SIS, VIRI APVD HELVETIOS dariflimi, de prifca ac ueraAIpina Rhætia, cum cætero Alpinarum gentium tracta, no-' bills acerudita exoptimis quibufep ac probatiflimis autoris bus defcriptio.

AEGIDIO TSCHVDO CLARONENSI, VIRO APVD Heluetios cof^ùlan dariß/nOyOffini hi^s^fnodis omatiJînnOySeba-ßianus jyfunßerus

a IT T O dd te,humlt;iniß,für,Opus tuum^tAbuUm ßdt licet AlpimrZ regionu, cum adiundo libeUo^fed non | ßne fanore. Teagnofeit authorem foetus tuns, qui üerculea auddeiu Alpes initccef]M,mont0squeiüos ill horrendos,perpétua rigefcentes frigorc,et mue nuns

qmm refolubiUcandicdntes dggrefrus,fubmißii humeris eos in uniuers ßm mundum porture cz transjirrecontendifri, utetiarn extremi nos firiorbis hdbitdtores, Britannifdlicet et liifrani,apudfe habiturifrnt Alpes, ddmiraturiq; gigunteum iUum animi tui condtum er robur,qui Potueris tdntorum montium molem, tot uaües,tot dmnes,tot populos, totfrdgndntid mdrid,tot deniq; duitates er locd in tdm exigud tranfrs ßrrechdrtdm. At[cio,e^uerèfdo,inhi5 congerendiser iufrdpros portionedigerendis, tibi non tantum infumptulaboris,quotum exes git indefrfrum iüud tuum frudiu,dum perpétua leéiione frurfum ac deor jumper totautoreser hifroricos, eorumq; quofdam inconditos iadas ds,zrpugndntes plerunq; fententias componcre cogeris,aut certe que fequsiris autorem,cMq- adhibeasfrdem drcujpids,er fic dreumfrids, ne rabulis calumniandi occafronem pr£beds, er pro gratia conuida re portes. Spero hocpulcherrimum tuum frudium,quo patriam tuam zy uicinam Bhsetiamfic cum perpétua er nunquam intermoriturd namis nis tui laude iUuftrafri, plurimos incitaturum,ut tui exanploeripfi quoq; bene mereri de patrijs fris conentur. Catterum quern ego in hac tabula tua tedendaexanclarim ldborem,no efr quod bic refrram.Certe diligentia; nihil dcfrit,dum cogerer nunc adejße pidori,nunc ßculptori, V nunc typographo, quodß magis me urgebat, uerßoni incumbere. B,efruebdtlaboremhuncdodiß.iüetuusatq;meus HENRIC VS GLAREANVS, quereba turq^ße elegantem iUam eloquentise tuas uenarndn latina uerßone afrequi on pofre.Neq; alij hunc laboreßubire nokbähquem uirtdis ac tantusaffumere detredauit. inhisautem ont

nUiKtAliâd. ipfciiâincœptderdtexctidi,c^nihil defiderabdluf^^'^ libri uerfio. Addudia igitar ego, ntetiorißrtaßis dudacid gudni dei‘‘^* ram,imbeciüe5 drtus huic ldbori,ciucm aUj recufarnnt,dpplicui,C!' f^ med uirili librum uerti,ut etidm db I tdlis,Gdüii,dtq; dlijs exteris M^^' nibmlegi poffèt. üotiusejlhodie inorbe Kunfteri nomen, t}»'^^^ ob medm inßntidm d fludiofis ueniam petere dnxiè contendäin- ^^ fiterit,fi uel tibi meus labor non dijßlicuerit. Vdle uir omdtißM^'^^ fileæ uiceßmdquintd Martiß

DUd«eIIlt;(mo«s nbsp;nbsp;81,15^

Drufus pugnauit contrit

Rblt;etos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;13.14'

Campiecclepd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63.7 Dr»/ïdn4Hdllis 23.t9.C?'67,i

CampuspnfliPetn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63,12 D«zilt;«mdiorfÏMMiMS to 1.3?

Çumunipop. 73.ij.Cr77.30. 'M ^ Brodnnü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90,2

0-97.7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JQ^EmpscdJlrKm , . ij.6

Cdninicdmpi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47.3 Engddincjuidfonct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;76.18,

Cdhinipop«li 47.34.CZ49.3 Engddmipopult 11.4

Cdnipopwlt nbsp;nbsp;nbsp;27.i.cZ49-9 Engddtraolimvcnnones 33.16

Caturiges nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103.34 EpifcopdfiMdijhnguMntregioncs

CarMhid^rifgoiie 118,14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18.33 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Cuttenatcspop. 98.18 ErneßiKidcm^AriomjiiK 122,1 Celtics Iwg““^ 4”*^^ HclKchos nbsp;nbsp;nbsp;Eßionwmons 66.17

. „1.12 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eagdneipopuii 74.11 (131.31

Celte unde diÜi ^^J-S Exprès hH olim babiteMerint Ccutrones pop. 103.11.0783.8 T7AbdriMM»Ig0PpeMcrs6o.s CimUortt conird Romunos pus Eoc«»dfcspop. 98.3

gnlt;t 16.10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S.FridolintM^uSdoPorMerit 38.

Cinefii«mons 89.31.07 304.1 rruxinSoppid« 98.22 (ij

Cotedntij'MelCorMdt^pop .33.31

Cottid Alpes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89.33

CulmcndeOcelIo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;81.19

Curidfedesepipopdlt« 37.27

Cwnenps diocceps comenfurdtur

limitib.Rb^tte 36.3.^-37.10

C «ridm 5«iddm aCoriantijs ded« cunt 36.10

Curiaquandocondita 43.28.07

30.19

Curienßsconfaederatio 40.8

Curienfis epifcopatus 5«o tempo 1^ recaperit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38.7

ï «reken AlpiKpdrs 93.14 GAlli expulerunt Tbufeos èpdtrid 3.1 nbsp;nbsp;(14

GdUiolimGrfecisliferisnp 103. GdlüRorndnisoIimignoti 84.8 Gdlliq«o tempore (rdnperint in Itdlidm 3.16

GatU olim ufifunt Germanica tin

g«d 109.33

GaUicanatiuaUnguaper Rornd« nos ablata 103.29.09-110.it

GdHic« idioma^x lalinlt;e linguie

107.10

GaUica lingua hodia confufa cR

119.16

AEGIDII TSCHVDI CLA ! RONENSIS V«C. APVD HEL uetiosyifïhhrumi^lpinarufngen' tium pritfutio.

On multi's retroadis temport bus, amice ledorjCgregia ilta fada,memorabilialt;ç antique^ rum gefta,quæ in uicinis regio nibus apud Rhenum SC Da* nubium per HeIuetios,Raura cos,Sueuos, VindelicoSjRhæ, toSjSedunoSjSf confines eorum atq? GaUorum ÔC Germanorum contigerunt,tanta obliuione hodie

‘^ deleta confiât, ut etiam nomina ipfa nedum infi' gnium uirorum per quos,uerum et locorum apud qua hæc gefia funt,interciderint, phneeß nobis in. cognita fada fint. Et hinc fadum,ut terrarum ilia, turn indigenæ uanis pleruncß moti conieduris/a. bulls'^; intend, uarias de fiia origine conceperint opiniones,ineptasinfiilfascp SC à ueritate aliénas de fiia prognatione cudentes hifiorias, ld aSt hinc aduerti potefi, certaeß probari ratione, quod Ger. manorum lingua intra 75o.annos cœpta efi fcribf, ^ in literarS complexionem coartari, Quid ergo uetuftum apud illos inueniri poterit, quando ne. mo fuerit qui ante memoratum tempus res præcla rë geftas annotarit, imb nee annotate potuerit, SC nihil quantumlibetegregie fadumin mortalium memoria diu manere queat, nifi litcris mandetur ë Quod fi dixeris,a Latinis hifioricis Germanorum antiqua fada conferipta, non te audie mus, certi de hoc,quod apud illos nihil certum decorum gefiis inueniri poffit. Somnia ergo funt, uana 06 mera fi#

feruntur, qualia flint quæ de Hddtprando amp;^ finul* bus uana loquacitas excogkauit, pofteaquâ apud nos Germanos omnis bona eruditio fie extinds fuit,ut et optimi autores, qui paffim in bibliotbcds repofiti fuerant,ab idiotis negledi,iqualore cono/ ft Sif carie uitiati perierunuNecobftatjapud ext«/ ros,putainlt3lia,fuifleuirosegrcgia prçditoserO/ ditione,qui nedum quç àiuisgefta ftintannotaruG uerum2lt;quæ apud exteras nationes,cumnulb^ talium regiones noftras un^ ingreflus^quicquan’ '* luftrare aut uidcre potuerit,ut taceam laborcsp^°' pter eas fubïjflc,Non ergo immeritb prima blinda tur fummç eruditionis uiro H E N R i c o Glarcano poctæ3præceptori meo colendiflïmo,atcp affinid' Ic(fto,qui primus apud nos^quod fciam^uctuftana mina in luccm reuocauit,qug tune ferè omnemf'' manam exciderant memoriam, 8C ueluti obfoto’ inufitataqi nemini cognita erat»Qua in re pulch^ exhibito exernplo,plurimos bonos uiros 66fel**-'j pollentes ingenio excitauft,qui ueftigia eius feda®’ tes profundius uires i^eniorum fuoium inbuia^' modi exercuerutj preluuscp acri fuo iudicio ont»’* rimantes, nô pauca ex tam mukis reliais uclHgi|^ maiorum noftrorufada ueluti ex tenebris mb^^ reuocarunt« Ex quibus eft B E A t v s Rhenana5 Selcftadianus,uir incomparabilis dodrinx amp;nbsp;eb' ditionis,Bilibaldus PirekheimeruSjGerardus ^ö' uiomagus,Ioachimus Vadianusa SandoGafe amp;nbsp;ego nouiffimus, qui Óf ipfe quidam antiquob gefta ex locorum uenftmtlibus coniedurisetprO' ’’ batis autoribus atep hiftoriciSjpro incolarumcele/ britateexcerpfi óf in unum collegi, ponlTimó qgt;aæ huius fuperioris Germania’ 6f Alpinarum regiO' j num memionemfacere uifa finit» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^^tie hißorid eji rxcerptd,catalogus.Vorro fub quo im» nbsp;nbsp;nbsp;' pecdforr, er quo tempore, anteueïpoRChri» fium natS,quiflt;^ uixerit,[uis »ominibut

Polybius Græcus. Hic fuit Scipionis Africani prç ceptor,quiuixitante Chriftumannis 239«

Caius Iulius Cæfar, qui floruit ante Chriftö an. 4-3 ♦ Horatius Flaccus poétajqui fuit ante Chriftum an nis 8, fub Augufto.

Pomponius Mela. '^SubVefpafiano,annis mmenfequena Cams In ws Solmus. ^ichriftonato 80. nbsp;nbsp;nbsp;^,«mJ,,»tli.

»0 CaiusPlimus Secudus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Caius Suetonius TranquilluSjfubTraiano. uo. V . ,. Claudius Ptolemæus Alexandrinus,fub Marco ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^‘* ‘

Antonius Auguftus, qui fuit poft tempora Con. ftantini Magni,qui Byzantio nouum nomen impofuit, cuius ipfemendonem facit, an, 4.00, udcicciter.

4 R H AE T IAE A L P I N AE Claudius ClaudianuspoetajfubHonorio» 4^^’ Sidonius Apollinaris poéta/ub Valentiniano t^ tio» 459.

Qt^omodo Thufci,qui deinde Bj}ieti,hodie uero Churtn[eS,cX Italia ucnerint ad Alpes cum duce fuo Rh^to : item dequibufdamfrmiltjseorum. Cap. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jf

^^^^Nno anteChriftiim natum quingett^^' j^^^^fimo odogefimo feptimo,régnants^' jO^^^pud Romanos Tarquinio Prifco, 6«^' la^^^nfepopuli primam in Italiam feceina' profediionem,id quod certo confrât, fub dueeßd' Ïouefb:paucisc^ elapfis annis,urbes Mediolanua^» Comum, Breflam, V eronam, Bergomum, Trt' dentum,atc^ V incentiam conftruxerunt:quo ■fO”' pore Thuici in Italia magnum habuerunt imp^' ^^ rium,quod abinfero mari ufque ad iuperum^X' tendebaturjmagnac^ fertilitate exuberaban Hab^^ autem regio illa has inclytas ciuitates, Piias,SenaS, Lucam, Florentiam SCc» óf uiep in hune diem euf tores regionis illius Thuici appeliantur, quoru® dominium aliquando ultra Padumfuit propagé' tum»

turn. Poftquam autem Galli Italia? penetralia ingt; greffi fimtjThulcosbello uicerSt, patrijsep iedibus pepulerunt» Et quanep Thufei armatis uirisjocist^ natura æ arte munitis plurimum ualerenquidi tax men à Gallis,cedere potetioribus coadti funqamiß lacp patria,duce Rhæto ad Alpes concelIcrunqS^ inontanalocaincolentes,ducis fui nomine ôd pOx fteritatem 2C regionem illam toto orbe memorabi km reddiderunt. Verfantes aSt in afperis illis mon ) nbUS S^f régions illafqualidaatqueinculta,tempos ris fuccefili faëli font amp;nbsp;ipfi effen Ód inculd^ihil ex priori retinentes ciuiliori uita,præter lingua’ alix quantulam modulationem,fedquæ Sëipfiplurix mum apudeos uitiari cœpit,Hæc hactenus récita x ta,confcribunt Liuius, luftinus 6C Plinius, Liuius deca, i. libq. fic foibit : De tranfitu in Italiam Galx lorum hæc accepimustPrilco Tarquinio Romæ iegnante,Celtarum,quæ pars tertia Galliæ eft 5ëc, Etpaulbpoft:FufisacieThuftis baud procul Tix io cino flumine, cum in quo confederantagrum Inx fobrium appellari audiflent amp;c. Idem in eodem lib,Thuftorum anteRomanorum late terra max nep opes patuere, mari fupero inferotp. Idem de Thufeis expulfis eod,Iib. Alpinis quoep ea gentix bushauddubieorigo eft,maxime Rhctijs,quos Io caipfaefferarunt,ne quidexantiquo præter fonu lingua-,nee cum incorruptum retinerent, luftinus lib,io. Thufcosexpulerunt,00 Mediolanum,Cox mum, Brixiam, Veronam, Bergomum, T rident 50 tum,Vjncentiamcondiderût, Idem eod.lib,ThUx ki quoep duceRhæto auitis fedibus amiflis, Alpes occupaucre,amp; nomine duels gentem Rhxtiorum codiderunt, Plinius lib,3.cap,io- Rhætos ThuftOx turn prolem arbitrant à Gallis pulfos duce Rheto.

ludiaUdeKhi» piumafpeta confidentes loca, baud uulgarcsinfi' tu profitais. nbsp;nbsp;mætp fonts homines foere, fed omnium Thu^^

incolarum ôcT genere 6C opibus praeftantilfimf enim ufu uenire cognouimus,cum regio aliqua ^ pugnatafuentj ut plebs infima ferè femperuK^^' ris gratia obtineatjatc^cafam 06 prædiolum fin^. recineatjquippe quæ nee poteftate ulla aut opu^^'’ tia fuleit : potentiores uero amp;nbsp;quibus facultatesf^P petuntuberioresjuires'e^ rebellandi nó défunt,

focutam uidoriam fua infeftarint fortitudmcj’^' beant'q; opes multas ÔC prædia ampliflîma,que^‘’ ftis in luam rapitpoteffatê, Vnde cum Liuiusli*^ dicatjocaipfahoiceRhætos efferosreddidifl^j^^ quid ex antiquo retinuerint, fatis indicat, extort^ illos Thuicos nô uulgares amp;nbsp;rufticis moribus p*? ditos^ut nunc funt, fed potentes et fpedîatæ uirtu^^ uiros fuiflè. Quin SC in hune ule^ diem Rh.rtilf^ eolæ Alpium, iaaitant iefe deicendiflêanobili^' milia, qui tarnen hodie padim habitant in uallib^^ '’ afperis atq;ali]s agreftioribus locisjuæetiamnu'” nobilitatis oftentâtes infigniajantiquitatisfuaetf® numenta»

SuntôS ahæ plurimæ huiufcemodi fàmiliæ,ex quibus nonnuUæ penitus intenerunt,5Cquædam adhuc fupcrftites inueniunt,quas tarnen htebreuiz tatiscaufa omittendas cenfui. Sunt proinde in uah le Lugnitza multi taliuni nobilium, id quodclarû Âü^iuç ” indicium eft auitæ pofteritatis: alioquin fi uallis ib lias prouentus fpeiftes, uix ibi nutriri poflent duo nobiles,more nobilium impcnfius uiÆtantes. Ifti uero laboribus grauioribus aftùeti,iamoccallueiût Mobilesapuii adquaecuncçoperaquantumlibetdifficilia,necpUN Khttoh dcuUos laborum, minimet^ arbitrâtur ob labores

--8' .RHAETIAE ALPINAS ipfonim obfu/can nobih'tatem^ö^reaeqin'dcm; nó enim inopia aut uidus manibus partus/ed wo « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum peruerfitas ÓÓ fadnora infamem atqj degene^ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;remreddunt nobilitatem^GIonanturautiftipaU' peres nobiles, quorum iam meminimus, quodex 'Romdnirhufeo nobiliffima defcendermt profapia,quodq;inaio-rum ucm£. nbsp;nbsp;res ipforum è Roma aliquando fuerint pulfiïfediö Rh^ti folfo À hoc errant^quandoquidem ongincm à Thufds,u[ Rontdniiorigine iamdiximus,traxerint,cjuiillo tempore dariores traxi/fedicutw. Romanis fuere, quorû uidni extiterunt, Loqu^i!' nbsp;nbsp;1, tur ut inexperti, Sc qui neeg antiquitatum nc(^^[' ftoriarum cognitionem habent, hoe tantum u®^ fcientes, maiores ipforum aduenas fuiflè ex lol*^ Ob ifra tarnen nó inferiores ie indicant Germanise

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobilibuSj etiamfi illis longè impares fint, fi phd^'

ras caballorum et cataphrattorû ipcdes,alioruin$ ■, ornamentoru luxum, quibus hodie nobiles exoP nari folentafti aute ea nee habent,nee facile habd'quot; poterunt, ob regionis eorum infoecunditatem. At

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter iftorurn defedum non putant quic^dt ^ j.

iRhatorumoico cederenobilitatiiuæ« Hoc in primis curant,ut p*^ Kium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^ luftè uiuant,execrantes omne id quod iniquun^

cft,quippe qui nuneg non cogitant à quam magn’' ficis uiris originem duxerint : id unica illis eftgif' riandi ratio, nó obftante inciuilitate eorum, quant ab inculto agro ueluti tabem quandam contraxt-runt. Præterea eft Ôt^ id obiter hie cômemorandôi Rhgtos tempore Liuij baud fecus quam hodie mo ratos fuifte, id quod ex uerbiseiusaduerti poteft» quando ienbit, Rhaetos nihil ex antiquo præter fo f j, num linguæ,nec eum incorruptum retmuifte.HaC lingudKb^licd Rhxticalingua utuntur ufeg in hunc diem RhætiÇ incobe, ponliimn qui circa Curiam habitant,quos nos Germani (f^urwatf^ieiTjid eft,CurcnfesIta^ los, ip ft ante Romanos fefe appellant, fortafts ob iftam

iftam rah*oncm,quod Romani et Thuici olim una Tlufcoru, Rh£ uü fueriït lingua,hodie aut Thufcana linguacom, torumor R0M4 muniterproYtalicahabetur«Caetera Rhæticalm- norH eademün» guaintra i$o.annosplurimumapudRhaetosinte pu.

tijt, Germanica indies inualefcente, ut hodie nedS Curenies, uerS fiC qui remotiores funt Germanicè loquantur,qui haud longè iupra æuum noftru Ita. licè loquebantur, fi modó corruptiflima eorum lin gua Italica eft cenfenda,qug ÓCoIim tempore Liüi]

'* £lt; hodie uiqueadeodeprauataeft ob hominurnib ' lorum rufticam 06 incompofita uitam,ut Thuica, ni,quiadhuc fünt in Italia, eosloquentes minime intelligant, quantumlibetunius fint nationis QC ab ünadeicenderint proiapia» Sic fihoru nob fles con feras cum Thufciæ nobilibus, redius rufticos efiè quamnobilesdixeris«

^Haetica lingua tamperplexaamp;impedi. ^^|ta eft,ut fenbi nequeat : unde omnes lite ^^^rae ab antiquis confedæ,Latiné fcriptae funt, SxT quas hodie parant, Germanicè fcribi procurant» Ratio aliahuius perplexitatis ab ferri nequit, ^ quæ data eft de moribus in tantam rufticitate deprauatis. Cum enim ab initio fuæ ex Italia fugæ,afperioresSlt;agreftiores terras longo tempore maniîQ fuarum indefeifis laboribus mi, tiores reddere cogerentur,unde fibi neceflarium pararentuiclum,pueros autliteris inftituendos mi 5» nim'e curarent, unde ufum legendi 6ó fcribendi ac, quirerent,fedperpetub tradarent ligones,furcas, ferras 06 alia ruftica inftrumenta, quibus fylueftré b^lapidofam terram repurgarent 06 paftinarent, tandem fadumeftutcum ruftico labore rufticos quo(^ induerint mores,ncgledoq; cultiorifermOz

R H AE T I AE ALP I N AH ne,tndics lingua fuamdeprauarint: id quod in ho diernum ulcp diem in Germania fieri uidemus,$ hi qui folitarq in fyluis extra frequentiam hominu habitant,deftituti icribendi et legendi inftitutione, rudes et inculti euadant, linguam natiuam corroW pant,ô^ cæteris eiufdem regionis honfinibus prüf' fus diffimilcs effioantur.

J Era de antiqua Rhætia locum habet in ' Lepontqs Alpibus luxta utranqj Rbeni ^-i^ongmem,iiiciudcns omnescireüiaee’’' t-’ tes ualles de montes, quorû multi defetn dunt de procurrunt ufq? ad eum locum, ubi uteKf Rheni riuus in unum coalefcitfluuium. Eft au ten’ inter hos duos Rheni riuos, baud procul ab eoqn' pofterior uocatur Rhenus, fupra uero utriufq'’^ mixturam, fpatio pedeftris itineris quod medial’’’ ra confici poteft, campus quidam pulcher, cuüi”' minet colli's in iuo uertice areem geftans célébré!”' Rh£tiu!n de peruetuftam,nomine Rhætium, quod beate R£tzuns Germanice uocamus Rxtzuns, de coiedura pt^t' gnans eft,illud olim à primis extrudum Rh^tisA cut Ó^ intra ièx^inta annos adhuc aliqui fueru”’ cius arcispoflêitores,cx clara Rætzuns familia de' barones Rhattif. feendentes,Barones potentes, quippe qui à paren' tibus fuis in ilia regione quam hodœ uulgó nocant ©ber (5tawpunb,ideft,fuperior Griiea,aut Cany ciei confeederatio, amplimma acceperunt ditione, habetes fubiedos homines,poflïdentesq; caftraSd ï’ D.'Vdalricusul» regalia. VItimus eius familiæ dominus fuit Vdal' timus Rbatico^i ricus à Ræt2uns,amp;^ is obqt anno domini i4^9dab' rm Haromm. batho ante Matthiæ, dC iucceftit ei in hæreditatem

Comes lodocus à Zolrn,et Baro à Lympurg.W^ moratam uero areem c«ra ditione eius poftdent

lam pignons loco domini à Mannels. Vulgus ta^ vurmorn menregionis illius ex cófuetudine appellat poflèf-fores dominij illius, quantumlibet extra famtliam fintj dominos à Rætzuns. Fuit amp;nbsp;alia peruetufta arx inregione ilia,fed qua: modo in ruinis iacet,ap pellataolim Rhætiaalta,hodicaQt corrupto uoca^ bulo uocaturRealqdiftat'cp aRxtzunsinnerepe^ Rfc^fürflM deftriduarum horarurn8Cdimidiæ,fita iuxtapOz BxaU fteriorem Rhenu, in ulteriori fluminis ripa,in ediz

’^ to loco,fuprauillam Ger manice Tuffis appellata, Tw^w qua Rhæti barb ara fua lingua uocant Tuicianam, TufeiaM quæ uilla una eft ex prxeipuis Grifeae illius ligae uil lis’.amp;uerifimilc eft nomen illi contigifle aprimis Rhxtis, pofteac^ Thufeiam reliquerunt ( eft enim uocabulorum magna aUufioThufciæ 8cTuiris,fiz cut amp;nbsp;arcium Realt atque Rxtzuns) à primo duce Dux Rbich« Rhæto: ut hie tacea quid incolç regionis illius uelu tiper manus acceperint,utipfiaiunt,amaioribus fuis, quod olim rex quidam aut princeps regions

»0 illarumhabitarit inarceRealt.Huncegoputodo minumfuiftèRhætorû, qui tunc adhucRhætiam fibifubiecftam habuit.lniftaarce adhuc uidentur teliquiæ quidam fortiftimarum turrium 06 muro/ turn. Præterea inter memoratasduas arces Realt amp;:Rætzuns,intercipiturcampeftrisquædam uaV lis,quain noftratesTumlefch,BarbariaûtTomi' Yomiî(44 liafeam appellant : fupra illS eft Realt,et infra Ræ, j„„,|ffç^

1 itaepegoarbitror Rhætia:eflèambitum,unacum Rbiftftrflnbitiß adiacentibus uallibus,quæplurimæfuntinutracp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Rheni ripa, etiam ultra iuga Alpium,qualcs funt Clauena, Brigella, Mefaucû,VrfeUa amp;c. His an.

! numéro populos habitâtes iuxta origincm Aeni, Acn:« i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i '

labcntis in Danubium, öd'habitantes luxta fo^f^5 Aihefis Athefis^alluentis mœnïa Veronæj6C tandê in mS' re Adriaticum definentis. Porrb populi iuxta Ac' num fedentes,hodie appellantur Engadini amp;V® ftermunctjtqui aStad Athefim, Vmftgotj Slt;^ Mn” ftertalenfès,pcrtingentes ufque ad Aeni ualkm 5^ Athefis regionem, Apud ipfos em'm ininum f”' munt memorati duo amnes. Hi Temper Só ab a”' tiquo fbciatiStTconfcederati fueruntcathedralk^' defiae Curienfqcxiftcntcs de natione eorum uf^”^ ’ in hunc diem.Loquutur barbara iHa 00 uitiata 1*^ gua,quam uulgó if ^uriralfch uocant,non ItalW quod euidens indicium eft, illos quoeg defcen^'^ à Thu{cis,6ó ex Rhætis prognatos»

Kißorici qui hic citantur plunmi,conßnnaniAhietos di initio in AJpib'Miuxta Rhcnumconfcdiffc. Cap. nil

^ luius^qui fuit eo temporequando Ch**' « ftus feruator nofter uixit homo inter!’” g mines, fcribit deThuicis expulfisdeca* H nlib,^. Alpinisquoqt ea gentibus ban” dubie origo eft,maxime Rhaerijs, Strabo,qui'*l!” etiâ tempore uixit, lib.^.fic fcribit: Supra Comu’” ad Alpium radicemRhæti iacent. IdemeodJ!blt; Rhæti ad Italiam uic^ extenduntur, qua-’ Tipra V^ ronam 8^ Comum eft,Etlib.7lt; in hunc moduk'' bit: Heluetq dC Vindelici in montibus campos ba

bitant, Rhæti uero amp;C Norici Alpium fumma tf' Horatius nent. Horatius lib. 4. Ode 4. fie de Rhætis fo”' bit :VidereRhæti heHa Tub Alpibus Drufum»^ ^ rentem, TrogusPompeius,quiiIIoquocp tempo luflintu re floruit,autore luflino Iib.20.fie feribit deThnkis

expulTis : Alpes occupauere, 8Cnomine ducis geo fliimit temRhætorumeondiderunt. PIinius,quitempo

merat Rhætos inter Alpinas gentes. Cornelius T^ckui TacituSjqui fuit tempore Traiani, fcribit in lib. de fitu amp;^ moribus GermanorSjin hunc modû: Rhe, nus Rhxticarum Alpium inacceflb ac præcipiti uertice ortus. Paulus Diaconus Aquileienfis^qui Paulusnidco» anno dni 7 1. uixit/affcrit dupliceselle Rhxhos.et nus. feipfum dedaranSjait ueros Rhætios habitare in Alpibus.Suntaûthæc uerbaeius lib.i.cap.n.hifh Longobardorum: Inter Mediolanenfes StS Sue,

; ’“ uiamAlemannorumprouinciam,quaieptentrio^ nem uerius fita eft, duae prouinciæ, fcilicet Rhætia prima et fecunda inter Alpes conftftunt, in quibus proprie Rbæti habitare nofcunt. Ex hisuetuftis hiftoricis fatis probatum arbitror,Rhætorum na, tionem in Alpibus iuxta fontes Rheni conièdiflè, atq^ in afperis illis uallibus conftruxiflê arces et tur Rhlt;ettlt;e arcei reSjatep alia id genus propugnacula ad fui defenfio nem ; quæ in uafta illa folitudine ufqueadeo auda fuerunt,2C quædam in tam inut js locis fita,ut uehe,

1 '® menter mirandum fit, quomodo ibi uel ædificium extruijUel homines habitare potuerintjd aufim af firmare,necp inltalia,neque in Gallia aut Germa, nia ullum ehe locum,in quo tot arces et prefidia,ut Ard« mulùtud» inifto,inueniantur,præfèrtimubi fundus eft tarn afper SC infoecundus, Quædâpræfidia inipfis AL piurn radicibus locata inueniuntur,tametfi plcracg ruinofahodie iaceant,amp; folum indiciSueteris ædi, ficq oftentét. Neceifarib proinde fatendum,extra, neam aliquam 6C diuitem gentem hæc tam multi,

1 autem indigenas amp;:: ibi educatos, qui id minime fa, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 1 nbsp;nbsp;cere potuiflent,cum regionis illius prouentus tant»

1 nonfintjUt expenfas huiufmodi ferre poffint. Ali, 1 unde igitur fuppetiç illae miniftratç funt,nempc ex j 'Thufcia,Namproculdubio poftqua homines iUi

14 RHAETIAE A L P I N AB difcedere coaai {unt,qui diuifijs abundarät,(èeUffl tulerunt quiequid corradere potuerunt, amp;nbsp;ex W^ quæ necelïan'a non crane, munitioncs in afpef*^ yU^erAipts Uh's locis condiderunt,nbi prins nulla hnmanafogt;' habitatio, exceptis Leponttfs, qui itinera occupé' bant quæ ex Germania Ô^GalIia ultra Alpes in to liam ducunt, de qua re infra latius dicef. lam ento fada,imb tuta erant itinera per Alpes,alias Thuto eas minime tranfeendiflent. Ptolemæus,Claud*^ ^ nus,amp;5alq quidam qui longe poft memoratosto ftoricos uixerunt,in quorum fententia eunt dod'*' B. Rhen^nus. fijyjf mj-i B,Rhenanus SC Bilibaldus Pyrekheim^' iilibaldui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rus,mentionem faciunt alterius cuiufdam SC ma'® PyrcAhcimmu. j.^ Rhaetiæ,fcd de qua nos hic non loquimur,into autem fuo loco eins recordabimur, ubi quoep diet* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus quornodo Rhæti ditionem fuam ampbaU^' rint,5lt; indies maiora acceperint incrementa.

R.h£ti quornodo dmpliMerint ter minos fuos. Cap- V Jg^^^^Oftquam Rhæti in memoratis afpö^'' P ^Isi^^ocisaliquandiuconlcderuni^fadifito Fdb^tij beuicoji g pofteri eorS ex loei alperitate bellic®^ 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÊsamp;^gnauiamp;animofijdepofitamaiorüfii^’'

rum ignauia,uirilcm induentes animum,quo rob® re propagarunt fuam ditionem ultra Alpes uflt;l^^ ad Comum, Veronam etTridentum : citra auto” Alpes,ufcp ad lacum Riuanü, quem uulgó ÏÜ*Ito fee uocant,óó ad Brigantium,ubi initium eft Poto' mici lacus,quo ab utraqj Rheni ripa Alpesextov De 'R.hegttfeis duntur» Nontamêuideturmihiuerifimile,totiiin!* lt;omeüt«ri(- hunc tra ft urn Rhætos occupaffè, fed uaHem Rbc/ ni Germani poffidétes, extero populo locum non cefïèrunt : nih forte ditiores amp;nbsp;potentiores ex Rh? tis fqualidarefugientes loca,amp; fertiliorem quæien res terram,feft in demiffiora infinuarintloca,amp; im emerint

ernennt comodiora habi'tacula, aut alias obtinue^ nntjUtiamcomemorauimus, Caftrum Montfort ^'^°^^P^^^ 8lt; comités eins ex Rhænjsinitiû habuerunt. Item duo alia caftra, baud longe à fe diftantia, quæ uo-cantur Amifum excelfumjnouum Ôf uetus,uulgb A»«f«m hohenEmps,ex Rhætqsquoque originemacte.

perunt,6C eorum familia adhuc cxtat. Horum me nbsp;nbsp;nbsp;. minit quoque Nauderus in fua Chronica, in hune ^^'^^^ ”'^^ modûferibenstAnnodomini 1155. Henricus Im^ '0 perator iextus mifitex Neapoli aliquos caphuos nobîles,præfertim régis Tancredi filium,ad Curia Rhætorum,et exoculatum coniecit in carcerem in caftroquoda A mifi nomine,quod eftEmps,ubi Ô^tota uitafua captusmanftuEft^ in alio latere Rheni, è regione Montfort,uilla quidam monti, culorotundo impof)ta,quamGermanicorrupte uocantMontiglen,Rh3Eti uero Monticulum,quæ MonitruU priftinumrctinuituocabulü,amp; pratter ipfumpaux Montig/f»

1 ca alia in defeenfu illius lateris inuenies Rbætica gt;0 uocabula: nam fere omniûoppidomm,uillarum, uicor0,montium et ualliû nomina quæ in tota Rhe

l ni ualle uifuntur,Germanica funt, qualia funt Gru Rbfg«porm 1 nenftcin,tt’artenfee,itemAltftetten,Rincck,Mar locorumnomi pch/Balgach, Berneck, Rofenberg, Monftein, „^CfldM.

