitæ præfcriptionis, concedi debere. Nonobft.ratioglolf.in d.c.auditis,fupr. relata : quia non poteft dici præfcriptio-nem,coiitra quam iura reftitutionem có-cedüt, fruftratoriè fuilfe iuduóta. Qum-imö magni effedus eft,cum amp;nbsp;fi infra ter-minatum tempus,pra-fcripcioni reftitutionem Ecelefia non poftulauit, ampliits poflulare nó poterit ; confequenter turn effedu præfcnptio decurfa intclligatur. C.detempoàn’integr.reftit. 1. vlcim.cuin fimilib. f Sed circa idem videndum reftat, an poft lapfum quadriennij, quod daturad reftirutioncm,vr in d.l.fina.amp; in d.c.i.de refti.in integ'.lib.ó.ac in d.Clem.i.mona-fterium ac Abbas reftitutionem poftulas debet aùdiri.’ Breuiterdicendo eft,quód fic: quoniä ex rationabili càufa,quæ con-tingit in cafu propofito,vtputa,quia con-tingit enormiffima læfio; vc ex fe patet, lapfusquadriennij EcclefiæreftitutiOné petenti non refragatur,vreft cext.ind.c. i.in fin.de in integr.reftit.lib.6. quem ita ex pon it ibi loan. And re.in c.ad noftram, extr.de reb.ecclcf.non alien.amp; in c.cùni ex literis,ext.de in integ.reft. Vltimbdici poteft, quod amp;nbsp;pofito, fed nonconceflo; quod ex fpeciali bénéficia Ecelefia: indiilto,reftitutioaducrfus prç-feriptionem longiffimi temporis no con cederetur, nihilominùs fibi tanquam ignorant!,vt darum eft,pra:fcriptione con tra fe decurfam,concederetur reftitutio, ex general! claufula l.i.ff.ex qui.cau.ma. fecundiim Bart.notanter in l.i. fi quis au-tem.ff.de itin.aduque priua.quod tarnen generaliter fuit didum Speed, licet à ne-mine a llegetur,in tir.de pra:fcrip.§i4.ver fic.colonis. Etvideturfenfilfeglolf.in 1. ficur,in ver.nrilitia.C.de præfcrip.to.an. Et videtur probari in l.fi partem. §. fi per fundum, in gl.fuper verf.non vtendo. tf, quemadm.feruit.amic.amp; fequirur Ange, in l.vlt. C.de præfcrip.long.temp. Et hæç de fecundo dubitationis articulo dida fufficiant. Quoad tertium,quo qua:ritur,an licet Ttt 3 non |
|
lt;«8 , CONSIL. IN MATER, nó poffit Abbasex prxfcripcionealiquid confeqiii,nihilominùs poffit peccre, vc fecundum antiquam æftimationetnantique monetæfolutio fiat, prætextuqua-riindam fententiaruin arbitramétalium in prifenti controuerfia latarum. Breui-terdicendum, quod licetprofuppofita fententiarû validitate zibbas Montis ina ioris fuiim ronfequeretur obtentum, ni-hilominùs Abbas S. Anthonijaduerfus illas reftitutione in integiu pettre poteft, ronebfiante lapfu quadriennij,propter enormem laffioneminderefultantem, vt villa voce percipio. Hocautem primot darum cfi,qui3 fient contra contradus, ex quibusrefultat enormis læfio, Ecclefiareftituitur, vt in d.c.i.in antiq.amp; in d.c.ad noftram.Item t amp;nbsp;ficut contra fententias iudicfales aut arbitramentales, vt in d.c.cùm ex literis. amp;nbsp;in c.caufa,eo.tit. perlnno.amp; loan. Andre. ita etiam videtur reftitui debere ad-iicrfus fententiam arbitratoris, cum ilia dicaturquafitranfaólioniscontraflus, vt in Authent.de iudic.§.fi verb contigerit. C.deiudic. Nechuicconclufioni refragatur, fidi-citur diftas fentétias fu iffe per Abbatem légitimé approbatas,quoniam ifta fua ap probatio,etiam cum iuramento, non tol-lit Ecclefiae in integrum refiitutionem, fecundum gl.ordin. amp;nbsp;not. in c.i.in verb. contraftum,dein integ.reftit.lib.6.quara fequiturDo.Bald. in 1.generaliter. C. de reb.cred.amp; not.Hoftien.in Summa fHa,in tit.de in integ.refti.§.in qiiibus,ver.item in contraftibus. amp;nbsp;hæc de tertio. Quoad vltimii, quo quxritur, quomo-inodo luccurratur Abbati S.Antonijcirca id,quodprxdecefTores fui plusdebito foluerunt,fi non potuit aliquid confequi vltràa’ftimationé monetär currentis tempore fiend« folutionis. Breuiter dicen-dum,qu0dplurafuntremedia: Primum, quod folutum plus debito ignora.ertan-quam omni iure indebitum,repetatur,vt in tot.tit.ff.amp; C.de cond.iBde.extr.de fo- |
MONET. D, LVD. ROM. lur.c.fina. Secundum,vt illud quod plus debito eft folutum, compenfet, cum folu-tionibus fiédi.s pereum in futurum dido Abbati Montis maioris. ff.de neg.geft l.t. §.pupillus.C.dccompenf.l.vlt.cum fimi-Jib. Et ita dixit Oldr.in d.conf.i6X. Tertio,quod ex quo Monafterium Sandi Antonij reftituituraduerfusdida pre-fcriptionem amp;nbsp;fententias ,confequenter fibi reftituedum venit omne id quod plus debito foluit vigoreprxfcriptionis,aut diiSarumXententiarum. Eftenimtrefti-tutioin priftmum ftatum repofitio.ft'.dc mino.l.quod fi minor.§.reftitutio.iVpro-batur hoc ff.deminorib.l.fi ex caufa, ia prin.amp; hæc de quarto. Finis Confil.D.Lud. Romani in materia Monet. Addidit Ren. Rudelius Rurem. L. AduerteLedor, Romanus in hoccon-fil. quemadmodum etiam fa'cit Geminia. confil.ijz.à communi Dd.fentctia, ^no-ftra,dequa eft in cap.s5.1ib.’.quçft.mone. amp;nbsp;in concluf.i.maxima, i.cap. multis4ue alijs in locis, videntur recedere. Volunt enim priment.Dd.amp; cum illisnonnulli alij, in annuls redditibus, etiamfi intrin-fccus valor mutatus fit(pro extrinfeca e-nim ponendum eft intripfeca in initio confi.Roma.) nihiloirtmusramen per de-bitorem, in moneta tempore folutionis currente,etiam debiliori in liga Vel pondéré, redè folurionê penfionis fieri pof-fe. Qja de re habes vberiora apud ipfum Molin.q.fin.num.8a9. Cui tarnen rationes perdid.D.Dod.in corroborationê iftius fententia’ produdi minus placent. Hæc vbi fli mutatione valoris extrinfeci à tan tis viri.s recepto animaduerris,mirü neu-tiquam tibivideri debet,qubd communis fententia in extrinfeco valore,tempus fo Jutioni.s tantummodö refpicienSjObtine-re ac prxualere debeat./ D. NI COL |
ff9
|
SVM MARIA. ‘ Moreta in filutione annalt reddituS qua-Usrftjmratur^c^c. ^ Mas restants, in qtie contrarius celebratus fu!t,attenditur,(^nutn.y.
i Q^d principaUter a^ilur pot tits, quam quod accej/one velfecundartb venitjnßti-dendum eß.
to Moratdirabiduiturtn locodeßmata fo-luttonü. tl Locus co trapus duobm madis dicitur, (^c. Ó'num. S. tt Inexecutione non conßderatur eau fa de pratento,fed locus Cir tempus, vbi dr quan do fieri debet, t3 Valor bladorum emptorü in loco deflinata folutionis,non initi contrarius,in^icitur. I4 Valor benefieq impitrati cenfideraturfes eundtem locum,vbt eß beneficium. tS Contrahentes tn dubio, non prafumuntur cenfifie de moneta reproba ,fed de mene-ta m locofolutionta defimato, curfum ha-bente. |
16 Verba centrahentium iuxta dißioßtionem amp;nbsp;inttUeäum iuris mterpreland-t fuut. 19 Dirtum Deäcris inteUgendum eß fecun-dum legem, quant aliénât. 20 Contrahens in loco deßinato ßlutioni con-ueniripoteß,amp;non in locotmti contra-aus,nßibt habeat dcmicilium, 21 Ftdeiufor conuemripoteß tn locoperprin cipalemfolutioni deslmato. 2 2 In hü qua concemunt exectitionem contrarius, nfptcitur confuetudo loci deßina-ta foluticnis. 23 Locus deßinatafolutionis quandoinJfiicU-tur,amp;c.efnNni.24.Cr 23. 2^ In contrartu dupltci quis locus inßicia-tur. 2g Relatiuumfubßanliain diuerfis orationi~ bus inducit coniunrhonem verbalem. 2p Ventos an magts fit inßgt;ictenda, quant finio. 30 Anusagentium contra int entionemipforum,non opträtur,fed bene operantur,pr9 vel pr ater,cé'c. 31 Ad dectfionein caufaram licite all eg at ur rationaturalis. 32 Ea qua iurisj unt in contranibus, exprejfa cenfentur. 33 Periculam pecunia débita, ante folutione eß ipfus debitoris. 3 3- Solutiofieri debet in loco folutioni deßino-io,(^non alibi. 33 Cautela à debitore in loco folutioni dem-nato comparenteobfiruanda. 36 A bundans cautela tn contranibus non nocet. 3p Verba anfemptraUqutdoperentur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i 3g Vna |
|
£99 38 nbsp;nbsp;nbsp;Vnaeadem^resdtuerfo iure cenfermon debet.
40 Punclui in oratione habet vim copula. CONSILIVM IN MATERIA MONET. X Uteris mihi pro cafu, fu-per quo luris confilium pe-ticurj exhibitisjearumq; te-norc oriturdubitatio tabs: t Cuius loci valor feu at flimatiomonetçin folutioneannuali red dituum,de quibus eft quçft io,attendi de-beat, an valor loci deftinatæ folutionis, an verb valor Joci,vbi contraiSuscoepit ene,amp; perfeftionem,accepit. Et quia,te-fte Ariftotele,Philofophorum Principe, oppofita iuxta fepofitamagis clucefcut: amp;nbsp;tefte Bal.in l.precibus. C.de impub.amp; alijs fubfti.ferro viam aperit,qui per có-traria tranfit, arguam primo ad vna partem, deinde corroboraboamp;religam alia partem,quæ meo imbecilli iudicio,iufti-tia,veritate,amp;3’quitate fouetiir.amp; demfl refpondebo obieftis pro prima parte ad-duftis.Redeundoergo ad primum, vide-tur prima.facie,qu0d in hoccafuattendi debeat valor monetæ loci celebrati con-traótus,amp; quod venditorestalem mone-tam in Oppido Bergenfi fupraZoma de-liberandodebeant liberari, iuribus, ra-tionibus , amp;nbsp;authoritatibus infrafcri-ptis. , a t Turn primo, quia ex quo inter partes contrahentium non eft aperte conuentû, eu lus loci moneta attend i debeat, feu in quovalore huiufmodi redditus vendit! folui debeant: Infpieiendum videtur, quód in regione i!la,vbi huiufmodi con-traflus fuit celebratus,fiequentabatur amp;nbsp;•vfitarum fuitjper text.notab.vbi videtur cafusturn ibi not. per Bartofin l.fempcr in ftipularionibus, de rcgul. iur. cum fi-milibus. Turn fecundó, quia contrahentes non prxfumuntur cogitaffe de alia moneta, quàmquæ in loco celebrati contradus, |
curfumhabuit: eaenim t qua?funt morts amp;nbsp;confuetudinh loei c-elebrati co titra-dus,jn bonç fidei indicijs debent venire, amp;habétur pro expreffis,videnturqicon-trahentes fecuadnm illa regulafle, vt eft tex.notab.in l.quöd fi nolit. jn §.quiaaf-fidua.ff.de »dil.edift. cum vulgar.notant. Bald.Alexand.amp; Moderni in 1 huiufmodi, in princip.ff.de lega.i.amp; idem Bald.in l.fi quisfnb conditione, in fi. ff.decondc. inftit. amp;nbsp;eft textusoptimus.amp; ibi etiara Bald.notat in 1.final. C.de fideiuffori, ergo ^c. Tuin tertió,quialcge cauetur,qubd có-fuetudo locicontradus infpiciendaeft, textuseftapertus in l.fifundus, ff.deeui-dio.quçlex videturdeciderehuc cafura, amp;nbsp;ponere fecurim ad radicem. Turn quarto,quia theorica Bartol.in 1. cunótus populos. C.defum.Trinit.amp; fide Cathol. habet,quod in t concernentibus 4 deciforia caufæ, quale eft iftuddequo quæritur, cum ex h oc condemn atiocrefr cat,vcldecrefcat,femper infpicitur con-fuetudo,lex,obfcru3tKia,feu ftatutuloci contradus, amp;nbsp;nonconfuctudo vel ftatu-tum loci iudicij,quando confuetudines huiufmodilocorum funtdiuerfæ, vt in cafuprxfenti. amp;nbsp;moueturperd.l.fi fundus. optime proban tern. Vidjctur ergo expeditum,quod in cafu praclenti infpici debeat locus celebrati conti adus: quia licet didi venditore% rationeadicdionisloci deftinatæ fol ut^-onis,poffint ibidem conueniri,cùm t vv I deantur quoad hoc contraxiffe. I. côtra-xifle.amp;ibi Dyn.Bart.amp; Dod.ff.de adi.amp; obli gat.1.5. amp;nbsp;ibi Dod.ff.debon.aud.iu-dic.polfid amp;nbsp;eft text,amp; ibi Dd.in l.vnica. * C.vbi conuen.qui ccr.loc.dare promifiç. amp;nbsp;text.Optimus in c.diledi,de foro conx-pet.qui fortius probat, quod etia hoc cafu tails fortitur forum in loco deflinats, folutionis, non obftante priiiilegiofux p3!triæ,denon pofte trahi extra patriam: etiam fi tails fit clericus,qui alias no pof-fet prorogareiiirifdidionem alteriusiu-dicis,etia Ecclefiaftici fineconfenfu fut diœcefani. c.fi djligenti. amp;nbsp;c.fignificafti, cod. |
|
D. NICOL. EVERHARD! MIDDELB. eod.tit. Tarnen propter Theoricam Bart, in d.l.cundos populos. amp;nbsp;Theoricam ei-ufdem Bart.in d.l.contraxifTe. videtur o-mninó dicenduin,(]uód in cafu præfenti, quoad valorem monetçannuatim folué-dæ,infpici debet côfuetudo loci celebra-j ti contraôlusjamp; non confuetudo deftina-tæ foliitionis. Turn quinto, t quia pociùs infpicien-dum eft,quöd piincipaiiteragitur,quàm quodaccefioriè vel fecundario venit.l.fi quis nec caufam.ff.fi cert.pet.l.i.in princ. ff.deauthor.cut.l.nauisaduerfa.ff.ad leg. Rhod.de iac. amp;nbsp;1.1. §.vnde Offilius. ff. de exercit. Sed in cafu præfenti folurio ac-cefforiè feu fecundario venir ad obliga-tionem: ergo infpicienda videtur confue tudo loci contraétæ obligationis,non de-ftinatæ folutionis. Turn fextó,qiiia plus infpici debet ve rit3s,quàm fiflio.l. filio.ff.de libe.amp; poft-hum.amp; §.amp;■ fi rem,lnftit.de lega.Ciim ergo in loco deftinata: folutionis foliim fi-^tè videaturcontrahi, in loco verb cele-f brati contraélus verè: ergo locus celc-brati contradus magisinfpicidebet, amp;nbsp;co magis,quiafiftio 1 nunquàm habet locum,nifi concurratæquitas,vt eft theori-ca Bartol.quam omnesfequuntur in l.fi is qui pro cmpt.ff.de vfucap. Sed hic reful-taret. vt videturmagna iniquitas, fi didi venditorescogerentur folucioneni face-rein monetacurfum habente in locode-ftinatx folutionis,cum de illa vt pratmit-titur,non cogirarunt,amp; ebmagis,qiiia illa afferitureffegrauior, attéto quóda-ftus agenriiim non operantur contra lege vltrà intentionêcontrahentium,l. nö 1 omnis, in prin. ff.de rebus cred.ergó Scc. Tumetiam, qiiia in t dubio facienda eft interpreratio pro promiffore, amp;nbsp;contra ftipulatorem. l.quicquid aftringédsr. ff.de verb.oblig.cum fimilib. amp;nbsp;in dubio ad id quod niinimû eft,redigéda eft fum-, ma.l.lemper in obfeuris. ff.de reg.iur. cû vulgar. amp;’ imputer fibi emptor huiufmo-di reddituum, qui potuit legem apertius diceic.óc nó dixit.1.veteribus.ff.de paft. Iftis tarnen non obftantibus,videtur d^i |
mihi fiibfcripto, quod veritas eft in con-trariû,quod deduco iuribus, rationibus, amp;■ authoritatibus infrafcriptis,amp;tpri-mó per l.vinum,in fin.ff.fi cert.pet.8f per 1.fin.cum ibi notarisperAng.ft'.detritica. quibus iuribus aperte cauctur,quöd aefti matiorei débita; confidera tu r fecund urn locum,vbideftinataeft folutiofeudeli-beratio, non obftante quód contraftus a-libi fitceltbratusjid etiam probatur toto tit.ff.de eo quodcerto loc.Sf præcipuèin l.ideö, illo eodem tit. iunftis ibidem notaris per Angel.8f Rapha. Fulgof qui di-cunt,quöd lieerde iurecommuni valor feu aftiniatio pecunia;debeat effeeadem vbiquc,vt ibi eft tez.quanquàm preciaa-liarum rerum varientur,fecundum diucr fitatem locorum ,8f regionum, vt etiam ibi dici: tex. tarnen quia interdum inali-quibus locis aliter feruatur,vt punftuali-teraccidetin cafu præfenti. idemdicen-dum eft fecundum eos,in variatione mo-netæ,quod deciditur toto illotit. in alijs rebus, vt videlicet,infpiciatur valor mo-netæ,qui eft in loco deftinatæ folutionis. Prætereà deduco iftud rationibus infra-fcriptis. Et primo fic,tquia vbi certus locus fo- 1» lutioni faciendædeftinatuseft,tunc non faftafolutione in termino8c locopræfi-xo,mora dicitur contrahi in loco defti-ftinatæfolutionis,8f non in loco celebra-ti contraftus.1.1.8e Bart. Ange.8c Dd.ff.de vfur. 8c voluit Alber.de Rof.in d. l.vinö. dies autem interpellât pro homine,8c có-ftituit debitorem in mora.c.potuit,delo cat.8c l.magnam. C.decontrah.8c cómit. ftipul.Niminim ergb,fi infpiciatur valor rei debitæ fecundum locum,vbideftinata eft folutio. Turn etiam,quiat locus contraftus di- ,^ citur duobus mod is: Primo, vbi cótraftus conucntio,fiueobligatio perficitur, feu verba proferuntur. Secundo,vbi folutio feu deliberatio deftinatur. De primo lo-quiturd. 1. fi fundus. De fecundo loqui-tur d.l. contraxiffe. cum alijs iuribus fu-pra âllcgatis. Modö fic eft, quod quoad perfeftioné V u u con3 |
|
CONSrtlVM IN MATERIA MONET. contrarius, feu ad folennitatem adeffe feu fubfiftentiam eiusrequifitam,femper infpicitiir ftatutum feu confuetudo loci celebraticontradus: amp;nbsp;ita intelligitur d.l.fi fundus, fecundiim Ang.ibid. qui f c fummatillam legem. amp;nbsp;fecundiim eun-dem in d.§.qui 3ffidu».amp; fecundiim Barr. Angel.amp; Dd.in d. 1.1. ff. de vfur. amp;nbsp;dll ratio; quiaexquo agicurdeconfuctudine contrahendi, non mirum,fi infpiciarór locus initaeconuencicnis, vbi contrarius accepitperfcâionem. Sedvbi agiturde confuetudinefoluendi,vt incafu praefen-ti,velde his quat veniunt implenda diu podcontraâumjamp; in alio loco implcti-oni deftinatOjtimc infpicitiir locusdefti-natæ folutionis, ita expreffe déterminas Ang.poll Bal.in d.I.fi fundus. t fit idem déterminât Bald.in has, quae concernunt executionem contrarius, in l.quæro.lf.de folut. vbi tradit hanc theo-ricam,quod in expeditiiiiseontraftu.s no infpiciuntiirordinati.ua contrattus, fed locus folutionis, cut concord at alia theo-rica Bald.inAuthent.quasaftiones.C.ds ^ facrofanft.ecclef.vbi dicit^quod tinexe-cutione non cofideramuscaufam deprç-rerito,fed locum amp;nbsp;tempus,quando amp;nbsp;v-bi fietiquiaoxecutioeR anusde future-, fecundiim cum: dcquaiheoricameminit Io a n. d e P1 a t e a i n 1. i n if fi op i n at or e s .C .de. oxadlorib.libuo. Prsrterea iflud'dedueo auftbritatibus infrafcriptis. Et primo vl traan Horita té A ng,in d.I.li fundus. amp;nbsp;Bal. in d.I.quæi O'. •Sc in d. Auth.quasanioncs.adduco Iac.de A :et.in d.hj. ff.de bon. auâoi ita. iudi.pof-fd.vbi exprelfè déterminât, qiiód fi ven-^1 datur 1 bladiumjVel quid aliud in vno loco, deliberandum in alio loco pro certes presio: amp;nbsp;oriatur quællio fuper reeeffîo ne contraóliis, propter deceptionem v 1-t-ra dimidiam iulli precij-, iuxta 1. feciin:-dam.C.de refcin.vendit;amp; c.cum dileóti, ’ amp;nbsp;c.penul.deempr.amp; vendit.vendirione al I ega n te, fed decs pt u nu infpedl u va 1 o re.-ïgt;ladi,quiell inloco'deüinatç folutionis, vel deliberation is, eraptorc contratium. «irarcnt£,^inf£edö,valoje bladi, qui. edt in loco celebrati contraflusrquod hoc es fu pro deci Pone diflæ controuerfiæinfpi ciendugt; ell valor bladorum loei dellina- , tat folutionis,feu.delibcrationis,amp; nó valor loci celebrati conti aélus ; vt li vendi-tor repe- iatur deceptus vitra dimidiam' i u H i p r ec i).,a 11e n t o va 1 or e b I a d ot u m ,qu i elf in loco deftinatat folutionis. obtineat refcilfoncm cótraélus,nóobl!ante,qiiöd habito refpeólu ad valere loei celebrati contraflus non polfet dici deceptus vitra dimidiam iulli precij. Sin autem^fuc-cumbat. |
Ex qua decifïoncc!arcpatet,infpicien darm elle valorem loci deßinatx folutionis,amp; minime loci celebrati contraäusr-amp; idem in terminis prçmiflîs inueniode-terminalfe Cyn.Alb.de kof. Alex.amp; Imo. laf.amp; Dd.in d.l.vinü.licetde lacobo men tionemnon faciat.. Secundo adduceaufloritatem Old. in conf.fuo 168.in prin. vbi confuluit, quöd tvalorbeneficij impetrati cofideraturfe- ** cundum locum,vbi cft beneficium, à no lècûdùm locum vbi fada eft impetratio, feu vbi gratia ortum fumplït,per d.l.con-traxife.cum alijsiurib.fup allegatis. Tertio adduce audoritatem Alex.de Imo.in conf.p. quinti VoInm.vbi conclu dit, quod attedi debet menera loci-bene* ficijiquädo quis iinpetrauit libigrEtiam,-vt poflent fbi conferrebeneficia vfqjad certain fummam, amp;nbsp;non moneta loei, in quo fada fuit gratia , referens-Scappro-bans didum Conlilium Oldrad. Quarto, confinno hanc pattern audo* ritate Do.laf. confummatillimi DodoriS’ rnd.l.vinum. vbi in terminis prasfentiS' dubij exprelfè tenet liane partem. Prætereà vitrapomifta,pro hac partô etiarn facit tenorhuiufmodi literarurrr, in qu3ium primiscauetur,quöd inprim®-termine folaendierunt centum 3?. Rhe-nenfes,feptem ftuferi,ßt d.mitg Flandrie.-amp; paulö poft fubdit»r,qudd depoft,iii , quolibet termine foluendi erunt ducen-ci floreni monota5pra:didç.amp; expoft fub-ditur, quod in euennim nó folutionis in quolibet teominoeinptorhuiufmodi red' dituutOi |
|
D. NICOL. EVERARD! A MIDD 4ituum quolibet die confumere poterit très grobes FJandriae ad rationem cuiul-hbet Jibra:.amp;; idem multôpinguiùs liabe-turinalijs Jiteristnetioncm facientibus de quadi i^ctis lexagmta lex florenis Rhe nenfibus, tredecim Itufcns, amp;fexdccim nntisFlandriæj annul amp;nbsp;hæredicarij red-ditus. *5 Ergo teJare patetjeontrahentes no cen hfledemoneta in loco celcbraticontra-âus curium habente, quæ in patrijs Domini Arthiducis reproba cenletur, amp;nbsp;lie ibi expendinon potelL 1.eleganter.§.qui reprobos numnios.ff.de pign.aft.habetur ■S: notatur in c.^. de iureiur.amp; in 1.Paulus. (F.de foin, led len fiffe de moneta in lo co fo!utioni dellinato curfum habente, attentoquod moneta Flandnæ eóformis exiftit quoadcurfum amp;nbsp;valorem mouetç curfum habenti in loco deftinatx foluti-onis.Nam huiufmodi geminatio feu repe titio in diftis literis læpiùs faftademo-nctaflandrix, nedum inducit demóftra-donem,fed etiamarCtationem feu reftri-ûionem, ita quod tabs moneta, amp;nbsp;non a-liafolui poffet. ita ftngulariterin (imili-bus terminis déterminât ß.ild.in c.fin. de offtc.delega. per textum notabilem in 1. Balifta.ff.adTrebellia. Cum ergó moneta Flandrix,amp; moneta in loco deftinatx lo-Jutioniscurium habês,(:t vnifortnisquoad valorem,clarè pater, in illa moneta amp;nbsp;valore eius folutionem fieri debere. Nam denientecontrahentiumconftat ex duplici capite: Primo ex tenoredufta rum literarura,vc prxdixi:.Secundo,ex t vi verborum adiedlionis loei deftinaræ folutionis, capiendo intelleflum iuris, fecundum quem verba intclligi debent, amp;nbsp;non fecundum capitalem fenfum alte-riuscontrahentium: vt eft textus notabi-üsin c.ex literis primo, iiindis ibidem notaris per Innoci nt. Panormitan. Prx-pofit.amp; Doélores,de fponfah. vbipohi-tur proTheorica, quod quando parte.s ' proferunt verba,certnm quid vel myfte num ex difpofitione im is in porrautia, licet partespofteadicant, veiba illa nö intellexilfe, vel vim huiufmodi vcibo- |
ELB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dÿj rum non concœpilTc, non creditur eis, imöfpretoeorum capitali ,lcn fophifti-co intclleóiu,capiendus eft intellefhis iu ris, etiam fi de llatu hominis agatur,amp;fic de maxime prxiudicio: iuxtagl.inc.mu Iieri,deinreiur. pro quoetiam facitc.ne innitarisjde conllitut. fortiiisergö capi-endus eft intellcdus iiiris in cafu præ-lenti. Concludo ergó, quód debet aonuatim fieri lolutio in valoreflorenum Rhenen-fium in Oppido Bergenfi fupra Zomam, loco liquidé deftinaræ folutioni curfum habentium. Reftat modo refpódere obiefiis in con trarium adduciis. amp;■ primo nó ob ft at pri mum, quia refpondeoper inreremptio-nem, negando quód in cafu pra-fenti non eftexpreflè conuentum , de qua moneta debeat.folui : quia imó hoe fatis aperte conuentumeft intercontrahentes, cum propter illa verba, monetç Flandriæ, fae-piùs repetita,vt fupra dixi, turn etiâ propter appofitionem loci deftinaræ foluti-oKis, ex quo iu.s interpretatur, lolutioné fieri debere in valore monetæ curfum ha bentis in loco deftinaræ folutionis,vt fu-pràlatèdeduxi. Et per id etiamtollitur, quod exaduer fó obiedumeft de auóforitate Bart.in d. Lfemper in ftipulationibuis: quia ipfelo-quitur t in cafu,quando vnicusduntaxat ly fuitlocuscontraflus, vtquia promiffio fuit fafta fimpliciter, amp;nbsp;folutio non fuit deftinataalibi,licèc res venditaeratali-bifita, quód non facitcenferi ibi effe có-tra(Sum,vt pulchrcdeclarac Alexand.de Irao.in confi. fHO49.quinti voliim.amp; Bal. in l.i.C.de contrahen.empt.amp; vendit. amp;nbsp;fieloquitur omninó extra cafum præfen-rem, in quo duplex eft locu.s contradus, vtfupradixi, quocafu intantumcenfe-tur contraótus eeltbratus in loco defti-natæ folutionis,quód nullo modo cenfe-tur eelebratus in loco,vbi verba ftierunc prolata, quoadca,qiiæ vcoiunt poft con-traótum,in efte prodtiÜnm, vt luprà di-xi,amp; infra latiüsdeducam. Et fic nó ob- Mon |
•9^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN MATERIA MONET.
|
Nonobftatetiam fecundum quo dici-tur, quod partes contrahentes non intel-lellexeri'it dealia moneta, quàin quæ ibi curfum habuitjamp;c. quia imövidétur in-teJlexifle prout ius inteHigit. prxallega. C.ex lireris primó.cum ibi notaris per In-noc.Panormita.Præpof.amp; Dd. tradentes Theoricam fiipra relaram. item ex alio videntiir intellexißede moneta curfum habéte in loco deftinatæ folutionis,proprer fpecificationem monctæ Flandriæj Vt fuprà dixijST ßc non obftat. Nonobftatetiamaliud, quo dlcitur, quod confuetudO loci contraftus infpici-enda efl-,amp; cxr. Quia dico,vt lupradixi, quod t locus contiadus diciturduobus modigt; : Primo, vbi contradtus célébra tus eà : Secundo, vbi fclutio deftinata eft. Nunc ad propofitum dico,quód quan-do folutionon eft deftinata alibi, etiam ft res fuper qua contrahitur, fitalibi (ita, tune confuetudo loei celebrati cótraéius femperinfpicitur confuetudo,quoad o-mnemeffeftum, exceptis prarparatorijs judicij, io quibus infpiciturconfuctudo locifulcepti iudici), putà originisvel domicilij rei. amp;nbsp;ita proceditd.l. femper in ftipulationibus. cum ibi notaris per Bartol. amp;nbsp;notata per Baldum in d. 1.1. C. de contrahen.empt.amp; nota.per Alexand. in d.conftl.49. amp;nbsp;nota, per Cynum , Bartol.Bald.amp; Decium in 1.1. C.qux fit long. confuetud.amp; nota.perCanoniflas in c. quod clericis, de foro compet. vbi verb in vno loco celebratus eft contradus, amp;nbsp;inaliolocodeftinataeft folutio, vrinca fu præfenti,tunc quoadea,quae concer-nunt folennitatem aftus, itemadefl'eamp; perfedionem contra(ftus,infpicitur con-fuetudo loci celebrati contradus : vnde ft ex ftatuto loci contra0lus,requiratur certa Iblennitasin ipfocontra^iu,vel ad fubftantiam contraftus requiratur folutio gäbe !læ,vel quid fimiIe talcftatuturn velconfuetudodeberobferuari, licet in loco deftinatæ folutionis non fit fimilc ftatutum. £c idem ft ex conjuetudine locicon- |
tradus requiratur fatifdatiode cuidio-ne,cum pignoribus.amp; ita proprie loqui-tur d.l. fi fundus, pro contrario allegata. amp;nbsp;ibi exprefie Angel.amp; Dd.amp; ita intelli-gi debet theorica.Bart.in d.c.cuniSos populos. amp;nbsp;in d.l.contraxifte. amp;nbsp;in d.l.i. ff. devfur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Nam diclum t Dod. debet intclligi fe j^ cundum legem,quam allegar,vt vult ibidem Bartolus in 1. non folùm, in §.libe-rationis.fF.de liber. legat. fed difta 1.fi fundus.fuperqua Bartolus fe fundat,non plus probat , quàmprædixi, vt ibi declarant Angelus amp;nbsp;Dodores : amp;nbsp;fenti-unc alij Doóf.in locis fuprà allegatis. er: gó amp;C. Sed quæveniunt ex poftfadocélébra- , to contradn,amp;eoperfedoimplendain alio loco impletioni deftinaro, femper infpicitur confuetudo loei deftinatæfolutionis,amp; non confuetudo loei celebta-ti connadus: quod vitra præmiffa de-duco argumento incontiincibili,a fufft-ciente partium enumeratione,quod eft efficaciffimum in iure. l.patre furiofo.ff. de his,quifiintfüi vel alie.iur.cum firni-libus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Nam auttqusrimus, quislocusinfpi- ** ciatur quoad forum : amp;nbsp;cei rum éft,’quód infpicitur loens deftinatæ folutionis.d.l. contraxific.amp; d.l.j.fF.dc bon.audorit.iu-dic.poffid.amp; præalleg.c.diledi.amp; minime locus celebrati contra dus, in quo tabs conuenire non poteft,hifiibi habeat domiciliiim. ita exprefie déterminât gio. amp;■ Dd. in d.l.contraxifte. amp;gl.Alexan.amp; Dd.in d.l.j.amp;eft text.iuxta gl, amp;nbsp;ibi Paulus de Caftr.amp; Dd.in l.hæresabfens,in §. fin.fF.deiudi. notantCanoniftæind.c.di-ledi. Barto.Paul.de Caftr.amp; alij Lqgiftæ in d.1.1.fF.de eo quod cer.Ioc.amp; idem Paulus de Caftr.in d.l.eum qui.§..'. fF.de conftit.pecun. amp;nbsp;Bar t.Bald. amp;nbsp;Dodo.in d. 1. quæro. Inquibus iuribusdicunt, quod inlo-codeftinaræ fo'utionis,adeo fingitur celebratus efl'econtradus,qu0d nullomo-do cenfetur efte celebratus in eo loco, vbi verba contradus fuerunt dida |
|
D. NICOL. EVERHARD! MIDDELB, Tel prolata^ nifi aliiid exprefsè fit aétum: exceptishis quæ concemüt folcmnitaté amp;nbsp;fubftantiani contraftus. vt dixi. imo fortius voliierunc Ang. amp;nbsp;Alexand.de I mol.in l.quiRoma?. ff.de verbor.oblig. amp;nbsp;refert fequituramp;r approbat Do.Iafon in d.1.1.ff.de eo quod cert.loc.quod licet RO ma fit communis patria 3 ita quod quifqj poffet ibi conueniri.l.Roma.ff.admunic. amp;nbsp;habetur amp;nbsp;not.per canonifias in c. fin. de for.comp.tarnen fi quis contrahat Ro-mç,amp;: promittatfoluerealbi.putajPaduç vel Florentiæ, non poterit Romæ conue-niri : amp;nbsp;fie rationecontraflusnonforti-tur ibi forum,licèt fit communispatriat nifi alias ibi habeatdomicilium,fecundû Imo quod mirabiliuseft , ficut tipfe principaliscenfetur contraxiffe, in loco deftinatæfolutionis amp;nbsp;ibi fortiturforû, vt prædixi, ita etiam fideiuffor vel man-. datorjlicèt locus deftinatte folutionis dû •tax^i; adieftusfitin obligatione principa litcenfeturenim repetitus inobligatione accefloria text.eft notabil. amp;nbsp;ibi Bart. Bald. Ang.Paul.dcCaftr.Ioann.de Imol. amp;nbsp;Doäor.in l.fi vtproponitur.ff.de fide-«- iuff. 1^ Aut quærimus,quistlocns infpiciatur quoad ea quæ concernuntexecütionem: Bccertum eft, quod infpicitur locus de-ftinatæ folution.text. eft in d.l. quatre.amp; ibi.Bald.idem Bal.amp; Ange, poft Frcdc.amp; Senis,in d. 1. fi fundus, vndedieunt ipfi, quod fi in loco celebrati contraólus fit ftatutum, quod debitor poftet capi amp;nbsp;in-carcerari,vel quod inftrumenta notario-rum habeantexecutionem paratam,in lo co vero deftinatx folutionisjnon fit fimi-. leftatutum ,fed feruetur ius commune: attendetur quoad hoc obferuantia.amp; lex loei deftinatæ folutionis, perd.l.quacro. amp;nbsp;idem volunt Doü. moderni.in d.l.cü-âos populos. ’J Autquaerimust quis locus infpiciatur quoad extinftionem adionisproprer præferiptionem ftatutariam vigentem in voolocOjSe non in alio,vel quoad exafti-onem poenat adieâæ quantitati : vbi fla- |
^91 tutalocorum funt diucrfa, amp;ccrtum eft, quod infpiciturlocus deftinatæfolutionis.ita exprefsè déterminât Bart. Ang.amp; Dod. in d.l.i. ff.de vfur.amp; idem Angel.in d.l.fi fundus.amp; Bart.in d.l.cucdos populos. Autquærimustquis locus infpiciatur, ** quoad accefl*oria,vt putà cxpenfas,Jamp; dä-na de Iure canonico, amp;nbsp;vfuras deiur.ci-uili,fi minores amp;nbsp;leuiores fint in vno loco, quam in alio:amp; fimiliter certum eft, quod infpicitur locus deftinatæ folutio-nis,nedum quoad prinCipalem obligati-onem ,fed etiam quoad accefforia, text, eft notabil.amp;ibi Pauorm.amp; Doótor.ind. c.dilecl:.amp; in d.l.i.ff.de vfur.amp; ibi gl.Bar. Bald. Ang.amp; Doâo.amp; voluit Alex.in d.l. quæro.amp;etiam text.in d.l.fi vtpræponi-tur,amp;ibiomnesDD. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj Autquærimust quis locus infpiciatur quoad ea, quæ concernunt valorem rei debitæ : amp;nbsp;fimiliter certum eft quod in-fpiciendus eft locus deftinatæ folutionis amp;Jnon locus celebrati eón adus, fine hic inueftigatio fiatpropter intereflecredi-toris in recipienda deliberatione rei debitæ confiftente in fpecie, cum varia fint precia return in regionibusdiftindæ.d.L ideo.amp; per tot.titul.ff.de eo quod cer.lo-co,amp; præal.l.vinum.in fin. amp;: præal.l.fin. ff.de tritica.amp; tbi fpecif. Ang.fiue hac inueftigatio fiat ad reciffionein centraftus, propter deceptionem vitra dimidiarn, iufti precij, iuxta d.l.i.de refcin. vendit. Nam fimiliter certü eft , quod infpicitur valor loei deftinatæfolutióis,ita expref-fèdeterminat Iacob.de Aret.ind. l.?.amp; in Cyn.Alberti.de Rofate,Alexä.l3fon amp;nbsp;Dod. in d. 1.vinum fine hæc inueftigatio fiat propter interefie credirori.s cui debe turpecunia:cum alia fitæftimatio feu valor monetæ,in loco deftinatæ folutionis, quaminloco celebrati contradus,vtin cafu præfenti,amp; fimilitercertü eft,quod attendi debet valor loei deftinatæ folutionis , amp;nbsp;non valor loci celebrati con-tradus. Ita in terminis noftris exprefsè deci-dit Dominus lafon in d.l.vinum. amp;nbsp;Ang. V tl u 3 poft |
|
CONSltlVM IN MATERIA MONET. poftBald.in d.I.n funduSjamp;idem Ang.amp; poft eû Raphael.fuIgOjin d.l. ideo,amp; Oidia.in d.confiJ.168.amp; poll cum Alex.de I-mol. in d.fuoconfi.137. amp;nbsp;fic didhimron-trarium non obftat. Eteodem modo refpondeo , ad aliud *^ quo dicitur,qiKgt;d in t deci id rijs debet in fpici confuetiido vel ftatutum loci edtra élus. lt;^id dico^quidiélatheorica pro-cedit finercrupulo,quando vnicus dunta xat eft JocuscôtraCtus,putà,quia fokitio non eft deftinataalibi:cunc enim in deci-forijs non eft infpicienda cofuetudojeu lex loci iudieij pura domicilij vel origi-nis rei, nili quoad praparatoria iuditij, fed lex vel confuetudo loci eelebrati có-traftusjetiam ft res fiipcr qua cdtrahitur fit afibi iîta.vtfupràdixi. Et ergo ft in loco contraâus, ad pro-batioaem plenam fufficiunt duo celles, inloco vero iudicij requirutur quatuor ex ftatuto,infpicitur confuetudo loci co traftus: quia iftud tenditad deciftonem caufatjamp;italoqiiinir Baid.in d.l.curados populos,in 16. col.amp; in d.l.1.circa finem. C.quat lit longaconfuetudo, amp;nbsp;fimilitcr ft in loco contradus , minor ex ftatuto non poteft reftitui , in loco vero iudicij poteftreftitui , infpicietur confuetudo vel ftatutum ,loci contraiftus,amp;non loci iudicij ; quiaex quo contraclusnafcitur inexpugnabilis atcento huiufinodi ftatuto,in nullo loco poterie peti reftitiitio in integrum , nifi illa peteretur ratione iatftonispofteaeinergentis ex præferipti one vel in iudicio, fecundum Bartol.Bal. amp;nbsp;Doctor, in d. I. cundtos populos,qui in *7 hoc vltim.cafu faillant gio. qua? eft in 1.2. ff.deeoquod cert, loc.vbi t vero duplex eft cotradius,vc in cafu præfenti, tunc eft diftinguendum. - t^uia aut quçrimus,an in deci forijs in-fpiciaturlocuscelebrati contraèlus , an locus deftinata? folutionis quoad ea quæ refpiciunt folennitatem aótus,velquxo-riuntur fecundum naturam ipftuscontradius,tempore contradlus,Sr debent adhi beri in c0cradlu,vel impleri tempore có-tradlus, amp;nbsp;tunc dico quod debet infpici confuetudo loci eelebrati contraiflus,amp; ita procedit theorica Bart.pro contrario allegata,qua; debet inteiligi,vt dixi, le-cundum legem quam allegac. |
Autquæremus, an in deciforijs infpi-ciatur confuetudo loci eelebrati contra-dlus,an confuetudo loci deftinata foluti onis quoad ea quæ veniiit,implenda diu poll contradlum in elle produdtum in loco impletioni deftgnato,ti.nc dico qui in fpicienda eft lex feu confuetudo loci de-Itinatæ folutionisamp; non conluetudo loci eelebrati cótradlusnta exprefte déterminât Bal.Ang.Raphael.Fulgo.Cyn.Alb, de Rofate.Iacob.de Aret.Oldra. lafon amp;nbsp;Dodt.in palfibusfupraallegatis amp;nbsp;in hoc cafu non procedit theorica Bart.per flip. aliegata,amp; fic non obftat. No obftat etiä aliud quodicitur,quod potins infpiciendum eft ,quöd principa-liter agitur,quam quod accefforiè venir, amp;c.Quia fateor hoe verum,fcd nó feruit propolito quia in caiu prælenti ,vtruniqi æquèprincipaliter in obligatione venir, vtex verbis huiulmodi literarumclarè pater,quia in vnico conftrudtu amp;nbsp;in vni oratione tam obligatio, quain loliitióis, feu deliberationis promiffio amp;deftina- ^j tio profertur, per relatiiiiim t fubftâtiæ, quamfiimmam,amp;c.cuiusnatura eft con-tinuare amp;nbsp;profequi materiam præceden-temamo tanta eft ipftus relatiui poteftas. vretiam in diuerfts orationibusiuducat coniundlioné verbale,fee. Bal. amp;nbsp;Ang.in l.Iul.in prin.ff.dehær.inft quare nó obft. Non obftat etiam aliud quo dicitur, qiiód plus t infpicienda eft veritas,quam zj fidtio.dcc.quia dico,quod hoe eft regnla-riter ver.um,fi fallit m multis cafibus.ln-terqtioscafiispræfenseft vniis, quiahic lógè fortius operatin' locus deftinatæ folutionis, quâlocus eelebraticontradlus, vt infra dediixi: amp;nbsp;ita in terminis voluut canonift.æ,in d.c.diledli Bartol.Paiilusde Caftr.Iafon amp;nbsp;alij legiflæ in d.l.i.ff.deeo quod cer.lo.amp; idem Pauli in d.l.eû qiii.§. ).amp; in d.l.hærcsabfens. S.H.d.'Ang.Àlex. amp; Dodl.in d.l.qui Roniæ. Etperhoc etiam tollduraHud quo di-cicur |
D. NICOL. EVERHARD! MIDDELBi
lt;97
|
30 35 eîtiir J quod fidio non habet locû niß có-curra tæquitas,qiiia id vtriqj verüeßjfed incafu pratfenti maxima l'ubeft æquitas, vt foluatur pecunia in valore curium ha-bente in locodcftinatç fohuióispropter vaiietaré monctçamp; vtilitatem connahc tium,d.l.ideo cura ibino.per Ang, amp;nbsp;Ra-pha.Eulgo. ratione cuius adio ftridi Iuris effieitur arbitra: ia, ita qJfi alibi fol-iiatur,habetur ratio valoris qui eft in loco dellinatæ folutionis. tot. titul. lF.de eo quod cer.lo.amp; fic non obftat.. Non obllat etiam altud quo dicitur, q» t aftus argentium nonoperantur contra intentionem eorura : quia fateor quod a-ftusargentium non operanturcontra in-tentionécontr^hentiura, led bene opera turpro velprçter.l.fiisqui.§. finifEcom mun. hic autem non operanturcontra fed propter adieflionem locij turn propter fpecificationera monetæ Flandriæ,!-tain multó fortioribus terminis déclarât Ang.in 1.proculus.lF.de vfuFr. Nóob-ftantairain contrariuadduda,quia non fiimus in cafu dubiofedclaro,deciloper leges Sc auttoritates præclarilfîmorum Dodorum aliundè fatis fuprà adduflus vnde nullatdebetcenferi fubelFedubita-tió vel ambiguitas.l.auciUæ, cü lua gl. amp;nbsp;ibiBal.Paii.de Caft.Sc Doâ.C.de furtis,. Quinimo ad decilionem caufarum dc-ficientibus legibus licite allcgatur ratio naturalis, vt eil glolF.ordin. in c.confue-tudo,i.diftin.Sc ell tex.optimus i^Lfcirc oportet.inS.fufticit.se ibi BaI.fF.deexcu. nito.amp;bon.tex.iu c.i.rcquiriSj amp;nbsp;ibi Pa-nor.amp; Do6t.de appella. contraria autem percedunt qn elf dubiü fa61i,Sc iuris,q«o rum neutrii eft bic,vnde fuccedit illa tri ta regula,inmcertis, nó in certis loc’eft coniefturis. 1. conti nuis. §. cum ita. ff.de verb.obli.Sc per hoc etiam tollitur aliud obie6lum,quiain cafu pr»fcnti le.x eft a-pertè did a, turn propter fpecihcationem nionetæj.Flandrixfæpius repctitam,tum propter adieóüonem locideftinatæ folu-cionis, quoexprefsè exteratquxiuris funt expreffa videntur, iuxta praallega-tam theoricam InnoccnJ’auorm.Prep.Sc |
Do6F.in d.c.ex litcris.i.amp; decifonéRotç. 468.in nouis,quæ incipit extraRotam^ Nee valet fi dicatur prout vous cófu-Itntiû pro parte aduerfa dicere conatur, quod fi verba didarum Hterarû modop-miflo intelligantur, tûc ilia verba in eis pofitajvidelicct, tonfeperiele, erunt fu-perfluaamp; nugatoria,eiim certü fit quod peiiculum tpecunias debitæante folutio 33 nem fitipfius debitoris, cum fit debitor quanticatis,quç^perire non poteft.l.incë-dum.C.ficertum petatur,Sc l.in ratione. §.diligcnter.ff.ad leg.Falc.cum fitnibb. CÛ ergo ius odio habeat a61us fruftra-rios,Sc cum verba ita debeât intelligi, vt aliquidopercntur.l.fi quando.ff.de Icg.i.. amp;nbsp;t.li Papa,de priui.lkó.etiam fi debeant impropriari,fccund.Bart.inl.4.in §.prç-tor.ff.de damn.infeóhergo videtur quod huiufmodi verba intelligi debent tali^ ter,quod lolutio fiat in loco celebraticó tractus,Sc quod ea ibi faciainunonetaibi curfum habcnte,nuda traditio ,feu folu-tióis executio, vt verbis dididominiccgt;4-fulentis vtar, fiat in oppido Bergen, fiipt Zomam,quiadico quoddi6lus dominus confulensfaluaciiis reuerentiafumnia-iiit,Se quodturpeeft præfertim viroPa-tricio caufasorati,iiis fcilicct in quo ver fatur,ignorare.l.i.§.iur.ciu.lcientiam,in verfSeruius autem Sulpitius.ff.de origi.. iur. in fundamenco iuris enormiter, amp;nbsp;multipliciter errauit. Prxlupponendcrprimö,quod vbi. adie âiis eft certus locus in quo fieri debeat fo lutio, dift indus à domiciliodebitoris; quod nihilominus folutio poftet ffS-i in domicilio debitoris, quod eft falfum Sc contra cafum iegis expreffum,quia-non ^^' poteftficrifolutio , nifi in loco folutiói d£ftinato,vt eft tex.expreffus,adliterä in Lis qui cer.fF.de eoquod cer. loc.itéprat-fupponendofecüdo,qgt;creditor hoc cafu teneatur diecóftitutaad recipiendü folu' tioné ire,vel mitteread domü debitoris, quod fim-ilitereft falfum, qaius neminé ardatad impoffibile, iuribus vulgarib.- Sed ita eft,quód vbi certus locus foluti onifiédj.deftinatus eft,ius arólat credito* |
rem
-ocr page 700-|
CONSILIVM IN MATERIA MONET. ^9t renijjd corn parendum in illo loco die co Hituta ad recipiendum folutionem, quâ-do creditor amp;nbsp;debitor, funt diuerfi fori, amp;nbsp;eft debitum quantitatis, amp;nbsp;eft dies cer taexprefla,’vel tacitaa iure fubintelle-äa,vt in cafu præfenti, alias debitor non JJ conftituitur in mora lapfum ceporis præ fixi,non obftante,imö hoc t cafu credito-re non comparente fufficeret quod debitor in loco deftinato folutioni compare-ret, vcl mittetet amp;nbsp;proteftaretur coram notario amp;nbsp;teftibuSjquod paratus effet fol uere, ft videret aliqnem qui poffet legiti me reciperc pro creditore,d.i. is qui cer-to,iunnaLitem ilia cum fua/ingulari.gl. ff.de confti.pecu.amp; ibi.ßart. I’aul. de Ca-ftr.amp; Doift. amp;nbsp;idem volunt Panor.amp; Do. loan.de IrnoI.in c.fignific.de pigno. ergo dare patet quod creditorvnoeodemq; tempore non tenetur comparere] in loco domicilijdebitoris,àloco folutionideftinato,forte multum diftante amp;nbsp;remoto. Exquoetiam fequitur quod debitor hoc cafu non poffet liberari faciendo pro teftationem de‘qua fupra de conftituta ad foluendumin loco fuidomicilij, cuius tame contrariumdilt;Sus Dominus có-fulés pr3?fupponit,Sr male.d.Lis qui cer-to. iunda d. Litern illa cum vtrobique no. perDodor. Cum ergo propter adiedionem loei deftinatæ foliitióis, ipfi debitores tenea-turpecuniam deferreadillum locum,v-bi alias quando non effet adiedus locus folutioni fiendæ, ipfi proteftando in domo propria liberarentur,prçalleg.l.item illa,non incongrue nee fuperuacui adie-dum eft in didis literis quöd hoe facere debent fuis expenfis amp;nbsp;periculo, tü quia hoe tacitè ineft, amp;nbsp;fic deducitur in pado fecundum naturacontradus,tum etiam quia occafione tollendælitis quæinpo-ftcrum,fï id expreffum nó effet,oriri pof fet id cautè pro abundati cautela ex pref-3^ fum eft. quæ 1 abundans cautela in con-tradibus non notât. 1. teftamentum cum fua.glo.C.de teftament.hinc pulchrè di-cit text.in l.pediculis.§.Labeo.ff.deauro amp;nbsp;argen.lega. quod non mutaefubftantiä return, non neceffaria verborum multi-plicatio. |
Hinc etiam pulchrè ad propofitum di-cunt.Hoftienf.Ioann.And.amp; Domin.Anton. de Butr.in c. nimis.ptimö,de exceff. prçla.quôd in inftrumentis,literi$, amp;nbsp;pri uilegijsnon poffunt nimis fpecificari fpe cificanda, ad tollendam fophiftieam in-terpretationem malignorum, fecundum eos per quos tollicur obiedum,quo dici- Jl tur, quod verbatdebent aliquid opera-ri,amp;c. quia dida régula fallit,quandoa-liquid exprimiturex hisquxdependent à volutate vel tacitè infunt. amp;nbsp;fit expret fioexfuperabundanti , tuncenimtalia verba nihil operanturfecund. Dominic, in d.c.fi.Papa,amp; eft text.in L3.ff.de lega.r, Ea enim quæ caufa dubitationis tollé-dxincontradibusinferuntur, ius commune non lædunt.l. qui mutuam.in prin. ff.mand. Ex quibusprofedo redditur rediculo fa cauillatio amp;nbsp;fophiftica interpretatio, didi domini confu lentis quia dicit quod folutio fieri debet in loco celebraci con-tradus,amp;executio eiufdem in oppido Bergenf.fupra Romam.Qiiod vlcrà prius dida deduco aliter.Sc primo fic,quia in didis literis vnico conftrudu amp;nbsp;eadera oratione feu conceptione verborum di-citiir,quod folutio amp;nbsp;deliberatio fieri de bebit in dido oppido Bergenfi.prgó cla-rè patet folutionem amp;nbsp;deliberationem, in codem loco fieri debere , nea'iasfe-quatur abfurdum, quod vna t amp;nbsp;eadem j| res diuerfo iure cenfeatur, contra Leum qui ædes.ff.de vfucap. Sc quod fequentia non déclarent pracedentia, maxiinè eo-dem confirud. feu conceptione verborü in eadem orationepofita, contra 1. fi fer-uus plurium.§.fin.ff.de leg.i. Turn etiam, quia difpofitio etiam plu-rensorationes habensdebet vniformiter intelligi,nec eft cauda feparanda àcapi-te,vt ad aliud rcferaturprincipium,amp;ad , aliud finis, vt didus dominus confulens facit amp;nbsp;malè .tcx.efl notabil. amp;nbsp;ibi glolf. Panorm.amp; Dodo.in c. maiores circa medium, de baptif. Turn etiam quia quoti-cns |
D. NICOL. EVERHARD!,
lt;599
|
J? enst vna detcrminatio feqnitur duode-terminabilia,in dubio déterminât vtriin-quejn cafu quopoteftjæqualitate ferua-\a,text.eft notab.Sc ibi Bart.Bald. Paul.de Caftr.'Ioan.de Imo. Alex.amp; Dodo, in J.in hociurejfF.de vuig.amp; pupil.Sed fic eUprç cisèin cafu præfentijergo, amp;c. cuius con-trarium ipfe dominus confulens , etiam vult,amp; malè. y. Turn etiam,quia vt fupra dixi, amp;nbsp;dida interprétâtione fequitur abfurditas, im-poffibilitas amp;nbsp;repugnantia, ergo eft refpu enda,l.vbi repugnantia,fF.deregul. iuris, cum fimilibus:imö quod fortius efi:,lïfom niemus, vt fortè didus dominus confu lés fomniauit,quodanteilla verba, te leue-rénjamp;c.in huiufmodi literis pofita fit pu-dus,tamen adhuc huiufmodi interpretatie conuincitur elfe fophiftica, cum pun-40 dust habeat vim copula:, amp;nbsp;idemopere-tur,vt eft glo.ordinaria in 1. cum duobus, in §.fiin coeunda,amp; ibi Bart.amp; Dodor.fF. pro foc.amp; glo.in l.precia return.amp; ibi A-Ïexan.amp;Dodor.fF.ad leg.Falcid.amp; voluit Bald.inl.placet,in fin. C.defacrofand.ee clef.Scd fic eft,quod de natura copula; eft denotare,quod eadem fit qualitas in cafu pofteriori,quæeft incafu præcedenti,amp; econtrà.de primo eft text.notab.in l. Seij, in §.Gaio,ff.defund.inftrud.amp;defecun-doeftgloif.ördinaria,!!! !.!! fic. inprinci. ff.quemadmodum feruit.amitta.quam re-fert amp;nbsp;fequitur dominus laf.in l.iuffiura-dum,quod ex conuentione, in §. procura-tor,lF.dc iureiurand. |
Sed fi in didis literis antedida verba, te leueren,amp;c.effet hæc copula,ende, res effet clariffima,vtpatet ad fenfum, ergo etiam amp;nbsp;nunc res debet cenferi effeclara, fi dicamus ibi effe pundum,qui habet, vt dixi,vifn copula:, amp;nbsp;multb fortius res eft clara,fi ibi non fiat pundus,fed vnico có-ftridu amp;nbsp;conceptione verborum fine pau fa feu Ihfpenfione dida oratio foluta pro nuncietur,prout verifimiliter à partibus contrahenribus fuit intelleda : quemad-modum etiam communiter, amp;nbsp;à quolibet rede fapienti intelligeretur. Ad quam commu nem intelligentiam, de iure recur rédum'eft prxallegato c. ex literis primó. Exquibusomnibusconcludo folutionem ' didorum reddituum fieri deberedeiure inflorenis,amp; valore inoppidoBergenfi fupra Zomam, loco fiquidem defti- natæ folutioniscurfum habente. |
r. NICOLAI EVERHARD!
