wÄ^PBÄMBM

r^lt;=s«^’^®^^^^2^MQô(V^g52S^$Q^^W’(XÿWv^

tewÄSte

te8e@^^5Ä-^nAAÄKlä^S»^ö?«§iSgt;ÄÄÄ^^®^.

’ ' 1 ' H TJ ’'quot;'--^ y.jnr^^-^'nmw/^'RiRv^j®;;^^wWA^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'- ■quot;ÄaaaaääääAaAAääAä

!»ffl?®9!»IW»8S8^!^^

teggpÄfjgegB

î*^Æçgt;’Sî^Mï2Z^*’^5«^®^^^fes^ ^se^WtewëlI* üï^óyYvYyVrV^ymH^^^W5!^^eg^2^^

^Wwwrflt;WV¥l^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.a.aäääA^s'

Dit boek hoort bij de Coilectie Van Buchell Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek

• • nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • nbsp;nbsp;nbsp;the spine

• • nbsp;nbsp;nbsp;the head edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the back board

'#S?Pww5»«ai^SSS^

?SS^S5§^^®®SiÄra5^? „2^^ AA««Xn20CO^n'^/gt;^fes^ac2220n/?

'r^ÂOSÔwA«lt;Æ©^é^^^^^^^ WSÄ^^I^

5SWfiffi

;SsOOs'^®SSS^bw^^S8^’®*®S ffi^^^^^S?^^

îS«9OBMWteÂ^^œ

’^«i«Â^ÂîgR2OSS!?ÂQS'^^XJ*W^^'''''^^ ?^w«2^fep^^S^;ap^

;Wgw»fie|wWOB«ÓO°SOïïïSS^^^

teS^KSSaSamp;KfflaSSssss?^«;;-:'-

R A N C o Y s par la grace de dieu Roy de Franectau Pre^ uoH de Paris,Sencfchal de Lyon ,Bailly de Mafcon:et a tous noz aultres iuûiciers amp;nbsp;officiers:ou a leurs lieuxtenàs falut Ô^ dileâion.Receue auons Ihumble fupplfcation de Michel Par mantier Libraire demourant a Lyon,cÔtenant que puis aulcun temps en ca a grans frais amp;nbsp;labeurs il a faid imprimer ung liure appelle Andréas Aldati de Verborum figniheatione: par laduis amp;nbsp;meure deliberation de gens de grant feauoir amp;nbsp;expericnec.Mais il doubte que aultres Libraires que luy fe uoulfîflènt ingerer de imprimer ou faire imprimer,uedre amp;nbsp;di^ firibuer ledid liure,8^ que par ce il fuß fruftre,quoy que foit luy fuß tollu le merite de fon labeur fraiz amp;nbsp;mifes par luy fupportees,fi par nous ne luy eßoit fur ce pourueu de noßre grace,hûblemcnt requerât icclle.Pour^ quoy nous ces choies cofidcrees,inclinâs a la fupplication SC requefle du^ didfupphat,ne uoulans le merite de fon labeur luy efire tollu,ne le recou urement de fes fraiz amp;nbsp;miles luy eßre empefehe: pour ces caulès auons au did fuppliant odroye amp;nbsp;odroyons,uoulons 8^ nous plaiß,de noßre gra ce efpecial par ces prclêntes,que iufques au temps amp;nbsp;terme de quatre ans, a compter du four amp;nbsp;date de ces prefentes,aultre que ledid fuppliant,ou ayans pouoir amp;nbsp;charge de luy, ne puißent imprimer, ne faire imprimer, uendre ne dißribuer en noßre royaulme ledid liure de Verbots fignifica tione.Si uous mandons amp;nbsp;commettons par ces prelèntes,amp; a chalcun de uous for ce requis, que denoßre prefonte graceS^odroy uous faides, foufïrczamp;Iaiflez ledid fuppliant iouyramp; uferplainement amp;nbsp;paifiblc^ ment en failànt ou failànt faire inhibitiôs amp;nbsp;defiènees de par nous a tous libraires amp;nbsp;aultres perfonnes queizeonques de no imprimer ou faire im^ primer uendre ne dißribuer ledid têps durant ledid liure de Verborum iîgnificatfone:amp; ce fur certaines amp;nbsp;grans peines a nous a applicquer,et de perdition defdidzliures quilz auroient faidz,car ainfi nous plaiß il eftre faid«Nonobßant queizeonques lettres a ce contraires,mandons amp;nbsp;com mâdons a tous noz iußiders officiers amp;nbsp;fubiedz, que a uous en ce faifant foit obey» Donne a Bloys le X111 four de Mars,Lan de grace H, D» XX JX»Et de noßre regne le XV b

Par le Roy a uoßre relation»

Des Landes»

ƒ

?^AMPLISSgt; VIRO FRAN

CISCO A TVRNONE ARCHIEPI-SCOPO BI TVRIG.

ANDREAS ALCIATVS IVRECONS. S. D. P.

A iLLVSTRiSeß nomints tut ubicß gentium fama,ampliis.pater,is per uniuerfamGalliam de te circunfertur rumor, ut præflâtiamorum eximiocß doórinx cultu præcellere te omnes praedicent:rarißtmunc^ tempeflatis no flræ exemplum eße, quod diuina quadam prouidentia ortum hifce temport bus uideri poHit, quibus tot calamitatibus in dies Chriflianam Rem publi. affli^i, 8^ tot undic^ noxarum uelut examinibus opprimi cernimus. Sicut

enim quoties humanis corporibus maxima morborum uitia inualefcunt,tum lummoru mei« dicorum nobismanus necefläria efl:fic in tanta principumdifcordia, tantis bellorum tumuli tibus, Reipublicæ interfuit, maximos etiam, amp;nbsp;ut poëtarum princeps ait, pietate meritisc^ graues uiros nalci,qui poftep deorum ira paulifper conquieuen^ot urgentibus malis occurs rant,tempeflatum^ huiufmodi omnium nubila difcutiant, é quibus praecipuum te futurum fpcrant,auguranturcp uniuerfi. Nee id abscp ratione, qui eas omnes artes in te praclucere ui^ deant,qu3e ad hanc rem perficiendam funt neceflâriæ:humanitatem fingularem, morum inte gritatem eximiam,doctrinam præcellentem,fiue Latine, fine Græce diflèrendum fit, facun diam inæflimabilem. Ad hæc buius rei felicibus Regi ipfi aufpicqs faëlum à te tyrociniS nu^ per confpexerunt, cum in Hi^ani^ro uniuerfae Gallix cornmodo ea cum Caelare ipfo per^ tradafli, quæ impetrari efficiep pofie nemo exiftimabat. Qiiapropter Chriflianiffimo Regi, incomparabilis^ uirtutis Heroine illuflrifs.regiæ forori tam gratus es,ut nihil pracclarum, nihil ferium,nihil quod ad rerum fummam pertineat,absqi cófilio tuo traëtandum cenfeant, Quibus animi tui fortunæcp dotibus, amp;nbsp;ipfe allectus, cum literis meis falutem tibi dieere de^ creuifiem, non cenfui id abfep munufculo aliquo faciendum, Extabant inter legales noßras exercitationes commentary, oëtauo ab hinc anno me disante, ab auditoribus meis cxceptiî qui fiue quod ab autore ipfo fupremam adhuc manum non accepiflênt, fiue quod per libro« rum traduces uitiarcntur,nô poterant diutius abfep nominis mei nota inemendati agerc.Eos (quodSd interpellantium me feholaßieorum uoces amplius ferre non poflém)ut publics alt;y ciperent,æditurus,in manus rurfus aflumpfi, correëliorescp fades non medioeri audario lo cupletaui.P roximis enim V ulcanalibus,quo tempore publicis à ledionibus propter uinde^ miasferiamur,quatuor illis libros adieci.Hos omnes nomini tuo dicare, his te patronum no* minare conflitui.Cum enim utriufcp iuris fis pcritiflîmus,nemo efl qui facilius id patrociniS fulcipere,fufcepto^ redius perfungi poffit.Qiïod eo audentius à me fadum efl, quonia nul lo hanc rem labori tibi futuram fom arbitratus:alioquin non tam audax eflèm, ut arduis occu pationibus tuis,noflros hofce commétarios ingerere, uel dodiflimis fludys importunus ipfe obflreperc uellem. Accipies igitur lætafronte,nupcr si nobis communicates fludiofis omni* bus,hofce libellos,qui no modicam iuris ciuilis partem, Cimerys prius obuolutam tenebris, illuftrât.Cum enim in fignificatione uerborum,mcntiscp coniedura fere omnes lires uerien^ tur,extricandum hoc argumentum aflu:mpfi,quod ueterum nullus condigne tradarat.Non me latet patrum noftrorum memoria Bartholomxum V eronenfem, cui a cepis cognomen«! turn, nefeio quid hac in re compofoifle, fod eius didata ad manus meas minime peruenerunU quod hi,penes quos efle dicantur,ceu thefauros ca cuflodiant:at forte thcfauri,ut in prouer^ bio efl,carbones crant.Mihi non libet temere de illedo opere ferre fententiam, fed tarnen res ipfa plane oflcndit,rede hunc tradatum ab eo percipi no pofle,qui ab humanioribus fludys abhorreat: ficut nee nice uerfa, qui hafce folas literas profiteatur, nifi idem iuris quocp ciuilis difciplina prxcellattoleum amp;nbsp;operam hifce in refpofis interpretandis perdit. Quod non co a me dicitur,quod impenfe humaniorum literarum profelTioni nonfaueam, carum^ cultures pro dignitate fufpiciêdos,colendos^ non arbitrerlfcd quod unaquxeg ars foos habet fines,amp; intra quos cofiflat cancellos,ut minime de altera in altera defultare facile quis poflit, Couenit lurecofulto orator iæ arris foientia,faciliorem^ ad ius Quiritium aditS præfiat:non tame cor^ pus efticit,folam eius fuperficiem colorât. FuerSt maximilureconfuliti Accurfius,Bartolus, £x: id genus aly, qui etiam apud illos uetercs locum fuum teuere potuiflènt, quos tarnen cons: flat, ne fummis quidem labys alias artes attigiflê. Qiio fit, ut eorum ineptam cenfuram non a 2 pofiim

pofrïm non admiran',qui grauiflîmo fupcrcili'o,^ fluétifôna,ut Lucrcti'us ait,Æaturigi'ne,hoc ibluin nomine in eos inuehuntur,quod bonarum literarum fuerint rudes î quafî quis$iânus ideo minoris exceUentem Afirologum faciat,quod Muficam ignoret: Galenum præflantifn mum Medicum damnet,quod Geometræ Euclidis circinum nunquam in manus fumpicrit, Vix alium in uniuerfa legum lylua tradatum offèndes, cui explicando adeo fint humanitär tis fludia nccefiària:hic ( fateor ) absc^ eorum notione intelligi perfede nequit * Qtiapropter fuarum uirium conicius Bartolus,qui^ poft eum per manus hanc noftram dodrinam tradia derunt,quod ad fixe refpoia attinet,nihil ferè fcriptum pofteris reliquerc«Hunc ego aggreG fus,cum pro uiribus meis aliquâdiu elaboraflèm,ad umbilicumeß perueniflèm, cognoui pro rei magnitude adhuc non fatis à me fadum eflètnec enim fola lureconfultoru, quæ hanc fub rubricam congeruntur,refponfa,omnem rem declarant.Necefiano ita^ manumrurfus tabu læ admoui,óó quatuor hoice libros fumma celeritate,amp; memet in horas præucniens(quod fa^ cere confueuerunt,quum paululum tantummodo deefie conficiendo negotio induftrq artifi ces exiftimât) compofui. Qui qualefcûcç fint ingens afferunt uniuerib Quiritium iuri lumê, ut non dubitem,etiam fi quicquam à me,id^ humanitus,erroris in eis commiftum fit, à facili lufto^ ledore,ueniam promeriturum: quam amp;nbsp;impetratu digniorem id facere debet, quod bibliotheca mea ob bellicas calamitates Mediolani derelida,cum hue concefliflèm,cómoda^ titq s libris,his^ paucis tantum,mihi negotium aggrediundum fuit. Erunt fortè,qui maiorê elegantiam requirent,^ ob Latinæ maieftatis condignam à me rationem non habitam, diem mihi dicent:quod nimis plana humilis^ noftra oratio,non ichematis ornetur, no didionibus cx antiquitate repetitis abundet,non Cicerpnianorum uerborum maieftate rcfuIgcat.Scd hl uelim iciant,hæc ab eo minime expetenda cflè,qui manibus quotidie Bartolos,Baldos, Alc^ xandros, huiuseß farinæ autores uerfenquiej; humanitatis ftudia non ex profefto, ièd obiter quandocj,amp; aliud agens,intcruiiat. Ad hæc feenæ me iêruire neceflàrium fuit: quotus enim quiscg ex legalibus myftis noftra legeret,fi prêter anxiam legum icrutationem, cornu quoeß vopiæ in manibus habendum illi eflèt,unde amp;nbsp;antiqua uocabula addiieere, amp;nbsp;figuratos loque dimodosperciperenecelTe haberett’ Vix eorum conuitia ferre poflum, quotidieepeum eis mihi iurgandum eft,qui qualemcuncp hanc meam didionem tanquam obicuram calumniâ^ tur,illud^ à uulgo exclamant,indodius loquare,fed apertius, Quid hi quæio facerent,fi pau 16 elegantiore ftilo noftratia hæc conftarentf Abqcerent manibus tanquam ænigmata,amp; in^ ter Heraclyti, 2lt; Lycophronis tenebras connumerarenu Nec immerito quidem id mihi acci^ derct,qui cum Vlpiani,aut Pauli planiflîmos, amp;nbsp;abique ullo fermonis lcrupulo compofitos çommentarios deelaraturum me profitcrer,oblcuriora ipfis autoribus tradidiflèm, interpret te^ ipiè,uel potius natatore aliquo Delio indigerem « Satis igitur nobis fuit Latine utcûque fcripfîflètelegantiam fermonis oratoribus permittimus, quanquam amp;nbsp;ipforum non modica laus fit perfpicuitas,Sed cum quælibet ars fua habeat uocabula,nobis neceflario noftris uten^ dum:quæ tametfî aliquibus Barbara,Ôd incondita uideantur, non idcirco tarnen noua efGngl oportuit,quæ nemo intelligcret, Verum quid ego diutius pro me uerba faciam,qui huiuimo di aceufatoribus no magis icribo,quàm Perfio amp;nbsp;Sciopioni Lucilliustcuius exemplum imii tatus,ueteranorum^ indicium reformidâs,iôlos tyrones addifeiplinam uoco, quibus hæc in pradcntianonaliâ pradertim ob caufam exhibenda duxi,quàm ut fidemmeam aliqua ex par te liberarcm.Pollicitus quandoque fueram, reièctis tôt interpretum fuperfluis opinionibus, iuris ciuilis prudêtiam per quadringcta,amp; eo amplius,maxima uolumina difperiàm,in unum corpus eolligere, amp;nbsp;contextui ueterum legum annexis gloflèmmatis illuftrarc * A d quod opus componendum me uelis,remis^(quod dicitur)propcrantem,neceffîtas ipfa, cui ne dq quidem,ut ille ait,refiftunt,rctinuit:propcrantiqi iniccit manum, Bcllica enim elade cenfu aE flilt;fto,ful3ire aduocationes,rciponfa^ confulentibus date coadus, cum alioquin ope mea cen feri non poftèm, ad alias curas animum traduxi» Verum ne omnino conturbaflè promiflio# nis mcæ rationes uiderer,id contradi alieni æris in præientia parte aliqua difioluere conftituû Soient autê duri cxadores,æquo animo id omne ab his qui foro ceflèrint, tametfi modicum, accipere,^ quicquid datur in lucro reputare. Interim igitur Augufiiffîme præful, has lucu^ brationes tanquamdusoperis ipecimen quoddam accipies,quasfiprobaueris5alicunde^ mihi proyeniat commoditas,alacriorem ad caetera profequenda animum feceris.____

Vale« Biturigibus, kaP* Maq, M* n» xxix.

i»gt; ANDREAE ALCIATl’

IVRISCONS. DE VERBORVM SU GNIFICATIONE LIBER

P R l M V S,

V M inuentaCntucrba, utdicentis fentêtiamexÿ primant,meritoeiusuolûtasin primis fpedanda eft'^xognofeitur autê ex co quod uerba ipfa indk ^ Uabco.defut cant. Hæc quatuor modis accipiuntur,ex proprie P^^^ ^fg-^^j tate,ex improprio, ex ufu, 2lt; per interpretationê.

Sigillatim igitur de omnibus uidendum,8d tripli citer propfietatem u erb or urn affumi Fab. Quinn lianus lib, V 111, oftedit. Primus eius inteUedus eft fua uniufeuiufep rei appeUatio. Non tamenjn^ quit Fabius, quiequid no erit proprium, protinus improprr) uitio laborabit: en multa fintamp;l Græce amp;nbsp;Latine non dcnominata,quæ per trâslationem uel KaTlt;gt;nö-i/j neeelTario dicimus: ut iaculatus cd fudem,uel pilam. Vndc quæ fuo loco amp;nbsp;bene traflata funt,propria dici polVunt.Proprietas igitur no ad nomen,fed ad uim fignificandireferenda, nee auditu,fed intelle^u perpendenda cft. Secundo modo dicitur proprium inter plu ra quæ funt eiufdem nominis,amp; unde cætera deducta funt:ut uortex, côtorta in fe aqua, uel quieqd aliud fi militer uertitur : inde propter flexum capillorû pars fum^ ma capitis,itemcp fummi montes,propric tarnen ad aquam refertur. Sed ide cafus mihi fub priore coprehendi uideturjSlt; ad metaphora tere pertinere, Tcrtius, cd res communis pluribus in uno aliquo habet nomen eximium : ut cum tabernacu^ lum ducis Auguftalc appellamus, amp;nbsp;tabernacula principum militiæ lex Principia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

appellat ,Slt; uenales,^ nouitios pro feruis'^.Hinc proprium etiam illud dictum ar fimd''^' ^ bitramur,quo nil inueniri poflit fignificantius, ut cum Celfus inumbratam quictê c I. ƒ. de ædil. furiofi dixit‘^,qui in confpedu fanæ mentis uidebatur. Ad hanc fpeciem pertinet, ^ ^^^- ^ cum aliqua res fpeciali fibi nomine, amp;nbsp;comuni cum alqs appeUari poteft: na quod §^j°de^^cg™ peculianus fibi cft, id eius eft proprium:ut cum adulterium in lege lulia cum uxoü poX re aliéna dicimus, proprie dicimus : cum fluprum,quia etiam cum uirgine, uidua, puero,mcretricecommittitur,KaTcç^HsiKc;(5loquimur^» Præter Fabq declarationem ^ i inter.^.j^ Quartusquoep cafus adduci poteft, cd res generali aliquo nomine appellatur : nee de adult. enimdubitâdum eft,quin fpecies generi fuo proprie inelfe cenfeaturf«Eódemper^ ^ ^^^^ ..^ tinet,cum uoce utimur quæ lata fignifîcatione multa continet,nam omnia compre deiur.Mr. * hendi arbïtrabimur:ut cum lex intcftabilem aliquem eflc iubetS , intclligctur ut nó g l.cumlege.de folum eius teftimonium non recipiatur,led nee ipfi quidem teftimonid dici poflit, ^‘’^'‘’ Sic cum lex municipalis petitionem concederet,etiamrcpetitionem conccdi relpon fum eft'’ :quia petere generaliter dicimus,ficut amp;nbsp;dare quod reddimus, Eadem ras’ ^ Bart. Rutr. tione appeUatione Dioccefis ,ciuitatis quoep ipfi'us nedd agri procurationé in Icgd f°^'”^tr. buscontinericrediturb Sedamp;fiquoduerbumfit,cuiusfpecialis,itemq5generalis ,• c:].deoff. poflit elk fignificatio,utrocp modo accipictur, nee altera cenfebitur impropria : ut ord. cum lex iurifdictionem alicui concedit, non de fpeciali tatum cenfebitur adum, fed p, ^^^^ ^^^ de mero quoep 5lt; mixto impcrio*^ quod amp;nbsp;de adoptionis nomine dicedum, quod jc tur. om.iü.

a iq generali

lt;i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE ALCIATI

generali annotatione etiam arrogationem continet. Idem quoq; dicêdum de his nominibus,quxuariam fignificationem alicuius ipcciei habent,amp; non magis pro^ prie uno quam alio modo accipiütur,ut Soror.fignificat enim utrinq? comuetam, ïïgniHeat confanguineam tantum,itemtp uterina tantum.Cum igitur fororis men tio Het,quæ quoquo modo ex fupralcriptis cafibus coniunda fit continebiturddep proprie. Aliud eft cum in altera fpecie improprietas eft, ueluti cum dicimus Do^# 1 socy. conßl. minium,proprie de diredo accipitur^ : nam qui utiliter dominus eft, abufiue uidoi ulti.uolu.ij. ^yj. clominus;merito igitur ex ui uerbi hoc cafu potentior figniheatio accipiet, quæ ex proprietate deicedit. Sed quomodo propriam fignificationem dignoicemus^ w Brfrtl.omH« ht crebriore fentétia proditum eft,tribus modis fieri*”, ab autoritäre, à diftinitione, ^^i^quot;*^' ^^ etymologia, Non enim dubiü eft id prudétium autoritati triburu, ut quo dice di modo ufi funt,amp;^ nos uti poftimus, propriety dicere uideamur. A qua fententia nee egodiicedo,tametfi obieruauerim quadoep M, Tullium no ita arbitratum uh deri,qui facere contumeliam Philippica JI1. impropriedicicenfuit, hocq: nomine NI. Antonium damnatxu tarnen amp;nbsp;Plautus in Afin.amp; M.Cato hoc dicédi modo ufi fint, idem epift.lib.V 11. Fabium GaUum reprachêdit, qui duo nos feripierat, quod tamê exemplo Græci fermonis defendi potuit,à quo nee Verg.abftinuit. Si duo præterea tales Idæa tuliflet Terra uiros. Sic A. Gellius fupcrelle uerbü Ia tb num no elle pro defendere arbitratur,cum tamê hoc fignificatu apud Traquillum in Augufto reperiatur.FuereStl qui pofifibile uocem probam non arbitrarcntinsS^ Græca mallent uti:ut Cicero epift.fam.hb.l X.Mc-^t æuvaTcc/j feitp fccudum Diodo « Lanonmibus. j-ym iudicare.Etlulianusquot;^:Quia coditio aduvara id eft impolTibilis, pro non fcripta habetur.Sed tamê aliorum lurecofultoru autoritas obtinuit,ut Latinx ciuitati red^ dita hæc didio cenlèatur. De etymologia uero 8^ allufione ita demu proprietatê uocabuloru cognoici proditum eft,fi dithnidoni non aducrfarentur,qua de re infe^: o I taberw ^’''‘^ ^‘^æ ^^® ^ nobis tradatu eft“ .Diftinitio autem in iure omnis periculofa eft;ra^ ]xo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum eft enim ut non fubuerti poftit. Quapropter cd diftinitio fit propria Sé breub

ter côpræn fa rerd fubftantix enarratio,quæ genere, fpecie, propres, amp;nbsp;difterétibus (ut inquit Quintil.) c0ftat,non ferme multas huiufinodi in iure reperies.Sed halce fubtilitates lurecófuhi Üialedicis reliquerdt,ipficp fatis habuerdr,fi fubftantiam rei ex comuni régula delcriberct,ut in dote amp;nbsp;iudicio fecerdt,quod à nobis Paradoxo rum V I, lib. tradatd eft.Quadoep fatis duxerdt, fi genus amp;nbsp;difterentias fold appo p Lj. de dol. nerêt,quod in dolt mali diftinitionecernere eft^’.Quandoqp ex modo per quem res introduda eft earn deicriplerdt,ut in feruitutc,amp; in ftipulatione apparet.Qiiadoqj ab ipfo eftedu,ut cd appellationem diftinierdt elle primæ fentêtiæ quæ in pendemi fit reicilftonê.CXuandotp d tales diftinitiones retulerunt, quæ no nifi improprie ac q Dec.in riAr. ceptis uerbis defendi poftinttquod Decius annotauit^ ,amp; ipfe in recentiord diftinb ex^tradeproi nonibus uerd elle fateor,non in his quas ueteres tradiderunt. E X P L 1 C1T O articulo quæ uerbord fit proprietas,d quomodo cognofcatur,uidèdum eft,quêad modum ea fignificatio accipieda fit. Et ab omnibus traditum eft in quacunq? mate ria,etia fi poena irroget,eatenus ueiba generaliter capi,quatcnus fermonis propriet r d l.cumlege. tas ferre potelé,nifi aliam loquêtis métem conqciamus:ea mens in difpofitione le^# gis facilius dignofcitur,^ in homind uerbis. Cuius rei illa eft caufa,quod lex lêm per deratione legis certa eft,facilcqj quæ nâ illa fit afièquitur:at hominum incertos animi motus dilcernere nemo poflittunde amp;nbsp;pleruncp uidemus uerba legd iibcriolt; rem interpretationê aftumere,quam in côtradibus uel teftamêtis fieri foleat : quod infra

DE VERB. SIGNIFIC« LI B» I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

infra libre III, diflèremus. Oritur tamé plcrûcp ambiguitas,cum de ratione Ie^ gis nô confiât,in qua re illud feiedum eft : Si ratio in lege expreifa lît,ex ea ÔC augers ri Sé minui decifionem:quoniam leges non tam in uerborü forma quam in ratione confiftunt^ .Si uero nô fit exprcfta,led unica tantum reddi probabiliter poflit^, idê » l.fdre.dc U. cenfendum.Quapropter fi in municipio lege fucceffionis exiftentibus mafculis fœlt; ‘^ gJo 1 gui^c.

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ndciCQïn

minæ excludätur,quoniam ex ilia una ratione,id eft folo agnatorum fauore, id in#

trodudum efle etiä aduerfus Bart.fcntcntiam receptius eft**, ab huiufmodi ratione « «.I.j.c.«fc 8i lex reftringetur amp;nbsp;extendetur.Quod ft duabus rationibus quid conftiiutum ap# ‘“^“^’ pareat,folet dici,altera fublata,fuftineri nihilominus generalitatêlegis*,quodutiep x §. d^mUdtis. amp;nbsp;nobis uidetur,dum fingulæ rationes efticaces fint,2lt; fufticiant,alioquin quod ex injht.de nup, duabus caufis introducturn eft, altera cdlante extinouitur, cü duo uincula arctius ligent.Ecce familia iniuriam prætori fecitjdamnü dedit^album corrupit, is ius uin^ didlx publicæ pro{èquitur,dominusnc pro omnibus tenebitur C Et lex tencri ait^ : gt;nbsp;^ ƒ f«« «ilt; wgt; Duplex enim bic eft ratio, nempe quia plura hæc cenfentur fada, item quia de pu# ‘”” ^‘ blica uindida agitur. Pone altera celTare, ut quia unicum eft fadum, puta furtum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

homicidium, uel de priuata uindida folum agatur, certe his cafibus dominus pro ^ ^^ ^ ^ uno folidu foluens, exteros libérât’^ ♦ Necefiario igitur ut legis difpofitio fuftinca ’^ ^^J^ ' tur,oportet adhuc earn rationem uigere, quæ tali decifioni fuflidat : quo fit ut licet quandoep non tanta ratio fupereflè uidcatur,fuftineatur tarnen decifio“^,Cuius rei ‘‘ SoeyX^. $. exemplum illud adducitur : Si quis hominem promifit,partem foluendo non libe# p^;,_ * ratur.Finge is promiflór deceflit duobus hæredibus rclidis,num alter dimidiu ho minem præftando hberabiturçEt uideretur liberari, nó enim ultra dimidiu debet, quoniam lex X11. tab.obligationem diuifit: nó igitur tanta eft ratio in hærede fi# cut in principali,óó tamé proditum eft nee hæredem liberari, ne in diuerfo homine contingat folutionem fieri. Quid fi de ratione legis dubitetur,quia unicam tâtum afterri pofte aliquis aftirmet, alius uarfjs rationibus mom legislatorem contendat7 Saly.pluribus rationibus motum magis pracfumit*’. Ego id phirimum in arbitrio 6 Sdly.i.pferui iudicis confifterearbitrormam fi unatantum probabilis fit, potius credendum eft ^’«ifnox. illi adhxfifte legislatorem, Quapropter in ftatutis filiam dotatâ excludentibus etiä

de ea adum intelligetur,cui in teftamento patris dos aftignata firi, excludeturtp fa# c B4rt.§. titio uore agnationis,quc fola probabilis eft huius ftatuti ratio,5ó quam uidemus etiam ^^quot;^°^‘^ ‘'‘’ iureconfultis ipfis quandoep præ oculis fuifte^^. Sed quid fi ratio legis correda fit, a ^.'Sierr«« an legem quoq; corredam dicemusc8ó Accurfius corrigi exiftimauit'’ :quapropter fH.de leg.dg, cum hodie lex noua etiam cognatos in fucceflione cum agnatis admittat, intelÏige# ^ f“^^* ^. ^ ^^ tur amp;nbsp;onus tutelæ deferre,eastp conftitutiones corrigere, quibus agnatis folis tute# güitut. ^ ^* la defertur:quod accipiendum cum ratio legis huiufmodi eft,ut decifioni fit c5iun# daf,ita ut altera ab altera proxime depcndeat,alioquin ratione remota,ut ita dixe# ^ rim,ucl impulfiua correda,adhuc lex uigetS. Idem dicendum cum legis ratio ge# g i jj„p.,„* ^ neraliter nó corrigitur,fed aliquo cafu tantum^ : nam amp;nbsp;in illo quoep feruanda eft cdd.tol. lex,donec contraria conftitutione abrogetur^. Et hæc quidem de ratione legis di# ^ ^i^^'^’ ^ * ‘^ da fufficiant,ex quibus ea poteft eolligi conclufio: Quamuis lex generaliter loqua# 1 c.dnwltit. de tur,reftringendam tamê,ut ceffante ratione amp;nbsp;ipfa eeftet*^. Cum enim ratio fit ani# «td.cr quoi, ma uigorep ipfius legis,non uidetur legislator id fenfifte quod ratione careat,etiâ fi ^ -^^‘ ^‘ uerborum generalitas prima facie aliter fuadeat. Non procedit tarnen id pronun# ^“*^* ”*’^‘*‘ tiatum quibufdam cafibus. Primus, cum id agitur ne quis lucro priuetur, nam quia facilius lex permittit ne quis lucretur, cp ut damnu faciat,potius ab huiufmo#

a 4 nbsp;nbsp;di lucro

P^ A N D R E A E A L C I A T I

. nbsp;nbsp;nbsp;di lucre arceri aliquem patiemur,^ generaha legis ucrba ardabimusad^ Bart, fen

.. oes pop. gji^ Exempli eau la : Mulier cum qua ob adulterium mariius diuortium fecit, lege lutprohibetur feruos intra.LX,diem manumittere,ne quæftioni fubdueäturquid ergo fi feruus extra minifterium mullens fueritjud in prouincia, nunquid manui mitti poterit? Et uidebatur polie, quod hic ratio legis celTet, cum nihil de adulterio gt;« l-profpexit q iplc fciat,qui abièns fuit, Vlpianus tarnen negat,’” ^uis enim id perep durum fit,ta ff * yab.nu. nien lex ita fcripta eft. Interpretantur igitur doctores hoe ita elle, quia feruus de lui cro captando agit,nempe libertate acquirenda, Vnde confequenter prop o fit à fpe^ ciem fic finiunt. Lex eft in municipio,quicuncp in palatio fanguinem fecerit tali kn cropriueiur, Chirurgus cucurbitula,uel feeta uena ægrum in palatio adiuuauit, in poenam legis incidere exiftimant,cum delucri priuatione traóietur,quod Leus effet fi de däno uitâdo ageretur.Sed hoc ego plane ridiculum arbitrer: Quis enim exifti met uoluiffe leglslatorem medicam manu, quæ præmio potius inuitàda erat, ulla penitus poena aHiccrefÔC earn legem non coardet ex iubieda materia, ut de ea fam gulnis fufione intclligatur,quæ in fpeciê uel leuis delidi cadat: merito itaep fuerunt ” tdy’ ^^^^' ^^ recentioribus,qui hâc decifionem reprobarçnt'f Nee me illud excplum legis lui hæ mouet,quoniam in eo feruo no omnino ceffat ratio legis,cu,tametfi abfens,po^ tuerit aliquid ex conferuis intelligere,uel de priore domina: uita atteftari, deep eius moribus,5f priftina inftitutione: quæ arguméta, quäuis paulo remotlus à certæ rei cognitione abfintdn liocep legis duricies uerfetur, tamê omnino aliéna dici nê pok funt,8lt; maxime in kruis,quoru ingenia maiores noUri fuipeCta habuerut, prækr^ tim cû nee dànum libertatis eis inferatur, Ld difteratur potius,cu poft Lxagefimu diénuUafîtprohibitio,Extat C.Caffq iurecofultiapudCorn* Tacitulib. X 1111* oratio,qua ille S.cófultum Syllanianum defcndit,fuadetep Lruos cclo dho ultimo fupplieio afticiendos,etlam fî dura ealex uideatur.Libct,inquit, argumenta coquL rere in eo quod à fapientioribus deliberatum eft* Sed amp;nbsp;fî nunc primû ftatuendum haberemuSjCreditis ne Lruum interficiédi dhi animum infumpfiffe,ut non uox mi nax excideretynihil per temeritatem proIoquereturCfanc confîllum occuluit, telum inter ignaros par3uit,num excubias tranfiretfcubiculi fores recluderetC lumê infers« ret,cædem patraret omnibus nefcqsf multa Leleris indicia præueniût, ferui fî pros dant poffumus fînguli inter plures,iuti inter anxios, poftremo fî pereundû fît non multi inter nocetes agere,amp; que Lquuntur* Hoc igitur amp;nbsp;in propofito quoep legis luHæ exemplo dicendum eft* Secundus cafus eft: Cum lex uerbis geminatis præ^ ter uniuerfalem didionem utitur,nam tune de his qui idonei non funt, amp;nbsp;cóicquêss ter in quibus ratio legis aliquo modo ceffat, lex adhuc obferuatur* Qiiapropter fî ftatutum fit,ut quicunep quoquo modo aliquem occiderit, occidaturmó diftingue* osdyl quot;nbsp;c ”'“s^®l®«^’^^panecauerit,infuitutelam uel ne,amp; ita Saly*Lnfît*® Idem quando denox, ^' ^ foL didio uniuerfalis adeft,amp; fuper adu iam conceffo difponitur: tune enim no re ftringimus ad idoneos,ne alias difpofitio eftet fuperflua:ut cum lurecófukus dixit, . nunuationem omnibus diebus fieri poflè^, intelligitur etiaferiatis, cû iam ex præ^ P nunttd= , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

tio. de oppo, tons edicto nutiatio permitteretur,ldem etia h de nouo adu agatur,du tarnen de re ^°-gt;^n- nbsp;nbsp;nbsp;ad exemplü fauore publico pertinçte,tradetur* Quapropter fî feruus necem domi

ni ultus luerit,ex SenatuLSfulto libertatem acquirit, tametfi alias ad libertatê per# 5 I fij. §.utru. uenire prohibeatur^* Atque hæc communiterrecepta funt,amp; in his fibiloeft uen *4 Syli, dieant, quæ iure ciuili non fatis admitterentur* Quod fi impedimentum iure natu# rali uel gentium fit,tune Temper lex quibufeunep uerbis concepta fît reftringitur,ôlt; deco

DE V E R B» SIGNIFIC. L I B. I,

de CO iure idoneis intelligitur^Promittendo dotem ( inquit kx’') omnes cuiufcunC^ r l-promUtédo, fexus conditionis^j fint obliganturireftringitur dummodo ætate fint idonei, quia allas naturale impedimentum obftaret. Quapropter fuprafcripta legehomicidam puniête,putauerim in eum non anirnaduertfiqui in fui tutelam occiderit, quoniam id iure natural! permitîùm eft^nec in hoc Salyceti fententià fcquor. Tertius cafus eft^quotles lex aliquid pro forma obferuari conftituit certa ex ratione,nâ ea cefiTante adhuc oblèruanda cft forma,allas perperam agitur, Quapropter fi minor fundum fterilem abfeß prætoris autoritate uendat,uédltio cft nulla^ « Sic eedefia etiam fi uti ^ ^-^f^^^ ^ liter,Si ex re fua difirahat,tarne contradus efi nullus,nifii forma àlege in huiufmo^ t c.].dereb, ec di alienationibus requifita ferueturk Cuius rei hæc cft ratio,quod ea quæ ad rigo^ «^Ic. in 6. rem iuris coferuandum confhtutafunt,ad unguem obferuari debent, nec aduerfus eorum omiflionê cuiquam fuccurritur'f Habet aliquid ex iniquognquit C.Calfius „ Bdl.î.inrit.c, apud Tacitum;omne magnum excplum, quod cotra fingulos utilitate publica re 3quot;' ‘lt;‘^™• penditurmam amp;nbsp;fufo exercitu,cû decimus quikp fufte fcritur,ctiam ftrenui fortiun tur.Putaucrim tamé fi ea forma non publico,fcd priuato tâtum fauore introduéta fit,aliud dicendum.Quapropter licet de alimentis futuris fine decreto tranfigi non poffit,fi tarnen tranfadum fuerit,utilitercp creditor egerit, ratam earn tranfadionê prætor habet’^ ddem credendu cum ratio formæ correda cft, quocirca epuis nepolt; x I .eu hi. §. ei tem ex filio emâcipato pater in teftamento inftituere uel exhæredem facere cogéré ^ lt;lf ^lt;*’*f tur^ ,id^ pro forma traditum eilet,tarnen hodie impune præteribit^ ,cû ratio legis ^ ^j^ ’^^pof fit correda, quondam emâcipationis patriæq; poteftatis diflèrêtia nouiflime fubla? x Bar. §. er 54 ta efl.Exceptis igitur iftis cafibus adhæredum erit regulæ, ut lex generalis ceflante ß tlt;intum, ratione reftringatur,cuius aliquot exêpla proponemus ♦ Lex madat fratrcs filios^ eorum, qui principem occiderint ad fupplicium duci, non cotinebitur is frater qui cum homicida capitales inimicitias cxercebat,idcp Decius refpodit^: hæc enim lex lt;lt;nbsp;conß,4o^ etiâ proximos gladio infcquitur,ut hoc terrore dum fuoru faluti profpiciut, Tyran nicidæ abfterreatur,uerifimile autem non eft quenep dus faluti uoluiflè conlultum, cui inimicitias denuntiauerit.Lex iubetgt;qui fanguinem in palatio fecerit cêtum foil dis muldtari,non cotinebitur chirurgus ut dixi,neque tonlor,qui nouacula lumma

cutem inciderit,Lex coftituit quemcunque,cuiufuis coditionis teftari poffel intelli 6 I.j.c.dcpcr* gitur de eo qui naturæ uitio non impeditur,meritô nec furiofus nec pupillus pote^ f«^« runt teftari. Lex ait,cótra infirumêtum uel fententià nulla exceptio admittatur, no

cenfetur rciecilfe nifi friuolas cxceptioncs‘^,nc alias graue dänum alicui inferatur,amp; c LednoUs. c«: cotra ius naturale creditor! bis idem foluatur. Accedit etiâ quod in mâdato uide^ lt;1^‘lt;‘l«It. mus,quâu!s enim generalibus uerbis coceptu proponatur, ad eatamê non extedk

tur,quæ no nifi fpeciali iuffîone demâdar! folct'^Xex in fuccelfionc agnatos cogna d c.quidddgen, tis præfert, intelligetur de agnatis mafculisjcü appareat ita fauore agnationis cofti deproc.in, 6, tutu,quæ licet in foeminis fit,tamê eu eis extinguitur. Lex fiantibus mafculis foemi nas cxcludit,intelligitur fi mafculi uelint uel poffint luccedere, alioqui 110 obftabut foeminis. Dat premiü exulem capient!, intelligitur amp;nbsp;eum magiftratibus exhiberi, alioqui frufira diceretur captus : amp;nbsp;hæc quidem exempla fulFiciant. Refiringitur autem difpofitio legis plerunque,non quod eius ratio penitus edict, fed quod alia contraria ratio id fuadeat,quæ efticacior fit, cuius rei perfedtam dodirinam qui tra^ dere uellet,cum oporteret quorumcunque cafuum rationes omnes perfpicere,amp; eis ceu in trutina pofitis perfcrutari quæ præualeant, quod ego fupra humanas uires dfe arbitror ♦ Merito igitur infigniores tantummodo frequentiorésque aliquos modos

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D^ ANDREAE ALCIATI

modos referemus,unde ad alios/i qui occurrent, difcemendos uia ftudiofis patere poflit. Et in primis frequens is eft modus cum interpretatione difpofitio reftriruf gitur,ea rationequod uerba debeantciuiliter,amp; iècudum ius interpretari. In qua re duplex eft tractatus, alter quid in hominum, alter quid in legum difpofitionb bus. Primo ergo de hominum adione uideamus, 8^ in hoc generaliter à maiorb bus tradita régula eft : Vniufeuiusep uerba fine in contradibus, hue in teftamcns: tis, ad difpofitionem iuris referri debere : quoniam quilibet fecundum leges hue ' uabobb ^^ Qi^ritium hue municipales agere uoluifle præfumitur‘’.ld pronuntiatum quatuor fedioncs recipit.Prima eft,cum difpofitioni legis uerba ex proprietate conueniunt, licet mens alia praefumatur,tunc ftamus uerbis: quoniam coniedura mentis uerbo rum proprietati fuccumbit.Et ideo fideicommiftojii uterep hæredum fine liber is de ceflerit, fœminæ relido, priore cum malculis mortuo, licet in alterius ultimo loco decedentis partem ea admittatur,tamen ft ex lege municipali cxiftentibus mafculis f Bart.l. l:^c^ fœminæ excluderentur, fideicommiffo locus non eftet^: quoniam foemina hie ex d«.§.cM ita. præfumptamenteaduerfus uimuerborûadmittitur,quæ prefumptio propter lec ad treb, nbsp;nbsp;nbsp;g^j^ celïàt, uidetur enim ex legis fuæ iententia teftator noluiftc feeminas ftan tibus

malculis admitti: atq^ ita communiter traditum eft. Eadem ratione propter cadem municipq legem receptum eft,fi pater filios luos inftituat,de mafculis tantum intel g Bald.Rncb.l. jj'g^ g ♦ quamuis enim appellatione filiorum etiam fœminæ contineantur,id non ex ' lèrmonis proprietate,fed per interpretationem ex præfumpta mente introdudum eft, quæ præfumptio per conieduram ftatuti tollitur, amp;nbsp;à proprietate uerborum non recedimus ♦ Et ideo quidam duobus filqs inftitutis, cum fideicommififtet uter corum fine blijs decedcret,ut fuperftiti reftitueret eum qui relida filia decefterat, re^ï h TelyxAM ge Ipondit Dynus ad reftitutionem teneri^ : quoniam appellatione filq hoc calu progt; nerale.'j. difi. pj^j, jgggfn municipij non comprænderetur foemina. Quæ fententia nobis quoep placet,maxime ft appareret teftatorem etiam propriam filiain exclufilfe, ut mafcu^ i PawL eonpl. los tantum inftitueretbSecunda fedio eft : Quoties lèrmonis proprietas répugnât, freaMn^ ^^^ ^^ ^^’^ potius attédimus, quam ut imitatione legis quiequam fadum arbitremur: quaproptcr qui fratrem amp;nbsp;eius filios hæredes inftituit, fimul eos propter côiundæ k c. raynutiuf. naturam uocalfe creditur , quamuis ex dilpofitione legis in fucceftione prius pa# lt;b teftlt;*‘ tgr quam filij admittantur. Qua ratione eadem municipio cum lex adfit, fi pater fi#

lios,8lt; filias inftituerit,reccptius eft fimul mares amp;nbsp;foeminas admitti:quod Pau.Ca { l.in hii.deco ftrenlïs,amp; Socy.probat^Tametfi Ancharanus’^prius mafculos,deinde eis non exi m An^ titres ^^^ntibus,fccminas iuxta legis feriem uocari crediderit.Si tarnen ultra legem muni# patres, cipalem aliæ conieduræ adducantur,tunc aliter ftatuendum eflèt. V eluti cum præ ter legis aut naturæ ordinem,etiam inftitutionis necellïtas hoe fuaderet, ut in patre ft I gallus deïb fi^“”*^ nepotes ex eoinftituente'fildem dicendum quotiesinterpretatio fieret cir# be.e^ poft, ca uerba ei non præiudicantia cum quo cotrahitur, amp;nbsp;quæ lui natura ad ter minos iuris referuntur : ueluti cum quis fundum emphyteoticum fibi amp;nbsp;filqs ftipulatur, nam exiftente huiufmodi lege,quæ mares in fucceftione fœminis præferat,etiam ft pater fibi amp;nbsp;filqs malculis amp;nbsp;foeminis ftipulatus fit,admittêtur tarnen prius mafcu# * V^^W^T ^*^ »quoniam pater filfjs ftipulando cenfetur uti hæredibus ftipulatus:at ex lege hæ# opcr.ltb. * redes foli funt mafculi. Tcrtia diftindionis Ipedes eft,cum uerba generaliter con# cepta funt,num fiat reftridio,amp; intétio à lege reguleturC Qui cafus maxime ad rem p But coup • P’^æf^’^^^m pertinet,amp; hic non modica eft dubietas: uiderentur enim reftringenda, dccon^L^^' id^ Antonius Butrius fenfit i’ ,dum uocatis à teftatore per fideicommifliim proxb mioribui

DEVERB^SIGNIFIC» LIB. I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij

mionbus defcendentibus,quæ uerba edam proprie fœminas côtinent, ipfè reipon dit,folos marcs admitti, propter fuprafcriptam municipum legêmam amp;nbsp;fi lex ferp pta fitjUxorc fine liberis decedente maritus dimidiam dotis partem lucretur, pater qui à marito fimpliciter ftipulatus fit dotem reddi, de dimidia folum intelbgetur egüïeadt^ Ray.probauit^ ,amp; plcriqgt; alq. Eodê confert quod côfiitutum eCt hærc^ ^ I.poßdotc.in dem qui legata foluere generaliter promifit,cauit^,intelligi deduda Falddiæ Icgis parte promifiiïè,nÔ integra^ : uiden’ igitur propter difpofitionem legis,generalem ßj ’ * ‘’^‘ promiffionem arctari; Scd tarnen nS arbitror à uerborum proprietate regulariter hoe cafu recedendum: quod enim de toto didu eft,non poteft ad partem reftringi, Citra manifefiam ftipulatoris iniuriam, nifi quado uerba ad ius expreiTe relata fuifi fent^ut quia earn doris reftitutione tibi faccre promififlèm,quæ iure facienda cfiétb s' gtl.fî prior, idem quando uerba eiufmodi funt,ut ad ius referantur,qualia funt in eo quod Ans! lolu.mit, ton,Butr.dixit,cum quis proximiores delcêdentes uocat,intelligitur enim colledp ua illa uox,ut eo ordine fuccedant quo ex lege admittuntur. In promiflione ucro legatorum ideo fubauditur falua Falcidiac portione, quia cum eiufmodi fponfio iuifu legis fiat,n5 eft ucrifimile neceflario promittentem uelle ius fuum donare:fi ta men ex natura contradus quicquam adum creditur, non eft dubium ex ea fieri re# ftridionem* Vnde fi locator condudorem intra quinquennium no eijcere promis fitjinteUigetur condudore penfionem foluentebmatura enim contradus etiam pro ^ ^ ^^^^ ^^^ prietati uerborum præpollet'b Quarta ipecics eft,cum nee uerba nee mens quieep cd. repugnant,fed cafus eft omiflus,amp; tune non eft dubium ad difpofitionem l^is reü « l-inßdäm. de ferri» Vnde qui promittit foluere cêtum,intelligitur de moneta à lege permifta: qui ^‘‘i’‘*^ * domum conducit,intelligitur fecudum moré patriæ conduxifte:qui,quod uocant, feudum acquirit,in ea omnia fe obligafte iudicabitur,quæ ex cius cotradus lege do mino ab huiufmodi cliêtibus debent.Et generaliter ueru eft quod Baldus fcripfit’^, j. ^aU.l.ßduo, qui aliquam adionem orditur,is legi de ea uerba facieti fe adftrinxiflé uideri debet, deaeq.h^rc, S E QV E N S tradatus eft de plebifcito munidpali, quado iuxta antiquiores le^ ges reftringi debeat,amp; régula cft,debere;quoniam ftatuta fecundum ius commune interpretationem aedpiunt’' .Et quoties ftatutum de aliqua re,perfona,loco, uerba y l.ij.c.denox, facit,de idoneo amp;nbsp;habili ex iuris communis dilpofitione intelligitur^.Qi.ia ratione fi lex uel ftatutu de aliqua re argumentetur,amp; décidât,refpedu cuiufcunCß alterius nbsp;nbsp;’ * impedimêti aptitudinem præfumemus‘‘.Ex hac régula quàmplurimæ quæftiones 4 tqM teftämen finiri poftunt.Lex ait:Inftrumêta nifi intra menfem apud Cenfore infinuentur,fide ^‘’♦‘^ ^^fi’^* careant,n5 nocebit alienigenis ignorâtibus, eu hifee terminus no nifi à die feiêuæ iu re comuni labatur^.Rurfuslex:Exules Si quicûcç folum uerterunt impune reuertab l.gcncro. de tur,qui ob falfi crime exulat reuerti nequibit,quoniam iure comuni generali abolis ^^ 3“’ quot;‘’^’ ' tione de his adum non uidetur'^.Item lex: Qui cuiusqj pofleifionem intrare uel ap ^ f iMdut. di prehendere-aufus fuerit foluat pcenam,non uidebuntur in ea uindemiatores,fcGnis s.c.TurpL Ïcc3c,meflbres,huiufmodicK artifices commifiHè'^, qui alieno iuflu ingrefli funt, fed ** ^^'ß 'quot; autor lolus plectetur, item lcx:Qui libi debitum ses decennio nö exegerit,tempore rei uendk cxcluius efto:qui agere fuumep ius petere nö potuit, legis prscfcriptionc nö fubmo uebitur‘^,ltem lex:Hæres hæreditarrjs creditoribus folidum foluat:intelligetur nifi ^ j^”^”^^^* inuentarium confecentbRurfus lex: Inftrumenta publica etiam miflb in neruu car ƒ t^^^, cerem^ debitore executionem habeant:nÓ cenfebiiur prouidifle quo minus cedes deUb. re bonis addidus poffit S. I tem lex: Vidus uidori cenfeatur in expenfis condemna^ ^^c^‘^^ tus:intelligit Fuig.'’ nifi iuftam caufam liugandi habuerit.Lcx ait: Vxore præmor,, -Euig.coßj,

tua

tua maritus lucretur dotem, intelligitur faluo iure liberoru prioris matrimonif no j Bdrlhdcedi ^**” perhanc tam generalem uerborû formulam cenferi debet illis quicepdamni c.defec.nup. iUatumh Sed quid li lucro ex ea lege fado maritus ad feeddas nuptias tranherit,an ^^ nbsp;nbsp;. humfmodilucrumHlijsquosexprioreuxorefuftulit referuare tenebiturfamp; licet

foji^”^ ^ generalitas legis aliud fuadeat,tarnen receptius eft referuari debere^mifi confiet nó 1 Dcc. Mthe.ß contemplatione matrimony aut filiorum ita à lege conftitutum^, fed potius ut fpe f^M.eo.tit. lucri ad uxores ducendas uiri allicerentur: quæ coiedura ex alqs quoep itatutis de^ prehendi poted.Lex ait;Omnia inflrumeta infînuentur,fî id fadum no fuerit nub lius fint momenti:nó compræhendet infirumeta dotium,cum fpeciali dotis fauo# *quot; dot^ '^ ^^^ ^^ ^^’’^ ueteri infinuatio in his fublata fit’^Xex mandat fiari iuramento eius qui dâ^ num paifus fit : poterit nihilominus iudex taxare ad quam ufcp fummam iurari n fengc.l.uided= debcat'\Lex inquit:Homicida quod fecit expedet,amp; qui occidit occidatur: reitrin ^dei'lugt;quot; S**^*”^ ^ ^°^° tarnen occiderit.Lex enim Cornelia,quæ in ficarios eft lata, no nifi in p lal.l.inaaio'. 0^ qui dolo malo cædem patraueritlocum habet®,Lex ait:Suipedus perpetrati nib.det li.iw. facinoris in ius ueniat,alioquin exulet:ueniat intelligitur amp;nbsp;perfiftat, quia lex anth f c.i,de iudi. ^^^^ ^^^^^ ueniffe eum interpretatur,qui non perftitit^Xex inquit: Prætor côtrouer fias arbitratu lureconfulti communi partium eófenfu eledi definiat: inteUigetur de controuerfrjs,in quibus probabilis fit ambiguitas,claras enim ipfe nemine cófulto jƒ7^'^’‘^^ decidet^,Lex:Prætor agnatos ad compromilfum cogat, intelligitur fi aliqui litiga r l.f.§.ß.deiu=^ torum petierint:nec enim non petenti fe prætor exhibet’', quod 3C in ea lege pluries « delib. nbsp;nbsp;nbsp;refponfum eft,quæ alienigenam fatifdare iubet,intelligitur enim fi cautio petita fue

’ delc° ^^quot;' tit^Lex:Terraconcnfis reximmobilia aliquane alienato, poterit nihilominus pro ^ ^ nbsp;nbsp;dote ab uxore accepta immobilia alienare,cum de hoc cafu lex comunis adum no

t duth.resquæ fuifte exiftimet^Lex:Debitor foluere no teneatur nifi reftituta fibi fyngrapha:non c .dd.tfdl. çompræhendetur qui iÿngrapham amiliife iurauerit, dum acceptilatione uel anta# K l.fin.ç.defide pocha liberare debitore fit paratus'‘,Lex:Qtiifquis triticum uel uinû extra territo# i^ßr- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num aduexerit pledatur: qui nô in territorio fed aliunde acceptum aduehat no pu

xlcdterd,§.fed nietur*:qui item uinum guftus caufa abiportauerit impune fecerit^, quod S^ in eo y f j^c^^hX« ^^^ ^^“® ““ ‘^^^^^ abfportet refpofum eft,Lex:NegotiatoR2 codicibus Integra præ# exp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftetur fidestinteUigetur in his quæ ad negotiationê pertinent, Lex: Filq mercatoru

ab his quibus pater dcbct,conueniri pol lint.‘intelligitur fi patris hæredes elle uoluc ^ tw de U ^'*' î’tntjidcÿ Bal.probat’^ Xex:Mulier abfqj confenfu agnati côtrahere uel donare ne# A ^did.l.gndU. queat:poteritecclefiædonare,amp;aliomodoinpiamcaufam trâsferre^,Lcx:lngra# c.deld.f.eçc. uibus delidis triumuiri capitales libere anquirant:non poterut tamé nifi præceden c I ji cuidefa- ^^ fama,uel legitimis indierjs^. Lex: Ob contumaciam exul poflit impune occidi®, uit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aliquis eum armis occidit,quæ licite ferri non poterant, refponfum eft, legem pro#

d Nel.mfM.x. hibentem arma deferre,fibilocum non uendicarc, cum quis fert ut talem occidatL z.in i.temp. ^^^^ ^jj-^ faterer,fi exulem lex ceu hoftem publicum iuberet occidi : fed aliud eft iubere fieri,aliud pœna facientem liberarc.Lex:Mortuo fuccedant proximi cofan#

guinei patemijdeceffit aliquis rdido cófanguineo utrincp coniuncto, itemcp altero ex patre tantum,Ancharanus utrincp coniundum admitti folum céfuit, exemple luftinianæ conftitudoms^: Mihi uidetur uinculum paternum in ftatuentium cons’ fideradone folum fuiffe, quapropter nontemere à uerbis legis recederem. Lex: c de iw d t ^■^^’^®^ dotata non fuccedat, inteUigetur ipfi, qui dotem dedit, idtp de fuo^ ♦ Quid /? Tiil.l.pdéim. ^ ’^^gat nubere,amp; mauult caftauiuerecRefpondeo,non ideo magis fuccedet?,cum c.* cell, per earn fiet quo minus dotata dicatur ^’ ♦ Quid fi qui dotem dedit ftipulatus fuo

rat cam

DE VERB^ SIGNIFIC, LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

rat eam fibi reddifS' cum appareat propter dotem earn excludi, fuccedet, nffi hæ^ . redes mulieri ipfi Hipuladonem remittant ‘ ♦ Quid lî minimamdotem confequuta ‘ X prom ^ fit^refpondeo nihil refert, cum agere poilit ut congrua affignetur ^ . Lex : Nepos k Dec. auth. auo materno quantum fit refpectu legitimæ fuccedat, nifi quando eius hæreditatt præterea.col. renuntiatum fit : reipondi fecundum ius commune inielligi , Sé ideo fi uiuo pâtre mater deceiierit,eius renûtiatio filqs non oberit. Lex:Publico documeto debitor, I Alex.d.l. plt;c foluat nulla exceptione obfiante: poterit nihilominus obqei illud non elle publicù ^“^-inftrumentum’*,adorem pugnantia inuicem dicere,uel legitimam perfonam llangt; ”’ §”„V|^X^ di in iudicio non habere,quia pupillus,aut facer abhominatusc^,eundem dolo ma^ deçà .tab. lo petere,inftrumentum falfum eire,uel fe non légitimé citatum, uel ui aut metu cô# traxifle,uel fimulatum foenebrémuecontradum,uel iudicem incompetentem ,uel fe foluiffe,idtp manifeftum eflè,uel incontinenti probaturum, Admittetur amp;nbsp;exce^ prio ex cÔtraâuucniens,ut fi uenditor pretium petat,e2O rem mihitraditânegem: „ , itemtÿ quælibet alia exceptio ex alio iplius legis capite delcedens”^, led hæc iatis Si te, ^^ je efp^ fuper.Quod diximus ftatuta fecundum leges deelarari, refiringiep quibufdam cafi «Je. bus,non procedit,ucluti cum uerba legis municipalis tam ampla funt, ut common de amp;nbsp;ciira manifeftam cauiUationem reftringi nô poflînt:ut cum lex didt, maritus decedente uxore omni cafu lucretur dotem fibi datam : durum eflèt refiringere, ut faluum ius filiorum prioris matrimony cenfereturquot; ddem fi diceret, maritus dece# ” ^f^j^tf^ dente uxore fine liberis comunibus lucretur dotem:quorfum enim hic mentio libe pratma. * rorû cômunium,fiifi ut qui comunes non funt reqeianturC Nam amp;nbsp;receptilfimum efi,fî fiatutum aliter nihil opcrarctur,fecundum leges nô reftringi,Qtio fit,ut fi cô^ ftitutû fit, polie reum pcrfonaliter uel ad domû citari, arbitrio adoris permifium, utrum malit intelligamus,nec diftinguatur perfona reperiri polïîi,uel ne, cû hac di ^^^ ftindione admiira,nihil iuri communi adderetur,fed fuperfluum effet ^. Nam amp;nbsp;fi ^ ^^i^îf* uiâum uiâori in expêfis condemnari iubcat, intcUigemus etiam fi iufiam caufam litigandi uiétus habuerit,ne alias fruftra ita côllitutum fit ^ : nec ulla iniquitas fubgt; ^ ^•Plt;itMndo de elt^cum uidor de dâno uitando 8^ ipfe agat,cui æquius eft fuccurri \ bodem per^ ^ J^j; tinet qüod Bar.cenfuit, fiatutum quo dilponitur Si præfcripiione dominiû acquit ran^um. ri,de direCto dominio intelligêdum,ut aliquid iuri comuni adderc uideaturb Quo * J: 0 (quot;quot;“• ^» argumento,cum Iatis tribus fententqs conformibus fiatutum non pateretur cas tâ^ quam nullas improbari,refpondit Andr.Sicul/ hoc intelligendum etiam fi euidô t Bart.l. Hj. de ter id confiare diccretur,cum etiam iure communi exceptio huiufmodi fublata fit» ^“^^•-, Aret.quoep’^cum in fiatutodiccretur ànulla merainterloquutoria appellari poffe, “ ^p^j^'’* etiam de eis intelligendum cenlùit,quæ alias iure ciuili per appellationem retraólagt; x Aret conf, ri potuiffent» Generaliter quoeg proditum efi,quoties in fiatuto rei iure communi ’°^ • iam conceffæ extêfio ponitur,nullam fieri reftrictionem^, quoniam hoc cafu prodi y B^riJJ.j ^ tum fit,generalia uerba ad aptitudinem non coardari: quapropter fi fiatum dicat, nimtiatio. de aduerfus fentêdam nulla exceptio opponi poffit,præter talem amp;nbsp;talem,à uerbis re# ®^'quot;®’ cedendum non erit,quæ clara funt,amp; ex quibus aperte ofienditur noluiffe legislate

rem ius commune fequi,quod à Baldotraditum^ frequent ius receptum efi: feruan xl.it4nofó.c. da enim lex efi,tametfi dura,amp; quiequid lex communis dicat, à municipali non re ^ '*^' cedendum eft.Eandem fentétiam alia quoep ratione idem Bald» in hac fpecie fequi# tur: Ex lege municipali inducunturcertæfcriæ,num incafibus quibus feriæ juris communis non feruantur,hæquoc^feruari non debeätCSi refert, inquit ille'^an lex ^ {„ j • r fimpliciter indicat ferias,ÓC inteUigetur fecundum ius commune, an uero procedat ^ J?r ƒ b ulterius,

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* ANDREAE ALCIATI

ultenusjquafdamt^exccptionesinducatjamp;lnonrefpiciemusiuscominunejcumiïi ^'^f^j^f* cafibusnonexceptisftandum fit ftatino: quoniarn regulam confirmât exceptio^.