\ Buchberg, 06 alia multa nomina, quæ hic fuper. i fluum duximus recitare,Hæc proculdubio à Rhæ, l tis ortum non habuerunt, fieri tarnen poteft quod 1 iUorumlocorûbabitatores temporis fucceflùRhæ I tisfubiedî fuerint,ficut 06 hodie Heluetqs lubie. ,1 î’difunthabitatoresBelli'Zonæ 06 Lugani,uulgb 1 Ê.oweï^,ô6 alq multi qui alla quam Heluctq loquû. 1 turlingua,undc eolligitur eos ab Heluetqs non de' \ fcendiire,fed dominio eorum fponteprotediom» 1 gtaüâfelefubiecilTe,

16 R H ÄE T I AE A L P i N AE Cittomodo 'Rh^ti deudßttrint Comum, etteminosfMStxM dcrintucrfiiiTridcntumz^'VcroMm- Cap, Vl

Nno circiter sciante Chnftum nattWi ^^cum RomanorumConfuleseflèntCfl» Pompefus Strabo,Magni pater, Portius Cato, amp;5 Rhæti iani annis {o'' Alpimn regiones occupaflènt, 06 Comum deu^-ftaflènt,fuit oppidum illud rurfum perPomps^'’’ anftauratum,de quo Strabo Iib.j.fic feribit^CO''’ mummediocris eratcoIonia.Cæterum Poinp^^'^l Strabo,Magni pater, colonos m earn refoW^^’^ Come^w£ urn mcumbcntcsRhartiiïaftaucranuHincconijc^^ finite5. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cet,eo tempore Rhætos terminos iuos propage’’

uicg ad terras Tridentinorum, Veronenfiuo’^^'' Ciudndo ^lt;£ti Comenfium. Fieri autpoteft quod initiumh^' imperiumin lU» belli fueriteo tempore,quando Heluetij P'^SJ^L UnMxerint. contra Romanos perculïèrunt Lucium Cal»'’.

Confulem eorum, 66 tune Rhætiquo($,qui ugt;^' ^^ erant Helue£iorum,criftas contra Romanos ü^é re aufi funt.Sed æCimbri illis temporibus b«!^*^ geflèrunt contra Romanos,idfp iuxta fluuiüi” A' thefim,haudlongè à Rhetorû terris,quod fo^, , Rhætos quoque animofiores fecit, De bello brorum 06 Romanorum uide Florumfupc’quot; libXiuij3ac aliquot præcedentibus*

De oppidulo Q?allen(tAt,ö' beu eiufdëjZr^uomodo R^ fMcumbcmibusHcluetijs imperiu fuumdiUtMerintufi^^ regionenGaßern.UemdeconfinijsCurenfuetConfi»^^^'^ j fis epifcopatus, clique de )^gioneHeluctiorum quant ^^^ ebetmuocant. Cap. VII

^æ’^’^ ^^’^ diximuSjditione iuat» ^^ tenderunt u^ ad lacum Riw^'^U lacum Podamicum,idquodfa^'’^.j ^j tur eo tempore, quado HeRjebj t^“ ^

terris luis,incenfisc^ habitationibus, animS in Gai liam direxerunt,ut illam occuparent. Sed poftea à Cæfare uidi, ÔC fere omnes interfedi fuere, panel's faluatiSjdequibus Strabo ficfcribit lib.4.. Cæfarre liquos ad millia odo faluos emifir.ne Germanis fix nitimis deiertum agrum fineret: hoc cft,ne Germa ni occiduum Rheni latus quoeß occuparent* Scriz bit tamenCæfarjreliquias maiores fuperfuiflè* IHo tempore Rhæti prçdia iua fterihora,qug habuerat

gt; in Alpibus,relinquentes,in'cp fubicda loca fc de^ mittentes^quæ longé uberiora erant, 06 iam uacua podefloribus fuis Heluetqs,occuparc eoeperut om nia,aut maiorem eorundem partem* Cum'q; uidi Heluetq ex Gallia redire cogerentur, non fatis ui' hum fuit eis ut excluderent ab antiquis iedibus fuis quas iam occupauerant Rhæti: aut certe,quod ue^ rifimiliusehe uidetur, fponte illis donarunt regio* nem fuam, præfertim cum plurimum in Gallia im minutieirentjnec fufficeretpro colendatota terra*

'a Inhuncitac^ modum arbitror Rhçtos primum ex tendifle limites fuos uerfus Galliam,id'q? ante Chri ftum natum annis $5. Oppidum Vuallenftat,in Wdfnftat fuperiori parte lacus Vuallcnftatq fiturn,non apz peUatur Rhætice Vallisftadium,ut Vadianus pu* tat, ob id quod locum habeat in uallelittorisilhus lari: fed obtigit huic oppidulo nomen illudolim, quod occupatu eflet Sf habitatum à Rhætis* T une enimHeluetq,qui inferiorem lari illius tenebant partem,utebantur lingua Germanica,0f dederunt

b nomen tü^Uenftarmemorato oppido,quodhabi' tatur à Rhætis:barbara,hoc eft, aliéna à Germanie cautentes lingua* V oeât enim Germani extraneas genres quæ non comunicant cum eis, in uernacula b’ngua, Vualen amp;nbsp;Vualchen, potiffimû Italos ÔC Gallos* Eadem ratione lacus ille cum in poteftate

cflètRhætorum,àGermanis appellari coepß Vu2 Ienftatiuslacus,quod nomen ui^ in hunediemre' Wai£j0w tinet, baud fecus quam regio tOalgoew, quafi Wal' chen gœWjà Rhætis illis nomen accepit,de qua W' frà quoqt dicetur. Sciendum prçterca quodRh^' ti lingua ftia memoratum oppidum tValcnftatnO' ’^iud minarunt Riuam, id eft,Ripam:Iacum aOtipfo*quot;’ Lacus Pjudnus Riuanü,idquod teftantur antiquiflîmæ literæ w^

dationisCurienßs. Quo pacto uero Rhæti du^^ laci ulteriora loca occuparint, aduerti poteftex’’® Tm,Q«4)-f, minibus oppidorû,præièrtim Tertzen, Quarf'^^’ Ciuint. æinferius ab alio latere, Sewes, Quinten jiu^*^'' bus loeis euftodiæ fuerunt atcp uigilig,per quarut” ftationem ditionem fuam ampliarunt, quoii(d'‘‘'^ ^^ftu ram ultra Sewen, Wefen, id eft, Vefenium,Sch^^' winbeef nis, 5^ terram doming Windeck obtinuerunt,«'’!

caftra fua fortiflima locarunt* Hinc regio iHa * CaJïrd,Gdjier. hücufqidiem uocatur Gaftern, quod ui^ adcG'

locum Rhætq caftrametati fuerint. Hoc ergo P^;^ lt;fto Rhæti obtinuerunt fiC denominarunt reg*^

de amp;nbsp;Barbara appellations Gaftern re11nuit, caftrorum limitem fignißcat,ficut et Heluetiofli®* confinium^qui Germanice loquebantur, Gcrifl-' nicam rerinuit appellationemaram limes nieten* eorum ad Gaftern uRp pertingens, lingua eonf*® March (uit appellatus, qd latïnè regionis aMcu^ autagelli limitem ßgnificat Limes autem incl\' timdgui torum,Gaftern ab Heluetiorum Marca ftcern^^ Linies Rhittorti eftLimagusamnisexGIaronadeftendens.Eft^ acKeluet. uß^ in hune diem uera Marca, quam inferiors® Limesdiacefum uocant,diœcefim Conftantienfem ^parans àà® Curite z^ Conf cell Curienß, et eft effîcax argumentum uetuftæ’ ' fi‘^^1^' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bus regions diftmctionis.Nam Marca ilia ^^^^

toncnfeSjCxceptisKyrentzeiijNiderurftcft 8lt;r Bib ten,quod etiâ ab antiquis temporibus Schennen^ fiutninGaftemcft,ad Conirantienfem dioecefim pertinent: amp;nbsp;e diuerfo lacus Waknfee et tota regio Gaftern, excepta inferiore parochia, quae Ober-Idlch appenatur,2C ubi Rhaetorum regio finem ha het, totum pertinet ad Curiêfem dioecefim. Fuit et totaregio Gaftern etiam intra $oo.annos annume

’« priuilegia Caefarea templo Schennis, quod eft in Gaftern,concefla,quorum tenor hic eft:

IN nomine fanélae ÖC indiuiduæ Trinitatis, Hen ricus diuinafauente clemétia Rex, Sidignis pe titionibus fideliumnoftrorü benignum auditum adhibere ftuduerimus, apud Dominum 06 homines condignam remunerationem habere non du' bitamus. Quapropter omnium Dei noftric^ fide-lium,prxfentium fcilicet 8^ futurorum nouerit in-duftria,qualiter fidelis nofter Vdalricus Comes, ‘o pietatis noftræ clementiam adiens humiliter roga-uit, ut monafterium quod Skennines dicitur,a pa- Scew«fs rentibus fuis et à fe fundotenus conftrudtum,in ho ttorequoep fanefti Sebaftiani martyrisdedicatum, btuin pago Churuualacha,inComitatu Eberhar- (f^utwaUn diComitis,óó fandas moniales inibi Deo fub Canonica régula feruientes,innoftrûmundiburdiu, ^ , tutionem,dcfenfioncm'c^ acciperemus : cuius peti- ^„^^^^ tioni pium affenfum prçbentes,ob intcruentum ac tVykit

4 30 næ,præfatum monafterium cum ecclefqs,dicimus VlIdUngen «clefiam Nuolun,cum curte,cæteris'q; appedieqs, B^xnehryt ecclefiasChnonouua,Vuila,Retinouua,cum cur- ®‘un0en tibustecdefiam uero Mellingen,necnon cætera

hona quç uidentur habere in uilla Ranchuuila,Ki _^(„ j^ fingun, Frouuines, Cheizines, Finines ,EftoneSj j^feVena

decimationem l'n Zizures, Thofteres, cum omn' utilitäre in Bcneduro.dimidia pars curas Ô^ecck' fiæ FaIereSjPludenes,Slines,VuaIaftade, Murg^j FliajMura, VOïnchelen, Chaltebrunun, Mundob uefuuilari: in lvicta,Sman'nchoucn,Tufl'clindir uen,Butinchoué, Barra, Cholunbari, TOcttingi*”’ Gokbach, Suites, Slt;^ cum omnibus utilitatibusud utenfilibus ad idem monafterium pertinentibfJ) feu quæcunc^ adhuc diuinapietas illuc auger*'uO' lu cru, in noftrum mundiburdium, tutionenilt;^ ^‘^ ’'

SaUbmmtf „ nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^«nbolfi^^ ‘^^prmus,nolrræcp autoritatis præcepto roboraw' Hiet (wyl mus,eo quoep tenore, ut praderiptu monafterir*”' @d)nr«ridc 00 fandæ moniales eandem libertatem quafflC^' 2’uf|liiTcLn tej æ regales habeât, SC perpetualiter in eadenrcoi* fiifant,Decreuimus autem atq; côlf ituimus,utt^ demfandæ moniales inter feliberampotefta*^''’ habeant eligendi Abbatidàm, cui à regia poteÇ*', te idipfum cômitteretur officium. Et ut hæc non*' mundiburdq uelturionis autoritasftabilis â^*® conuulfa omni tempore perkueret, hanecharok

Theodericus Canceîlarius uice Burdonis Archk' pifcopi ÄT Archicancellarq recognouit»

Data üj, Calendas Februarrj, indidione »«1; annodominicæ incamationis AL xlv.annoautc ordinationis Henrici Regis terttj xvi, Regniuero yi, Adum Turego féliciter,amen.

i Abet præterea Khætorum regio luxca jjRhenum 6lt;hunc hm item, ut extendat 1 per Rheni defcenfum ufep ad lacum Po. Mamicum amp;nbsp;no ultra^ubi Rheni nomen unà cum Rheno ipfo à lacu abforbet« Vnde Stra. bo hb.^v de Rhætis fie habet : Ipfi aut ad ea ulcp lo. ca quæ Rhenus fccatjextenduntur.Sci'ibitquoque gt;0 lib,7.delacu Rheni in hune modû: Ad eum lacum Rhætipaululum abhmt/amplius Heluettj (qui ho die (tint Swiceri) 06 Vindchci, quos iam uocamus Lintzgoewer, 26 deierta Boiorum regio uique ad Pannonios: magis autem Heluettj : 06 Heluetij in montibus campos habitant, Rhæti uero et Norici ad Alpium fumma tenent.Hinc patet,eo tempore quo Strabo uixit,temporefcilicet Augufti etTibc nj,ditionéRhætorû extenfam fuiflè ufepadinitiu laci Podamici 56 ad Brigantium, 06 non ultra»

BVod autem poft infortunia Heluetioru Rhxtij ditionê fuam ampliauerint,fub, indicat iam memoratus Strabo in lib. 4. fie feribés: Ifti hnitimas Italiæ partes om ni tempore,26 Heluetiorum ô6Sequanorum 26 Boiorum 06 Germanorum incurfitabant. Porfo Vindelicorumregio fitum habet inter lacum Po. vindeUcorum

J 30 damicum,Hercyniamfyluam,quâhodieNigram fitta fyluam uocamus,Danubtum et Lycum.Retinuit ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autë noftro aeuo paruus quidam terra’ tradus no.

men priftinum licet corruptû, nempe Lintzgœw, J quiatindaugiauerfus Marchdorff 26 ultra porri i nbsp;nbsp;nbsp;gitur,côftituens capitula in diœeefi Conftantienfi,

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c 3

quod uocant Capitulum Lintzgœw. In una V in' delidæ extremitate iuxta Lycum fluuiumlocatur Augufta, Sc in oppofita Lindaugia,quæj ut uidet, olim infula Vindelicoru appellata fuit^de qua 'Stra bo quocp icribitjUt infra cómemorabimus* Vindf liet itat^ olim incurfiones fecerSt in uicinos quof^ populos,prefertim in Sequanos,quos Sunggeien' feselIêputantjBoioSjSCalios adiacentes Genua' nos, ficut et Rhæti moleftarunt uicinos fuos Italc’ Sc Heluetios. Poftea uero tepore Augufti,annüS circiter 15. ante Chrifti incamationem,font et Vi^ delici ateß Rhæti multifaria impugnati,6C mag''^ pars ditionis eorum Romanis fobieda, idlj ?ƒ ftrenuos illos fratresTiberiumSC DrufomC®^'

rispriuignum.VndeEuièbius in Chrom Olyt”; piade 191. anno 2. Tiberius Vindelicos Roman’ prouinciam facit,Et Velleius Paterculus lib. iT’' berius Cæfar Rhætiam SC V indelicos ac Noriten Pannoniamep Sc Scordifcos,nouas imperioRf,^ mano fobiunxit prouincias. Idem Iib«2. ficfcril”'' Auguftus Cæfar haudmediocris belli moleniF‘‘ Tiberium Neronem experiri ftatuit, adintoreoP^ ris dato fratre ipfius Drufo : quippe uterque dining partibus Rh^tos Vindeheosf^ aggreffipnulnsn^' bium SC caftellorum oppugnationibus,necnon^ reclaquoi^acie féliciter fundi, genteslocis tut®' mas,aditu diffïcillimas,numero frequentes,fcritat^ truces,maiorecum periculo quam damno Romani exercitus, cum earum plurimo fanguine perdo' muerunt, Hæc ille. At uideri poffont ad principe adulationé hæc icripta. Suetonius in Auguftoa»' ter habet: Rhætiam,inquit,et Vindelicos acSalaf fos gentes Alpinas coëreuit. Conformiter Luca' nus:Indomitum Rheni caput SCc. Florus ins'^' librum Liun prioribus alfodens ficfcribit: Rhæua à Tiberio

D E S C R 1 P T I 0, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^3

a Tiberio Nerone SCDrufo Cxüris priuignodox mita.Cauia hums belli ignorât, nifi quod conijci. ^r Romanos mouifle bellum contra Rh^tos 2lt; V inddicos,eo quodipfibellum intuliflênt Helue' dis amp;nbsp;Sequanis Romanorum prouincijs« Strabo bb..^.. hanc fignat rationem3quod Rhçti fuperiori-bus annis inopes latrocinati fuiiïcnt,ct nemini tutS iter permififTent per Alpes: nam inopiaaCti,rapigt; nisoperam dederunt. Quapropter Cæfar Augu^ ftus eorum uolcns compefcere feu itiam, mifit pri uignumfuum,quiarmata manuillos reprimeret» Et in hunc modum illorum conatibus repreffisjiti, nerarurfumtuta reddita funt. Quod aute Drufus bellum gedèrit contra Rhætos, teftatur Horatius lib.4..Ode4-- in hæc uerba: Videre Rhaeti bella fubAlpibus Df ulum gerentem* Et Suetonius in Claudium capite u Drufus dux fuit Rhætici belli, HincuallisWalgœw per defcenfum amnis Ili ufep adRhenü et paul6 ulterius,olim uocata fuit Vallis Val^i Dn^tou ‘® Drufiana,id quod teftanf antiqua monuméta quæ habentur in cathedrali Curiæ ecclefia. Antea uero eoloni eius didi fuerunt Eftiones, de quibus infra, Fieri etiam poteft, quod Drufus cum exercitu fuo aliquantam moram fecerit in illa regione, donee Rhætiam deuicit, Interim autem Tiberius Druft frater et coadiutor, fupprelbt apud Podamicum la cumV indelicos,hoc eft,Lintzgoios,cómodiffime

Utens infula Podamici laci:hinc enim nauali prelio illosconcuffit. Vnde Strabo lib. 7, de lacu Rheni: )• ” Is habet infula,qua uelut arcead inuadendos Vin- ^quot;pi‘lt;^‘^lt;^^ Bd* delicos cômodiffimè ufus in naualibus pugnis Ti- §lt;lt;»ti»i berius.Hanc infulam reor fuifle earn quæ eft iuxta ) nbsp;nbsp;Lindaugiam, quæ adhuc infula appellatur, 8C non

iniulam Richenow, ut D. Beato Rhenano uifum eft,Nam non raro per annum equo 2lt; pede licebit

X4 R H AE T I AE A L P I N AE ingredi infulam iftam de qua Beatus loquitur^^ terum poft mortem Drufi, Rhætf rurfum beno p tuntur,idcp per T iberium,qui StT plurimos ftraH* • at illi maluerunt morte oppetere, quam Roman ceruicemlubderejeorum'cp ferre dominium» quo Horatius lib» 4. Ode 14-

Maior Neronum mox graue pradium Commifit,!mmanes'cp Rhætos Aufpicqspepulitfecundis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*

Hoc itaqj pado Rhæti fubacti funt Romanorn’^ dominion Scribit Strabo libro 4- de RhaenM^®^ ^atorum cum in defertis locis agerent rapinisintenti/nn' wre« nbsp;nbsp;nbsp;(fins Só cæterarum rerum inopia illis interdump,'

cebant hominibus,qui campos habitabat, uth^r rent qui eis fuppeditarent : econtra illi refmam.F'' ^ cemjtedamjeeramjeaieumjmefretribuebant,^'^*’' rum quidé copia eis fupererat.Éufebius Csûrif'’' fis in fuo Chrom refergquod Olymp,ijj. anno ^' Tiberius de Rhettjs, VindeIicis,Armenijs acP^® nonqs triumphauerit, Sed hienotandum, Roin^' nos fepe triumphaflê, etiam cum quis hofremin^ lum ftrauiftèt,amp; nonfubiugaflêtaut domirilfo/ quoduidere licet in Liuio deca. 4. de Gallis,^^®f Romani Cifalpinos uocarunt,fiC in alqs locis ein*' dem autoris. Sic aliqui putant actum fuidc cö^^ -tis. Nam in Suetonio, qui magnæ inter hiftont^^ eft autoritatis,nonfcribitur,domuit,ièd eoert^ quafi dicagcohihuit autretroegit. Haudiêcusltr*' bit Lucanus infignis poëta^SCquinuUo hiftotif® inferior æftimandus eft, Caput Rheni indomtw eflè;hoceft,homines iuxtafontes Rheni habitin' j te?» ,

tesjindomitos enè,Ex quibus uerb i's memorati fcri ptores putantj fuperiorem Rhætiæ ligam n«nqua fuilTe fub Romanis aut domita ab cis^exceptis forz laffis illis, quorum habitatio eft in locis Rheni infe tioribus,nempe in Tumle(chg,è regione Furftz now amp;nbsp;Curiae : quorS opinionem ueritati non diG fimilem,hic nó duximus difcutiendam. Illis quoeß temporibus Lucius Munacius Plancus,qui fub Ïmperatore Augufto bis Romanoru Confulem il ’« egit,uifloriam alfecutus eft contra Rhætos,8C ob 1 id Roms triumphum habuit,cuius mentionem 1 facituetuftiffima lapidis inicriptio, quæ adhuc m. 1 nbsp;nbsp;uenitur in Caieta urbe maritima,in regno Neapo,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Explication

I pos,Lucq pronepos ,Conful,Cenfor3 Imperator VoUterruno 1 nbsp;nbsp;iterate, Septumanus in facerdotio, Triumphator

1 tatibus belle paratis. Agros Beneuenti diuifit in I Italia, 2lt; in Galliam in ciuitates Lugduni atcç An I guftæ Rauracorum (quæ eft prope Bafileam)no' i uos colonos collocauit.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ptolemæus, qui multis annis

1 I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Liuium,T rogum,Strabonem 8lt;c»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^P’ vi» tempore fuoliz

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mîtes RhæhxôC V indelîciæ hos fuiffe:

Occidentale laws terminatur monte Adula,qui hod/e uulgb uocatur Vogel, Sô oritur ex eoRhe' , nus,2ô linea quæ eft inter capita amnium Rheniet Danubij. Latus ièptentrionale terminatur parte Danubrj,quæeft àfontibus uftp ad Aenifluuijfat fionem. Orientale uero latus ab ipfo Aeno tenni' natur. Meridionale, Alpium montibus fuprala' A pes Gratie zr {j^j^ extenfis apud Graias A Ipes SC apud Poen^s, ^®”‘^ qui funt iuxta pi incipium Lyci amnis, qui in I^ ,j nubium exit,et moenia urbis Augufte alluit,Rl’^ tiamcp à Vindelicia difiungin Secundum hue Co' fmographum, Augufta inRhætia3Ôf noninVi*'' delicia locS habet,amp; limites quos ipfe ftaruit,e^^ prehendunt Rhætiam,totam Vindeliciam,ói^^^ nam partem Heluetiae, potiflimum ftiperioteni^ inferiorem Thurgoiam, quam fortafte Rhaeö'*’' temporibus, poft cladem Heluetiorum fupia'”^ moratam, iam tum obtinuerant. Alioquinfe^'*'’^ dum hanc Ptolemaicam deicriptionem,HeW®)( amp;nbsp;Vindelici nufqua attigiflênt lacum Podafli'^ cum tarnen Strabo fcribat,fuo æuo towtnlä^ fuifle intra termines herum duorum populo’''””’ Rhætos aût modica regionisfùæ parte iliumlt;^ tigiflè^Vndepatet,Thurgoiam ièu Dur^eam fuiHe Heluetieam Rhætiam,quippe quae a R”^ deuifta fuit,baud fteus quam hodie Lowers, rus,Mendris inltalia,ufcpadurbemCouru. Schaffhufia, EgIifow,Stein SiT Rotwila in C^i nia,Bafilea apud Rauracos, Mulhuiên op^“’ |i quanos,qui hodie Sunggoienfts appeUantur, , nes Heluetq appellari poterunt,(^aproptoi'^

Campeßrii ud tia illa fubaCr^gqua campeftrem uel inferior Kh et ia cant,nóhabcndaeftpropricpro Rha’tiaipP’ .

non fit uera Rliætia,quæ fitum habet intra,Se ® j extra Alpes, unde ^ in hune ufep diem ^PP^j^gni

Cani populi, SCob percuflum fœdus Confœdera/ ti cani:quo uocabulo dafür inteUigi/Hos eße femoz res innatione ilia, præfertim cû autores Ptolemæo uetuftiores teftentur,antiques Rhçtos in Alpibus habitafîè, iummaque iuga occupaflê, 2C id nedum iuxtaRhenû,uerum amp;nbsp;ultra Alpes uerfusltaliam ualles inhabitaflè, quorum limitum Ptolemäus in fua deÇcriptione nequa^ mcminit,fed diferiminaz ri ait Rhætiâ ab Italia Alpium cacuminibus,quac 10 tarnenutrinqj RhætorSfunt.Sedfieripotcft,quod co tempore Rhætia nonnihil fucrit altcrata, ÔC id per Romanos, exigentibus ita prouinciarum prae feduristpropterea uero Ptolemaica limitatio in iKdtciwndc PW hac £lt; finiilibus defcriptionibusnonuideturimi' ie^fo tandaïnccPtolemaciinfignis illius Cofmographi propofitum fuit,quamlibet paruam regionemaut ciuitatemper fuos limites amp;nbsp;termines præcifedcz fcribere,fed totû mundum deliniarCjCt fimul often derefuumcuiuslibet loei,limites uero nonexade

io obferuare^Vndefadum eft,ut nónun^ ciuitatem aliqua tribus aut quatuor Germanicis miliaribus locauerit à uero fuo fitu que in terra habet« Sed ib

I tiens ÔC confcribens,5lt; præterea omniû celebrium 1 gentium 8lt; ciuitatû nomina cômonftrans. Quod l nbsp;nbsp;nbsp;autem prima et antiqua Rhætiâ termines Ôd fitum

h îo aduertipoteftexfupramemoratis antiquishifto' ! 1 nbsp;nbsp;nbsp;ricis,qui Rhætorum mentionem faciunt,et omnes

1 mixtionem Lyci Öt Danubij,nullas habet Alpes M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 d 1

Thurgoid aut folitudmesîad hoc fupenor Thurgoia à heu memorato ufqj ad oftia Thuri fluuq, fcrax eft uim atep frumentij ÔC utrunqj Iittus laci decoratur mut tis oppidiSjCiuitatibus^fcracitatc uini Ôôfrumenti) amp;nbsp;amœm'tate, 06 tarnen non hint AJpinæ gentes, fèd optimam terram pondent, Strabo uero feribit hb.7. in hune mr dum: Ad eum lacum Rhætipati' lulum abfunt, amplius Heluetq £6 Vindelki Ô^e-Rhæti ergo inhabitarunt excehos uertices AIpW, ^^ Heluetq uero 06 Vindelici habueruntplanicitsh montibus atep iuxta prædidtum lacum. Jdem-^ f bo lib.4.. fie feribit: Rhenus magnum in lacutnd' funditur, quem CeretiS6 Vindelici propiusattin' gunt.Etlib.7.Lacus Rheni habet infulâ^quaueh’ arcead inuadendos Vindchcos commodiflin’eU' fus Ô6c. Hæc omnia clarc demonftrant, maiotO® partem laci Podamici Ô6 attingentium regionui”) Rhetoru non fuific, fed portionem aliquam.N^f’’ fi illorum terra lacum nô contigifiét,quomodoT*' berius ex lacu iftos inuadere potuiflèt f Prætere^^* ” luxtamentem Ptolemæi hæc omnia ad antiquair Rbætia pertinuiflent, habuifient Rhæti maiorc'’* Ô6 populofiorem regione in planicie quàm in A^ pibus,immeritotp à Liuio appeliati fuiflent A1' pini populi in aiperis habitantes lociSj66cx afped' täte locorum efferi fa cri,ut firpra diximus:alioquh quomodo poruiflent nobiles iHi,quales ab initio fuerunt,in bonis terris degenerate in tan tarn ferita Vinddicorum tern .^LoquorautedeThurgoia,Confl;antia,Lin/ yrha nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;daugia, Buchhorn, Rauêfpurg, Marchdorff, Men t*

purg,VberIingen,Mindelheim,Pfullcndorffamp;'o» ubi iemper et in hune uiep diem fuerunt 56 funt ho mines prudentes, negociationibus intcti,induftrijgt; bonis moribus imbuti,06 alieni ab omni rufticita* teatep fentate» Vnde colligimus, hanc planam26 exteraffl

cxtcram regionem nunqj fub RhætorG deminio fuinè, quippcqui afperas duntaxat Alpes â^ earâ walles inhabitarunt, amp;nbsp;inde feritatem ilîam, quam adhuchabentjcontraxerût. Dicit præterea Liuius RhçtoslinguamftiamThufeanamretinuinè^licet ExRhlt;etoralin plurimûcorruptam^ Nonaût inuenitur^necun^ gtw («rgumefKW eft auditum,regiones inter Danubium et Podami rum lacumatqjThurgoiamufas lingua extera£lt; alla a Germanica,et ob id minime Rhætie funt ac^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

exteram linguam inciuitate Curiæamp;altjsmultis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

locis abolitam,et Germanicam introdudtam,cnm ibi ÔC hinc ufqj ad lacum Wallenfcc, fere omnes uil Ujmontes/yluæjualles, Alpes,fluminajagri et pra ta,nominahabeant Barbara, peregnnæ iTlius lin' guæ certa ueftigia.Similiter licet inuenire quadam oppida in defeenfu Rheniufeß ad initium laci Po' damici,quxidteftan€ HincaûtadThurgoiam et uerfus Danubiö nullG penitus tale deprehédes m, *» dicium,exceptisqinbufda locis que per Romanos fundata,belli occafione aut caftrorS locatione no' men acceperunt, ut eft Arbona,feu Arborfelix, Conftantia ÓCc^In fumma, latera Conhantienfis lacus termini iunt Heluetiorum et V indelicorum, iuxta apertum Strabonis teftimoniü,et non Rhxz toruietiamfi nó abnuamus,t empöre Ptolemçi aut etiam ante, Heluetiam amp;nbsp;V indelicia Rhætiæfubz iedas fuine,fed non diu fubiedam tenuerunpquia Alemanni ex utroqj latere Podamici laciRhætos Alemanni

56 cxpulerunt,etregionemfibi uendicarunt.Puerunt etiam Rhæti ab initio populus à patria expulfus, Argumentlt;t amp;abiq; dubio nonmultubellicolus,alioquinnon uerifimiUa. permififlènt fè tam facile per Gallos à patria fua ex pellere: 60 eadem rationenóualuerunt optimam aliquam terram ufurpare,quisenim locomeisdcz

50 R H AE T I AE A L P 1 N AS difletc’ Venfimîlc prætcrcacftbonas f^°^j^ tra AIpes,tamThurgoiamquàm tradum^*^ ^ cum ufque ad Danubium, tune habitatas W» ^, cum ifti aduenæ Rhæti inexcrcitati fuerto^^ ad ,

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;la gerenda, proculdubio nullum popul3 *^L,

tumincxterisregionibusinuafèruntautuioP runt,(èd in agreftibus locis manfioncm tes, paeem ÔC quietem quæfierunt, præfei'tn^^- j^j Ucludiorum po tune Hduedorum potentia tanta fueritjUt^^^/ tentiaantetem» Germanist^ omnibus, tmb Romanis Jp^ji parti üMj Clt;ef. rent bellum indicere. Id fi uerum eft, proci^'^ non permififlênt Rhætos ultra Alpium ^^Pp tó . fus fuam ditionem terminos ipforö dilatareP®gj, uero RomanorS bellis infeftari cœperuntjP® ^j bile eft tunc Rhçtos tranfgrefîos limites foo^®^ uam RhæciamJwc eft,ampliorem feciflê.Hot non obftante,antiqua8CueraRhætia,ut wpi^ bunde probauimus, obiter attigit lacum Pt’jjd cum,idq? in fuperiori eius parte: ulterius ueto f uetq Oc Lintzgoq eum lacû contigerunt.P^H^^, men modico clapfo tempore, Heluctiornctf'^'' goiorum nome fere penitus interciditïdeq^°?, tra. Et tune Rhætorum limites longé extend * in regiones Heluetiorû et Vindelicorum,«t ^^ lacum Podamicum intra eoscomprehendet*^'^’. quod Plinius, Ptolemæus, Solinus SCdaudi^^ teftantut, Vnde Plinius hb.9. cap.i7.LacusRJJ iàc Brigantius.Et Solinus cap.ij.deGaIlia:R«J. ticus ageropimus ÔC ferax, Brigantino laeu noP lis. Item Claudianus in uieftoriam Atalarici:

Prominet Hercyniæconfinis Rhaetia fy!iï^' Quæ le Danubq iadat Rhenic^ parente^* Sed non diu hanc ampliatâ ditionem reanuo^ Nam in tradu illo furrexerunt contra Ro«”’', quadai”

tes nomen, 5lt; Rhxtos Romanis fubditos eoegex runt pedem rçferre in Alpium prima manfionem, ut etiam contender int ultra Brigantiü armaineos mouerc.Qua re motus Conftantius Imperatorjmi fitexercitu uiep Brigantium,qui cum Vindelicis, hoe eft,Lintxgoijs,qui tune Lentienfes appeUaz Lentimffs bantur,2lt; fadifnerant Alemanni,congredcrctur: cuius belli Ammianus meminit lib. i$.inbæc uer^

”gt; batLentienfibus Alemannicis pagis indicium eft bellum.De quo belle Slt; eius caufa infra fuGus dice mus. Sic itacp fadum eft,ut illo tempore regiones Rhxtorum,Heluetiorum et V indelicorum redicz tint ad priftinos limites, Haud diffimilis quædam natafuit diffenfio ante g$o, annos inter Abbatem

1 nbsp;nbsp;nbsp;tes, patatac^ diflênfione,literis figiUatis cautû eft, i ncinpofterumtalequodorirctur diftîdium.Inhac l nbsp;nbsp;autem conuentione declaratur, inferiorem Thur' 1 goi3emarcamHeluetiorSefle,Slt;RingoiamRhæ Comnnislimct l nbsp;nbsp;torum : amp;nbsp;in hune ufep diem hæc uera eft inferior v indclicoruw^ 1 marcaRingofæ amp;nbsp;Thurgoiæ,cxtenfa a Schwarz Rblt;ctor«m,er 1 nbsp;nbsp;tzeneck,quç eft in montibus Appencellcnftû,ufcp HelHctioruM.

