Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • nbsp;nbsp;nbsp;de rug van het boek

• • nbsp;nbsp;nbsp;de kopsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de frontsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;de staartsnede

• • nbsp;nbsp;nbsp;het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • nbsp;nbsp;nbsp;the spine

• • nbsp;nbsp;nbsp;the head edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the fore edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the bottom edge

• • nbsp;nbsp;nbsp;the back board

Litterae Orientalen

Octavo n®. 33.

THEODORVS BIBLP

ANDER OSVALDO MYCONIO pTiCcefitori fuo colefidißimo Salutcm»

VM viinteanimut prlt;eceptor ç^ offi^ da turn multa timi magna gratification^ nem pofinlant ex me amplißmam. Eam exhibere, ut efi mds frcultatibuf negaa tumfita gaudeo mibi occafionein datant, qua te pluri mum demerear,idq; magis lejlimatione tua,quam offi darummeorum modula. Quoniam igiturtantopere

probius tnflitutiones nafirax Hebraicox, ut pûtes tibi alqs^i fiudioßs non parum utiles, prxßertim propter ordmem atq- rationem præcipiendi Grlt;eds çy Latins nis homimbus notam, proindeq; publicandM per ty= pographi operam,obfiquor fanè tibi Myconi eolenn* dißime, ey quidéfub tuo nomine in lueem ado,ut ani mi mei gratitudinem tibi ficiam uel hoc pado tefh.^ tam, tuumé^ findium atq-fituoran in Eebt^arum li terarum candidatos, qui cum alijs uirii bonii çy dont dis non femel ad aditionem hortatus es. Quad ß iu^t diciwmconfiliumé^ tuumtamfiliciterhic ceciderit, quam tuafidelK inlhtutioeypraceptiomihiriteob fiequenti fiemper fiait falutaris, nihil erit utric^ fiirmia dandum, imó et gratia non mediocre ab omnibus bom f^ ^^ifddX( idiqw^n iin alite finifira UbeUui exii

rit,uide ut päratlUJts del patrocinium. ^am mihi qui demfecuro licebit effe ob temeritatii çj- infcitiicres prehenfionem, qui lange maiores rationes gratitudi^ nis atq; obfcruantix erga te, beneq; merendi de ftu» dio/is in publicando fequutus fum « ValeßUeißtmef Tiguri V. Cal. Marti

QVO CONSILIO SIT

Hoc OPVS INSTITVTVM, ET tjtii modui difcendi Hebraic^ litcTM optmius uideatur.

N T E R omnes Iinguas qbus men uu fenfa mutuuin dantur èC accipiun tur,Hebraica pro« culdubio primatum obtmettum origine atcp inftituto, turn ufu mb tæ,tum pukherrimis dei ac præftâ tiffimoRzhominumeulogps* Sût tarnen qui audent huic miliflimæ iuxta amp;nbsp;facratiffîmæ literaturæ de

trahere homines fanèuel ^îosu^tî?* (Sic cm D* Paulus hoc genus im^ piorû uoeaqquod excellêtia opub mi dei muncrapro exofis habet» ac Theonino dente arrodit-) uel a 11}

RATIO DlSCENDI

Hcbraicarum litcrarum nihil pen ti,cæcerû de ionotis temere iudicä tes» Quorum alteros monerc,alte ros ceu aues infauftas uerboru fla gello abigere meus animus ferret, ac facultas in locuplcte materia no deefletjipforumcp adeo mores ita mereretur * Verum quia nobis in præfenti opere propofitumeftar tis grammaticæ tradere præcepta, conuenitcp breuem efrc,quicquid tadem præcipiatur, iftos quidem ineptos oblocutorcs miffos nunc faciam,amp; in animum induca, rem nobis elle eu fapientibus, qui alie ni ab omni afiectu prauo negotiû ex fua natura perpendant, ftatu^ ant^ cum Themiftocle,in primis referte,fiquidgrauioris rei fitcu quibuslibct agendum, ut linguæ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipforum

HEBRAIC A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

ipforu nobis uftim amp;nbsp;facultatem par emus potius,^ ut aliéna i)ifcigt;-tia aut ncgligentia,aut fide feu per fidiain diferimen uemamus. The miftocles em quum fortuna ipfius co redacta eHet, ut nonull apo ftu laret aregePerfarumJntegro an^ no abHinuit à cogreHu potentiHi ♦ mi tue temporis monarchæ, ac in Perfis degens linguam gentis per didicit, quo poffet abfqj interpre tis opera fuam caufam agere.Intel ligebat enimuir prudentiffimus, nó fernere inueniri,cui fe tuto cres deret, qui parem animum Sc inge nium rei côficiendæ poffet accom modare, qui tanta fide diligêtiacp negotiûproponeret, quanta ipfe, cuius res agcbatur,fibiutendum cernebat, Præterea fi quide interns a nq

RATIO DISCENDI pretis dexteritas obuenirct,hunc tarnen efle genium prouidebat cu iufuis idiomatis,ut in almd tranfi-ens baud queat per omnia fuam proprietatem amp;nbsp;uires, indolemqp natiuäretineretQuod igitur Græ eus ille cum rege terreftri de rebus temporäres ac friuolis adturus in^ tellexit fibi faciundum, utPerficæ linguæperitiamfibi compararct: idipfum cæleftis fapientiæ cupidi, ad^ ambitum æternæ uitæ candi dati non reeufabunt, ut idiomati Hebræo non fegnem operamna uent,quo leges diuinæ amp;nbsp;hæc pie taris ueræ difeiplina, quam Theo login uocamus, fynceriHimc per^ tradâturQuem uero ergares dis uinas rechte affedlû, quales conue^ nit ornes effe, qui régi Chrifto no mina

HEB R Aie A. '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

mina dederûuquem in qua pigeât Ifraêîiticâ lingua difcere,in qua pe culiariter mundi huius conditor, amp;nbsp;coferuator arcanum fuæ uolun tatis mortalibus adperire dionæi

* -I

tus eft, in qua tremenda: maicfta^ tis legati mandata expofuerunt de rebus arduis,de cultu numinis fu^ pcrni, de fauore illius comparans^ do,8ó ofFenfis declinadis,acomni no de his,in qbus uitæ beatæ Ium ma continetur 7 Profedo quiduis laborum Sé fumptuum alacres to lerabut, nee annum tantu ut The miftocles, fed bona uitæ.fuæ par^^ tê, fi opus fiqhaud grauatim huic literaturæ impendent ♦ Cæterum quû illius facrofandæ linguæ ftu« dium florentibus rebus Chriftia-ni regni fueritfrequentatumufep

RATIO DISC EN Dl

ad diui Hieronymi tempora,inde rebus m peius prolabentibus, insf ter Chriftianos eelebrari ferme de fitumeft, amp;nbsp;ad ludæos reiectum ufep ad fuperiores armos, quado uiri quidam gloria immortali di^^ gniffimi Hebraicam literaturam non antiquatä, fed plane demor^ mam, fed inter ludæos partim fes: pultam uelut Mercury pfyehago^ gi reduxerunr,non ab inferis, fed c cæleftibus fedibus * Na corpus duntaxat dormitaris literæ ludæo rumclauftris tenebrofis diligêter afferuatum eft, amp;f euftodp s muni turn contra Chriftianos, ut olim faluatorê feris atcp repagulis lm# ftra co ér cere conati funt,quem ad uerfiftimum habebat fuis ftudips. Spiritus uero SCenergia Idumææ dialed!