: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P R AES ID IS MECHLIN..
lt;rr
'CONSILIVM CV,
|
J In legatie vniuerfalibus attenditur tempus 'mortis teßatoris .• in particularibus autant tempus condititeßamenti. 6 A communi Doei or um opinione in indican-do non eß recedendum. 2 Ludouicus Romanus nouitatum inuen-tor , amp;nbsp;propria inniti fapientia did-tur. S Doctorum lecturis plm creditur,quam con filijs. Quandovnumamp;idem eß in obligationef amp; folf{tiene,tunc non poteß mß mum tent pus in conßderatione baberi. to Exfeparatis non fit bona illatio. Xxx CASVS |
70« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CON-SIL IVM IN M ATERI A MONET!
|
^^^►j’Afüsmihiad deCuper confulen ^'J*^ oblatus talix eft. Matthaus ^Pyafunm cödcns teftamentü, Aiiuo Domini 1488. quo tempore pecunia erat leuis, inter alia relifta lua talc fecit Ieg3tum,per taliajVel in effe Öu fimilia verba: Similiter idem Matthaus tcftator voluit amp;nbsp;ordinanit, quod Lu-cia,Eliz3bethjamp;Maria proies ipfiiis tefta-toris à pranominata Rofaficra procreate, ab ipfiiis teftatoris hæredibus,amp; bonorû apprehenforibus,in fihgulis nutrimenti, viftusamp; veflitus necedarijs, gubernari debeant, donee ad flatum aliquem fedi-uerterint ecclefafticum aut fecularem.Et cum ad ftatum huiufmodi fe diuerterint, extunededit amp;nbsp;legauitidem tedatorcui-libet prolium fexaginta libras grodorum moneta Flandriæ femel dandas,fubftituë do ad vnum eafdemproles vulgariter, pii ’ pillariter,amp; perfideicomn)iffum,amp;c,Mo' dó tempore quo ceffit dies legati,pecunia fuit ponderans amp;nbsp;plus valens, quàm vale ret tépole legati fafti. Qtiare quaritutjin quo valore fietfolutio illius legati,an ia valore currente tempore legati fafti*, an veió in valóre currente tempore legati cefsi. In quo articulo, amilfisTuperfluis, quia coram prudentiffimisiudicibus pen Ii detquçdio. refpondeot breuiter amp;nbsp;dreo, deberi monetam in valore amp;a:ftimatione qui vel curfum habuittcmporcconditi te Hamen ti.luribus,rationibus,amp; authoTita ïibusinffafcriptis.Iuribus hoc probo.l’ri mó per text.darum, in l.vxorem, §. teda-mento,fF.de Icga.j. Secundo per 1. nomen dcbitorum,§.i.fF.illoeodem titul. Tertio, perl.medico,in prin.cum ibi not.ff.dcau-ro amp;nbsp;arg.legar.qui text, omnes loquuntur inmarei ia vltimarum volunta. amp;nbsp;dicunt, tcmpu.s tedamentidebere attédi. Quarto pro ido bene facit c.olim,amp;: c.cum canoni cis.de eend.arguendo à contraftib. ad vlti masvoluntatesaffirmatiuè.quód argumé turn eft validum in iure, l.feruum filij, §. cum quicHyrographuni,fr.deleg.i.amp; l.fi. C.delega.cum ftmilibus.Rationibusautê ioc probo medijs iafj à Icriptis.. |
Primo,t quia huiufmodi Icgatum reli jJ ftum ed per tedatorem fuis prolibus na-turalibus in recompenfam alimentoruin, eis de iure Canonico per tedatorem eoru pattern debitorum,iuxtaea qujhabentur amp;nbsp;notantur in c.cum haberet, dè eo qui diixitinmatr.quam pollu. per adult, prx-dandum quidem ab hæredibusfuis.Modô deed, quod tin dubioteftatorvidetur î minus quo poted hærédes fuos grauare,l. apud lulianum,§.fcio.fF.de lega.i.amp; l.nu-mis,fF.de lega.t.cum dmilibt!s,fed tempore conditi tedamenti, valor pecunia? fuit minor,vt parer in thcmare,crgo,amp;c. Secundo,quia huiufmodi legatum rc-liftum eft in recompenfam alimentorura, vtdixi,fed recompenfa non poteft fieri, ■ nifi fiatperpecuniam certam amp;nbsp;inuariabi Icm,arg.l.r.ff.decontrab.empt. Ergo ne-ce/farió debemus dicere,quod tcftator in-tellexitdemoneta tune currente, per qua rationem idem confuluitdom.Parnormi. in difpofirione legali,vt patet in conf.ftio jó.fecundi volum. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Tertio illiid oftendit verifimilitudo, quæ in talibus pro lege habetur,!, femper in dipulätionib.ff.dereg.iur.amp; hin obfeu ris,cum ibi not.eod.tit.cum dmilibh Non^ enrm eft verifimile,t quod tedator fenfe- ♦■ ritdealia moncta ,quam de ilia quartern-pore conditi tedamenti curfum habuit, vndefncceditregula.dequa in 1. tale paft urn,§.fin.cum fua fingulari gh ff. de pac. qua: habet, quodillud habeturprodifpo-fito,quodverifimiliter fuiffet difpofitum, fiedehoedifponens fuidet interrogatu.f, quam gl.ibi valdc commendant Fia id. Paulus de Caft.laf.amp;r Dd.dicentes earn proce-dere,nedum in legibus datutis,fed etiain in conuentionibus,paft‘ls,refcriptis,amp; vl timis voluntatibus,dequo'qno3d cafuitjquot; præfentem in materia vltimarum volun-tatum,ed optimusrexr.fecundùm intellc-ftum 33rr.amp; Bald.amp; aliorum,in l.fina.C. de pofthu.hatred.inditut.in l.Titius.§.Lucius,amp; ibi Paul.deCaftr.amp; Alex.delmoU. * ff.de lib.amp; podhu. Prattercaauthoritatibus hoccorrebo. ro, nam inprimisitainterminisnodris' |
|
{ D. NICOL. EVERHARD!. conruliüt confummatiffimus Dodor Ol-pardus de Lande, in conf. fuo jr. per iura fupra allegata. Secundo hoc idem per ea-Üem iura tacito authore vult loan. Andr. maximæ auchoritatis,in addit. ad Spec, in I tit.deoblig.amp; folut.in§.nuncaliqua,circa fin. Tertio iftud etiam in terminis no-ftris vult Panormit.in d. c. olim,in primo notabili,decenlïb. amp;nbsp;idem Panormi. in c. quanto,!» penulti.colum. deiureiuran.amp; idem ibi vult Ioan.de ImoI.circa finem,re t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mittens ad loan. Andr.in paffu fupra allegata.Quarto iftud etiam apertiffimè fir-mat dominus lafon in!!, dim quid, in vlti. colum.ff.ficert.pet.poft Alberic.deRofa-te,amp; Ludouicum de Rom3.{bi,amp; alios per J eumrelatos, allegans pro hac decifton'e vltrà alios theoricam t glof, ordinariæ in l.penult.fupepgt;vcrbo,cedit, ff.de fund.in-ftrmft. quat habet quod licet in Icgatis vni uerfalibusattendaturtempusmortistefta toris,vt ibi, in legatis tarnen particulaii-bus,quale eft illud de quo eft qûafftio,3ttc ditur tempus conditi teftamenti. g Et quia hæc eftcómunis opinio, aqua in t iudicando non eft recedendum.iuxta notata per loan. Andr.Panorm.amp; alios in c.i.amp; in c.nc innitaris,de conftitu. amp;nbsp;vult Bart.amp; legiftæ in l.fin.C.depoen. iudi.qui inaleiudic.fuperuacuum putaui amplius circa iftud inftare.Na licet circa hancma-teriam mutationis feu variationis mone-tæ, plura amp;nbsp;diuerfa fcribantur per Doft, tainlcgiftas,quàm canoniftas,in diuerfis paffibus per dominum Alexa, de Imol.in d.l.cum quid,pleniffime commemoratis, amp;nbsp;omnibus notis, tarnen in cafu prafen-ti, puta teftamenti, feu vltimæ volunta-tis,hæceft ver3amp; communis opinio,vt di jXi.Et ergo,meo iudicio fuperuacuis labo-r3t in)pendijsjqui(vt ita loquar) folem fa cibiis certaret adiiiuare,c.fi omnia36.quç-ftio.i.cmn fimilib. 7 Licetenim LudouicusdeRoma.'t no-uitatum inuentor,in hoc cafu volueritde gt;nbsp;bere attend! tempus fo!utionis,in lingula rifuoyi9.incipiente,quod tempusinfpi-,ciatur,amp;c.amp; inconfi.fuo uj.motusperl. |
cum certum,ff.de 3ur.amp; argen.Ieg. tarnen à difta commun! opinione non eft recede dura in iudicando, vt dixi. I'um quia ipfe Ludouicus fingularis eft amp;nbsp;propriæ infiâ-cens prudentiç,contra doftnnaniSalomo nis,de qua Prouerb.5.C3p.amp; in d.c.ne in ni taris: vnde ei accidit quod feribitu r EceJe lîaft.4.cap.amp; c.i.de ftatu monach. Væ foli qui cum ceciderit, non habet fubleuan-tem fe. Turn fecundó,quia ipfe éidem contra-rium pooit in leftura in prxallega. l.cum quid,vt dixi, in dubio magist ei creden-dü eft.in leftura, vbi nullaaffeftionemo-tus,veritatem præfumitur dixiffe, quant in cófilijsad requiftionem partis fæpèaf-feftuosè datis.Tum tertio, quia non refpó det ad iura fuprà allegata , fed duntaxat voUtili verbo,dicit eanon facere,quo nihil facilius. Turn quartó,quiad.I.cum-certum,per quam mouetur,nihil facit, cum loquatur in cafu omninó diuerfo à cafu prçfenti,pu tàquando mafia vel corpus argent! lega-tur,quo cafu mafia eft in obligatione, fed æftimatio in folutione,vt eft text, in l.i.ff. de aur.amp; arg.lega.nosautem fumus in ca- , fii,quando t vnum amp;nbsp;idem eft in obligaci-one, amp;nbsp;in folutionc, puta quando qnanti-cas, vtquantita'lcgatur,quo cafu non po-teft nifi vnum tempus in confideratione habcri,qupd verifim iliter eft tempus,có-diti teftamentijfeu ftfta; difpofitionis, ex quaagitur,l.fundum Comelianum.in fin. vbi text-./ingu.ff.de noua. amp;nbsp;volunt Doft, in Lergo cum in diem,ff.de verb.oblig. ia cafu autem d.l.cum certum,contrario ve-rifimiJiterin confideratione fuit tempus folutionis,cûtuncprimùm conftare poffer,an mafia feu corpus,an verb æftimatio nem folucre velit hæres. lâ ita eft, tquod ’* ex feparatis no fit bona illatio, Lneq; nata les,C.de proba.amp; I.non hoc, C. vndc cogna.cum fimil.Ex quibus concludo,tempus conditi teftamenti in ca^u præfentidebe-reattendi,amp; fie folutionem fieri fiebere in valore Jibrarum turn curfum haben-tium. Xxx * IACQ- |
7®t
lACOBI MENOCHII
CONSILIVM XLVllI.
LIBRI. PRIME
|
5PMM^RI 11 h Monetavalorintrinfecus quitndo conßde-rart debeat,vel tempore contraótueyVelpo-tttu foltttioni{,amp;nu.p amp;nbsp;per totum tonfi-lium..
^ Contrahentes quoad valorem pecunia,, velaliarum rerum,dicuntur confiderare temptu prafens, non futur urn., j Augment urn futur urn non cedit lucro em-ptort,fed venditori, quia lUud tantum ven ditum intelligitur, quad extabat tempore contra^lta.^
Quidßdiäumßt, promitto Plorenos Sa- -baudia. i,. Valorpecqniamutuatacon/tderaturfecu dum tempus mut ut,non reßitut!onis,nu.,6,. amp;nbsp;t4‘ Idem in contraTlu emptienis amp;nbsp;venditio-nis. nu 46. Idem in contraüu rctrouenduienii, tir nu ■ n}e.4S. Idem in refitutione dotu, vt conßderetur valor temporis comracti matrimony, o' num 4q,. idenanmoneta k^ata ,, vt conßderetur valor temporis teßamentt, ^'«umergt;- |
p Moneta, fiu dus valor, quomodo dt-catur mutari intrinfecè , amp;nbsp;extrinfe-cè,
11 Floreni,cuiusßntvaloris
Immb maior eß ratio in mutuo, quam it ! cenfu quoadfolutionem pecunia. 17 Valer moneta conßderatur iuxta tempus • filutionis,noncotraäiis,quandoadeßcoit‘ fuetudo quod debitor poßit vnamßedem i moneta pro alia fotuere. ■ iS Débiterpoteß vnamßoeiem moneta pro aliafoluerein re^ione Pedemontium, amp;nbsp;JioC de confuetudme illius loci. /lt;gt; Qua confuetudo etiam^eneralis eß omnii. altar um regionum. 20 Solutio certa quantitatis ßßt facienda,. amp; habetur de valere moneta, quo tent-ports: |
|
lACOBI fere (enfidèrari debeat, vel (ontraHm, tel foluttonis^ylpracedentes foluttones, vel fequentes habendie funt in cenßderatio-ne, ^uta valer alias cenfideratus, nunc queq^cenfiderart debet. ^1 Obfenantia fubfeinens dee larat rem du-biatn,q!ta obfiruantia prafàiptiene om-ninb perfeéia ntn tndi^et. amp;nbsp;numero 122. ii DubUandum non eSl, de qua pecunia (it fa ciendafilutto,cumauólaft, vel diminu-ta moneta in contraéiu cenfas. amp;nbsp;qua de caufa. ^SiRedditusfuntfoluendi demoneta curren- -tt temporefolutionis,nen tempore contra-dus.. ^4 Et qua de caufa, ^J Mutatto moneta tune habenda ef in con • ftderatione, turn trailatur dedetrimen- ■ to, ^pratudictoxreditoris, amp;numer. 3t.. ^6; Canalloti valent tresgro/fos. Mut at 10 moneta quornodo probetur, quid ’ intrtnfeeus nonfit fait a. ^7,- Cenfuartus ßante mutatione moneta, quo-mode foluere debeat.. ^t Argumentum à ver a mente partium va-, iet.. ^9^ Mens contrahentium pro folutione peeuj ^/amaximi confiderart debet ob var uti-. onem moneta. 3° Jn. obfcuris fequimur, quod minimum •. eße 3 t Acquit as pra oculù, ELclefiafitcu perfonû, eße debet. it ^nteUeßtu ad c.olim caufarn, de cenfibus.. num. 37. 33 ßltnorprafiriptio quadfa^enarianon fuf ' fiiit contra Ecilefiafiicamperfonam. 3i Valormonetapotuisquamenufeumaße-flandebet. 3f'Text in d.ca tlim cauftm,an loquatur ■ dev^ilore.moneta.intrinfeco, vel extrin-feco.. |
MENOCHII. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ej 3i Mutatie moneta quornodoprobetur, qubd ' fit intrtnfecusfaßa. 37 Mutatio moneta eß indetrimentum, amp;nbsp;maximum fcandalum populi, ((r ponttur exemplum Re^u Ara^onia, qui mutauit pecuniam,amp; exrefmpto InnocemllLre-duxit adprtfiinum valorem. 33 Mutatiomonetanoncendderatur,quan-do exea nullum praiudicium oritur.
42 Aun appeUatione, vel ar^enti veniunt, én vafa aurea, amp;nbsp;argentea , non tarnen auret numt, feu ar^entei continen- -tur.' 43 Valór moneta an augeatur vel minuatur feiundum augmentum. amp;nbsp;diminutionem -ipfius moneta. 44 Moneta mutu'a datafieffeßa viltor in va^ lore intrinfeca redderetur, non diceretur • refiitutummutuii in eadem bonitate,qua-litate,amp;fubftantia.’ 4 f Valor extrinfecus moneta fi ante mor am • augeatur, vel minuatur, an dicatur ad tommodum, amp;nbsp;detrimentum creditoris,, vel debit or is2 46 comodumdebet fequi incommodtim. ■ 47 Relatiuum quibusfe refert ad tempus een lt;. traßiisrationefubßantiaaßus.. 4S Solutie in contraSu reireuendttionü, quo ■ temperejpeßetur, vel contrains, velfii-lutionis, quando variatie esi.valoru moneta. . *9 Dos anfit reftituenda cum pecunia duf-,dem valoris, cuius erat tempore,quo fuit conßituta,vel tempere reßitutionis. To ‘ Le^atumpecumaan foluendum fitiuxta Valorempecuma tempore faßt levait, vel Xxx. 3 tempo- |
704 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSI'LIVM IN MATERIA MONTT.
|
tetttpore/àîHÛonii.amp;num. ft. ft Veluntas te^atoru interpretatur fetun-dum temposprafens nonfuturam. TACTI SPECIES. MAgnificus.atqucexcellentiff.fu-rifconf. D. Antonius Cerrudus ciuis Montisregalis Pedemontium ob-tinet permuha prædia à Reuerendiff. D.Epifcopo Montisregalis, fi ita infi-nibus oppidi Centalli lub annuo ccnlu iam anno 1518. à fuis antecefforibus in hxc verba conftituto.Et hoc pro fidtu, rcdditu,penfione,amp;cenfuannualiper-petuis teraporibus Florenoru nouera centum,Scquindecira moneta: Sabau-diæ currentis in partibus Pedemótium foluedis quolibet anno in feftoS Mar-tini,intantis fcutis auri valentibus di-äamfummam nouera Centura Flore-norum,amp;quindecim. Eo anno 1528. aureus valebat Flore-nos quinque cum diraidio: Et ideô een fuarius foluendo aureos, foluebat Centura fexaginta amp;nbsp;odo aureos plus minus. Hodiè aureus valetFlorenosno-uem,itaquódü cenfuarius foluit aureos Centura tantum numerate habet, amp;nbsp;quid plus, Reuerendiff. D.Epifeo-puscontendit effehbi numerandosno-uem_ centum, amp;nbsp;quindecim Florenos, iuxta valorem antiquæ monetæ, ita vt valeat hodiè confequi Centura amp;nbsp;fexa-ginta oâo aureos, vt olim, ipfe verb Magnificus D. Cerrudus afferit teneri tantura numetare nouera Centura, amp;nbsp;quindecimflorenos monetæ nunc currentis, etiamfi non poffit ReuerendiC. fimus D. Epifcopus confequi Centura amp;nbsp;fexagintaoâo aureos, vt olim.Quæ-ritur,quid iuris. |
CONSILIVM XLIX. Initium à Domino. E R D l F FI C i LI s eft , quï nunc proponitur confulta-tio,anfcilicet hæc cenfusfo-lutio fieri debeac fecundura valorem monetæ currétiseo anno ijzS.ita vthabeatur ratio Coronato-rum, nempè,vt tot hodiè poffitReueren-diffimus Epifcopus confequi quot olim'. Et vifum eltaliquibus indubitati iurisef-fe, quöd folurio facienda fit de moneta currenti tempore illo celebiati contra-étus, hoc ert anno 1518. vel fecundùmiP liusæfiimationem amp;nbsp;bonitatem intrinfe-cam,ita Rcuerédifl'. D.Epifcopus tot con-fequatur coronatos hodiè,quot confecu-tusfuilfeteoanno 1528. Quorum quidem opinio multis rationibos amp;nbsp;argumentis non contemnendis probari videtur. Primo, hac ratione amp;nbsp;argumentatio-ne fatis folidas intrinfecæ deterioratio-nismonetæ t habenda eft ratio, vt feilt- 1 eet illa fokii non poffit loco preciofioris, quç tempore eelebrati contraftus cude-batur, vt fcribunt omnes inc.quanto.de iureiuran. amp;nbsp;in c.olim caufam. decenfib. amp;nbsp;hæc eft*reccpta Doclorum tam iuris Pontificij quam Cæfarei, ficuti atteftan-turSocin.Seni.confi.i98.1ib.2.amp; Modern. Parifien.traöa.de vfuris,num.749.Etcre.‘ ditur probari ex d.c.olim. amp;nbsp;c.cùm in Ca-nonicis.de cenfibus,ac etiam in d.c.quanto.de iureiur. Eaetiam ratione vtunnir, quödcreditor graue damnum fentiret,ff monetam viliorem amp;nbsp;intrinfecus deteri-oratam reciperecogeretur : quia euenire facilè poffer,vt illatedidio principistol-latur,iuxta 1 creditor.ff.de folutio. Atqui in calu noftro moneta hec noua quç nunc cuditur,eft illa antiqua à cenfuario,pro-miffa vilior amp;nbsp;deterior. QuoJ vel ex eo conftat, quöd hodièvalor aurei eft maxi-mè auftus: amp;nbsp;aitflus præfumitur ob id, quöd imminutaamp; vilior fa ft at eft paru» ' amp;nbsp;minuta moneta., exquocuditumunc detefioris ligæ quàra olim : quemadmo^ dum |
|
I A c o BI tfum fcriBiintBrun. in tradia, deaugmen-to,parte prima,declaratione fexta.verüc. fed tuncfolet,amp; verficu. fed maiusdubi-bium. Rub.confil.iy.coltim.i.verfic. Verum tameniSocinlunconfi.ioi.libr.j. Ti-raqueJ.in tradia, de recradlu confang. §. t-glofr.17.nume.t7. Cr3iier.confi.47.num.lt;. amp;nbsp;Natta confi.^oi. amp;nbsp;confi.4t4.nnm.6.!ib. i.ergodicendumfequitur, effefoluedum de moneta antiqua, illius fcilicet qualita-tis amp;bonitat is, quç erat tem pore celebra-ticontradlus. Etliilla nonreperitur præ-ftari eins æflimatioita debet, vt toc aurei hodiè comparari poffînt,quot olim. Secundo,çon/irmaturrelataargumen * tatioearacione,quödcontrahentestnon con/îderarunt tempus futurum, fed pra:-fénstantùm: amp;nbsp;fecundùm illudcontra-xifîe videntur, iuxta l.Rutilia Polla.ff.de contrahen.enrptio. cuius argumentore-fpondirDecius con(il.4.niime.j, augmen-^ tum1 futurum non cedere lucro empto-ri,cùm intelligatur folum venditü, quod extabat tempore contraiSus. Qua de re fcribit amp;nbsp;Ripainc.cum M. Ferrarienfis-, nume.37.de conflitut. Ita ergo hoc in ca-fu noflroconuentum videtur, vt foluatur demoneta currenti tempore contradlux, atque ita fecundùm illam bonitatem, qua pecuniacotemporecudebatur. , ''^ Tertio accedit,quód valor aurei ob id præfumitur audlus,quód imminutaeft bo nirasparuæamp; minuta: moneta: : cum fiat amp;.cudatur nunc deterioris ligæquàmo-nm,vtdiximusfupr3. Atqui contrahen-* testnon videntureocontradlus tempore cogitaffe hanc futuram moneta: mutatio-nem amp;determinationem,iuxta l.cum hic ftatu.s.§.fi fponfus.fF.de donatio.inter vi-rum amp;nbsp;vxorem, amp;nbsp;poft Salicetum in l.vl-tim.C.fi certum peta. refpondit Rubcus tonfil,i7.colüm.ï.verfieu. Verùm tarnen, Immo non videtur verifimile, quod con-trahenteshi fe fubijcere voluerint tanto periculo mutationis iTionet.1:, vt in fpeeie 'refponditCalcaneusconfi.iï.nuin.i5.ver-fic.idem facit,quia. Ergo dicendum vide-tar, Juliuscenfus folutioncui elfe faciea- |
MENOCHIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7f}t dam fecundùm valorem moneta: curren-tis tempore coBtraftus, non autem fecun. dum folutionis tempora, quibus deterio-rata amp;nbsp;imminuta eft moneta ipfa. Quarto, adducitur in his ferè terminis Doft. Bruni in d. trafta. de augmente, parteprimaincip. His-fic pr3fmiffis.de-clai'ationeprima,num.9.verfiG.item pra:-difta. cum air,in folutionet canonis em- 7.. phyteuticinumerandum elfe de pecunia currenti tempore celebraticontraftiis,e-tiam fiin fpeeienulli nummi fint promif-fi,fed in genere tantum : vtputà fi diftum« fuit,prom itto foluere decern FlorcnosSa-baudia:. Brunum fecutus eft Socin.luni, eonfiJ.i4x.num.6.1ib.2. Eteoloeifubiun-gitBrunu.s declaratione feptima abfolu-cèin folutione canonisemphyteutici ef-fe praeftandam moneram currentem tempore conftitutionis emphyteufis. Quar pofterior aftertio amp;nbsp;doftrina fuit amp;nbsp;alio-rum. in 1. i.C.de iure emphyt. ibi Alber. num.io.Iaf.num.ji.copiofè refpondit Cal can.'d.confi.t$. Quinto amp;nbsp;vltimo accedit, maxime ad confirmationem præcedentis argumenti, multoruraauftoritasJn omnibus penèa-ftib.fiue inter viuos, fiuein vltimi.s difpo-fitionibus,quod fcilicet moneta folui de-beat fecundùm curfum illius temporis, quocontraftus alterve aftus conficitur ^ celebratur. Itaenimcum mutuotdatur pecunia, ^ aftumcenfetur,vtrellituaturin eadembogt; nitate,qualitate, amp;nbsp;quantitate fecundùm tempusfafti mutui, ficuti fertbunt multi in 1. cùm quid.ff. fi certum pet.ibi Curti. Iun.numer.i).amp; cæteri omnes.amp; commu-nem*teftatur Dida. in Commétarijs,Ve- *' terum collatio.numifmatum , cap. 7.§.v-nico,concluf. 3. Ita panter amp;nbsp;fecundoin contraftu em-ptionis amp;nbsp;venditionis refpondit Crauet,-cóf.47.vbi.nu.6.adfert rationem,quæ hue fpeftat.idem feribit Gorafi.libr.i.Mifcel.. cap.11).nu.y. amp;nbsp;prêter eos Guid.Pap q.59f.-Si fiat monetç. fie tertio dicimusin côtra--ftu retrouëditiôis.liraq.in trac.de retrac,. coufang- |
|
'CONSILIVM IN MATERIA MONET. jo6 confangui.§.i.glofr.i8. numer.x6. amp;nbsp;Cag-nolusin l.i. numer. 2i7.C. dcpalt;Sis inter emptorem Sc venditorem.Et quarto idem afferunt permulti in reftitutione dotis, vt fcilicet in ea monetç fpecie reftitui de-beat,quae tempore contradi matrimonij, dotisque numeratæ currebat: ita fcribunt multi relatiäßoer. quæll:.3i7. nume.8. amp;nbsp;itain confil.Neapol.fujflc decifum tefta-tur Affliól.decif.i94.num.x.amp; Nattaconf. 454. lib.i. Et quinto idem dicimus de mo-neta legata à teftatore, vt illius fpeciei præftanda fit, quæ currebat tempore con-diti teftamenti, 1. vxorem,§.teftamento, delega.i.amp; 1.fi ita.de aur.amp; argen, legat. Bal.confi.pen.Coram vobis. lib.i. Oldra. confil.ju Thema tale eft. Alber, in l.cùm quid,coium.vlt.fF.fi cer.pet.amp; in d.l.x.nu. to.de iureemphy. Martin.Lauden.in tra-fta.de moneta,col.pen.Curt.Sen.in trad. demoneta,q.4.Socin.Sen.conf.6.1ibr.i.amp; Brunus in trad.de augmento, conclu.vlt. amplia.9.HæcaduerfusMagnifi.atqueex-cellenteip D.Cerrudum Cenfuarium du-bitationem mouebant. Re tarnen ipfa diligentius perpenfa, amp;nbsp;examinatacontrariafententiamihima gis placet, nempe,folutionem cenfus hoc noftro cafu elle faciendam ex moneta 9 nunc current!, fine modo mutata t fuerit mutatione intrinfeca,fiue extrinfeca. Eft extrinfeca (vt hoc ad faciliorein declara-tionem eorum, qua; didurus fum, expli-, cem) cùm ipfius monetæ valor augetur, vel minuitur. Intrinfeca verö, cùm valor nonmutatur, fed materia vel preciofior, vel vilioretficitur, ita declarant omnes in l.cùm quid.fF.fi certum peta. Bartol. iu l.Paulus,numer.6.fF. de folut. amp;commu-nem* efFe teftatur Didac, in commenta-rijsjVeterum^collat. numifmatum, cap.7. colum.vltim.qui amp;nbsp;eiufdem fententijre-cenfetBrunumin d.tradia, de augmento, partei.concluf.vlti.colum. j. Etfidehac partitione,amp; denominatione dubitauerit Moder. Parif.intrad.devfuris,num.696. Quodautem huius cenfus folutio fieri debeat de moneta his téporibus current! vukafuadenr. |
Primo confidero obligationis tenore, qui eft, diligenter confiderandus,. cùm t ” controuerfir de monetæ folutione,amp; een fus prçftatione ab illo maxime pendeant, atque diffiniantur, ficuti feribitßoer.q. 3i7.nu.io.verfi.amp; ideo debet. Et ante eum Bal.confi.ïij.Pundus quæftionis.in fi.lib. T. Verba autem obligationis in fadi fpecie relata,ha;c funt. Et hoc pro fidu, redditu, penfione, amp;nbsp;cenfu annah perpetuis temporibus florenorum nouem centum amp;nbsp;quinde-cim Sabaudiæ current in partibusPc-demontium , foluendorum quolibet anno in fefto fandiMartiniin tatisfeu-tis auri folis,amp; de fole valétibus didam fummam nouem Centura florenorum, amp;quindecim. Qua: fanè verba florenorum nouem centum foluendorum in tantis fcutis auri,amp;c.Significant,florenos elle in obliga-tionepofitos:fcutos veró, feu aureos in folutione. Namaureitilli dati cenfen- '® tur,vc æftimat! per illam furnmam nouem centum florenorum. Quemadmodum fcri bunt Bartol. in 1. fi quis ftipulatus fuerit decem in melle,numer.3.fF.de folutionib. Brunus in trada. deaugmento, in x. præ-fuppofito,numc.9. qui egregiè déclarât^ Et pulchrè refponditRuinusconfi.óy.nu-mc.8.1ibr.x.amp; confi1l.134.nume.3.amp; nume. ï. libr..4. Atqui cùm promiffa hæc mo-nctafita:ftimata,t fiueillius valor augea- ” tur,fiueminuatur: attamen nil plus,quàm fumma nouem centum, amp;nbsp;quindecim florenorum fub illa obligationecontinetur. Itaegregiè docuit Bartolus int Paulus, nume.io.fF.defolut.dumait, quödfiinu-tuo dedi tibi centum libras in florenh : il-li floreni dati cenfenturvt æftimati, amp;nbsp;ideo non polFum à te peterc, nifi centum librasjfiue modó audus fit tcmporefolu-tionis valor floreni,fiue imminutus. Bar-tolum fecutus eft Caftrenfis ibi in fine, qui egregiè noftram hanc controuerfiara » diffinire mihi videtur. Si debes (inquit Caftrenfis) mihimonetamminunim, pn-tà Centura Iibras,amp; temporcmorjdecen- tum |
I ACOBI
turn lîbris potuiflem acquirere viginti ducatos (lego enim viginti, amp;nbsp;non een turn, vt vulgati, amp;nbsp;cormpti codices haben t)qu ia non va!ebatdticatus,nifiquin que libras,podeà creuitt ftimatio,amp; non pofliim habere viginti ducatos. Vtrùm poffiin petere interede? Inquit Caftren-lïs,non poffe, exfententia Bartoli ibi. Ea ratione,quód noncreuitseftimatio libra-’^ rum, qui debentur, quia libræ t non æfti-mantur per florenos, velducatos, fede-conuerso. Et ideó augmentum eftcirca xftimationem alterius, quàm eius quod debetur. atque ita creditor nullum damnumfentit. Idem refponderunt egregiè, amp;nbsp;pulchrè Socin.Senior confil.6. colum. vltim.lib.i.amp; Curciuslun.confi.14.num. ó.quiquidem Curti. in nofiris histermi-nis folutioniscenfus refpondit.amp; ibi nu-nier,7. recenfet Caftrenfis doólrinam. Et clarius idem afferitDidac.d.trada.Vetc-rum collati.numifmatum,cap.7. §.vnico, concluf. 9. fcribit hæc verba, centum li-brxtradunturin florenis, eamfignifica-lionem habere, quèd illi florenitraditi, necpluris, nee minoris xftimantur, nec vnquam ædimandi funtquàm centum li-bris. Etideö tempore, folutionisfufficit tradereCentura libras,etiam fi floreni plu ris æftiraantur hoc folutionis tempore, quàm illo celebrati contraélus. Et eö loei Didacus aflerit poft Brunum in tradia. ^ deaugmenco, partei.limitat.8. cflccom-munem *opinionem cum Bartolo. Qui-busaccedunt Bald.confi.113.Pundlus quç-ftionis,lib.s.Aretin.confi.84. colum. pen. verfic. Venio igirurad fecundum. Curti. Sen.in tradia.monetarum,quæft. 11 Socin. Sen.confi.i98.1ibr.i. qui aliosciufdem 0-pinionis recenfet. Quamquam Boer.quæ-ftio.517.nume.10.diflentire videatur. Sed ^ Modern.Parif.intradla.de vfiiris, nurae.
375.fcribit non elfe à communi * receden-dum reicdla Boerijopinione. Cuius qui-dem fententiæ communis ratio illa eft, * iftimatiot venditionem quandam facit, 1. fi æftimatis, amp;nbsp;1. æftimatæ.ff.folut. matrim. Et ideö debitor folùm tenetur earn ^ftimationem foluerc , non autem rem
ME NOC HIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;707
æftimatam: arque ita fufficit præftare no.' uem centum florenos, licet ex centum floquot; renistotaurei haberi hodiè non poffint’ quotolim. Nam amp;nbsp;econuerfö,fi aurei valor eflet diminutus, totum lucrum augment! acquifitum fuilfet domino. Cum æftimatio, quæemptionem facit, ineum amp;nbsp;damnum,amp; lucrum futurum tranftule-rit,d.l.fi æftimatis. amp;nbsp;1. atftimatx.If.folut. matrim.
Secundo, vel ex eo in hanc fententî-am adducor, quod hoc in cafu noftro in obligatione nulla adeft certa fpecies mo* netæ. Sunt enim promiffi nouem centum floreni. Quorum quidem floreno-rum nulla eft certa fpecies, amp;nbsp;forma in hacregione Pedemontium: cum nullus fit nummus, qui florenus dicatur. Nec compertum habeo, quod aliquo tempore, præfertim eo temporecontradlus,cuf-fafueritaliquamoneta, quæ floreni nomen obtinuerit. Et ideó,quemadmodum eo tempore illi nouem centum floreni promiffi folui poterant ex quauis mone-ta,itaamp;nunc. Eaeft ratio,quod tantùm ipfe dominus hodiè confequitur ab his cenfuarijs,quantum olim:exquonon po» teftdici moneta hæcmutata,vel in valo-re intrinfeco , nempè in ipfo métallo, ■ciim non fit florenus certus nummus: vel in ipfovaloreextrinfeco, fcilicetinæfti- ^^ matione, quia florenustita valet hodiè groflosduodecim, vt olim. Et hoc fortè illud eft quoddicere voluit Socin.Seni. confi.6.nume.4. verficu. amp;nbsp;hoc faciliter, lib.t. Ciim ergonullamutatiointrinfeca, vel extrinfeca confiderari poffit, fruftrà cótenditur, quod ratione damni folui de-beat antiqua moneta,amp; fi illa non reperi-tureiusæftimatioamp; valor.
Tertió,mouetme non parum argumen- ^^ turn là fortiori duftum à contraclu mu-tuiad contradum cenfus. Eftenimma-ior ratio in mutuo, vt reftituatur cadem bonitasllcqualitas, quæ fuit data mutuo, quàm cenfu, in quo nulla fuerir data moneta, ad quam haberi poffit relatio, vtin fpecie fenfit Curtius in confil.14, nume.6.
Yyy verfic.
-ocr page 710-|
CÖNSILIVM IN MATERIA MONET, 7© 8 vei fitacceditad confirmationem. amp;nbsp;infra repetam. In mutuo ergo extat communis * hæc fenrentia, qood valor mone-tæ attendatur fecundum tempus mutui, non autem reftitutionis, quemadmodum attigilupra vltimo argumento partisad-uerfæ. Hare tarnen*communi fententia non procedit, quando adeft confuetudo in regioue,quGddebirorpoff:tvnam fpe-ciem monetr pro altera fdueie. Nam tunc tempus ! folutionis amp;nbsp;non contra-äusattenditur. ita fcribit Barto.in l.cum certum.lf.deauroamp;atgen.lega. Si extat confuetudo (inquit Barrolus) quod fi tibi debeo quatuor libras denanorum polfim tibi foluerevnum florenorum amp;nbsp;contra. Tone,quod tibi promifiquinquaginta du catos,iamfuntduoanni,modo volo tibi dare fecundum çftimationem prçfentem, creditor vult fecundum »ftimationem , quàm valcbat fiorenus tempore pronuffi-onis. Certè (inquit Bartolu-s) poteft debitor folucre fecundum seftimationem, quàm valet nunc. Eft erj^ô Bartol, in hac fententia,effe fpeäandam pecuni» »fli-mationem fecundum tempus folutionis, non autem contractus: quando fcilicet ex confuetudine eft data facultas foluendi vnam fpeciem pro altera.Et Bartol.in d.l. cùm certum.fecuti funt Baldum conf.t69. Super eo quod quaritur, hbr.x. amp;• confil. 113. Pundus quaertionis, libr.ï. Antonius Burgos in c. ciim diieéli, numc.39. deem-ptio.amp; vendit. Calcane-confifiontime.?. amp;nbsp;ibidem numer. 48, dedarat Gurti. lun. confi.iO4.num.6.verfi. confirmantur prar-milTa. amp;nbsp;ibidem in fine, vbi amp;nbsp;eiufdem 0-pinionis recenfet Roma.confi.ii?.colum. },vcrfi.Hocautemmaxime. Earnelfeopi-ijorhuiusfententia rationem, qubd confuetudo hare facit, ne plus fint inobliga-t.ioneaurei,quam floreni,veJ librç.Atque videtur tacita illa conuentio iuxta Icgis difpofitionem,deeifdem aureis vel flore-nismutuo datis reftituendis ex hac con-fuetudineimmurata. Et ideóeotempore contradus potui/fet debitor reftituere libras, vel Horenos pro aureis mutuo acce-ƒ tisj amp;nbsp;«con^^A. itaamp; hodu’, nempè f^ |
lutionis tempore reftituere poteft vnaii! fpeciem pro altera. Sed in hac regionet Pedemontium extat hate confuetudo, vt cenfuarij , qui tenentur foluere centum aurcos poffint foluere tot florenos, qui-bus conficiatur illa fumma centum aure-orum;amp; econtra: fi tenentur foluere mille florenos , poffint priftare tot aureos, qui faciantiHam lummam millefloreno-rum Queniadmolt;'um quotidiè obferua-ri videmus.Imó hze t eft vniueilalispro-pe totius terrarum 01 bis conluetudo in catteriscontiaiSibus foitioribus,nempè inutui,amp; fimilium.Ita generalem eflecó-fiietudmcm teftatur Baldus in 1. libera, numc.e.vei ficu.irem quia conluetudo.C defenten.amp; interloc.omn.iudic.poft glo, Lfi quis argentum, in princi j».C. de dom. amp;nbsp;inl.Paulus.fF.de lolut BartoI.Alexand. Aretin.Socin.amp; Purpur,in 1.x.§.i.fF.ficer-tum petatur. Butri.dc Abbas in c. quanto, in fine.de iuieiur. Aiigel.CIauaf.in fumma.in verbo,pecunia,in fine.Martin.Laih-denf.in trafta.de monetis, nume.5. qui at ferit, ita elfe confuetudmem totius mun-di.Curti.Seni.in trafta.monetarum,qux-ftio.9.Affl1ft.dccif.90.num.5. Boer.quçft. 327.colum.j. verfic. tarnen deconfuetudine,amp; Didae.Couar.in illis commentarijs,, Veterum collatie, numifmatum, cap. t.Squot; vnico, concluf. i. Nec de huius obfer-uantiæ amp;nbsp;confuetudinis viribus eft dubii-tandum, etfi dubitauerit Rubeus confil. i7.colum.vltim. amp;nbsp;Moder.Parif.in trafta. de vfuris, numer.yoil. cùm tot grauiffimi lurifconfulti earn probauerint. Quinim-moadmiflo quod viribus nonfublifteret, negariadhtic non poteft, quin poftcrio-res contrahentes earn præ oculishabcn-tes,cam fcciiti fint: amp;nbsp;fecundum earn con traxerint. t^iemadmodum ergo in cafu noftro erat in facultate cenfuarijiamah' initio tempore illo eelebrati contraftus foluere vnam monetæ fpeciem pro a Itéra ft ta amp;nbsp;hodiè poffer, fi ad aliàm quàm* ad illam florenorum exconftitutioneeen • fus teneretur. Et per confequens hinc fequitur, quod nil refert, quod aureus fit auftasj quia floreni pro aureis dari pot lintip |
lACOBI
'fiilt,vt econtM. Et idem fenfît Crau.confî. ^U4,
Quartó, admiflb rem effe dubiam, lt;]U3m tarnen claram ex iam relatis adfa-UoremJCcnfuarij exiftimo, adhuc dicen-, , dumeft , foluendum eße cenfum de mo-netanunc currenti. Nam ex tot tfubfe-cutisfolutionibus declarata fuithxcam-biguitas : cùm non fokim decennium,fed etiamadie ceJebrati contraäus in banc vfque diem foluta femper fiierit mone-U carrens folutionum temporibiis, Eft inquam hæc ambiguitas declarata, vtfci-licet intelligatur promifTa moneta cur-rens tempore folutionum. Ita egregiè fcribunt Bald, in l.ficertis annis, nume.p. C.depalt;ïtis. amp;nbsp;Martin.Laudenfinterminis in traftatumonetarum, nume.p. qui banc fadi fpeciem recenfet. Titiu.s pro-tnifit centum florenos omni anno , nee fuitdidum, de quo florenoinrelligere-tur:fuitfadaper decennium folutio Äo-reniaurei. cenfuit Laudenfi.s, promiffio-nem illam cenfèri fadamflorenorumaii-reorum,ex quo itafemper perfoluit : qui quidem folutio ita mentem fuiffeparti-uin deelarauit. Et fubiungit Laudenfis, quód fi promiffo effetclara, 5c alind fol-ui contigiffet : opus effet, quo d inter pri-uatos dccurfi effet annitriginra, inter pri-uatum amp;nbsp;Ec-clefiam quadraginta (vt pene decuifi bic funt) ad hoe vt illi promif-fioni prxfcriptum cenfeatur. Baldus amp;nbsp;Laudenfis dodrinam probarunt, Brunus in trada.de augmente mouette, in prima particula, numer. 6. qui in claris nortris histenuinisloquirur. amp;nbsp;idem in 4. limitât. numc.8. amp;nbsp;ita refpondic Collegium Papienfe in confilio impreffo poft rcla-tum tradatum Bruni,eft coluin.j.verficu. prædidisnonobftantibus, quo loeide a-lij plures pratter Baldum amp;nbsp;Laudenfem, amp;nbsp;Curti.Senio. iin tradatu monetirum, quatft.viti.recenfentur.Quibusaccedunt Socin.Scn.confi.ïo.nnm.g.lib.a.Iaf.in 1.4.
* num.i74.C.deiurcemphyt. Decius in l.fi certisannis,nume.i4.C.de paót.Rub.con-fil.7ï.nume.t.clarè interminisNattacon-ül.iji.num.i.lib.i.quialijsfimilibuscom
MENOCHH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;709
probat. Qnatfanc fententia vel ex co confirm atu r , quód bare dicitur qnædam in-terpretatio rei dubix, t quæ àfubfecuta ** obferuantia prouenit,amp;r quæ quidem ob-feruantiapræfcriptioncomninô perfeda non indiget.ita in fpecie confiderat Aret. conf.ii.colum.^.venficul.Sed tarnen ex fu-perabundanti. idem refpondit Socin. Sen. confil.i4S.libr.r. quos fecutuseftCrauet. conf.ioi.num.4.amp; conf.i8.num.i.amp; conf. ïii.in fin.
Quinto, fuffragatur non mediocriter, quód m claris bis terminis refpódit Curtius Iun.confil.i4.numc.6.veificu.accedit ad confirmationem. Cùm fcribic, banc difceptationem t mutationis monctæ in- ^® trinfecæ amp;nbsp;extrinfecæ noneffefaciendam in bis contradibuscenfuarijs, dum in eo-rumcelebratione amp;nbsp;conftitutione nulla numeretur monetae fpecies,cuius deinde valor augeatur vel minuatur. Erideo, ait Curtius, bæedifeeptatio folùm fieri debet ill is in cafibus, in quibusvel depofi-tsf,vcl mutuo datæpecuniæ fuernnt.Cum tuncma.sime interfit creditoris, quas pe-cunias recipiat, quod non contingit in cafu conftitutionis cenfus, cum fpecies cert» monetæ non eft promiffa, amp;nbsp;nulla præceffit, ad qua rclatio habita credatur.. Et fubiungitCurti. ex doótrinaSalicet.in I vltim. ad fincm.C. ficertum pctatur. amp;nbsp;in l.quicunque, colum.i. verficu. quarto, quomodo hodie pradicabimus.C.defer-uis fugiciuis. Cùm dixit, quod vbi nota eft æftimatio monetæ antiquæ, tune fe-cundùm illam eft facienda folutio. Sed vbi nota non eft, tune debet folui de currenti, tanquam fubrogata loco antiquæ. Nee huie argumentoobftate. cùm in Canon icis, 5c c. olim eaufam. de cenfibus, quia infra iuo loco dcelarabimus.
Sextó accedit, quód nccrationemu-tationismonetæ ob intrinfeeam bonita-tem babenda eft bic ratio monetæ antiquæ. Quod vt dicam, mouet me fuinma auftoritas Gerninian. confil. 157. Quia a-lias.amp; Roman.confil.ut. Circa primum. qui quidem ambo in cadem faéti fpecie
Ïyy a noftr*
-ocr page 712-|
CONSILIVM IN MATERIA MONET. 7 TO noftra: non diffimili ita refponderunt. Ex contradu à Pont. Max. approbato mona-®3 fterium t Sanfti Antoni) tenebatur tra-dere monafterio Montis maioris tot præ-dia, exquibnsfnmmamilletrecentoiuin librarum Turonenfium annui redditus perciperetur. Et interim, donee prædia tradeientuf, quod monafterium Sanfli Antoni) numeraret quotannis illas libras mille amp;nbsp;trecentum , eo contradus tempore monetaerat preciofior, deinde paulatim faßa fuerat viliorintrinfecus, cum pro quarta parte imminuta fuilfet, itavt quindeeim folidi veteris monetæ valebant viginti exnouis, amp;econtràvi-ginti,ex nouisfolùm quindeeim exanti-quis æftimabantur. Refponderunttamen Gemin.ia.amp; Roman, lufficere, quöd fol-uereturredditusexmoneta currentitem porefolutionis,atqueitaèmoneta recen-i4s ti amp;nbsp;noua. Ea præcipua t ratione moti funt,quód ille*annuus redditus conftitu-tusfuerat, ratione habita ad perceptio-nem fruftuum(quemadmodum verècont tingit in cafu noftro.) Et ideolicètmoneta intrinlecus mutata fucrit: attamen obligatio fruduum fine prædioruni affe-rentium fruftustotlibrarum nonfuitin-terim auda. Et hab initio tradita fuif-fcntpraediatanti redditus, amp;nbsp;pofteafuif-fet intrinfecus imminuta moneta; non tarnen proptereà fuilfet auftum precium fruétiium ; neeredditus maiorfacius. Et per confequens non tenebatur monafte-riüm Sandi Antoni) maiorem fummam foluere. Geminiani Romani rclponfa probauit Modern. Parifienf. in traelat. de vfuris,numer.809. Et veriorelf hæc Geminiani amp;nbsp;Romani fententia, etfi in ea-demmetfafli fpecie contfarium refpon-derit Atb.cóf.59.Qnöd Iblutio fieri,lib.i.. |
Septimo hue maxime fpeflat, quód dominus cenfus nullum ex hac intnnle-ca mutatione monctæ fentit damnum ; amp;nbsp;ob id huius mutationis nulla efthaben-da ratio. Nam quod feribunt Dodlores habendam t elfe rationem monetæ,cùm ijKuiiuuiafuiiiinrinïecuSj locum habet quandó ex ea mutatione creditor feil» tit aliquod detrimentum , (vtfuprav-no verbo attigi) non autem quandó vellet lucrari,id quod probat l. Paulus.fF.de folutio.vbi Bartol.amp; cæteri. amp;nbsp;in fpecie Laudenfisin tradia.monetarum, quxll.f. nume.3. Atqui in cafu noftio dominus cenfusnullum fentit damnum,fimoneca noualoco antiquæei numeretur. f^iod an verum fit, vel ex eo aperte confiât, quod fi accipio nunc florenos nóuem centum ex illa moneta, quæ eo anno 1518. cu-debatur: quemadmodum ex illis permul-tæ reperiuntur , non tarnen pluies aurc-os pofFem nunc acquirere quam fidareni tantundem ex moneta, quæ nunc cuditur: amp;nbsp;tarnen contrarium verius elfe debe-ret. Exempli gratia. Sumegroll’osfexa-r gintafex ex illis,quicoanno i5i8.cude-bantur,non poteriscertè acquirere vnum aureum, vt eo anno 1518. acquifimffes. Siciiti etiam fi ex moneta.noua fexaginta fex folidis non poteris acquirere aureum vel nouum,vel antiquum. Ettamcn,fi verum diet, quód moneta noua eilet intrinfecus deteriorara,amp; vi!iorfaóta,quaine-racantiqua, opus eilet dicere, quód licèt cum fexaginta lex groffis ex nouis non poffit acquin aureus vnus, poffit tarnen cum fexaginta fex groffis ex antiquis, quod falfum effe manifdlc confiât. Rurfus furne exemplum ex cauallo-tis, T qui valent très grofros,accipe ca-uallotos viginti duos ex antiquis (ex his enim plurimiamp;r hodiè rcper;ütur in hac regióe,) nó ceitc potei isacquirercvniun aureum.vt olim ; quo tempore aureuse-rat valoris florenorum quinque cum di-midio: amp;nbsp;florenus cóflituitur ex quatuor canalIotis,\ cI ex duodecim groffis. Si ergo aperte confiât-monetas paruasSemi-nu tas,ex quibus floi enus, amp;nbsp;deinde aureus cóflituitur Sc æflimatur,effe nunceiuf-dem valoris,quo S: olim fuit;fequiturdi-cendum nó effe fa film aliquam mutatio-nem intrinfecus monet^ huiusminutf.Et proptercaceffat illa conlidcratio DoFlo-rum,quidicebant, monetasminutas effe ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hodii |
D. lACOBI MENOCHII.
|
18. *9- Bodie cffedas vlliores amp;nbsp;deterioresxutn hodieex fimili tnoneta^qua olimcudeba-tur^Tion poffintacquiri totaurei, vtacqui rebantur olim : Ceflat inquam ex relatis confideratio hæc. Et fi rede perpendan-tiir,niecum fentiunt modern. Parifienf.in diólo tradatu de vfui is^nnme,?36.amp; Natta confil,lt;j$4.numer.5.verficu. Incafu au-tem,libro fecundo.Et fidicatur : aducrre, quiaolinljhoc eftjCO z^nnoM.D.XXVllI. dominus t cenfus ex ea fumma florenorü nouem centum amp;nbsp;quindecim poteratac-quirere aureos centum fexaginta odo plusminus. amp;nbsp;tarnenhodievixcentum, cöfequi poterit. Ergo tot Horeni numera-ri deberent,vt etiam hodie centum fexaginta odo aureos acquirere polfet, vel fal fern numerare aureos ipfos.quia refpon-deo(vt vberius infra dicam) ex iam didis ccnfuarmmconuenilfe numerare tot flo-renosex qiiibusdominus cenfus centum amp;nbsp;fexagintaodoaureoshaberet: quiaeo modoaurei fuiflent in obligationc pofi-ti.quod tarnen falfum cd, cum cenfuarius admonetam (vtiamdidumfuit)tantum teneatur.nce habet necede itafacere, vt dominus tot aureos hodie, quot olim con fequatur.. Odauó,tcon.firmatur iam relatum ar gumentum, ratione duda à vera mente partit!m.Edenimitaconuentum. Quod fiat folutio florenorum nouem centum quindecim in tot aureis. Aureorum fumma determinata non fuit: quod ea ratione fadum credendum eft, quiaconfiderarût contrahentesfuturum fore, quod quan-doque plures, quandoque paucioresau-rei,vt temporum varieras feret, folui po-tuifient. Et ideó indeterminate dixcrunt, nouem centum quindecim fiorenos in tot aureis ; volentes quidem in obligationc clfcdcterminatam furomam florenorum: indeterminaram veió in folutione fum-mam aureorum ,rationefuture variatio-nis valoris aurei.. Et mentemt contra— hentium in his elfe ma.ximè Ipedandam, probat Eocriiis quatftio.pz. numer. 3. amp;nbsp;Guidoi apæ quïilio. ^ÿ], fi fiat monetär, colum.i,. |
Nonó, admiflb quod res hæc eflet dubia amp;obfcura, attamen adhueproCen-fuario pronuntiandum erit . Quando-quidem in obfcuris fequimurquod minimum t eft, l.femper in obfcuris, amp;nbsp;1. j^ femper in ftipulationibus,in fine.de regu lis iur.l.qui concubinam.§.cum ita,il.i.de lcgat.3.amp; c.ex parte, dccenfib.qui textus in fpecie folutionis cenfus loquitur. Et in terminisnoftrismutationis monctæ, ira argumentatur Nattaconfil. lÿï. numer. $. libr.r... DecimóSr vltimóaccedit, quod hic res agiturcum perfona Ecclefiaftica,nem pè cumreuerend.Epifcopo. Quo fit, vt licet alias debitor teneretur foluere demo netaantiqua,yeleiusæftimationem: attamen infpedaæquitate :quæt perfonisec jj, clefiafticispræoculis effe debet, fufficit foluere monetam eiufdem valoris curren tem temporefolutionis, maxime eiiquid. folui debetratione perceptionis frudu-um.ita egregièdefolutione deomæfcri-bit Bellenzinus in tradat.de charita.fubfii dio.q.87.infin. Non obflant nunc adduda in contra-rium,ex quorum confutationeamp;' dilfolu-tioneresclaiior apparebit. Adprimum; refpondeo multipliciter, amp;nbsp;primo dicen-dum eft,fortè verum non elle illam maio-rem propofitionem cxrecepta opinione,, quodfcilicet habenda fit ratio mutatio-nis in bonitate intrinfeca.Cum opinio ilia fulcita illis iuribus relatis in eo primo, argumente partis aduerfæ earn non pro-bent.Nam istextus,c.olim,decenfib. hue habet fen fum, quern port Modern. Parifienf.in dido trad.de vfuris,num.758. probat Didac.Couar. in trada. Véterum collar io.numifmatum, cap. 7. §. vnico. con-clufionetertia.Ineotc.olim, nonagitur. î*-de bonitate intrinfeca,fed de quantitate i-pfius fummædebitæ, proquaminor fumma in alia fpeciecertisannis citra præferi ptionem folutaerat. Siquidemdebeban-tur, amp;nbsp;ab antique folutifueranttresdenai rij Papienfes, pro quibus à triginta fex annis cœperant folui fex denarij Lucen-fes,^videlicet très Lucenfes pro quolibet: Tty y. 3 Pa* |
|
711 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COM.ST LIV MIN T4pien/i, tune autem cum cœptum eft hoefierijnouemLucenfes circiter xqui-pollebant fummæ debits. Sed lapfu temporis, declinationc monetæ Lucenfis,qua: fere dimidio deceriorata fuit in triginta Gx annis,aecedit quodquinque, vel fex denarij Lucenfes, non valebant nifi très Luceni’cs,cx i Uis,qu i ante triginta fex an-nos cu rrebant: amp;nbsp;tarnen debitor, quia ex tunc folituserat tantum nouem Lucenfes foluere, videlicet très Lucenfes proquolibet Papienfi,nolebat deinceps plus fol-uere,quo non obftante, quia creditor erat ^j perfonaLeclefiaftica,contrat quamnon fufficit prafcriptio minor quadragenaria , damnatus fui t debitor ad foluendu m denarios Papienfes,vel eorum æftimatio-nem. Hæc eft (inquitilleModern. Parifi-cnfis)tota hypofliefisdifti capituli. Et lie nulla erat mutatio, nec alteratie fpeciei moneta:debits,videlicet denariorum Pa-pienfiumin intrinfeca, necin extrinfeca bonitace,fed folùm acciderat mutatio, amp;nbsp;deterioratio tarn intrinfeca,quàm extrinfeca, vt verifimileeft,vel faltem extrinfeca monetr Lucenfis,qus non erat débita, licet in ca fuiftet admiffa folutio, primo vfqueadquantitatcin amp;nbsp;squipollcntiam Papienfium debitorum, deinde per erro-rorem non aduertendo ad diminutio-nem monetae Lucenfisin multo, putadi-midio minore fumma , dum non folne-retur maior numerus Lucenfium,quam initio : amp;nbsp;tarnen fenfim ita detcriora-ti fuerant, vt tandem minus dimidio va-leret. j^ Cum autem nihil t effet præferiptum, vel mutatum in fumma amp;nbsp;in fpecie monetae débita, certum erat amp;nbsp;indubitatum, quod in denarijs Lucenfibus debebat attend! valor amp;nbsp;æftimatio,qua: erat tempore lingularum folutionum, ita quod licet olim,quando très Lucenfes valebantv-num Papienfem , potuerint foluitres Lucenfes provno Papienfi:amp; ita diufolu-tum fuerit, tarnen nuncquandoitadete-riorati amp;nbsp;vilificati funt, vt fex non vale-Anecommunivfujuifi vnum Papienfem, |
MATERIA MONET. non fufficit foluere très modo folito pr^ fcriptione nondum firmato, fed foluenai funt fex Lucenfes pro quolibet Papienfi: Etin fumma Papienfes ipfi, vel eorum se-ftimatio. ' Quoties enim qusdam fpeciesmone-tæeft infolutione, vel pro aliafoluitur, tuncnecelfario attcndituripfius monetae, quaefoluituraeftimatio exiftens tempore folutionisdumtaxat, quo fitadaquatio ad fummam debitam. His conftat ex fen-tentiaModern.Parifienf.d.c. olim, non ^' probare quod bonitas intrinfeca tantum debeatattendi, quae eft temporecontra-0fus,fed potiusoppofitu probat.Nam tex. folùm confiderat aeftimationem monetae dcbitae:amp; fic valorem extrinfecum.Quod autem non confiderec valorem intrinfe-cum debits monetär, fcilicetdenariorum Papienfium,})atet diipliciter.Primo,quia devaloreeorum intrinfeco nulla men-tio in toto textu . Secundo , quia non vult folui denarios Papienfes, fed folùm vel eorumarftimationem ad debitoris de-ftionem. Èrgo non exigitur materia fen bonitas intrinfeca, fed folùm antiquus va lor.Et fic ille textus non probat, ad quod paffim anoftrisadducitur,fedpotiuscoti trariunt. Non etiam obftat c.cum canonicis,de cenfibus, quia refpondeo vnà cum Modern. Parifien.in dido traita.de vfuris, nu mer.;59. Nam loquiturilletextus,quando moneta non folùm auda eft intrinfe-cus,fed etiam extrinfecus proportionabi liter ad augmentum inrrinfecumf vt fem- nbsp;• per fieri folet)auda eft. Probaturt pri- I* mb,quia vetus moneta erat abrogata, nec dimrnuta , fed ftabat in veteriamp; folito curfu fuo,amp; fic erat proba amp;nbsp;légitima, vt prius , alioqui non diceretiir in textu, quod debitor poteft deinceps foluere de veteri moneta,vt prius: amp;nbsp;tarnen pecunia noua erat maioris æftimationis, amp;nbsp;fiema-ioris curfus, quam prima, patet in fine te-xtusfdum dicit : qubd fi debitor foluat de meliori moneta,non teuetur excedere x-ftima |
|
D. TACOBI flimationem penfionisantiqua?, fed potent deducerequantùm ættimatio noüæ3ex-cedit æftimationem antiqiiæmonetæj vel penfionis in antiqua foluendæ. Ergo mo-neta noua erat auâa etiam extrinfecus. Probatur fecundo , quia à communiter contingentibus, non folet cudinouaali-quatenus fortior moneta, quin etiam in curiii eatenus, vel pluris augeaturquan-tuinfîtdemeliorimateria. Probaturter-tiô,quiafîdefaâo fuifiet expenfîsRégis, VelRe'public«,uouameliorexcufla, non audio'vaiore extrinfecOjtune neceflario vel fuiflctreprobata vetus tanquam illegi tima, vel ipfo fado ccepiffet ede maioris aftimationis amp;nbsp;indicatui « ; quorum neur trum eft in d. c. cum canonicis. immö op-pofîtuni,quia vetus monera nee reprobx-ta eratjiiec in curfu diminuta erat.Ergo o-mninödicendum eft , qiiod noua fuerat intantùm exti infecus, quantum intrinfe-cus a 11(31,Et ücibi non agitur de deducen. do per debitorem fimplici augmento in-trinfeco, fi vellet foluere de meliori moneta, fed de deducendo augmento extrin-feco,amp;maiori æftimatione. Confequen-ter(aitModemusille,amp; rede) illetex-tus nil prorfus facit pro communi fen-tentia. Necobftat, quod ibi creditor non-contenderet de maiori, fed de eadem fumma , ibi , Sr ijdem fummam illam ex integro,fcc.quiarcfpondetur, quod illa verba referuntur adnurcerum num-morum, qui erat idem : non au tem referuntur ad quantitatem inde refulwn-tem, quæ erat maior, vt probant verba in fine, ibi, «ftimatione penfionisan-tiquæ. Gætera que à iModerno illo Pa-riflen.recirantur,non refero, cum exifti-mem fatisfuperqueexiam relatisconfia-re,d.c.cumcanonicis, ad rernhanenon Ipedare. Non quoqueobftat textus c»quanto, dciureiurand.quia refpondeoex fenten-tiaeiufdem Modern.Parifîenf.dido trad, devfurls, numer.757.quod ibi nonerat gublko décréta conflitutum aliud legi- |
MENÖCHIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;59* timum pondus moneta; : immo manebav antiquum decretum,amp; definitio legitimi ponderis à Regeamp; populo légitimé fada. Sed clanculum fine légitima amp;nbsp;pragmati-caforma,amp; irrequifito populiconfenfu defraudatafuerat moneta legitimopon-dere:amp; ficin effeduillegitimaamp;fraudu-lenta moneta excula fuerat per auaritiam Principis. Vnde inquit ibi Innocentius Tertius, t quod magnum fcandalum amp;nbsp;’^ detrimentum populi oriebaturtquoniam manebat vetus normaamp;definitio moue- . tæjà qua populus difeedere nolcbat,amp; fîc qua;de nouocudeb3tur,erat illegitima, amp;nbsp;tarnen per Officiales Régis de fado fpargebatur in vulgus incautum ,amp; fpar-fa non poterac habere curfum, vtpotè illegitima'. Et habentes veterem amp;nbsp;bonam monetam, nolebant cam expendereme-tu, ne fibi periret, maiorique metu de-tredabant nouam recipere : fîmplicio-res autemamp; incauti circunueniebantur. Quare Rex Arragoniæ, ad quem illuc^-referiptum Innocenti jTertijdirigebatur,, ilium abufum non folum corrcxit,fed tandem vt ( fcribit Petrus Belluga in Specu.. Principum,rub.j6.de mutatione monetç) lege lataVallentiæ i8.Calend.Maij,anno it6î.diffiniuitcertam,perperuam amp;nbsp;im-mutabilem formam, pondus amp;nbsp;puritatetn materiæmonetx tegalium Valencia;, qui-bus confiatd.c. quanto, male à noftris io! hancopin.citaru. Non etiam vrget ilIa ratio,quod fcilî-cçt creditor facile poflet damnum graue fentire ex reprobatione,quae ex Principis edido fieri poJfTet. quia refpondeo, t nos nonverfarieaincafu, in quo moneta ita viliscuditur, vt facile reprobari poffît: fed pricfuppofuimusiuftiamp;boniPrinci-pis(quales femper extitcrunt Screniffimi DucesSabaudiac, aePedemontium Principes) voluntatecudi monetas parum vi-lioris precij, quam olim ; amp;nbsp;quæ quidem -monetxcommunem habeantcurfum, ka': ita vt nec creditor damnum graue fentk at, nec debitor lucrum, id quodfenfitik: Mo»- |
7tt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM
Modernus i'le Parif.in d.trada.de vfuris, num.yj-i.in fin.amp; num./jy. qui aliquot ra-tionibus oftendit ex hac mutatione lu-crum non adferri debitor!, nee damnum creditori.