5i R H AE T I AE A L P I N AE gtonum diftindione dedarano manifeftjor eßet, hbuit eamhiedeuerbo aduerbu inferere,etwnifi nonomnia tn ea cótenta,noftro infbtuto feruian^'

NOtum fit omnibus, præfentibus fcilicct etfc turis, quod nos fratres de mo na fir eno San^ Ringôw f/{ cis Galli,in pago Ringéw e de iuftis ÔC publicis trai' et trans Khenu, tionibus atque legitimis curtilibus,talem ufin” ^’^ qtücquid fupra buimus,qualemunuiquiicj liber homo de fuapf®' imgannumvA prictate lultc Sx^Iegaliter debet habere incst^P^^’ Kf^ ad Eßioncs. pafcuis, fyluis, lignorum'qj fuccifionibus, att? P^' corum paftu,pratis,utjs,aquis,aquarum'cp decun*' bus, pilcationibus, exitibus 06 reditibus. Praet^^ in ufus monafierij,prout opus erat ad aqux^u^^ amp;nbsp;ad tegulas, ligna in prædicto pago foeddi®^ Sifexinde ad monafteriS deferebamus,ó^nih»‘’ minus naualia ligna ibi fuccidimus,neceflâriai'®' ftra per lacum afportanda, Inftiper 6C grex po’^iÿ rumdemonafterioad eundemfakum dedut^^’j ad paftum.Hæc omnia de temporibus Ludounid Imperatoris pqlfimi, et Golperti Abbatis eiu^^^y monafterq,et fuceeHorO iplorum ImperatorutJ^

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;petitione óé abfq? condudione, ÔC fine ullius po^'

ftatis contradidlione:fimiliter et nos eadeni oingt;’*^ proteftatiue amp;S abfque contradidione habuin’'’, ufque ad tempora Arnolfirégis, exceptis neino'’'

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus fubtus adnotatis,qux in regio bannofunt; j,

Polli^ autem rex Arnolfus Vdalricocuidain^^'’' miti de Lint~rgôwc,inprænominato pago^^' lußnow non gó we curtem Lulrenowa in ius proprietatis dédiât longeak Em^s ufus omnes quos prius,ut didium efir,in eodemp' go habuimus,ifdem Comes cum fuaditione nlt;’' bisauferre,óC nihil nobis neeg in Luftenowaneep cireüïï'

circunquac^ in præfcripto pago,nifi fub codudiO/ ne fruendum uolm'tconcedere.Étiam tegulas quas sdindlat fiffas habuimus ad tegendam fancSi Galli BafilicS, ui abftuht, amp;nbsp;füper domum fuam in Lüfte now a

imponere iuffit/func uenerabilis Salomon epif EpifcopusCon» fcopus, ct abbas pra^'tuUd monafterp fandi Gaf flMienfit H,ut futura pofteris deftrucrent lurgia, habito pru^ denti cofilio, ornnes principes de tribus Comitanb bus,id cfpde Durgèwe, de Lintzgó we SC de Rhæ

'o da CurienfijCum reliqua populorum multitudine inuniimfecitconucnùc,præfente Thiotolfo Cu^ ricnfi epifcopo,ÓC prædido Comité Vdalrico, in loco ubi Rhenus lacum influit PodamicS, de umb uerfis ufibus præfcriptis in pago prænotato Rin, gÔwe,quid poteftatiuè Icgalitev'q;, quidtp fub con' dadione ad monafterium deberet habere regia au toritateconquifiturus,Nam Cornes prælibatus SC noftris familqs in eodem pago pofitiSjfolitos ufus intcrdum detraxipSv ea quibus maxime in mona,

*» fterio opus effuoluic denegarc. Tune uero prima,, tes ornnes de illis tribus collcdi Comitatibus, cum iuramento ÔC fide data teftifîcati funt, iè uidiffe amp;S bene nolle, quod de legitimis curtilibus ufus om, nes ifti, utpraedidifunpSC nobis ad monafterium, noftrisip manfis in noftris territorijs, in pago præ, nuncupatocomanentibus cum illisciuibus,abfqj cÔtradidioneelïèntcomunesàriuoEichipachul^ Eidpach ad Scrienefpach, excepto Hermentines,qui fpecia, Schrentz{gt;dch lis terminus eft, 8C exceptis nemoribus, id eft, Co,

î® boIOjThiotpoldefouuajJbirinefüuuaet Palgaa.pt DuPlotzono præterea gregiporcorûteftifîcatifuntdemonafte imPintal rio dido in codem laltu paftS habere debuifleæo, Balgitch im Pàa dem quippe iuramento SC Comitatus diuilèrunt tal terminum inter Durgewe SC Ringewe, aflèrenres Sveartzeneck de S wartzunecka,ubi aquæ adhuc ad nos uergunt w Ap^enzeU

ufc^ ad Alanen,in medium gurgitem Rheni,et iH' deuit^adlacum Podamicum. Adafunthæcn^ loco fùpradicto, iq. Calend, Septembris,anno W' camationis domini 890, Indidione vij. régnante rege noftro Arnolfo glorioflîfimo,præfidenteSa' lomone epi{copo,amp; abbate ucnerabili.

D E s C R I P T I 0, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

amp; Vcnnones ad ovientem ucrfi. Alla ex parte Le pontq SCTridentim ÔC Stoni Sé alij complurespo puli parui Italiam tenentes. Idem lib.4^. fie feribit: Montana pars in orientem amp;nbsp;in auftrum uergens à RhætisVindcliciscß tenetur,Botjs Heluettjs'cg confinibus j nam eorum campis imminent, Cæte» rum Rhæti ad Italiam ufeç pertinêt, quæ fupra V e ronam amp;nbsp;Comum eft. Ipfiaût ad ea ufcp loca quæ Rhenusfecat extenduntur.Idemlib.y. Adlacum

'0 Rheni Rhæti paululumadfunt,amphusHcluettj Ôf Vindelici, Magis autêHeluetij 8C V indelici in tnontibus campos habitant, Rhæti uero 6lt; Norici ufe^ ad Alpium fumma tenent, 2lt; Italiâ uerius in^ dînant hinclnfubribus,indeCranispropinqui amp;

1 nbsp;nbsp;pes iuxta Rhcnutn,6f extendi eorum terra ufeß ad l nbsp;heumPodamieu, quibusconfinesfunt ab unola^ 1 nbsp;nbsp;tercLepontini,qui fua lingua hodie uoeâtur Liui, 1 ner’,p(â;ealnfubres,ethihodiefuntducatusMez , 1 10 diolanenfis atqj Comenhum tcrra.ItemVcrona et l nbsp;nbsp;T ridentini, quos hodie uulgb uocamus ab Athefi 1 nbsp;nbsp;fluuio Etfchlender, Norici uero funt qui ad Aenû i iacent,TridentinosetNoricos,V ennones contint 1 guhtgt;qui etiam inter Rhætos numerantur,apud \ quos Acnus et Athefis oriunt,Porrbhi hodie futU \ Éngadini,V inftermuntq,Munftertalefes etVinft 1 gofi. AV ennonibus denominata eft Munftcrtal, \ nbsp;nbsp;latine Vallis uenufta, id'q; in antiquis litcris quæ \ habentur in cathedraU ccclefia Curienfi,ltetnfc' \ 10 eundumdefcenfumRhcniufcÇadintiumlaciPo' ''\ nbsp;nbsp;damicicontigerunt Rhæti ab uno latere Vindeliz

\ nius libro tertio capite uieeftmotertio ,Rh^tos iungt; \ i^osNoticis, \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c i

Diœcefis Curienßs firi compleHitur RhiCtiM ut ^ Straboneeüdeferiptii. Cap. XII

I conféras diccccfim Curienfèm Si u®« . tes eius cum Rhæha, ut à Strabone t» tJe^ripta, inuenies circuits eius omn^ refpondere dcfcriptioni Strabonis.E^; tenditur enim ifta diœcefis ultra Veldkirch adH^' gantium atep lacum ipfum ab uno Rheni latera® ab alio latere ad Montigkn^id eft^Montieuk®^ , Rintaf amp;nbsp;hinc ad Turtall in Gaftern, Item ab Vf' feren, quæ in Curienfi diœcefi eft, defcendeJf‘^‘’ Geftinun,quæ eft in terra Vrft Hoc etenimte®P° reVrferen Si Geftinun ad Vros,qui etipfiHek^' ri') funt, pertinent^Hic itaq? tradus, ut fuprà qgt;f®*F memorauimus, diftinguit diœcefim Curienft*”^ Ex Unguis argu Conftantienfi et antiquo Hcluctiorunl Umitc^y mentum ejjieax. Si nomma oppidorumclar'eoftendunt ibidefij“^ linguam Rhæticam atep Germanicam,ut V^^, hofpitak Rhæticè, Si paululum dekendendOjü'^’ ,j initiumeft Conftantienfis cpiicopatus,eft Gd *' nun, Germanica uox, et fignifîcat diuerfork®^ fpitum,alludens hofpitali Rhxtorum, A Geß*^ deftendendo ad Vrorum regionem, omnialo‘'°' rum nomina ftint Germanica,ultraautê hofp\^ funtRhaetica« Item afcendendo alacu ßHgandnö! funt omnia ferè nomina Rhætica,ut iunt,Bregd^ BrigantiSjEmps Amifium, Montfort Mons fop tis,Ranckwyl RanguiIa,Fraftcntz Fraxinu®) Montaiol MontanioIus,Benduren Beneduruf”’, Eftinen Eftioncs,Schan Scana, V aduczVallis d® cis. Item in ualle Rheni, Montiglen Monticules! amp;' in dominio Vorftegk, Saletz Saletium, Sax ba xum,Gamps Campium, In ÏVerdenberg, Graps Quadrabiturn, Buchs Bougum,Seuola Seuob. k SanganuSjGretzins Grecinium, FontenausFon/ tenatk®

toiatium, Ätzmans Aldmoiüs,ViU Villa, Ra^ gatz Ragatium, Vliters Vilis terra, uel Film's an* tiquitus, Pluntz Plontium, Flums Fluminis, Bergt; fchins Perfinium,Prat Pratum,Parnidia Pernidia, Pafchara Pafcuaria, Palcalia Palcualia, Bellfrils BellfrifiSjMatug Matugium,TfcherIach Cerne Iacum,unde uideri p oteft lacus V ualen. In Gafrern feu Caftris, Mois MeIfum,T ertzen Tertiü, Quar toi *^uartiim, Quinten QuintSf, Murg Murgum, *0 Fly Flia,MurMurum,Infumma,totusCurienfis

diœce/îs drcuitus habuit olim ufum Rhætici fèr^ tïlonis,idquod teftantur memoratorum oppido^ mm nomina,06 maior pars nominum montium, agrorum,pratorum,fluminum, Alpium SCcJdem alkrut incolæ à maioribus fuis fie inftrudiAgno' feuntprçterea hane diœcefim hi qui habitant ultra Alpes,utluntEngadini,ô6uerfus Italiam Mafo' portai ufqj ad BeHizonâ : item Brigellertal, Vinftz g^Wjamp;rinferiusulque ad regionem Athefisîitem ‘0 multæ uaHeS 86 oppida quæ pertingunt ulque ad

dioecefes Tridentinam, Veronenlèm 06 Comen-Icm^Quiequid itaeç eft intra circuits huius epifeo^ patus,totumeftRhaîtiaàitiqua,iuxta ueram Stra bonis deferiptionem. Colligiturdeniqj exaîqsra^ Apro^Mpotti tionibus quas iam commemorabo,diœcefim Cu, fiatcar^umintii tienfem complétai ueros limites antiquæ Rhætiæ, nempe ex metropoli eins Curia, quæ ut m epifeo. patu,ita quoqj apud ueteres Rhætos fiimmum in, ter oppida tenuit locum, ubi 06 dominus to tins re, 5® gionis illius fuam habuit refidentiam, unde 06 fcr^

mo uulgaris Churwellch, 06 terra ipfa Rhætia Cu rienfis appellata fuit. Ab initio enim propagati Chnrtianifrni, quælibet regio ^ late patuit, unum habuitepifcopum, per quem ad fidem incclæeius conuertebanturiCum aSt ohm Rhgti et fupremus e 5

$8 R H AG T I AE ALP I N AE terræ eorum dominus fidei catholicæ fefe fubmifte rent, proculdubio tota regio ilia coepit parèrefuo epi{copo,in his que de fuo erant foro.Quinet ukf firma Rh^lorü mus Rhæciæ dux feu comes migrans hinc fine kg*

dwwm »«»£«/• tima proie, aflignamt ccdcfue Curienfi magnat h^ij Curicnfis. terrae illius pornonem,dcdicc^ arma lua atque tnfi' gnia,quibus pollens uteretur temporibuStDtU'a/ mt aSt: bic epilcopatus ctreiter mille ÔC quinquagin ta annis,id quod colligitur ex defcriptione uKxf^ S. vridolinus. di Fridolini, in Seckingen fepulti,cuius defedpoo ^o^^truiitbbm nis autor fuit Noggerus abbas fandi GaHi,?»^'“*' xit ante öquot;$o. annos. In ea aut Legenda fic fcrip^n' habetur: Anno dni 9$.uenit fandus FridolW ad cpilcopum Curienlem, tempore Ludouidp'^' mi Francorü régis, qui etiam Clodoueusmagn^^ uocatus fuit.Hinc arguitur epiieopatd aliquotan' nis antea Riiilc, cum iam ibi epiieopus eilet, qu^ fandus Fridolinus perhibet adrjile, Vtunt etiai” Rhartq populi choreis fingularibus,quas noftdd R}}lt;etilt;e falta» cantChun»5Ililch,amp; ablcp dubio maioreseormquot; tiona ex Thufeia hoc faltationis genus olim in earn in' duxerunt regionem.Nune de Rhætico uino dic(^ ^^tic^ubiuin dum, Quamuis in terraeorum altiflïmietinuijü’'' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;montes,crefcunt tarnen inrädidbus iUorummon' tium atqj in uallibus uina optima ÔC praecipua,p°' tiffimuinualle Rheni, prope Veldkirch,VadutR m Sarganlèr regione, iuxta Meyenfeld, Curial) | Thumleichg, Veltlin,Cleuen SCc, Vnde Strabo Iib,^v. Vinum Rhæticum inter Italica egregie com mendata,non fane infer fus inmontanis illommw P dicibus naleitur. Item Suetonius inÄuguftScap» 77’ Auguftus Cefar maxime deledatus eft Rhæ' dco uino. Idem Icribit Plinius lib.dedmo quarto,

D E s C R I P T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5Jgt;.

ChurVOziehen meant,hodiedefidcrent ex antique 'Rh£iilt;eîimitibits, Cap, XllI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Aîcmorata antigua Rhætia, quam Ca. ni confœdcrati hodie poflîdent,auulfa Ad feptenmonc fungBrigannum, Veldkirch, Bludéntz, ÏValg^WjEftnerberg, V adutz,que 1 titra limites domus Auftriæ fttafùnt. In ualle Rheni, Adocca^mn Sax, W erdenberg, Turtal ,Sarnganfèr regioGa' ftern,Vrfèren,quæiunt in Heluetiorum ditionc» Item ultra Alpes in Vennonumregione infra En Adertutn gadinos, Vinftermuntz, Ô^ infra Munfterta!,ma' iorpars Vinftgoiæ amp;nbsp;Malferheid,quæ loca Au. ftviæ dommis parent. Reliquam terram occupant Curienfes,præfèrum ultra Alpes, fuperior 8C infc'i tiorregio Engadinorum, Munftertal, Mais, Fur^ ftenberg iuxta Athefîm.Eft quoq; Churberg feu. ^«m cathedralis ecclefiæ. Item Bergell,Veltlin,ab

origine Adçufque adComenlem lacum,Clæuen, ^ uallis fuperior,Mafox,Ruflee amp;GaIanckcn, quæ loca funt ultra Alpes. Citra uero per defeen.-fum Rheni ufeç ad V adutzcnfium dominium ÔC ufque ad terram Sarnganfer»

De oppies qu£ jjo^ig occupant Rhicti, qui Gravopunder, id f^ßiCaniconjoederatiappcUantur. Cap^. XIIII

|fe fualingua appellant Grifono,c^ late ' ‘^^^s^fiapatet facramento eft contundla, dtuidi.

^^rq’in tres confoederationes, quarü pr imam Ca. B],lt;etiintriafx tnedralem ligam feu confoederationem appellant, ^cy^ ^lui^i, Jjodu co quod cathedrali ceeleftæ fit deuinda. Altera uo

^tur fuperior liga. Tertia,liga decern iudiciorum. • '-athedrahs ecclefi| liga maxima eft in numero ha

4^ R H AE T Ï AE A L P I N AS minumtlèd quae confiât decern iudicffs,infwina eft. Hanim trium ligarum quolibet habet m«^ prfuatas communitates, 00 fere quachbet parochie proprium iudictj confiftorium,

Primit ligii qua efl Curienfu ccdcfi^ydecem Z^ noueM habet communitates feu ciuitates,

præfès uocatur Burgermeifter, hoc eft, ciuium ^^^ ^^ giftcr,6^hæc prima eft córnunitas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

11 nbsp;nbsp;nbsp;Secunda córnunitas compleëlit has uilbs, Zï/ zers,Yis,Trimis,atcp inferior Vatz, quaruni S^' bernator uocatur V ogt,id eftjpraefeëius, nbsp;nbsp;nbsp;,,, Hæ duæ comunitates loquuntur Germanies' (êquentes uero quæ funt de foedere epifcopab,ut^^ tur lingua Khætica,quam ipfi Romanam uccaH^j exThufciahuc allata. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' EftSC córnunitas quædam in regioneThu*”' Ïefchg, Ortenftein appellata, 66 hæc quolt;^ cath^' drali ecclefiæ eft obligata,alioquin libéra,quipp^’ qui pecunia fefe redemerunt à domino fuo,amp;f pf^' (es eorum uocatur Amman,quaft Amptzman/J^ infra dicetur.

111 nbsp;nbsp;nbsp;Tertia córnunitas eft Furftno w,fita in Thum' Iefchg,06 horum moderator uocatur præfedus. Porro hæ tres eórnunitates iam enumerate looi® habent in planicfe,id(^ iuxta Rhenum.

V Quinta córnunitas eft Rcambs,habet(p locuffl fupra Steimmoderatoré fuum uoeant præfet^uw, 66 ad ipfam pertinet Tintzen.

OdauacômunitaseftStalla,quxamp;ipfahabet VIiI Amman pro gubematore: hæc hand procul abeft à monte Settmen Porro olim dickus fuit locus ifte Biuium^eó quod ibi duo itinera diuaricentur ultra Alpes, præfertim ultra Settmer in Bergel,6lt;S ultra lulien in fuperioriEngadino.Rhætiipfiufquein hunc diem uocant Biuiura corrupte Beuio»

Hæ nouem iam cômemoratæ comunitates loz cumhabent citraiuga Alpium uerfus Germania: Multra inga uerfus Italiam locü habent fubnotatac comunitates, epifcopali ecclefiæ confœderatæ.

amp; Oberport,uerfus Clæucn extenfa: habet ifta iux dicêpræfefti loco, quê fua lingua uocant Poteftat.

Vndecima communitas eft Zutz infuperiori xi ‘o Engadino,8C hæc quoque habet præfedum quem

Duodecima cômunitas eft Sinnadam fuperio XII riEngadino,gubernaturcg per Amman,

DecimatertiacômunitaseftPoftlaaf,olimPes Xlil clauiumdi(fta,fita è regione Veltlin:2lt; hi habent iudicem,

Dccimaquartacômunitaseft Stemfpergin in' xiiii ferioriEngadino,quibus præfidet Amman,

Decimaquintacommunitaseft Schuls ôdinfc, XV lo' rius Engadinum :habent autem amp;Ciph Amman,

Decimafexta cômunitas eft Remufs, olim He X VI remufcia dida, 6C Mærgnyen, quorum profes eft Amman.

Decimafeptima cômunitas eft Munftertal in X v 11 Atliefisregione,fubditi præfedo Amman,

4i R H AÊ T I AE A L P I N AE X VI ll nbsp;nbsp;Dedmaodaua cômunitas eft Mais lûfra Gat fen in V inftgoia prope A thefim:ô6 his quocj præ fedus cft Amman.

goia,etfam infra Galfen, SC habet quot^ Amman» Eftpræterea arx Churberg luxta Athefim in V inftgoia ,feudum Curienfe.

Item Furftenberg alia arx iuxta Athefim in V inftgoia fupra Glurentz fita,quç ÔC ipfa annexa ^ cfttemploCurienfi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Altera Rhatorum conf(xderdfio,qMfuperiu5fœclttsitnnf cupatur,babet X l X. communitates:

11 nbsp;nbsp;nbsp;Secunda comunitas eft tola Lugnitzer uaHi^, amp;nbsp;hi habent praefedum quern Vogt uocamus, HI nbsp;nbsp;nbsp;Tertia comunitas eft Ilantz oppidulum, quot* ipfi fua lingua uocant Iant,unà cum loco Grub,h^ ' bentep præfidem Amman.

V nbsp;nbsp;Quinta comunitas eft Walteripurg unacu An deft,Rubis,Sept,Schlantz 5ôc,parctes Ammâno* Vi Sexta communitas eft Schlœwyis tuiuuntaH' tem fub Ammanno, SC dominium habet ille qn* eft à Monte.

Dccimacomunitas eft RxtzunSjBoftadutz, X Emptz/uperior Yeldfperg five, præfidct illis Am mannus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

gt; Vndecima com. eft Heintzenberg unà cum XI Tufis amp;nbsp;Katz,habentcp præfidem Ammannum.

Decimatertia communitas eft Rhinwald in Xill Splngenetpofteriori Rheno,habentcp Ammam

Decimaquarta cômunitas eft Mafox,6Ctota XIIII Mafocenfium uaUis,una cum tota Galancker uaL 1«:ÓC hi quoeç habent Ammannum,

Decimaquintacommunitas eft RuftleCjpraefu xV detep eis Ammannus, Hæ duæ iurifditiones funt ultra Alpes,reliquatitra.

Decimafexta cômunitaseft Safien,olim Stuft XVI lauiadida: habent præfidem Ammannû,loquun turep Germanice.

*0 nbsp;nbsp;DecimafeptirnacômunitaseftThænnen,ôôhi XVil quoep habent Ammannû,et loquunt Germanice.

Decimaodauacommunitaseft Schopina,ha- XVIII bent Ammannum Sc loquuntur Germanice.

Dectmanona communitas eft Fals,SC præfidet X i X eis Ammannus,loquuntur'cp Germanice.

Inter has fex loquuntur Germanice,nempe fæ perior Sax,Rhinwald, Saften,Thænnen, Schöpft na,Sc FalstreliquæRhæticè. ,

Prima iurifditio eft Tafaafs, amœna quædam ï folitudo,quæ SC caput exiftit illius lœ Jeris.

Il Secunda lurißitio appellat zum Cliftcrto, M eft,ad Monaftefiolû/ums fitus eft in Brcttigoia* t in nbsp;nbsp;nbsp;Tertia lurifdirio appellatur lenatz, Habens fr

turn in Brettigoia, uocatur en'am Caftelieriudiaft propter arcem fcihcet Caftelli.

ilil Quarta iuriCditio appellatur Schiers,5lt;f efr ’j* , nbsp;nbsp;Brettigoia, In ea quoqj eft Salauers, burgS fradö«

Hæ aut quatuor enumeratæ cômunitatcs,pagt;'' tint loquuntur Germanice, amp;partim Rhæticamp; , V Quinta lurifdi'tioeftChurwald abbatiaà'P^’’’ pon,SC reliqui Conuallenfès,quiolim (ncrütàc^^ minio Strafsberg,arcis dirutæ fie appellatæ.

VI Sexta lurifditio eft Aluenuw, ohm Aluutn^'® uum dicîum, ob thermas ilhc exiftentes. Ifta luH^' ditio fuit aliquando ab arce hodic diruta appellate dominium Bellfort,

Ethæ iam memoratæ duæ iurifditiones hau^ procul abfunt à Rheno, loquuntur'cp Germanite» Trium confxderittiomm,communitlt;ituin zr iurifditionutnjinii,

Se^uentes (erra; ultra i^lpes uer^is Jtahain ’’ Jttar^JùntJùb dom/uo trium conjbedera tiomim^parentip^ efs^

Item oppidum Ckeuen,una cum ualle et region ne deCcendente ufque ad Cumanum lacum.

Item Dr Ypleuen^nempe Chiera,Domas,Surg, Grauedona etT ung,iuxta Cumanum lacum,qux à duce Mediolanenfi occupata dctinentur,

V ris Curid perquéfùnddtd, item c^ture ^^tiCam uel Grifei confcederatidicdntur,i.ombdrdicè Grifoni,db Ammid no dutem lAdrcelUno Cdnini. Cup. XV

Vuria ciuitasRhætiçfuit aliquando me tropolis totius illiusterræ,àqua poftea totaRhætiæ prouincia RhætiaCurienz fis fuit appeUata, De fundatione hunts ciuitatisobtruduntur multas fabulæ,quæetiam hx bris impreffis euulgatç,nihil prêter figmenta quæ;

*0 dam etnænias habent,nempe quod Imperator qui dam Romanus nomine Curio,a Romanis expuh fus,huic urbi nomen dederit.Id certü eft apud om^ lies quibiftoriaru uel mediocrem habent peritiam, nunep fuifle Imperatorem Cutionem uocatum,8lt; ab imperio repulfum.Mihi proinde uidetur ciuna temiftamtemporibus Conftantq Caefaris,quire-

1 fuerit,Sola autem intermedia foffahanc ab iftadix 1 ftinguit ♦ Ruinofa appeUatur Rhtctice Spuioila, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* f 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

SpïndGfl^s quod Latine fonat ipinam oculorum.Akeratltro inoc»lis- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9“? ad hue inconeufîà et integra manetjUOcatRhç

ticè Marfoila,quod latine fonat Martern feu beOß in oculis.Hx duç arces Spina et Martia^ad terrent dum hoftcm/it uidetur,per Rhaetos aut Romî' nos extruckæ funt,arque fic appcllatæ,antcqiian’-Curiafundari cœpiflêt. Pofreauero in fubicÄ^” planiciem urbs collocata eft, in cuius medio prlt;k^' quam urbs conderetur,uetufta quidam conftiwt’ inburg ^^^*^ munitiojnburg nominata,in loco ubi ia«” ‘^ mus mercantiarum confiftitîappenabaturuf^^^ Rhætis Plantæirajhoc eft latine, plana terta*^ enim eft in plana terra. Ex familia huius burg'^^ runt aliqui nobiles et Barones citra centum anno® in Rhæna,diâi Nobiles de Plantæira,natiablfl' burg:hodie tarnen omnes morte interierunt. Plt;”’' rb memorata m fundationem urbis Curicnfis,tc'^ poreConftanttj fadtam, eolligo ex bis quæfequ^'’ tur. Ammianus Mareellinus libro decimoquartO) qui floruit tempore Conftantij Cæfaris, fill) Con' ' ftantini Magni, öd multis fua perfona interfmtg^ ftis,lcribit in hunc modum de quibufdambell’^ quaedieftus Imperator geffit anno poft Chriftn’quot; natum trecentefimo quinquagefimofeptimo,co’'j tra Alemannos.Poftquam Cælarfeptimo Confal Romg falt;ftus,pugnaflet contra Alemannoruwt^ gesCondoundumóó Vademarum,falt;fta ctimcgt;5 pace conceflit Mediolanum, hyematurusibi,atlt;^ optata fruiturus quiete SCc.Etprofequens Amniia nus hiftoriam, dicitConftantium cotinuo iHo tem i’ pore egiflê Alediolanéet tandem fubnedens quO' modorurfum bellopetierit Alemannos,fcribitli' bro decimoquinto : Paulbpoft Lentienfibus Ak/ mannicis pagis indidum eft bellum, collimitiaamp;.' pe Romana latins irrumpentibus (magna enim

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE s CRIP T 10» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

l tis parte Arbetio magifter equitum^um ualidiorc | nbsp;nbsp;exercitus manu relegês margines lacus Brigantix,

l pergeret,Protinus barbaris congreHuns 2lt;c. Item 1 Sidonius Apollinaris deirruptione Alemanno' | rum in Italiam fub Maioriano Imp. fic feribit : 11 ‘® nbsp;nbsp;nbsp;'Confcenderat Alpes,

1 cusBrigantini,fedexaliorumrelatione,utmihi.ui detur,nam aberrat plurimûà uero» Tandem refert quomodoConftantius poft huius belli fine redic.

i urbi Mediolanenfium ,unde Conftantius profe, 1 dus eft, quam Rhxtia Curienfis fiue Canorö con.

48 R H AB T I AE A L P fN AS inquienstRhæti 5gt;C. Norici ufcç ad Alpium fuwW2 tenent,SC Italiam uerfus inclinant, hinc Infubribus inde Cranis propinqui ÔC Aquileiæ tradut P cnn fubres intellige Mediolanenièsjnter hosô^Br*' gantinum lacum medium locum occupant Rh?*' unde fi quis reda à Mediolano ad Brigantinum w cumprohcilci uelit,is æftiuo tempore eques/PO' rum dierum fpatio attingere poterit Rheni fonKS) 60inde una die Curiam, atep à Curia magna fiWO' pus crit dicta ußp ad Brigantium,ubi initium ch*^ ci.Nce eft aliuditercompendiofius à Medif’^^^^ ad initiumBrigantinilacus quamiftud,quodgt;’^' dum æitate, uerum amp;f hyeme frequentatur» E’^^^ nero iftud iter KoufTpurn longiffimè abeftd^'P^ pe quod non in regiombus in termed ijs,fedadoij» folis refpcdulaci htum eft, ut magnus circuiW5^ faciendus,SC penitus à redo defledenduitinereA tandem regrediendum,fi à Mediolano perKoV^ purnad Brigantiu tranfitus fiat.Etcum ifta»o?^ ueritati confonatueri uelim,obidncqua^glc)ri^ D. Beati Rhenani quiequam decerpere cupiO)^‘'‘ illam obfufcare,quem Rio féliciter plurimavc^'' fta SC obfoleta nomina ex antiquis hiftoricisin'j'' cem protuliflê,ÓC cóibnis conieduris rationibus^ apertis explicate, in magnam comoditatem tôt'' quibus hiftoricorum arridet ledio, id quod had«' nus nemo eo felicius tentauit, quantü attmetadne ftram nationem* Quod autem ipft Cauinos 1^ habet ex Sidonio Apollinari, qui prior erra*^ quemadmodum ex latino metro id aduerti poteft) cum fic ienbat : Pertp caui didos quondam de nO' minecampos. Habet enim cauus prima breuew, canus autem primam longam : deinde facile error committi poteft inter n SC u, canus 6C cauus,q^æ fere eandem fcribendorecipiunt formam,fig’^'^' catio

catio autcm eorum diuerfiffima cft.Porró quando Ammianus de cam pis Cantnismentionem facit, habet huncfenfum. PoftquaConftantius ex Me-diolano profedus contenderet ad lacum Briganti, iium,ut Alemanos oppugnaret,propiori uia ucnit in Rhçtiam ateg in campos Caninos,hoc eft,in Cu \ rienfem agr um,ficut etiam incolæ illius terræ olim uocati füerunt populi Cani,2lt; iam ob initum fœ duSjCani con{bederati,ód in fua Rhattica lingua Grifoni, quorum terra in reëliffimo innere inter Mediolanum 06 lacum Briganrinû iacet, 06 quam occupât urbs Curia una cum regionefuperiori 26 inferiori,quçomnesCançconfœderationes hodie appcllantur N Cum aût terrât illius habitatores alon go tempore ufœ in hune diemRhætica lingua ap^ 1 nbsp;nbsp;peUati fuerint Grifonés,fieri poteft quod Ammia.

\ nus uocabulum illud fugerittan^ ineptum 06 laz dno fermoni incongruum, locoq; eius Canini pOz fueritnomen.Nam Thufci,unde Rhæti defeende^ 1 ‘^ tunt,habueruntoliminufumultauocabulalatinac 1 nbsp;nbsp;linguae inconfona.Quare autem populi illi Grifo^

\ obuidoriam et dominium Rhætorum,fequoque 1 nbsp;nbsp;Rhætos appellabant,abnegantes nomina fuatqua

\ lesfuerunt quidam Heluetq,Vindelici,Norici,2lt; \ nbsp;nbsp;aliqui ultra Alpes in ItaUa.Bt hinc quoque factum

s 1 ’^ fta fuerit per Romanos,auferentes ab alqs terris et 1 nbsp;nbsp;Rhxtiæ adqcientes,quo ex ilia latiorê facerent pro

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

R H AE T I AE A 1 P I N AE pofterorum natione, rennucrunt antiqui Stfueri Rhxd peculi'are fuæ uetufrans nomé,appellat! Ca ni, quod ipfi à uera amp;nbsp;antiqua Rhxtorum origine defcendiffent, haud fecus quam hodie aliqui Can' tones Heluetiorum, uocantur antiqui confadera/ tionisCantoneSjquodipfi primi fuerinthuiusfagt; deris Iblkitatorcs Ó;^inchoatores, Memoratæue* ro Rhætiæ partes aliunde acquifitæjfueruntinfe' rior, Secunda^ÔL Campeftris uocatæ. Cum autem Conftantiusin campis Caniniscum exercitufoo” maneretjUonfuitintota regione illa locus a/iÇ“'^ cômodior ubicaftra ponerentur^quàm fundus Üfs quem hodie occupât Curia, fuxta duas fupr'a lue' moratas arces,ubi amp;nbsp;terra uini cæterarum'ep netel fariarum rerum fads ferax eft. Et certe uidcrurC^ farem illic aliquantulum traxifte moram,amp;f am®' nitate loci alledum curiam fuâ ibi interim habu“' fe^quo milidamexercuitcontra AIcmannos.Ql’i resinidum fuit ciuitads Curienfis,quæ pofteaib'^^ condita fuit, SeT antiqua ilia Rhætia hinc Curicnb' appeUata. Interim autê cum idem Conftantiusip campis Caninis,06 for fitan in ifto loco cum muta' tudinepopuliquieiceretjinifitArbetioneunatuiu maiori parte exercitus contra hoftes, et non iop*® pria fua perfona illos adortus eft, finitoep beOoi^ dta rcdijt Mediolanum ad diueribriumfuuniby' bernum. Prope Curiam inter Rhenû Ôe duitato® eft coll is quidam rotundus in pratis,qui etiaffl æuo noftro habet prifcumRhædcûuocabuIum,nem' peTumba de Caualli, quod latine fonat tumba^, equorum,ô6 indicium eft ohm inpIanicieiHajUbi hodie Curia collocatur,magnum exercitum qmett operam dediffê, SC fortaiïîs ex AlpiumfuperatiO' ne plurimos equos defeciflê,ex quo euentu illitd' heulo hoc contigit nome. Eft quoep infra Ct^^

itincrc pedeftri medi'çhoræjantiquçcuiufdam ma ceriæ ueftigium, à Rheno ufcp ad montana afeen^ dens,mûris ÔÔ foffis olim diligenter munitum,ut fa tisadhuc apparec, fed iam penc totum concidit : Ô^ hgemaeeria tempore fuprà memovato munitionis locouidetur extructa fuidè. Facit proinde Anto^ AntoninusCus toninus Pius mentionem de hac urbe Curia in fuo ri£memimt. Itinerario,fcribens 5o.miliarqsltaliciseamdiftarc à Brigantio. Hæc aut diftantia hodie computatur

10 profexamp;dimidiomagnis miliaribuSjquae conti^ nuo pedeftri innere conficipofRint ic. horis.Nam aßriganno duo miliaria amp;nbsp;dimidium,quæconfici poffunt fex horis,funtad Veldkilchta Veldkilch computantur quatuor miliaria ad Curiam,pro qui bus lüperandis opus eft: innere decern horarum, Porró inter omnes antiquos fcriptores nullus eft qui Curix mentionem faciat,prxter unum iam me moratu Antoninum,qui ut mihi uidetur proximis temporibuspoft ConftantiüCxfarêuixit.Huius DeCo»)l(lt;»tiKi ‘0 enim Conftantq pater, nempeConftantinus,degt; ttmpore.

nominauit à Ie Byzantium inThracia fitum,Con, ftantinopolim, quod nomen antea nó fuit : 0lt; An toninus illius Conftantinopolitane urbis ia^e me

' illius urbis nouam denominations. Eft etiam Cugt; ria poft fui conditione mox ad Chr iftianifmü conz uerfa,habens fuos epifcopos,id quodcoUigi poteft exfandi Fridolini conferiptalegenda,quaeita ha, . bet :Eo têpore quo dodoueus magnus rex Franz

1* 50 corum,qui 5C Ludouicus primus uocatus eft, re* gnauit in Gallia amp;: Alemannia,atc^,ut mihi uidcf, etiam in Rhætia, uenit fandus Fridolinus in Rhx ti3ECuriam,amp;f adiens urbis illius epifcopum,manz fit ibi donee extruxit ecclefiamin honorem fand» Hilarij,qua: iam ad S, Martinum appeUatur Sic» .