H E B R A I C k. 4 dialccti apudfuperosuerfata fut, non nifî fpectro inter homines, eof^paucos exChriftianis obam bulante,donecReuchlinus fanôg memoriæ £lt; ali) uiri præftabiles ciufdem propofiti, animumlitera turæ fandæ cælefti palatio dedu^ crum cadaueri copularunt, ludai^ cæ^ gentis repagula toUentes, in lucem nobis uenerandam matron nam conftituerunt, non minus di gnam caftis amoribus,^ Græcu^ las iftas amp;nbsp;Latiales puellas * Quâ fanèfibiereptameffe Apellæ ze^ lotypi cernentes uehementer indi gnantur,licet quidam callide diffi mulent, neeleuius perculfî uideiis tur, quàm olim ob amiflum falua totem, quem feiebat indicem atq? lt;^PP^'gnatoremfuperftitionis fug

RATIO Di S CE ND I

Ze fimulartefanóiitatis^Quamin dignis uero modis interim alude^f is tractata fit præftantifiima litera tura,horret animus cogitado,Nri fi emm lôgiffîme fallor, quiequid illudreliquü literaturæ fuit apud excæcatum populum amp;nbsp;à pâtre lu minum repudiatû fie coluerût, ut haud melius de lingua fanctame.lt; riti fint, quàm ifti male feriatiho^ mines de Romanoeloquio,pari audacia amp;nbsp;infeitia corrumpentes illud atq^ fpurce contaminantes^ Artern uero grammaticamita tra diderunt(Kimhios amp;nbsp;Heliam Le uita cxcipio) ut ab hominibus litc raturæ huius peritis ludido^ pol lentibus non ualde probentur. ) Quanquam amp;nbsp;hi ludæorum, qui palmam tukrutm hoc genere fori bendi

H E B R A I C ÂZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

bendi rudibus adhuc, amp;nbsp;Latinae linQUæafTueris non multum con? ducûufiquidem methodos ilia do cendi,quant dialectica præfenbit, non fans ilhs perfpeeda iuipratio^ nem^ loqucdi fequuntur in mul# tis à noftraeôfuetudineabhorren tem» Quorum utruncp tenebras atep magnam diffîcultatem inge? ritignotis alioqui difdplinis , amp;nbsp;omnem illuftrandimodum cxpe tétibus^Eam ob rcmantiftitcs qui dam literarum ex noflratibus fuc currendum amp;nbsp;confulendûrati ftu dqs facrofandælinguæ, quodbe ne diedûapudludæos rcpererunt.

autipfi diligent! lectio ne obferua runt, de arte grammatica poften s benigne tradidcrunt. Dequibus in prefentiaiudieiü arbitrium^ fa

RATIO DISCENDI cere,aut uelut de reis pro tribunal? il fententiam ferre non habeo ne^ ceflum* Hocautemlubens agno^^ feo amp;nbsp;clara uoce teftor,hos uiros, qui uel primariam bonarum liters rarum partem adiuuerunt amp;nbsp;exco luerunt,ab omnibus ftudiofis me rito reportare laudem exeruditio ne, atq? gratiam ingentem ex pro pofito eomodandiacimmortalis benefiefj collatione* His profccto meliora mepofle tradere eade de re,fi pollicear,aut confidam,arro^ gans iureoptimo exiftimer, Fuere tame harum literarum peritiflimi quidam, Sdalioquin multifariam eruditi, ob^ infigniabeneficia in me obferuandi mihi, qui exiftima runt in rem fore ftudio forum fab ' tem mei fimiliunijhoc eft,craftulo

rum,

H E H R A I C A. i

turn, fi obferuadones grâmaticas olim à me ingenq agitandi gratia confcriptas in lucem ædercm» Sic enim fibi uideri opus iam élabora turnout maturum fît, nee indignu, lt;|uod præcifa mora prodeat in us fum theologicis difciplinis confer cratoru ♦ Nam fermé nihil necelTa riarum aututiliurerum àmepræ* teritum efferque uero tradenda iu dicalTem, ordine fcito effe digest fta,ct modo noftris hominibus fa miliari atq? domeftico defcripta^ Gaudeo fanè mihi fidei atq? dili^ gentiæ teftimonium ab eis præbe ri, licet ego feribês ilia minime co« gitarim ingenrj me codcre monu mentum»Præterea ip forum moni tisobfecundans,uelpotius iufto imperio audits, quumfintharum

RATTO DISCENDÏ

rerum artifices, ut recta præcipere probabile fit,amp;authoritatis apud mceximiæ,utre(ragari nonpoQ firn,dps iuuâtibus de fermone He braico prodam câdide,quæ ex lu^ dæorum amp;nbsp;noftratiû artibus nec non uarps commentarps, quæcp ufu 06 quantulacunCp obferuatio nefanefti eloqup hacquot;tenus affecu:* tus fum, fie negotium temperans, ut difeentiû ratio monebit, meaep facilitas amp;nbsp;huius temporis condi=lt; do permittent Jnterim illud ab or dine omnium in literis uerè bonis uerfantium cupio impetratum,qd philofophiæ profes optât fibi con tingere,utbene diefta gratis anis^ mis ex me accipiantur, amp;nbsp;pro deU cflis aut ommiflis uenia concédât, animus^ meus podus confydere tuf

H E B R A I C A.

7

tur quàm eue tu s. Præterea cupio, ut qui paratam habet bonam fan^ Ôælinguælvtpellcélilem, prouos^ cati mco uel co n atu ud fuccefTu, opemferant,quantâ poiTunt (nul la emm dilioctia in rebus optimis nimia eft) Hebraicæliteraturæ, ci tra quam confenfu meliorum, au thentica tumueteris tumnouiin^ ftrumetiuolumina féliciter trada ri nô podunt» In hocquidem ope reànobistradentur grammaticæ prgceptiones,quæ orthographia, profodiain,paragogen,amp; analo^^ gicam inclinationcm uocu,ôô que fyntaxin fpedant,Quem tractam rei grammatical duobus libris dis: ftinguere placuit iuxta difcetium progreffus» In quoru altero fum^ mam perftrinxi literatoriæ artis b

RATIO DI SCEND I fimpliciffîme complcctcns de lite# ris amp;nbsp;apidbus ac fyllabïs,quâtuni pertinet adfacultatê legendi con^ï fequendam, præterea diferimina literarum amp;nbsp;uocum in quibus uer titur analogic cardo^Sunt em eiuf modi generales canones amp;nbsp;quafî fundamenta, ut q s præteritis frus? ftra laboretur in fermone Hebrat coxæterum tam late patent, utik lis à magiftro bona fide perceptis induftrius homo fine cortice, qd dicitur, natare poffît per flumê ui talis eloqurjt Alter libellus ad eun dem inftitutus ordinem cunóla fix fius uberius^ abfoluet,parua qqj momenta confexfians Js erit tan^ domefticus magifter, qui confula tur in quæftionibus fubobfcuris, qui^ refponfum exhibeat, ubi de

ueii«

’ HEBRAIC A. 8 uentum eft ad obicem amp;^ nodum* quern dig generales regulæ non fa tis expediunt ♦ Pofthac uero fi fail tores et approbatores labori meo adeffe e5fpexero,00 nemo nos an teuerterit magis idoneus,id quod efflicftim opto,amp; quidam uiri do* Ó:i promiferunt,uita comité corn* metarios ædam de lingua fanifta, in quibus fingularumuocumpro prietatem enucleatius altius^ ad* periam, amp;nbsp;locutiones è complexu uocum prætermorem Latiniaut Græci fermonis ortas, prouerbia quoCp palfim p libros facros fpar fa in fuos locos redigarnanfignio res quoq? metaphoras Sd allego* rias ad fuos fontes reducamjn qd opus etymologicon ilia etiafcru* pulofiora ÔC anomala ex analogic

b 0

•' R ATTO 10 IS C END Ï

partibus craqeiam, putà fi qua ra? rior indinatio amp;nbsp;cafiis uocu,quas heteroditas appellat, fi qua cópOïï fitio minus perfpicua, fi qua con^ ftrudio uerborum infolentior, fi quod uerbum defedum fuis mem bris amp;nbsp;côditionibus,uelut nume^ ris,temporibüs,formis, 8ó fimili^ bus, autillapræter cômunem for tem fibi uendicans, quæcp fimilia funt, no quidem leges communes fequentia, digna tarnen ferutatio« ne,fedulus annotabo*

Porró quia dimidiü fadi q bes ne cœpit habet iuxta indyti poète fentctiam,hunc ordinê Sc uiam in dicaboad Hebraica ftudiacapeG fenda, quam fi olim præuidiflem, ut fado iam periculo cognitu cit, mul tu laboris dedmafrcm,et nou ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;medios

HEB R A ICA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

tried locris acceffîo erudi’dom’s fa^ edafuiffet. Mihi quidem eludans: dum fuit per hoc genus literarum; propofim, quo difpendio queue, compendio amp;fuccciru,iiripcllcu tibus me atq? urgentibus, quibus repugnare non datum erat. Alios noui ftatim primó conatu repub fos, quum in arduum aditu ducti, non fuperabilem difficultatê ani^' mo conciperent.Quida ultra pp«; mas literas paulo minus progrefTi hæeftudiareiecerût ob præcepto ris incomoditatem, præfertim lu* dæi,qui hommes neep modû neqj ordinem inftituêdifcquunturno ftris ingenr)s congruente. At qui rem apte aggrcdit, illû aufim affir mare intra femeftre tempus plus cruditionis folidæ acquifiturum^ b iq

