PRAETORII GOTSCHALCL

DE

NECESSITATE NOgt; ,VAE OBEDIENTIAE

Et

JBONORVM OPElt;» RVM.

EXPLICATIO SVMMA^ Ha continens perpetiiam rins fenten^ dam amp;nbsp;doAnnam, fcriptaadokO centi cuidam petenti con^ ' fih'um eins.

Mgt; Dgt; EXIIf

ADM o ND TIONES QVAEDAM GENERALES-

RIA SVNTHOML num de born's operibus lo;^ Ki^qucntium genera.

Alq nimnim ci's tribrt^’ unt, Ä pins tnbuuntquam facta fcrigt; ptura. Ad iftum ordinem pem'nertt Phan'fæi'jHypocritæ, Pelagiani, Pa^ pfftæjntermiiftæ öd alq, qut fequun^ tûrïllos.

i Air) âdimünt n/mium, æ adimuht hoc, qnod ramen eis tribuit feriptura. Tales à tecentioribus vocari folent Antmomi jficut appeUatio iHaàiuuh fisiamin hancTententiam vfurparuf. Ex veteribus verofuerût in hoc nu^ mCro Sirnon Magus, Pfeudoapofto^ IfManichæi. Præterea pertinent hûc Epicurei, fecuri, ocioG, ignaui, pro^ phanf, fuperbt Taies folent inters* A n dam

dum Vocari Agt;tj?«lt; HS^^j’7lt;)/*«XöG Si mento ffc vc^tanfur.

Alij feruant mednim, ttä vt nee tribuant nimium nee adimantnimt^ umjfed ita vt tribuant eis, quod fcngt; ptura tribuit, QC adimant eis , quod adimitferiptura. Adiftum ordinem pertinent Orthodoxi,Gmnesvideli/ cctDodlorcs piè amp;nbsp;fyncerè docent tes Ktd ôjÔQTP/iou vTt$ rèf Aóy»fJ t^ç iÄMs

De bis tribus ordinibus auf gm^ dibus iudicari poteft, cum ex al ijs re^* bus turn ex his coUationibus. Nam ©porter-hominem inhac materia vel hypocritam vel Epienreum vel veZ rum Chriftianum effe. Deinde vt ilgt; ludquocpdicatur, in eadem materia oportet hominem elTe vel Paptftanf vel Antinomum vel Lutheranum^ Ac de Luthero connut, quod feruagt; ueritmediam illam viam inter Anti* nomos dóPapiftas* ' au :r’u '

DE MATERIA NE^

CESSITATIS-

tN difputatione veröde necefsitate ^operum , quam tradtant nonnulH b^a’Ka.Mi p^iye^al lUÙ ûa-KWi^ia. TafiMa“, hæpotifsimum tenendæ funt Regu^ tac vel Propofiriones.

quot;Rca/fsimc dicitur, Bona opcgt; xafuntncceflària, Nouaobcdigt; entia eft necenarû.

IStT locutiones eonfentfant cum mulris feripwræ teftimonijs,ex qui bas prædpuafunt. Oportet obcdire Deo, Ado. Ç. Necefsitate fubditt cftote ,Rom. l^. Necefsitas mfhün^ cumbit,vt Enangelixem, i.Con'n.^* Pactentiaeft vobis neceflaria. Ebre» 10 Abftinereàfornicationc eftne^gt; ceflânam. Ador. iç. Dcbitores fu^ mus. Rom. 8. Serai fadi eftis iuîtb

A iîj tiae.

tix'Rom» é'.Dcï’öo^iis alferuftum diV Ifgere. iJoh.-f. Deinde receptje funt etiarn locudoncs iftae in Eedefiam 0^ reperiuntur in mulris fcriptoribus ÖC præcipuè in Confefsione Augufta^ na amp;nbsp;Apologia, in Luthero, Mclaiii? thone,Aalijs quamplurimis. InAu^ guftana Confefsione fepdes circiter partim ijfdern verbis partim eqiiipoE lendbus ineukatur» In Luthero 06 Melanthonc creberrima funt Exem^» pla, quae, fi opus eft, monftrari facii^ limepoflant»- Concurrunt amp;C aliæ ra;? doncs,de quibus dici fokt in integris defcriptionibus.