Pofthæcrurfumdefcendit 6ó aedificauit mon^C/ Canoiium num Seckingen iuxta Rhcnû,anno fcilicct à Chr^ Scckin^en. fto nato 495. Hadienus ex didia legenda. Ex his pa tet, à memorato ultimo Conftantij bello ulquead conftrudionem ecclefix qua Fridolinus condidit, interceffiflè annos cirdter 158. quo temporenóRo manij fed magis Franci rebus potitifunt in Gallia, Alemannia,óermania atque Rhætia. Contra 1^3 eft rumor quidam popularis, Curiam conditam ^^ fuiflêeo tempore quo fandcus Lucius rex Britan^ niæ, quæ nunc eft Anglia,uixit. Hic au té rex anno dni i/ff. tempore Eleutherq Papæ, Ôd Impetatom Marei Antonini atque Lueq Vcri,rclidto t^gî^® fuo, amore plantandæ Chriftianæ fidei, uemiRdt citur in Bauariam,eamq5 ad fidem conuertinPo^ hæc fecedens in Rhætiam,tranfcenfo'cg colle qui eft lupra arcem Gutenberg,unde 2d uf p ad tempo S. Lucisßeig. ra noftra cliuo illi nomen manfit, Sandti Lucij dû

uus,uenit in regionem ubi iam eft urbs Curia,uiW ^^ Emcrihi cum fandtaEmcrita,quæjnTrimis,!oco fcilktl’ Curia unius horæ fpatio diftante,ob Chrifti fidti” prædicatam,lupplicium extremûpaHa eft, Atfan dus Lucius continuit fe aliquandiu in quadä mon tis cauernafupraCuriam,prçdicansChriftifidetn, led qui tandem quoep ab infideli populo ôd præ^/ dioregionis illius,inarce Martiola iuxta Curiam interfedlus fuit, Vbi tarnen non indicatur,Curiam illo tempore conditam fuiflè,

DeAetuatijsE.h£ti£populi5. Cap. XVI 1’ Trabo infignis ille Cofmographus,fcrl-bit de Aetuatqs lib, 4. in hune modumî Rhenoautem uicina omnium primico r^^bslunt Aeuatij, quibus fluminis origouf cina eft in Diaduella monte,quem alij Adulam ' uocant,

D E s C R I P T I o » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$3

uocant,8f cft Alpium pars, Retment in hune ufip diem nomen illud incolæ loci illius, præfertim qui foperiorahabitât loca Rheni piloris,qui corrupt© uocabulo appeUantur Tauetier uelTauctfcher, Habet aût Rhenus duos diüerfos fontes,et utriufeß Rfce«' duo fontei nui appellantur Rhenus, in unum conuenientes hipraCuriam fpatiounius Germanici miliarip In Aetuatiorum tradu prope pofteriorem Rhenum locum habent Rhinwalder, ScharnierjTufis Ô^ Rætzuns.Iuxta anteriorem uero Rhenum habP tantTauetlcher fuprà memorati, Abbatia Diiern^ tis,Trans, Ilantz, Grub, id eft, fouea,Rhaeticè La, '^OPE? appeUata, Flymfs : atqj in locis intermèdes StuuäfieiquaUis Lugnitz, ÔC fuperior Sax. Porró regio ifta pro maiori parte tandem appellata cft Tuucrafca, id cft, Thuuerate,corrupto,ut uidetur, Aetuatiorum uocabulo, Notandum præterea, ab origine prioris Rheni ad originem Rhodani,fi Al 'Rhodaniortui piumiugaôôpræcipitiarcdotamitc fuperaiipoC lt;p«lt;i Bljenißn ^° fcnt,none{rcfpatium longius quamquod innere f«.

pedeftri in tribus horis conficiatur.Redè aut inter has origines ponit monsGotthardi,olim Summe ^ons Gotthart, Alpes nominatus, ex quo prorumpit Ticinus flu^ Ticinus flums. mus in meridiem labens, currens«^ per Leponti.

nos inltaliam.Inoppofito uerohuius mentis la^ tere oritur Vrikfluuius, que uulgbRwê uocamus, Vrfitfluuius, tranfiens'cp regionem V ry,labitur in lacum,quem nbsp;nbsp;nbsp;«

rurlum egrediens apud Lucernam,resta lepten^ trionem petit,donee Rheno mifceatur, AtRhoda

5® nus à fui primordio fluit in occafum, et Rhenus an terior ab origine fua ulèp ad Curiam3plagam orien talem petit : diffundunturq; hi quatuor amnes per mods crucis in quatuor plagas mundi, ut non ine^ ptemontes illi furnmae uocatæ fuerint Alpes. Indi ‘cat quoqj Strabo lib. q, ubi fcribit de origine Rho

dani, fontes Rheni non longé elle ab ea,nec mon' tem Adulam,ex quo in feptentrionem Rhenus ex currit. Porto Rheni fluxus hune tenet tramitem. ab origine fua currit uerlus ortum folis, idc^ donee attigerit Curiam : hine continuo curuat fe inftarW nac,ut etia lacus Podamicus, que intrat, S^ mr^^ exitus Rheni uiep dum attingat oppidu Rhä^' den,plagâ occidentale refpiciat,côtinuet'cç cunu^ ilium donee alluerit moenia urbis Bafilcæ: deinde rurfum refteditur in feptentrionem, illo'qj tenore curfum fuum tenet donee mare ingreditur, eo^®’j in toto curfu fuo nonnihil à feptentriontsHnea^ occidentem defiecïat»Qiiodaüt Rhenus antenot à fuo fonte per Rhçtiâ fluens,ac deinde HclueO2® fèparans à Germania,ufcp ad OOaldfshut autR^*® felden femicircularem initar quarts luns habe^ riuum feu curfum, deprehenditur ex diamétral**** nere ab eius ortu ad Waldfshut duCto; nam nutne' rantur à fonabuseius ufepad Vr y quatuor nbsp;nbsp;nbsp;,j

ria,ac inde ufep ad Zug tria miliaria^à Zug ad V® doniffamjUulgaiiter U)indifch,ubi Vrfa Arolç*”* fcetur,tria miliaria, ac inde ad Confluentiain ^‘'^ proximè eft fupra Ö?aldfshut,ubi Arola Rhen^f' ingreditur, unü miliareiæ fie totum illud iterr^j^ limite extenftim habet undeeim magna milia^ Germanica, quæ medioeri pedeftri greffe confer poßunt triginta horis. At Rhenus ipfe à fiiofontf longum deicribitcircuitum,óif multumeflêtdefl«' dlendum à redo tramite,fi illiusHuxüuclles fe^^* Bafileam ufque. Nam ab ortu eius ad Curiam ï' computatur miliaria : inde ad Brigantium rurfunj fex numeranturcum dimidio:hinc per lacumad Conftantiä,ubi rurfus lacum exit,quatuor funtnU liaria 0^ dimidium:hinc per lacum inferiorem uf^ ad Schafthufen quatuor miliaria, Ôf hincrurfus ad Confluen-

nia fimul collega efficiunt 13. magna Germanica • miliaria,quç pedeftri innere no facile foperari pof ƒ I funtcitra ec. horarum fpatium: tantum exorbitat l Rhenus à reda linea. Amnis Rufa oritur apud l Rhxtos in folitudine Vrleren,featuntep ex monte Gotthart,in regione Vrienfium. Hæc folitudo Ôu habitatores eius habent pro armis Slt; infignibus urfum,quiRhætice uocatur urfella,amp; inde amnis ) ’o illicexortus uocatquoepVrfa, licet hodie per me» I tatheßn literarû r SC u,abufiu'eRufa appelletur»

‘^quot;^ memorata regione AetuatiorS, 3p’J^ Ylantium, Lugnitiü, amp;nbsp;in Fouea, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^^ genlis fuperftino, quod

i ^l^^ cerns quibufdam annis conueniunt, 8lt; bruis operiunt facies fuas, induentes omnis gene» ris arma bcllica,accipiiqi quilibet baculum feu con 1 nbsp;nbsp;nbsp;tum,amp; fic turmatim proficifcuntur ab una uilla ad

’° aliam,faltantfurfum,6C mirabiles exercentgeftioi btiones Jurant denieß fandte £C alïèrunt,lc poft ar-morum depofirionê tales et tantos faltus non poflê edere. ConcurrGt,2lt; forti impetu congrefti mutub fefe fudibus amp;nbsp;contis percutiunt impelluntq?,ut fra gor quidam inde refonet. Ob punfliones aüt illas uocantur in regione illa Stopffer,ideft,pun(ftores, bciuntq; illudhoc fuperftitiofo animo, ut maior frumenti proueniat copia»

” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rgt;e CotuMijs. Cap. XVIII

ii nj uel Coruantïj,dequibus Strabo lib. 4» -'i fie fenbit: Ferociffimi inter Vindelicos S Licatij, Clautenatî) Ô^ V ennones cenfe-

$6 7 RHAETIAE A L P I N AE tantunRh^torum autem Rhucantîj et CotuantiJi uel ut quædam exemplana habent, Coruantt), q^* Sifmagis reltdis ueftigqs relpondereuidentur» , Gerte Longobardi SC modemi barbari Rhçti,Kri bunt et appellantciuitatem Curig fua lingua CoJ' rojid eft,corium, Sicenim Paulus DiaconushRo ff.cap«(7. de geftis LongobardorS icribit : Afpi^ dus per Coriam Rhçtorû ciuitatem uenit adThe^ debertum BaioariorSducem, Hincconijcere’quJ' dam poflênt,Curiam olim Coriam à Coriantijs“^ ’’ dudam, ficut 5^ monaftenû Churwald i/iuaii^^i^ pra Curiam uerfusTafaaß fitum^Conanü^’^^ uallis feu Coriouallisdidum putatur, Vctuiï'^quot;! fic putent^mihi aliud probarur.quantumlibetin^' disnominibus allufio quidam inueniatur. W inquam arridet ea opinio quam de Imperators ei’ ria fuprà recitauijpræfertim cum antiqua epifeoP^' lis fèdes,Curiçnomê iemperhabuerit^Antonir'’^ denied Äuguilus,qui Paulum Diaconu tewp®^ præceiïît,etiam Curiæ mentionem facit. Et qr^i^? ’’ certa huius nominis ratio haberi nequcatjibuii tarnen,coniedura ad hoc motus,urbern Cunæ^'’' CotiMnünorum tra Cotuantiorum termines collocare, unà cutnƒ onWtw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta fuperiori regione,uicp ad fumma Alpium faß';

gia,ab illo Rheni latere,donee peruenias ad limite Tranfalpinarum populorum BregellenfiS amp;nbsp;E®' gadinorum, Intra huncambitum cótinetur Tuni' lefchg,in qua funt Ortenftein, Furltnow: Kcm V atz, Churwald, Porpon, Burgunn ,bchanHck, Tafaas, AIfenuw,TüfFencafté,GryfFenftein,Tin 5' tzen,Stalla,Reamfs,ÏXgt;els 2Cc, Poteftetia Tafeas fiC totus defcenfus uallis illius iuxta Vatz uf^’ ad Rhenum,Aetuatqs aflïgnari:id enimaHufonO/ minum Aetuatiorum 06 Vatz arguere uidetur, Eli autem intra uallem iftam amnis quidam Slbd diäus

didus, qui inTumlcfchgRheno mifcctur» Poiro domini filt; Barones oppidi Vatz feu Vatij,celc* bres ohm fuerunt, ponidentes maiorem eiufdé ual lis partem, amp;nbsp;nonnihil quoc^ de terra Tumlekhg ufc^ ad Rhenum, quod dominiS hodie appeUatur Ortenftcinenfiüdominium,Vltimus illius ditio' nis Öaro uocatus fuit Donatus à. VatiOjUixin^ an no dni ißo» Relinquens aût duas filias, cum illis to ta pofleffio eius adaliud translata eft dominium».

»0 Vna enim,Kunigundis nempe,nupfit Comiti Fri derico à Toggenburg,auo ultimi Comitis Fri-derici:unde Tafaas.SCquæ circa illam funt, iure hæreditariô peruenerut ad Toggenburgenfes» Al teram uero Vrfulam nomine, duxit Comes Ru* dolfus à tPerdenberg,dominus in Sarngas,qui ab' auus fuit ultimi ComitisGeorgij.Ethoc pado di' tiones Ortenftein, Vatz 2lt;c. ad iUos Comités per* uenerût» Hoc dominium Ortenftein, poffedit iam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ’ -

Î’US,miles auratus, fed fubditi redemerunt fefe a iu' tifditioneeius,liberifadi anno domini 15x7»

Ragatio proficifcendo ultra Rhenum in regionem Sanganferorum feu Saru' î^^^^netumjeftRhaEtorû oppidulû Meien, s^^^feldjolim Lupinum,et non Magauella Lupiuui« uocitatum,id quod teftantur antiquauolumina MetenJtW Curienlis eccleliç.Seniores incolç Meienfeldenfes

gt;® aiunt Maiam Mercur ij matrem olim in co loco bo noratam/aquaGermani locum iliumMeienfeld appeUauerunt. Supra Meienfeld itinere pedeftri uniusborçfluitLangarus,exBrettigoia in Rhenû Lttngdrui defcendens: amp;nbsp;ultra eurn fluuium itinere pedeftri un^iMt niumhorarum 'eft ciuitasCuriæ,infra aût Curiam h

ab utroc^ Rheni latere ufcp ad montcm Aelberg* qui eft è regione Schalberg trans Rhenum,SCubi eft fluuius Sara, fluitat paululum fupra oppidulû Sargans,06 iuxta Schalberg in Rhenû Iabitur,ibi inquam Rhucantiorum eft tradus, quorum Stra' bo meminit lib. 4. in hæc uerba : Ferociflirni inter Rhætos cenfebantur Rhucantrj 06 Coruantij Sic, Coruantiorum paulo fuperius mentionefecimus. Extant adhuc ueftigiaquædâinruinoflslocis,qu’e Rhucantiorum nominis meminerunt, pneferd® 1« à latere Rheni ubiGermani habitant. Nam b^^^ longè infra Curiam eft arx quædam diruta,quæ^^ Rbttchenberg perior Rhuchenberg appellatur. Eft rurfumato arx nó diruta,ïèd Integra, quæ Afpermont Si Gff manicè Rhuchberg uocat.Item defcendendopo^ latus illud infra Langarum fluuium, occurrit «eft* gium alterius arcis dcmolitæ, cuius fltus eft fupra Kalus annus Malans in monte nemorofô,ô6 hæc quoq; uocaW fuit Rhuchêberg,Eft præterea in loco illo,fed paU Cenuinum 1b demifljiori,alia integra arx,locata fupra GcninS ’’

quæ Ôi ipfa Afpermont nominatur,habens uilhs quafdam, quæ unà cum arce ipfa uocantur domf nium Afperi montis,ficut et dominium adhuc ô' tatfûperioris Rhuchenberg.Cumitaquedoniinia comuniter nomma retinuerint à circumiacétibus populis,et memorate arces occupent uertices mon tium,uidctur mihinomini regionis additummont uelberg,conflatumc^ hinc nomen,quod nedutn arcem ipfàm,uerum 06 populû arcis domino fub' Mediumexprimeret. Sicitaqueregio memorata^ '’ incolæeius Rhucantrj didifinarcibus Ô6 fortalittis fuæappellationis reliquerOtueftigium. Eft auto» uallis ipfa adeb frugifera, ut etiam uinü producat» . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et fieri poteft quod ante Rhætorum aduentö Ger

laani uallemillâ inliabitarint,appellati Rhuchen, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à quitus

à quibus regio nomen iftud fortita eft: 00 iuperuc' nientes Rhati, arces ibi condiderunt, illisc^ fimi lia nomina ,fed in fua lingua,dederfic,pro Rhuchberg Afpermont transferentes* Supra Langarm eft arx ima Marslintz,2lt; duæ uüIæYgis Ôlt;S Zizers, Rhæ Marfitimutn tica habentes nomina. Porrb ultra ifta loca inter ar yginum cesRhuchaipermontóófuperiorêRhuchenberg, eiemi eft uilla quidam Trimis nomine, à tribus mon- Trimonlimn ticulis amp;nbsp;diruta arce illis imminente fic uocata. Eft

P Sóprope urbem Curiae locus quidâ ubi leproib' rumædes funtjMaflansnominatus. Cætevûurbs MrfIcpWW Curiæ 00 regio quæ infra iplatn eft uerius Walen' fee atcç uerfus Podamicum lacum,ad Rhætos fpe. Öant,licet hodie loquantur Germanice.In Sarune turn terra inter Ragatz6lt; Vilters oritur Sara flu' Stirj uiolus,de quo fupra. Et hucuf p omnia loca que ab utroqj Rheni latere à Curia ipfa inueniuntur, fue-runt olim Rhucantiorumtalludunt enim nomina ipfa Rhuchenberg fuperior, Rhuchafpermont,

*’ Rhuchenberginferior,06 rurfum Afpermont. Et quamuis Ragatz, Pfeuers 06 proximae ualles Sa. ram contingentes ,iam ad Sarunetum pertineant terram,habent taméipiac proprium iudicij forum, nee utuntur Sarunetum moneta, pondéré, ulna 06 menfura,fed à multis annis ad hunc ufep diem pon deribus etmonetis utuntuicinorum fuorum trans Rhenumhabitantium,atcp uedigalia ibiuunt de mercantijs fuis,his qui habitât in Sarngans,ubi re. liqui illiusditionispopuli qui infra Saramfluuiû

50 habitant,liberi funt ab his grauaminibus. Vnde J)babiliter inferri poteft, fluum Saram olim difcri. wen feciflê inter duos populos, Rhueâtios feilicet 06 Sarunctes, Rhucantq fuperiora amnisloca,06, Sarunetes inferiora occuparunt, Extenderunt ft AlijpopuliKh» prxtereaRhucantq ultra Rhenûin Brettigoiam, cMiomm.

Abarium uulgb Pfaeuers, célébré eft monafterium ordinis diui Benedit?** pra Ragatium in monte,atc^ intra Rh? ciamÄ in Rhucantiorum terra liwiiji fed modo Heluetqs annumeratur. Nonproculah co intra montium fauces amp;nbsp;ueluti in horrendo ba

rathro funt naturales thermae, quae ut mon3f^^^'^gt; Canobij Tabaf Pfæuers uocantun Monafterium illud prima ini^ rij conditor. tja fumpfit à fandto Pirminio, anno circiter S7^'

Chrifto nato,eo fcilicet tempore quando Thcolt;^ ricus rex fuit GaUiæjpoffèditc^ AkmanniaiBjHd uetiam atepRhaetiam. Hic locus hodie Pfeueß)^ Tauariie uetuftis Rhætis appellatus fuit Fabarium feu Fa' uariae, habuit(^ olim priuilegia ablmperatoribus GalliciSjLudouico, Lothario,Carolo,amp;r alijsmu' ^ tis,quifuerunt circa annum dni Sio.Porro info*/ ptio priuilegiorum talis fuit: Abbati monaftt*^4 diuæuirginis Dei genitricisapudFauarias,quou fits eft in Rhætia Curienlî, in pago Churwalacfo’ Vtautemmihi uidctur,monaircrium illudolii*a initium amp;r incrementa ftimplit per notabiles con' tributiones maiorum et ditiorumRhucantioruifly id quod indicant cenfus,decimæ3 redditus, Si io^' cq minoris forum,que habet monafterium peretf cuitum illius loef Porrb thermae Fauarianac intra trecentos annos repertae funt per uenatorem quen *’ ’Thermie qMnf dam,quiexfamiliafuaVogleruocatusfuit:hicin/ do inuentie, nbsp;nbsp;nbsp;ftcutus pullos coruoru iylueftrium,peruenit in in' uium deièrtumjdeicendensc^ in profundum mon/ »'’• ' tiumhiatum,inuenit aquas calidas. Eft aßt dofflt'

Df Rfiedcottc monte,unde MÜii Brettigoite appellation? dccepit: item deamne Langaro,quem hodie Lanquart meant, quifuntinBhneantiorumterra. Cap. XXI

E Alli's Brettigoiæ mRhætia, Rhucando ! rum quoque eftju qua amnis Lanquart ; oritur,dcfcenditqj per tota uallcm illam» ? Et D, quidem Vadianus in hac opinio^ neeftjUt putet incolas illiusuallis habitare iuxta monternRheticonemjundeillauaUis denominate ^etico mom

’® eft Brettigoia: nee inepta eft aUufio.Cum enim Mela mentionem faciat huius montis, neceflc eft eumalicubieflè.Scribitautemfic Pomponius lib, 5. cap. 2. Montium altifTimi Taurus fiC Rhetico, Neceftalius locus in regioneilla qui magisallu^ dat monti Rheticoni,quam didauallis.Sunt præ. • terea ibi altiflimi montes, amp;nbsp;facile fieri potuitpo' puli incuria, ut additione literæ p, ex Rheticone fieret Prettigoia î cum enim Rhæticum fit uocabu lum,^ uallis illa iam inhabitet ab hominibus Ger

‘o manicè loquentibus,quorum confuetudo eft,ut Rhæticis ôê Latinis diAionibus præponantliterâ p, cuiufmodi funt,fundament pfumment,feneftra pfenfter,^ fupradieflum monafterium Fauarium Pfeuers,amp;: alia huiufinodi,uidetur mihi idem acci diflèin Rhcticonc.Cætcrum amnis Lanquart,qui ex Prettigoia fluit,fuit olim Rhetice L angarus ap pellatus.Vnde cum parochiæ Curienfis dioecefis olim diftribuerentur in capitula,ufcp in hunc diem inferiöra amnis Lanquart titulum hunc habent, 30 CapitulQ fub Langaro. Tft proinde in Prettigoia arx quædam Rhætica, fed diruta, Salauers nomP nata,in qua fuperioribus annis Fridericus ultimus Comes ille potens Toggenburgenfis natus fuif, qui Óédefunóus eft anno i^js. ultima die Aprilis, h 3

3 Arunetum regio fatis frugifera eftjb' bens etiam acris fodinas. Ex uallcquacö laterali defcendit fluuius paruus Setz af 'ipdlatus,luftransq; SarunetSregionem ruit in Walenfee, id eft, lacS RhæticQ, exordium^' illi facit. Hi populi qui hodie Sarganftri appeUan tur, olim Sarunetes nominati fuerût,à Sara flu aid diftriminanteeos à Rhucantiorû populo,de qua bus fuprà. Facit aût Plinius lib, j.cap.19. menzone ' Sarunetö, after itq,’ eoshabitare iuxta fontes Rhc. ni : etiamfi non ignoremus hanc hiftoricos plentn que feruare confuetudinem,ut omnes populosad' numerent originibus fluuiorum, qui uel tridui fpa do ab ipGs diffident. Non igitur hæc difcrcpantw hiemagni æftimandaeft,potiflîmum cum a Sara fluuio ad utrunep Rheni fontem nó fit ultra unius diei atcp dimidq fpatium.Siquidem Strabo cos q^i inter endtos populos uiciniores funt fontibus R*’^,, ni, uocat Aetuatios, quorum fupr'a meminimdS' Videtur ergo mihi Pliniuseos populos quÜßft* Sirumtum Saram fluuium habitant, uoluiflè exprimerenO' ar cultus, mine Sar unetum,praelèrtim Sarnganfer, OPal^' ftat. Óf quicquid Rhæti habuerSt iuxta lacum ^'^ len et in Galtern,atqj à Sara defcendendo per Rh^ num ultra comitatum tPerdenberg ufep ad Vor ftegk. Porró è regione Werdenberg eft arx Va* ducz,unde olim tractus illius uallis appellatus fuit 'Vallis duleis. Citra centum óf quinquagiuta an' nos fuit regio Sarnganferorû atep tPerdebergun^ 5’ ditio,ficutetiamin huneufep diem appellaturfu' perior Sf inferior ditio, habens nonnuUa ditioms fuaeiura.Fuit aût olim perduosfratresinduasfo 'dlapartes. Cxterum oppidulum Sargans prody 'pearibus infignibus utitur anfere, quam Germani s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocant

uocantGanSjà quo amp;nbsp;à Sara fluuio conflatur terrç illius nomen Sargans* Vetuftiores tarnen literæ, quas ego uidere potui.,óó qux mentionefaciunt do minorum à Sarngans conntumcp Werdenbergen 1 fium,diftinguunt Sarngans in duas noces,Sarune gans:00 quædam recentiores in unarn contrahunr, nempe Saunegans, incuria fcilicet quadam omifla licera r.Tandern penitus eft uox ipfa deprauata,ut ex Sarune gans,fieret Sargans et Sangans.Sunt ta « men qui pu tant Sargans Rheticû ede uoeahulurn, olimc^ terra illam appeUatam Sanam cafamt cui fententiæ minime fubferibo, cum id nullis literis antiquis Latine uel Germanicè fcriptis probari poffit,qtialcs ego plurimas legi annoChrifti 1550, ÔC1551. quo tempore egimusprætorem in Sangan ferorum regione, illuedeputati afeptemconfeede^ ratorucantonibuSjamp;^in netulhonbus literis non aliter inueni quam Sarunegans,ut iam feripfù Vn decolligitur,huius gentis genuinum nomen exti' »0 tilTeSaruneteSjà Sarafluuio ficappellati.Notandu praterea, ante aliquot annos incolas Gaftern cx' poftulaflècum dominis Sanganfisterræ, arbitrantes fequoque liberos efléà ue^igalibus amp;nbsp;teloneo pendédis in terra SanganlnAb antiquis enim tem poribus nemo obligatus fuit ad teloneum, qui ha-bitauit inter Saram Ó^ lapideum pontem. Sed nee buo tempore exadlumàquopiam fuit Ôfc. Hisar, gumentis nihil profecerunt, fed iuffi funt foluere» Finitur aut ad iam memoratum pontem dioecefis 1 gt;0 CurienfiSjamp;r ultra ripamparochia quædam eft no i mine 0berkikh,quæ Gafternlîum quidem eft, fed I full epifeopatu Conftantienfi î àC hæc parochia li, 1 Feraeftabexacftioneuetftigalium.Hæe autemlL bertas indicium eft, olim utrûtj dominium unum fmlTe.

Nter Sangans ÔC tVerdenberg lUXtJ Rhenum eft mons quids qui Rhaeocc 1 Scala, Germantceuero Schalberg ap' ___I pcllagubi aliquando diffidhs fuat tran» tus ob accliuc afeenfum.unde 06 ftalae obnnuit no' men. Septem HeluetforScantones,qui dominant huicregioni,feceiuntfculpi magnis impenßsit^ per faxofam huius montis bafim,anno (dlicet^f/ 1505. Supra Scalam montem, fortalihum 06opP’' dulum Sarngans obtinet pinnaculum monn^ttN fupen'or regio in duas abit ualles,quarum unapt^’ pinquat Rheno,ö6 altera uergit ad lacQ tPalö“®” atep ad lacumTigurinum.Montes quibus mcinO' ratumfortalitium imminet, 06 quibus adiacet op' pidulum Sarngans, habet ibiin fui initio quadai” aciem, aut potius angulQ rectum, qui fcdicet in^f gnomonis in duo extenditur Iatera:unû defeeno’ ad lacum Tigurinû, S6 alterum per Rheni deflea' (urn uergit ad lacû Podamicû, 06 ultra. Inter bt^ * uero ifta montes funt magni,et ualles no paucç/q 66 regioToggenburgenhs, Appenzell, et allant uetiorû oppida inter ea comprehendunt.OriWt ^ in interioribushorum montiu,in Toggenbutg**^ licet, fluuius Taurus uel Durias, alluensqueTot' goiam,infra Rinow miftet Rheno.Porrb flumps Sittern oritur in AppenzelI,66 abforbet à Tantôt

De Compo,de Kh^tico pago^de Alemofmico pdgo,atlt;^ de Ejiionibus,g^ui hodiefuntVeldhirchXOdlg^vOt ^ Alg^ V0,cr E^nerberg. Cdp. X X H11

Eldkirch oppidum in Rhætialîtnm, j Germanicû habet uocabulum,amp;lnon 1 uocaf Romana lingua Vall circnm,ut O'c bobtilbloachmms Vadianus in com' mentanis

wen tari] S fuis fupra Meîam unà cum Ladislao Suntheimenfi fentit,propterea fcilicet quod moriy bus circû(cribatur,ôt intra uallem coUocet. Quin magis olim à Rhaetis Campi nomen accepit,amp; po ftea eu Chriftiani fieret, extrada eft in campo illo eedefia in honore diui Pétri,et inde obtinuitnomê Veldkirch,quodfonat latine Campi ecclefiamîà Curiêfibusuero Ô^ Italicis mercatoribus appellat S. Pedro, uel campo S. Pedro, Quin 8C litcræ Cu' 16 rienlis ecdeefiæ uetuftiores, prouentuû qui illic le^ uant mentioné facientcs,uocant quocçlocS ilium Campum fandi Petrinn his enim fie feriptum in. ueni : De eedefia fandi Pétri ad Campos, id eft, Fddkitiefi^j beneficium ad terram 6Cc. Eft autem Veldkirchoppidum paruü,fed elegans,abundans Sih« VelWrcE wino Sé plureshabens negociatores,fitum iuxta amnem Yll,qui fubEftnerbergruit in Rhenum* Porrb fupra Veldkirch funt Rhaeticæ ualks^Wal

I »0 ceps diuaricantur : una uocatur Cloftertal, id eft, ! nbsp;nbsp;nbsp;uallis monafterij, Sé cxtenditur ufque ad Algoiac

montana,Sé ad montem Arienberg appeUatum, Alia uero in MontaRm uotata,attingit montana Brettigoiac,i5é uterq tradus Walgoix habèt deno minahonem. Per Bludentz Sé uallem monafterij itur ultra Arlberg in uallem intal appeUatam, ad oppidum Hall, quod iter præcipue fréquentant fa lisucdores Jn Montafunplurimae Sé cómodiftigt; mæ inueniuntur ferri fodinac. Cxterum Walgoia

j 1 10 nonhabet appdlationé ab Alemannis,fed à Rhæz üs,ut nos exterosWalenappcllamus,baud fecus quam W alaftat, de quo fupra diximus Nam cum Vddkirchenfes Sé alq exteri Rhati olim ualcdi,

1 cerent Rhacticae linguae,ufur par entép Germanica, 1 illi qui aalles habitabant aliquandiu retinuerunt

66 R H AB T I AE ALPIN AE Rhætîcam fuam linguâ,S^ propterea à uidms Gw manica utentibus lingua, appellat! funt taaien,amp;-uallis coriim WalagÓTO^fcd hodie quoqi loquSW Germanicè. Haudfecus Algoiain Vinddicia d' tra montes Ügt;algoiamcontingens,priinQproptegt;' Alemannos illic nidificantes uocatafuit Aimin' goia, id quod Vadianus probabili ratione oftamp;tó» Ex Montafunper Walgoïam iuxtaBIudentzS^ V cldkirch deftendit amnis YlI,ortus in Brettigo/g inpntibus.lnuallibusiftis nomina locorum pro

maiori parte funtextera atep Rhætica,quippolt;?oa rum incoke à Rhetis delcendcrunt.Habent tanie« quædam caftra nomina Germamca^reliCtafonak fis ab antiquis Germanis habitatoribus,qualia funt Sunnenberg, Blumeneck amp;c. Porró ad laws Veldkirch iacet monticulus quidam admodöfW' gifer, Eftnerberg,id eft, Elbonü mons appeUaWS) Óóeft fub ditione Comitis Sultzenlis à Vadutó, quan^ SC peculiar! uocabulo nominet ditioEft' nerbergenlis.Haud procul à monte illo iuxtaRh^ num eu uilla quaedam hodie Bendern, olim ueW Rhæticè Benedurum appellata.Eft amp;nbsp;aliud ibiop pidum quod noftro aruo Efthens appellatur, Mc' minit aüt 06 Strabo Iib.4..horum Iocorum,nam ap pellat habitatores eorum Eftioncs.Sed et antique iatinæ literæ, quæ in monafterio Schennis adhuc mueniuntur,mentionê faciunt Beneduri 06 EftW' num,in quibuslcilicet locisdidum monafieriuW annuos leuauit cenfus Ô6 prouentus.Certe mihi d deturEftionum primum ó6fummnlocumfmftir V eldkrch,ac deinde circumiacentia loca,06ualles Bludentz atc^ tt?algöw,omnia ad Eftiones pertk nuiflè.Inhis partibus, nempe in Rangwyl,Vdd' kirch,WalgÓTO 06e. pugnauit olim Druius contra Rhætos, ac inde fadum eft ut tota regio à Rheno

ufep ad fontes Ylynutato nomine Eftionum, nOx çatafuituallisDrufîana.Germaniuero pofteaap Vt^HiDru/kM ^Hauerunt cos qui ultima uallis tenueruntloca, alg^wetjcos autem qui priera incoluerunt loca, nempe uerfus Ranquil, uocarunt Nebligöwer» Cum oppidum Veldkirch incrementa acciperet, aboleri cœpit nomen Eftionum, fucceffitc^ ei Co' mitatusVeldkirchenüs.PorrboppidSipfum una

'0 dni u/ï-uendenteipfum Comité Rudolfo à tPer^ déberg.Longè ante tempus iIlud,Eftnerberg pars Walgoiæ unacumalqs oppidisjhaïreditario iure, nuptiarum copula óiS donatione diuerfimodè ia. data eft atque diftrada : quin 06 Comités à Veldkirch ante multa tempora peni tus inter icrunqrelt daqueeft ditto corum Comitibus à tOerdenberg, Sarngans, atque Montfort,qui hæredes corum fuerunt.Notandum prærcrea quod moderna Stra bonis exemplaria fic habent, quafi Strabo annu.