^ RATIO' DISCEND 1

lt;juàm me aut alium per ambages circumaélû aliquot annorumeur riculo» Qyando igitur tenus pro^ï celTifle nonnullis uideor,poftme refpiciës inferioribus candide m^ dicabo , quos cliuos Së præcipû tia mifere fuperarim, quacp ducat mollior quida amp;planior trames* Tu itacp uiator me fequens ocu? Jumintende, egouiamfaciliorem bencuolenti animo demoftrabo* Anteomnia referthucanirnuad^ ferre bene conftitutu 00 fanis opia nionibus informatum (qualemre quirunt omnes difciplinc)qui paa ritcr fit difcêdæ rei auidus, pariter fub freno rationis moderatis graa dibus incedes * Admiratio nanep 8c defyderium artis propofitæ uia fes ingenq excitât: uoluptascp ad# iunda

H E B R A I C A. r ïo iunda^ut in philofophoriim fcho lis iactatur,rctiiict occupât^ in fu^ fcepto negotio. Ardor difccdi na fcit,fi modo dentur homines non flipites,perrcrûfpecicm pulchrâ ob oculos mentis produdtam, ut æftimatarei præftantia amp;nbsp;ufu,pre ciotç operæ abundanti, ad ipfam apprehendendam inflammemur*. Incitatis auté animis adhibentmo deramen fapientum uirorum,quî authontatis pondus habeant, mo nita, ut fatis temporis nobis fuma mus ad cognitionem folidam per fedtamep neceffariarumrerum,ne nimium feftinâtes ferius abfolua« mus: quo d^ Auguftus dicere fo^ lebaqSat ci to, fi fat bene, Atep hâc puto caufam non poftremam,cur uocali magiftro præcipue utendû b üq

RATIO DISCEND!

fit, quum artes extêt luculenter 5£ perfpicuo fermone feriptæînimi* rum Ut moderate animum difceii tis dingat, amp;nbsp;pro captu cuiuCep in dies uel horas certum penfum di^ metiatur,ne rudes atq? imperiti re rum uel opinioe uana decepti, uel nimiu præcipitantes in periculum ueniau Sic animo cofirmato mox copnofeêdæ funt literarum amp;nbsp;uo caliumpundoru notæ, corumcp diftinda pronunciatio bonafide infigenda eft animo per affiduum exercitium,adhibito etiam ledio^ riis arbitro ♦ Diftinda inqua pros? nunciatio requiritur, ut elementa fingula propria uocem Óófonum peculiarem obaneant» Nam uub garis pronuciano,qua utuntur ho die ludæi amp;nbsp;eorum imitatores in

hoc

H E B R A 1 C A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li

hoc Chriftiani, corruptiflîma eft, ut fynceram amp;nbsp;quafi uernaculam fperare non aufim.Dc quo in po^ fteriori libro copiofius differam,. Hkautê ut in opensingreiTuab omni contentione abftinens, que optima uidebuntur, tanquainfo:? la tradam obfequenti Lc(ftori,qui doceri debet non perfuaderi» Spe roep me indicaturum G minus ue^? ram Ô^germanampronunciatioir item, certè multo emendatiorem, quam fit uulgaris,amp; natiuæ proxi mam» Et hoc quidem fatis effe pu tarim etiam rigido fonoru elemen taris cp difeiplinæ exadori, fi' unu« quo dep elementu pr opnam amp;nbsp;di ftinólamhabeat uocem, quando noftris têporibus Latinælinguæ atep Græcæpronunciatio longlis by

RATIO DISCENDI

finie degcnerauit^Delibanda flint etiarn initio figna profodiaru,qug uox tono acuto, que graui fit enu ciaiida, quæ fyllaba correpte quæ productim fit proferenda,. Ortho graphiæ uero legibus incipientes non egent, in quas demum cÔmit tcrepofTunt, qui libros fcribuntgt; Parata iam facultate legêdi amp;nbsp;pro nunciadi Hebraica, qui labor ent unius amp;nbsp;al ten us diefiftatim edifcc . dæ funt comunifïimae præceptio nes de orationis partibus amp;nbsp;ana^ lomcis uerborum transformation nibus, ut in priore noftro libello traditæ funt. Nam hæc fundamen ta minimo labore percipi queunt, amp;nbsp;uim grâmaticæ artis fermé corn prehendunt,ad hæc ufus eorS tan tus eft, ut fi quis ambitiofa feftina done

H E B R A I C A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

tione prætereat, nihil féliciter fit Uerfaturus in ftudio Hebraicæ lin guæ * His itaqj rebus inftruchis tranfibit ad facra uolumina, amp;nbsp;ea primum,in quibus fitfacilius ora^ tionis textum:quali deducuntur li bri priores hiftoriam gentis ludai cæ compleôtentes ♦ Nam qui fe ad Pfalmos Dauidis, aut Prouerbia Salomonis,aut prophetarum fieras moncs primo conferunt deftitu-ti præceptoris ducatu,næilli pas rum profpiciunt induftriæ fuægt; Hîc fi contingat præceptoris felis eitas,magna laboris parte Audios fi leuabuntur : Sin fuerit neoata, ex mûris urique magiftris petens^ dum erit præfîdium, ex diéhonas rijs, ex grammaticorum tradition nibus , atque ex translationibus

ratio DISCEM.DÏ

Latinis, Græcis amp;uemaculæliii4 gug,quibus adminiculis adiuri no ftro Marte peririam Ifraëlitid fer^ monis indagemus, diligenter cok latione fcripturarufada * ld quod tutiffimum erit, poftqua Hebraic ca literatura diu eft à noftris negle Ó:a, Só àludæis fie eulta, ut merus Hebraifmus in folis Biblfjs reniât feritJs locus quum præcipua in fe contineat niomêta,copiofius per«: traólandus uidetur^Primum uolq tyrones huius ftudq admonitos, ut in omibus linguis ita in fermo^ neIfraé’Utico,n5 modo res per uer ba, fedinuicem uerboru proprie:« tatem per res,quæ tractantur exa« Ótius cognofci*Eacp^ppter ex oras tionis circunftantia penficulatim explorata, ex probatæ fidei com^

menta

H E B R A I C A» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I5

*nentarqs, ex hiftoria certa,ex phi lofophiæ fcnïnjs uberior qucdam facultas coUigenda eft ad uentilan das fcriptorum fententias,ut ex re rum natura in planioribus locis a« nimaduerfa uerborû proprietas penitius introfpiciatur, quæ uidf-fim in falebrofis atfp tenebricofis ' diéhs ad fenfum fcnpturæ nos cer to innere deducat » Cuius laboris amp;illefrult;flus eft ingescp precium ’opcræ,ut peruariâ fcripturarum uerfationem, al tins infigantur ani mores illæmaximæSdfummope re utiles, propter quas turn hac lin guam difcimus, turn in alqs difcd plinis defudamus, nempe utcursr fus uitæ noftræ iuxta meutern dei redeinftituatur. Adhæcperfua^s fum effe conducit,iftos auero ab*

RATIO DISCENDI errare,qui putant fpirim def agréât ftequoddam amp;nbsp;homdum genus dicendi elegifle, fed magis audien dos Bedam,Caffiodorum, AugU ftinû,ôô alios, qui exemplis etiam plurimis demonftrat,diuinos feri ptores ab artibus dicendi no ab^ horruifle^Quiuis etia liquido ue^: runleffe perfpicietanimumatten dens,oratores maieftatis omnipo tentis fecutos ordinem amp;^ hunia^ nis pcctonbus diuinitus ingenera tarn rationem apte,fcite, comode, ut^ feme! comprehendam, bene dicendi» Quas leges orandi q prae terit,frudu fermonis fruftrat, nee minus delinquit, quam negligens rationem colcndi terras,medendt artem,Qubernandi nauem, aut ad minitondæ publiez ru leientiä»

Teilens»