Hane fententiam amp;nbsp;ipfe fequorjdum tarnen (aamus hoe cafu regulam ipfam laiton rem fignificanonem ex iure communi mutuari, ut in hac quæftione.Lex Sacerdo^f tij: Ablentes nee refidentes frudus non percipiant, præter infirmos amp;nbsp;pontifici Ro mano deièruientesiquid de eo qui proprio Epifeopo obfequaturçamp; is frudus perci e c. dd Mdietia piet,quoniam iure communi abiens non uidctur‘^,amp; ideo in régula ftatuti non een y^l^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;letur comprænlus Jalon tarne m his alia ranone utitur,nam,inquit iple,cum regurf

la ftatuti generaliter intelleda multum operetur,debet exceptio reftringi: quando:# quidem parum refertjfi quæ incidenter dicuntur luperfluant,dum principale otio* d Xdfb.l.i.col, ^üm non fit*^ « Hisamplius annotadum,ftatutorugeneraliauerba lècundu legem i6.deof.eim. non reftringi,cum ea iuris communis difpofitio,non tam effèdum relpicit, cp for:» mulam uerbalem,utcum Statutum auget filiorum legitimam,quam iuberet relink* qui filio,exiftimabitur fufticere quoquo titulo relinquatur,etiam fi no inftitutionis e ^idld.1. mdxk iure pater reliquerit‘',icÏcp ucrum arbitror:quoniam non tanti eft ratio quæ luftinia ^c. de lib. j^yj^ mouit(nempe quod titulus inftitutionis fit honorabilior)ut tam modica caus» fa generalitas ftatuti reftringi mereatur.Nam etiam illud in confeftó eft, ex iuris co munis extraordinarrjs difpofitionibus ftatuta non reftringi,exempli caufa: Lex iu bet matrem ab agnatis excludi, nunquid à fororis fiiio excludetur, qui iure quoda f l.ivemmimu^ commentitio agnatus eft ^C amp;nbsp;traditum eft non excludi,nee de eo uerba ftatuti ac^ c.d’leg.har. cipiédaS» Qua ratione nee ab eo quidem iure reftridio fiime£ur,quod maxime co fop in ^ß’^^^ trouerfum fit, Quapropter cum lex maritu una cum Hlijs prions matrimonij ge neraliter in maternæ dotis ipfius partem folum admitteret, refpodi non elle prius deducendam à filijs ipfis legitimam, quum id maxime controuerfi propter dodo^ ^ I^r^°”^ *'^*^ uarias opiniones iuris eflèt^ ,cuius non eft uerifimile rationem ullam habuiflc decuriones,Baldus tarnen alia ratione prædido in ftatuto legitimam quoquo titiw lo relinqui pofte cenfuit, quod uidelicet ftatutum iuris correctorium ab eo interpre tationem accipere non debeat, Qiiam ratione crebriore calculo reprobari conftat, cum lèmper ius comune obferuemus, preterquam in eo quod exprefte conftat cor redum, ex fupra didis igitur Baldi ratio diftinguenda fuit. Generaliter tamê omgt; nis huius materiæ cardo in eo uerfatur, ut legis municipalis rationem fpedemus, amp;nbsp;ex ea ucrifimiliter conftituamus, ex iure communi reftringenda fit,an id minus, amp;nbsp;ideo in pleriscp locis ubi fimplidter conftitutum eft,maritum uxore mortua Kif crari dotem, excluduntur filij prioris matrimonij,nee fit ulla reftridio,eo colore i curdcof. 78. quod ratio ftatuti fuerit,ut promptius mulieres nuberent^ cu alioquin uiduæ pro^ k d.l.hacedid. ptQ- legale ^ onus doti inhærens uiros æqualcs facile non reperirent. Et ex his fatis dilucide explicauimus quibus cafibus ftatuta à iure communi reftringi non debeat. Hoc tarnen non omittendum, ubicunep aliquis ex generalitate ftatuti damnum in« débité pateretur, femper reftridionem ad ius commune faciendam. Ecce:Lex ferb pta eft,inftrumento à fe fado nullus aduorlum eat,nec hæres quidem,non cenfebb tur prohibitus hæres aduorfum ire qui inuêtarium fecerit : quoniarn iniquum efièt de fuo eum tenerijindebite«^ id damni fubire,quamobrem fit hæc interpretatio,ut ) l.f. § .in eom ^^^ huiufmodi potius fit eluforia,quam ut iniquitas ulla toleretur^. Nam general putdtionc. c. raliter fatendum eft quamlibet dilpofitionem in l^ibus,relcriptis,teftamentis,con dewedeUbe. tradibus,coardari,ne iniquitas aliqua introducatur:ncccx hoc folum,fed alijs, S^ fere infinitis caufis fiunt huiufmodi reftridiones, quarum alia certa régula adlcribi non poteft,

DE VERB, S I G N I F I C, L I B, h 15 non potcft,niG ut index femper rationern legis præ oculis habcat,amp; ex ea uel decre turn moderetur, uel generaliter oblèruan iubeat. Duximus auiê ex innumeris alb quas caulas delcribi operæ pretium fore,ut bac quoep in re lludiolorum laboribus coniuleremus.Hæ ut plurimum ex huiufmodi prædicameniis ccfiltunt, perfona, rcjqualitate,quantitate,loco,tempore,bono, maloue, iulta exculatione, de ùngulis igitur uidendû. Et in primis ex periona propter excelientiam à régula generali re cedi quandocp uidemus:quapropter Lex’® iudicibus mandans,ut ipfi iententiam ”* ^-ij-^^.defen, fuam ex feripto pronuntient,in his fibi locum nô uendicat,qui excellenti dignitate ” præpolleant,ut præfedus prætorio,uel epilcopus, Nam 5lt; eóftitutum eli in genc? rali excômunicationis lufpenfionisue fententia, qui pontifidæ funt dignitatis non compræhendi®, plurima enim illubribus dignioribusep huiufmodi conceila funt, ” ^^j^ f^^*^”^’ quæ inférions gradus uiris nô permittuntur,Qui dignitatc illuftri pollet,nô nifi ex feripto in ius uocari potcft°,per procuratorem etiâin caufa criminali litigat^. Qui ^ ^quot;ofw. c. cingulo militari decoratur ex delido fufpendi nequit, cû huiufmodi pcena foli pie? p ifi^edeaur bei afficiantur^: is etiam fi aduerius eum aliquid indicq cmerlèrit,quæfiioni fubqci 5 i. deßrtorem non debet’'. Sic doctor uel medicus ob æs alienum uel munus aliquod in carceré lj^^^‘^ * ^‘ detrudi non potefibSic lex in mulierem compromitti prohibcns,eam non côpræ? i.miUtes c de hendet,quæ excellent! dignitatc iplendeatb Hinc fit ut in generali uicarq mandato ^^[1. ea poteftasconceffa nonuideatur,quailluftrcm perfonam fubmouere poflit“.Vn? ’ ^-^^ de nec archtcpikopi uicanus epilcopum ludicabit, ncc mumcipr) poteitas lus in le? c, dikai de natorem dicet;quod fi quis ius in ilium decernendi habeat, mitigare tamé poenam arb. tenebitur,eiuscp honori quantum in fe erit deferre’^, Qiiod tarnen in pcena corpo “ ^'J^'^^^^' rali intelligitur,nam in pecuniaria nobiliores grauius plebeis muldantur^,Cætcru x c.ij.de 0^1. amp;nbsp;ad hæc pertinere uidentur quæ propter concedentis amplam dignitatem indub deUn 6. ta in iure repcriuntur. Ecce,in albo potiores partes habet, qui amp;nbsp;tempore priores ^ \^-^^^^^^”f^ fuerunt:nifi tarnen maioridignitatis excellentia præpoUeat,quipoftenorem elege^ qd^.deiud. rit ^ : na amp;nbsp;in facerdotqs in ambiguo prior prælumitur,istj; cæteris præfertur,quê ^ i-ij-de alb, Romanus pontifex defignarit**. Quod etiam aduerfus iam receptum in Canonb ^quot;i\ ^^^^ corum ordinem extenditur:is enim nihilominus propter pontificis autoritärem iUi pr^b.m 6. cedet^. Propter exccllentem quo^ Icientiam à communibus iuris regulis recede c.hi quiauH. mus:unde quamuis doctor extra patriam fuam profitens ab onere tutelæ in patria ^°‘^‘‘ non fit immunis,fi tarnenualde in difciplina emineat,ex relcripto Diui Pq excufa? bitur, Sic ex delido ad beftias damnatus propter fingularem artifieq feientiâ ad ^edreprobd* preces populi ex indulgentia principis poterit ueniam cófcqui^. Sic edidum præ jf^'lt;.^”^^f'’^ toris minori XXV, annis reftitutionem in integrum concedens, in minore fum? d l.adbeüids. mæ peritiæ, amp;nbsp;perquàm indußrio non obleruabitur , Sed an ipfo iure ex cellens feientia profit,an uero folum iuftam principalis indulgêtiæ caufam præftat7amp; pu* ^^cfquo^ ** to principem adeundum,ficut uidemus illegitimü abscp Pontificis Romani difpen fatione in epilcopum eligi non pofle,tametfi tali excellentia polleat ^t quod amp;nbsp;in eo f ‘^y^°^'*^* ^ conftitutum eft, qui duplex facerdotium propter dodrinæ fummam periuam po? ftulat 2 : Standum enim in hoe quoqj regulæ eft, nifi fummus Pontifex eum exe^ g c.de mdu. in merit:quantum tarnen fit refpedu excufationis à tutela aliud obferuabitur,quonia f diui Pq refcriptum in corpore iuris compræhenfum eft. Propter indolem quoep Sx' fpem futuram huius dodrinæ multa côtra régulas recepta funt: quapropter tra ditum eft eos,qui optimi fint ingenq pofte ad dodoratus,ut uoeât, apicem promo ^ ^^^ ^ ^w,^-^ ueri'’,tametfi adhuc non multum profecerint,fi Ipes futuræ diligentiæ fubfit, Cui ai5.d£clcaquot;'‘ b z non

Dz ANDREAE ALCIATl

non abfimilcjlcgum candidate ftudiofum 2lt; bonæ fpei imperno dodtori præferen » glof.l.j.C- de j - ^^^ i ^]^ ^^ tame poteft dübnpuijUt priiulcoiadodoribus conedia eoru perfo Min.ciUll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ■ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• • 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

nam relpicienua mdoctis non competant: quapropter libi oonrepentem uicinu la^ k idf.l.j.inßn. brum domo non ei]cicd\ab onenbus immunis non erit^ quod d ad ord me ipfum 1 li^ratextu pctoncantjfecus efl» Non fubqdetur ergo dodor quæftioni, quoniam inde nota c.de colley. amp;nbsp;dedecus in eins dignitatis cæteros uiros fuboriretur'”» Eadem ratiÓe putauerim tn l.j. c. de ty= in fuprafcripta quæflione debere fcholaflicum ei de uia dcccdcre”,cum cæterorum n ïdy c cleri-- ’^ pï'opter popelli opinionem interfit» Propter uitæ integritatem,amp;: fandimoniâ, d.deiudi. autoritatemep hominis à regulis comunibus quâdoque recedimus ° ; quales hint, o i4.l.iubemia pod publicata teflimonia neminem ulterius rogadum, confanguinei teflimonium ^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fufpedum eflè,ficut amp;nbsp;iudicium:nam propter notam uiri probitatem(quamquam

p /j/.inpnnjf hæcraraauis)aliterquandocpiudicabimus^» Sic indicé abfoluit refpofo fuo Aiv f^^ß^ y gduSjqui caufæ capitalis accu fatum magnæ exiflimationis uirum, non in compel dereiuen^' Sibusiusdicereiuflèrat ^ ,fedurbemprocarcere,etiamabsepuadibus,aHignauc« rat,cum is uiolato iureiurando folum uertiflèt, nam amp;nbsp;tutor legitimus fatifdare de;^ / le it 'mos c ^^^’^ tarnen honeflate probitateep praccellat, hoc ab huiufmodi uiro non expedagt; deï^^hare’ bitur ^ » Quapropter quamuis quiiquis immobilia non poflidet iudicio fifli faub dare teneatur,fi quis tamé alioquin fit promiffi tenax,amp; à mendacio abhorrés pro * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^P^^^“*• ^^‘^^Iponfionifteturd Quarationecum flatutumeflèt,utquilibet iuxta

chum.§.ß.de qualitatê perlonæ fatiidaretjreipondit Baldus, eum qui probis fit moribus,Slt; Ipe# uerb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;datæ fideijiberaribfi iuraméto cauerit:tametfi fatifdare folum isdicatur, qui fide^

c ‘^^^ iulforibus ereditori cofulit. Sed amp;nbsp;illud conflat, quamuis arbiter extra locu corn# * ^ promiffi feniétiam dicere non poffit, propter tarnen hominis autoriiatem indulge u l.ßcüdies.^. dum,ut etiam in feceffibusrem finite poffit \ Ex hifloria quoep prodituefl, Amgt; ^ay'b^^^^' ^^ brofium,Nicolaum,Seuerum,cü prius facris initiati non client, in epifeopos tamé x §. his oibu. eledos luiilc’^:quod propter fingularé uitæ integritatem toleratum fuit,cü alioquin Ixj.dift. antiftes die nequeat,nifi qui antea ia diu fiera tradauerit » Propter hominis quœ que defidiä focordiamep multa c5tra régulas cóflituta funt: quamobrem quamuis procurator pofl litem côteflatam fobmoueri non pollitji tamé iners amp;nbsp;contumax y I. eum qui res appareat,iufle reuocabitur ^ » Sic amp;nbsp;tutor eadé nota inuflus,amp;: fufpedus, poterit K l.uZn. § ^tià officio iudicis amoueri^ » Sic quamuis ex régula nemo iuri fuo renutiare cogi fi.defu^pM. poffit,fi tamé aliquis epiieopus ita ofcitabundus amp;nbsp;curarü negligens fit, ut aliquid inde periculi diuinis domibus immineat, poterit in hoc adigi, ut facerdotio iUi ce^ lt;nbsp;c.nip.de ren. dat‘*»Quo exemplo etiam uidemus codudorem ab ædibus , emphyteotam à fun^ b l.eedé. c.loc. do‘^deturbari,fi in re male uerfetur:quod amp;nbsp;in cliente, quem uafallum uocant rccc^ f c ^ecc P^”' ^^‘^^ tlt quæ de tali defidia tradutur, in nimia quoep feueritate locu habent: d c.j §. qcüq}. ‘^^’’^ «t Neruæ imperatori didum fuit,æque malus is princeps fit, fob quo omnia de pd.ten. licent,atque is fob quo nihil licet» Hine uidemus inuitum dominum ut feruum di ^qlmtfd’^^^ flrahat cogi,qué nimia fæuitia durius quam æquum fuit afficiebat ^ » Sic amp;nbsp;patere f Ißn.ß quis à Ramifias quamuis emancipare filium no fit cogendus,fi tarnen ultra quam paterna: P'^'^y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pietatisoflieiüfuadeat male eum habuerit iudicis autoritäre cogeturf» Vndeetia

^ ^jli fpol ‘^ ’quot;^ ^^‘’^ ^^ uxore feparatur,qui nimium morofus,fæuus^ fit2 » Sed amp;nbsp;ex hac caufa fo ' eietaté dirimere permiflum cfl;durum efl enim eu rixofo homine diutius conuerfa^ b l.ßcouenerit. ri*» » Præceptoris quoep nimia feuitia, ut lex ait,culpæ adferibitur» Cæterû inimi P^° f««^’ nbsp;nbsp;nbsp;citia quoep amp;nbsp;hoflilitas plurima innouari iubent : quocirca in grauiffimis delidis

qualia font impietatis in DeuJælæ maieflatis in principcin/accrdoti] per fordes 8^ ambitum

DE VERB, S I G N I F I G, LIB, I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

ambitumCrymoniam uocanCacquifîtio, euam fi ilkgitimæ probationes admittan tur,inimid tarnen teftimonium recipiendum non elt\Sic amp;nbsp;lex aduerius foenerato ‘ ^-P^*^^- '^ res lata3non intcUigitur eum compræhendere,quiiuÛo holti fœneratitiam pecunià dederii^mam amp;nbsp;lex Pompeia parricidam culeo infuens, de eo non inteUigitur qui ^ ^iiij-q-iiij.^ib parentes patriæ publicos hoftes obtruncarit*, Quod ut uerum fit, non tarnen lau# j ^i°^j„j^ ^^ dandus elt,qui iura naturalia fic c5ternpfit’quot;^,Eadem ratione traditum efi,hofii im# reUg. pune uiolandam lidem’‘,præterquam cû ei aliquid fpecialiter promülum eiP, Sed '” •/' ‘i^ultmu, ambas hafce quæftiones ex Philofophorum fententia M, Cicero libro de ofticijs ^j^ nbsp;nbsp;nbsp;‘^ tertio elegantilfime explicat,is igitur adeundus, Propter perfonarum affinitatem « zz.q.ij.dns.

interdilt;ftum fit,nemo quicquam commune habeat,ad fe uenientem auerktur, col# loquio non dignetur:non inteUigentur prohibiti confanguinei^ ♦ Quo fenfu amp;nbsp;lex p center de [en. in receptatores feripta^ ,8^ edidum prætoris de feruo corrupto, ad proximos non j’^^^'^^g trahentur * Sed nec lex quidê prohibens aduocato aduerfus Rempublicam patro ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^^’ cinari,uetabit quominus me meosq; tuear ^ ♦ Sic amp;nbsp;S. C. Syllanianum,quo hæres r l.pcn.depoß. feriptus non prius bæreditatem adiré poteft, quàm defundi teftatoris necem ultus ^ ^ ^ ^ .^^^ fuerit, non cenfebitur patri neceffitatem imponere ut filium aceufet^, nec uice uerfa j^p j j, c. de filio ut pattern déférât, nam nec tutor pro pupillo fubire indicium tenebitur aduer bis qb.ut.id. fus proprios côiundos^quod amp;nbsp;ad aduocatu producendum eft, ut uflt;^ ad quar# * ^‘ç'^^^^t^j^ turn gradum aduerfus confanguineos caufam dicere cogi non dcbeat'‘,cum lege lu „ i^titionê.c} lia Papia indiciorum publicorum,nec tefti quidê denuntiari polTit ut teftimonium de adu. diu. ud aduerius fobrinis genitos dicat’^ ,amp; militi emâfori detur uenia,qui aftedioni pa^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, , rentum oê aninium hoc dédit, ut aliquandiu a fignis abellet^, oC quicuncp conium tellib. dos in indicium uocarit,quorum in edido prætor mentionem fecit, qualemcuncç gt;nbsp;f q «»«««• •” fideinflorem indicio fiftendicaufa accipere teneatur ^ , enm alioquin non nifi ido ÿ ^ j* ^^ ™^^’^j neum accipere cogeretur, Huiufmodi enim aftedioni non parum à legibus tribus^ juLcog. turn apparet,cum potilfima ex ea in dubijs rebus coniedura affumatur, Quaproj;

pter etiam quando appeUatione filiorum nepotes non continentur, tarnen de eis ^ j ^^ ^^^ ^ adum cenlebitur,quos anus loco filiorum habere tradareep folitus eft“*, Sic in lega j je aU.iêg. * to fado Sempronio,ne cum plures Sempronf) fint,ex inceriitudine uitietur, de eo b l.ß qsßruMn. intelligemus,cui maxime teftator afticiebatur'’: nam amp;nbsp;legatum facerdoti quamuis ^■i[‘^‘(-lt;^^^* eedefiæ fadum cenfeatur, fi tarnen is facerdos aftinitate nel alia aftedione teftatori c c.reqßfti. de iundus probaretur, promptius eft ad eum quam ad eedefiam pertinere*^. Et quæ ie/i*. de conlanguinitate dida funt,in magna quoque amicitia locum habêt:quapropter ex teftamento imperfedo fideicommilfaria libertas alumnæ ob magnam teftato' ris diledionem debetur'^, ludex ob amicitiæ licitum ardorem amici nocentis pee# ^ l.in teßdmeto nam mitigare poterit, nec idcirco fordium aut gratiæ reus fiet ^, Et in legatis licet ^ ^^ê^iSp jg propter ambiguitatem minor fumma debcatur,tamen propter magnâ amicitiam offt.deUg, quandoep interpretabimur maximam deberi f : quodamp; inftipulationereceptum f I ßf^uuspt. eft 2, Eadem ratione etiam defenfionis caufa poterit amicus in iudicio ftare, cum „ alioquin abfep mandato alius pro alio non audiatur : quod intelligêdum in eo,qui de reg.wr. ardiifima familiaritate iungatur,Slt; cuius gefta loleat abfens rata habere '^, Quod ^ Bar.l.nöfül« fi quicquam ex amicitia uel aftinitate in aliquibus perfonis introdudum eft, id ma^ ^j^oc^^quot;°' xime inter pattern Si filium obferuabitur,cum nulla poflit elfte ardior coniundio, Hinc fit,ut quamuis lex quemlibet adminiftratorem rationes reddere uelit,patrem ‘ ^^j ^ ^ ^° tarnen eximatbqui quatum ad filium attinet,aneclogiftes eft, amp;nbsp;pares cum eo fern# ^„^ ûb^ b j per

lô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0, ANDREAE ALCIATI

per rationes habet: quapropter fi filio rcftiiuere hærediiatem grauatus fît, interim ^dd^nb^^ “’^^^^’” cautionem præUabit ^ « Sic magifiratus, aut milesjicet in prouinda emere prohibeatur,paterna tarnen bona,quæ a Hico difirahuntur/ibi addici iure procura 1 t.^ officij. de bit^nec legis laqueis tenebitur. Sic dodoris films in patris demortui locum exclu* n T^'^c^d ^^ cæteris luccedet”^. Poliènt ad hanc rem amp;nbsp;alia pleracp faciêtia adduci^quæ fciés «o Jf. tudieu, prætereo. Propter per fonæ quoeç paupertatem à generali lege quandot^ recedi* n j.({.j,c.in pri mus,quapropter in multitudine cauiaruni,antc cæteras, pauperum controuerfias « Uudtees c de ^'■“^^^ definiet'\eorum alimoniae fi in carcere detineatur prouidebit ° , tabellionem epi.aad. Ut documenta illis etiam gratuito aedat,ex ofticio coget^« Si quis ob inopiam non p t.tü dementis. appellauerit,uel poft prouocationem fatalia labi permiièritjeu reftituet^, muldam l.dijs^iaMh ^danijfi dus portio coUitigatori debeaturjabolebiP. lllud enim confiât,pauperta dehisqingr. tiàlegibusmultaindulgcri,quxomniarecenièrepradentisotrjnonefi. Nam Si *quot; ^^^0^'^ ’^’ ”°^ Iblum ex paupertate,fed etiam propter perfonæ ignobilitatem pleracp adueri* r tfed^ß^^. ^tis iuris communis régulas introduda reperire efi. Pater etiam inuito filio illi fagt; filiof.de uur. dam iniuriam remittere potefi,fi tamê uilis abiedacp perfona fit, remiftio filijs qui * §^eo'*Jt^^honefiamperfonamfuftineantnonnocebit^, Sicquamuisfiliadedote,iiiJexco^ ma. “ ’ °' fenfu patris agat,non tamê de eo intelligemus,qui uili8,foediore^ uita fît *: nam Si u l.fendtoris f. ex coiurariojlex iiberis aliquod beneficium propter patris honorem induÏgens,ad x r^'c‘^ int ^^”’ fihimï ’^on porrigetur,qui turpem uitam maculolam^agat “, dehuiufmodi c^.têm. '’^ * quoep iniellexillè no uidebitur,cu infamiæ notam inurit’^jhis enim infamia peenae gt;nbsp;Hdiiconfen^ loco non eftet,quare feucrius uindicandum. Quapropter merrio Baldus cum lex /4WM.c. 5«o generaliter mulierem in carcerem duci uetaret,de ca non agi refpondit, quæ mero x l.d^curwfor:: trix,libidinibus^ infamis,ó^ extra legis lulix poenas ob uilitatem fit^, 5^ hæc qui# tumm. c. de dem quod ad perfonas attinet fufticiant. Ex re fit quandoep legis generalis reftrb tf t^'cdd Ter ‘^^Q’^^^* 'J^ri'js cx caufis,ueluti propter rei tenuitatem,fierilitatem,meliöraiionem, tul. amp;fi quahuiufmodi,quorum exempla plurimain iurehabemus, DecurioneS

6 l.fmatus. §. propter fenedutem in curiam uenire non coguntur, Si tarnen fi leue fit munus, Si ^cdlia. de qjjQ j ^[jQ explicari foleat, immunes non erunt ^ ♦ Mater filijs tutores petere do « l.qLfitu. de het, fi tarnen tenuiflimae fint pupilli facultatcs excufabitur“* ♦ Sic amp;nbsp;Senatus coful ’T ‘“‘^- turn quo legari domibus aftixa’ prohibentur, de modici pretij rebus, itemep gur^ ^ ^Syn ^^’'' ** gui^qs non intdiigetur ^ ♦ Et edidum pra toris de morbo uerba faciens, ad febril e gl.duth.mino culam leuem ^,Senatufconfultum Syllan.de uulnere ad uulnulculum non produgt; ris.c. qm da. egtur ‘^. Sic tutor qui pupillo modicam quantitatem credident,a tutcla tanquam f Lfolcnt de of creditor non exeufabitur^^» Iudex qui munera accipere prohibctur,xeniola tarnen fic.proc. non improbe accipiet f. Quod amp;nbsp;in facerdotium aliquod conferente receptum g c. fi qwjlio. gp^,-|on enim Symonicac,ut uocant,labis reus erit 2. Sic à tutcla quarta, cuius oc# Ïj Tfiis ^trcs.i cupationibus quis facile defungi poifit,non excufantur qui ternas fubicrint^ . Lo fi.de exc.tut. gimusep etiam in iudiciarijs adionibus dilationes amputari, lummariccpamp;C magt* i authé.ntfi. c. jg plano procedi,uel cum de rebus leuibus‘,ciuiliter agitur,uel cum de modicis ctv k Uctd^deac-- niinibus acculatio infiruitur ^ : nam amp;nbsp;ea quæ leuis folennitatis funt, fi omittatur, eufi. adum non uitiant^ In legis perito quoep proditum efi, non iure cum quiequam mn ^^**^ honorary accipere, cum citra laborem amp;nbsp;librorum reuolutionem clienti confilio m glo.xj.q.üij. luo cauit”*:quod tarnen ego no fatis probo,nec receptum uidcturquot;^,cü iam exantla^ non heet, nbsp;nbsp;ti labores èC erumnæ,quibus ars ifta addifciiur, præmio carere non debeant. Hi® ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accedit quod uulöo dici folct,dc rebus minimis nullâ eflè prætoris curam “ : quod

tfè'^rfi^ ’^ accipitur,ut ex re minima aduerius lus commune mnu mducendum fit : nee ro ftitutio

DE VERB, SIGNIFIC, LIB, I, ftitutio in integrum concedendaxum uero fecundurn ius commune agimus, tunc eriam minimæ rei rationem habendam^zunde qui uel oboli reliquator eft, adione ^^f^,^^f^^j cx empto rem non coniequitur, aduerfus ddedum peutorio iudido non experie ^ „ifc. tur‘ï, Sed an emphyteoticum fundum tanquam integrum canonem non foluerit 5 14- ^‘^^- ^li^i amiitet;^amp; cum hanc legem partes contradui dixerint,propius eft ut amittat:quod ^ quot;*^f^’^^ crediderim uerum,cum inde argui contemptus aliquis poteft, alioquin humanius eft,per imprudentiam fadum arbitrari’' ♦ Quapropter nee inquilinus qui excepto ^ t-^^^muK. ik nummo penfionem foluit fubmouebitur,in quam fententiam Bal. ^ Paulus Ca# ” nbsp;nbsp;nbsp;”’‘‘

ftrenfis iranfiere. Propter fterilitatem à régula generali narijs quoep ipeciebus re# cedimus ; quapropter colonus qui agri eulturam non deferere promifit, falua fide recedere poteft,fi fterilis fundus eftedus fueritd Et coftitutio, quæ rerum eedefîæ ^^ r/fj^ alienationem fieri pofte generaliter negat,non tarnen de fterilibus prædr)s,tenui# busqué agrorum plagis intelligetur,poterunt enim abfep alia folennitate alienarid t ti.q.^. term Quod amp;nbsp;in confuctudine receptum eft,quæ fi huiufmodi alienationcs infirmet, de ^^' modicireditus pofteiTionibus non intclligetur,nam amp;nbsp;lex quæ clientem in uerba domini iureiurando adigi‘*,hoc eft,præftare occafione feudi ( ut uocant ) iuramen# “ cxaterian. d^ turn fidelicatis iubet,in eo non obferuabitur,qui modieam tenuemque rem co titu# * ' lo acceperit * . Sic propter anni fterilitatem fit colono remiftio mercedis. Cenie^ x c.^fidditäte, tur autem is fundus fterilis, cuius culturæ tantum impenditur, ut eo dedudo nihil deca^xonr, colono fuperfit^. Bartolus etiam remiffionem faciendam cenfet, cum in dimidia j mediterran iufti pretij dedudis operis amp;nbsp;impendijs colonus læderetur: quæ dntentia crebrio# neie.c.dean» re calculo approbata eft’^, Propter return meliorauonem fit amp;nbsp;quâdoque legum ”^^^^^’^' j^^ reftridto,ut cum lex locatorem damnat, ne quid ultra penfionem conuentam pete re poflit ,tenebitur nihilominus colonus augere mercedem, fi præter fpem magna fertilitas anni fuperuenerit * ♦ Sicutenim ex ftailitate remitti fibi colonarium iu# ‘^ ^^’^ƒ ”^quot;' re poftulat,itaex inopinato prouentu augere domino debet. Eadem ratione lex amoto à facerdotio nihil conferri iubens,in eo non obièruabitur,qui propria indu# ßria diuinædomus fundos ex incultis 86 tefquis fertiles reddidit^ ,fruetur enim par ^ ^jJ- ^ P^‘ ta fuo labore foccunditate donee uixerit,quod Slt; Innocent.probat, quod eins legis exemple conftiiutum opiner, quæ fundi deièrti ad Cæfaris patrimoniû pertinen# tis cuitoremlt;faluo iure canonis)inquietari non finit*^. Propter rei euidentiflïmam ^ perfpicuitatem aliqua quoep fpedaliter indulta funt, quó fit ut quäuis priufquam nbsp;nbsp;^* ‘*^‘ ‘'

aliquis ad profitendi munus doder poftit promoueri,præcefiiftè oportcat**, diligé d l. magißrot. tem morum dodrinx^ inueftigationem,fi tarnen fama is fit netiftima idoneus,^ ^o^nje 5 aliud examen nó eft neceftariü^,cum populi teftimonium pro examine fufticiat f. ßitutus. q '^de Nam amp;nbsp;licet in maioribus 8^ in minoribus caufis concefta fit appellatio,ubi tarnen App. cuidentiftime de delido conftat,non eft ulierius quiequam quod rei pcenam diffe* ^ ^'^^' * ^quot; rat concedendum S. Sic 8^ queries caufa appeUationis manifefta eft, alia proba# g exoftduit. de tiene non opus eft^. Et qui ad locum citatus eft fibi intutum,fi id apertiftime con# ^^PP;

fiat, nee excufationem quidem mittere tenetur, tantum abeft ut ipfe coram uenirc ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^* '^^

debeat ‘. Soletcp uulgo dici, in notorijs ordinem iudiciarium minime obfcruan# ,• c.ipaßora» dum^:uocantautem noftrates dodorcs notoriü,uoceminimeproba,idquodpa# lis.derend. lam confiât:cum uetcres notorium pro denuntiatione fadnoris acciperent, cum in ^ ^ ‘^^i^^* id publice conftituti Emiftarij amp;nbsp;Curiofiindiciü perpetrarifacinorisper elogium j i,db aceufat. præfidi fadebant,quod munus in Pagorum Syndicos ut plurimum hodie transla# 4lt;1 Twp. turn efi,ncc eo cafu folenma aceufationum perpendütur,fed folum ( ut Gordianus

b 4. Impe»

XO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* ANDREAE ALCIATI

w I. ed quidl.c. Impe«conftitui't’”)falHs nee ne quis fît notorqs infîmulatus.Propter ea quæ de no^ de Mcufd, y^ emergunt fit amp;: quandoep huiufmodi interpretauozecce tibi,poftquam in caufa conclufum eftdieet alia infirumenta proferri nequeant,fi tamê quiequam nuper ad « T^drt.l.ddmo-- litigatorum aures peruenerit indulgendum eft quot;^, nam amp;nbsp;poft litis eonteftationem» quod ueteres iudieium aeeeptum dieebantjieet exeeptiones dilatoriæ amplius op poni nequeant,nec ulli reeufationi fît loeus,fî tarnen eiufmodi fît prælcriptio, qua? P Lekgat er. §, in notitiam nuper delata fueritjadhue qualisqualis fît admittetur ° * Sie amp;nbsp;reftitu^ cefd vid' ‘^ O®*'^*® ^^ integrum poftulatio,quamuis iterari non poflït,ex noua tarnen eaufa per^ p I. j. c.fi fop. mittetur ^ « Sie amp;nbsp;in iudieio rei uendieationis abfolutus quia non poflidebat, po^ HTt d ^^^^^P^^’'^^iudieatam iterum eonueniri ^, fî ad eum perueniftè, denuo pofteftio ^ cep^rehud^ afleratur ; quod etiam in alqs ludieijs dieêdum eft* Vnde qui foluto matrimonio per diuortium dotem repetit, fî lite pendente iterum matrimonium inftauraretut ’^ c^dT”^ ^^ exeeptione fubmouendus eft’':quinimo etiam qui actione earet litem inftituere po^ y Lfi amp;nbsp;de t^^ïö aecepto iudieio certum fît ei actionc tune eompetituram\* quod ex eo exem^ uerb. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plo conftat,eum Titius amp;nbsp;Meuius lèparatim fi alteri fundus datus non eflêt fibi fti

pulati funt,adiuuantur^ hæe omnia régula generali, quæ interim aeeidunt nouo i kde £tdte.§. auxilio indigere^amp; qui nouam rem defyderat, nouum ei eôfîlium atep remediuni ex caufa.de in fuggerendum ^ * Ex qualitate quoque fit plerumque legis reftridio, un de regular u l^dewn ■ ^^^^’^proditumeft, feeundumperfonæ qualitatem uerbaaeeipidebere : amp;ideoqui fpi ^‘^^ ’^ aurigæ ièu agitatori alieuius fadionis equitij uium legat, uidetur conceftifte ut bis x l.plenü, §.eq quocp in Cireenfibus utipoftit’^: amp;nbsp;fi ex prineipis edido quilibet miles armatus in tij. de ufu. nbsp;campum Martium defeendere iulTus fitfinteUigitur ut quiiquis iuxta eonditionem

y ^drt.l.ß non fuam armatus fit^ ,eques equeftri,pedes peditu more ♦ Si præfuli à Pontifiee Rogt; forte.§ Alber ma*indultû fit ut etiâ interdidionis têpore,faera celebrare, amp;nbsp;miflæ operari queat, ^ l^^e^inilitari folenniter,amp; eum honoris fui infignibus operabitur*^* Sie feruus fibi poflidere Ifi detefta.mil. ' cerc ftipulans,de fola detentione mpulatus creditur^* Teftator uxori ftragula, è^ b l.flip.ißdhd^ ueftem legans,non de Siriceis ftragulis intelligetur, quoniam ea uiduis non comice deu^k^ ^ niuntÄ ueftis atra debebitur,qui eolor uiduas folus deeet^ Lex quoep munieipa c ïdf.ibi. nbsp;nbsp;nbsp;lis filiam dote contentam elle iubens faleidiæ uiee,ex qualitate perfonæ de légitima

d Bard.j.dd.l. jure naturæ débita deelarabitur*^* Rex Anglorum aliquid fecudum ius fieri man^ ^‘‘^‘^'* dans,intellexifle de iure fuo Anglieo eenlèbitur* Mulier feudum,ut uoeât, fibi Ô^ ( c.j.debenef, fill]S ftipulata,filiabus quoep eautum uoluiftè exiftimabitur%amp; fi qua fimilia, His fo^gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confequens eft,ut fi quiequam eum aliqua qualitate eonftitutum fit, amp;nbsp;ea no adfît,

dilpofitio quoque loeum fibi non uendieet ♦ Vnde edidum prætoris,quo eius bo na poftideri iubet qui fraudationis eaufa latitat, in eum non obferuabitur, à quo ( l.fuUinw.§, fraus abfit f.. Et Lex in eum lata qui uulnus eum fanguinis effufione feeerit, non di^o^. ‘^'^‘*’ habebit loeum nifi amp;nbsp;ipfa eftufîo probetur S * Sieut nee Pontifieis eonftitutio ad^ g c.licet.de ,pb, uerfus fubomatum Chriftiani hominis pereuflorem euftodienda erit,nifi id ipfum ÏJ c.j. de homie, probetur,mandatum de Chriftiano homine percutiendo fadum ^ ♦ Et qui aflerit confpiratione aduerfariorum teftibus corruptis rehgionem iudieantis circomuen^ i I. dims, de re tam,qualitatem illam eorruptionis probare débets eum alias diui Hadriani refera “‘^‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptum, quo in integrum reftitutio eoneeditur, loeum non haberet ♦ Eódem pertv

net,quod uulgo traditum eft,quoties lex eum aliqua qualitate loquitur,ubi ea non k t mdeipid.c. conueniat, nee legem quidem eonuenire ^ : ut eum in ea dieitur, qui damnum de«! ^flt;r.fug. J^^..^, uel poflidentem turbauerit, centum foluat, Só ablata reftituat : non eenlebi^ tur eum punire qui inquietauerit,amp; nihil abftulcrit,cum uerbum reftitutionis

DE VERB, SIGNIFIC, LIB, I,

buic cafui non quadret. Sic Pontificis conftitutio^ ufurarq manifcfti teftamêtum 1 c.quamquam. irritum efte iubens,eict; mortuo facram federn uetans, in ludæo nullas uires habere *’t' exiftimatur '“ : quid enim ad illum poena lepulchri tacerct,qui omnino commune ,gt;4. canibus tumulum habiturus eftC Sed hæc tarnen omnia intelligenda funt, cû illa qualitas uerifimiliter fubftantiam reirelpicit^ftalioquin fi extrinlccus addita propo ” ®^^'^o.I.hïM. natur, etiam abfque ea actus ualebit, quapropter fi loco exempli appofita fit non ardabitregulamquot;, idem fi primo régula in lege generaliter pofita fit,non reftrin» 0 l.j.^.qd’uuU getur ex qualitatê,quæ in fine legis addita reperiatur^;nam 5c fi conditio in lege ali ^°^ ^^^^ qua reperiatur non leuis momenti efte folet,amp; tarnen quädoep ex legislatoris men# p l.rcguU. § .Ij te nullius efticaciæ eft^ ,idque amp;nbsp;lafon annotauit. Cæterum illud non diftitédum lt;^fflt;*f if«'-ig^ eft, cum lex propter aliquam qualitatem quæ adfit quicquam indulget gt;nbsp;ca deinde ^ ^J^^^^^ç ^ ceirantc,difpofitioni quoque legis locum non efte, finge curatorem prodigo uel fu re M. riofo datum eflè,eos^ ad fanos mores reuertiftc,nónnc curator munere fuo defun getur’' ;■ Legibus multa feueriter aduerfus impudicas mulieres conftituta funt,fin# ^ ^^^^ ^^ ' ge earn,quæ male libidinis caufa audiebat,mutaffe uiuendi inftitutum,8d probi exê pli lactam,nónne poenis legum cximctur’7 Multa tempore belli etiam iniqua co# ’ kimpfTMky« ftituuntur,folent enim prælecfti militares,non tam ius amp;nbsp;æquum in cognitionibus, ‘ quàm magnitudinem pecuniarum fpedtarc, quod hibelloru, ut Mutianus aiebat, neruifinunonnefada pace,quod belli calamitateintrodudum eilet, pacis tempon bus abolebitur , Qua ratione a kgem Voconiam.cuius lualor M ♦ Cato erat^ 4J cad.tolL abrogatam T, Liuius eft autor. Sic 06 iudices quorum ofticia perpetua fint,ex de feCtu qualitatis expungentur,ut quia négligentes in iure reddendo dicantur“ » Sic “ ^^^Ê^^y^c decurionesdeficiêtibusfacultatibusalboeximêtur’'. Sic ad monachos feribés Aie p,.^. xan. 111, Pont,Max,nûc(inquit) itapofièfliôibusditatieftis,utmultiprobæopi x l.curd.^.defi • nionis uiri de uobis querelam apud nos fæpe proponant ^ ♦ Nam amp;nbsp;procurator ^ “'f^ggejhm quamuis re non Integra reuocari nequeat,fi tarnen mores mutaucrit,amp; improbus, ^(, (fee; lufor,helluo faCtus fit,{ubmouebitur^ ♦ Sicut nice uerfa tabellio,fi facerdotio,decu zlcum quis, dt rionatu,militia infignitus fuerit, fubire priftinum munus non cogetur ^ : fuperue# ^ {®^;;^jj,, niens enim dignitas eü libérât, Vcrû non promifeue amp;nbsp;indiftinóle hæc procedunt, c. de decurl in animaduerfione em huiufmodi qualitas elfe debet,ut fi caulæ quæ finalis uulgo diciturconiunda fit,amp; elfedusnodum perfedus,prædida obferuentur^,alioquin ^ f j^’p^ quod ex caufa impulfiua coftitutum eft, ea déficiente nihilominus durat^, idem fi de poftul. finalis caufæ eftedus fit colummatus'^, Hinc eft quod fi uxor in bonis mariti pro «^ l-fi.undeUb., pter paupertatem quartam lege debitam conlèquuta fit ®, tametfi locuples deinde ^ ^“^^‘ ^jp^~ alienarum hæreditatum acceffione fada,non tamé accepta hæredibus mariti refti# tuet, cum ut id lucrum faciat fans fit fi tcpore quo illud lex defert paupertatis quali tas adfit f, nec quicquam refert id tunc confequuta ab barrede fuerit, an minus, cû ' jj^je pX ƒ ’ fufticiat lucrum à lege delatum,quo cafu ipfo iure acquiritur,amp; ita plcrisque uifum eft 2, Propter aduerfam qualitatê ex afpedtu fiatim depræhenfam recedimus ple S ’’'‘'’ ‘^°/**• rüque à régula iuris:ut cum lex tres fententias, tametfi allegentur nuilae,iubet abftp moraexecutioniseffèdum accipere '’, non continebuntur, quæex adorum infpe^ b Cl.j.dcrcwd. dione cuidenter nullæ apparent ‘ : nifi amp;nbsp;id dubium probabili exceptione refrica^ * Mod.l.jnj §. ripoibt ^ : Siuero aliundenullæ appareant, quamuis incotinentiprobaturum fe ^^^^^'^“^ “* reus ofterat,non tarnen differendam executionem uerius eft,ne alias lex ilia nullius k Pfr«.c. d-ira fit effedus, Sic agenti interdido de tabulis exhibendis, licet præfcribi nequeat ta^ ^°'i-^*- lt;nbsp;ß» biilas nullas efte, tarnen fi id uitium ex earum infpedione pateat gt;nbsp;admittetur exce*

ptio»

XX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D^ANDREAEALCIATI

l gU.j. detdb. ptio^, Quod amp;^ in nom opens nuntiatione traditum frequentius cfl,cum ufufnilt;gt; ^^'^’ éluarius nouum opus domino nûtiat,non fuperièdebit dominus, quum ex iplîus « ’Bdr.î.j.inpri actus infpcdione apparet nuntiationem irritam”^ : nam amp;nbsp;libellus quo actor in im ci.de ope.no. Jiao quiequam intentât, fi ex fui ledura ineptus fit,poterit nô expedata rei reeufa » Lj.c, ut ne donc à indice reqei'^, Quinimo receptum eft,quoties iudici conftat de iufta rei ex* prin. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ceptione,etiam fi deduda in indicium non fit,tamen adorem reqciendum°,fi cuni

^ ^‘^^ dil ^”quot;d ^ena iadura locupletaretur » lllud quoep indubitati iuris eft, probationibus pet p^ç ' ^ legem fummotis, nunquam de ea adum uideri,quæ ex inipedione fieri propona* tun Finge, prob a turn eft me uulnus Titio intulifle in caput, patefadacp teftimo* fBällß Ste ”*a,potaronihilominus à indice petere Ut infpidat,depræhcnlùrum nullam Titio ftibiis\ Ç. de “1 capite cicatricem efle^ ♦ Sicut amp;nbsp;uiceuerfa:Si quiiqua ex aipedu minor pronun tefti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiatus fit, eis non nocebit^ , qui alqs argumentis ueritatem iè demonftraturos aftê*

^ fp^auVm^ ^'^’^^’ Quapropter amp;nbsp;Baldus’quot;,fententiam de actate ex aipedu latam,nunquam in y BaLLfimior. f^tn iudicatam tranfire credidit,quominus femper retradari certioribus probation c.dcininteg. nibus quean In ferijs quoq?, quin ius dicatur exceptionem non obefte certum eft, » l^eddé de fcr *^”’ ’^^^^^ ^^ ^^”^ atrox iniuria, ut ex aipedu æftimari poflit Propter fubroga* tionis qualitatem fit etiâ quandoep ftridior interpretatio ♦ Cum igitur lex ceu ia * f I.j. c. ut dig. crilegum damnat,qui dignitate fua maiorem gradum aicendere,amp; illuftrioribus ft « Lt^mp^imus pt^pon«^^ audet^eü diftringere nô cenfebitur,qui eius cuius perfona gerit, fedem c. de proxi. tucatur “ : nam amp;nbsp;qui propter aliquorum negligentiam in eorum ius à lege fubfti* f^-fcr-^ nbsp;nbsp;nbsp;tuitur,non arbitratu iuo fe gerere, fed id potiflimum emendare*debet,quod ex ne* * fup wg^prJ g^’§^^’^ ’^^^ peccarunt* « Accedit régula generalis : ld quod fubrogatum eft, eius y 1.ft eü.§. gut natura imitari,cui fubftitmtur^« Videmus quoep propter fubftituentis ipfius qua imururuin.fi litatem aliter atcp aliter in iure decerni. Regula eft: Etiam infamem procuratióis g«wcMt. jYiuHus aflumere non uetari,amp; tarnen epifeopis permiflum non eft, huius notæ ho t e.guidepifeos minibus defenfionem fuam credere^. Et quod de procuratore diximus,in tutore pus.xj. g.tij. quoeç producendum eft,ut is fi propudioius fit,nequeat eius pupilli tutor elfe,qui A ^al.l. cdßius. dignitatis gradu aliquo illuftretur** « Plurima enim inferioribus licent, quæ altio* de fen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ris gradus hominibus non c5ueniunt,Omne animi uitium(inquit ille)tanto côfpe

dius in fe Crimen habet,quanto maior qui peccat habetur» Hine cft,ut quoru in* B l.inter.defol. duftria eleda eft, alium fubftituere non poifint^, 00 quibus fubftituere permiflum eft,nön quemuis,fed æque idoneum fubftituere debeant. Sic Canonicus non nifi ^ inf de dea * ^^ ordine aflumet quern fui loco conftituat*’» Cuius rei argumento, amp;nbsp;dodor cui ’ per fubftitutum legere conceflum fit, non nifi dodorem iubftituet» lus autem fub d l-fuggerente. ftitucdi regulariter nemini competit,nifi ex caufa:ut fi quis iufte eft abiens“^, uel ad C.deo^.eius. dignitatis adminiftrationem codicillis principis alledus,uel temporariam e Bdld.l.fn. de ægritudinem patiatur ^ ♦ Filium quoqj à patre fubftitui lex quandoq? fuadent^ exc.tut. acquitate præter iuris ciuihs régulas concedit f» Priuilegia quoep ipfa propter alu ’ tgXÏfrg ^^^^ qualitates firmiora exiftimantur,ut quia in corpore iuris repofita fint, huiuh modi enim etiam generali omnium priuilegiorum derogatione quiequam detrahi 2 gW*ÿ- ^:^^amp;‘^ credédum non eft2, Idem cum ei perlonæ quiequam indulgetur, quæ iam à kg^ uJe «dl. nbsp;nbsp;j^yjji'g benefieqs afteefla fit,non enim hac generali derogatione quiequam ei præim h Cy.l.j.ç, gn diel') fiet: ut cum uiduis amp;nbsp;religiofis fixminis princeps coceflït,ne extraordinaria ali imp.int.pu. quaindidioneatterantur'’» Idem cum priuilegium concedentis iuramento cofit* 1 c. cuntnonlb. m^tum eft:nam amp;nbsp;fi particularis canonicorum conftitutio talireligionemunita fit, cedt.tnh.de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

flf,in.6, €1 derogatum per generalem maximi pontihcis legem no cenlebnur ’ « Conflits noni

D E V E R B. s 1 G N I F I C. L I B^ I ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

tieni quoC^ per facrofanctam (ynodum ædite generalia Rom, Pontificis diplomat ta nihil obfuiit^' : fîcut nec alqs priuilegris quæ probabilibus adminiculis adiunanf^ refa^'^^’ ‘^'^ tur^ Et facerdotij à fede apoholica^non obHante quocuncp akerius priuikgioja# 1 ^lo.de.dudu. cia collatiojnihil fecularibus,ut uocant, patronis damni inleretquot;‘, Cæterum amp;nbsp;ea §• nns ctem, firmiflima funt priuilcgia,quæ remunerationis caufa indulta rcperiûtur, ut fi prim ^^ ^f^f j^^. • ceps cities de fe benemeritos aliqua imminutate donatgt;nô cenfebitur de hoc actum in nows. '^ generali reuocationequot;^ : quod maxime procedit eu non (ubdito uel in piam caufam ^^-ß P^ter.§, ï ’ quiequam collatû eft, nec enim ea reuocari facile poffunt, Sed amp;nbsp;propter obligat tionem,quæ ob antidora dicitur,plurima coftituta eflè confiât, quæ ab his collecta cernere eft,quos ea cura tetigit“,nos breuitate côtenti ad alia fefiinamus, Propter « ï^l^cx hoc paritatem quoque qualitatis non nihil lex concedit,ut ft promifcrim tibi Titium figt; ^ Yquidute ^ deiuflorê darejiberaborjdum æque idoneum aliquem præfiem^’ : fi domo tibi lo? jed ß quis. de cata uti frui non liceat,excufabitur locator,qui æque comodam aliam præfiare pa# lt;^on^c. ratus fit^ ;fic is cuius eleâa eft induftria neminem Ribftituerc quamuis queat, æque ^ y„,^Xoc ^ tarnen idoneum ex caufa fui loco quandoep defignabit’', Ex quâtitate quoep non r glo.in.l.j.c. raro fit generalis legis rcftricftio,ad quam ea exempla hoc in tradtatu pertinere arbi ^^'quot;^•‘■^ ^°^' tror,quæ ad geminationem aciuuin,ad perfonaru feu rerum numerum,ad magna ^ j^j. p ^^^^ cótumaciam,ad criminis immanitatem attinent, de quibus pauca fubpeieda duxi. c.de iur.ign. Et in primis id fciendum,iterationem quacunep in re plurimum poliere,cum maio ^ l-i^deconßit, rem animi,fiue inbonü,fiuein malum,deliberationem oftendat.Hine eftquod c5# „ Tß.i.adleg, felTioncm iterata prætextu erroris aiunt reuocari no pofte^ jquod accipiendumjuifi fdd. erroris caufa probabilis afteratur. Hinc ex nudo pado^quod iteratum fuerit, reco * j^^^™^' ptum eft actioiiê nafci,quod amp;nbsp;in qualibet obligatione naturali, quæ geminata fit, ^ §,^Lquot;c in tere dicedum eft“, Hinc iterata confeflio extra iudiciü, iudicialis conteffionis uim Mt.ut nul.iu. habePtficut geminataprincipis indulgêtia,eauidetur excludere,quæ no nifi ex eer “* ^^j,'^^^^^^’’ ta fciêiia,uel moiu proprio abolêtur^ :cuius exemplu in uacantium bonoru concef {, j j^g^ com.ad fione eft“, Sed amp;nbsp;qui ex euftodia femel euafit fideiuftbribus amplius no credet ^, sgt;n. fed in uinculis ius dicet.Qui iterum deliquit,8lt; quod dicitur,ad naufeam redqt,gc^ ‘^ ^^quot;^’^'‘^ ^’* nerali principis abolitione non fruetur‘^,Mulier quæ obligationcm iterauit, S, C^ u pmuUeruit, VeHeianonoerittuta^^, Quæ recepto confenfu fundu doti addidum uendête ma c.ttdvcH. rito diftoluii,lege lulia non luuabitur‘’, Sicleuia delida propter ufum amp;nbsp;cêfuctiu ^ ^^^^'^^i* dinem grauioribus annumerâtur f, Sed de geminationis huius eftedu plura diflè f §. er minis. rere fuperuacuum eft, cu non pauci recentiorum huius argumêti etiam integros liü *^ bros ædiderint, Ex perfonaru feu aduum multitudine fit ardior interpretatio,cü | j ^^^'J J^ lex hofpiti iubet ut uiatores fufeipiat, no eum coget qui nimio aliorum numero oc pana.iud. cupeturS, Cum iudiciprohibetne caufas pedaneis demander*’ ,autnenodu pro# ' ^dld.^.it^;, nuntiet,nó procedet quoties multitudine litium Præfes prægraueturb Sed amp;nbsp;pu# j^ 'ißd^bo.dL blico iudicio dânati,bona,quæ alias fifcus annotaret, filps plerucp relinquuntur ^^, l l.Mth. fädu. fi eoru magnus fit numerus, Propter multitudine quoep delinquentiü, quó ma# ^'“^’ * P^^quot;* gis refrænentur,licitum proconfuli eft leges tranlgredi^Si pcenas augere:quod im ri.excom.

telligitur,quâdo propter exéplum poenæ fifti malum poteft”‘’, alioquin fi de pluri# n c. ut conßitue morû periculis agitur,ôd crimen leue eft,facilius uenia indulgetur,2lt; conniuentibus quot;^“’'’‘fi oculis inultum iudex delidum finit“, Propter nimiam contumaciam plerucp ftri ^ßnautMtli di iuris ratio intêditur,quapropter epuis æquum no fit, ex contumacia quenquam te no conteß, totius caufæ damno muldari*’,uel pluribus cotumacc pœnis aftici ^ , nihilominus ^ fjo^^^'^L ex nimia peruicacia aliter quadoqj fiatuitur, Sic Si miflus in poflèflionem reifer# caLma, tiandx

24 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. ANDREAE ALCIATI

I.iij.§. duds. uandæcaufa, in nimiæobftinationis peena antiquum poiftfïbrem deijeit^ , amp;nbsp;ex# r l^fd^nius^i ^^ædcsdeturbat,rurfustp foletdid,q ex primo decretoin poilcftionelit,ex nimia fi.exqui.cdu. ^^i contumacia frudus acquirere ^ , Propter delidi atrocitatem regulariter quo(p in po. proditum eft,eilicerequi pro tribunaliftdet poenas augere, quapropter tali caft * fw edf '^^' etiam in defundum fæuiet\' quod in famofis latronibus aliorum ten edorum caugt; t l.omnes.c.de ft fieri foleüdiebus feriatis ius dieet * : mulieris uel alias impuri hominis teffimoniu i^’ non aueriâbitur“,cum amp;nbsp;L. Catilinæ côiurationem Fuluia mulier detexerit^': pro h^t ' huiuimodi quoep manifefte fontibus, amp;nbsp;nouiflima meritis,patronos non audiet^ x l.pen.dd.l. Sunt autem grauiflîma facinora, quibus maieftas oftenditur, impietas item in BdlT^êr “ ^ ^ ^ ^ ’ ^ Symonia,uiarum^ infdîîo occidendi hominis caula à latrone fada. * tk^f.7iiü”' E’^^oæquàmplurimaquocpconftitutafunt,quibus àgeneralitatelegisreceditun unde qui ex confuetudine in aliquo loco certam forma obièruare debet, fi aliô eat, ^ ^ .jj^ , non tenebitur,quia ut uulgo dicitur,cum Romæ fueris romano uiuito more^ « Sic c L^,cXtfjî ^^^ ^^ teftamentum faciat,poterit citra folitam folennitatem teftari'^. Idem in eo d l.rcfcripta.de qui in hoftico fit,is enim iure militari quomodo uoluerit potueritep difponct'^.Sed tcft.mih. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;procurator,qui quamuis infamis,non tarnen à munere fuo rcijcitur, fi corâ priiv

e Lphilophi $ ®P^ ’^^ ^ ^i^s prætorio fit fubmouebitur^. Nam amp;nbsp;Romanus Pontifex ius cru^ milites. er cem ante ft deferêdi Patriarchis non côcedit, quoties Romæ uel in comitatu fuo rc ^d^tgnomi^ pQ.j'5jyj, f ^ j partes has attinet etiam quod origine domicilioep uarie fancitu m tut^ ° ’ rcperitur:qua ratione fit,ut tametfi libere fieri quælibet debeat eledio, præferédi ta f c. antique, de men fint incolæ aJienigenis,amp; ideo fi idoneus in propria ciuitate reperiatur, no eft ^nullis c nee Sl“*^“®*” ^^ aliéna dioecefi aduocadus 2 « Quod èC in ecclefiarum redoribus ftr^ ^e^tis\hl uandum,qui ex propria ecclefia potius quàm ex aliéna ordinandi funt^,etiâ fi quo difl. ad D E V M loei origo nullius mométi fit;quod amp;nbsp;plerique Philofophi uidere,qui rogati,cuiates eflènt,müdanos ft re{pondebant:namillud certiflimueft,Summos der, * (ut inquit Saiyricus)poflè uiros ÔC magna exêpla daturos Veruecum in patria eraf fo^ fub aêre nafti. Sed amp;nbsp;receptum eft,obreptum uideri Romano Pontifici,cum quis facerdotio ab eo impetrato dilÏimulauit aliunde ft natales domiciliumque có^ i gl-^-ß P^opo ftqui,quàm in ipfo facerdotrj loco' ♦ Eum quoque qui mediocris fit nobilitatis in kBd^tt^^cd ®”’P^^”’^ urbe,præferendû ei tradüt,qui tenuioris fit loei primarius^« In quam «O' • J- « ftntêtiam puto non acceffiffet Iulius Cælar,qui ignobili alpium uico iter facies, ibi malle ft primum eflè dicebat,quàm ftcundum Romæ. Ex his probabilis eorü exi

ftimatio uidetur,qui cum ciuitatis,in qua Hudium ui'gebat,originarq fint, ut Bono nienfes, Perufini, Tidnenlès, præferendos fc accerfitis in fua gymnafia dodoribus arbitrantur, Quod èC Ludouicus Pontanus fenfitL Sed ego accept hac in re mi^ nimum patriæ adfcribi,dodrinæ uero facudiæ^ plurimum, nee dubium eft quin alienigenæ femper præcelluerint. Sic Bartolus Picens,Perufq :Accurfius Floêrt^ nus, Alexandert^ Forocornelienfis Bononiæ:Iaion,Deciusque Mediolanêlès, Tigt; cini:quo loco amp;nbsp;Baldus Perufio patria der dicta maluit coniènefeere: apud exteros enim fola uirtus in pretio eft,in patria uero plerüque alia fpedâtur. Loci quoqu^

uicinitas non raro in caufa eft,ut ex ea legê reftringamus:quapropter mortuo pro I ■ c de cdu ’“^’^æ quæftore, folennes largitiones proximæ prouinciæ quæftori à ciuibus pra^ ” i^g^at. ^^ ftabuntur”*, non enim eas interim retineri fas eft. Et qui aliquid à iudice etia iuß^ petit,fi impetrarenequeat,amp; in uicino loco abus fit,eum adiré debet,quod fi id mi* n f wij 4 ß td ^'J^ ftciat,fibi imputet,nó poterit id cjiiod fua intereft, ab eo qui cocedere neglexiG df dam. ' c0ftqui'\ Sed amp;nbsp;ft in territorio pupiUi nullus iudex fit q ius dandi tutoris habeat» quü*’