Rcdifsimèdicitur, Bonaope^ ra funt neceflaria tanquam res à Deo mandata»

Item neceflaria funt tanquam res débita Deo ratione remifsionis peç^ catorum,acccptationis ST adoptionis, tanquam exercidum gratitudinis,tan quam

quam Exemplum obadfcntiaefilq et?? gapatrem. Deinde neceflanafuntà poftexiori. Prætcreaneceflâriafunt ßcutcfteclus fidel QC falutis,ficuttefti^ inonia fidet amp;nbsp;faluds, ficutpars pœnigt; tentiac. ltcm,tanquam res, qua: debet fequi, ficut e ficólus fequf tur eaufam, bonus fruélus bonam arborem, vm!? bra corpus, fumus ignem, lux folem» Item necedana funt adglonamDei, ad vtihtatem proximi, ad refitficatio? ncmvel dcciarationcm fidci SCfalui? tisJtem neceflaria funt ad integrita? teia totius pœnitentiac 00 Chrifti^ anae vita: , ad cxcicina ddeifWo^ nis , ad diftinótionem renatorum Óf non rcnatorum,ad certam faciendam . vocationem, adid,vtfidcs amp;nbsp;Spiritus fanó:us non-excutiantur,adid, vt con^ fcientianon vulncrctur, adconfecu? tionem præmiorum, qua: De us pros’ mi fit bonis opcribus, advitationem pœnarum,ad confetuationcm public ca: tranquillitatis. De bis regulis Io? quuntur hace dicta: Luccat lux veftra coram

coram hommibus, vt videanf opera .veftrabona5lt;glon'ficenrpatrcm ve^ ftra,qin' fn ccell's eft.Mattk^. Factte frudus pœnitenna dignes. Lucæ^. In hoc cognofeent, quod fin's mei di/ feipuli, fi diligatis vos inuicem. loh. I^. A frudtibus eorum cognofeetis cos. Mafth. ^. Rcpellentes bonam çonfeientiam circa fidem nanfragi/ urn feceruntj inter quos funt Alexan der 06 H^nenxus, quos tradidi Sagt; tanx , 1. Tim. i. Condiri fumns ad operabonainChriftOjEph.i. Couer fatione inter Gentes habete bonam, vt in eo, quod detret^ant Vobis tan;!^ quam malefaJloribus, ex bonis ope/ ribas vos confiderantcs giorificent Dcam,indievifitationis, i.Pet.Sr. In banc fententiam extant etiam locuz tiones quidam in fcriptis piorum ÔC orthodoxorum.

III.

N»nrclt;fi:edicitur, Bona opera funt neccflaria ad falutem.

Nan|

Nam ifta locutfo non conlentit cum facra fcriptura: i'mo pugnat cum ca,.ficut apparet cxhis dtóisï Non ex openbus niflinæ,qnæ fecimus,fed fecundum mifcn'cordia fuam faluos nos feeftjad Tit.^.Gratia faluati eftis per fidem, amp;nbsp;hoc non ex vobis. Det ern'm donum eft, non ex óperibus, ne quis glon'etur, Ephe. 27' Deinde pon eft recepta ilia locutio in Eccles ham fed potiusexplofa. Præterea eft Papfftica SC Interimifti'ca. Item tales formaeloquendi continent fententiV am decaufis; fed opera bona habent fead falutcm non vt caufa verum vt efteeftns. Eadem eti'am locutio eft valde periculcifaconfctentijs amp;C prægt; bet materiam dubitationibus. Item CÔtinetin fefentenna ah'qua de mej? rito fakir is. Poftremo eft ambigna SC fleiçiloqua. Etfi autem poteft addi migt; tigatio de falute dcclaranda , tarnen oportet vitare ambigu irate s, fcopugt; los SClabyri’nthosjpræfertim cumins cidant alix eu am accommodationes

Av de

de fai lire impetranda Öf retinçnda, Eatenusex vna parte pofleenungari amp;: ex duabus effet impia $C penculoi?

UIL

Nonretftè dicitnr, Bona opera fant neceflaria ad fakitem iW petrandam.

Idmanffcftè piignat cum fa era fcripnira,fient apparet ex præceden^ tibus did is. Idem eft mantfeftè blaf^ pbemumin filium Dei: Eft Papifti^ cumjPharifaicum, ludaicum Ö^ Ethgt; ntcum : Eft confnndlum cum raultis periculis SC abfurditatibiis.

V '

Non pro prié dicitur,Bonaopcgt;’ rafunt neceffariaad retinendam fidem Ód falutem.