H E B R A1 C A. 14 Tcnendum igitur à condîtoribus facrorum uoluminû rationes bes? nedieendi expreffas plus aut mis nus, ficuti mens omniS guberna^ trix dona fua impari menfura, fed æquiflimoiudicio difpêfatJnfunt eorü feriptis argumentationes amp;nbsp;expofitiones omnifariæ, prudens rerum difpofitio, fehemata uerbo rum amp;nbsp;fentêtiarum accommoda, hetcrofes multiplices turn oratios? nis partes,turn uocum inter fe qua litatem permutantes» Infunt tropi nel finoulauerba uel pluratrahen tes à rebus,quibus notandis infti tuta funt,ad alia propter commué: nem quampiam naturae indolemgt; Vfurpatæ funt ab illis on^nes fpe cies metaplafmi per adie(fbonê,de traäionem, permutauonem liters

RATIO DISCENDI rarum, amp;nbsp;apicum, flue profodialt; rum» No negketa eft ab eis nume rofa cop o fit io orationis,ut prêter uulgarê confuetudinem muka e^ nunciarint in aurium gratiam.Cu ius rei fatis certam fidem Efa» uo^ ces bellæ copoftæ amp;nbsp;emblemata Theftalata cap» xxv» pofitafaciêt, quæ fie meas aures demulcent,ut nó putem Ifocratis tinnulam com pofitionem maiori fuauitateblan ditam uel delicatiflïmis Graecis» Quum^ cernam artis rhetorical normas, ad quas exigitur cópofii^ tionis lepor,allufionem amp;repei’ tionem uocu,fimiles exitus,amp; pais rilitatem fyllabarum, nó puto me hic habere Midc auriculas» Sic ein clariftimus in eloquio facrorhe^ tor locucus eft» V eafa lehoua tse^ baoth

HEB R A IC A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ly

baoth lecal haamim behar hafæh mifthe fchemamim mifthe fchema hm,fchemaniiin memyhaim fche^ marirn mefycadm.No puto quen quam Gciacenti aurc,uel facræ lite raturæ aduerfum, quin fateatur in hoc 2lt; innumeris alijs id genus, Hebraico fermoni etiam cue fuas V eueres atq^ Gratias» Proin artu bus dicedi faltem mediocriter im* butus ueniens ad authores facros perfcrutados plurima fuopte in« ^eniomulto felicius cruet, quam a ludgis tradatoribus aut à noftris Hebraicarum literarum ignaris es^ diflerantur ♦ Simul materia præbi ta eft, ex qua nonihil defumat etia ad facultatem benedicêdi locuplc tanda.lnfuper memori mente red nendu exiftimo, ut omnis fermo«

C

RATIO DISCENDI

nis, ita proprietärem Syriacæ hui» lus linguæ fitam effe partim in fin gulfs uerbis , partim in connexu duarû aut plurium uocum. In fin^ gulis perpenditur, quam rem aut actionê prima origine unumqdep uerbum fignificet,ut quod -00 fæ phær librum notar,tlt;-0 quara ue^^ ro legeretquac iunóta fenfum exhi bent, librum legit. Vbi confydetf randumuenit, multas Hebraicas uoces JToAucTHXAiÿç, fiueutuulgo lo^ quuntur,æquiuocas ede, perinde acufuuenit inGræcis óóLatinis, adeoep in uniuerfitate linguarum» Veluti nW calorem fignificat amp;S folem, n»'? tum cadidam,tum lu# nam, tum laterem » In plerifcp ta^ men didionib. fcripus per eadem clementa pundu uocale different :gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiam

H E B R AI C A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I^

fiam coftituin Vt exempli gratia» •QA fi apices a clic eti pronuncian« dum moneant dabar, uerbum Ils' gnificat,fi dæbær pedem, fi daher inftiruftum naturg, fi debir ady tu, fi debar eu particula '?ÿ, caufalem coniundioneualet» Rurfumquæ dam fono diuerfaremeandem fi':« gnificant,quæ grâmaticis fynony ma dicuntur,ut n*SCi f\quot;'P0 rADP’TO authore Dauid Kimbi fuper Eze^ chielem capite xxxi»Quibtis adq« ci poteft etiam ti:y ramum figmfî=; cans»Sic V'^'Q’^ï^'^WnMinquit,

dixit,locutus eft, fermocinatus eft amp;c. Sic pc^z Va T^ ^V3W ^“^ ’’2» pauper,miferjegenuSjafflióuSjte:« nuis,inops. Inhis cognatis fubtilt opus eft indagine,ut differentiam deprehendamus t Nulla enim uer c n

’'*. RATIO DtSCENDl

ba ufc^adeo ^pinqua funt, quin 11 mite quopiam amp;nbsp;gradu inter fe di rimatur, ut alterum altero fit figni ficantius,uehementius,honeftius, concinnius, 80 præfenti loco acco modatius: quemadmodumrheto res diligenter prrceperuntdeuer borum dcledlu.NIcq? folum in uo cibus fingulis inquirendum, quid rei aut adionis proprie fignificêt, uerumetiâ cafus amp;nbsp;inclinario, qua uox ab origine fua primogenia^ forma paulu defleétitur, unde dist cuntur paronyma, ueluti quad fæ phærlibrum fignificâs adfumpta fyllaba im ’□''quot;OD fepharim plures libros connotât» Verbum y'ö'ysJ quod fignificat audiuit, adfum^ pris literis in aliam forma deriua^ tu y^a^n fecit audire iam fonat» id

HEB R AI CA. T 17 id eft,nunciauit præconis uocc,in dixit,edixit, promulgauit, récitas uit amp;fimiUa,prout iuhdauerba nos interpretari iubcbuntLatinis auribus * Intereauero dum origin natio feu etymologiauocûexplo ratur,fîmul innotefat,an uerbum in propria fîgnificatioiierelidum fit,an iuxta normas eloquedi ora* torias allô fit trâffump turn. Nain gt;^A quidem origine prima pifcato rem fignificatundeep daiagim ana logice detortum pifcatores ♦ Iuxta tropûuero metaphoræ interdum hoftes acerrime perfequentes des notaqquicp funditus tollere cupû ant: interdum oratores defignat, qui uerriculo uerbi diuini, amp;nbsp;bas mis eloquentiæ facræ mundihu^ lus pelagus gtrabentes in regnurn c ir)

RATIO DISCENDI

dei homines aflerau Et in illis qui dem uerfatur iudicium de fingulis uocibus : nune de coplexis quoq^ dicendü,hoc eft, demodis formu liscp loquendi ex duarü aut plus’ num didionum conglutinationc ortisdta enim in omnibus idioma tib^comparatu eft,ut interdû tiers’ ba proprietatis aliquid adfumat, proinde ut eisaliud aliudueiuiv dum fucricEtenim uerbum agen di aut faciendi Latinis homimbus notifTima fignificationem habet, Sed quot nafcuntur inde locution! num formæ à Græca èc Germana feu alterius barbaræ linguæ pros’ prietate abludentes: dum Romas’ ni dicût agere anima,agere hiftrio nem,agerereum, agere indignant rem,bene agere,agere pecus, ages' re les'

rc fenas,agere nugas, nihil agercgt; Item,facere litem,tacere fidcmjace re delicti gratiamjaccre gratu, fa^ cere iniuriam^facere uitium,faccre naufragium,facere iactura,amp; mul ta id genus, in çjbuslatetenergiai quam aliud idioma non facile affe quetur,Ea dum non funt obferua ta fuperioribus fæculis, Romanu eloquium uires amp;nbsp;omnem uenu« ftatemprope amifit,alieniffimgcp fententiæ funt authoribus obtru^ fæ,ignorata amp;nbsp;in prauum locutio ne idiomatis detorta,quæ dogma ta illi ueteres fi reuiuifcant, mani* bus amp;nbsp;pedibus impugnaturi fint* Quamobrem illi, qui conati funt reftituere collapfam rem Latina, in banc partem præcipue incubuc runout peculiar cs dicendi modos c üq

? RATIO DISC END!

cxplanarint:multum^ perhunc Ïaborem ftudiofis contukrunt,ue lutLauretius VaUenGs amp;nbsp;Adrian« nus de Romani fermonis ekoan^j tia,amp;delicrjs,ut ita dicam,Gmul ta men de medulla atcp neruis differ rentes ♦ MultS in hoc contulerunt ad GræcæLatinæcp lingug cogni tione Guih Budæus, amp;nbsp;Thomas Linacer, ÔC G quis fuit Gmilis pro# poGu ui'r induftrius. Haud fecus etiam proprietas acelcgantialfrae litici fermonis poGtacftin taliuer borumnexu,Dilt;fhonanCp X3? lusf dæis robuftu fonat ac fortem,po* teft^ reddi per omniu nationum iinguas uoce tantunde GgniHcan* jte » Sed quum os durum Ôd homk nem perfridæ fronds WZÖ W ros^ buftum facie uocant, aut inexplc^^ bilis