DE VERB» 8 I G NIF I C» LIB* h

qui in proximo eft proconful adiri ipiè débet ® ♦ Leges quoque generaliter eroga 0 l.dims.deM. tionemalicuius donatiuiegenisfieripræcipientes,ita interpretabuntur,utproxi# ^, c''lt;kann mis^ôô uidnis prius detur5 ♦ Qiiod fi certi loci incolis aliquid faciundum mande# tur ,fi in eo idoneus nemo reperiatur,ex proximis pagis accerfiri debebit’’ ♦ Sed amp;nbsp;5 L/î gj decUni fi in uicinia quifquâ facinorofus habiter, uerifîmile elt id ab eo fadum eflè danum, ‘^“•^J^^^‘^' de quo uicinus conqueritur^metus enim prouerbium eft,Aliquid mali propter ui#,. i.cündüder^, cinum malum. Quapropter qui uenditor fundi confinem uicinu caelauerit,quem C-de nduic. fi emptor Iciuiflèt non effet empturus,in id quod intereft condemnabitur^: nam Si ’ ^^^^ ^^' ex proximitate têporis,fcripturæ,rei,pleraque introducta funt, quæ ab alrjs coada ^ /. f^^od fæpc. feiens ego prætereo. His accedit Si uulgaris régula. Ex uicinitate præfumi feien# in ß.de eötr. tiam. Ad fixe etiam pertinet, quod ab ipfo loco abfèntia iuftam pleriicp præftat ^ j’^ f^giw § cxcufationem:quo fit ut abfente patrc,filiuftam,in iudicio eflè poffit“, idem no ex# ßßUus.d’iud. pedato eins c5fênfu legitimam uxorem ducet*» Filiamfam Judex ex patris abfen « i ß nepos jß. ris bonis dotem accipere iubebit^ , de dote co cafii abftp eius confenfu filiam agen# ^ l^p^'gß^^^^l^ tem audiet^ ♦ Sed ^ fi cÓfuetudine indudum fit, facerdotium fine alterius cófilio dciur.dot. conferri non pofte,intelligetur,dum iUe fit præfens, alioquin eo abfente,libéra erit ^ ^ gt;j-^- '‘^^^^ collatio^. Quaratione,Sifimullerabfcpcofanguineicofenfulegemunicipqobli^g'j'^^^ gari nequcatjs^ abfit,poterit iudex decreto lbo côtradum firmare^♦ Sic enim Si andn 6. pupillus abfente tutore hæreditatem adit*^: Si Abbas deficiétibus monachis de im# ^ '^^:^‘ mobilibus monafterq bonis difponet,fufticietcgeius,qui fuperior illi gradu fit, af# ^ lionorZ^.c, fenfus'^iquod Si in alio redore receptum efri. Ex ipfo tempore multa quoep aliter quiadm. ateß aliter interpretamur,Si quadoep à generalibus iuris regulis recedimus, idep ua ** ^^-i-^ relgt;-ee. rr)s in fpeciebus cÔtingit» Ecce, lex generaliter quenep cogi inuitum nó deberc iu# ^ ^hè^^' bet,ut rem fuam uendat. Si tamê caritatis Si penurix tempore ad xdiles fpedat ut annonam urbi fufficiant^: poftefforesep cxteris aequo pretio copiam eius facerc iu# ^ ^g^^^^f^ beant: multa etia belli,pacis,peftilitatis tempore induda funt,quæ hic recentere Ion gum eftet. Ex diuturnitate quoep temporis, omnis ufucapionu atcp præferiptio# num materia uires trahit,latius digefta quam ut hic referri debeat. Is quoep qui pa trato facinore toleratus,diucp impune egit, fi ad poenam trahatur mitius pledetur, ahquatenus^ fubleuabitur,quod eiuslegis argumento admiffum eft,qux poenam eius têperari mandat,qui diutino tempore in reatu fuit?. Eft autê reatus, habitus 2 ^ P dMno.dt ipfe reorum,cufquaUidi promifta barba,de falute litigant, Si rerum fuaru anxij fa# *’‘^”' tó^unt, Sed Si decretu adui neceffarium ex diuturnitate teporis interuenifle præ# fumitur*’ ,Si iuifu patris filiumfam.hxreditatem adfifte eade caufa creditur * : Sed ^ Mjquot; ‘*^^^‘*' Si fi longo tempore fratres feparatim hæreditatem paterna pofiederint, uerifîmile ■ j ß^u^x^ fit familix inter cos diuifionem fadam^. Vice uerfa, propter nimiam têporis cc# de pet.hlt;er. Icritatê oritur mala præfumptio: quapropter lex priuilegia dodoribus concedens, ^ ^^°^‘ffquot;^‘ de his non intelligetur, qui nee debito tempore ftudrjs operam dederint,nec ferua#

to ordine,fed per faltum promoti fuerint* ♦ Brutedium Nigrum ( inquit Corne# 1 tpen.de aduo lius Tacitus ) artibus honeftis copiofum, Si fi redum iter perageret,ad clarifiïma ^^'lt;^-Md-quæque iturû feftinatio ftimulabat,dû æquales,dcin fuperiores,poftremo fuasmet ipfe fpes antereparat:quod multos etiam bonos peftundedit,qui fpretis quæ tarda cum fecuritate,ad præmatura uel cum exirio properant ♦ His igitur iure illud car# men obrjei poterit: Tunimiuproperas,Siadhuctuamelfisinherbaeft Adfu' pradida Si illud pertinet,quod qui diutius perfiftere noluerit,Si à munere fibi con ^^ i ^j^c^dedo. celïo defciuerit,priuilegio legis indignus plerunque exiftimatur’® : quapropter qui me. er pro.

c aduocati,

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aduocatfiuel proiedores, uel id genus palatini,quinquênio defliferintjab albo ab^

” dii^' ^^ raduntur,muneréque priuanturquot;. Nam amp;nbsp;indulgêtia principis in milites hi nön o l.nc quidä.c. fruuntur, qui militiam non continuant ° : quod Sd de immunitate artificibus con* de tcü.mil. cefj^ traditum eft, ea enim indigni cenfentur, qui huiufmodi artem amplius non exercent ^ « Quo exemplo amp;nbsp;in fcholafiico receptum eft : fi uagus amp;nbsp;deles relidis ftudijs uitam degat,ceu exautoratum cæterorum priuilegqs uti non pofte. Nam

amp; collegi) immunitatibus is non utetur, qui quamuis in collegium receptus fit, ar^ tem tarnen non exercet^ ,etiam fi loco fui alium fubftituit,non enim ideo meliorcm fuam conditionem effidt. Plunma quoquegt;aduerfus cos qui deftiterunt innouata funtgt;quoniam kx perkuerantes adiuuatjopitos ucro èc defides ncgligit» Sic filius inofticiofi teftamend accufationem inftitutam ad hæredem tralmitnt, dum tarnen »• IM cy-p,§, ante obitum omnino non deftiterit ’'. Sic quamuis per litis conteftationem adio ^f ^*4^^ ’”' perpétua fiat,fi tarnen iudicio accepto quis citra iuftâ caufam fuperfedeat, taquam ’ glx.piücuit. deftiterit^fruftra rem in controuerfiam deduxiftè exiftimabitur. Nam 8d è con^ ij. §.poteft. trario, lex generaliter poenam imponens in eo qui non perkucrauerit plerunquc H ^ ’M^b mitabitur. kcee, qui aceufat teftamentum ceulalftim uel inoftkiofum, eins omni his qb.ut ind commodo priuatur,nifi incepta lite deftiterick Patronus qui libcrtum capitalis fa « lmferuitutis. cinoris reum detulerit,iure patronatus muldatur,fi non litem deferuerit **. Filius iod2^^^'‘^ uel libertus qui fine uenia pattern uel patronumin indicium traxerint, ex edido x l.quduis.dein muldam pendere iufti funt,nifi tarnen omifta lite mahnt maiorum luorum huma# tusiac. nitatem expenrk'. Qui fe liti obtulit cum non poflideret, periode condemnatur y 1 is ui fe de ^^^ ^’ polfideret: quod fi ante indicium acceptum pœniteat,8d fe pofte!Tore negen muendk' ^ contra eft ’ , Qtuiquis reum ad uetitum examen traxerit, 8d alieno foro litigare coëgerit,ab adione caditmifi tarnen 8d ipfc eeleri pœnitentia,nimirum ante iudiciû c ^‘^’””””‘*^' acceptum,fibi conluluerit^ :nam Öd generaliter ,quotics quis ob médacium mulda# iudi. tur,!i re Integra poeniteat uanitatis,abfolutionem confequitur**, Propter periciv « c./4-porro. lum quoque,quod etiarn in modici téporis mora uerfatur,legis generalitati fæprflî^ mu cMfJf?u quot;'^ derogatur : quapropter etiarn fi conftitutum fit nuntiationem iioui operis, fine !gt; l.depup.^.ß iuftam fineiniuftam,contemninondebere,cumtarnenpericulum in moraeft,rede quis riuos- de ncgligetur^:prxpoftere enim hac ex caufa nobis agere permittitur, quod in ea fpe? c l^pqsnpg. ^'^ apparet,cum teftamenti fubkriptores abfunt, poterunt tabulae (fi mora periciv uerfi.^ß.jj'. lum aUatura fi t)aperiri,ód deinde figilla recognofci ‘^ ♦ Sic quoties mora damnum d Tft^d’^^^‘^^‘ f^ft^’quot;'^*-’’^®*^ obftanteappellatione,fitexecutio ‘^. Inmeftiumuindemiarum^fo f IxAdè.d^p^. ^fi^ '^^ didtur^» Is quoep qui alias rem alienare prohibetur,cx hac caufa tutó alici» f lAnfto.deiu:^ nabit:ut in hærede qui adhuchæreditatê adiré nondû decreuit f, uel qui iam adrjt, \^muli^‘ § fi ^^ fideicom miftb reftituere iuftùs eft S. Sic qui in poftèftîbnem ex primo decreto ^ b^aM Tre miftus eft,uel qui tanquam fequefter depofitum fidei fuæ accepit, frudus diftrahei bel. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempore perituros^ « Sic propria autoritate ei qui cum pecunia mea fugiat manU

^ tttf ’^^'^‘*f inqeiam ‘, quemlibetcp fugitiuum,etiam non citatum,in ncruum traham. Sic iu ' credi. ^ ' dex famofum latronem neci dedet,quamuis ad iurildidionem fuâ non pertineat^, i luit.^.fi de. fi intérim dum præfidem moratur,periculum fit,ne euadat,Corn.quocp Tac. Sedi 5«?^ßM^^tionem,inquit,cocptantcspræfentiduorummilitumfuppliciorepreftifunt: lüfte«’ cred. * rat id Memmius caftrorum præfedus,bono magis cxemplo, quàm conceftb iure* Je iuf.l.j.col.An Ex eo quoqj reftringitur legis regula,quod in tempore res gefta no fit, foletep dici, X^^^ °^*^ ^^’quot;° fapiunt Phryges: nam amp;nbsp;deiedus polklfione cum petitorio iudicio experts fueritjfi poft ahercationes probationes^ côclufum in caufa fit interdido, amplius nonerit

DE VERB« SI G NI F IC, LIB, I, 27 non cn’t audiendus^^uis alias ipoliato foleat concedi,ut fuipenio petitorio momê i lt;^- paßoraUf. ti caufam prokquatur,hoc enim caiu fero fapiens faCtus el t Sic amp;nbsp;licet receptus in^ ‘^^ cau.poß. ter reos intérim aliû accufare poflît,non tarnen poßquam in caufa lua cóclufum fit hoe inre utetur’”. Sic amp;nbsp;fententia aduerfus procuratorem mutatü lata,efticax erit, ”* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1. is qui

fi mutationis non,nifi pohep in caufa condufum fuit,certior fit fadus'^. Quo exé ^p^]“^^^' ‘^'^ plo amp;nbsp;illud in cofellb eft,quolibet têpore uenditori denuntiari poflè ut liti adfit, ne n c. ^uditis. de res euincatur,dum tarnen prope ipfam condênationein id non hat^. Sic amp;nbsp;actori J^oc«»'-nis fuperucnicns folet pendente lite opitulari, dum tarnen poftquam in caufa con^ ’ lt;j/f^™'^ ^’ clufum fit adeptum no proponatur^’, Caeterum ad hæc quoqi pertinét quæ pro# p Bart.l.ß ma* pter fenium uel uetuftaté inducta aduerfus comunes régulas in iure noftro frequen ^^•'^■^•idem. ter lcgütur:qualia funt in re dubia,confufis^ teftimonqs antiquioribus potius ere# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘^'^^ “ ’

dendu ellex contrario patrato facinore cü quæftione exquirédum eft, à iunioribus indpi debere^, Cum inter plures hæredes dubitatur, penes quos tabula: teftaméti Î f /• ^-i^de deponédæ fint,uerius elle ut antiquiorem præferamus’’. Sic inter agîtes in rebus, ^ j'^^^ß jj^ß Gradu,inquit lex ,cæteros antecedat,quem meliora ftipedia, uel labor prolixior fe# cerit anteire ^ ♦ Sic præfedo college abiènte,eius uicem qui in ordine uetußior efl ^ l.q.c.deojf fupplebit^ Solet enim antiquioribus pluribus ex caufis deferri : nam amp;nbsp;plurimu ^ ^^c de præ illi méte ualent,licet iuniores ocyus addiicat,quod in problematis fectione XXX, fe.prlt;e.li,xij. Ariflotcles atteflatur. Propter reru quoep ufum callidiores habentur, unde maior in eis efl prudêiia,non ita reru afledibus mouentur, amp;nbsp;ideo certiore funt iudicio. Ad hæc,Sc erga deoru culiü funt reuerêtiores, tanquam ad cos quaprimum trafitu ri; Vnde amp;nbsp;Græcum carmen ,etiâ adagio célébré, ’«^ vtw/j,^«Aai JV pickup,ïvx«* J's 7qóv7up. Vota fenum,iuuenum fada,amp; confulta uirorum, His igitur pleracp merito indui ta funt,quibus generalitate legum eximuntur, Præflat enim plerifcp in rebus fene# dus maiorem autoritatem, præflat excuiationem, præflat maiorem obferuâtiam, quæ omnia figillatim referre præfentis non efl inflituti. Ex bono quoep fit genera lis reflridio uarrjs ex caufis,quarum potififima quæ ad Reipub,utilitatê pertinet, Lex enim,quantumuis amplis uerbis concepta,interpretatione reflringitur,nc pu# blicæ utilitati obfit:8lt; ideo tali cafu nullum crimen incurrit, qui refcripto principis

non obfcquitur“,licet alias pro facrilego eßet. Sic amp;nbsp;iuniores impune fenedutem “ nbsp;nbsp;nbsp;‘^‘*Wlt;‘

non uencrabuntur, cum ex hoc publica utilitas læderetur* : quod ex oratione Sei# p^ 0^^*^ quot;* pionisapparctaduerfus Q_, Fabium,libroTitiLiuqXXXVIII, Sicpriuile#x l.potioris.c. gia immunitatis amplißimis uerbis concepta ad tempus beUi non protrahentur,cü

ex hoc publica læderetur utilitas’' ♦ Sic propter generales priuilegiorû derogatio# iefdc.fM.ec. nes,ea lublata non intelligûtur,quæ pro publica utilitate uigilânbus côcefla iunt^ «xi. decto-io. c. Sic quamuis iolus princeps exuli ueniam reuertendi indulgeat, ex caufa tarnen pu# ^ßiet.h.xij. blicæ utilitatis etiam legatus Cæfaris id iuris præfumet, ut cum ueniam fe exuli da# turum edicit,qui aiium exulê occiderit uel tradiderit, quod no nifi magna ex caufa faciendum efl“. Sic lex generaliter feruum manumitu prohibens,de eo non intel# ** ^^°g°^^^^* ligetur,cui ex caufa publicæ utilitatis id premium conflitutum efl ^, Sic aduerfus b t.i.^.hi 'qui^ leges rationem^ naturalem receptum fuit,ut filius,tametfi non hæres, pro Primi# adsyU. pili debito teneatur,uxorcp in pignore pofleriorem caufam habere cenfeatur^xum ^ 1’*^‘^ I’*‘i’ cnim annona militaris apud Primipilum refideat, publice interfuit nullam dus ad diem dimenfioni moram fieri,amp; qualemcuncp pro neceflitate tam euidenti cogi.

Sunt amp;nbsp;id genus alia pleraque,quæ quod nominatim Baldus'^ commémorât à no# ^ ^^^^^j^^*^' bis recenferi operæ pretium non efl. Ex hoc confequêsefl,ut etiam propter pacem uend, c z multa

D» ANDREAE ALCIATÎ

multa fpedaliter permiffa oftcndamus,quibus generalibus legibus derogatüm efi: amp;nbsp;ideo poteft R.cspublica,auis fui bona alienarcjUt pacê cuin hoHe redimat, refp5 fumcp eft,ualcre focdus quo bine amp;nbsp;inde direpta inter boites remittutur, in corum f Bdl.Ang.l.be damnum,quibus ablata funt,ü aliter pax fieri non potuit^. Sic Si impubères ma X 5M7prÆ trimonio coniungi prohibêtur, nifi fuadente pacis utilitate hoc fiat» Hinc etiam tradim eft,filium qui patri exuli alimêta præftare cogi poteft, fi qui ob uiolatû pa^ f ed.j. ^^ßquif cis fœdus poenas pater luit,hac obligatione no teneri f, Et qua: de pace probâtur, atml.^^fcu. ^“«i”’ tunc locu habentgt;cum de euitâdo periculo feu oftenfione(fcandalü Græci di cunt)agitur,quo cafu prælès nee appeUationem reeipiet, nee nocêtis poen am remo rabitur.'ut quia latronem manifeHum,uel ièditiolum,0i fadione cruenta famolum slp45f-^-^duiilitcnideprxndcrit^mamSiiulbonibusprincipum impunenóparebitur,cum tn.dciniu.ru. inde publica quidam infamia Icandalum^ exurgeret ^ ; cum generaliter receptu b c.ßqiMdo.dc fitdilpélationcm principis nullam eire,eum fine manifefto fcandalo adminifiratio i j.q 7'.dcilld. tiis^ decoloratione,admitti non potefif Qtunimo iplc Romanus Pontifex, quem ahas uiuentium nemo iudicat,fi manifefte tanti feeler is reus fit, ut apud eedefia ma ^ xl dili ^‘^^^^ ^^ audiat,fcandalumque inde oriatur,poterit apud uniuerfale concilium aceufari^, l Dec.cöf.Dï. item^5 gradu deqci,quod Sifrequentius receptuelV» Neehis diuerfiim eft, quod propter futuri mali periculum,pleraque è fummo iure remitti confiât : unde nepti ’ * X^^'^Z^ nubenti folus aui cÓfenfus fufticit,nec pater expedtadus cft”f ne interim dilatis nu« n. hu(). ^^]^^ Jedecus aliquod muliebri facilitate fubeatur ♦ Qua ratione Si qui in prouim nl.ß quis ojß-- cia oftieiü adminifirat,in ca filias fuas matrimonio collocare potefiquot;',licet in filio no cium.tnfin.de f Jem refpÓfum fit : propter honefiatem enim cólèruandam angufiior aliquado fit o r o ƒ. ubi interpretation» Nam Si alicui honori defignatus,ante cofirmationem adminifira lufidc inius. re no debet,nifi is ad quemius cófirmandipertinet,tam loge abfit,ut interim perb ”^Ï l de l ^^^”^ fit,ne ad honorem faciétia iura diflipentur amp;nbsp;pereant^. Propter adus infir g 'efdeiureZ'. mitatem,iniquitatémque legis generalitas etiam quadoep minuitur:quapropter co in 6, firmatio generalis fiatutoru ad miulta non producitur, Idem in iuflione,qua quis *^ \iuch'^^^^^ P*^°^°^^obferuationeiureiurädoinuerbaReipublicæadigitur ^ » Etconftitutio ï Bur.i.filiu §. P^o cotraftibus lolui centefimam iubens,ad illicitos cotraCtus no trahetur’': Si qui ß quis.deleg. lege municiprj prohibentur decurionibus aliquas adiones cedere, no tenebutur le# t hi^^ c^d' 8^’^ ^^^ nullo uel irrito ceflèrini^» Ad hæc generalis efi régula,quoties lex de fen na^.dereiu. tentia,tefiamento,contradu,infirumêto uerbafacit, deualidis utique femper inteb u l.fi qsantc.de ligitb Sic quod dicitur,ultimis pactiombus priores extingui,intelligitur fi iure ua x quot;gl^^ex^tcno bant'b Sic prions gratiæ métione non fada, feques furreptitia cenfctur,nifi tarne re.*refir. prior inualida fuerit’^» Sic familiæ hercifeundæ iudicio, omniu rerum inter hæio y l. Cetera. §. jgg cómuniü diuifio fit, fi qua tarnen illicite in his reperiantur,ut mala medicâmen x l'ßiproct^.^ ^^’‘u ea adione non diuidêtur^,nam èC de re illióta Ibcictas contrahi non potefi.

cond.inde. Mandatum quoep femper refiringitur, ne quid aduerfus leges commiflum exifib 4 Bart.l. ewMmetur^. Vndeamp;filiusquipcculioacceptoiufiupatrisncgotietur,foenoreuelma boT^uft^ ^‘^ artibus quæfita no præfiabit,no enim id fadum patris uolutate credibilc efi“*» b l.nullus.c. de Cætcrû amp;nbsp;Icges quæ generaliter aliquibus dignitates uel ofticia conferunt, propter paid, facra. Jclidum ucl mali futuri quadam præfumptionem reftringuntur. Quo fit ut qui cohort' ^ femel ab ofticio deiedus efi,iterum redpi non debeat^ » Qtiapropter quæfior pro d l.ßcui.^.biß pter fordes à muncreexclufus,nifi ex certa principis feientiaamplius no audietur“^» l^'^^^^“^^' ^uod Sc in tabellione,itemque tutore refpofum clH» Vnde amp;nbsp;comes Palatinus, cui hb^ ’ ^‘quot; ‘ exfacrorefcriptotabeUioncscreadiiusfibexcrimmefummotum non refiituct^» Propter

DE VERB» Sl G NIF IC. LIB. I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x9

Propter affeäadonem quocß fit huiufmodi reftrictio, quod in eo exêplo apparet, quo proditum eftjpriuilegia alicui propter ofticium indulta,ei non competere, qui fumma aftedatione per precum importunitatem obunuerii^ : odio emm lex ambi# ƒ i.uniuerß. c. tiofos hoice infectatur, anxietudinémque omnem danat, Vnde tametfi error iu^ «ic Icgau.h.x, fiam excufationem præftet,fi tarnen fit afiedatus,non præftabit? ; quod amp;nbsp;in igno ® Jinc^nup' tätia admiiïum eft'’ » Idcmque in co qui ultro abfens fuit,ut excufari polfet relpo? b i ß feruus plu, fum eftb Sic amp;nbsp;tutor,qui tres tutelas affedlauit, ut ab alia excufaretur, audiendus ^ ßßuii. dt non eft^:quod 2lt; generaliter ftatutum eft in quibuscucp caufis, quibus tutorcs ex# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ ^^^

cufari folent,ut aftcclatae non poffint^. Sic Bartolus,cum propter pacem genera# cx i^bx^-md. lis abolitio cocella eflèt,ea uti non pofle refpondit,qui hoe futuru præuidentes con quot;^ 1- fp^tdone.^. fidentius dcliquerint”^. Hue etUm afterêda funt, quæ propter probabilem metus j j „^on^ §' j. uduiolentiæ fufpicionem,cx regulis lutk detorquentur:ut euformam quæin Ro dcßl. mani Pontificis comités conftituta eft,non feruati poUe aiunt, cum probabilis me# ”* ®‘‘*'^- ^-1- ^' tus Cardinalibus perfuaferit » ut alio eant, quant quo loco Pontifex fato funcfus ^^^ té^ ”* fit*^, Sic Praetor in proximo oppido ius dicit, cum pro tribumli tutus in fua urbe n c.ubi.^. por« elle no poteft“ :nam Ôd propter iuftü timorem omilTa appellatio nö meet, ciusque ^°-^^^^ *: denuntiatio,etiâ fi légitimé fada non fit,damno non eft ^. Generaliterqu« kx ait, ° ^J ‘ ‘^'“‘ ‘^“ in omnibus caufis pro fado accipitur id in quo quis alium perhorrefcit quo minus p c.ß. de app. fiat ^ . Ex iufta quoq^ excufaiione legum iulTa pleruncp tempcràtur,qui tradatus ï pquot; omwbw. latiftimus eft,fed nos paucis cxemplis contend, caeteradiffufius pcrtradanda otio# ’' *’’‘ fioribus relinquemus. Et in primis iuftus error uel ignoratia merctur ut ei fuccur* ri dcbeat,fi tarnen probabilis fit,idque in delidis,in contradibus,in ultimis uolun# tadbus receptum eft. Quapropter facris ei non interdicetur,qui imprudens iniria tum percuflït’':lege Cornelia iniüriarum non tenebitur, qui matronam fufpicatus r ca.puero ilU ex habitu meretricem eflc,compellaucrit’:non cenfebitur reccptator,qui ignorabat H^'^g^f^^^-patratam caedem*^ : non crit incefti reus,qui fibi cum ftuprata intercedcre neceditu# j ijté.§. ß ^j dinem nelciebat“:qua ratione amp;nbsp;Tyroni delinqucnti propter pracfumptam milita# uirg.deintur, ris difeiplinæ ignorantiam facilius indulgctur’^ :ei quocp qui cxulem occiderit, igna * j-p lt;^f J^fp-rus reftitutum efle,caufa cognita,noxæ non crit ^ : ficut nee ei qui abhominato in# y i.^îico^d terdidóque opem fcret,dum eiusmodi hominem illu ignoret^ : uiceuerfa qui exu# tM.dere mH. km nefciens occiderit,pr3cmium non cófcquitur à lege municipali his promilTum, ^^ç“æ^^ j^p^ qui hoc hominum genus de medio fuftulerint*. Et generaliter fatendum, ignora# tm.cxcó. damfadiprobabilêexcufare,quominuspcenacfitlocus^. In contradibusquoep lt;^ Barto.l.i.§. idem dicendum eft,quapropter qui canonem ftata die non foluit, ignorans ré em# ^ j*p.mp^§^hiL phy teodcam elle à iure fuo,eftedu non cadet ‘^, Scd amp;nbsp;diens aut emphyteota qui terdum. quoi dominum non agnouit,8i dieniem fc uel emphyteotam negat,eadem radone excu ^^ ^i^ f^-fari poteft“^ ,dum probabilis fit is error. Hxres quoep cum uerifimiliter quid tefta ' ^'^^p^'^ tor fecerit ignoret : à poena quam ilk promiferit reftitutione in integrum liberabi« d c.ß uafallus.ß tur''. Senatufconfulto quoque Macedoniano nö excludctur,qui filiofamilias mu# ^^^^J^**^?-tuam pecuniam dedit,cum fc fui iuris elle ilk affereretf ♦ Creditoribus quoep cm# ^ b^c^^^b * phyteotæfuccurreturaduerfusdominum,qui fundo emphyteoticomanûiniecit,f I.ij.c.adMa quoniam canon fibi non folueretur?: nam quamuis refoluto iure emphyteotæ pro quot;^^ ^^, ^ pter kgem contradus creditores excludantur,æquitas tarnen fuadet,ut recepto ab ^ ^ ^^^^^^ his canone, eos dominus in emphyteotæ locum reponat, cû uerifimiliter ipfi fi ne# gligeniiæ debitoris admonid fuiftènt,ut pignons ius conferuarent, de fuo fatisfe# j^ ^^j^^^ ^gjj^ dirent : quod ex fado Alexander refpondit ^ , 8lt; iniquum nobis uifum non eft. nbsp;nbsp;nbsp;4gt; Jnj.

c j SedSC

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE AL Cl ATI

Sed amp;nbsp;eadem ratione aduerfus præferiptionê domino fuccurretur cum iufie igno^ i Partij ^ y^ raun rei fepræferiptæ dominum eflequodedam in XL, annorum præferiptionê quis dUt.d^ui. recepdus eïV,Filius quocp quem ignoranter habere le nefdens teftator præterierit, ^ dil.pn. nbsp;nbsp;nbsp;i^gc jegata quidem foluet’^ jhæreditatis quoep tranfmiffio ab eo qui probabilitcr lu

^^terito^^de ^^ dekcam ignorauit, in hæredem fiet,decreto^ præroris iili prouidebitur ^, Sed mrufl.rup. amp;C miles qui nefdus filium præterrjt nequa^ exhæredade eum cenfebitur quot;^ ♦ LeX 1 I.p4tom!a. dequoque alienationem rerum quæ fideicommiflb fiibijduntur prohibens, non ob' wlrmtoiJcoL ^^‘’^^^^^^’^ hxres iuftaignorandafideinihil commiflum fuiilècredidit^, §.miles.de te Defedus quoque iudicis inham præhat à lege generali rccedendi occafionem: qua n Id’de'l •• PæP^poteruntdecurionespropriaautoritatemanuseiini}cere,quemcurialifor o l.gencrdU.c. t^næ adhridum contendant®, fi præfîdis adeudi keukas non adhenam quamuis de decur. nbsp;nbsp;lex generaliter conhituat fibi ipfi ius dicere pofle neminem, fi tarnen iudicis copia

p Lnuüius.c.de defit,propria autoritate illatam ini'’««^^ ulciici fas eh P, Vnde qui de pofieflionc 5 LßdUus. § deiedus eft, etiam poft aliq^od tempus propria autoritate prædonem deturbabit, bellijf. qd’ui. fi præfes abfens prop^oatu^ ^ * ^ic uacante Roma, Imperatoris folio, pontifias r c.licct.de for. jp^^g autoritär exquirenda eft^. Sic magiftratibus municipalibus copiam fui no s lm'de cur fadêdbuïfjalq indices tutorem dare poflunt^amp;f fi qua fimiIia,Cæterum amp;nbsp;iufta iUc dat.abbis, excuddone utitur,qui fuam utilitatem alienæ præfert:Alpibus enim (ut inquit Ac;» curfius)ille perit qui ie plus diligit ullum.Mio'w (ait Euripides) coi^Kk «-kç ok wV ^'«J««^ id eft, Odi fapientem qui fibi nihil fapit, Qiiamuis igimr ad uiq? certum tempus domum tibi locaiierim, fi interim in ufum meum ea mihi fit opus, potero te eijeci» t Llt;ede.c. loc. ^^t^ Quamuis procurationemrerum tuaru ad aliquod tempus fofceperim,fi progt; « l. films fa. § prijs negotijs occuper dure rerum tuarum curam deprecabor'^, Quamuis ex lege fi.de procur. lapides ud materiam,quæ in agro meo fit,uendere cogar: fi tarnen ea mihi ulus fit» x Luenditor.^. j^^jj^j f^g rauo’^cogetjUt alienum commodum proprio præponam ♦ Sic amp;nbsp;cum ex flumine publico ius aquæ ducendæ princeps concedit, intclligitur eatenus concefi ÿ l.figuis.ij.c. fiflè,quatenus in publicum ufum neceffaria non fit^mon enim thermis, non nynv de aqueduc, pq^jg am balineis ex co diplomate illatum damnum exiftimari debet. Sic amp;nbsp;cÓfuc tudo,qua quis in nemore alieno ius arborem cædendi uel pecora pafcendi habet re x Jo.And.c^di'^ ftringitur,quatenus in ufum foum dominus non indigeat^. Sic amp;nbsp;arbiter negotio# « l^Uce^dZrb ’^”' fuorum mokoppreflus aliéna tuto omittet‘*,nam amp;nbsp;qui non nifi quatenus fa cere poteft conuenitur,eo priuilegio non utitur, cum ador pari calamitate afiedus 1 Rom.l. mM^ eft^ : amp;nbsp;qui aduerfus quemcuep hominê patrodnari promittit,ut aduerfus feipfum c c^petitZ^iu^^^‘^^^°§‘*'®quot;poteritk Excufandusamp;illeeftquioffieq fuineceflitateadadusalt» reiur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid facit:ut cum filius uel libertus tutorio uel procuratorio nomine patremfamun

d l.qult;efitum.de ius uocant^^jnec enim turn ueniam cos impetrare oportet,quod amp;nbsp;in ei feiern period i„ iw MC. nbsp;nbsp;^j.^ receptum eft,cum procurationis uel tutelx muneri deferuientes inofliciofum te^

ftamentum dixerunt,tametfi non obtineant, legato cis in tabulis fibi relido nó pri e l.dduerfiis.§. uabunturk unde amp;nbsp;fi in accufatione huiufinodi ex eau fa inftituta fuccumbant,non f \.mlt;it^c de teuren calumniæ notam fubibuntG nam amp;1 qui iuflù teftatoris aliquem manumits alum. tit2,qui Icgis imperio obfequens facinorofum cæpit,præmio nullo dignus eft^, cd g l.proxime. de fnuneri impofito uterep potius rede defundus dicatur,quàm fpote adadum, rem 6 'dLf.§. utru præmio dignam uoluilFe exequi, Sic amp;nbsp;iudex qui ex oflicij necefifitate inter partes ad sylL nbsp;nbsp;nbsp;de fundo ius dixit, non poterit propriæ kntentiæ exceptione reqci, fi alio iudido

i centerdil. de fupçJun^ j^j Ç^ pertinere intendat^fi uero alfj iurifdidionem madare potuit fibi im^ ^‘'quot; ’’’ putet, Nam 2lt; generaliter propter neceflîtatem à iure commun! dilcedimus, cum enim

D E V E R B» s I G N I F I C^ L I B^ II» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;51

enim humanis in actionibus plurimum confenfui tribuatur qui ex neceffitate agit, non ideo conlentire ^ exiftimatur,quare nec pœna fponte delinquêtium pledetun '^ yj^”^/’^'^ Sic qui adigente fame propter neceifitatem furtum facit,laqueo non præiocabitur, 1 c/t 15.de fur. tametfî muniapi] lex generalibus uerbis concepta fîtbSed Ô^ multa propter neceffi tatem conceduntur, quæ alias prohibentur : quapropter metu belli poterunt dues ,^ j^jj^ ^ ^^^^ diuinam domum uel facram turrim munire,8lt; eis pro propugnaculo uti”\ Eadem deßn. de m^ ratione Si in ccclefia fas erit hofpitem recipere ®, Si baptilmi lacramentum etiam à ièculari conferri ° , ex neceffitate enim lex permittit conftitutos à iudicibus ordines ” ^^^^^^3 *^^ê^'§* ^ ♦ ^*^^^ Si res prohibita alienari quandoep propter neceffitatem diffrahb fecr.diji.ütj. tur^ :Si iudex qui merum imperium feu gladi] ius aiteri demandare no poteft,pro^ P BdrtA.cunult;t pter neceffitatem tamê iure fubltk-nt’'. Sic Si fpurq. Si ignominia notati homines, X’^n^uk«!.^* quandoep propter neceffitatem ab hoivaribus non reqduntur^. Sed Si quoties lex ^ 1.^ c.de put, confenCum aliquorum requirit, etiam eis incoRfhltis^ß neceffitas fubfît, rede age# ^“* ^' tur^quod pluribus exemplis arecentioribus produCtu«. eftMllud tarnen Iciendu/ \^^m' * quæ neceffitate fuadente conftituta funt,ea ceifante abolcri: qt^^niam quod contra ï Leof.Lfpur^, régulas iuris pro neceffitate ftatuiturgt;folum fibi locum uendicat qua^nus fubfît ne ^ ^^‘^’^' . «llitas’^.Scd Si non folet hæc excufatio his prodeffe, qui fc fponte d negoti'o intrus * Jiquot;ti1,X' ferunt,unde neceffitatem futuram profpicere potuerunt^ : quapropter Agarenimi t«t lites eo prætextu quod à prindpibus fuis præterfurandiimpunitatem alia ff ipen#'' Feb ^cMaf« dia non percipiant, excufandi non funt, quis enim cos compulit ut talem militiam [on^iL * ^ fequerentur,quoci Si Angelus feripfît ’^ ♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Lfenatus. de otf-pref y Lß ßdeütffor» 4.5 fut.cog. ê#’ANDREAE ALGIATPXJI.

IVRICONS« DE V E R B 0 R V M 81# GNIFICATIONE LIBER

SECVNDVS,

^^V P E R10 R E libro, quo à nobis de co intdledu tradatum fuit, qui ex proprietate fermonis affumitur, potuitSiquidnam improv 'prium fit, quod Græd ««ufop dicunt, cognofeimimirum ut impro' prill dicatur,cu quanta rem non fuo nomine appeUamus: quo uitio

__^Tyronem fuum M» Ciceroepiftolarumlibro XVI« arguit,qui ualetudini fidditer inferuiendo fcripferat,quod aduerbium alieno loco poiitum,ut impropriedidumipfenon probat« lllud etiamimproprium cenferiuulgo tradb tur,quod cum aliqua adiedione,non autem fîmpliciter profertur‘^gt;ut cum fratrem a 'EdrtA.queß patruelem dicimus, cum patruum magnum : quapropter in lege municipal! quæ ^^-Î?«quot;*« «^^ fratrem uel patruum matri præferat, huiufmodi uocati non inteUigentur ‘’ « Sed t dod.tƒ.c.tic quid in forore,quam uterinam appellant C Si proprie fororem effe cum in fecundo fuc.ed. gradu fît receptius eft,quæ uterina non propter improprietat» m, fed ratione diffe# rêtiæ dicitur dSicut Si pronepos Si proauus proprie nepos atcp auus elf, quoniam c socy. confl, præpofîtio illa ordinem non abufionem oftendit « Ad improprietaiem quoep db *3 .w.üj. dionesillætrahuntur,quæexlargaquadam fignificatione quippiam dénotant: cum enim proprium fit quod uni foli conuenit, non caret abufu qui latiore uerbo e 4 id de#

5i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE ALCIATI

id defignat, quod peculiari uoce dicendum erat:ut cum lex lulia quod adulterium *^ ^dc^^^‘^^‘^^' eft,ftuprum dicit‘^:uelcumlex,manumittuntur inquit, apudproeonfulem tamligt; e l.ij.dccgt;ff.;(gt;c. beriep ftruiiquod enim ad liberos attinet, manumulîo impropriedicitur « Sed amp;^ cum emphyteota, uel qui uedigalem fundum à municipibus habet, fe dominum appellat, improprie loquitur : quoniam uere dominium eft, quod diredum uoca^ f l. i.ß ag. ue-^ musblllud tarnen dubium non eft,fub genere fuo quamlibet fpeciem propriccom ^g- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prændi,quod à nobis alibi diftufîus explicatum eftjgitur in hac fpecie illud prodb

^ kg.üj. ^' ^”'’ Pæ t^egula eft,uerba fteundum improprietatem inteliigenda non efteS : quod tarnen perpetuum non eft,ftd pluribus cafibus coardandum» Quoru ille amplifli^ mus,quâdo fubieda materia aliud fuaderet, ut cum dc^ninus remiffionem colono h l ßimo loc °^ fterilitatem dans,uerbo donationis utitur^ jip^^fiig^tur enim potius trafadum,

amp; ideo fubftquuta ubertate repetetur ♦ Sic «fijptor fundum dari a uenditore ftipugt; latus, fecundum contradus natur?«^ mtelligetur, ut fi uenditor dominus non fît, i l. rimpu de fufficiat traslata ufucapion’-facultas', Nam amp;nbsp;qui uendere fe tibi infulam aiTeruit ut aliam reficias,non ^’^® uendidiflè cenfebitur, amp;nbsp;idcirco præicriptis uerbis agengt;

tas ufuras donate fe debitori dixiflèt,re{pondit Baldus non donationent, fed reßb w Bahl.fi. c.de tutionem cenferiquot;*« Alius eft cafus quo uerba improprie acdpiütur,quottes mens ^ “^•.,. p nbsp;nbsp;contrahentium, uel teftatoris hoc fuadet, non enim fèmper proprijs uocabulis ud pet^ ' ^ * polfumus'^,amp; intentioni uerba fublèruire debent.Et ideo ex contrahentium mente uendiditjinterpretabimur id effe quod permutauit : amp;nbsp;locationem pro condudio^ ncjóó emit reditus annuos,pro eo quod eft conduxit.Sic amp;nbsp;in teftamento,cum do^ minus feruo fuo legaflèt aureos quincß, quos in tabulis radonum ei debebat, iuftïgt; o l.^bus.^.do- ciet quod naturaliter tantum debebatur°;nam nee teftatores omnes fciunt iura, amp;nbsp;diquot;^^/r°”quot; ’^æ ’^° refert filio dicant fe relinquere iure inftitutionis,an folum dicant,fe aftigna# re,Et qui filio dixit ft Titium tutorem dare ufej ad X X V ♦ annum, poft annos p Ange. l ij.c. pupillares non tutorem fed curatorem conftituifte uidebitur^* Alius eft » cum ex econfir.tut. p^Qp^etate intcUeCta uerba contractum redderent nullum, ut enim adus fuftinealt;« tur, accipietur etia impropria interprætatio : quapropter filiusfam. defundo patre ^ ^^r”'^b^‘^^*^^^hæreditatemfibidelatamadiréfedixerit,immifcuiflèeifecenfebitur^,quonia '^i' nbsp;nbsp;nbsp;ut adus ualeat fiet impropria interpretatio, nee ex illis uerbis fumetur coniedura

nefciuifte eum an neceflarius eflet,Sic amp;nbsp;cum aliquis Titiarn amp;nbsp;fuos inftituiilet, de blijs intellexifle reiponfum eft,tametfi extra poteftatem fuam clTent: licet enim blij) fui hæredes proprie fint, qui in patris manu ex lege X I i « tabu.erant, tarnen ne fubftitutio corruat,edam fuos hæredes in foemina intelligemus, quos ipfa in pote^ *quot; lcc^3^' ^^^^ ^^’^ habet, nec habere poteft ’' ♦ Sic pater filium 8lt; nepotes inftituens ordine fucceflîuo contra naturam coniundæ inftituibè uidebitur, tancp id fecerit ne ft ui^ y I gaUus, §.ƒ, uente mortuo filio præteritione teftamentum rumperetur^ « In fententijs quoeç iu^ dicum fit cadem interprætatio : unde fi afij fundus alrjufusfrudusadiudicatus fît non erit ulùsfrudus comunicadus, ne uideatur id iudicatum quod in iudicis maru: dato

Û E V JE R ß» s I G N I F I C, L 1 B, II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55 dato non contînetur^zqui enim familiæ herdfeundæ dilceptator afiumitur, non cS t gi l- ^ P^^° municare,fed dluidere debet. Sic cû proximum agnatum index tutorê le dediilê in ^quot;^^^'”‘^’ deereto alïèruiiret,refp5ditBartolus,dedillêgt;id eltdatû confirmafle intcUigédum'*, m B^r.I.f.c Je in libellis nero indiciarijs huiufmodi expofitio facilius admittitur, cum ex partium quot;‘g-g^/^: intêtione foleât declarari^,quod amp;nbsp;in teftimonqs receptu elP, Fit enim femper in^ * terp re tat 10, ne difcordes amp;nbsp;periuri teßes fint,idem nc pugnâtia inuieem dicta ludcà gt;nbsp;c. et«« tu. de tur: femper enim etiam in quacuep materia repugnâtia huiufmodi excludeda funt, ^^gt;^'^* ^ feripturæ feripturis concordâdæ,amp; fi qua diuerfa nel difcrepantia uidentur,con ciliari inuieem debet^. ScdS^ ne eluforia difpofitio rcddatur,uerbaimproprie acÿ x l.fin.c.de cipientur,quod ea fpede coftitutum eft,cum Rom.Pontifex alicui ciuitati facris in' ‘^^‘'^' terdix it,licet enim Ciuitas proprie folum intelligatur quatenus moenia ambiunt,ta ^ c.ßduitas.de men hoc cafu etiä de fuburbqs actum credetur'',al ioquin nullius eftectus huiuhno# fat.excö.

di eilet abhominatio: nam amp;nbsp;cadem ratione ufu fyluæ legato Hadrianus condituit ufunifructum deben^,quia nifi hccret legatano cæderc fyluam,nüitl ex huiufmodi

fuadet,ut cü pater Hlio pro faleidia fua legat, inteUigetur enim de triéte iure naturae ^ g^^ j - ^j j debito'mam amp;nbsp;fi uir imperitus quicep dixerit, no proprie,fed crafia mincrua aceb fj^ piendu erit,quod maxime in his obferuadu, qui uulgari amp;nbsp;fimplici modo quiegd in buccam uenit eliutitit'b Sic feruus qui fibi licere poffidcre ftipulatus eft^de firn^ “^ |^‘ ^■^quot;°^’^^‘ plicidetêtatione,noiï autê ciuili polfelhoncintelligeturbquodetià ad teßes produ# c l.ftip. ißx.^. dunt efl,qui de his teßimoniu perhibent quæ uiderût,nec pofleßione quatenus iu^ ^^i^-^ ff^^ ris cß diffinire fciunt. Ex ablurdo quoeç ut euitetur impropria fignificatio accipi ‘’^''‘ poterit,quoniâ regularitcr traditur femper ita legem interpretadam, ut abfurda n5 tolereniurf. Quapropter lex eum qui furti paCtus fit ne dânarctur,infamia notans, f l-quot;^ubfurdZ. de pado gratuito non inteUigetur2, id quippe inhumanü effet. Sic ubieuq? uerba g ^f^^f^ p^^ legis ad abfurdum trahi poflunt,partcs iudicis erunt decreto rem temperare, quo^ {lus.deinfiu niam tali cafu nó uidetur hæc fuiffe legis mens^ . Sed amp;nbsp;in edido prætoris quo pa* ^ f f quot;'^* ^' * rêtes fine uenia in ius uocari nequeunt, parères no proprie tantû ufqj ad tritauum, [“^f ^“’X* fed omnes in infinitum accipiemusb quonia hoc honeßius elfe lex ait, amp;nbsp;ex his fo in im uo. quitur,cû lex dicit in ambbua uoce leois,eam potius accipiendam fionificationem, ..

qua: uitio caret ,cenleri ambigua uocem qua: proprie unu,improprie aliud lignih ^^ ^ * cat:propter uitiü enim ad proprietaté illam nÓ attêdemus,cu amp;nbsp;generaliter receptu fit,nuncp legem ita interpretandâ,ut iniußü aliquid aut rationi contrariti inducat\ ^ ^-^ ^- 'quot; ‘®® Sa:pe,ait lulianus, animaduerti hanc parte edidi habere nônullas repraenfionesquot;^, jj' ^ “*’ decreto itaq5 ißa téperari debebunt,amp; quæ fequuntur. Cætcrû illud generaliter fa# m l. Sdluim. de rendu eß,femper fieri interpretationem uerbis improprie acceptis, quoties de méte ^lt;^gp^^ß-ucrifimili collar,quæ ex confuetudine patrisfam.uel loei in quo uerfatur,poteß de^ prændijitemti? dignitate,charitate,neceflîtudine, ex his quæ præcedunt uel deinde fubfequunturquot;:idem^ quoties aliqua ratio hoc fuadeat,nam ficut uerba generalia ” ^'^^J^'f^* cx^plurimisàmefuperiorilibroexpofitis caufis reßringuntur(quod citraabu^ * ^^^* fiuum inteUedum fieri non poteß) ita etiam improprie accipiuntur. Sed nunquid 0 Arct. I. à tü ut uerifimili menti obfequamur,poterunt uerba non folum improprie, fed impro' j^° ^ **^: prijfiime quoep accipi ; Et Aret. ^ lafont^ î* negant,maxime improprietatis ration ^ fo.^1?”°^'^* nem ullam efle : quapropter fi teßator dixerit fe filfjs fuis pupillis talem curatorem g I.ntforw.^.f. dare,non exißimabitur datus tutors :nam amp;nbsp;fi quis fundü leget,cuius folus ufusfru ^ ^^^^gj“^* -dus ad fe pertinebaï,co mortuo nihil debebitur’' .Sed tarnen in contrariant fenten^ §. j jf Jpg/j nam

s dl’ ail fl ^*^ frequêdus itum eft,ca in ipecie quado pater filisc rdinqiüt pro fua falcidiaj'm^ t l. iwnui^ntd pf opriiHîmc enim de légitima iure naturæ débita intelligitur Mdem cû quis dicit fc c.delegd. legare monumentû,intelligitur ius mortuû in illud inferêdi^ Cum pater fi filiæ x^ * fe^^c ^^d^linquereiurereftitutionisdixit,deinfiitutioneintelligitur“,nânÔomnes iciûtuer^ Mtenup^ °^' tgt;o inftituendi uti,unde fatis eft,fi id quoquo modo enuntiét quod æque polleat.In inftrumento mandati didum erat,dominum confiituere Titium afinum ad defend’ dendû caulàm,refpondit Holtien.procuratorem rede conftitutû uideri.Quo argu mento cû executor in teftaméto adiedus effet his uerbis,Titium dilapidatorê bono x lifd-l.infula, rum meoru eflè iubeo*,refpondit Baldus fufficere,na amp;nbsp;teflator qui legatû reliques tama^d ^^^ ^onec filius in tutelam fua perueniffet,nó de X111 L anno,ièd quinto amp;nbsp;uigefi ï^g '^ ^ ^° ^^'‘^ P^ fummâ improprietatê intellexifie creditur^ « Accedit his quod etia nugt; d l.nutu.de leg. tu legata uel fideicômilîa relinqui poffunt‘^, quato magis quomodocuep conceptis b l^caterd § ^^^*^ poterut^Quofit,Utquifibiipfilegarefeclientulumdicat, abfoluifièàclien ab h^fli. de t^læ iure(uaffallitiü uocant) hominem céièatur*’:2lt; qui filium fuum uiuum amp;nbsp;mor^ Ifgj- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuum Sempronio legare iè dicit,in uita tutoré Sempronium facere,poft mortem illi

* o7^\e“du‘*^^^^^^^^credatur‘^«Virlocuplesquipaupertatêfuam Titiorelinquereprofellus d l. iucius.^.ha fit,de uniuerfis facultatibus intelligatur'^, Nee me mouêt quæ in aduerfam partent redu.ad treb. adducuntur,quoniam in eis coniedura uoluntatis non fuberat, uel error profèrent e l.iiij.de leg.j, jj^ ^^^ aperto erat^jUt merito aliud confiituedum necefiario fuerit, Nam amp;nbsp;fi uerbis utamur quæ falua ratione Latini iermonis aliü cafum non c5prændunt,nô eft du^ ƒ l. Plautiu$. de bium eis ftandum efl^^ : nee enim aliter ^ congruo fermone uoluiflè quenff loqui l^ ^treb' creditur8:fi tarnen aha mens appareat ea præualere debet, præfertim cum de miff ci hominis,amp; bonarum artium imperiti,interpretanda uolutate agitur. Nam amp;nbsp;fa^ cerdos qui in facri lauacri myfterio baptizo te,dixerat, in nomine patria filia Ipirita ^c^fec^fl^ fanda,chriftiânû rede baptizaflè æftimatus eft'’ «Quid fi fermone aliquo ufus quis proponatur, qui ex obfoleta tatum antiquorum obferuatione fuftineri pro idoneo 1 iMtim P®^*^^*- ^*‘^® rationem no haberi duobus exemplis patet:Alterum cft,cum lab ok i d.. p fwy. nus‘uefte,mundo,ornamcntiscß muliebribus legatis, omnem ueftem amp;nbsp;mundunt deberi relpondit:quia ilia demonftratio muliebria,neqj uefti, neep mundo applica# ri falua ratione redi iermonis poteft,amp; tarnen ex Non.Marc.conftat uetercs munlt;» dum etiam neutro genere dixifte.Lucilius : Legauit quidam uxori mudum omne» Alterum eft, cum filijs centum teftator reliquiftet, etiam de filiabus adum Vlp* ^ !’amp;«/’ ^^ fcripfit'': quia filiorum appeUatione, etiam foemine continentur : amp;nbsp;tarnen ueteres datiuum cafum non filiabus, fed filps dixerunt, quod exemplo Næurj amp;nbsp;Plaud Priicianus oftendit:ut appareat non ex eo quod mafeulinum concipiat focmininu, fed ex proprictate fermonis fentetiam Vlpiani potuiffe defendi, nifi ille obfoletam ueterum dedinationem neglexiflet:affedatus enim hie loquendi modus lurccoiuh H. ^. §. po/l tis noftris', ficut amp;nbsp;cæteris prudentioribus, femper moleftus fuit.Mcmoria teneo fcoj quo^i. de magni quendam nominis Grammaticum, cuius etiam commetarq plcriqj extant ongMr. nbsp;nbsp;j^.^ uerboru foetoribus pocnitus immerium,cum Mediolano Bononiâ eflet iturus,

equum à Veterinario certa in dies mercede conduxifle,deinde remiflo equo,per h^ teras Veterinarium certiorem fecifle,ut in tale diuerforium iret, equum fuum acce^ pturus: Veterinarius non iuerat,quod chirographum no intellexiife aftereret, inte^ gramcp lapfi temporis mercedem petebat, eius epiftolæ uerba hæc erant : PegaffS qui me tollutim fuccuflit,apud campant peluis copâ erit,inde petito,phoretrumtp ex eo tempore præddito» Quæfitum eft,uter æquiorem caufam haberet,amp; eorunt confenk

DE VERB» S I G N I F I C» L 1 B» I I ♦

confenfu qui de re pecuaria ius dicebant,placuit literatorem condemnari, qui igno rabili huiufmodi fermone uti non debuii:cum traditum fitjqui ad aliquem feribit, ^ ^ iliendtia» tali idiomate uti eum oportere,quod inreUigi ab co ad quem literæ dantur poffit”*, nis.in autb.de alioquin huiufmodi teftationes damnum ei nullû inferre » Qiiapropter Romanus ^ “o« ƒ«■• homo qui ad Græcum fcribat,non Latine,fed Græcc conceptis uerbis uti debet'** ^^^^^ ^ “^* bed an quod de improprio fermone diximus, etiâ in fido obferuandum erit C amp;nbsp;fi fictus caius no folum ratione eftedus, fed etiam nominis aequiparatus eft/atis pu^ tauerim quod de uero conftitutum eft,etiam in Edo obferuandum. Vnde lex qusc ingenuo priuilegium aliquod concedit, etiam in liberto obleruabitur,cui ius inge:» nuitatis per natalium reftitutionemgt;feu annuli aurei,indultum à principe fit® .Et re ° J^^^^^® lidum Titio ft legitimos filios ex fe reliquerit,ei præftabitur, qui naturalem relique rit,beneficio principis natalibus reftitutum^. Sed 5lt; cimbus à Republica côceffum, p ^dr.Lfîis qui cis quoq3 dabitur,qui ex priuilegio dues fint, quantû fit tamê eorum refpedu quæ ^ ^quot;ß Xri ab ipfa Republica proueniut^ .Sic fi lex municipi) ad duumuiratum neminem ad^ ^ tus'^ 'kg^sl mittat nifi fit originarius, alienigena quoqj recipietur, qui ius ciuitatis hac forma de adult. impetrauit,ut pro originario due habeatur’',Sic lex quæ in hærede loquitur ut hæ« ’’ ^*ƒ *' “^^ reditatem adiré cogi poffit, amp;nbsp;reftituere, in bonorum quoep poftèflbre locu habet, qui amp;nbsp;eftedu amp;nbsp;nomine pro hærede habet *. Sed fi relpcdu nominis folû fit æqua » I-i-Ltonor« tiOjtuc aliud dicendum eft,ut in filiofam,quem lex dominum interpretatur, etiâ ui ^ ^'f^^^‘^^ ^^ vente pâtre,non intelligetur generali dominorum appellatione de co adtum*. Sed 0- pö.Bdr.I. 00 fi cenforialege cautu fit, ne uniones aut gemmæ in muliebri mundo habeantur, f^iendum. qui de adulterinis amp;nbsp;fuppofititps non exiftimabitur uctitum“.Theodofr) tarnen confti ^ j ƒ ■^‘’^Ôcd»« tutio quæ uellera facro murice intingi nô permittit, etiam adulterino colore fucari té.de fonte. prohibet * î fed id propter exiftimationem hominum receptum eft,amp; ne facile, re« * 1- «ƒ• ^^ ^ bdlibus effet tyrannumimperatorixmaieftatis purpura aut uera aut fucata amb ^ ^Jr^.Lnfn. dre:quod ex Amiano Marcellino confiât : qua ratione Andre.Siculus ^ cum lege 3.^.ij. artificum caueretur,ne peregrinos pannos prætercp eoedneos habere liceret, cxcu« fari eum refpondit,qui fucato cocco intindos habebat. Hinc efi, quod fi alicui rdb dum fit cum legitimæ erit ætatis,ante X X V * annum nihil debebitur,tametfi ue?

niam ætatis impetrarit ^ : is enim licet in his quæ à prindpe proueniunt omnino’^ ^ A'*'^-^*'^“ pro maiore habeatur,quantum tarnen fît ex tefiatoris uoluntate aliud efi, qui con^ ^“ “^‘ filq maturitatem in co l'pedauit,quæ à natura,non à prindpe indulgetur. Potes (dicebat Phauorinus ni fallor lmperatori)hominibus Barbaris duitatem Ro-inanam dare, uocabulis nominibusue barbaris non potes, quod ea à natural! ci# uium ufu uim atep proprietatem accipiant. Quid rurfusfî non ratione nominis, led folum eftedu æquatio fiat C Et hic tradatus ad interpretationem pertinet,amp; re* ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^ gula efi: Quæ de cafu uero difpofîta funt,ad fidum quoque extendi** : quoniam fi# * ^^ ”' ’“^^‘ dio ueritatem imitatur, amp;nbsp;æquc ac ipfa ueritas pollet. Hinc efi, quod lex Aquilia quæ datum hero,id efi domino,damnum refardri iubet,etiam quod hæreditati ia# ^ r^^^'^j f centi illatum efi ulcifeitur ^ . Hinc edidum prætoris condemnatos iudido publico 4^„,j ’ notansjin eis quoque qui fide condemnati funt locum habet'^, ut quia quis fît con# c Bdr.l.idwJe feffus,qué lex pro condemnato habet. S * confultum Macedonianum in Republi ^ ^'quot;f^-.j ^^ ^^ ca quoque obferuabitur,quæfiliofam.mutuâpecuniamdederit‘^,amp; tarnen Refpu# ç i mortuo. de blicafidam perfonam fufiinet‘'.Sicleges pleræque poenales,quæfacientemgladio fid.

infequuntur,etiam de eo intelliguntur,qui per aliumfadtE Qui pecuniam àreo pe^ 1 ^^uTrf«/de tare arbitri fententia fub pcena uetitus efi, nec à fideiuffore quidem dus petet 2 » 'ayi,^

Non tarnen

ANDREAE ALCIATl

Non tarnen régula huiufmodi perpétua eft/cd plerafcp habet exceptiones,ut cum ^^'h^rc ^^^‘^^ ‘^’“^^^ ^^“° ahud in cafu uero,aliud in fiifto fuadet ^ :quapropter procurator ad i l. nö dbHuUt. exigendum accepto ferre non poterit,tametfi acceptilatio fida lit folutio', id enim c. de nouât. donationem contineret,dequa huiufmodi mandato non cenfetur adum.Sic S,có/ ddtre^''‘^' fuim™ Trebel.de hærede uerba faciens,in fideicommiftario locum no habet^:ncc enim per fideicommiflarium tabulas teftamenti, ficut per aditionem hærcdis fulfil l l. poftuUntc. nenturmec tarnen negari poteft,quin fideicommiflarius eftedu cenfeatur hæresL , ad treb. nbsp;nbsp;nbsp;Ladern ratione edidum prætoris,ei qui negotia alterius geftent adionem eo nomi ne promit tens, locum no habuiflet in eo qui hæreditaria negotia geftiftet, mfi S' id *” I ^den‘^'^ prætor exprelïlm cauiflèt'”.'quienimuiuentisnegotium curât,aftedionequadam ^^ ‘ ^' motus uidetur,quæ ei obefte non debet. At qui haereditatem uaeâtem ex tricare nw titur,n5 uidetur tam ex obfequio laude dignus,^ ex curiofitate quadam nimia ro B gl.i.culpa.j. prændendus^.Non procedit prædida régula etiâ,quandouerifimileeftid adum, ' ^■^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut in cafu uero tâtum difpofitio perficeretur: Veluti cum quis iurat ft foluturû,non 0 c.ddnoßrä.j. poterit id compenfare quod co tempore fibi debebatur°:quod fi ex noua caufa inci de iureiur. pj^^j deberi,aliud forte effet,quod Barto.fenfît ^. Sic cum uerba perfonæ inhasren^ P Qartd. ampli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o • • •

us. rérat.ha. tem qualitatc refpiciunt,apparet id adum,ne per alium hat^, undeS^ initiatusqui 5 l.iii.§-ß,pc. publice macellum uel tabernam exercereprohibetur, poenis legis nó cohercebitur, qwd iimsqi IJ p^ alium exerceat^,Sic amp;nbsp;lex college eum qui exercuerit artem uilem ab honore r clê.j. de hita excludens, non intelligetur illi notam inferre, qui ipft mercimonqs non præfuitS er ho.de. quamuis ftruorû inftitorumep opera ea in re ufus proponatur;nâ amp;nbsp;M. Craftùs, * tif/Z'X^ hauddubie Romanorumnobililfimus,huiufmodiartificumftruorûoperadiues faduseft,ut Piutarchus tradit.Cenfetur autem perfonæ qualitatem refpexifle,cum

^ ^■^■‘'i- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;natura rei hoc fuadet^uel cum uerba hoe exprimunt:ut h dicatur,Pcrfonaliter,per