Ad hanc materiam (blent ilia ac^ copimodari ditfta : Vsrtute Dei cugt; ftodiV

ftodiminiji. Pet. K Qiii cœpit in vo^ bisjilk perfictet,Pht.i. Præterea ta^ les iQcutionçs continent in fe Tentent ti’am vel fignification? de vivelaclii fctentionis. Item pertinent ad cau^ fas inftrnmentales in materia falutis t Scd operabona non font india matc^ ria caufa inftrumentalis. Poftremó locntio iftaconinnifla cft ciimmultis abfurditatibus : quiafequereturinde, quodconferuatio falutis penderet ex dignitate obedientiæ imperfecta: Sd coniunctx adhuc cum vetere Ada^ mo : pa i-atione fieret falus incerta: Ba rationeeffectui tribuerctur, quod epnferuaret caufam : fructibus tribuit ereturjquód conferuarent arborent, vnde procelTcrunt : fumo tribuerO tur, quód conferuarct ignem: vmgt; bræ,quôd corpus : luci 5 quód folem* Interdum. ta men reperitur illa forma apud probatos etreceptosferiptores, fedintalibusopus cft candida inters pretatione : Et poteft interpretatio fieri deimpedimento excufsionis, vc fit

fit fentcnti'a, Rctincntfa?uicm ,nosi quod habeât vim taïem, fed qui'ä prO^ flint co, vt non excut/anftur fides 8C Spiritus {anctus. Eatenus congruit ilia fententia cum Paulididio : Milita bonam militiam J,rennens fidem Si bonam confeientiam, quam quidem repeUentes circa fidem naufragiiwn fecerunt. Ita probatis autoribus doigt; natur interdum aliquid, qiiod fufpe^ amp;is amp;nbsp;pcriculofis concedi nec debet nec poteft. Sed femper tarnen fen’ uanduiw eft diferimen locutionuni propriarum Si im propriarum : Et femper etiam ftudendum eft propria etari omifsis impropnetatibus^quan^ turn fieri poteft, præfertim in docent do Si materijsmagnimoments

VI.

Redifsimè dicitur,Bona opera funt neceflaria ad teftificatio;* nem vel declarationem fidei Si falntis,addeclarandam fidem Si falutem»

Ad

Ad hanc mater/am folent acco# modari hæc diVQa, Facke frudus pce^ nitentia dignos ; Lucæ^. Lue cat lux veftra coram hommibus, vt videant operaveftrabona, Matth. Ç. Inhoc cognofcent,quód fin's mei difcipulf, fi dtligatisinuiccm, loh.l^. Item Ro» 10» Ore fit confefsio ad falutem, fctgt; licet declarandam, fient Lutherus eft interpretatns. Item ea forma locutio!? nis vfurpatur cum apud alios turn agt; pud Luthemm in difputationibus quibufdamjcontra Antinomos. De;’ 1 indepontinetvtilem c.ommonefedigt; ©nem^dc vno alïqno bonorum opegt; rum fine. Præterea prodeft advita^ bones multarum abfurditatum : quia ahoqui fequeretnr , quod non effet opus declaratióe fidei SC falntis : quod 1 poffetaliquisefleChrfftianns, etiam fi nunqnam faceret frudins : quod poffet aliqnis habere veram fidem etiam) fine frudlibus fcquentibus: quod poffet arbor effebona fincfru^ óibus bonis.

DE

Ï3E TRACTATIONÉ

BONORVM O PEz

R VM.-

Vacres fottaffc Vtrum doólrï^ V^ ) na lila fit ihculcanda ƒ vtrum debcat proponfitradarijäc i'n fchob'sóiS Ecelefijs fonare. Ea ccrrè de re apud piOs^ cruditos amp;nbsp;fapfenteS nnllx fint dubi ratio nes. Nam certum cft,quódfitpars fcripturae, pars do;’ dlrinæ cœleltis, pars verb! Dnrîni,; pars corporis doflrinæ. Item eft adgt; monitiode vita Chriftiana, de infti;’ tia bonx confeientix, de dilerftionc Dei SCproximi, de difciplina inter«;’ na fid externa. Qind quad in tofä fetipturafacra nullus fit fiber, vbi vcl non fiat admonitio de opcribus bo«’ nis,vel exemplum aliquod illoru non proponatur f Ac de Paulo ptxcipuè conftat , quod in omnibus'E^ïftofis ad opera bona hortetur, fid quod fent per dodtrinx de iuftificatione fubgt; iungat dodlrinam de bonis opcribus, ficut

lient adpäret èx Epiildà ad Reniât îiosôdadEbræôs. Qui hoc nomW tdligitjlftc fammam doc^rinacnon intclligit: Quj ncgat hoe, is negafi partem facrae fcriptura:, is to Hit pars? tem verbi diuini ex Ecclefia. Sed il^ lud eft ÔC haercticum amp;nbsp;blafphèmuna.