H E B R A I C A, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*9

bill’s auiditaus hominê fionifîcan-tes 'üBl \p robuftû anima dicunt, totidem quidé uerbarependipof funt, fed non tantundê poUentia* Sic ’^’a^feparatimpofitu idualct, quod Latinis dixit : fed quibufdä uocibus iundû cas loquendi forst mulas effidtjUt fi uerbum alterius linguæuerbo reddas,minime id cloquaris, quod in Hebraico idio mate côtinetur.Nam dieere in cor de fuo uel ad cor fuû loqui, fignifi cat Hebr^penß habere, atq? apud fe reputare, adeocp in animo uob ucre,ut h-RcgXdc Anna Samuel lis matrehiftoricus aitj^^’aA'ü »’'n nab '^ÿ Ipfa loquebatur in cor^ de fuo, labia moueri duntaxat confpiciebâtur,cætcrum uox nul# laexaudiebatur ♦ Subiedo nomi?

c v

R AT IO D IS C ÈND !

ne cubedipræpofirione fignifîcat fuggfî'ere, ac familiarîter lermolt; né don Ferre fîue infpirare,ut Ofee primo,Princïpio fie locutus eft iii Ofee deus»EtDauid ait, Audiam quid loquatur in me deus* Loqui fuperuelin coralterius, notât,no fruftra ingerere uerba auribus,fed in animum irrepere,ac perfuafum auditorem in fentêtiam fuam per^ trahere * Quemadmodum Mofes prodidit Sichern locutum ad cor Dinæ,Gene, xxxiirj. ubinoftra trâslatio habet, Triftem bâlditris deliniuit» Exx» îA«AK0'i»MCT«THpd^iâ voidfj ? ^w»«vTK.i.locutus eft iUi fe* cundu menté uirginis * Vbi Lyra nus addit ad uulgarem translatio nem cxplicâdam,Deliniuit uerbis uiddicet ipfam pacificantibus*Pel lica

lo licanus nudeum apcrit idiomatis Heb* dices, Animû puellæuerbis fibi conciliauit* Aug* Steuch*pro batæditionem uulgarem, mccro* ris confolationem tuiffe * Abrah» Ezra addit locutum uerba tenera feu blanda amp;nbsp;côfolatoria* Melius Rabi Salomon, Verba quæ infi* derunt animo*Et Ofee q* fub per fona mariti loquit dominus,quo« modo fibi coaliaritobnoxiamcp reddideritlfraëliricâ gente ceu fœ minam in amoris copulam fuba^ dâ* V erba Ofee funt hæc* ’'maA’^ ri^b '75?* Quæ diuus Hieronymus ita explanat, Loquar ad cor dus uerba mollia,uerba confolatoria, ut triftitiam gaudio temperem lUs xta idioma fcripturarum* Quibus uerbis amp;nbsp;Sichê locutus eft ad cor

RATIO DISCENDI

Ding: Sc lofeph in Aegypto fratri bus fuis triftibus atq? metuêtibus, ut mocror gaudio mutarctur.Lo^ qui indicia id fonatHcbrcis,quod Larinis iure conuenire atep litiga? re,ut Icrcm,xp. V’^ ’«*« ’□’MSSkW ludicia tecum loquar ♦ Loqui pro aliquo bonS, eft intercedere, eau* fam^ alicuius tueri,acfauorêebl^ diri^Sicutkremias xvip. cap.dicit populum lerofolymitanum fepe* tere, quü oratory ipfiscorairato deo exiftat na^O W'Vp wV Vt loquar fuper eis bonum ♦ Quod Germanicus fermoimitau ÖA^ ld) jtUnbAÖ bep t'cbcgt; Sed hge in præfentiafufficiâu Nam longum foret omnia poncre : nee eft infti* tutihuius illaperfequi«StudiofuS facræ linguæ, cui opera noftralo;' catur,

.HEB R A JC A.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11

cànir, fdat ex coplexuuocum dua rumautplurium nafei orationes, quæ alps Unguis interdû quadret, inter dû répugnent aut diffîdeant, ueluti ro-o ^'O foire fœdus La^ tinam elegantiam æquiparat » »3 ïV'^^^ ♦ fo in fœdus etiam Roma« nam locutionem repræfentat,qua dicitur inire fœdus» Ratio uero lo cutiomsapudutrofcp fortaffe dis uerfa eft. Mam Lati ni uerbum ini re,unde initiû trahitur, metaphor ricôs accommodant omnibus fo mèoperibus, quæ longioretem= pore perftiturauidentur, ut inire fœdus,confulatum, rcgnum,ami citiam,prælium,amp; fimilia.Hebrei autê fumpfount orationem àmo do pangendi fœderis» Qui em pa dum fuum facramento confirma

RATIO DISCBNDT

bant antiquituSjCgfa uictima 8^ fil partes fecta per cas tranfîbanu Vc uidere datur in feed ere icdo inter Abraham amp;nbsp;deum,Gen»xv» Op#' pofitumiftius rgt;^’'QTC:ndifperge;’ re fœdus,pro rumperefœdus,au£ frangere fcedus, à cofuetudine La tinaremotius eft » In aurem dicere de more infufurrädi fignifîcat efv culum fuggerereLatinis homing bus amp;nbsp;Germanis. At Hebr, fonat plerunc^ palam amp;nbsp;aperte dicere, ut diffimulare nó polbt is, ad que fermo pertinet» Germanicus fer=« mo uelut æmulus Idumæi fæpius afTequitur uim illius, ^ Latmus uel Græcus. Atq^ iftælocutioncs, quas tropos nonulli parumapto nomine uocant, inter legen dû a^ï tentiflime obferuandæ funt, quæ in

H E B R A I C A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at

in alicno fermone baud fati’s exs? preflfe rcmotam lolent inuehcre £entenriam,Etpleruncp non poQ funt ad plena reddi, ut Hebraicæ loquendi formulæ in noui tefta« menti fcriptis paffîmrelidtæ ßnt» V nde manifefte patet,quam utile fit atq; neceffarium ftudiühuius linguæ,nifi uelimus interdum fen. tentia fcripturarum fruftrari. Nec puto aliunde maius firmamêtuni arripuifle peruerfum illud ÔC bla« fphemum dogma de aduocatione diuorujep ex ignorato uel certè oc cultato idiomate Gene^xlvüj. ubi lacob moriens de nepotibus fuis Ephraim amp;nbsp;Manaffe dicit,lnuoce tur fuper eosnomen meu,nomina quoep patru meoi^ Abraha et Ifa« ac, Quodpuerfi holes fignificare

RATIO DISCENDI

cotenduntjUt implorentlacobuni uita iam féliciter tundum, qui cau fam ip forum adiuuet apud ætcr» nam dei maieftatem,quum tarnen locutio notet eos appellados fuo nomine, amp;nbsp;licetnepotes inter ft# lios accenfendos» Ita fæpein pro?« phetarum inuediuis eodem fer^ monis aenere dicitur uaftandum ene locu,qui uocetur nomine dei, hoc eft,templum dei domü*HunC loquêdimodum Romani fcripto res efferunt per gerere nomen, ut quum de adopnonibus 1 o quêtes dicunt, Titum in teftamento feri#’ pfiffe, ut Caius nomen ipfius ge#' rat, Sed operæprecium eff fentert tiam grauiffimi theologi Augufti ni fuper iftare apponere, ScpteiH in quit feci libres de fep tem libris diuin*

» HEB a Aie A. 1? ’diuinarum feripturarum, notaris locurionibus fingulorum, que mi nus ufitatæ funt linguæ noftræ, quas parum aduertendo fenfum quæruut corum quæ legunt, diui norum eloquiorum, cum fît locus rionis genus: SCnonnunquamex culpunt aliqd,quod à ueritäte qui dem no abhorreat, non tarnen id fenfîfle author à quo feriptum eft, inuenit,fed gen ere locurionis hoc dixifte credibilius apparct.Multa autem in fcripturi's fandis obfeu« ra cognito locurionis genere dilu cefcut: propter quod cognofeêda funt eadem genera locurionü,ubi fentêriæ patêt,ut etia ubi latct, co« gnirio ipfafuccurrat eas^ intério ni legêris aperiat. Ex qbus uerbis fandiftimi pariter amp;nbsp;dodifs, uiri d