* ^de'^og^ml' fe^proprijs manibus,ipfemet,amp; fi qua limiliaquot;, quäuishuiufmodi uerba non adeo efficacia fint,ut tarnen rei natura ratioep legis non præualeat’^. Sic amp;nbsp;teftator appo x l.diuus.defal. fita conditione,lï hrres fine filqs legitimis,^ ex legitimo matrimonio conceptis de cefftrit,non intelligetur de his ftnfilft,qui per fubftquês matrimonium, uel per ro fcriptum principisjulti hlq eftedi funt,quia illa uerba naturam refpiciunt,nó legis y MexLeonß. fidionem ^ . In materia quoep ftrida, amp;nbsp;quæ ad literam debeat intelligi, non hef MXtwt de huiufmodi interpretatio;quapropter Rom.Pontifex,fi beneficium quod morte ua tUa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cauerit conferri tibi mandauit,iscp facerdos nó mortuus fit,fed aliàs priuatus, exau

toratusûe,mandatû extinguitur,in quo de morte naturali adum,non de ciuili pr32 t e. fuCceptum. ^umiiur’^ ;huiulmodi enim gratiæ ad beneficia angufte accipiuntur, nee in eis licita derefc.m 6. gft exienfio. Sic luftiniani conftitutionem^, aduerfus eos latam,qui rei alienæ ua^ a l.fin. c. «»de c^am poiieiiionem occupant, receptius eft in eo non obftruari, qui rem hæredita* *'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riam occupauerit, hæreditas enim improprie uice perfonæ fungitur. Quaproptef

cum lex municipalis rem uenditam iuberet publico præconio profcriptioneep ccrgt; tis locis diuulgari,amp; nifi intra fex menfes contradidum fuifler, quamlibet perfonâ, b laßl.ß is q.;p etiam fi uniuerfitas cfIct,excludi.Refpondit Raph.amp; laf. ^ hæreditatis iacentis illa# empt. 7.no. befada elle iura: quod amp;nbsp;mihi placet,tum propter decreti duriciem, quo ftx meh# fium præferiptio aduerfus iuris communis régulas inducitur, turn quod hæredita ti ipfî negligentiam imputare no polEimus:quod fi eo cafu lex iuberet, ut quicu^ in re,uel ad rem ius haberet,illud oftêderet,putarem excludi hæredem, is enim ins c I. inde. § tde ^‘^ ’’^”' habebat,nempe ius adeundi,quo rem confequi potuiffet . Et ex his confe iul.ad.l.alt;ß. quens eft,ut leges municipales,fi corredoriæ fint,uel limitatoriæ, ad cafum fidum

no«

DE VERB* SI G NIF 1C» L I B» II» 37 non trahanturjd^ uulgô receptum eft:cum enim hæc interpretatio ex extenfione fiat,in his nullum elfe extenfioni locum conftat‘^,nifî in cafibus quos infra loco fuo ‘^ ^^^^^ ^'^ attingemus.Qua ratione nec in pccnalibus,odiofisue calus fidus comprændetur^: e Ro.cô^.43^. idem fi difpofîtio taxatiue concepta proponatur, ut cum quis fe pro fado fuo tan? turn obligauitf» Idem in difpofitione hominis dicendum,cum cafus fidus fub uer ' j^^ ƒ bis cÔprændi non potcft2:qua de re difFufius fequentilibro tradabitur» Et ex his g i.fi eu dotent, quoep ardua illa quæftio finiri poteft,an appellatione mortis, de morte quoep ciui li accipiamus,in quo régula eft,non acdpi ”, quia uis uerborum talem fenfum non ” f^^^de^ûèrb patitur.Si tarnen mors ciuilis omnino eiufdem effedus quo ad id de quo agitur fît, tune ex interpretatione de ea quoq? adum cenfebitur, Vnde fî fît didum, focieta? tem morte finiri,etiam publicatione finietur‘:amp; ficut mortuus no impedit,quo mi ‘ ^‘^p^‘ nus fequens agnatus proximus fit,ita amp;nbsp;deportatus’', Et padu de dote in cafum k Lj .inji.de c3 uxoriæ mortis lucrifacienda,etiam in eum cafum intelligetur, cü in religiofum mo trd.tab. nafterium feceflit^mec enim uerifimile eft uoluiflê maritum hoc cafu cxpcdare,exfi * ^‘^^^^* gédæ^ dotis moram pati,donec naturaliter uxor fato fungeretur, quæ indiuiduâ uitæ côfuetudinem contempfît,fîcut nec tune dilationis ratio habetur, cum quis in eoru religioforû albo fe profeftus eft,qui omnino ex inftituto fuo fint incapaces”*« *” ^^^^’^^^quot;^ Idem in his qui in metallum damnati funt,amp; ferui pcenæ fiunt'finec enim fpcratur dit je leg.ij^ fore,uthi unquam liberêtur,ut merito eorum interfit mortem expedare, unde fer^ » l.intercidit.m uitutem illam mor,ft coparamus” :amp; fi fortæ accidat ut indulgêtia principis reftitua ^^ tur,iam non illi,fed alq nouiqüe homines exiftimantur ^ » In deportatis uero fpes 0 i.« fdao.§, hæc reftitutionis no omnino extinguitur,eorumque intereflè exiftimatur, ut mors ƒ q^s rog.ij. uera expedetur,quod in eo refpofum eft, qui poft mortem grauatus erat fideicom ^^. ^^^ßß^^j miflùm reftituere^ :poflïdebit enim poft publicatione fifcus, donee morte extindo quot;nbsp;ar reo, dies fideicômiflî uenerit » Cæterum in cafibus quoeg quibus permifta non eft ^ l.fldtùa. §.ji cxtêfio,fed uerbis ftatur,nunquam appellatione mortis de ciuili intelligimus, ut in ‘^ ^^ ^’ Pontificis Romani gratia,qua in cafum mortis mandatur alicui prouideri, facerdo tiumtÿ conferri’',in his enim præterquam fi motu proprio indultæ fint^, fit ftrida r d.c.fujeeptü, interpretatio» Et hæc,quod ad improprietatem fidionémque pertinet, hadenus» ^ Jk^eïom Ex ufu accipiutur uerba generaliter in quacunep materia,etiam pœnali:quoniam ni.i.fane.uer is communis loquendi ufus proprietati quoep uerborum præualet, dum tarnen ex P^. moriente. autoritate prudentium originem traxerit:nec enim dubiü eft, ex autoritäre dodo# ‘'^ f^*^* rum,propriam quoep fignificationem duci^, quanta^ eius uis fit,oftendit Cicero, t bmJ.I. eëj qui quandoep ulum optimum magiftrum appellat, quandoep omnium magiftro* pop.Uj.q. rurn præcepta fuperare afterit » Horatius quocp, Multarenafcentur quæiamee cidere,cadent^» Quæ nuncfunt in honore uocabula,fiuoletufus. Quem penes arbitriumeft,amp;iusamp; norma loquendi» Quintilianuslibro I» capi» V. Autors tatem,inquit,fermonis cofuetudo fuperat. Et inferius: Confuetudinem fermonis, uocabo confenfum eruditorum» Sulpitius Appollinaris apud Aulum Gellium, non folum uerborum communium ueræ ÓÓ propriæ fignificationes ufu mutâtur, ^ ^ ^ ^^^^^ ^^ fedlcgumquoqucipfarumiuftatacitoconfenfuoblitcrantur » Bartolus** tarnen, füpU^, quod ex communi ufu dicitur,non eflè ex propria fignificatione aflèrit, fed potius Ixw^/jSwojj, feu ex figurato fermone dici:quoniam naturalis rei fignificatio, autori#

täte populi immutari nequit’' » Et ideo exiftimauit Saly»cum lege municipali caue x I.i/.lt;kujufr. retur,uerba ex propria fignificatione acdpi debcre,in ea inteftatum non cenferi pu# ^***’^* pillü,qui etiam fi uoluiflèt teftamétum facere iure prohibetur,quoniam id ex com# d muni

ÎÔ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D» ANDREAE ALCIATI

y U-dc fw ^ jT^uiii loquendi ufu,n5 ex propria fignificatione eft^, Addunt altjj'dcm elle fi lex t Ffb.mprofc mandet uerba nullo extrinfecus addito inteUigi^ . Sed in hanc ego fententiam mi «^«r. nime iuerim,qui fupra ex opinatiiïïmis ieriptoribus oftêderim,proprictatis uerbo# rum uim,amp; ius penes uium efle:unde enim uocabula inuenta nifi ex hominu ufu^ Si quidem uetultiflimam linguam Chaldæorum feu Hebræorû fuiiïe eóüatjquod amp;nbsp;ueteres ienfiHè uerifimile ed, cum apud Aflyrios inuentas literas,amp; in Aegyptu per Mercurium,in Gracciam pér Cadmum Phocnicem,in Italiam per Pclaigos ab latas,autorum confenfu traditum fit, ld amp;nbsp;eo aroumêto Euiebius Cæiarienfis co;^ firmat,quod literarum nomina apud Hebræos iùam figniHeationem habeant, ut Aleph doCtrina,Bcth domus,Ghimel plenitudo,Daleth tabularum Slt;c.cum apud alias gentes nihil fignificent, folumque quædam in his peregrinæ linguae imitatio appareat,ab eo fermone alq orti,ex ufu amp;nbsp;confuetudine,uim,augumentum, natura fuam acceperunt.Quapropter nequacp credendum efl,naturalê rei fignificationem no polTe populi autoritate imminui.Nec uerum efi figuratu huiufmodi fermonem dici,cum contra potius is figuratus fit,qui praeter ufum accipitur ,undc amp;nbsp;Kaic^xiç figuragt;quam abufum latine didmus ♦ Arbitror igitur etiam in fiatutis munidpali bus,8^ quacuncp alia materia communem hune ufum obferuat i debere: ex quo eo

4 f.)4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequens efi,ut licet appellatione befiianim folümodo ferae côtineantur**, ut leones,

^ depoft»^ urfi,paniher3c,tamen propter communem ufum omnia etiam domefiiea côpræn^ tfty.i .;ph. j^p^m-b^ gæin tefiimonio quod quis pofiederit,intelligitur,id efi detinuerit, Sic in fiatuio Titium amp;nbsp;omnes de eius domo eqdente, etiam naturales filij eqdentun c I. drmorwn.j. Sie arma ex communi ufu hodie dicimus etiam lureconfulti diffinitione cxplof,B ♦ ^°* Sic tefiator uxorem fuam ufufruCtuariam,dominam,modcratricem relinquens,de folis alimentis, amp;nbsp;folita prærogatiua inteilexiflè cenfebitur. Sic licet malcdicere S^ blafphemare idem fignificent,tamen ex ufu aha fit interpretatio.Sic conduâor pagt; dus ne ad penfionem,nifi quatenus gaudere potuerit,teneatur, ablatis praeter eius aliquam culpam ab exercitu frudibus,non tenebitur:quia uulgo non dicimur ga^ uifi,nifi ea re,quæ in nofiram utilitatem peruenerit. Sic lex poenam confiituens ei qui rem alterius acceperit,non fblu de re aliéna iure doming ,lcd etiam propter fim d Bdft.inrubr. plicem pofièfiïonem inteHigetur'^ : idéppropter communem ufum, Dedaranda de op.fw. tarnen hæc efi conclufio quibufdam mod is. Et in primis uiderentur fupradida in communiufu procedere,qucm peritiintroduxiirent,idq;Fabij Quintiliani fenten tia aliqui aftirmant,alioquin imperitæ multitudinis ufus nequaquâ in animaduer^ 1 fione elle deberet:nam amp;nbsp;uulgi opinionem lurecofultus reprobat,eum qui promit 11. quod diat t^re obligatus fit,fatifdare debere exifiimantisSS: Baldus plcrumcp fcrip(it,idioia^ deeuic. nbsp;nbsp;nbsp;rum ufum pro abufu eflè.Fclynus nee excellêtifiimos, nee item imperitilÜmos ob«! feruari iubet,fed mediocres,8^ ex corum fententiaufum comunem coftituendum. Sed cum ex mente proferentis uerba accipienda fint,ego aliter finiédum cenfèo, ut ficut in tefiamentis patrisfamilias confuetudo fpedatur, in c5tradibus ipforum co trahentium,ita amp;nbsp;in fiatutis eam fententiam fèquamur, de qua uerifimile efi ipfos legumlatorcs intellexiiïe. Si igitur ab excellentifiimis fada fint,eo modo loquutos illos uerifimile credemus,quo peritiffimi folent:Si ab imperitis, cralfa minerua ueï ba accipientur:nam amp;nbsp;Celfus peculium pro repofititia pecunia interpretatur, ex ru f l.pchow.defticorum fenum autoritate, qui pecuniam fine peculiofragilem eflè folent dicere ^♦ Icg.iij. nbsp;nbsp;nbsp;Sed amp;nbsp;quoties aliqua didio ex communi ufu latius accipitur quam ex proprictate

foleret,in dubio ex proprictate aedpienda efi, fi ratio legis non arque ex communi ufu mi

DE VERB. SIGNIFIC. LIB. II. iifu mili'tettexempli caufa,Nepotes auo proprie dicuntur, qui eo uiuente concept! funtjcx ufu tarnen etiam qui poft eins morte concepti funt,eo nomine did poftunt: nunquid igitur edictum prætoris nepotibus bonorum pollèftionem aui décernés, etiam in his ßbi locum uendicabit:qui concepti non fuerant;amp; cum qui conceptus non eftjnon poflit fingi natus,fequitur inter eos nulla fuifleproximitatem : amp;: idea huiufmodi nepos reijcietur^, Quapropterin prædida municipal! lege, quirê alto g i it„n, défais rius acceperit puniête,fî appareret legem in fauorem dus latam,qui rei dominium cr kg, haberet,nô comprænderetur poflèflôr,tametfî probaretur ex cômuni ufu rem alte rius did,etiam cuius fola poftdTîo ad alium pertineret, tum enim uerbi proprietas potius quàm ufus cômunis ipedaretur, Si uero par ratio iècundû utramc^ iigniii^ cationem fit,tunc etiam cômunis uius attcditur:unde lex Iulia de adultères, non fo lum in iufta uxore,amp; quæ in manu uiri conuenerit,locum habet, fed etiam in iniu^ fta^jid eft cum qua matrimonium eft,licet non folêniter celebratum,idque propter h l.f uxor.de communem ufum ex Homeri carmine où p.ÿvQilt;sj.'Âiwa\ôx'^(ÿ/j.s^07raij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ‘^‘^**^^‘ alibi expofuimus.Cæterum amp;nbsp;illud lciedum,ex communi peritorum in Latino fer mone uiu, nihil ad uernaculum idioma inferri : quapropter ft latine teftator liberis fuis tutores dederit,etiam nepotibus dedifte intelligetur, fi uero filijs dixerit, aliud . eft':licet hæc difterentia in uulgari fermone conftitui nequeat. Quapropter cum ex dheftAuL cômuni con lue tu dine in lingua uulgari probatum diet,aliter filios legitimos,aliter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, legitimatos appelkri, rdpondit Alexander ^, non iddreo ad fermoncm latinum ^^' ^°^‘^’‘ quicquam inferri,cum latine etiam legitimus proprie dicatur, quem princeps nata libus reftituit:quod frequenter in fado diiputatum uidi, in his quæ pro teftimonio uulgari lingua dida erant, ut à communi latine loquentium ufu interpretationem non acciperent.Qua tamê in re ego fubftfto,cum uideam ^ in hoc tradatu,amp; alfjs in locis à Græcæ linguæ fignificatione adLatinam argumentari lureconfultum, ut in glande amp;nbsp;ueneno,amp; longe maior fît uulgaris noftræ locutiôis cum latina,quàm illi cum Græco fermone aftinitas.Ncc illud omittendum,cômunem loquêdi ufum attendi qui eo tempore fuerit,quo lex ipfa municipalis lata eft, nô qui poftea inolc^ uerit^fîcut amp;nbsp;in teftamentis,cum de interpretâda defundi uoluntate agitur, is ufus ? ß^ƒ‘^5* probandus eft,qui tum erat,cum ille teftaretur,nô qui deinde admitti coepit,quem forte teftator ignorauit:tametfî enim lex lèmper loqui fingatur, id utiep uerum eft, ut id tarnen loqui exiftimetur,quod à prindpio legumlatorci ipfî cenfuerut. Qua^ proter qui hodie eft communis ufus,olim fuifîè non præfumitur’*, nifî adeô anth « B^rtoJd. la quitusreceptus probaretur,autantehominum memoriam inoleuiflèt. Damnat ^^o-Tranquillus Claudium Impcratorem, qui filios libertorum in Senatum allegerat, idque exemple Appq Claudi] facere dixerat, qui amp;nbsp;ipiè cenfor libertinorum filios curia non fummouerat : ignarus,ut ille inquit, temporibus Apprjgt;8c deinceps ah* quandiu,libertinos didos,non ipfos qui manumitterétur,fed ingenuos ex his progt; creatos,Putauerim tarnen,fi qua lex ex eo feniu,quem à prindpio habuerit,iniqua dret,poflê ex præfenti ulu declarari,ut iniquitas ilia emêdetur;cuius rei exemplum

in V alentis Imperatores côftitutione habemus’',qui monachos omnes ab heremis « l.quidd.c, de extrahi,amp; ad duitatu munera fubeunda compelli iuflït,quod edidum adeô execra bile amp;nbsp;ab omnibus autoribus dânatum,in corpore tarnen iuris adhuc legitur,quœ niam alio fenfu accipi poteft,nimirum ut hi foli pledantur, qui monazonio nô ob CHRISTI cuJjtum, ftd ad euitanda munera congregati proponuntur, atcp hoc modo interpretauone prudentium legislatoris impietas côfringitur,Efficax autem d 2 communis

D, ANDREAE ALCIATI

communis bic erit ufus,fî per longum tempus eualuerit, puta dccennio, nec enim uerifimile eft,poflè ciiius ciuitatem in alicuius uerbi nouanda confuetudine confen tire.Probandum igitur erit quod ad huiufmodi tempus attinet, itemque quod ad pcrfonas,quæ res ab arbitrio iudicis plurimam uim trahit:ut fî de eo agatur, quod uerifîmiliter læpilfime, amp;nbsp;à quàmplurimis fieri uel dici foleat, idiplum neceflario probâdum fît:fî nero de co agatur,quod rarius coungcre folet,fufticiet fi non à plu rimis,{èd ab his didu conftet,qui de ea re uerba fecerunt, quamuis pauci fuifie pro^ ponantunatcp ita Barto.fentitquot;, Nobis Slt; illud placet, fi ex lureconfultorum libris de huiufmodi ufu appareat,aliam probationem non requiri, ut in didione intefta^ tus, quæ non nifî ex cômuni ufu pupillos amp;nbsp;impubères continet ? : cum enim tales quoep pro inteftatis lex accipiat, etiam citra aliam probationem in quacunep lege municipali de his adum arbitrabimur, quod in his didionibus quoep produced fi cft,quæex ufucontrariam antiquæ fîgnificattonem acceperunt, ut tyrannus : olim enim boni principes fîc nominabâtur,quo fenfu amp;nbsp;Homerus,Si Virgilius ufî funt: ut religiofus,amp; deuotus,quae olim in malam partem, hodie in bonam ex ufu acci^ piuntun Ex interpretatione fenfus legis accipitur,cum uis uerborum id non fîgni ficat,fed extêfio inducit,de fîmilibus enim ad fimilia,ei qui iurifdictioni præefî, pro ^ I. no poJJ««t. tedere fas eft^ ,atcp ita ius dicerefîmflfs autem ille cafus exifîimatur’',qui eadem uel r hil folu, ^ maiore rone nititur, qui^ eiufdem edcdus efi,tametfî uerbis fît diffimilis, fatisque prbnipüü. de cft fî fîmilitudo fît eius refpedu de quo agitur,licet in cæteris dilfcrant' . In fauora exclut, nbsp;nbsp;bilibus quocp pro fîmili habetur, etiam quod non æque tâta ratione fulciturh Igi fi X” r«6 ^ ^^^ ^^ fîmilibus ad fîmilia regularitcr in lege fit extenfio (nam quod ad difpofino t c.ß.defimo.' nes hominum attinet, in fequentem librum referuaui) prxterquam tribus cafibus»

Primus,cum legis corredio induceretur, quapropter folet dic{,in corredorqs no permitti extenfionem, Secundus cafus,cum lex peenalis eft. Tertius,cum lex IP mitatoria,feu ut noftrates dodores dicunt,exorbitans eh^utraqt uoce no fatis pro ba,nifi quod à ueterum fermone limitatorium minus dégénérât : eft enim limitare, intra limites fuosreftringere,undelimitati agri,Plinio libro XVII, Frótino,Agc nio,Boëthio3amp; Iurec5fultis:nam 8^ Cicero ad Appium : Pulchrum de tua prolixa (inquit)beneficâque natura limitabit aliquid pofterior annustmeritó amp;nbsp;nos limitas tia appellabimus, ea quæ à regulis iuris communibus recedunt, genaalitatique Ie# gis dcrogant,De fingulis igitur quibuscp uidendum, In primo cafu communitef ea fententia approbatur,ut in corredorrjs licita non fît extenfîo, quod enim mut«u « I.pr^cipimus ^*” ”®^ reperitur,cur interim firmum ede non debet“^ In uniuerlum enim folet in^c.iedp. dici,legum corredionem fern per euitandam’^: quod fi leges inuicem repugnare uf x § .fin.in duth. dentur, debent diftidionum feedere conciliari, nee cenfebitur abfurda fubaudiuo, '

Ut huiufmodi diffidijs obuiam eatur,nâ absque tali interpretatione ne myftica qu^ dem Euangelia confiüerent^nec quisquam tam caute uel promifcuo domefticoque fermone uti poffet,qui non in alicuius repugnantiæ notam inddcret:n5 enim pro tinus uociferandum,iï quiequam contrarium uideatur, cum iudieq examine adhigt; bito facile fît ambigua dilïolui,aduerfa feparan,uaria difcemi, obicura diluddan^.

Hinc eft,quod ne legum corredio inducatur,argumêtum à contrario fenfu, tao quam ex fubaudito inteUedu non accipitur,amp; claufula generalis tue ad omnia prac « gl.c.cupngu cedentia aduerfus naturam fuam non refertur^♦ Hinc eft,quod in corredorrjs, fî rlXt^Z' ^^^’' ^^^^’^ ratio,no tarnen eadem inducitur iuris dilpofîtio, quod amp;nbsp;indifpêfatio pr^ebanö, nibus quo^ procedit;non enim aliud eft di{pêfatio,quam iuris comunis quardarn infauorein

DE VERB« SI G NIF IC» L I B» IL 41

in fauorcm particularem rdaxatio,lèu corrediojquæ amp;nbsp;priuilegium dici potefi: : in his igitur extenfîo,etiam fi eadem uel maior ratio adfit □ locum non habet**» Sunt ** ‘^^^j^ ^“^^ * enim dilpenfationes odiofæ,amp; annexam mandati Pontifier) forma habent^, à qua t c.cuideno.de recedi non potefi,meritô præfrade nimis,amp; ad literam tantum accipiuntur. Re# P^lt;^^' 'gt;^ ^« firingitur prædida régula,quando ratio in lege expreffa eft, tune enim ex ea fit ex^ tenfïo‘^;quoniam omnis cafus in ea comprænfus cenfetur, cum ratio legis fit lex ge c uf. autlen, neraliter quicquid fub ea continetur decidens: amp;nbsp;ita aliqüibus uidetur, quidam in 5“**^ lui fententiam adducentibus,quæ non in corredtorfis led in limitatorrjs locum has«

bent. Mihi haud fane uerifimilis,nec ex ueterum mente'^uidetur hæc fentcntia:cû d imo.^.d’uiro enim in lege idem fit,fine ratio exprimatur,fiue unica tantum adduci queat^, conlè ®””^^j 'b ^^ quens effet ut régula nunquam procederct, nifi ubi lex ex plurimis rationibus fangt; ^ gio^kcjuiuis. cita eilet: qui cafus rariffimus eft, imô exceptio inepta etiam clfet,cum tune no quia eJe fiddeo. tradtaretur de correftione præcifa eflet extenfio, fed quia aliqua ex illis rationibus celfaret. Nam amp;nbsp;ex eo confutatur hæc opinio, quod receptilfimi iuris eft, quo^ ties eadem ratio id luadeat,in corredorrjs fieri extenfionem, de ftrida uocabuli fignificatione ad latam^tquam fionificationem quid opus eflet refpici,fi etiam f gl;»“»^^«-’*

? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;q obh.uir.

ciira uocis generalitatem fieret extenfio ^ cum unica in ratione irequentulimum ad curationé. fit omnem legis cardinem uerfari. Senfere hoc iuris Pontifier) interpretes, dum conftitutionem eam,quæquemcunquereligiolùm in præfulem alterius religion nis eligi prohiber•,quoniam corredoriaerat,non extenditradiderunt,quomilt;!g de jjefif^. nus in collcgam eligi polfit 2 : tametfi eadem effet ratio, nempe ne difparis com uer, prelat», ditionis homines focientur. Senfit amp;nbsp;Bartolus dum legem municipalem, qua ftantibus filijs mafculis, fœminæ excluduntur , non extendi ex ratione agna^ j, B^rt.t libero tionis conferuandæ tradidit ^ , quæ fola probabiliter adduci poterat. lllud non rum.i.eo, diffiteor fi ex rationisin lege noua expreffione appareret contrariam legis uete#, j^^^-^jj ^^ ris rationem generaliter corredam ‘, tune extenfionem permitti debere. Qua^ deUb.j^gt» propter cum ex ledione ftatutorum conftaret, mafculos fœminis ubique præferri, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

amp; fie iuris communis rauonem negledam, refpondi prædidam Bartoli fentêtiam no procedere,^ ideo fi lex noua fœminis patruum præfert, etiam patrui filios effe præferendos. ^ Nam 8lt; luftiniani lex ^ uxori inopi in bonis mariti quartam defies k socy . confié rens,fi très fint filrj uel pauciores, extenditur etiam fi nemo filiorum adfit, tametfi j ^jJ,quot;'J^,rters plures extant afcendentes : apparet enim propter uxoris inopiam generaliter legis «. c. unde ueteris rationem corrigi,liberos uel afcendentes præferentis: imô tali cafu, cum ra^ ‘^”'-tio legis ueteris per nouam corrigitur,ctiam plerisque reclamantibus’^, putauerim *quot; cle.^.lt;fc non iolum in corredori)s,fed etiam pœnalibus fimul extefionem permittendam’*. « M.c. fi. de Reftringitur rurfus prædida régula, in his quæ relatione quadam coniungûtur, «W^ ^ nam altero corredo,alterum quoep corrigi cenfendum eritquot; : quapropter lex noua * ^‘ƒƒƒ’quot; *”* legem luliam VifceUiam de uxore loquêtcm corrigens, etiam in marito correxiflè exiftimabitur:qua ratione amp;nbsp;lex in adore corrigens, de reo quoep egiffe creditur^, f ^jJ ƒ^ hü^ fic pœna impofita uendenti,intelligetur amp;nbsp;emptorem diftringere^ ♦ Quod tarnen ^ ^^ jgt;X^» declaradum eft,fi eadem ratio fubfit,alioquin aliud obferuabitur ’* ♦ Ecce, lex pro# r cfin.de uerb. hibet marito,ne uxori ultra quartam bonorum legate poflït,n5 cenfebitur uice uer J’g”!/’-fa prohibuiffe, quin quantumcunque uelit marito uxor relinquat : uidetur enim ui* rorum meliorem coditionem folum feciflè,amp; id cauiffe, ne muliebribus blandicijs fedudi,male hæredibus fuis confulerent:quod Socinus rede refpondit ’. Eadem * ^/’•’^♦.« ’♦ ratione crebrius traditum eft,fi lex fbrorem à fratris hæreditate excludat,non cenfe

dj ri ex

42 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D» ANDREAE ALCIATI

ri ex aduerfo fratrem prohibitum, quo minus ipfe fororis hæreditatê adipiicatur: quamuis enim ius foccedendi reciprocum die debeat,tamê uerilimilius eft uoluiftc t Doilo.l. legs legislatorem mafeulis tantum confulere^» Sic amp;nbsp;cum lex iuberet,quæcunque per xij.c.lt;k leg. fratres cohabitantes acquirerentur,efle communia,relponfum eft,æs alienum per ^^’^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alterum conflatum,alteri damno non fore,ne in poteftate fratris fit alium ad ino^

piam redigereZuidemus enim plerunque permitti,ut per alium mehor conditio no Ji Uij.c.^pac. fira eftici poflit,deterior non poflit“^ ♦ Quod in correlatiuis,ut uocant,dictum eft, ^ M^c^w ^^^ lt;^uoque procedit,quæ ex lege ueteri regulariter inuicem æquiparantur’^,

Qtiaproptcr lex noua inducens,ui quarta qua: ex lege falcidia detrahitur quo mu nus detrahatur prohiber! per teftatorem polîît,in ea quoque extendetur, quam ex y BarJ. »wrerf S®‘'^^“^®’^^‘-® quot;^’■^^*^*^® hæredes retinere pofliint, ^ quod tarnen intelligent lus.adTreb. dum,cumeademin æquiparatisfubeftratio,alioquinex nuda principis uoluntat te abfque alia ratione quicquam indulgentis contra régulas iuris conccfïà,nec ad æquiparata quidem protrahentur:quod ea in conftitutione apparet, quæ correda antiquiore lege,centum annorum pradcriptionem ad quadraginta redigit,cum in x duth.quasac. gccklia loquatur,ad Rempublieam non producitur^* Rurfus hoc inteUigendum, ut fiat extenfio quatenus corredum fuerit,in eo in quo æquiparatio eft fada tant turn» Vndc quamuis rei uendicatio,ô^ adio publiciana ij idem paflîbus ambut lent,lex tarnen noua in rei uendicatione bonam fidem autoris requirens, ahoquin ufucapionem non admittens, ad publiciana experientem non. protrahetur, non K ^drt.l.euqui enim quo ad hoe æquiparantur *, Huius autem extenfionis, quæ in æquiparatis §.^£tor. de ßt^ratio ea eft,quod propter paritatem cafibus iliis à lege attributam,non nos eam corredionem,ied lex ipfa uidetur augere, ficut in extêfione,quam uulgo paihuani uocant,traditum quoque eft. Cuius rei exempium,cum lex minorem uigintiquint que annis teftari prohibet,non poteritneccodiciUos quidem facere: quoniam get neraliter lege antiqua traditum eft,qui teftari nequeat,nec codicillis quicquam ret t Partij, dele finquere'’ ♦ Ad hæc pertinent etiam quæ deacceftorijsdicuntur, 1ère enim recet S'**! • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ptum eft, legem corredoriam ad accefloria quoque trahildep difpenfationis exenit

plo:quo traditur,eum qui iure dilpêfationis facerdotia duo obtinet,utrocp in loco, c gl.e.qdintM cum per collegas quieep tradatunaduocandumdid enim confequês eftconcelfifat d uj^l^^coló. c‘^rdotij,quod pluribus alijs fpeciebus dedarari poftèt'^ldcm in his dicédum, quæ de conftit. fequioris cuiuldam naturæ funt,^ alterius inftar reguntur^, ut in légitima quæ ex e gl.c.«5dff.rt,j^teftatorumfucceirioneformamaccipit,namea fucceflione commutata,amp;: ipfam f Mth.^ter^ quoep comutaii dicimusf.SiclegeluliaPapia correda,qug matrimoniüSenatoris edgt;CMndeuir, CU liberta prohibebat, illud quoep corredum cêlètur, quod ad hoc exêplü traditu crat, nee Senatoris filiâ liberto nubere pofte: cum enim ex una radice uitiü nafcatur gï.jî.C.æ«ttp.^®’^^4'^c‘^s^ft»'^^’^”^^^§^^®^^^®^a^^«^^^™^“”’ extenfio ex ui eius regulæ fit, cui licet plus,amp; id quod minus eft:hoc enim arguméti genus etiam in lege corredo nee ^oed^^’ ^*^ ”^ reijcitur^, Êt ideo fi ex ftatuto exules amp;nbsp;profugi poflint impune occidi,utit deddul. nbsp;nbsp;nbsp;lt;iult;^ ^ uulnerari poterunt:cum filius qui patriam prodidit,occidi ceu hoftis publié

i l.inftiis.de li. cus poftït, uidetur amp;nbsp;exheredarifi Aduertendum enim eft,quoniam fi argumêtum be. er poüh. inducitur in eadem fpecie, cum minus in maiori contineatur, non uidetur id tant per extenfionem fieri,quàm ex ui uerborum defeendere. Si uero in diuerfa Ipede inducatur,non uidetur in corredorijs id permittendum: quapropter qui occidetc Çdr.cle.nero poteft,ftuprare non poterit,neque exulis uxorem alio dedecore afticere: quod utv deelcd. nbsp;nbsp;nbsp;que crebriorc calculo approbatum eft^. Sane in corredorijs quoque fit extenfio»

cum 3^

DE VERB, SIGNIFIC, LIB, II,

cum ad antiquum fus redigimurh Sed dubitatur, de quo iure antique inteUigen^ l Mlim tibi.de dum fit, bceejex municipalis agnatos præfert bis qui é latere materno coniundi ^^^-fiè* proponuntur, Filius fororis gradu proximus hacreditatem petebat, quoniam ex lege lußiniani’” agnationis iura ei tributa funt,hanc^ interpretationem utipfemfJege.cJefc comprænderetur fumendam aflèrebat,quia hoe modo ad ius antiquum,nimiruni

X11, tabul,reducebamur : nam amp;nbsp;uidemus in legitimationibus fieri extêfionemquot;^, „ c.per tienerd^ quia tametfi difpenfationes fint, tarnen primæuum naturæ ius relpiciunt : diuer:? btlcm.qui fi^ fum uidebatur,ftatutum enim iUud ideo reftringitur,quia iuris communis contrat ^quot;^ ^^'

rium eft. Si ergo ad ius commune reducamur,ccllabit reftridio, non fi ad legem X11, tabuLquæiamdiu ante fublataerat® ♦ lure autem communi filius fororis o §• C‘eteru. de agnatus non eft, in quam partem amp;nbsp;ipfe ex coniedura mentis legislatoris, alqscp leg-dgn.fuc. rationibus tranfrj, Igitur ius antiquum bic accipiemus, quod ante legem corredo riam ex communibus iuris regulis uigebat^, Nee legitimationem uerum eft effe P giogt;c-ftdtutü. fauorabilem, quia iuri naturæ conformis fit, fed quia beneficium eft principis, in pf/^*^ f^cX ^c« quo fit lata fignificatio 5, Ex mente quoque corredoriæ legis fit extenfio, cum ccjjijjent. de aliaseluforiaeffot,uelabfurdumaliquidinduceret, Qitapropter Pontificis com ^°^ft' ftitutio,qua gratiam uacaturi beneficiFad ea quæ poft induigentiam erigûtur trahi '^ ^^^^1' prohibet,in conceftione quoque à fedis apoftolicæ legato indulta feruabitur ; ab^r de.fi.dereÇc, furdû enim eflèt,plus autoritatis legato quam Pontifici attributum; régula^ gene# rali traditum eft,leges,contradus,lèntentias,teftamenta,fomper earn interpretation nem accipere,ne quiequam abfurdi inducere cenfeantur ♦ Nam Si lex luperfiua effe non debet,nec facile cludenda. Quapropter lex quæ foeneratores in facris ccc

miteris fepeliri prohibet, Slt; fèpultores abominatur, etiarn ad eos producitur, qui funebri pompæ amp;nbsp;feralibus interfunt,8ó honoris caufa funus prolequunturb’ cum t alioquin non difticulter uefpillo aliquis humani diuini^ iuris contemptor reperd Fp«f ««■^« retur, qui corpus tumulo conderet, eluforiaep hoc pado poena legis redderetur: femper enim ita interpretamur,ne eluforia fit lex, Vnde ut id euitetur, argumen# « Mtl.ex teftd^ turn à contrario fenfo etiarn in lege corredoria afTumimus'b Addunt aliqui hoc ^^^^' cafu per exceptionem in lege pofitam contra naturam fuam regulam extêdi, etiarn ^ ^ec.c.cudUe fi iuris corredio inducatur’^;quod tarnen mihi fanc quam dubium uidetur,cum fa da.col.Hj. de tis fit principalem legis difpofitionem utilem effe, parumép referat fi ex abundanti ^^^^j g æ in exceptionibus aliqua dicantur ’’, Cæterum 8lt; ob falutem animæ fieri hanc ex# quifq-iur. tenfionem receptum eft;femper enim 8^ ea quoep interpretatio affuméda eft, quæ x tamp;M-.Mth.fd= uel pro religione facit, uel nos à peccato liberat, Qiiapropter lex Foederici, pu# ‘^^^^^^^ berum facramenta in contradibus obferuari iubens, etiarn ad diftradus extende# 4 c.ex tenore.^ tur^♦ Sic amp;nbsp;lex pontifiatm, fob poena dandeftinas nuptias prohibens, tanquam fi-ßnt.lcg. fauorabilis ob æternam falutem lata, interpretatione declarabitur‘‘, Sunt amp;nbsp;ple# ^ ^^'^'^/^ raqj fimilia,quæ ab alqs tradita^, recenfere hoe opufeulo operæ prætium non eft, c c. tnpanis.de

N V N C ad materiam pœnalem tranfeundum, in qua régula generalis eft^^: ^^ê '^‘ Poenas interpretatione non adiuuandas, fed reftringendas effe, fempérque in mb if^i^^f[ tiorem partem defledendumtfolétqueuulgó dici, pœnæ nunquam locum effe, e lo.dn.c.difpé nifi ea exprcflim à lege conftituta fit ‘^, Quapropter quibus cafibus conftitutio referL poenalis extenditur, nunquam tarnen refpedu pœnæ locum habet ‘^, Sicut Si ƒ ^4 quot;^tibiqui de Pontificis decretum,quo etiarn ignorantes male afficiuntur, quantum ad pœnam refc.eo. Ub. pertinet, eos non alligat f, Et conftitutio declaratoria, licet etiarn ad præterita 2 gl lt;^l‘]‘^’«f«‘ trahatur, refpedu tarnen pœnæ in ea expreffæ, non trahitur 2, Et prohibitio quot;^^ ° d 4 matrimonii

matrimonij fub poena infam i'æ,licet fp on fall’a quoqgt; eelebrari uetare crcdatur,non tarnen pocnam infligit^. Qua rationed in cotradibus, fi poena ex parte alterius dom.feud. adiecla proponaturjakerum tame non cohercebitf Lt lubnitutioquædcuno tai’ k l.pater feuerifu ad alium extenditur,non habet locum,fi poena apponatur^. Et poena in capi^* 1 uiueßamen- ^’^^® akquo contracius adieda,alia in parte repetita non cenfetur^ Et quod de pee to.co.tit. nbsp;nbsp;na dicitur,de priuatione quocp alicuius iuris intelligitur:nam amp;nbsp;ea, quoties ex deli^

m l.fi.c.debo. do uero uel praefumpto irrogatur,poteft poenaappellari ”* : undenechuiufmodi « §.^igitur. pwuationi locus erit,nifi quoties expreffim hoc in lege cautum reperiatur’L Qua^ in duthen. de propter cliens qui in uerba domini iurauit,8^ tarnen aliquid minus obferuauit,no e T^‘*^‘ ill d ’^^oFeudo,quoduocant,mulâabitur*’,nifî expreffim l^cfeudorum is cafus com * Ji fu‘pr“cdï pfænfus fit. Quod amp;nbsp;ad ius patronatus facerdotiorum produdum eft^, uidique f glo.c.fi.de in quandoep ex fado dubitari, Titius fundum uendiderat,móxque à uenditorc euni ^^^‘^^‘ nbsp;nbsp;nbsp;in emphyteofim acceperat,adieda lege, ut quandocunq^ intra quinquennium pre^

tium emptori redderet,fundus fibi reftituereturu's Titius canonem no foluit, amp;nbsp;do minus fundo manu iniecit:querebatur,an ficut à cotradu emphyteotico,ita etiam â ^ Ïs^tr^^hquot; P^^° redimendi cecidifletf Et quibulclam uidebatur,ab utrocp cecidiffi^, cum Si pr^efump. ^^ sa padio pars cotradus elfet.Sed hæc fententia inhumana uifa eft, ne poena prinef pah's contradus,etiam leparatam redimendi padionem afticeret,quæ quâmuis coi^ *^ )fbj^quot;^^^ tradui ineflèt,uer : tarnen feparatam caufam habebat ♦ Cum igitur adeo odiofe poenae exiftimentur,confequens eft,ucram effe regulam, in pocnalibus extêfionem $ l.cu quidS.de non fieri’, In his tarnen cafibus, quibus lege corredoriam extendi à me fupra fed bb^zr pofth. ptun, eft,pocnalis quoq? interpretatione adiuuabitur ♦ Qiiapropter amp;nbsp;in poenale bus,fi ratio in lege Icripta fit,fiet ex ea extenfio. Et in sequiparatis, poena alterum afficiens,alterum quoep diftringct:idcmque in correlatiuis, in acceftorps, in confo quentibus,fi alias quid abfurdum cofequeretur, uel lex eftet eluforia,uel de animae fauore tradetur, quæ omnia fimili cafu à nobis fupra tradita,nouis exêplis rurfus , ^^^.hic oftêdere,operæ pretium non duxi:cum amp;nbsp;apud alios hæc tradata,amp; nufquam poSirtV*’®” repetita,facillimum fitreperireL Præter igitur cos cafus, alp quoep annotad poflunt,quibus lex pœnalis producitur. Primus, cü maior ratio eft in cafu omif / nec ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^»^et enim huiufmodi extêfio:unde ex lege lulia de adultères, cum mocchum de^

aMK ^‘^' ^ prænfum liceat interficere,multo magis iure poterit contumelia aftïci“,quod Attid ça^sav !^0/j uocabant. Sic amp;nbsp;refcriptu diuorum fratrü,quo Præfidi prouinciæ, unde quis incola eft,permittitur ea prouincia reum interdicere unde oriüdus eft, ad cum quoep cafum trahitur,quo ei interdicitur,qui cum incola eflèt, non in ca prouincia x l.rflt’gdioru. quid admifiLxum maior ratio uigeat,propter fugam,à loco in quo deliquit, atc^ 1 Ssr^ ’** plerisque uifum eft^ ♦ Hinc etiam communi fententia receptu eft, fi ex lege mü y^j^ ‘ nbsp;nbsp;nicipq profugus poffit impune oftendi, pofte etiam occidi, Hinc qui in aliqueni

y Mdthefil. in caufa capitali ius dicere poteft, eundem quo^ duili iudicio condemnare poterit ^ » « Ffx ëre^fie quod tarnen in latrunçulatore non procedit, cuius iurisdidio ex mandati principa dg.in reb ' hs forma certos fines habet**, Videtur tamen,amp; forte receptius eft, etiam fi maior A l.folemus.m ratio no fubfit,fed fimilis leu æqualis,extenfioni quoep locum die: quod co exem^ fi.demd. nbsp;nbsp;pj^ probatur,quo communiter traditum eft,filium à patre,non folum ex illis qua

b no0l.duth.no tuordecim in luftiniani conftitutione relatis caufis, exhæredari pofte, fed etiam eX bcet.c. de lu alrjs æque grauibus^, Nam amp;nbsp;iura clientelarum,n5 fold adimi expreftis ex caufis t ^c j^^^pe auteconftat,fededafi'quafimilis,feumaiorproponauir^. Sed tarnenaduertiæquum ji.pri.f4«; cft,rationem horum exemplorum efle,ne hlq uel clientis ingradtudo diutius impm nita

DEVERB» SIGNIFIC, LIB, II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45

nita permaneat, quia ficut ex meritis liuiufmodi illis bénéficia conferuntur, ita iuj ftum fuit ex caufa auierri : quæ ratio generaliter locum fibi uendicat, caufæ^ iUæ ^^ ß ^^^^ ^ exempla legis ipfius funt,quibus exemplis ratio reftringenda non fuit^,maxime cü (rmd.m 6. ca ratio lege Icripta proponatur, Melius itaque hæc lentcntia alqs exemplis pro? batur,amp; in primis: Delata ex Senatufconfulto Tertulliano fucceffione mater prb uatur,nifi tutores filio petierit. Quid fi curatoresC Verba refcripti, inquit Vlpia nus,deficiunt^. Quid ficupraegnansellèt, bonis curatoremdari non petite Etf lij-^-qtädß his cafibus in fententiam legis incidit. Sed amp;nbsp;conftitutio, qua indignum ultro eli^ ^,^f°P^’ “'* gcntes,ipfo iure in temeritatis pocnam,priuantur:ctiâ ad cos, qui à Romano Pon* tifice fcienter indignum poftulant,producitur f : quoniam eadem utroep cafu ratio f «J-depoftuï. eft. Sic amp;nbsp;lex,ad Barbaricum,uini,olei,amp; liquaminis translationem prohibens ,2d 1”'‘^^ ‘quot; 2^ J’’ arida quoep protrahiturS, Sic mulicr cut dotem repetenu, exceptio adultcrq fra# g i.j.a^uterci fira à marito lenocin q reo opponitur, nee quidem ex fententia legis accufari pote# ^ «P-rit*’, quod argumento eft,in pcenalibus pro ipfa peena euitanda fieri extenfionem, foï^^^^* Secudus cafus eft,cum de criminis uindida agitur, cü enim publice interfit malc^ ficia impunita no efte* (quia ut eft in Publq Mimi uerficulo: Bonis nocet,quicuep’ l^'^ ^^^«o'“*-parcit improbis)mcritó ad cafus fimiles ex huiufmodi legibus procedemus*',quod j^ ^’^‘’^ ^JJ^ tarnen intelligendum,ut non idcirco augeatur poenaru acerbitasL Hinc eft, quod modum.c. de lex quæ ab exercitu miflum infamianotat,eum quoep attingere creditur,qui ab ali “g»’^^«?». quo numero militari miflus eft*”, Hinc amp;nbsp;Modeftinus,Lubricum,inquit, linguæ icmL ad poenam facile trahendum non eft,fi non tale fit delicfum, quod uel ex fcriptura « t ij. ^.fxo-ci legis defcenderit,uel ad exemplum legis uindicandum fit^, Cornelius Tacitus 1b {‘^*equot;fe bro primo: Auguftus,inquit,cognitionem de famofis libellis fpccie legis maiefta^ aHegM,^ tis tradauitgt;commotus Caflq Seuerilibidine,quauiros,fccminasqueilluftres pro# cacibus Icriptis diftamaucrat:mox Tyberius confultantc Pompcio Macro practo# re,an iudicia maieftatis redderentur, exercendas leges efte refpondit:hunc quoque afperauerant carmina in fæuitiam fuperbiâmque eins, amp;nbsp;dilcordem cum matte animum, Quibus uerbis apparet Modeftinum de æquiparatis loqui, in quibus ^ ^^^^ ^ nbsp;nbsp;.

dubium non eft fieri extenfionem®, Ad liane fpeeiem propius accedit, quod fæ# «ero.iklV pius lectum eft,in poenis maleficiorum,de fimilibus ad fimilia procedendum dlèP : cum enim facinus patratum impunc efte non debeat,ex fimilitudine aliarum ^ jf^^'^p^^ ’^‘ poenarumconftituctur,quemadmodumamp;:inhuncfitanimaduertendum. Qua# propter cum in lege municipali crime præuaricationis arbitrio Præfîdis uindican# dum permitteretur, dixi inftar pcenæ in S, C, Turpiliano comprænfæ,ucl fi qua huic fimilis,condemnationem redigendam ,amp;ideo plus minus ex caufa arbitratu Præfîdis difcernendum, Tertius cafus eft aim eadem ratio fubeftjSó idem rei no# men hoc fuadet,fiet mim extenfio à nomine uero ad nomen improprium,amp; quod tantummodo de fado dicitunut in lege lulia de adulterqs, quæ de uxore uerba fa# cicns,ctiam in ca intelligitur, quæ de fado uxor fit ^ , uideturep id ex ea extenfione ^ *^2*^’^* induci,quæ de propria fignificatione uocabuli,ad latâ in quacunep materia fit, lb lud tame mirum, legem quæ nuptias inter pupillam amp;nbsp;tutoris filium prohibebat, ad cum non trahi, qui pro tutoris fit filius,fiue dus, qui hoc nomine uiùrpato rem adminiftrat*’:quod fpecialiter indultum uidetur prolis fauore, ne illegitima cenfea y i.p.c. demi. tur,itemcp dotis, cuius alioquin conftitutio nulla eftet. Adde quod non omnino ”wf' eadem eft ratio, cum tutor efticacius plenius^ adminiftrandi ius habcat,protuto# ^ j jj et co qt« rircrum alienandarum poteftasnulla fif ,ut in ea nihil uereamur nc in fumma do# pro.tut, tismodum

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P, ANDREAE ALCIATl

. fis modum excedat, Quartus cafus eft, cum propter aliquem fauorem, pœnalis dilpofîtionis odium temperatur,ut quia tradetur de fauore animæ, quod amp;nbsp;in cor redtorrjs fupra à nobis probatum eft, Idem fi de diuinis ædibus, aut eeelefiæ utili^ t gl.ç.fciant.de täte agaturb Idem fi cultui Chriftiano,fidei^2Selo expediat productionem fieri, quod amp;nbsp;in quibuscunCK fimilibus locum habet “, VItimus cafus eft in fubroga^ tis,uel aliqua ratione connexis:unde dilpolitio de uicario epilcopi loques, etiam in uicario collegrj locum habet:quando fede uacante ob interregnum ius fodalitio do * rc^ùp'uerb ’^olutum eff^. Idem quando id ad quod fit extenfio non eilet penitus feparatum, epifeopi. nbsp;nbsp;unde decretum ordinis facerdotalis,de clericis eligentibus loques, etiam de hifdem

;ç d.c.feiant. præfeniantibus intelligetur,de fecularibus non intelligetur , Idem quando coiv nectuntur quadam conlequentia,nam me altero mutato, amp;nbsp;alterum interpoUatur, Exemplum in referipto Traiani,quod Plinius Cæcilius epiftolarû libro X, refert: Lege Pompeia cauebatur,ne quis capiat magiftratum,neu fit in Senatu minor irb ginta annis:item quicunt^ magiftratum cæperit,fit in Senatu: fubfequutum eft edi dum Augufti,quo permifit maiores X X11, annis magiftratum capere,an fidem amp;nbsp;in Senatum deligi poterunt f Et relponfum eft, fi iam magiftratus cæperant, poire,8^ hadenus nouatam legem Pompeiam:alioquin qui adhuc magiftratû non cæperit, tametfi X X11, annis maior fît, non pofte in Senatum aUegi, Quod fi uieeuerfa edidto illo in Senatum cooptari maiores X X11,annis pofte ftatutum eb fet,uti^ amp;nbsp;in magiftratum potuiflent eligi:nam amp;nbsp;illud receptu eft,cum certa ætas dignitatibus ordinem annexum habentibus conftituta cft,8lt; certa ordini,fî reftrin^ c.cuincu£lii. gaturindignitateætaSjrelpedu quoq? ordinis mutatam exiftimari'*, Eodem mo de ekd.. nbsp;nbsp;jJq g æj^g ^gj-j.^ jj^ presbytero neceftaria fît,alia in diacono,alia in lubdiacono: fada

in uno mutatione,cum gradatim hæc munera conferantur, cenfebitur in alqs quo^ gtde.genera que mutatum^. Idem cum lex noua ueterem interpretatur,licet interpretans uno lem.de atate. ^^^ ^f^ fîmpliciter loquatur,tamen de cæteris quoquc egiiTe intelligitur, qui in lege t gl.c.difpédid, antiqua comprænfî proponuntur ‘^ ♦ lUud non omittendum, quamuis plurimis d£ refer.in 6. cafîbus in poenis extenfîonem fieri iupra docuerimus,id inteUigédum, cum huiub ^^^•2“‘^y^'‘^=jYiodîpccnæex iuftaamp;probabili caufa indudæ funt:quod fi poena fupra delidu eflret,amp; per terrorem concuifionem ^ potius qua ex ratione indicta,tunc uerba nul lo modo interpretatione adiuuanda funt,fcd potius reftringenda, Quapropter leX

Iulia,quæ patri ius occidendi mœchum deprænfum côcedit,in auo,amp; proauo,cïgt; teris^ maioribus locum nô tenct^jOcciderc enim aliquem propria autoritäre per^ quàm crudele cfi. Sic ÔC coftitutio pro crimine paterno etiam filios pcena afficiens, ad filias non extenditur‘^:quàmuis enim amp;nbsp;in odiofis malculinum ad fccminas pro trahatur^,in pana tamê tam irrationabili non fiet huiufmodi expofitio* De limv i^ '^miud^tatoriadifpofitionenuncuidendum,8Cnofiratesinterprétésmateriamhâcexorbi^ ' ’ ’ tantem appellant: eu enim ex huiulmodiextenfionederogationes legibus augcanlt; tur,meritó ab orbita,id eft communi amp;nbsp;lata uia diuertere dicûtur:unde amp;nbsp;Augußi nus de Ciuitate Dei lib, I X, Nihil approbates,inquit,quod exorbitet ab itinere Tai’

pientiæ.Quicquid igitur praeter communes régulas induCtum eft^id exorbitaredv citurjnos etiarn limitatorium ea ratione dicimus, quod intra certos limites comma nem regulam coherceat, quo fit ut lafonis fententiam minime fequcndam arbitrer, g idf.I./î coßsJ^^^ fias uoces didèrentiam conftituentis?« Igitur in bac materia communiter rece te.[ol,mat. ptum eft,fi fubfit eadem ratio,extenfionem fieri deberc : quapropter Conftantinus Imperator,cum ius donationis ex ingratitudinis caufa reuocandæ mulieri quæ fc^ cundP

DÊVÊRB»SIGNIFICL1B» II^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

ciihdo nitpGlïct,aduerfus communes régulas abftulifTet, De his,inquit,quæ porte# tofæ uilitatis,abieâ;æc^ pudicitiæ funt,fatis etiam tacite cautum putamus '’, Sic Si ^ ^^f^^j^* Rom.Pontifex,cum quadoep propter malam teftium ualetudinem, eos ante litem conteftatam aduerfus communes régulas recipi aflèruiflèt,eiufdem æquitatis fimili tudine,euà antiqua inftrumétarenouari iuflit * ♦ Quo fit, ut eius exêplo nos quoep ' ^‘^^^^^‘ huiufmodi limitatas difpofitiones interpretatioe poilimus extêdere, quod Si ratio fuadet,corredoria enim ftridius acapiütur,quoniam legi abrogeât. Si totam extin# gunt:at hæc derogant tantumodo, Si aliquantulum fuadête æquitate reftringunt, quod nullam nouitatem,nuilum odm continct,meritó in his dilaiatio prohibenda

nó eit^. Hinc eft quod in cafibus fpecialibus de armato milite ad facris initiatu ad# ^ i”’«^ «i-^ tic uocatumc^ argumetamurbtametfi alius militiæ profeflores cêfeantur,Si de liberta j te ad piam caufam,de alimctis ad dotcm^^Sic fuccurrendu ruftico propter imperi# iudi. tia,ud mulieri propter fimplicitatê dicimus% ficut Si militi. Sic de minoribus quæ ^^ ß ’'^‘ conftituta fuut,ad furiofos pleruncp producimus°: Si quæ de furiofis aut mente ca {‘fc'^/u^^^ ptis,ad ab fentes^,Si illi enim legis intelledu abefie exiftimâtur. Sic quæ fauore mi# 0 lij.c.de cur, norü indulta fucrunt,ccclefijs quoqi no denegari arbitramur^, Sic quod in lege fal ^“^- ^ cidia conftitutu eft,ad eam quoep portionem extêdimus,quæ ex S.C. TrebeUiano ^ ^tr, * deducitur*',Sic lex quæ de polTeftîone limitädo loquitur, etiâ ad iura protrahetur, g l.Uj.qMdo ex quæ tarnen conftat impropric poflîderi\Hinc Conftâtini fandio,natis poft dona#

* rt . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. j J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Bart.l.nuarcel

tionem nltis,ius reuocandi donaton concedens,ad omnem calum extenditur, quo i^j^^^ -pj-gy^ cadem fubfit ratio^Hinc luftiniani fandiOiqua ex caufa dotis alienatio rei, no ob# î trepdarUcr^ ftante prohibitionc paterna,permittiiur:etiam tûc obferuabitur, cum probibitio in j^p^^^’^^ç matris uel fratris teftamêto fada eft^jhis fcilicet cafibus,quibus mater filiæ,frater fo ^ reuec.don, rori dotem dare cogeretur^Hinc etiam eft,quod licet foleat dici,ab exceptione regu u Auth.res qua» km confirmari,tarnen intelligendum fit, non folum hoc in cafibus exceptis nô pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'*' ^^2»

cedere,fed nec in his qui pari ratione cû exceptis innitutur’' ♦ Fit autê huiufmodi ex# ^ aWJ.c.cm« tenfio, etiam fi no omnino tanta ratio quâta in cafu expreflo fit:quod hoc exêplo dilcdtt. tnducitur,Theodofii côftitutione aduerfus commune régula, hæreditas afeedentis ex teftamêto defeendentum delata,tametfi non adita, trâfmittitur, quid fi inteftato deferaturCSi idê refponfum eft,licet non æque tanta ratio id fuadeat,exprefra enim uolûtasteftatorisidmagis perfuadercpotuit,^ tacita,quænullofadoteftamêto, ^ j . j. ^^i^.^ folum præfumitur ^ »Non procedit hæc principalis enuntiatio quatuor cafibus.Pri qui ante aper, mus,cum lex didione taxatiua utitur,tunc enim fieri non debere extenfionem,rcce ^^^^ ptum cft:quoniam aduerfus legem fieret‘‘.Quapropter Si fi lege municipali cauere ** ^^^{^ ^‘^^* tur,ut eius uerba ad literam,uel abfep alia interpretatione in tclligerêtur,huiufmodi cxtêfio uetita cenferetur.Sed tamê Si hoc iudieq acumine difcemêdum, ut depræn* damus quam ob caufam taxatiua didio adieda fit:quid enim fi lex ipfa fit,quæ hu iufmodi prorogationem inducat^Cnec enim ex taxatiua uerifimilc eft legis difpofi# 6 tob aa.c.de tionememendari*^, ficutneceaquæconfuetudineindudafunt: quodinhacfpecie^ ^^^^'^^.' Ponianum obtinuiffe dicitur‘^,Mandaucrat quis procurator!,ut centu aureos tan# bo,pof.Çec 'tL turn mutuo acciperet,is fub ufuris acceperat, quod aliter no folerent pecuniæid ge# d l.iij.'^.iia-ari. nus hominibus mutuæ dari:refpÔfum eft,dominum in fœnus quoep propter con# «^^ iureutr. fuetudinem, obligatu uideri. Quid item fi materia pia fauorabiliscÿ fit,nónne piæ caufæ fauor didionis illius limitation! præualebiFç nam Si priuilegia fuapte natu# e I.iIImJ. ï ƒ;. c. ra ftride accipiuntur,Si tarnen in eis ex huiufmodi fauore de perfona ad perfonam ^ ^^‘Ç'^*^ j* permittitur exicfiof ; nam Si cum ftatutum eftet,nc à fententia diffininua tantu ap- 4^ y^ jj^jp ^ ‘

43 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D^ANDREAEALCIATI

g Pd«Lde caß. pellari ad Metropolis Senatum pofret,refponfum eft^tnee ab interlocutoria quidé ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pollè,propter fauoré publicum,ne quis extra patna litium tricis implicetur:amp; dift

nitiuæ mentio cêfetur in lege fada,quod in ea probabilior erat dubitatio.Quid rut fus,fi adec) iuHum amp;nbsp;ultione dignum fît delinquentis odium, ut aduerfus taxation nis uim operæ pretium fît pœnam extenderefquod in ea fpecie traditû eft, qua lu^ h ißn.c.dere^ ftinianus^certis tantum ex caufîs donationes fadas reuocari pofte conceflit: frequé «0Jo«. nbsp;nbsp;nbsp;(fug enim creditur ex alqs quocp fîmilibus eadem æquitate reuocationi locum dft»