* His confiât communem* illam opi-nionem,nec iure,nec racione probari. Et ideö reólius concrarium firmaruntloan. Fabri in authen.hoc nifï,C.de folutio.Mo dern.Parif.in traót.de vfur.Tiumer.749. Et idem ferè fenferunt in fpecie Geminian. confi.i37.amp; Roman.conl.iij.quosfuprain fexto noflrx opinionis argumento retuli-mus.Et idem fenfit Buttigella, de quo infra.amp; Didae.Couar.in commentarijs,Ve-terum-collatio numifmatumjCap.7.§.vni-co jConclufionetertia. fenpferunt ijDo-dores, nullam effehabendamrationem ^^ intrinfecæt mutationismonetæjqiiodfci licet lit ex pretiofiori,vel viliori métallo. Siquideniforma, amp;nbsp;fubftantia monetæ, inquantum moneta eft ipfe valor impofi-titius,non autem ipfa materia. Et ideö 40 quælibet moneta t inquantùm moneta, deducicur in contradum aliamve difpofî tionem,nififub ratione valoris tunccur-rentis.Hinc moneta, etiam fi pretiofa lit, magis côfîderatur refpedu curfus, quàm materiæ.lîcut fcribunt Oldr.confi.i68.co-lum.i.Ioan. Fabri in authent. hoc nifi. C. de folutionib.amp; in §. i. in fine, in Inftitut. Quibus mod.tolli.obIigat.Butriusamp; Abbas in c.quanto, de iureiurand. idem fen-fit Baldus inl.fingularia,coium.4.verficu. nono eft fpeciale, ft'.fi cert, petat. cùm ait, ^j in tpecuniamagisattend! vfum , quàm materiam. Et clarius Hieronymus Buttigella in l.quod te,numer.19.ff.fi cert.peta. fcribit,bonitatem elfentialem monetæ ef-fein æftimatione extrinfeca, non autem in matcria,8lt;: in eadem l.quod te, ide fen-fit Ripa numer.14. verficu. fecundo cafu. Hinevidemus, quod licet appellatione ^j auri, vel t argent! veniat omne aurum amp;nbsp;argentum etiam fadum , vt vafa argen-tea,I.qiiæfitum,§.!llud,de legat.3.amp; l.cû aurum,in princip.ff.de auro amp;nbsp;argen. leg. non tarnen veniunt nummi aurei, vel ar-gente!,d.l.cum aurum amp;nbsp;1. quintus, la. t.
IN MATERIA MONET,
§.i.ff.de auro amp;nbsp;argento lega. Ex quo con-flat eflefpecialem in pecunia fignata , vt non materia,fed forma attendatur. Eti-deo hinc fequitur, fi fola forma attendi-tur in pecunia, quod fi offertur folutio in pecuhiaproba,amp;current! , quæ tantùm valet in valore exrrinfeco amp;nbsp;current!, quantum pecunia, quæ currebattempo-re contradus,vel difpofitionis, quod fuf-ficit, amp;nbsp;tenetur creditor earn recipere, cùm fit eiufdem valoris,æflimationis,amp; poteflatis. Neeprobabilis efl ratio illa, qua vti poffet creditor dicendo , non poffumexhac pecunia acquirere tot au-reos,' vtolim . Siquidem,(præter ea,qu$ fuprajdiximus) amp;nbsp;hoc mododicerepoffet,non poffum ex hacmonetaemere tantùm frumenti, vel vini, quantùm olim, quod didu abfurdum eft . Quocirca quemadmodum debitor non tenetur nu-merare monetam tanti valoris , vt tot merces, alimenta , amp;nbsp;his fimilia creditor emere poffit , ita pariter non tenetur tantùm monetænumerare,vt æquè poffit tantùm auri nunc, quantùmolim acquirere . Nam ficuti in obligatione non efl frumentum, vel vinum, ita nee eflauri, vel argenti maffa . Hæc itaque Ioannis Fabri,amp; fequacium opinio verlor efl, amp;nbsp;probabilior, amp;nbsp;fi earnfequi-mur(vteam iudex prudens benèocula-tus fequi deberet) ceffat omnis difputa-tio, amp;nbsp;hac de re controuerfia. Cum verè Reuerend.Epifcopus nullum ex hac fo-lutione damnum fentiat. Verùm quia difficile, amp;nbsp;iniquum exiftimant indices, maxime imperiti ab inuetcrata amp;nbsp;recepta Dodorum opinione,vel veriuserrorerc-cedere:ob id
Refpondeo fecundo loco principal! 11 li primo partis aduerfæ fundamento, quöddato,qiiód illacommunis*opinio * vera effet, non tarnen in cafu noftro illa locum habere poteft. Cùm hic promiffa non fuerit pecunia , quæ nunc fit dete-riorata amp;nbsp;vilior fada.Nam diólumfuitfu prà in 7.fiinda.noftræfententiæ,quod etiä fi numerctex antiqua pecunia,non tn dns cenfuspot hodiepluresaureoseóparare ex
-ocr page 717-lACOBI MENOCHÎT.
|
TX eamoneta, quam ex hacnoua, Eigó nullum fentit damnum, fi ei nouafolua-tur moneta.Qjia rationc confucatur amp;nbsp;ilia minor propofitioargumcntatiouispri mars qua dicebatur, ob id aurei valorem cffe auólum,qu ia parus monetç hodie vi liorii ligs,amp; metalli, quàin ohm cudun ,tur.Hxc inquam ratio hoc in cafuceflar, quiaetiamli accipiatur moncta illa an-tiqua,non tarnen totaureihaberi,amp;com parari poflimt . Prarterea noua moneta parua, amp;nbsp;fi in materia fit deteriorata : at-tamen eiufdem eil valoris,amp;xftimatio 4} ni,s qua antiqua.Et ideo dicendum til aurei T augmentinn non prouenirc rationc monetæ parusderei iorats^fed fïmplici-■ter ex feipfo. quód vno vei bo ad rem no-ßram fcribit Moder.t'arif.de vfur.nume. 736. vbi ait, aurei augmétum elfe verum, amp;nbsp;efficax. Refpondeo amp;nbsp;tertio hos contrahentes nonhabuiffe rationem huius däni,quod prouenire potuit ex augmente valoris aurei,cum aureorum fummani indeter-minatam reliquerir. quemadmodum di-xiin oftauo fundamento noftra: opinio-nis,amp; folutionis.ipfa confuetudo ( vt di-xi in quarto argumento) omnem fuftulit dubitationem . Rurfus in cafu d.c.olim. * amp;c.cuminc3nonieis. acrelatscommunis *opinionis , prsfupponitur faftam elle promiffionem certsfpeciei monetç. quod hic non contingit, vt dixi fuprà in fecundo argumento. Nonobftat fecundum principale partis aduerfsargumétum, quiarefpondeo, quöd immó contrahentes hi confidera-runt tem pus futur urn, amp;nbsp;monetæ mutât i-onem,cum aureorum fummam non deter minauerintificuti demonftratum fuit fu-pra in odauo fundamento. Prætereà re-fpondetur,monctam floreni non effemu-tatam, cum squè nunc valeatduodecim grofros,vt olim: nee deterior eft liga illa antiqua,cum nulla certa fuerit illius mo-\4 nbsp;nbsp;nets fpecies,vt nee hodie, Non obllat tertium, quiafacile exdi-ftisin prarcedenti refponfione confuta-tur. |
Nonobftat quartum argumentum ex illatraditioneBruni. Quiarefpondetur, vel Brunuin ex iam diclis minuSreiftè feu tircjftloquiturdc deteriorationeintrin-fecajVel fi de extrinfeca loquiturnil nobis obeft , cum in cafu noftro valorfloreni nó fitimminutus.Prsteréa, alijs ratio-nibus demonftratum fuit,hos’contrahen tesrefpexiffead monetam currentem té-pore lolutionis,non autemtemporecon-traétus. Ex quibusce(ratamp; iHadoélrina Alber.d.l.i.nu. ,0.8t laf.ibidem nume.^r. C. de iure einphyt. Rurfus loquuntur il-Ji cum certa pecuniæ fpecies fuit’dimi-nutus, vt putj quando quis promiftteen-tumaureo5,amp;aureus tüc valebat nouera florenos,amp;r deinde eft ille valor diminu-tus, vtquia valet nunc folum ofto flore-nos, Nam cum hoe in cafu creditor fen-tiat detrimencum, numerari ei debet valor antiqui aurei,fialiiid ex mente partit! conuentumnon fuit, Sed nos non verfa-mur in hac fafti fpecie,vt re ipfa pater, Non obftat v him urn argumétum,quia refpondeturex fupra deduftis, has Do-dorum traditiones non procederein cafu noftro. Præterealoquiintur relatiDö-éloresde augmento monetæextrinfecoj quódfanè augmentum in florenisacen-fuario noftro debitis faftum nón eft. Ec quod ita loquantur de augmento cxtrin-feco relati Doftores clarè explicat Moder Parif in traft.de vftiris.q.ji.quo loei feribunt Doftores noftros fæpeconfun-dere augmentum extrinfecum cü intrin-feco. Refpondeo fecudo relatas Doélorum traditiones partim habere diuerfam rationem à cafu noftro,'partim veras non ef-fc.quemadmodum fingulatim refpondé-do declarabimus.Quo enim ad illud pri-mum fimilede mutuo,dico extarediiier-fam rationem acafti noftro. Nam fieerta t monetæ fpecies (ita enim de certa fpe- '^^ cie loquuntur Doiftores)miituó data red-deretur eftefta vilior in valore intrinfe-co,non dicereturreftitutum mutuum in eadem bonitate,qualitatc,amp; fubftantia, licuti confiderant Dolores in d. 1. dira 22 2 quid. |
|
CONSILIVM IN ns quid, ^.a cert. pet. ^ fcribit il Ie Modcc. Parif.in d.trad.de vfuris.q. 9i. Hoc non contingit in cafu no ft ro, in quo no poteft confidcrari certa pecuiuxfpeciesprace-denSjadquam haberi poffit relaciocinn debicumperfoluitur jficutidixi lupra in quintofundamento vnà cû Curt.iun. con jf ftl.i:).nii,c.Prætereà,in caufa miitui com-jj miinu* fententia fe habet, quödl fi ante moram moneta: valor e.xtrinfecusangc tur^vel niinintur,totum ftt ad comniodü, amp;nbsp;detrimentum crcdit(vis..vt puta, ft de-cein abhinc annis mutuauitibicentum coronatos/Sc co tempore epronatus vale bat odo florenos, amp;nbsp;niinc tempore refti-tutionis valet noucm,tii poteris dednee-recentumflorenosj.amp; ita tenensfolum. reftituere coronatos oduaginta; nouem vno fioreno minus.Et econcra, fieo tépo-rc coronatus vaJuifTec noirem florenos* amp;nbsp;hodiè valer odo, tenerisreftituere coronatos centum,amp; centum florenos .Hoc non euenit in cafu noftro ,quia fi euenif-fet cafus,quód valor coronati fuiflet im-minutus , vt quia effedus eflet valoris quinque florenorum tan turn, cum eo anno i5t8.valerctquinque amp;nbsp;turn dimidio* nóadmitterct D. Epifcopus,quódminus quammouem centum , öc quindeciro flo reni,Colucndo totaurco.s ad valorem flo-renorumquinquejeum dimidio, ft ai nu-merarentur. Nam dixifletfibt promi(Tos efle nouem centum ,amp; quindecim flore-nos:quos dixiffet fenou reciperefi aurei. eo precio dati fuiffeat^Ergo pari ratione econuerfo non conuenit,quöd habeatamp; c.onfequatur hoc monetär augmentum. ^ Cum fecundum naturamftt vtcommodü fis non ferat, qui incommodum non tu-liffet. Pratereadixifuprainj.argumen.. noftrac fcntentiæ hanc traditionem Do-dorumdemutu.aceflare in cafu noftro*. non repetoeo loci dida.Non etiara repu gnat illud fîmilede monetanumeranda in contradu emptionis', amp;nbsp;venditióisex refponfo-Craue.eonfiki7.num.6.quiare-fpondeo primó*aduerfiis Crauettam in; fpeeie feafiffèModernil PartCiad. trad, «fc vfuris.q.5(6.nuiuc.7t3. Cmus rationes- |
MATERIA MONET. non refero, cum paruracafui noftroco’-ueniant.Refpondeoamp; fecur.do,adraifldgt; quod redtrefponderitCrauetta, ilüus dodrinam contra aJuerfarios reterque-ri.Nam fuo illo in cafurefpondit Crauet ta,efle fpedandum tempus cekbraticó-t rad us,q u i a ex m u 11 is co n ft a t 11 a fe n ft fl e contrahentes.Dixerant enim contrahen-tes,quód preciü numeraretur in lex mille lentis fimilib. Ecfimilesdici non po-tuiflent, fl valore diminuto minor fuin-ma fuifletreftituta * Deinde fuitdidumr iuquibus ipfa fu-mmafoluta fuit:quod relatiuumf (quitus) fe refert nd tempus contradus ratione fubftantie adus.Ergo fentitCrauetta,qued \biitacxprefsèa-dum non fuiflet, quod non tempuscon-tradus, fed folutionis elTeattendendum EtiJlirationi,qua vfus eft Crauetta ibid. num.6.ex relatis fupra fuo locovNon pa-riter répugnât ilIud tertium finiile,quód’ in contradu retrouenditióis fpedari de-beat tempus contradus.quiarefpondeo, ex fententiaBoer.q.?i7.num.4.poftaliós 48^ ab eo relatos, quod immó t fpedatur té-pusfolutionis. Etidem fenfitCrauertd. confi.47. eum intelligcndo vt niox deda-taui:Et in eadem opinione eft Moder. Pa-rif.de vfuris.num.7x1.712.quo loci deda-randoTiraq.citatum in illo tertio fimili, diftinguit,quöd aut is qui vult reeupert» re venir intra annum;amp; tune fpedatur té pascontradus, cum fit intcruallum mó-dici temporis, obqiiod emptor tantum derrimenri fentire non debet. Aut venir poft multos annos,amp; runeattenditur valor tempore folutionis . Quodfané poft-remummembrum cafui noftro cóuenit. arque itxretorquetur hæc dodrina in adf uerfam partem.. Nonetiam répugnât quartum flrnile,-quod fcilicètin reftitutione dotis infpi- 4^ ci debeatrempuscontradus.. Namtre-fpondeocótrariani opinio-nem à multis relatis à Boer.q.327.nu.4. firinarl.amp; ibid., nu.9. afferit hanceflemagiscommunemi * amp;nbsp;vcriorem.amp; communem * quoque at-teftatur Moder.Parif.in tradat.de vfuris.. BU.7j1.7j1. licècipfein aliquibus-di/fenr tiat. |
lACOBI MENOCHII. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;717
|
tiat-Accedi^quoil relati Dolores loqiiu-tur eo cafii, cum certa fpecies monctx cd proinifla',quo in cafu nos non verfaniur. vc iam admonui. Nó etiam obftac vitimum fimile, de pc ^® cunia in teftamcntot relidaj vtfolui de-beat fecundum tempus conditi teftamen ti.Nam reCpondeoadrem nodram nócó-ferrejidq$ ex muleis. Et primo, quia rela-ti Doftores loquuntur, quado nioneta in teftamento reJióia eftcffeètaviliorboni-ta.te intrinfeca, vt tune attédatur tempus conditi teftamenti.Sed quando eft muta-tabonitate extrinfeca ;quöd tune atten-daturtempu? folutionis . ita declarant Cad.in l.s.in fin. prin,C.commu.de lega. Alciat.in !.cum quid. num. 15. fF.fi certum pet.amp; Modern. Parif.in traida.de vfuris. num.74j.Cum ergo in cafu noftro agatur prxcipuè de mutitione extrinfeca, nem-pe de augmento aurci,qui nunc valet neuem florcnos,cura tarnen co ann. 15x8. va-Jejet folum quinque Sc cum dimidio, di-cendum eff efFeita attendum tempus fo Intionis, vtin cafu reliftæ monetæinte-.ftamento.Prætcrcà amp;nbsp;fecundo,cum teda-tor Jegatpecuniam femeltantum folué-dam,non confidcrat tempus futurum, de jj quo non potuit diuinarejfed præfens, fecundum quod fua voluntas f interpreta-tur. vt in fpecieconfideratSocin.Sen.có-fi.6.num.i.j.!ib. 1. Quöd non contingit in cafu nodro, inquopcrpecuocenfuside ed prædandustSc facile,ob temporum va riationem confiderare potuerunt contra heines monetx variationem: amp;nbsp;ob id mo ßetam numerari voluerunt fecundum fo |
lutionura tempora . Qua; fanc voluntas multisalijsconie(duris,amp; rationibusia patefadaed. Præterea non defuerunr, quidixcrunt in legato fpetdandum ede tempus foIutionis.itaGuido Papa» q.49J. Ï* colum.2. verficu.vel poted dici.Roma.d. confil.uj.fenfit Gigas trad.de penfionis. qua:d.98.num.4.Capra confil.29.nume. 9. Concludo itaquefatis , fuperqueede(i Magnificus D.Ceruudus cenfuarius nu-meret nouem centum,amp; quindecimflo-renos monetæ nunc currentis d. Reueré. D.Epifcopo;etfi ipfe Dom. Epifcopus nó poffit tot aureos hodie, vt olim acquirc-rc. Et ita iuriseffefentio, ledioreiudi-ciofaluo, LEcTO Rbeneuole.Hocderegra: ui,amp; perplexa refponfum conferi pfi in gratiam Magnifici, atque excelïentislurifcon. D. AntonijCcr-rudi Montis regalenfis fumma amici-tia mihi deuindi, quem vnicè femper S dilexi,tum ob fingulareni viri huma-nitatemjumobegregiasanimi fui dotes, quas tantrfeeit Beatiffimus Pius V. Pontif. nunc Max. vt illum Bononiæ caufarum ciuilium iudicem,amp;deinde Cefennæ Vrbis præfeôtum conftitue-rit vna cumhonorificentiffimo honoraria De viro tam egregio maiora fpc* ramus. Sifummo Pontif. amp;illiDeus Opt.Max.longæuosannosdabiu Q^od futurum fpcro. Vale. |
ZZZ 2
IA CO-
7i8
IA COBI M E N O C HI I
CONSILIVM CXXXVIII.
LIBRI SECVNDL.
|
óTM Af^RIA. « Creditore inuit o aliud pro alia folui natf potefi. i. Creditor attreorum quando fentire po* teß damnum recipiendo argentum, cogi non poteß argentumrecipere. Idemßnon/entiret damnum.nu i. 4 Statutumamp; confuetudo interpretari de* bent fee und urn iUi commune. t Teßamenti vnapare alteram dedarat.
t Obferuatio.anteacladißoßtionii interpre tatiua. f Monetam vilioremproprittioßorirecipi-ensßbipraiudicat. io Monet a dupUcem conßderari bonitatem,. intrinfecam,amp;extrinfecam: ti Solutionistempueßeclandum.. M L.cumcertum.deaur.e!^argen.leg.intel-ligentta.
U Verbaßatuti cumfunt clara.non eßdubi* tandum. ii' Statutum non ügpat Dominum ciuitatis,ni-ßßt abipfo conßrmatum. i^ Inferior non poteß legem, imponereßter pertari,. |
iS L.vxoremi ƒ. teßamento: de leg.3. amp;L ß ita. de aur. Largent, lega. inteUe-diu.: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 19 Argentum all audbritate dodbrum. 20 Princepsiurü mentionemfaeiens, intedi-gitur de iureafe édita: 2f Tex.in c.olim.decenfloquitur inpraßrk ptione.4o..anni EACTI SPECIES. ILluftnsD. GuidiusVraniusfuo te-rtamento ita legauit; Item per ogni meglior modo ehe puolejnftituiire il predetro Signor An feimo in annua prouigioedefeudifei-cento,qu31i eflo Signor teftatored ifpo ne, ordina è commenda evuole,ch’el fuohçredevniuerfàiedatenuto Schab' biaà darecon effetto il denaroadeflo SignorAnfelmofenza akuna eccettio-ne, videlicetogni amp;nbsp;qualunque rnele feudi cinquanta d’oro, è quelto fin’à tanto ch’ effoSignor Anfclmo viuei a e du era lafuavitafolamenti., Prefupponitur in fado, quod haße nus numerata fuit hæc fumma in tot groffisfeu folidis atq; ita in parua mo-neta,nempegroffifcptuaginta'quinq; pro fingulo aureo;amp; tarnen effet vtili-us ipfi Ü. Anfelmo fi aurei ipfi in auro numerarentur. Præfupponitur etiam extare ftatutu in ciuitatefubrubr.De modo faciendi folutióesquo cautuefi,quod debésfa-cere aliqua folutioneetiam annuam in pecunianumerata ï ficreduum eftin du cans, |
|
lACOBI MENOCHII. Æucatis, vél fcutis, foluatur valor fcuti rempore folutionis. Ita enim dicitfta-tutum:Siautem credirumfuiffet fim-pliciterde ducatis,aut fcutis, tune li-beretur creditor foluendo etiammo-netam, quæ tepore folutionis currat, habitorefpe^u ad valorem ducati,fcu fcuti tempore folutionis,amp;c. Dubitari nunccontingit, anD.An/ felmo Htfolucnda hsc fummaaurco-rum fexcentorum in tot aurcis in auro, auteiusiuftus valor, amp;non folidi feptuaginta quinque, vtnumeraricon-fueuerunt.. HAec dubitatio habet duo capita: Primumeft, an D.Anfelmo nume-rari debeat hxcfumniaaureorum fexcentorum in auro,vel etiam poffit nu-merari in pecunia argentea.Alterum eft, admiflb, quöd loco auri poffit numerari moneta argetea,an numerari debeat iux-ta valoré au rei, infpeólo tempore códiti teftamenti,vel porius tempore ipfaru fo lutionum,quxfiuntquotannis. Prima* dubitatroni refpondeo,aureos numcrandos efle,non autem monetam ar gentcam. Primiim ea ratione, quód in obligati-one funt aurei. Non enim argentum, fed aurum reliftum eft: amp;nbsp;ob id aurum debe-* tur. Atquft aliud pro alio, creditore in-uitOjfolui non debet.l.i.§.muru i datio.ff. fi certum petatur,. Ergo aurei foluendi funt. Secundo accedir,qubd D. Anfelmus nó leuedamnumfentiret, fi locoaureorum moneta argenrea numeraretur: fiquidem aurei ipfi nó ita facile haberi po(runt,ni-fialiquid deturargentarijs,vel merca-toribus numerantibus, aureos pro moneta argencea,vt experientia ipfa docet, amp;nbsp;j præfertim hacnofiraxtate. Eft etiam damnum, amp;nbsp;incommodü D.Anfelmo nó mediocre, ex quo penè fem-per eft vel Romx,vel in Gallia,amp; rarö in patria commoratur,amp; proptercà eft ma- |
7igt; ximum incoinmodumdeferri facere tan-tam argenri lhmmam,vrdamnum hocef-fecófiderabile, in terminis fcripfit Curtius Seni.in tradia, demonetis, qiixft. 9. num.ï4. Atqui t quando creditor aureorü fen- j tire poteft commodum recipiendo argen tum,cogi non poteft ipfum argentum rc-cipere,etiam fi alias confuetudinc confti-tutum fit,quóddebitoraureorum folue-repoffitargentum.Ita clarè fcripfit Cu r-tiusSeni.locoiam cita.amp; cum eo fenfit Brunus in traél.de monetis, in i. prxfup. num.s. idem quoque vifuseft fentireSo-cin.Sen.inconf.6.colum.t.lib.i. Ergoco-gi non poteft D.Anfelmus, quód loco aureorum recipiat monetam argenteam. Tertió accedit andioritas multorum, qui fcripferunt, iure ipfocommuni in-fpedio ,creditorem t aureorum, etiam fi aliquod damnum non fentiret,non polfe cogi recipere monetam argenteam loco aureorum fibi debitorum, ita equidem fcripferuntBrunus in d.tradia, de mone. in i.prxfupp.nii.6.amp; Sodin. Seni.in d.con-fil.ó.colum.t.lib.t. amp;nbsp;Socin. huius opini-onis fuiftre,vel ex eo pater, quód ibid.co-lum.j.verfic.ex quibus omnibu.s,amp;c.dili-genter perpendit illius regionisconfue-tudinemjquaconftitutum erat, loco aureorum potuifte numerari argentum:fen fit crgó,quód iure cómuni infpedio, pro aureis numerari non poffer argentea pecunia. Idem,prxter hos,refponderut Capra in confîl.49.num.9.amp; Crauet.in eófi. 47.num.i.amp; ?.. Et horum opinio verioreftilla Martini Laudenfis, amp;nbsp;Curtij Seni. quos recen-fet Brunus loc.fuprà cita.qui dixerunt,c-tiam iure communi infpedlo, pecuniain argenteam pro aurea folui pofte. Non e-nim horum traditio vel iure, vel ratione probatur. Non hisobftat,quód inCiuitate nó fo-lum ad fit eófuetudo, fed etiam ftatu turn, quód debitar aureorum poffit loco aureorum foliieie monetam. Quia refpon-deturfvt dixi fuprà)confuetudinem amp;nbsp;fiatutuin debereintelligi, quando credi- Z22 j tor |
|
7X0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN 10 r n G fent it a Kqu od da m n u m : N a m 1 Ha-tutumamp; cofuetudo interpretr^ridebent lecnndiim ins commune^quod no admit-tit folutionem hanc cum dam no al tenus, vt aperte déclarât Brunus in d. j.prxfup. num.5.in fin. QuartoSe vltimd accedit, quodfiveru cd id,quod fupponit in fafto,D.teftatorc in alijsteftamenti partibus fuifle lucutu de aureisin auro, ira débet intelligi hic, quod relinquere voluerit aureos in auro: quiatvna pars teftamenti alteram déclarât,!.qui filiabus,de legat.i. Et in fpc-cieita egregiearguit Corn, inconfi.z44. num.ió.lib.x.Siergöfuntrelidi aurci in auro, dicendum eft,monetam non pofte fo!ui,vtcx communi fentétiatradit Brunus in d.traâ. de monet. in fecundo præ-fuppofito,nurae.7. Atque itaconcludo, D. Anfelmo effe numerandos aureos in auro, Secundfieft caputhuiusdubitationis, dato,non cocefto tamcn,quód loco aure-oru numerari poffit moneta argentea, an numerari debcat iuxtavalore aureijin-fpedo téporecódititeftaméti,vcl potius infpeiSo tempore folutionum, quæ quo-tannisfieri debent. Quafaneinremultis refpondendum videbatur,elfte præftandâ monetam iuxta valorem temporis códiti teftamenti,vel mortis D.teftatoris. Quod vtdicercm,multameimpellcbant. Primùm,quiat obligatio recipit fuarn lt;nbsp;certitudinem feciindùm quid,quale,amp; quantum tempore difpofitionis,códitiq; teftamenti,nec ex poft fafto mutatur.l.vgt; xorem.§.teftamento,de leg.j 1.ft ita.(ft.de aur.8earg.lega.amp; l.Aurelius.§.tcftamen. (f.de lib.leg. Hine in fpecie refpódit Bal. 7 in conf.pen.coram vobis,lib.t.quód t vbi agiturdediftpofitione hominis,attéditur tempus difpofitionis, vt feiatur, quid, quale,amp;: quantum debcatur. Ita etiam in fpccie magis Maria. Soei. Sen. in eóf.é.nu. i.amp;j.lib.i.egregie dcclarar,amp;illum fecu tus fum in confil.97.nu.iïo.amp;in refponfo proTriuultijs,num.8t, Secudbaccedit auftoritas multorum, qui ita in fpecie rt^p0derunt,nempe Soc. |
MATERIA MONET. Sen.in conr.6. lib.i. qui in clan's terminis legati fadisde tot fiorenis aureis,amp; ait po.fte folui in tot bologninis iuxta valore floreni tempore difpofitionis. Et eoloci Socin.num.6.recenfet eiufdem opinionis Oldradum in conf.ji. Ita etiamAlbcricus in l.cum quid,col.vlt. amp;nbsp;in l.vinum, col. vlti.lft. ficert.peta. poftGuilielmumCu-neum. Caftrenf. in 1.?. in fine princip. C. commu. de lega. Martinus Laudenf.in tradia. de moneta,colum.penult.nume.i7.amp; Curtius Seni.in codem traft.quxft.^.nu-me. ly. Tertib fuffragari non parum vidctur, quod haftenùsin folutionibus faciendis it.a fuit obferuaturn, vt folucrenturfecii-dùmtempusdifpofitionisteftatoris. Ergo ab hac obferuat.tqux difpofitionis in- i terpretatiua eft,no videtur recedendum. Nam D.Anfelmus tamdiu recipiendo fe-ptuaginta quinq; gro(ftospro fingu!oau-reo fibi præiudicalfte dicitur, vt feribunt Dd.inc.olim,decenfib.amp; ex il!otextu,amp; ibid.gl.pen. amp;nbsp;in fpccie tradit Bart, in 1. fi prius,in princ.num.!.fft.de aqua plu. ar-cen. quideclarando traditio.ßutrigarij, docuit,quód is,tqui Icienter recepit mo- 9 netam viliorem pro preriofiori, fibi,ipfi præiiudiciumattulit. Hæc rem dubiamfi cere videntur. Cæterùm , re ipfa diligentiffimà per-penfa atque examinata,contrari.â fenten-tiam probabiliorc efle exiftimo,nempe hæredem huncteneri foluercD. Anfelmo tôtgrolftos iuxta valorem aurci tempore folutionis, non autem infpefto tempore difpofitionis ipfius D.teftatoris. Quamfanè fententiam vt veram faciei liùs d emôftrem,ill ud prjusdicâ, quod etiam declaraui in confil.t9.nume.9.ia t i* moneta côfiderari dupliccm bonitatem, vnam cxtrinfecam, alteram intrinfecam, Intriiifccam illam e(ftedixi,cùm valor nô mutatur,fedmateria,vel preciofior,vel viliorefficitur.Ita loc.prxcita. declaraui exfententia Bart.Bruni,Didaci Scalioru. In hac intrinfeca bonirateamp;' valore fô-munis eft,5c vera fententiajCifte fpedlan-dum tempus difpofitionisamp; contraftus, non |
lACOBI non au te p.1 folntîonis. Ita multoium aii-ttoritatcafleniit Didac.in traft.veteium colla.numilmatuni,cap.7.§.li)pcreüjuu. nie.i.
De bac bonitate intrinfeca noftranen efldifputatio: Extrinfetam verobonita-tem elle dixi^quando ipfiusmonetævalor augeti)r,vclminuitur. De quaquidé hic dUpucamus. Hiccqnidcni toiitcndinius de iolut.nionetæj qux audlacft in valere extrinfecOjiicnipc deaureo^qui nunc valet 78. Bologninos ; cùin tarnen- tempore conditi teil-mentifoliitn valeret feptua-ginta quinque. Quod tergó tempusfolu-Ïutionis noüroin calu Ipeftandü fit,raul-tisita probaturt
Primoex l.cùm certirm.fF.de aur.amp; ar gen.lega. cuius verba hæc funt : Cùm t certum auri vel argentipondus legatum eft: fi non fpecies defignata fit, fed materia jfedprecium præfentis tempus præ-Ûaridebet. Fixe Modeftinus, qui fignifi-cat manifeßtqquod quando eertafpecies inonctx non reiinquiturjVtputàlego een turn aureos VenetoSjfed aut monetam in geneiej.vtputàjCentum Jibra-scentum bo logninoSjaut ma fia ra aiirt,vel argenti de-betur valortempore folutioni'. Tempus ergo folutionis fpeftandum eff noftro in éaibïtn qiio afferitur,débitant nó effe eer tam monteac fpeciem ( amp;nbsp;fi nos creda mus effe aureos in auro)fcd genus nempe quoddanijnempe bologninos.
’quot; Et hunc textum ad rem noftram vt fin-gularemannorauitRoman.in fingul. j-ij. quod tempus. amp;nbsp;idem-in eonfi.ir j.colum. 2.vcrf.fi ergo ex prxmifT». alios infràrc-feram. Nee hic obfiat con fide ratio Bruni in traft.deangmen.concluf.vir. 9.partie, num.6. cum dixit, cl. l.cùm certum.loqui, quando agiturde pondéré argenti reli-fti,cuiuspreeium eft in facilitatefoluen-di. Nam hæc confideratio magis confirmât argumentum hocnoftro incafu, in quo hæres afferit effe in fuafaculratelbl uereprecium,arque iraçftimationem ip-forum aureorum, quam fane æftimatio-»em foluere debet fecundùm tempus- foe iutioms, id quod aperte feribit amp;ipfe
ME NOCH II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;721
Brunusin d.partie.9.in fi. Non’ctiam vr-get confideratio Modemi l'arißen.in nafta.de vfur-nume-7-»5.cuiH dixit, d.f.cùm certum,loquideprecio alcerius reilega-«amp; debits, nonaucemde certo precio debito, vel de certa quantitate pecuniæ debits in gencre.Non,inquam,vrget hçc confideratio; cùm verè repugnet jlJirc-fpófo, in quo non conftet fuilfe reliftam allant rent,quant certum ipfunt pódus argenti, Pcuti aperta lurikonlulti verba figmficant.
Secundoacceditrationaturails, qux vel maxime mouere debet hsredem ad foluendum sftimationem aurei, lecun-dimi tempus hoe folutionis. Nam fi aureus fuiftet infuolioc valorcextrinfeco diminutus, vt quia iiüc valeret folùni fe-ptuaginta bologninos ; nónne vellet po-tiùs foluere aureos,quàm fepruaginca bo logninos;ficuti ergo liane diminutionem ad lui vtilitateni re€epiffet,ita etia çqui-tatt narurali eonueait, vt admittat aug-mentum aureiad fuidaninant. Quant las nè ratio-item in fpeeie augmenti irionetæ vfus eft Grauet.in conf i7xol.vlt,verfic. fieri enimpoterat.
Tertio,vthuius fint opinionis,.mouec me3uftoritatibusniultorü,qui in fpeeie fcripferunt,æftiniationcni t valorem ex- ij trinfeenm monetselle inlpiciendii tempore folutionis, vt feeandiim illud tepus foluatur.ItaRoma.in d.conf.$i5.col.2.amp; in d.fing.iij.amp;Brun.in d.eoncluf.vlt.par-tic.j.in fi.quos fupraretuli.lta etiant Ga-pra in conf.29.nu.9. qui propriè loquitur in legato moneræfafto pro légitima filij veliiepotis.lta etiant fcripfit Gig.in trac. de penfion'ib.q.98.nu.4. à quibus non dif-fenfi inconf.49.in fin.amp; eo loei recenfui Gtiid.Pap.q 493.col.2. qui idemvifus eft: fentire.ldem fcnficGaftrcnf.in l.j. in fine pri-nc.C.coni iiiu.de lega.vt eum infra de-elarabo. Ira etiant refpondet Aretinusin conl'.ii.num.j..
Quarto accedit,quód hiaurei niiHeamp;r quatuor eentüannui àD.tcftatorerelifti D.Anfelmo, verè relifti fuerunr ex can-fa legitintjportionis ipfius Di Anfelmi-
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atqu-i
-ocr page 724-7X4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN MATERIA MONET.
|
H Acquit vbi pecunia relinquitur à patre filioprofua légitima, illadebeturiuxta valorem, qui eft tempore folutionis. Ita in fpeciefcribitModernus illeParificn-fis in trada.de vruris,num.7^x. yerf.limi-to,filegatum,amp;c. Etquanquam afferat^exemplum in legato falt;fto filia: exclufx à ftatuto:attamé ratio ilia ab eo confiderato, ob fauorem fcilicet legitims, qus alias in corpori-bus hsreditarijs erat affignanda, conue-nit multo meliiisamp; filio, qui àftatuto nó eftexclufus,quamfœminæexclufæ, cui iure débita non dicitur aliqua légitima, vt ex fententia multorum fcripfi lib.ï. de atbitra.iud.cafu 149.num.ij. amp;nbsp;in conf.71. num.1$. Ita etiam in pecuniarelifta filio excaufalegitims,relpondit Capra ind. conf.49.num.9. amp;nbsp;fi in fauorem ipfius legitims fundamentum non conftituat. Et confirmatis ex praditione Corn.in con fil. X44.nu.t6.1ib.2.qui refpondit, fauore filij cenferi à teftatore faélum legatum de mo neta maiori,non autem de minori. Qiiintö accedit, quöd ita expreffim cautüeftftatutoCiuitatis,quód fcilicet valorprsftetur fecundum tempus folu-11 tionis. Et tcùm verbaftatuti fint clara, noneftampliiisdubitandum. Nee hiedi-16 catur,ftatutumtnonligarcipfum hsre-dem vrpotedominum Ciuitatis,vt in terminis ftatuti refpondit CardinalisZaba-rella in confil.ï. quem funt fecuti Feli.in c.i.col.i.verfic.quartadeclaratio,decon-ftit.amp;Brun.in conf.2o,num.9.Nam refpó-deo, tradit. Cardinalis,Felini amp;nbsp;Bruni procederein ftatutiim à Principe nó con-firmato,quiaficonfirmatumeftjion ipfa Ciuitas,fed ipfemet dominusfibilegem impofuit. Et ita ceflat illa ratio,qua mouentur j^ relati Dolores,quód 1 inferior nó poffit fuperiori legem imponere. Et licèc ipfe Princeps poffit etiam dici folutus legib. attamen debet viucre fecundum leges. 1. digna vox.C.de legib. Nonobftant nunededuda in contra- ^ rium,quia refpondeo: Et ad primü,ncm-*8 petadd.l.vxorem.§.teftamento,delega. |
3.8e l.fi ita,deaur.amp;arg.Ieg.dicebatRoiTi. in d.conf.i23.col.2. vcrl.non obftant iura nifad rem faccre. Non explicat tamé Ro-nian,4]uomodo nil faciant ad rem.Ego 0-pinor dicere voluifle,teftatorem demon-ftraflecertam fpecié,amp;ad earn fereftrin-xifte.Namibi teftatorita lcgauerat:Pu-blio Mfuio domino meo ab hçredib.meis dari volo pueros quinque ex meis,amp; cs. Cùmdixit ex meis,ob vim pronominii pofleffiuè fignificauit teftator, fe relin-quereex illis, qui eo tempore reperie-bantur,non autem ex futuris,atq; ttadc-claraui d.§.teftamento,in refponfopro Triuultij reddito, num.é uamp; num.178.nu. 169. itaetiam declaraui d.l.fi ita, deauro amp;nbsp;arg.lega. amp;nbsp;vere in bis locis certa erat fpecies:fecùsincafunoftro,vt aurei in genere relifti funt. Non obftat fecundumtargumentü du-dum abault;ftoritateDoiftorum,quia re-fpondeo,nihil obefleauftoritatem.Soci. Sen.in d.l.9.1i.i. quia nó fatis reöè refpó-dit cum relatisiurib.quxnil probant,in earn opinioneiuerir.Eft etiam motusau-doritateOldradi in confît.qui loquitur bonitatem intrinfecam, ficquede valore intrinfeco,qu i fane valor fpedatur fecu-diim tempus difpofitionis. Ita déclarât Moder.Parif. in d.trail.de vfur. num-74x. verfi.at ego dico.amp; num.743. verfOldra-dus tarnen. PrsterealoquiturSocin eo in cafu,quando legatum eft failum de quan ti ta te in genere, vel deflorenis,qui fecun dum communem modum loquendi loei tempore teftameti intelligebantur de eer ta quantitate in genere cuiufcunq;mone-ts,non autem de certa fpecie monets.Ita in terminisSocinum dedarat Moder.Parif in d.traól.de vfur.num.745.Ita vere lo ' quitur Socinus.Siquidem in co fiio conf. 6.col.3.vcrfic.amp; hoc faciliter,amp;'t.fcripfit teftatorem ipfum non potuiflefentire de certa fpeciemonetæ,nempc de de fforeno aureo,cùm in lococonditi teftamentia-liqui non cuderentur. Qiiod veró nó con- » -tingiedn cafu noftro,ex quo ipfeD.tefta-tor in fua Ci ui täte cudi faciat aureos,in-tellexitde aureis proprijs: ficuti in fimili dici. |
|
lACOBl A dicimuî j quod t fi Princeps mentioncm iurisfaciat, intelligiturdeiurcamp; legeà fe édita, vc fcribiint. Non obftat außoritas Alberici in 1. cèmquid,CDlum.vItini.fF.fi ccrtiim peta. quia refert quidem Albericus refponfa Oldradij amp;nbsp;id quidem breuiter, non tarnen aperit Albericusqnid ipfenacdere fentiat. (dém verö Alber.in l.vinum, nu-inn.iy.ió.fF.ficerum pot. manifeftè loqui-turde mutatione intrinfeci valoris ino-netæ. Non etiam obftat außoritas Caftrenf. in 1.3.in fine princip. C.commun.de lega. quia diftingu it Cad.inter valoré intrin-fecü amp;nbsp;extrinfecum:Si intrinfecus valor (inquit ille) mutaturjVt quia monetacu-ditureixviliori metalloifolui debet lega tarao ex illa moneta,quæ cudebatur tempore fadi legati ; quia de ea fenCt teda-tor. Qui fanècafus nó ed ille.de quo dif-putamus. Si veró valor extrinfecus(ait Cadrerifis) mutaturjVt fiaugetur vel mi-nuiturædimatio aiirei,velalteriuscertç monetx, tiinc (inquit Cadren fis) pericu-lum pertinetad creditoremjnifi à die mo rat citra. Ecce quód Cadrenfis fentit ede fpe-dandum tempus folutionis, cum dixit, periculum fpedaread creditorem ; fi e-nim fpedaretur tempus fadi legati,nullum periculum pertineret ad legatarin. Idem ergo dicendum ed deemolumento amp;nbsp;augmento,vt fcilicet fpedaretadlega tarium : amp;■ per confequens,quöd infpici debeat tempus folutionis, id quod etiam fupradecIaraui.Quibuscondat,audori-tatem Cadrenf. nodra fententia fuffra-gari. Nón etiam vrget audoritas Martini Laudenf.in trada.de m0net.num.i7.quia |
ENOCHIT. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7»? non feipfum dedarat, de qua mutatione monetx amp;nbsp;valore loquatiic,an fcilicet de intriideco vel extrinfeco j ob id in eius dodrina non cd condituendum fundamentum. Et veriùsetiam ed loqui deva-lore intrinfcco,vt eum ita intellcxit Modernus Parifienf.in d.trad.de vfur. num. 741.in fine. Non etiam vrget audoritas Curtlj Se-ni.in trad.monetarum.quçd.!(.nu.iî.quia loquitur ('urt.de valore intrinfeco,vt eû itaintellexit Modern.Paiifienf.loco nu-perallegato. Et hoc ipfe ex eo colligo, quod Curt.ibi,num.i6. vtitur his verbiß de moneta vfuali,curreti amp;nbsp;cxpendibili. Quæ fane verba funt de intrinfeco mone-tæ valore. Et Curt.moueturaudoritatc Oldradi,qui de hocintrinfeco valore(vE diximus fuprà)loquitur. Nonobdat tertium amp;vltimum, quia ille tex.t c.olim, de cenfib.loquitur in »1 præfcrip.4o.annorum, amp;nbsp;ibi etiam Dd. intelligunt. Vel faltem requiritur curfus trigintaannorum,vrin fpeciepenè feri-bunt Cynus, Salicetus, amp;nbsp;Fulgofius in I. cùm notiffimi.§.vlcim.C.depræfcrip.30. vel 4o.annorum.amp; in fpecie magisHie-ronym.Schurff.in confil. 10. qUo loci pored Imolam in d. 1. fi prips, in princip. ff. de aqua pliiui. arcen. reijcit illam didin-dionem,quam facit Bald, inter cum, qui feit fe ede creditorem, amp;nbsp;cum, qui ignorât. Concludo itaque,D. Anfelmo ede foluendosgrofibsiuxta valorem aurei qui erat quorannis tempore folutionis. Finis Confil.D.Iaco.McnocL in materia Monet. |
Aaaa ELBERT!
-ocr page 726-7H
ELBERTI LEONIN! PRIMARII IV-
RIS PROFESSORIS IN ACADEMIA LOVA.
NIENS I, ET CANCELL A RH DVCATVS
Geld RI AB, Et Civitatis ZvtphaniÆj
CONSILIVM XXXI.
|
, Monetttium ratio diligenter excusa. 41 Pecunia intrinfeca bomt as, anfitfiieclan-dainfolutione. 3 Monet a variata,filtiti0 facienda iß ad a-fiitnat tönern antigua pecunia,vel de anti^ ejuapecunta. 4 Creditor de iure non tenetur in alia mtr~ neta, qtiam qua debetur,felutioneni reti-pere, de confiuetudine ver'aaltud obfieraa-tur. j Pecuniarum valor impofititius, non intrin . nbsp;nbsp;fecus fieciatur, nifi aliud aHum tnuenia- tur. i Romani amp;nbsp;Geminiam defenfio fiententia contra Carolum Melina. 2 Philippi Ducts Burgundia Conliitutio exr-atninata, circa afiintatioaem Grofforusn Turenenfitim. SI FFicIlls Sc obfeura eft côtrouerfia,quç Reutrendifs. Sc Illuftrifs, Epifeopo Came-raceufi inciditcum fuoCapi tulo, fupec præftatione fex tnillium ar-genceonim Turonenffum^uosidem Re-uerendiffimus Epifeopus quotannis lu» Capiculo pr»ftarecenetur in ea bonitate tirvaJoreiVtdiiiodeeim.vnuna auieumFl» rentinum valeant. |
In cuius cxplicatione prima facievi-deri poterat, quad cum Turonenfes folt-dibodie in vfu noahabeantur, præftatr-dam elle eoeuxnxamp;ûuaùoaetn. ad ratio nem duodecim provno anreo Florenti-no,fecundùm tempus cóuentionis Sc con traftus, confiderata intrinfeca pecuniat bonitateamp; seftimatione, fic vtcùm nunc in alia noua pecuniafolutio facienda fît^ ca fieri debeatad atfijmationem antiqnx, cum fuppletione intrinfect bonitatif, quatenusipecunia hodie cjirrens eft dete riorfeudebiliorantiqua. Nam quamuisdeiure in alia pecunia^ qnam qua; promilfa eft, folutio admftta-tur.l.Paülusrefp.lf.de folu.maximèqua-do eapecurria,q'uac eft inpromiffione,anT pl ids non inueniturjfi ramen ex ea rédâ-num aliquod creditor patiatur,id à débl-torefiippïcndum eft. hinter ftipulantèm. §. facram. ff.de vcib.obLI. impoffibiliüm. ft'dereg.iur.Bart inl.nonampliüs.^bo norum.cum hfequen. ff.de legat.i. etiam refpeftu bonitarisintrinfecae.l.i.C.dé^C ter.numifm.potcfta.libr.il. quo main nor» folum f»rmamjfedamp; materiçbonitatenr amp;nbsp;pondus in monetisattendinms, idque fecundùm valorem eins temporis,''qu» contractas eft initus. c.i. cum Canonicis, de cenfi.gl.in e.conquerente, de offic.or-fic.ordina. id cnim agi intefligitar, vt in eadembonitate Sc valore reddatur.l.cùnî quid, de reb. cred. Pro quo facit, quod cum de bonitate rei folnenda;, reddendæ,amp; reficien-dae rralt;hatur, femper ad originem conti-adus conenrrimus, non autem ad tempus quod poftea fcquitur, Quemadmo dum in eu id rone videmus æftimatio-nem feu precium reftitui , confiderato valore, qui trat tempore con.tradus,no« autem |
|
ELEERTI antem tempore euißionis. l.bonitatis. ff, de eiiiâ. Eaque fententia eft communis, quod attendaturtempusconuentionis,amp; non foJutionis, praffertim in his monetarum mutationibnsjl.vxorem.§.teftamento. ff. lt;le lega.j.in cuius rei eófirmationem plu-rimaadducuntur per Carolum MoJin. in trad.de contr.vfur.Baithol.Sozinum có-ftl.6. Laurent.Calcanéum con/îl.!5.amp; Ay-mo.Grauet. confil.49. magnificus D.Carolus, nu,6. qui in terminis fcribit, quöd qiioties.variaturvalorintrinfecus,refpe ftudeteriorationibus monetarum, prat-fertim cxolui debete vel de pecunia anti-qua æque bona,vel noua ad cftimationem antique. Quod fecundum Cóftitutionem Pontificisprocedere videtur^non folum in fummafemel foluenda, fed etiâ in pen lîonibus amp;nbsp;obligationibus fucceffiuis, c, olim caufam.amp;c.cuni C3nonicis,decen-fi. per quac intentie Dominorum de Capi tulo,direiftó confirmari videcur. Cæterùm,fi rerum ordinemjfadiqj có-tingeutiamamp;circumftantias paulóexa-äius excutiamus, liquidó deprehende-mus, in fpecie propofita diuerlum ftatu-endüeffe, ex caufis amp;nbsp;rationibus fequen-tibus. Primo,quia licet excommuni inter-pretum fententia,creditordeiutenó tc-neatur in alia moneta, quam quæ debe-tur, folutionem recipere, fiex elt;i redam-num aliquod paffurus fit,nifi ipfum quo-quedamnum refundatur,d. 1, Paulus,de folut. amp;nbsp;ibi Bart. Imol.amp; PaubCaftrenf. in l.fi quis argentum,in princ. C.de don. Panorm.inc.quanto,de iureiii. Bal.conf. 11?.(.par.Petr.de Anch.in Clem.i.dedeci. Dd.in d.l.cùm quid.ff.fi cer.pe. coutrariu tarnen receptum eft generali totiusmun-di obferuantia amp;nbsp;cófuetudine,vt teftan-tur Accurf.in d.l.fi quis.Petr.de Ancha.d. Clem.i.amp; loan.ae lino.in d.l.Paul.fecundum quam eófuetudinem indiftindead-mitcitur,vtnófoliuii qui in genere pecu nis eft debitor,fed amp;nbsp;is qui certæfpeciei pecunia proniifit,in alia mooeta,etiä de-terioris nGt2E,feu matcrisepoffit foluere. |
LEONINE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7ï? dummodó ca pecunia,quâfoîuit,publica indicatura amp;nbsp;aeftimatione extrinfcca,leii valore impofitio refpondeat extrinfeco valor ipecuniæ promiflæ. Nee caret ratione didæ confuetudinis obferuantia, quoniam pecunia nó confi-deraturtanqua mafta amp;nbsp;fpecies, fed tan-qua moneta SequätitaSjin qua nulle ratio habetur corporû aut materiç.l.fi iscui.ff. de folu.I.ïitio.tf.deaur.amp;arg.leg.fed tâ-tùm curfusamp;valoris impofititij, l.i.ff.de contr.emp.àquo nullo modo,pœna etiâ » capitali imminéte, licet difeedere, Arift. lib.i.Polit.nâ folùm fi difpofitioincipiac Secofittat in nomine qu.âtatis in genere, nullacerta fpecie deduda ve! promiffa, fed etiâ fi côftat m nomine certa; fpeciei : veper multa iuraamp; rationes côfirmat Ca b roI.Moli.q.^i.in prin.amp; eóprobst Barto, in 1.1.§.i. ff.fi cert.pet.dum feribittCredi-toremdamnum nó pati, etiam diminuta bonitate materiç, propteræquipollëtcm valorem impofititium,quiduntaxat con-fideratur fequendo diftam cöfuetudiné, quæ ia toto Orbe Chriftiano recepta eft, Inno.Abb.amp; alij in d.c.quanto,de iureiu. Et in vim cuius fæpè videmus Principes numifmatum precia taxari vitra materi« æftimationé, idq;ita fieri fuadet plcrun-que publicæ neceffitatis ratio,plerunque ipfa Reipublicæ vtilitas,ne fcilicet auru vel argentum ob maiorem valorem alibi obtinentem efferatur extra prouinciam, Inno.in d.c.quanto. Quinetiam abfque publica neceffitate, aut vtilitateex folo confenfu populi aut Ciuitatis,Princepshoc potefl inducere, Panor.amp; alij in d.c.quanto.amp;:hanc fenté-tiam quamrecepit confuetudo,crebrio-rem afferit Dida.Couuar.diligentiffimus monetarum explorator, in trad.décolla, veter.numifm.cap.?. Ad quæ fi præfentis fadi fpeciem me-tiamur amp;nbsp;cófideremus,haud obfcurè con ft abit,præfatum Capitulum non iurepo-ftulare, vt intrinfecæ bonitatis folido-rumTuronenfium, feu aurei Florentini coli.ïtio fiat cü materiapecuniæ præfentis temporis, ac fecûdiim proportionem A a a a i feu |
|
CONSIL. IN MATERIA MONET. 71# feu aeftimationem inde refultantem, fo-lutio fiat: cum fecundum diftam confue-tudinem fufficiat, corapetifari pecunia præfentistemporis.extrinfecunivalorem; amp;nbsp;æftimacionem Turonenfium, velaurei. Florentinij quæ efl in commun! ex ordi-natione Ducis Pliilippiintrodufla, amp;nbsp;v-£bu$tocius populi recepia,amp;admifla. N c q u e a d u e r fa n t u r Po nr ü i c u mC o n ft i-tutiones xtate.in oppofitum,quoniain il-Ja: non probantidjad qiiod citatur, nam in altera d.c.olim.agicur non de bonita-te intrinfecajfed de quaticateipfiusluin-mædebitæ, proqua maior fumma vel a-Jia fpeciescitra pia:fcriptionem.foluta c-rat,in altera d.c.cum Canonicis.maror e-ratextrinfecus valor, nou» pecuniæ,fe-cundum curfum quàm veteris, vt non in-telligantur,explicat Car. «ïohn.trad.de-cont.vfur.q.ioo.num;758Jefeq. ita vtra-tio didarumOondirucionum, præfenti negocio applicari non poffit, pratfertim-fi refpieiamusad.diöxconfuetudinisob-feruantiam.. Secundó,vtdëmus confuctudinem il-lam,de qua interprétés fenbunt, non vf-queadeo firmisrationibus fubnixam, vt juris conft!tntionem fuperiùs relatam, poffit vincere: NibilômiDÙs tamein-fpe? ciepropofitaceftaret üla iuri.s Conftitu-tio de tempore contradus infpiciendo, proptereaquod promifta fex millium fo Ïidorum Turonenfium generaliter. £ada. fit. Nam fi redèexcutiantnr interprerum Commentaria amp;nbsp;confilia,facile depre? hendeturcommunem illam fenteotiam de temporecontradus infpiciendo, ik mitari amp;nbsp;coardari,. vt procedatduntar xat,quandö.conuentum eft de fupplen-do decremento ex mutatione moneta* rum pofteàcontingente:.velquîindoboc adum eft,quod pecunia, redderetur ea-dem «ftimatione amp;nbsp;bonitate ,. in qua fors principalis numerata fuit :■ Nam. in histerminisconfurueriinrAymoCra-«ettaj amp;nbsp;Eaureutius Calca,.in. pracita.. ifce. |
Ahoq^ui verójfiinunitatèfadafitpro»-miffio, nonconfideramns tempusdifpo-fitionis,fed illud potius quo difpofitio appiieatur ad adum. Bart. Socin. d. con-fil.6..Præfertinv,fi (quod eft in propofito) agatur de annua: penfitatione,quæ cùm femper ex noua obfigatione prodeat, 1. cùm notiffinii,§.in ijs. C.de prafcript.30. vel .^o.ann.exmutationetemporisfacilê mutari poteft, itavt vltimapecunia, feu curfus pofterior confiderari debeat. arg. l.Mela.§.fed fi alimenta.ft'.dc alim.amp; cib. leg,.Bald, not.in J.fi filia. C.de inoffic te-ftanien.. Id.quod pulcbrè exiprcflîfle videtur la cob.de Aretio, quem refert Bald.in l.vbi adhuc.G.deiure doti.in.ï.col.dumdicitt Quod.fi mutuo tibipecuniâ, vel aliquid quod confiftat pôdere,numero vel men-fiua : vel, fi es mihi obligarusad foluen-dam peeuniamad.certumtcmpus,amp; ante reftitutionem’,.vet.' autequàm agere pof» fim,fit mutatapecunia',quia.faâaeftde-terior, proutquandoq; fit per Principes, quoddebeatreftitui talis,qualis reperi-tuntemporequoforutiofacienda eft, amp;nbsp;non qualis erat tempore contraflus. Quod amp;pulchro üirifcóf. refpófo in l.cùm certum.fF.deaur.amp; argJeg.confir-matur,in quo reftatorlegauit certu m pó-dus argenti, nulla dedarata fpecie,cum-que dubi taretur,quid preftari oporteret,, refpondit lurifconf hxredem nó teneri præflare materia,fed fufficcre quod præ-ftetæftimationé, quæ eft folutionis.tempore : amp;nbsp;ita in fpecieannuæ præftationis. ex preße tenent Rom.d.conf.it^Sé Gemi.. d.conf.i37.decidentis in fpeciali cafu cu-iufdam reditusannui cóftiruci inter duos Abbatesex homologatienc JPapæ,quod poteft folui in moncta vfualï,amp; currente tempore folutionis eriam intrinfecus diminuta abfque fuppletione bonitatis. intrinfecæ, quæ erat tempore difpofi-tionis. Quod ftobtinerin moneta detcriora-ta,Sc quæ in.veteri formaadhuc reperirt poteftpuftioreft ratio,cur in fpecie pro-pofita, vbi vetus moueta deficit, in noua, iicttdetexioriimaterij^falutio fieri pof-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit/eeuo» |
|
ELBERTI LEONINE fitfecundum communéaïftimacionemjamp; vfum ab omnibus obferuatum abfque có-penfatione bonitatis intrinfeeæ quam di-ftum capitulum cxigere videtur.. Nee mouet ratio, qua Carolus Moli-nçus,quæftio^98,num.45. in Traft.de vfu. decifionem Romani amp;nbsp;Geminian» con-fil.rec. indubium reuocarenititurcon-tendens iurifconfultr refponfum,in d.l. cum certum,qiiöd illi pro fuæfententiæ confirmationeadferunt , non faceread propofitum, eoquod nódecertoprecio ‘ debito,necde certapecunia? quantitate agat, fed de precioalterius rei legatæ,cuius æftimatio poteft crefcere vel minui.. Nam cerrungt;pondus argenti, quód eft in obligarione propterfundionem, qua reciprrnifuogt;genere,nihil differrevide-tur à certa qua ti täte pecunia? debita?,qua? propter publicam ædimationem, forma amp;nbsp;authoritatem, facilits funólionem cü alia petuniareciprtjquam certum pódus argenti infeftinec fignati. Qua? fententia pratclareconfirmari videtur ex co quod generaliter fcribit Fra-cifcus Aret.in conf. lo.in hisquaedeben-tur in genere regn lam eire,quod variatio valoris extrinfeci infpicitur temporefo lutionis, vt eadem in genere reddi poffit amp;nbsp;debeat,non attenta mutatione valoris intrinfeci jfiueifta varieras ten eat ad in-commodum creditoris,fiue ad incommo dum debitoris. g Ettpræterca Roman i amp;nbsp;Geminiani de-cilïo,nonfolo illo iurifconfulti refpófo,. fed amp;nbsp;plurimis ali js orationibus fubnixa cft,interquasea plurimum momenri habere videtur, quód ia annuis prarftatio-nibus,noua quotânis nafcatur obligatio, amp;nbsp;quod difpofitio non nifi temporefo-lutionis exeat in aélum. d. L cum notiffi-mi.§.inijs. 7 Cumitaque,vt elegantiffimè ClarilT. amp;nbsp;confia matif.D.Coniiliarius Hopperus deduxit. Philippus Dux Burgundia?ad tollendam obfciiritatêantiquitatis ,quæ circa varianr arftimationem grofforum Turonenfïumcoorraerar,etiain apud iu-lis interprétés in clc.x. de magiftris,cer- |
7X7 tam illiusreideterminationem præferi-pferit,eaquè moribus omnium horainu amp;:ditionum recepta ft, nulla eil ratio cur capitulum rationci»amp;compenfatio-nem intrinfecç bonitatisexigcre debeat, negleóta communi æftimatione, quæ iam vbiquein vim confuetudinisinualuit. Præfertim cum d. c. nulla fpeciali re-ftriftione,aut padione aduerfusfutura Variationen! fibi profpexerit,arg.eorum qua? fcribit Lauren t. Ca 1c. d.confi.t?. Nam cum decretum amp;nbsp;confuetudo illanomi-natimrecepta fint fiiper prateritiscon-uentionibusamp;’ difpofitionibus ad occur-rendum difficultatibus,qua fuper iocer-titudinevalorisgrolTorumTuronenfium aureorumFlorentinorü amp;nbsp;fimilium mo-netarum, qua? in-vfu efledefierunt,quo-tidie exoriebantur, nullumeft dübium, quincompleóli debeant omnes pra?teri-ta? difpofitiones SfcontraiSus qui fpecia-lem determinationem non habent.d.eóf. Galcan. prarcit.. Tertio ad confirmationem prædiflo-rum,plurimunifacere videtur,quod o-lim groffi Turonenfes fuerint frequentes , varijstemperaturis, amp;nbsp;indicaturis, vt ex monumentisMonetaliüm,conftare fcribit Molina?us , quæft. loo. qui omnes hodie defierunt elle in vfu, necvulgo vi-funtur, ita vt nulla certa æftimatio bonitatis, exillorum propoitioncconftitut poffit.- Nam cum nulla certa fpecies grofTorü Tu tonen fium fit in conuentionem dedu-fta non eft ferendus, fi quisantiquum a-liquem numum ex diftis Turonenfibus proférât, amp;nbsp;fecundum illius analogiam aeftimationem in hac fpecie fieri defide-ret.Namcum pluresfuerintfperiesgrof-fnrum feu folidorum Tijronenfium, non poteftcertaex vno vel alionumofieri il-latio,maximèquia in dubio difpofita de minimis acciperedebemus. 1. numis.lf. de leg. j. Quód eo profcliuiushic eft di-cendum,quódconuenrio, in qua 1e fondât cftacta firtempore Vrbani quinti Pó-tificis , quem confiât ex hiftorijs vixilfe eo tempore quo propter clades bellicas Aaaa j ante- |
|
CONSILIVM IN 71* anterioris temporis,monetaiu infignis diminutio acciderat. Deinde vtdemuscertam arftimatione grofiorum Turonenfium, vel per fe vel per relationcm ad aureos florentinos de-prahendiSc conftitui pofte , nihilomi-nus tarnen quia non fimpliciter Turoné-fes funt promiffi , fed ad computum amp;nbsp;rationem duodecimpro vno aiireo flo-rentino jiurisratio, amp;nbsp;communis iuril-peritorum fententia eoinclinat,quod no fit infpiciendabonitasintrinfeca,aiit et,-iam extrinfeca fecundum tempus con-traftus, fed ea folum quas vigct ex con-fuetudine vel ordinationePrineipis tern porefolutionis, . Nam ea relatioac xftimatio cfficitur, vt aurei florentini, autcorum æfiimatio, authoritate Prineipis vel confuetudine induda, fint in facultate foluendi. Nam vt pu lehre fcribitBald.confil.3;9. libr. i. quem fcquitur Soc.confi.x98 Iib.i.amp; Molinxus , licecobligatio incipiat aflore-nis, vel certa fpecic monetae, tarnen ilia verba . Adcomputumtotlibrarum vel folidorum,autècontrario ) efficiunt vt aftimatio illa tantum debeatur,amp; aureus florentinus fit in foluendi facultate, quain confiderari amp;nbsp;metiri oportet fecû-dum valorem impofitium amp;nbsp;obferuanti-am feu confuctudinem,quæ obtinet tempore folutionis faciendx. Etenim in fpecie monetx, quæ non efl in obligationCjfed in facultatenemodu-bitatquin infpiciendum fit tempos folu-tionis vel confignation is,vtfcribit Moli. q.96.amp;r confirmât Bar.Soc.d.conf. 6. fubij ciens pulchrumamp;ad rem pertinens exemplum de quadrupède feu animali, à quo noxia data eft,quod cum fit in facultate foluendi,rededari poteft, etiam fi deterioris condidionis fadum fit, quàm erat temporedamni illati. l.i.§. plane amp;nbsp;§,fi poft litem, fi quad. pau. fee. die. inde inferens ad quæftionem propofitam , non haberi rationem valoris,qui eratté-pore difpofitionis fadæ fed confiderari debere tempus,feu xftimationem publi-cam,qux in cóinmuni obferuatur tempo |
MATERIA MONET. rcprxftitionis feu folutionis , quad in propofito eo facilius admixtendum eft, quodagaturde prxftatione annua, non incompenfationem fortis,aut pecuuix certa» fpeciei,aut valoris ab initio eroga-tæ, fed quæ præftatur rationc fruduum, quos Capitulum amp;nbsp;anteCapituIum vice Dominus iure Regalium abfmperatore aut Rcge obtentorum durante vacationc fedis Epifcopalis leuabat amp;nbsp;recipiebat: qui fruduscum fint incerti amp;nbsp;ex temporis variationeaugeri vel minui poflunt, merito admittenda eft,ea variatio,etiam in dida penfione quæ præftatur amp;nbsp;furro-gataefi in locum didorum fruduum caque vera videturpræfentis controuerfiç decifio. Denique filubeat antiquitatem peni-tus inueftigarejatque etiam refpeétubo-nitatis intrinfecæ proportionem amp;nbsp;analogiam folidorum Turonenfium cum mo neta præfentistemporis conftiruere, nihil tarnen id intencioni d. c. fuffragabi-tur,nam cum varij generis fui fie videan-turfolidi Turonenies, de quorum æfti-matione variæ Sc miiltiplicas inueniun-turinterpretumlententiæ, ind. clem.i. demagiftris,non abfque rationedici poteft,in hac fpecie ampledendam elfemi-norem æftimationem,vel fairem earn qua videmus communiori calculo receptain amp;nbsp;approbatam l.in obfcuris,fF.de reg.iu. ab ijs,qui amp;nbsp;antiquitatis reinummariæ, amp;nbsp;bonorum difeiplinarum funt peritif-fimi, fecundum quàm præftando minoré quantitatem quam ordinatione Duels Philippi taxata eft,Reuerendiffimus Epi fcopus hberaretur. Nam Budxuslib.j, de Alf.hancanalogiam folidorum Turonefiumconftituit, vt quilibct folidus Turonenfis valeac vn decim denarios Tu ronenfcs,ac feptem fo lidiTuronenfesafcendantad æftimatio-nem duarum drachmarû, quæ,vt autlsor eft Didac.Couarruuias, vet. coll.num.in niinimoexcedunt valorem duorum Regalium, argenteorum, feu feptem ftuphe rorum,quos per has ditiones in communi expendimus, quæproportioeft longé infra |
ELBERTI infra xßimationem ordinations Duels Philippi comprehenfam.