RATIO DISCENDI

fatis monemur, quatopere fint ad notandg diuinoi^ eloquiorum pe cuhares formulg.De quibus idem Aurelius libros aliquot confedr, utinamcp negotiS abfoluiHetpa^' ri conatu 8c fuccefTu, Extat etiam huiufce pquifitionis reliquiæ qua: dam ueterum theologorum in o^ pere Eucherrj de formis fpiritali^ bus.Conferet etiam nonnihil ini' cipientibus libellus ifte de tropis fcripturæ titulum præferês, quern Barptolemæus V efthamerus nu^ per Latinû fecit. Ad hæc eiufdem fuerit operæparoemias diuini elo quf) 8C allegorias obferuare,aut fi quod aliud fehema eft, quod non uulgarem habet intelledum.Dixi musiam in quibus natura opes Hebraici fermonis conliftant,0^

qua

i HEB R Aie A. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

ejua indagine fît penetrandu. Pi'o ximum eft, ut de uerfionibus atep in alias linguas translationibus di catur, quanta inftituto noftro fer uire uidebitur. Nemo autem iudi ciummeS expedier,quis interpres cui fît præferendus, Grædnc an Latini,an Gernlani habeât Biblia felicilTime interpretata, aut qd fin gulis tribuendum» De Græcis dist uus Hieronymus pronunciauit tu in commentarrjs luis fparfîm,tuni in libello de optimo genere intérêt pretandi,Slt; his quæ ex Pfalmis ali quot cofert^Meam quoqi fenten* tiamnon diffîmulabo de eundtis, quum ad locum aptiorem deuens turn fuerit. Nunc abunde fans dû 05 ent pro adiuuandis primis ftu dijs Hebraicae linguæ opera dan#

ratio DISCENDÏ

tium, fi admoniti fint, multas ob caufas utile fore,ut cum Hebraico textu conférant uarias interprétas tiones Latinam,Gcrmana, aut ah tenus linguæ uernaculg uerfionê: Græcam etiam fi eius linguæ peri tia confteuChaldaica uero traslat tio uel lonatheuel Onkeli uel alio rum, licetin qùibufdâ opituletur, non tarnen conducere poteft, nifi iam ad mediocritatem progreiTis in Hebraicælingupfcientia* Sunt em hæ duæ dialecti cognatiiTime^ Hos interpretes interdû ofFendes inter fe côfpirare,interdum diffos nare,interdum repugnare, iam in fcitia,iam ofcitantia, iam probabi km ob caufam uel de fuo uerbuni adr)cientes,uel fupprimentes, uel mutantes, ut ponat translaotium loco

H E B R A I C A. 15 loco proprf), aut contra figuram atcp tropum cxpliccnt.Eam difTo nantiam interpretû Ledior attend tus, 00linguaruin quas Hebraica transfunduntur,peritus, facile in^ telliget ♦ Sed quis optime interpre tetur iam difcemere , acrioris eft ludicq amp;nbsp;grauioris cenfuræ , cui ^cul abfit temeritas acimpietatis corruptela ♦ Ncq^ uero ifta multis tudo etuarietas interpretationuni officitnifi defidibus:pie autemfes dulisamp;induftrrjsprodeft, Augu ftino tefte inlibro de doóri^Chri ftiana, Siquidem ex plurium colli fione ueritatis lux uberior clidiu Cuius rei appofito exemplo uno Slt;alteroguftum quafi præbebo» Efaias capite xüq * Babyloni extre mum denuncians interitum inter

d iq

RATIO DISCEND!

alia uerba minacia pr^didt uertert dam urbem magnificam amp;nbsp;omm^ bus delieqs affluentem in domid:# liû *\W quipod animalis gau de lis folitudine ♦ Quod Lxx. hifce uct bis interpretati funt, ^ia-oi êia^uT^a^ vla.pi^ufj.ü/i,'Msi KuToiKiijj Ij^/pyç,Reddam Babylonem uaftam,utilhic degat cchini*Hieronynius auté, Ponam in poflefTionem erieq, amp;nbsp;in paku des aquarum » Oecolapadius Cris' nacium exponit^Hi duo à Graccis in hoc diffentire uidentur, quod Lxx. uoeem ambiguâ tx^O^jquæ amp;nbsp;terreftre animal finnificat amp;nbsp;as quatilcjin præfenti loco pro aqua tili accepilTeconiedo» Hierony* autem Só Oecolampadius accipis untpro fpinofo animali, quod ex

tra aquas uita degittHuc iam con^ fer,

_ H E B R A I C Ä. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^

fer,qucPlinius lib, vüpcap.xxxv^ de naturahiftricis et ennaciorum, lt;|uæcp alq feriptores de animaliu iftoi^naturis prodideruntmemo hæ, lonathan paraphraftes ChaU dæus eandê uocem reddit, fed nu^ merum mutât, ut figuram quæ fin gularia nice pluralium ponit, a« periatatcç rem paulo clariorêex^ hibeat v'^Q^'^rrw'btö'A’g^^ orum noftratiu alp noctuampu^ tant,alij auem fylueftrê. Quorum opiniones referens in etymologie cofuo Reuchlinus rem in media relinquit, Ex comentatoribus lue dacis Salomon larcheus futFragae turHieronymodicens id animae lis uulgo did V\î’'’^r\, Abrahamus Aben Ezra folam nominis ratio nem attingit, inquiens , ^ yvo

d üq

ratio DISCEND!

swa ’'DW D-AÄ^ «W W“iT0Ai? n'V0Kgt;n’Ta3?a’’’gt;n4* Scienduquod nonnulli dicant ab co appellatuni animal,quod mordicus præcidat: quo uerbo 00 Efaias utitur in Cote ria Ezechiæ,Præcifa eft uelut à te^ xtore uitæ meæ tela ♦ Dauid Kim^ hi ait Arabib. dici quanapad duo buselemêtis Hebraico nomini in ferus,etuulgo diciTartog animal perpetub ad aquas degens ♦ Eius uerba funt hæc, ’'a'W 1Aquot;lt;^1 lA^D tswyei klt;^w wAko w'ba^ a^m? ’D''’a WW ‘ViatV Optime omniu Zuinglius rem putauit» Fibrum, inquit,fecimus, quod ide uerbum præcidere fignificat. Fibris autern horrendam morfus uimtribuunt naturarum fcriptores ♦ T urn q? in ftagnum uerfa Babylon, nullam common

H Ê B R A1 C A» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

commodius beluam hofpiti'o cxd pit» Duo igitur Zuinglio noftro fuffragantur, ex quibus in tali per quifîtionefirmiffîmæ coniecturæ coUiguntur, etymon uocabuli,8ó circumftantiæ fermonis, utmini^ me ri tu pidorum ineptientiù del^ phinumfyluis appingagfluctibus aprum. Nam paronyma fignifica tu referre debent etiam ilia, eu qui bus foni participatum tenêt,uelut inhocloco primogeniumfignifis cat præfcindere,quo d re ipfa nulli animâtiumproprius competit,q caftori, de quo Pli» naturalis hilt» lib»viij»cap»xxx. Animalhorrêdi morfus, arbores iuxta fluminaut ferro cædit» Adhæeprophetamis: natur fie uaftandam urbemfuper biatyrânide atep luxu featentem, d Y

RATIO DISCEHDl

Ut partim uertatur in ftagnum ru? pus nimirum illis magnifias moli bus, quæ Euphratem interfluent tem arcebât, Quum ergo fiber am phibion fit animal uidflim terras amp;nbsp;aquas incolens, aptiffîme quat dratilliBa,bylóis folitudo Jn eiuG dem prophetæ cap*xxxiii}*uaticit nium æditur de horrêda uaftatiot ne terrarum, nominatim Idumæa perftrida,quæ gloriabatur in ard bus amp;locis munitiflimis. Eamua tes canit ferilTimis auibus ac bet ftfis cefTuram, in quoru catalogo numeratur ^tp quipoz»Sicenim habet Complutêfis codex, amp;nbsp;alia exêplariafpedatioris fidei* Quæ* dam habet in fine daleth '^Dp^quas dam nun V^y» Needefuntutric]^ feripturæ approbatores ♦ Mefiof tarnen