Quod amp;nbsp;in his caufîs receptum eft,quibus patri permiftum eft,filium exhæredarcî cuius lententiae ille eft cardo,quod cum ratio in legibus generaliter lcripta fît,caufo illæ tancp exempla regulam ardare non debent, quod Ôd fupra à nobis tradatum i d.c ßplt;lt;p4.lt;fcft\ Sequens cafus eft in his quæ ius perfonale inducunt,uel fauore certarum pcrgt; priuil.m 6. fonarum c5ftituuntur^,non enim ad confequentias trahéda funt,quôd huiufmo^ pli^^°'^^^^‘ ^^ ^^’^ *^® fpedalis fînt,à commun! proprie exorbitant^merito^ priuilegia dicü I c.qu£ 4 me. tur,quafî depriuis,ideft fîngulislata:ad quam Ipeciem pertinent etiam,quæcerto deregâu.i 6. generiperlonarûindulgentur:undepriuilegiummilitum,utpoft{èntêtiam adhuc cxceptione peremptoria tueri le poflînt, ad cœleftis militiæ pugilem non producer m B^r. J.I.f.c, tur”^» Tertius eft,cum aliquid ualde odiolum uel irrationabile inducitur,ut eu leX de wr.ig. patri filios filiasue fanguinolentos uidus caufa uendere conceflît, non enim alia ö^ * p^quiEl^^ caufa id fieri potent'^: op inor amp;nbsp;fî fanguinolenti,id eft infantes,^ iam iam nati, no fint,uenditioné irfitam futuram, Accurftus quid fanguinolêtus in ea lege fignifica^ ret ignorauit,nos ex codicis Theodofiani interprete, in eius uocis notitiam peruc^ nimus:hócque arguméto arbitramur,de iure non licere patri,tametfi principi, filiü , fuum inuitum obfidem hofti,etiam ut fe redimat,dare. Quartus cafus eft, in ftaW tis feu legibus municipalibus in quibus no uidetur licita extenfio,unde amp;nbsp;lex luha de maritandis ordinibus,quæ uirum iubet,quicquid ad iè peruenerit à feruo dotalb quem uolente uxore manumifit,reftituere : in focero non procedit.De uiro, inquit o d.l/tuero.§. Vlpianus lex loquitur®, de focero nihil in lege fcriptum,^ hoc Labeo quafî om^^^ ^Mw^oluto ßj^ annotatdn quibus igitur cafibus lex deficit,nec utilis quidé adio dabitur ♦ Se3 hoc ego refponfo no moueor,cum non fît in uiro focero^ æqualis ratio: fî quidern mulier marito manumilfori confentiens,cü ob magnam coniundionem poifit alia præfumpuo accipi,nô facile creditur uoluiffe donare,quod in focero eft côtra:fîcui uidemus amp;nbsp;in extraneis, quibus fî permittamus rê noftrâ poflîdere, in poflèiforio p l.cjui me. de nobis præiudicamus,quod non ita eft in uiro amp;nbsp;uxore^ : præfumitur enim alter ab dclt;iui. poß. ^ijgj-Q jyj-g quodam familiaritatis habere,nec ideo détérioré in aliquo fuam caufarn facere,quod maxime in cafu prædido dicendum fuit,cu donatio uiro fada ab uxo I iij.§ focrw.reregulariter prohibeatur,foceroanuru nonprohibeatur^ » Vcriuseftigitur,ink^ de don.m m. ^^ quocp municipali,iuxta fupradidas diftindiones extenfionem permittendà: ut fi lex fît iuri comuni fîmilis,uel etiam Iimitatoria,intcrpretati5e producatur: fî cof^ redoria uel pocnalis,non temere extedatur. Vnde amp;nbsp;aliquæ quæftiones finiri po^ font : Lex ait,Si quis triticu extra territoria fuper equo,afi'no, uel curru portauerif» ttß fende 4f deprænfus foluat centu. SalycZ exiftimat qui fuper humer is geftat,uelmulücgit) nox. * pœna quoep afficiendum: propius enim eft ut effedus ipfe exportationis côfîdera^ tus fît,no auferendi modus.Cui amp;nbsp;ego afîênaor,præterquàm in eo qui humeris g^ ftat,cum enim eo modo longe minus exportari quam iumentis poflit, no eft uerifi mile uoluiflè legislature talem afficere» Lex ait,Triticum extra territoriû nemo deft rat,nuquid farina poteritfEt receptius no pofte,extenfîonémque fieri,alias quippt prohibitif’

DE VERB, SI G NIF I G, LIB, II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

prohibitie eluderctur^Scd an uinurnjOleumJiquaminaC Et non cenfebuntur uetigt;î B‘0’.I. qitæp, ta,nonenim tanta eftratio^Quiduiceuerfa fi uinum,oleum,liquaminadeferrinô ^’

1 , nbsp;nbsp;nbsp;• 1 r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aelegd.uj.

finantur,an triticumCbt uerba kgis denciunt,opinor amp;nbsp;mens,mil cum lex, ad Bars-1 BrfldJ.i.ows baricum,trâsferri uetat. Eius enim ratio efi,ne iuauitaie frugurn iUedi Barbari, im^ ««pop, petum in nos faciant'*,quæ prima fuit GaUorum in Italiam aduentuscaufa,ut T, “ M^C’^«*«* Liuius atteftatur,Lcx ait,Si quis deceflèrit inteftatus,d exiftentibus mafeulis, fœmi næ nÔ fuccedant,mortua eft mulier,Salyc.negat ftatuto locum elle.Si quis, inquit, crgo fi quæ decelTeritjCcfiant uerba,Ego diHentio,cum abfurdum nô lit,uoluiliele gislatorem etiam in foeminarum fucceifionibus mafculorum utilitati profpicere:2lt; di(ftio,fi quis,non omnino ex extenfione, fed ex ui quoque aliqua uerborum foemi nas compleditur’', Lex ait, Patruis in fucceffione præferantur confanguinei, nun# * ^* fî-fo'*-quid Sf in tutclaC Et cum hæc æquiparata fint, amp;nbsp;quo tutela redit, hacreditas perd# neat.Salyce,putat etiam in tutela côfanguineos præferri;quapropter amp;nbsp;fi lex agna# tos cognatis in fucceffione anteponat,in tutela quoep extendetur, præterquàm ma# tris retpedu, cui tutela defertur, non propter fuccelfionem, fed propter præfum# ptum prolis fuæ amorem: unde tametfi ab hæreditate excludatur, tutelam geret^, y Dec. cSJî.iis. Lex,Stantibus mafculis,intefiato patri fœminæ non fuccedant: quid fi teftatus fit, amp;nbsp;cas præterierit,amp;cum régula fit iuris antiqui, Quæ ab inteftato excluditur,ius dicendi nullum,uel bon.pollèffio.cont.tabul.petendi non habere, fequitur ex tefia mento quoep exclufas^ ,Quid fi teftator exhæredatis mafeulis, folos extraneos in# ’^ ®‘^-^' 2^^^* ftituitçEt putarem don effe locum legi,Sd fœminis bono.poflèff.con.tab.conceden f4„^, dam, huiufmodi enim lex corredoria etP, amp;nbsp;ideo ftrictam folû interpretationem a I. nuximS.c. recipitmnde cum fauore mafculorum,ab inteftato fœminas excludat,n5 debet ex# ‘^ iib.prxt. tendi condito teftamento,quando mafculorum fauor non fubeft:8lt; cum huiufmo# di lex duplici cardine infiftat, altero quo fœminæ excluduntur, altero quo mares

uocantur. Si inclufiuum caput ceffatjigitur amp;nbsp;exclufiuum^ : maxime cum in hifee^ t.aUm.deadi tricis perplexisue,humanius fit pro his pronunuare, qui lure communi, oc natural!

ratione potiores funt«:amp;ita fentio,licet alp contra. Lex ait,Exiftentibus mafeulis, c Uquiß, ad mater excludatur:quid fi foror etiam adfitÆt uidebatur lex producenda, ut exclu# fa matre, quæ prior in gradu eft,foror quoque repciatur, Sed contra refponfum eft'^jcum diuerfo iure foror fuccedat,meritó agnatum remoriorem excluder, amp;nbsp;be# d AlocJ, iHdm, neficio fororis mater quoque fruetur,Qua radone amp;nbsp;lex amitam excludens, ad ma ^•‘*^ ‘^‘’^^* terteram non porrigetur, amp;nbsp;fi à patruelibus mater excludatur, non ideo amita erit exclufa,diuerfo enim iure fuccedunt ' ♦ Lex ait, ludici falarium non debeatur, nifi « T^cc.coß.ji, poft fententiam,quid fi per iudicem non ftat quominus diffiniatC Et refponfum eft falarium deberi f. Lex ait. Rem uenditam agnatus intra annum ius redimendi ha# f Row.cSf.s/. beat:quid fi in folutum data fitcPlerique dencere uerba legis dixerunt, relatumque nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^

extat pronutiatum fic fuifle2,M.ihi durum hoc uidetur, propter radonem legis, amp;nbsp;^ JJ^^4 * quia uerba omnino non deficiunt:nam uendidonis appellatio, ad omnê aliénation n«#«itimd«. nem ex lege X11. tabularum pertinet’’, Lex ait, Maritus uxori in ultima uolunta# ^ I-/l‘*^«Jlt;^i^ te ultra quartam bonorum partem relinquere non poffit, teftator earn hæredé in# ^“^ ^^^'^ ftituit,cum claufula,fi teftamentum non ualeret,ut donatione mortis caufa debere# tur, atep ita ftipulatus uxoris nomine erat notarius,cum teftamentum irritu fuiflèt, Refpondit Decius ualcre donationemSquoniam donatio caufa mortis proprie ul# i Dec.cof.i,6, tima uoluntas non efTet.Contrarium obtentum fuit,propter rationé legis,nc facile ægrotantes mariti(quo potiffimum tempore teftari folent) blanditps muliebribus

e feducantur,

D* ANDREAE ALCIATI fcducantur,amp; lata fignificatio uods no rcpugnabat,alioqtiin paratiffima elïet fraus kgi.Lex ait,Mandatum teilibus probari non poffit,fed fobs publicis documentis» k Bal, I. obfer: an ratificatio probabiturcEt Bald, polie credidit^, quoniam kx illa corredoria 3^ x^off^ ^ dura,ad hunc cafum trahi no debet. Quod amp;nbsp;mihi uidetur,nam quamuis quo a^ *1- ^‘’quot; f^^’gfkdum ratificatio madato acquiparctur, non tarnen quo ad probationis moduni» Lex ait,Qui aliquê fukina ferrea perculïèrit,duplici peen a aftiaatur, perculTit qui» I Bald.d.ï.om tridente,uelcapitefecuris,quidftatuendumÆtBald, ^Ï iudicifedcrit takinftrumc nes pop. nbsp;nbsp;^^^ æque grauem plagam infligere, fimik^ fufeinæ effe, duplo puniendum re(fl^

relpondit, Lex ait, Adulter ducentis aureis puniatur, an trahatur ad ftupratorem^ Et Salycetus ait,non trahi,quare eum grauiore iuris communis poena pledendum, m §.itélfx i«l. tametfi alias grauius Itupro adulterium cafiigarctur ”*, Ego lubfifto,quonia fupra mjlit.depub. uidimus, in poenarum fimilitudine fieri extêfionem, amp;nbsp;cralL mincrua adulterium « 'd\ interc£ ^ A^P^“”’ promifcue accipiunturquot;, Lex ait, De omnibus delictis pax fieri poifit, tents. excepto adulterio,homicidio,furto:quid in raptorecEt receptius eft pofte fieri,nam o tnß.M.bo.rd, alia in raptore,alia in fure conftituta uidemus°.Lex ait, Quoties litis æftimatio ub ucrf.ridiculn. gj^^j^ librarum maior eft,probationes per teftes non admittâtur : quid fi partim cX teftibus,partim ex inftrumentis quis probare uelitC Et receptum eft hoc permitten^ p ?ar.l.ccrtico dum eire,ceftàt enim fubornationis metus^,Lex ait. Muller abfep duorum agnato fi^r'^'pet'^ ^“™autoritatenecontrahito;procuratormulieriscontraxit,anquodexfcprohibi ta eft,per alium poteritcEt refponfum eft pofte,dum autoritas conftitutioni mada^ q l.apud.^.fin. Ji (altem generaliter affueritL Lex ait. Qui in eedefîa aliquê pereuftèrit, grauiftîms ^f Alex ton plclt;ftatur,percuflît aliquis in ccemiterio,rclpôlum eft legi locû efte, quoniam acquit )îl. 1S9.1/17. parata hæc funt iure ueterL.Lex, Vicinus ædificanti prætorium uendere teneatuf, r Arch. li .q.j. cum ill fauorem ædificantis fada fit, non imponet aliquam neceftitatem emptorib J Bdii.j. c de t^''^^^h allas emptor amp;nbsp;uêditor correlatiua,ut uocant,(int, Lex, Muller fine liberis coincer. nbsp;nbsp;decedens teneatur triétem hæreditaris fratri rclinquerc:num amp;nbsp;filio fratrisÆt fi kf

t aIcxm '‘R ^^s^xt^*:’*^onputo,fiadfitpatruus,cumeoadmittetur: Licet Alexander etiam fi fo 36^bi^6.' ‘°'‘ 1^8 fit,putet legi locû efteLLex, Agnati quocuncp gradu cognatis præferantur: ex* tat confanguineus, itémque frater uterinus: Refponfum eft uterinum non fuccedo * ^J^ ^h^^ 4 «quot;«“»qui proprie agnatus non eft,licet iura agnationis ex lege luftiniani conkquutus ‘’S- *''f * fitted fat enim in eo agnationis côkruandæ ratio, quæ fola kgislatorê moult, Lex, Frater in patris fucceftione fororem excludat:auus deceftit foils nepte nepoteque re * 7quot;*^ c^d^f lidis,quos ex duobus filtjs fubftulerat:Relponlum cft,nepotem potiorê elle’'', turn •Î- • elob ^^ ratione legis,turn quod appeUatione patris,auus: appeUatione fratris, etiam pa^ truelis continetur: idque lata fignificationc acceptis uerbis,Lex,Frater defundi ex# cludat matrem,de fratre patrude non intelligetur, quia in eo non seque tanta eft ra' y Ajex4n.eopi. tlo, ficut in germano^, Lex, Syngraphæ manu débitons fcriptæ,plena fides adhi# ^9.in 6. beaturtquid fi allena manu lcripta,fed à debitore fubfcripta fitCRefpeifum eft,idem * ^chr^f^^^ ^* ^^^^ ’ Qi^oniam paria hæc eflè lex exiftimat, Lex, Quilquis contradum aliqucin a inf.l.fiunus, iniueriuquid fi diftradumCEt receptum,idem efiè^, fi eadem ratio fit utroque in ca § P^üus ne. fu, Lex præmium aceufatori decernit;quid in denuntiatore ^ amp;nbsp;eidem quoep debe 6 f^/hi uo bitur,fit enim extenfio fauore publicæ utilitatis,ne crimen impune fit\Lex,Frater lt;jj.nd syli. non poftit propter æs fibi debitum fratrem in carcerem trahere : quid fi nomen ab t l.^pojldiuor teri celïeriLEt uerius eft ne ccflionarium quidem poflè‘^,qui créditons loco fubftitu ld ^!.^^a ^^^cft»alioquinfrauslegiparatifiimadiet, Lex,Maritusdotis fibidatætertiâpar# ßcer.pet, Um lucreturtquid fi folum promifia fit^Non extendetur^,nifi generalitas rubric« ipfiuï

DE VERB« SI G NIF IC» LIB» IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$1

ipfius legis aliud fuadeatjamp; ita Baldo uidetur^* Lex, Exiftentibus fratribus défunts e Bu/.iW. di,mater exdudatur:quid fi extent forores ex latere patris tantum $ Et à matre eas excludi uerius elV, nee ius commune hoe cafu corredum céfebitur, cum nee fratris f Alexan.copL appeUatione ui uerbi contineatur foror,{èd per extenfionem tantumjquæ in corre# *gt;•*« 7. dorrjs locum non habet, prælertim cum non æqualis ratio lubfit» Et hæc quidem exempla fufficiant,cum alioquin quàm plurima alia potuiffent adduci, fed id mihi laboriofum magis,quàm utile ledori fuiffet.Sed quid fi alia lege caueatur,ne hatuÿ ta aliquam interpretationem gloffamue accipiant;EtBartolus2 credidit folum frf ^ „Jpop. °'”quot; uolam interpretationem reiedam cenferi,cum uera interpretatio,quæ ex ratione le gis defcêdit,naturaliter fit neceifaria’’, autoritatéque ipforum Icgislatorum fiat, cui ^ ^^l ^Wf Içgi non eft uerifimile uerbis illis derogari,alioquin abfurda,inepta, iniquaep quàm plu ' rima adolefcerent‘:nam amp;nbsp;uidemus demandataiudici caufa ut eam appellatione reï l.fed cr p.^. motacognofcat,folumffiuolas, calumniofasqueappellationesfubmoucri'^.Quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• de

uerba Bartol.ut in fe uera funt,crebriorcque calculo approbata,indigent tamé da# jç [f'^jii ^^^ riore expofitione,Et in primis cum à uerbis legis recedendum no fit,fi lex tollat ingt; «pp. terpretationem, de extenfiua inteUigetur, quatenus ui uerborum comprændi non polfit. Vnde quod à contrario fenlu deducitur exdufum uidebitur, quod Baldus fenfitbqua ratione etiam in fubftitutione exprelfa uulgari non continebitur pupilla I BitîJ.I.i/. ris,ex legis enim interpretatione,non ex uerborum figura ineft”\Cum uero glolfas quot;* fieri prohiber, refiridiones ud augmentationem prohibere inteUigitur, non autem ’ ^’ eam expofitionerri qua uerbum aliquod obfeurum Grammatico more intelligible lius dedaramus« Quintilianus tarnen libro primo interpretationem linguae feeree tioris 7Awwaq did à Græcis autor eft.Dionyfius gloflèmmaticam didionern effe ait, prifcam,obfcuriorem,drcumloquutionibus confiantem, Diomedes quoep genera loquutionumquincp facit,rationale,artitidale,hiftoricum,gloiremmaticum,c6mu ne.Quid fi dicatur ad literam uerba intdligi debere C Et eodem modo fiet interpree tatio,ne abfurdum ineptumep aliquid conlequatur,ncue extêfione ultra uerborum uim utamurtquapropter amp;nbsp;tune difpofitio in cafu fimplid loquens, ad mixtu non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*,

protrahetur'^,quod accipiendum,cum mixtum ex ui fermonis nô prouenit, quod 4^i^.^^op fuo loco explicabitur« Sed an tune mafeulinum concipiet fœmininum C Et Franc, Curt.refpondit,tunc quocp concipere, indeep exiftimat fi lege municipal! in haerce ditate fraterna agnati fœminis præponâtur,etiam in fororis fucceffione potiores fo re,tametfi uerba ad literam intdligi debeant: cuius fententiam ego turn probarem, cum ratio fauoris agnatorum in lege exprelfa eft: tûc enim amp;nbsp;ifte cafus fub ratione dusep uerbis comprændi didtur,ficut fpecies fub genere° ,nec ui extenfionis prodü ^ p^^ ^^ j -^ citur:quod fi ratio exprelfa non fit,exiftente fuprafcripta lege aliud cenferem:amp; ita r4 nS inpng. Bal ƒ Cornæustp^refponderunt,amp; frequentiore fententia reccptum eft’'. Quid fi ^•‘^^^*: lex dicatftatutumprædfeintelligendumobferuandumepCEtpræcifehicfignificat‘ fine tedorio aliquo,8lt; fermonis inuolucro,Cicero ad Atticum lib. V111, Nemb ^ com.14.1 *. ni cuius caufam non redperem tam humili,tam fordido,tam præcife ncgaui,cp hic *“ ^^• *^* ^ 7* mihi plane fine ulla exceptione præcidit,Videtur metaphora ab his duda, quibus imperatur ut longis uerborum ambagibus finem imponant,fuperfluatp amputêt, amp;nbsp;quod uulgó dicitur,ad pundum ueniant:unde amp;nbsp;præcife quandoep dicit,quod propter breuitatem obfcurum eft.Cicero de nat,Deorum lib, 11. ld,inquit,præcf fe dicitur,ut fi quis Athenienfium Rempub,dicat cofilio regi,defit illud Areopagi, Ad Herennium quoep lib, 1111, Prædfîo eft, cum didis quibufdam, reliquum e z quod

D« ANDREAE ALCIATI

quod cceptum eft did, rdinquitur inaudientium iudidum. Sed in cafu noHro * ut dixij aliter intelligiturjdodores^ noftri ita acdpiunt, ut uelit lex præcidi,quæcûc^ f ilt;if.d.homnrs alia quæ illi difpoßtioni oftidant ambiguam^ reddant^:aittp Bald.huiufmodi uer pojp.col.pe, ßjg quxcuncp gloflèmmataref)ci,nifi quæ ex alqs legibus aHumunturXcgé tarnen corredoriam,quæ extantibus filqs foeminam excludat,tum ad nepotem no produ t B(tl,(i.Lm4xid,quianecpræciRishicintellcôlus^ ,neccxlitera,lèd «^ ^Xaie dt Sed nunquid in Aatutis arguméto à contrario fenfu locus erit?' Et quia hic tradatus amp;nbsp;iple ad exien fionem pertinet,nÓ in his tantum,ièd generaliter attingédus eft. Videntur autê hoc nomine quatuor argumétorum genera contineri.Primum ed^quod argumêtum à fpeciali dicimus,nam fi lex aliquid fpecialiter indud dicat,confequês cA ut ius com^ mune in côtrarium ßt,amp; hoc caiu tale argumêtum dicitur,non ex mentis coniedu

« 1.5 tcftamcto, ra,fed ex ipfo contextu Aimimnde ex lege Iulia“,quæ damnatam adultcrrj dicere te ufU^^ ^ ftimonium uctat, probatur regulariter mulieris tehimonium redpi,tali igitur cafü putauerim etiam in correctorqs huk argumento locum eflè,quia proprie ab exten fione non prouenit,cum lex,quæ fpeciale elk dicat, ex ui illius uerbi negare in alijs cenkaturzhacque in fpecie eorum fententiam probo,qui illud quod per huiu finodi x nomx.j. pri^ argumentum indudtur uerbis legis exprdiè comprændi exiAimauerunt*« Alte^ nudiji. rum genus eA quod ab inclufione unius dicitur: Lex enim unum includens,aliud â ^ c*X”*^oc quot;^’^o’^orario fenfu excludere uidetur^,amp;uiceuerfa’^ : hóeque cafu tacite amp;nbsp;per con* x l. CM pretor, iecluram uerius eA lènfum talem aedpi *, 8^ ideo hac fpecie non uteremur ad iuris ^ iudi. nbsp;nbsp;nbsp;antiqui corredionê, nifi cu alias lex ipfa munkipalis eluforia reddereturL Aliud ^ V^/^^*^^ genus loei eA, qui ab exceptione didtur, uulgo enim aiunt ab exceptione régulant J giof.l. wild. confirmari^,nam quod inexceptionecomprænfum noeA, fequitur fubipfaregu* auth-duconifis, contineri^, 00 hoc cafu argumêtum ex proprictate fermonis defcêdit, amp;nbsp;ui uerbis ^^ck^^^ ^’^^^ uidetur quacuncp in materia,etiam fi corredoria fit,afrumêdum‘’: id^ aliqui c l.tu quod.'i. probant.Sed ex aduerfo obAat, quod fi lex facri fodalitp eosfrudibus facerdotio ^.dg ptn.lcg. rum priuet, qui non refident, præter^ fi infirmi,uel in Pontif. Romani obfèquio diafM^' ^”^’ tarnen non inteUigetur eos priuaifcjqui in Epifcopi fui obfèquio fint, cum net e Alex.autb.ex hi iurc communi priuenturf, Vcrum refpondendum eA,exceptionem hoc cafu re* tejlamho. c. gulam non confirmare, tum quia régula à iure communi interpretauonem recipit, f ^‘ad audien- ^’^ ^^'^ exceptio de Rom,Pontifia obfèquentibus,fatis oAendit idem iuris obfet turn, de der. uandu in his,qui fuo antifiiti fubfèruiût,non enim minor eA eedefiæ utilitas» Po* «onref. Aremus locus qui Ma^axrejSôç à contrario fenfu dicitur,foletep ex difpofitioncge* nerali accipi,quæ certa ratione aliquid inducit,ut ea deficiente,mens quoep legis de g e.cimdpofto: ficiat,amp; tale argumentum à coniedura uires fumitS,nó autem diredó ex ui uerbo Vcd.^ hu j.yj^ accipitur, Fortiffîmû autem femper efi,quod fic deducitur enthymema, dunt

* tarnen nó fimpliciter à contrario fenfu literæ fit,fèd etiam rationis, feu métis ipfius legis, Qiiaprop ter cum lex dicit,caAa fint omnia per Italiam aduerfus libertatcm ft ^ T^M^Und' ^^^^Q^”' conAituta,non fequitur,ergo extra Italiam obtineani^ :cum Italiæ men' eej, ' nbsp;nbsp;nbsp;* tio non ideo fit fada,ut prouinciæ excludantur. Sed quia frequêtius id mali in Ita*

lia c5tingebat,in qua plcræep Refpublkæ nullis fùbiedæ prindpibus fæpiAîme hu i c auod^it æ^nodl Plebifcita fandebant. Quod didtur(inquit Hieronymus)‘antequam con* «Ird co, uenirent,non fequitur ut pofiea couenerint, led fcriptura quod fadum non fit odé dit.Sic in Euangclio Matthæi,Et non cognouit earn,donee peperiflètmô fèquitub poAquàm peperifîet,cognouifle:fed quidam efi loquendi modus,qui ab aAeCtano ne didtur,credebant enim fore ut conuenirent, amp;nbsp;ut earn cognofeeret, Galli, inquit Vcrgilius

5î

VergiHus,pcr dumos aderant arcemtp tcnebant,id eft credebât fore ut lam iarn tes« nerent.Pkraque funt huius rei in mylüds libris exêpla,quæ libro adueriùs Hclu^ dium «vTi^apÎTO/j coUegit Hieronymus, Sic amp;nbsp;nos pleriiinq^ loquimur, cû dicimus, ludices priuiquàm decaufà cognoicerent,reum condemnaruntmon (èquitur,ergo deinde cognoucrunt: fed fumiiur hic modus ex eo quod fieri debuit. Si cÔuenerit, inquit Africanus^,ut alius prætor quàm cuius lurildictio eilet ius diceret, amp;nbsp;prius# k iß couenerit, quàm adiretur mutata uoluntas fuerit,nemo côpelliiur conucniioni ftare: nô enim fequitur poftep aditus fît non licere utricp parti ab eius iudicio recederc. Sic cum te# ftator iuliiiiet fideicommiiTario caueri fi filia non diuorteret, referipferunt Seuerus

amp; Antoninus^non uideriremiflam cautionem in cafu diuortq,quia non efi ucrifî# ^„ft^^j,/Q°^* mile teftatorcm ad turpem hune cafum attendillc, imô potius credendum efi, ilia ab eo adieda uerba, quod crederet filiam aliquo modo non diuerfuram, ut condi# tio uim caufæ impulfiuæ refpiciat,Ex qua ratione deducitur, huiufmodi argumen ta légitimé non fumi à contrario caufæ impulfiuæ fenfu, ficut nec uerborum, quæ narratiua uocant, uel quæ modum,non autem conditionem,inducunt'quot;, Itémque »« IMo cétuJn quotics pluribus rationibus,quas finales uocât,aliquidindudum fîtquot;^: aliqua enim ^‘^■‘^‘’**’‘^ déficiente, non tarnen difpofîtio mensep proferentis ceffât®. Finge igitur, lex iubet n §. a^miutis quod minor X V 111* annis non poiTit abscp certa folennitate obligari,non cenfe if'Si-dc mp, bitur ut poft illud tempus uelit eum légitimé obligariP, fed tantummodo prohibit ° ^J p^ß^*^’ tio illius legis deficiet, amp;nbsp;cafus ceu omiftùs ex difpofîtione iuris communis limitabi p BaldA.i.cM tur,talem enim efß mentem legislatoris credendum eft,ne induda ad prohibendü inut.flip. permittere uideantur^ .Bodem modo fingc,lex ait, nemo ex mutuo ultra quincun# ^ iu^'^ddegß cem accipiat,non fequitur permiflas efk quincunces ufuras,quas conftat lege Pon# tificum prohiberi:fed fimpliciter apparet, intra quincuncem nihil à lege municipq difpofitum. Ex his quoep confequens eft, qui unum dicit, licet à contrario fenfu ui# deatur aliud excludere, ut propter mentem præfumptam nô cenkatur ea exclude# re,quæ ei quod didum eft connexa,acceflbria,fimtlia funt’':cum ut argumentu ua# ’' Tfbenónnf, leat non folum à cotrario uerborum fenfu,fed óf mentis acdpi debeat. Concluden# ‘^ P’‘‘^P’”P' dum igitur,cum hic locus non ex uerbis,fed ex coiedura oriatur,regulariter in fta# tutis corredorqs non aflumi,nifi his in cafibus,quibus fupra in eis extêfioni locum » AïfXdn.I.j Je elle docuimus:ut cum alias dilpofitio fuperflua redderetur,uel cluforia,Vnde cum ^^j^cmßl lex municipalis fîc fcripta eft,n5 exiftcntibus ma{culis,foeminæ fuccedant, receptu xu. pro ißo «ft eis exiftcntibus foeminas exdudi^ .Sic Óflex,quod mulier filios non habês,pof{tt P^^''' de dote tcftari,a contrario fenfu intelligltur,ut fi habeat no poffit,ne alioqui fuper# “ ^^ ^ prüfet flua efietfiAflumetur tamen,quando non per extenfionem,fed ex uerbis quoep ali [dm Hj.i^. quo modo comprænditur,ut in co cafu didum,qui à fpeciali dicitur“: Itemcp in eo * quo ab exceptione regulam firmari docuimus* *Sed Óf quoties corredio legis nulla ^ J JJTl^.p« induceretur, non eft dubium tali argumente locum effe^, narn tunc regulariter fu# gnißeafti. de pra oftendimus permitti extenfionem,nifi effet expreflim prohibita,ut quia cautu ^ ^°i^f°^^‘-uerba ad literam inteUigi debere^ :itemcp nifi in pocnam legislator incideret, uel alt „p^' ''^' quid huiufmodi odiofum,abfurdum,ineptum cofequeretur : quæ omnia fuperius a gl.rubr.f de dedarata funt. Suprafcriptæ quæftioni cohæret alia quoep régula, qua uulgô did# ^ ^lt;im.poß_^ mus,contrariorum eandem elle difciplinam^.Videndum igitur,quomodo intclli« jlt;.p™'^^'°^‘ genda fît,^ an in legibus municipalibus locum fibi uendicet.ln qua rebreuiter di# c l.inter Hip-^. cendum eft,ubi eadem eft ratio,ibi eandem effe contrariorum difpofitionem^: ubi ^ diuerla fit ratio,diuerfam'^ : ubi contraria, contrariam'^: tunctp elfe regulæ locum, d^tt!dg° ‘^‘ e j quæ

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* , A ND REAE ALCIATI

J j-^ nbsp;nbsp;nbsp;^^ quæ in topids traditura'd propofitum in propofîto operari,quod in oppofito op^

iegAij, pofitum^, Quapropter apparct hæc non ex ui uerborum, fed ex ratione ipfa piOz cederc:8lt; ideo in cafibus quibus fupra oftenfum elt à uerbis non recedi ^ extent fioni locum non efle,huic quoque regulæ nihil tribueretur. Hincép eft, quod fi leX munidpq fororem excludit ab hæreditate fratris, non uidetur uice uerfa fratreni f nal.l.kgexij, forons hæreditate priuafléf : heut uidemus, quod media iuris prudentia mafculos c.dekg.h^r, uolebat feeminis fuccedere, amp;nbsp;non ex aduerfo foeminas maribus : quoniam conti« modius uifum erat, fic iyra conhituere, ut plerumt^ hæreditates ad mafculos con' fluerent, obtinuit^ diu hæc ièntentia, donee per luftinianum abrogata eft. Sic S, Confulto Tertulliano mater filio fuccedebat, 8C non fihj matri, donee deinde ex Orficianoeiquoeçprouifumeft. Vnde apparetquamuisæquum fit fucceflîones g ^.ßUutauth, eflè reciprocas S, non tarnen hoc fufficere ut extenfio fiat, nifi quatenus noua lege eßfui quot;”* quot;***' cäueatur;nec enim id per regulam ueterem generaliter ftatutum eft, ut ficut ego tf 1 Lß ab eo.c. hi, ita amp;nbsp;tu mihi fuccedas : led certis tantum cafibus^ , Vnde extenfioni, quant de kg. h^e. paffîuam uocant, locus non eft. Quapropter ex fado pronuntiatum Icio, cum leX ^M^ib^^'i^ghimatosprohiberet legitimisfuccedere,noncenferiuiceuerfauetitumfilio 1^ timo, quominus ipfe ei qui natalibus reftitutus elTetjfuccederet.Cæterum amp;: e coiv uerfo,fi lex fratrem ab hæreditate fororis alienum efle uelit, non prohibetur foror Izn^id^’c fr^^® hæreditatem adiré ' : uerba enim legis oblèruanda funt : amp;nbsp;qui eis non ex^ detefia. nbsp;nbsp;duditur,iure communi potior erit:cum fi quiequam indecens conftitutum fit,non

^ p ideo ad confequentia fit trahendum, ut aliud quoque inducatul .Sic 8d Paul. Cai« 340 ’|,^^f^,ftr^nfis ^legemquafororab hæreditatefratrisreqcitur,refpondit ea interprétai« tas prxdium. tione non accipiendam, ut etiam ab hæreditate fororis excludatur : quæ fententia Dec. coß.71. ^q uera,nifi in lege ratio conlèruandæ agnationis expreflà fit, quo calü lupra ad« 1 Cwt.coßl.9 uerfam huic Curtq lententiam probaui. Non tarnen perpetuum eft in legemUi« nicipali huic argumento federn non efle. Atqui in cafibus quibus extenfio fit, forlt;’ w I fi c (fc ^^^’^^^ hinc aedpietur locus,quo fit ut in correlatiuis æquiparatiscp,etiâ fi de pec^ wdi.Kid,to«.ï'^a§^‘:^*’»non tarnen tali cardine innixa ratio explodatur’”. Cuius rei exempt quàm plurima lafon refert. Hinc eft, quod fi lege cautum fit, ne teftibus exceptio ” ÏÏ?* *^^^ * probari poflît,nec actio quidem poteritquot;:cui enim damus adtionem, multo magis m« .petit, gxceptionem: amp;nbsp;régula iuris antiqui eft, in probationibus non plus adori fauen« dumtquàm reo. Hinc prohibitus à lege corredoria aliquem condemnare, cenfrbf ** Ïe^w^'^'^^ **”■ pî'ohibitus amp;nbsp;abfoluere^jnifi legis ratio fit,quia fufpedam habeat iudicis fæuf dam. Quapropter hæretice impietatis quæfitor,delatum ad fe reum abfoluere po«’ f glof.de.pdf tgr/tjcondemnarelolusnonpoterit^. Hincfilex legatum probariper duos teftes BdlTFc^iP^^^ conflituat, etiam ademptio legati hoc numéro probabitur ^ : paribus enim ßdcicom. paflibus in iure ambulant datio,amp;ademptio’'. Et hæc quidem fufliciant. Cætû^ rgl./.ciîproporumcum extenfio etiam exuarqs argumentorum generibus in iure noftro fiât, ne6dt«r.£je/e^j,j^j^j ^^^^^ ^^^ hanc quoque partem à nobis attingi defiderabunt. Sedhiuelint Iciant, à plerisque tam ueteribus quàm recentioribus, adeô diligenter, etiam in^ tegris uoluminibus materiam hanc explicatam,ut minime noftra opera quisquant indigere poflit: adde quod omnino hæc argumétandi ratio ad lureconfultos non pertinet. Optimus cratlegum interpres Trebatius, etiam priusquam M. Tuf Îius Topica eius nomini dicaret, qui enim iudido natural! lepram à lepra (ut uuf gô dicitur)dilcernere nequit, is legibus noftris addidus, olei amp;nbsp;Ibmni iaduram tacit,Spedant huiulmodiaddialedicos,quorumars in contentione uerborum confiftitt

DEV£RB»S1GNXF1C«LIBgt; III* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

confiftit: lureconftiltumueroidfolumdecctjut rationes legis confideret, ubi rass tio dillïmilis eft, ibi argumentum elle inefficax fciat : at ubi fimilitudo ras» tionis adeft, etiam fi alioquin res diuerfiffimæ fint, tarnen ab una ad aliam procedemus.Quid magis inuicem pugnat quam

teftatum efle,8ó inteftatum C amp;nbsp;tarnen de uno ca fu ad alium argumentamur^Quid am^ plius diflidet, quam facerdos

amp; afinusC amp;nbsp;tarnen

de uno ad

alium Alexander

Pontifex, ceu de fimilibus argumentando, proceflit ♦ Quod

Anto. Butr. annotauit\ Quid rurfus tam male cohæret quam perplexitas, amp;nbsp;uerendorum nerui,amp; tarnen Grægoriusfimiliahæcexiftimauit’*,Exfi^ militudine igitur rationis legum fcientia porro extendenda eft, lo# corum argumentorum ue fedibus hifte, qui fe Logicos dicunt, derelidis.

lt;gt;*gt; ANDREAE ALCIATI

IVRISCONS, DE VERBORVM SD GNIFICATIONE LIEER

T E RT 1 V Slt;

V P E R E S T nunc, ut ad adiones hominum deueniamus, amp;nbsp;G# ^'^^ ^ nobis, quemadmodum legibus extenfio fieri poflit, fupra ex^ pofitum eft, ita in præfentia declaremus, quemadmodum contra# ”'®”^®'quot;’’ teftationesadcafumomiffum per in^ trepretationem produci poffint.Nec ab fep confilio nobis uifum eft materiam hanc feparatim tradcre, non quod inter contradus quoep 8^ ultimas uo luntates aliquæ non fint difterentix‘‘, fed quod multo maiores fimul hæc habeant^ ufotquf ie cum legum interprctatione diieordias.Quarum eft caufa, quod Icgis difpofitio ex ^^2 f.dfb.f. fola mente unumquenep obligct,necp enim Icgis mens aut ratio ideo minus pollet, quod uerbis non fit exprefta, cum non minus committat in legem, eiep fraudem faciat,qui uerbis obtemperans rationcm negligit\èp qui utrumep negligit;at in hu f, c.fin. de reg. manis adionibus fola mens nihil proficit,nifi aliquo modo exprefta proponatur^« ^-i^ Ad hæc rationcm legis perfcrutari plerumcp facile cft,ex ea^ argumentari con?' dfb^cfn^^‘ ceflum eft:cum generaliter proditum fit, id pro ftatuto habendum, quod legislate res, fi de co caiuinterrogatifuiftent,uerifimiliter conftituiftent‘^ : quem fenfum“* ttlt;ilc4./ï. de ék ç^ tXö^öKtX» ideftexbono amp;æquoaccipi, Ariftoteles Moralium V, autor eft» f‘**^ ‘quot;2*-At rationes hominum in ultimis uoluntatibus difcernere difficile eft, in contradi# bus longe difticilius, cum femper debendi reus negaturus fit ne produdio fiat^,'^ t«wmirf«Kt.de creditor propter utilitatem fit aftirmaturus : merito igitur fatendum eft, interpret “wptil. tationes huiuimodi fadlius in uerbis legum fieri* Quod non pauds quoque in fpegt;

e 4 eiebus

56 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* ANDREAE ALCIATl

f l-i-^.qi’aut. debus exempli caufa demonftrabo. In edido prætoris^, cum de aâione Hunt uer# Barl^ocle ^^’^ ^^pocnali,amp; dequalibei alia inteUigitunatcum quis in iudicqs adionem in# gdtum. dd^ tendit,de fpedali tantum accipiturS. In lege cum dioecefis fit métio, amp;^ de ciuitatis, ?'* »ƒ• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;de agri adminifiratione intelligitur^:at in hominis dilpofitione, extra duitatem

^ cdr^^ ^' tantum dicccefis elV.In lege fingularis,quam ao^isiKtó, id eft indefinitam uoeât, fein i c. rod’dfus.dr per uniuerfali æquipollet*':in dilpofitionehominum non item. Lex decuratore lo ^fflt;^- quens,etiam in tutore locum fibi uendicat^’at fi teftator curatorem dare fe impubc but de^legquot;-^ ^^ dixerit,nihil agit,nee tutor datus intelligitur^.Sic quoties lex fill) mentionem fa# l glo. duth.mi: dt,non eft dubium amp;nbsp;nepotem contineri, cum teftator filrjs tutores dat, nepotibus norif. c. qui confuluiHc non uidetur'^. Si lex uniuerfali termino etiam geminato utatur, ut qui# mUMores § • cunlt;^,quisquis,adidoneosregularitcrxeftringitur:atinc0tradibusaliudeft‘’, Vn de adm.tut. de qui fibi amp;nbsp;quibufeunq^ hæredibus feudum,quod uocat,ftipulatur, etiam de ex# n l.quodp nep» traneis èC alias incapadbus egifte præfumitur, id^ receptius eft. Quotiens tarnen o ^dl^l^fcpn» noluntas in obfcuro non eft,nulla conftitui difterêtia debet,quin ficut uerba leguni cen.iaf.f.i.^. generaliter quatenus ratio fuadet,intelligütur: ita Öd hominum difpofitioncs,rcgu# nihidtio.uerf. las^ iHas obfèruemus,quibus traditum eft,de pladtis hominum,ad legum fdta ar p l^n^impojpbi:gtimentum ualere^ , ficut de contradibus ad ultimas uoluntatcs, amp;nbsp;uice mutua de le.depdc. nbsp;nbsp;hilce uoluntatibus ad contractusLeumep inter hos aliqua difterêtia fit, leges muni#

q d.l.qu^dele- dpales ultimis uoluntatibus potius quam contradtibus accedere’'. IG 1 T V R ut r gU°j.c»dehis^^ ’'^”’ deucniamus,putoquinqp axiomatis, feu conclufionibus materiahancom# quibM ind. né extricari pofte. Prima eft,Prouifio, qua quid pure difpofitu eft, in uno cafu fâ j p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(fta,adaliü non producitur.Quapropterfîalqfundû,ahiufumfruâ:ûeiuldê fundi

ufuftg. teftator legauerit,ufusfrudlus comunicabitur: quia fundi appellatione etiâ ufusfru# t l.fi qtUd.^. dus continetur’, nee error teftatorisfaciet,Ut all] folus ufusfrudus dctur,mfi alitet tefldtu^‘ ^ ^^^^ cóceperit.Sic Só teftator qui tutores filrjs dedit,de eo nó intellexifTe cêfebitur, vLp CU dotem^^^^ habere fe ignorabat, tameifi uerifimile fit ei quoqj fi fciuiftet daturu^Sic cü do fol.md. tem pater daret,fi in alteru cafum uel diuortrj uel mortis ftipulatus fit, in alteru in * p^foZ^*^ quem non pepigit,mulieris actione eftè refponfum eft“.Et cóclufionis ratio illa eft, y I.iIlMd.dedc^.^^o^ *” dubio ft a nd u eft uerbis,nec uidetur quis aliud fenfifte, ^ quod uerbis ex# bire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prcflit. Non obfcruatur prædidû axioma quatuor cafibus. Primus eft,cü id quod

’'1 ^Î^”“^ ^i omiftumeftuirtuteexprelïîintelli2ipôt,uelexnaturaadus’',uelcxantecedête,cÔ tut. iequenteue^necellario,uel propter conexitatem*,uel quia inuice le relpiciant**, uei 4 tlt;dij»de ddi. quia per argumétû à côtrario fenfu id fuadeatur'’,ucl quia prouifum in fimplicibus h l^^iquSdo de ^^’^ ^^ ^^^^ mixto agatur%ucl quia teftator plus exprefrerit,nam amp;nbsp;de eo quod cond. et dem. eft minus utlcp uerifimile eft prouifum‘^. Quod amp;nbsp;quadoep uice uerfa aedpit, amp;nbsp;ex e Ipitd.^ lib. minori per coiedura ad id quod maius eft perducimur.Sanc amp;nbsp;quædâ propter fa** d rquiquartu '*®‘^^ ultimarum uoluntatum pro cofequentibus feu connexis habentur,quæ in co de feg.f. nbsp;nbsp;nbsp;tradibus fcparata cêfentur. Ecce, Qui uêdit fundü,itcr,feu uiam ad eü præftare nd

e tinuëdédo.de tenetur,nifi expreflim ita couentu fift,amp; taméhxresfundu à teftatore dare iuflus, f ^b^natTfer, '’*^”' quocp ad eü præftabitf.Qui mâdat numerû Canonicorû coherceri, quia redi urb.pned. tus diminuti proponâtur,nô cenfetur id mâdafie,ut audis facultatibus augeatur^, g e fin.de uerb. quod tamé in ultimis uolutatibus cotraeft'’. His nó abfimilequod in dilpofitione b 1*1* Ç. pn. de^^g’® Bar.lcripfit,in caufa læfæ maieftatis,famofi,itemtp ali] teftes rcprobi admittü leg. iq. tur.Qui igit eo crimine Icgatu accufat,quia fucceftbré no admiferit,hoc ipfum hilce

* ft^^ ‘6 ” ^'^d teflibus probare poterit.Quod fi negctur eum legitimu fucceftoré eftè,non poterit, l.itd.mai. nbsp;nbsp;^^^ huiußnodi confequêtia adminicula idem priuilegq habebut'. Secudus caln^ cft,qu2do

D E V £ R B. S I G N I F I C L I B. III» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;57

€ft,quâdo ucrifîmilis mens teftatoris eft,ut idé fît in cafu omiflô.Quod in eo refpos fum eftjqui uterû filiæ prægnàtis inftituit, cum le inicio ruri albefcête cœlo iâ enixa eflèt,eritenim infans ex eo teftamêtohacres’*^,Sicamp; qui pofthumum inftituit,quem k ttitius.^.pn, credebat in lucem fe mortuo ucnturû,eo quocp cafu inftituifte cenfebitur,quo fe uf de lib.ct pop. uo nafcaturfSed tamê hoc ita intelligendu,ut procédât, cû de eadé perfona agitur, j f^„ ^ ^ idc enim ilk nepos eft,fîue iâ natus,fîue poft nafceiur,fîue uiuo, fîue mortuo teftato pop.^^^e^ re. At fî alia perfona fît,cafus pro omiilo habebitur, cû enim teftator de ca nô cogi^ taucrit nec difpofuerit,faluis roulis iuris nô poflumus aliter côftitucre ”, cum pre*” ^^'^^^ fumpta teftatoris mens, nifî in aliquâ difpofitionem trâfîerit, nô obferuetur’\nam n d.l.^dâcuf. adus hominû ultra eorû præfentem cogitationê nô operator°:8lt; rcceptû eft,teftâs 0 tnonomnis,p tiû uoluntaté ex eo interpretationc acciperc, quod ipfî opinabâtur, nô ex eo quod ^•t‘^' ex fe ucrû fit^,maxime cû regulariter ulla perfona extrinfecus aftûmi nô folcat^ :nâ pl.quo îoeo.^, etiaminlubftitutioneuulgari nuncp uidemus omiflum uerbiscafum ex mête com i-^hære.ip. prændi,cû fubftituti perfona uariatur^:mâdatû quoep ad aliâ perfona non prodm ^ chrypgo ^de lt;itur,tametfî idé effedus coniequi inde poflit^Ncc me quicep mouet quod à Seues uerb, ro Imp.conftitutû cft,pofthumum teftaméto matris præteritum,quæ in puerperio *■ ^;/’ P^^i^f^m^^ repentina morte deceftît, coniedura mentis maternæ cû fratribus cenferi inftitutû, ^^^o^dê^g nec eocafu teftamêtum ceu inofficiofum cxpugnari polled : Quia arbitror propter j l.mandapi.de iuftâ impedimêti caufam,amp; quia nullû filps damnum inde oritur, atqj etiam odio ”^?:^^^^^ querdae ita conftitutum,Minus quoep moucor Papiniani rcfponfo“,quo padionê i„'o^tfii^ dotis mihi uel fratri hæredi meo reftituendæ, non prodeflè fratri refpôdit, fî hæres u dJ. tak.i.p.. non fît, fed filqs potius meis,quos poftea fufceperam,hæredestp fcripferam : nâ ibi mentio fratris demôftratiuc addita erat,cû crederet ftipulator fore,ut is eilet hæres, unde fufeeptis poftea filps ipfî agunt:quia padi uerbis non excludûtur, cum hæres des fînt. Non ergo is cafus poteft omnino omiflus dici:amp; beet Accurfîus ex eo res fponlo generaliter cenfeat,id pro ftatuto habendum, quod uerifîmiliter conftitutu fuilTet, fî de eo quæfitum foret, ut demus uerum eiTe in legibus quarum mens fola obligat’^ ,in adionibus certe hominum aliud eft, amp;nbsp;ex hic tradatis diftinguendum» * ^; '^^^^^^ ^* Quo fit,ut etiam recentiorum quorundam fententiam probare non poffîm, mens ^'^’^^' tem teftatorisobferuariarbitrantium,etià fîaduerfusuerbafaciundü fît ^ » Si em'm gt;nbsp;l.l}lt;eredes. §. id fcqueremur, fola mens abscp ullis uerborum adminiculis fufficerct, quod fupra ï“p^ï^^'^|‘ falfum effe oftendi. Ad mentem igitur attendimus, non quado aduerfatur uerbis, pn. de condit fed quado præter uerba eft,cü fcilicet cafus omiftus cft,non quado aduerlus.Quod er de. Sc ex ea communiter recepta fententiadeprændi poteft, qua traditur in ea coditio# ne,fi Titius decefterit fîne filqs, non cenferi filios aliquo modo ex teftamento uocas

tos~ ,cum quæ in conditione funt,ad difpofitionem non referantur: na etiam fi alis x gl.m.I.ka(tf. quacoiedura adfit,utquiahuiufmodi filq grauati àteftatore fuerint, ucl interdida illis alienatio,non tarnen à uerbis recedimus,amp; folum in conditione pofîtos arbitra

mur: huiufmodit^CpplunmasconiedurasinSocynirefponfis confutatas cernere cftjquæ in præfentia referre operæ prerium no eft.Polïèt tamê tam euidés coniedu ra métis allegari,ut ad cafum quocp omiflum difpofitio teftatoris merito produces« da uidcreiur» Quo arguméto in fubftitutione uniueriali, caf» quo nullus filioru tess datons fît fuperftes,refpôdit Alcx.fubftitutû etiâ à foeminis legataris excludi pros pter quafdam conieduras» Tertius eft,quado cafus non omnino omiffus ed,tunc enim ex mête fiet extenfîo. Cuius rei exêplum eft, qn teftator in fimplicibus difpos fuit,non em mixtu cafum omnino omifliffe crediuqua de re infra quinto axiomate difEiHus

5$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* ANDREAE ALCIATI

_ difFufius agetur* Sed amp;nbsp;fi fub uerbis aliquo modo condneri potefi,pro omiflo no Dfc.co/.ii7. gfit^quojj ^^ ga Ipede à Decio refponfum eft,cum teftator Titio {ubltituiflctgt;amp; eins filfjs defickntibus feu decedentibus, licet enim non dicatur decedere qui non natus eft,dicitur tarnen «^ TrZanj amp;nbsp;craflà mmerua,deficere, Sed hoc uix mihi periuaded 4 l titio ufusfr po^^ft’U^^^fic^ï'^dicatur,quodnunquaincocperjt‘** Etideo uerius arbitronnullo decod.crde, modo cx uerbis,{cd ex coniedura mentis folû intelligi.Cæterû amp;nbsp;cafùs ille omiflus b 1. dims.de iƒ« non cenfebitur3quiex Uerbis faltemim proprie acceptis comprændipoteft^. Idem ^ ^‘‘^‘ nbsp;nbsp;nbsp;quoties teftator unicum cafum expreflîflèt, uerifîmihter credens alium non euentm

c LmuUertpri. rum,alioquin ilium etiam expreflurus,is pro omilfo non habebitur'^ ♦ Qiiod amp;nbsp;in ad treb. nbsp;nbsp;nbsp;coditionibus procedit,^uis fpecialiter amp;nbsp;ad unguem obferuari debeant, idem opn

narer quoties id eflèt exprefliim quod frequentius folet euenire,ut non céfeatur ra* d gl.Mth.cdßa, rius contingentem calum exclufiflè in quo eadem ratio idemeß effedus fît‘^, Idem c.d.jac.eccl, quando id expreflîflèt,cui aliquid ex confuetudine foleat accedere,nam de eo quod c t.cuicun^.^.^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^P^^^^^^^^^^^^* Quapropter cum negotiator Titio pen. deinftit. mandaflet Ut mutuo centum fola acciperet, relponfum eft fub uiuris accipipoife, quod no foleant negotiatores inuenire qui alia conditione mutuare pecuniam ue^ f Rom. l.iij.§, ^i’nti'♦ Quartus eft,cum calus omiiTus eft fîmilis expreflb,amp; eûdem effedum habet, imdri. de iu- fit enim ad eum extêfîo, Quapropter fi mâdauero ut pro Titio fideiubeas, amp;nbsp;tu no ^*^‘“’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fideiuflèris,lêd creditori mâdaueris,uel aliter egeris ^ quod mâdatum fît,nihilomi

g l.fin. ^. fin. i^us teneborg, Vnde amp;Ialbn cum diligenter lèruâdos mandati fines docuiffet, ab mattd,i4.l.fi dustp forma non recedendum,fubdidit tarnen, poflè plenius uberius^ adimplçrn de^fr ^ P°^^ formæ fuperficiem ncgligi,dum effedus ferueturtpoffe quod mandatum no b Lütamé.i.fi cft,fcd madato uicinum,expediri^ Jtem^ quod c5nexum,quod antecedens,quod iud.foL nbsp;nbsp;nbsp;colèquens,quod acceflbrium,fîue de iure,fîue de confuetudine,quæ latins apud eü

legenda relinquimus^Hinc prohibita à teftatore alienatione, omnis modus uetitus i ^dr. l.in quo^ cenfetur,unde aliquo calu dominiû transferri poffît^tconcelfa^ exequutori faculta ^ ru.de pig. te uendendi,ut creditoribus fatisfiat:poterit amp;nbsp;in folutum dari, amp;nbsp;pignori opponb C0I.4 del/t caetera^ fieri,unde huiufmodi caufa fatisfadionis obfeructur^.Qua ratioe in quï^ leg. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftione fadi obtêtum uidi.Rom,Pontifex præpofitocuidam conceffèrat, ut ex eeele

fisc immobilibus bonis ufep ad quingêtos aureos alienaret:is cenfus quofdam tien diderat,relponfum fuit,^uis huiufmodi iura appellatione bonorum immobilium 1 Là diuo.§.in ftrido fermone non côtineantur^tamen propter effedus fimilitudinem,no elfe du «fndiaoneje bitandum,quin alienatio fieri potuerit. Quadoc^ tarnen etiam fi idem effedus fua^ deat,non fit huiufmodi extenfiotut cum Prætor tutoribus permittit uendere, fi iHi gt;» l.fi pupnioru, obligent,nihil agunt™;fi enim uoluiflct prætor ut eis obligate liceret, non rede pat den^eo^^*^' ^^^^^ ^*^ fundus diceretur,qui uenditionem conceflîflèt, meritô decreti forma fet^ uanda fuit Jn materia quoep ftrida in qua à uerbis non recedamus,quales lùnt gra^ tiæ ad bénéficia, quæ propter ambitionem facerdotum reftringuntur, non accipit*’ ^ ’^rdc^^^T '^^ ^^’^ huiufmodi interpretation^, Sed amp;nbsp;extenfio non fiet ad cafum principis dilpenfa 0 /• d^ud iùl.^. tionc indultû,tum quia de tali teftatorem cogitaflènô eft uerifimile°, tum quiaids fi de icg.j. omnino effedus inde non prouenit^. Qui enim aliquid filio prohibet ante^ legid ^ ^ ui uen^Ld^mam ætatêhabuerii,de eo quiueniam ætatisimpetrarit non intelligitur,non enim 9 Lfd^X? princeps relcripto fuo maturitatê côfilf) illi date poteftd Hinc quoep illud indudU quidâ arbiirâtur,ut fi pro tutore fideiullèro,isfp no adminiftrauerit, tametlî adhut c r nbsp;nbsp;ifle côueniri poflît,e2o tamê non poflîm,iplè enim conuenietur, tanœ foen qui ad^

f l.fin.C.fî tut, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

non gefi. mininrauit fideiuflor ,at ego pro eo iolu promifille cenleor, quod propria obligat tiontj

DE VE R B» SIG NI F IC. LIB. III.

tfonc,non quod aliéna dcbcacaim ergo idem effedus non fit, ad hunc cafum fidejs luflio mea non protraheiur ^. Quo exemple cum miles in procindu focietatem^ rm^l^ prædæ de hoftibus fadendæ cum Titio contraxilTet, dixi, in banc caufam id non protrahendum, quod is ab alio focio confequuturus erat, led id folum, quod iple manu,uirtutebellica cæpilîèt:nam amp;nbsp;folet dici , Socius focrj mei,mihi focius non ^^^^quot;quot;* eft, SECVNDVM axioma in hoc tradatu eft, prouifio conditionalis in unumcafum,non trahitur ad omilfum,quiexprefibdillimilisfit . Quapropter “ l-ß^lt;^^t^* pater dotem fibi reddi in cafum mortis filiæ ftipulatus,in cafum diuortq integram filiæ adionem reliquilTe cenfebitur: Slt; uice uerfa, fi in cafum diuortq fibi ftipulatus fit, filiæ hæredes in cafum mortis doté repetent; cafus enim hi dilfimiles funtjeum qui fibi diuortio fequuto pacilcitur, mulierem retrahat, ne facile aut ipfa diuortat, aut marito diuortendi caufam præftet.Qui uero in cafum mortis ftipulatur,mulie ri facultatem relinquit, ut cadem dote, polTit iterum nubere. Nee obftat quod ex^ traneus dotem fibi reddi in cafu fadi matrimonij, Si quoquo modo foluti, ftipu^ latus in eum quoep cafum aget, quo matrimonium à principio nó ualuerit’', amp;nbsp;fic x Lp ntraneia, fadum non fit,nam hoc ex mente indudum cft,conftabat enim de errore extraneï ‘^^^‘’‘^•‘’^•‘^‘** matrimonium ualere exifiimatis,unde datum ob caufam, ea non lèquuta, condici debuit.Confirmatur axioma illud eo quoep refponlb* , quo traditum eft, pofihugt; x l^omodiß, mum fuum hæredem commodiflime inftitui, fiue uiuo me, fiue mortuo natus fit: quia fi alteruter cafus omiffus fuerit,eo qui omiflus fit, natus rumpet tefiametu; ex méte enim teftatoris apparet,hofce cafus eum pro diuerfis habuilïè, ut qui forte eu peret uel uidere fibi hæredê, uel lùppofitiriû partum poft morte uereretur, uel alla fimili caufa. Quod fi appareret conditionê le mortuo appofitam, quia exiftimaret le tûc moriturum,cû prêter fpem fuperuixerit,aliud ex luftiniani fandione eftèt^. gt;nbsp;Ï- ƒ«• Pro eadé fentêtia etiâ illud inducitur, quod fideicomilfum alicui relidum, fi haercs fineliberisdeceflerit,adoptionis cômentonôextinguitur^,nonenimnaturalisamp; [um.decôd* adoputius hoc cafu uidêtur fimiles,quïa cû conditio à teftatore appofita ex incerto euentupendeat,non debet in poteftatehæredisefle,adoptandofîbifiliosfideicomgt;-^ 1 ^^^ ^.,. milTariû eludere“.Quapropter exiftimauerunt quidâ,fi filq ante iam adoptati fuift ^Idopi. lent,tue conditionê pro defeda haberi^ deficit enim hoc cafu ratio, folcntép in iure ^ R-^y d ^. ^ adoptiui pari in caufa cû iuftis filrjs elTe^ ; 8lt; id non nominis folum relpedu‘^(na amp;nbsp;^ ^ wl^nequot;^^ ipfi filrj funt) led etiam eftedus*^. Quam lententiam defend! pofte opinor cum tefta ddul.

tor huius rei conlcius erat,fcilicet hæredi filios adoptiuos effe. Idem^ certius affirm ^ Li-mp.de bo^ mandum,cu uerba conditionis de filrjs legitimis tantum concepta funt;qua tarnen ^ iß^^^ in re aliter Deciofuifum eft.Sane operæ pretium eft S. confultu referre ad has ado^ c. * fuis. ptiones pertinens.P.Mario L. Afinio COSS.temporeNeronis fadu,quodhilce ^fZ-uerbisCorn.Tadiuslib. x V. refert:Percrebrucrat ea têpeftate prauiflimusmos,' ^f^'’’’* cum propinquis comités aut forte prouinciarum plericp orbi fidis adoptionibus adfcifcerct filios,præturas^ aut prouindas inter patres iortiti,ftatim emitteret ma nu quos adoptauerât. Qui magna cum inuidia Senatû adeunt, ibi naturæ munusgt; labores educandi aduerfus fraudem amp;nbsp;artes amp;nbsp;breuitatem adoptionis enumerant: fatis pretij eflè orbis,quod multa fecuritate nullis oneribus,grariâ,honores, cunda prompta amp;nbsp;obuia habercnt:fibi promilïa legum diu expedata in ludibrium ueru: Quando quis fine folidtudine parés, fine ludu orbus, longa patrum uota repente adæquarct.Fadum ex eo S. cÔfultû:ne fîmulata adoptio in ulla parte muneris pu blici iuuaret,ac ne ufurpâdis quidem hæreditaiibus prodeflet. Qiûbus uerbis fatis ofienditur