Pretereave demuseam Budsciæftima-ïionem acDiicis Philippi ordinacionem, l'olum procedere in foIidisTuronenfibus ümpliciterappell3tis,nccextédiad hac conuentionem authoritate Vrbani Pon-tificisfadam, aut ad^Conditucionem il-lamPontificis j quo^ legem fumptuariam prxfcribir,DüótoraIia infignia iiifeipiê-tibus.d.clem. i.obid qiiod vtroqueloco nonfintin difpofitione folidi Turonen-fes fimplicitei jfed folidi Turonenfes ar-gentei,qui meliores in material valore fuilfe videntur illis,aiii fïinpliciter foli di Tur0nenfesdicebantur5amp;erisparcem habebant admixtam, vt refert Didac, de coll.vet.nu.cap.3.num.7.nçgari tarnen nó poteft plures fpecies argenteorum Turo-nenfînm in diuerfo valorc, vt indicat di-nerfa eorumæftimatiOjCommentarijs in-tetpretum prodita in d.cle.i.amp;euidétius intdligitex Extranaganti Benedióliduo decim fub tit. de conf. c. vnic.§.porrOjin quaTuronenfes argéteificexaminantur amp;tax3ntur,vtduodecim argentei Turo-nehfesconflituant ftorenum fiorentinü, quód in fpecie propofita quoq; obfernä-diirn videtur, ad exemplum diólxextra-'itagantis, quaseft Benedifti duodecimi, quem in ApoftoUtu fecutusert Vrbanus quintuseïreiter 17. vel 28. annos, vtex fupputatione annorum , amp;• fucceffione PontificHmjmanifeßum eft,vbi omnia di ftaiextrauagantis, quoniam propriè ad cafum praffentempertinere videtur ,lïib ijcienda duxi.
Porrojinquit Pontifex,Turonefes prç-diftos(nam de Turonenfibus argenteis cgerat)tales ferè intelligimus,qubdduo-decim ipforum valeant vnum floreiwi»
LEONINI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rif
3 (ni,boni pu rï,ac legalb ponderis,amp; cunei Forentini.
Qiiantum veroad conuentionem pro-pofitam actinet, qusenon firapliciterde argenteis Turonenfibus coneepta eft,fed ad analogiam amp;nbsp;proportioné fioreniflo-rentini,non critdifficilis cxitus,fidepre hendi poffit valor floreni florentini,qua Didac.d.c.3. fcripfitoflaua partemaioré floreno Aragolico ,qni valet odo argen-teos «egales,fecundum quamobferuati-onem florenus florentinus ad funimiim non excederet nouein argenteos Regales,qui nolirate pecunia,con ftituunctri-ginta amp;nbsp;vnnmftufcroscum dimidio.
Et hunc modum amp;nbsp;rationem referc Did.Panor.in d.cle.z.tria milia argenteo rum rnroncnfium,fiimptibusDoftoralis djgnitatisdefputatis,deduxiircad ducé-tos quinquagin.ta florenos de Camera, quos Didacus reducit ad ducentosfimpli cesaureos Caflellr, quorum quilibct vn decim argenreisregalibns æftimatunfe-cundum quæ faris manifednm eft.Florê-tinum vitra vigintr vnum ftuferos, cum dimidioprodiici nonpoffe, qiiamuiscó-pertum fit,eos qui antiques habent credi tus in au reis florentinisconfti tntos.,i nfra earn quantitatem accipere, vt fcilicet nó plures ftuferi pro quolibet florentino fa-lui debeant,quam ab initio foluti fucrut, confideratione habita ad curfumamp; valorem extrinfecû, refpedu monetæ, qui erat tempore-redirus feu præftationis co liitutæ,quam'in armuis præftatio-nibus confideramus, non habito refpeda id boniratem au rei feu- valorem' intrinfe-cum,cuius ratio-in foIadecurtatione,S: fortis reftitutione pecuniaque habetur.
Eini} Coiifihj Leonini
D.IOAN.
-ocr page 732-7?«
D. IOANNIS C ÄE P HALI
COxNSlLlVM XXXI.
LIB. I.
PRO MVLTVM MAG. D. A VGVSTO DE MV-fto Ferrarienfi,prioreHofpitalislt;
|
. gt;nbsp;ARGVMENTVM. In materia mutationis monetarum, an infpitiaturtempuscontraécus, vel tempusfotlitionis.prgfertim in emphy teuticisobligationibus : amp;nbsp;multade-clarata fcitu neceffaria. SVMMARIA. t Solutiofieri debet depecuniavfuali, a Pecunia minuta pro dacatiffiluipetefi ^ econuerfo degeneraU confuetudtne.
6 Promifiio de foluendis ducat a boni auri amp;nbsp;iufttponderis ad rationemfolidorum s^. pro ducato,no inducit taxattonem vtpof fint foluifolidi sy.pro ducato- Ducatu! quomodopofit taxari,ad boc,vt moneta folui debeat. S Moneta folutio fit fecundum tempus con-tragus, nan autemfolutiona. f Solutio annua ex contradu débita, folui debet fecundum valorem monetacur-rentis,tempore contractus. it Moneta^roftaaftimatur, amp;taxaturper mmutam. li Moneta nouafipro veteri foluatur, debet fierifolutiofecundum eius aßtrationem. |
12 Confuetudogeneris, quod pro aur o menee ta folui poftit,cejfat, quotiefurq^ partes' cenuenerunt vt omnino aurumfoluatur. IN DEI NOMINE AMEN. Genres pro infigni hofpitali S. Anns ciuitatisEerrariç,anno 1464. iurevfiis inueftiuerunt Francifcu cognominatum Cethotum tie Rhodigio, dealiqoibusbonis,qui nomine vfus promißt folueie omni anno dueacos 44. vc-nitos. boni auri amp;nbsp;infti ponderis valons folidorum 57.mardi.ad monetam Ferra-rix,pro qiiolibetDiicatOj inciuitateFer-raris,flue in dido hofpitali. Modocum debitores ex caufa prædida vellent nunc foluereducaros 44.in tanta monetaad rationem folidorum 57.march, monetae ho-dic turrentis in hac Ferrariae ciuitate : I-pfi autem domini creditores, nominedir dihofpitalis agentes, aflerant ßbi ipßs foluendo eße ducatos 4 4.auri in aurOj bo ni auri amp;nbsp;iufti ponderis vclfaltem tan-tam monetam veterem vel nouamhabi-to refpedu ad aeftimationem veteris^quae currebat tempore contradus. Quxritur quid iuris. Et prima confideratione videbantur prædidi debitores fe poffe foluere mone-tamiuxta hodiernum curfumjdummodo huiusmonetæ hodiecurrentisfoluant fo lidos 57.pro quolibet ducato.Et primoper gl.amp; Dod.in cle.i. de decim.amp; in ca.x. in fi.de maled.vbi faris videtur t folutioné * ficridepecuniavfuali. Nam vcdicitZa-bare.in cle.fi beneficior. 13.q. dedecimis, bonitas monetæ cófideratur refpedu v-fus,nó aucé materiæ.Affile.dec.194. nu.f. Seeun- |
|
/ IOANNIS Secundô^nam quiequid fit de iure, t de generali confuetudine ’pro ducatis poteft lolui pecunianiiniita5amp; econuerfo^ glof. notab.l.fi quisargentutrijin princip. C.dc donat.Barto. J.fi quis ftipiilatus fuerit de-cem in melle.colum.x.verfi.fed pone.fF.de foluti. Brun. de augment, monet.z.limita-tiônejnum.x.Curt.lun.conf.i4.num.î.quç confuetudo in hoe eft obferuanda, B^i to. 1.1.adfin.deaiiro amp;nbsp;argen.leg.inl.Paulus, colum.i.poft medium, ff. de folutio.amp; ibi .ctiarn Imol.poft princip. Et hanc effege-t neralem confuetudinem tradit loan, de Platea l.i.C.de argen.præd.libr. lo. refert Rube.confij^S.num.i.verfic.fccundó facit, amp;nbsp;fic femper tacite inter partes vide-tur aftumjVt fccundiim loei confuetudinem pecuniafoluatur. Afflióf.defeud.ti-tul.qux fint regalia,in verbo,monetæ, nu-mer.it.
j Præmiffisftamennonobftantibusego arbirrortotû oppofitum verius efle,quöd imóducati44. Veneti,boni auri amp;iufti ponderis,fint foluendi fingulisannis,iux-tàpromiffionisformam,habitam in inue-ftituræinftrumento, adeb vtnec pecunia argentea folui poffit, t amp;nbsp;hoc ob illa verba,boni auri,amp; iiifti ponderis,quæhaud-lt;dubièfuiflentfuperflua. BarcoJ.inl.fi fti- |
CAEPHALI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x 73» pulatus firn decern in m elle, de folutioni-vbiita infimili concludit, quando quis promifit dare centum in pecunia minuta, non poterit foluere de pecunia grofta, nó obftante,vt de confuetudine vna pecunia pro alia.folui poffit,amp; in terminis noftris vbipromiffiofuitdeducatis boniauri amp;nbsp;iuft iponderis,vt omnino ducati funt foluendi, ita cóeludit Brun.traóla.augmcn. amp;nbsp;diminu.monetarum,vltim3conclufio. infecundopræmifro,verfî.aliquando,nu. 7.vbi aflerit, fe putarehancefte veritaté, amp;pluresallegat. de quibus ibi pereum. Idem tradit Afflid.vbifuprà, tit.quæ fint regalia,vcrbo,monetæ,num.11. verfi. hoc tarnen fallit. Nonobftat,tqiiodpromiffio iftafue- J^S rit ac fit de 44.ducatis, valoris folidorum 57. moneta; Ferrarienfis pro quolibet du-cato, quoniam ob illam moneta: expreffi-onem non puto fuifte taxatosducatos, ne-quedebitori fuilfeconcefTamfacultatem foluendi monetam, led credo illam monc tæ expreffioném fatham fuifte,gratia de-monftrationis, vt partes ipfæoftenderent clarius, de quibus ducatis fentiebant. Cum enim ducatorum varia: fpecies, va-riufque valor reperiretur.Barto l.d.l.Pau-lus,in princip.probatur 1. nummis. de 1c-gat.j.cum fimilib. ideö voluerunt partes ipfæ declarare , de quibus ducatis fenfe-runt', vel veluerunt fpecificare valorem ducati tune currentem. Promiffio tarnen 8*..obligatio continet ducatos Venetos, boni amp;nbsp;iufti valoris,ac ponderis.Non au-tem continet ducatorum xftimationem, quam non video efte in facultate foluendi. luxtà tradita per Bart. d.l.Paulus, pro-pè fin. Angel.d.l.fi..ftipulatus firn decern in melle. Tunc enim elTet in poteftatefoluendi æftimationem,t quando partes dixiflent, 7 quod folucrenfur ducati 4 4.auri,boni ac iufti pondcris, in tapta moneta, vt è con-uerfo concludit Bart.d.l.Paulus,vel dixif fent vt foluerentur ducati 4 4.vel tâta mo-neta,ad rationem folidorum S7. pro quoli betducato, tunc ducatus effet taxatus, amp; B b b b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt |
7?» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO N SIL IVM-
vbi darentur fölidi ï7.vicibiis 44. fatis fol iierenturducati 44. valoris folidoium $7. ^ pro quolibet ducato.luxtà dilFusè tradita }ier Bar,amp; Caftr.l.fed addes,§.fi dominus, iF.loca.lfern.cit.quæ fint regal.veibo,mo-Jietæ,colum.3.in vfib.feud.Bald. confi. 115. lib.5. amp;nbsp;alibi per Dod. Si neuter-eft cafus nofter,vt cernere eft,ergO3amp;'c.
Secundo pofito,quod folutio in mone 8 ta argentea vel ærea fieri poftet, t dico in-fpiciendum effe valorem monetx, habito refpeöu adtempus tontraduSjnon autem lolutionum faciendarum., iuxta Bartol. amp;nbsp;communitcrcæteroSjl.cum quid, propt' fin.ff.ficert.per.in d.l.Paulus, colum.r. Aret.conl.ii.amp; m.in p1in.Socin.conf.i98 lib.i.Abb.amp;T carteri,c.ohm,amp; c.penult.de cenfi.Ilern.d.tit.qux fint regal.verbo,monetx, col.5.in.vfib.feud. vbi etiam Affiidt. fub nu.1j.15.et nu.2o.vbi citât Bal.d.l.C.de non numerata pecunia.Oldr.conf.n.The ma talecll.SpecuI.tit.de olihg. amp;nbsp;lolut. §. nuncaliqua,in fin.amp; ibidem loan.And.amp; Bald.in addit.Uald.l. ;.num.4.C.commun, de lega.in l.iliud. vlti.quaft. G.defaci of. Ecclef.imo Clem.fin.de dteim.Corn.con £l.t»7.nuin.4. verficu. tarnen hoc non olv flante,libr.i.confi.iRi.num.7i.hb.2. amp;nbsp;con fi.jii.colum.penult.num.ii.lib.j. Calcan. conf. 14. per totum.Beitran.conf.ic8.26i.amp; ju.libr.i. nouiffimorum Guid.Pap.quarft. 495.fi fiatmonetammmutatio.AffiióL der cif.9o.amp; 194.Rubens conf i.(8. Dec.1.quod te,num.8.ff.cei t.pct.Abb.conf.tC’.quod fo lutio,colum.i.li,2.amp; in c.quanto, colum. penult.deiureiurand. vbi atteftatur effe commiinemopinionem Canoniftarum amp;nbsp;.legiftaium.
1 SequiturSocin.d.conf.298.amp; D. Cram conf 47.011.6.Non enim ex huiufmodi fo-lutione conditio creditoris eft detei ior fa cienda.Pi ad. Papienf in forma libelli,in aótione hypothecaria, verf, relaxandum iurepignoris,nu.i.
Ójxconclufiot proceditetiam in an-nuis lolutionibusex contradu debitis, vt in cahi noftro,text.eft in c.olim, decenfi. Bald.d.c.quanto.Bertran.d.conf 26i.nu.7. €aIca.d,coaf.i4.,laf.].ï.q.3.lt;5vC.dciweeni
IN MATERIA MONET.
phy.Rub. d. conf. 148. colum. ï. Brun. trad,-deaugmen.amp; diminut.monet.vltimacon clufione.i.aC7.declaratione,Corn.d.con-fil.i87.colum.fi.amp; conf 181.Ratio eft,qui2 partes videntur fenfifle,vt fiat lolutio,hs-bito refpedu ad tempuscontraótus,ita 0-mnes locis fupraf cripcis;
Debent igitur folui vel ducati 44. Veneti boni auri,amp; iufti ponderis,vd in tan ta moneta folidi 5-7.pro quolibet ducato il lorum folidorum , amp;nbsp;eiufdem bonitatis intrinfecar,euiusfolidierat eo tempore, vt aperte tradit Brun.diótotradat. vltim. conclufionejinquinta particula, feu in quinta dcelaratione,propè finem, verfic. lecunda confideratio . (.Quorum folidorum ob eorum bonitatem ducatus non có ftabat,nifiex num.57. amp;nbsp;Teftonis non ca-piebat nifi fcx de illis folidis, amp;nbsp;fic de fiigt; gulis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Vnde fi hodiet ducatus plus valeat, id cftjob deteriorationem pecuniae minu-tæ,pcr quam grofia xllimatur amp;nbsp;taxatur, Bart. d.l. Paulus,colum.2. verf, aduertatis, amp;nbsp;verf item dico.vbi etiam exteri,ff.de fo lut. Apparct ergo quod illi folidi antiqui fuut deteriorati, ac in bonitate intrinfeca diminuti, ideb promiffionistempusom-ninó eft infpiciendü,amp; fi folidi qui eo té-pore currebant, inueniantur , foluendi lunt e.x ipfis quinquagintafeptéproquo--hbctdiicato.
Si veroantiqui folidi reperiantur,d'C nouis facienda eft folutio, vel de aha rno-neta, lécundum tarnen xftimationem ac valorem didorum antiquorum fohdorü, Socin.d.conf 198.cum exteris fuprà fcrip-tis.Ideb fi moneta velfolidi noui,amp; ho-diècurrentes fint détériorés,numerusde bet augeri, amp;nbsp;fic numerus debet bonitaté fupplere : Si verb funt mehores, paucio-res numero foluendi funt,vt dedarat Bru. nus d.traflat.conclufione vltima, déclara tione vltim.coluni.fin,verficu.ex prxfatic infertur.
Non obft.contraria, quoniam ex prx-diflis extat refponfio.Nam fateor pecuni-am vfualem efte foluendam, non tollitur lamcnjquiacx vfuahbusillafitfoluenda, que
-ocr page 735-|
IOANNIS qwx Fuit promiffa, Affliflan d.verbo, mo-netæjfub nume.iî.propè fin.verfic.ex quitus colligo banc conclufionem ,amp; piop-tereàjCum ducati aurei fueruntpromilfi, «lucati funt foluédi.Vel efto,quôd ducati aurei neceflarionô fint foluendi, fed eti-. amtantamonetafoluipoffit,dicotamen monetæaeftimationem prouttunCjnon au tem prout nunc efle faciendam. il Sienim deillis folidistantiquisfieri poteft, benè quidem fi verè fiat de mone-ta noua^debet fieri ad monet« veteris a:fti mationem,Socin.d.conf.i9?.amp;r hocabom nibus eft approbatum, vt ex prædidis facile confiât. Non obfiat,quod de céfuetudine pof-fitfieri folutio in moneta,nam procedic confuetudo, quando ducatorum promif-fio fimpliciter fuit fada,fecùs quando fue runtallaadiunda,qnibus colligiturmes fgt;arcium,vt omninb foluâtur ducati, prout in propofito ilia veiba,boniauri,amp;iu-fii ponderiSjarguunc partium fuilfe inten j^ tionem,vtducatitales foluerentur,tidéo hoccafu cefiatgeneralis confuetudo, vt pro auro folui moneta polfit. Ita Brunus port alios,quos alleg.dido trada.deaug-fnent.monetæ,vkima conclufione,fecun-do pra;miflb,verfielt.aliquando ,niiine.7. vbi infinites allegat,amp; res efi indubitata, nifiin loco reperirctur obfei uantia, vt e-tiarn monetafolui poffer, tametfi promif-fio fada fuit de ducatis de auro in auro, vel boni auri amp;nbsp;iurti póderis,vbi per Bru-numjquatobferiiantia efi fadi,necpratfu-mitur nifi pi'obetur,l.inbello , §. fadar.lf. de C3ptiuis,c.cum in iure, deoffic. delcg. Cum alijs per lafonem addiidis, I. adnio-nendi,cokim. 2. in Icdura , de iureiuran-do,amp; perDec.confi.457.quætitur,num. ï. Sc deconfuet.tradit,l.quatenus, numcr.z. deregul.iur.se court. 472. numer. 16. amp;a-libi. Nee efi verum, quod ducati fuerint ta-xati, fed folùm ad demonfirationem foli-dorum ï7.fadafuitmentio,vt fupradixi in primo fundaniento,amp; pofito,falua ve-ritatc,qu0d taxatie fuiffet fada , adeo vt Î7. folidi foluipoffint pro quolibet duca- |
CAEPHALT, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71? to,dico tarnen folidos efle foluendos ad rationem bonitatis,in qua cranttempore promiffionis. Neque hoe inficiatur Soci. d.conf.i98.neque Brun, in contrarium ad-dudus.Fateor ergo maiorem æfiimationé non elfe foluendam, quant fueritfumnia 57.folidorum,adeó vt fi hodie ducatus Ve netusboniauri amp;nbsp;iufii ponderisexcedit valorem T7. folidorum monetæ antique, illud plus, amp;nbsp;ille exceflus concernât com moduni debitoris, quemadmodum etiam fi ducatus bedienen afcenderet adfum-mant prædidam folidorum î7.damnû debitoris elfer. Et irtud efi quod dixerunt Socin. amp;nbsp;Brun.omninó tarnen oportet, de mente 0-mnium,vt folidi 57.monetæ veteris, amp;nbsp;ü-lius bonitatis, cuius erant folidi tempore promiffionis, exfoluantur, amp;nbsp;boe penes me veriffimum efi de mente iuris. Alio-quin, fi fufficeret foluere folid. 57. pro quolibet ducato , cuiufeunque moneta: minorisetiam valorisac bonitatis , vel ponderis,quam effent folidi tempore pro mifßonis, quod tempus partes ipfæ , vt prædixi,refp,exerunt, nempè fequeretur, vtniinusfolueretur, quant clfetpromif-fum.quod didu abfurdilfimum eft,8c con tra naturalem æquitatem,l.(.l.iurisgenti-um,§.prætor.,ff.de pad.ciim vulga.amp; prç-tereà volu it Socin.d.conf 298. amp;nbsp;cæreri fu pràfcripti,quod fi non poffit reperiri moneta vêtus , amp;nbsp;noua fit deterior tantum plnsfoluatur,adgfiiniationem ntonerç ve teris,vt per cos. Ad vltimum refpond.quod Barto.d.I. Paulus,procedit,quando inobligationc efi moneta minuta , amp;nbsp;aurei funt in facilitate foluendi. tune foluuntur aurei feenn dùm valorem fuunt folutionis tempore. Itaßartolus, ibi^Aretin. plenè confi. o. Curt.lun.d.confi.24.1111111.5.6. Non ramen negant,quin numefus monetæ primæ per-fedè fit foluendus.habitararionead qua-litatem aebonitatem , in qua eratmoneta minuta tempore promiffionis, imniö verb hoc fatentur, fi redè confiderentur, amp;nbsp;ira præcifè refpondet Brunus dido tra da.Sf dióla vltima conclufione,in quinta D d d d i par- |
|
DE RE NVMARIA 754 particula^verfic.in hoc paflii, numerZ. Et rationem ibi fubiungitjn verhc. fccunda condufiojquoniam nihil creditorisinter eft, vt déntur plu res vel mi noris florenij ftueaiireijamp; vtproeoruin valoreattenda tur tempus folutionisj dummodó crédité |
rifoluaturillaiftonetæfummajquï repe riturin oblig3tione,vtpercum. Conclude igitiirad fauoré HofpitaliSjfaluofem-per laniore iudicio. loannes Cxphalus Ferrariæ legens.. |
IOANNIS BODINI DE.
REPVBLICA, CAP. HL.
JLIBRI SEXTE
.ARGVMENTVM..
DcreNumaria,quibufqi?elcgibusnumorumdepraua— tioni facile occurratur..
|
SVM:MAR1A.. t ^ei nttmäri£ caram diligentent habendam in^epubUca.
J Philippe Bella Regi GaUorumvitio datum fuit,quad numifmata corrupi/fet.
S Auream amp;nbsp;argenteamfipeüe eitlem ex pu ra materiafabricandam. ? Auro as amp;nbsp;argentum fepè mifcetur, ie Heraclijfeu Ljd^lapidii visfumma. II Confu/te matertarumfacit, vt adulterini numifpèfiant,
24 Auri ad argentumproportio duodecupla, H F alfitas nunti aliquando in das extremi-täte non elucet ficèt nibtlominusflibflt in torporea. |
16 Bodini confilitini in numtsferiendis, vlette dent metallifit analogia, // Argentum Regium, cui tantum vigefima i quartaaurideefl.. iS Budoii error taxatur qui mina libra drach gt;nbsp;ma denariumaqualem ejfeputauit, lp Librarum ef rneiaruvarietasfumma dl, -qiiod exemple demonfiratur. 20 Numi fi t adem miflura proportione, pondéré amp;nbsp;charadere eedem percutiantur,. pondcrumvarietate fecundumBodmum,. facile fuccurripefle. 21 Princeps lusgentiumtollcrenequit, 22 Anglia Regina ex argente fere para nu--mos fecit.
2t A un libra, quet argenti bbrisaflimetur, ^6 Auripondoaliquando i3.argentiHbrisfu- ■ ife adaqaatum, 27 Nero admedumfuit délicatus inaureafa- -peUedde. ^H Numi aurd amp;nbsp;argent ei, vt dufdem pon-deris,miflura, amp;nbsp;figurafiat,ex confllio Bs gt;nbsp;dini, ^9 HiJfianialeges nummarias exadifiimèfer- . uat. 30 Nummi paulatim vilicres eufi fue-runt. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31 Voa»^ |
|
IOANNIS ^i Vócabuloruffi obfcuritate artifices numa-lar^ alios decipiuKt. 32 Monetarios Bodinus propter pere^rina rocabula, quibus vtuntur , repreben-dit. 33 Libra ;i i.folidos comprebendit.. 3gt;f Solidus nou à fiole, fed à fioiiditate voca-tur. 33 Ducatospaßim quartaparte ceratij apu-rißimo atiro diftare. 36 Pontificem Bodinus taxai, quodaureum feccrit carailoruni nr. 33 Argentumfiactlius quant aurumdepraua-tur. 33 Aurum amp;nbsp;argentum Principunt legibus cauetur, ne extra fines Imperq eueban-tur. 3? Numifimataptira percutienda, ita tamen Vt à culmine vi^efima quarta parte di-fient. quot;fo Confiufione metallorum fiublata, impoflu-ris aurifiabrorum e^' fimiUumfiatis fiuccur-fium Bodinus cenfiuit. ^1 Officinam numanam vnam in Imperia or~ dinandam. ■ ^2 Bornant vnam tantummodb ojficinam na-morumpercutiendorum babuerunt, Iuno~ nu templum. 43 Moneta deprauationem ex mulsitudine Offidnarum prouenire. 44 Aureos numos extitiffeadcentefimam vfi-que partem purißimos. 43 Aereos numos ad béneplacitum Principunt tolerari pofe. 46 Mifiarametiamin nuniis minutioribus na gt;nbsp;ferendam. 47 Figura circularis innumit prafiertur. 4S a umorumftifionempereufura canfiert Ba gt;nbsp;dinuf. '^^ Argentum volumine corporis duplo maius eH auro. 30 Acris ratio ad argentum qua fit, amp;ar~ genti ad aurum quo ad volumen corpo- |
BODINI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73^. 31 Stannum quafiUthiferum venenum exi~ fiit caterorum metallorum. 32 NUmifimata quondam amp;nbsp;bodièvifia,fier~ rea,laminaargentea fuperduéla. 33 Numiboc tempörefiimmoartificio,ailmo dumj^ eeleriter orbicularifigurafiecantur amp;nbsp;fiiunt. 34 Medicinaifiaomniumfiuntfialutares, qua dolorem aliquent pariunt, amp;nbsp;ita fanant. ea commode confiftere no poffint: amp;nbsp;quo maior neceffitas eft, eo magis nummorii deprauationi profpiciendum : cum ea res incrcdibile afferat vniuerfts ac fingulis decrimentum. At non modo corrumpi mo neta,fednemutariquidem poteftfinein- », cómodociiiitatis: quoniam mutatio pre-eij ac materise numifmatum,cenfus etiam ac bonorum cuiufque dubitationem af-fert.qiio fit vt nemo quantum in bonis ha beat,conftituere poffit.incerta funt pada conuenta, quæ verfantur in focietatibus, tutelis, fidueijs, mandatis, rebusemptis, vcnditis,conduótis,locatis, quibus vita:, focietas continetur;incerti reditus,veóti-galia,tributa:denique pœnæ ipfæ ac præ-miaquæ àlègibus amp;nbsp;iudicibus irrogâtur,, incerta funtfutura.-poftremoærarij opes,., acmultatum inpublicis,turn in priuatis rebus rationibusque dubia ac fufpenfa fore neceiTc eft. argumento fitillius Gra-- j tidianiTribunipIebisediöum, qui dim de collegarum fententia vidloriati pre-cium indida poena RomæconftituifTet,, tantum fibi ac pofteritati gloriæ peperit,. vt ei vicis omnibus ftatuæ dicarentur,amp; ad eastints ac cerei acccnderentiir.cei te quidem M. Tullius ait neminé vnqiiâ mul ; ticudini propter id vnù fiiiiTe chariorem., Bhbbr, j.. Ex. |
?3« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BE RE NV MARI A
|
Ex quo intelligitur nummisa principe ipfo iege fc audorirate publica corru-ptis, quanta pernicies ad Rempublicam ■^ pe , lentura fit. Q^ianquam t principinon magis licet improba numifmata cudere, quam occidere, quàm grafiari : nee a iure gentium,quo quidein auri amp;argenti premium conftitutum eft,difcedere:nifi régis nomen acfplendorem amittere, acfalfæ monetæ fabricator quàm princeps appel-lari malit : quod à Dante poeta Philippo 5 Be!lo régi Frâcorum 1 probrodatum eft: quod primus inter principes noftrosquä-tum quidem intelligo, numifmatacorru-f piflet, ac dimidiam ær is partem argen to mifeuiflet: vnde frequentes in totaGallia tumultus.cuiusfafticùm regem ferö pœ-nituiflet,ac nummospriftinæ bonitari re-jftituiflet, Ludouicum filiuin admonuit, ne deinceps adulterari numifmata pate-retur.Neque verb Petrus flll.rex Arago-num vllam diripiendi régis Balcaru pro-babilem caufam arripuilfedicitur,quàm quod numifmatum preciamutalfetacde-teriorata feciflet : tametfiregesipfi Arra-gonenfeseodem vitio laboralfeferuntur: cum Innocentij I I I.PontificisMax.inter-didis numifmata legitimo pondéré leui-orafacereprohibeantur, in c.quanto, de ^ iureiiirando. hinc regest Aragonum more à maioribus accepte cum Imperij fa-cris initiantur,iurant. Petrus Belluga in fpeculoprincip.annoi2,4ï. amp;nbsp;1336. feanti-quæmonetæ leges minime violaturos. At non facis eft his verbis iufiuran-dumconcipi, nifiprius nummorumpre-cium acponduslegitimè fitconftitutum, amp;nbsp;ita conftitutum, vt nee principes, nee fubditi nummos deprauare fi velint, pof-fint. improbisautem voluntas nunquam defuturaeft, quandiumetalla, ex quibus nummos conflari oportet, mifcebuntur. namexea metallorum confufione pecu-niarum corruptoribus deprauandorum numifmatum materia fempiternadatur, ctenim natura ipfa ferre nópoteft, vtme-tallum fimplex altcrius loco fubftituaturt propter metallorum naturas colore, fo-nitu, volumine,pondereplurimü inter fe |
difcrepantes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' QuamobréTaciti Augufti Vopifcns ia Tacitolegérenouarinecefleeft: qua om- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i nem omnino metalloru confufioné pro-hibuit,indi£la capitali pœna.id autéçquè in argento fâéto atq; infedo caueri oportet. Sedametallisexcipiendaeft çrisamp; v-tfinfqj plumbi miftura,vndeCipana,tin-tinabula ac torméta bellica veteribus ïn-ufitataconflantur. In cæterisomnibus in-terdido locum elfe oportet,nó tantum in nûmis cudendis,verumetiâ in omni argen teaaureaqi fupelledilc:in qua tarn multa tpeccantur,vtquid maxime no facile di- * ci polfit.amp; quia materia fapt fuperat op* ■ ipliim,probatio difficilimè fieri poteft,in 1 quo Archimedes ipfe ingeniofiffimus homo fua fpe eccomentofraudatuseft:(neq; enim Heraclij Japidis vfus planecognitus erat)cum eius aurificis qui coronaaurea Hieronisregisconflauerat,furtumdepre- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 1 henderefineoperis detrimeto iuberetur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I ynam auri malfam, alteram argenti eiuf-dem poderis in vas aqua plenum vieiffim immerfit: amp;nbsp;ex aqua effufa vtriufquemaf fx,vo!uminisauri etargenti proporcioue vtcunq;intclleda vasrurfum aquareple- , uic,amp; in co corona immerfit, vnde minus aquasquàm ex argentea malTa, amp;nbsp;plufqui ex aureaeffufum eft; ex quo iudicarefefe pofte putauit quätum auri ex ipfa corona detradum eftet:quintam fcilicet partem, fed iudicium illiidfallaxerat:quia pofuit mifturam ex argentopuro fuifle. cum tarnen çrisamp; argenti mifturafimul cum auro fçpilfimèetiam inuitis aurificibusfieri foleat: çs enim non foium vtilius eft auro 9 mifeere, verumetiaauri colorem reddit magis viiiidu ac fplendorcclariorem:ar-gentii verb auri coloré efficitpaHidioré. Eft autem voluminis argenti amp;nbsp;ans tantum difcrimen, quantum diftat 13. ab. ii. ita fit vt duabus partibus argenti mafia eiufdem ponderis minùs aquæ effundat, quàm æris. qubd fi corona mifturafuitex , æreamp;|argento,certèiudicarinullomodo \ potuit, quantum auri ab opifice detradum effet, nifi plané intelligeretur,quan turn vtriufque metaJJi auro adraiftûluif- |
|
10 gt;3 IOANNIS fi:t.ac tametfi penitïis id perceptum eflet error tamépeccare neceffeeft in aquçmë-fura, vt ponderis ac voluminis metallorü proportio eliciarur.Certètquidcm Hera-dio lapide fubtiliùs argentarij acnumu-larij vruntur qii5 veterei:nemo tarnen eft, qui quantum prisant argenti auroadmif-ceat, ex Heraclio lapideperciperepoffit. At improbèaurifices qu^ri io ent, amp;nbsp;anteà fçpè quçfti funt aurea vafa fine iaëtu ra conflari nó pofle ex auio,cui ad fummâ bonitaté duo tantum ceratia defint, etiafi ceratij quarta pars lege anno lï 4o,Francif ci I.Francorü régis detrimento tribuatur: ac legibus neglects auro fextä, interdum quintam ærisargentive partem admifeét: quo fit vt quæ vulgo putatur aurea fupel-lex,ei ceratia quinque defint, quæ in maf-fa librarum 24. quinq;librasæiiscumau-roconfufi efficiunt.decurfu t verb tempo ris nummi ex eiufmodi auro conflantur a-dulterini. Quamobrem necefieedeandé in auro faflo ife infeclo æque ac in nümis auri proportionem amp;nbsp;admiftionem feue-riffimis legibus feruari. Aurum autem ar-gentumve ita expurgari amp;nbsp;excoqui, vt fimplex fit t amp;abomni forde aemiftura purum,negantaurificespleriq; (quanqua adhuc lub ludice lis eft.')amp; vt puriffimum reddatur,fine graui tarnen difpendio non poteft. quinetiam aurioptimi puritas no* drisæquèae Hifpanorum legibusdefini-tur ceratiorum 23. amp;nbsp;dodrantis ceratij., oum detrimento partis oâauæ ceratij v iiius, id efl,aurum eiufmodi,.cuius mafia fi fuerit 192.partium , très partes auri defint, argenti verô Parifienfisbonitasoni-niumlaudatiffimaputatur: qiiippequa-dragefima fexta pars tantum æris admifia eft argento Hifpanico optimo fêrè trigclî-ma fexta' Vt igitur certa fit acperpétuaauriamp; argent! proportio fine iadura, necelfc eft legibus caueri,tvt vtriufq; metalli mifim-raæquabilis fit,tum in nummis, turn in fu pelleiSi’e,partisfcilicet vigefimæ quartj; qua ratione auri amp;nbsp;argent! materia, turn ad niimmos,tum ad vafacóflanda fatisfo-lidafutura eft,quæ fi purior fit, aut quati- |
5 0 DI NI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7j^ tur,aatfenfim vfu deteritnr. Ciim autem auri t ad argétum ratio toto ferè terrarum orbe duodecupla fit, vti liffimum erit vtriufquc metalli numtfios eiufdem ponderis cudei e : modo ne libra in pauciores 24. nummos diuidatur: vnci-ales enim aurci,quales in Lufitania,amp; ar-gentei quales in Germania feriiintur, facile corrumpi pofitint, nee deparauatio fedione aut Heraclio lapide percipitur, t quoniam circularis portio exterior,qua bonitatis periculum fit, ex auro argéróve puroelfepoteft: interiora veró corrupta, vtfaipiffimèdeprehenfum eft. faciliusc-tiam deprauantur bilibres nummi, vt au-reiHeliogabali,amp; quos Imperator Grx-eorumTiberiusbefi’alescudi luffit, quales quinquaginta Childerico Francorum regi dono dedit. Liccbit igitur libram v-triufque metalli primum in nummos-24. deinde in36. turn in 48. poft etiain in 72. poftremö in 96. aut etiain fubtiliusdiui-dere, acduodecim argenteos aureo num-mo eiufdem ponderis ac figuræ commu-tare , vt regalis argenteus Hifpanorum ,, qui ferè dracbmalis eft,3ureum nummum^ Francorum squat pondéré : aeproptereàt duodecira argentei aureo nummo commuta ntur.qiiid,malu in,obftar, quominiis omnes argentei nummi aureis pondéré fintsq^iales? curitein eiufdem ponderis vtriufque metalli eodem dinerfi ponderis diffimili t charadere non ferientur? cur non erit eadem vtriufque metallianalo-gia?bocfi fiat, quod amp;nbsp;facile eft, amp;ali-quandofpero futurum , omnibus depra-uandorum nummorum omnibus occafio præripiatur. Diffimilinm autem póderum nummos-diffiinili charadere fignari oportet,ne iinu peritiac ruftici in connnutatióe nummorum quipondere ac pretio non inultü dif fcrunt,fallipofl'unt,vt in regalibusHifpa. norum, amp;nbsp;in argenteis nummos Henrici. III.Francorum regiseiufdemcharade* ris, imperiti fæpè labunrur. Qiiöd fi lü bram in 96. nummos diuidamus, argenti, quidem drachma fingulorü exiftet,qu31is. fuit Atticorum amp;nbsp;Mezuza Hebræorum „ |
■738
DE RE NVMARIA
|
19 quiproximead regalem Hifpanicum ac-cedit: denario Romano tribusfcripulis minor: quiafeptem denarijRomanorum perinde vtoifiodrachms Attics vnciam cóftituunt: nósgrolTuin appeliamuSjqua-Jisfuitmaiorum noftroruni stategroflus Turonenfis argenti optiini rcgalis, id eft, cui tantùm vigefima quarta pars ad pu-riffimi argenti bonitatem deeflet. Et quo-niam nullus erateastatenummiisargen-teus materis bonitate noftra drachma, deu groflb Turonenli fuperior, etiam po-‘puli finitimi in fœderibus amp;rationibus contrahendis eo nummorum genere v-tebantur : vt in eo fœdere, quod Bernâtes cum minoribus pagis Heluetiorum per-cuftérunt, groftd furonenfi ftipendium peditis diurnum sftimatur : cuiufmodi Attica drachma Grçcis,vt eft apud Polhi-cem : vel denarius Romanus, vt eft apud Taciturn, diurnum fuit peditis ftipendiû, etiam Augufti principatu: ac fere opifici'i amp;nbsp;rufticorum opers diurns tati sftiman-tur in facris literis,Matth.2o. lamcnimpridemerrorBudsi deprc-henfus,(Gcorgius Agricola Plinij, Appia ni,Celfi, acTranquilli teftimonio com-probauit)eft,(tametfi non fine Grjcorum aclLatinorum auftoritate lapfus eflet,) qui minam librs drachms denarium s-qualemefle putauit, tametfi enim vncia vbique squalls effet, fuit tarnen drachma Attica vncis pars odaua , denarius verb feptima : amp;nbsp;cum libra caperet dena-rios 84. mina tarnen centum drachmas squabat. His verb tcmporibus incredi-bilis apud omnes populos Iibrsamp; vncis varieras exiftit imo verb in eodem Impe-rioinfinita funt'prope genera librarum. Vt enim pauca de multis, centum librs Parlfienfes efficiunt Lugduni 116. libras, Kothomagi 961 Toloamp; m.Maniliæ 113. GencuæSji.Venctiisjb).^. Genuæ i5$.Bafilçæ998.Londini 1097 Parifien-fibus cum Argentinenfibusamp; Vezuntinis conuenit, item Bernatibus,Bafilienfibus, Nuremburgenfibus ac Francofurdienfi-bus inter fe, rurfum Tolofatibus, Mon-fpelicnfibusamp; Aueriionenfibus congrB* unteadem pondera. At etiam Turonenfis prouincia libram habet Parifienfibus leuiorem:nam quindecim vncis Parifien-fes fexdecim efficiunt Turonenfes. In O-riente amp;nbsp;Africa non minor amp;nbsp;certè ma-ior eft ponderum diffimilitudo. centum enim rotuli Theflalonicenfes efficiunt 91. libras Parifienfes. totidem rotuli Damaf-ceni libras Parifienfes cóftituunt 410. een turn rotuli Syriaci libras Parifienfesyoj. amp;nbsp;i4.vncias pendunt.centum librs in Archipelago libras Parifienfes conftituunt 9i.inorisAfrics 116. pondo compledun-tur centum Parifien. in Afia minore eeh-tum rotuli Parifienfes libras ri3.amp; vncias quatuor conftituunt. leuiffima libra eft Neapolitana,qüoniam centum librs Nea politansquatuor tantùm ac feptuaginta Parifienfes pendunt. |
At quibufdam in oppidis duo,triavé, interdum quatuor pondera pro return qus vsneunt varietate , conftituuntur. Óranum Africs oppidum quatuor habet pondera varietate difcrepantia : quorum grauiffimum eft quoss appenditur:quip-pe centum pondo efficiunt uSy.Parj-fienf. id verb quo fpecies amp;nbsp;aromata vs-neunt,al'iqu3nto leuiuseft : centum euim pondo cóftituuntlibras ParificnCiji?. tertium,quotriticuni amp;nbsp;cerapendifolet, cuiusponderiscentum efficiunt Parifien fes libras ut. leuiffimum dcnique , quo xilum appenditur : cuius ponderis centum librs conftituunt 181. libras Parifienfes Sedomnisilla varietas ac difcrepantia t ponderum conciliarifacile poteft in nummis, fi eodem pondéré8echaraófcre aureiSeargenteieadem mifturspropor-tione feriantur: cùm vbique ferè terra-rum duodecupla fit auriad argetumpro-portio,vtfuperiùsdiximus. Hiiic t gentium iuri derogari non debet, ne Princepsfinefumma fuinominis aefams iaftura iusillud populorum omnium commune perrumpere poteft. pri-uaciverbacpublici nummorum corrup torcs |
|
IOANNIS ptores fublata ilia qua dixi metallorum confufione, fimul concidant neccffe eft: quia nemo tamftupidus futurus ftt, qui fraudem oculis, auribus^tadu denique ipfo non facile percipiat, amp;nbsp;quidem fine Heraclio lapide, fine fornace, fine ftilo, fine fedionc. Et quoniam argenti pars minima quæque preciofa eft, ad plebis vti-litates amp;nbsp;eommoda tertium nummorum genusexære puroaut fabricari oportet: aut certe argenti vneiam non modo in duas femuncias diuidere necefle crit, fed etiam in très duellas, quatuor ficiliquos, C.fextulas, 8. drachmas, 18. tremifles, 24. fcribula,48. obolos, 96. femiobolos, 144. filiquas, 576. grana : vt tcnue$\iliffima quæque friuola facilius coemere fibi pof-fint. Cum t enim Angliæ regina non ita pri-dem ærofa numifmata fuftulilfet, exar-gento fatis puro numos cudi iuffit,fed cû ac femifcripulalibrâ in fcripula non fatis fubtiliter diuififlct,tenuibus ademptu eft comercium return viliorû: nee egentibus tanta benignitate ac facilitate fuccurri poteft, quam fi fubtiliores nummos cudi iuffiffet. At Renatus Andium ac Lotharin gorum dux vneiam argenti in mille num-mos diuifit,quos Andegauenfes appellat, necuiquam deelfetaut mereädi, autegen tibus largiendi facultas. Quod etfi laboriofum monetalibus vi-detur,vtilius tarnen eft quam ex ære num-mosferire, turn quia nullum metallige-nuscitiusære rubiginem contrahit: turn etiam^quod æris vbique eft ac femper fuit precium incertum, debet aucé ratio num-maria fibi conftare, necvlla temporum aut locoruin varietate mucari : idque maxime propter iura commerciorum popu-lisomnibus inter fecommunia. Nam Eu-nico bel!o argenti ratioaeæftimatio fuit pondo vnius ad 840.æris.at Senatus decre-to vt inopiæ ciuitatis confuleretur, precium æiismagnafui parteparte deminu-tum eft : amp;nbsp;cum denarius argenteus anteà decern affibus æreis qui turn librales e-rantjiftimaretur, momento fexdecim af fibus eiufdem pondcris æftimari. rlia. |
BODINÎ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;719 libr.j?.cap. J.cœpit. poftealibrale pondus affisdimidia ponderis parte imminutum eft legePapiria:vt preciumçris duplo ma ius fucrit, quàm ante legemPapiriam. Fe-ftus libr.17.in verbo, Seftertius. extitiflet: poft etiam as illud femilibralc rurfusdi-midia ponderis parte minui placuit, ac denarium argenteum decem affibus eins ponderis æftimari : quia ratione argenti pondo xio.æris æquabat: quale nunc precium noftra ætate in Gallia fere vfurpari videmus. At in Germania, t quæ metallis om- »4 nibus præterquàm auro abundat, vilius æftimatur: neque enim tantùm fupellex magna fui parte ærca fabricatur, verum-etiam templaipfa multis locisæretcgun-tur.in Hifpania rarius eft, in Africa verb rariffimum : ac propterea multó quam in Europa carius æftimatur. facit igicur tanta illa precij varieras, quominusærismateria rei nummariæ idonea videatur. Hic occurretaliquis, argentum etiam quibus locis abundat, vilius æftimari. nam eo fee dere quod iólum eft cum Aetolis, vno ca-piteaurilibra decem argenti librisæftimatur. Liuius. at lege Conftantini,l.vlti, de argenti precio. C.auri libra exæquatur argenti libris 14?. quia legislator folidos quinque aureos, quales feptuaginta duos habuit libra Romana, argentipondo æftimauit: nunc verb duodecupla fere eft vbique ratio: nee auri ad Aquilones inopia,necargeti copia facit, vt hoc mul-to vilius, aut illud mu Ito carius æftime-tur. Pontifex quidem Romanus auri quam argenti cupidior,in cameraPótificali auri libram æftimauit argenti librisn|. vt argentarij ac nummularij aurum potius quàm argentum fpe lueri Romam inferri curent.Quamquum bismilleamp;' quingen-tianni labûtur,cùm eadem ferè effet quæ histemporibus. ScribitenimHerodotus auripondoargentilibris tredeeimæqua- ^g tumfuilfe. amp;nbsp;inPandedis. In Mifnaotb. trad.de angul.cap.8.§.6.amp;7. Hçbreorum aurinummus,argentcis25.çftimatur. quo fit vt cum Hebrçis aurea numifmata argen , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C c c c tels |
DERE NVMARIA
74«
teis ca ratio fueritq eft vniusadiir.Per faium item legibus auri ad argenfû ratio plane fiiirduodtcupJa.'nani ftatci Daricus aureus vncialis argenti pondo æfliiuaba-tur,vt eft apud PolJucem, quinctiain Au-gufti temporibusrex Indoru ca.ndemha-buit auri ad argentum tcdimationem/jug tune Roma ferebatur , aepropterca Ro-manorum iuftitiam laudauit, vt eilapud PJinium, Ex quibuscfficitureandeinferè nunceßcquxlemper anteà fucrit, auri amp;nbsp;argenti xftimationemraurum quidem pre ciofius haberi cœpit Confiantino magno Imperatore, cum principiim luperio-rum Juxu omnia auro fplendcrent, vt cti-am Martialis Kafiam irriferit auro cacan-tem. Quid Nero’cui non fatis erataure-^ am habere fupcJleótilem, nifi t auream quoq; domum habcretjambulatorijx mille palTuum diftinétam . Quid Vefpafia-nus?qui air pliasbis miliies in extruendo v ac inaurando Capirolio infumpfit. Agrippa vei öcomes AuguftijPantheum ære^æs item auro texir, quod ad hicvfque tempora millcac fexcentosamplius annosxs quidem a rubigine, templum vero ab in-iuria coeli amp;nbsp;à ruinaferuauit. ac niß as inauratumfuifler, tandemrubigineexe-fum imbresadmififiet,.
Certè quidem facram rupeUeiSilem auream ede, vtlexdiuina lubet, ferendû eft:fed aurea vafa, periftromata, cubilia, libresetiam 8r ephippia inaurata vbique videri, hominum furioforum infaniam coarguit. quam nifi principes feueriffi-mis legibuscoerceant,auri non modö ra-ritateni,fed inopiam vbique fummam fore necefie eft: cum in rebus inaurandisaf-fidua, amp;nbsp;quidem perpétua fiatauri ialt;3u-ra.quaderepopulus nofter apudprinci-pem in comitijs Blœfenfiû graiiiterquæ-ftuseft. Attametfi argenti copia turn in Europa, turn Africa, turn in Occidentis regionibus maxima fit, nec magna fiat ar-genriiadura, nihilominùsatftimatio qua dixi,vbiqueferè fibi confiât.
Qnamobrem fimiftura quoque vtriuf-' que meraJli fit cadz'm,nummiq; aurei eiuf iemponderis accuratcumargentcisfe-
ri5tur;cxceptis minutiffimis argeti nmn'*-mis ad tenuium fubleuandam inopiara,■ quod in-auro ncceftenon erit,nemini du-bium ede potcft,quin perpétua ac ftabilii ratio nummaria futura fit, amp;nbsp;ab onini de-prauatione tura : quod minime fperadum eft, quandiù xrofa numifmata auri amp;nbsp;argenti feremus, quâquàm mifturam num-morum omnium inæquabilem t vbique ^»J videmus, præterquàm in Hifpania, qua: leges nummarias accuratiffime tuctur.In hoc quidem Impcrio auri amp;nbsp;argenti nu-raifmata vfque ad Philippi Belli acratem puriffima fuerunt. primus bic dimidiam a:ris partem mifcuit argento, anno ijoc. ac tametfi poft aliquanto t priftinæ bo- 3aj nitatireftituta findet, centefimo tarnen ac vigefimo poft anno argentei num-mi vix tertiara argenti partem habue-runr.
Caroles VII. rcx ineuntcimperio, ta--metfi rebusar'fiióHs,numiimata argeti op--timi vt populi gratiam iniret, cudi iiiffit, anno i^ jo.led extremisférèlmperijtem-pci ibus argenteos nummoslabefaöauit, cum deierioresquàm Philippus fielluscii' di iulfiiret. deincepsenim argentea niimif. mat.! minui eoeperunr, non tantùm mate-rise bonitatejed etiam pôdçre ipfo ; quos gt;’ enim folidos Francifcusanno 1540.rcx cu-di mandauii,non tantum fuperioribusle-uiores,verumcti3m multb détériorés fuif' fé videmus:quippc qui duasampliùs partes ærishàberent, terciapars nontotaex‘' argento condabat. deteriorem tamtnfo-lidum ciidit Henricusfilius : deterrimum' Carolus I x.fcilicct dimidia ferè parte le- -uioremquàm anus ; admiftis etiam dua-büsæris partibus, vt argenti tertia tau-tùm pars reftaret.ld quidem finitimorumu principum exemplo quafi neceffîtatequa-dâ coaétosreges nodros fecilfe videmus,, præfertim Heluetiorum, Germanorum, amp;nbsp;Belgarum:qui cùm argentea numifma-ta noftra détériora femper ferlât, nodror 1 homines ac ciuitates nummis argenteir' * fpoliabant, vt ex ijs fuos condarent, amp;nbsp;ad nos fua numifmata comn^erciorum necef. dtate traducerent.