At vbi debet inculcari c* . Prigt; mum, Vbicuriep textus fcriptura: ud aliorum ferfp orum occafronempracA bet SC requirere videtur. Deinde fP cubi aliæ circumftantia; rerum 5lt; adionum humanarum cxpetere 0^ efflagitare videntur. Eatenus ferè Temper eft opus iftiufmodi admonis? tionibus,ficut perpétua pœnitentiæ prædicatfone eft opus. Nee poteft eade re nimium dici, fi modó redè dicatur,cum non tantum errores ho^gt; «ninum, verumetiam delida magi-s magisep in hac delira mundi feneda cumulentur.

Quomodo vero debet de eadigt; cif Et quomodo rradatur rede SC piè f Primum , difcenu Si feparari debet

Hebet a reliquis pccnitentiæ pärt/^ bus, contnClone videlicet ô^ fide,ficut alioquiabillisfuanatura divert Segt; cundofeparari debet ab articule lu^ ftificationis, ita vt non referatur ad wateriam de caufis iuftificationis.

Nam ficut à fide ita etiam à iuftifica^ tione differt, cum fides fit mftruinen^ tab's caufa iuftificationis, qua videii«’ cetapprehenditur amp;nbsp;acceptatur pro mifsio et in promifsione remifsio pec Catorum. Tertio, vt in fuis terminis 2C limitibus contineatur. ac tradatUr, vtres,qiiæ ncceflario. iuftitiam fidelt; fequidebet. Poftremó,-vtin enar# racione vel tract a tione feruetur vfigt; tata doc^rina congruens cum facra fcriptura,cum Confefsione A ugüßa na à Apologia, cum fcriptis Liirbcgt; ri, Melanthonis Sgt;C aliorum Grclio^ doxorum. ■ ,-,bfti

Sic igitur de bonis operibus Sd judicare amp;nbsp;fehtire.amp; Ibqui amp;nbsp;docere dcbes. Hoc modomee addextrain nee adfiniftram déclinas, n • - ,

Si quis

Si quis autem vcf tibiveî âîijs iti le expUcanubus fidem habere non vult,ab ifto fcduloribi caueas : quia ex abundantia cordi’s os loqui'tur» Tales ex fuo mgenio iudicant de cæ^ ten's rTaJesipib Chrifto voluntellè fapientiore^qui di'cit, Ex.ycrbfs.tpis auftifîcabct^s SC conderanaberis: Tagt; les npjftfupt vffi verè boni,fed potins a^nu Ao^Ji «t/yjitiÇdiaro re syr ach ifiato i* re,s,dqlff tqiyç,earn ificcs ,^ oppreublt;i» res OjrtbodQXGtuitiTalés digni cf* fen^ j.qpîf^um, iPiabol/s pop'ùs quàm enm pfl,!^.gt;Vlt;îvrarénrur j^yt illis potius c r e der entj^ nm bis, expii ç^tè, Jqquen ƒ tibus fidem habere non volunt. ** 0 .n .'1A p, ; bt 61 o/j î ï;. • . nnnq no F

Si quis etiam aliter, jdôci^n't,d vt fidem habeas,adeo non eitnecefle, vtmultô magisad vitandam fis oblilt;’ gatuSTdicur ferfpmm eft , Cancre 4 Pfeudoprophetis, qui verrinnt ad vos in veftimepps ogium , intrinfecus autemfuntlupi rapaces: $i noluerit andire, fît tibi tanquam Ethnicusô^

B publica!^

pubiicänus 'î Herctkutn Horhincm poft vnam ant alteram admonmOi? nemdeuita.' -

H±c ëft rtica Abdis Pretori) deifta matertafentenria Só dodirina, quam in meis cxplicationibus fem^ per auditoribus mets incukaui, non tantum hïc in Academia Francofor^ diana,verumetiam in fchola Patthe/ ilöpaïa 2lt; al^sr lOcis. ld teftorhoC meo Chirographe SC facro teftes ineoâ audirotes , quieuncp candide meaudiuerunt. A c oré Dcum,v't in agnita verirate méregat dC tutatur.

Scriptum Francofordis,Anno

Jr.r ' ^■quot; 6/ T V i SEQVVNTVR TESTI^ ’ '' tnonia ex Confefsione Au?

/quot; ••„•gaftana SC Apo^ - , -

‘ jquot; ' 4ogia» \ -^C’rJdvr tl ’ ÊX

EX CON^

FESSIONE AVlt;

GVS^NA.