60

D» ANDREAE ALCIATI

oflêditur,quantam diflerêtiam antiqui inter iuClos hlios,amp; adoptiuos cödituerint» Hinctp confequenter deducitur, an grauatns lï fine Hlqs deceilerit,fi filios légitimai tos,hoc eft natalibus beneficio principis reftitmos,relmquat,reftituere teneatur C tt crebrior lentetia eft codirionem defecifle, hue per iubfequens matrimoniû, fine pct referiptum legitimati fuerint, Qiiod etiam in ea ipecie recepturn eft, cum condition nis uerba funt,!! fine Hlqs Icgitimis amp;nbsp;naturalibus deceflèrint.Lex eniin hofee inftis § illud § re ®n®æ4W^^^»”’^^^^^^g*^iquot;’*sl^*timatosdifterrciubct,nechiinuiccmdiftinigt; ^ U^uL^. mo. ks à legitimis èC naturalibus cêienturSicum non ex lola legis imagine, fed etiam eX Mt.elf-'.fiü. origine naturae filfj fint ^ ♦ Sed quid fi uerba conditionis concepta fint, fi decefterit fc Akx.ij.in.j, ^Qg filfjs ex fè legitime natisf uel ex legitimo matrimonio procreatisC Tuncenini non eft dubium per referiptum legitimatos excludi. Quid fi per fubfêquens matrix monium‘rSlt; ifte uidetur cafus diftimilis, cum teftator tempore originis uolucrit Ici« * L ‘^L^'^* citimos nafd,qualitas enim adieefta uerbo,fecundum uerbi tempus reoitur', Sé hac extrdne^^o , nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, c r i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r - o i a i Ir

tis.denox. ratione ita Ant,nut.decidit,oé relpondit m quæluone lacti bald, Alcx.tp, nam Öt k Bdiióyjnf. idem(inquit ille) in feudo traditum eft, quod aliquis fibi Sé bills légitimé defeenden ^. coßj. j^ßyg ftipulatus eflèt,nam legitimati per fubfequês matrimonium, légitimé defeeiv l Bdl.c. ndturd dere non dicunturtid^ Baldus^ probauit. Accedit quód Sé ex confuetudine, qua: les.ßdefend, hacreditatem primogenito defert,non admitteturnaturalis maiornatu,in iufti filij poftea nati damnum,quàrauis deinde per fubfequentes nuptias légitima iura coni’ w 10. And. reg. fequutus proponatur’’\Sunt tarnen qui in contraria fèntêtiam tranficrint” : quia hi ßne culpd. qui fequutis nuptijs legitimi fiunt,inftar iuftorû filiorum habentur, lex^ huiufmo ” tnU Dw^r ^* Pæ omoM^o fimilibus habet, nee crebriore calculo recepta uidetur ea fen tentia®) o c.tdntd.^ fil. ut acceptofeudo pro fe Sé legitime defcendentibus tales rei]ciantur,imo plericp om ßntkg- nbsp;nbsp;nbsp;nes admitti cenfuerunt. Ego hac in re fic arbitror diftinguendum: Aut enim loqui’’

mur in naturali,qui per matrimonium fubfêquens legitimatus fit,amp; uerius eft non deficere conditionem:quialex præfumit legitime natum, ex adu enim fubfêquuto p I.cit quis ner. præfumit ufep à principio aftectu maritali concubinam cognitam^ , quæ præfunigt; Xffcquot;»ttp ^ P**® ueritati innititur^ , Sé in hoc à fidione diftat, quod ea aducrfus ueritatem eff: ^ l.ß.deprob. meritó igitur ex illis uerbis no exiftimabitur ta^ illegitime natus fummoueri. Auf r l.ßUo qm.de loquimur in fpurio, Sé fi fideicommiflum ab afcendente fadum fit, idem iuris puts s Tg^dUter ^^^^^^^ paternæ pietatis coniedura^ ♦ Nee me mouet tp legitime natus non dicagt; §.cüduté.c. tur,qualitas^uerbirepugnet:quiarefpodeo fatis eflê, fi ex interpretationelegisfü ^M.etfub. ftineatur:lex enim pro legitime nato habet, interpretatioep huiufmodi fauore filiogt; fentLinduth ^^^^ capienda eft ^ ♦ Sicut etiam uidemus eorum fauore difiundam pro coniunda, df fdne.epif ^ uice uerfa coniundam pro feparata, aduerfus propriam fermonis uim accipi quot;nbsp;•' ^ Si■ ï ^fquot;^ ”^”^ ^ ^^^^^ qualitas adiunda uerbo, ad uerbi tempus referatur, fauore tarnen dc” x cß.xxij^Aj. fcendentium aliud quandoep oblêruari fcimus*\Nam Sé referiptum Rom.pondfv §.item opp. ciscum impuberi inquit fuccederent,fï abfêp liberis moreretur^, earn interpretatio ^ a ”quot;^'^ ^^^ ”°*' habet, ut uerbum fuccedcrent, fecundum didionem impuberi reftringa^ z Bdrt.l'centut'-H'^’Autloquimurinfideicommiftoquodabextraneorelidumeft,Sétuneproba rio.ij.q.iij, bilior eft Alexandri fcntentia : hic enim ex fidione legis folum legitime natus dio’ / Tc^ïn^d' t^^**’!^^^^ ^^ hunc cafum difpofitio teftatoris produci non debet ,cum proprictas b il.fin. c. de uerborum repugnet,a qua ut recedamus non eft ulla caufa. Aliud tarne effet in fern bis qui uen. do: propter fauorabilem enim principalis benefiep naturam promptius eft ut etw e c.j. §. pen. huiufmodi admittantur‘^,præfertim cum in re dubia non erret qui aduerfus fifeum X«, ’ ' iudicat.ln difpofitiôe quoep legis, quæ legitime natos folum ad dignitatem admits titjidem

DE VERB» SIGNIFIC» LIB* III* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;61

tit,idem refpondendum eft, ut hi admittantur, quos lex pro legitime natis habet: ^d e. innotuit.de fit enim latior interpretatie,ut fupra diximus. Et ideo cum ex lege ordinis non nifi ^^^' legitimo matrimonio nati in collegium admitterentur, refponfum eft, hos quoque fubfequutis nuptrjs legitimoru iuri reftitutos recipiendos efte, debet enim ea in Io gebenignior fieri interpretatio,'‘nifi cu ftatuto cautum eiret,ut uerba ad literam in# ‘ tclligerentur,id enim non ex litera,fed ex fidione legis eft* Aduerfus fecudum hoc ’ principale axioma quatuor exempla plurimum urgent : uidetur enim coditionem in uno cafu,ad dilTimilem quocp produci debere: nam pupillaris exprefTa fubftitu# tio ad uulgarem tacitam trahitur,amp; e contrario,uulgaris exprefta ad tacitam pupil larem^,amp; tarnen hi cafus omnino diftimiles funt,cum tepore, turn modo,tum etiâf ^ociun, effedu? *Sed communiter in hoc deuentum eft,ut dicamus hafce fubftitutiones, na ^^^^pi^, tura fui conditionem habere:non enim aliud eft fubftitutio,^ conditionalis inftitu nbsp;nbsp;nbsp;ad fubflitu

tio,Exprcflio igitur unius eöditionis aliam non excludit, quoniam lex praefumit ft tot. de alia cogitatum fuiflet, earn quoep teftatore seque expreirurû fuifle. Quod enim pupillaris cotineat uulgarem,eft ipfius teftatoris fauor:cp uulgaris pupillarem,pu# pilli utilitatê refpicit.Meritó igitur utriusep fauore, amp;nbsp;propter paterni pupillaris^ teftamenti eoniundionem,hæc interpretatio admifta eft, Rurfus obftat conditio ft intra decern menfes proximos mortis meac nafcetur,illi eft diflimilis,fi me uiuo na# fcetur,8^ tarnen ad hanc producitur^ *Sed ex his quæ fupra retuli fatis conftat, fieri hanc extenfionem, quia teftator fe tunc moriturum credebat : unde fi præter fpem fuperuixit,non ideo rumpitur teftamentum** Rurfus inftari poteft:conditio fi nu i ßart.L galUn here noluerit,ab ea plurimum differt,fi nubere no potuerit:nolle enim amp;nbsp;no pofte, ^^ ^ ^‘^' perquam diftimilia funt*^:amp; tame in fubftitutionibus,conditio, fi hacres effe nolue# uerms'^^^ebd rit,intelligitur,uel non potuerit:amp; uice uerfa^ Sed refpondendum eft, hos cafiis ex I d.§. ^ quid præfumptateftatorisuoluntateabfimilesnoefte,Cumenim defubftitutioneuub ç^j”^‘*a^”* gari agatur,per qua ipfi teftatori fucceditur,amp; fic de dus fauore tradetur, uerifimL ft^fli^ ''^ le eftjquod de altero expreftit,ad alteru quocp,cum eade fubfit ratio,trahi uoluifte* Quapropter fi appareat teftatore non ad teftameti (hi fauore attendiffe, fed ad hæ# redis pœnâ, aliud dicendû eftèt:ut in hac fpecie, Titium inftituit, amp;nbsp;fi Titius eiusep filrj nollent nomê amp;nbsp;gentilia teftatoris infignia deferre, fubftituit Caium : amp;nbsp;Titius liberos nullos fufcepit,unde non potuerunt nomen amp;nbsp;infignia deferri,nüquid fub# ftitutus admittaturcEt Socynus'”refpondit,fubftitutioni locum non efte,quoniâ is ^ ^^ j^* ^°^^* cafus difiimilis fit,óó de poena agatur,Quæ tarnen dedfio penes me dubia eft, cû ex natura eöditionis appareat,fauorê fuum, fine fuæ familiæ in animaduerfione tefta toris fuiflè,ó^ ideo nomen amp;nbsp;ftemmata geri uoluerit: quod fi in hoc Titium cü libe ris decedentem grauauit,quantomagis cafu quo fine liberis decederet 7 Et ex his in alia quoep quænione quid fentiendum fit difeemi poteft: Teftator inftituit uétrem uxoris,óó fi mafculus nafcat amp;nbsp;in pupiUari ætatc decederet, fubftituit Semproniu, fi nafcatur foeminae,inftituit eas in CCCC.aureis,uêter nihil peperit,nüquid fubfti# tutus admittetur^Ex fado confultus Alex,''refpôdit,fubftitutû no admitti, amp;nbsp;hue quot;nbsp;cafum omiffum cenfcri,cü altero cafu nafcentium foeminarû Sempronio nihil reli# querit® *Ego hac in re uereor ne fententia eius uera nó fit: pupillaris enim illa fubfti o I.ß itufeript. tutiouulgarem continet^,undenónatomafculo,potuitteftamentüàfecundo gra# deUb.erpof, du,id eft à fubftitutione uires aftumere^ * Et ideo hic cafus no uidetur omiflus efTe: ^^'^ ^^^ accedit defundi mens qui foeminis folum CCCC, reliquit, quoniâ reliquum hacre# q l.iq.^.fin. de ditatis ad fubftitutum pertinere uoluit, amp;nbsp;licet particularis inftitutio, fi alius haeres ^'^' er po)l/j, f non

6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D. ANDREAE ALCIATI

non fit feriptus, legis difpofitione ad ius uniuerfale trahatur, cum tarnen uniucrlft ’^ fre ‘co tit^quot;^ bs fubftitutus hic adeflet,ipfe admitti dcbuit,amp; foeminis præferri/receptumqj Bal di autoritate eft,etiam qui ex tacita uulgari fubftitutione uocatus eft,in re certa inft s r,il.l.fl.q.ï}, jmQ præferendum^. Sed iterum tandê obrjcitur:Communiter recepta eft finten# ^’ « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• jj'^ƒ1 quis filio impubere hacrede fci'ipto pupiUariter Titium fubftituit, amp;nbsp;fi Tiiius

quandocunep fine liberis decedat, Titio ipfi Sempronium, mortuo Titio uiuente ^u^'^a^'P^P^bo,Semproniupupillohacredemforeflexquaapparet,Semproni]fubftitutio h^e^ ^^^^ ttem fadam Titio,amp; fub coditione deficientium liberorü,ad cafum penitus diflnni lem trahi,tum refpedu perfonæ,quia pupilIo ipfi fucceditur, tum relpedu eSditio# ^ ÏTfl^^^æ num,quia etiâ fi Titius cum liberis deceflerit, nihilominus erit fubftitutioni focus“. fSs'dub'tZ Sed refpondendu eft,hunc cafum non omnino efle expreflo diflimilem: hæc enirn turformarùm uerba,quandocüq^ dccelfirit fine liberis,uerboru eópendio uulgarê qnoep fubftitu j.innouifl. jjonê continêuunde Titio prædecedëte,caput illud fi fibres no erit,dicitur enenifle, merito fubftitutus eeu hoccafu uocatus admittitur. Verü igitur non eft,ex perfona diflimilltudinê ullam clfi.Ex conditione quoep dilfimilitudo no eft:quia cum feeft dus gradus morte Titq peremptus fit,amp; conditiones in ilfo adiedae perierunt,per# * phn^X^ttttf ” ’^^^^ eft,ac fi Sempronium folu pupillo teftator fubftituilfit’‘, nee ulla coditionis iUius ratio habetur. Quod amp;nbsp;hac ratione confirmari poteft,appofuit enim teftator

gt; 3dr.l.ilïisU= iUam conditionem in Titp fauorem^, ut ab inteftato fi derelidam hæreditatê acci# bertis.de cod, ^^^ gj - poflènt:undc fi hæres non fit,quia ante pupillum moriatur,deficit ratio ft uoris,nec hoc prodelfe hæredi legitimo debet,cui manifefta teftätoris uoluntas fub st f publias. §. ftitutuprætulit^.Et licet régula fit,Conditione defeda,fubftitutum cxcludi^,tarne 0 Unuflameto, ’^°’^ procedit,quando alias teftator etiam fuiflet relidurus^ : at in propofita fpecie, eo.tit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conditio iUa folius Titq fauoré relpiciebat,de quo amplius non quæritur,cum fatis ^ ^nfiit^ ^’‘^ ^^hæreditatemeuinftituticuifuccedituroncribusadSempronium pcruenirc,non

autem cum Titij oncribus, qui de medio fublatus eft. Et ideo in quæftione fadi eu quis hæredi quandocunep fine filqs fato fungerctur Titium fubftituiflet,is^? fiacres uiuo teftatore liber is ruperftidbus decefliflet,dixi fubftitutum admittendum, neck gitimo prodefle conditionis in caduco gradu defedum, tametfi hac in re poft Ob dradum*^aliter Socynus refp5derit^. T E R TIV M fiuius tradatus axioma eft

Conditio neceflaria:fiue adum jpfumjfiue eftedum refpiciat,ad cafum lîmilê por^ rigituritune^ non refert,quid ex aequipoUentibus fiat. Quapropter cum mater ft Iqs fuis legaflet, fi morte patris iuris fui efbedi fuiflent,diuus Marcus cum emaneb pati client legatu deberi iudicauit ^, ca enim conditio eftedui adus necelTaria erat, nempe ut illis legatum acquireretur, nihil^ ad pattern pertinerct f ♦ Qiiod amp;nbsp;uice uerfa in ea ipecie relponfum eft, efi mater fub coditione emancipationis reliquiftef, ^■^' f'f^ ^°”‘ ’’^ etiam donaflet,nam amp;nbsp;filqs morte patris lui iuris eftedis debebitur 2, eftèduni

• enim folum mater relpexifle creditur. Vnde etiam folet dici,non de itinere, led de fc B^r.I. fM fer» metacurandum^,Sed tarnenhifce aduerfatur Vlp.relponfum, fi cui itarelidü fît, uus.de Kerb. Q morte patris fui iuris effedus fuerit,SC emancipatione fui iuris efledus fuerit, non i l.fldeico.^.fi uideri defecillè conditionemS fed 8^ cum mors patri contingat, quafi extante con# cui iu. de le= ditione, ad fideicommiflum admittitur. Quibus uerbis apparet,non folum eman# ^‘^•‘^j' nbsp;nbsp;nbsp;cipato deberi fideicommiflum,fed mortem patris nihilominus expedandam,uide

turep hæc fortiflima eflê âv'XvoMÎa, ut Accur.Barto. i^ non citra cauillum dilfoluere earn potuerint, Mihi ea fententia placet, in quam iuifle multos uideo, ut Vlpiani relponfum intelligatur,cum ab çxtraneo fub ca conditione relidum eft, is enim ift detof

DE VERB» SI G NIE IC» LIB» III» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6}

detur odio patris hanc adieciflè conditionem, ne quicquam omnino in eum perue^ nire polfinunde expedtanda erit mors,nec à uerbis recedendum. In matre nero alia interpreiatio allumitur,qux fub tali coditione legatie magis creditur, ut liberis luis confuleret,quam quód patrem odio haberet, Aduerfatur rurfus re ponius*^,mihi fæpe(ut iUe inquit)uocandus ad partes, pater enim üv jj» teflamentum rumpatur,neceirario pofthurnum inftituere debet: ea inllituiio dupli cem conditionem continet,11 fe uiuo,uel fe mortuo nalcatur : 06 tarnen alierius ho? rum cafuum exprelTio ad alterum nó trahitur,nec cum Bartdentiendum eft, talem conditionem uoluntariam appellante,quia fimpliciter potuit inititui:nam amp;nbsp;in fen tentia diui Marci^potuit mater fimpliciter filrjs legarc,amp; in confilio Galli Aquilq, d.l.muUcr. potuit teftator fimpliciter inftituere, amp;nbsp;tarnen cafus mortis ad deportationë eman^ cipationemep producitur. Igitur ut pugnantia fubmoueamus,fciendum cft,omnê hanc materiam à coniedura mentis teftatoris uim amp;nbsp;robur accipere ’”, Et idco ubi quot;^ ^ '^ conditu^ probabilis huiufmodi coniedura eft,ad cafum omiftum fit extenfio, fiue uolunta# ^jq«, ria,fiue neceflaria fit conditio:promptius tamé in necetfaria fumitur hæc præfiim# ptio,quôd in ea folum effedum refpiciamus. Vnde in hoe Pomponq refponfo, cu non fatis confiât,quæ mens patrisfam,eiret,à uerbis non debuit recedi,qui forte ab terum cafum expreiïît,quia magis hoc animo fuo fedebat,ut fuperius ofiendi: nam fi propter neceflltatê inftitutionis motus fuiflet,quid oportuit alteru cafum omitted reCSlt; dum anxie morofus efi,alterum exprimereCcum fatis illi fuifiet, fi fimpliciter eum qui nafeetur infiituifietC lure igitur qui alterum dixit, de altero potius negafle cenfebitur'\Quod amp;nbsp;in ea ipecie cenfendum,cum tefiator fie ucrba c5cepit:Si quis ” ^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^

filius mihi poft mortem filq mei impuberis nafeetur® : indicatur enim mens patris ^ fp ^^^^ f^, nolentis hune cum filio iam nato fimul admitti, unde conditio ad eum cafum non hw.efc ««Ig» producitur, fed potius tabulæ tefiamenti praeteritione rumpuntur » Cuius rei alia ^ . .^^ . quoep exempla afierri poircnd,nifi prædida lat,fupercp efiè arbiträrer. Sed quid ^ jfc^g^““’ fi limitatiua,ut ita dicam,didione ufus fittefiatorÇexempli caufa:Si fill] mihi nafee^ tur,hæredes funto,8lt; fi fine liberis deceficrint, tune Sempronius hæres efio: nemb ne nato,refponfum efi, fubfiitutum non admitti, propter didionem tune, quæ ita refiringit,ut ad cafum omiflum produdio fieri nequeat, Slt; ita hanc uoeem plcricp refponfis fuis dcclararunt Anch.Socynus: Deciusl ,amp; fi qui alq. Nam amp;nbsp;uulgaris fubfiitutio, cui taxatiua didio adieda proponatur, pupiUarem in fe nullam habet, ®^’^’®* ut ferèreceptius efi’',Sed nobis dubia uideturhorumfententia, cum Galli Aquilrjr AlexJ.^«;«« uerba fic concepta fint:Qui nepos me mortuo intra X, menfes nafcetur, tune amp;c» c» demf^ub, tarnen in eis fit extenfio, amp;nbsp;ad cafus omiflos amp;nbsp;ad tempora, item uulgaris fubfiiÿ tutio hac formula concipitur: Si Titius hæres non erit,tunc Seius efio ^ : amp;nbsp;tarnen ? l j.de Hufg. pupillarcm in fe habet.Alq*^non hanc uim illi didioni attribuunt,fed geminationi, * i^lt;’‘ wfj’^» ut cum didum efi,tune 8ó eo cafu,Sed amp;nbsp;hæc opinio ucrifimilis no efi : Quis enim credat didis iuribus locum non futurum ,fi præter aduerbium illud temporis, adie dum quoep fuiflet co cafuïMihi certe non fit uerifimile: cum enim tefiator eo cafu dicit,per argumentum à contrario fenfuuidetur cæteros cafus excludere : quod ar^ gumentum ex coniedura fumitur, amp;nbsp;ideo in primis coniedura fpedanda efi, quia una præfumptio aliam tollit^.Et ex his illa decidi cotrouerfia potefi:Tefiator uen^ « l.diuus.de b trem uxoris infiituit,fi mafculum pareret,eicp Seium fubfiituit, amp;nbsp;fi foeminam uel ^ quot;/l* neminem,Ptochotrophiü: uxor in puerperio cæfo uentre, extradoep fœtu mafcu^ lo deceffit, qui etiam aliquantulum fuperuixit ; Queritur, an Seius admitti poflitC

f 2 Ét uide^

64 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE ALCIATI

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et uidebatur piëtist^ exdudendû,non enim maiculu peperit, cui cæfo uetie infatU

* fi^'^èo* *^’^* cxtradus eft’^^ Sed tarnen cum hæc conditio,fî mafculû pepereritmeceftaria fît,prcM pius eft eftedum confîderari,amp; fubftitutioni locû eftend^ crebriore calculo appto y Aïexd.l. quod batum eft^, Rurfus amp;nbsp;ilia uetus quæftio defîniri poteft : Teftator uxori ufumfru«’ ^*^^^^' ^”^ reliquit,fî uidua permanferit,amp; poft eius mortem Titio: uxor lècûdo nupfît» difeeptatur inter Titium amp;nbsp;hærede^urrius, donee uxor morietur, ufusfrudus dî^ x d.l.muher. debeat:amp; frequentior ea uidetur fententia^ ,ut ftatim Titius ufumfrudum habeat, ut coditio mortis etiam ad fecundas nuptias porrigatur, cum huiufmodi dilatio in lt;nbsp;Lifitu.t.alu fauorem uxoris adieda,hæredi prodeflè non debeat^: unde fî ad iècundas nuptias no. 4d Treb, properauerit,legatario locum faciet. Sed hxc me decifîo dubium ancipitem^ red^ dit: cum enim teftator in conditione pofuerit,lï uidua permaneret,fatis id cogitaif^ uidetur,potuiiïe cam fecundo nubere: unde cum Titium no nifî poft eius mortem uocauerit,manifefte apparet,in cafum nuptiaru uoluiflè interim excludi:ficut alias quoep traditum cft,cum teftator in coditione filios mafculos fcripfilïèt,fi deinde in alia fubftitutione filioru fîmplicem mentionem faciat, non cenferi de maiculis tam ^^’^ egiflè^:cum enim eorü rationem ièmcl duxerit,fi de maiculis quoep alio in lo^ e /.ƒ. ^.ßnaute ^^ fcniifletjUticp amp;nbsp;tunc exprelliftct'^. Nam amp;nbsp;diui Marei fententia non tam comn dddef c. de nem fententiam adiuuat,^ proftcrnit expugnatephn caenim mater mortis cafum d d^^muuèr nbsp;nbsp;cxpreftèrat,quiano crediderat fore ut pater eos cmâciparet‘^:fî igit credidiflet id fu^

uerf.qute 54. turü,cafus pro omiflo haberetur. At in hac quæftione, cogitauit teftator eam feeun do nuptura,igitur omiflus eft cafus:hinctp apparet, no folius uxoris caufa dilaiim * fr^a’'uillæ^”^”’adiedam,ièdhæredisquocp,cuiusutilitatiincafuomiftoproipexit'^.Quapm nfufr-kg. nbsp;pter no temere arbitror hoc cafu à uerbis recedendum, adhærêdumcp regulæ, qua

proditu eft,pocnam priuationis à teftatore iuifam, ad hærede potius cp ad cum cm ’ j-fTde/fg * ’^^ fauore indicitur pertineref. Commune igitur in hac quæftione fententiam mini me iêquêdam cenferem,cum uxor ipfa iuuenis eifetj^ quam uerifîmilitcr potuit 1^

ftator credere aliû thorum appetituram. Sed amp;nbsp;fî in legato diceretur, poft mortel uxoris,tunc amp;nbsp;eo cafu Titio ufumfructiJ,clarius eftehpropter uim geminatiois, »^ terim illi non deberi?: Quod amp;nbsp;feré receptius eft. Sed quid è conuerfo ftatuêdum^ Reliquit uxori ufumfrudûjfi uidua permaneret,amp; fî alias nuptias celebraret,Titiolt; non celebrauit,fed perqt,Titius ne admitteturC Et admitti futilibus quibuidam f2^ tionibus Socynus refpondit^ ,fed idê alibi alia ièntit:puto enim uerius elle, euni no admitu.cû non euenerit coditio,unde meritô hæredi renianebit, diftîmilis enim c^^

nuptiaru mortiscp cafus. Q.V A R T A principalis régula eft : Conditione fpom taneam præcife 8^ ad unguem feruari,nec ad fimiles caius extédi debere. Vnde co* * ^^^^Xc5lt;r* ditio.fi feruo dederithad dominum no prorogabitur:amp; conditio,ut hæredi detuf» '^ * ^^ ‘ non ca interpretationem accipiet,ut fideicómillarps dari poflÏt:debet enim faâum ipium obferuari,ut fî quis incapaci dare iuflus fit,det, licet numos accipientis nofa k l.imuius.e.h ciat^Jit coditio ft decefterit ftne liberis,non defîcit,fî liberos fuperftites relinquat,Ü {l.filmsfd.^.CU ^^^ ”’®’^ decedat,ucl fuccedcre nolint,aut no pofïintL’feruatur enim conditio uti a^i quu.de leg.fi Ktcra fcripta eft,nee fit extêfio.Cui etia rei illud acccdit,quod ex ea adfus indiuiduus *” ^^“cond^^’ rcdditur'”,alioqui no diceretur in fpecie obferuata. Non procedit axioma hoe,qua n l.in coditione do adus per omnia ex difpofitione Icgis exæquatur, fubrogaturep illi quê teftator bus.patrom expreftit.Quapropter coditio de hærede, in bonorû pofteflore locum tenet'S quo* e ^^ui§ fin ”^ “ ^ nomine amp;nbsp;effedu hærcs exiftimaturJiadem etiam in eo,cui Prætor con* * ^Sg^preefi. ira tabulas bonorû polïclïîoneni deditjobferuabitur^dtem in hærede quoep hæm

DE VERB. SI G N IF IC» LIB. III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;65

dis,nam amp;nbsp;is h acres cenfeturi’. Sed amp;nbsp;in co cui libertatis caufabona ex diui Marci P l.pdterf^m.de coftitutione adriciunturUdem reipofum eft^.Sic conditioni, ut pupille detur fatis# ^ ^.^‘^ ç^y ^^ facict,qui tutori dederit,quoniâ is pro pupillo accipif, imo cautius ei foluitur. Sic dit.de fid.Ub. ilia uerba,fi centum foluerit,accipiuntur uel compenfauerit: Qui enim compenfat, gt;■ ^/i fundus.de foluitjd eft liberate Adde quod cui compenfatur iufte contradicere no poftet, cum ^ j^pêcuUu,§. per cum ftet quominus foluatur:dicct enim debitor,ft mihi foluiftes,amp; ego tibi con i.l.jlatuhberi ditionemadimpleftem^Sicamp;eademcoditioperacceptilationemobleruatur,quo# niam acceptilatio difpofitione legis folutio eft“;Qtix tame omnia inteUigéda funt, deJd^^t^^ nift alia mens fit teftatoris,ut quia inter cafum expreftum amp;nbsp;cum qui à lege fubro# u I. iulunus.'dc gatur aliqua fit differentia,quæ uerifimiliter teftatorem retrahat, ut ea in quæftione ^°quot;^-fupra à nobis didu eft,cü Titio relinquitur fi hacres fine filqs legitime natis decefTe? rit,na legitimatus per fequens matrimoniü defeCtum coditionis no inducet.Quod ôdineacôditionecôftitutumeftjfilegitimæactatiseritjUtquiueniâætatisimpetra ^ nbsp;nbsp;nbsp;^ ^ ^, uerit nihilominus cxcludatur’^. Rurfus no procedit régula, quando conditio iure ^^ ^^^ * adimpleri no poteft, idc^ teftatorem no practcribat, fufticiet enim fi de fado feruelt; y I fx f^üo. §. tur^ .Quapropter qui filiæ furiofæ fideicômifit,fi fine liberis decederet, de filrjs etiâ ^J'f^^^y^' ^' naturalibus intellcxifte creditor : cû furiofa mulier matrimoniü cotrahere ncqueat, ^ i^h^djiuj^ nee filios legitimos habere’^. Sic qui hæreditariûferuum iuftus eft manumittere, Ôd §.fi.ad Tre. deinde hæres eft'e,fatis eft fi de fado manumittat“*: de iure cm quomodo poteft, cû “ j^^V'* adhuc hæres non fit; Sic fi pater facerdotis fideicomittat, fi decefierit abfep filrjs,de naturalibus amp;nbsp;legitimis intelligi no poterit,cum uxores ducerclegePontificia facer dotes prohibeâtur:amp; ideo de adoptiuis inteHigctur^ ,uel fi monachus fit,de ipfa ec# ^ jjƒ^^^p elefia*^. Nam amp;nbsp;iUud receptum eft, fi pro facris celebrâdis centu teftator myftis religt; ^ §.fedihoc pr£ querit,nec propter diras,abominationest^ Pontificis celcbrare illi poftint, in aliud f^nti. def^nä, honeftæ deprecationis genus erogationé couertendam^. Non procedit tandê r^u ^^’ ^^^ ^^^ la,cum ex coniedura aliqua deprændi poteft,non modû, fed finem ipfum in teiw d I. Ugdtum. de toris animaduerfione fuiftetfie enim fpontalis coditio à neceftaria no diffèret. Vn^ «Kr.kg. decoditio,fi tutela per pubertatem,feuper XI III. annos finiatur,etiacueniffeces» febiiur,fi morte tutoris finita fuerifftdqj ex coniedura métis teftatoris.Sic amp;nbsp;codi^ e I. Uberto. ^. tio,fi cêtum Arethufæ dederis,per aliu adimpleri pót^,ficut amp;nbsp;faciendi côditio,nifi fi.dean.kg.. cû perfonæ eleda fit induftria.Eóde pertinet amp;nbsp;illa conditio, fi me mortuo pofthu# ^ ^^j5o**^‘*’*' mus nafcatur,nam fi teftator earn adiecit, quod crederet fe illa ægritudinc moritugt;

rü,nihil oberit,quo minus amp;nbsp;qui fe uiuo nafcetur hæres fit2.Cui no abfimile,in cô# g d.l. fin. c.ie ditione,fi quis prior diem fuü fine filrjs obicrit,quâ receptum eft,etiam extédi, cum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^’

pofterior abfcç proie dccedat^ .Quarû definitionû illa eft ratio,quod in conditioni b I. lxredes.§. bus potiftîmû defundorum mens fpedâda fit.lgitur cû cafus ucnict,diligenter anb ^“ ‘‘'‘•‘‘‘^Trc. maduertédum eft,quæ fuerit teftatoris fentétia, ut ex ea ad cafum omiflum uel pro grediamur,uel intra câcellos uerborum confiftamus.Decipimur tarnen plerücp,ut Baldus inquit‘ ,dum fcrupulofe nimis amp;nbsp;anxie conieduris ceu exploratis rebus uti# ‘ ®^‘*^’ ^quot;^ mur;QLiodutmanifeftiusfiat,aliquibusetiàquæftionibusoftenfurifumus. In pHü p„{,* ’ ’quot;*“ mis igit dubitari cófucuit, an æque in diredis fubftitutionibus atep in fideicomiftis ad cafum omiftum fiatextéfioÆtPontanus^in fideicomiftis quidem fiericenfuit, j^^^^^ ^ quod in eis fola teftatoris més obferuetur,in fubftitutioibus ucro no idé efie, quod (-„^ jóté. * hæ expreftis uerbis concipi debeâtLQuapropterCinquit) uidemus fi pluribus hære 1 l.t«fcew«ö. c. dibus fcriptis aliquis poft mortem omniû diredó fubftitutus fit,non uidentur inui cem hxredes fubftituti’”, amp;nbsp;tarnen in fideicómiftb poft mor té omniû relido aliud' ^‘^^Ig^'* ^‘

« l.titid.^.feio eff'Mnquam ièntêtiamDy.PauluscpCaffr.conceflit.ldemamp;Socy.quodamrefpo hbrrtis.de le= foOcenfuitjhoc potiffimum arguméto ufus,cp hæredi,cuius nomen incofuito dek^ o locy. conßl. tum eff,Prætor bonorum poffeflîoné non decernit,quia ex coniedura tantum con ti-o.in.j. nbsp;nbsp;flateum hæredem^. In aduerlam penitus fententiam all} lucre‘Ï,potiuscp adiuuan^

ext*^^^ ^^^ ‘^^”'extefionediredam fubffitutionem,cp obliquamcenfuerut; fauorabiliorenim q Corn, conßl. direda eff’’,merit6 benignius accipi debet.Nam S^ Bartolus facilius extendi ad ca^ it a. in 4. nbsp;nbsp;fum omifTum conditionem in perfona inffituii credidit, ^ in iubffitutionibus extc

uß/^^quot;'^^ datur^Sed has ego opiniones à ueritate longe latecp abefle arbitror;cum enim ont ; nar.l.giUus. nis ultima uoluntas à mente teffatoris pendeat, non uidetur inter hos cafus probat t f” Vß ^*^^ ^^ differctia,{blum^ id erit obferuandum, an mens ilia aliquo modo ex uer^ dtht^'^nß?^^^ 2iccipi poffît^confutâtur^ maxime ex prædidis axiomatis,quibus apparet no rccipi comuniter huiufmodi diffindioné. Quin etia ueterum probatiflimi nomina M d.l.uelßngu:- jjæ 23,repudiauerutjUt Bal. Alexa. Aret.Iaf.quot; Nee uerum eff in fideicómiflb poft morté relido cenferi hæredes inuicê fubffitutos, nifi nó folum poff omniü morte, fed etiâ in tota hæreditate fubffitutû fit:nô enim poffèt tota hæreditas per eum qui ultimus moriatur reffitui,nifî ad eu peruenerit:peruenifle auté no potuit, nifi inuû cem fadam fubffitutionem proponamus.Nulla igitur inter fubffitutione fideicom miffumep hoc cafu eff difièrctia.Ncc me mouet, quod ex coniedura Prætor bono# x r § fedßle ’‘^ l?ofl^fionêhæredi icripto,cuius nomé inconfulto deletum eff,nô decernit:quia * gi de bis qZ f^hs eff ei iurc ciuili prouilüm effd :cÔieduram tp in hoc fuffîcere,prætort} enim edi mteß, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di uerba huic nô conueniebât,quibus ei,qui fcriptus eff, bonorû poffèffîo datur:at

hic fcriptus no dicitur,cû nomé eins deletum fit* Secûdo quæriiur, an fubffitutus poftliumo cafu quo ille moriatur,cêlêatur etia fubffitutus,fi no nafeaturÆt in uuf y RiO.mh-dfl. gari fubffitutione crebrior eff fentêiia,huiufmodiquoep cafu uocatücenferi^♦ Si igl ^ ^Iß^c de ißi ^^ teftätor filiû,qui fibi nafcetur hæredem inffituit,amp; fi hæres erit, amp;nbsp;impubes dc^ Curt.cöljf '. ceflèrit,Caium fubffituit,no natofilio Caiusadmittetur^, idepex uerifimili men« mdudü eff. In fubffitutione uero fideicomiflaria idem quoep Socynus refpSdit, cU nulla ratio differentiae afferri poffit*,Quod enim teftatoré monit,ut cafu quo adita hxreditate filius decederet fubftitutu exteris praeferret, idem amp;nbsp;mouere uerifimil« ter debuit,fi filius no nafceretur:nam,ut inquit Decius^,quod poffea reeoepta per^ mittitur,a principio quoep permittendu eff. In qua fentenua amp;nbsp;nos quoep tranfeun dû putamus.Imó etia fi filius nafcatur,amp; hæres elle nolit, adhuc fubftitutioni locU effe arbitramur, eadé enim femper ratio métis fubeft. Audétius reipodit Potanus»

fubffitutione fi filius in rerum natura nô effet,ad cafum quoep producendâ quo uf c Kom.cüßi.6. ueret,amp; impubcs decederet*^. Tertio dubitat, Teffator inffituit uario modo poft Mod.d.l.j.de humos ta malculos êp foeminas,deinde poffhumis, fi omnes in pupillari ætatemo rerêtur, Amitam fubffituit, unus tantû poffhumus natus amp;nbsp;impubes mortuus eft an ad Amitâ pertinebit hæreditas, an ad matré quæ filio inteffato légitima eff hte^ d old.cüf.i4x. resç^ Et Oldr.refpôdit‘^,amitam excludi,cum in cafum plurium nafeétium fubffitü ta fit,unde uno tantum in lucem ædito,cafus pro omiflo eff: quod maxime fauore e Aret.l. pinut matris ftatuendum eff,ne à luduola filrj hæreditate rer)ciatur,cum æquum non fit Ray d\^°^ ^^^*^^coieduraeampriuari,amp;inhâcfernentiàplericptranfiuere.Seduerioreff aft quid fi tcmtu. uerfantlum opinio'’, ex Pauli refpôfo,quihis uerbis, cætéri omnes filrj filiæép meï f I.hïiw.wprî.cxhæredes funto, rede unicum filiû exhæredatû feribitf. Nâ ctfî nullus natus elkt, g Bdrj 1^ cof P’^æ^t^o cafu receptius eff? fubffitutæ amitæ locû futurû, id^ etiâ in matris dam^ imtepe.tKr,), num,dum omnino tarita nô effet uulgaris fubfiitutio,quanto magis unico nato, ^ ante

D E V E R B» s I G N I F I C» L I B» I I K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

ante pubertatem mortuo,excludi non debetzex mente enim tedatoris apparct, ma tri ipîi prædiledam fuiiie amitâ\Quod amp;nbsp;in ea fpecie à me refponfum eit,cü in in#^^■^'c’^’^’^ ftitutione teftator le unû uel plures qui nafcêtur inliituere dixillêtrquamuis enim in fubftiiutionc fubijdatur, amp;nbsp;cafu quo omnes moriâtur, inteUigetur tarnen unus uel plures fecundù inftitutionis forma à qua declarationê fubftitutio accipit*. Quarto* hæfitatû eft,cû teftator iuffiftet^i fill) abfcp mafculis morerêiur »reliais fœminis,hæ reditaté fuâ in partes très diuidi,ex quibus una focminis daretur,duæ Titio 8lt; Sem proniojamp; contigiflet ut hi filq ab ftp mafculis focminisque decedcrét, num fubftitu tioni locus efletc Et Decius refpödit^nö cfle,quia defidt coditio, cum nec foerriinas k Dec.coß. 9?. quidê fuperftites filrj reliquerint.At all] aliter crediderût^propter menté teftatoris: R^o-crL«. in qua fententiâ amp;nbsp;ego pedibus eo.Si enim uoluit teftator Titium Semproniumc^, d-§• üquot; ilt;i}h etiâ in neptû fuarû damnû admitti, quanto magis eis no natis amp;nbsp;omni hoc damno ceflante^Nam amp;nbsp;Angelus”* no diftimili quæftione cû omiiTum efle hune caium ui uerborû præfatus effet, nÔ tarnen fe audere aduerfus fubftitutos iudiciû ferre dixit» ’” quot;’ Quoniâ redi coniciétia abfterreretur, ne côtra uoluntatê defundi refpondeat, quæ in côditionibus primas partes fuftinet. Quinto in hac quoep fpecie no paru alters catû fuit,Teftator mafculos qui fibi nafeerent inftituit,8ó fi fine blijs decederét, uxo rê uulgariter,pupillariter,per fideicomiflum fubftituit: Si uero no nafeerent mafeu li,fed fœminæ, inftituit uxorê,focminis dotem eóftituit: Cum nec mares nec feemi næ nati effent,refpodit Ancharanus,fubftitutioni loeft no effe,uxoremép excludi'*, n Anchn.conp, quoniâ hic cafus omiftus eftèt,Et quia teftator cafu nafcêtium filioßt noluit à luduo ïgt;6. fa eorft hæreditate matrem excludi,quæ ratio eis non natis,defïcit:in quâ fentetiam

amp; Fulg.tranfqt® ,quia cum inftitueret paterfamilias uxorê, dotemep focminis relin 0 iulg.cof,49. queret,uerifimiliter credidit fore, ut ex perfona matris fua quoep hæreditas tadem ad ipfas deuolueretur. Quid fi teftator uxorem excitare uoluit ad fobolis procréa# tionemCnâ amp;nbsp;conftat eas ex foceftditate magis amari, atcp ita rccentioribus pleriiq^ placuit:mihi hæc fentêtia omnino menti teftatoris aduerlari uifa eft, amp;nbsp;non parum uerbis. Qui cum uulgariter uxorem fubftituerit fatis eam uidetur potiorem fecifte, etiam nemine nato:2lt; cum eam uocauerit,etiam exclufis filiabus, quato magis hoe cafu uocaffe cenfendus eftcSlt; quæ fupra pro Ancharani fentcntia inducuntur adeo leuia funt,ut ex fe ipfis eeu folia fartari quod Plautus inquit difflari poffint. Sexto dubitaift fuit,Patcr filium iuffit fi fine liberis amp;nbsp;inteftatus decederet tundft Sempro nianum Tirio dare,hunc fundft uxori legauerat, filio fub certa conditione reftituen dum,interim mortuus eft fine liberis filius, condito teftamêto,num legatum Titio debeaturcEt Socynus deberi refpondit^ : Quoniam eam conditionem pater appo# p Soe^.cop** fuit:quód uoiebat ut filius de eo prgdio poffet difponere,quod ubi nó faceret,quia ^ nollet aut non poffet,conditio debuit poffe per æquipollens adimpleri : hoe autem cafu nó poterat de eo prædio difponere,quia adhuc ad matré pertinebat, diciturq^

is inteftatus,qui quo ad rem de qua agitur teftatus non eft^ ♦ Sed hæc fententia fanc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*7V

quam futilis mihi uidetur, cum coniundim fub geminis côditionibus fundus fit le# gatus,8i altéra (nempe quod inteftatus non deceffit) defecerit,clarum eft legatu no deberf :Nec quicquâ facit quod de illo fundo teftari non potuit,quia debuit intelli” ^’^^^^^^' gi fuiffe legatum cafu quo ad eum perueniffet, id eft conditio qua fibi à iure reftituc dus erat iam eueniffet,unde cum ante eins euentum deceflerit,euanefcit legatft, idc^ alfi rede probant*. Septimo quæritur,pater filium inftituit,£lt; fi is facerdos effice»^ W« ƒ rctur,iuffit ut poft mortem Seio hæreditaiem rcftitucrel,non eft initiatus,fed fine li ^“‘ *’ “” “* f 4 beris

* Afoc. conßi, ben's deceffitjan locus erit fidcicommifloCAlexander refpondit^hacreditatem Sefo reftituendam,quoniam uidetur teftator facerdottj codnionem appofuiffe, propter filiorum defedum,unde fans eft ex æquipollêd adimpletam.Iafon cotra, cum hxe conditio fponianea fit,ergo præcife obferuanda,aliàs defeciflè uidemr. Qtiid enitn fi liberis fuperftitibus ante facerdotium fuiceptis decefliiTet, nonne uerba expreflè Seium admittut ç' Mihi hæc lafonis (entêtia uero propior uidetur,ne facile,cu ratio in obfeuro fît,à uerbis recedamus.Poflènt tarnen tot conieduræ mentis adferri, ut Alexâdri opinio præualeret,nec refcrt cÔditionê eflè uoluntariam,qtiia turn quoqgt; ex coniedura ad cafum omiftum protenditur, ut fupra dociii, Oóauo quæftionis fuit:Teftator fratre hæredê inftituit, amp;nbsp;fi ie uiuo moreretur, uulgariter amp;nbsp;per fidele com ilium præfedos ptochotrophrj lubftituit, deinde mortuus eft uiuo quidê fra* tre,fed ablènte qui huius rei inlcius relictis liberis amp;nbsp;ipfe deceflit,petebat à filiohaere ditatê qui ptoebotrophium curabant.Et Fulg.pro eis refpondit, quoniam illa eddi tio,fi lè uiuo moreretur,extêdi ad eum quopp cafum debuit,quo fe mortuo ante ad'

« l.ctm propos tam hæreditatem decederet:Quod amp;nbsp;lafon probauit“, Sed hæc opinio fand ^ ridi tuis,c,del}lt;er, eula eft,uulgaris enim illa fubftitutio,fi hæres nô erit,intelligitur,uel alium hæredê

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no feceriuunde cum in filium frater ifte ius adeundi tranfmiferit, no uideo cur prat: fedti excluded! non fint,manifefta enim eft difterentiajfi uiuo teftatorc decedit,nihil habet quod tranfmittat, meritô præfedli erunt potiores, fi mortuo teftatore, tranf mittet.Quiid ergo illi aduerfus uerba mentemep defundi fatagunt C Senfere cómu^ x Alex.l.j.in 4. niter id dodlores’^,dum prædiclo cafu admitti fubftitutum tradiderunt^quado fra^ ter hæreditatê repudiaflèt.’tuc enim cafus no omnino diftimiles funt,nimirü innuê *^‘ tes,fi repudiatum non fit,aliud iuris eflè. QVI N T V M principale axioma eft Difpofitum in cafibus fimplicibus, ad mix tu quo^ porrigitur. In qua re fciédum cft,tripliciter mixtum id folere diftingui: aut enim in cafu fimplici difpofitu eft, cui alia qualitas annexa proponitunaut in cafu mixto,fed feparabili;aur in mixto info' parabili,de omnibus igitur uidendu. Et primo cafu uera eft régula, dilpofitû in ca^ fu fimplici,in eo quoeç locum habere,cui qualitas addita eft, Vnde quod de lènato y tper adoptio re ftatuitur,in eo quoep iênatore intelligitur, qui iè plebeio in adoptionem dedit^, né.deddop. non enim idco defrjt iènator eflè.Et feruis ledticarps legatis, is qui amp;nbsp;ledicarius S^ ^/^d^'i coquus eft debetur^.'amp; fi lege municipali cautum fit,ut maccllarq fint immunes,is a Brfl. iomuM, quoep qui amp;nbsp;maceUarius amp;nbsp;pifcator fit immunis habebitur‘‘,amp; fi qua fimilia. Non mft. de dél.^ procedit tarnen hæc c5clufio, quoties qualitas illa fimplici dilpofitioni répugnait ne^^fin^^deQ.tiapropterhis quæuxoriscaufaparatafuntlegatis,eanoncontinebuntur, qu^r exec.tut. patrisfamiliæ promifeuo quoc^ ufu erant^.Cum enim maritus principalior fit,ui^ « /. hoclegdtu. detur potius pro ufu fuo paraflè,uxoremcp in fequelâ admififlè, nee lècerni poteü ‘^^^^'’’ nbsp;nbsp;quid principaliter uxori in eis paraucrit,meritó qualitas hæc naturam fimplicis k^

gati immutat.Sic amp;nbsp;conftitutio Rom.Pontificis,quæ iubet parochiarü redores in^ ^i^^^^tf” ^^ ^^^ annum facerdotij gradu infigniri,alioquin ipfo iure ipfos priuat‘^,in redore cui '” ’ dignitas adfit,ut quia collegiatæ,ut uocant,ecclefiæ fit ædituus,locû nô habet:tum quia non ita facile dignitate quifquam priuâdus fit,turn quia qualitas addita eft du gniormnde uix eft ut iuxta aiterius fimplicis naturam regatur,idtp præièrtim cum de poena agitur.Sic lex Iulia, quæ aduherp crimen quinquennp præfcriptionc fub^ e l.uim pd^Jdm. moueri finit^^jad adulteriu,cui inceftus iungaf,non protrahit,qualitas enim illa ag^ dc^dduh'^^‘^‘ g^'^^^’bdinetp decidi aliquæ quæftiôes poflunt.Lege municipp mulier abfep agna ti cÓfenfu cotrahere prohibet,num amp;nbsp;donare caufa mortiscEt ^hiberi quibufda m

D E V E R B» s I G N I F I C. L 1 B» I I K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

fumeft^jQahuiuGnodiaôtusdûfitjformamcÔtradushabetjlicet poft^ indudusf Anebd.conß, enAjltimaspotinsuolûtates imitci^.lpfcin côtrariàeo partê,Slt; Rom.SocynûJafog ”*‘^. ^^ nemejj fequor:hæc emm qualitas,caufa mortis,rationé contradtiis immutat:lcx cm trprJeg. agnaticÔfenfumrequifîuitgt;ncfragilitatefcxusdolisobnoxiaeflet mulier:quæ va# tio ih hoc côtradu déficit,qui ex fimplici uoluntate reuocat, amp;nbsp;ambulatorius eft^. ^ i'^^^^S!’ Quod Si in adulto uidemus,cui curator datus fit,is em fine curatore no contrahet, inter uir. èC tarnen non minus caufa mortis donare prohibet,ó^ tcftari,uel codicillos facere*, ‘ Bai.l.j.detut, Poffet ergo prior fententia fubftincri,quando mulier ex lege non folum contrahet re prohibetur, fed etiam teftamentum facere,quo cafii plerique loquutur. L E X prohibet fundos aliquo côtradu extraneis alienari,hæres iulKi teftatoris extraneo uendidit, an in legem commifitC Et cum ifte propter iuffum teftatoris alienct,pro^ piuseft utlex de fimplici loquens,ad hunc cafum non trahatur:hæc enim qualitas, ^ Alcxd.l.ßdilt;^ nempeiuflus teftatoris,repugnat’^. LEX concedit priuilegia fcholaribus,quid gnu.ad.l.fal. in fchoiafticis ciuibusÆt non uidetur,quia hi amore feientiæ non fiunt exules,quæ conftitutionisFoederici ratio eftlSed tarnen in alqs legibus municipalibus,uel alb 1 Autb.htbitd. quorum ordinum humanius eft arbitrari,priuilegia huiufmodi fauore ftudiorum c. ne fil. pro indulgerigt;amp; ideo ciuibus quocp non deneganda.Rurfus quæritur, Comes Palatb ^^* »“l-s*** nus cuiillegitimos natalibus reftituerc ius eft, quendam picnilfime reftituit,ab alio ml.jx^^i^^^iF^ß citra fpem fucceffionis legitimatum, num id potuerit C Socynus negatquot;, quoniam illegitimos reftituere potcrat, is illegitimus fimpliciter non erat, licet quantum ad quot;nbsp;^^^,7quot;^^’‘* hæreditatem patris capeftendam attineret,pro illegitimo diet.Ipfe cotraria fentio, cum hæc qualitas difpofitionem fimplicem non mutet,fed adiuuet potius.Qui em legitimum quo ad perfonam,Slt; quo ad fuccdiionem facere poteft,etiam ilium qua turn ad bona reftituere poterit,qui iam quâtum ad perfonam attinet reftitutus eft» Infecundocafucum mixta funtfcparabilia,unumquodquelua natura, fuotp iu^ re regitur® .Quapropter fi in côtradu innominate adfit donatio,quatenus donatu ® J^J^’jj^* crit,nonreuocabiiur,quodfupraeft,poteritex peenitentia fecundum contradus p [;^^quot; ^ innominati naturam aboleri^ » Et fi ita fada fit exhæredatio,fi filius natus nataue ««l erit,exh3eres efto,utrifq5 natis non rumpitur teftamentum, quia uterep feparatim exhaeredatum fe reperit^«Quo fit ut appareat hæc etiam inftrida atque odiofama ^ ßo^^”^^ teria obferuarf, proprie enim hoc cafu fub fimplicibus mixtus continetur^ ♦ Et ex r Corn.cop.66, his confequens eft,quod fi domum quis uêdiderit modico pretio,ut quod dimidiâ “ ƒ iuftæ æftimationis non attingeret,quatenus pretium conuentum eft cenfeatur uem §’^.^y^tf* ditio,quatenusfuprapretiumualet,fitdonatio^fitaméadumhocfit,amp; itafrequêt l.pfpópt.^, tius receptum cft:cum enim feparationcm hæc materia recipiat, utrumep de fc cen^ 'quot;'®‘'- ^ ^”* fendum eft,tametfi alp cótra“,Sic fi quis plurium artium magifter fit,fub dus artis ^ A„ir.sic.l.ij, indicé conuenietur,ob quam in ius uocatur,ad caufamep adionis attêdemus* ♦ Sic de uerb.ob.

amp; in hac quæftione difcemédum eft,uendo tibi domum acceptis centum aureis,amp;* M«^’^***® ^‘ etiam uinea,quæ alps centum aureis æftimatur,quem contradum hunc arbitrabb murïBaldus omnino eftèt uenditionem^ ,Romanus omnino effe innominatu con y blt;lt;I. w prob, tradum cenfuerunt^ .Ego duos effe contradus magis arbitrer,amp; domum partim f^^°-lt;^ol-tiif, uenditam,partim permutatam clle;quod fi duparis fit ualoris res preaum,quod ßo. maius erit obferuabimus**, Quapropter cum ex confuetudinedominisdiredis in*« Bdrtd.I.fO-is permutationibus laudationis pretium non foluatur, in uenditiombus foluatur,in ^®’ prædido cafu non nifidimidiumlaudatiuipendetur,quodfi pars permutatama#^ G d d ior fit,nihil præftabitur ^, quod Slt; in iure prælationis recipiendum uidetur, cum^ ^ijn^?^* ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K partem

D^ ANDREAE ALCIATI

amp; pattern tantum potuiffet incola uendere,nec ideo dominus in toto iufte petijflet fe præferri. In tertio cafu cum mixtum feparari non poteft,Primo uidendum eü, c 1.^4 ergo, §. an proprie fub fimpliabus contineatur» Et receptum eft non contineri‘^,{èd ex ièn^ dit.deinfa, tentia legis tantum inefïè,non tarnen expreffis fimplicibus penitus omilïum hune caium Bartolus cêfètande^ eft^quod in fauorabilibus procedet axioma,ut fub fîm dl. ßitd ferb plicibus demixtoquoepactumhumanitatefuggeréteexiftimemus^^.Quaproptet ptü.de hb.cr CÛ pater libros legales Hlio,fi doctor iuris ciuilis fieret, legauiiTet, amp;nbsp;PhilofophicoS ^“^' fi in Philolophia,amp; utrumep gradum filius aflumpfifletjutrumep legatum cófequi t rtdld. l.fi.c. debere Baldus refpôdit^,Sic öd Alex, cum lege municipali iurifdiäio in adionibus com.deleg. j-,^ peribnam uni iudici tribueretur, in adiSibus in rem alteri, utrumque de mixtis f Alex.l.gallus po^ccognolcere refpodit^^quoniam hic de fauore ordinarii iurifdidionis agitur. ^.lUecdÇus. Quod taméintellige,nifihuiufmodiadioinalteropræualeatS.Sitaméappareret g Segn.cof.^s. ^g j^jß j'^ cafibus fimplicibus uoluiflèteftatorem prouidere,mixtum^pro omiflo h Bdrt.m.l.cum haberi,tunc aliud obieruandum eilet,cuius rei exemplum apud Bartolum eft'\ In Mus.decond. odiofis uero crebrius receptum eft,fub fimplicibus mixtum non contineri, quæ tagt; er dem. nbsp;nbsp;j^gj^ fententia perquam dubia eft, cum in exhæredatione contineri fupra doeuov

i dd.pit^fdad. mus',Nam amp;nbsp;legata ftride accipiütur,amp; tamé in eis régula procedit’'\Sicamp; priuÿ k l.titi£ tcxto= legia,quauis à iure comuni defledantjtamen in eis quoep régula oblèruabitur^ Sic 1 h'^^dmpii ^ ^ehdu prætoris infamia notans qui binas nuptias uel bina fponfaliacotraxerit, Uhde ‘e^tu. quamuis poenale,tamê ad cafum mixtü porrigitur’”.Sic in contracdibus,fi uaccam m dd.quidergo, prägnante tibi ucndam,pacdo fi uitulu pariat, fit meus, fi uitulam, fit tuus, utrot^ quot;nbsp;ïcus^Êcond ’'^^^O’^y quilibethabebitquot;,QuidceniendumCamp;cummixtum feparationêrecipit» ob.cau. nbsp;nbsp;nbsp;nel fimplici annexa eft qualitas no repugnâs,quia tune proprie fub fimplicibus co

tinetur no dubitauerim in odiofis quoep régula procedere, Qiiapropter Sc in pra’^ didæ exhæredationis exemplo,amp; in uaccæ uenditione non puto dubitandum, e^ ui uerboru cafum mixtum aliquo modo contineri, Sed cum mixtum infeparabilc eft,quia ex fentêtia legis folum fub fimplicibus c5tinetur,putarê uerius eftè in odio fis non continerijN crebrioré fententiam lèquerer, Ita tamé ut quibus in cafibus fu^ pra docui in peenalibus fieri extenfionç, in his quoqj cafibus fimplices ad mixtuni trahantur,amp; ex his quam plures quæftiones finin' poflunt.Et in primis ilia,qua du bitari confueuit,an in contractu, quern feudi uulgo appellamus, cafus mixtus fub fimplicibus comprændaturCamp; Pont.nô comprændicrcdidit,cum in contradibus o tquiequid. de eius quod omiflum eft nulla ratio habeaturquot; ,Sed in hoc ego diflentio, feuda enim uerb.obli. bénéficia funt,unde latam fauorabilemc^ interpretationem accipcre debêt,quaprogt; p cap. j. ^. er pter in eis appellatione filiorum etiam nepotes continétur^, Vnde amp;nbsp;traditum eft ß cUctulus.de naturam bonæfidei hue contradum ièruare^ ,Quod maxime admittédum, fi cum ^ cjdebnf.fr P’^ü^cipe initus fit,omnes enim eius cotradus propter perfonæ qualitatê,in qua bo ? EdW. Je pace nam fidé exuberare oportet,bonæ fidei exiftimâtur’', Secûdo dubitatur,an in co^ conß.uerß.ß promino cui adieda fît poena,difpofitû in fîmplicibus, ad mixtu cafum produca^ t ^Corn^7onßl **^^ Cornæus^rcfpôdit,non produci;quod tam uerum arbitror, cum uerifimile ^s.im: nbsp;nbsp;non eft de cafu mixto à partibus cogitatum, Tertio,an fî iudex terminum coneçft

rit caufa omnium exceptionum dilatoriarum, hæ quoep comprændantur, quæ h) t c. päßordUs. cet negotium périmant,tarnen interim pro dilatorqs opponuntur ^ C Et aliqui nou de excep. nbsp;comprændi dixerunt, quoniam exceptiones hx mixtam naturam habent, ideoqj

in materia iudicioru,quæ ftride accipitur,iùb fîmplicibus eontineri nô debent,qua tarnen in re amplius ipfe quærendum rcor, Quarto,an confuetudo feudalis, qua mafculi

0 E VERB, S I G N I F I C, LIB, III, mafculi in bénéficiants illis poiieflionibus foeminis præferuntur, in Hevmaphrodi to locum habeat:Et fi mafculino fexu magis incalefcat, certum elf confuctudini logt;“ ^'ß^fi,o‘^^’ cum effe“,at cum plane dubium eft,utro fexu fit potior,rcfpôdit Bal. beneficie ex« x B.iU. coni'll. eludi’' ,quôd huiufmodi cofuetudo firide accipi debeat. Nee eft uerifimile id adû» *» 7. vt s. ut huiufmodi naturae ludibria ad ea bénéficia admittantur,quæ non nifi nobilibus 8^ ftrenuis uiris folebant indulgcri, Quintogt;lex erat,in caufis motis uel mouendis fportulæ prius deponantur,quid in caufa appeUationis, quæ mixtam quodammo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^^^.^^^^

do naturam habet: non enim cum principali eadem eft,nee tame penitus diuerfa’’. ’' ^.xj.c'^^c* Et Alexander ex faelo interrogatus, locum non efte legi refpondit^, quoniam pie? x Ate. cö/t.j«. bifeituid à iuris comunis orbita recedit, amp;nbsp;ftride accipi debet,meritó cafus mixtus ''* ^’ non cotinebitur.Sed ego in primis ad rationem legis attendendum opinor, quæ fi utroc^ cafu eadê lubfit,fiet extenfio,quod fupra à nobis tradim eft. Sexto,lex mu? nicipq in caufis ciuilibus adionem trium menfium fpatio eximi iubet,in criminali bus duorum termino concludit, quid in adione mixta,quæ ciuilem fimul capita^ lemcp controuerfiam contineat ^ Et Angelus non comprændi ea lege refpodit^, amp;nbsp;^ Ang.cof.ij7, ideo non nifi ultra triennq metas fecundu ueterem iuris fandionê perimi*’. Septi ^ ^^^^^‘^“* mo, lex de iudicio ciuili amp;nbsp;criminali uerba facit, num in co iudicio obioruabit, quo poena partim fifeo, partim adori exfolui debet C Et cum talc indicium fit mixtum, non comprændi hunc ealum Alexander fcripfit*^, fi tarnen maior ea fit poena quæ ® ^’^“^* filco debetur,magis eft ut criminale potius cxiftimê,ficut quæ priuato, ciuile erit‘^. ^ j'^jf^ «, Odauo. Comes Palatinos cos qui ex adulterio nati font natalibus reftituere po# tcft,itemqï cos qui ex inceftu font geniti: quid de co qui utroeç uitio laborat $ Et cû hic de principis beneficio tradctur,matcriac^ fît fauore digna, cefoerut plcricç eum qui adulterio inceftoep partu natus fît,nihilominus legitimû fieri polTedat alq con# e Blt;lt;rt.d.l.ij,de tra.Qui cnim utroeç næuo maculofos fît, odiofîor cêferi debet. Cui ergo quod mi# ^fgt;' nus eft conceditur,id coceflum no inteUigetur quod plus eftf. Sed ego prima fente» ^ i^ttàp^o.ie tiam,quæ receptior eft,fequor. Si enim quis plures filios,quoru aliqui ex adulterio» ffr.exp, aliqui ex inceftu procreati eirent,foftuliftet,uticp omnes hac Comitis indulgêtia na talibusreftituicurare pofl'etS:amp; tamê dubium noeft,magis deliquiffe ob delidi itc । -^. ^^^^.^ rationê in his omnibus pattern, quam qui in uno tantû peccauerit, Quapropter fî «wd« delidum parentü refpiciamus,cafos mixtus minor eft expreffis, fi ad filios ipfos at tendamus,cü eorum refpedu coceffio fit fauorabilis (mifericordia enim digni font, qui alieno laborant uitio ^ )dicendu eft ad hunc quoep coceflionê extendenda, quia b I. ïfgc.c.dc in fauorabilibus fit extêfio,etiam fi æque tanta ratio no fubfitb Nono dubitatur,, ^1'^’ ^ quotiesinaliquoaduduæqualitatesinuicemc5trariæconcurrunt,conftatpotéiio‘ rem attendit ,quæ nam igitur qualitas ualidior exiftimabiturçEt in primis quæ di# k c. per hoc.de gnior crit. Vnde fi in eadem caufa facerdos fecularisq^ litigent,beneficio initiati etia ^Y^^«^^y^ profanus frueturL Sic fi maior XXV, anniscomunem cum minore caufam ha'j tprliptm«/, beat,amp; ipfe minoris priuilegio uteturquot;*. Sic cum Romanus Pontifex extraordina# § fcoc eocUm, Hum æruleationis munus quibufeuep adminiftratoribusindixiftet,non côprændi ^^j^'jW* Cardinales eius purpuratos refpofom eft”':talis enim qualitas,tanc| dignior, cæte ^^ p^*quot; ’ rorumadminiftratorumnomenclationeeoseximitïquadere poflênt qjpluriman Rom.con^(. cxêpla adduci,quæ paflim apud recétiores colleda reperiuturƒ Potétior quoCp ea ^ *’*♦ ^, ^ caufa exiftimada eft,quæ bcnignior fit:quaobrem fi pupillo Icgatu fit ea coditione, joJg i^^ ut decê quæ hæredi naturaliter debebat folueret, eâmque pecunia hæres acceperit, potius iure obligationis datam, quàm coditionis adimplendæ caufa creditur, quia idbeni#