Iflic
-ocr page 743-|
IOANNIS ix 33 Ïnde populorum graues ac frequentes ’querelæ, quod in nummorum permutati-'Oncamp;commercijs ineundis tanta detri-mcnta ferant^arq: ij potiffimùm, qui rem numariam propter metallorum confu-fionemad intelligédum difScilcm cape-re non pofl'unt.fraudis origo inde tnanat, quodfuam quifqj artem,quo vendibilior fitjobfcuriorem efficere conatur, vt medici,qui leuiffîmaquæq; medicamentalitc-nsobfcuriffimis Gothorum, verbis qui-bufdam Arabum,cuiufmodi eft Ana,pon deribus ac notis Grarcorum traduntim-peritae plebi,ne fcilicet arcana patent medicorum: itamonetales Præfedti ac ma-giftrarus noua ratione loquendi rem per lefeclariffimam tenebrispJufqiiàm Cim-metrijs obfeurarunt.nä ciim facile dici po tuiffet, madamauream librarum 2.4. cui duæ libræ æris argentive admiftæ fint:auc breüiùs,3urû cuius duodecima pars ærea aut argentea fit, aurum ei. ceratiorum di-ceremaluerunt : ciim itemargenteosnu-mos media fui parte tæreos dicere lice-ret, argentum appellarunt fexdenario-rum:pondereduorum triumve denario-rum,a;ftimatióequindecim denariorum, vteodemverbo materise vim, pondusac precium répugnante rerum natura figni-ficarent,cum autem perfpicuèdici potuif .fet argenti libram in nummos ofloginta diuidi : numos lex folidorum dicere ma-lucrunt. Rurfus monctarum genus fic diuidunt, vtquoddam ftabilefit: quoddam varium ac mobile:fertium fidu amp;nbsp;imaginarium ; ciim tarnen nihil in re nu maria ftabile dici poffit:amp; ab illaquam dixi metallorum eófufione labes omnis proficifcatur. Nu-mus enim Italorum omnium ac Siculo-rum communis,quem ducatum mouetam imaginariam appellant, veriffimus erat aureus Confiantini folidus, eiuldem pon derisac precij cum Angelico Anglorun?, amp;: Medino Africano, aut Imperial! Bel-garum:cuiusponderis fcx vnciacapit,li-bra veró diios Sc fcptuagiuta,d.l.quoticf-cunq; de argenti precio. huius folidi ple-aat funt leges GræcoruiUj Alemanorü, Ri- |
BODINl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;741 puariorum, Anglorum, FrScörunijSaho; rum,Burgüdionum: quem maiores nofti'i aureum folutü appellabatmoftri ad aureü folarem ridiculèdetorferuntJn bis tamé legibus quasmodö dixi,multiplex, eft ac' varia folfdorum fignificatio, ac pretia di-uerfa. Ineptiffimè vero noftri monetales, qui non ita pridem aureis noftris folidis cha-raderem Solls imprelferût: quafi folidus à fole diceretur.folidum autem lex appel lat, quia ex auro puriffimo conflaretur. j^ ■nihil eft enim invniuerfa rerum natura quiequarn auro foliditis aut magiscompa dum: cùmexternomnia corpora vacui-tates quafdam habeant inanes. Etquern-admodumaureus numusAngufti princi-patu,eodem pondéré quo ftater Atticus, quo Philippicus,quoRofeus Ang!icus(o-mnes didrachmi, ) fub occafum Impcrij Romanipaulatim imminui eoepitmone-talium capirali fraude, quoufque tempo-ribus Conftantini tertia ponderis parte antiquo leuior c(Ter:fic aureus Conftantini folidus qualis eft Anglorum Angcli-cus, maioribus noftris v/itatilfimus paulatim pondéré minutus eft: ac femper mi-nuiturPrçfedorum monetalium furtisac rapinis. quem enim aureum veterem ap-pellamus,drachmam pendit: idem Caro-loquinto regeduobus fcripulis minutus eft:eins enim ponderis funt Franci aurei, turn équités, turn pedites, eadem tarnen bonitate, qua veteres ciufdem ponderis eufi funt Ridxi Burgundiones. hinc ad Caroli v 111. regis Imperium aureus tribus fcripulis antiquo leuior, Bc ceratij do drantc deterior paulatim eufus eft. ac ta-metfiFrancifcus maiórpondéré aeboni-tatemeliores fignari voluiftet, nunc ramen leuiores fcripulo, amp;nbsp;ceratij femif-fedétériorésferiuntur. extern ciuitates, Venetorum, inquam, Genuenfium, Florentinorum , Senenfium aureos num-mos,quosduc3tos appellant, amp;nbsp;Hifpani ipfi vnaamp; eadem legeponderis ac t boni- 3$ tatis, quarta , inquam , ceratij parte ab auro puriffimo , tribufque fcribulis à drachmali pondéré pcrculferunt vfque ad Cc cc z |
|
D’E RE NVMARIA 74fr Carolum V.Imperatorem. Is enim anno 1Î40. aureos Hifpanos diiobus ferè ceratijs détériores, amp;nbsp;quatuor filiquis Jeuiores eudi mandauit: ex duodecima pars librç,fine quod idem eft, vneia æris, argentive auro publica lege »lifceri coepit,extemplóciuitates omnes ac principes Iraliæ, ëadem lege nummos liliqua tarnen grauiores eudi iufterunt.-Pontifex ipfe Romanus Pauluslll.perni-ciofum catteris omnibus pnbuit exemplum. Is enim aureum Romanum omniü detcrrimum’ac Jeuiffimum fub Farnefio-3lt; rum ftemmate fignauit;quippetduobus ceratijs ac femifte ab auro puriffimo diftâ tem, ac duobus fcripulis folito pondéré leuiorem. deinde Farnefius Cardinalis cü Auenione Pótificis Legatus effet,deterius in eo fe geffit quam auus ipfe : quippe aureos cudit auo détériores ac leuiores. Quo faftum eftvtpublici corrupto-res ac monetales Pratfeftijfinitimarum ci-uitatum proba numifmata vndique coa-dla corrumperent, ac deterrima quæqj fe-rirent. Et quoniamacutiusauri quàm argen-ti precium intuemur, amp;nbsp;argentum quàm aurum deprauare facilius,fr3us etiam ob-fcurior,fæpiffimè t fit vt argentei nummi quö funt puriores, eó rarius reperiantur: propterea quod ex optimis deterrimos conflare publica finitimarum ciuitatum lege licet, regales Hifpani argenteorum numifmatum optimi vndique conquirun tur à Belgis amp;nbsp;Germanis,vt vncialesacfe-munciales nummos publica auäoritate ferlant ; quos à regalibus duodecima ferè bonitatis parte abelfeconfiât. Sic Lucer-nates, Solaturij, Vndcrualdenfcs, ex no-ftriscapitonibus fuos conflare fo'ent,çris ferè duodecima parte admifia. leuiores funtetiam capitonibus Francorum. ete-nimbonitatis ac pôderisrationibusfub-dudis,Francorum capitonibus détériorés funt duobus ferè affibus, quæ quod fubtilius à nobis Jibro in Paradoxe ad-uerfus Malcftrctum, fingulari difputata funr,omitto. |
Jfc nbsp;nbsp;nbsp;Priodßum Î quidem ferè oainium kr gibus feuerifCmccauetur,ne an turn amp;nbsp;argen turn extra fines Impcrij cuiufque'cué-hatur, fed nunquàm obtineri poteritvt legibus parcatur, quâdiù commerciacum finitimis popu]is,vti necelfe eft, intereen dent. Capitalesetia'mabaurificibus fraudes manare folétiquas omnes fi perfequar infinitusfim : nec tarnen vllis legibus ci» ucri polfunt, nifîeaquam dixiratione femel in Republica cóftituta:vt feilicet omnia auri amp;argenti numifmata æquabili proportione ac pondéré feriantur,amp;à puriffimisquaitaamp; vigefima patte tâtùm diftentmecaurificibus ab ea lege difeede-re liccat. ita fiet vt argétea fu pellex argen teis, aureaaureisçquopondérécoeman« tur ac permutentur,nec quiequam vendi-tori pereat prêter opus. Sic enimvetere maiorumnoftrorum prouerbio dici folebat ,in argentea fupel; ledile nihil venditoriperire prêter opus* cum aurifici venderetur. cur non idem quod ante trccentos annos in Gallia fa-dum eft, quod etiamnum in Hifpania fieri videmus, confimili exemplo faciemusï atnoftriaurificesfub opens fpeciefraudem emptoribus faciunt:ac viliffimo pre-tio emunt : quod multö cariusdiftrahere poffint : fublata veróauri, aeris amp;: argenti confufione,frau des à ftirpe t conuelli ne-cefteeft. vedigal etiam monetale’, quod -principes grauifubditorum incommodoJ de nummorum precio detrahunt,tolli, ac potius eo nomine vedigal nouum,tum e-tiam ad monetalium mercedem imperari acquiuscftivtolim Normaniprincipes,amp; non ita pridem Poloniæ reges fanxerunt, vtnummorum vis ac poteftas vbiquefitq cadem fine vllopermutationisnummoru detrimento. Et quoniam ab ijs'qui auro,argcnto, XTC flando,feriundo perficiuntur, peftis præcipuè manat,eoque latiffimè per omnes Imperij prouincias graffatur, vnam tantùm nummorum officinam ineodem Imperio t conftitui necelfe eft, amp;nbsp;in vrbc omnium maxima, vt publicè fpedanti-bus magiftratibus nummi percutiantur.. Ivouuni id^ opinor, Prxfedis moneta-lihuai |
|
IOANNIS telibus videri pof/ît, prscfertini noftris, qui monetarum officinaîhabentferèvr-g‘quot;quot;’ Atmirum videri debet nemini, qui mo dóinteliexerit Romanos in tanto Impe-^j rio vnam tantum monetarum officinam habuifle^ifcilicet lunonis templii ,inquo Trefuiri/nonetales tri urn mctal lorum,au ri,argenti,ærisnummos fine vlla arris mi-Aura fignabant.prætereàMarij Gratidiani Tribuniplebis rogatio«ieftholamconAi-tui placuit,in qua numi probarentur. Latè quoque patebat Imperium Francorum Carolo magno rege : omnes tarnen monetarum officinasin Palatium coegit: quofeueriusamp; accuratius nummi fabri-^j carenturac probarentur. poAeâ verb qua officinas plures habere, amp;nbsp;procuJ à Principe mctalla mifeere licuit, ratio quoque nummaria deprauari cœpit. Hie dieet aliquiSjPerl'as, Grarcos, Romanos fimplicia numifmata a:ris,argenti, auri fabriea/fe, nee tarnen adulterinosnu mos defuifle. vt videre eft apudDemoAhe nem contraTimocratem.amp; in tit.de falfa. demus id quidem;fed tanta fuit eorum caritas,vt id valde nouiim videretur: quoni am facilimè quifque metallorum fimplici urn naturam vim,ac pondus tenebat : nee • tarnen priusnummi eorrumpieoeperunr, quàm metallorum confufionemprincipes ciuitatum inuexiAent, vt Marco Antonio inTriumuiratu probro datum eA:quod ab aduerfarijs profeólum opinor:cum ad-huc inopia laborantibus Romanis Liuij DrufiTribuniplebisrogatio non finecon tumclia reieda fuifiet, cum oftauam arris partem argento mifceri vellet, ex quo in-teJligitur argenteos nummos etiatn illis temporib* afummapuritatenihil autpa* rum admodum abfuiAe;auium qiioqs pu-riffimum extitifie demonAratetiamnum aurca numifmata veterum Græcorum, ac Romanoruro, inquibusnihileAadmiAu \I xrisautargenti,prartercentefimam parte, ■ quar fine diuturno labore ac detrimento percoqui nó poteA. at etiam Vefpafianus nummos aureos conflari iuffit,quibus tan turn defüit pars auri feptingérefima ofto |
741 BODINK gefimaodaua : vtParifiorum aurificibus, ac monetaliumpræfidiTuretano comper turn eA. Mihi tarnen fufficerevidetur, fi parsar genti amp;nbsp;auri vigefimaquartadefit:ne que-ratur monctales operis diuturnitatem ^ ialt;Auram;aut ignibus imperari non polfe. Nollem,fi fieri pofiret,quanquam fieri pof fedocui,a’reos nummos fignari ; fi tarnen aliter principibus viderur, puros ac fim-pliccs conflari oportet.id quidem perfaci lè eA,'ac tametfi anten nummi noAri partes affium minutiffimædecimam duodeen mamvepartem argenti caperent, nihilo-minus tarnen fraudes in ijsquamplurimæ-fieri folcot,quæ minus à plebecula,cui po-' tiffimum eiufmodi numifmata cuduntur, percipi folent. Extat apudmelacobiPinatelIirei nu marixPrafediad Henricum 11. regeme-piAola populari fermone fcripta:quagra.. uiterqueritiir de publica calamitate , ac: monetales Parifienfes aceufat, quód affess iuAo pondere leuiores,materiaq; decerioi res accuderent: detrimentum verb publi-cumtriginta fexaffium in fingulaslibras cius monctæfu life demon Arat. Ex quo in-telligitur in infinita multitudine taliuni! nummorum quanta fabricatur, peculatus--incredibilosfuilfe. ldc!#rtamen PinatelIusaCuriamone-talium accepta poteAate anno ini.cudem dorum denariorum acduplorum,ad officinas huiusImperij remotiffimas fe rece— pit,proculàprincipe,proculàluce;actâ-tam vim talium numifmatum fignauit, vt rationibusomnibus fubdudisa ludicib. quarflionumcentiesferè feAertium depe culatuseffecomperiaturtnecdubitaiiitfe' Aertium pellici regiæ numerare,qna: flagi. tiofifsimi hominis fupplicium quidem di Aulit,non fuAulittamen. Hæc igitur mea cóclufio eA,ne minutus quidem numis metalla mifcerioportere. Sed ea quæ diximus cum in A fia amp;nbsp;A frica, cum item in Hifpania amp;Angliarebtiffimè fiant,qAid obeA quo minus idem in carte-ris quoqj ciuitatibus amp;nbsp;Imperijs fieri pof' £t?Non dubito fi Principes inter fe eófpi. 4* GcCdC- j, rear |
744
DE RE NVM ARIA
|
rent, omnia faciliora futura. Et quemadmodum veteres à numorum perculfionead proplafticen amp;nbsp;fufionem delapfi funt: idem nuncquoq; nobis facié dum opinor.nam quo numi folidiores fu-erint,eó melius figuram tuentur, qua; in ^^ numis pereuffis vetuftateperit.circularis verb amp;nbsp;xquabilis figura circuncidi nó po terit,quin facile cinq; appareat : nee item vllum crit ex cæmentis numorumdetri-mentummec iterum atq; iterum catmenta conflare oportebit : nee tot opificib. opus erit.nee tantum temporis inaniter conte-rendum inmoleftiffima pereuffione: fed codem momento vis infinita numoriifor •macuiufque,loco,amp;: ordine conftituta ex iftet.poftremó numos adulterinos eftor-mare nemo poterit,ciim metallorum eafit natura,vt corporis capacitate ac volumi-neplurimum interfe diftent: quodquidé volumen in numis pereuffis Jatet : quia percutientis arbitrio diftendi , aut cogi poflunt: forma verb in quam liquata imj-ciuntur metalla, nec didendi, nee minui poteft. Quamobrem fi quis aureos numos »re admifio corrumpere volet,formas capaci-tas non patietur : quia corpus æris duplo .capaciusefi:,amp; ratio ad aurum eadem quç vniusada.amp;-J Gue oöo ad feptende-cim,fiquidem vtriufq; mafla capiatur eiuf dem ponderistconcra verb,fi corpus vtriufq; metalli eiufdem amplitudinis fuma-tur,auri corpus ære duplo grauius,amp; |. vel vt fubtilioribus ponderib.ac numeris vtamur,eadem eftasris ad aurii ratio, qiias ISS i.ad 7ï9.vt quidem me fpeólantedemó-ftrauit Fr. Fuxæiis magnus feciili noftri Archimedes. Auri verb ad argentum ratio ea eft qu» JKi.ad 919.aut ferè 9.ad 5. id eft argentum 49 corporis volumine duplo ferè maiuseft auro , fi eiufdem póderis maftam vtriufq; metalli conftiruamus: vel aurum ferè duplo grauius erit argento, fi eiufdem volu-minismaftam vtriufque metalli compa-remus. |
Acris item ad argentü ratio ea ferè eft, qu» it.ad ij.aut exaóliffimaratione,vt 723 ad 9 i 9. nam hæc duo metalla corporeac pondéré fibi proxima funt, colore verb diffimilima.propius tarnen argentum plu bo accedit,tum pondere,tum etiam ampli tudinetid eft plumbum eiufdem magnitu dinis qua argentum tantbgrauiuseritar-gento,quantb numerus lï.maior eft i^.vel accuratifsimè,vt 998.3d 929. aut huius vo lumen tanto maiuseric volumineplubi, fi vtriufq; malTa eiufdem ponderis inter leconferantur. fed plumbü corruptorib. numorum inutileeft,propterea quod dif-fluitramp; abomnibus metallis facile feiun-gitur. Stannum quoq;admiftum ceterametal la quafi lethifcrum venenum. perdit, ac planè corrumpit:ac tametfi argento colo-requam fimilimum videatur, corporis tarnen amplitudine ac pondéré difsimili-mum eft : nam vtriufq; eadem ferè eft ratio quç 9.ad ij.aut fubtiliusóoo.ad 929. Au rum verb ad ftannum metallorum omniü leuifsimum 8c corporecapaciffimum,ferè triplam habet rationem:id eft,quam 18. ad 7. velfubtilius 1551. ad 600. Ferrum ité corporis amplitudine Sc pondéré ad argé turn cæteris prôpiùs accedit: eft enim ferè vtriufque ca ratio qua: j. ad 4. vel accura-tifsimè vt634.ad 929. fed aliorum miftura ferre nullo modo poteft. quinetiam »ris drachma fi in ferream fornacem inijcia-tur, obftat quominusferri inateria liqua-ri vllo modo poffit,ac totam aduri necef-feeft. Queritur tarnen Plinius corruptores numilmatum argentea lamina ferreum nu mum fic cexiftc, vt argenteus putaretur,id que ap4Jellabat ferruminationem, qualê meLuteti» numura memini vidifle. pondus tarnen aut corporis capacitas fucura obduüum facilè detegit. aurum verb ferruminationem illâ momento demonftrat, cum ferro tantb grauius fit, quamb fena-rius à nouenario fuperatur : aut cxaóliffi-marationei55i.ad634.Poftremum eft argentum viuum,quod pondèreac volumine proximè ad aurum accedittleuius tamê eftSc capacius auro: eamqueferè interfe rationem habent quauij.ad 4. velaccura-tiffi- 1* |
1
-ocr page 747-|
IOANNIS tinîmè vt uïS.adiyn.fed omnium celeni-mè igni carpitur, nee vlJa vi retineri po-teft^quorninus eiiolct ignibus admotum. Auri veiö amp;3rgcntijOpinor,fiimma in-opiafecitj vtmaiores nofli i proplafticen in re numaria deferere cogerentur, vel, quod veriuseft, monetales ipfi numos fe-rire ma!ucrunt,qiió fraudeseorum minus perciperen’tur.Nodraquidemçtatenumi folemfsimarationeamp;quidem noftrorü hominum ingeniofifsimo artiHeio fimul acfemel orbiculari figurafecariaefigna-ri, amp;nbsp;quidem prompcifsimècœperunt: fed ea ratio deferca iacet, quöd vlu perce-ptumeft numos nee eiufdem póderisefle, neeformam diutueri,amp; inexmentorum roukitudineaciteratis fhfionibusmagnü effe detrimentum. Quod autem diximuslibram numo-rü turn grauiorum,tum leuiorumintegris nu merisdiuidioportere fine vlla fraikione numerorum,habet ea res incredibilem v-tilitatem , turn ad commerciorum faci-litatem, turn ad nummorum permutatio-nem : fi videlicet auri amp;nbsp;argenti, atque adeöfiplacet, «ris Jibra vnciarumn.in numos 14.56.4U.72.96.144.191.576. non tarnen æris vel auri librä in numifmata 576. diuiderc necelTe eft,fed argenti duntaxat. omnium veró librx partitionü vtiliffima eft draehmalis,fcilicet in numos 96. , Et quoniam repentinx legum mutatio-nies,ac rei numarix conuerfioncs graue ci |
BODINE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;741 uitatibus detrimentum, fxpè quoq; rebel' landi occafionem afferunt, id fenfirn fiat, oportet,quo leuiùs incommoda ferantur. Cùm enim legatione fufeepta ad conuen-tus Gallorum Blœfas profedus eflem, iuf fusfum à principecum monetalibus Prx» feólisac Marcello xrarij Tribuno de re nu maria,qua tune grauifsimc Refpub.confli (kabatur, confilium capere, vbibreuiter ea qux fuperius fcripfimus,quxq; popula ri fermone iampridem à nobis peruulgara fuerantjdifleruimus ; fumma tarnen fuir, nihil vrilius fieri poke,fed tam graui mor bo numario Rempub.vrgeri, vt cam medi einam quantumuis falutarem,difficilimè latura viderctur. at nullx medicinxtam funtfalutares,quam qux faciunt doloré, 1 ^ amp;nbsp;quoniam pocuIajCatapIafmata,feóHo-nes nihil proficiunt membrisputribus, ig nes amp;nbsp;cauteria admouere necelTe eft. Atpauló póft intellexipeculatores pu' blicos interceffifte,quominus eaquxdi-xi,publica lege fancirentur.quinetiam ar gentea numifmata détériora quamanteas fignai unt, amp;nbsp;ex eo een ties ferè H S corra-^ ferunt. Nequeenim dubito fi xrofa numif mata lege prohibeatu r,ac iufto pretio nu-mularijsdentur,fubditosialt;kuram non 1e ■ uem faduros : quam princeps pro fe quif-que quada ex parte farciat,oportet: fed il»-lud incommodû pro tantis vtilitatibus lee uiffimum optimo cuique debet videru. |
Finis Bodini de Re Numariar
PARADOXA
-ocr page 748-DOMINI DE MALESTROICT, RD
GlI CONSILIARH, ET MA.
lt;ÎISTRI RATIONVM:
DE RE NVMARIA: REGIAE MATESTATI OBLATA, MENSE MARTIO,
M. D. L X V I.
’QuilîUsfubiundaeftIoan.BodiniadeademParadoxajRefponn«.
Omnia nuneprimum ex GaUtca lingua in Latinam translata.
BVM triennio in re Numariacxploranda, mandata Maiefta. tis Tux Rex,amp; Curiæ Rationalis cômiffu occupatus fuiflem, datum mihi negotium eft de ea re ad M.T.referendi.Quia ad-tem nihil eft quod ad huius rei redam conftitutionem tanto perè nos comm ouere debeat, quam fumma hoc tempore return omnium caritas: quam tametft quilibetfuo loco, fummi videlicet cumin fimis experiantur, tarnen pauci originem atqj caufam huius mail de-prehendere poffunt,quæex intimo velut receflu amp;nbsp;quafi abylfo rei nu-marix repetenda, amp;nbsp;rationibus demonftranda eft admodum parado-xis,hoceft,ab opinioncvulgi plurimumremotis.Iccirco rede, atque ordine mefadurum putaui,donec hanc materiam pro merito exami nem,maiorcmque,vti fpero,laboris mcifrudumM.T. exhibcam, ft interim euulgarem duo ifta Paradoxa:quç tentaui offerte M.Tuç,quo benigniùs recipiantur amp;nbsp;legantur ab omnibus,amp;,fi benè intelligâtur, vt cognofcat vnufquifq-, quam inique fiat ab his qui numifmata maio ri pretioæftimantamp;expendunt,quàm Edidis tuis fit comprehéfum. qux hac ratione melius in pofterum obferuabuntur, quam hueufque faditatum fit:exquo ad teinprimis, Rex, turn ad fubditos quo(^ tuos incredibileemolumentum eft peruenturura.
MT-humilimtu amp;nbsp;obfequentiß. fubdttusamp;ferusu
Se MaleßroiS.
PARADO
-ocr page 749-|
DOM. Dfi MALESTROICT, PARADOXVM PRIMVM. IniquamefTein Gallia querelam ca-ritatisrcrum omnium .• quadoquidem à treccn tis annisnullius rei precio quic quamaccefferic. POftcaquam vetuflus permufation is vfus in emptionem Sc venditionem cd commutatiiSj amp;præcïpuîc homi num d initia: jquæin pecudum poITcffióe erant^translata: in aurum atqjargenrum, quibus deinceps res o nines vcndiamp;æfti-mari cœperunt,amp; ex côfeqiicnci hçc me-talla tanqiiâ veri ac legitim! indices eße vili taris au t car itatis omni nm return: Se-quiturdicendnm, nihil liqc tempore ca-rins feu maioris pretij, perhiberi pofie, quam fucrit ante annos trecentosmifi ob id,quód plus anti vel argenti pro eo nne fóluereoporteac.qna tune fnerit necefle. Atqni collar, in compatatione return non plus auri argentine expend! hoc té-pore,qnàm illo fnetit expenfum. • Ab illo igiturtempote nullius rei pre cio in Gallia quicquam accellit. Axiomata funt manifefta. Minor probatur his modis. Regnäte Philippe Valefio,qni feeptra fnfeepitanno M.ccc. xxvni. Coronatus au tens floribus hlij fignatus finenume-ro;pódete amp;nbsp;liga æqualis inió melior Co rouato folato quo nüc vtimur,ællimaba-tur viginti tantum iolidis feu duodena-ri js Tu tonenlïb.amp;rquanqna tune temporis optimi holoferiti vlna venderetur quatuor folümodó libris,tarnen ad folué das has quatuor libras opus erat quatuor Coronatis,aùrmoneta argentea eiufdem precij.Hniufmodi vlnam ctü nunefex libris carins emamus,nempè decent: ramé pro hisdecent librisfnfficiunt fnpraferi pti quatuor Coronati, cuni publico Edi-ôo quinqnagenis[folidis finguli ædimen tnr,aut pro rata nummi argentei. Itaque vlna holofericinonefthodiècarior,quâ fûerit illo tempore. In exteris mercibus,quædiutiusa!rer-uarifoleutamp;pofiunt,quas quidam tati- |
747 nas vocant, cadem ratio eft. Si amp;nbsp;cas merces fpelt;Semus,qus facîlî-ùs corrumpuntur, vr frunientü, vina, amp;nbsp;fîmilcs,eandé in hisquoqjrationé depre hendemus.Sed in haccoputatione nô eft a:qnû,vt praefentis anni coditio infpicia-tnr,qui peregrinunt in modû exorbitans fuit, îSceni forta(fis in Gallia fimilisnon exftitit,qno amp;nbsp;vina amp;nbsp;fegetes plané vel-ut i nteriern n r, imb etiâ vires i pfæ amp;nbsp;nu-cesfrigotibusadnftæ.Capieiiiusergb annum cómunemjficuti fieri afibletinæfti-matione rern in cafu amp;nbsp;incerto pofitaru: amp;nbsp;modio vini mediocris ftatuemus pre-ciü duodecim libraró Turonenfium.Ve-niantus porto ad tcporaamp;Regis Ioannis, qui prçfato Philippo fncceffit,amp;regnare coepit anno M.ccc. L. priniufqjcudit nu-mifmata vulgó appel latos Francos ex auro puroeqnitis SCpeditisfigurainfigni-tos,qui tune téporis viginti tantüfolidis Turonenfib. valebant,hodiè verb fexage nis xftiniantur,hoc eft,duplo amplius:Si illo tépore modius vini mediocris vxni-ret quatuor libristad folutionc haruqua-tuorlibrarum opus erat quatuor prædi-élorûFrancorunt aiireorüjVel ad propor tionem tantundé nionetx argéteæ. Quod fi his téporibus ematur modius vini duo decint libris,quod precium pofuimus an-iti cómuiiis:his duodeeim libris exfolué d is fufficit par numerus quatuor Franco-rum aureorû,quandoquidé finguli hodiè fexaginta folidis Turonenfib. æftiman-tur,vel moneta argétea eiufdem valorik Quamobrédici nó poteft,ab eo tempore preciü vini vllatenus aiiétu efle.Idem eft in fruniento,cxterifq; mercibus fimilib. Aureammonêtahaftenus fupputaui-mus:exquiramus quoq; argenteä:repeta-mufq; paullo altiiis temporaS. Ludouici Regis,qui regnunt aufpicatus eftanno M. cc. xx vii.amp;primusconflauitfolidos, quorum finguli valût duodeeim denarijs Turonenfib.illa tépeftate difti groffi Tu-ronenfes. Hi groffi feu duodenarij crant ex argento puro, eoruinquefexaginta amp;nbsp;quatuor efficiebant libram. Denariorum verb quibus hodiè vtimiir,præfertint co-D d d d rum |
74« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PARAOOXA
rum qui fub Henr. II. Regepereuffi funt, quorum liga tres deuarios amp;nbsp;dimidium cótinet;nonaginta tres amp;nbsp;dimidius,niar-c5 operiSjamp; eorundé trecenti amp;nbsp;viginti, marcaargenti puri efficiütrq) eft quintu-plü eius quantitatis,quæ fuit tépore præ-difti S.Ludouici.
Smeultpendebantgroßü hoc eß drachmä, eäauam vneupartem nam i. per i. multipU-cata efficiunt 64.erat^^ßn^ulorum pondus triü denariorum.
Itaqjex fingulis vetcrü illorSfoIidorü faftifunt quini,amp; ex confequéti, viceni hodiernorû æquiualebunt quaternis ve-teribus,amp; vigimiquinq;libre libris qui-nis,amp;: centen» vieenis. amp;nbsp;fmilirer in ma-ioribus minoribufvefummis.
Quamobré ßematurhodic vlna bolo-ferici decern libris^quat temporib. S. Lu-douiciæftimareturqtradraginta tantum folidisjuontamen plusargenti expendi-mus, quam tune faftum fiierit.
Falfum na in vmuerfa GuBianeeferidi er at ne bolofericum-.ßcut demceps demoßrabitur.
Vlnapannr,qute mine cent5 folidisïfti maturjreditad precium viginti folidorü antiquorii.Modius vini^qui bodièduode cim librisamp; femiffe venit, nóeft carior, qcum ohm emeretur quinquagenis foli-dis.Si preciumeaponis hodie fitdecé fo-Jidorum, eft fairem arquale duobus foli-disantiquis. Quindcciindenarij,quibu» nunc vini fextarius in oenopolioemirur, nófuperantçflrmatio’né quadratisolim'. Parcalceorü f hodiè quindecim folidis ematur, non eft carius tarnen,quaIi olin» emeretur tribus. -Suptus diumusequitis in hofpitio,anno-comniuni,fï ftnunc vb ginti quinqjfo'Iidorum, nihilominusnó exced it fummä qitinqifolidorum, qui o li(n rnfumcrentiir.Operædiurnæopificiî vel rufticorû,quç hodiè quinq; folidis lo eantu-r,exxquant mercedé diiodecim denar iorûiiriustemporis. Nobilisquifpiâ qui hodièreditû habet quingétarû libra-rö,nóeft ditierr illo qui tóe téporis habe ret faite cétû. Ager vel donrus qua hodiè-suft i m a tnr vigint iqu i n cp m i 11 i b us Franco tufeu librarüjióeftcariorj^lï olim eme
DE RE NVMMARIA, retur quinq;fo!um millibus. Et hot propter fupralcripta rationem,videlicet, tp vicies quinquies millelibrç hodiernç nó maiorem quantitate argenti puriconti-neant,quam.quinque millia librarum té poreprædidi S.Ludouici.
Vnde apparet,caritatem return omnra qua? vulgö iadatur, vanam effe opinioné amp;nbsp;imaginem compuratióis fine re vel effect. vllo.femper enim ad primum fund» mentum noftrum efl recurrendum,fcili-cet vt dijudicetur amp;nbsp;reipfa cognofcatur,. inemptionc amp;nbsp;comparatione return n-ö dari hodièmaiorem auri argentine puri quantitate,qult;im veterib. temporibus fa bus faótü fit.cQiiód etiam per fingula régna atq;tempora, indeaS. Ludouico ha-iufque,verum effe deprehendetur.
Hrgó d'ici aut probari nó pót,vll.ius rei ab illo tempore aftimationé auüafuiffe.
PARADOXVM SECVNDVM-
Irrcoronato,alijfq; aureis vel argeq-tcisnumifmatibus plurinju perdi,qua-uis eadem asftimatione e.\penclan{ur, qua receptalunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i,
Res, quæ vel maxime fefelHt inopetn^F reddidit Galliam amp;nbsp;Gallos, q.iixcj; ab ärt-niscentû præcipuèeffecit vt fperneretm? atqiinfringcrétur ordinatióes feu eóftb tutioesRegu de numifmatü vfu amp;potc-Üate,eft,q,fempereadë numifmataaccé-ptaiterumqjexpenfa fint maioriprecipy qua publicoPrincipisedido atllimata'èf fent.Qua in re opinioné vtiigi prxnaluih Etfi.n.cippO'fuerinefe Reges, reft iterintt^; quantu fieri potuit,tamé vidi tande, Im-moderata populi voluntatê fequ Î ,amp; au-rei numifinatisæftimationem indiétati-gerecoadifunt.Quæcûèfiet viginti tantum fol idorura, temporibus fiiprafcripti Regis Philippi Valefij, gradatim fub vno quoqi Regum,peruenit ad 15.30.3v.40.4v. adeoqj ad quinquaginta folidorum fum-ma,hodiè edido flatuta eft.vndeincredi-bile detrimentü, amp;nbsp;damnü irreparabile cùm Regi tû fubditisillatû eft. Cómunis inueteratuseft error, quiinanimisple-rorum«^ radices egir,exiftimatiü nó pof-fequic-
-ocr page 751-|
DOM. DE MALESTROIGT. ft qiiicqtiam deperdi in coronato, aliove nuinil'mate, fiuepatrio, fineperegrino, dûinodo: code precio exponat, quo ah a-Jijsaccepcrunt.Veru longe àcakulo ab-funt miferirficuti ijfde terminis, quibus amp;nbsp;primum Paradoxum perfecuti fumus, dcinccpsdemonftrabinius. CurnyPhilippo Valelio regnatCjCorona ti valerent tantii vicenisfolidis,vti dixi-mus,q hodièquinquagenisçftimétiirrno bills aliquiSjCuiuscefusfeu reditus elfet lo.folidoTumjpro his 50. folidisaccipie-bat duos coronatos amp;nbsp;femiflcm,vel moiie ram argenteam eiufdem valoris : quibus duobus coronatis amp;nbsp;femiHe,c0pararepo terardimidia holoferici amp;nbsp;odtauani inlu per vlna; parte : quippe vlna eo tempore quaternis libris arftimata,quibus hodier-rû preciu 4.coronatorii refpódet. At hoc téporeinfohitiôepræfatorû 5o.folidorû annul reditus, ide nobilisaccipit vnicu tantiimodo coronatum, vel pro rata nû-m'osargenteos. hoccoronato coparabit bodièquartâfolùm vlna: holoferici parte,quoniaintegra nunc dece libris vedi-tur:ciim olim dimidiaamp; oftaua vlnæ par tftcopararepotuiflet, perdit igitur in co-loi^ato fuo tertiaampliùsvlnç holoferici .pattern,ctiamfl 50.folidis ci'i expenderit, noceftjCodem precio,quo acceperit.Qd flaccipiat vel exponatcoronatii,p5i.vel fi.folidis, dânûeius,p proportióe inaius erit. officialis,qui olim viginti librarü ftipendium habebat,in præftatione hu-ius ftipédij recipiebat viginti coronatos. Vel monetam argenteamæquiualentem. bis viginti coronatis mercari poterat ho loferici vlnas quinq;,cum quælibet,vt di ximus,æftimaretur quaternis libris,quibus refpódet hodiernü preelum quatuor coronatorü.Atidem officialis in exfolu tionem dióli ftipendij viginti librarü,ac cipit hoc tépore folü oäo coronatos, cü finguli to.folidis valeant, vel numos ar-genteos eiufdé precij. his odo coronatis duas folas holóferiti vlnas redimet, qua-doquidé fingula; decent libris hodiè æfti menturtcum potuilTet olim quinascom-parare Vndemaniféûûeft, eüinfumnia 749 odo coronatorum tres vlnas holoferici perdcre, quanquam fingulos quinquage-nis folidis exponar, vti amp;nbsp;accepcrat. |
Ciuisaliquis,quiIoan.Registéporib’ habebat J6.1ibrasannui feuconftituti re ditus,pro exfolutióehuius reditusacci-piebatjó.Prancosaureosequitis vel pe-ditis chara fiere fignitos, (valebant enim tune finguli vicenis folidis ) vel moneti argenteam pro rata.his jó.Francis aureis poterat emerenouem modios vini, quia finguli venderentur quaternis libris,feu (qua:tunezftiniacio crat) quaternis Fra-cis aureis, qui hodièduodenis libris va-Jentjqiiód prccluanno communi, modio viniaffignauhnus.Si iam hicciuisfupra-fcriptum reditumfuum 36, librarü in ea-dem moneta Francorumaureorü recipi-ar,habebit horum faltcm duodecim, qui prçdiftam fummamjó.librarum efficiüt, cüm finguli hodièfexagenisfolidisexpo nantur.quibus u.Francis aureis hoe tempore tres tantum modicosvini compara bit,quia modius 11. libris venit:cum olim nouem modios redimerepotuilfet. Perdit itaqj fex modios vini,in hisrr.Francis aurcis,ctiamfieodem precioöo.folidoru eofdem expofucrit,quoamp;acceperat. Simile detrimentum in ceterisnumifmati-busaureis,aliarumque rerum amp;nbsp;merciu cóparatione vertitur:quod vitandæpro-lixitatis gratia, vlrcrius non exfequor. Supputemusiamper nummosargen-teos.Nobilis,velalius quifpiamalterius conditionis,qui temporeS.Ludouici habebat cenfiim vel reditum fedeeim libra rum, in præftatione huius reditus daban turei î.marcæ argenti puri, velmonif-mata aurea eiufdé precij. Diximus enim fupra in primo Paradoxe, tune temporis in marca argenti puri contineri tantum fummam ß4.numorum, qui appellaban-tur folidi feu groffiTuronenfes, Hodiè in præftatione huius reditu.s,datur ei ta-tum vna marca argenti puri, quandoqui-dé i6.1ibræ,quæ continent no.numos no norii folidorü feu duodenariorü, ad fum mû nó plus qua vnâ argenti puri marcam cóplefiuutur, quæ eft tâtum quinta pars Dddd x dus |
750 PARADOXA DE
dus argent!, quod veterifeus fedecid li-briscontineretur.IIIotempôrejCÙm vlna pannifçquali bonitaté vel melioriquàm hodièematur centum folidisTuronenfi-bus)æftimaretur viginti folidis,fedecim libris fedecim vin« coparari poterant., Hodlèfedecim libris emuntur faite tres panni cenrûfolidosvalentù vlnç,amp; quin ta vlnæ pars:cum olim fedecim- emeren-tur. vride percuntduodccim vlnæ amp;nbsp;|. pannijin libris fedccim,etiâfi (îngulæ li-bræcodé viginti folidorû precio exponâ tur^quo accept« fuerunt. idem deprehé-demus in fupputatione folidorû feu duo denariorû.. Nam decé folidis/quosolim ex reditibus annuls aliquis accipiebat tâ-tundéargent! puricôtinentes quàm ho-dièquinquagcntjemipoterantquinqjca-pones, videlicet fingulibinisfolidis.Hoc téporedecé folidiamp;vnicus capoemitur: vnde in fummadecé folidorû exiftitda-mnû quatuor caponû, etiâ fi pari precio-, duodecim fcilicctdenariorum,expendat cos,quo amp;nbsp;accepit.
Siqais.cootrairiâ fraie paradoxo opini onemhâbens,replicate velit, fna non in-terelfé,quanti æftlnretur Coronatus, li-bra,autfolidûstnec referre,qualia aurea velargentea numif.natafoluantur , vel q.uo'valofeaccipiantur : dummodoeodé valore pofficeadem iterum exponeie,amp; habeatfummam fuam centum librarum; finie confimili ratione neceffario probâ-dum effet, fe hoc rempote eafdêmerccs duobus folidis feu- duodenal ijs- noms, qui ferme plané funt«rei, coparare pof-fe,quasolim duobus illis veteribus folidis feu groffisTuronen/ibus, qui expuroi argento.erantjfompararc potui(fet:amp; v-Bico Coronatahotliè id mercari, quod olim duobusamp;femiffeconflitiffet.
Ex quo-oriretur tertium; quoddamPa-doxum,magisabfonum amp;nbsp;creditu longe diifScilius, quàm; illud quod nos prtmo-lo co p ro p ofu i mus. dice nd û n a m 4j e ffet,. resomnes villus hoc rempote emijquàin' ©Jim: quandoqurdem inprecijexfolnti-one minusauriargériquedaretur, quàm cune.datum,effet.Q2oddetnanUrari nu 1*
RE NVM MARIA.,
lo modo poteft ; quippè omninb falfumï fufrîcletque alTentiri l’aradoxo primo» quodeelaratur,nullius reiprecioquic-quarn acceffiffetneque opuseritcôabfur ditatisdelabi,vt exiftimetur ,viliotino4 anno-na vti,q'U3m oJlm,
Intentio amp;nbsp;effedius horum duorum P» radoxorum eft : vt priori demonlltetur, regemeiufq^fubditos eodem precio res om n es hodr é corn parate,quo an tiq u is té poribus comparât« fint: Cum oporteac nunc æquaîem vim auri argentique puil foluere,atque olim.. Regem veto,propter au61am aurei numifmatis poreftaté» (vildeargentei quoq; deprauatio necef-fario eft fubfecuta ), non tantam auri argentique puriquanticatem exdomanijs (vTvocant)'amp; vefligahbus piiblicisacci-pere,quan tam acceperint maioresipfins.. itemque Dommisacfubditis. ahis Maie» ftatis eius, ex cenfu »vel reditu, veiaffi» gnationibus, autftipcndijs., no,n tantim» dem, atqucolini:, auri argentiquepuri perfolui:fedlocoainiamp;r asg8nti,folut!-ouem nraEtefferi.. Elt;uo «te (vt fecundo Paradoxo docuimus) non petinde muit». emiamp; comparari poifunt’,adi «qiiaJii effetauri argentiquequantitas .Ideoqult; damnum »quirdexcajitateanp-ona: otiri puratur-, non;exprecrj qu®d foluendunt fit augmente exfiftetejed inde proueni-re,quia minus au riargentiq; puri ex prç* ftanonibus hodiè : confequamür,quàm. olim Gonfecutifimus.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.10 ih
Vnde manifefté apparet,quo magis au gemus amp;nbsp;interulimus- numifmatum xfti-mationem , eo mams indedetrimentum n ob is contingere. hincenim omnis hac/t quam experimur , annonx caritas atque difficultasprocedlt,magno torius Regni maJoatq; incommodo. Po; tb origo,cau-fXjSt progreftns huius mal! dcincepsla-tiuscxp-licabuntur, vna-que indicabirup qua rationehuicreioccurrendum fit, nó fine maximo Regi« Maieftatis, om-niumquefubditorum emo-lumento. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
n.,. : i. E l N I S.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ft
lOAN-
IOANNIS BODI-
NI TRACTATVS DE AVGMEN-
TO ET DECREMENTO AVRI ET ARGEN-
T I ; ET CE.V o M o o o EI OCCVRRENU'FM fir. quo refpondcrur Paradoxis Domini de Maleftroiuï.
AD DOMINVM PREVOST, DOMINVM
DE. MORSAN, REGIVM PRAESIDEM IN CVRIA PARLAMENT!,
|
Ota eft tibi,Domine Profes, vulgaris querela carita-tis rerum omnium : amp;nbsp;con-uemns,qui ad oecurrédum ei rei, palfim in hac Cinirate, habiti funt : qnantumque laboris in-fumptnm fit inueftigandae caiifæjVnde ca riras HIa prouenirce : cui,Domini de Merril,R’ deFaurrAdiiocati Regis ,quos na-ttira bonopuWico confccrafle videtur, conarifiiRrmcdcri.Tandem Dominus de Maleftroid ,€ui negocinm hoc iuflu Regis mandatum crat, libellam Paradoxo-rum pubneanir : in quo,contra omnium opinionem défendit, intra trecentosan-nos naUhisrei prccioqtiicquamacceffif-fe: de quo muleis fidem fecir. Verùm fiiperioribusdiebus, ledo ip-/iuscrailanijOperarpretium duxi, vt vno' verbo ei rerponderem,pro declaratione amp;nbsp;mcliori inteJleöu huius quæftionis,. qua: amp;publteam omnium, R priuatâ’fin--gulorum vtilitatcm refpicit : eaconditr onc,lï tibi non difplicet,vt tu honorarius’ fs arbiter ; in quem mrhi perfuadeo etr-am Dominum de Maleftroid confenfu-rum efle. |
Erenim ad rcöè dijudicandu Parado-3mm,fcuopinionécommuni contiariam, opus ell ludice tali, qualis tu es,cui natura ingeniu tam perfpicax,amp;iudiciü integrum largitaell, vt interquamplurimos difficile fit parem inueniri.Quod non interlaudes tuasreputo,cùm Ircnaturædonum: fed illud poriii.$,qu0d praedirus fis eleganti amp;nbsp;liberali doólrina,amp; tanta publicarum rerum experientia : qua: vfqiie adeo tibi curæ fünf, vt notû fit omnibus, iamdudum te proprrasobliuioni dedif-ft. quanqnàm erratum hot à me fit : ciim non polfit priuatarum rerum obüuifei, quitam fapienter adminillrat publicas. quemadmodum in giibernationeReipublica:,amp; præcipuè Prouinciæ demonftra-fii : qus: perpetuum teftimonium prarbet incredibilis- prud'emiæ amp;nbsp;dexteritatis, qua vfus es in regendo populo illo, peri-culofo remporermixta feiieritatecnm hu manitate: vtmereai is nomProumeiam gubernare,fed Regnum. C^amobré cer-tusfum in cafu propofitoq non foluin te indicium de hac quæftione certum elfe daturuni,fed de muenturum facile mo dos, quibuscaritati 3nnonæ,quam expe-rimur,occiirratur : quantum humano Ingenio poffibi le erit, prüden ter çôfulere, mature aggredi, amp;nbsp;fœliciter exfequi.. Ddda 3 RESPON: |
|
75» TRACT. DE AVGMEN. RESPONSIO IOHANNIS » o D I N I A D . P A R A 0 O X A O b M A-leftroid : quoad caritatem rcrum on)niumjamp; niodum,quo ci mederipoC-fit. RlMÓjbreuiterproponam rationes Maleftretti: Nemo, inquitjConqueri,vllius rei precium maius nunc efie, quàm fiierit antèannos tre-centos : nifi in emptione eiufdéoporteat hoe tempore plus auri argétiveexpone-rc,quam tunc.Atqs non foluitur hodit in emptione rerum omniüplus auri vel ar-genti,quam tuncfolueretur. Precia itaqj rerum ab eo tempore non accrcuerunt in Gallijs. Hæceft ipfiusconclufio : 5i qui-dem neceflariajfi minor propofitio ei có-cedatur.ad quam probandam: Vlna ho loferici,inquit, temporeRegis l-hilippi Valefij emebatur quatuor coronatis ,ar-qualibusvel etiam melioribus pondéré amp;nbsp;valore, noftris coronatis folanbus : amp;nbsp;quifque coronatus valebat faltem vigin-ti folidis moneta: argenteæ. At nuncjquo-niam coronatus quinquaginta folidis valet, decern libras pro fingulis vlnis fol-uere oport€t,quæ tarnen non plus valent, quam difti quatuorcoronati.itaque vlna holoferici hodie no pluris emitur,quàm olim.Progreditur etiam adomnesmer-ces Latinas, adeoque advina amp;frumen-ta: fed audioritate deftituitur. Quantum ad holofericum. Dominus Malcftrettus in eo fallitur, quad afiir-met, vlnam conftitilfe tantum quatuor coronatistempore Philippi Pulchri.nam inprimisopus eßet probate,qubd tunc temporis holofericum in Gallia fueric: quandoquidem non eft recepta opinio eorum, qui hoc ex luftiniano demon-ftrare voluerunt,quideholoberisamp; holoburis loquitur. Etenim Ordinatio Philippi Pulchri, publicata Anno 1x94. amp;nbsp;relata in Camera rationum, amp;non impreffa,quam |
ET DECREM. AVRIJ Dominus de Malcftroift Magifter Ratio” num , legere potuit in libro , cut Tituquot; lus, Oidinationes Sanfti Ludouici pro tranquillo ftatu Regni, folio quadragefi-moquarto, diferte,amp; plus quam quih-quaginra articulis, præferibit formam veftimentorum, quibus vnufqiiifque v-ti debcat, à perfona Principum , vfque ad infimum feruum : amp;nbsp;nihilominhs, nulla prorfiisillic nientio eft ferici, ne-que holoferici, neque hemiferici, ne; que Damafeenæ, alteriusveeiufdcm generis telæ: quanquam permittac Ordinatio quibuldam aurum tarn in cate-nis , quam zonis geftare : abfque vlla prohibitione geftandi ferici, viris vel foeminis, Pnncipibus vel mercatori-bus, Dominis vel famulis. quod vti-que non prtterijfTet, cùm primus arti-culus a tali prohibitione incipiat: Ne quaoppidana ferat torquein : fccundus, item : Ne quis oppidanus vel oppida-na geftct aurum , vel gemmas, vel zonas aureas, vel coronas aureas, vel af-gentcas, neque pelliculas virides, aut leucophxas, aut variegatas, quod non eftinterJiflum nobilibus. perperanuta-queadfertur exemplum holoferici,quod tunc temporis nec in Gallia, nec fortaf-fisin vllomundi loco fuit: quoniariiad-ferebanturaromata ab Indis, vndeferi-cum venit,amp;Arabia fœlici,qua: longiùs abeft,qu:imPrufa, vbi holofericum in» uentumfuit, Tametfi verb exemplum holoferici ei concederem, tarnen non redlc confequen tia indé adexterarum rerum precia fu-merctur: quia necefte erat tunc temporis,ex omnibus Orientibus mercibus, ho lofericum maximi preeijfuifte,cum non cirent fere Ciuitatcsaliæ, quam Damaf-cus in Syria,amp; Burfain A fia minore, qui Veteres appcllabant Prufiam,vbiholo-fericæ amp;: Damafcenat tels texebantur. pedetentim Græcia amp;nbsp;Italia idem vfita-runt : amp;nbsp;vix centum anni prarterlap-fi funt, quod priftina ferica,quæà Ge-nuenfibus accepimus, in Gallia effent incogniti. Hodié |
|
EE ARGEN. IOANNIS BODINL Hodic ciim Turon en fis, Lugdueenßs, Auenionenfis,ThoIofana, amp;nbsp;aliæ Ciui-tateshuiiisRcgni plcnx finttalium mer-cinm, quamms eriam nunc quifque cas fer.at,licet olim fecùs fiieric.' famen in tanta copia oprimi holoferici vina vix v-no coronatoasllimaRda foret, habito rc-fpedu iilius temporis.prout mox dicam. Sufficit iam demonrtraflre,non efie ho-lofericum proexemplo omnium merciü latinarum , amp;nbsp;multó minus omnium rc-rum, proponenda. Quod advinaamp;fru-menta attinet, certum eft, vigefies ca-riusnunc ca vcndijqiiàm hinc ab armis centum.quod mevidiffe affirmo inCa-taftris iholofï, vbr fextarius frnmen-ti,qui propemoduin medieratem noftri eonficit, apflimabarur quinque fcrlidis, qui hodie emirurfexaginrafolidiscom-muniori precio , quod vigefies inodö quam tune carius efr. amp;nbsp;ne longiuspe ti.tub exemplum, reperimus inRegeftis Caficlleti Cruiratis buius, modiumfru menti menfuræ Parifienfis, centum vi-ginti librisemptum fnifTcjAnno 1514. quapais is biermio ante fegetesfrigore ad-üÏ|q;/fuiilfnt:in' qua xfiimatione indicia Cïl’^jejiét,^ fimdabantnr. anno i ? 3 o.pre-emm excreuitad centum quadragintaamp; _quatpof libras: Sc decretoCuriæ Anno lUJJfJióntraflus.quidam minore precio inilpj,refcilTusfuit. Hodieprecioordi-narió plus tértia parte audo, contraflus hixtadccretum Anni 173 i.habiti,decla-rarenturefie vfur3ri;,nifi debitori præ-ftare'ture’eólio, foluenda; pecunia; loco friimentj, ad rationera vnius denarij in dirodeçjm. ’ IJs’ori loquor de Anno 156$. quo mo-'dius frumeti coinmuniter emebaturdu-cenrisfexaginta libris, in pura emptio-ne, menfe Maio : fed de vulgaribus annis loquoijintraquadraginta annostantum: quibus videmus,frumentum redimum, quodarftimabatur quinquagintacorona-fis folaribus, (ne de libris loquamur ampliiis) hodie duplo carius confiare: ita vt optimum frumentum,in mera em- |
79 ptione amp;nbsp;venditrone, precio ordinario aeftimeeur centum viginti libris, quo precio conibabat in reditu ante an nos quadradraginta. Idcoque Malefirtetus non debuit fru men ta exempli loco ad-ferre, Sed'quo melius probenirquod dico, relinquamusfruges, amp;nbsp;infpiciamus pre-cia agroram, qui neque crefeere, neqj di-minui, neque à oaturali bonitate mutari polTunt, dummodo non ludibrio habe-antur,vt dici foler, fed colantur, ficuti faftitatum eft, poftquam Ceres focmina Sicilia vfum eius cornntonftrauit. etenim non eft verifimilc,terram venuftate amic-rere vigorenrfuum, quemadmodum mul ti exiftimant: etiamfiDeus, iuftavindi-ßa, abaliquot annis fterilitacem immi-ferir. Cum enim Devs Galliam,interHif. paniam, Italiam, Angliam, amp;nbsp;Germa-niam, med’iam collocaflet : conftituit quoque eandem nutricem, cornucopiae in finu ferentem, quod ncc fuit, nec e-rit vnquam vacuum : agnofeentibus id Sc confitentibus Afia: atque Africa po-pulis. ficut videre eft in omnibus co-randemferiptis, amp;nbsp;prxcipuc inOrati-one Regis Agrippât, ludatos rebellesad obedientiam Romanorum exhontantis r Videre, inquit, Galliam, quæ trecen-tos quindecim populos compleftitur, Alpibus, Rheno, Oceano, amp;nbsp;Pyrenaeis monribus circumclufos:[quæ fere vniuer fum terrarum orbem inexhauftoomni-um bonorum fonte irrigat : nihilominùs bellicofi ifti populi fub poteftatem hull iuslmperij fè fubmiferunt,poftquam' odoginta annis contra reftitilfent: fœli-citare magis amp;nbsp;fortitudine Romanorum perterriti, quàm débilitât! viri-bus:’qiioniam non habens in pr^fidijs pltr res, quàm mille ducentos milites: vt vix numerus militum, numcrum ciuitatum sequet. Inde videmus,Galliam tunenon fuiffe fteriliorem,quàmiam fit. monftremus e-tiam,e3ndé hodie non minus fertile efie. Cicero- |
ru TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM. AVRI
|
Cicero de fertilitate Sicilia; loquéns, quam Romani horreum fuü appeUabant, dicit, vberrimam terramfrudum tatum duodccuplumtulifle, licèt à Dijs fortu-nataeffet. Hodiè ad Ligcrim,in Santoni-bus,Limani3jArueniiajAquitania,amp; In-fulaFranciïjOmniü rufticorum iudicio, melioresagroshabemus. Etvidemus nihilominus,intra annos quinquaginta,pretiaagrorum non addu-plum,fed ad triplum accreuiffe: vt iuge-rum terræarabilisamp;feracioris, quod o-limdecern autduodecim coronatis eme-batur, vineti triginta ; hodiè duplo ven-datur, imó triplo jamp; quidem coronatis, qui decinia parte minùs póderant, quam antè annos trecentos. quodMaleftrettus mihi conceffuruseft,firegefta noftra nó-nihil perfcrutati velit.amp; neopus fit pri-uatorum contraftuspcrquirere,qui paf-fimfuntobuij : te teftem appelle,Domi-ne,qui décréta Camera: contradusqueo-mnesarchiui G311ia;,fa:piffimè verfafti : annon Baronatus,Comitatus, Ducatus, vel alienati à Corona, vel ad eandeni re-uocati, tantundem in annuo reditu vale antj quantum olim in vniuerfum venditi fuerint. Omnibus notum eft,Comitatum Ve-nicenfem,amp; Auenionenfem,duplo plus in reditu præ,Rare,quam quo oppignora-tus fuerat. Carolus Sapiens emit Comita-tum Auxerienfem, à Comité, triginta amp;nbsp;vno millibusFrancorum aureorum,feu totidem Coronatofumvel circiter. didi-ci ex Domino FauchetoCófiliario,qucm pro fideli pulcharum antiquitatum com-mentario habeo : Herpinum, vt comita-retur Godefredum Bullionenfem, ven-didiffe Ducatum Bituricenfem Rcgi Philippe Primo,anno 11 o o. fexaginta mil-libusfolidisaureis. Ita legiturin neftris Annalibus: ficut videre cftinmultis legibus Longobardorum ,Saxonum, Francorum , Ripuariorum : in quibusomnes muldac taxantur per folidos. veluti cùm dicitur,quiocciderit hominem liberum, foluat folidos centum : qui vinxerit, decern folidos. quod obiter dico,qni3 vidi proceflum vcterum ftatutorum Ciuïta-tis Ambiant, vbi partes, pratter rem, fó-lidos pro vulgaribus affibus interpreta-bantur. Certum eff etiam,primes fol^r dosargenteos,ducentis demtim pöftan-nis,cufosper SanétumLudouicum. |
Ponamusillosfolidos aureoseiufdem ponderis amp;’valorisfuiffe,cuiusfuitfolir dus aurcus luftiniani : nam leges herum populorum eedem ferè tempore lati funt: non eritad fummum plus,qùàm fexaginta millia Angelottorum, vel fexaginta milliaRegalium aureorum,vt mox dicam. Solidus enim argenteus non fuit tanti ponderis. Verifimile etiam eft,foli-dum aureum codem pondéré fuiffe colt; flatum : adfentior tarnen, qued folidufh luftiniani ponderea:quarit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^ Reperio quoque in antiquitatibus Italic, Imperatorem Rudulphum, Lucani vendidiffe ciuibus, duodecim millibus' coronatorum, Florentiam fex millibuff quemadmodum fcribit Blondus lib.8.de-? cadis fecundæ. hodieFlorétîx ides fünf centuin,quçtriploampliiï$ valent,«jua^' cinitas vendità fuit.Inuenimusetiam irt ConftitutionibusPhilippi Loh^l,de'iuÄ’ ciuium,anno 15 2 8. ftatutùm : Vt i^Hdr cuperet gaudere iure ciiftraHs' alioKetf^ ni loco, teneretiiremcredô'mumfBiéa^Jm' tafolidisParifienfibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^*? His antiquitatibus fi Maleffretro'hOT* erit fatisfadum, videarnui Cetera ftatutS^ Cameræ : item confuetudinesGallilc’^ præfertim patrie mcæ Andegauén fis:' irt-ueniemusarticulum 499. qui habite haf«? verba ; Vehes frumenti, zs.folidiSTurô-^ nenfibus: vehes fccalis, 12.fofidis,amp; tfP denarijs: vehes hordei,lî.folid. carojiæ^ dina, tribus fblidis, amp;.' quatuordenarijs. Cape, 12. denar, gallina, 8.dcnar.veruex.’ pinguis, 7.folid.amp;6.dcn. Operædiurnæ boum tempore hyemis, 10.den, quæ con-fuetudoanno i $ 0 8. approbata amp;nbsp;confir-mata eft. fed inuenio, in Aruemia vilio-ri pretio æftiraationem fada fui ffe : nam' vernexcum lanafolùm æftimatur $.fol. hœdus, 18. den. gallina,6.den. vitu lus, y. folid. porcellus,io.den. Pauo,2.fol.Pha-fianus |
ET ARGEN. IOANNIS SODINI.