» o merauerit Brigantinos 0^ Eftiones V indelicis, ÄS tune quidem Rhæti nulla ex parte attigiflènt la. cum Podamicum, cuius tarnen contrarium Stra-bo ponit,utfuprà memorauimus. Nam Brigantq fupremum laci tenent locum,quibus ad meridiem in Rhætia ipfa adiacent Eftiones» V nde facile cre-dendum,Strabonem libro quarto in fine male uer fum,nih forte aliorum illic recitauerit opinionem» Fieri etiam poteft ut græcum exemplar quo Lati. nus interpres ufus eft,corrupts fucrit, atep ex tran.

’’ fcriptione originalis exemplaris deprauatio ali-quairrep(èrit,amp; regionum iftarum nomina tranC polka fucrint ex negligentia aut ignorantia fcri' ptorum,id quod in muftis aduerti poteft diclioni-bus,utpro Heluettj Lueuj, pro Adula mons A^ duas ^ DiadueUa, pro luralfus mons Ocurafius, i 2

pro laars Lemannus Palamena,amp;f aha quidam s miha errata, m quibus aliquid uel adimituruelad' ditur didionibusJtem libro quarto aperta quadi inuenit tranfpofitio, ubi lcnbit,€x lacu VefhanO fluere Aduam,amp;^ ex Lario lacu Tiemu, cum röt'' tranum fiat,ut ipfemet in alqs teftatur loris. Et hçc quidem arbitror accidifTe ex deprauatione ex«’*' plarium atc^ex infcitiafcriptoruin,nonauteni^’^ ignorantia aut ofcitantia Strabonis.Meo certeia' dido Strabo hb.4» fîcfaipfîflêuidec: Ferociflî*^* inter Vindelicos Licanj,Thunicatcs Sc Benn^’f ^’ (Auentinus legitSennones)cenfebantur: RhÇ^^ rum aut Rhucantij ÄS Coruantq. Eftiones ueto » Brigand} Vindelicos attingunt : eorum oppit^^*” eft Brigandum S^ Campus ( Veldkirch) S^ Lk*' tiorum uelud arx quidam Damaüa.Hæc uide^ mihifuiflèStrabonis mcns,quia Brigantij atria' gunt V indelicos,et fimiliter Eftiones in montiba* Walgoixilliscófinesfunt. Nam Algoia pars VÓ* deliciac citra mótes attinait Eftiones. Quando M ‘ in tali cafu edam autor ifte aut alq hiftorici confo“ deprebenduntur,id quod nonrarofitjincolarin” illius regionis indicium expetitur,quippe qui^tr' dus in talihus erradsiuuare pofluntautoremX ludquiexperientia certam habet 0(5 de fingulistt' dte ludicarepofluntSic ego non fernere mihi ano gaui defcriptionê Rhætiæ 2C oppidorum eius attp Alpiû,ut qui et enutritus lîm in hac terra,Ô^^deindt luftrarim amp;nbsp;perambularim eam ab utroqj latere) uerftis Itah'amfolicet,GalIiam et Germania. Non ’ tarnen uolo mea fic iadare, per inde quafiahrubi non potuerim IraKucinarijfodli quiscerdora at^ ueriora poteft tradere, hüc libenter padar ccnfoie» Vt autem uetuftiora nomina,quorura olim in bis terris «fus fuidSC quorum nosfuprà meminimus, elucidentur.

C E S C R ï p T i O. lt;9 clucidcntur,operafprcQ« uifum fuitaliquahicaP fignarejquæ expiRad furnus ex uetuftioribus Cu* rienfis cedefiæ literis^confedis fupcr redditibus, obuentionibusatqueprouentibus kuandis indi* uerds terrisjocis amp;fpagis,{€cundum ofFiciorum et minifteriorum diftributionem. Et primü quidem ponemus nomina quæ in terra Walgoiæ Sd circa Vddkirch,qu3e Vallis Drufianaappellatafuit,ad hue inuenmntur»

Segauio

Campo S.Petri,id eftjFeldkiricha Veldkirch

Ranqwyl

Bancks iuxta Rhenum

Valdunen fupra Ranquil u

Gethis

Schnuwis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'m

Fryfenmonaftcrium

Ruti

fC Spelucapofteriori Splugen apud pofte '^Spelucaquoddictt de' noremRhenum 30 fertum,ubicellaeft Diflèntis monaften'3 Reliqua minifteriahic obiter recitabo, omiflis oppidis eorum.

Minifterium inImpedinis, ideft^in imo pedis AI' pium, quod habuit Adhalgifus, amp;nbsp;eft fupra Scsin per totum tradum ufcg ad Curiam»

^i K H AE T 1 AE A L P l N AS Miniftcnum in T umilïafca,hoc eft,Thuni^^^^S' Minifterium in Bergallia,hoc eft,Bergeik Minifterium in Endcna,quod habuit Richp^rtU^' Minifterium inCurifino, Minifterium Remedij,

Df RugufcKcr'R^beguIcK, qui ante aliquot tempord R^®* goij, hodte uero Rhintal er Emps appeUantur-Caput XXV

Hingoia fuit olim Comitatus edd»!^ ** cuius fuprà fitmentio in liter is riori marca,que eft è regione Thtitg®J^ co feet is. Et hæc eft infima antiqux^quot;^ tiac pars, ad latus Galliac fita, Attingit aute eo lc^° Thurgoiam,appellatur(^ noftro tempore dogt;^*' nium Rhineck uel Rhintal,exporre(fta à Coingt;^ tu Werdenberg ufqt ad eum locum ubi RhenuS H’ greditur lacum PodamiCum. Ab alio quocpRl]^' ni latere,nempe fupra Brigantium, terra ipfa d*^ ^ Rhingoiae etiam fuit annumerata, potiflimöM ’ now,amp; quæcirca earn funt.Fuit autem hie Con”' tatus femper à Germanis habitatus,id quod côt”^ nia indicant nomina. Populi eins fucrunt oK^* Rugu^ci Plinio libro tertio capite decimonono Ruguk'/' Ehfgu[c£ à Ptolemxo Rheguicæ appcllati.

Omitatus Brigantiorum,quorum no' men de ciuitas adhuc manent, infime*” antiquæ Rhattiæ à latere Germaniste' )* net locum, confinis apud lacum Potl^' micum Vindelicis,hoceft,Lintzgoijs.Supra Bri' gantium eft fylua quidam grandis,atep uaHispk' na oppidis et uillis,uocatur(^ Brigantiorum fyM 0^ per earn defcendit àmnis Biegcntz,labiw)(^ iux(3

D E s C R 11 T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 73

^taurbem ipfam in lacum,Populi per circuits habitantes, fucrunt olim Brigantij appeUati»

Ennonesfeu Vallis uenufta,funt hodie i^i^^l Vinftg6w,Vinfterm0tz, Engadin 2lt;c» Tridentini, Trienter amp;nbsp;Tyrolenfes» Agt; pud eos eft Aeni ortus, atœ Athefis, uul to go Etfeh» Item Larins lacus hodie eft Cumanus la eus» Lepontini font Lininer. Bormiû eft ÏP urmis in Veltlin. Rhætica foga Germanicè uocantur tPurmfser ioch, Rhæticè nero mont Brailio. Ab' duas uel Aduas fluuius, hodie uocat Aada.Caput Aeni eft Engadma. Ticinus Tefin. Camuni eft VallCamunien,fiue Camunier tal.Scribit autem Strabo lib.4- inhuncmodum : SupraComum ad Alpium radieem Rhæti iacent amp;nbsp;Vennones ad orientem uerfi: aha ex parte Lcpontq,Tridentini, ^0 Stoni,et ahj complures populi parui Italiam tenen tes.Etrurfum eodem libro : Ferociffimi inter V in delicosLicatij,Thunicates SC Sennones,Plinius quoeg libro tertio cap, 19. fic fcribit :Caput Enga* neorumStonoSjRhactorurn Vennones Sarune^ ; nbsp;nbsp;nbsp;tcs(^ ortus Rheni amnis accolunt* Lepontiorum

qui Viberi uocantur fontem Rhodani,eodem AP ; pium tradtu. Præterea quado récitât Alpinas gen \ tesaCaefare Augufto fuperatas,eodem loco enu-merat figiUatim hos quoep populos fois nomine »0 bus,qui font Trfompilini,Camuni,Vennones, V enonetes, Hifarci, Breuni, Naunes 06 Focuna^ tes. Et V indelicorum quatuor populi, Confuanequot; tes, Virucinates, Licates, Cattenates, Abifontes, Ruguici,Suanetes,Callucones,Brixentes,Lepongt; tij,Iuberi,Nantuatcs, Seduni, Veragri, Salaffi ÓCc»

74 RHAETIAE A L P I N AE Ptolemæus ucrolib.i. cap,n. numerat Vennoflcs inter Rhæticos populos. De Vennonibuspopu; lis non per omnia conuenit inter memoratos auto res: nam Strabo annumerat eos Vindelicis/tiani' fi quidam in eo legendum purent Sennones pro Vennones.Id certum eft, Vennones ede in dioeef' fi CurienGjUnde mihi fatis probatur eos olim Rl^ê tis annumeratos. Dominus Beatus Rhenanus K' fiimonio Plinq putat eos RuGc accolas ortus Rhe' nidèdfccusmihi uidenNam Plinius eo loco uult 1« oftenderej qui fupremi fint incolæ EuganeorSatt^ Cdput Rhaetorum:lcribitenmGc: Caput Euganeorum ^è^e ^^go intelligo eos qui fummû tenent locum)Stont, Rhætorum Vennones SCc. Et cum utnufe^ pop^ licapita defcribat,mox indicatqui populiortum Rheni atqi Rhodani teneant,dicens : Sarunetesof tus Rheni amnis accolunt, 06 Lepontiorum c|U* Viberi uocatur/ontem Rhodanfeodem Alpiu'^ tradlu. Strabo quocp,ut diximus,numerat Venno nes inter Rhæticum populum, dicicq; eos iacereiO Ä Ipibus ad orientem ab oppofito latere Italfe,uhi 6C Tridentini locum habent. Ifti V ennones hodie funtEngadinfapud quos Aenusex lulqs Alpf bus oritur, fluiten per Vinftermuntz in ualletn W' tal uerfus Aenipontem,Germanicè Infspruck,uht finis eft CurienGs diœceGs,et terminusRhgtie att^ Vennonû,quâRhætiæ Marcam uocant. AdeuW quoqj locum extenduntur Norici 6C Vmdclici/cd quos populos deinceps Aenus iplefeparatufqjad Danubiu. Propter horüpopulorumcófiniaputo 5* accidifle,uthiftorici quida annumerarint VennO' nes V indelicis,præftrtim cum Aenus amp;nbsp;uallis cius inferior à Vennonibusinhabitata,reipexeritVln delicos. Et hæc quidé ftribim us iuxta ea Strabonis cxemplaria,in quibus fcriptum inuenit,inter V ^ ddicos.

delicos V ennones cenfebantun At loannes Auen tinuSjUtfiipraquoi^ memorauimus.ccfctibi legen dum SennoneSj amp;nbsp;non Vennones, Porrb ex alia parte uallis Aeni qua Vennones inhabitat,T riden tini habitant uerfi ad Italia, etiamfi in ea parte Ven nones quoqj iuxta Athefim teneat tradum alique Iongum,ut infra latins dicemus. In Rhæticis iugis oritur fluuius Aduas,quenihodieuocant Aada, Ia benst'p per Veltlin,ingredit in Cu manu, olim aut » Larium, lacü, Porrb ab alia parte memoratorû iu^ gorum,uerfus Athefisregionem,eft Munftertal et Vinftg5gt;w.FIuuiolus qui per hanc uallem defeen-dit,apudGlurentz iungitur AtheCOriturautcin Athefis baud procul à Nuwders, fluitep per Mab ferheid 86 V inftgo w,uerfus Glurentz 2lt; ultra,ubi fcilicet finis eft diœcefis Curienfis.Sunt itaqj Ven' nones iuxta Aenum 06 iuxta Athefim habitan. tes, extremi Rhætorum, uerfi ad orientem : 06 ob iddicitStrabo,fupraCornu ad Alpium radicem io îaeeteRhætos, 06 Vennones ad orientem uerfos, ut fcilicet Vennones confines Gnt Trident inis, 56 AlpiniRhaeti Lepontijs.Namin prioris Rheni oppofita parte iuxtaTicinum habitat Lepontini, quosGermani Liuincr,S6 Rhxti Leuontinos ap. peUant, A Cumano lacu afeedendo iuxta fluuium Adux per Vcltlin uitwad ortumeius peruenitur adBormiu,quodfummû locum tenet in Veltlin, ubi mons eft ,quê Cornelius Tadtuslibur. in hift* Augufta appellat Rhætica iuga, à Germanis ucro

30 propter uicinitatem Bormij,Ó?ormfser ioch, 86 à Rhxtis monsBraulius uocaf^ ubi fcilicet Aduas, ut iam quoeç diximus, oritur. Per hæc iuga Rhx^ tica in hunc ufq; diem iter compendiofum 86 tritü eft ex Italia atcp à Mcdiolano ad Danubium 86 ad 1 nbsp;nbsp;Auftriam, Proxima Vennonum uallis, ad quant

àiugis Rhaetids peruem'tur, uocatur Munfterdl atq? V inftgô w, ad cuius latus funt Engadini,ô6 cft fub Rhætorum imperio ufc^ ad fortalinumChur/ berg, Ô6 luxta trad fi Athefis ulc^ ad Furftenberg» DioecefisCurienfis indican'neo loco fïcutamp; alibi ueros antiquæ Rhaeti'ae limites* Habent 06 duces Auftriæ modicam terre portionem iuxta Aenunt Ôl AtheCim fibi fubiedtam,ex Vinftgôw SCViH' ftermunt:r,alioquin tota ferè terra Rhætorum eft nempefuperiora loca V inftermuntz,totaEngatb ” na, amp;nbsp;in Vinftgèw, Furftenberg, Mais, Inferior Galfen, Schantzen,Tuufers, Latlch, Mainy^ tota uallis MunftertalenC amp;nbsp;omnia loca quæfn’^'“ l fupra Churberg 06 Glurentz. Cæterum nomen Engadin natum eftab Aeno,quéGermani Ynno cant.Engadini aüt habitant prope ortum illius am nis,alioquin uocantur V inftgoienies atc^ V mfter' inuntzenfeSjhoc eft, Vennones.Rheticè Engadin fonat,En code ino,hoc eft,in capite A cm,qua: uO' ces tandem degenerarSt in Engadin. A pud hos in ‘’ fummo loco oritur Aenus,amp;'ex oppofito laterein j ddcenfu uicini mótis emergit AtheGs,labuntur^ ' in diuerfas plagas : nam Aenus petit feptcntrioiA fluenst^ per Vinftermuntz Si^^ Jntal,tandem exOG neraturin Danubiu. Athefis uero per Vinftgoin fiC Etfchland ruens, alluit moenia Veronæ, SC tan' dem definit in mare Adriaticfi. Item Alunftertal et omnis fuperior regio à Vinfrgétt' SC ab Athefluf que ad Vinftermuntz,appellatur una cum Enga' dininuetuftis Curienfibus literis,Vallisuenulraj5'^ antiquum Vennonum nonnihil referons nomen.' Strabonkmor, Erratproinde Strabo lib.^.ubi fic fcribit: Rheni fluminis origo inDiaduella monte, à quo Aduas fluuius in contraria fluit, lacum implens Larium» Eteodem Iibro ficftnbit:Mons AduIlas,cxquQ infeptem

in fep tentnonéRhenus excurrit,S^ diuerfa ex par te A duas in lacü Larium. Hæc non fan's quadrant ueritati; quoniam diftantia fonnum utriufep fluuq inuenitur ede maior, quam quod ab uno fcaturire queant monte.Nam fi recta ire pofles per motiurn iUorum qui interiacent prxeipitia, opus tibi eflet itinere pedeftri unius diei 06 dimidtjjhoc eft,H- ho rarum fpatio,a fonte Rheni ad fontem Aduæ.Sed fieri poteft quod Strabo eo loco uoluerit loqui de to amne Lyra,qui in contraria à Rheno mundi parte fluit, deicendens fcilicet perGampolfchin8cClælt; uen in Cumanum lacum, unde fcilicet Aduas deri uatur. Fuit aût antiquorum hiftoricorum mos, ut defignarintfummorS fontium fcaturigincs, unde eeleber aliqs emanauir amnis» Verus ergo Aduas labitur per V eltlin,orituri^p non in Adula monte, fed in iugis Rhæticis, quæ hodieRheticè appeUan turmonsBraulius,ut paulb fuperius memorauigt; mus.Tanta proinde eft memoratorû fontium dn »0 ftantia,ut inter iuga Rhçtica undeAduas profluit, ad môtem Adulam unde Rhenus exit, fint Alpes luliæ atque Septime.Sciendum praeterea Engadi. i nbsp;nbsp;nos amp;nbsp;Munftertalcnfes omnes loqui Rhæticalin

gua,qua 8lt; Rhæti Rhenani utuntur, 06 non Lom J nbsp;nbsp;nbsp;bardica.Si tarnen paululum ab eis te demiferis,ocgt;

Lombardicè amp;nbsp;quidam Germanicè loquunn Sic Ô6 Plinius Vennonesmox poft Camunos ponitt confines enim fuerunt,ficut 06 hodie funt, Abun^ 3« dataütualfisCamunorumterisfodinis,parett'^Vc netis,66in huneufquediem appellaturuallis Caz inunien,in qua Ollius fluuius oritur. Strabo hb.^* Camunos perpcram uocat Camulos. Eft 06 Velt' lm in hoe terne tradu,ubi Aduas fumitoriginem: item Engadin 06 Vinftgów,qui Vennones funt, k 3

yS R H AE T I AE A L P I N AS omnes înquam hæ regiones ôiS genres loca iH^o^' cupantj montibus duntaxat inter fè diftinôæ»

Lpes luIiaCjquamm Tacitus lib, 19. W^' minit,cæteris montibus in RhetiaalnO' ^^^^^'res funt,fummum iuxta Engadin et B^^ lö^^^aigell uerfus Italiam tenentes locum, uero ad iurifditioné Stallen pertinguntHisquo^ '’ ohm Septimus mons fuitannumeratus.Porrôtrî dlushorummôtium aboccidente tangit tradtn^ Adula: montis,unde Rhenus oritur:ab oriente'’^ 10 eft uallis quædâ profunda inter Engadin Ô^ B^^ gelfiugis Rhçricis adhærens, unde Aduas egietl*' . tur fluuius : SC à feptentrione eft mons AIbula,P^‘ 1 quem redtum extenditur iter à Curia ad Engadin' Porro Septimus mons attingit Iulias Alpes,ineü' iusfublimitate eft uilla, Stalla uocata,fita in lo^^ deferto,quc olim Biuium appellata fuit,ficut et ho ‘ die à Rhætis Beuio nominarur,quod illic duaeü*^ ex una confurgant,trans Alpes ducentes,unaadß niftramuergens,ÔC altera addextram.SiniftradJ' citper Iulias Alpes, SC dextra per Septimum mon tem. luliæ Alpes non femper polTunt tranicendij obnimiamearum eelfitudinem 6C inuiarn foiitJ' dinem.In cacumineearuftetit aliquando columns lapidea, fed quæ modo frada humi iaeet. Putatif ohm crecta per Cadarem aliquemauteiuspræf^' Ôum. In hoc etiam monte oritur Aenus iuxta la' î* cum quendam paruum,infupremo Engadmæl^' co,ad quemortum peruenitur quando mons de perambulatun Porro ultra Engadin uerfus Bre' gell,qui locus eft illi contiguus, no funt admodum magni montes, ftd uallis al ibi inter Iulias Alpes

8i montcmPcrninnam,Hic autemmons facet in^ ter Engadin amp;nbsp;Poftlaafp hoc eft,Pedem Clauiutn, ubi fcilicet iter ducit in Veltlin,06 eft mons ilk ual dealtuSjtratftui iugorum Rhæticorum annexus, Eftrurfum alius mons inter Engadin 8CMunftcrlt; tai fitus,quern Germani BusFalor uocant,olim autem àRhætis fuit Pes Falarius diflus. De lulqs Älpibus Liuius fie fcribit decade prima libri quin^ ti: Ex Tricaftinis per Taurinosjhoc eft,Pemundt, « faitusdp luüæ Alpis tranfeenderunt. Et ibidem fie quo(^ fcribit: Alfa fubinde manusGermanorum Elitomo duce,ueftigia priorum fccuta,codcm fak tu,fauenteBelluefo tranfeendiflèt Alpes,ubinunc Brixia acVerona urbes funt (locos tenucre Libui) confidunt, V idetur autem bic Liuius fentire,quafi luliæ Alpes iaceant in tradtu illo qui eft inter T ri' caftinosSlt; Taurinos, cum mentionem faciatùiac ucrgentisintradlu illo per Iulias Alpes, id quodi male audit apud alios fcriptores, qui tradum ilia,

10 rum Alpium non Iulias, fed Cotias atque Graias appcllant.FuilTet preterea Germanis montes illos tranfeendentibus incómodiffimü, fic à recia exor,

1 fiori itinere potuerint fuperare Alpes, Alpes inlt; \ nbsp;nbsp;qua luüas in Rhætia fitas, quæ recta ex Germania

, 1 ïo non meminit ,fed legit ,inuias Alpes, quomodo 1 nbsp;nbsp;£lt; in alijslocisLiuius quarundam Alpium ment

80 R H AE T I AE A L P I N AE tationibus iam nouifCmètnLiuiâ ædius pulchre oftendk. Horum icacp duorum inngniûuirorum teftimonio fan's putoconftabilitam (ententiam a® ftram,qua fuprà fcripfimus Iulias Alpes polies inter Rhaetiam ôiS Italfam. Fuit mihi memorata Liuq locus femper fufpeôlus,{cdnonlui aufusif lum fine doftiorum uirorum fubfîdio immutarc-

De Tinnetione, Muro, Summo lacu^alquc Septimo monte. Cap. XXIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

Nter Curiam SC Bcrgell in fummis^f^ rc inuijs môtibus iacet uillaRhenc'2^*“ nezon,ôô Germanicè Tintzen appcl^^' ta,cuius96 Antoninus Auguftusmtmi nit in fuo itinerario,icribcs Tinnetionê M. p. XXlt; id eft,uiginri miliaribus Italicis plus minusuedife reaCuria,quoditineris interuallü pedeftri grelW confici poteft fex horarum fpatio.Collocatut a'J^^ ea ui! la in recto itinere quo tranfit à Curia in Bet' gellenfium uallemjubifcilicetfuperandus eft St'“i ptimus mons, cum ultra in Bergaliam quis itecon tendat : ad cuius montispedem fita eft Stalla,olnt Biuiumob itineris fectionem appellata, ut ftipt» quoque retulimus. Mcminit SCEkkardus junioor cœnobita S.Gallihuiusmontis SeptimuEft aot is mons portio luliarum Alpium.quibus foltol adhærct. A memorata uillaTintzenfecunduAn toninum funt 25. mit Italica ad Murum,in quo in nere fupcrandus eft Septimus mons« Oppidum Mur in ualle Bergellenfium fitum^ufœ ad tempo/ gt;’ ra noftra retinuit uetuftum nomen,haoens a ter go in monte caftellum,quod et ipfum iubieói oppidi nomen habet : nam uocatur Caftelmuro.Fuerunt «uam olim Comités qui titulum habuerunt a Mu eo. AMuro fupputat Antoninus adSummSlac^

D E s C R I P TI 0/ ‘01 quieftlacus Çumanus 20.mil. Ita! ica textend itur cnim uallis BrigelUca in kalia uerfus hune lacum, Eft auté Brigelüa hodie lient amp;1 olim Rhæcica, Set terra dus eft afperaatc^ arida. Sunt quiputantik hm ohm appeîlatam Vail Brunnam.

De Titruefede, qui locus hodie uocutur S. Ucobus injru Gampt^chininCluuennieuullt^ Cap. XXX

quot;° i^^î^ ^^ ^ aliud iter, quod àGuriatranlmittit Hia ^^ lacum Cumanum» N am à Curia itur W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘^ Spelucam, uulgó Splugen, qui locus

non procul diftat à fonte Rheni poke, rioris, SC deinde ultra montem Adulam,qui ibi Vrfsler uocat. peruenitur in Gampolfchin, in uak km fupra Clauennam ktam, ad uillam quæ hodie S. lacobus appellatur,quam Antoninus in fuo itp nerario Taruefede nuncupat, fcribens à Curia elfe illue 4-0. Italica mik quæ fadunt quinqj Germania « ca: Qc ultra fignat 15. Italica miliaria àTaruefede ufe^ ad Clauennam, quæ duo efficiunt Germanica miliaria, A Curia uero ufcg ad Clauennam fuppu* tantur 7. mil. Germanica,quæ itinere equeftri con tinuo in 14. horis cofiduntur. Manfit autem apud Rhætos nomen Clauennæ, quod nosClæuenap' pellamus,diftat(^ 10. mil.Italicis,hoceft,itinerepe deftri trium horarum alacu Cumano. Porrb me^ morata loca uiep ad lacum Cumanum omnia funt Rhætis fubieda. Eft Slt; hoe hie obiter notandum, *0 octo miliaria Italica facere unum Helueticum 5gt;C Germanicum miliare, quod ftilicet duabus horis equeftri itinere confici potcft,pedeftri autem dua^ bus ô^dimidia.Italicum uero miliare ab équité me diocriter equitante, quarta parte unius hor» fupe-raripoteft»

De Adula monte, qui fecundum diuerf^ fui partes uocatltf Vrfler,Vogel,crLuckmannier. Cap. XXXI

Dula mons inter Iulias Alpes atcp Sum mas Alpes ponit, amp;nbsp;ex iugo eius oritur uterc^ Rhenus Jn oppofito latere pofte-^^^îS; rions Rheni in ualle Gampolfchinoriquot; tur amnis Lyra, mifeetur«^ Mairæfiuuio,qui ex Bergella uenit,ac deinde alluit Clauennam,à tan-dem définit inCumanu lacum.Hunc Huiiium Sera bo arbitratus elt Aduam eHc;fcribit enim,ex mon t« te Adula ab uno latere Rhenû,8ô ab alîo Aduam, inCumanû lacum definentejinitium fumere'.quod tarnen uerum non eft.Nam Aduasex Veklinruit in Cumanü lacum ,funtd|; fontes eius in iugisRhÇ' ticis,ttgt;urmfser ioch appellatis,de quibus fuprà, Conlentiunt autem Strabo 6f Ptolemäus de ortu Rhenfiaflèrentes illum in Adula monte oriri. H^ mons aliquado Diaduella, amp;nbsp;aliquando Adualh appellatus fuir, efiep per eum triplex uia fatis tringt; Nam apud fontem pofterioris Rheni duo fuut’” '■ itinera, unuma Speluca incipit,uergit(^ per Ch/ uennam ad lacum Cumanum, amp;nbsp;mons interpoli' tus uocat Vrfsfer,euius fupra meminimus. AKu^J à Speluca in Mafoxer,ièu Mefauciorum uaHem ducir,perquam Muetius amnis fluit, quem noftr* die Móufs,ItalilaMuefa uocant. Fluit aut pauP fupra Bellizona in TicinS præterfluente ainnem» Mons uero interceptus appellatur uulgó der Vo' gel, S^ Italicè, Culmen de Olcello, uel, Cu!men de fant Bernardino, idtp propter uillam in initio uaf p lis Mafoxer ad bafim mentis fitam. Tertium iter eft iuxta priorcm Rhenum, à Diferntis fcilicetper uallem Medels ultra montes in uallem Palenfiuffli quæ Italicè Vali Breunia appellatur. Mons uero inter d«as intercepta «alles «ocat Lwekmanni^,

H ert^Lucnmonis mons, amp;nbsp;folum pet aeftatépera. grari poteftJn ifto môte finitur Adula,incipiànt' que Summæ Alpes»

Qjtiindo Alpes primtim perlât ß^£ ßnt,^'ß lt;1^1 lt;(gt;ff^ Rl?** tos Alpes inhabitarint, De Lepontijs uarijs, OfceUnis [cilicet, StdaßiSy zsr ^£tijs: de Vgomn^TM* rifcisfi[celd£r0celts.Cap, XXXII

HVm Rhxtiam attigcrimus, opcrapre' cium uifum eft diflèrere,num etiam mor tales altg inhabltarint Alpes ante Rhas--torum ingreHumtac deinde^an Alpes ante Gallorum profelt;flionem,quam tempore Tar quinij Romani regis fecerunt, peruiae fuerintnec ne. Et certe hiftorici,Polybius,Liuius, 06 altj qui' dam,in his quæftionibus noneiuldem funt opinio nis etiam 11 in hoe quidam eorum conlèntiant,Gal los in iam memorata profedione temporeTar* quinq Alpes peruias feciflè,quæanteaclaufæ Ric-ïo rant,ingreflc»s(^inltaliam,uelutiin nouumamp;rinz cognitü orbem.Suntalq qui aiunt Hannibalem Alpes primum fuperaflè,peruias(^ reddididè, fed quiaPolybio lib. tertio confutant. Etquanquain iam memorati autores aflerat tempore Tarquinq primum Alpes peruias fadas, eolligitur tarnen ex fcriptis eorum,fi diligenter examinentur, illis nihil certi de hoc conftitiffe, quando per Alpes itinera inuenta fint. ld facile credimus eiSjprotedionem Gallorum tempore Tarquinq primaminuiarum ïo Alpium fuifle apertionem, de qua ipfi audieruntt fed ob id nô obftat, quin antea homines pertranli^ re montes illos potuerinu Vnde 5d Liuius no con tendit Gallorum profedionem primarn fuifle, led aiqcontinentem memoriam ficefle. Scribitautfic deca.iJib^j, Alpes oppofita: erant, quasinexupe-1 2

84 R H AE T I AE AL P 1 N AE rabiks uifas,haud equidem mirornulla dunïufa (quod quidé cotinens memoria fit, nifi de Heroik fab tills er edere libet)fuperatas.Ibicum uelutfeptos montiu altitudo teneret Gallos, circüfpedarenci^ quanam per mnóèa cœlo fuga inaliumorbem t^ rarö tranurent SCc^ Quid putas certi habuifle iftos autoresde Alpibus,quando Romanis TarquM tempore, Galii fuerint populus ignotus et inaudf tus, ut Liuius fcribit,etiaincum utraqj natio im^ ^^ tuam potuiflèt inire notitia per mare abß^ Älp’^ traiec^UjSfunus aut alter maris finus à Latinoi'^’^ terra ufqj ad Gallorum littora fuiflet fupeiandtiS; Etcertèeo tempore mortalibus non defuitn^’^y gandi ufus, Vndeigitur Galli fuerunt ItaüXpi^^ tim Romanis, incognin? Ob id fortadîs, quod w® tempore Romani nondum erant magni nomio'^ Sc potential,neq; dilatauerant fuæregionispoin^' ria,ied longe poft Gallorum primS bellum in^-' menta accipientes, Alpes 6C latas prouincias do' ^^ mantes,cum inter eos hiltoriei emergeret qui ip^' rum egregia fada Alpium atep aliarum region^” fitum defcriberent, factum eft ut illis omnino igoo turn eflet, quado et quo feeulo Alpes coeperint P’' mum perambulari. Id nemo infi'eiari poter it, coi^ dim populi ab utroep latere Alpium, ab Italia*^ licet sc Gallia , propinquarent montibus illfev fedes ibi conftituerent,adinuenerunt proculdubio uias ultra illos, idc^P longe ante memoratam Gaik' rum primameruptionem.Nifienim Alpes iUç*®' j uiæ ÔC horrenda’ iam peruiæ fadæ fuiflènt,quoinO j do aufi fuihent Galli cum tantis copijs atqueco*’} , tanto armorum ftrepitu amp;nbsp;bellico apparatu fd^ | immittere in tam implicates, niuofos, SC horrido« , montes faut quomodo arripuiftènt iter tumP^^' plexum, periculôque fefe expofmflent, q^£^‘^

Quin ex Maffilia licuifleteis per Liguriam in Ge* nuamuenire, ubi nullæ funt Alpes, nuUx«^ inuiæ folitudines, fed montes humiles, per quos facile ex Gallia ueniri poteft in ltaliam,quæ in confinio illo Gallia cifalpinanorninatur.Suntamp; Alpes Graiæ, GrauAl^es, quæ Minor fandus Bernardus uoeâtur, apud po* pulos Ceutrones, quorum metropolisbodie uoca tur T arentafia,amp; har urn unum latus refpicit Gab w liam, amp;nbsp;praefertim Allobroges, alterum aöt obuer

tit Italiæ,contingit(^p Salaflbs,qui hodicOugftakv appellant :amp; Alpes illæ nôfunt altæ,nee haben t ni uem tempore çftatis,atc^ ideo femper patet per eas tutus tranfitus : imb maior Alpium pars,per quas fada funt itinera,tempore æftatis eft ficca et fine ni ue. ld fi uerum eft, quomodo homines in utroque vrgens inkrroa montium latere habitantes, nó tranfierunt Alpes, g^tæ.

nee fecerunt itinera per eas ufeç ad tempus Tarqui nq,præfertimcumaeftiuo tempore illis nines ob-

to ftaculoeflênequierintc'Debacitac^renullusfcri' ptorum potuit certb pronunciare, fed quod illis ui fum eft in re incognita fcripferunt, fnpuenientesei? poftericonfirmaueruntopiniones priorü,V erum bis Plinius non fubfcribit, qui lib» u. cap. i. fic ait : ProduntGaUoshanc primam habuilfe caufam fu perfundendi fefe Italie, quod Elico ex Heluetqs ci uis eorûRomæ cômoratus,ficûficcâ 2lt; uuam amp;c. remeansfecum tuliftet. Si Élico prins in Italia fuit

1 nbsp;nbsp;nbsp;}.capa6,óó i9.Herculem olim permeatfe Alpes,Ôi ex comitatu fuo aliquos ibi reliquitre,qui fedem in