’ H E B R A IC A. 18 tamen pars,ut dixi, probat in fine fcribendam literam zam * Quan^ turn ad fignifîcatum perrinet, pic* Hq^ omnes exiftimarut idem cflc, quod ACP, non attendêtes m prio re parte iftius capitis earn fera pos ni, amp;nbsp;in pofteriore parte amplifï* candæ rei gratia fuperaddi alias ctiam beftias folitudine gaudètes» Septuaginta interpretati funt, aut quicuncp tandem author eftGræ cæ uerfionis,l«wïvo(vtuc't/j4j(îv©^.Hie ronymus, Ibi habet foueâ erieiusgt; Zuinglius, Ifthic nidulabitur eri^ cius*Salomon larcheus amp;Dauid Kimhi annotât cam effe beftiam, quæ 8lt;'Vû''p dicatur, His affentit Capnion , amp;nbsp;fie ucrtit lonathas fclt;A’û5\gt; ♦ Oecolampadius autumat biftrieem* Quos pariter (abfitin*

RATIO D IS CE ND I

ui’dia dicto) haUudnatos opmor» Verba em adiuncta fignari auern arguunt* Sic enim fcriptum cft, o-tA^^ oy^aA übiar^ iw waap 'c’y twn nw DVD ^ï-Vi W v ^^-’3 Quæ fie licet Latine reddere fubla ta figura perfpicuitatis gratia,qux prepofterum ordinem uerborum introducitdbi nidificabit (auis fe^# riffîma) kipoz atq^ pariet» In um^ bra ipfius fouebit oua,etexculpet» Milui quoCp ibidem cogregabun tur,quifcp cum fodali.Mecum fa? cit Aben Ezra non caftoremiiv telligendum fed auern» Ait enim, W W PDDW nias wi^^FortaiTc non abfurde uulturiu accipiemus, præfertim quû iuxta ponatur mil uus»Scribitautem Pli» lib» x» cap» fexto in hunemodum, Nidos uul tururn

heb R Al CA. ^9 turum nemo attingit ♦ Ideo etiam fucre, qui putarent illos ex aduers? fo orbe aduolare falfó^bJidificant enim in excelfiffimis rupibus.Prg tereauerbum Xö'^infiliendifignii ficatum gerit, quoduul turum eft, dum in cadauer inuolant» Porró informis locutionüidemconfpi-citur, quodin fimplicibus uerbis, interprétés quædâignoraire,quæ dam negligentius uertiffe, quædâ cofulto reliquifre,utpotius annus merarentuerba, quam fenfum ap penderent, nimirum quadam reli gione nolentes mutare facru elos quium* Proindeinfingularuuo« cum bdlocutionum interpretation nibus diligenter cautecp ùerfandû cft, ut non omnia recipiantur een glbalineain albo lapide,uerum ex

RATIO DISCEMÛl inultom collifione id demum fû/ mamr,quod uniuerfum orationis textum, amp;nbsp;return natura decreuo rint cflcram.Poftremo non igno randum amp;nbsp;illudjHebræorum cos’ dices licet diligentiflime uel manil defcriptos, uel typis impredos ha here mendas aliquot,interdum in apicibus,interdum in Uteris, intet dum in totis dictionibus ♦ Nia exs» emplaria inter fe uariant alicubU Nonnunquam eadem re in diuct fis fcripturarû locis pofita, ut mul tain hiftorrjsregu00 Mofispros’ dita, in libris -^RJ'^aCKt/TPAw«? et pro phetaru fermonibus rep ctun tut, in omnibus exemplaribus didos’ natia feripturæ deprehendit, non eria fen ten dard repugnatia, Vein d qp rex Babylonis in Regu hifto^

HEB R Aie A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?•

ria Merodach nominatus, Efaîæ uocaturBerodach» Suntautemà ludæis confedilibri caftigarionS^ quas mafforoth gentilicio nomi=» ne appellant, non dicani diligent: ter, fed fuperftitiofiflÏme in nume rum additis minutiffimis quibuf» uis,Slt; maioribus nonnuUis præte rias,ut oftendere poffim, fi huius uerbi caufain ius uocer. Sleep ue?* ro affentior illis, qui magis ftudio fuæ gloriææftimationiscptuêdf, quam ueritatis propugnandæia# ditantludæos deinduftria corru piireplurimafcripturæloca,in q= bus noftræ Chriftianæ religionis firmamenta continentur,ut uideli cet deeffent telain ueterisinftru* menti armario,quibus Chrifti ho ftes potiffimum confodiuntur»gt;

RATIO DISCENDI

Qyod ludæos conari poftquani melioripforumpars amp;nbsp;erudioof xnfaluatoris noftnecdefia tranfi^ ens fecS libres diuinos intuliflet, puerile admodum apparet : ftoli=? diffîmeuero à magnis iftis theolo gis dicitur,utHebraicæ literature ignariuideanturab ea prudentef abftitiuifle, non amorehuius fælt; culi neglexifTe ♦ Certe Hierony» parumæquus ludæisnunquâeos uituperat ut falfarios facroru uolu minü:imó contra défendit in corn mentarqs fuper fextum Efaiæ ca# put,inquiens ludæorum codices non effe corruptos. Et fuit fanè per^ procliue turn librarqs turn ipfis authoribus eiufeemodi uitia fubrepere, maxime in punctis, in quitus lubricû amp;nbsp;fubtiliffimum nego

H E B R A I C A. ' Ji neootium exiftit ♦ Quocirca non conuenitludaka fuperftiuonc alli gatu efte, ut nefas atq; facrilegum putcmus,fufpicari mêdas fcriptio nifacrorum codicuminolcuiftc^ Nam fi pro emendato amp;nbsp;fyiicero libet ample(fti,quicquid in diuinis occurrit uoluminibus, etiam mus: fcainfidens literæ myftcriumpa^ riet,fifaucatluno amp;Lucina.Rur^ fum nemo hinc ionauiæ occafio' nem atcp prætextum accipiat,ut quum minus grammatica ifta per fcrutatio fuccedit primo conatu, mox fufpicari uelis corruptu efte codicemdmo poftquam diu mul« tumcß nodum difficiliorem tenta Ueris,omnia exploraueris, omne, quod aiunt,moueris lapidem, ue« , niat tandem in mentcm,fortafteli

RATIO DISCENDI brum effe mendoRim» V erbi gra

cap»xxxir)»Fa0:u eft in anno duos' decimOjin menfe decimo, in quin ta die mefis, uenit ad me qui fuge rat de Ierufalê,dicens, PereufTa eft ciuitasÆt quæ fequûtunMoueor Hebraicam fcripturam intuens,in qua numeri præter folitum coiun Cli funt,fîquidem prius nomen de fedum eft litera fînali, quû moris fit efferre t^^'tsy ww ficut in mass fculino genere ‘Wÿ nw gt;nbsp;Dift cuflîs grammaticorum omnibus capfulis ratio nulla inuenitur, ob qua in præfenti loco ita feriptum fit» Confulti noftri amp;Iudæi tracta tores nihil refpondent, fed huicle étioni unanimes fubfcribereuidê tun Grxcaiiiterpretatio habet,

H E B R A I C A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;1

'y'c/'waTamp;’Hz in decimo anno» Qd* uitio librariorum nimirum inoles uit pro ^/»«/WWr^jjUt Græca Bi^ bliamiferandum in modum uitia ta funt. Si meapte induftria corns? ponam antecedentia amp;nbsp;fequêtia, nihilo magis fcrupulus eximitur, fed moleftior admiratio fubitani mum, qui fadu fiqut primus nun GUS captg urbis poft annu amp;nbsp;men fes fermé fex demum ad Ezechies? km peruenerit7 Sufpicor tandem uitiuinoleuiflelibris in curia terns' porum,amp; prima literam effe præs termiftam,utprimitus ab authore diuino fcriptu fuerit tvv©? ’'W?? Ï\5'® Vndecimo anno*Qui procli uis error fuit repetita litera ain, ut librarius animo remiffiore fcribés femel id dement» prgterierit^ïSlec e q