7fr
|
fianusio.denar.pipto, i. den. PlauHrum freni quinque quintalium, ij.fol. opera maauarijUiucrna inæftate,6.denar. hye-nie,4.den. veilura bourn hyemc 12. dena. In Borbonenfi Ducata plauftrum freni dnodecim quintaliuni,a:ftiniaturin con-fuecudinibusio. faltem folidiSjarciculo J5Î. pratenfcjî.folidis incoiifuctudini-busMarchiærecepeisanno un. Caro yeruecina intégra 3bfqueL3na,æftima-tur i.fol.ó.denar.PJauftrum fæni quinde-dm quintalium, u.folid. Plauflrumli-gni,u.denar.vitulus,i8.denar. Anfer, u. den. In confuetudinibus vrbis Trecarum Campania:,fextarius tritici optimi men-fùræTreceafisæftimaturio.folidisTuro-nenGbus,fecaIe,to.folid. hordeuin,7.fol. auenaj^.fol.opera hominis diurna,ri.dena. f^minx,6.den. Hic Maleilrecius non poteft negare , quinabannis fexaginta rerum omnium preciadecuplo accreue-rint, vt minimum : amp;de quauis moneta loquor,dc qua iatelligi vclit: ficut mon-ftrabo ftatim. nam fi ager vna coin iurif-didione vendi ad fummuni non poteft çiriùs,quàmadracionem vnius denarij inis.veljo.tonfequentcrprecium agrorum decuplo maiuseft, quàm ante an nos fexagintaiquod comparato antique pré-cio, percarum videbimrei, qui vetera ftaruta amp;nbsp;monimenta perfcrutabitur. o-raittoinfinita exempla alia ; nee attingo qui yniurcuiufque oculisob via funt: amp;nbsp;fufficit demonlirafle nunc,carit3tem Du catuum,ciuitatum,amp; comitatuum,amp; a-grorum,quivetuftate nondeteriorantur. quódc!ariiisintclligetilr,ficauiraamp; ori-gocaritatiscognofcatUr. Caritatis,quam experimur,eauflas inuenio quatuor vel quinque Præcipua amp;penèrola, quam nemohaâenus ani-aduertit,eftabundantia auriamp;argenti, quaeliodiè in hoc regno maior eft, quam ante annosquadringentos : vlterius non pTOgredior,quia regefta curia: amp;came-rx quadringentos annos non excedunt: reliqua ex hiftoiijs veteribus , litèt non fatiscertöjcolligendafunt. Secundaoc-cafiocaritatisferèexmonopolijsproce-dit.Tertia,cft penuria, qux proficifcitur tam ex auedione, quàm corruptione. |
Quarta , eft voluptas Regum amp;nbsp;Princi-pum, äugens precia rerum, quasamant, Quintaoritur propter precium moneta-rum,quod de antiqua xftimatione immi-nutum . Hæc membra breuitcr attin-gam. Prarcipua cauft3,qux auget rerum omnium preciainquocunque loco, eft ab-undancia eius,quoxftimantur resjamp;ap-pretiantur. Plutarchus amp;nbsp;Plinius atte-ftantur, fubado Macedonix regno, Paulum AEm ilium belli ducem, tantum au ri amp;aigenti Romani attulifte, vt populus àfolutione tributorum liberaretur, amp;nbsp;preciaagrorum in Romaniaduabuster-tijs ftatim attigerentur. Suetonius quoque refert, Auguftunt Imperatorem,tantumdiuitiarum ex AE-gypto apportafte, vt vfurx minuerentur, amp;nbsp;preciaagrorum longe maiora fierent, quàmfuiflentante, non itaque propter penuriam agrorum, qui nequecrefcunt, nequediminuuntur: nee proptermono-polium , enitali cafu locuselTenon po-teft:fed propterabundantiam auri amp;argent! , qux contemptum einfdem efficit: exoi ta eft caritas rerum xftimatarum. Si-cuti accidit,cum RcginaCandaces,quam fcriptura appellat Reginam Sabæ , in vr-bem Hierofolymam adueniftet: quo fantam vim gemmarum attulit, vt pedibus conculcarentur. EteiimHifpani nouas terras fubegif-fent:fecuresamp; cultri carius venditi fue-runt quàm margaritæ amp;nbsp;Lapilli prccio« ft : quoniam illic non alij quàm lignei amp;nbsp;lapidei cultri erant, amp;nbsp;magna gemma-rum copia. Abundantia itaque vilitatem. parit, qua in re Tiberiu.s Imperator longèaber-rauit,qui capitetruncariiuflïteum, qui vitrum molle amp;nbsp;duftile effecerat; metu-ens, vt PJiniusait3ne fires enulgarctur, audoritas auri periret;nam abundantia vitrorum , quxferèexomnibuslapidi-Eeee . ' bus |
|
TRACT: DE ArVGMEN. ET DECRElVt. AV RI 7Ϋ bus amp;nbsp;herbis conficiunrur : femper viH-wreminduxiffetjdeni in exteris quoqtie rebus accidit. Oflendendum itaqueed , auri argea-tiquein hocRegnonó fuilfe tantum ante annostrecen tes,de quo tempore Ma!e-firettus loquirurrquantum fit hod.iè,quë-arfmodirmanifedcapparet. Nara fi quid eft in regionibus pecuniarum , non ram abfeondi diligenter poteft,quin à Di inci-pibus tempore neceffitatis inucniatur. At verb loannesRex non potuit vnqnam inucnire miituo fexaginta mille bran-cos (ponamus fuifle Goronatos) in extrema neceffitate : amp;nbsp;poft Eidauioufem pugnam,ciim annisodo captiu.us air An» glisdetineretnr,neque liberi ipfius ,ne-qpe amici,neque fubditi, neque ipfemet adueniens , precium redemptionisfux potuitcorradere, fed coadus fuit redire in Angliam, donee pecunia colligere-wr. Scotorurn quoq;Regis, qui duodecim annis poftcaptus fuir,redemptio,ad mil-léNobilèsaureosæftimata: inueniri ab eodem fcotia: Rege non potuit;fed Carolus V. Rex , fc illam foriitumm promifit, inito fœdereciim'Roberto Scotix Rege, anno 13 • i.vt ex tradatu apparet.. Sandms Ludouicus candem difnctrl-tatemexpertuseft, cumin A'egyptoca-ptiuuselîet.Nôneft verifimile, populum Francorum,natural! inclinarioneReges fuosamantem5amp; maxime id temporis,ae præcipuètalem Regem, quince Kabuir; fiortaffis nee habiturus eft vnquam fimi-lemr pa für inn fuifte,vt feruusefict Ma-hometanorunr, quos tunc fumm ope re execrabantur : amp;nbsp;tamerrSaladinus necef-fe habuit cum dimitrere ad conquiren-thim redemptionrs precium, accepta pignori hoftiaquam fecum portabat: qu^ Ytiqite,ceflanteoptiTniRcgis.deuotione, in eomm i ffu m c.ec i d i Het.Xe psri 0 qu i di» oont,qu2Bftibnom fuifie de ducentis mi I-Jibus bezanis aureis-' ,, qute dominus de lonuiHareftimat libraruquingentism il-libus, aittpiReginam preciunrinarcaiiaT buiflerquod in mcdiuinxclinquo-. |
L^imusetiam in antiquis noffris hf-ftonjs, quod inopiapctuniarum , ijtiai fucritmoneta ex ca^ioeumclauo argent teo:quæ res demonürat fum-mam eg^lta* tem aurj amp;nbsp;argerri tune temporis in Gal lia,Quod fi ad noil 1 am çtatem venianiuit deprehendemns, femeftrUpacio Regem inuenilfein vrbe ParifienA, abfque vite-» rion per quifitione , plusquamtrcsmil-liones amp;nbsp;quadringentas libras,exceptis numisofftcioi urn Parifijs-quoqueinuen* torii,amp; pixter auxiliares amp;nbsp;domanij petunias .quanquam ncceffitas Principerft noftrum impe]leret,vtpacis lumen no-bis redderctun. InuenimusqiioqjPhilippwm 3., Cato*. Io,quia pofteaComes Valefiusfamp;dus^efty alfignafle.rcditum 10. mille librarum fett di nomine:amp; in tradatu pacisinter Phi» lippum Pulchrum,d: Eduardums RegeJgt; IfabeUa Francias defponfataS: poftean,» ptii coilocata fuit filio Regis .Angli»,dxgt;i. te 18.mille 1 ibr. Tiiron.data,amp; nibi}am# plius.'item filio fuo Philipp© Longo redi* turn feudalem so. mill, libr Twron.attrra huit,anno 1311, ErexconflituttoneRegis Caroli V.reditus feudalislnfantium.Fri ciæ,eft i2..millehbr.Tur©n;v«lceBHui¥s8j v-iginti millia feme! (oluondaritemqj'Fi^i karum Frâciæ, 60. milita foiheliVidcmus-atitem, fuifle tunc plus-argenti-,qudnhH 1 i p p i Pu 1 e h r i t cm por ibus : na m phi 11 i ppt Va ! e fills Regis Ca roll iViauns, iuiaffigna^ ticne loan ni'filio fuo fada,coniftiH!it,V!;j fi filial folumfufeipiat, prima, babaat Zi mille libr.reditusfoli; feciinda,duo milita euifde reditusjamp; 50jniilia feme! fb.U ueadajterria.mille,amp; 40, millia feme! fol uenda. affignatio fadafuit annoi^^i.oub Siunamusatatem Caroli -Vil, qui pi n mu$,ftipemfeufolida populo impofuit,! amp;'plurimos à fubditis tumwltus fufti*-nuitiquamins fugaffet A nglos,amp; tantunf decennio reciiper3ffet,qu3tijm maiore» ipfius ducentis annis perd iderantrtamea-non plus,quam vnum millioné amp;nbsp;feptin-gentamilliaFrancoru ex omnibus exadr ®nibu.s corraderepotuitivc Philipp’COt minxusJ'cribit.Et pater cius Carolus VI- |
ET ARGEW. TO.VNNIS BODTNI.n ’T
747
|
fehem 4o;miflc1ibr.exigebaT;dc quo Sca-tus l'arifijs anno i4lt;4.habiti,gr3uicer có querebantuc.nihiJoniinux Carol. IX. anno 157t. quatuordecirn millionesexegit. LudouicusXI. reduftoad Coronam Ducatu Burgundiat,amp; Andegauenfi, amp;nbsp;Co-raitatu Rrouincix, amp;nbsp;naukisbonis confi-fcatis, profligauit tres milliones ampii-us,quatn pater ipdus; qua in repopulus fantam lenfit opprefHonem, vt fucceden te Carolo VlH.filio,reqnirentibusamp; in-ftanribus ordinibuSjConkitutum fit, me dietaté onerum imminuendam efle.poft-caauri atq;argent! abundantia efFecit vt caritate rerum amp;: vilitateargeari evifié-teonera fa ka funt maiora:amp; filiç Henrici IL Regis maiori natu 40. coronatoruni mill ia in doté data funt:nec reliquis minus : itavtquadruplum confequerentur eiuS,quod Renata Prancia'.filia Francifoi ilt;n dotem acceperat, videlicet centu mil-liacoronatornm.Si quxratur,vbi3urum amp;nbsp;argentum fuerit,dt'prehendetur,ltali-am propter magnitudiné negotiationû, fe-fecuritatem inter Principes ,omtieait-tum Europt attraxifie. inueniturqjeode temporeconftkutum fuifie à Carolo V. vtftitabus Francie fexagim a miJliaiibra rutuffemel fcrlucndapnatrimonij nomine darentur.Caleac-e-us 1. viceceraes Medio lanid-uctta raulliacoronatorutn filiæ fuç que icon otto Anglir Regisfilionupfic, th dotem dedit;amp; frater iilius Barnabas, qui m-edia vicecomitatns Mediolani par tern tenebat, duos milliones auri prodo-tibusnouem filiarum legi tini a id, amp;: dua-rum illegkimarum dedit:quamt:ishabe-retquinq; liberosma fettlos lcgitim©s,amp; dtiosfpurios ; fictif legimus in hißoria Medionalenfi. Hiiius nepos Galcaceus I. Igt;HX Mediolani filiam fuam valentinam LudouicoFrancia?, Duci Aurelianenfi v-xorem.eique quatuor millia florenorum *nieorura,feKcenra fexaginta feprémar-cas argenti in dotem ded itabfqiie locali-b«s,amp; Comitatu Aflenfi, addita promif-fione,quod DucatusMedioianenfis, de-ficienttbus mafeulis ad valencinam eiuf- |
que hæredesperuenrurusefiet. Ludouicus iforcia cognomento Niger, gubernator Medioianenfis, neptem fuam Blanck Sforciam Imperatori Maximiliano nupturn collocauit ,eiq; qua-dringenta millia coronarorum amp;nbsp;fexaginta miilia ducatorum in dotemattri-buit. Anno 1494. pratterquadringenta niilliacoronatorum, quatpoftea proin-ueftitura Mediolani dedit. Sioominus. de Maleftroid fcruteturregeftaCamera? , adkipulabitur mihi plus auriargen-tique in Francia ad Regis amp;nbsp;Reipub.ne-cefTarium vfum, abannoisiy. vfquead annum 63. inuentum fuiffe, quam olim ducentisannisiniieniri potuerit. Quod fi quis dicac non abundare nunc magis aurum amp;nbsp;argentum quam antea , fed à panels annishanc caritatem nobis ab 1-tallsintrodudam efict contrarium iudi-cari potcrit .•certumenim eft, quod omnibus temporibus banniti ex ea regione hiefuerint, qui præter immunditiem quam inhocregnuminuexerunr,femper Deo amp;nbsp;mifero populo bellum intule-runt,omniconamine enitentes vt naturalem bonitatem à cordibus Regumno-ftrorumeuellerent:quadccauffaex Fran da deki ftierunt, amp;nbsp;bona ipforum con-fifcata,tempore Philippi Longi : amp;nbsp;poft-eamaiores nodri Temper in duplum ta-xarunt litteras quas vocant Lombatdi-cas,inCanceliaria. Inuenimusquoque Philippum Valefium primum irapofuif-fegabellam fali quo accefleruut quatuor denarij in fingu las libras, ad quadra-ginta quinque libras in modium amp;am-plius. facile itaque argétum inueniirenc. fi tantum exflitilTec , quantum hodiè: nam Philippus Longus nulla religione mouebatur , quin à populo pokularet quintara redituum vniufeuiufque partem. Sed, dieet aliquis, vnJe tantum auri Sc aigtntiabeo temporeprouenit ? inuenio , mercatores amp;nbsp;opifices , qui aurum Sc argentum accerfunt, tune temporis ceffifle . nam Fraud ferriliffi- Eeee * mam |
|
rît .TRACT. DE AV OMEN, roam mundi régionem obtinentes,agricultural 8e pecuariropcram olabant,amp; co fe vit æ genere,(^uód in Franciæ piæci-puumeft, cxercebant:ka vtnegotiatio orientisquicfceret , metu Barbarorum quilittora Africastenent ^ amp;nbsp;Alarboruni quos maiofes noftri Sarraceros appel-labant,quivniuerfum rtiaremeditena neum fubegerant, amp;nbsp;Chriftianos quos capiebatcatenisferuorum inftarvincie-banr. Et quantum ad negotiationum occi-dcntis,ea prorfus erat incognita, ante-quam Hifpani mare Indicum naujgaf-fent. prasteiea Angli porrus Aquitaniæ amp;nbsp;Normandix teneutes ,comm.eatuni in Hifpaniam amp;nbsp;infulas nobis interciufe-rant.denique ab altera parte, controller-fia fainiüæ Andegauenfis cum Arragoni-ca,porrus Italix nobis claudebanr. Sed abanniscentum quinquaginta maiores noftri Anglos, expuleiuur,amp; Portugal-li alt urn mare circunmauigantes, linum Perftcum,5c maris rubri partemoccu-parunt, amp;nbsp;i ta n au es fuas diuitijs Indo-jTumamp; Arabia felicis impreueiunt, fru-flrantes Venetos amp;nbsp;Genuenfes,qui mer-cesex Aegypto amp;nbsp;Syria quo per Alarbos amp;nbsp;Perfas deuehebantur, adferebant, vt nobis eafdem minutatim §: ad auripondus vendetent. Bodem tempore Caftellani fubege-runt terras nouas aura amp;nbsp;argent© pie-nas,quæ inHifpaniam intulerunr, amp;nbsp;vi-am monftrarunt nauderis noftris infti-tuendx nauigationis Africa,maxime no ftrorum emolamento. Incredibile eftfcd verum tarnen,ab anno i j 3 j. quo per Py urros fubada fuit Peruariaprouincia, plus quam centum milliones auri, amp;nbsp;bis tantundem argen-ti inde allatum elfe : precium redempri «nis Regis Atubalirx fuit »3x6000. be-Zanorumaureorum; emebanturtuncin Peruana caligat panne» trecentis duca-tis , chlamysmilleducatis,equusqua-tuor vel quinque millibus ,menfurafeu |
ET DECREM. AV Rl pocale viniducentisducatis : vtteflatHr hiftoria indica. Et nihilominus Auguftinus Zarati-us Catholici Regis rationum iwagißet deprehendit, officiales Regis Catholici in Peruana manfilfe debitores rationi-^ bus lubduftis, iSoo.millium bezanorum aureorum, amp;nbsp;600. millium librarumar-gentirvtomittam negotiationem, amp;ia-t credibileemolumcntum, quodRexPorj tugallix ex Moluccis percipit vbiCa-ryophilla, Cynnamomumr amp;aliaaro-mata preciofa ci efcunt tquasablmpera-tore Carolo V.ex antichrefi pro 3500001, ducatisaccepir.cum Bononiam ad coror nam Imperialem lufcipiendam profici-Iceretur : quas kali rcfufo in parata pecunia precio,repignerare voluerunt,fed Imperator recufauit, propter vtriufqu« familiar foedcra; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tùm;' Itaquc Htfpani,qui vitam ex Francs dotunt ,, ineuitabili neceffitate. coarfti, fri!mcntai,linuu.,pannosi,glaftum, papy-rum , libros ,adeoqucopificia amp;nbsp;operas mechanicashinccompararetpurruntad extremaniundi, vtaurum amp;nbsp;argentun^, amp;nbsp;aromatanobisquxrantrabaltera parte Angli ,Scoti,amp; omncspopuli.NofUfl-gix, Snecix j Danix, amp;nbsp;littoris Bak hieij qui fodinas metallicas quamplufimas habent, ex centra terræ metalla effodi-unt, vt emantnoftra vina,crocum^pr«-na paflra,glaftum,S: inprimit fal,qult;gt;d eft manna fpeciali Dei benignitatefine magno labore nobisdatum, nam calorefei-ptentrionalibus vitra quadragefimum gradumdeficiente, fal ibi fieri neq'uit;amp; infra quadragefimum fecundumj ca lor nimis ardens efficit fal corrafiuum amp;nbsp;multo magis fal falinarum Hifpanica-rum,Neapolitanarum,amp;' Polonicarum, quolxpilfimè homines amp;nbsp;faliturxcor-rumpunturtita vtfalinx ComitatusBur-gundiæ,5t fal Hifpanicum,amp; Vngaricum longe abfit à bonitate noftri. Hinc fit, quod Angli,Belgx,amp;Scoti quifaliendis pifcibus magnam mercaturam exercét, fxpe aliarum mercium inopia, nauibus Sabur- |
ET ARGEN. TO A NNIS « ODINL T îf»
Sabnrra onuftisad nos veniuntjVrpccu-niario precio fal emant,
J Altera occafio totcommodorum, quae ab annisetntüm viginti vel quadraginta nobis accefTefuntjeft infinita populi mul titudo,qitx fópitis inter Aurelianenfem amp;nbsp;Burgundicam familiam ciuilibusbel-Jisj’n hoe RcgnomuItipJicataeft: vnde dulcedinem pacis fenfimus,ciufdemque fruiSuih diuturno tcinporCjSe vfquereli-gionistumukiis potitifumusuiam extra-neumbellum quod interim incidit', nii hil aliud, qu.im maloruin humorum ex-purgatiofiiit,omni Reipubteorpori ne-ceflaria. Anteacampeftria loca,'amp;ferè e-tiam Ciuitates propter ciuilium bcllo-rum deprxdationes'jdèfertx erant ,cum 8e AngliOppidadeftruerent,pagoscom-burerent,magnam populi Gallici parte fpoliarentj occiderent, amp;nbsp;refiduum ad medullam vfquederodérent: quade eau rfaceflabat agricultu ra, négocia tinnes, amp;nbsp;omnes artes mœchanicae. fed ab an nis centum infinitislocisfuccifæ funt fyluç, «dificati pagr,Ciuitates replet» :ita vt prxcipua Hifpani» vtilitas, qua:aliöqui deferta eft/proueniat ex eolonis Gallo-ntm ,qui turmatim in Hifpaniam abeüt, prxferttm Aruemi amp;nbsp;Lemouieenfes : a-deigt; vt in Natiarraamp; Arragonia ferè om--fles vinitores, aratores, carpentarij, mu-rarij, opifices, lapicidx, tornarij, carru-^arij, aurigx,plauftrarij, reftiarij,fellu-Jarijjbelciarijjfint Galli. nam Hifpani ihirum in modum funt ignaui,excepta ar-morum amp;mercatnræ tradatione. amp;nbsp;ob id amant Gallos laboribus amp;nbsp;fcruitijs promptes,quemadmodum apparuit in tiegotio Prioris Capuani Valcncix,vbi inuenti funt decern mille ferui amp;nbsp;opifices Galli, qui inquietabantiir,quafiparticipes fuilfentconiurationis contra Ma-ximilianum,tune generalem Locumte-nentem in Hifpanijs,fa(S»:fedDominiamp; incolx Valencienfes pro omnibus expro miferunt. Magnus quoqueeorumnumc-rusin Italia eft.
Alia quoque diuitiarum Francix occa-
fio eft,videlicet negoeiatioOrientjs,quç aperta nobis fuit contradaamicitia inter familiam Francieam, amp;nbsp;Othomanni-cam tempore Regis Francifci I. iravt ab eo tompotemercatores Galli, habuerint tabernas Alexandria, Cayri,Beryti, Tri-poli-,non minus atque Veneti amp;nbsp;Genu-enfes,nec minus fide amp;nbsp;gratia valent Fef-fie Se Marocci, quàm Hifpani :prout apparuit pofteaquam ludæi a Ferdinando ex Hifpanijsciedi , in inferiorem Galli-am Narbonenfem fc contuliflent,amp; Gallis negociationem in Barbaria oftendif-fent.
Alia caufa abundantix auriamp;argen-ti, prouenit ex Banco feu menfa argentaria Lugdüni,vt verum dicamusa Franci-fco.Rege inftituta; quicœpit pecuniatntV ,lt; ..^r,, ^■f./g mutuofumereadodo,8e ipfiusfucceffor / ad decern, pofleaadfedecim.amp; vfquead viginti incentenos, vrgente neceffirate. fiatim Florentini, Lucenfes, Genuenfes, Heluatij,German! dulcedine vfurarnm itleöi,infini tamauri amp;argentivim in Franciam apportarunt, amp;nbsp;multi etiam habitare eoeperunt , earn propter aé-ristempcricml,-amp; fuauitatem , quam propter naturalem populibonitatem,amp; vbertatem regionis. cadem ratione rc-dittis in vrbem Parifienfem conftituti', qui ad tres milliones, crecentas amp;nbsp;quin-quaginta mille librasquotahnisfeex-tendunt, allcxerunt extraneos ,vt pecu-nias fuas lucri caulfa hue transferrent, eandem^uedomicilium hic collocarent; qux res valdè locupletauit hanc Ciuita-tem.quanquam' artes mœchanicæ amp;nbsp;mer-catura fœliciùs, mco quidem iudicio, fuccederint, non imminut» per talent argent! negociationem: amp;nbsp;locupletior multóCiuicas foret , fi idem fieret quod Genui : vbi domus Sandi Georgij reel-pit peenniaseorum qui adferunt,ad rati-onem vnius denarij in viginti,amp;rurfus negociandi caufa mercatoribus elocat, ad rationem vnius denarij induodecim vel quindeeim : qui ratio magnitudi-nisamp; diuitiarum eiufdcmCiuitaciscau«
Eeec j fa ex-
-ocr page 762-|
TRACT. DE AVGM^EN, ET DECREM. AVRI 7^0 facxtitït,amp;quam tam publicè,quant pri uaciin valdè opinor expedire.. bei a rail duorum magnofum impcratarunbpru-dentiam amp;nbsp;bonicatem præferam, Antonini Pij,amp; Alexandri Üeueri, qui num-mosxrarij ad rationem quatuor ineeß-tenosjkoe eft, vniiis denaiij in viginti-quinquepriuatisdatant qumetiain Au-guftus abfque vfuris tribuebat iJlis, qui cautionera prxberenc , fi ad confticu-tam dienifolutapecunia non effetje du-plum reftituros : vt Suetonius refert ; amp;nbsp;hac rationc ablata Quæftoribus pecu landi publici occafione, paupere^fubdi-ti negociabantur amp;nbsp;lucrabantur pluri-murn, amp;nbsp;Princeps non habehat necefte mutuari, aut vendere fuum domanium, neque excoriare populum : fed potius hoc modoeuenit, vt optimus Alexander veftigalia amp;nbsp;exaöioncs trigiata paiti-busimminueret,ita vtqui trigintaamp; v-num coronatos tributi amp;nbsp;fubfidij fub Heliogabulo ( naturx monftro) foluif fet, vnicum tantùm fub Alexandro da-ret. Hx funt,Domine, rationes, que ab annis ducentis aurura amp;argentum nobis in copia apportarunt. quæ maior eft in Hifpania amp;nbsp;Italia, quam in Francia, pro-peerea quodipfi quoque Nobiles in Ita Jia negocientur, nee aliud populi Hifpa-nixaganr: ideoquecariora funt omnia inHifpania,amp; Iralia, quain in Francia, amp;magis in Hifpania,quàm Italia,maxime fcruitia amp;operx manuales : quo fit, quod noftri Aruemi amp;nbsp;Lentouires in Hifpaniam proficifcantur^ flt;ut.ex ip-fis intellexi, quia triplo plusillic,quàm in Francia lucrantur. Hifpani enimdi-uites,fuperbi, amp;nbsp;ignaui admodum ca rè laboresfuos vendant, Clenardo teße, qui in fuis Epiftolis fuiseapitfi,cxpenla-rû, in vno articulo ponk quiudecim du-catosquotannis ad tontendam barham, in Portugallia. abundantia itaque auri amp;nbsp;ârgenti ex parte caulfa eft caritatis re-rum. |
Præteriho alteram caritatiso.cfafionc, proptetea quod nonperindèin confide-ratianem veniat hoc cafu: inonopolia vk delicet mercatorum, artifîcuin,amp;opcraf riorum: quandoconueuiuntad conftitu-endum cercum precium mcrciu:amp;adau-gendas mercedes operarum amp;nbsp;laborum :-amp; quia eiufmodi conuenticula prxrex-tu Religionisplerumquc velantur, fa,pienter arbitratus fuit Cancel larius Poic-tus, tollendas amp;nbsp;refeiedenJas elfe con-fraternitates, quod pofteà confirmatum eft ad inftantiaiu Ordinum Aureliani,v£ booisiegibusnon carerevidcamur. Teiciacaritatiscauflaeft pcnuria,quç duobus modisaccidit- primo,propter-nimiam auedionem ex hoc Regno., amp;nbsp;propterimpedimenta, ne resoeceifarix adCarantur : lecundo, propterdiffipa-tiouern feu abfumptionem. Quantum.'' ad aueSionem: çertum eft, vinum amp;nbsp;fru-menta nos viliùs emere,durante belle» inter Hifpano$amp; Belgas, quàm.poftbcLs lum,cùm auediopermittitur.eipiiim-Ttli' lici ferccoguniurrjommoseonquirerta) mercatores non audeat naues onerare^î donaini non polfunt diu afferuare quod eft péri tu ru ni ; Sr per confeq neus necef-farió populus vilitatem annonx feßtitxt nam maiores noftri vetus adagium iloii docueruut-Franciam fame uunquam eneaa dam elle, hoc eft, habere opulenter quo* populumnutriat,quxcunqj anniincidat fte r i I i tas: du ram adó ex tra nei ho-rrea n of lira non enacuenr.certum autemeft, »ix frumentum fpicaii pofte, vel excati«» quin ab Hifpanis afportetur: quoniam Hifpania,excepta Arragonia,amp; Graua-. ta ,adm,nd.uin fterihseft, accedencena-gt; uirali ignauia, vtdixi: idcoqueinPor.,, tqgallia mercatores frumentarij quibuü cunque priuilegijsgaudent:amp; inter caw tera prohibitum eft, neqmscaptiuusdu-catur,qui triticum vcnaleattulerit,alio-qui plebs liftorem obruerer, fi modo qui frumentum apportafiet , clara voce di-cat: Tiaho dridigo.,hoc£ft, frumentum adfero. amp;nbsp;quamuis fub graui pœna prohibitum fit aurum amp;nbsp;argentum ex Hifpa-i nijsauphere, tarnen permilfum eft propter frumécumfolummodö. hinc fic,quöd Hifpa- |
|
ET ARGEN. IOANNIS BODmii lt;51 Hifpjnnn magnam frumenti copia con-fcquantur. jSeii amp;nbsp;Narbonen/is Gallia amp;nbsp;Prouin-cia,fiunicnra,Hecruiiæ,amp; Barbariæ fnp.^ peditat rvndeabundantia argenti,amp;ca pitas frumenti oritur, nam in Hifpanijs non alias ferè mercesaccipimiis,quani o-Icuin amp;aromata. Mcèr mcliora aroma-tanobis ex Barbaria amp;nbsp;Oriente adferan tur. Ex Italra .accipimus-aliitnen,amp; pau-c'ulospannos,amp;fericum rquanquam inferior Regio Narbonenfis amp;nbsp;Prouincia, plusolei fer3t,qii3ni in noftrosvfus fit necefiarium : amp;nbsp;eiiifdem generis bonita-fispann-ilt;amp;fericinTi,in hocRegno con(i-ciantu r, artiftcum indicie,atque Floren-ria: vel Genua? : ex quo mercatores not ét cmolumentu fuumquaerere, nomé quodlibet illis imponentes. Quantum ad aliimen, fi verras Pyre-næomm Montium velimusinciderejcer-tum eft , nos inuenturos featebras norr folumi aluminis , fed «lam auri amp;nbsp;argentin qnoniam mulri Germani bonam Ipem fecerunt, amp;nbsp;Magifter ©«minicus Bertinus in ipfis loeis mihi demon ft ramt, amp;nbsp;experimentum exbibuir Heari-CaRagromnium metallorum,cuin magna copraGhalcantbi;alümiilis,amp; mar-cafitae.inter cetera deprarhenfirm aft plus aluminis ibi elfe,quamtota Francia opus habeat : licèt'quotannis plus quam pro ititegro milliane ex Italia adferatu-r, fî-Qi at ffi etnabat. mHurtdebemus marmorea nigra,Candida, varicgata,iafpide3, anguinea,quæ ex montibus Pyrenæis Parifios mifit : mi-biqiib adfenerauk, fi fides ei adbibere-nit, non amp-lins irosaluminis Italici o-piTs babitnros.Qöopa'do Italr prafter af-fanias, adulterinas gemmas,amp; famigaci-ones nihil habituri elfsnt , quo argentum ex hoe Regn o extraheient. hanc vi am excogitarât,de(lituti mercibus, quas cum noftrispermurentjVt vendant nobis liüffitus,tanro precio, vt fufficorquidam îtalus .à quodam’ Bomin.in hoc Regno; qîri notus e-ft tibi, ex venditione chiro* thecarum acceperit quadeingentos co-- |
•’M! fonatos,qiiævixinvninîj'nni vfum fufquot; ficiebant. Si meisvotis locus e/fet,. cpquot; tarent Principes non pluris ea faccre, quant fecerii Vefpafianus Imperator:8{ certo mihi perfuadercm, fufficiens A-quitaniïfublaturos tfrecaricateni Italit-coru m. Quartacaritatis cruffa,ex Principum vo)u.ptatibusprouenit,qui precia rebuf attiibuunt.'eft eni-m in materia ffatus Politici amp;nbsp;Rcipubliex ^ regut.i generalis, quam Plàto' primus ahimadùertit ; Reges non folùm leges fubdîtis dare, fed amp;r mores ac viuendi conflietudinem fiio arbitrio mutare tant in vitijs, quam iw virtutibus,amp;-rebus indiiTerentibus.Nam vtar alio,quam Regis FVancifci Primi exemple) ; qui ad fanandum vulnus, quod in capitehabebat, tonderi fefècerat. fta-tim aulici, amp;nbsp;poftea vniuerftis populur tonfus fuit. vr hodiè ludibrio habeatur promjif.! exfaries , qux olim fignum e-rat pulchritudniis, amp;'libertatis (ficurSd à vetcribus flóuum' capiUitium , habita' fuit puichritudo Septentrionalium' po-pulorum) adèö vt primi Reges noftri in-terdixerintfubditis', qui non effent ge-' n'uini Franeoncs, aiére estfâriem ,in fignum feruitutis: qux confuetudo vfque' ad temporaPétriLombardi EpifeopiPâ-rifienfis,perdurauit', qui autoritäre inr terdiöum fuftulit,qua tune Epifcopi inquot; Reges vtebantur. Quod obiter fufficit, ad démonftrandum, qubd fiibditi fem-per'ad voluntatemPrincipis fe conforment, amp;nbsp;confequenter magni faciant amp;' xfliment ca-, qux Principes dmant, li--cet per fe indigna fint?' quemadmodum* Caracalla Imperator inxftimabilem fè-citfuccini flauti caritatem,teftantc hifto-' ria;prop'rerea qubd color capillis arnicas' refponderet.-. Vidimus eadem ætâte ties magnos Principes certatimoperam dare lapilliss--preciofis, viris dodis, amp;nbsp;politis artifi-cibus : nompe-Regem Francifcum Magnum, Paulum Tertium Pontificem , amp;gt;nbsp;Henricum-Anglia: Regem ; adebvt Rexi Fran- |
|
TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM. AVRÎ lift Francifcus nuquàm volucric Angha: Regi DominumBudæumeoncedere, quam-uisvaldè inftanti: maliicritque feptua-ginta duobus Coronatorum miHibus a-damantem emere,quam.vc eundem Anglia: Rcx confequerctur mox nobilitas amp;nbsp;populusomnis animum ftudijsfeientia-rum adiecit, cœperunrque lapillos pie-ciofosemerequouis precio: itavtltali, animaduerfis defiderijs noftris, plures vicennio adulterauerint,quàm India vn-quàm genuinas produxerit:quod ip/imet cclare non potuerunt,appcllantes Gallos ftupidos,vt Cardanus feribitj qui impo-ni fibi paterentur. Poftquam autem Henricus Rex lapillos contempfitjmira illorum fecura eft vilitas.eft igitur voluptas Principü, qui gemmarum precia fubmitrunt,non penu ria : cum huiufmodi lapilli nequedimi-nui,neque perire poffint,exceptoSma-ragdo,qui fragilior eftjamp; margarita/]ui nigredinem contrahit,amp; tempore putre-fcit. Sed Principes videntes fubditos rebus ill is,quas amant, abundare,eas inci-piuntfaftidire, accedente abundancia, qua: contemptum inducit, quemadmo-dum vidcnius in margaritis,qua:admo-dum vilesfuntpropter abundantiam ex terris nou is exorlt;a. jnuenitur enim in hi-ftorijs Indorum, quintam margaritarum Imperatori allatam, effecifle 60. libras vnavice fola: nihilominùs tarnen anti-quitiisomnium gemmarumcrat precio-lïf(ïma,ficn tdicit Plinius, commu ni quo-queprouerbio de homine illuftri, vel re pulchra loquentes, per exceUentiam di-cimus, c’eft vne perle,hoc crt,eft margarita : amp;nbsp;Magnus Negus, quem nos Pref-bytcrumlohannemappeilamus, quin-quaginta Prouinciarum Dominus, in ti-tulo fuo vfurpat,Ioch3n Belui, quod fig-nificat, margaritam preciofam. |
Margarita itaqj olim omnium return in mundo erat cariflîma,quemadmodum alibi Pliniusfcribit,tam propterrarita tem,quam proptereà quod à Prinerpibus inmaxima, amp;nbsp;penè incredili æftimatio-nehaberetur. Vtut fit,inuenimus Cleo-ipatram Reginam duas habuilTe vnciaW pondérantes quingentis miliibus-coto-natis xftimatas. Quarum vnam liquefa-étam ,ex fponfione abiorpfit: altera ab Augufto,pro potiffima vidoriae prada, ablata fuit,qm illam diflecari fecit,amp;au ribusappendi. Vidimusintraannosodo margaritam pondéré paulóminüsïemiancialê, quinque magnis lapillis preçiolîs exornatam: amp;nbsp;tarnen vniuerfum munus xftimatum fuit mille trecentis coronatis tantum, quod gemmariorum iudiciocarum vide-batur: vtappareret abundantiam margaritarum peperilTe contemptum,amp; ex con temptu exortam efle vtilitatem. Ideindepiduradicercpofiumus, qua Principes Orieotis ,amp;: inprimis Alexander Magnus, in tätam æftimationem per-duxerunt, vt tabula Veneris emergentis ex aquis,quam Appelles pinxerat,empca fucrit fexaginta millibus coronatoruni : Alexander ei defuodonabat ducenta ta-lenta,quæ valent centum viginti millt-bus coronatorum. aliorum pidorum ta-bulænon tantidem pretij erant, viliores tarnen magnoconftabant. Apellespecü-niæ magnitudinenondercrrebatur,quin tabulam quandam Protogenis quin-qua-ginta millibuscoronatornm redimerent. Habemus piduras Michaelis Angeli, Râ-phaélis Vrbini,Dureili3amp; nelongiùsea-mus,quandam Domini de Claygni in pa-latioFontisbellaquenfiadmirabilis arti-fieij opus, quam -nonnulli tabulis Apdl-liscomparare non dubitarut. funt amp;nbsp;mul tx aliæ infignisartificij, verùm longé ab antiquorum exceUentia abfunt: quonia Principes noumagni easfaciunt,amp; quia omnesOrientis amp;nbsp;Barbaria: populi vlq; ad Perfas, vniuerfas renim quas natura profertpiduras, abominantur, metuen-tesne in pnreeptum committant,quodied tur, Non facies tibi fculpcile : ita vt pi-dorcs,ftaruarij, fufores, fculptores,illu-min3tores,in illis regionibus non magis locum habcant,quam earum opera. Ira-,que voluptas Frincipum ex parce carita-tis return caufa eft. Altera |
|
ET ARGEN. I O A NN IS BODIWR RT ».'Ö V '■•h-^Alrera caritatis cauffa eft abfumptio Ïeucorrupcio reriim.quibus ad vfiiin no ftfum indigemus. Sericum vilisprecij ef-i^^/eoporcebat, quandoquidem tam copio-,'iè.ifl hocRegno confititur,amp;prætcreà cx Italia adfertur. caritas ex abfumptio-neprouemt: quia non folum flagrioncs amp;nbsp;curfores eoveftiuntur, verùmetiam itadiflecatufjVt durare^vel vfiii efTe plu-ribu.s,quam vni,nequear, QuodaTurcis, vtintellexi, nobis mericöexprobratiir, qui infanosamp; furiofosin corrumpendo, nos appellant, quafi in contemptuni Dei .fiat,quieabona nobis dedit. illi lógè ma-giseoabundant, quamnos: fednemini, fubpoena, licet diiïecare. Idem nobis in pannis euenit:amp; præcipuè in caligis con-■ liciendis, quibus triplo plus adhibemus, quam opus£ft,idquecùm tot incifurisamp; djfl'c(n:ionibus,vt pauperioribus vfui effe xnequeant, polleaquam dominus eas fa-ftidirc-cœpit. amp;nbsp;piaterea, tria paria pro aroisgeftantnr: amp;nbsp;vt caligis femoralibus paHarefpondeat, integram vlnam ei ad-dunt vltrà folitum. :,-i.Edi£t,aquidem de ea refaólafunt:fed fruiUa: -quoniam doncc in Curia,quod fprotiibitum eft,geftatur, paffim quoque -geftabituf ; cùm apparitoresab his libi 'Enecuï'nt,amp;ab illiscorrumpantur. léd amp;nbsp;in yeftitu, femper ineptus amp;nbsp;Itolidus ha-iaebitur, qui vfitato modo fe non accom-snodet, qui ex Hilpanijs prouenit : ficuti lt;ycjadcm feu vertugallam aMauritanis foeminis accepimus : tanta acceffione, vt i ianua; nimis ad trafeundum anguftæ fint, quodlóngè recedit à maiorum noftrorii modeftiaantiqua, qui veftibus, vt Cælar trefert, anguftis, aftriélisque corpori, vt proportionem amp;nbsp;pulchritudinem repræ-fentarent, vfi funt :cùm Germani contra laxis vterentur.vnde increJibilis abfumptio oritur : ex abfumptione prouenit inopia,ex inopia caritas veftimentorum cxparteprocedit,’pratter manus precium feu fafluram,qiix precium materia; frpè excedit: dûaeu pingûtur,m3eandri$,feg mentis, fimbrijs,virgis, fcilfuri,s, opere Phrygio, alijsqi nouis indies excogitatis |
7^3 modisexornantur.Nampoft prohibitam auratarum, argentatatuinqueparangan-darum geftatione^ rcpcrtæiiint foemina;, qua; ftolas Mediolani precioquingento-rum coronatorum, non computato auro, vel gemmis,vel materia, faólasportarét. Et ex hac luxuria peruétum eft ad fup-pelleftiliaa;diurn, adtoralia leftorude-aurata, amp;nbsp;Phrygiana, ad abacos deaura-tosamp;argentatos: amp;nbsp;vt omnia inuicé rcf-pondeant,magnificasædesexftruunt,fup pelledilem ædibus quadrantem comparant, genere viuendo veftimentis conuc-nienti vtuntur,amp;raenfas pluribus fercu-lis onerant.quoniam Galli propter natu-ram regionis,Hifpaniaamp;Italia frigidio-rem, non polTunt pafiérinis viuere, ficut Itali. Hinc procedit immoderata inomni ciborum genere fiiperfluitas, amp;delitiat maioribus nortris incognita: quæ ita hoc Regnum inuaferunt, vt famuli quoq; in-ßitorum in lautiffimis popinis corona-to,amp; domini binis coronatis finguli pra-dere velint. quæ perniciofifma eft vrbis Parifienfis peftis. Attamen hec luxuria non eft grauiffi-ma omnium,quoniam in remiffione pro-ceflus Quaftorum repertum fuit vnum exülis LutetiaParifiorum duos fafcicu-los indufioriim,dealbandicaufa inFlan-driam rnififle, conftituto Teftuni pretio in fingula, nee minori proaciciilisdato: vertun non impiinè tulit : nam camifex ftrangulatum veftibus vfq;_ad indufium fpoli.»uit. Ha:c inter esteras can (Ta fuit, curCan-cellariusPratus.hoftili odio eiiifmodi fu-runculos profecutus fit, qui fimplicitaté populi peruertunt,amp;: rerum omnii'i pretia data opera augent:qua in rehoevi-deo elfe peffimum,quód Principis amp;nbsp;populi expéfis fiat.Dicoitaqjab huiufmodi corruptionibus,ê^ fuperfluitatib.carita-té annonç quâvidemus,ex parte proueni-re. Omitto,hanc elfecaufam omnium vi-tiorum Srcalamitatum Reipublica::nam, ludendo, mutuando,vcndendo, amp;nbsp;omni voluptatum generi luxuriando,tandem creditoribus fuis,aut ceffione bonorum, aut Fff |
flt;f4 TRACT. DE AV GxMEN. ET DECREM. AV Rl
|
aut decoftione fatisfaciunt. Sedfi ante-quæ Romanorum, Gras corum jHebræorû, Aegyptiorum leges,eundem in Francia, quemaputi Indos,amp; in Aethiopia,locum haberent, videlicet vt debitor qui lol-uendo non eft, creditor! adiudicecur, ad feruiendum, veldiftrahcndum:non tot Jatrones,ceffionarios,amp;decocïores ha-beremus: neque caritatemrerumexpe-riremur tantam , qua: ex luxu orta eft. Hic obijcict aliquis : Si res omnes partim propter abiumptionem, partim propter abundantiam auri amp;nbsp;argenti,carlo-res efficerentur, nemo proprer magnitu-dinem pretij viuerepolfet. verum quidé eft : fed bella amp;nbsp;calamitates,quç Reipub. accidunr, pra:cipitem annonæcurfum ft-ftunr.quemadmodum videmus Romanos valdè parcè,amp;,vc itadica, in magna pau-pertate,ferè quingentos annos vixifie: cùm grauem tantùmmonetamxrcam,li-brali pondere haberent,6c non fignatam, vfque adSemijRegis tempora: ficuti nec argenteam monetam pereufterune ante quadringenteßraum quintum annum ab vrbe condita,vt in Faftis videre eft, fexa-ginta duobus anms pöft,aurea moneta v-ti cœperunt. Conßderemusiraqae pretia rerum iî-liustemporis : inueniemus veruecem x-ftimatum fuifte tâtùm affibus xreis,quos dodiffimus Budsus pro tribus folidisamp; dimidio fui temporis accipit, amp;nbsp;ad fum-inum pro quatuor noftris rboucuirenrü affibus , quos coronaco folari xiumat, quöd pretiumlege Aterialarpeia confti tumerat, ducencis odogincaannispoft vrbemconditam, quo tempore ftipendiü peditis,tefte Polybio,duorum o-bulorum crat. Centurion is quatuor, cquitisdena-rij, qui tribus folidisamp;dimiovalebat, moneta:quatuor denariorum,amp; duode-cimgranorum in liga: legimus in Plu tar-cho pretium veruecis tempore Solonis fuifte vnius drachmae, quod eft fepti-ina parte minus quam Rom« ducetisao-»is poftek |
Quod ad reliqiiæ annona:pretiaper-tinet,eoiumaeftimatioex lege Fannia in' iri poteft, qua: quingentefimo nonagefiquot; mo fecundo anno ab vrbe condita,fam-ptum imminuit,ciim exprefta pichibiri-one,nequifquam plusqii?m centum af-fes, hoc eft,coronatum folarem infume-ret in conuiuijs maiorum ludorû.xæteris diebus, deeë aifes : idep fine volatilibus, praeter gallinam domeftieam : quodedi-dû rogante Didioïrib.plebis pervniuer-fum Italia publicatu fuir. Sexaginta qua-tuorannis pofteaCraftus diues, Cenfor caritatem annona: paulatim ingrauefce-re animaduertens, legem tulit, qua vni-cuique liceretcentum aifes infumeredie-bus nundinarum , Calcndarum , Nona-rum,amp; Idiium: amp;nbsp;in nupti js ducentos af-fes, qui effidunt duos coronatos,Jtres libras carnis ficcæ, vnam falita:, amp;nbsp;frudua quantumliberet: alijs diebus,triginta, quiTeftunum effidunt. Viginti amp;nbsp;feptem annis poft, cùm vrbsfpolijs Grædæ Sc A fiæ dicata eifer, populus refraenari non potuit,accedefï-te propter abundantiam' auri Sc argenti omnium rerum caritate. Sylla Didator vetera ftatuta abolefcere vidés,quä-tum potuit fumptum imminuit,Sï tarnen permifit, vt duabus tertijs maior effet, quam Crairusconftituiffet, licètæftima-tionem quoqueannonjSecibariorum legt;-uafter. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i Triginta fex annis pofieà,Cæfar tempe rantilfimus omnium Princeps,animaduertens omnem populum immoderatis conuiuijs Iuxuri3ri,edidum fecit, quo prohibuit, ne plus quam viginti quinque coronati confumerentur in nuptijs,amp; re-liquisdiebus feftisSc nundinarum, feptem coronati Sc dimidius rquoddecuplo plus erat, quam Sylla permiferat. amp;nbsp;hate ipfa tarnen edida adeo negligebantur, vc pro eorundem executione, ipfcinet fc-cretoinforum ire cogèretur. necpofte» quifquam ea dereedidum fecit. Quin Sr Caligula infigne prodigalitacis exemple fubditis edere volcns,viginti Seduos mil liones |
|
ET ARGEN. IOANNIS BODINI. lianes auri,quos Tybeiius comparferat, ynç annoabliguriuit. Sed videamusj quemadmodum abun-dantia auri amp;nbsp;argentijitemqueabfumpti pnes«uxerint precia rerum àtéporibus Syllæjvfqj ad Caligulam/pacio non ple-pè centum annorum.Reperimusdelicati ores pifeesjquo numéro funtjMugiljRhô bus,Aurata,üentex,Acipenfer3Muræna, emptosfuiflead pondusargenti,vt Gale nusferibit. Fuic^quidamIiguricor,indi-gnusquinomineturjqiii ducentis coro • natisemitmugilem marinum bilibrispô deris:quæemptiofuit auro contra.Pifeâ-turin Oceanonoftro, amp;quandoquein Ligeri, quo feefFundunt, trium vel quatuor librarum,amp; væneunt quindecim vel viginti folidis ; quoniam nobilioresamp; vulguscarnibusmagis ddedantur. Ex bis exemplis iudicare poflumusde caritatecæterarum reru m omnium: nam pauo téporibusVarronis côftabat quin-quaginta denarijs argenceis , qui effici-untquinquecoronatos : parpipionum vendebatur viginti quinque coronatis: poft quæ tempora, preciarerum omnium accreuerunt decuplo , vt fupra de-nionftrauimus. Plinius progrediturvl-terius: inquitenim,quendam Hirrium naminc fex millia murænarum mutuo dedifte (quæ lampctris noftris præter Jongitudinem nihil fimile habent ) ad pondus,amp;numerum, fcilicetvc totidem ci redderentur, nec voluitauroargenco-ueeas vendere ,quia paruiRomæ fiebat propter abundantiam : neque enim pe-nuria rerum obftabat ,cum ab omni terrarum parte quaft ad mercatum, Romam deferrentur, Quanquamluxusad flagellandam an-nonam plurimum adiuuabat: quianon-nulli ditiffimorum non poterant inter-dumviar: inuenire, quabonafua diffi-parent: vt AEfopotr4goedoaccldit,qui excitandi appetitusgratia, ferculum fibi apponi iuffit quindecim millibus coro-natorumæftimatum , plenum lufciuijs, flurnis, merulis, amp;alijs auiculis ofci-nibus :cum tarnen eiufmodiaues infipir dæ ftnt,amp; infuaues :fed magnitudopre-cij faporem eisconciliabat. |
Et Athenæus narrat, cum in Sclauoni-am comedendorum cancrorum gratiagt; qui magni illic ftunt, appuliffet: ante-quamnauem egrederetur jdiäum eifu,-ifte , longè meliores amp;nbsp;fuauiores in o-ris Africæ inueniri : quo intellelt;So, eandem ob cauftam in Africain naui-ga ITe. Filiusautem veritusne pattern igno-minia afficeret, margaritas inæftimabi-lis preeij liquefaólas abforpfit. Neceft quod quismiretur, tragoedum tot coro-natos habuifte : quoniam mimiamp;hiftri-©nes tanto in precio erant , vt Rofcius triginta fex millia coronatornm quotan-nis comparceret, duodecies morionem agendo coram populo ; præter emolu-menta ludorum particulariumjquæcen-tuplo plus valebant. Sed vt abundantia auri amp;nbsp;argenti ad oculum demonftretur,. commodius exemplum inueniri nequit , quàm Apicij magiftrihelluonum ,qui,cum tresmil-lionescoronatornm abligurijflet, amp;nbsp;trc-centa quinquaginta millia adhuc refidua haberet: metuens ne fame periret, vene-no fenecauit:lïcutplurimi hiftoricite-ftantur. Qiiapropter verum efte credo , quod de Cicerone fertur,quöd pro vnius,cau-fæ peroratione , domum quinquaginta millibus Coronatorum æftimatam acce-perit ; quoniam fi feurræ tanto in pre-tio eftent, non fuit mirandum tali Ad-uocatotam fplendidum falarium colla-tumfuifle. Porto aurum argentumqueomne illis intra centum viginti annosobuenit: ex vniuerfi orbis deprædationibus amp;nbsp;fpo-lijs quæ Romam appoitarunt Scipiones, Paulus AEmilius, Marius,S) 11a, Lucul-lus, Pompeius,Cafar,amp;; maxime duo iftipoftremi: nam Pompeius tot regiones fi.begit, vt reditum Impcrij ad o-flo milliones amp;nbsp;quingenta millia F fff a corona- |
766 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRACT. DE AVGM
coronatorû augcrct, quodduplo 8i f. plus erat3quàm anteà.Cæfar in ærarium intulitquadraginta milliohescoronato-rumjpræcer prodigalicatem qua vteba tur ; nam Paulo Confuli, vt taceret, non-genta milliacoronatorum vna vice de-dit:amp; CurioriiTribuno,vt partes fuas fe-queretur, quindecies centena millia. Marcus Antonius magis modum excef-fit, fi veriira eft quod Plutarchus amp;nbsp;Ap-pianusl'cribunt:jexercituenim fuo pro-pterftrenuam nauatam operam ducenta millia talentorumdedit: quodad cétum vigintiinillionescoronatorunr redit:eft-que credibile.jCÙm Imperator Adrianus, qui fapiensp3terfamiliasfuit,vtapud le-giones, quæ numero erant quadraginta, gratiam fibiconciliaret,deditdecémilli-onescoronatorum.
Non eft igiturmirum, pretia rerunt maxima fuiffe, propterauri amp;nbsp;argentico piam,.quaeRomæ erat: verum hic luxus amp;nbsp;magnificentia non perpetuoduraiûcr nam intra trecentos annos,Pa£thi,Go-thijHerulijHungarijSi.' aliæcrudelesna-tiones Imperium,amp; præcipuè Italiam in-uaferunt,opprefterunt llt;omanos,incen-deruntVrbem , amp;nbsp;fpolia eorum diuife-lunt.Itaacciditomnibus Rebufpublicis: nafcuntur,amp;crefcuntpaulatim r fiorent deindè diuitijs amp;nbsp;potentia: tandem fene-fcuntamp; peiPuni eunt, donee omnino e-uertantur: vt oftendi in traiSationede ftatuRerumpublicarum,inmethodo hi-fiorica.
Perfecuti fumus rationes carîtatis re-rum: Supereft vt monftremus Maleftret-tum etiam in titulomonetarum intra trecentos annos in hoe Regno conflatarum, aberralTe. dicit enim, bandum Ludoui-cum primes folidos duodecim denario-rum fecifte, eorumque tantum fexaginta: amp;nbsp;quatuor fuifte in marea. addit tempore Philippi Valefij coronatum aureum cum floribusLilijfinenumero,pondéré amp;nbsp;liga meliorem noftrovaluifle tantum viginti folidis. poftea (oannem Regem ffgnafTe Francos pedites amp;nbsp;équités ex auto puro,valuifteque vigintifolidis r prx-
EH. ET DECREM. AVRI terea folidum argenteum illius temporis valuifle quinis noftris. Non adijcit cuius tituli,ponderis.amp; ligæ,monet3E fu-erint.
Qrantum ad poftremum hoemembru, übi ipfi contradicit :quiaconcedit,vete-rem coronatum,tribusdenarijs ad libellam ponderantem , valere tantum fexa-gintafolidis noftris, iuITu Fi ancifci Primi Regis conflatis: ita vt folidus anti-quus argenti puri, tribus tantum valc-rec: amp;nbsp;nihilominùsFrançipeditesamp;e-quites quatuor granis minus pondérant, quam coronati veteres, amp;nbsp;non funt meli-oris liga: : quoniam in vtrifque quarta pars ceratijdetrimentocedir.quare amp;nbsp;or dinarione Anni i5 6f. coronatus anti-quusatftimatur fexagintafolidis,amp; Fran cus pedes vel equesquinquaginta quinque folidis. Itaque propemodum media parteaberrat,quâtumad proportionem veterumamp; nolirorum: nam ft verum di-ceret, folidum antiquum argenti puri quintuplo plus valuifle noftro r fe-queretur , eoronatum veterem valere centum folidis,amp; Francum peditem . vel equitem quatuor libris,amp; decem fo-lidis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,-i up
Secundo, Dominus de Ma leftroift faî-, ft litur ,omittendo inter Sannum Ludoui-enm amp;nbsp;Philippum Valeftum,centum vi- , ginti trèsannos tin quo temporis fpacio r Philippus Pülcher,Sandi Ludouici ne- ,1 pos,anno ijo o.monetamargenteamita attenuauit,vt folidus anriquamonetæ va leret tribus nouis:vt legimus in regeftis, amp;nbsp;maxime in Annalibus,amp;r in hiftoria Antonini, de quaviromni fcientiarum genere confummatiffimusDominus de Liurescerciorem mefecit. Et quanquam adfedandum populi tumultum, moneta ad antiquu m valoremreducerctur,tamé decenniopóft vfqueadeo din,«inutafuit, vt folidus haberec faltem tres denarios, amp;nbsp;dimidiümargcntijlfc duxquarta: amp;nbsp;di midiaeftentcupri ;qux eft maxime omni umdebilismoneta, qux noftris tempo-ribusvifaftttnamfolidianno iyyi.iiiflu Regis Henrici 11, formati,tres denarios amp;nbsp;dimi-
-ocr page 769-|
ET ARGEN. IOANNIS BODINI. amp;' dimidium argenti continent. Conclu-dendum itaque eft,quoniam folidusante trecentosannoSjeiufdem titulijpedisjli-gæ, eiufdeinquemifturæ fuit, qua eft ho-die, demonftrationem Ma)eftretti,eiuf-que exempla locfi habere non pofte, nam amp;nbsp;ft Carolus Pulcher anno 1512. veterem titulum folidis ad duodecim dena-rios Regios reftituiftet, tarnen fex menfi-bus poftea eofdem media parte iteru de-bilitauit. Prætereà reperimus in regeftis noftris anno 1422. titulum folidorum ita debilem fuifle,vt marca argenti valeret odo-ginta librisTuronenfibus, hoceft, 160 0. folidis in marca operis : vt folidus Henrici 11. hacratione quinis illorum folidorum valeat : quod eft contrarium fen-tentiæ à Maleftretto propofitæ, videlicet antiquum folidû valuilfequinis noftris : quoniam ante annos centum quinquagin ta quinifolidi valebant tantum, quatum ftnguli noftri. Oportet it3que,vt hoc ver bum, antiques, adcertos folummodo annos referat, amp;nbsp;nonadomncs,vt facitjin-dè a trecentisannis. Breuiter,qui voluerit librumNigrum, qui eft in Camera Procuratoris Regij Ca-ftelleti Parilt;ieDfis,euoluerc,inueniet anno 142 o.cùm Angli vrbem Pari lien fem tenerent,coron3tumeftimatum fuiftefe-xagintafolidis,vellus quadragin ta,nobi lenl feptem libris,quod eft pretium amp;nbsp;va lortempoi is Henrici II. Verum eft,Ca-rohim VU. anno 1422. menfe Nouem-brijConflalfe nouam monetam duodecim denariorum,ita vt marca argenti ofto-girita libraium,redu(fta fueritadofto li-bras,amp;quindecim folidosTuronenfes: fed anno 1 4 5 j. perçu fli funt folidiquin-quedenariorü in liga,fortimonetæplus mediaparteimminuta. . Eft itaqueparalogifmusargumentan-di, fumere annum quo moneta fortior fuit, ad xftimandas res, amp;nbsp;lelinquere annos, quibusdebilior fuit, qui fré-quentioresfuntrefpeólnbonorum anno-rum : quemadmodum qui in ftmili ca-fu ad aliarum rerum confequentiam tra- |
7(57 here velit,vilitatem fulphuratorum quæ eft Panfijs. Suprà demonftraui, pretium rerum, approbatisamp; confirmatis confuetudini-bus huius Regni, indé à quinquaginta, vel fexaginta 3nnis,taxatum,decuplo minus fuilfe,quàm nunc fît: attamen cer-tum eft. Status amp;nbsp;Deputates, vt confiie-tudinesconciliarent, nee minimum, nee maximum pretium fecutosefte,fed com-muniorem xftimationem quæ ciimerat, fîcutleges noftrædocent: amp;nbsp;nihilomi-nùscapo tantùm duodecim denarijsTu-ronenlibus omnibus confuctudinibus Andegauorum, Pióiauorum, Marchiæ, Campaniæ,Borbonenfium,amp;aIiorum æ-ftimatus eft : gallina fex denarijs. perdix 1$.denar, veruex pinguis cum lana 7.fel. porcellus 10.denar, veruex commiinis,amp; vitulus quinque folid.hœdus j.fol. ve-hesfruméti jo.fol.plauftrumfœniquindecim quintalium 10. fol. hoc eft, decern fafciculos, decern librarum fingulos pro vno folido, qua: eft confuetudo A ruer-niæ. Apud Borbonenfes duodecimjquin-talesæftimabantur lo.fol.vasvini 30.fol. vasmellis jsfol. iugerum fyluæ catduat 2.folid.amp;6.denar,iugerum vineti 30.fol. in reditu. libra butyri 4.denar.olei nucei tantidem titem fæuimimirùm tempori-bus LudouiciX l I.quemadmodum fupra dixi : cùm folidi eflént quatuor denario-rumamp; ii.granorum in liga. Ita folidus temporeLudouici X l I.adfummum non valeret niftquadräe ampliLis,quàm folidus régnante Henrico 11.amp; quatuor folidi non valcrenrquini$noftris:vnde fe-quitur,vitulum amp;nbsp;veruecem cum lana ç-ftimandumelfe faltem fex folidis, amp;nbsp;tribus denarijs monetæ noftræ currentis: quandoquicem ante fexaginta annos in rota Francia 5.folidis tantum æftimarus fuit;quodamp; dealijsrebustlicrpoteft.Sed videmus communi æftimarione,vtrum-que valere quatuor libtis,aut centum folidis,imo fex librisLutetiæ : quod eft vides, vel tricies cai ius,quam rune. Si itaque frudusrerræ, pecudes,vola-tilia,dccies,duodecies,aut vides minus Fff 3 con- |
|
77« TRACT. AVGMEN. conftabant quam hodie : reditus terra-rum amp;nbsp;Dominiorum tantominusælhma bantur,amp; emphyteufes erant vilioris pre cij Jamp; confequenteragri decuplo minus valebant: quia optima terra cenfiialis feu emphyteutica çltimatur ad rationem de-nanj in viginti vel vigintiquinquefeuda lis trigintajdom®benè materiatajad qua-draginta vel quinquaginta:ita vt ager va lens mille coronatisin reditu,anteannos fexaginta, venderetur tantùm x;. vel ad fummum 30000.coronatiSjfi itaque redi-tusadquinque vel fex millia coronato rum excreuit : ager vendetur centum quinquaginta millibus coronatoium, qui tune tantum trigintamillibus vale-bat. Quantum ad operas diurnas manuari-orü,videmus antiquitus taxatasferè fuif-fead denarium argenteum , qui paulö plus valebat quam regalis hifpanicus: amp;nbsp;llipendium antiquam equitis fuilfe denarium tantum,vt Polybius dicit : tandt-pediti denarius in diem datusfuit, idque etiam cemporibus Augufli, vt Tacitus fcribic. quaquam donatiua in exercitum propter bene nauatam operam collata,vi cies valerent plus quam ftipendiü .Hine natum eft,vt credo,noftrate vocabulum, gaignedeniei, quolignificanturij qui 0-perasfuas indiem locant : amp;nbsp;in Euange-lio quoque,dominus quibufdam vinito-ribus propterliberalicatem fiiam aduer-fusaliosmurmuratibus,refpondit : Nón-ne accepiftisdenarium quem pro opera diurna promiferam ? qua: in Grecia erat drachma pro opera vinitoris ,amp; militis. Tarnen in noftris confuetiidinibus op probatis vt dixi,amp; corredis intra annos fexaginta vel circiter, opera hominis in œftate æftimatur 6.denari js,hy erne 4. de-narijs,amp; vna cumvehiculoamp;bobux duo decimdenarijs. Moneta nigra,à fexaginta annis vel an tè non fuit pedediminuta neque auólaamp; tarnen videmus,vinitores, manuarios,o perarios,milites, loco fex denarioru ne quidé quinq; folidis cótentos efl'e,prçfer um in hac regione odonus aut denos,ex- |
ET DECREM. AVRI pofcunt,conquerentes'31iter fc viuere nó poffe.Quantü ad operas boum,ca: vicenis folidis minimü cftimantur,hoc eft, vides plus quam ante annos fexaginta æflima-rentur,de quacunque moneta loquamur. qua de caulfa iudices,qui fledendi fed nó rumpendi confuetudines poteftatem ha-bent,quoties incidit quæftio habitudinis locorum redituum, fruduum, aliarum-uererum fimilium xftimandarum, non amplius confuetudines feruant:fed quoad a:llimationcm fiuduum feqiiunturor dinatjonem iur.do communi valore, vel iubent partes conuenire de arbitrisqui resxftiment. Diximusdemoneta argentea,loquamur etiam deaurea: vt aperte diiudicari poffit,caritatemannon:B ex alteratione monetarum non prouenilie.Reperiopu-riffimam monctam auream intra crecen-tosannos vbicunque locorumeófiatam, non effe fortiorem viginti tribus amp;nbsp;5. ceratijs;vt funt Nobiles, veteresDucati Vene ti,Floren tini,Sen enfes,Poit ugalli-ci ,ScraphiiisTui'Cicus, Medinus Barbaria:, numifmata antiqua Romanorum, duplices ducati veteres Callellani, coro-nati veteres, Salutij, Franci pedites amp;nbsp;e-quites, Angelotti veteresiaqmbusnum-mi aurei coronati bonitate longè abfunt: Millerafij amp;nbsp;coronati folares meliores funtideindc Henrici,amp; duplices Henrici ,regalesaurei ,pirtoleti, ócdupli-ces Ducati l’ortugalltci debiliorcs funt: quantum adreliquas montras in quibus minuseft viginti duobus ceratijs , hoé eft, in quibus plus quam duodecima pars ine ft raifturæ,)iue cupri, hue argen ti, amp;nbsp;minus decern partibusaiiri : eæ aurum non lunt,præterquam inopere:quemad-modum argentum, quod eft infra decern denarios,leu vt melius dicam,quod plus quam fextam partem mifturæ habet cupri, amp;nbsp;minus quinque par cibus argenci, hoc in materia monetarum non eft argett turn, fed ( vt Galli loquuntur) Billon:amp; hancob caniTain veteres appellabanc E-ledrum, aurum in quo pars quinta elfet argenti. |
|
ET ARGEN, lOAxNNIS BODINE Fingamusitaque coronacum veterem amp;Francum peditem amp;equitem, quibus monctis Dominus de Maleftroift vtitur, ede viginti quatuor ceraceorum, cum detrimento due remediovnius ceratij: coronatos folares viginti triuin, cum j. remedij, iuxta Ordinationem anni 1^40. vel 25• ceratiorum, amp;nbsp;f. ceratij remedij, vt funt coronati iuffu Regis Henrici 11. pcrcuffi;diff’ercntia erittan-tum vniusceratij in veteribus : amp;nbsp;quantum ad pondus, coronati folares anni i $4 o, pondérant duos denariosfedecim grana ad libe]la,amp;' feptuagintaduo mar-cam efficiunt,nnot luftinianus quoque Imperator in libra numerar. quæ res Ca-rolo Molinato, honorilurifconfultorum occafionem dedit, folidfi lufliniani cum noftroad eundem pedem exxquandi.fed tantum intereft,qii5tum inter ï.amp; t. nam ficuti marca ofto habet vncias, amp;: libra luftinianiduodecirn titaetiam nummus aureus iuffu ipfiis conflatus, quem SoH-dum appellat, tertia parte plus pondérât noftrOjferc indar Angelotti.pofleà iuffti Regis Henrici I I.cóflati funt ad duosde-nariosamp; quindetim, deindequatuorde-cimgrana.Atqui verb Fräeusaureusqua-tùorgranis minus pondérât,quàm coro-natus vêtus,amp; quatuor granis plus quàm coronatus folaris anno 1540.perçuffus. Si j'taqùe pedem vniusad alterum con-feramus,'inueniemus coronatum vereré tantùm f. plus valere, quàm coronatu folarem ; amp;nbsp;Francum aurcum } plus quàm hune ipfum coionatumtquiain vn-cia funt ofto coronati vtteres,neuem fo lares, vulgares coronatidecem , amp;nbsp;vnus denarius, amp;nbsp;viginti grana ampliùs : item Franciaurci non intégré neuem, fed tarnen plusquàm odo-: ideoque Ordinati-oneHenrici 11. Regis vetus coronatus ç-flimatus fuit fexaginta, Franciis quinqua ginta quinque, coronatus folarisquin-.quaginta duobiis, amp;nbsp;coronatus vulgaris quinquaginta folidis. |
Concludendü itaq; eft,G domus aliqua antè annos lao.vendita fuit ducétis coro-769 naris veteribus,quç hodiè vedituroéiin-gentis coronatis folaribus', qui valent zooo.librisTuronenlîb.monetæcurrêtis feu ßilloni. ablata -g qua coronatus ve tus coronatum folarem valore fiiperat, remanet 67?.coronatifolares,quitem-poribusHenrici 11.Regis valebant 1750. libris, vel 3 5 0 0 0. folidis nortræmone-tæ,amp; fifingamus Francosaureos fuilfe, detrahenda effet 5 : reft3rent78o.coro nati folares,quibuseadem domus vende-retur:quod eft triplo plusquàm tûc tem-porisconftiterit. Quod minutatim enumerate volui, proptereà quod Dominus de Maleflroiétnon indicarit, qualispro-portio inter coron ares elfer, vt adcôtra-«ilus nollrosàccommodare poffir. Hæc de caritate return generaliter di-da fint: ne particulates mutationes attin gamus, quasordinaria return pretiaad-augent: vcluti,cibariorum tempore fa-mis,atmotum belli rempote,lignorum hyeme, aquarum in defertisLybiæ, vbi in planitie Azoa inuenitur monumétum, litcris infculptis teflimonium ferens, mercatorem quédam ab auriga poculum aqux decem millibus Ducatisemiffe,amp; nihilominùs tam emptorem quàm ven-ditorem fiti perijffe,vt Leo Africanus feti bit;item operarum mauuariarum.amp;fri-uoiatiatum, in locis vbi non vfitantur, qua: plcrunque vilotis pretij funt inCi-uitatibus plenis attificum, veluti Lemo-uicibiis, Mediolani, Noribergç, Genua:, Parifijs, Rothomagi, Damafci, Venetijs : vel propter abundantiam popnli amp;ar-genti,quæ invno locomaioreft, quàm in altero, velu tiConftantinopoli,Rome, Parifijs,Lugduni,Venetijs, Floi étiç,Ant-vvcrpiç,Siuiliç,Lpndini ; quocuriç Re-gum amp;nbsp;magnorum Principum,vel merca toruni,alliciunt populum amp;nbsp;argentum, amp;nbsp;ob id cibaria carius emuntur : ficut frequenter acciditRomç, vbi proptera-bu nda ntiam au tiamp; argent i,amp;popu lord, ex omnibus mundi partibus eocoeurreu tiû,fçpè famesdominabatur;it3 vt Augu-ftus cogeretur exvrbe expellere ergaftula ferua- |
|
TRACT, AVGMEN. ET DECREM. AVRI 770 feruorum 8f gladiatorum,amp;omnes pe-legrinosjcxceptisprzceptoribus iuuen-tucis,amp; medicisjpræter viginti amp;nbsp;odo Colonias, quas Roma deduiit, amp;nbsp;per v-niuerfain Italiam diftribuit. interdum quoquemutatio incidit propter nouum aJiquod ediftum, ficut euenit Roma?, vbi pretiaxdium fubitö media parte augebâ-tu r, propter ediftumTraiani, quo confti-tutum erat, vt qui muneribus amp;nbsp;officijs dignitatum fungi vellcnt, tertiam parte patrimonij in emptionem prædiorum Ro mæ velincontinenti conuerterent. Om-nes ha? res particulates in cafu propofito qui generalis efl,non veniunt in confide, rationem. Igitur pofteaquam cognouimus pretia return adauftaeife. Secaufascaritatis inuelHgauimus,quç duo funt principalia membra, quæ nobis aduerfus Maleliret-tum probanda fuerunt: fupereft,vt quant niininiè fieri poffit, incommodo remedi-um huic rei inueniamus : quam partem Maleftrettusomninönon atcigit, procer-to Habens, nullius rei pretio quiequam acceffifie. Principió abundantia auri amp;nbsp;argenti, quæ regioniscuiusque diuitiæ funt,cari-tatem return pro parte excufat ; nam fi tanta nummorum penuria eflet, quanta præteritistemporibus, omnescertè res tan to mi nor is æfti maren tu ramp; emerétur, quantö aurum amp;nbsp;argentum maiori in pre tio effet. Quantum ad monopoliaamp; corruptio-nes,quæ fiût,attinet: fuprà expofui, quid mihi videretur. Sed frufirà fiunt bonæ Confiitutionesdemonopolijs,, de luxu fumptuum amp;■ veftimentorum,fi non ad effeßum perducantur : amp;nbsp;non perd ucen-tur tarnen vnquam, nifi Rex pro demen tia fua eafdein ab aulicis feruariiubet: quia reliqua pars populi in pompis8du xu aulicorum exemplum fequitur: nee fuit vfpiamRefpublica,in quafanitasvel ægritudonó àcapite in reliquamembra deriuaretur. |
De aueßione mercium,quç ex hoc Regno efferuntur, multi eximij viriconati funt,atquc etiamnum adnitunturdißis amp;nbsp;fcriptis, earnprorfusabolere, fi polfi-bileillis effet: exiftimantes,nosfoelicius amp;nbsp;viliorimercatu viderepoffe,fi neque demus aliquid extraneis,neque ab ijs re-cipiamus. fed falluntur, meo iudicio: quandoquidem extraneis opus habemus, neccarcreijs poffumus. Confiteor nos illis mittete frumenta,vina, fal,crocum, glaftum, prunapaffa, papyrum, pannos, amp;nbsp;craffiores teles:fed viciffim abillisex permutatione. acccpiinus primo omnia metall3,exceptoferro : deinde, aurum, argentum,fiannum, cuprum,plumbum, chalybem,argentum viuum,alumen,ful-phur,chalcanthum,oleum,cetam,mcl,pi cent, brefilium, heben urn, guaiacum, e-bur, a!utas, byffum, colorent conchy lia-tunt,çoccinum, vetmiculatum, pharma-ca omnisgeneris,atomatajfaçch3runt, 0-qiios, falmones falitos, chias, Icombros, nioluas, amp;nbsp;deniq; infinites bonos libres, amp;nbsp;excellentia opera manu faßa. 1 Etquamuiseiufmodi mercibus care-re poffemus, quodomninoefl impoffibi-1e: fed etiamfi illisabundaremus, tarnen femper deberemirs n'egociari, vendere, emere, permutare, mu tuare, into donate potiiis partent bonorum neftrorum ex-ttaneis,amp; maxime vicinis,licètcommu-nicandi tantùm gratia fieret,conferuan-diqueinurcent anticitiam. Plusdico,etiamfi pleni effemusdono-runt Dei, amp;nbsp;omnium, quæ vel armis, vel legibus donarihominibus poffunt, ita vt neque metuendum, neq; fpeiandum no-biseffet quiequam, tarnen naturali obli-gationehanc illis charitaté deberemus communicandi dona Dei nobisdata,do-cendi amp;inftruendi eos inomni honore amp;nbsp;virtute. Qiia in te Romani indignes fe imperio reddiderunt: nam,quo tempere potentia ipforum attingebat cœlunt,amp; ab sccidente Sole vfq; ad Orientent, Imperium fuum extendiffent: nationes quç-dam, mifialegatione, poteftati eorum le fubntittere,amp;vltró obtemperarecupiuc-runt: at Romani, cum nihil inde lucri acceffurum vidèrent, oblatum reeufa-runt- |
ET ARGEN, IOANNIS BODINI.