80 R H AK T I AS A L P I N AE lis profeôioncm habere pro fabula, quod hkex' cutere nolo. Hoc apud me certum eft, Alpes per' uiasfuiflèlongè anceGallorum primam eruptio' nem,id quod uel ex hocaduerri poteft,quod in p!e rifep locisfuperari poftuntlpatio unius diei,ubi ^ utrinc^ optimum inuenitur lblum,quodetiamui' num producit,praefertim àTumlefchgRhæuæad Clauennam,item aTumlefchg adBelIizonam,i Martenaco,hoceft,Ododuro apud Veragrosuf tra Poeninum ad Auguftam Prætoriâ in Sakffis *’ amp;C in muftis alqs locis.Hæc cum ita fefehabes’^^ quid quæfo obftare potuit,quin incolg citra Alp^-’ optimo habitantes loco,eos uihtarint qui ultra A^ pes etiam optimo loco habitabant,præfèrtiincun^ illis id licuerit tempore æftiuo, 8C itineris diftanW feft no extenderit ultraunam dietam: Non tarnen ob id contendo, tot illo tempore fuifte itinera per Alpes quor hodie inueniunt. An uero ante Rhsquot; torum primam Alpium inhabitation? inqfdenr regionibus populi aliqui fedem collocauerint,præ ’’ fertim cum ante Rhætorûaduentum Galli perfre' gerint Alpcs,quando Rh^ti fcilicct adhucThufelt;^ inhabitabant, mcertneft. Fieri tarnen potuitquo^ aliqui Galli uel Lepontq in eifdem montibus com morati fuerint, praefertim iuxta itinera in diuerfo' rijs habitantes, qui tranlèuntibus 06 redeuntibns uieftum fuppeditarent: fed tam multos cuftoresAl pes tune non habuerunt,quot hodie habent. Ver* fimile quidem eft Gallos 06 Germanos tune in pft rif plocis folitos tranfeendere Alpes propter com 50 mereia amp;6 négocia exercenda,habuifle6ß per inné' ra in uallibus S6 folitudinibus certas manhones 86 holpitia,quæ propter comcrciorum frequentiam, creuerunt tandem in uiIlasó6oppida.Etfortai»s caftella illa, fortalitia 06 tiirres quaein Rhætia inné niuntur,

r D E s C R I p T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;§7

hiuntur,ó^ ufc^ inhüc diem nomina habet Germa nica, reliquiae funt antiquitatum iUarum/a Celricis Germanicè loquentibus olim extruflç.Ninmagis tibi arriferit illorum opinio qui aflèrunt,poft diffi' pationem Romani imperi), per Gothos, Longo-bardos autFrancosin illislocisfortalitiaSCcalld la memorata ereda. Sunt aüt h;ec didorum forta-litiorum amp;:: arcium nomina: fupra Curiam üfep ad poftet iorem Rhenum, Ortenftein, Hafenfprung, )o Schowenftein, Rietberg, Furftnow, Baldenftein, Erenuels,Taxftein,Berenburg. Item à Curia ucr* fus Septimum montem,quod et unum ex antiquis itineribus eftjGryfFenftein.Sunt amp;nbsp;alia multatam in fuperiori parte regionisqu'amininferiori3quo-gt; rum nomina hic omittimus. Hæc inquam fortali' tiaiuxta publica 06 antiqua itinera locata,habent ftngula Germanicauocabula, id quod 86 uetuftifll ma Latino literæ quae inillisregionibusadhucin ueniuutur,tcftantur.Populus ucro inuallibus illis 10 06oppidishabitans,ubi fortalitia memorata Gev' manicahabentia nomina inueniuntur,ab eo tem' pore quo Rhæti loca ilia occuparunt,ufq5 in hune diem loquuntur Rhæticè, hoc eft, Italice, ft modo corrupta lUa lingua Italicàeft uocanda. Qua: res fa tisoftendit, Sc alios homines ibi babitaBegrempe uelLepontios uel Gothos, Germanica utentes lin gua^dCp ante uel poft Rhætorum aduentum. Seri bit Ce far lib.lt;v Rheni fontes efle apud Lepontios» t Lepontq aütilli qui habitant iuxtaRhenum po» l 30 ftcrioré,hodieuocanturRhinwalder,k)quuntur(^ 1 nbsp;nbsp;in medio extraneaclingute Germanicejnecunquä

1 ipftaut maiores eorum aliaufifuntlingua, Habi» 1 tantin.medioAetuaticipopuli,quietipftfuntRhe ti,habcfttlt;ïg iter unius diei ad Curienfes,qui propur ’ 1 nbsp;nbsp;quiores Germani funt, inter poftti ueto populi oni

S8 RHAETIAS ALPINAS nes Rhxti funt, atqjloquunturRhæticé, Iffiitacp Rhinwaldenffs feu Lepontq, proculdubio reif quiæ funt Gallicorum Lepontioru.Potueruntau' j tem ifti, reliquis exturbatis, manere in regione illa, quod inhabitarent fummas folitudines, ac deinde ut necelfitas exigebat,itinera publica ne aboleren/ tur,aut tem pore niuiSobliuioni tradercntur,refee rent Ö^ conièruarent, alioquin nemo tutb per hye' mem Alpes illas tranfire potuilTet, nifi illi propU' blicarum uiarö cuftodia amp;nbsp;conicruatione reliÆ in ‘* terra fuiffènt. Nee Romani facile potuiflènt dine locate colonos, nifi fundus terræ fertilior W®^’ Nuncautem fterilior Óóafperioreftjquam utcitra magnQ laborem inhabitari poffit. Sed molcftiam illam ferre pofTunt, qui ibi natiSf educati fcntjd quod ex altjs nationibus nemo facile tolerarct, P^i ró PlinJib. ).cap.i9. oftendit originem Lepondo' rum,diftïmilem quidem origini illi,quam fabulol^ de Herculis comitatu prodiderunt.Scribitauteße;

Lepontios Sé Salaffbs Taurifeæ gentis Cato arbi' ‘’ T^urifd tratur, Fueruntautem Taurifci ifti Galli, quorum natio in antiquiffimisGallorum prælqs federn eo* locauit ultra Alpes , de quibus Polybius lib.i ’l^ bello Gallico ftc ftribit : In Alpibus ab utroc^ l^*:^'

re loca monmofa habitant,ad earn partem quetJ® fus Rhodanum ÔC ièptentrione ipeciat, Galh q^* Tranfalpini appellant: ad earn uero quæcampis imminet, T aurifci,Agones,0!S alia pleracç Barba' rorum genera,à quibus Tranfalpini non genera, fed differentia loci différât, ideo Tranfalpini dierb ’’ quod trans montes colant SCc. Ifti Taurifeipoftsa emigrantes,alia quæferuntloca, occupauerunttf regionem illam quae modo ComitatusG^rtzap' pellatur,ac deinde profedi funt in Stiriam,nomen ;

I^CilO-bt^t jClV WVIIXUV j^l MXVK LI lUilL 111 U^VX* *K***J»- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

fuum illi terror elmqijcntcs; figruficat enimtaurus

_ Germanis ftier. Fuderunt fe quoque in Auftriam ÔC Vngariam,de qua re hic non elt locus difleren' di. Agones uero ufcp ad moderna tempora fedem Agotuvnfrdef. habent in initio Alpium, baud procul à lacu Ver^ bano, inhabitantes magnam Óóelegantem uallem, quæ adhuc V allis Agonia, 66 lingua corum V all

10 les ills ufep in Rhaetiam, SC ufep ad ortum Rhöda' ni,fuerunt Lepontiorum.Refert CæTar, ut fupra quoc^ diximus,Lepótios habitalTe iuxta ortü Rhe ni^qui hodie Rh^ti funnPlinius quoep lib.j.cap.iö. aflerit iuxta fontes Rhodani habitare Lepontios Viberos,qui hodie funt Seduni,hoc cft,fupcriores toaUenfes in Bryg2lt; luperiovibuslocis,loquun' tur(ïg Germanice, unde colligitur eos reliquias elïc Celticorum,qui olim Germanica ufi funt lingua,

gt;0 licoöCSubaudienfi.PtolemaeusponitLepontioru ciuitatem O fcelam, quæ ho die elf uallis Efchental, ItaliceVall de Ofccladicta,in. quaamnis Tofaorit ÔC in cuius inferiori parte adhuc extat ciuitas Ofte la, quæ modo propter collegiatamccclefiam,quae ibi eft,Germanice Thum,ltalice uero Domondc

i bus Lepontiorü,^ cuius mentionemfaciûtCæfar et Strabo,fitû in Pemundt,eregionemontis quem

\5o nos Montenoua,ltali uero Mont Geneue uocant, a latere feibeet montis Cinclq, qui à Germanis uo, caturMontanys.Totus hictraCtus fuit olim AV^ pesCotiç dilt;ftus,Oppidum uero Ocelum coUocat iuxta Duriam minorem,qui amnis ab Italis fualin

lib*A‘ itef ex G allia in Italiam per Ocelum, nempe ex Ebroduno, quod iam Ambrun uocaturjadBri gantium,quod Bi ianfon appellat : hine ultra mon tes ad Scingomagum, quod iam Sedans appd^ tutjubi initium cit Italic: inde ad Ocelumjubi fiiuf Cotiaregio»Defcendendo abOceloperueniturad Seiunurn,quod modo Suia uocarur,6e hincexten Twinum ditur iter fecundu Duriæ minoris curium ad ThU/

rin,quod eft Augufta Taurinorum.Pcolemæus ièmet iimoluic, quando Lepontios SC ciuitatem ” Oicelam peihit in AlpibusGraqs atq; iuxtaCatu riges,ficut amp;nbsp;in fitu mul tor urn lacuum, lluuicrum amp;nbsp;oppidorum hoc loco non raro errare depte^^’^ Alpes Graite ditur. Alpes Graue funt iuxtaTarantaGamCen'

tronum ciuitatemjatqj iuxta Salaflbrum popÄ quem modo Ougftalenièm appellant, Porrbitö^ quod ultra AlpesGraias extenditur, uocaturho' die Minor fandtus Bernhardus,Ptolemæus retenu fctfolam Ofcclam Lepontiorum ciuitatcm, quo^ tune nullam aliam haberet ciuitatem,ut mihi uM^' ’’ tur^quantumlibet latiffimâ occuparent regionew» Proinde uallis quæ in hune ufque diem Lepontio' rum retinet nomen, locatur inter Vn Sc Bellent2gt; ubi fcilicet fuperandus occurrit mons GotthatdiJ paret Vris,appellatürque à Germanis Liuintr, à VuSiJ Leuotina Rhætis uero Vallis Leuontina.Pertingitautead

Meintal amp;nbsp;Eichental, in qua ex furnmoquodam loco erumpit Ticinus amnis, Sic itacp Leponrij oc cupauerunt ualles ultra óf citra Alpes, pra’fertim ualles iftas,Maióx,Palens,Meintal,Efchental,Lf 5® uiner tal, ubi Ticinus oritur,Vrièllam,ubi VtGa, uulgb die Rus, oritur,fluitqj perVrorum regioné. Item loca ubi Rhenus óf Rhodanus ex terra fcatu riunt:hxcenim quatuor flumina origine tralwn^-à locis non muhum à fe diftantibus, Nemo authic.

mirctur ^ putet Lepontioru regionem ob id con* fufam,informem SCàcômodahabitatione aliéna, quod induxerimus tot uaUes 06 tradus^ fluuioröt^ origines,ex quibus illa coflatur : quia diólorum flu uiorum origines,praefertim Rheni anterioris, V r-fe,Ticini,Tofae 06 Rhodani,ab uno ferè inueniun tur procedere monte, ut fi circulo illas cireuferibere 06 comprehendere uelles,nullibi diftantia effet ma (or duorum miliariorumGermanicorumifed ab to uno fonte ad alium rectus tranfitus fieri nequit,ob inuias folitudines Ô6 horrenda montium præcipi-tia, quæ reélum ibi iter fieri prohibit; nos deuagis loquimur receffbus.Et ut feme! Ô6 in fumma dica, Lepontq tenet fumma Alpium iuga,cumadiacen tibus ualhbus,fiti inter Heluetios, Sedunos,SalaL fos,lnfubres,06 Rhaetos,citra Ô6 ultra Alpin mon. ' • tes. Cum itacpCato,teftante Plinio, putetLepon. tiOs reliquias effe T aurifcorum,06 eidem Polybius quoq no diffentiat,quando fic fcribit I In Alpibus *0 ab utroep laterelocamontuofahabitat,ad earn par - tern quae uerfus Rhodanum 06 feptentrionem fpe (fiat,Galli qui Tr anfalpini appellantur, ad earn ue roquae campis imminet,Taurifei, Agones,Ô6 alia pkraq; Barbarorum genera,a quibus Tranfalpini no genere,fed differetia differunt 06c. Cum inqua Agones Ô6 Taurifei a Gallis defcenderint,habita' uerintdp prope Alpes ad earn partem quae uerfus RhodanumfpcCtat,06 Agoncs,utfupradiximus, incoluerintinferioraloca uallis Ofcelae,hiautfunt Î0 Teponttj ,26 a ualle Ago num, quæ hodic uocatur uallis V gonia,modica fit diftantia per ualléOfcelç 1 ad Rhodanum 26 V alefiam I attingit enim uallis Ofedæ fuperiorem Valefiam in qua Rhodanus oritur, diferiminante hane ab illa Alpium monter confeques eft T aurifeos quoeç ibi fedem habuiffegt;

pi R H AE T I AE A L P I N AE ad earn fdlicet partem quæ uerfus Rhodanum eft, hi autem Lepontq funt,ut rede Cato dicat Lepou tios reliquias elle Taurilcorum, habitantes pallia in montibus et uallibus: ÔC cum omnes ifti populij potiflimum Agones amp;nbsp;Taurilci Galli fuerint,att^ ex Gallia primum fecedetes Alpes tranfeenderm^ £lt; nouas Cedes occupauerint,nô autem inueniatuf ubi prius habitauerint in Gallia, licet coHigct^^^ coniedura amp;nbsp;locorum confonanria, Agones eX inferior! Valefia, nempeex Agaunis amp;nbsp;Verag*'*^ uenifle,ubi iam locus eft S,Mauritij,Taurifeos3U tern apud Vros amp;nbsp;alios uicinos populos in tiaconfedifle,Nam horum duorupopulorumnm la fit mentio,ubi defcribitur Gallorum ultra Alp^^ profedio. Et fieri potuit,utmihi uidetur, Ago*^^® amp;nbsp;Taurifeos longe poft Gallorum primam prf» dionem tranfifle Alpes,præfertimcum uidifllt;:ß^ prædecefloribus fuis Gallis profedione illam no^ male cefliftê,Fuerunt deniq? Agones iftiTaurift*^ uicini, nee longa illis erat ultra Alpes facienda pt® fedio:óócum traieciftentjOccupauerantiamGah* priores optima quæçp loca,necpermifèruntfup^’'j uenientibus ufurpare quæipfjuoluerût,at(^ob*“ federn coadi funt collocate in locis montibus dû'

niSj tametfi loca ilia pro maiori parte optimum ha beant fundum, proferentia uinum SC alia neceflâ' riajpotiflimS in RuHee, Bellentz, LucarnjThum, et iuxtaVerbanum lacum.Confonat etiam nofttÇ Vn,liier- fententiæjVrosfeu VmosdeicendifleaTaurifdS) quod pro dypearibus armis utatur tauro: quan^ ’ no ignoretnus pofteris temporibus Gothos quoep aliquos in pagis illis confedifle. Videtur præterea j regio ilia hoc nome Vri uel Vren fortitaa clypea' ntauro,aquo 00 Taurifei olim nomefuum adepu funt, Vocant enim Sy bentalenfes SC qui illis uiciia* funt

Gmt,in hune ufc^ diem tauros^uren. Non igitur ha bet regio illa, de qua hic loquimur, nomen fuum a fylueitribus uns,qui nun^ uifi funt in ca,nee in cir cumiacentibus regiombus^fed taurqut iamdixi-muSj in his regionibus uocantur uren. Nee confor mesfunt fyluefhes uri taurino capiti,quod Vra-nuspopulus in fuis pingit elypeis, non obftante quod Caefar fic fenbit lib. c. Tertium eft genus eo' rum quiuriappeUantur, ij funt magnitudine pau w 16 infra elephantos,fpecie SCcolore amp;nbsp;figura tauri: magna uis eft eorum SC magna uclocitas, neqi ho' mini necç fera- quam confpexerunt,parcunt. Præ* terea cum populus Vranus ad bellum proficifti^ tur,utuntur fy mboli loco fono cornino,amp; is qui fo num ilium reddit, uocatur Taurus ab Vri, amp;nbsp;offî. cio huiedeputatuSjCogiturintereflè bellis. De Go De Goftbis oli this quomodo uenerint ad pagum Vri,nonnihil fcurnopmo. colligit ex Procopio, Agathia 06 Leonardo Are. tino,fed nihil eertum hinchaberipoteft» Itac^ex

*0 his omnibus tandem inferelur,ante Rbxtorum in Alpes aduentû,aliquos Germanos, præcipue Gal licosLepontios,quiRhætis longe antiquioresfue runt, Alpes incoluiflè,atc^ ab eis in hune ufq; diem quædârelifla in illa natione Germanica nomina»

\ Alioquin nifi quidam iUos montes antea incoluiC ' fent,Alpes(^ peruias feciflent, quomodo fuifTent Rhxti,qui tune uocabantur T ufci,tam audaces,ut concederent ad loca tam agreftia,afpera, 2lt; à nemi nepriushabitatat' praefertim cum fucrint populus 5® ignauus atc^ imbeUis, SC ob ignauia fuam à patria fua per Gallos expulli, coaCfiq? derelinquere terra

1 frugifcram óf optimam, qualisfuitT ufcia,2lt; fecc* dereinloca folitaria,inuia,atcpnun^abhomini'

' nbsp;nbsp;nbsp;bus habitata.Certe mihi fic perfnafum cft,illos pri. mum nó parumhorruiffeab Alpibus,uixlt;ïp aufos

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®^ 3

fuiflè filas tranlîreaut fntuerf, etfamff prias in eis habitauerint homines, itinera«^ trita ëC parata in' uenerint. At poften' eorum bellicofi faêtf funtS^ uiri graues,ex terre illius iqualenti Só horrida facie, dilatantes limites fuos, 2C conftruentes in dinerfis locismultafortalitia,quibuset nomina iuxtafuaw extraire.! Ünguam impofuenmuReefte igiturPom ponius Mela fcribft,Rhenum ab Alpibus 06dein/ ceps Germania diüidere à Galliajkut et ante Rh« torum aduentum diuilic. Sic Strabo Ifb. 7. ferfbiK ” Primx Germanica’ regionis partes funt Rheno proximæ.ab ipfius ferè fontis initio,quoad in p^^^ gus funditur. Qiiod aûtifti limites hodie non inné niuntur,hoc accidit propter Rhætos, qui in regio' nem illam introduxerunt aliam Iinguam,nempe Italicam,aut ab Irai ica degeneranté,atcp ob id netp Germani dicendi funt necpGalIi. Viifuntautcin Galli eo tempore Germanica lingua. Credendun^ proinde eft,quod poft^ Iulius Cæiar Galliam do/ muit,nonfuerinr Rhæci alicuius magni ëC elarino ' minis, cum Cæfar nuiquâ illorum mentfonemfe' efattnifi malis per Nantuates,quorûmeminitlih4' inteUigere Rhætos, Videtur enim mihi fuo tempo rc illud Rheni latus uiep ad AIpes,Galliæ annume ratum, Apianus Alexandrinus inlibro quiflly' rius appellatur, putat Rhætos à Cælâre quoep dem dios ÔC fubiedloSjCum ille Galliam fibi fubdidiflêt» Idquodahj ficintelligunt,quoddomueritfeucom peicuerit eos,non autem deuicerit aut fubiecerit,m fupra quoq; mcmorauimus. Adde,quodautores ?• multa fcripièrunt in fauorem princi' pum,quæ umrati non per omniaconfona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

' . ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De

Epontiorum alnflimiinontes,unde arn nes ipforumfcaturiunt,fuerunt olim uo ^“ Summae Alpes,de quibusCefar fcri bit in principiolib.?. Videnturautpro-pterea fic uocati,quod omnes reliquos montes fafti §ijs fuisjpræcipitiis et afperitate excellunt.Publica uia,ôôquæ a pluribus lTequentatur,quccp ducit ub 10 tra Summas has Alpes,uocat uulgb der Gotthart» Ducit aût abv rfa et Vrfellæ folitudine ad Ticinû, qui eft inuaUe Lepontiorum.Eft amp;nbsp;altéra uia quç ducit ab Vrfa ex VrfeUæ folitudine per aliû mon^ tem,qui uulgb die Furcken appellatur,ad fontes Rhodani infuperioremValleriam,quç amp;nbsp;ipfaLe pontiorum eft,ut præcedenti capite diximus.Sunt præterea amp;'aliæ uiæ ultra Summas Alpes in Italiâ, nempeex fuperiori Vallefia per monté Gletfcher inuaUéOugftal: itemex VallefiaaduaUemOfce.' 10 læ,uulgb Efchental,SC inuallem quæuocatur Vall Vechia,id eft, uallis uetula, Porrb recentiores feri' ptores,qui uetufta nomina in Cæfare elucidate ftu duerunt,airerunt Summas Alpes effe inter Sedu' nos A Veragros iuxta Ociodururn, quod bodie Martenach appellat, comprebendétes fimul mon tem qui Maior fandus Bernbardus appellatur* Huiusautem opinionis fuit Andreas Älciatus in Andrei« annotationibusTaciti fuper 15 lib. led qui ibi toto- Alewtw.

îo fert Summas Alpes prope Octodurum fitas,fed oftendit ibilongitudinem tradus Antuaticorum, V eragrorurp, 6lt; Sedunorum, ab imo loco ufq? ad fummum,dicit(lj5 illos alacuEemanno,qui eft Ge. neux, extenfos per Rbodam alucum ufejï ad Surrt

p^ R H AE TI AB A L P I N AE mofttem Gotthardi, óóregionem Lcpontioru ac' colarum per SummasAIpes exprimere,Cui enim loco Alpium magi's competic uocabulum iftad, Summæ Alpes,niu ei unde in omne plagam mu® di proruunt SC diffundutur amnes rquot; ld autem fit gt;® monte Gotthardi : hinc enim emittunt uerfus mC' ridiem inltaliam Ticinus. Madia,8^ Toù : uerfus occafumautin Galliam Rhodanus, SCuerfusfe' ptentrioné per Heluctios, Vrfa amp;nbsp;Arola : item net fus orientem uicß ad Curiam Rhenus anterior Jn^ ptiffimumitaqueeft annumerare montemfan^* Bernhardi Summis Alpibus, quiinimo Va^*^ loco apud Veragros iacet,tota autem Sedunomm regio fupra ipfumeft,iupraquos Cæùr Summas ponit Alpes, longitudine regionis à lacu Lemano accepta,utiam ex uerbis eius indicauimus, Prox^ mè fupra Sumas Alpes indpiunt Alpes PceninÇ-

Cafligatio nominu Alpinamm gentium,ab ortu Acin z^Atbc» fis uf^i ad M^ontenoua in Pemundt^quarum Plinius me» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ja

BN PIiniolib.',.capu9. autfecüdumalPs 20* plurima nomina Alpinarü gentium funt corrupta,id quod egoarbitror fa' dû ex multiplici tranferiptione 5C exem plarium cótinua deprauatione* Receniebo autem ordine nomina eorum uPp dum perueniam ad Co das Alpes, annotabóque ea maioris diftindio^ gratia maiulculis literis* Et primo quidem Plinius fecenfet odo Alpinas gentes, habitantes à latere Italiæ apud Rhætos 00 Lepontios, 06 hæ funt

TRivMpiLiNi. Qui,ut Plinius eodefflea pite (cribit,reliquiae funt Euganeorum,uocantur(l^ hodie Tripleuer, federn habentes iuxta lacum Cu* inanum,

manuiUj quorum terra attingit terr am Vcltlin.at-queCamunos,nifi quod interponitur mens quiquot; dam. Oppida corum iuxtalacufunqDomafmm, MuffiumjGlarea, uulgb Tfchara,Glabcdona,id eft,Grauedunen,amp;: Suricum,uulgb Surg,5lt;alia quidam quæ adhuc appellantur Tripleuen* c A M v N i. Apud iftos oritur Óllius,óó uo* canturufcß in hodiernûdiem Camunen,ut fuprà quoque memorauimus. Afferit ante Plinius etiam »o eos ab Euganeis origine traxiiïc. Strabo lib. 4- apquot; pdlat eos corrupte Camulos,SCdicit eos natione eflè Lepótios,V indelicioSiNoricos atq? Rhxtios» , vENNONES. HihodieVinftg^gt;weretEn gadiner appeUantur, ut fupr'a quoq? dióium eft» VENONETES. Hi foitaffispofteaVen. tonini,hodie aSt V eltolini appellat! funt.Sunt qui uaUemTclinam Slt; Volturena,Germaniceuelint cffeVeltlinJtalic'e autemV oltolinam.T angithxc regio Vennoncs ab oriente, Camunes à meridie, tö 2lt;Triumpilinosaboccidente»

M1 s A v c i. Hi in Plinio corrupte ,ut mihi uideturjeguntur Hifarci,^' funt Lepontq,üocanquot; turq; hodie Mafoxer tal : 8C eft Comitatus, in quo locanturRuflee, latine Rogoretum,2lt; Galancker tab Fuit quoq? olim cx Mifaucis Bcllentz,ltalice Bcllizona, latine ueroBilitionum diólum, V etuquot; ftiores liter Ç qu^inueniuntur inCurienfi cathedra li eedefia, uocant memoratum locum Mafox,Mc Eucum,8lt; uallem ipfam uallem Mefaucarn»

gt; *0 B R E v N i. HiiuxtauallemMefaucainBe* 1 pontqs habent fedem, inueniturq? nomen iftud in 1 huncufquediem,Namuocantur fua lingua,uallis

1 Breunra,GermaniceautêPalenfertahPtolemaeus . \ nbsp;nbsp;mentionem facit Breunorum,fed qui inV indelicia

de iftis autcm qui inltalia morâturnequa^Ioqui uidetur, cum Plinius eorû federn collocctineo latere montiû qui Italiam reipicit, SC poftea peculiar rem mentionem faciat de V indelicis fuperatis»

NAVNES ÔC FOCVNATES. Hi inter Lepontios quoepjin tradu Italiae habitantes, coni/ putantur: fed quis locus aut populus illis hodiere-ipondeatjinelatet»

Recenfuit hacftenusPIin.popuIos Cifalpinos, fede habentes in latere montiti Italiam refpicientej 'ff nunc enutnerat populos habitantes in oppoto 13 tere,incipiens(^a VindeIicisicribitfÏc;V inddidæ 1 populi quatuor funt,nempeCONSVANETES, quos Ptol. uocat Confuatas,5C Florus Senones,iit Â uentinus fcribit, habentc^ fedem inter Ifcram 2^ Aenum,SC, ut mihi uidetur, locus eor urn fuit intet Landshut, tPaflèrburg, amp;nbsp;Panow,aut circiter, x VIRVCINATES, uel,utAuentinusputat Thunicates,qui hodie dieTuneka appellantur,ha bitantes fecundum eundem inter lièram 6C Rauf ” ponam, diHi à Ptolemæo Rhurücates, apud quos SC Fruxinumeft,Germanicè Fr y fingen, interim ram fcilicet et A mbrum fluuios,ubi fedes eft qw^® palis in Vindelicis»

5 LICATES uel LYCATII, populifu^ iuxta Lycum habitantes,appellati Lechgówer,ueI die Lechreiner»

4 CATTENATES. Hos quoque Strabo If bro 4.reccnfèt inter Vindelicos,fcd uocat cos Clan tcnates» Hadenus de Vindelicis» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5«

ABisoNTES, Ptolemæus appellat iftos Ambifontcs,ponitt^eos ultra Aenum uerfusfe-ptentrionem iuxta Danubij fluenta» Hæctantum deNoricis. Enumerat ultra Plinius quatuorpopa los inter Lycum SC Rheaum habitantes, qui fuo

R V G V S C ij hos Ptolemæus appellat Rhe^ lt;nbsp;gufcas,tenentdp meridiem^SCuoeâtur hodieRhinr g^wer amp;nbsp;Rhintalcr,dc quibus fùprà diximus. No itro tarnen temporee locum habent citra Rhenum, fed ubi 0lt;^ Rhaeti nonnihil terræhabuerunt^ svANÉTES. PonitPtolemæusô6 hosuer ^ fus mcridicm,uidenturq5 mihi fuilïèducatusSucuo to rum,qui hodie prxfedura eft, uulgb Landtuogty, circa Rauenfpurglita.

CALLVCONES, amp;nbsp;fecundum Ptol.Cu- 3 lucones,populi mediterranei, intra memoratos limites,8C fortaffisfunt Algoienfes.

B R i X E N r E s. HosPtolemæusponituer 4 fus aquilonem iuxta Danubium. nbsp;HaCtenus de

L E p 0 N T 11, de quibus Cæfar feribit lib.4.. io morantur iuxta fontes utriufeg Rheni, Ô6 in folitu dine V rfellæ,cuius fuprà quoeç meminimus»

I v B E R1. Hos eodem iam comemorato ca, ' pite Plinius uocat quoep V iberos, 2lt; dicit cos effe Kepontios,habitantes iuxta originem Rhodani, quorum amp;nbsp;fuprà mentionem fecimus, NAVTVATES. Hos Strabo libro 4.. uocat Nantuantes, Slt; Cadar lib. 3. Antirates. Eft autem pagus quidam in Hcluetia,qih hodie Die W aat 06 Vchtlandt appeUatur ,inci piens à Rhodano et de-50 finensin Arolam.

s E D v N i. Horumciuitas hodie Sedunum, lingua fua Subaudiéfi Seon, 8C Germanice Sitten apptUatur, Si eft fuperior regio in Vallelïa.

V E R A G RI. Hihodie funtinferiorVaUefia. 1 nbsp;nbsp;nbsp;quorummetropolis fuit OdoduruSjUtferibitCae

farlib»)* modo autem appellatur Martenach. Per tradlum ilium fluit amnis quidam à monte fan^i Bernhardi in Rhodanum, licut 6C Cæfar aflèritiM duos confluere amnes. Sunt qui putant locum wo Ôi Mauritq olim Octodurum nuncupatum/ed hi errant, quandoquidem 6C hiftoria feu legende illius fanéfi 00 fociorû eius exprimât amp;nbsp;elarè often dat, hos landlos primum à motibus defcendifléa^ Ododurum,ód inde ad Agaunü perueniflc, 0^ inangufttjs Rhodani,atcp ibi martyrij lùpplftm”’ Agaunum. pertulifle. Oppidum Agaunü nominatur nofi’^^ S.^^Mius tempore Sandus Mauricius,Iocaturc^ in Ve*”^' gris,Sdefl:claufura quidamlèu montium porta wer fus Antuates, qui ibi incipiunt,^ extendunturft'

ad luraflum montem Sf Arolam fluuium, deç”' busfupra. Ab alio ucro latere Rhodani amp;nbsp;laciLe mannici,habitat V eragri,extendunturc^ ultrafaP' dlum Mauritium,etappellantur Paysdu Gauott- ^ 6d illi pertingunt ufq; ad regionem Fuflèneier,cit” ‘ Gallicè Fontceny, óf latine Vallis bona appelle'’ 'Bodiontij tur.Pliniusuerolib.5. cap.4-appellateosBodion' tios, óf ciuitate eorum Dinam, quæ hodie Donof uocatur,collocatur(^iuxta Lemannicum lacum, infra quam Allobrogum regio incipit.Scribit pi^ terea Plinius lib.j.cap.io.memoratosOdodurcn' fes, qui hodie funt Martenacenfes Veragrbfu'“*^ ciues Romanos.Hi autem omnes, uidelicet Sedu' ni óf Veragri, fuerunt pofica uno nomine uocati . ÏValliflèr,ficut óf libellus prouinciarü uocatOdo ;j durum ciuitatem Vallenfium.EftproindeOdO/ durus fita in prouincia Alpiû,quæ Icilicet Poenine appellantur:nam monsPoeninus apud Veragros eft,lïcut Óf Liuius dieft lib.u dec.}. eos accolas edè montis Poenini» Scribit aut in uertice illius montis olim

olimhonoratum fuifledcum à montam'sillisho-minibus, quem Pœninum appeUauerunt,unde SC Pcenimada« huicmonti nomen hoc relidumeft,ficutôCeadem raïione à quibufda Latinis mons iUe Mons louis uocatus eit.Cum aut incole illiusregionis ad Chri ftianihnum conueiTi enent,cœpiilcntq; deteftari damonumculturam 8C idololatriam,qua in mon te illoexercuerant,ubi fcilicet daemonum oracula 2lt; refponfa accipere confueuerant,aduenit mona' 10 chus quidam Bemhardus nomine ex ciuitateAu^ guftajóC abegit per exorcifmü humani generis ini micum, coégitq? infoedam quandamillorumon-tium cauernam, ut fama incolarum habet, atep in* deaiunt montemiUum dictum, Maiorcm fanfli Bernhardi montem, in cuius fummo uertice eit ex trudum monafteriolum hofpitq loco, Suntautê qjt monte Pœninû alibi ftatuere conati funt,quod Peew’wtó wow tamêfatis probare nequeunr. Pro mea fentétia eft Strabo lib. - qui claris uerbis fic fcribit t SalalToru ïo ager claudêcibus rupibus unnq; cinctus,ltalis una per earn uaUe uia eft. Sunt aüt SalaHi hodie in uaP le Augufta,uulgb Ougftaler appellati,inhabitan tes uallem longa, ex qua multæ alix ualles utrinc^ in montes fegregantur.Tota aüt regio ipfa cincta eft rupibus, ut ex Italia feu Taurinis angufta quidam uia in earn pateat: intrinfecus autern planicies quidam grandis inuenitur,quæ Germanice 8lt; Ita liceBart uocatur,ficut QC olim quoc^ Bardum ap-pellata fuit. In hac ualle crefcunt optimi fruCt us,ui ïo num apianû,quod Mufcatell uocant,et alia uini ge nera,uocaturtï^ Ougftal,aciuitate olim Augufta i nbsp;nbsp;nbsp;Pretoria appellata,qux in medio huius regionis

1 ftro uero tempore eft ciuitas epifcopalis. Amnis 1 nbsp;nbsp;nbsp;Dur ias maior, quem hodie uocant,la Doria, fluit

per SalaflôsjUt Strabo quocpfcribit. In hanc regio / nem amp;nbsp;uallem unum duntaxat iter ex Italia per an guftias rupium tranlitjdC poftea cum ad fuperiora regionis loca uentum fuen't, diuiditur hoc unutn iter in duo itinera ultra Alp es,nt Strabo quot^ fo^ bit libro quarto in hunc modum : Inde bifariam di uiditur,una per Poeninum,per Alpium fummita/ tesjiuméds inacceffibilis. Idem eodem lib. A Lüg' duno amp;c, Poenino côuerfio,cum Rhodanumf^ ■ ieceris,lac«mueLemannum inHcluetiorurntain »« pos» Rurfum in eodem libro: Super Salaflosinca cumine Ceutrones,0(f Caturiges,SC VeraghA NantuatesJacusc^ Lemannus, per quern Rhoda' nus cHercur Ac. Traiedo itaq; Pœnino monte,in quotantæ anguftiæfuntutnullû uehiculum iHnd tranfire queat, ducit iter uerfus ièptentrionem ad RhodanS A ad Gebênenfium lacum, atej ad ca^ pos Heluetiorü,nempe ad locum die WaatdiÓS» Hæc iàtis probant Pœninum monté elle eum, q^i hodie uocatur mons maior faneti Bernhardt Sed !’ et uallis ipfa que eft fupra Auguftâ iuxta hos mon tes,omnino altipulatnoftræfententiç,quippeqng à monte ipfo uocatur Vallis Poenina, amp;nbsp;in lingua incolentiû VallPelinna.Porrô AuguftamillâCæ far Auguftus primû fundauit, tranltulitcp ineam tria millia Romanorum, qui urbem inhabitarent. Vnde Strabo: Tribus Romanorû millibusCefar Auguftus midis,urbem Auguftâ habitandam tra didit,quo in loco Varro caftra iam habuerat. Do' muerat enim Varro ilIeTerentius Salaffôs inco P loco. Cæterum Salaffi originem duxerût à Tauri' fcis,ut Plinius dicit,potuerunt(^ Odo millia arma' torum militum ex iè ad militiam deftinare, utStra bo icribit. Altéra proinde uia, de qua StraboÆri' bit,eft priore multo tritior,quippe que Aplauftris permeabilis

• D E s C R IP Tï 0*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;103 permcahilis eft, tranfitlt;^ in Ceutroncs per Alpes humiliores,quæolim Alpes Grate fueiûcuocatæ, A Bardo quîdë afeenditur per unamuiam ad Au-§uftam,ac inde diuiditur ilia uiabifaviam.ad dexte r am ÔC finiftr am. Vnde Plinius lib ,5. cap. i c • SalaP forum Augufta Pretoria iuxta geminas Alpium fauces,Graias atep Pœninas amp;c. Ad dextram ex' tenditur iter per Pœninû, qui maior eft nions fan' (fti Bernhardi, ôf ad finiftrâ itur per uallem,8C tan-'0 dem per Alpes Graias,quæ modo apeUâtur mons fanrti Bernhardi minor, SC hæcuiaducit adCeu-trones, quorum metropolis eft T ar ent a Ga ciuitas epifcopalis,quçlingua illius regionis uocatur Mo tier,quod Germanicè fonat Munfter,iddp propter cathédrale eius ecclefiam, Regio Ceutronûhodie appellat Tarêtafen,idc^ propter metropolim eius Munfter» V nde 2lt; liber prouinciarum rede expli cat,inprouincia GraiarS AlpiumTarentaGa effe metropolim Ceutronü,ficutin Poeninis Alpibtis *«* Ododurus Valcfianorü caput cenfet.Ex Tarenta fiorS ualle itur recta ad Camerinti,quod hodie præ cipua Subaudte eft ciuitas. Notandu quoep bic,in Plinq exeplar ibus,ubi recenfent A Ipine genres,de prauata elTequorunda populórü nomina, ut funt Calaffi pro Salaffi,6C Acetauones pro Ceutroncs.