, ARTIG VLO VL

ECcIefiac apud nos magno con# fcnfudocent,quöd, cum fidere# conciliamur, neceflario fequl debeatii^icia bonorum o per 5, qua Deus nobis mandamt,

ÀRTiGVLO XL]

Deinde fequidebent ( f contrit tfonón SC fidem ) boni fruóus poenitcntiae,hoc eft, obedientia «tgaDcami’juxta illud, Debitorcs fumas non cami, vc fecundum caj;# nera viuatnus. Si enim fecundum e x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B ij carnem

cärncm viueris , moricminf. S cd fi fpiritu-adiones corporis mortifica? bids,viuetis.

ARTIGVLO XVL

CHriftiani neccflario debet obc(« dire præfentibus Magifiratibus aclegibus, nifi cum iubent pec^* care. Tune enim magis debent obe^’ dire Deo quam hominibus.

ARTIGVkXVIL

SCimus, quod pq debeât obedire præfentibus Magiftratibur. ^

ARTIG VLO,XX.=

CVffl necefiariam de fide doöri^ nam 06 confolationertv- Eedefijs propofumus, addicuróCdodlnV nade

na de bonis openbus, Qiiôd videliV cetneceflàriafit in reconciliatis obe^ dientia erga legem Dei, NamEuan/ gelium concionatur de noua vita, iuxraillud, Dabo legem meam in for dibus eorum. Hæc igitiir noua vita débet cHe obedientia erga Deum.

IBIDEM.

DEbçt in nobis obedientia erga Deum amp;nbsp;noua vita crefcere,fi/ eut Paulus docetj renouari nos debere ad agnitionern Dei, vt effigt; ciatur in nobis noua lux fiC imago etus, qui condidit nos.

IBIDEM,

ŒVanquam igitur bæc noua obedientia procul abc ft à per^ feeftione legis, tarnen eft iuftiss tia 8^ meretur pracmia,ideo,quia perZ fonac reconciliatæ funt.

B in Jbi?

IBIDEM.

ATcp ita de operibus fud/candiï eft, quae quidcm amphfsjmis laudibus ornanda funf,quód fint ncccflaria, quod fint cultus Dei SC facrificia fpiritualia.

LOGIA CONFESS SIONIS C. DE DIgt; Ictftione.

Z^SPortetlegcmin nobis inchoari Vy amp;nbsp;magis magifep fieri.

IBIDEM.

PRofitemur igitur, quod necefle fit inchoari in nobis ÖC (ubipde magis magisep fieri legem : Ec complç^iniur fimul vtrumqs, vide^ liccc

licet fpiritualçs motus SC externa bo^ na opera. | Fàlfô ig-itur cakimnUn;* tur hos aduerfarif:,“quod rioftri hen d,oceant bona opera, cumcanonfogt; lumrequirant,fed etiarn oftendant, quoniodo ea fieri pofsinr.

quot; IBIDEM. ‘

Sleut non accipimus remifsionem peccatorum per alias virtutes legt; gisjfcu propter cas,videlicet pro/ pter panentiam, caftitatem, obedient tiam erga Magifttatus, Et tarnen has virtutes fcqutoportet, Ira neep pro/ pter diledlionem Dei accipimus re/ thifsionem peccatorum : Çtfi feqt^i c^m neçciTe eft.

IBIDEM,

NEccHe eft renatos bene opera/ ri: Et virtutes legis, quatenus Qbediunt legi, funt infticia.

B üq Dg

ÖE-CO-^ ÏESSIONE AV-^VSTANA ET APOLO/ S^efus iudtcium SC teftimoniSL«^ then, ïnEpiftoIaad Francos

fordenfesad AIco num»

jr^ifïttttfüïaHcwck '^fommen/bic ^ettUc^e CCoufcfeion ftUVr^po* logta / (o fût Ê^tp» ©rt-itt^fugfpurg.P^ttfeKlcn bct^ó^efictt étotben Pee S^ómtfamp;tt S^eic^e frep v c befauPt

’UOjtWW

QUÇ^ PJOttM 93)}V U@ .

/WOW

3Ó34ï}Pè’^^1^’5

W^Ï) VQIUJQUO} /33).

*'3tdj3S Mpi}^ WQ13JÖ^ (pou / 3^v}30 ttttwöntmti ï§3«ö3qv|j}^ nwqjö Q)n§3)3ttUÓgt;ppiW)^XI«t »my® «»«gt; ÿouiwq i /ïQUy 9jio§30 o]»« 3))D W Flt;’!’‘«W3ïl9’gt;/»’ï) '

’’?lt;îfÇfc 31lt;5(pUV U«t@ '

■•Û3Î)Î)§43 pUllQ l^UVJjq

Of h 46 ^^^ 9-Û ^ 2.

ERPHORDIAE

GEORGIVS BAVVMAN EXCVDEBAT IVX#.

TA TEMPLVM

S. PAVLL