771
|
runt: vt Appianiis fcribit. quod ignauif-fimum faólum fuit,amp;turpiffiniaomntuni Deoillatainiuriarquafiimperandi maie-ftas, amp;nbsp;iurtitiam adminiftrandi, præfcr-tim niifcriiamp;malè inftrudii populis,iió effet maximum Dei donum,amp; fummus hor.os,qui in hoe mundocadere in homi nem poffit.tantum aberrantadebita illis bonorum amp;diuitiarum fuarumcommu-cicatione. Sed,dieet aliquis,Plato amp;Lyeiirgus negociationem eura extraneis prohibue-runt,metnentesne fubditi inde eorrum-perenrurSt peruerterentur. Verum eft quidem: fed alter fomniauit,quod fiim-mo labore nifiis,non potuit perfiecre:al-terpetfecit, quod nemovnquàm au fus fuit fperare:amp; nihilominùs vrerque fe ciiTetmeliùs,nifi valdè fallor,fi negoeia-fionem permififlent: vt fapienter feeit Moyfes,qui fatis demonftiauit,fe duo-bus illisprudentiorem fuiife: quippe lumen veritatis adeb elarum efl,vt non fo-lùm tenebras füget vitioforum,fed etiam vt quanto magis communicatur, tanco luceat ampliùs. Attamen non vfquea deb virtu tibusnodr is præualemus, quin habeant extranei, quo paria nobis fa, ciant. Rurfus obîjeitur: non elfe bona noftra gratis donanda extraneis,amp; præfertim inimieis noftris : quanquàm hoe diligenter præcaueamus : attamen fi,affluentes copia, id faceremus,magis vtique amici-tiam conciliaremus eorum,quàm bellû inferendo : quandoquidem Deus , cui iurauimusamp; bellum abfque inducijs fa-cimus,exemplum nobisimmenfa libera-liratemonflrat. Sedquoniam hoc non capit eorum a nimus,qui nihil præterlucrum,licètfor didumamp; inhoneftum quæritant: Deus admirabili prudentia huie rei modum dédit: quippè ita difpertitus eft dona fua, vt nulla mundi pars adeb fœlicitate abundet, quin pinrimis rebus indigeat, Qnod videtur feciffeDeus, ad conferuan dam fubditorumReipubl. fuæ inter fea-micitiam: vel ad impediendam faite bel-li diuturnitatem,cùm femper inuicem opus habeant. |
Ego huius fentenrir eftem,ft fententia mea haberetlocû,vt intcrdiceretur cum Italis negociatio mitrarum, fuffituum, plumbi,membranaî, adultcrinarum gemmarum, venenoruin : amp;nbsp;intercluderetur aditusomnibus decodloribus, amp;nbsp;ex pa-triafuabannitis, nid forte propter vir-tutisexcellentiam profcripti effent, vt Athenisamp; Ephefi vfitabatur;amp; vtfidem de hoc extranei facerét atteftatione Prin cipis,velReipubl.vel virorumbonorum amp;nbsp;fidedignorum. Ea res exemplum alijs populis imitandi daret,amp;terrorem incu terét improbis, qui in nullo mundi loco tuti forent.Sed,quantum video,Turci no bis viam præeunt: legimusenira , Mehe-metum cognomentoMagnum,Imperato-rem Turcarum, pulchrum exemplum c-didiffe in perfona cuiufdam homicida: Florentini,qui cum lulianum de Medicis in pleno remplo interfeciiret,Conftanti-nopolim, vbi fedeseft Imperij,fe contu-lerat : quem magnusille Princeps, mani-bus pedibusque ligatum ,adfupplicium de eo fumendum, Florentiam rem ihr. Sedquamdiu feneftram bannitis patefa-cimus, impunis aeramp;peftis femper intrabunt: amp;nbsp;nunquàm deerunt daciarij, qui exforbeantfanguinéjamp;offa rodant, amp;nbsp;exugantmedullam Principis, amp;nbsp;popii li : qui etiam publicis fcriptis execranda vitia,dequibusmaiores noftri nunquàm cogitarunt,l3udent,atque pro virtu tibus defendant : amp;nbsp;nihilominùs huiufmodi homines vbiquebenignèamp; blande exci-piuntur. Quantum ad cæteros extraneus, opta-remeos non folum humaniteramp;amicè tradari,fedetiaminiuriam illis faftam grauiffimè vindicari,ficut lex Dei praci-pit,imb vt iuscaducarium iphs remitta-tur,ea conditionc, vt hares fit Incola Regn i: quandoquidem videmusnihilaliud inde Francia prouenire,quàm ignomini-am,commodum verb fanguifngis Curia: præfertim cum commerciorum quoque, qua libera effe debent,curfum imped iat, Ggg qui |
|
TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM.-AVRI quidiuitiasSi magnitudinem Regni am-plificat. ReftStvnum argumentum jCui breui-rerrefpondendum eft. Quandoaucdio permittitur, inquiuntj res oraties in Regno carioresefficiuntur. Hoc autem ego nego: nam quod fuccedit in locum ea-rüm rerum,quxexportantur-, vilitatem efficit eiusjquod nobis deerat. Prxte-rea videntur ira loqui, quad merces fiias gratis mercatores traderent: aut opes Indorum amp;nbsp;Arabiç foelicis in nodris 'a-gris crefcerent. Solumfrumentum exci-pio : cuiusaueftioni prudentiùs, quam» fiat, modus dandus eli: quo non ferua-tócaritatem 3nnona:amp; famem intoierabi lémfæpè fecutam videmus : itavtEranquot;-ci3,quaï totins Occidentis horreum ef-fe debebat, plenis nauibus accipiat vi*-1e frumentum nigrum, quod magno no^-firodedecore ex littore BalthicoadfeE-tiir. Modusprouidendi effet, fi invnaqua* ^ue Ciuitate conditueretur horreum pu«-Blicum, vtolim in CiuitaribusbenècorB-ftitutis,amp; in lloc Regno faftum fuir,ante contentionts familiç Aurelianenfis, amp;nbsp;Eurgundieç : amp;nbsp;quotannis verus frumentum renouaretur. Q’iof3(do,nun-quam annona: caritas exifteret tanta , quantam videmus :- nam pratter fubfidi-um,amp; prouifionem in annos fieriles,refe carentur monopolia mercatorum,qui o-mnefrumentum coaceruant, amp;nbsp;fæpè in herbaemunt, vt pretium fuo arbitratu condituant. Hæc eff ratio , qua: lofeph Prafe-Öus Prætorio Aegypti, fame per vni-uerfum propè mundum dominante,fe-ptem annisramp;quaeademTraianusvno' anno,Aegyprum afame conferuarunt:: lïcètAegypeustotiusOrientis nutrix fit.. Ad opinionem eoram, qui vineas era-dicari, earumque loco paffim frumen«-ta conferi’,auc faltem in futurum' plank tationem vicium prohiberi volant, quod attinet : repcrio Domitian urn ïmperat-«orem edifto casiffe, ne quis impode-jum vices plantet,præcepiffeqiia omnif |
bus Imperij Prouiucijs extra Italiam,Jr-midiam partem vinearum euelli :: fed nunquàm fuit executum. quin amp;nbsp;M.Var-ro exidimar, earn omnium patrimoniy preciofiffimam partem ede : amp;nbsp;agricole' non immeritö talia edifta derident;-Et Deus benignitate fua fapienter dif-pofuit, ne omnia vitibus, nevefrumen* tis complerentur :' namgt; aptiffima vine-to terra,frumenco'inutilis ed r quoni-am a 11 eru m ga u d et agrO' p 1 a no amp;nbsp;p i ngui, alterum petrofos colles amat ; prçte-rea vîtes vlrrà quadragefimum nonun» gradum, propter frigiditatem crefcere' nequeunt,vt populi Septentrionaleso-mnes ferè alia vina quam Francica, Sf Rhenana non habeant : amp;nbsp;tarnen vfque adeó ijsdeleft3ntur,vtcupiditatebiben-di fefe obruanr. Itaque eradicatis vitibus,vna ex prçcipuisGalliçdiuitijscmo-dio tolleretur.. Verum alia via cd,quamffmagifi'riamp;quot; rnditutoresvedigalium in medium pro-ponerent, populns admirabiliter fubjamp;-naretur, regnuraque locuplerarctür ; vi-delicetjfiparsonerum ordinariorum im-, ponaturexportationi frumenti,vin!, fagt; Lis,gladf,lini,amp;pannorum, amp;pra:cipue; vini,falis,amp; frumenti, de quibus tri-j bus elemsntis dependet,podDcum,vi‘-ca’extraneorum, amp;nbsp;quæ nunquàm pol^, funtdeficere. Fodinæ Septentrionis,^^^ lodiarum ,,exiguo tempore exhauriun-j tur,8c anrum femel exemptum non rena-fcitur intra mille annos, vt metallarij di-. cunt: fed viuaefcaturigines nodrçfrumé-ti,vini,amp; falls ,funt inexhaudç. Si itaquepars oncrum feu tributorum^ ordinariorum imponereturexportatio-nrextraneorum, plurimum leuamenti m-Regno fentiremus r. nam extranei par-dûs emerenr,amp; emerent ad pondus ar-genti,magno hiiiusRegni emolumento,. quiacarereijsnequeunt: amp;nbsp;nonobdan-tibus prohibitionibus in Flandria fadis, ne fale Frandeo vtantur ,. nihilominùs; datus illius Region is femper conquedt funt,falfamcntacorrumpi falellifpani-«oS; Burgundico,. Et dquaiido accidit,. marl- |
|
ET ARGEN. IOANNIS BOO INI. marinîs falfugines amp;nbsp;falinas Francicas propterimbresvelfrigora,fais deftitui, non tarnen definunt extraneï triplo, vel ■quantouisprctioemercj dummodbuan-cifcantur. At verb fal vilions pretij ell in Anglia ,Scotia,amp;Flandria, quant in Francia, excepta Aqiiitania.-qubd in Ratu amp;nbsp;adminiftra iotte politica admodum in-congruum eft. Idem in viuoamp; glaftoe-uenit,quibus ingens vedigalPrincipes extranei iinponunt, quod Regis amp;nbsp;Re-gni emolumento cederet, ft parsone-rum ordinariorum exportationibus irn-poneretur. Sidicat-ur,extraneos iuftam conquerendi habiturosoccafioncm,cum obftent traftatus commerciorum: facilis eft refponfio, fcilicetqubd non obftant-i-bus traftatibusjipfi non definant fuis mer -cibus imponere: quinetiam Statuta An gliæ amp;Poloniæ,prohibent vllas indeex-portari pelles: ita vtexhauftis Angliçfo dinis,nihil eis refîduum fit,præter lanas, p3nnos,amp;falfamenta. Prætereàfenerè, amp;fub magna pœna interdixeruBt, ne vellera ouium expor-tentur, ficut etiam in hoc Regno fadum eft : vt pauperes fubditiex lanificiovi-Ûum quererepoffint,amp;em0!umentum manuaritim in Regno maneat, fed nulla edida feruantur: quia datapecuniæ fummaimpetraturauehendilicentia: vt in hoc Regno accidit : ex quo Rali, præ-textu obcentorum diplomatum, infini-tam lanarum quantitatem exportant; vn-dè incredibile damnum totiRegno infer-turt nam merces ex portari prohibite, in extraneis regionibus carxefficiuntur, Sejemanent in manibuspofleflbrum,amp; niercatorum Regni,nifi viliffinio vendât ijs, qui licentiam exportandi habent : amp;nbsp;opifices ac mifera plebs fame moritur. Hec via mihi notatu digna eÜ vifa,ad medendum caritati rerum neceflaria-ritm ,amp; fine quibus extranei non poflunt vinere. |
Proponam amp;nbsp;äliam caritati annonx occurrendi viant , qur plurimis noua videri poterit : fed quam opinox Male-773 ftrettum , vtpotè amantem paradoxo-rum, nonefleimprobaturnm. nempe, vt vfus pifcium in antiquum honorem re-ponatur. certum enim eft,pauperem ple-bem longè viliori mercatu comparatii-ram efte carnes bubulas, fuillas, ouiï-Jas, amp;nbsp;falitui as : amp;nbsp;volatilia quoque to-lerabilioris pretij fore.Porrb facilimum fadu nobiseflet: quia Francia inter O-ceanum amp;Mediterraneum marecolloca-ta eft : quodcommodum,omnibus terra-rum orbis populis, præterquàmHifpa-nis, deeft. Sed Hifpaniam, que paucas aquas,amp; fæpè arefcentes habet, antecedimus in-finitamultitudinc fontium,riuorum,flu-minum, lacuum, ftagnorum, amp;nbsp;viuario-rum,pifcibus abundantiume amp;nbsp;tarnen nó nifi inuiti iUis vefcimur, amp;nbsp;cum vfus car niseftinterdilt;ftus: adeb,vt plurimi larde rancido,quant turfione,in die Pafcha-tis vefci malint. exquofit, vtpifcesvilc-fcant,amp;crefcat pretium carnis:quia pi-fcatores operant amp;nbsp;fumptura non funt inipenfuri, videntespifcescótcrani:qui, quoniamab hominibus faftidiuntur, fe inuicem deuorartt,amp; nos, vtopinor,ex Ciiiitatibusexpellerènt, fi in terra viue-re poffent : ficut incolis Infularum Ma-ioricK,amp; Minoricæaccidit, qui ita à'eu-niculis,quosfaftidiebant,obfcffi fucriie, vt,quemadmodum Strabo fcrikir,lcga-tosad Auguftum mitterecogerentur,ad impetrandum auxiliumintegræ legionis aduerfus eiufniodi hoftes, qui omnes ca-posfw!Todiebant,amp; Ciuicatesfunditiise-uertebant. Attamen exiflirt Medici quidam,quos lepidus Ariftophancs appellat Scatopha-gos, qui culpam fuant miferis pifcibus propinanc, eoSque ftriftè interdicunt, vel ad conciliandam opificio fuoauclo-ritatem, videntes fe in’prctionoit elfe, ty rann idem in appetitns hont intim exercent. Nihil de Icientia ipfornm intel-ligo^necpoffum indicarc, an ira in fallibres fint pifees, vt ipfi dicunt: fed re-fero me ad optimum Syluium, qui gra-uiter eosrcprçhendebat,amp; interdida de a nÓn |
774 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM. AVRI
|
hon comedendis pifcibus tollebât, tic-inonflratis ad oculum ipforum errort-bus. Quanquam varietatem fercülofiiln iinprobraretjamp;pifces falfos, fuaderet-que pifces fineaqiiajfi fieri poflet, condi-endoseffe. Galenus duobus locisin fuis fcriptis plusdicitj non effe nutrimentuni vllum melius,amp; faciliùs, quam pifces fa-xatiles,quorum ingensefi copia, eosque præfertpauonibus, amp;nbsp;phafianis. Quod valdè verifimile eft, prêter experienti-am vnicuiquevulgöobuiamtquandoqui-dem pifces natura ita fani funt, vt nulli morbo fintobnoxij.nunquàm enim lepra Jaborant,vt porei amp;nbsp;lepores tneque fca-bie,vt verueces : nequeputore, vt hirci: ncqiiehydropofi,vt oues: neque apofte-inatibus,vcboues : nequemorbocaduco, vtcothurniecsSf galliIndici;neque in-flammationibiis,amp; pituitis,vt gallinæamp; capones: neque pediculis,vt pipiones. Sicut in lege Dei videmus porcos amp;nbsp;lepo res,qui ferè om nes leprofi feugrandinofi funt in regionibiis Meridion31ibus,ité a-nimalia vngulasfolidas habentes,aut fif-fas,fed non iumin3ntia,prohibita efl'e,ta quàm infeda amp;nbsp;male fana, ciim tarnen o-mnes pifces permittantur,exceptispifci-bus mollibu5amp; vifcofis. Neceft verifimile,Deum quadringen-ta pifcium genera,qui fine fumptu pafcü-tur, amp;vfui hominum accommodatiffi-ma,creafle, fi infalubres effent : cum vix quadraginta terrefirium animaüum amp;nbsp;volatilium fpecies fint advefcendum ido nes. licèt fatcar nihil perniciofius efle ftomacho,quamcarneamp; pifcibus permi-ftimvefci: fedpoffumus iJlisfeparatim vti. Vtutfit: Apiciusmagifter helluonumj 'omnium qui in mundo fuerunt delicatif-fimus, amp;nbsp;Athena?us in conuiuio fapien-tum, teftantur, Grreos amp;nbsp;Latinos,vbi de dclicijs ageretur jfolos pifces magnife-ciffe, quos nos ex poenitétiacomedimus: itavtmagni viii honoris caufa fefe Dominaient Auratos,Muj xnas, Lucios, nee opiparè conuiuia præterqiiàm ex pifcibus parabant: vt documenco ed iJlud Ca |
ligula:,quodfex menfibus durauit, Sreui --inftituendo vniuerfum Mare Mediterra-neum expifcatum. Interdum varietatis gratia, interpo-nebant pauonem, phafianum, turdum,fi-cednlam, lepufculum, veUngentem a-prum omni volatilium genere refertum: attamen femper pifces honore antecelle-bant,amp; nonnunquam ad pondus argenti vendebantur, vtfupradixi,amp;: cum magna pompa in menfam ferebantur. Cato quoque iam fuo temporecóqueftus fuif, carius pifcem védi,quam bouem,vt Plu-tarchusdicif.' Atqui verb pifces maris noßri Ocea-ni longé maiores,p!nguioi^s, amp;nbsp;fapidio-res funt,quàm pifces maris Mediterra-nei,ficut Rondcletius nos monet in libro de Pifcibus : amp;nbsp;illi poffunt iudicarc,qui in eadeni menfa vtriufque maris pifces guftarunt,vt fitTholofx, quo pifces duo-rum mariumadfciuntur,videlicet,ex vr-be Agatha,amp; Rayonna : amp;nbsp;porrb nullum eft littusmaris, quod varietatem pifeiu non habeat. LittusPicardie, vbi mare arenofum eft, fert pifces latos : littus Normandie, amp;nbsp;Aquiraniæ, quod petrofum eft, fert pifces faxatilcs: littus Britanniæ,quod eft limofum,fert pifces rotundos,vt Lam pretas,Congros,Afellos.Et ferequodque tempus fuos producit pi fees, modó hale-ces récentes,modó Scombi os,modó Lam prêtas, amp;nbsp;fimiles: itavthominesigno-rent,vndèfubitó vna vice tam infinka ha lecum multitude ad littus Fraiiciaramp;An-gliæperueniat; Trichidum inGallicia, Thunnorum infretoConftantinopolita-no,Sardin3s inlittoreProuincie,Balena-rumin InfulisOrcadibus, Alofarum in Barbaria,Ichthyocollarum in Terris No-uis,Mura?narum in mareSicilixrattamen fateri opoitet,magnum mundi Prouifo-rem hos pifcesnon nifi adneceffiraténo-ftram crealfe. Omitto pifcesaquarüLul-cium,qHi vbique reperiuntur. Quodfi igitur pifces ineo, quo olim, effent pretio, infinita pifcatorum amp;nbsp;eoe-tariorumexifterec multitude, amp;nbsp;Pifcim Viua- |
ET ARGEN. IOANNIS BODINT.
77y
|
Vîuariaque diligentiùs propagerentur: vefccremur pifcibusmarinisàmenfe Se-ptembri vfquead Martium, quotempo-refuntmeüores, non expedataCiiiadra-diage(îma,cùm pif.esincipiunt ouafun-• deie,faporem amittere. Ira fieret,vt vulgus, ru fi ici amp;nbsp;artifices vilitäte carnisgati dercnt,amp; confequentervolatilia tancr nô «ftimaretitur. Recorder optima: amp;nbsp;politic« ratio-nisDoftorisPicardi, qua defunfloRegi Henrico oftendit,quód fi in Quadragefi-ma vfum ouorum permitteret,futurum vepoft feftumPafchatis neque gallinæ, neque pullaftri inuenirentur ; nam amp;in Anglia, qua? gregribus amp;nbsp;volatilibus a-bundat, licetdifcrimen ciborum fubla-tum fit,nihilominùs carné interdicta cer-tisdiebus in feptimana, non comedendi carnes,obferuarecoguntiir, vidé tes car-neni cariorem reddi: quanquam cum Regina, amp;nbsp;Magnates aduerfus fua interdida faciant, po-pulus quoque ea, vti decebat, ndn obferuet. Sed mihi videtur aliiim e/fe modum commodiorem abfque vlla prohibitio-ne; namhomini nihil tarn gratum amp;ac-ceptum eft,quam illud quod prohibitum cft,quando ipfe Legislator prohibition! fur non obtempérât. Hine fit,maxime po puli parti faporem carniu tam fuauem, amp;nbsp;pifeium tam iniucundum viderirquo-niam illi qui carnes prohibent, non alio cibo vtuntur.teftimonio fitEpifeopus il-leHifpanus,qui diequa carnibus abfti-nendum erat,rccitatis quibufdam verbis caponem in pifeem tranfmutaucrat: rémanente nihilominùs forma accidenta-li,amp; faporc caponis, quemadmodum re-fertPogghius Florentinus. Econtrà, fi Princeps tollat prohibitionem, amp;nbsp;interim tamé ipfe vefcatur pilcibus. Magnates amp;: aulici ipfumfeqiientur,amp;.' poftea v-niuerfa plebs;amp; ha;c eft fola ratio prifti-ni honoris pifeibus reftituendi. Non vtaralioexemplo,protonfirma-tione eins quod dico, quant Adrian!, na-tione Belga,qui ex paupere fcholari a-feilis nutrito,creatusfuit Pontifex,ope- |
ra Caroli V.lmperatorisdifcipuli fui. .Is CÙm admodum amaret, amp;nbsp;fine caufa lau-daret afetlos falitos, accidit vt omnes eius aulici amp;nbsp;confifioriales illis inuico palatovefcerentur,fanélitati eiusgrati-ficandi caufa: amp;nbsp;Hatim quoque illorö cupido plebem cepic , ficut Paulus louius ïcribitinlibrodePifcibus : itavtRomx afellisfalitis nihil effet carius : nam ver-futi aulici femper imitanturPrincipes, amp;nbsp;quidem in rebus maxime ridiculis : quemadmodum contingit Ferdinando Regi Neapolitarro, qui natura erat collo cbcorto,ciii vtcopiplacerent aulici, col-lum ficutipfe inuertebant: maxima enim parsplebis,imöftultiamp; imperiti opinio-nibusMagnatum laétantur,eosquc im.i-tantur. Ecce paradoxum quod in hoe ar-gumento ciborum confiderandum pu-to, ad fubleuandam annonæ carita-tem. Quantum ad vltimum articulum, qui merces aliquatqnus in pari pretiopoifit feruare,ea eft «qualitas monetx. Si enim moneta, qux rebus omnibus pretiacon-ftituercdebet,eft mutabilis amp;nbsp;incerta: nemoerit qui veram eius quod in bonis habet, rationem inire poffit ; contraflus eruntincerti ; tributa, taxationes, fti-pendia, penfiones,amp; vacationes, incer-taferunt: pœnæ quoquc.pecimiari«, amp;nbsp;muléia: confuetudinibus amp;nbsp;conftitutio-nibus limitât«,mutabiles erunt, atque incertæ :denique vniuerfus «rarij ftatus, amp;nbsp;aliorumquamplurium pubjicorü,pri-uatorumquenegociorum,in fufpenfo e-rit: quod maxime metuendum eft, fi à Principibus, qui lubditis fuis aiiéiores amp;nbsp;debitores iuftitiæfuntjmonetæfalfen-tur. nam Princeps monet« pcdem,!n prj-iudicium fubditorum, amp;nbsp;mulccminùs extraneorum, quicum ipfocontrahiint, amp;cum fuisnegocianturtquoniarn iiiri-gentiumfubieóluseftgt; alterarenon po-teft,quin incidat infamiam falfatoris mo net« : quemadmodum Rex Philippus pulcherà Poéta Dante appeUatus fuit, Falfificatoredi moneta.hoc eft,adulterator monet«: quia primus monctam argen Ggg 3 team |
|
TRACT. DE AVCMÆN. Æt ÜTCREM. AVRI 77iî team in hoc regno dimidia paFteligx de bilitauit : quod fubdifis occaßonem ma-gnorum tumultuu dedit, amp;nbsp;Principibns extraneis pemiciofiffimum exemplum; cuius ipfum ferb pœnituic,acfilio fuo Lu douico Hutiuo teftamentoiniungeretjVt caueretadebilitatione monetarum.Et ci dem ob caulTam,Petrus lIILRex Arrago-nû,ditioné RegisMaiorica; amp;nbsp;Minoricæ, quern vafallum fuum efle affcrebat, fifco addixit,qiiôd monetam debilitaffet.Qui quamRegesipfi Arragonum ineopecca-rcnt,adeö vt Innocentius HI. Pótifex,ip-iis tanquam vafallis fuis, interdiceret ne ampliùs ita vterentur: cap. quanto.de iu-reiur.propterquæinterdida. Reges Arragonum ad Corona venientes, protefta-bantiir,feneccurfum neepedem monetç approbate mutaturos.Pet.Bcllug.in Spe-cu.Prin.ann.114$. amp;nbsp;1337. Sed non eft fatis hoc modo proteftarij nifiliga,amp; monetæ ponduSjCÓuenienti régula moderctur:vt neq;PrincepSjneqîfubditi,cùm libuerit, eäfalfare polfint: quod alioqui femper, dataoccafionejfacient, etiamfiferro rel igni cremandi eflest. Fundamentum autem,omnium qui monctas adulterant,tingunt , radunt, lingunt, mifcent,tondent, non eft aliud , quàm metallorum mixtura nemo enimpotcrit metallum vllum purumamp; fimplexpro alio fubijcere,obftante colore,pondéré,corpore,fono, amp;nbsp;natura vni-cuiufqj ab alijs diifererrte ; ficutoftendi, cum ab Ordinibus,ciuitatibus,Præfe(ftu risq; Veromanduorum deputatus effem legatus ad ordinesPricix. Oportet-itaq; vtrecitatis à me ineórnodis occurratur, inomniRepublicaconftituere, vtmone-ta fit ex métallo fimplici, amp;■ promulgate edidum Taciti ImpcratorisRomani (Vo pifciisin Tacito)contincnsprohibitioné fub poena publication is corporis amp;nbsp;bono rum,ne mifceatur aurnha cü argento, vel argentum cum çre,vel æs cum ftanno aut plumbo. Verùm quidem ab hac ordinatione excipi pollet mixtura cupri cum ftanno. |
vndexsamp;metallum fonansefficitur,^» tüc temporisin tali vfu quo nunc eft, nó erat:amp; miftura ftanni cunï ære, ad fundé duro tormentabellica.Neqjenim necefte eft,vigefimi partemplumbimifceretü ftanno puro, vtreddatur mallcotraftabi lius:quiafundi;amp; fabrefieri poteftabfq; eiufmodi miftura,quçamp;bonitatem ftaui corrumpic,amp;nunquamà plumbo fepara ripoteft. Infuper vt ediäi prohibitio diriga-turtam refpeftu monetæ, quàm operum aurifabrorumo, amp;'du(ftorum auri, vbi falfationesfrequentiores funt, quam in moneta,propterea quod probatioeiusi-bidifficilior eft, amp;nbsp;quiaartificium ftpè preciummateriææquat. in quodcceptus fuit Archimedes,experiri volcnsquantâ aurifaber ex magna-coronaaurea Hiero-. nis Regis fulfuratus eftet.ddqj ita , nefor-} ma corona; periret. Cum eniro illistépo^ ribus vfiim lydij lapidisignovarétrduav maflas,alteram auri,alteram argeti furax pfit,vtvideret,quantum hæcamp; iliaaqu? ex vafeeijceret plus minus ve quamcoto ■na:amp; ex proport ione aqux ,wdicabat dfr volumine vtriufq; metaUi, amp;nbsp;quod aurt-q faberquintam parté l'ubripuiflet.Sed pif diciii eiusincertum erat: qu-ia præfuiue-laat mifturam tantùm ex argéto cfleilicèt aurifabri ad concjliandiciperi venuxaté amp;nbsp;firmiratemjidqsquamminimisfuinpti bus,roiftiiri feu additameutumexc^ipro puro,cum poirunt,faciit,quöd cftltuius argento, quo colorauri pallidus amp;,dilu-tus efhcitur,cum cupri colorera eius fer liet roagis viuidum ,-amp; conlèqucpter cu- , prum corpore amp;nbsp;volu mine maiuseft qua argentum in pondereæquali,quotum eft inter 13.amp; it.quódfimifturaexcupro amp;nbsp;argento fit, impoffibile eft veröde eo iu-dicare,nifiquâtum vtriufq; fit, fciri pof-fit:amp; quamuis cognofcatur, tarne latens .crror,qui in metiendis aquariguttis corn ittitur , magnus eft, propter difcrimen vo-luminis metallorummec vUuseft tam fubtilis artifex vel aurifaber,qui per Ly-dÜ lapidem explorare poffit, quanti arge nu |
|
ET ARGETS. IOANNIS BOBINI genti amp;nbsp;cupri fît in auro/fi mixtura fada; eftdevw oque. Et quonianTjaurifices amp;nbsp;gemmarip fcmper conqueruntur , quod, non pof-fmt fine detriméto opus facere ex auro amp;nbsp;viginti duo ceratiajabfq; remedio, vel ex auro puro,ad 5 remedij, iuxta ordina-«ionem Regis Francifei anni 1540. amp;quia pofthabitis omnibus Conftitutionibus, opusfaciuntad 10. Sefapead i9.ceratia, ha vt in viginti quatuor marcis infint quinquemareacupri vel argenti, vnde ftceeffu temporis monetadebilisconfla-mr afalfarijsjqui lucrari voluntriccirco plus quam necclTaritf eft interdicere, ne vllumopusex auro fiatjquod non fît con forme ordinationijfub cadem cófifcatio-nis vitæ amp;nbsp;bonorû pœna: vt bac ratioe v-fusauri in fuppelleóiile amp;nbsp;deauraturis pures ma neat. Ecquoniâ impoffîbile eft, Vt.aurificesdiciint,auriimexcoquere ad vigefimum quartum ceratium,quin ali-quantuiumalteriusmetalli fubfitmeque Argentum ad duodecimum denariü,quin aliquaarmifturaremaneat: imó necre-prttgationem auri fecundum ordinatio-nem,ad25.amp;Ç. cerat cum-ï remedijt amp;nbsp;argenti ad n. denarios 2.grana.amp; |,qua-lisin regalibus Hifpanicis deprehendi-tur,autad ii.dena.i8,Jgrana,qualis cft Pa-nfîenfîum : quin fubfîtintertrimentum, amp;nbsp;magnus fumptus,pra:tet difficultatem amp;nbsp;prolixitatem téporis: conftitui poteft, vtaurwm inopere,amp;in moneta,fit viginti trium ceratiorum, amp;nbsp;argenré vndecim denariorum,amp; diiodccim granorum pu-rè,amp; vtrumq; abfque remedio. quofaélo aqualiseritauriargentiqj proportie, amp;nbsp;in vtroque par erit detrimentumjvidcli-cet,in viginti quatuor libris argenti, ad Ji.denar.i2.grana,amp; in s^.ceratijs auri,iir crit vna libra alterius metalli, quod non fit aurum, amp;nbsp;vna libra metalli in argéto, quod non fît argentum, fed vel cuprum, velaliud metallum, amp;nbsp;talc argentum in hoe regno appellatur argentum regiunT, inquovigefima quartaparseft cuprum, quaipfa rations moneta aurea amp;nbsp;ärgste» |
777 fortior erit,amp; durabilior tfîmul etiam in epere muleis impenfii parcetur:amp; vitabi tur interritura vfus, amp;nbsp;fragilitas. Ac vt iuftaauri argentiqueproportio , 'qua in vniuerfa Europa amp;nbsp;vicinis regionibus, ferè duodecuplaeft, etiam in monetaru ponderibus feruetur: oportet monctas ar genteas amp;nbsp;aureas conflare eodem ponde-rejquarum fedecim,amp; j2.amp;64.marca ef-ficiantmec pondéré grauior percutienda eft3neq; etiam debilior: vt euitetur tâ dif ficultas cudendi,amp; fragilitas monetse aureas amp;nbsp;argenteæ puræ, quæ leuior eflet v-no denarioponderis:quàm facilitas adul terandi vtramq; monetam propter craffi-tudinem earum,vtinPortugalléfibusau reis,amp;dalerisargcnteisjqui vnciam pon deris amp;nbsp;plus hab ét; qua lis etiam erat moneta aurea ponderans tribus marcis amp;nbsp;di midia, qua Imperator Heliogabalus cu-di iuffit „amp; qua: Conftantinopoli pódere vniusmarcæauri confiatafuit, quarum quinquaginta Imperator Tiberius Regi noftro Child erico donauir. Quo fado, neque nummularij,neq; mercatores, nequeaurifices, vlJomodo decipere imperitam plebem poterunt , veleosqui ligamamp; pondus non intelJi-gunt : quippe femper ,nece(fe erit duo-decim nummos arge ut cos tradere pro vnonummoaureo,amp; quilibet nummus argenteustantundem ponderabic, quantum minimus aureus eiufdem notæ feu charadcris ;'vt videreeft in fimplicibus regalibus Hifpanicis ,. qui pondéré arquant coronatos folares habentes pondus conforme ordination! anni 1^40. videlicet i.dena.16.gran.quorum regalium fimplicium, duodecim præcisè corona-turn valent. Et ne in permutatione’ eorundem nummorum tam aureorum, qnam argen-teorum aberretur , neue fimplices acci-pianturjpro duplicibus , vt frequenter accidit in regalibusHifpanicis : oportet charadereselfe dlucrfoSjd: nó fimiles vt in nüniis Hifpanicis ,amp; nihilominnsquï turn adargentcos,vt certiteneatur ticuli folido- |
77« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM. AVRI
|
folidorum,denarioriim, amp;libraiüj pront contineturedido Henrici 11.anno ijjr. promulgatum; propter folutionem cçn -fuum, mulétarum , amp;canonumdomini-corum, iuxta confuetudinesamp;conftitu-tioncs:folidum conuenit elTe trium dena riorumponderisargenti regij,lientdixi-musj^uorum 64.rr.arcam,amp; 4.1ibr3 vulga rent effieiät: quod eft iuftiffimum preciû quod dari poHit:amp; quilibet rurfus diui-dit poterit in tres, vt finguli pondèrent denarium, amp;nbsp;fint quatuor paruorum de-nariorumcurrentium, appellabirurque denarius communis'.vt folidus femper va leat duodeeim denarijs : amp;nbsp;querimoniæ dominorum , ratione folutionis iurium dominicorum, qua?olim inforti moneta alba perloluebantur, ceftjent,reftituta có fllatura folidorum talium,quales fuerüt temporibus fanfti Ludouici, hoc eft', 64. in marca argenti Regij. Cæteræ quoque penfionesemphyteuticar,amp; hypotheca-nr, in pecuniaconftirutæ,foluantur eo valore ,quoæftimatusfuit folidustcm-porecelebrati contradus: qui valor fuit tantum quatuor denariorum in liga , ad fuinmumjintra centum annos;qux eft fal-tem tertia pars folidi antiquj,qualem 0-portetinvfum reducere jTaliserac drachma argentea per vniuerfam Grxciam vfitata, nempeodaua pars vnciæ, quem ros groflum appellamus, ciufdem pon-derisquo folidi à S. Ludouico pereuffi, qui appellabantur groffiTuronenfes,amp; folidiTuronenfes. quibusfolidisTuro-nenfibus dererminantur omnes antiqui contradus,ftatuta,amp; multi traftatus non folüm huiusRegnijfedetiarn extraneo-rum.vt in tradatu interBernenfesamp;tres minores pagos habiro,ftipendium mili-tis vno foIidoTuronenfia?ftimatur:quod amp;.' in hoc Regno æquale fuit : amp;nbsp;hanc ob caulfam Solda appellatur. ficut idem quo que ftipendium Romanorum fuit, vt Ta-citusdicitjS«: Græcorum/vtiB Polluce le gimus : quippe drachma ciufdem ponde-riseft,cuiusfolidusTuronenfis. Veneti antiquos funtfecuti ,amp; vneiam fecerunt ódo groftdrum feu drachmarum : amp;nbsp;dra-chmami^. denariorum: amp;denariumx. obolorum jfeu 24.granorum:vt amp;nbsp;in Fran ciafit,amp; inHifpania,amp; in Africa: à qua régula non eft recedendum, vtpote anti-quiffima,in vniuerfaGracia,amp;regioni-bus Orientalibus. |
Tametfi Romani veteres,vneiam Grat-cisæqualem h3bentes,fci licet pó.grano-rum:eam diuiderent in feptem denarios fuæ monctç:amp;: denarius valeret drachma Attica,amp;|. amplius. Q^a in re Budæus errauit, dicens in vncia efie odo denarios,amp; denarium Romauum efie drachma: Attica:xqualem,amp; libram Romanam æ-qu'.Iem Attics mins: ciun ramen certum fit,libram Romanam habuilfe tantùm it.' vncias,amp;r Minam Grxcam i6.vntias,ficu-, ti libra (nercatorum in hoc regno : quod Georgius Agricola optime demonftra-uit per calculum Plinij,Appiani ƒSuçto-' nij,amp;Celfi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;urn Si itaque moneta: aureç amp;: argentes co* flentur eodem pondéré, eodem nomine, amp;nbsp;eadem liga : hoe cft,vt non plu^ mïftuE rs in auro quam in argento infit:nunqua poterit sftimatio earundem augeri vél imminui:vt alias f«pèaccidit,ferè fingu-lismenfibus,pro libidine eorum ,qui au2 toritatemapud Principes habent : qui mutuanturamp;.' coaceruât monetas fortes, amp;nbsp;deindeeafdem augent precio : adeóy# exftiterit quidam, qui centum Corönatoi rum millibusmutuö fumptis,fubitö æfti-mationem fingulorum quinque folidis augeri effecit, amp;nbsp;lucrifecit viginti quinque millia Francorum. quidam aliu.s cur-fum monetarum imminui curauit menfe Martio, amp;nbsp;méfe Aprili rurfus auxit,quar ta parte lucrifaÜa.Submouebuntur quoque omnes adulterationesmonetarü: amp;nbsp;imperiti atque ignorante.s cognofcent bo nitatem vtriufque monctæ,adfpeftu,fö-no,ponderc,abfque igni,cslo,vel Lydio lapide. Poftquam enim omnes populiab annisbis mille, amp;nbsp;amplius,ferè femper, feruaruntamp; etiamnum feruantscqualem rationem auri ad argentum, impoffibile eritamp; populo,amp;: Principi,augcre,minue re,vel mutarc precium monetæ aurei amp;nbsp;argen- |
ET ARGEN. IOANNIS BODINE
77»
|
argentear, fî miftura met311orum,qiiam bilionvocant,exRepablicaeieétafueric: amp;nbsp;aunim ad ij.cerar.redigitur. Et nihil-ominus,vt plebi fuccurratur, neceffe eft ctiam, tertiam fpeciem inonetxex puro cuprocudi,abfqiiecadmia,aucaliamidu ra ineralli,quenud;noJtim fieri cxptum, amp;nbsp;in Hifpanta.amp;ltalia fitj3ucpottusmar cam argentiin |■nlJleqlungentasamp; crigin tafex partes diuidere,qua nltbec partem nouemgraiiorum.Etenim Regina Angliç fublatis in vniuerfum arolis numilma-tibus,feu (vt vocant)billonis, reduxit o-tnnem monetamaJduas tantum Ipecies, vt minima moaeca argencea,qiiam pfenning) indigitant, valeatodo denar ijs, vel circiter:quofit,vt viliores mercesmino-rijprecio emi nequeanr,amp;quod peiuseft, nó poteil minorelecmofy 111, quam eiuf-modi nummus,pauperibus erogari:quod multos impedit ne quiequam largian-tur. |
Sed longè magis expediret, non alia, qu3ipaur,’aamp; argencea moneta vti , fi porfibileeflecminorem monetam, quàm talem nummum ciidi,amp;; fi marca argenti tam minutatim diuideretur, ficutin Lo-thjringia, vbiinofto mille nummulos, quos Andeguicnfesnominantjdillribui-tur,q'aorum ducenti regalem,amp; quadra-ginta folidum currentem noftrx monetj cfnciuntrfuntque ex argento fatis puro, quód fi dimidia parte pauciorespercute-rentur,folidiores forent, amp;nbsp;de liga vt di-xi,poirentque eodem momento feriri amp;nbsp;ftylo acuto fignari.Cupri enim precium, quoniam fingu lis locis atque temporibus variât, minus idoneum elt monetæ faci-cndx,qux quantum fieri pored,conftans amp;immutabilisprecioconferuari debet: amp;nbsp;prxtereànullum metallumæquèfub-ieólum eft rubigini, qua: notam amp;nbsp;mate-riam exedit.Et quantum ad precium, 1e-gimus,temporibus belli Punici,libram argenti valu ilfe 840. libriscupri feu «ris puri,hbra u.vnciarum :eodemquetem-poredenarius argenteuspurus,quifep-tima pars vnei« erat,dedecem libriscupri, quibus valcbat,auólusfuicadif.li-bras, vt Plinius refert : qux ratio ad Ij^. libras cupri feu iris pro vna libra argenti redit, lib ra ix.vnciarum ex fiftente. Poft-ea infima moneta , quæ crat libra arris, mediapartefuitimminuta perlegem Pa-piriam, remanente eodem valore:amp;,cuni maior argenti copia fuccederet, ad quar-tampartemreduólafuit,eadem æftimi-tione manente ; quæ eft ratio 114. libra-rum cupri pro libra argenti: quæ eft pro-pemodum æftimatio cupri in hoc Regno,vbi centum libræ,fingulæ 16. vncia-rum,valent tantum i8.Francis.amp; in Germania vilioris etiam precij eft, licet fu-pellex, amp;ipiatemplamultisin lociscu-pro fint tefta: fed in Italia carius eft,8c magisetiam in Hifpania,amp; in Africa ,v-bi longe minor eius eft copia. Quod per longé abed ab ædimatione quam fecic Imperator Arc3dius3quilibram auricé-tum librisærisæftimauit: quod fieri ne-quit,nifi per modiim prouifionis: quoniam abundantia hniusmetalli , refpedn ad argentum habito,deminuetur. DiccC aliquis,copiam argenti etiam imminuti-onem precij eiusadferre;ficuti reipfa 1e-gimus in r. Liuio,quód in fœderc inter Aetolos amp;nbsp;Romanos inito comprehen-fum fuerit,vt Aetoli prodecem libris argenti foluerent vnam libram auri : amp;nbsp;ni-hilominusconftitutione Arcadij,^'l.vlti, deargen.pret.C.jlibra auri çdimatur 14. amp;7. libris argenti : quia vult,qiiinque folidos auri pro argenti libra iolui ;amp; conftitiiit7z. folidosaureosinlibra:( I. quotiefcunque.de fufeeptor.C.) ita vt quinque folidi fint præcifè decimaquar-ta pars librae amp;nbsp;7. ampliu'.: amp;nbsp;hodiè pre cium eft paullo minus duodcciin pro vno. Verum qiiidemantehacmarcaauri pu riæftimatafiiit iSs. libris :amp;marcaar-genti 15. libris,amp; 15. folidis Turonenfi-bus:ita vt pro marca auri puri infifti lol-uereoporteret vnJecim marras, quinque vncias,15. denar. amp;nbsp;s.grana argenti regij infefti. In regionibus Septentrio-nalibus, vbi plurimx funt fodinæ ai genii h h ii,8{ |
788 TRACT. DE ÄVGxME ti ,amp; pauciffimxauri ,aurum eft carius: adeoque æftimationc in camera Papali faftajmarcaauri xftimaturargcnriinar-cisu.amp;^t]ux propemodum pretij au-riad argentum proportio fuit ante an-nos bis mille quingemos. Icgimus cnim in Herodoto J libram auri vahiifteij. li brisargenti :amp; Htbræi in fuisPandeciis, denarijaurei pretifi faciunt vigintiquin-queargenteoruni:quippe monetis aureis ad argenteasdnplam rationem habenti-bus: vndcu amp;r. argentei(ingulisau-reis valerent. Prætereàlegimustem-poribusPerfarum , amp;nbsp;cum Refpublicæ Græeix florerent,vnci3m aiiri çftimatam fuifle libra argenti:quoniam flater Dari-cus,pondéré vnius vnciæ, valebat libra argenti,vt dicit lulius Pollux . Ex quo licet iudicarej duo ifta metallaantiquum precij pedem habere.
Sed afftimatio auri fub pofterioribus Imperatoribus accreuit,propter abufum auriin dcaurationibus on:nium rerum: ficuti Neromagnum fuum palatium,ambulatoria mille palTuum continens, to-tum deaurauit : amp;nbsp;port ipfum Vefpafia-nuSjinaurandoCapitolio,fummam fep-tem millionum amp;nbsp;ducentorum millium Coronatorumimpendit : quin amp;nbsp;Agrippa vniuerfum tedium rempli Panthei in-aurauit,vt cuprum à rubigine feruare-tur. fient etiam ferrum folet inaurari, vt contra rubiginem præferiietur:imôamp; ar gentum fæpèdeauratur , licet nunquam rubiginem contrahat. quod fi Principes non tnterdicant inau ration ibus, omni no necelTe erit precium auri augefcere:quia argentum nonæquèrenax eft,amp;vixaut parum adhibetur inargentationibus : amp;nbsp;prætereà fodinx Septentrionis plurimû argent!jauri vix quicquam producunt: vt amp;nbsp;quæ in terris nouisfunt,plusargen-t^quamauri proferunc.
Nihilominusmutatioprecij, qnætra-ÛU tern poris fit, infen fibi lis eft, nee im-pedire poteft quominus liga monetarum ex duobus hifee metallis pereuflarum r-^ualis fit in omnibus Rebufpublicis, mi-
N. ET DECREE. AVRI
flurametaUorum, flue (vt viÄ^nt)bino‘ ne expiilfo : cirm prxterea negOtiatio in vniuerlo terrarum orbe comunior nunc, quam vriquam a: te.i,non poffit infignem aliquam varietatem precij auri,amp; argen-ti, ferre, nificommun!omnium populorum conlenfu. nam amp;nbsp;Augufti tempore, proportio3uri,amp; argentiin India Oriental!,in Occidente, fimilisamp; xqualis c-rat : quod cum Rex quidam Indorum in-tellexiflet,Romanorum iuflitiam latida-uit ficut refert Plinius. Sed impolfibile efl, preciareturnccrta feruare,retento billone,qui vbiquedifferenseft, amp;inae-qualis. quemadmodum enim precia re-rum decrefcunr,imminuto valoremone-tæj vt lex dicit, ita etiam crefcunt ,auäi monetarum xftimatione.
Etnecefle eft vt augeaturamp; diminua-tor3cùm nu llus fit Princeps,qu! xqualem metallorungt;mifturam,(fcu legem bil 16-nis,) cum alijs Rebufpublicis feruet,im^ nccinfua ipfius,quia lex feu liga folidi diuerfa eft à liga teftonum, amp;nbsp;paruoru'm denariorum,duplorum, liardorum,amp; a-liorum : qui non diu in codem ftatu permanent. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5
Prima feneftra,in hoc regno addebift-tandum argentum monctaformatfiamp;ffiln mifeendum vigefimam qua: ta eupripir-tein,apcrta fuit, vt daretur anfa mercaio nbusapportandi argetum in hocregrifi, cui argentum deeft ; quo fafto, vigefirto quarta pars argent! extraneis dabatnre quoniam tantumdemin Francia valebat vndecim denar ijamp; dimidiusargëti,quâ-tum duodecim denarij in alijs regionibr fed nihilopusfuit:propter diuitiasFflia cix, quas femper venient quxfirura afferentes aurum amp;nbsp;argentum yndique. Hoc malum magis inualuit tempore Philippi Pulchri, qui monetana argenteam media partedebilitanitanne ijoo. tantundem argentiamp; cupricommifeens: paulo poft vfquead tertiam partem imminuebatur, ita vt noui folidi valerent tantum tertia parteantiquorum tamp; anHot4Zî.Iiga foli-dorum tarn debilis fuit, vt marca ar genei valeret odogiaca libris Turoncn fibus, habe-
-ocr page 783-ET AR GEN. IO ANNIS BODINE
78t
|
haberetquc itfoo. niimmu los in marcs o-peris. quanquam eodem anno Carolus VlI. recuperata corona J quam amiferat, ftabilicnda:au(Soritatis fuse gratia,luffe-rit cudi, menfe Noueinbri,monetam no-uam fortem amp;nbsp;bonam, rtmarcaargenti ad ofto libras redigeretur: fed tandem confiauit folidosquinqiiedenariorum in liga,anno 1473. amp;poftea paulatimfem-.per imminutifuerunt: ita vc RexFranci-fcusl.anno 1^40. cuderet ad j. denar. 16. gran.in liga: amp;nbsp;Rex Henricus ad 3. denar, jx.gran. adeo vt antiquus folidus argent i regij valerct fermé quatuor, remanent« fempcreadem ædimatione. |
NecabalijsPrincipibusminuspecca-jum eft: nam crucigeri germaniæ,qui an-tiquitus fuerunt ex argento 11. denar. 4. gran, hodie funt 4. denar. 16.gran, folidi . Wirtenbergenfes, amp;nbsp;groffi imperiales .Ä.denar. hoc eft, tantundem cupri ,qu3n-/tqmargenti continent:folidi, Rappini, deqarij Argentinenfcs4. denar, u. gran. Bummiquos Rappenfenning vocant, 4. )çlenar.3.gran.amp;: floreni argentei n. dena. . 4, gjan. quales funt etiam nummiquinq; amp;nbsp;decern crucigerorum. folidi Flandriae .. fçu ftuferi,quorum ic.valent 14. noftro-j^um,funt tantum 3.denar.iS.gran.in liga, amp;nbsp;plus quam dux tertix funt cupri:num-mus quatuor ftuferorum eft 7. denar. 10. jgran.in ligarnummi Geldrenfes8.denar. ', in iiga, amp;: tertia pars eft cupri. ante hac folidi feugrofsi Anglix fuerunt 6.denar, tz. gran, ncc vnquam omne hoc Billonis genusplusquam viglnti aut triginta an-nis in eadem liga . vel eodem pondéré permanfit.Atque hineexorta eftdifferen tia libræTuronenfium, groflorum, par-uorum,amp; mediocrium.-libræNormâdiç, libræBiitanniï, amp;libræ Pat ifien fis, quæ omnes interfediffcrunt;vtetiamnum vi-dereeftin taxationibus Cameræ Ponti-ficis.Et in HifpanijsJibra Barci nonen fis, Toletana,maioricana ;in Anglia,libra fterlingiorum valetoiftonisnoftris:amp;’ in Scotia dux funt librx admodum diuerfc, alteraSterlingica.Sc altera vulgaris. amp;nbsp;in Italia nullus eft Princeps, qu i non pe-culiarem habeatmonetx libram abalijs differentem. Quemadinodum in fimili, marca vbique continet odo vncias : fed vncia inferioris germanix debilioreft: quam nortra,fex granis, Agrippinenfis neuemgranis, Noribergenfisfexgranis; amp;nbsp;econtra Parifienfis fortiorefti. vncia, marca Neapolitana habet neuem greffes , Salernitana decern: amp;nbsp;vix eft ciuitas Italix quin habeat marcam ab alijs di-ftinétam .quaex repes Billonisdifficili-erredditur , pondéré amp;nbsp;liga ita interfe variantibus: vndemifera plebsgrauiter 3flïigitur,amp; in mutandis pecunijs pluri-mum perdit, amp;nbsp;generaliter omnes,qui non intelligunt paria , vt trapezitx I0-quuntur, hoceft, valorem monetarum in mutando, rationediuerforum locorum. quam eb rem de homine in negerijs re-rum verfatiffimo dicimus, eumintclli-gereparia, qiiafirem admodum diffici-lem. etenim monetarum negotiumper billones amp;nbsp;mifturas itaobfcurarunt,vt maxima pars populi nihil prorfusdeeo intelligat. amp;nbsp;quemadmodum artifices, merc.itores , amp;nbsp;quilibet in fua arte, fx-piffimè rem amp;nbsp;opus inuoluunt : vt plcri-que Medicorum,qui loquuntur latine co ram feminis,Sc rfurpantcharadcresgrç cos,8i verba Arabic3,amp; notas latinas ab-breuiant,amp;’ quandoque fcripturam fu-am intricantvtlegi non poffit , metuen-tes nedetedis eorum mcdicamentis,in minori precio deinceps h2beantur:ita e-tiam menetarij jOmiffaclariori locutio-ne, fcilicet , maftamauriexduodecim partibus habere duas partes cuprl, vel a!teriusmctalli,dicunt,eflcaurum vigin ti ceratiorum: item proco quod apertius efferretur, nummum trium blancorum conrinerc mediam partem cupri,dicunt, efte argentum fex denariorum in puri-tate , duorum denariorum in pondéré, amp;nbsp;quindecim denariorum in curfu; efl'entiam, qualitatem, amp;quantitatem denarijs 8c ceratijs contra naturam at-tribuentes,amp; pro eo quod dicimus, marcam contine:e fexaginra nummos, ipß loquuntur de quinque folidis fectionis. Hhhh i dein- |
78* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TRACT. A VG »MEN.
deinde aliam monetam ftabilcni confti-tuunt, aliam inftabilem,'amp; tertiam ima-ginatiuam;cum tamen nulla monetafta-bilis fitjamp; variatio amp;nbsp;imaginatio proue-ncrit ex debilitatione ponderisjamp; penni ftionepuritatisauri amp;nbsp;argenti. Nam du-catuscurrens VenetijsjRomæ jNeapoli, Panormijamp; Meffansc,quæ eft moneta ima ginatiu3jolim fuit vera moneta aurea pó dere A ngeloti^vel Medini Barbaricijamp; 4. denar, amplius : qui eft plane Imperialis riandriæ, eiufdem ponderis amp;nbsp;ligæ, cuius erat antiquus ducatus valens decern Carolinis argenteis3amp; Carolinus decern folidis eins loei : vt quadraginta fexeffi-cerent marcam auri,amp; fex vnciam,quam diuidunt intringintataros,’, amp;nbsp;tarum in viginti grana ,vnde exift it groflus in vn-ciaplus quam in vncia communi, quæ oöo tantumgroftbscontinet, liuiufmo-di monetam auream lex appellat foli-dum:qualiseft Angclotus,quorum quadraginta odomarcam confticuunt,amp; fe-ptuagintaduolibram Roman3m,duode-cim vnciarum. quidiu in vfufuit,com-prehenfus in legibus GræcorumjGerma-norum, A nglorumjFrancorum, Burgun-dionum:amp; nihil eft aliud,quam corona-tus folaris FranciXjhoc eft, folid us,quem monctarij, vocabulum folidi non reflè intelligentes,abannis quinquaginta fig-narunt figurafolis:populo nihilominus, quimagifter vocabulorumeft,antiqui-tatcmretinente,atqueetiamnum , efcu fol,hoceftj coronatum folidum appellante: qui olim ponderabatquatuorde-rarios,ficuti Angelotus, fed poftea Principes paulatim, amp;nbsp;gradatim per grana ,e-umreduxeruntadtres denarios, qui eft coronatus Yetus:amp; tempore Regis'loan-nis,coronato veteri paulatim imminuto, ficutcoronatus antiquus,tribusgranis: conflati fuerunt coronati ad duos dena-iiosamp; viginti grana ponderis,eiufdem ligæ qua antiqui erant,appellatiquefunt Franci pedites, amp;nbsp;equites.(nam quos ho-diè,François, tune Francs, fine Francos nominabant, quemadmodum adhiic in vniuerfo Oriente, populos Occidentis
ET DECREM. AVRl
appellant Francos. ) quo tempore etiarnquot; perculTus fuit coronatus Burgundicos, , quem Ridæum vocant, eodem pondéré amp;nbsp;liga:ac durauerunt vfque ad tempora Caroli VIIL quando coronatus’Francix imminutus fuit fex granisponderis ,amp; 5. ceratij puritatis : nam antiqui erant 231.cerat.amp;coronati vulgares, 23. ce-rat. Poftea Rex Francifcus I. corrigens nonnihil coronatum vulgarem, conflari iuffit coronatos folares,i.denar. 16. gran. amp;nbsp;eiufdem ligæ , cuius erat coronatus vulgaris,excepta|.remedij, quod permanfit vfquc ad Regem Henricum, qui quatuor granis ponderk fortiorem fecit:amp; Carolum IX. qui quinque grana detraxit, anno 1561. Sed coronati vetcres feu ducati Veneti, Genuenfes , Florentl-ni,Sencnfes,Caftellani, Portugallici,amp; Hungarici,legem feu ligam x3.|,cerat.8£’ x. denar. 18. gran. ponderis retinuerunt, vfque ad annum 1546. quo Imperator Carolus V. ligam coronatorum Hifpanico-rum vno ceratio amp;nbsp;tribus quartis, ac tri-, bus granis ponderis debilitauit, conflans coronatos CafteIlæ,VaIentiæ,amp; Arrago-niæ,qui Piftoletinominantuf, ad ix.cc-rat.i.denar.if.gran. ponderis : peffimum prxbens exemplum alijs Principibus i-dem faciendirficut fecerunt Principes I-taliæ :qui pereufleruntad 22. cerat. amp;nbsp;in-frà,amp; x.denar. 16. gran. ponderis : quales funt coronati Romani, Lucenfes, Bono-nienfes,SaIutiani, Genuenfes, Senenfesi Siculi,Mediolanenfes,Anconitani,Man-tuani, Ferrarienfes, Florentini,amp;: noui coronati Veneti. Sed amp;nbsp;Paulus 111. Pontifex coepit fuo nomine ferire coronatos 2i|.cerat.amp;2.denar i4.gran,pondeiis: amp;nbsp;eodem tempore Auenione nomine Alexandri Farnefij Legati amp;nbsp;Nepotis Pa-pæ,percuffifunt mulco debiliores in liga, amp;nbsp;quinquedenar. pondéré inferiores . quæ res incredibile adfert damnum fubditis , amp;nbsp;lucrum adulterato-ribus , fidoribusque monetarum , amp;nbsp;mercatoribus , qui conquirunt fortes monctas , vt ex illis alibi debiliores fieri
-ocr page 785-ET ARGEN. IOANNIS BODINI.