72 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D» ANDREAE ALCIATI

P I. ƒ pupillus. 1'4 benignius cft^, turn ut legatarrj integra legata ex uoluntatc defumfti confequaiv ^le.fal. nbsp;nbsp;tumtum ut uideatur pupillus bona fide omne quod debebat reftituiflè.Nec me mo

uetquódinlege Aquilia,fi Elephantes uel Cameli occifi fuerint, fit condemnatio j, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanquam iumentis occifis, cum tarnen mixtum fit genus, natura enim eorum fera ^ a^idl.^ * eft.Quæferitas fi refpiceretur,legis Aquiliæ locus non erat^mam idindudum cr^ dibile cfi,ut domino Elephantis uel Cameli damnum refarciatur, quod eer te benw gnius efi,ne impune in re aliéna damnum detur. Rurfus potêtior ea eft caufa, qua: iure comuni iuuatur, tp quæ iure fpcciali uel commentitio fufiinetur, Quapropter miles in dubio uoluiflè fecundum ius c5mune teftari magis creditur,quam militari *quot; ^iußrf ^^ priuilegio utf, Hine eft, quod fi lex municipij non permittit aduerfus dodoré ins’ quiri,aduerfiis uero militem concedit:fi quis idem amp;nbsp;dodor amp;nbsp;miles fit,qui crimv ï Bald.l.ftcjuis ne promileuo deliquerit,ea refpidetur qualitas, quæ iuri communi magis accedet^ t 3uH ^uihu- ^^“^^ quoqj naturalis fortuity amp;nbsp;extrinfecus accidenti quoties contrary inuieem bet.de tut. effedus erunt præualebit^nifi tamé aliud ex fubiedo argumento appareat,ut cuiu frater miles alium fratrem militem hæredem inftituit, ex eau la militiæ,amp; audo ob « I CM aliénas ^ôtu^^i'nitim amore reliquilTe potius creditur,quàm iure fanguinis, caftrenfetp 1^ c.decalkpe. pcculium exiftimabitur'‘;quod arbitror fauore militiæ conftitutû. Specialis quo«^ x l.ferms urbu. caufa potentior generali exiftimanda eft*, ficut amp;nbsp;caufa prohibitiua permiftîuâ fu^ 7 i subùtus^. P^r’at^,amp;qualitasquænocetmagisinanimaduerfioneeft,quàmquæprofit^.Vi^ com. diui. de fi ordinis lege cautum fit,ut nullus dodor poftît fcholafticorum redor elfe, qui x 1 ƒ y in gra=^ Philolbphjæ dodor fit,medicinæ uero auditor,legis prohibitione ex Baldi*^ refp^ sgt;//^ ^ ^^ ^ continebitur.Sed amp;nbsp;hæc amp;nbsp;huiufmodi ab alqs diftufius tradita in præfentia non A 'Rald.in proh. ultcrius pertradanda duxi.Et hæc quidem quod ad extenfioncm attinet fatis fuflU decr. iij.col. Supereft ut pauca illi aftînia attingamus.Et régula eft generalis,quod ut agimus no ualet,làltem eo modo ualere quo facere poflumus: ea fub lèquafdam Ipecies contu nct,qualis ilia,Si difpofitioni impofiîbile ahquid per conditionem addatur,omni3 ^ ^d^uerb^^^‘^' uitiantur^,fî per modum, modus reqeitur, difpofitio fubftinetur.Rurfus alla : qui adus proprie intelledis uerbis non ualet,ex improprietate lubftinebitur. Item alla» Ïn ambiguis ea femper fit interpretatio,ut adus ualeat potius quàm pereat,Rurlus quarta, Adus nullus,nullius eftedus eft, nifi quod ex eo quoep mens teftatoris d^^ c tji. dereb.e. daratur‘^,ex qua quandoep eandem uim habet,atcp fi ualidus effet, ut quandocon 4 l. mulier.^.j. ditionem de fado impleri lufticit*^, quod fupra attigimus, Idem in peenis, quango e H^f cquot;* ^^’^ *^ ^^ ^^^ nullo inquietatur,ac fi ualidus elTet^ Quod amp;nbsp;in criminibus quo^ tf^nf^ ' nbsp;nbsp;receptum eft,cum enim iure fieri nequeant, fequitur ut fi quis de fado committal» f l.nemomurty legitimis poppis fubijciaturf Sed an adus nullus nomen faltem feruet; Et non md^ Tne «d ^^*^ lor, Quapropter ftipulatio nulla,proprie ftipulatio non eft^: teftamétum nulluiu» g L ƒ. V ßd ƒ non eft teftamentumffententia nulla,non eft fententia.Sic in citatione, in infti um^^ miht.deuerb. to,in ceffione,Quod procedere Baldus cêfuit in adibus iuris^, alias adus fadi ed^ ^ ^^utM '^ ^^ proprie nomen feruant,tametfi perperam fiani^Sed quid in contradibus iurisgrU i dA.mulier. tiumChi enim fadi funt:Et uidetur uenditionem nullam, pofte uenditionem app^ k Id-ubeo.Inert lari^fficut amp;nbsp;matrimonium nullu,matrimonium dicitur^: quod amp;nbsp;in diuortlo r^^ 1 1^^Serums P^*” eft.Sed cum à iure ciuili fomentum recipiant,uerius reor,non nifi impropre deebd.obeù. amp;nbsp;demoßrationis cuiufdam caufa fie appellari.His accedit, quod paria exiftima”^ ni c.f, depr^c. tur,nonhabere,Si inutilem habere™.Quapropter idem eftè Accurfius fcripfit, fn^ ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muUer maritum non habeat,fiue habeat quidem,uerum inutilemquot;: fed hoc ex eff^

du accipiiur,quâtum enim ad uerba attinet,certum eft maritum habere, Sed de bis

DE VERB» SIGNIFIC» LIB» III» 75

fpeciebus fatis eft,Nunc iftam principalcm declaremus,in qua à Bart.eiuscp in hoc aebriore calculo recepta fententia neceflario recedendum mihi uideo,quôd omnes cafus non comprxnderit,8lt; etiam non omnino uera ratione innitatur, Igitur feiens dum,n5 generaliter hie nos quærere, utrum actus nullus aliquern effèdum pariat, quod fupra declarauimus, nee de quocuep effèdu nos loqui,fed de eo tantum, qui aâ;ui attentato cofinis eft,qualis eft padio ftipulationi,codicilli teftametojfidcicom# miffum {ubftiiutioni,adus uiæ,amp; ft qua huiufmodi aftinitate quadâ iunguntur, In his ergo affirmadum,adum qui ea forma amp;nbsp;modo quo agitur no ualet,in eum qui poftibäis fit modu fubftineri,fi modo teftatoris uel contrahentium uolûtas eiufmo di præfumatur: nâ amp;nbsp;hoc credcre humanius eft, amp;nbsp;ex eo fuadetur, quod femper id interpretadone agêdum,ne irriti omnino amp;nbsp;eluforiquot;) fint cotradus, Quod maxime abfep dubio procedit,cum expreffum eft per partes,mentis ipforû elle,ut omni me liori modo quo poflunt adus ualeat°,Quæ claufula fi in tabulis addita fit, teftame 0 l.i.«^«»* co« turn practeritione fill) nullu,faltem iure codicilloru fubftinebitur, amp;nbsp;fi pater filio cer p ^. ^^^jj tarn rem reliquerit,propter hanc daufulam iure inftitutionis reliquiflè cenfebitur^ ♦ j 1 i.in 3. Non tame tanti effedus eft ut adum fuftincat in cafum à partibus no cogitatum,ut quia deinde infperatoeuenit^, uel perquâraro acciderefoleret,nec folageneralitas^ veLe.cZfup. uerborum fufficeret,fi mens uerifimiliter ab co cafu abfuid, Quod in ea fpecie rece de ojfiMe. ptum eft,cu tcftator fi no ualcbit teftamentum iuffit iure codicilloru obferuari, prac *■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ ƒ-

terito enim pofthumo rumpetur,nec in uim quidê fideicomifli poterit fuftineri, no trah.anp. enim uerifimiliter id uoluit teftatorb’poftunt tarnen id agere partes,ut etia in cafum s socy. conpL nonprouifum ualeat,utcum aliquis ex caufaquacucp etiam incognitaliberatur^: ^^^^^-quod tame adhuc temperatur, ne dolu remiffum facile credamus“, 8^ hæc quidem in.^ 'col.pc. * cum mens partiû dara eft.Cæterum etiâ in dubi’)s,ut prædixi,potius credendu eft, « l.tresfriitrei. uoluifte partes adum no omnino inutile facere, amp;nbsp;ideo pro régula aftirmandti eft, *^ P'**^' huiufmodi quod geritur prout fieri poteft fuftineri. Quae régula tunc no procedit, cum alicuius difponêtium mens aduerfatur : uduti cu apparet quern uoluiffe tefta^ mentufacere,nô enim fi irritum fit interpretabimur faite iure codicilloru defend!’'» * c”*?^^* Id ea ratioe nititur,quó d no uidetur tcftator,qui de toto uoluit difponere,id egifte, ut diuifa in partes re aliter atcp aliter cêfeatur, qui hæres ex teftamento eft folidum côfequitur,qui ex codicillis, partem iure fideicommiffî, cû aliam partem legitimus hæres direde ex S, C. TrebeUiano retineat:quæ diuifio cum diuerfa fit ab eo quod teftator egerat,non arbitrabimur id fenfiffe, ut adus in hune modum fuftineatur. Qua ratione amp;nbsp;libertas direda feruo alieno in teftaméto data in uim fideicommiffî non firmabitur^ : trâfiret enim in penitus diuerfam fpeciem,cum per diredam foli y l.Jî feruas le« feruo prouideatur,per fideicomiffariam etiâ hæredi propter lus patronatus, quod ^j^^ quidc in bonis teftatoris nec uere eft,nec product quidem poteft^ ,unde amp;nbsp;ad extras j^g ƒ neos hæredes nô tranfit,quód fi in bonis teftatoris eflèt,no ita diuerfa fpecies exifti x lèart.l.i.col, maretur,Qua ratione fubftitutio direda,in fideicômÜfariâ quädocß fleditur: nêpe ^j^^^'*^-quoties à principio ceu direda ualcrc non potuit‘':fi enim potuiflet,quia adus non Tret, dicitur irritus qui ualere potuit, non fiet hæc interpretation, In contradibus quoq; b 1, uerbisAc quum aliquenobis obligamus,regulano procedet: cum enim non nifi ex utriufe^r^^fiasitit partis côfenfu contradus uim accipiant,nó eft uerifimile eum qui obligatur, in alia ^ uerb^ob, ’ fpecie c0fenfiirum':quinimo credendu eft,qui inutilitcr fe obligat,delcdari adum ci I ^«««lt;^«1». inutilcm fe facerc, nec creditoré admoniturum^^, Quapropter dominus pro feruo ^ ^^^^^^^Xnitr-inutilitcr fideiuben5,quafi iuftcrit no obligatur':fic fidciuifor eo tépore datus: quo ^Hod iMß'«.

g nbsp;nbsp;in pc

in pcculio nihil eftgt;nifi fie acceptus fit,ut in futurum tempus,quo in peeuho aliquid * ƒ ^fJßdeiuß €rit,obligaretur,frufira acceptus cenfebiturf. Sic inutiliter tranfigens, non uidetuf de pecul. nbsp;nbsp;uoluilïe ex pado obligari, quis enim credat aduerfario, qui cum litigatum efi, uOquot;

g l.fuus.c.dere bnflè quenquam donated ; Cacterum amp;nbsp;ubi lex pro forma aliquid requirit, ea non pu.b£r£. nbsp;nbsp;feruata^ omnino actus perimitur, Vnde ftipuktio cuius forma feruata non fit, ntC

b l. j.^.eu qui. in uim padiquidê ualebit^: fauore tarnen liberationis receptuefi, ut fi accepiilaiio dccod.pec. inutilis fuit,tacita padione id adduideatur,ne petatur quod Paulus fcripfit‘:Non dcceptildtio. 9uód ea tacitu padum in fe habeat (cü enim acceptilatio caufa liberatióis fiat, uin^ de pad. nbsp;nbsp;nbsp;culum obligationis nullü debet inducere) ièd ex quada æquitate naturali,qua quis

^dc^trdnf^^^' Q^^’g^^^’^^^’^petere ^^ : Slt;itaegoièntio,licet alp aliter. ÉthæcomniaquidemeX coniedura mentis inducLUur, quæ tempore initi adus fuiflè præfumitur, Sed quid fi cafus aliquis deinde fuperucniat,quem fi partes euenturum credidiiïènt,aliud cógt; fiituiffentÇ Et in hoc breuiter diftinguendum cft,cum quæritur, an uoluntas intelh gatur rebus fic fiantibus:Aut in his loquimur quæ ex unius arbitrio pedent, ^ tuc fi res incidat in eum cafum in quem uerifimile fit eum aliter diipofiturû,mutata uo / I. P4«Io, § ƒ, luntas intelligitur^Qiia ratione fi pater filio tutorem dcderit,isq; improbus fadus de Icg.uj. fuei^f „5 ièquetur magifiratus indicium tefiatoris”\quê uerifimile efi fi hoc præuv dean.leg. nbsp;dilletquot;^,tutore non runie hiuulmodi hlio daturumAd^uo exeplo Sx^ procurator coiv

n 1.1 coßmädo, ftitutus,fi prodigus,negligens,ftupidus fiat,reuocatus cenfebitur°.Sic legatû ex nd o ^cuntqul^de ”^‘^“’^ deinde c5trada,uel per alienationem reuocaiur^. Sic teftamentum natiuita fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te hberorü^,Sic cum teftator alienationem fauore pupilli prohibuifièt,deindcq; to

p irem legatû. fiitififet pupillo eam cxpedire,refpondit Aret.iudicis autoritaie uenditionem conct ^ ^^’^‘‘^'^ dendam’' ♦ Sic cü teftator iuflïfl'et,ne in fundo inftitutus co amplius quieep petcret, r Aret.cof.zi. cenfuit Bartdus accrelcêdifublatum non uidcriA Sic priuilegia monachis concéda) ï -Rar l.quotics propter exuberantem eorü numerum reuocantur^Hinc ex fado cü quidam uniew dê£.'b^i fihum hæredem fcripfillet, amp;nbsp;confanguineæ puellæ pro dote centum leaflet,qua; t c. filt;ggejlum. fumma tempore teftamenti propter amplas eius facultates minima uideri poterat» de dee, nbsp;nbsp;nbsp;deinde ad paupertatem redadus,eodem teftametodecefliflet,legatum arbitrio iudi

cis moderandum plerifcp uilum eft,ne plus filio extranea puella confequatur. Aut in cotradibus loquimur,qui ex duoru uoluntate inrerpretatione recipiunt,Sv tuiA non inteUigetur rebus fic ftantibus tantû fada promiflio,nec altcrius uoluntas mu

tata quieep innouabit'\Quod tamé perpetuum non eft. Quid enim fi prior contra dus ex errore procefliflèt’^fquid fi ex fiducia^Cquid fi aliqua caufa hoc fuaderet,dt qua a partibus nihil cogitatum fuiffet f ut fi promiferim tibi gladiu rcftituere,deiiv de furens petas^.Quapropter amp;nbsp;in fcholaftico refponfum eft,quâuis in aliqua Ata ^i^^m'^ ^^*”*^ lauream dodoratus,ut uocant,accipere eiiam fub iurifiurandi rcligionc pro y l.ß.c.denon miferit,nihilominus fi in aliud Gymnafium tranfcat,Slt; ibi examine fado appro bes» num.pec. nbsp;nbsp;tur,nó cenferi periurum'^.Sed amp;nbsp;coditiones quæ tacite ex natura côtradus infunt,

x i.^.q,ij.nc qs. fem per intelliguntur.Si igitur tibi domum locauero,amp; habere licere promiiero, w a imol.c. inter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

p^dcren. nbsp;nbsp;telligetur rebus fic 1e nabetibus,a penfione interim recepta.oed amp;nbsp;cum lex ex no^

b l.quaro.loe. ua caufa refciffionem contradus inducit, uel reuocatoriam adionem concedit, ap# ^de^reuo^do^'paretrebusficfthabentibuspromiflum tantumodofuiflè,utcumquisdonat,do* d l. inter'ueflé. inde liberos fuftipit,reftinditur ex Conftantini refcripto contradus*^* Cæterum 8^ deaur.cr ar. quando taciturn pro expreflo habendum fit,eodem ferè modo diftinguitur : in his * c^decond’ob ^^ *^^æ unius ex fententia conficiuntur,non eft dubium haberi‘^,in contradibus eau, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uero non haberi,fi ab altero tantum id adum fit%fi ab utroep, fecus eft : tune enim

idem

DE VERB, SIGNIFIC, LIB, III, 7$

idem eft quod in uldmis uolutatibus diximus,nifi adtus in forma peccaueritf: cumf l.j.deuer.eU, cnim forma ex neceftitaie legis requiratur,uoluntas partium in nulla animaduerfto^ ne eft:idem cum hæc uolunias probari non poteft.Sumitur autem probatio ex nagt; turarei:ut quia quod omiilum eft ex natura rei,in eum cotractum accederet^ ;fumi ^ tur amp;nbsp;ex côluetudine,quæ in adionibus humanis poiillimâ uim habet' : fumitur amp;nbsp;' ^^“° ^j^j^ ex præfatiÔibuSjhuiufmodit^ alqs coieCturis legitimis,quas omnes referre præfen# deædil.edi. tis inftituti no eft^ ,Sed nunquid tacita hæc difpoßtio ex lege induâa,an potius ab ^^ Y' ^^^’^^* homine cenfebiturÇEt difeer nêdos très cafus arbitror;Primus,quoties lex aliquid à partibus adu præfumit,nec huic partes ipfæ renûtiare pofluntquot;^,tûc huiufmodi le^ m l.p paterfdm. gis difpofitio,nô autem hominis cenfebitur,Quapropter ius accrefcendi tametfi ex ’ f^*-*^ ““^P* tacita quoep teftatoris mente proueniat,tamen ex legis difpofitione magis procédé re exiftimatur quot;• : non enim poteft quis partim teftatus, partim inteftatus mori. Sic n tp m tcPo,in Bar.in actione tutelæ,diem ex difpofitione legis inefte, non autem ex hominis ereil ^ ^J^ ^^’oj didit‘’ : Qvioniam fi partes agerent ut ante diem ea adio oriretur, utiep fruftra agegt; ” pX.f .q. rent^. Sic idê tradidit, procuratorem ad agendum legali dilpofitione,ad defenden^ p I.co-doné. de dum quoep coftitutum cenferi:ut enim id faciat,alcge ipfa etiam practer domini uo ^^^j^^‘„p,, luntatem adigitur^ .Sic receptu eft, tempus quod à lege iudicatis confeflisue indub ^ 1,^’ ^ p^oc. getur,tametfi in fentêtiaiudicis fitexpreffum’',prolegali tamêdilatationeaccipi,cur l.^.^.codéna in arbitrio iudicis nó fit,qualem terminum conftituat^ .Nam amp;nbsp;generaliter idê Bar j“’ ^J^^^* tolus definiuit, illam obligationem à lege defcendere, cum praeter uerifimilem con; ^ '^'^°' trahentium uolütatem inducitur.Qua: enim ex præfumpta uolûtate oritur, homb nis obligatio,n5 legis eft^ .Nee obeft fi quis dixerit,nónne legibus uolütatem fuam * ^^^ A'P-no regere quilibet creditur‘*;Refpondeo,uerum id eflé,in his quæ libero partium arbi « i.guiiil cumf. trio relida funt,alioquin non fponte facere,fed legis iuflu partes creduntur*, Qua« de «erfr. propter legi Falcidiæ aduerfus uoluntatem teftatoris locum elle feriptum eft’' : nee * ï^’f«*’*»*» enim facere potuit teftator, quo minus ea lex locum in teftamento fuo haberet. Se y i.tiüa.ni L cundus cafus eft,cü lex aliquid præfumit cui partes renûtiare poffunt,amp; tue huiuG flt;^gt; modi difpofino hominis no legis dicitur : ut quod in mutuo acque bonu reddatur: in promiftione dandi Chartagini,tempus quo üluc iri commode poflit,amp; fi qua fi müia.Senfit hoc amp;nbsp;Bartolus’' ,dum alias efle conditiones tacitas fcripfit,quac ex le^ x BiO-.f.^ue nt ge defcêdunt,alias quæ ex natura rei,alias quæ ex præfumpta uoluntate. Quapros Jj jf^^^* pter cam lex Municipalis confanguineos de controuerfqs compromittere iuberet, fi compromiffum fuerit, neceflario id dicetur fadum, nó fponte,cum huic legi per alterum renuntiari nequeat : Licet Salycetus Si Alexader hac in re aliter fenferint'*. ^ j^ j ß^^j^ ^^ Ex hoc quoep confequens eft, ut contradui depofiti daufula dolum malum abefte ior.c.de trif, legis difpofitione inefte credatur,non fponte contrahentis*’:non cnim illi renuntiac P««l.Aret.§. ri poteft,cum dolus malus in futurum remitti nequeat', Tertius cafus eft,quoties ^ '^ÿg'§^pê lex abfep partium refpedu aliquid inducit,amp; tune quoeç difpofino cenfebitur lega wd.de plt;«c. lis*^. Qua ratione id quod intereft,rcdc poenam legalem appellauerimus', inducb ^ ^^‘^^j*^^ tur enim in obligationibus faciendi,ut quanti ea res eft foluendo, debitor liberetur, ^ i ^spipu^p i tametfi de hoe nihil adum fit. Et hæc feïtu utilia funt,tum quod minus cû lege agi# Procwlo. tM. tur quàm cum homine, tum etiam quod difpofitioni legis côtra faciens infolidum condemnatur ,difpofitioniuero hominis, pro hæreditarqs portionibustantum^^ Ij„ jfpojîH. P often t amp;nbsp;aliæ difterentiæ referri, quas in præfentia recenfere nihil attinct, Poftre# ^Jef. mô uidendum eft,quoniam fuperius didum à nobis fuit, non folum difpofitiones hominum à legalibus diffèrre, fed inter ipfas quoeç humanas adiones plerûcp non

g 2 parum

76 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE ALCIATI

parum intcrede,cur aliud conditutu in ultimis uoluntatibus,aliud in eontractibus ^ Lrb ^wj’*^^*'onraroreperianiusfExponcndum itacp,quomodo cercius hæcquoqjd deer ni h l. in tefia.. de queant. Et regulanter fold a dir mari code iure ultima moricntiû mädata, uiuêtiûq5 regnttr. contradus accipiéda edè,deq; altero ad alterü,ccu ad fimilê rê,intcrpretauone pro t ^B^I Ube^ cedendüS,nifi tamé diuerfa in his ratio aderat:ea diuerdtas quinep ut plurimü cao roru. Snly. l. ds folet oriri.Prima,quod in tedamentis fauorabilior interpre tat 10, Cp in contradv ij.c. de itire bus dat'’ : hinc cd quod inditutis tedamento filijs, etta foeminas admitti indubitati I oiah'nift c ’^’■*® cdxum tarnen, fiquis pro feamp;filrjs emphyteodm recipiat, mafculos tantum ad Treb. nbsp;nbsp;admitti feré receptius dt.Eodê modo,inditutis filijs, dubium no ed nepotes quoep tn specu. tit. de contineri, cum in côtradibus contra refponfum fit'^. Sic à legato quod filijs reiidU n l'^diacutiß^c' fitimonachino cxcludentur,in quorualbum nomina filq dederintb cum in contra de ßd. ubi dibus huiufmodi interpretatio minime accipienda uidcatur”*« Sic fi fidei filio comgt; Bal .mß. nbsp;nbsp;midtim fit,coniedura patemae pietatis plus didum, minus feriptû creditur, condv * fcr.uend^ boép fi fine filijs decedèrit,extrinfecus fumiturquot;:quod in cotradu locu fibi nó uco p I muëdcdo.de dicat.Sic legata domo,aditum quoc^ deberi rcfpófum ed® : at uendita,uel familial r d^ “/^ft ^®'’cgt;^cundæ iudicio diuifa,non deberi^« Sic conditio impodïbilis ultimas uolunta# r hmpoffibilts. ^^^ non uitiat,fed ipfa rerjeitur^,cum tamê contradus ratos ede no finat’'. Secun^ d£ Her. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;da caufa cd,quia ultimæ uoluntates próptius executioni mittuntur, pluribus enim

\cg ^'^^’^'‘^ adionibus in his fuccurritur,nunc rei uendicatione, nunc pigneratitia ob hypotho t l.ßn.c.deed, cam^,quando(^ amp;nbsp;ofticio iudids, quod perfecutione uocanuSed 0^ interdido pk* dm nad. rumep fuccurritur podedionis adipiieendae caufa^’quam ob caulam, Slt; edidu ditii « tß.c.quo.bo. pjadriani olim in ufu erat“:quæ omnia in contradibus aliter fe habent,ex his enim ordinaria adione experiendu cd,nullatp executio prçdatur^Æade ratione amp;nbsp;illu3

x l ßextoto ^^^*^^’s aliud fit iuris^:unde ^illudreceptius cd, legatariü,qui partem ab altero ^[j.ddeg’j. hærede petierit,non cenferi ius crediti diuifide^, cum in cotradibus condet diuifio a Lß creditores nem fieri‘^,facilius enim hoc modo tedatoris uoluntas exitü habebit^,nec fuipende 6 f'ml^“^' ^^quot;^quatenus alius coheres non foluat. Sic èC fi tibi ieruu arbitratu Seq lcgauero,co ff.quê.tcf,ap. intra annu non eligente,nihilominus legatum debebitur, nee ulterius erit expedan « l.ß.^.ßdetß dum®, cum in contradibus â perfona non reccdatur, longiorép prædetur dilatlo'^ ^^' ®®'” ‘^ cui rei conEquens ed,quod cautioni Mutianæ in contradibus locum non ede uuf d iß arbitratu. go trad itum elE ,cum amp;nbsp;debitor in diem ex caufa legati cauere debeat cum dies ue^ deuer.obl. périt fe foluturumfquod in contradibus admidum non ed, nifi magna ex caufa^» eSd^^Xtó quot;^^ ‘■‘^ caufa,quod ultimæ uoluntates ab unius tantum, nempe tefiatoris,iudicio ƒ Unter.ifeq. pendent, contradus non nifi omnium contrahentium coEnfu perficiuntur, in iHis ^ '^^^ w^ 'ö*^*^ ^^^ defundi mens in animauerfione ed:quapropter fi bona fixa alienari pro ^ deiudi. * hibuerit,cx caufa tarnen dotis didrahi potcruntquot; : quonia uerifimile no ed, uoluilk

1 auth.rcsciue. eum à fe deicendentes feeminas indotatas agere,quod in prohibitione, quæ in com ' I nulla ^c d ^^‘^“ ^‘^^da fit, non procedit^Eadem ratione ultima uoluntas poderior, tainetü * iur.dot. ' ^ gt;’O*’ omnino perfeda,priorê extinguit'^ ,cum aliud fit in cotradibus^ex adu enim k l. legatumfub in Ut 111 uoluntas tamê profpici poted,quod in legatis folum fudicii’”. Item annuum ‘adi le ^quot;‘ '^ ^^S^^'^”^ ’^*^’^ interpretatione plura legata,plures obligationes continet,at fi annuU I 14.jf nowt lt;iuld dari nobis dipulemur,una erit obligatio'^. Cuius rei ea uidetur ratio, quod m m l.ßn. de reb. legatis uoluntatem fped:amus,quae prædationem pluries fieri dccreuit,mcritô pim » l^f^ßichu § ’'^^^”^legata.’indipulationibusadformamuerborumattendimus,quæunicaefi-j.de uerb. ob, Quarta caufa origine à præcedêti ducit,ea ed, quod in ultimis uolütatibus poenv C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tendat»

DE VERB, SIGNIFIC, LIB, III, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

tentiæ,reuocationic^ locus eft,cum in contradibus quod fadurn eft, infedü, quod ratum,irritum,altero dilientiente,hen non poflit‘’.Hincft libertusde febenemeren^ j^^“^’^‘* tern amicum donatione aliqua rcmunerauerit,n5 fiet caufa patrono,ut in fui frau^ dem id fadu conqueratur^jCum ft cauia mortis dederit,fecus ßt^:quod enim huiufp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßquid

modialienatioexnutueiusreuocaripoftitfaciUimefraudisconieduram tueaccipi^i^^^^^eo tit mus.Sic adolefces cui curator datus fit,abscp eius autoritäre cotrahere non potefr, r l.ß curator?. cum tarnen teftari,legare,caufa mortis donare poflit^mec enim hie ullù fubeft peri# C- ^^ 'quot; tut. eulu ne damnofe agat,cum arbitratu fuo omnia reuocandi ius illi fitf Quapropter fi municipali plebiicito cautu fit,ne abscp agnati cofenfu mulier contrahat, id tame caius. de lib. ualebit,quod donatione caufa mortis tradiderit,n5 enim legis ratio,ne mulier deci# ^‘’?-piatur,locu hoccafu fibi uendicat,cum pccniterepoifitquot;.*quo exêplo amp;^ illud quoep \^fde^^n”vt refponfum fuit,cum confuetudine quada peregrinorum facultates quaeûçp eorum ter uir. ultima uolûtate reieda,ad principem pertinerent, fi donationis nomine quiccp ab “ ^^Iß-d'^ ^* his alienatum e{{èt,nô uideri fraudem fifeo fadam’^: quod eo magis recipiendu eft, j^tóm quoniam illud in confelfo fit, difpofitionê ftridi iuris in ultima uoluntate indudâ, ad contradus minime producendam efie^ ,nec è conuerfo. Quinta caufa eft,quia ‘^“^“«*-contradus etiam ex fummi iuris rigore eßedum habent,quôd de re fua quemlibet nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;***

difponere pofte iuftum eft,at ultimæ uolûtates indulgentia folum quadam difpen* fationeeplegis fuftinêtur^,cum in id tempus carü eftedus coferatur, quo quis mor ^•i-lt;^-^^llt;«^' tuus cft,nec res amplius fua eft:quo fit ut fuprema hæc iudicia ceu fpecialius quod^ dam auxiiium à legibus côfecuta,legum ipfarum natura magis cp contradum imb tentur‘‘; quapropter amp;nbsp;in legatis,amp; in legü iuffïonibus,fi quieep fadum non fit ad^ “* Mth^^'^^^^ dita pocna,ftatim fieri debet,nein peenam incidamus^:cüin contradibus noprius y giof'l.j.c.de pcenæ locus fit,^ declaratum fuerit amplius fieri non pofiê‘^,Inde quoep eft, quod bis qb.ut ind. prohibita àteftatore alienatione, non magis dominium transferri non poteft, ^ fi ^ f'^^J^ lex cxpreftim uetaret‘^,cü tarnen in contradu prohibitie earn translationem no im ^ Z'^^Ml^i pediat, fed in id quod intereft agendum fit', Cæterum amp;nbsp;cÔtraria ratione inftitutû Trebel. cft,ut antcep ultimæ uolûtates legis fomento conualuerint,contradibus ipfis imbe^ ' [5dobc‘ * cilliores cêfeantur;quapropter ante conditionis euentum, in eis tranfmiffioni locus ^‘^^ noneftf,cû ftipulatiocôditionalis nihilominus ad hæredes tranlêat 2 firmius enimf l.j.^.ßnMti unicuicp acquifitû id cenfetur, quod propria ope confecutus eft, ^ quod alieno be# ^* |*^‘* ‘^‘“^‘ neficio adipifcitur’’:unde alimêtis mihi ex côtradu debitis, pofium ex fentêtia mea g ^.cxconditio tranfigere:cum fi poftremo alicuius elogio debeantur, absep prætoris decreto non n^ïi. inü. de pofiSmhqua rationc funt qui putent,in ambiguo difiundiuæ obligatiôis cafu ad le ^ '^ij^ß^ gatariû eledionem fpedare*^,cû in contradibus ad debitoré ipfum pertineat^;diffè lcr.uènd. rentiæcprationê efte, quod hæredis hacin rc dânum in animaduerfioneno eft,qui« ^ ««bi.^. pu amp;nbsp;de lucro agit,amp; alieno fado fortunatus eft, ut cui contigerit (quod Poeta iUe ait) j^ î^i^'j^’ Res nÔ parta labore,fed relida:cui tarnen rationi illud obefTe uidetur,quod traditû leg.ij. eft,fi manumiftus à domino fuperftite feruus fuerit,peculiû illi côceflùm céferi : fed 1 ^pîn-«^”g; m fi teftamento ab hærede libertas ei legata fit,nô cenferi: quod argumentû triplidter 1*'^'“’'’‘*°-bene fane diftoluit Accurfiusquot;*,Ego etiâ illud dici pofte arbitrer, idco ita côfbtutû, m I. f.c Je pec. ne dominus quicep illi ulterius impendendi caufam habcret, fed peculiû illi pro ali# f^îwJi6. mentis fufticeret.Siquidê amp;nbsp;apud Plautû Epidicus ait,Nouo liberto opus eft quod pappct.Cui refpôdet fènex,Soccos,tunicam,palliû tibi dabo,præbebo cibum.Sed an potius id indudû credamusCquoniâ qui hæredi feruû relinquit neceffario relink ^ ^^^^ . quit,at in neeelfitatibus nô ita fit liberalitatis 8lt; munificêtiæ larga interpretatio”^,nâ (je aiim.leg'

g } Ô^tra

73 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D» ANDREAE ALCIATI

o I ex Jwc cdi ^ ^^^*^”' ^^ alienationes quæ teftamentis fiunt,non ita facile in fr andern cuiu ft^ ào.deali.iud f^^^^s uiderijquoniam neceflärio fiant quot;nbsp;: uulgô enim dicitur, fuperftitis efi manO* T«Mt.I.reoj,depium,amp; morientium fedes uiui occupant,nec mfi nudos orcus recipit, folut,

ANDREAE ALCIATI

IVRISCONS, DE VERBORVM 8 1#

GNIFICATIONE LIBER

Q.V A R T V S,

VM SVPERIORIBVS librisànobisdequadruplici uerbo^

amp; tropis aliqua iubi'jciamus.'quæ cum mixtæ cuiufdam fint natural» ^^operæ pretium uifum fuit in bûc locum eas re(êruare,quôd fat com^ mode nô uidebantur polie fupradictæ diftinefiioni coniungi: nam ß gurarum quædam folum ornatum refpiciunt,amp; hæ ad proprictatem iplam pert^ nent,imô elegantiorem,amp; magis perlpicuam orationem, cp ex ipfa proprietate do prompta uerba,faciunt:ut merito Fab,Quintil,fcripferit,Quæ bene translata fint, etiam propria dici folere. Qiiædam ad improprietaté penitus pertinêt,amp; in uiiium orationis inclinant,qualis eft earum maxima pars, aliæ ab ulu prudentium autoris tatem fumunt, nonnuUæ feré nihil à uerbis mutuantur, fed ex inierpretatione uim omnem accipiunt,ueluti ut plurimum funt Parccmiæ.Merito igitur in ultimum H brum recipiendum hune tradatum cenfui, prælèrtim cum fie quocp gratiorem me rem fadurû hifee opinarer, qui iuris fcrupulofitatibus oifenfi, in amoeniora ftudia diuertere defiderant:his enim hic libellus magis arridebit, qui non pauca ex huma^ nioribus ftudrjs contineat,quanta^ ueterum lureconfultorum in eis diligentia lue ritjdeclaret, Velim tamê hi lciant,me non omnino ex Grammaticorum,aut Rheto rum declaratiôibus,fed crafiiore Minerua, quod noftratibus dodoribus magis pU cere depræhendi,huiulmodi fehemata amp;nbsp;tropos interpretariÄ ficut apud Ennium Neoptolemus Philofophari fibi ait necefle elle fed paucis, nam omnino haud plagt; cere: fie amp;f ipfî mihi uideo cum Rhetoribus aliquantifper conuerfandum elîè,omnigt; no haud placet:quod fi ipfi in hoc argumento à Grammaticorum traditionibus re ceflerunt,æquo animo ferre debent,fi lureconfultus eos amp;nbsp;ipfe non omnino fequar, fed aliqua confultô innouanda duxerim, quæ huie noftræ profelfioni magis coiv ducere exifiimaui. Ex his igitur loge frequêtilïima eft quam MSTd4gt;o^a/j id eft Trâsla tionern uocant,fine qua nec quotidianus quidem lèrmo côfifteret:cum propter uo^ cabulorum anguftiam fimilibus plerûcp uti cogamur, uel quia proprium deficiat, uel quia translatû proprio elegantius fît:ut cû lureconfulti adulterinam monetam, aduherinam feientiâ uocant, amp;nbsp;adulterari rationes dicunt,id eft, côturbari,ucl falfo delcribi‘‘,Sic ambulatoriam uolûtatem adionê,legis poteftatem, ftipulationê dic^ mus:fic uiâ aperire,fic calccm pro fine,cunabula pro initias plerûqj reperire eft:hinc anfradus litium antiquare,id eft extingucre: hinc defloratæ Ipecies, eucleatum ius, fræni temperies,nudaconuentio:fic in promptu dicimus, ad manum, in pendenti, prima facie, laqueilegum: fie inhiare commodis, quod à lupis translatum eft: fie . Rempub» florere, dotem Slt; donationem propter nuptias,æquis palTibus ambula^ re,teni

D E V E R B» s I G N I FI C, L I B. I I I G

re'’,tempora largirijCaufam capkakm,quæ ad ftatum pertinet dicimus,amp; fi qua fi b Lfi. c.de don, milia,quæ nulquam in quocucp autoruin gencre non occurrunt» Ab hac non mul ‘*quot; quot;Upturn difiat quæ ««to^^ho'k’, id eit abufîo dicitur,cû omilio proprio èC peculiar! nomb ne,aliud apponimus, ut cum lex lulia adulteriû ftuprum appellauit, generalillîmo nomine uia,cum fpeciale crimen infequeretur, merito Paulus lex inquit lulia fin? prurn amp;nbsp;adukerium (non promilcue, ut habent uulgati codices) fed Ka7a?i2’*sixuTé^c3lt;’ appellat 41805«/,. qua figura etiam parricidam dicimus,qui matrem interfecit. Sic Ôd Caius inter geftum amp;nbsp;fadum,inquit, KaT0(?gKsiKamp;i(’ nihil intereft. Sunt qui generaliter catachrefin definiât,quæ nomê fuum proximo accommodée Metaphoræ quoep affinesfuntparoemiæ,dequibus ERASMVS ROTERODAMVS locu^ pletiffimumjamp;immortalitatedignum opusiam diuædidit,inquofolus uidetur mihi ueteres omnes fupcraiîe:is eam fie definiuit:Parœmia eft célébré dictum, feita quapiam nouitate infigne,Sunt autem in iure id genus quàmplurima adagia,quo^ rum infigniora uir ille diligentiffimus pertp elegâter explicauit:qualia funt, Glauci amp;nbsp;Diomedis permutatio:Nec omnia,nec paflim, nee ab omnibus: Non foli Atrk dæ uxores amant:Pecunia abscp peculio fragilis: Officere luminibus : Cum facco adire: Manu longa, manu breui: Aekum ne agas: Leonina focietas : Illotis mamk bus:Longe latetp:Sarda teda:Ruta cæfa.Cæterum quædâamp; nos ab eo,forte con# fultô,prætermilfà annotauimus:quæ quamuis non ita forfan elegantia fint,non ta men eiufmodi uila fuerunt,ut filentio omittenda duceremus.Ea funt: H E R C Vÿ LIS CLYPEVS:in hexaftico, quod luftinianus ipfis Digeftis præpofuit, oï« Î^ HfaHÀKt 7ravû«oAo/j ’aouiTia nu|«ç. dicitur autem de re pulcherrima, amp;nbsp;uarqs orna^ mentis inugni : ab Hefiodo fumptum, in opéré cuius titulus àauk, D V P O N# D11 i VV E N E S : ikidqs tantum initiati, in prooemio, à dupondio nummo, quafi duobus aifibus æftimarentur, feu à pondéré dupondio, quod amp;nbsp;flater diets tur, amp;nbsp;w^çnx/w/,, funt enim adhuc modici ualous, nos pupiUos uulgó didmus,

bodem pertinent, L Y T A E ET PROLYTAE: quo nomine uocantur poftquam perfecki,abfolutitp in ea difciplina fuerint. Sic codem loco edidum per^ petuum,lparfim,amp; quafi PER SATYRAM colledum dicitur, prouerbiali fchemate, à Satyra lance ex uarqs ferculis nullo ordine collatis compofita. Vnde amp;nbsp;SaUuftius in lugurtino, Quafi per Satyram fententijs exquifitis in deditionem accipitur:id eft non feruato ordine,ut feniores prius fententiam rogarentur,lêd uti ipfi Imperatori libuilfet.bodem pertinet quod Sabinus à Pomponio‘S Cato fui tê^ c tij.ieorig^ poris didus eft. Sic S A T V R N IN V M recentiores quidam uice uerfa uulgó ^* dicunt,qui phantafticas, abfurdasue opiniones in iure ciuili feckatur‘^ : ab huius nogt; ^ j . ^ ^^^^ minis Saturnino,quem Vlpianus notât, visos ^r©j, id eft ad uerbu, prouerbialiter B^l.i.f. c. de. Vlpianus^dixit,de his, qui côgruenter interrogationi fibi fadæ refpondent, quod f^-f^nexeck à nobis in Difpundionibus diftufius explicatum eft. ld Cicero R E S P O N D E^^ g^dMui. dè RE AD ROGATVM dixit,in oratione pro L, Flacco: Nunep nobis ad ro# inten gatumrefpodent,femperaccufatori plufepadrogatum. EREMODICIVM lurifconfulti appellant,quoties in indicés abfente altera parte ius dicitur. Vnde qui facilc,amp; citra contradicentem uidoria potiuntur,eremodicio potiores did poftunt.

Lucianus etiam ad calumniatores tranftulit. Demofthencs feparatim kv^^ «h'kk/j appellat. In pcriuros quoque prouerbiale eft didum,Vlpiano autore, vr^o-sTtrS^ /xjf l.fi diuo.infi, ‘WW, temere ne iuraf : quod illis fuperindici folebat, cum fuftium uel flagellorum ƒ''“^j’^j^. idibusfubneerentur. DVBIVS EVENTVS LITIS ex ScæuolaS dici^ Jjepee, ' g 4 fokt.

D, ANDREAE ALCIATI ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folet,apud^ nos fere prouerbi) loco ufurpatur, apertinîmamep habet fignificano#

pen.de tefli. j^g^^^ PROBATIONES DE DOMO^ uocantur nó tam fufpectac quod domeftici telles non redpiantur,^ confeHiones,8lt; ipfius aceufati rationes, cüquis proprio ore conuincitur,amp; fuo,quod dicitur,gladio iugulatur:quo fenfu amp;nbsp;Græcû adagium accipi poteft oiKo^lt;^ « ^a^rug. VESPERTILIONEM appellari in ‘ ifihd quis.de iure '^ apparei eum,qui ne creditoribus fatisfaciat latitet,amp; uelpere tâtum exeat, ud cuid. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationes conturbauerit:opinor ex Aefopi fabula,qua inter caetera proditur uelpere

tilionem cum mergo focietatem nauticam contraxiire,amp; fummerfa naui, cuuterep decoxiflèt,uefpertilionem non nih nodu,metu creditorum uagari,mergü frequen ter in undas (è demittere, mercimonia ainilïa perquirentem:ut proculdubio male fendant qui ueipillonê,uel uerfipellem pro uefpertilione legunt, Traditur amp;nbsp;qua iß idHum.de docp lACTVS RETIS^ pro re dubia, amp;nbsp;mera fpe,qua plerumcp homines dä.cm^. decipiutur« A M A N V quoep uariæ paroemiae deduct uidêtur,ut cum dicimus, de manu in manum,amp; per manus tradi,amp; ad manum nó habcrc,8c extra manum dimififlè,Slt; manus iniedionem rctinuilfè. Emiflam quoque manum Modehinus i 1. ^id.deqpb. dixit^ pro caudoe manu fada. Didtur amp;nbsp;manus pro arte,unde amp;nbsp;manus pretium w 1 muUeris j f Caioquot;*« D O M V M quocp fuam unicuiep tutiffimum refugiu Caiusquot; fcripiït,cx « I.p/mqjjejn noriflimateftudinis opinor fabula, oix©^ cpiAo» oix®- açisoç. O M N E M fortunam ius uoc. in finu meo habui° ,prouerbialiter edam dixide uidetur Scacuola,non folu eo ienfu t^^b^^'^^ ^ manu,id eft poteftate habere dicimus,fed etiam ut occultam, amp;nbsp;fibi foli cro ditam rê oftenderet:unde amp;nbsp;in linu gaudcre Ciceroni i ib Thuiculanarum: cpuis amp;nbsp;alio fenfu alibi accipiatur» E R R O N E M quocp,frequenter uagatem ,amp; rebus P l.quisßt § nugatorqs tempora cofumentem ex Vlpiano^dicere poflumus, metaphora ab eP erronem.dè ronibus feruis duâa. Ouidius in Epiftola Sapphus, Nee uos erroné tellure admits tdi.ed. tite noftrum. Cui non multum abfimilis eft,amp; miles qui E M A N S O R dicitun hoc eft,ut Modeftinus interpretatur,qui diu uagatus,ad caftra reuertitur» F E L ^ tqtcotinuus.de CI DIPLOMATE utidicuutur^,quiomniapræpropereagunt:abhisdudo jurb.obl, prouerbio, qui curfu publico per difpofitos equos omni tépeftate côtempta, node y c.de cur.pub. •^*^ iter agunt:quod absqp principis diplomate(tradatoriam recétiores Cæfarcs’' lib.x^. appellant) facere minime conceflum erat, cuius rei praeter lureconfultos Plinius quoep ad Traianum, amp;nbsp;Cornelius Tac,meminerunt. ev TrAomi quoep frequenter 5 tinfumud.^. lureconfulti dicunt,eo fenfu quo nos,largo modo,folemus dicere, uetcres non ad itildb.de dq. liquidum appellabant, id ladus à nobis Difpundionum libro IL tradatum efl-t f^”tt5fM6o-o C'’^ßg”^*^°°“^’’®'^ß”’^^^ßgt;4'’o^ V^P^’^*'“®^ 7raxu^t^£séjop dixit,id eft craflius * £e pe^t amp;nbsp;pingui Minerua:quo fenfu amp;nbsp;Aulus Gel.lib. X 1111. capj. utitur, P E D E M « tapud.defid, i N F O V E A H A B E R E, id eft in periculo mortis eftè,Pomponius“dixithis ^'^' uerbis:Ego diieendi cupiditate,quam folam uiuendi rationem optima in odauum amp;nbsp;feptuagefimum annum ætads duxi,memor him dus ièntentiæ,quam dix life fa tur lulianus, amp;nbsp;ft alterum pedem in fepulchro haberem, adhuc addifcere quadam KI kdi«l ff d ^^^^^^* COLOR Q.V A E SI T V S dicitur’^,cü id quod uere agimusjimula^ M4cgt; tione aliqua obtegimus,fiue fraudâdæ legis gratia,fiue alia ex caufa id fiat: folent^ hoc loquendi modo lureconfulti plerûcp uti,metaphora,ut opinor, à Rhetoribus accepta, qui uerborum coloribus ueritatem plerumcç oftufeant. F A C T V M gt;nbsp;ttrdfdüd.pe. TRANSACTVM EST^,dere finit a, Ôlt; quæ amplius in dubitationê dedud nô poflît.Cicerj'n Catiflib. 11L atcp illud quod faciédum primû fuit, factum ate^' tranfadum eft:translatione ab eo duda,quôd finis litibus per tranfadiones impo^ natuft

D E V £ R B, s 1 G N I F I C» L 1 B, I I I [, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8i

namr. CONNIVENTIBVS OCVLIS Vlpianus fcripßt ’^, id eft per- Hnj.dc mi= dißimulationem,cum is qui uidet,oculos interdum daudit, dum perfpicere non ”'‘™^’ curat. AccurGus ftrida iuris ctuilis ratione non infpeda interpretatus eft. D E PLANO“ apud cofdem fieri dicitur, quod facile amp;nbsp;abscp caufæ cognitione con^ a I. ne (juiequJ. ceditur:origine prouerbr) à iudicibus ducta,qui grauiores amp;nbsp;arduas caufas pro tri# ^^^^^ ^^'^’ bunali fedentes cognofcunt ; ubi uero delcenderint, in plano conftituti,lcuiora ne# gotia decidunt * rionorius imperator LEVATO VELO^ id fieri dixiffe ^ 1* ?quot;'• ^ • ^^ uidetur: Cum caufæ,inquit,buiufmodi leuato uclo cognofcantur. Quod amp;nbsp;ipfum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* prouerbiali figura non caret, IN FOLLE OFFERRE, Calliftratus ‘^ in st Leu [a-uus.de tellexific uidetur eum, qui ad liquidum rationes non reddit : metaphora ab bis cond.ej de. duda,qui pecuniam intra marfupium oftentant,ita tarnen,ut nee qualis quataue fit agnofcatur : unde uulgari fermone circumfertur, in folie merces non emendas, lllaquoque à prouerbr) ufu diffidere non uidentur ,cum OMNI E X C E# PTIONE MAIOREM dicimusintegerrimæfidei hominem. 1 SAVRI#

C V M, pro atrocilatrone, à uitiogentis. VSVRAS NAVTICAS, pro centefimis amp;nbsp;magnis, SPARGERE A QV A M, pro demulccre 06 blandiri, metaphora ab equis duda. HVMANlTVS CONTINGERE, id eft mori. Sed 06 eodem pertinct, quod alibi dicitur, SITIENTIBVS agris tuis alienos irrigas*^, A E QV A quoque LANGE dicimus ,86 PASSI#«* 1 ^ræ/h. C.ie B V S A E QV IS, de his quæ fimilia lunt : unde Ô6 lance una trutinare apud cofdem reperitur. luftinianus etiam Kara TróiTa fieri dixit,quod alienis ueftigqs infi# fiere ueteres dicere confueuerunt, cum quis de fuo nihil addit, fed aliéna folum re# citat : unde 86 VESTIGIIS INHAERERE duftum eft, Vfurpatur^ tnej^^^x. ciufdem Ïmperatorisexemplo‘',derequæ ampliusin ufu non fit, ut AB AV# dearb. LA RECESSISSE dicamus , translatione ab emeritis Palatin is iudicibus accepta. Idem quoque prouerbialiter loquutus uidetur, cum fub finem Infiitutio# num,SutFiciat,inquit,hæc fummo digito,86 quafi per indicem tetigiflè: ubi Accur# fius indicem digitum intellioit:ego poffe etiam de tabula,feu ut Graeci dicunt,elen# choaccipiarbitror, Sed 86 Gratianusf EMENDICATA SVFFRAGIA' appellauit,quæ kuiter caufam adiuuant, ut potentium commendationes, 86 Ciui# tatum in alicuius honorem décréta, Prouerbialiter quoque Gordianusdixit^jSy^'^^*^-“” NOXA CAPVT SE QV I T V R: quoniam ut Marcus Cato ait, nequß *quot;^*“ ‘ ter fadum femper durât,86 reum comitatur. Sic 86 Ouidius : Poena poteft demi, culpa perennis erit, Sed 86 Confiantius Imp, 2 SVO MARTE, inquit,eau# 8bl*c.»f lie. fæ difcurrant: id eft, fuis uiribus ,non autem aliunde accerfitis adminiculis. In iu# **^‘ re quoep pontificio ciufdem monetae plcracp Icguntur, quorum aliqua referre non omnino extra rem erit, qualia funt: COLLYRIO uno omnibus morbis me ^ ^^ ^.^ ^^ deri *’, FACIBVS folem adiuuare ‘ : quod de fuperuacuis 86 abfurdis dici eejje. confueuit, F A L C E M in aliéna meflem mittere^:dc cognitionem, quæ ad alios ‘^ «^ jï 1P öl'**, pertinct, fibi arrogantibus. PARIES DEALBATVS, ex Adis Apoft, h.^fjquot;^quot;*^’ pro dilTimulatorc, 86 feedo hommel LABYRINTHVS, de re confufa 861 zr^.j-.p^r#«! inexplicabili, unde Labyrinthus errons”’' ♦ MARGARITAE ante porcos. ^w-A L T A R E fpoliat,ut aliud operiat, MINGERE ad parietem. Mus in pe# ^ \^ et^d^^^ ra.Serpensin finu’”.Pruftatimlupus comedit agnu”.Malus choraulesbonus fym d^ïï.