M E D v L L i. Meminit Strabo libro 4- Me*, duallorum, diciteïlj locum eorum effe iuxta Ifaram infra Ceutroncs,amp; quod termini eorum extendan tur ad V ocontios atq; AUobroges.Ptolemaus ap ’'‘ peUat cos MenduUos.

v C E N N I, HosStrabouocatlconioSjUelut i nbsp;nbsp;nbsp;quidam libri habent,Siconios, aut fecundum alios

CATVRIG ES. Horumpopulorufedeseft 1 nbsp;nbsp;nbsp;in Alptbus Cottqs iuxta Ceutroncs in traCtu mon

104- R H AE T I AE A L P l N AE fis Cinefi], quem uulgó uocant Montanys, Reh'quot; qua nomina intada relinquo.

Abent ualles iHæ quæàSummisAIp’quot; ^“s **' Italiam excurrunt,prçfernm qax y regione V allefiæ,Suediæ,SC Curio*^ Rhxtorum Gtæ funt, amp;: quarum^P’'’ mentionem aliquam fecimus/erè fingulæ pecutoquot; i» ha quædam négocia, quæ in diuerfis exercerîCg'^' nibus : ut, exeph gratia,apud Salaflbs eft Oug^^ uallis icilicet quæ confinis eft Valleiiæ, in quarte omnes funt inftitores.InVaU Sefia ubi Seftitesor» ginem fumit, communiter habitant latomi feuea’' mentarq .Item in ualle Oicela, uulgó Efchental, h’ Cupiniani bitant Cufpiniani (eu eufpidum artifices,et qui p^f tornum fabrefaciut fcutellas.In ualle Vegetz qu^ locatur inter Luggaris Ót^ Eichental, quæcp cofin'5 eft ualli Meintal,iunt omnes incokc fumarq 8f ea' ‘’ minorum repurgatores,eiusc^ rei gratia regnuu* NeapoIitanum,Siciliam,Franciam,GermaniafUj 6C totam Italiam peragrant. Item in Galanckapt® keftnarij peMefaucum, omnes funt relinarq Sciportarum textores : at hi plcrunq; mendicât per regiones,ubi reliquifuisartificqs fuftentantur. '

Quibus Uteris olim Galli er Germani feribendo up perini, er quando apud Germamos ups feribendi ino» Îeuerit. Caput XXXVI

^^Rifcis temporibus,duæ duntaxat HUquot; ^^^g«æP®f Europam fenbi confueuerunt, f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidelicet et Latina,quam £f Ro'

manam uocant: quapropter SCduæ^^æ nationes omnes ahospopulos.nempc Gallos,Get manos,

manos, Pannoncs ô^cuUiteratos 6^ barbares ap, peUauerunt, quod fcilicecpcritiam feribendi non haberent. Poftquam uero Graeci ex Phocaea ur* be Aeolix Afratiex profeAi in GaIliam,Maffi* liam, Antipolim,amp; alias quafdam urbes condidif-fentjibii^ fedem collocaflent,inftituerunt fucceden te tempore (cholas, docuerunt«^ pueros linguam foam, ut etiam pofteris temporibusRomani illuc nuferint filiosfuos,quiibi difeerent Grxeam lin' to guam.Sic enim fenbit Strabo lib.^^Eo tarnen tem pore Romani nondum erant magnialicuiusnox minis amp;nbsp;potential extra Italiam, nee lingua eorum apud Gallos Slt; alias exteras nationes erat cognita» Cum(^ Greci iam habitarent in Gallia,uicini(^ effent GaUis,coepcae font paffim quidam Gallic^ uo cesleribi Graecis literis, id quod Caefar teftat lib. u (e tabulas reperiffe in caftris, in quibus Hclueti) fcripferant Graecis charaderibus omnia nomina foa,atcç numeru, Similiter lib. c. de Druidibus foci io-bit,quomodo illi Graecalingua res foas annotate . confoeuerant.Quin 2lt; Tacitus inlib.de Germano rum moribus,indicat quomodo inRhaetia ëé Ger mania quxdam epitaphia repertafuerint,Graccis literis infculpta lapidibus. Vn itaeç font Galli an* tequam Romanis fobijeerent,Graecis literis,quas proculdubio ab aduenis Maffilix habitantibus di dicerunt: fed ob id non introdudus fuit ufoscomu nis, feribendi to tarn linguam foam Graecis literis, quinpotius Gxfar domita et deuida Gallia,coegit 30 indigenasdereUnquere nedum Gixcashteras,ue' tumô^ natfoam foam linguam.Tenucrunt enim Romani hunc morem, ut cogèrent eos quos dcui' cerant,uti linguafoa Si Romanisliteris, legibus«^ fois conformes eile omnes genres uolebant.Et hoc i pado in maiorem partem Gallia: introduda eft

ÏCÖ R H AE T I ÄE A L P Ï N Aï lingua Italica,quç eft lingua Latina,fed plunmum corrupta,quam cum Galli homines barbari rede fonarenon poterant,eam ulqueadeo corruperunf, ut Gallus difficulter intelligat Italum, amp;nbsp;econtra» Vocatur tarnen ab eis Romana, quod à R omams cam didicerintæt cum Galli multo tepore fub Ro manorum impeiio egiflènt,cœperunt quocp ufur^ parelinguam Latinamin cauiis iudicianjsatwlf teris conficiendis : 06 tandem ad hoc uentum efijO^^ tota Gallia atq; uicina Germania coeperint fcribe' «« re latine,06quicquid magni ponderis fuit,annota' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;runt lingualatina in fchedis,uoluminibus,atcg ?“'

licis inftrumentis.Quin amp;nbsp;lingua Germanica,quÇ anteanuncf fuit fcriptaqifqjad rëpora Caroli Ma' gni Rom. Imperatoris 06 regis Galliæ, qui natas fuit apud Germanos in Ingelheim pago, duobus Germanicis miliaribus diftâte à Moguntiafceun dum Rheni defcenlum, anno poftChriftumnatS 801. fub ifto inquam Imperatore primûcœptaeft fcribi lingua Germanica, ufum eins introducenK *’ induftrio illo Cæfare,ô6 fingulari Germanica na/ bonis fautore.Non tarne mox fuit Germanica ito' gua ufurpata in caufis iudiciartjs,priuilegtjs,ct ahis publicis atqjarduis ncgocqs literis demandandis, quod ea tune nó fatis idonea 06 efficax cenferef,fcd fi quid efficax elle uoluilTcnt Ô6 perperuü,ufi fuerSt lingua latina, qua* iam per Romanos Ô6 à Roma/ nisimperatorib, fueratintroducta, durauitc^ mos Anmfulceptte illefcribcndiufqjad annuChrifti 1200. autcircitet, lingua Gertna tune primum cœpta fucrunt négocia ardua fcribi p uicit in literis. in Germanica !ingua:arq; h inc eff quod paucæ an/ tiquæ literæ inucniunf icriptæ Germanicè.Ât cum ufurpari cecpillct Germanica lingua in publicis condendis literis, paulatim rdegara eft lingua la' tina ex foris óf conliftortjs,ut etiam noftro auo omnes

omncs iudiciariæ caufacjaó:iones,conuefttioncs,li' bertates öó priuilegia in noftra regione ab Impera tore,r€gejamp; principibus,Gevmanice conferibanu Hic ufus inoleuit, ut iam diximus, ab anno Chrifti 1100. non obftante quodpriusante multos annos Germanica lingua per Carolum Magnû literis ÔC feripturæfuerit coaptata,lt;jGia nullius adhucfuit ef ficaciç,necGgill5fuitei adhibitû,fed folum profuit ad côleribeildü rythmicos libellos,6lt; quae quilquâ 1 domi atep priuatim annotate uoluit.Sciendû præ* terea Germanos nô habere proprios charaderes, fedutuntur pro lingua fuaferibenda latinisliteris, tametfiearum figuræexabufu quodamnonnihil corrupts fint Sé inaliam formamdetortç,nemo ta meudubitarepoteft de eis,quinàlatinis fintmu' tuatæ. Literam k acceperuntaGræcis. Quemad' modum aût Germani conati funt feribere linguam fuâ,fic Francigenæ idem tentauerunt in lingua fua corrupta ; corruptam uoco, quqdfex fitlatinælin' ao gux.Sic quoq? Hifpani, Angli, Vngari,Bohemi, Poloni, à reliquat Europe nationes conatæ funt linguas fuas Romanis fié latinis literis feribere, eu tarnen olim Græcis literis tantum Grçca lingua,ÔC latinis latinafcribiconfueuerint, Notandû proin. de hoc loco,antiquam 06 primam Germanorum feripturam iamuixpolTe intelligi,nó quod lingua ipfa ufqueadeo fit mutata, fed quod maiores nolfri qui primum linguam Germanicam feribere tenta uerunt,aegrè Slt; cum magna diffieul täte potuerunt ï® quafdam difficiles uoces 2lt; perplexas fyllabas lite. tis comprehendere,que ueram amp;nbsp;genuinam expri merent prolationem,quippe qui inea re adhuc ru. des 2lt; inexercitati erant,donee tandem ex cotinuo - ufu et longa experientia ingeniofiorum hominum diligentia adinuenit,qu^facilitati fcribendi et pro'

ferendi noces coducerent Gerte ucteresGermani nun^ ufi fuerunt litera f, fed loco eins ufi funtcon fonante u, ut pro frow/ræueljfrid/rœlich SCcfoi pferunt urouCjUræuele, unde, urouuclich, lnrnogt; nafteno S. Gaili eft codex quidam euangeiieusifl membranis ante fexcentos annos Icriptus, eo fob' eet tempore quado paulóante Germanica lingua capta eft feribi : eft aut latine ftriptus Jiabens è ro gione Germanicam interpretationem, fed in qua ex quinque aut fex dictiombus uix una à noftratf ’lt;gt; bus intelligi podet^ nil! cOlIatio fieret latini ftrmo' nis,quantumlibeta maioribus noftris^noftrauten tibus lingua, fcriptus fuerit. Hi qui latine funt do-(ftijpoterunt uteunep ex uerbis elicere iènfum. HaC linguaru immutationê parit tempus ipfiim, Con' fonantem u nos Germani proferimus corrupt inftar f, id quoditali minime faciunr,fcd profo® cam ut nos proferre confueuimus literam duphea^ tam Wjqug genuina eflè uidetur pronunciatio con fonantis u. Excogitauerunt aSt Germani literal *’ w,quæeft u duplicatû, idc^exGræcoS^: Aeobeo )ÿ DigMm4 fermone,in quo fuit duplicatum y^qucmadmodii Acoheum. feribit Dionyfius Halicamafièus hiftoricus liba»

HVm itaque noftro æuo Germanica l/u' gua fcnbicomodc poffit,06 latinæ bn' guæ charaderes illam iatis comprehend l^i^^fi dere queant,ad hoe tandem honiinü cü' riofitate uentum eft,ut CancellariaruSC Confifto. 3® riorum ieribac rurfum nobis latinam linguam in media Germanica lingua obtrudereconentur,uix unam lineam fine admixtione latini alicuius uoca. bub fcribentcs,perinde quafi penuriam uocum ha beant in Germanica lingua Tua côfufione effîcien' tesjUt

tes, Ut multi boni uiri latine lingue peritia deft ituti, nefeiant quid in multis locis intelligere debeât,aut quidfignificet perillamautiftamfententiâ. C^ud quæfo ifti aliud faciunt, cp quod linguam noftram folidam,integram,impermixtam, 06 nulla alla in^* feriorem,conûpere,imô côtemnere ftudent,aliéna introducetes uocabula,cum extraneæ nationes no ftram c elebrem linguam no tanti faciant, ut uoces eiusfuisintermifeeant ƒ Hinc fit, ut poft labentia

10 tempora ignoret quæ uerafit Germanica lingua» A pud ueteres Germanos nuUainuenit latina uox. Ger manicæ admixta lingue,fed modernorum feri barum turba banc nobis confufionem facit, plus uolentes quam oporteat fapere. Quare non magis fcribunt,bc2ugen,cp proteftieren, geriebtszwang qu'am iurifditio,zug uel beruffung cp appellate, ziehen uel beruffen quam appelliere, Weger qu'am appellant,antwortet qu'am appellat,laden qu'am ci tieren, uereinigung uel uertrag quam concordats, 10 anftos ^ confin,beweren qj probieren, grundue* fti qu'am fundament,widerlegenucl erfetzen c^ re. ftituieren,ucrbefften qu'am arreftieren,oberkeiten quam potentaten, uerpfliebtung uel uerfebribung qu'am obligation ^ 0^ fic de alqs multis, ubi latina mifcentur Germanicis uocabulis,quandoquidem

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quod Gitllid olim «ft ^frit GemiMCit !ingHii,potif imS Cd«

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tlt;e,boc eß, fiipcriorcj Gcrm4ni,Ht funt Heluetij,zs’ in»

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cdput XXXVIU Blbi dubium noneft,Gallos olim Germa nic'e locutos,fed quam linguam'a Rom a ’ nis coaóii funt derelinquere, nifi quod ft 1 diotifmos adbucretinêtGermanic^lin'

guç,id quod in multis aduertere licet fentetqSjqui' les funt, Que ha tu fait,was haft du thon, quälen' tentialatinæ linguæ minime re(pondet:namnon dicitur,quid habes fecifti.Sic,Ie lay fait, ich habs thon,ideft,ego habeo fêci.Item,Ielay ueu,ich habs gefehen. Vienauecmoy,kommitmir, ideft,ueiU cum me» Maine uic, fürs enweg,duc uiam,pro,de' ducas. I lay cheuauche,cr hat geritten,id eft,ipft ba bet equitauit ólt;Sc» In fumma, uniuerfa lingua tenet GermanicelinguçidiotifiTios,id quod pro bat Gal ‘'’ los olim Germanicè loquutos.Cumi^ à Romanis adiatinam cogcrentur Iinguam,non poterantna' tiuos Sif confuetos deferere idiotifmos, id quod 9^ Apoftolis contigiflèfcimus, qui grace fenbentes non poterant declinare hebraifmos. Sic itaqj GaUl hodie habent linguam confufam Slt; ex multis con futam, conftantê icilicet ex reliquqs latinae SC Get' manicæ linguæ.Ex Germanica lingua praeter idio tifmos habet quoeß adhuc multa uocabula inufii) VocaiuU Celtic ut funt,harnois,Germanicè harmfchtjatinè armai *’ e^elin^u^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;item, burgois, burger, ciuis : fic, laflè, lafs, dimitteï

riche,rich,diues : panciere, pantzer, lorica : heauf me, helm, galea : curaflê, kuris, thorax : eiperons» fporen,calcaria : dague, degen, gladius : haye,hag, feps: gerbe,garben,manipulus: bouc,bock,capcrl efpriuier,lperwer,accipiter : creuiflè3krebs,cancer; banniere, baner, uexillum: ancugle,onougen,cx' eus: banche,banck,icamnum: trouble,rrub,turbi' dum:emble,heimlich,fecretè:nonnes,nonnen,fflO niales : tailler uel tranchoy,teller,dilcus : feite,-et' t’ ren, lacerare : manche, manglen,carere : cuquelin, kuechlin,paftilli: tettin,tutten,mamilla: grater ,kra tzen,fricare: gaingnie,gewinne, lucrari: layt,leidt oder ungefchaffen,deformis: bacin,beckin, pcluis; cuyffin, kuffin, puluinar : fablon,fand, arena : glo'

ß E S C R I P T I 04W •^^^jg^ockenjCampana: t«jodf,occide. Sunt Scf alfa multa fimilia, omnino Germanids âf non Îatinis aUudentia uocabuks : uulgus cmm rudcnô potuît ab initio l ingulas latinas noces capere^arq; ideo plu rimas retinuit ab antiqua Germanica lingua, ta* metü illas quoque lacèrent 2C corrumpant lîcut la-tinas,nullam in pronunciatione reële fonâtes.Ne' fciunt proinde illas Germanicas elle noces, ufque' adeo ab antiqua Gallica excidernt lingua. Seiende ’0 quo(^ Romanos non potmldè id efbeere, ut totam Galliam cogèrent ad iuarn lingnam,quia Heluetq pro maioriparte uiq;in hunc diem retinent fnam antiquamGaHicam linguam,à qua nun^ deflexe^ runt. Idem indicium eft de tota linea Rheni ufque ad inferiora Germaniæ loca, ubi bona pars Galliæ Belgice Rhenum cotingit,ut funt Aquenfes,Leo' dienfes,Tungri,Colonieniès,amp;r alq populi his con fines, qui omnes utuntur antiqua Gallica lingua, quorum linguam nos fuperiores Germani noca-*0 mustt)attlendifch,obidquodcómuniter s cómu fantin t, 6Cafpirationê mediamin c, ut was wat, das dat,iprechen precken, obreft obret, geftanden getandenSCc, Retinuit quoqne Gallica natioifta diierimina in lingua Romana,ubi coadi funt latL nè ftu Italicè loqui,nó ualentes omnino renuncia^ , refus locutionis proprietati, raro fcilicet utentes li tera s, tameth illam ienhere cogantur propter lari, nam linguam,unde uernacula eorum lingua eft de riuata,fednon pronunciant earn ex confuetudine gt;0 antiqus fus Germanics linguç,in qua raro ufi fue rant hac litera. Exempla: fcribunt hodie noftre, amp;nbsp;pronunciant uotre: lie pro noftre legunt notre, pro maiftre maitre,pro eftoit etoigatqj in alijs fimi fibus hunc tenent modum.Hsc autem omnia hue tendunt,probante^ inferiores Germanos hodie te-

ni R H AE r I AE A L P I N AE nere ant^uam Belgkam Iinguain,S^ Gallos ohm locutos Germanica lingua» Refert Cacfar libro i» apud Heduos fuo tépore fummu magiftratus o®/ Vergoamp;reh cium didSGallica linguaVergobret, Eft aScuerg

Germanicè nerggen^quando fcilicet magiftratus caufas exequit a abfoluit. Obret uero lingua infe^ riorum Germanorum apud noseft obreft,ideft, furnmus (èu fupremus» Huiufmodi ergo uox Gcr manica eft,et quidem genuina,ficut et hodie in mui tislocis apud Germanos Praefesappdlatur Verg' ’’ ger, id eft, executor : fie Schaffner, qui negoew alv quod tradat: 06 Amman,qui uir eft officij’Ä ^’^ meifter,officij magifter : 06 Bürgermeifter,mag’ fter ciuium: 06 Schultheis, iuffor 06 imperator ds' bitorum feu obligationum: Ô6 Vergobreft,fupre' mus executor 06e» Quod aSt Heluetq quo(^ Gw«* cenfêntur, aliter autem Germanica utantur lingua quam Belgæ,differentia folûeft inpronunciandO' Deinde Belgæraroutuntlitera s, ut iam diximUS) ^ Celtæ aSt ea frequenter utuntur,habentes lingual ‘ fibiIatricem,Gcut 06qui Gallicanâ inhabitant pro' uinciam, puta circa Auenionem,qui 06 ipf Cdt^ funt, Ô6 more fuo feribunt atep legunt uoftre,mai' ftreó6c»idquodreliqui Francigeme non faciunt, atep ideo inter hos Ô6 iftos confurgit diftrimen ali' quod in una et eadem lingua» Vnde Ô6 Cæfar bKi» teftatur. Gallos habere differentiamin lingua fe in legibus Ô6 conftitutionibus. Et Strabo Iib. - ft*^' bit: Aquitanos, qui una pars funt ex tribus Gallic partibus,habitanti^ iuxta montem uulgb Run^' ’ ualldidum uerftis Hiipaniam,conformiorescllc lingua ftra 66 forma Hifpanis ^ Gallis. Sed nee re/ hqui Galli ubiep locorum æqualiter loquuntur p^r omnia,(èdinmultis nonnihil inter fedifferunMy cut 06 in gubematione,monbus, 06 confuetudintr

D E s C R I P T I o» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

busaliquantulum diflîmfles dcprehcndûrurjiaud fecus quàm noftra Germanica lingua hodie multiz fariam per Germanig partes diicriminatur,tametri una fit lingua. Vbi notandum Germanos,præfer' lim Sueuos,in lingua fua plus abundare literis $ Gallos,nam icribunt,teut{ch, unde et Teutones ap pellantur, haus domus, grawfen horror, thewr ca' rus feu preciofus,fleis induftria,mein meû,dein tun, aufs ex,maul os,Iaufs pediculus, bedeuten fignifica 10 re,reuter eques 00c, Hekietq uero utuntur paucio^ ribus literis,SC inferiores Germani,id eft,BeIgç,ad hucpaucioribus,Ioquuntur(^ cum tanta feftinatio ne,ut Heluetq illos intelligere uix queant,Sueuiue ro amp;L reliqui Getmani longè difficilius illos capere poflunt,quodntrorSœ lingua plus inter iè diuidq habeat in literis,^ noftra Cekica Óóiftorü Belgica, Vndenon mirandum,AriouiftumSueuorumre Emeftuirex gem olim non potuifle bene intelligere lingua Bel Sueuomm, gicam,cum exercitum fuum traieciflet in Galliam.

»0 Nam licet Hedui fuerint Celtae, fieri tarnen poteft, quod in regione ilia amp;nbsp;in ulterioribus illisGalIiæ partibus,ubi Ariouiftusbeilageffit, incolae ufifue rint lingua Belgica, quam nos Wattlcndifch troca' mus,ut fupra quoqj diximus, quæ lingua in muftis Germanic« linguæeft diffimilis,ut lyff lieb,dile' lt;ftus: op,uff,fuper: negt, nacht, nox: h)lp,hilff,auxi liumSCc, Vnderefert Catiar liba.regem AriouP ftum ex diutino ufu didicifle linguam Gallicam, Fuitenimea in interioribusGaIIi«,uelociflima: JO prolationis,iuxta Rhenum uero et in Heluetia tar diorem habuit pronunciation?, Porrb ultra Rhe' num in Germania ipfaadhuc tardius proferebar, potilfimum in Bauaria amp;nbsp;Auftria, Nam illarum regionum habitatores utuntur literis ad fuperfluix tatem,proferuntc^ Germanicam linguam tarde,la

tiflimè fimul oris ndum diftendentes. Sic itaque Germanica lingua uerfus ortum fob's continuo tar diorem habet prolationemjin Gallia autem cififfi' mam habuit olim^et hodie quoep habet,ubiadhuc Germaninomett Germanicè Ioquuntur,Porró ob lingue comunio unde. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem^quam olim habuerunt Galli’cum Germanis,

appeUauerüt Romani Teiitones,præièrtim in Sué uica regione ultra Rhenum habitâtes, germanes, hoc eft, Fratres, quod fcilicet Gallis in lingua,morn bus Ô6 quibufdam ritibus coformes dfent, Beatus '^ tarnen Rhenanus putatTeutones Germanosdf óos à Teutonicis dictionihus,quali gar man,id cft,totus uirilis: uerum hanc opinionem reqeitan/ tiquusille geographus Strabo hb.-. in hunc ino' ' nbsp;nbsp;dum feribens : Germani nonnihil imitant Gallos,

exoellenti grauitate SiT magnitudine corporis at(^ ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pallido colore,ied SC aliarö return ipecie,moribus,

confuetudinibus, uitxc^ cóuerfatione,quapropteï Romani tufte illis nomen tribuerunt Germanin, perindequali uocarenteos fratres.Nam genuinos ï® fratres Romani uoeât germanos. Hactenus Stra* bo. Necobftatnoftrælmtentiæ quod interduper Cæfarem,Liuium, Suetonium,Plinium ÔCalios quxdâ nomina Gallica uirorû aut mulierumaut aliarû return comemorantur,quç iam Germanic?

' linguae no uidentur efte confona,quapropterquis cogitate poftet Gallos olim alia fuifleufos lingua quam Germanicajhæc inquam neminem mouere debennftd hic cogitandu, didos hiftoricos omnes Italos fuifle, qui non facile potuerunt nomina St 5® uerba Germanica iuxta fuam genuinam prolatio' nem feribere SC pronunciare, addentes femper ali' quid aut detrahentes : ut, fi Germanus iubeat Ital3 proferre knecht, illc dieet negt, Sed SC memorat» Ïtalici hiftoriographi hocunum curaruntinGergt; manias

manias didionibus, Utterminationcs earum for^ marentiuxta morem latinarS dicSionS, per quod illæformamfuam naturalem amittentes,obfcuræ et imperceptibiles redditæ funtJtem hçc uox Rud precht, quæ Germanica eft, fi iubeatur proferri ab aliquo italo, ille more fuo pronunciabit Robert,fi eut ÔC nomen Robertus hinc deriuatum eft : nam ille non poterit aliter pronunciare nomen Rud' precht. Sic ex Adelprccht Italus fecit Albertum, compojïui 10 ex Sigprecht fecit Simpertum,extPildprechtPhi. brecht, Iibertum3ex Humprecht Hubevtu, ex Lamprecht Lampertum,cx Trutprecht Trupertum, ex Gotz brecht Gofpertum,ÔC ita dealijs multis,quac nomi na fcimus ortum fumpfifte ex Germanica lingua* Cum aut Germanica noftra lingua Italis et Gr^cis nihil fonct,1111 pro arbitrio fuo torquent SC formât nomina noftra Ut uolunt» Hinc eftquod necCæ' far nee alij potuerunt fcribere Germanica nomina 2lt; diäiones feeSdumnaturam et proprietatemea'

*0 rum,2lt;nosGermani ubi tales dictioncs inuenilt; mus,cogimur conieCtura quadam uti,8Cex uerbo. rumfenfueheereipfam Germanicam uocem, Seri bit Plinius libas. cap.18. Gallos adinuenilTe forma aratri cum rotis, quam fua lingua uoeât plammo * rate, quae uox Germanica eft, fed male fcripta, de; bet enimelTe pflugradt,uel,pflugmitradt,quas uo. cesPlinius iuxta Germanifmi pro prie täte eloqui nequiuit.Rurfum idem Plinius lib.5 • cap as .aut iff*

. dicit Fades Gallice elle latine piceam arboré, quæ îo fcilicet fert picem,ubiexpa:ch(ficenim uocamus picem)fecit pades, Ab hac quocç uocefluuius Poy habet nomen Padus, quod iuxta origine eiuscregt; .feant plurimæ piciferæ arbores» Scribit tarnen Pli nius eodemcapite. Ligures, qui ÔCipfiGaUifue' runtjinterc^ Gallos habitauerunt,memoratum flu

«lt;ÿ RHAETIAE A l P I N AE uium Pads fua lingua, quæGaUka fuit, ncmmafifc Bo^wcut Bodincum, qiiod idem Polybius ted atur lib, 2. ió' natt^ latine fundo carentem.Fuitamp;^ciuitas qux* dam hine appellata Bodincomagus, fita iuxtaflu' uium Poy. Fundo aütcarere,Geimanicèfonat,bo den mangîen,quæ uoces magnam habet confonan tiamcum Bodincomago. Rurfum feribit Plinius Mrfrgd libro i7.cap.lt;?,MaigaGanicè,eflcIatinèterræadi/ pem,Germanicè erdenmargieiikym.Et likj.cap»

Eporeiüx i6.idemlcnbit,EporedicasinGallica linguafona )« re idem quod latine bonos equorum domiwres, quod Germani uocât,abrichter der rolîèn.En uox ifta abrichrer,uocatur corrupte à Plinio kalico feti ptore Eporediker.Item Suetonius inGalbamcap» 3. fcribit,Galbam elle uocem Gallicam, fonaret^ 1^ tinè præpmguem.Sic enim in hunc ulc^ diem prxgt; pinguisapud nos irnforiè uocatur kalb,idelt,uiuJ lus. Iterum Suetonius in Vitellium cap, 18. fcriblG

Bero Beco eflè uocem Gallicam 6CTolofana,fignarei^ latine roftrum gallinacei, quod nos iam uocainus ■*’ fchnabel : etiamli à beco quoep dicamus becken, id elf, roftro idum faccre, quod auium proprie ed» G^lfttit Scribit quoqj Polybius,populos Geiïàtas Gallic^ lingua lie uocatos, quod mercede condudi in mill tiam ierintjlicut amp;nbsp;in huncufe^ diem condudii Ier' ui uocantur Gellel fcuGilîèI,qui pro certo ÔCcon^ uento precio adcxequendumaliquidconftituunf» Ex his facile quifque aduerterepoterit,priuatasuo ces omnesex Germanico deriuatas fermone, Gab licam-^linguam olim eandem fuifle cum Germa/ J® nica^ Quod autem hiftorici eas diGiones pleruncp perperam icriplcrunt, huius iam reddita eft ratio^ Q_uin 5C Cornelius Tacitus in libello qui intitulât de Germanorum moribus, annotauir quot^ non' nulla Germanica uocabula, fed quæ pari modo,ut fuperiora,

fiipcnora, lacera ÔC manca inucniûtur.Is enirn per^ pctubeftltalorum ufus, ut noftras uocesnecfcn\ bere reifte, nee eloqui ualeam. Hic autem Tacitus feribit baritumpro brecht, nerthum proerd,frax meam pro pfriembd OCc, Præterea omnes Germa niæurbes habuerût proculdubio Germanica uo' tabula, ficut amp;nbsp;hodie habere inuemuntur, ut funt EÎeg4«f argu« Nürnberg,Marchburg,Brandenburg,Lunéburg, mentum klocis^ Magdenburg,ti?irtzburg,Brunft»ig,Hildeshcim, 10 Stutgart,Rutlingen,Franckfurt,Erdfurt,Schwin'

fuit ^c» Ptolemæus uero Germaniæcelebriora lo ca recitans,paucorum nomma côinemorauit quæ uUum germanifmûrefipiant, ni G quod in quibuC dam finalem terminationem nonmutauit,utfunt Laciburg, Afeiburg, Berg,T ulifurt, Lupfurt,Mo nogart: at reliqua nomina quæ ponit,in nuUo refi^ piunt germanifmum.Suntaût ifta,Ph!leum,Setu, tanda,Tecelia,Phabiranum,Treua,Lcuphana,Li rimiris, Marionis,Cœnognum, Ciftina, Aliftus,