7*1
|
fieri curent. Quod frequentiùsetiam accidie innioneta argentea altæligæ,amp; quç eft fupra vndecim dcnarios puritatis : vt flint Regales Hifpanici, qui omnes continent n. denar. 3. grana, exquibus alij Principes antehac magnum lucrum fece-runt. nam fi vel in Teftones Francicos conuertantur, ex centum millibus li-brarum capi poterit emolumentum fex millium quingentarum librarum, non deb ilitata liga Teftonis Fran cici, qui con tinet decern denarios, 17, gran, puritatis. Eodem modo Heluetij, qui Teftones Francicos, in TeftonesSolidurenfes, Lu-cernéfes,amp; Vndervvaldenfes commuta-runc, in qualibet marca lucrifecerunt qt. foliJ.ii.denar.amp;ri.Turon, namhiip-fi funt tantum 9.denar.amp; i8.granorum, hoc eft,i3.gran. puritatis inferiores funt Francicisin qualibet marca, quorum æ-fiimatio erat 15. folid.Turonenfium. amp;nbsp;quantum ad pondus, 15 j.Tefton Fran cici marcam conftituunt, cum marca 'Teftonum Solidurenlium 5. dtbilior fit pondéré,quç æftimatio eft 4.folid.amp; J. deöar.Turonenfium. Etquoniam didiTeftones non nifi pro argentoinferioris ligae,quod billonem vocamus,habcri polTunt, cum fint infra lo.denar.puritatis, æftimatione fada 14. lib rarum,i7.folid.4.denar.Turoncnfium in marca argenti puri : Teftones autem Francici, cum fint fupra decem dcnar.pu ritatis,cenfentur pro argento al ta: liga:, qui valor eadem proportione redit ad ij.libras, ij.folid.Turonenfes in marca ar genti puri: amp;nbsp;propterdiiferentiam argenti alts: vel inferioris ligae, ijdem Teftones minus quamFrancici valent lï.fo-Jidis,8.denar.Turonenf. in marca Teftonum. Itaque Teftones Solidurenfes Francicis arftimationefuntinferiores 41. folid. ii.dcnar. in marca : ita vt fingulis difto rum Teftonum decedat i. folid. Hia. denar.Turonenf. Bernenfes veró,quia funt 9.denar.ruroncn.plusvalent,quàni Solidurenfis. Porrö, fi in lingulas marcas deni folidi lucrentur,emolumentum eft fatisamplum. Belgae idem faciunc,Tefto-nes Francia: in Regales Belgiens conuer-tentes. |
Conftitutionibus Principum penè 0-mnium diligenter'profpeótum eft, ne au-rum amp;nbsp;argentum ad excraneosexporte-tur , fub grauiffimispoenis : fed impolfi-bile eft eas ita euftodiri, quin tam mari, quam terra plurimùm euehatur. amp;nbsp;quamuis diligentiffimè obferuaretur,ne quiequam onininó euehatur, tarnen fub-ditis non deerit occafio mifcendi, fin-gendi,deformandi,alterandi,amp; funden-di monetasargenteas amp;nbsp;aureas, quamdiu diuerfitas ligæ mançbit ; fine id faciât vi-gore permiffionum quibufdam aurifa-bris concelfarum, fine diredo cótra pro-hibitiones: quia defedum liga:,qui in 0-pere ipforum inuenitur, lucrifaciüttam ratione remediorum, quæ illis permilfa funt,quàm incruftationum, amp;nbsp;ferrumi-nationum,quibus vtuntur: facientes 0-pus ex optimis numifmatibus,amp; deridc-tcslegesamp; ordinationcs, quæ pretium marcæ auri amp;nbsp;argenti conftituunt, cum mercedi amp;nbsp;forms operis,quatum velint, pretium imponant: adeó vt femper ca-riusvendaturaurifabris, quam ordinati-onibus fit conftitutum : argentum 40.vel 50. folidis,aurum ir.vel ij.librisin fingu-las marcas: quo fit,vtaururnamp; argentum carius emant aurifices, amp;nbsp;mercatores, quam monetarij, qui ordinationem Régis tranfgredi non poirunt,neque propter materiarumemptiones,neque propter conflaturam. Statim autem atque materia conuerfa eft in monetam pondéré vel liga fortiorem, quam fit Principum vicinorum, funditur,amp;coaceruaturab aurificibus,vt inopus conuertant, vei ab extraneis, vtmoneta indefuo pedeper-cutiant.cui rei vèlutminiftri fubferui-iint nummularij,fub prætextu commo-dandi populo mutationemonetaru, con-trahenres cum aurifabris amp;nbsp;mercatori-bus extraneis. certuni enimeft,amp;depræ-henfum, ab annis 15. cum paruifolidi r.e- Hhh 3 proba- |
|
7« probati effent,conflatos fuiffe eiufdem generis in hoc Regno ad fummain vigin-ti quinque millioinim librarum,amp;: am-plius, prêter nummostrium,amp;fcx blan-coruni,quorumnulli iam inueniuntur, quia aurifices einolunientum in ijs ani-maduerterunt. Quo fit, vt qui magnam habentauriamp; argenci luppelledile non poffintea gaudtre.-quia quam impenfo pretio ab aurifabrisemeiunr, noliit cum tanta detrimemo venderc. Ac quidem Carolus IX.Rex plurimum perdidit vafisluisin monetam fonHatis: cùmanted liga monetarum argentearum femperæquaiis fuerit ligæ feu kgiauri-fabrorum:ita vt in vafis nihil perderetur prater opus: ex quo commune remandt prouerbium, Sunt argentea vafa,nihil illic perit præter opus. Itaque vt omnibus ill is incommodis occurratur,oportet legem monetarum, amp;nbsp;operumauri amp;nbsp;argenti,effe atqualem, videlicet, viginti trium ceratiorum abf-que remedio,in auro,amp; vndecim denari-orum,amp; it.granorum,in argento. Inuen-ta autem fuetat via abufibusquadantenus occurrendi, locato reditu monetarum, confifeationum, amp;nbsp;mulftarum ex malefi-eijs prouenientium : amp;nbsp;vefligal anno i $ 6 4. fumma quinquaginta millium li-brarum annuarum addidum fuit.fed hoc iterumabolitumeftMolini,anno1566 amp;nbsp;monetär attributs iilis, qui maxima marcarum auri amp;nbsp;argenti quantitatem fecon flaturosofferrent. qus ratio ramufculos nónullosamp; frondespræcidit:verùm manente abufuum radice,nûquàm erit frau-dum finis. Radixautem abufuum eft confufio trium metallorum, auri,argenti,amp; cupri : quaceffante, nequefubditi, neque extraneï, quiequam fraudismachinari pote-runt,qiiin iubitó detegatur. Nam quem-admodum moneta pure cuprea vel srea non habuit in hoc Regno locum, propte-reàquöd tails non cuderetur:fic etiamæ-rofa numifmata feu billones,fi reproben-tur,amp;interdidopublico non cudantur ampliùs, billones estraneorum prorfus tollentur. nee fperandum eft, extraneos» amp;lubditosdefituros billonipriuatim0-peram darc,amp; omnes monetascxtraneas recipere,quamdiu Princepsamp; Refpubli-ca bilJonem conflari curabunc. TRACT. DE AVGMEN. ET DECREM. AVRI |
Quanquam amp;nbsp;alia,tam publica, quàm priuataexeo redundet vtilitas, fi prohi-beatur,vt dixi, mixtiira metailorum : videlicet, vt vitetur impofterum detrimen turn argenti,qiiod pro nihilocomputa-tur in auro quatuordecim ceratiorum, velfupra,amp; petit propter fumptusex co dionis, qus inftituiturpercsmentum regale, vel peraquam chi yfulcam. nam fexaginta minimü folidisopuseft adfe-parationem mareç vnius: amp;nbsp;nihllominus damnum permagnum eft in infigni quantitate. ficuti omnes floreni Gcrmanici funt tantùm fedecim ceratiorum , vel 16r.ad fummum: vnde in centum mille marcis exiftit damnum triginca ttdutti millium marcarü;amp; ad i i.cerutia.^öotxji marc.amp; ampliùs. cari Prster hïc,qus dixi, abufus monetär riorum ce(rabunt,refpcdu imminuti pó-deris,amp; debilitationis: ex quibus merce-desmonetariorum redigebantur : quæ vt reprimeret,Henricus I l.RexFrancisçè ftituerat, vtillisfoluereturab exadófi-buslocorum. qusconftitutio etfi fanda fuit,tarnen per Carolum IX.fuafu Gamers rationum Parifienfis,qus demouftra-uit. Regem loco percipiendi ex monetis fuis lucri, quotannis plusquàm decern rail lia librarum perdere,fublaraefl:quia officiales mercedem,penè faciendojacci piebanr. Sed vera ratio medendi eft, fupprime-re om nes officiales monetarum,except is iilis, qui in vnaaliquaciuitateerunt,ad percutiendum omnes monetas,amp; merce-dem illisfoluere pcrexadororé feu quç-ftorem loeit manéte iure dominico:quod veteribus tarnen fuit incognitum,nee vl-latenus in monetis deducebatur, imö nc quidem iuscóflaturs:quod valdèneccf-fariu foret : aut potlùs vt imponatur fub-ditistributumad conflacionem moneta rum : |
ET ARGEM. IOANNIS BODINI.
98^
|
rnm:vt aboleatar iusdominicum amp;nbsp;có-flatorium : ficini olim inNormannia fa-élitanim e(tjamp; etiamnnm fit in Polonia: vr incrcdibili damno ac detrimcnro, quod fnbditi fuftincnt,occiirratur, ea-dcmqiie ratione ceflabit verietas pretij marex auri amp;nbsp;argenti, quæ infinitesab-ufus procréa uit.Etmonetx extranea: non recipientur,nifi ad fufionem tantum, ni hilquecomputabitur pro iu re dom in i co, ncqsproconfiarione : non attent is diplo-macibus à Principib.vicinisimpetratis, vt alieno incommode monetç ipforn tali prrtio,quo in fuo territorio,exponatiir. Ac vt onmis fa!fandi,3dulterandi ,amp; nautadi receptam monetarum aurearum, amp;argetatcarum legem,occafio ampiite-tur: taecefle erit,omnes moncras in vnica tantum vrbe conflari, in qua Indices mo-rietalcs refidebunt : amp;nbsp;reliquas officinas fupprimi: (nifi Monarchia vel Refpubli-catainlatèpateat, vtphires inditui de-beant : ) quo in loco onines aurifices o-pus faciant, interdido fub poena vitx fa-flo,ne alio in loco faciant, quia ah iftis ma'ximi prxciptnqj abufus proficifcun-tur:dabitur4uccognitio ludicibusordi-Barijs,perprxuentionem, puniendi abu-fus qui committéntur. Satis enim notum ed,quantum abufus in conflatione monetarum in hoe Regno, Stin fententijs fuerit, propter paucita-tem ludicum, quibus cognitio priuative attributa fnerarjSemaxime poft fnppref-fionem generalium lubfidiariornm. Ne-cefiarium itaqueed, exemplum veterum Romanorum fequi,quiomnibus fubdi-tis Icalix folum habebant remplum lu-nóhis,vbi tria monetarumgenera forma-Lahtur puraamp;: fimplicia, videlicet auri, argcti,amp; atristfic Triumuiros monetales, qui formabant amp;nbsp;conflabant monetas publiée,amp;: in eonfpeólu omnium. Et nequis in pretio monetarum deciperetur, cer-tum locum condituerunt, in quo mo-neta probaretur, Marij Gratidiani roga-tione. |
Sicu t legimnsquoqjin hoc Regno con-ftitutionem Caroli Magni probibitûfu-ide,ne alibi, quam in Palatin moneta cu-derctur. Sed podeaquamPhilippusPul-cher,CaroluseiusKfilius,amp; Iohannes,Re-gcs, plutes monetas feu officinas in hoc Regno erexerunt, amp;nbsp;in fingulis monetis diüerfos magidros,eufiodes, præfeâos, aliosqueofficialescondituerunt,abufus quoq; fuerunt multipücati. Hicfortaffis obijciet mihi aliquis, Perfas, Gra’cos3amp; Romanosmionetas plures eóflaffe aureas, argêteas,amp; æreas,altiffimç feu perfedtif-fimæ ligç,qua fieri poffit : amp;nbsp;non defuide tarnen adulteratores,ficuti legimusapud Demodhenem in oratione contra Dimo-cratem. Refpondeo, difficile quidem effe, ijs Rempublicam prorfusexpurgari:attamé ex mille qui nunc fiint, vix inueniuntur decem, obdante difficultate rei ,cùm lex feu liga auri amp;nbsp;argenti vnicuiq; nota fii-turafit,ea ratione,quam fuprà deduxi. Quod fi exi datincófidsratCis aliquis Prin ceps,qui mutarebonitatem monetarü lu-cri caufa velit,ficuti Marcus Anton, ma-netam argenteam inferioris ligç cudi fe-cit,datim ea eijcietur : amp;nbsp;ipfeignominia apud omnes incurret, prçter periculum rebellionis fubditorum, quç ingens fuit tempore quo Philippus Pülcher legem monetarum debilitauit. Vtut fit, certum ed,nûquàm pauciores adulteratores monetarum fuifre,qiiàm temporibusRomanorum, quorum omnis moneta aureaamp;r argenteaerat aire Îigæ feu legis. Namamp; Linius DrufusTribunus reprçhëfus fuir, quodrogationem tuîiffet, vt irt moneta argentea parsoéiatia çris immifeeretur, velvt nos loqnimnr,vt fabricareturad lo. denar.12.gnan. puritatis. quo darum fit, ne ab eoquidé tempore voluificeoscon-fufionem auri amp;argenti permittere: ar-gentumquealtiffimç legis fuifi'e,vtamp;a'J-riim:quodamp; videre ed in numifmatibus aurets, qui funt zjf. cerat. amp;nbsp;inueniun turnora Vefpafiani Imperatoris, qui-bus tantum |i.cerat.deeft,quin aurum fit 24.ceratiorum, quod aurum ed omniu. puriffimum. Sed |
|
TRACT. DE AV G MEN. ET DE CREM .AV Rl 78Ä •Sed propter cas, quas recitaui causas, fufficitaurum efleij.ceratiorum,amp; argentum vndecim denariorum, amp;duode-cim granorum. ne relinquatur etiam ex-cufandi occafio , ignibus imperari non polie: amp;nbsp;5. vel -j.remedy poftuletur: vndemultiabufus oriuntur.remiffis tarnen diiobus fcripulis remedij, in marca monetæ percuffione formata:. Rurfusdici poteft,expedite faltem dn plosamp;denarios inférions ligæ fabrica-rc,vt euitetur grauitas monetæ æteæ.Re-fpondeo. Si conflatio billonis in minimo permittatur, raptum iri incôfequentiam liardorum,ac folidorum,amp; femper redi-ri adprincipia. Et licêt præter duplos amp;nbsp;denariosnihilpercuteretur, tarnen ape-riretur feneftra adulteratoribiis mone-tarum, decipiendi plebeculam, in cuius vfumiftamoneta cuditur,amp; quæ nihil dus rei intelligit, minusque folicitaeft in ea recipienda, propter exigaum valorem quoæftimaturjnec inquirit de boni-tare vel intrinfeco valorc eiufdem. Epiftolam habeo lacobi Pinatclli ad Regem Henricum II. in qua hçc verba continentur: Domine, notumtibifacio, intra menfes fex inquadam monetarum tuarum conflatotelfe folidosdebiles, in qualibet marca, in pondéré viginti foli-dis, amp;nbsp;in liga quatuor folidis. cùm place-bit Maieftati tuæ,opus tibi oftendam : amp;nbsp;demonftrabo, quantum damnum indead te, amp;nbsp;populum tuum perueniat,quod Ion gègrandiùserit, nifi fçueriffimè huic rei Maieftastua prouiderit. Eodem tempore idem conflabat nummos fex blancorum, mandatu Regis, 4.denar.)n liga, amp;nbsp;i.gra. remed.amp; 4.dena.i4.gran.ponderis: quod genus mifturçfeu billonis tune optimum crat in Francia : adeó vt flatim refufum fuerit, amp;nbsp;vix appareat ampliùs. Manife-ftum eftauté cui.uis,damnum Z4.folidorü in marca',ad Regem amp;nbsp;populum redun-dans, efficere plus quàm 25.in centum. Et nihilominùs idem Pinatellus à Camera Generalium monetarum fubreptitièim-petrata commiflione anno 1552. confla-uit duplos, amp;nbsp;denarios,Villanouæ ditio-nis Auenionenlis, amp;: Vilhfrancæ ditio-nis Ruergienfîs:qui æftimatifucrunt tantum 12. folid. marca : amp;compertumeft, ipfum hoc modo paulo minus quadringen tis mill ibus librarum purè amp;nbsp;fimpli-citer depeculatum elTeramp;gratiam fibi rc-demiffe quinquaginta millib.libris,quas cuidamfœminæ donauit: quæ tarnen ma-gis fupplicium differri, quàm veniam ci dari effecir. |
Quare dico,mifturam metallorum feti billonemnullo modo ferendnm elfe illi, quiRempublicam faills monetis expur-garevoluerit.ita etiam celfabit damnum, quod miferpopulus reprobatione monc-tarum, aut pretij earum, poUquàm debi-litatæfunt, deminutione perpeti folçr, Nec apud Principes locum habebunt ij, qui ipfis vtilitatem proponunt, qiiam ex monetis fuisperciperepoffînt : quein* admodum officialis quidam monetarum in confilio Diuiforum propofuit, amp;nbsp;ad Regem Carolum l X,perfcriplît,magnum emolumentum ex monetis,ad folatlum populi,conquiri poffe: amp;calculoillius Îubduftoreperiebatur, ex qualibetmarca auri pu ri in opus collati. Regem perce pturum effeodo libras luronenles, cùm anteà tantum tj. folid. amp;nbsp;417. denar, reciperct: amp;nbsp;ex marca argenti Regij in 0-pus collati quadragin ta folidos Turonen fes, cùm anteà 16.denar, tantùm, ex con-flationeTeftonum Rex perciperet.Suadebat percuciendum elfe ex argentoRegio n.folid.Turonen.in curfu, amp;nbsp;jo.nummo-rum in marca,pondéré6.denar.9.gran.amp; femiires,amp; quadranteseadem proporti-one: amp;nbsp;moneram exauro 24.Cerat:amp; i.ce-rat.remedij, amp;nbsp;jo.nummorum in marca, eiufdem ponderisquoargéti, valore fex librarum Turonenfium. amp;nbsp;nihilominùs volebat fabricari quoque minutum bil-lonem trl«mdenariorumin liga, amp;po. nummulorumin.marca,amp; trium denariorum in curfu, amp;nbsp;omne reliquum billonis genus infra jo.den. puritacis: mar-cam conflituens 14.librarum Turonenlîù. Hzc |
|
T ARGEN. IOANNIS BODINI, E , Hæcillius opinio fuit, vt merebatur, reieda: amp;nbsp;pcrridiculum eft cogitate,Re gern tantum emolumcntum ex monetis luis cum folatio populi corradere pofle: li verum eft quodPlatoinquit, neminem mquàm quicquâ lucrari, quin alter per-dat: cum ineuitabili ncceffitatedamnu in fubditos recafurum fit:quoniam extraneï nihil eiusfentiunt. Sed vtique peropus eft,magnum ali-quem Principem mifla legatione hoe ip-fumapud cæteros efficere,vt Principes omnescommuniconfenfu conflationem billonisfeuærohnumifmatis in pofteru prohibeant:conftituendo legem mone-tarum aurcarum amp;nbsp;argentearum, prouc fupra deduftum eft: amp;nbsp;vtendo marca o-êlogroftorum feu drachmarum,amp; 570. ^ranorum in vncia, quæ eft communiffi-■■'.ma. quod difficile non foret: quandoqui-‘ dem Rex Catholicus, amp;nbsp;Regina Angliæ 'iampridem omnembillonem fuftulerût: ■ ■amp;'quon'iam omnes monetär aureæ Hifpa-* hi’eat, exceptis Piftoletis,amp; moneta Por-tugallica, altioris liga: funtquam dixe-ritn,amp;omnis moneta argentea vndecim denarïorum3triumgranorum. Etvtileeftet, monetam fieri in forma s próplaftica,ficutfaciebant veteresGræ-*''éi,Latini,Hebrxi,Perfa:, Aegyptij : nam fumptusminores erunt,amp;facilitas ma-ior,rotunditasq5 perfelt;ftior,ad impedien dum rafores : nee flexioniaut ruptura: obnoxiaerit: atqueetiam perpetuó re-manebit forma feu imago.vitabitur quo-quemoleftia pereuffionis malleorü, nee opuseritcircumciforc, nee detrimétum vllü ex limiratura,autremedium in pondère exiftet. ficut neceftarium eft duo fcripuia minimum tribui in marcani mo-netæ pereuffione format«, quin amp;nbsp;maior numerus vno die conflabitur, quam aÜc-qui fiat toto anno : amp;nbsp;aufereturprxterea occafio adulteratoribus monetarum tam facile mifcendi mctalla,vti faciunt, in pra;lijsamp; incudibus,vbi moneta late di-ftenditur ad tegendum craffitudiné.item proplafticè cfficitomnia numifmata ei-ufdem metalli«qualia,craffitie,ponde-787 rc,Iatitudine,amp;forma: adeóvt fi falfa-rius moneta: velit mifeereæs cum auro* præter vel fupra ligam i?.ceratiorum; vo lumen cupri feu a:ris,quod in pondéré æquaU duplo amp;nbsp;i maiuseft volumine auri, Hue leuius duplo amp;nbsp;l quàmau-rumin mafia a:qiiali .-efficeret numifma longe craffiùs , amp;nbsp;falfitatemdetegerett certû enim eft,fi mafia auri æqualis malTç cupri ponderet 17 î 1. fcripuia,quôd maf-facupri penderettantum 7 lÿ.quateftra-tio propemodum 17.ad 8.in grauiori pô-dere. ficut didici ex Domino Francifeo Foxio magno attatis noftræ Archimede, qui primus veram metallorum in pondéré amp;nbsp;volumine proportionemoften-dit. |
Idem indicium erit de argento : quod volumen auromaius in pondereæquali habet: fiiiequo argento aurumgrauius ed in maffa æquali, femel amp;nbsp;|. quæ ratio eft velut i $ î i. ad 1366. vel 9. ad $.amp; cupri ad argentum,ficut n. ad il.vel præ-cisèficut 11x9. ad 866. quæ duo metalla propiuspodereSc volumineinuicemac-cedunt, quàm cætera,excepteplumbo, quod argentograuius eft,quantum diftât ij.à 14. vel præcifiiis 8 6 6. à 919. fed non polTunt eo vti ad falfandum,quia ab omnibus metallis, præterquàmà ftanno, fe feparat. Minusetiam vti polTunt ftanno, quod eft omnium metallorum venenum: necproargentofundipoteft: quoniam leuiuseftquantum diftant 9.àf4.velprç-cisè6oo.à 919.amp; multo minus pro auro fubijei poteft, quod graiiius eft ftanno in mafia æquali,fine minus corpore in pondéré æquali,quantum intereft inter 18.amp; 7.vel præcisè inter t j $ i.amp; 600. hoc eft, 2;. grauius. Quod ad ferrum attinet : non polTunt falfarij eo abuti in fufione : quia neqj au-ri,nequeargcnti mifturam recipit:amp;cô-nexio laminarum in ferro baud difficul-tercognofei poteft. Plinius ferruminati-onem appellat, qua adultéra tores monetarum fua ætate vtebätur.amp; certè Dominus de VilJcmorCómilTarius belli, num-liii mutn |
|
TRACT. DE AVGMEN. ET inum eiufmodi ferreum argentocooper-turn mihioftendit. fed pondus amp;nbsp;volume detegit falfiratenijfi propiùs infpiciatur» nam argentum eft giaujusfcrr©,in maffa asqualijftue minus volumine, in pondéré çquali,quan turn dift ant 4. à 3. vel accurate 866.à 634.Et quoadauruiUjimpolßbile eft ferruminationê adulteratoribiisvfuief-fe pofte .•quoniamaannn eft minus corpore quam ferrum, in pondéré çquali,. feu grauius in maftaTquali,quantum in tcreftintcrö.amp;^.vcl 1556.amp;654. Pari modometuendum non eft, ne argentum vtuitm vfui eifequeat ad falfan-dumduo ifta metallar licèt ad pondue auritam propè accedat, quantum 7. ad 8. vel 155 H. i^t 15 5 1.quia necdumita re-tinere potuerunt, quinin fumuin eiro-laret. Hæc de forma monetarumdicla fint,, deque vtilitate,quç ex proplaßica carua dem fufione proueniret: quemadmodum olim formata? fucrunt : doneccœptû eft,, aiuri argentique inopiaJaborari,exham ftis vndique fodinis, amp;nbsp;duobus ift is me* tallisvfuconfumptis, deperditis, eccut tatisautdiffipatis;.quade eaufa necelfi* tascoégit monetam adebtenuem fabri-cari, vt ad fignandammalleus fufuccret. ex quomulttabufus orti fuut.Sed quem-admodumantiquiffimi hoinines,qui nom multum auriamp; argenti habebant, idip-fum mallco fignaruntrac dcinceps-maio-rem eiuscopiam confecuti,GOf perut pro-proplaftieen exercere : ita vt ad eandem proplafticcn hodiè redeundum eft. Tentatafuitetiam-fabricatio in mola.-fcd compertum eft, fignum non fatis com mode iJlic imprimi,amp; in centum marcis materie femper triginta marcisdeci-furxexiftere, cum in incude faltem vna lîntverduç:amp; ipfumfonitum à monetis. in incude percuffis ditferre : quineti-iamdeprehenfum eft,fingulos nummos non cfleeiufdem pondtris, quoniam Ja-minç vnmin loco tenuiores fiebant,quam inalteroi Porto eins, quoddixi, marcam am i Sr argputi diuidi;nda efte in partes feu nuns- |
DECREM. AVRI mospondere aequalcs,abfque fradfone nummorum in m3rca,vel denariorum inr nummis,vel granorii in denarijs, vtilitas eft euidentiffima,tam ratione permutati-onis ma; carum amp;nbsp;nummorum,quàm etiä propter çft'iraationem,pondus,amp;curftin3 hidubitabilem.Ita namque veteresvfita-runt:nummusaureusamp;argenteus póde-rans 4.groflos vel drachmas,quç eft dimr dia pars vnciç,æqualis erit ficloHebrço-rum: amp;nummus i.groflbmm-, feuquoru 3i.fint in marca, çqualis erit Stateri Attr-co,amp; Phrilippco antiquoiamp; Nobilibus rqi fatis,amp;nummisaureiy vcrerumRomano-ni,quosiexappellat,aureos : amp;nbsp;nummus vniirs gi offi vel folidiTuronen.feu dracK m ç,ad64.in marca.çqualis erit drachmç Attica:,amp; Zuzæ Hebrçorum,quç fuit mec ces diurnamamiariorum in Græciaamp;v-niuerfo Oriente, quanqu.rm denarius ar* genteus Romanus effet ? fortior porr., dere.quod etiam fuit diurnum ftipendiui militis Romani,téporibus Augufti: pau* 10 plüsquam fimplex regalis Hifpanicus.. Quodfimutationcs Svaciffitudinesfu Bitp noceant, amp;nbsp;fintperniciofç, potcrip pedetentim piocedi fabricandimonçta» ad eum modum,quem dixi: vtdetur voi. cuiq; fpaciü temporis,quim minimodi^ pendio expendendi billonis feu erofinu-mifmatis. Super hisdifficultatibuscum Blçfis eftem,deput3tusà Prouincia Vero» manduorum: vocatus fui vnà cùm primo Prçfidéte,amp; tribus Gencralibus moneta-rü,amp; MarcelloPrçfedo çrarij,.vt abufib*' monetarû mederemur :vbi tandem fuir conclüfum,omniaiftafuprafcripra, quae fummatim deduxeram, effe quidé necef-faria,fed difficurtaté:amp; morbos Rei pu b-licç incurabiles non pofte ca ferre, quod idem eft,aG fi dieeretur, prçftare,çgrottt ranguoreemori,quam falutarem medici* nam fumere,quçpaiatôdifpliceat. Fatcor,argenrum in billöne vix ad me* dietatem redituri'i,fipHrificeturad ii.de-na.amp; u.gtana : fed econtra perpetuü erit commodum, fifemellex feu liga ftabili» feruetur,vtdixi.amp; nifi fiat, impoffibilc eftruinamReipublicj euitarc. Ac licèt fiatim |
|
ET ARGEN. IOANNIS EODINL ftatim eodem momcnto omnia çrofa nu-mifmata tollantür .•dummodo media da-mni partem Rex, mediam popuRis ferat : tarnen mams inde emolumétum ad popii-lum redundabit,quam fiferiatur moneta debilis,amp;, pofteaquàm aliguantifper in vfu fuerit, rurfus reprobetur : ficuti frequenter videmus, fin gul is an nas, imb fin-gufis menfibus,fingulis diebus,fingulif-^ue momentis augeri curfum feu valorem monetarum,earumque tot effepre-tia,quot Prouincias,quocCiuitates,quót pagos. Non exidimo quenquam fore,redo iu dicio priditum,qui neget,expedite po-ciàs talem fangniuis miffionem, ad eua-cuandosprauoshumores,quain perpétua febri confliélari, qux toties paroxylmos multipliées. Videmus enim,ab anno iï?8. (ne vlteriùs progrediamur ) quo repro-batafuerut numifmata,qua’Vaccç appel-Îabantur,amp; decennio póft,quo omnes bil loncsrafi fublati funt: percuiTosfuiffe fo lidos tempore Henrici I i.ad j denann. gran.in liga: amp;nbsp;tempore Caroli IX. ad t. denar, argenti : qui minus valent ,quàm billoncsrafi Veteres,amp;reprobata illa nu-mifmata. Et nihilomioùs mot augetur preriumbillonis,non aucla liga, vt exhi-laretur populus,quéadmodùm cùm propi n atu rfrigidaatgroto: quiaadmodûca-rè conftat,quando rurfus fit reduftio aut réprobatio. ƒ Somma itaque amp;Barbarlca iniuftitia eft,amp; ineuirabile Prouinciæ detrimen-lt;um,fi Princeps fuo arbitrio pretium au -ri amp;nbsp;argent! muret,augendo vel deminu endopedem monetarum ex duobus iftis metallis fabricatarû in eodem gradubo-nitatis:necinuenturuseffet vllum Prin-èipem aut populum vicinû, qui commer-cia cum ipfo traftarc velit, prçterquàm in fpeciebus. ■ Arque demonftratio eius, quod tria illa metalla ira conflata, vtdixi, habitura lint naturalem Sr conuenientem propor-tionem , apparet ex eo, quód tantundem iqterfit, interaunim viginti trium cera-tiorum , refpeólu auri puri, quantum |
7^^ interargentum vndecim denariorum,amp; duodecim granorum.refpeâuargentipa ri duodecim denariorum. Et hac rarione,obferuato curfuamp; ti-tulo monetarum ,de quibus dixi, ceffa-bunt infiniti procefrusamp; lires,quas ex-citari videmus propter folutionem rc-dituum amp;nbsp;debitorum , in forti vel in de-bili moneta, in auro vel in argento, in nouis , vel in veteribus coronalis. Adeundem modum, reditus amp;nbsp;facul-tates vniufcuifque certiores erunt : efti-matio rerum melius conftituetur : in-certæ monetarum mutationi occurrere-tur : contraftus amp;nbsp;commercia faciliùs expedicnttir : Principes amp;nbsp;Magiftratus authoritarem fuam obtinebunt : vfura-riorum amp;impoftornm fraudes prçclude-rentur: adulteratores monetarum exula-bunt : amp;nbsp;mifera plebs incredibili folatio perfruetur. He funt,Domine, rationes,raeoquï-dem iudicio, neceflariæ, aut faltem apparentes . quoad caritatem rerum omnium , amp;: viam , qua ei fit occurren-dum. Sed vt certó cognofcatur, an fub-fiftere poffint,necne, haudopus eftex-plorare vel indice alio , quam politik fimo amp;integerrimo iudicio tuo , quod longe redius de iIlisftatucT,quam Ly-dius lapis, vel ignis vllus de auri puri-tate. Qux me caiifla potiffimùin per-i mouit, vt hæç in publieain lucem, Sc in confpedum omnium emitterem : ciim neminem arbitrer aufurum efte, reprobare id, quod femel à te fit approba-tum. Nee tarnen opinor,mihi in omnibus creditum iri: quod nimis foret ridicu-lum cogirare : minus etiam volui cui-quam contradicere: fed tantum inuita-re cos, qui meliusnegotiaamp;ftatus publicarum rerum intelligunt, vtdiligen-tius de illis curam fufeipiant, quam a-lioqui fiar. Et maxime incitare volui Dominum de Maleftroidt, amp;nbsp;eos,qui bono publico fe quadamtenus deuoue-runt, vt in tam prxclaro propofito 11 i i i per- |
|
^90 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN M pergant. quo fado, Summi Pontifices, penes quos eft poteftas condendæ iegis, necnonijj quieifdem funtà coufilijs,fa-ciliùSjVt putOjftatuere poterunt,quid ad honorem amp;nbsp;incrementumReipublicae fit conftituendum : vbia mulris intellexe-rint iuftiffimas miferæ plebis querelas, in quam doloramp;damnum huiusmali re-dundat: cùmmaior parshominum non |
AÏERIA MO NET. poffitdijudicare, vnde procedit : amp;nbsp;ijs» qui aliquoeius reiindicio funt præditi, non præbeantur aurcs,nec alia via relitt-quatur,præterquàm per fcripta,indican- ^ di morbum ijs, qui facile remedium poP fint adhibere. Finit Traä. de aagnien. amp;nbsp;decrem. auri Ô'ar^en, loannitEodini. |
pondéré, ad tempus tontraétmfit rejpe-äus.
Tin eadem quçftio-ne quid iuris fit,ap-pareat, paucis infta-do dico,amp;concludo ^ abfque vlla dubita-tione, quód moneta debet artendi amp;nbsp;con fiderari tempotecó-trafta; obligationis, nam quiequid in a-lijscafibusfitdicendum, quandofumus incontraftibus, fimoneta curfu temporis fiat deterior, debet attendi moneta quarcurrebat tempore promiffionis,ma-Ximèquandodeterioratio contingit re-fpeftu materixjvel ligae, (prout cótingit in cafu ifto,qui3 Bononeni fiunt hodie,amp; Cudiitur materiæ amp;nbsp;lig» deterioris.) Nâ noneftcóueniens,quödfolutio fiat de a-lia monetajquàm quç fuerit in mente có-trahentium tempore contraftæ obligati-onis, Ita eft communis ooin.omniû leri-
DESVMPTVM EX
VOLVMINE PRIMO CONSILIO-
RVM MARIANI S O C 1 N I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
E 1 V S D t M Q^V E
C O N S 1 LI O C X L V.
SFMM ARIV M. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bentium in varijs locis, vbi de materi»
r Menetadeteriorata inmateria, Hga,aur Joquuntur.
Itaenim concluditEarr. in I.PauIus.ï. col.verf.quæro quid fi moncta.ibi,primo modo.ff.de fol. amp;nbsp;ibi communiterpero-mnes approbatun. fie tradunt Bart.amp;alii Dd.maxime modemi,in l.cùm qaid.fF.fi cer.per.vtibt perDec.coI.fiverfi.ingl.fi, Bart.amp; c.Bald.in conf.499.iftaq.an infpi-ciatur monets,in prin.i.vol.Card.in Cle. 2..i9.q.de deci.Rom.conf.iij.circa primu. z.col.verf.^.idem principaliter.Domi.de S.Gemin.in conf.i37.quiaaliasfnperifta. i.col.Praót.Papien.in forma libel, in aóf. hypoth.ingl.relax3ndum,iurcpign.poft princ.ibi,de primo modojamp;c Corne.in conf.3»i.de plurib.col.5.verfic.tarnen hoc non obftat.j.vol.inconf.287.in haccóful-tatione propefi.r.vol. amp;nbsp;in conf.169.vifo puniftojin prin.4.voI.Et plenè tradit Gui, Pap. in q. 493. fi fiat moneta? mutatio, per tot.obi claram rationem allegat.
Et demum ita concluditAlbert.Brun. fuo traft.de augmen.in vlt.cócluf.in ver-fic.his prxmiffis. amp;nbsp;clarius in verfic.prar-dift
-ocr page 793-|
MARIANI SOCINVS NEPOS PADVAE. 3ilt;3aconclufio qui ftatim fequicur, vbi propriè déterminât cafum noftrum di-een«, quod quado variatur bonitas intrin feca in moneta,vt quia fiat de minori vel viliori liga.amp; fieminoris valeat. etiam quod fiat fubeadem pondéré amp;nbsp;fub ea-dem forma,fen,per folutio fieri debet de antiqua moneta,quæ tempore obligatio-niseontrai^çcurrebatjfi repcriatur:amp; v-bi non reperiatur potcrit fieri folutio de noua monct3,ad çftimationem tarnen an-tiqux,vt fic Creditor in aliquonon dam-nificetur vt per eum, vt ita etiam volunt. Om nes Doôlor.præallegati.amp; etiam alij p!ures,in diueifis locis, quoslongum effet referre..Sed pro maiori parte allegan-tur per eos,quos fupra adduxi. Etproifta communiamp;veriffimacon-clufione,videtur cafusin c.olim caufam. amp;nbsp;c.cum canon.extra de cenfi.amp; ibi Do-fto.declarant.amp; in d.l. Paulus.vbi fimili-ter per omnes declararur. de folu. Nee obftat quod dici folet,folutionern fieri debere de pecunia currenti.amp; vfua-li.Vf videtur probari in c.ï. in fin.de ma-lediél.,amp; ibi glofl'.dicit.amp; in.d.clem.ï.de ddéiiflis amp;nbsp;tradit Corn.in confi. iSi.vifis, colütn.ï^.i.volum.cum firn.Quia refpon- |
791 detur,primoillud intelligi decurrenti amp;nbsp;vfuali tempore,fcilicet contradæob-ligationisjfecundum prædifta. Vel fecü-doquod fiatdecurréti ,refpedu aóiualis folutionis,quiafortealia non reperitur, fiat tarnen ad æftimationemantiqiiæ mo-netæ, amp;nbsp;qua currebat tempore obligati-onis, vt fic Creditor conferuetur indem-nis.Vel tertio quod illud procedit in dc-bito procedenteex difpofitione legis,cü l.femperloquatur.I.arriani. C.de hxr.amp; ita primam amp;nbsp;tertiam folutionem tradit Corn.in d.confi.i87.col.fin.amp; in d.confil. 311.col.fin.vt per eum. Secunda autem fumitur ex didisalio-rum,maximè Alben,Brun.in locis prxal-legatis. Etcum pratdiólaconclufio fita-pud nofirosDoólo.indubitata,non euro amplius inftare. Et præfertim quia in ca-fu ido non ed de hoe difputandum, eum veritas fit quod reus cóuentu.s tutus exce prione præferiptionisnon poffit cogiad reuendendum , vt fuit conclufum circa primam dubitatio-nem. Laus Deo. Socinus Nepos Padus legens ijfs. |
§SS2SOBS3=SS3S EX SECVNDO VO-
LVMINE CONSILIORVM BAR-
THOLOMAEI SOCINI.
CONSILIVM CCXCVIL
FVNDAMENTO prz-^FMMARIPM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;».^Jj||fentisconfultadoni$pr*init-
Monetaßforte varietur, quo tnododebe^ nbsp;nbsp;S ß
at fieri folutio.
totquod in indrumentodo- *'
tali Dominæ lacobæ maritus confitetur fe recipilTe flore-
- nbsp;nbsp;nbsp;. , . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r . . nos,i5o.adcóputum librarum trium pro Dominaslabia meaaperiat,amp;ipiritus fingulofloreno , qux verba fignificant, fanäusiUnminet intel— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quodilla ædimatio reddi debet,amp; nort leótum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maiorficutinqualibetred aaindotem, li ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;atdi-
|
79* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSILIVM IN MATERIA MONET, asftimata vcra 3:1110131406.1.(1 æftimatis,fF. folut.matrim.itadicic Bald.in fu-o con(il. 329.inci.Punâus quæft io ois ta lis eft in x. vol.conliliorum ihfórmis. vnde ft hodie deteriorata elTet moneta dubitaretur, quomodo debeat fieri reftitutio dotis, di co, qiiod fi illa moneta antiqua poffitha-berijfoluendæ elTcnt tres libra: pro fingu lo floreno. fi autem non poffit haberi amp;nbsp;moneta noua eft deterior. in bonitate in-trinfeca, quiamoneta eft folucnda in ea-dem bonitate, in qua erat tempore’ con-tra(ftuSjdico,quod eft fiédatolurio in moneta noua amp;nbsp;eftloluenda xftimatio mo-netæ □ntiquæ.amp; nontanta moneta numero eft foluenda^ ficut eratantiqua, fed æ-ftimatioilliusantiquæ.vnde tunc 6o.fo-lidi faciebant florenum aureum nunefa-ciunt tantum 70. ftante eadem bonitate floreni aurei amp;nbsp;deterioratione moneta: folui debent 70. folidi proillis6o.quia tâ turn valent,cafuseft ini. resin dotem amp;nbsp;ibi Bart. ff.de iure do. amp;nbsp;retient Barr. Bal. amp;nbsp;alij in l.cum quid.ff.fi cer.pe.Se Bart.in l.Paulus.ff.dcfol.amp; d. Ant.amp;r Cano.in c. quanto extra de iureiuran.vbi dicit Abb. quod banc opinionem tenentcommuni-teromnes tam legiftæ quam Can.quia fol uidebetpecunia in eadem bonitate in-trinfeca,qua: erat tempore contraélus.d. l.res in dorem,amp;,d-l-cum quid,Vnde fi nó xeperiretur deuenitur ad^iusa-ftimatio nein. |
Quinimo cx quo in cafu noftro fuit promiflados. amp;: contrado matrimoniO fuitmora contradia? in folutioncdotis iuxta no.in l.dediuifione.ff.fol. matrim.» debetur pecuniææftimatio quanti pluri-mifuitatempore moræ,etiam attenta e* trinfeca bonitate. amp;nbsp;æftimatione, fecun-dum Bartol. amp;nbsp;Ooóiores,in d.l.Paulus.amp; Can.maximè,d.Ant.amp; Abb.in d.c.quanto. amp;fiefitreslibræe/Tent maiorespre-tij,tunc amp;nbsp;meliores æftimationis deben-turineaxftimatione. 1. vinum.ff.li eert. pe.aim materia. Vnde cum promiffa fuc-ritdos Bcrta:,prout habuitDo. facob. in primisdebent folui 150. floreniaureiin moneta,qur tuncenrrebat vel in noua d« teriorata folui debet æftimatio antiquç, quia omnia quæfunt in termine ad quet^. fit relatio, cenfentur re petita in tenninó referente , amp;nbsp;cum omnibus qualitatibu/ fuis l.fi prior, amp;nbsp;ibi. Bal.ff.fol.inàti l.l.eflié; toto amp;nbsp;j.inftitutio talis.ff.de hærc.inftit, l.fi ira fcripfero.ff.de condit. amp;nbsp;demonft^ amp;quod pluseft, quia promittens fuit iff mora,tenerur enim quâti plurimi vaduifr monetaatempore mor«,iuxta no^^ta^di l.vinum,amp;itaconcludo. Bartol. Sodn. I. V. D. |
CONSIL I VM Igt;^’
HENNING. GODEN
I N OR D I N E LXXVII.
|
ARGVMENTVM. ’ Cenfus fine reditusannuos iuxta intrin fecum valorem,qui contra élus tern pore fu)t,perfoluendos elle. SV MM ARI A. t Pada,amp;qt/od adtmt efl inflipulationibm amp;nbsp;contraé^mferuandafuut. |
|
D. HENNING. GODEN. /' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7«
|
gt; TtiJ^lci del/et moneta qua trat temport co traihu^veletui valor. 6 Opialitat ret vendititi^precq ommno inviel debet. 7 Verba centrabentium diligenter injpici-enda. S V/üraefi,qttod/órtiaccedit. fatt nlfo / bae nne Com m union, au^ (ren dumdum fvnfommen/ ^itlDen »nö ©efe^offen Titio. 40. fd^orf grofebtn/gen^cr/geber / »nb Dnuerfeb lagener S^Jïönf?/ nor fänffü inhere mnö jwan^itg alte febetf/ ^rlicben fein lebenlang allem / vu Sempronio in berûrfer ferm/fe ebö fïeborf ©refeben (nrlicber jin^/auff onber^alb Rimbert fdjoef ©reffte« «nffwiberfauff/nntanberbalb §nn# bert alten feborfen 4anbtn'ebr ven laufft b^t “^Ï«« H f’^f? ^w m(5n^ gednbert / mb aiiffja^eberlep pfem «(gegejirepfacljt/olfobabble eme fajï Çd^er/ vnb fester jwepfad^t bef fer/benn bte/fo jur je(t bc^ Fauffe ge weft/ »nbbanntgefaufft iß. Serowegenbat biefe Comma nion vor bie feebe fdjeef ©rofeben Sempronio wtbber ab 4» fanffen/ mit anbcrbalbbunberf febcef ©ro. feben / na dj iverbierung ber mön#/ banntbiegefaufft fein. SQiib Titio binfuner ferne jinß anefj allein nadj berwerbierung folcber mén# / ba; mit ber jinè gefaufft iß / |u behalen. ^Bioret fie fm ^vdlif/ ober fänffje« ben 3ar lang/nacb ber ie$igen/vnb lob^oiwüm?gegeben/ beßfiebbe^ |
me^te^ween »engeren onjimemen/ onbvermepnen/ ber ^ßlbberfauß^ biUieber mit ber fe^fgen / vnb guten mâm^ befdjdxn / mb bue bic jinß barnit auch fallen bemalet werben/ auß frafft Der mfebreibung / vnnb ber SQerMuffer eigener ^infbür an^getrndt/inbiefen warten / gern gen/geber vnuerfdjlagener nUinoc 3tcm bat? fre foldjen (driidjen |inß/ feebe alte feboef wiber abfauffen md gen/voranbertbalbbunbert fdjacf ^anbwebr.‘57iin fcp bife gute nnln^ ber ^anbtwebre/ berowegen fie ver^ baffen / bas bie ‘Jßerfttuffrre/fbee vcrfcbrcibimg/lautb (ter wort/mnf^ fen baltes Quonramt in ftipulatiorribus amp;nbsp;carte- ’ riscontraótibus infpici oportet qpoda-élumeft,amp;formait) padtorum, quæ legé repræfentat,obfcruarijl. femperin ftipu-Jationib.r.contraór.fir.dere.iur. Sein reg; conrTaôi:.eod.nt.lib.6.Seruareèrgoipfo^s. vend entes oporteat, naturam horü ver-borum. öenäer/ßeber/ vnuerfebfagener OJïunlj. re. e.qualiter de. paéc. Quamuis. aliud forte foret fi eis verbijcontrahen-tes non fuiflentvfi .Qnia tlegum aulleri- * tas paüis litiganrium mirigatur.l.fi.in fii C.detemp,amp; repa;appell.ï. fi quisin có.^ fcribendoiC.de paft.amp; Lpacifci.ff.eo tit. Sönnb bas fie nidjf i^^f(^ ^b bis OJïAnn jujener jeif an/^ilber ge; ringer gewefenfep/fa nidjt bie gute fonbern ber lauff mb bie fapung ber OJïunpe anjufeben fep. QB:c beu lt;anbtsfürp bie gefaxt babe. Pei ea quænotâtB.irtol. in 1. qui falfam.ff.de fal(is.amp; 1.Paulus.ff.defolutio inprin-c‘p‘o. 93nnb es troll gefein fan/ ba'■ rmnb geringen |
|
CONSILIVM IN MATERIA MONET. 79* pflt;nnirt0fnn/fo vklgcfaufft ifî wor Omai^ K$€^ mie bcmguttm. Et in monetat habetur potiusrefpeftusad cuf fum amp;nbsp;taxam Principis, quam ad materi-am,l.fin.C.de vet. numinif, potefta. libr. n.oftuagefima odaua, diftinûione eijci-entes. Et ea quæ notât Abbas Sicul. in c._ quanto.de iureiur. Maxime cum poffibi-le fit quod tanta fuit çftimatio rerura pro moneta tu ne eu trente, quantum pro mo-derna.Quare fimiliterfolutio fieri debet fecundum monetam currentem.l.Labeo. Éf.de verb.fignificat. Jjjieremaegen »ermcinen öie von Öcr Communion mb verfanffff/ ficfnnbl nic^ffc^iUbig biefe ^inf« nut ber ^o^en irebre jujaknn / fonü bernfo bic HeineSOïüni^ bamit ge« faufftvn^confra^ierct/nucl} genge mb genehme fet)/ bn^ bie bamit be: galen/vnnb bentvibberfauffbamit t^un mogen / pb auc^ bic fauff« miJn^c/vnb bamit ber gino anfeng« licb bcgalcf/ iß vergangen ober ver: fct/lagcn / baß fiebenno^ nic^t Ijd« ^er vergafftet weren / benn allein ju ber 'îBerfebafft berfetbigen mân^e/ bannt ber ginß gemufft fep/ anbero were ber eontraet vnglciclj / vnnb warbt ein t^cil mc§r benn ber an« ber befeb^abiget/ baß nit fepn folie te. .e^icrau^ ffeuß bic frage wao rec^t ^ierjufep. Äür^lic^ iß ^ferauff in recht mit antwort bewiUichen ju befchließen/ baß obgebaebt Communion ben ^ibberfauff ber O^ïniv: bamit ge« fan^ iß / vnb nit Çô^cr von Sem, promo {|»nmóge/ mbTitio vor berurter jinß gatben/nit höher ver« ^ufft fep/ bennallein nach '^erdt« |
fehafftberSSiJönßen/bamtf ber jmß gefaufft/ vnb in bie jeit beo itauffs geng/vnnb genhem geweß iß. èo were benn fach baß ficinverwerter jeit lang beffere mûnp ehrlich be« jaleten/Sönb Ticius ben jinß in an« berer mftnß/alfo anbero verjähret vnbpræferibiercthette. Quod fictprobatur,quiacêfusfunt fol uendi ad antiquam monetam feu illius * valorem in quainfiituti fuerunt nifi fit in alterius moneta: folutione prarfcrip-tum.Pertex.in glolT. amp;nbsp;Doftor.in c.olim caufam amp;nbsp;inc.cum Canonicis,decenfib. Et ea quæ notât Specul.in titu.de obligat. amp;nbsp;folutio.§.i.verfic.PoBe in ftatuto.Sie-nim pecunia eft débita ex contradu fecundum æftimationem prioris monetæ, quæ erat tempore contraftus, etiam ita fieri debet foJutio. prout not.int ibi ,Spe-culator.amp; loann.Andr in addic.amp; fimili-ter ibi Bal.in addit.Quod fcilicet obliga- ' tio conuentionalis intclligi debeat de currente moneta tempore obligationis. Idem Francifc. Zabarel.in clem. t.dede-cimis,in I3.quæft.amp;’ Paulus de Caftr. poft Bart.in l.Paulus.ff.de folutio.Quod fi ap-paret in qua moneta obligatio ell contracta de ilia folui debet eins æftimatio. amp;nbsp;Cyn.in l.minoris.C.in quib.caufl. reft.in integ.non efl necelfe. Et t idem quod infpici debeat moneta ^ quæ erat temporecontraftus feu eius valor,notât Bald.in l.illud.in col. fin. verf, vltim. quæro. C. de facrofand. ecclef. amp;nbsp;Canon, in c.quan to extra, de iureiu rand. Neeobftant verba contradus fupra pro parte aduerfa allegata , ilia videlicet, genger / geber/ vnucrßhilagencr ^ûn^.^fem «fanbiwchr.ic.quoniä funtintelligenda genger 0JJiin^46 quantum ad valorem amp;: æftimationem prioris monetæ in qua contradum eft, qui quidem inteUedus tacitè ineft de iure, vtæquc bonum reddatur. prout fuit numeratum per ca, quæ habentur amp;nbsp;no-tantur |
D. lOACHIMI MYNSING. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79r
|
tantur in I.cùm quid.fF.fi cert.peta.Et per eaquænot.Bart.in l.feinperin ftipulatio. fF.deregul.iur. Extqualitatc nanque rei venditæ, item ex qualitate pretij infpici oportet, quidrelt;Siim fit. Et fichæc verba, ^ObjCV AJJAnßcn o. inteHigêda funt feciindiun valorem amp;nbsp;qualitatem moiie-tæ pretij venditionisfadæ. Hoc en im Fiiadet æquitas, mens Sir ratio huiufmodi verborum,vt minus lardât ius commu ne.c.cùin dileftns, de conlue-tud.Et ea,quç not.Abb.in c.cum olim,co. tit.ac Bartol.in l.onines populi.fF.de iuft. y amp;nbsp;iur.in 6.q.principali. A quibus puto ra tioneamp; mente verborum contrahetium, Jicet arguere c.intelligétia. c.proptereà. amp; c.in his,extr.de verb.fign. Prætcreà prxdicta procedunt maxime, fi minor moneta, fccundiim quamcon tradus celebratuseft,feu fiilliusmonetç «ftimatiohodiefrequenter fit in curfu, quoniam in tali moneta minori fieri de-betfolutio,amp; non fecundum monetam maiorem,ita not.gl.in d.l.femper.amp; Fran ci.Zabarel.in alleg.Clem.z.in u.quxft.Si Faul.de Caft.in præallcg.l.Paulus. Et per hoc relinquo etiam folutum aliud con-trarium exaduerfo allegatum. |
Addead hoc,Nam fi recmidebe3t,ma-iori moneta, quàm res fit empra, dabitur aliquid vitra: 0«: illud vitra eft illicitum, vtnot.inc.illo vos,de pignorib. Et not. Innocent.iric.in ciuitat. in fin. de vfur.amp; V vilhel.de Mon re Lau. in Clem, ex gran-de,de vlur.amp;■ ibi Cardinal,in §.catrerùm, in j.quatft. t Quicquid enim accidit forti, vfiira cft,tex.cumglo.in verb.non pof-fe.in fin.in l.rogafti.§.fi tibi. ff.ficert.pet. Etprobatur in 1. fi tibidecern millia,in princip.fF.de paift.54.q-?.c.plerique. Vide glofr.magnam,in c.conqueftus,extr.de v-fur. Finit Conßl. in wat er ia Monet. Hen-nin^.Goeden. |
D^IOACHIMI MYN-
SINGERI OBSERVAT. L
C E N T V K. 1111.
|
ARGVMENTVM. Valormonctæàquo tempore fit infpi-ciendus. |
V ö D valor monetär infpicien dus fit à tempore contradus, feu obligationis,amp; non à tem-porefolutionis,fiiie valorac-creuerit, fine decreuerit, poft multam Dd.difputationcm frcquentiùs obtinuit. Vnde, fi accreuit, tune debitor deducere poteft valort vel incrementum illud, qiiod veteri xftinia-tioni intra tempus folutionis acceffit. Sin verö quantiras monetæ intra tempus folutionis decrtiiit,atque valor diminutus eft,tuncdebicorfupplere tenetur valoré temporecontradi debiti currentem at-quevfua!em:amp; fic régulai iter folutio fa cienda eftde nouamoneta proportiona-bilicer ad çftimationcm antiqHç,ne vtro-que cafu altcruter contrahentium plus autminns,qnàm datum acceptumque fit, rcddat vel recipiat. Atque hoc in terminis veile videturc.caufam. iuniSoc.cum canoniciSjdecenf.Hanc fententiam,tan- Kkkk quàm |
|
CONSIl. IN MATER. MONET. lOACH. MYNS. 798 brasdeieat, cum libra io.aßibusfemper confier fat k ent centum libras reddi: quamuis af-fes minoris aftimationis fint. Cum enim phi-hppeosvel libras debeas,verutnefi tefoluere quod debes .• nec extrinfecus accedens valor quicquammutat. Et propterfutura intentio-nü vel imminutionis mutuum periculum,nemo cenfeturlafus.l.defideicommiffo, C de tranf aUto. Hoc vult, quemadmodum per fpeciei folucioneinquisplenarie liberatur,non attento aliquoaugmento vel decremen-to, quod medio tempore forte fuperue-nit :eodem modoinobligationegenera-li librarum thallerorutn nmplicium, flo-renorum Bfabantinorum, Coloniéfium, i$.batziorum,amp; fimilium,dicediim erit: fufficere videlicet, vt vniufcuiufque flo-reni,thalleri,amp;c.çftimatio,habitorefpe-Öu ad tempus folutionis, amp;nbsp;non contra-fius,perfoluatur,habetque d.conclufio noftra x.maxima locum. Itaque fequitur hoe pafto: ld^ venus recepttusqjeft,nifi cum materia feu bomt as interior imminuta proponitur :Tüc enim eius aflimationü reddidebet,quatempo-re contraciusfutt c.olim.c.pen.de cenf. |
Hæc verba D.Alcia.funt clara, volunt-4ue in mutatione monetarura valoris in-trinfeci,aduertendiim effe,valorem con-traâus tempore exiftentem,qui fine cre-uerit, fine auftusfuerit medio tempore, hoc ipfum vel in commodum, vel in in-commodum debitoris cedere debet, præ-ceditenim text.alleg.l.cum quid. Vtei-ufdem generis, amp;nbsp;eadem bonitate folua-turquoddatum efl:facitque hicamp;ope-raturnoftra concluf.alleg.i. maxima Se-quitiif: Oubdfidiminutio aßimationif poft mor am fact a fit, tune femper imputandum moraton detrimentum conftat.l quodte,eod. Etideifi centum PhiUppeos aureos miht Calendis Ia. nuarys debebas,qui turn drachmisargenteisex pendebantur decem:deindepuft morä neue tan turn cirperunt expendi, damnum illud ad te pertinebit.Eart.l.Paulus.de folut. Q^odfiau-ilafuerit aftimatio,ó' vndecim drachmiscen febuntur,non tarnen quiequarn moratori lucri inde accedit. r 'ïHoc vult,Morofus propter mora com-miflam,in durioremcaufam,fiue in in-trinfeco,’fiue in extrinfecovalore verfemur ,fempertenebitur. Vide cap.noflr. ïó.lib.x.quxft.monet.de mora. Rener.Budel.Rurem, 1C. |
Finis Traft.de Monetis,amp; re Numaria.
-ocr page 799-»*»44gt;«»
r/amp;AMV:;È» uv
^ V4^44 i®^?ï?,^gt;'^ **^55
*^;e» ^^
^^1^ ^^YZ
1'0 -»«gt;1
^/pv^ /^^***^ UV^lt;»^^*M4'it? »«**V*0gt;h )
1P*9^?^ ’^* *^ ’f^'’
0
-ocr page 800-