. phoniacus®, 86 fi qua fimilia. Cæterû 86 uulgó ex Accurfio recentioribusq^ inter# ” ^ ^«w «rgo, pretibus quaedam nobis in ufu funt,non omnino indecora, ut quibus fola uetufta# ^ i6.q’j Ugi. tis opi

ti's opinio dentjCætera quæ prouerbio necelTana funt,abunde fuperfint : ut cum de ” }ùfoLmJ° ^^ diriicili, AFRICAN! LEGEM dicimus '^, quód huius lurcconfulti rc# Iponfajquæ paflim in corpore leguniur, obicura fint,amp; interpretationeindigeanu ^c^^^hT Q^ ^ ^ ^^ RHOMBVM®C dehisquæadcollationem admitrinond« ’ bent, uel nihil ad rem propofitam facificuidetur à pi fee rhombo optimi faporis de* dudum,cuiuscognitionemexluuenaliscarminehabuitAccurfius. REM non u^â^c^de^Mi *^®^^”^aggredi^jDehis,quiuxoresuetulasaccipiüt,obiedumrifuscaufaabaudigt; ' toribus Bulgaro,cum huiufmodi uxorem duxiflet, amp;nbsp;mane conftitutionem, cuius initium illis uerbis conceptum erat,auipicaretur« O B folum pundum caruit Ro^ bertus Aièllo^:Ortum ex hifioria,quam Alber.RoCrecenfet. Robertus opuléti fa# cerdotfj,cui afinus nomen,ut uocant,Abbas erat : cæterum auarus,amp; inhoipitalis; quapropter carmen, quod pro foribus monafieri] proicriptum erat, commutato

pundo inuertit,Porta patens efto nulli.’claudaris honeftodd cum Pontifex Roma nus refciuiiïèt,iaccrdotio hominem priuauit: unde in fabulam uulgi tranfqt, pro# uerbialeép carmen ortu,de modico momêto, rem magnam amittennbus, O V A hodie præftant,quos lux det craftina pullis’': Vulgare carmê repræfentatiÔis utili# tatem aduerfus procraftinatores ofiëdens,quale eft apud Plautum, Nihili coadio, » l.quitqiM, c. in Aulularia.Sunt Coadores qui in iure Colledarn dicuntur\hi in audionibus re

* '^ ‘ liqua publicanoru folent emere, quæ illi uel ob grauiores curas, ucl ob debitorum procraftinationê nequiuerunt exigere:ueneunt autem huiufmodi nomina,cü mab fint,modico predo,quod ufii etiamnu uidemus.Horat.Si præco paruas aut ut luit

ipiè coador Mercedes lèquerer« Meminit amp;nbsp;Suet.in Vefputem^ Seneca. C V1 t gl. induth.ut aduenit unu no aduenit folumb’prouerbialiter dixit Accurfius,quôd uno ex malo ^'^”il-°‘ P^’^’'® conlèquantur,unde amp;nbsp;Poëtis CATENATI laborcs didi. D O MI # ft glo.I./.5S N V S cum rogat prædpit “, amp;nbsp;id habet apertam fignificauonem. Q_V A LIS tufju. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueruex,talis ofta’^zuidetur no abfimilis fignificationis elle illi. Similes habent labra

* réd? '^’'r ^* ^^^* ^^P^ P^ refertur. ASINVS ASINVM NON PRAEN# re.lt;ktribut.‘^ ^ ^^» deæmulatione,quæinter squales cfl,cum alteriquis eed ere negat,quia pa gt;gIt/§.«eterisfueritcumeocoditionis, HEBRAEVS NIHIL HEBRAEO, CA# ^^of^ ^^'^^ TILINA CETHEGO’^: cum iddreo alteri quis obrjeere aliquid criminis « gll^wonw. riequit,quód amp;nbsp;ipfe eodem laboret morbo:n5 abfimile illud luuenalis carmê,Clo# c.delude, diusaccufetmæchos,Catilina Cethegû. Tempore quisepduos leporesièdatur * ^'o**’^* ^o^^^*’^“^neutrum,aut certeno capitilleduos. Vulgatücarmc,illi Ouidianono

‘ nbsp;nbsp;dififidensPedora noftra duas no admittétia curas.Nec item illi Palladæ in Epigr»

Te^ó/Mwamp;' 7r«vT«ju ovJ^ip ÉX0Ç Vio/j. Omnia qui gußas nil propre fed babes, T A N T1 6 idf.l.^u£ßß^ quanti panis intindus^, de his quæ diuerfa exiftimâtur cû eadem effedu fint u^KM. * Citant Ô^prouerbf) nomine ab AccurfioOuid.iUiuerfus,Feralior léges eft alienis lt;nbsp;ijf.I. ve con-- femper in agris,Vicinumép pecus gradius über habet.Sicut amp;nbsp;ab Iafone‘^illud Ver luüi.deÎeg.i. gilianum, Apparent rari nantes in gurgite uafto, in materia diftidli amp;nbsp;latiflîma,ad quâ tarnen extricandam pauci interprétés acceflerint.Sed amp;nbsp;Picus quoties Bartolu aut alium magni nominis dodorcm inceflèret,folebat hoc Ouid,afterre,A cane no magnofæpeteneturaper, REVOLVTO MANTELLO, exuulgarilêr# d glof.Lpdp.§. mone dixit Accurfius‘*,cu contrarqs exceptionibus qs aduerfus diuerfos utitur,ab fed nec imp. his duda mctaphora,qui ut feenæ feruiant,mutant pallium,Et hæc quidê quod ad f'lt;^inofgt;tffl*p^Ylt;xmiam attinet fatis amp;nbsp;fuper,ne de fecc(quod ille inquit) haurire uidear. Ad reli# quasigiturfigurastranlèundum, APOSIOPESIS. ideftreiicêua,apudnos eft:cum

D E V £ R B. S I G N I F I C L I B, I I I I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj

cft:cum taccmus,quod dicendum erat,üd ita tamê,iic fubintdligi pofiit.Hæc apud oratores habet afectum uel iræ,ud folicitudinis,ud id genus fimilê, apud nos non itcm:quare quodes lurecôhiltus quæftionê refert,nec exprdie decjdit,îî atomadue thema proponit,ceniètur etiam aitirmatiue decidere: fi negatiue, cefetur amp;nbsp;negadue refpôdiife^, E^æia/V», quotiés ex duobus unum dicitur,ut Pateris libabat amp;nbsp;auro, ^ id eß pateris aureis. Sic Scæuola^: Semiflèm patrimony amp;nbsp;portionis redituant, id pet. cßpatn'moni] in pordones diuifi. Sic luftinianus, Exigat quod legitime, uel quod f Lwcwï.5. pado debetur,id ell legidmo pado,Cui non abfimile,cum lex, Arguamus,inquit, ^^y ’^* id efl arguendo conuin cam usS, PROLEPSIS, quædam anticipatio ,quæ fit g l.äj.i.pojfu^ ex mête defundi,credentis id aliquo temporc futurum,quod prius acciderat: unde ^“'^■^‘^nt^ dicitur poflhumus,etiam qui uiuo teftatore pod teftamentum natus efl^, Cui non j, j^^* ^ ^^ abumilcjCum infulam appdlamus,quæ amplius non ed,ied fuit,Sed 8^ ex deftina# imufl.rup. tione animi nomen attribuiturxum dos dicitur,quæ uere dos non fuitd fed deftina ' tione tantum:amp; cum uenderes,interpretamur, id eft uendere uelles^\ Cæterum amp;nbsp;j^ hß“r^§.ßcü quandoque diuerfas res præcedentes neutro adiectiuo omnes terminamus, quod mihi.de præ» Zeugmatisgenuseft,utcum dicimus,uxoriueftcm,ornamcta,mundum, aurum,j^y^'^'^j^g argetum,quod eiuscaufa paratum cdct,omnelego^’ intelligitur legata etiam ueftis ƒ,je le^.Uj. eius caufa non parata» ANTONOMASIA eft,cum ius ciuile Romanoru ap^ pellamus,perexcellentiam”^KaT e^xh/j. Sic Vrbsabfolutepro Roma:quæamp; quans ”‘|ƒJƒîquot;J•^^ƒ’ doep urbs æterna dicitur^» Aufonius, Vrbis ab æternæ dedudâ rege Quirinotut „ 1,jx.de fuar. errent qui ibi Hedorex legunt» SYNECDOCHE, cum pars pro toto : lego Uh-xj^ portionem domus in qua confueuimus morari®,intelligitur etiam de tota, nam ÔC ® ^^^^^^ ^'^'' plerumCp de parte ad totum in iure ratiocinamur. Hue pertinet etiam, cum totum pro fingulis fui partibus ponimus^,ut quo anno,pro qua anni portione,pro tem/ P Lejuiede M^^ pore, id eft pro quacunque temporis parte:fic amp;nbsp;eodem die dicimus, pro eius diet quacunep parte» PROTHESIS, ut cum dicimus de dote praelegatatprae abun dat^» HISTEROLOGIA, conuerfus ordo,ut cum lureconfultus prius deter Î gUnrM.de minat fecundam quæftionem quam primam’' : dicitur etiam hifteron proteron» ^ uijXlabco, SYNCOPA, cum de medio tollitur,ut hæres meus dare damas efto,id eft dam* deineend, natus,alij tarnen damnes legunt, ea ratione qua amp;nbsp;copes dicitur copiofus» Sed ego ueterem ledionem magis probo» L Y P T O T E, id eft defediua,cum minus did mus plus intelligimus, ut cum Scæuola intcrrogatus ^, de eo quem mater in adis j l.ß,deprob; profefla erat ex alio quam ex marito fibi natum, refpodit ucritati locum fuperfore, intellexit enim non ftari dido matris, amp;nbsp;præfumi filium mariti,fi in domo uicinis fcientibus natus fit : idem eft cum non ademit legatum dicimus^, id eft dédit» Eius t Idegdta.dc contraria, A V X E SI S, idlt;ft au2mentatiua,utcumPapin» *Huius,inquit,rd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

lortiilimum argumentu elt,cum loqueretur de argumento a contrario lenlu,quoa tarnen plerumcp fubuertitur : fic amp;^ quandoque euidentiflîmum dicitur,quod folis coniedurisconfiât’^» PLEONASMOS, cumdidioabundat,utcumquisdiA}-^,quot;^‘quot;'^® cit, fc oculouidifle monachum^ ,cui non multum apud Grammaticos defifidet^ io.g.Uj. PARELCON, que eft fuperflua uocis additio : fed apud nos frequentior eft, prüfens. quæ græce ^«pf« dici poteft,id eft, ut ita dicam, otiofitas : cum aliqua didio ud^ ^-Kome Ç. etiam claufula additur, quæ minime ad rem de qua agitur, neceftaria fît, ita ut CdlUmdchus, etiam fî ea defit,nihilominus idem iuris fuerit coftituendum’-: amp;nbsp;proptereauulgo ^ glo.in l j.c. folet dici,ex uerbis fadi narratiuis enunuatiuis ue non fumi argumentum**, nifi in ^^ i^^uaddUlex, cis fpccialiter lex decifionem fuam conftituat.Huc pertinent Vlp»uerba^, quod ait dedduU, lex

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D, ANDREAE ALCIATI

lex cum filia adulterum depræhenderit otioium nô eft,uoluit enim in ipfa turpith* dine depræhendi:quod Solon amp;nbsp;Draco dicunt, «fç« «^ apsfoiç Vxovra id eft, obfecena in obiccenis haben té: ueteres tarnen codices y» 6^7^ caftigatius habent.Intelligit Vf pianus otiofum,id eft (ut nos no fans eleganter folemus dicere) non fine myfierio* c Lf^uifemijjes, quo fenfu 2lt; Fab,Quintil,frequêter utitur, Plinius ad Traianum,item^ Scxuola' ‘^f 4^^ nbsp;nbsp;nbsp;otiofam pecuniam dixit repofitam,ex qua quis lucrum non faceret, aliquando etia

d l.qntus depo. uacua dicitur'^, EPANODOSiSeft quædam corredio,ut cum dicimus‘’, Sif chus imó Pamphilus liber efto, C A VI L L A T I O, cum quis iciéter falfo argü^ memo utitur2,aut uerba captat:nam,ut inquit Cicero oratione pro Au, Cecinna. ferme hercle familiaris,amp; quotidianus,non cohærebitjfî uerba inter nos aucupabi^ mur:denicp imperiû domefticum nullû erit,fi feruulis hoc nobris coceflèrimus, ut ad uerba nobis obediant,no ad id,quod ex uerbis inteUigi poffit,obtêperent.Extat 8C facetus Aefopi mythologi iocus,qui fimulans domini iulîîs parcre,unicâ lentem emit, cû ille indefinite lêtem emi mandaflèt. Quintilianus metaphoræ fpeciem cA^

arbitratur, cü indefinita pro uniuerfali, fingulare pro plurali ponitur, H Y P h K^ l.fi.c.de,pb. B O L E, excelïiis,ut cülex probationesluce clarioresrequiritquot; uel mométo fieriiü^ i^ d.l.cótinuus. bet,quod fatis eft fi nullo extraneo adu interueniête fiat',Item cû Antonius impers ôdlS^' æ”- As totius mûdi dominum dixit^,qui nec Perfis,nec Scythis,necp Sarmatis un^ l l.ij.c.d’fibr, imperauerit,Eôdem pertinet amp;nbsp;Conftantq coftitutio^Qui aderant,inquit,fabridgt; ^''^'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fes noftram æternitatê,quant hyperbolen Amianus Marcellinus hiftoriæ lib, X V» irridet,Fit quadoep hyperbole etiam diminutionis caula,ut cû locationem dicimus uno nummo fieri,uel cû fundum appellamus palmû terræ,cuius rei Accurfius mP ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minit”*:^ hac ratione dicit conftitutû,ne ftipulatio fundi in genere ualeat,quia dan

11^' *^' do palmum terrac debitor liberaretur,uiderat opinor ipfe Accurfius Ciceronis car^ men in ioculari libello, Fundum Varro uocat,qué poftim mittere funda,Ni tam^ exciderit,qua caua funda patet. Hyperboles exemplum eft etiam in côtraâibus,ut cum equi uêditor eum commendans dicit,meliorem elïè cquum,qui fit in Italia.hü iufmodi enim generalitas tantp uTn^amp;AixSx’ dicta no obligat,idcp pleriscp uidetur. Eft amp;nbsp;A N A P H 0 R A id eft relatio,cuius uaria exempla in iure habemus, cû6^ ipfa narijs modis fiat,quandocp enim fit relatio ad eandem didionem in principle « l.^.in prin,c, orationis'bquandoep non fit ad didionem,fed ad tempus,ut cum lex dicit®, nepo* deojf.prlt;efgt; j^g poft auf mortem conceptos,illis cognatos dici non proprie,fed «va^o^iKwi;, quan^ o I.^èm.igfuisdo^alijsmodis, Eft Si EPANALEPSIS, cum maiorefignificationefada er ïfg. nbsp;nbsp;nbsp;repetition,quam fimpliciter nos geminationem dicimus, amp;nbsp;multi eftedus eft, hue Tret^^^^ claufulam geminatam dicamus,fiue iolam uocem,ut fi princeps iudici dicat, tu tu q Bdd.c.ßn.de cognofcaSjHon demandabit alq caufam,ut Baldus putauit‘f lllud non dubium,ge^ off.dekg. minationem ex interuallo fadam,maiorem uim habere,quod amp;nbsp;communiter pro^ ieoK^^^’*’ ditum eft’', Eft èC alia geminationis fpecies,quæ m uitiü tranfit, amp;nbsp;nullius eftedu« cft,ut P E R i S S 0 L O GI A, id eft uerborû adiedio fuperflua,quam amp;nbsp;Coned î glofi.ieiid.lî cationem noftrates uocant\ cuius quoep excpla plurimain luftiniani Authentic^ t H lt;^lt;W cd ^^^^*^^®* Vlpianus^, uitium morbumep aediles dixerunt, tollendac dubitationis * gratia 1« vrapa^uix«, id etiam à Grammaticts -rà «w dicitur, Quadoep eorumdeui uerborûinduciturrepetitio,quæ BATTOLOGIAeft,cuiusexmplumapid Ouidiû Metamorph.lib, 11. Et me mihi perfide prodis,Me mihi prodis ait.Quan « tgerit.de nbsp;nbsp;docp huiufmodi geminatio diuerfam fignificationem inducit'*,ut cû dicimus, qua*

âtq.hærc. lis qualis,pro qualifcuncp;ubi ubi,pro ubicunqj, Eft amp;nbsp;quæ N V G A T J 0 dt

DE VERB» SÏGNIFIC» LIB» ÏIII» Ô5

citur*,cum quis uerbis quidc aliquid diccre uidctur,effic{tur uero nihil: ut cum cre x glo.l. ft iebi^ ditor aliénation! pignoris confentit,faluo iure fuo. lift etiam P A R A L L E G E ^^ ƒ ƒ * ^^‘ quæ per literarum tranfmutationem fit,ut in eo,qui cum Cratinum fcruum folum baberet,Cratifto libertatem Icgauit^ :ualet enim legatu. Cui non ablïmile quod di gt;nbsp;1- ç habebut. ciiur de co,qui monumentum inftar illiusgt;quod erat Pub. Septimq Demetrr) fieri iufterai,cum folum repcriretur,quod erat Pub.Septimq Damas'^. Eft Clt; fubaudb zl.t tcftaméto. tio,qua fæpelureconfultus uel taxatiuam uel augmentatiuam dictionem fubintelli df cod.er de. gitan taxatiua exéplum eft apud Venuleium *, cum morbum fonticum dixit,qui ^ j ß ^æ^dj, perpetuus noceret,non qui tempore finiretur,fubauditur tàtum.Scd quid fi ex tem edi. pore cum antiquis codicibus legas,id eft ftatimCMeliusitacp Vlpianus,furti action nem^ non dominus rei furreptæ, fed amp;nbsp;ipfe habet, inteUigitur enim non dominus ^ j p^fj^j^ tantum.SicCicero lib.de offices 11. cam orationé fufceptam dicit,non de fiHo,fed uerMut. de toto genere:fubauditur de filio tantum. Augumentatiuæ cxemplu eft apud eun dem Vlp/dum fcripfit,Si duo filq in poteftate patris funt, eorum munera pattern ^ uj^^^jin.de non fubire:intelligitur enim,maxime fi in poteftate, nam nee emancipatorum qub mun. dem fubit.ldem apud Calliftratum‘^: Scio,inquit, propter rem minimam quemep “^ ^^^'°^^ '” non rcftitui,fi maiori rei præiudicetur : fubauditur maxime. Eft Si A M P HI# B 0 L 0 G 1A cum ambiguitas oritur, uel ex fingulis uocibus, uel ex coniundis, dequaelegantiflÏmeperFab.Quintil.lib. VI I. noftrilureconfultifubrubricade rebus dubrjs pleracp attigere.Huic aftinis eft Si iUc locus, quem Tradatum ueteres dixerunt^ : fit,quoties quicquid conftituerimus uerum eflè,falfum reperitur,eódem d,^ cccc.Ad.l. ctiam pertinent quæ perplexa dicuntur,quorum exemplum Si in fucceftionibus,8i ^î* inftipulationibushabemusf. Eft Si T^Sdiç, id eft fedio,cum uox in duas partes di ^ j ^^|p ^^ uiditur:ut cum lex iubet?, fan's poflèflbrem date, uel cum ufu hominem cepifiè ait, To-f«l.I. p ti ideftfatifdare,8iufucepifte'’, EftSi D IA LY T O N, cum fine côiundione ali tif-^wo^. qua claufula confîcitur,noftri appellant folutam orationem‘: figura non folum no# 2 \f^^^'^^*^ bis cum Grammaticis communis,fed ctiam cum Rhetoribus. Eft Si quandoque b I ft poft Mce» 1R 0 N IA M reperire,cum uerba oppofitum dus indicant,quod nos re uera fen^ dci«di. timus:Latini etiam DilTimulationem uocant,ut cum lex Pater,inquit,filium exhæ? * redauit*^, maximam fcilicet ad ilium affedionem oftendens. Videtur Si quandoep k 1.« quidd.c. lureconfultus per Oximorum feu Gryphum,qui ænigmatis eft fpecies,uoluifte le lt;*lt;'^g‘t‘ doremmorari:utcumdixiJ,antediem X. calendarum,Sipoftdiem X. calenda^ i^^j^kIw. rum:utrocp fermone Xi. dies fignificatur, quod loco fuo explicaturus fum. Eft j.fo. etiam ^uwwoia, cum præter expedationem aliquid refpondetur, ut promiitis cen^ tum; tu refpondes,arma uirumep cano’quot;:eius exêpla apud Ariftophanem pleracp. ^ j ^^^ ntrirt^ Sed Si Plautus in Afin. Ad pcdes quando alligatus es,æquum centupondium,ubi pem.deuerb. manus manicæ complexæ funt,atcp addudæ ad trabem,nec dependens, nec pros pendes,quin malus nequamep fisthæcenim uerba,quin malus,nequamep fis,funt per -j^arovoi«/! dida.Non multum illiabfimilis àwôvoia,cumà propofiio quis cadit, hoc eft aif va. Malum eft,inquit Auguftinus,cadere à propofitoquot;^, fed peius fimulagt; ^ ^^ • ^^^^ re propofitum. In id uitium incidifleuidetur Modeftinus, dum fub rubricade pi*” nbsp;nbsp;nbsp;’* ^^ ^'

gnoratitia adionc.C.Scium quem prius creditorem appellauerat,debitorcm dicit: fi tarnen fidelia funt exêplaria. Eft Si TRACTVS, cum uerbo utimur,quod non folum ad præfens tem pus refertur, fed futurum quoep compræhendit, quod lureconfultifolent ^aiariKSq dicere®,id eft eu extenfione, unde apud Græcospræ^® p^l^’^ teriti imperfedi nomen. Vlpianus Si inteftatus mortuus efteft, Tra^aTaiiKï^ non ad p ij .«njc icg. h mortis

^ I.iij.ex eptib. mortis tempus referuntur.Sed amp;nbsp;alibi hæc uerba,ncq; defenderetur^, •^a7a!nx~- fen cdu.m pof. p^^ funtjUt neep fufticiat unquam defendifieji non durct defcnGo,necp obfit fi nuc ofteratur.Qua ratione,egerit,quandocp interpretamur, id ed agere perfeucrauerit’ rUduerftts.de EftSf Âwwt^tç, quæ amp;nbsp;poffibilitas. Sabinus”. Qui à fideiuHione petit, th «ruva/xet, 3 ‘**^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reo petit: nam amp;nbsp;pleracp uerba,quac ededum fignificant, ad potennam folum refe^

J t-j.m prin.de runtur:ut cum lex dicit. Si aqua pluuia noccat,id eft nocere poflitL Sic,comm{ttUt ^^pl- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe partes præ tori did eft,committere poflunt. Sic,competit,id eft copetere poterit'f

l'opno°^ Sicfinitumdicitur,quodfinin'potuit*.Isquo(p modusloquendiadfigurampef^ u l.f çr prioris tinet,cum præfumptum pro uero poniturrut, magnum damnum non eft in mom inprinc.c.de modici temporis’’,id eft elle non præfiimitur.Et,natus in domo uicinis feientibus, x Ï.fc?dep(x=i ^^ filius,id eft ede præfumitun Et ratio eft, quoniam præfumptio pro ueritate in in nis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re accipitur'^. Sed Só quandoep id appellamus eo nomine,quo prima fronte uid2

^deM^^' tur,licet eiufmodi non fit:ut cum lex accufatum arbitrio iudicis”, pro innocétia pet x l.f. de prob. d’næ remittit. InteUigitur enim prima facie innoccntem,Iicet difcuda caufa reus ap « l.j.decuß.re. par eat. Sic amp;nbsp;quandocp ab eo quod fieri debet,quis nomê accipit:ut cum dicimus, b ix. q.f. qud= intelligOjid eft intelligere debeo^. AppeUauit propter uiolcntiam indicis^ id eft ap^ c Lfl''fipftus Polare debuit. ALLEGORIAM autem non temere apud lurccôfultos repo* ries,cum enim perpetua amp;nbsp;remota fit translatie,apud nos in ufii ede nequit, qui eX uerbis uoluntatem conqcimus:alioquin quot capita tot edent fentetiac, uerum^ ilt;^

carmen faccremus,quod à lafone audiui, cum de recédons cuiufdam in tradatum de padis interpretationibus lèntenriam rogatus cflet, Campana‘S ionat, phanrafti^

eus quod fomniat.Sunt tarnen qui hue trahant cum lureconfultus ait', imperium eft gladt) poteftas:nec enim de fabrili gladio materialiter,ut ita loquar, dicitur, fe^ «j^^ire^iKoSQ deiurepuniendifacinorofoshomines. SOLOECISMVS quoepra ro occurrit,tametfi funt qui à Solone legumlatore didu putent, quod is in legibus fuis pingui minerua loquutus fit,noftri enim autores puri fermonis obferuâtiflimi fuere,nifi quis foloccum putct,cü dixit VIpianusf. Si quis in graui ualetudine aft^ ^^fi^de ^ebtrah dus'.præpofitio enim abundat. Cunep Caius teneri ueditorem ad interelfe dixit^, emp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum in id quod intereft dicendum fuidet.Sed excufatur exêplo Gracd fermonis: f^ cut amp;nbsp;Perfius, Noftrum iftud uiuerc trifte. Et Verg. Donat habere uiro. Quod amp;nbsp;Fab.Quintil.annotauit.EftSC folocci fpecics,quam ’avTÏrfow'i/j dicere poflumus,cum /, l.eMtqud.c. cafus pro cafu ponitur,ut earn quam frater indituit^\ nihil prohiber fidei cómilfam defideicom. petit pro ab ea qua. Cui fimilis aJ^’^sra, cum numerus pro numero ponitur,cuius exemplum no raro occurrit. BARBARISMVS ucro procul omnino abed,

i I, ^mCU Moo tametfi uulgari confuetudini non parum tribuiflè lurcconfultos appareat, ut cum ribusM ji. de Lj^erum pro filio fingulari numero dixerunt^: amp;nbsp;exorcifare eâtaminibus meden, k l.ius dgnatiox cx uulgari impoftorum uerbo:amp; denaria neutro genere'”,fed utrumq; à Grxco ac nis.jf.depac. ceptum eft.Qriaproptcr amp;nbsp;in Modeftini refponfis de excufatione tutorum,amp; in If

I 1. j.de iMT. ^iniani authenticis non (pedandam Latinitatem faterer, quandoquidem eos corn mUpublu.dep. ^^^ Graeceicripfiirejcorum^’librosinlatinumfermonem abhomineuerfos,qui nee Græce,nec Latine feiuerit. Laure tins tarnen V alla, ut maximæ uir dodrinac, ita amp;nbsp;fupra uires fuas audax,ncc à lurecofultis quidem temperauit, quo minus illfe diem diceret,amp; de uerborum quorunda fignificatione, ccu Latinæ maieftatis Ixfc reos faceret,cuius aceufatiSis nouem amp;nbsp;uiginti capita breuiter egó cofutanda duxK turn ut tantam eins arrogantiam nefcio,certc lajXauTi'a/j, aliquatenus retundcré: turn ut hi literatores non effe tem ere à noftris recedendum cognofcerent,Slt; ueriora à lm rccoful

DE VERB» SI G NI FIC» LlB» III I» 87

reconfultisjCiiam in alienis profeffionibus tradi, tp ipfemct Valla,alioquin Grams maticorum præftantillimus, in propria arte commentari potuerit. Primo luitis niani fententiam non approbat,noxam appeUâtis ipfum quocp ferui corpus quod nocet, noxiam uero maleficium : qua in re amp;nbsp;Beroaldum ledatorem habuit» Ego apudueteres Noxamànocendodidaminuenio,undepræierpocnametiam Nos cumentum fignificare.Ouid.Sine noxa luce bibuntur.N leriio ergo feruus qui nos cuit,noxa dici poteft:ficutamp; «th ilia Homericagt; noxa appeUatur« Noxiauero ipfa cd culpa,feu maleficium. Plant, Baccb. Sat fic fufpeCtus lum cum carco noxia. M» Manü,Quin etiam infelix uirtus Si noxia felix, Vnde meriio Seruius Vergilium noxam pro noxia dixiffe fcripfit: Vnius ob noxam:quo exemple amp;nbsp;alq ueteres fæ pius utuntur, quod amp;nbsp;alibi attingam, Secundo luftinianum inidet, qui teftas ” l-pl'^’’^-^» mentum dixerit,teftationem mentis effe,autoritatec^ GeUq nititur,alioquin amp;nbsp;ors ^’^’' namentum,ueftimentum,pauimentum,idc^ genus limilia, à mente deducerentur» Refpondeo,non etymologiam ibiluftinianus addudt,fed allufionê,qualem Gram matici paronomafian, Rhetores parifon habent, folumep in ea nominis conformis tas fpedatur: quod amp;nbsp;Fab, Quintil,non latuiticum non ad originem uocis,fed ad foni fimilitudinem rcferatur,ut hoc cafu eo melior fuit allufio, quod ueriuté etiam rcfpicit,in teftamentis enim mens potiflimum dominatur, Tertio negare uidetur mulieris appellatione uirginem contineri, quod Caius affirmauerat : at ego idem aio,cum ad fexum hxc uox refertur,quâdoquidem nee etymologia repugnat:cum Ladantio autore à mollicie mulier dicatur. Quarto aducrfari Martianum Vlpia no ait,quód iUe munus rede dici,quodcuncp donum fit,hic donum generis nomê, munusfpecieialTerueritïfeddifficillima non eft refolutio,cum munus generaliter accep turn,etiam officia amp;nbsp;oner a comprehendat,tum etiam quamcuep largitionem fignificet, fine cum caufa fiue abscp caufa,at fi fpecialitcr pro largitione tantum pos natur,tunc largitionem cum caufa. Nee mirum eft eandem uocem Sc fpecialitcr amp;nbsp;generaliter accipi,ut in lurifdidione adoptionce^ dicimus, quam rem,ficut Sd alias plerascp alibi,nimirum locis fuis,diffvifius tradabo. Quinto Vlpiani fententiam confutat,peculium pufillam pecuniam appellantis, confingitep abscp aliquo autos re peculium id effe,quod quis induftria fua lucratur:at aliter ex autoribus dicédum eft, qui peculium patrimonium teftatoris appcllant:quia olim cêfus Romanorum in pecore erat, unde 2lt; pecunia dida : cæterum quoniam diminutiua forma pecus lium profertur, pro parte cenfus accipi ceeptu eft, qualem feruis domini cocedunt, qualemcÿ filtjfamilias à patre feparatim habent:addit 8^ Celfus,ex cófuetudinc rus fticorum fenum fic eam partem patrimony did,quam quis in numerato, ÔC ad cas fus repentinos repofitam habet:Græci thefaurum dicût,quôd repofita fît sic; aupiop* id eft in craftinum,feu futurum tempus ffuenda: unde Si 3Md«uçl?ep reponere eft»

Sexto in Modeftinum inuehitur, qui poflèflioncm dixerit ab agro iuris proprie* täte diftare, ridiculumcÿ 8lt; imperitum eum aflerit, qui fubftantiam rei definite uos lcns,de qualitate differucrit:at ego V alla refpondeo,quod air) obqcis uicium,id tibi eft,qui nefcis ueteres poffeffiionem appellaffe fundum per ufucapionê acquifitum, quo cafu non iure doming in dus ufu defendimur,fed autoritate legis:attp ita in les ge Xll. tabul.accipi, Feftus quoeç Pomp,autor eft. Vnde apparet,non qualitas tem,fed fubftantiam à Modeftino definiri: quod in dus refponfi declaratione infra latius oftendetur. Septimo in Nouali uifus eft à Paulo diftèntirc,dü terram pros faffam en'e,quæ anno ceflet, Paulus ait: Valla etiam Nouale did,aruum nuper,8£ h x cum

3$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D^ANDREAEALCIATI

cum magna enta, a cl culmram reeladum : led Só id opinor non negaffet P aulus. OdauoLibruminterpretamr partem opens,utputa Xl I. iunt libri Aencidos, Volume uero minus elle libro,ex Plinrj autoritate,Qui très,inquit,libri funt in fc^ uolumina propter amplitudinem diuifi:amp; ideo Vlpiani lententiam confutat, qui» Si centum,inquit, libri legati lînt, centum uolumina ei dabimus, non centum qu3i quis ingenio fuo metitus eft, ut Homeri X L V 11L Sed faendum eft,non de fi* gnificationc uerbi agerc Vlpianum,fed de mête defunefînquam nemoefi tarn à ua* turaliratione abhor rens,qui probaturus non fit tai cm efle,qualem Vlpianus credi dit:quôd fi in modo loquendi eum Valla reprobat,recle lurecôfultum loquutufU alîero,amp; quid fibi uelkt nefciuilTc Vallam:fiquidem folebant Veteres in pugiHarU bus fcribere,quos inuolutos, amp;nbsp;duobus inclufos umbelicis manugeftabant, undc amp;nbsp;enchiridia Graecis dicuntur,nobis à pugno pijgillarcs,amp; ab inuolutione uoluinl na:fiebant autem non lècundum librorum dilfineftionem, led fecundum geftantis commoditatem,quod fatis Plinius ipfe oftendit. Cum igimr Vlpianus non de dû uifione librorum ab autore fada, legatum illud ex mente tefiatoris inteUigcret, fid ex diuifione, quam teftator in concinnando uniccq? corpori coglutinando fecerat, dixit X L V11L libros,id efi unum Homeri uolumen, pro libro accipiendos, m* mirum uoluminis uoce mctaphoricos ufus, ut ficut unum corpus in pugillaribus» etiam non oblèruata autoris in libros diuifione, uolumen dicitur : ita in codicibus, cum aflerculis tabellisue concinnatis unum corpus etiam uolumê dicitur, aim nec ctymologia rcpugnet, unica enim inuolutione confiât : quód fi probatur Vergifij Valerq^ Maxdoquutio,qui uolumen in cauda ferpentis dixerunt, quanto magis probandus cfi lureconfulti fermo, propter maiorem rei affinitatem longe clariof, cum amp;nbsp;Cicero librum pro corpore accepiflè uideatur, Epifiolarum ad Quint, fia* trem libro I L Sed utroseiushabueris libros (duo enim fiint corpora) anutroslt;^ nefcio. NonoprobrumSdopprobrium Vlpianusidemcfiinquit: Valla Pro* brum ipfum dedecus efiè,Opprobrium dedecoris exprobrationem, no tarnen n^* gat amp;nbsp;apud Ciceronem ad Att. amp;nbsp;apud Liuium probrum etiam pro ipla dedeco* ris exprobratione poni:unde fatis defenditur Vlpianus,qui non generalem defini tionem horum uerborum pofuit,fed in edidoprætoris dedarauit idem fignificat^* DecimoModefiinum infedatur,qui adulterium in nuptam committi, fiuprum in uiduam,uimnem,pucrumue fcripfit:nam exifiimat Valla, etiam adultcriu fio* prum did polie autoritäre Quintiliani. Sed ut ego non negauerim gencralius dfi fiupri nomen,ut quod à turpitudine dicatur,unde amp;nbsp;Plautus Amphitr, Stupri dr^ decoris à uiro argutam meo: ita Modeftini uerba no rede intelleda aftirmauerim» cum enim concubitus cum nupta fpedale adultery nomen habeat, non fuifict fans generali fiupri uoce uti,id enim proprie dicitur,quod peculiari, amp;nbsp;fibi tantum con uenienti uoce appellatur,unde amp;nbsp;Proprifi pro peculiari dodiores accipiunt,Vcrg* Hunc mihi da proprium uirgo fata node laborem,Quintilianus quoep optime d propriu interpretatur,quo nihil inueniri potefi fignificantius.Qua ratione 8c Vn decimum aceufationis caput non confifiit,dum Paulum damnat, qui parères uff ad tritauos proprio uocabulo did afferuit, ulteriores uero maiorum appellation^ contineri:nam cpuis etiam maior dicatur pater,auus, proauus : ramen hoe non efi proprio,id efi ipfis tantum conuenienti nomine,led generali : lureconfultus autem de proprio uocabulo agit. Duodecimo Vlpianum improbat,qui dixerit non fin bium dlè,qiun firagula uefiis fit om ne pallium,fid incidit Valla in deprauatos co* dices:

DE VERB. SI G NI F 1C» LIB. 1111.

dices:Vlpianus enim non omnc pallium, led omne T^is^w/x« lcripfit : certiffimum autem eft Græce fie dici omne quod inliernitur,2lt; circum inrjciatur. Decimoter# tio Odilq diderennam damnat, qui Verberare,dixit, eft cum dolore cædere, Pulfa re fine dolore, aiié^: uerberare potins elle cû uerberc, feu flageUo cædere, pulfare eu graui amp;nbsp;uehementi iCtu.Sed profedo lureconfultum non latuit,uerberare à uerbe^ re,flagello,feu ferula dici,ut qui alibi atteftatus fit, uerberalTe abufiue dici, amp;nbsp;eû qui pugnis c3ccidcrit,fed in lege Cornelia,quam tune interpretabatur,quæ aciionc iniu riarum ei dabat,qui fc pulfatum uerberatum uc diceret, non potuit alia capi inters pretatio:fi enim Vallam fequercmur,qui fine graui impetu faxo percuterct, uerbis legis non cÔtineretur,quia faxo,non diceretur uerberaftequia fine impetu ,nô pub falTeiiquæ fententia oppido ép futilis eft.Meritô lureconfultus maluit uerberare cû dolore in ea lege accipere,uerbo illo lata fignificatione accepto, amp;nbsp;pulfare fine dolo^ rc,cumfrequentatiuum fit à ueibo pello, unde fit pulto,pulfo, impeUitur autê quis etiam fine dolore. Decimoquarto Mafurq Sabini lentcntiam non omnino uide^ tur fequi,pelliccm pro concubina accipientis, quod apud oratores Pellex dicatur, quæ cum eo cui uxor fit iungitur.Sed ego ueram quoep Sabini fentêtiam arbitrer, fine enim à Græco üraÄ^aKii ueniat,fiue Latina fit uox,à pelliciendo, quod autoritär tePlautiin Poen.magisprobo,qui Allex uiri,ab aUiciendo dixit,utracç etymolo^ gia interpretationi Sabini cÔuenit,cui amp;nbsp;Q. Curti],amp; luftini autoritas accedit:quo rum ueterem fcripturam interpolauere plericp Vallam fecuti, cum eos ex antiquis codicibus conftet pellicum fcripfiire,nó pallacarû,quæ uox ante Plinium amp;nbsp;Tran^ quillum in fermone Latino nulla erat:in Græco uero nó aliud fignificat quàm peb licem,ut appareat VaUam, quicy ei confentanea tradiderunt, pellicis fignificatione non ex autor ibus accepiire,fed régula plane Lesbia ufos,autores ipfos inuertiflè,ut id quod ipfi fentiebant,atteftarcntur. Dccimoquinto Caium oblique perftringit, qui fentire uideatur idem elle cauillari amp;nbsp;calumniari,lèd quomodo hoc Valla colle gerit,non uidcoïcum enim Caluiri uerbum apud ueteres efletfruftrari,metaphora a caluis militibus duéta,quamuis amp;nbsp;Cauillatio,amp; Calumnia inde deducatur, no ta men confequens eft,alterum cum altero idem efie;ficut cum dicimus,à uerto fit uer fus,^ uerfura,non fequitur uerfuram idem quod uerfum efte. Rurfus impetit Vb pianum, quoniam Cauillatio dicatur, etiam fi ab euidenter ueris ad falfa non fiat tranfitus.Refpondeo Vlpianum loqui quando cauillatio pro argumente Sophifti co accipitur,quod Græce non exw/xa utipfecredidit,fcd c'ó^jo'/xa eft. Decimofexto præuaricari,tergiuerfari,calumniari generalius accipiendaexiftimat,quam Iurecógt; lulti docuerint:nimirum oblitus, nÓ docere eos fimpliciter eorum uerborum figni ficationem,fed fpecialiter in Senatufconfulto Turpiliano quomodo accipi debeât, ut eius pœnæ locus fit. Decimofeptimo portare ait id etiam fignificare,quod quis corpore fuo baiulat,cü tarnen lureconfultus aliter docuerit:fcd ego arbitrer ex orb gineuerbilurecófultum adiuuari,fiquidem 'ïf^^/x^öp Græce traqcere eft,unde Por^ tus,in quem naui res deportantur:fic amp;nbsp;exercitü nauibus deportari Liuius plerütp dixit. Quapropter etiam fi quis iumento ducat, hac fimilitudine portare dicitur, quod fi ipfe ferat,nó proprie,{ed ^^a^c^!^o^lKœg putauerim portare dici. Dedmooda uo Conuicium negat à uocum concertatione quafi conuocium dici,amp; aduerfus La.# beonis fententiam,etiam fine uociferatione couidum fieri putat, fentitep à uitio pOi tius,uel à uitando deduci:qua in re,opinor,egregie fallitur:quid enim tune coniun# Üiua illa particula operareturC Cur item fi à uitio deducitur ,fecundä fyUabam pros h 5 ducit

D, ANDREAE ALCIATI

ducit conuidumf cum conftet uitium compj':nam amp;nbsp;Cicero,quem ipfe adJudt.p^ tulanüorem iadtationem in conuicio rcquirens,pro Labeone eft: ut mirer eum tarn leuibus argumêtis,a recepta ubicp Labeonis fententia defciuiffe, quæ amp;nbsp;orthogra^ phiærationedefendnur,cumpcr c conuidumnoper t ienbatur. Dccimonono d^fg jf nbsp;nbsp;^erficolores Vlpianus appellat lanas,quæ natiuû colorcm mutarunt,fiue pui pü^

raffine cocco,fiue alio colore infedæ fint: Valla ex uarqs autoribus ofleditjueriico# lorem aliquam rem did,quæ uariorû eolorum fit.Sed Vlpiani locum à Valla non intellcdum arbitror,alioquin quæ à le dicutur fatis agnouiflet Valla nihil Vlpiani lèntêtiæ aduerfari.lgitur {ciendum,ex origine uocabuli eam rem eflè uerficolorem, cuius color in aliû uerfus fit,ficut amp;nbsp;uerfipellis,non cui uaria pellis,ièd qui in aliam pellem uerfus eft,unde homines in Lupum mutaii,uerlipelles Plinio appeUantur' cadem ratione lanæ uerficolores dicûtur,quæ per tinduram in alium colorcm fünf uerfæ. Dubitat igitur iureconfultus,lanis uerficoloribus legatis,quid c0tineatur:ói primo refpodetjegatis fimpliciter lanis,uerficolona apud ueteres no compræhen* fa:legato uero lanaru uerficoloriü,eas inteUigi quæ tindæ funt: amp;nbsp;(quod dubitabf lius crat) etiam netæ,dûmodo neep detextæ,neqp contextæ adhuc fint:tûc enim nö lanac,icd uefiimentoru appellatione contincntur.Ncta lana dicitur, quæ fiamen 3^ iubflamen eft: Detexta dicitur, cum perfeda eft,amp; à textrinis inftrumentis detrah* poteftjunde amp;nbsp;detexere auferre eft. Plautus : Hunc ego hominem detexam paHio» Quapropteramp; Vergilius X. Aeneidos, Dum texitimaona Alefusddeftfpoliaf* Ï. uejlmentu. Contexta eft,quæ quidem in opere confummato eft,fed cui tarnen deeft prætexW^ genT'^quot;^quot; ’^^’^“^”’ Cimofiam uulgo uocamus.Ex his apparet Verficolores ueftes uarij eolo ris idcirco dici,quia ex uerficoloribus lanis naiiuis conficerétur, à qua fimilitudint, 8^ uerficoloria arma Vergilius,amp;: uerficolorem plumam Propertius,amp; uerficoloié caudam Cicero dixit, Vicefimo Penes idem quod Apud fignificare oftendif/n tarnen Vlpianus lcrip{èrit,penes te amplius die,quam apud te: fed nee Vlpianu® puto negaHet diffèrentiam iïlâ fuam ab autoribus quandoep confundi, quæ tarnen cx ui uerbi ucriflima fit:deducitur enim à didione penitus, unde amp;nbsp;peniftïmus, 0^ penitiffîmus,ut Plautus caetcriép antiquiores dixerunt. Vicefimoprimo Vlpi^ ni fententiam confutat,qui uidus appellatione etiam ueftem contineri fcrjpk'rit,cn plurimæ gentes in Aethiopia abftp ueftibus æuum degant,quafi Vlpianus Acthio pum leges interpretetur,S^ no Romanorum,qui abfep ueftibus nö uiuunt:Ölt;^ quaß qui in Italia uidum amico legauerit,de eiulmodi uidu fentiat,quo Aethiopes le w lcrant,amp; non ipfi ltali,quo nihil ablurdius dici poteft. Vicefimofccudo PignuS amp;nbsp;Hypothecam idem efte,cum Martiano fentit,fed alteram Græcam,alteram Lad nam uocem, cum tarnen Vlpianus proprie elle pignus dixerit,quod creditori tra^ ditur:hypothecam cü interuenit traditio,amp; ideo in mobilibus pignus, in immobil bus hypothecam elle:fed hæc non tam Valiæ oppofitio,quàm iplorum inter le lugt; reconfultorum quædam quafî antinomia eft,ea fie diHoluitur : Êx proprietate qu^ dem fermonis ueram elle Vlpiani fententiam,fiquidem à pugno pignus dicitui’Â ideo in rébus mobilibus oppofitis fie dici,in immobilibus uero folitos ueteres lutc^ confultos potius Græca uoee uo,id eft hypotheca, quæ Latine fuppofîtio dici pO' teft,amp; ad utraq? eorum fermone trahitur. Catullus Oppofitionê dicit: Furi uillnh noftra non ad auftri Flatus oppofita eft,nec ad Fauoni, Verum ad millia quinde^ cim amp;nbsp;ducenta.'lubaudiuntur autem ièftertia. Vicefimotertio Ferruminare dixit eftè confolidare,amp; conglutinare,non folum per eandem materiam, ut lureconfulti traditie

DE VERB. SIGNIFIC. L 1 B. IIÏ I, tradiderunt,fed etia per aliam,idque plurimisPlinq exemplis probat,qui ferrurnh nari iurculumgt;fen uininari aqua muros, ferruminari in lapides dixit. Sed cû ferru« minatio proprie fit ierri ipfius ui ignis liquefadi conglutinatio,apparct metaphori ce hoc uerbo uti Plinium ,amp; ideo lurecofulti fententiæ nihil aduerlari. Vicefimo quarto Poniponium,inquit,atcp Vlpianum corrupere linguam Latinâ, qui quot mcnfibus,ueiquot diebus fcrip(erint,pro fingulis méfibus,fingulis diebus:cui ego dixcro,tale conuidum Plauto quocp,M. Catoni,amp; deniep doctiliimo omniü V ar roni comune cfte.Plaut. in Stich. Meminiftis quot Calendis petere demenfum ch bum.Cato de re ruft.Capita olcagina quot menfibus fodere oportet. Varro:Sacra quot menfibus feruntur in arcem:qv,od ante nos amp;nbsp;all] notarunt. Vicefîmoquin toTurbamnonmultitudinishominum perturbationë,ut Labeo fcripfit,fed firn* plicem perturbationem,etiam duoru exiftimat, amp;nbsp;à tali perturbatione turbam pro multitudine didam,quód multitudo no fere uacet perturbatione, unde uulgatum carmen,Septem conuiuium,funt nouem conuicium:fed mihi hæc controuerfia no admodum ei ablimilis uidetur,quam Cenforinus tradidit,priusne ouum fuerit,an gaUina. Labeo prius fignificatu turbæ, id eft multitudinis, atep inde fadam poftca pcrturbationem:tu perturbationem prior cm contendis,fed nee quos adducis auto res fentètiam tuam adiuuant,qui Mti«lt;l»s»«^ potuerunt turbam etiam duorum dice cere,nee etiam Græcus iermo Tu^fex, in quo eadem poteft elle hæfitatio, amp;nbsp;ut demus opinionem tuam ueriorem,in cdido certe prsctoris,quod Labeo interpretatus eft probabilior eft lureconfulti iententia. V erba edidi funt, Cuius dolo malo in turba damnu quod fadum efte dicatur,ea non poflunt commode de perturbatione intel ligi,quæ lemper eum afticit,cui damnum infertur, neceftario igitur de multitudine accipiendum. Vicefimofexto lulianü improbat,qui Exautorationem à principe fimpÜciter fadâ,ignominiæ notam innrere fcripfincontra Valla, cû exautorarc fit fimpliciter militem miftùm facere,quod T. Liuq teftimonio narijs locis probatur. Refp5deo,in neteri Republica hæc lentêda poifet procedere,quo têpore ex folo co# meatu uel Ducis licêtia milites exautorabantur,uerû ordinata ab Augufto fucceffo ribusque militia,à qua no nifi poft uiginti ftipendia mittebantur,tributa quoep illis funt militana infignia, quorü detradio infamiam irrogat,quoniam non nifi turpi milfione dimiftis detrahutur. Vicefimofeptimo Depedum fimpliciter padum

fignificare ait,ex autoritateTerêti} Phorm.Depadfei morté cupio:cu tarnen Vlpia nus in edido de calumniatoribus depadus dicat,eft turpiter padus. Sed mihi uide tur amp;nbsp;uerba Terêti) ,ex V Ipiani declar atióe poiTe intelligi,8é etia Cicer. ad Herenn. libro 11. Depeduscühoiiibus,ut arma relinqueret.Sedamp;idem autor in Verrem adione V. Scitote biduu cibo tedocj prohibitu, biduum in foro euftodrjs detent tu,neep ante dimiffumjquam ad coditiones eius depadus edHis accedit, quódhu iufmodi præpofîtio quàdoep in malam parte accipitur,ut defperatus,dcmês, dede# cetgt;deformis,degener. Vicefimoodauo,Lapillü fi magnus cft gemmam effe affe rit,quo nomine ölt; Margarita dici pofte arbitratur,aduerfus Sabini Vlpiani^ feu#

tentiam,gcmas pdlucidac materiæ effe exiftimantium, ut fmaragdos,diryfolithos, amethyftosznó iranslucétes uerolapillos,ut obfidianos,8i ueientanos : at margarb tas nee lapiUos nee gémas effejfed couchas,feu uniones:uerü ut in fentetiam lureco# fultorü ego tran{eam,illud me in primis mouet,quód etymus pro illis eft, uidetut enim géma didajquafi gemina,^pter traslucêtê natura, deinde uidemus à hmilitu dine in uitibus gémas dici,ut Fab.autor eft,£lt; in Catone maiorc M. Cicero. Vndc h 4 often

D, ANDREAE ALCIATI

oflenditur non ideo did gemmas,quia magnæ fint: idem amp;nbsp;Plinq autoritate œn^ ftat,in annulis gemmas deferri aftrmantis:unde Sd dadylothecæ didæ,quod pro^ fedo maioribus no conuenit:ad hæc,quæ rationes à Valla adducunturjané quàm frigidæ funt:Lapillus,inquit,generale nomen eibbene fané,ièd cum translucet,pü’ culiariori nomine géma dicitur.RurfuSjGemmas,inquit,accipimus multorum cu^ bitorum inueniri. Accepit forte à Luciano de ueris narrationibus,miraculi certè lös’ co refertur,alueolus trium pedfi in triumpho Pompei] ex duabus gemis. Sub^üb Qiiid fi non perluceant,quia adhuc incomptse S^ impcrfectæÇatqui iatis cft fi natu^ ra fui peUuceantipoflint^ manu artificis in hue ufuin poliri. Addit hac ratione eu3 marmor parium gemma elfer,quia translucide ell naturæ:quafi lurecôfultus om^ nia translucentia defîniat gemmam ellê,amp; hûc honorem etiam fpeculis tribuat,qui de lapillis non de marmoribus loquitur.Poftrcmô inquit,reperiuntur, qui partim perluceant,partim nô pelIuccant.Ûelpondco, de his nihil à lureconfulto didum, amp;nbsp;forte ex régula iuris qualitas potentior in his obferuaretur. Addit fecum fentir^ Q.Curtium,itemcp Horatiîr,quoru alter,Lapilli,inquit,ex auribus pendebat, cam dore Si magnitudine infigncs;aItcr,Niueos,inquit,uiridcstp lapillos. Ipfe quid ho^ rum ucrba fcntctlæ nofiræ obftent non uideo,puto nec iplè Valla fatis norat, cum abiep lcrupulo ex lureconfultorum diftindione poffint inteUigi: illud nô diffiteot) differentiam hanc inter gemmam amp;nbsp;lapiUum non femper ab autoribus obferuarb ut cum Catullus dixit. Aut pelluciduli delitqs lapidis:aut Plinius cum generaliter

fub capite de gemmis omnes lapillos defcripfit,fed lureconfultus de proprietate lo quitur,non de abufu 5x1 translatione. Vicefimonono,Venulei definitionem eófm tat,qui Veteratorem ex Celfi fententia non fpatio feruiendi, fèd ex genere amp;nbsp;caufa l. pneci^imt. eflè exiftimandum ait,magisque approbat hac in re Vlpianum,qui ueteratores,tri ta amp;nbsp;ueterana macipia appellat,qux difficile fît reformare.Quibus uerbls apparct, fpatio feruiendi definin' ueteratorem,erigitcp hoc loco in lurecofultos cornua,tan^ contraria inuicem lcripfêrint,quem Si alt] recentiores fequuti, pro antinomia nomt natim hunc locum citant.Sed profcdo æquius fuifTet, amp;nbsp;dia magis nomini fuo cd fuluillent hi Grâmatici,fî intra profeffionis fuæ cancellos conftitillcnt: quandoqu^ dem uulgo dicitur,quam quifep nouit artem,in hac fe exerceat:n5 cnim futores fm pra crepidam iudicalfent,ncc ceu teüudines porredo extra teftam capite, pericuUs fe obnoxios feciilentJgiiur diftinguendi tres funt cafus, aut loquimur in uenditor^ feu magone, qui mancipiû diftrahit, amp;nbsp;ex edido ædilium no poteft ueteratorê pro nouitio uendere,tumque nouilius fecundu Vlpiani fentétiam ex tyrocinio feruitm tis accipitur,ueterator qui diu feruiuit, amp;nbsp;iam ea in códitione callum fecit:aut loqm mur in ipfo patrefamilias de feruis fuis noulti]s,uetcratoribuscpdilponcte : Slt; quia hoc omne ab eius fentetia dependet,pro nouitio habuilfe uidetur,quê nulli minify rio præpofuit:rurfus pro ueteratore duxiflè,quem in ueteratorü numéro habuiGut quia muneri alicui pracpofuit,in quod ueteratores defcribi loIët.Meritó igitur Cd I fi § uoticf ^'’”’ fcqucmur,ut ex genere ÔC caufa coftituamus, quê dominus pro ueteratore haquot; dé public, f buit:aut de caufa uedigalis agitur,amp; cu Rcspublica hac in re uolütatê emptoris feo patrisfamilias no fequatur,fimpliciter Veterator accipict,qui anno feruiuit, Nouf tius qui minus anno:ut hic ucdigal pêdat,illc nó pêdat:amp; hoc cafu Martiani fentt^ tia cft probada.Ex his igitur c5ftat,n5 inuicê pugnantia fcripfifle lurecofultos, fe^ diuerfa diuerfis cafibus tradidilïCPoftremó fuerc ex Grâmaticis qui lureconfultos noftros manifefti furti arguerêi, quod bonam parte legis fecundæ de origine iuris.

Itónqm

D E V E R B» s I G N I F I Cgt; L I B» I I I !♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95

Îtémque pkraque de oflkio præfeéli prætorio, proconfulis, præfidis, à Feneftella furripuerint,eius nusquàm fada mentione. Sed hi uelim rnihi eius rei fidem faciât, àPenefteUalureconiultum accepiiîc,qui enim timlo Fcneftellæ liber circumfertur, àPomponio Læto ex uarqs autoribus in quâdam farraginem compofîius fuit,co indito titulo,ut uendibilior hoc nomine impreflbribùsque lucrofior fieret,idep ego àlano Parrhafio non femel accepi,qui fuam quoque hac in re operam iUi adhibuif fe le teftabatur: fiiluscp ipfe plané indicat,unius autoris opus illud non eße. Et hæc quidem in Laurentium prêter animi mei fententiam, ut qui minime litigator, aut OiA^Ti^J fim,fcribenda duxi: quoniam eius exemple adeô excreuerat quorundam Grammaticorum infolentia,ut in fuis commentarqs ubique errorem aliquem lurent confulris nofiris impingerent, nimirum quod ipfi non perceperant, en on fiatim adferibentes.Spero autem cum uiderint, quibus hoc in argumente ipferum pïimi pilus Valla tenebris olFufus eft,modeftiores eos, Si aliéné exemple cautiores fore: fedhæc hadenus. Non negauerim tarnen apud lureconfultos quaedam reperiri, quæ delicatum ledorem poffînt aliquantifper remorari:fed fi qua uitium fonât, 1b brariorumincuriae proculdubio tribuêdum,nam amp;nbsp;Car) intereflè,cuius fupra me^ minimus,in antiquis codicibus non rcperitur,in quibus fimpliciter uenditorem te# neri feriptum cft,apparettç à gloflèmmatico aliquo margini adferiptu,deinde ferb ptorum imperiiia in ipfe contextu relatum» V nde amp;nbsp;Vlpianum feripfiffe. Si quis graui ualetudinc affcdus:arbitror,non in graui:tametfi fint, qui ingrauem iundim didum putent,quafi ualde grauem ,ficut incantamenta Vergilius dixit, bd indiffîci lem cafum Scæuola'^jin quo tarnen ueteres codices refragantur,inquibus fcriptum lt;nbsp;1- g4liw.§./ï. cft,ille cafus in difficili eft, quam Icdionem caftigatiorem arbitrer» Nam amp;nbsp;in diui Seueri refcripto^, que uulgo legitur, eos qui teftamêto quid alienari uetant,nullius {, l.jHiusfam.^. momenti fcripturam effexorrediora exemplaria eorum fcriptum habent» Sicut 8d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ê-h

in Pauli refpofo*^ ,dum dicitur, c contra fi inter uirum amp;nbsp;uxorem fada fit donatie, ^ ^^J^^^ ^^ fimpliciter contra feribendum eft» Ad inftar uero quod lureconfulti quandoep fob pferint non inftar tantum, exemple ueterumnon caret, funtephuiufmodi contre# uerfiæ non tam dodrinæ,quàm iudicqtficut cum exequi paffîua fignificatione Vl pianus dixit^,quærebatur an iudicis fententia exequipoffit,uel idoneior Modeftb a l.cS^twtÜ.ie nus:fic amp;:,quod in meo fundo nafcituru eft,dixitPomponius®;fic amp;nbsp;præftauimus Mrgt;om.i^. uerbo,pro praeftitimusmti Tribonianus, non erubuit:erunt amp;nbsp;quibus omnino no ' \^^^fy^‘j placebitdeuirginareancillamdixiflè Paulumf:amp; àModeftinofcriptum,decretof tpn.deofic. Adriani pledendos,qui mêfuras amp;nbsp;podera falfaftent? » Ïidem Si fordidum uerbum ^^^ exiftimabunt eer tier ar e,pr o eo quod eft certioremfacere, quo paffim lureconfulti^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ ‘

utuntur,eadem ratione dedudtün,qua 80 ueteres meliorare dixerunt:unde L» Co# lumellæ meliorefcere,Scd amp;nbsp;Coloniam agrum colono locatum quandóque appel# lant, cum alio fenfu antiqui ea uoce utantur» Sanè illud diffitendum non eft, apud cos quafdam didiones eile, quæ alijs in autoribus nulquàm eo fenfu reperiatur, ut cum exhibere uerbo plerumcp pro eo ututur quod eft alcre:doHare ad proceffus^, ^ !•«lt;«« imp.de id eft ut eo donatarius utatur in pompa, uel cum in principis eft comitatu, id enim. j ^quot;ç^r*^ fignificatProceflustunde amp;nbsp;alibi diciturkcü proceflïfletïmperator falutatus eftamp;c» p^j^ ƒ ’‘^”^‘ Et copiât urn negotium pro mercimonijs earum rcrum, quæ ad uidum pertinêt^ , k 1.06 negotii«. amp;nbsp;ad exercitu deferuntur:amp; Dardanarq pro his,qui annonam flagcllant,qui amp;nbsp;à ‘^ ‘^‘””^’* Græcis ti^owmAou dicûtur:eft amp;nbsp;apud eos Friufculum^ pro digreflu têporario uxo# 1 1.cubicHntui ris ob iurgium cum marito,uox nusquàm alibi à me Icda, ut forte frigufculum di# de don.infer.

cendum

m l.foÏHtamJcï cendum fît, cum maritabs amoris ardor abquantifper refrigefcit, Friuola ’’^ pro fu^ P'g^lt;^ nbsp;nbsp;nbsp;peUtdili inquüini,tametfi amp;nbsp;hac uoce ufus uidcri poibt luuenalis: lam friuola trä^

n l.fed p uirgt;de iert Vcalegon”^4Lanipêdia muller pro lanifice, feu quæ lanifîabus ipfîs penfa diui^ don.inter. clit:Latrunculator pro iudice rerum capitalium, feu quod magis arbitror prsefedo apparitorum,8^ militum,qui latrones conquirunt.Notoriapro denuntiationibus delidorum,quas Irenarchæ deferebant. Pannkularia ratio, quæ ad eas uefles uilio res pertinet, quas rei amp;nbsp;damnati rerum capitalium habent, cum ad fupplidum du^ cutunPerfundorie eft leui cura,S^ aliud agendo: undeperfungi amp;nbsp;defungi, pro co quod eft utcunque expbcare»Peflum dat,pedibus pcrcutii,noue dixit Paulus,cuni in edido ædillt;tio,Bouem,inquit,qui cornu petit,uitiofum,item mulas quæpeflùm dant.Spedabiles quoqj amp;nbsp;fpeciofæ perfonæ gradu quodam dignitatis infignes, w iurr plerumque dicuntur,cum hoc fenfu hæ uoces apud Ciceronem amp;nbsp;antiquiores nullæ fint, Reliquarequoqueapud cos didtur,quiæs alienum integre nonfoluif, unde reliquatores uedigalium,qui reliqua publico debent. Sequioris uitæ eum aplt;’ e I.c«M bi,lt;fc peUantquot; ,qui fibi ipfi alimenta fuppeditare ncqueat,fèd de alienis laboribus pendel' tränf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;unde amp;nbsp;Sequior fexus,ni faUor, Apuleio, id eft muliebris, Solarium^ pro uedigali

in hcopub 9^®^ publico præftatur, ob fob' publici occupationem, fed idem quoque in priua^ q l.uend.com. ris uidetur, Vlpianus^fi quis in lapididnis cædere uoluerit,n5 aliter hoc fadat, niß prti^ prius folitum folarium domino præftet: quamuis Accurfius nunc falarium, nunc foladum legat. Schemata cognationum in antiquis codidbus dixit Paulus emen datius,ut arbitror,quàm ftemmata luuenali. Imagines enim in gentilitrjs armarijs ufui erant,at coronæ no erant,cum enim ftemma uox Græca eflet,mirum fit apud Græcos pro gradu cognationum uel imaginibus nuquam reperiri, apud nos nero reperiri. Venenarq funt,qui abquem ueneno fuftulerunt,eiusque criminis funt ref Sunt amp;nbsp;apud cos aliæ didiones,urique amp;nbsp;ipfæ raræ,fed tarnen ab alqs quoque au^ toribus ufurpatæ,quas fimul referre operæ pretium duxi, aduerfione locate,aftß^ matores,antapocha, antidora, antipherna, apocha, archiuium, arrogatio, auditor rium,Bafilica belbflïme breuiari) rationes,calciarium,calédarium, doacarium,ccc^ nacularium,cocnaticum,cancelli,cancellarfj,capfarius,captiofüs,captatorius,caft'3 tus,catellus,chafma,commentarienfis,coador,colledaneus,colonarium,conturba^

rc,chorus pro congregatione,deddere,decretalis poffdljo,damas efto,decodor,do minica peainia,delicatus,debitor,depofitarius eadem forma qua alimentarium dv xerunt,commodatarium,donatarium,mandatarium,legatarium,amp;fimilia. Dda^ pidat bona,dimifit creditores,id eft foluit,diarium, dietari),diftiftus dies, defultof, cmanfor,equitium,errones ferui,extorris,exiguiorcs res,fccnebris pecunia, foencra uit, id eft accepit fœnore, fiduciaria hæreditas, id eft fideicommiftaria,fundioncs pro tributis, genuina piet as^,quamuis uulgati codices habeantgemina.Hamæp^ inftrumento ad arcédum ignem: Debet,inquit lex% præfedus uigilum nodu cod^ rare cum hamis,Sic luuenalis, Difpofitis prædiues hamis,Meminit amp;nbsp;CæciliusP^ nius,Imaginaria uendirio,inconrinenti,informaiur adio,in pendenri, iurifdidiot^

t tddea.de re^ fiituenda,impoftibilis,imperfonalis, infolidum, id eft pro parted in fumma, id tu breuiter,intantum,inuentarium,largitur annus,largiuntur tempora,h'centia,luct3 tiuus titulus,manuaria mola,medianum coenaculum,miflïb‘a,magis eft, nudus fcf^ mo,nudum padum,nugatoriæ res,in necem, id eft in damnum,optiones,obrept^ « I pr^epdis R ^^ iudici,official€S*,opiftographû,orcinus libertus,patheron retc,parapherna,paf^ cat, pet, nbsp;nbsp;tiarius colonus,pedanei indices,peregrin! pro deportaris, periculum quâdolt;ç pf®

DE VERB» SIGNIFIC» LIB» IIII»

fpe nautici foenoris,quandoc^ aliter,ut in Rubrica codids de fententijs fine pericu^ lo recnandis»Sic enim habet èC codex Theodofîanus, ut appareat de periculo leu expérimente memoriæ acdpiendum, perpetuarius emphytcota, Pagani pro qui^ bufeunque non militantibus,plaga pro parte fundi,polia pro grege equorum,præ bendalocare,prariudicium,prætoriû pro domo in uilla, promercalis res,perfona: potitus hoHium,id eri,captus ab hoftibus,exemplo Plauti in captiuis,licet in titulo de captiuis, à quibufdam male fit immutatum: pulfare, id eft agere uel conuenire: quæftuarius,quo de agitur per inuerfionem,reatus,receptitia dos,regiméta Reipui blieæ,repertorium,repetita die,repedare, reftaurari, religiofiflimus princeps, in fa* cris patris,fynedria nauis ,ftrata terrena,ftrena,fufpendiofi:fuus hæres,de cuius uo# cisfignificationeinterrogatus à Socyno Angelus Politianusobmutuit,cu tarnen gloriatus effet in gloflemmatis iuris ciuilis fe uel Accurfiu fuperare poflcïSimplana uenditio,Topiarius fcruus,Temporaneus tutor,teftamentarius pro tabcllios ne, qui teftamétum feripferit: teftimonium pro ipfius teftis aflèucratiœ ne in feripturam redada : uelamcntum operae, uenalitium fer* uorum,uenter,pro infante needum nato:uentrem face#

re paries, cû in uicini aedes porrigitur,ueftiarium, uiaticum,uinarii qui Slt; uinofi,uinacia,uo# luntarium,uoluptarium, ufia Græ# ca uox pro fubftantia, ufur* pare, id eft, ufucape# re,utenfilia.

F IN I S,

“?«^ ANDREAE ALCIATI

IVRISCONS. D £ VERBORVM SI^ GNIFICATIONE COM^

M E N T A R I A*

DEVERB, S I G N I F I C, COMMENT,

^3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D^ ANDREA

K

IIX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D* ANDREAE ALCIATI

DE VERB, SIGNIFIC, COMMENT,

DE VERB» SIGNIFIC» COMMENT» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II?