10 Bunitium,Vitunum,Virutium,Rhugium,Scurz gum,Eucacadis, Naualia,Mediolanû,Tuderium, Bogadiû,Stereuntiû,Amiria,Munitium,Mœuiû, Aregeuia ,Galegra, Sufudata, Colancorum amp;£♦ amp;nbsp;alia quamplurajquæ omnia recenfita Sf omilla, germanifmum refipere debuerant,n rede amp;nbsp;iuxta Germanici fermonis proprietatéàPtolemæofcri^ pta fuilTent.N une aût cum ipEmet eanomina non intellexerit,nec certè ncc redîè potuit pronunciare, neq; iufte literis coprehcndere.Sed ferendû hoc eft îo atqj côniuendum ei, cum Graecusfuerit atq: extras neus,Eadem ratio habendaeftinlatinis hiftorio* graphis,qui mentionem faciunt multorum nomix numGcimanicorü,ciuitatum Sd populorum,fcd ’ quaeabeispromaiori parte perperam fenbuntur, nee iuxta Gei mankælmguæ proprietate furuanx

nS R H AS T I AE A t P I N AS notata, id quod accidit ex ignorantia eius linguae, ut etia m pkraq^ fic fint contorta amp;r kcerata, ut nec Germanica fint,ncc Italica aut Gallica» QuaprO' pterin Germanica natione,nomina Germanica quæ paffim inueniuntur, magis funt cómendanda amp;nbsp;in lucé producenda,^ inaniter uerfari aut occu' pari in uocabuiis deprauatis,ó^ ad latini iermonis norma detortis, atep ex Germanico iènfuinaliam üocé mutatis. Sic enim ex Catzen elnbogen,quod uocabulum adhuceft in ufu,uidebis cmergere Cat «^ tos Mclibocos,id quod Beatus Rhenanus pulchrè explicauit. Sic W irtenb erg Intuergi,Bar regio V at giones, Zeringen Caritni,qui olim fuerunt Duca tus Carinthia: in Brifgoia fitus, confinis icilicetFH burgo: id quod dico propter aliam Carinthia, qua Cärm Kernten uocamus, à olim habitatores eius Garni

uocati fuerunt,uicini PannonqsXibuit demep hic et hoc adtjcere,quod ciuitates 8ópopuli Germanic femper habuerunt nomina Germanica, ficut 0^ in , ahjs linguisfiCnationibus, locis nomina fuefötim *’ pofita fecundum cuiuslibet linguae tenorem : ut in Italia, Florentia, Bononia, Pifa, Alba, Oftia,Fer' raria ôôcSicinGræcia fecundum lingugilliuspro prietatem,5C item in ludæa inuenies nomina locolt; rum elk Græca 3^ Hebraica ldem iudicium eft de ahjs nationibus. Sum tarnen in Gallia 2C Germa/ nia quædamoppida, à Romanis uel reparataud de nouo cxtruCTa,quæ retinuerunt nomina Roma na,ut funt Colonia Agrippina,TrophæaDruii ? Confluentia, Augufta Vindelicorum, Augufta 3® Anthypophora. Rauraca ÔCc, Non auteft mirandum quodGrxcf uel Latini Germaniæ noftræ loca SC nationes non Teutones ctum genuinis fins nominibus exprefferûqcum nos Ger extera corruni^ mani idem faciamus in appellationibusfuorumlo ^unt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corum.Nam Italica loca pleruncp perperàm êCcor

nipte exprimimus fuis nominibus, ut Rbegium uocamus Raetz,Bononiam BoIongen,Mutinani Moden, Fauenuam Fientz, Ad pureum zum ßu. t2;en,Cacfaream Auguftam SaragoHam,F!ncm terra sum finftern ftemen, Apuliam Pulien,Bru' tios Abrutzen fiCc.pleruncpdetrahêtes aliquid aut adijdentes nominibus. Porrb in nationibus nobis uicinis Italica nomina funt rectiora, quippc qua confonafunt illi nationi SC lingua, noftra uero ap^ to pellatio illis omnino eft diflbna: 0ó è diuerfo in

Gallia amp;nbsp;Germania nomina Germanica funt ge* nuina, qua uero à Gl acis ÔC Latinis fcriptoribus funt data,corrupta atep deprauata funt,^ ob id intgt; Certatunde Germanica denominatio longè eft pra ferenda Latina SC Greca denominationi,eb quod antiqua Germanica amp;nbsp;Gallica nomina ab autori' -bus nonfuerintaccommodata locis 06 proprietati lingua Germanica,fed magis ad latinar um dictio numnormam 06 terminations detorta,autueiius

dodiifimus Henricus Glareanus praceptor meus GifffWW opmw eolendiff Sed adhibendafunt cxemplaCertè Ca, far cum reperiflèt Heluetiorum uirorum nomina Gracisliteris conferipta, quadam debnebant in ;^ Gracam literâ,qua facit ch,eb quod plurima Ger' manica nominabanc habeant finalem termination ncm,qualia funt Friderich,Henrich,Dieterich, A' delrich,Vlrichó6c.quam finalem fyUabâ latmus

ïo Gracoxfiteramlatinam x,utpatetinbisnommi bus Orgetorix,Dumnorix,Cingentorix,AmbiOn rix,Vercingetorix,Eparedorix, qua Gallica funt nomina uirorum:nam Orgetorixeft Horderich uel Ercntrich,Dumnorix Dumerich,CingentO' tix Sinnentrieb, Ambiorix Emberieb uel Heim.'

rich, Vercingétorix Vcrrfinrich ucl Seerfinnch,E' paredorix Fridrich. Scribitproindc nonnihil Po* Îybiiis Graecus lib.udc quodam Gallo,quem nomi Aut^meui nat Autaricum;eaautem uox Germanicc fonat houptrich: amp;S hodie li cogeretur Italus proferre uo cem houpt, pro ea fonarct out. Scribit amp;nbsp;Cxßf lib.s. de quodam Gallo, quem appellat Catiuulc, quç uox germanica eft,nam fonat Gotuolck. Item lib.7. Cotus inducitur, quæ uox eft ® uto. Libre 8. Cutruatus,id eft, Gutrat uel Cunrad.Cicero in era o rionibus SC Cæfar Iib.$. mentionem faciunt cumf dam qui uocabatur Induciomarus.Item Cæfar Üb» 7. meminit Viridomari. EtLiuiusdecad.5. libri i» uocat quendamCiuifmarum: 06 decade 4,. libri 3. ComboIomarum.Item Florus Epitome 2. inducit quendam uocatum Britomarum. Omnes auté idi uiri quorum nomina iam font citata, fuerût Gallf 06 ineamterminationem apud Germanos multa quoque dc(inuntnomina,utfontOthmarus,Voh marus,Colmarus ósSc.PutataütBeatusRhenanus *• fyllabam marus figniftcaflé olim meycr,ut Oth' meyer, Volmcycr, Jnduciomarus Hufsmar,V»'i' domarus Fridmar,Ciuifmarus Cmfsmar,Combo lomarus Cunuolmar, Britomarus Bartmar Ófc. Caelar lib.8. Liuiusdec.4. Iib.8. mentionem faciSt Lutertj,quae uox eft Germanica Luther, idem Le tharius. Liuius deca.i.lib.^. ponitBelIoues, Bakt '’’ySjSigoueSjSigwys. Item dec, 4. lib. 8. Ortiago, Horddag uel hertroig. Cæfar lib.uDiuico Duft wig,Caftigo Gaftwig: SC lib.j. Vertico Werdwig. p libro 7. Ollouic Allwig, Litauic Lutwig,6f hodie Ludwig. Liuius dec.ç. Cincibilus Zinfobel.Dec. •7. lib.i. Bituit,id eft, Butwyt, luftinus in Pompeiö Trogumlib.4}.SenanusSunman,C5manusCun man, Carontandus Garman. Liuius dec.4- Coro' lamus

lamus Cuiliman. In hanc quoeç fyllabam definût Herman, Hartman,Gutman Jtem Cæfar libro pri moNumeiusNuwmey,Verodo(fî:ius tÜærdhoch, Catamantaledus Caltenmantel, Scribit præterea Strabo libro quarto,Celtas in Gallia à fui aeftima' tioneadeptos hoc nomen, quod fortaflis reliquis nationibuscelfiores æftimatifuerint,2C ideo Celtæ CeU£,Gelten. appellati.Polybius lib. .amp;S Liuius dec.4.. lib.s.fcn bunt de quodam Gallo,cuius nomen fuit Brenno:

*0 eftaût Brenno Germanies uocabulum. Meminit quo(Ç eius Strabo lib.^-.aflèrens eumà quibuldam appellariPraufum: eftaût prüfen in Italica lingua idem quodbrennen,id eft, comburere, in Germa' nica. Item Liuius dec. 5. lib. 1. Alœnicaptus,manf houpt uel menfehenkopff. Deca.4.lib.8. Lomno' rius,Lonherr uel lówenherr,undepoftca natum eft nomen LconhardusH'icut exbemherr, id eft,ur forum dominus, olim dedueftumfuit nomen Ber-narius,quod modó nominatur Bernhardus. Sic

« Erafmus Rot.putat nomina ab ingenio dida,qui' bus nos afpirationis nimis auidi, h appofuimus:ut Lowenart nbsp;Rich art nbsp;Er nbsp;nbsp;art

Meminitpraeterea Polybius lib.^.cuiufdam Galli qui Cauarus fuit uocatus:Slt; Cæfarlibro 5.etiam mentionefacirGaUi,cuius nomen fuit Cauarinus;

amp; lib.7.Cauarillus,qu£omnia unum funt nomen, Jo quodin inferiori Germania uocatur Gewcr, SC in fuperiori, Gæber: SC hinc compofitum eft nomen Gebehardus. Cæfar lib.i. leribit de Ariouifto Ger Ariow/lw, manorum rege, SC Polybius 1^.2. fcribit de AnC' ErnJh roefte Gallorum rege : en uterep àutor nequiuit ex ignorantia Germanifmi rede proferre SC icribere

hune regem^qui abfqj dubïo fuît EmeftuSjUuIg^fe in Germania nomen. Antiqui denies Galli etim olim in Italiam primam feciflent profcdtionc, con diderunt iuxta monté quendam ciuitatcm,qua SC a monte ipfo Bergomum uocauerunt. Etut in fum' ma dicam, omnia Gallica nomina quæ à uctuftio' ribus autoribus citantur,plurimum alludunt Ger/ manicælinguæ: ÔC ob idnonfruftraafleritSuabo Germent Gadoi Germanos Gallis eflê in moribus cóformes, effect rumfratres, nbsp;nbsp;fratres eorum, id quod probat nomen Germanit) ’’

lingua ipfa,fimi!is c0uerlatio,morum(^ confornii/ tas, quæ tanta olim inter utranqj nationemfuit)'^^ parum difcriminis licueritinuenire inter hune SC iftum populS,ut fupra fuGus declarauimus. Often dimus quoc^ fupra non omnes Gallos acceptafte linguam Italicam, fed quidam manièrut in lingua fua uetufta,puta Germanicajprçfertim Heluetijet cifrhenani.Ex Heluetqs tarnen quidam olim acce/ ptarunt linguam Romanam,poti{Gmüilli quiha' bitantintradu illo qui à Gehenna extendituruf^ ‘’ ad Friburgum et Bernam,quc duitates longe pon extrudæ fuerunt,SC hi uGp in hunc diem tenent lin guam illam à Romanis introdueftam,Qui uero ha bitat è regione V allefiæ fuperioris,per longS terræ traCium ufq; ad Vefpiam,et hinc per Brig,Naters, JVlunfter,Gomfch,ulcpad Rhodani ortü, omnes adhuc tenent auita fuam Gallicam lingua, hoc eft, Germanica,quam nun^ abnegarunt,quantumli' betaltilfirnis cinefti montibus,a reliquis Gcrmanis quodärnodoGntiequeftrati,nec eos facile poßint J® adire, niG prius apices Älpium ti anlccnderinhper quosillisaditus patetad Vranos 5C Bernâtes. Hä bent alioquin intra montes planicicm pulchram, ÔC funt eis in defcenfu Rhodani confines ali) Vab lefijjCumquibusquotidianaferè exercée nego«^’^:

at lilt omncs utunt modema GaUica lingua,ut funt incolx V ifpachj Raren, Siders, Lougk, Sitten, QC habitatores totius tradus Sedunorum, qui cómu' niter hodie appellatur VaUefia, amp;S uulgö Wallis» Et n ultra .pcellèris,uenies ad inferiores Vallei los, qui olim Veragri appeliati fucrunt,ubi icilicet funt oppida Gundis, M.artenach,S* Mauritius 2Cc, qui omnes hodie Gallica 0^ Subaudiefi utunt lingua* Scribit Liuius dec.}.lib,i,quod fuo tempore V era» w gri iam memorati fuerint iêmigermani,quantum attinet ad linguam. At in eo loco nemo hodie intel ligit Germanicam linguam, neq; in fuperioribus, utiamquoep diximus, Porróin locis adhucinfe-rioribus,nulla alia prêter modernam Gallicam in telligitur lingua.Elicitur ergo ex Liuq uerbis,Ro» manam linguam in illis locis inualuifle, German^ cam aut fenlim defeciflè:quin tempore Liuq,popu li infra Veragros inGalliæ partibus habitâtes,iam promaiori parte acceptauerant linguam Roma' ïo nam,eam4} extenderant ufqj ad Veragros,qui funt Vallefij inferiores, habitantes iuxta montem Poe* ninum,qui hodie mons fanch Bernhardi appella-tur, ubi fcilicet eo tempore Germanifmus atep Ro manifmus cómixti erant,óótandem ibi utriuf^ lin guælimes eft fadus.Cumitac^ Liuius Veragros appeUet femigermanos, fatis indicaf propter liæ guas eos fic appellatos,£C quod Galli atep Germa» niunam habuerint linguam, nempe Germanica, qua etiam in hune ufep diem utuntur iuperiores 0^ ’° præfides qui funt in V allefia, nee unquâ illam able garuntPræterea non inuenitur,populos illos taæ quâcolonosilluc aliunde amp;nbsp;extra Galliam tranf-latos fuiflê.Nec uoluit Liuius dicere, V eragros na» tione fuidè Germanos, quando eos uocat femiger' manos, cum longe diftiterint à Germania, nempe q *

itinere quatuor dierum^tantuenim tempus opus ' eft curfori,qui à V eragris rec^à petit Rhcnum Ger maniælimitem,interpofita magna Gallig regione, puta Heluetia Ô6 Rauracorû agro» Sed nec ufqu2 inuenitur,tempore Liuq aut ante eum Germanos in ilia regione ullum habuiflèpraedium aut poffeP fionem,Scribit Cefar libro j-ic habuiflè exercitum in Veragrorum terra, nempe Octoduri, qui locus hodie Martenach appellatur,qui ÔÔaliquandiu iW perftiterit ÔC pugnarit. Item cum Cæfar Heluetios ” deuicinèt,mikt reliquias domum,hoceft,inHeI' uetiam,ne Icilicet uenirent Germani æoecuparent eorum loca. En, fi Germanis non fuit conceflûm ^ Romanis habitationem quærere inHeluetiorutn terra, multb minus licuit eis nidifîcare in Vallefia, loco diftantiori. Licebit denique à locis petere effP cax Ôfelcgaos argumentum,Gallos olim ufos Get manica lingua,à locis inquam 06 oppidis, quæ hO/ die locantur inter eos qui loquuntur uelltalicèud Gallicè,oppidorum aût illorû habitatores loquun »’ tur ficut 06lêmper locuti fuerunt,Germanicè:ut fùnt hi qui habitant prope origine pofterioris Rhe ni, 06 qui habitant circa fontes Rhodani. Quin Ô6 ultra Alpes apud Infubres,qui hodie Lombardi uocâtur,in ualle Sefia,inqua amnis Seffîtes oritur, eft magna parochia Prefinello appellata,quæ Ger manica utitur lingua.Item in ualle Oicela,qug uul gb appcllatur Efchentafeft magna parochia,dicta Bonmat, Ô6 pa/s quædam eft in ualle Antegoriæ, ubiomnes habitatores Germanicè loquuntur. In 30 ualle quocp quæ uulgb Meintal uocatur, eft paro' chia quædam in qua homines Germanica utuntur lingua, etiam cum nulla ex parte limites attingat Germaniæ. Et certchi omnesreliquiæ fiant anti' quorum GaUorum, qui olim citraSt ultra Alpes h^bitaue-

hab italic runt, SC fortaffis ob id à Romanis negier Ói fucrunr,^ adRomanam linguam minime coa ' Óijquod folitudinibus effent cinflijet nullis public cis itineribus expofftijó^propterea in tranquilla poffèirionedimilfijficutSC bonapars Heluetiorü, quiomnes prifcam et natiuSretinuerunt linguam» Alioquin unde putas Germanicam linguam ultra Alpes translatam,nili per antiquos Gallos f præ' fertimcum illarum uallium 06 locorum babitatox

10 res ignorent unde defcenderint, 06 conftantcr afbir ment ie 06 maiores fuos femper Germanice locu* tos, Afferit etiam Polybius lib.2. paucos olim,cum Romani Gallos ex Italia pepuliffènt ,remanliffc iuxta Alpes Italiæ,atcç illic collocaffè fedê. A PreC mello uallis Seliæ parochia, ubi omnes loquuntur Germanice,ufcp ad V ercellam uel Nouar iam,non eftnifi unius dieiiter,Eft proindein Lombardia non longé à lacu Verbano,uilla quædam nomine Vrnauafch,in qua incolæ quoque loquuntur Gerz

i memini,àquoS6priuilegiahabentfuælocationis, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id quod mihiretulerût incolæ illiusloci. Sciendum

Iicam li'nguam,ut C^far (cribitjappeHaucrunt pfO' culdubio Galli takm Interpretern Tutfchen man« Habueruntproinde Galli nominaTeutonica,ut funt Teuto matuSjde quo Cæfar libro /• amp;nbsp;TeutO' malins, cuius mcminic Florus in epitome 7. deca« Liuq, quæ nomina Teutonifmû præ fe ferunt:non . quod uelim ex Gallis facereT eutones,ièd quod uû fuerint lingua Teutonica,ficut nec omnes Germa' ni natione Teutones cenfentur, fed linguae comité nione,cum Teutones priuatum quendam in Ger/ “’ mania occupent tra0tum,hand keus quam Latini in Italia, Só tarnen tota Italia olim ufa fuit latina lin gua, at propterea non omnes natione cenkbantur Latini,fed lingua tantum« Scribit deniep Polybius lib«2. V enetos iuxta mare Adriaticum habitantes, olim moribus 5C uekitu Gallis in Italia habitanti' bus fuilk per omnia conformes, excepto quod in lingua cum eis non comunicarunt,undccolligitur Gallos tunc aliam habuiik linguam, utin fupcrio ribus iam fæpius comcmorammus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, *®

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i s redditae funt mihi literæ tuae, uir hu

i H RMjä maniflime, una cum libello gelforum ' a iCW^B Arimintjiicd cum primas accepiflèm 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;potui mox relpondere, impedr

tusGallica legatione, qua 5C quadri' jo meftri tempore in Gallia me retinuit. Reuerfus au tem ne deelkm am ico, uolui breuibus refpondere, quidmihi inquibufdam locorum St^ populorum nominibus uideretur. Et principioquidem, cum tibi uideatur Lentienks non elk Lintzgoios iuxta laeum

NOMINE G E R M A N I AE. n7 lacumPodamicum habitantes, fed magis cos qui habitant circa oppidum Lentzkirch, magis mihi tua ^ mea arridet opinio, atqüe ob id Übens cedo» Deinde cum icribas me nimium tribuere S traboni uiro Græco SC cxterno, quando ille dicit,Genna' nos fic dió:os,quod fratres fuerint Gallorü ob mo^ rum conformitatem 06c,referam quid memouerit adcredendum huic Graeco autori externoc^ uiro» Primo, Strabo diligentiusconfcripiït Alpes, Alpi to nas gentes,Rheni ortum,lacum Podamicum, Hel uetiorum, R.hætorum, VindelicoTum, GaUorum, Germanorum,Italorum,atq? aliorum populorum regiones,quam ullus fecerit Latinus autor, diligen tiflimè Ongulorum populorum loca ÓÓ litus com' monftrans,nó quod fua perfonahas regiones om' nes luftrauerit, fed Germ ani quidam ÔCGallihæc omnia fibi fuppeditauerSt, aut certe ingenioli qui' dam milites, qui bellorum occafione omnes iftas luftrarunt regiones. Videquæfo quam ofcitanter to Cæfar defcribat ortum Rheni ÔCcurfum eius,negli gens SC Rh^tos apud quos oritur,SC lacum Poda. micum quem efficit. Tacitus quocp ÔC Ptolemæus nullam faciunt mentionem de hoclacuzSCMela obiter meminit nominis eius. At Strabo diligenter cum deicribit, referens etiamquipopuli SCregio' nesadillumufcp pertingant. Si ergo uir ille in mi' nutis his difquirédis tam diligens fuit, quis dubitet eum nó diligentiorem fuiflè in inquilitione magni illius Germanorum nominisf Et hic quidem nihd 30 ex cerebro fuo, fed quod alij experti uiri ei luggef» ferunt ,hoc fcripfit. Cómendanda elf igitur huius Græci uiri diligentia,8C magnis prçconqs cxtollen ^3amp;nequa^tantus autor contemnendus, quod Ïógè à nobis diffitus fuit. Si inminutis rebus uerax deprehenditur, ut iam indicauimus,quis nó credat

ei in maioribuSjprxièrtim in his quæ dé Germano^ rum fcripfit nomine f Vixit quide ante Taciturn, amp;nbsp;ob id uerifimihora funt uerba eins quam Taciti, qui icribit nomen Germanie uocabulû eflè recens, etiam cum Cæfar Ôl alq quâplures longé ante cum mentions fecerint Germanorum» Quin amp;nbsp;Liuius indicat fereperiffè apud antiquos autores, terapO' re Tarquini) Priici, Germanos in Italiam profs' ófos 06c» Vnde igitur cft ut Tacitus ex Germania nouumfaciat nomen, nifi quod fomniS capitis fm ” Icribit, ficut 86 de origine ludæorû 06 ueneratione ChriftianorS limiliaprodidit fomnia rob idTet' tullianus in Apologetico capj^.eum reprehendit, iiocatc^ rabulam mendacem, id quod Straboni ab antiquis autoribus nu nip fadum legimus» Vérifié mile igitur uideturefleid quod icribit de German nis,nempe eos à Gallis germanicè loquentibus uo/ catos fratres,qui ufus apud Hcluctios quoqp hodie inuenitur» Et cum poftea Romani Galliam obu' nui(ïènt,didicerunt à Gallis nomen illud/ranftule J® runtCp in lingua fuam,ô6 uocauerunt fratres illos, Germanos»

Deinde Tacitus non aperte dicit neep interpre' tatus eft, nomen Germanie eflè germanicum uoca bulum, ut fit idem quod garman, id eft, totus uir, cum afioquin germanica uocabula uerteritinlin' guam latina, qualia funt, brecht, herd, pfriem 06c» Quare igitur 06 præcipuû uocabulum Germanies nationis non uertit in latina linguam, fi eft Germa nicum f Notata fuiflèt proinde in maiorib. noftris 3° magna ambitio 86 prefumptio,fi fefe hoc ambition fo nomine reliquis nationibus prætuliflènt,den0' minaflèntc^ Garman. Addo 86 iftud, uocabulum ipfum Garmania- nó fic omnino fuiifeextindîSm Germania,fi fuiflèt uox germanica,potiflimücum fucrit

NOMINE G ER MARIAE» U^ fuerft fummum SC præcipuum uocabulum huius ^cntis,poftca$ particuianu gentium nomina non apud uulgares homines obliterata^qualia funt Phrifij FriefeUjSueui Schwaben, Saxones Saxen, Öi^alia quidam, 6C tarnen populi ifti fblum mem^ bra fuerunt totius Germanicæ nationis,ièd retinue funt in uulgari lingua nomina fua antiqua, etiam cum illa nihil iïgnificent in Germanica lingua. Qlnd igitur accidit ut interciderit fummS Germa' 'o niaenomen,fifuitcompoiitumexdidïionibusGer manicis HgnificanuGnempc ex gar SCmanr Et certe nullus hodie in Germania inuenitpopulus, qui in ipfa Germanica lingua nomen retinuerit Germanise,fed folum apud Latinos inuenitur,hâc nationem Germaniam uocatam *

Tertio dicitTacitus,quod à feipfisinuentono^ mine Germani uocarentur : SC quidem hxc uerba Strabonis fententiam nonnihil confirmant, et non cneruât,cum in hune uf(^ diem huius nationis con *0 fuetudofit,àmaioribusueluti permanus tradita, ut fefe in bellis fratrescompeUent, ira ut etiâ duces «xercitus, quando milites alloquunt,eos fratres uo cêt, quos Romani olim comilitones appellauerût, 8C aliç nationes more quoep fuo uocant. Nam quS Romani olim tubis aut tympanis milites ad uigi-liam adhortabantur,uel aliudquippiam intimare fatagebant,dicebant. Audite populi, uel cômilitO' nes.Galli uero clamât, O compagnoni,id cft,heus (beq : 8C Heluetq fie, Alfo ir hcrrn,id efgheus ô do J® mini îalijaût populi fuos acclamant more fuo» At

Germani ab antiquo milites fuos fie acclamant î Alfo ir brùder,hoc eft, heus ô fratres : unde procul dubio ab exteris nationibus ÔC ante multa tempo-taillis datum eft Germanic nomen,Et hie quidem mos eft Heluetiorû, ut Germaniæpopulos fratres

»30 B 1 S P V T A T Ï o DE uocitcht. Confonat quoque fcntcntiæ Strabofus, quod Romani uocabulum Germanorum popuquot; lorum lemper acceperunt pro fratribus» Velleius Paterculus lib.i.ubi mentionem facitde execratioz ne,quæ Confulibus Lepido ÔC Planco triumphan tibus fiebat,quorum fratres profcripti crantait iP lis acclamatum, De Germanis,non de GalliSjduo triumphant Confules : ubi loquuntur obicurè de fratribus Confulum, Ôô per iocum incclEmt Con. fuies ipfos, perinde quafi GermanorQ populorum to uidtores fècerint triumphum. Si itaq? uox Germa' nus/uiflèt uocabulum teutonicum Garman, mini mequadraflet huic ioco. Dicitproinde Tacitus, -Germaniam frugiferarum arborum eße impatien tem: SC quidem fieri poteft quod fuo tempore nub la talis arbor in ea plantatafuêrit, nihilominus terra ipfa femper fuit amp;nbsp;eft hodie in muftis locis frugi fera feraxt^' uinf,ut in Franconia,iuxta Netcarum Sc alibi. Cum itac^ proprios antiquos autores non habeamus qui Germania ipfam deicripferint, fed ” confugercoporteatadexteros,Latinos etGræcos, uidetur mihi Strabo omnibus prxferendusjquidi-ligentius cæteris quxe^ inueftigauit.

loannes Aucntmus,qui Bauanar ant/quitates defcripfibamp;r uetufta nomina diligenter clucidauif, in hoc uno mihi non fatisfaciat,quandoicribitAu guftam Vindelicorum non eflè earn quæ hodie lo-catur prope Licum,quodi'|j V indelici citra Licum uerfuslacum PodamicO nihil dominij habuerint, fcd iuxta Ptolemæi fêntentiam habitarint inter Li 50 cum Só Aenum, id quod omnino eft contra fenten tiam Strabonis, qui ieribifVindeheos attigillcla' cum Podamicum. Facile quidem aflèntior, tempo re Ptolemæi Óf ante, Vindelicorum tradum inter lacum Podamicum óf Licum, iam Rhætorumrcz giombus

NOMINE G E R M A N I AE» Ijü gionibus aflignatû, QC omnes has regiones in unâ redadas prouinciâ : lient SC apud Heluetios poft' quam intercidit nomen ipibrumjpars quedam Se, quanorSprouinciæfnit alïcripta,nam Ptolemäus ponk Auentfeum inter Sequanos, quod tamé tem pore Taciti Heluetiomm metropolis fuiflè ieribit, amp;pars alia fuit Rhætiæadiunda,ièdquæpoftea Alemannis unà cum memoratis Vindelicis,qui fe dem habuerunt inter Licum 6C lacum PodamicS, w feiè obligauit.Qiiod uero Auentmus illam terrae portionem contra Strabonis mentem dicitperpe' tuam Rha-nâ fuiiïè,amp;^ Auguftam in ea fitam, Au^ guftam Rhçtorum uulteflè^ftatuens interim iuxta amnem Iferam aliam Auguftam Vindelicorum, null o fuleiri poteft autore. Hoc enim pado liceret arguere ex Ptolemæo, Auentieûnun^ Heluetio' rum fuiftèjftdCannoduru tantum ÔC Forum luhj, iuxta Rhenum atep intra Heluetioru limites fita: fic enim Ptolemaei tempore locata deprehendunt, ’^ At ex Antonini innerario facile probatur, hanc eandem Auguftam quæ iuxta Licum collocatur, A unuft â eflèVi ndelicorü,quc et iIlo tépore adhuc ' habuit nomen V indchcorum^non obftante quod citra Licum in prouincia Rhætorû lita eftet. Nam erant adhuc illius regionisiiabitatores Vindelici, ctiamfi Rhaeticae prouinciae acceferent.Ponit prO' inde Antoninus duo itinera,unS à ponte Aeni Uiz nifcaio.M’p, Ambre ji. M.p. Augufta VindelP corS i/Aliuda Blodoro Quintianis i^.M.p.Au *° guftisxo.Regioi4..Abufnia2o.Vallatoi8.Sümun torio iff.AuguftaVindelicum lo.M.p.Defcribit quoep itinera quidam, quæ ab Augufta Vindeli' lt;^um ultra progrediütui-junde facile conqci,imb in^ fern poteft, Auguftam ipfam no iuxta Iferam, fed iuxta Lic5 fitam» Tantum de nomine Germanie,

Vbi'fcnpfi de O^odoro Veragrorum, quilo' cus hodie uocatur MartenaehjOpus eft caftigado', . ne:nam fituseius non eft iuxta Rhodanum,fed nonnihil elongatur ab eo, locaturc^ fupra amnetn quendam à monte Pœnino denuatum,qui poftea quoepmifeetur Rhodano,

Inprobatione Poemni, omifi dtationem idnc' rarq Antonini, quod pliirimShuic loco conducit, »® - Uiftmctioncm feu diuifionem pagorum Heiquot; ueticorum in Mappa feci ftcundum coniedutas, incertus num Vchtland,Friburg,Bern, amp;: quicqd locoriï eft iuxta Sanam ÔC Arolam,olim pertinue' rint ad Antuates.Videntur tarnen mihi Antuates dim ea occupafle Ioca,quæ hodie uocantur die, tPaat, Incipit aut traOtus Waat à Verfois iuxta Ia' cum Lemannum,amp; extenditur fecundum eumlagt; cum ufepad Vanefiam,ac deinde recuruatur ad la' cum Net«?enburgenfem,ucrgens uic^ ad Murtten, i®' compledens fcilicet Y uerdon,Stæfîs, Milden, Betz terlingen,tXgt;iflifpurg,6C Murtten, uocaturc^ gaHi' ce Pais duuaut. Putant aute Galli per Vaut inteUi gi uallem,cum tarne uulla fit uallis iuxta lacum Le mannum. Eft igitur Vaut 6C U?aat ueftigium no' minis Antuatum, etiamfi Galli torqueant uocabu lum ipfum,ut in lingua fua aliquid lignificet.

De Equeftri colonia, qua Plinius Belgis adicriz bit,iam nonnihil quoc^ dicendum. Etquidem PIP niusponit luram Iimitcm inferiore Nar bonen fis w amp;nbsp;Belgicæ Equeftres aût,ut Antoninus aperte diz citinfuo itinerario, funt citra luram iuxta lacum Lemannum.PtoIemæus quoep ponit cos in Beigi ca inter Sequanos,ficut Suf Auenticum,óf dicit Lez tnannû lacum eftè in limite inferiori Narbonenfis atç

C A s T IG AT I o N E s. l^J: atqi Relgicç,undc infert Equeftres fedem habuifîe in latere illo Lemanni quod luram relpidt. Lotus autem illecontjcitur elle Neuiduniim,ficut ÔC liber prouinciarO meminit Neuiduni Equeftrium, qux duitas hodie uocat Neuis^n Gallica lingua Neau, Sunt auté à Neuis ad Lofannam fex paruæ leucæ, quæ faciunt 22- M. p. poteruntc^ equeftri innere fuperari tempore quinqj horarum SC dimidiæ, iti' nere nun^ à lacu deflcdtentc. Et Antoninus ponit to ab Equeftribus lacu Laufimo 20. M,p. quæ dix ftantia nihil ferè differt ab ea quæ eft inter Neuis et Lofannam*Hoc tarnen mehic urget, quod Anto' ninus primum cómcmorat Equeftres,ac deinde la cum Laufunum, perinde quali ab Equeftribus tra iecerit lacum ad Laufunum ïalioquin ft prius ad lacumueniflèt, feciflet illius mentionem : aut fi per Gebennam ÖCterra ipfam profedtus fuiftèqurbem quot^ipfarncórnemoraflèt. Hacitaqj rationeha* bita, Equeftres fedem habuilfe uidetur citra lacum ap circa ciuitatem Dunoy,quæuoxnomini Neuidu' ni non malerefpondet, amp;nbsp;tune nomina Dina atep Bodontq pop. client in tabula noftr a è fitu fuo ex' pungenda.Non enim parum me mouct liber prox uinciarum,quinominat ciuitatem Neuiduni, ubi mihi uidetur locus efleDunoy* Illa enim, fiurbis magnificentiam et fplendorem fpeâ:es,dignior eft nomine ciuitatis quam Neuis. Habet proindere' gio ilia titul3,Pais du Gauot,uel Pais du Chabeul,' éc terra ipfauocatur Chablois,id(^ fortaffis acabal 30 lo,id eft,equo, unde 2lt; incolç Equeftres font appelé lati. Ncq inepte potcrit duitas Dunoy aflignari Sequanorum prouinciæ,quod fdlicet finis dus fit citra Lcmannû lacum ,quandoquidem fub archie^ pifcopatuBifant’nofitepifcopatusBelliccnfis,quj Gallice Bclley uocatur,2lt; qui adhuc loamp;gius in.

134. C A S T I G A T I O N E S* meridiem cxtcnditur, infra Tarantafios icilicet fcquot; dem confecutus. Podibileauteeft quod epiieopa' tus ille olim à Dunoy translatue fuerit in Belley^

Notandu quocç hic, quod liber prouinciarum panic quinc^ ciuitates in prouincia Sequanorum, nempe metropolim Vefontium,uulgoByfantz, ubi eft archiepifcopanis:NeuidunumEqueftriû, Dunoy ucl Neuis: Auenticum Heluetiorum,tri^ felfpurg,quod iam defecit: Noidenolex AuentP cus,Nuwenftattiuxta lacûGebennenfem,autLoz *• fanna, ubi eft epifeopatus. Nam utraq; ciuitas fitS habet intra limites Antuatium. Bafilea,Bafel 060 Deeftitaep diœcefis A lient ica, Poffètuero aliquis rurfum moueri infoiptione ilia quæ eft inVerfois, qui locus diftat à Neuis 2. M. p. NeuidunS idem edè cum Neuis,cum tarnen inferiptio illa,ab illo la ci latere à Colonia Equeftri,Quadrumuiro à Siffi, Valerio Afiatici liberto,ex teftamento fit ereefîa. V crum hæc tuo acri relinquo iudicio,cui 06 libenz ter fublcribâ,feiens me crânions eftê ingent),quàm io qui tricam illam diflôluere queam.PorrbSiifi ciuiz tas fitû habet luxiaR hodanum,inter Ge bennam 06 Lugdunum»

Tdgi»(m.uerfuiS.lt;idAlpium.ti.ii.ddfunt.i8a3,lt;idlunt.}i‘i7{gt;o teßlt;ttiue.3!.i4.Cdrnis. 40.12.inßriorem. 4z.ts,Tauetfch.44-iJ^