RATIO DISCENDI

male quadrat ueritati, elapfum all quern urbe lerufalê capta, uenilîc in Babylonem poft mêfem fermé fextum, amp;nbsp;retulifle cladem popu^ lanum* Nam è Babylonia in pa^ triam afcendêtes ducelefu amp;nbsp;Zo^s robabel à Cyro libertate concefta attigerunt natale folu fexto menfe peregrinationis,fccminis amp;nbsp;infan tibus tota^ ip forum fubftantia in comitatu exiftentibus ♦ Cæterum fi quis contendat nihil uitij fcriptu ram hanc habere, cum hoc non di gladiabor,males omnes meas co* kdluras leuilTimas iudicari,quam fan dam ecclefîæ pacem zoro/Aax'«/? labefadari* Nunc in fummam re* digere placet hadenus dicta, amp;nbsp;re inufum deducere,quomodo uer* fanduinauthoribuïfacris ad pa* randam

H E B R A I C A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

tandâHebraicælinguæpcritiam, cxiftimemus»

Dixi nobis uiderilinguâHebgt; eo redada,utpurus pums Hebrats ifmus in xxiir) ♦ duntaxat libris ue^ tens inftrumcnti fuperfit mec tu^ turn cŒc, utin ludæorum propha nisfcriprisuerafolidamcp cognis tionemhuius fanétæ linguæinue ftigemus^Si cm uero ingenium,fa cultaSjdriumcp fuppctunt, uoluat criam iftos authores, fed cum iudi cio,utpote non iuratos,nec {peda tæfidei^Confultiffîmuniuero ui=î detur peritiam Ifraëlirici fermonis à facris feriptorîbus petere,in quis bus etiam aliquid diferiminis eff, quum alius alio mundior,luculen dor, elegantior confpiciatur ♦ Inu tiumfacereconuenit à ledionehi

e iq

RATIO DISCENDÏ

ftoriæ Mofakæ amp;nbsp;proximis, lo^? fue,ludicum,amp;Regum,in quibus materia nota eft fermé,fcopus^ fcriptoris in rerum narratione uer fantis uelutin propatulo fixus eft, ad quem refpiciétes multa facilius expedient: ad hæc hiftorie textum faciliore filo decurrit ♦ Cóprehcn^ fo igiturfacri fcriptoris propofito fingulatim unüquodepuerbüex^ pendetur folerti examine: quæ fit origo uocis amp;nbsp;thema, uclutHcb^ uocant,quæ radix uerbi:quid pro prie fignificet:an relidum fit in ge nuina fignificatione,analiorium abftraftu : quid in eo uariarit ars gramatica, quid rhetorica:an con ftructio infolentior, an dicêdi mo dus Hebræis peculiaris enafcatur» Confyderandu examuffîm, fi qd ada^

H E B R A I C A. ' nbsp;nbsp;54

adagium, fi qua inuolutior aUego na, fi quod fchema reconditions fententiæ ♦ Interim confulêdi funt didionarq ,adhibendæ funt nors mæ grammaticorum, conferende funtinterpretationcs uariæ, qbus tarnen caue te credas, fed confyde rata rerum natura, excuffis circun ftatqs, collatis feripturæ loeis alqs fimilibus aut planioribus, quod optimum cognofcetur,id demum recipieturprore0:o amp;probæno tæ ♦ Quod etiam non pigebit mes moriæ caufa in chartas mittere, ut quum in pofterum ufus fuerit,des promi poffit ♦ Et in hac fanè opes raatcp exercitatione conuenit effe per initia ^ewf 0X070/^, ut deprebenfa uerbi primitiui pofitione curiofa indagine rimerisliteras aduêtitias, e üq

RATIO DISC EN DI

quid affedionis grâmaticæ afïîiv gant themati, ut nullum etiâ pun^; dellû dimittas indifcuflum, quid adferatproprietatis uoci, quæ in indicium produda eft : no minus paruaiftaperfequens, quàm En« clio Plautinus unguium etiâ præ^r fepminainfuis rationibus conclu dit ♦ Etenirn fi hocpado diligêter omnia inquirantur, ut in fecundo libre adplanum ordinemconferi pfî,quo fîntinuentufadlia, amp;per partes pci pi queât, multo firmius ac promptius iudiciû parabitur,q fi uniuerfa grammaticorum placid ta femel aceruatim ingeranuPræ:« terea iftæminutiæ plus in fcmo;^ menti continent,quàm aliqui exi^î ftimantîex quibus certè in confia dationibus tu de feripto, tum de feilten

fententianon pauca fuppetentar gumenta * Quod fi tarnen inridat nodus diffialior óóinextricabilis, non fuadeo ibi diutius hærêdum, autuebementer indignandu» Pro feólu enim in ftudijs opus eft non indignatione, ut ille præclare dia: xit^Notetur ergo locus,donee po llerior lectio, uel homo idoneus uel liber opportune obueniens, fcrupulS eximat » Expofui meam fententia de formando ftudio He braicæ literaturæ, amp;nbsp;quidc uerbo fins quam meumingeniumferat, aut nonnulli probent. Sed dabût ueniam æqui, fi præfationis loco, quam pro more quorundam alias res agens facere potuiflem, de re* bus utililTimis, amp;nbsp;facri ftudij pris mas partes continentibus uel gar c v

1

- ratio DISCENDI

nui ucl diHerui loquacius,celle a^f nimo bcncuolêti nieum iudicium aperui ♦ lam in præceptis ab omni prolixitate abftinebo, atqj uerbis tantum neceflarrjs utar.

Ante ingreflum opens amp;nbsp;iUud indicabo, quodliteris uelmedio^ enter operatos iam latere non po teft,Hebraica literatura,quemad^ moduamp;cognatas linguas Chab dgam,Indicam,0CArabicam,non . ^cedere uia Latin is Grgeisue pro S trita,utlegendo amp;fcribendo àle^ I ua dextrorfum eatur, fed contra f 1 niftrorfum à dextra ordo duci tur. Î Paginarum quocp fades Latinis prior,Hebræis eftpofterior* Nec nonludæorum codices initiu ha^ bent, ubi aliarum linguarum libd = finemcapiuntt Quern ordincmL 1 dæi 1

' HEB RAI CA. ' nbsp;nbsp;56 dæifuorûftoltdi admiratores ue^ hementer approbant, amp;nbsp;gentium cæterarû confuetudini prefcrunt, ut maxime naturalem, Mam in to ta fermé natura motû canonial amp;nbsp;kgitimu à dextris in leuas partes fieri,perpetuoaftris atq; mundo exortu in occafum uolucntibus. Huie opinioni contradicitFranci feus T iffardus amp;nbsp;alq, quafieg die ludæis dixerint de afini umbra liti gant ♦ Mihi quidem confy deranti formas Heb.elementorû,aut quæ inde nata parentis fimilitudinem amplius cuftodierunt,ut Chaldea 8d Arabica, quibus gens T urcoic hodie utitur, non aliarationem fe cutos fufpicaripoffum inuêtores literarum,q comoditatem pingen di.Si enim charaderes litcraru die

RATIO DIS CE ND I

Iigentius uerfentur, amp;nbsp;eorum du^ étus infpidantur, apparcbit omni no aptius efle faciliuscp, ftilu à dc^ xtra in Gniftram ducere in efFigi;# andis Gngulis dementis amp;nbsp;copine« gendis in diétionum feriem * Hoe ubi fuit dccretu, mox fuaGt ratio, pro fronte h abed am parte, quam nos dorfuin facimus » Confecta^; neus etiam fuit ordo in totis codb cibus,ut prima pagina effet in de^# xtraparte,ultima in finiftro late^ re, In hoc opere quu uniuerfa pras cepta Latinis propemodum uergt; bis tradita fint, Latinus etiam or«« do feruatus eftJn exêplis Hebrat cis reponendis adextra leuorfum duda eft uerfuum SC didionum feries^

57

ÏNSTITVTIONVM

GRAMMATICARVM DE UN-gua Hebræa liber prior Theo-* dori Bibiliandri«.

Oc opère grammatica rû infticutionû'induas partes diuifo,fubducês rationem ad profedus difeentium, in priore libro fîmpli ciflîme de literis amp;nbsp;earü apicibus explicabo, quomodoep fiât ex eis fyllabæ, amp;cxfyllabis dictiones^ Deinde aperiam difcriminalitera rum 5lt; diebonumjn quibus ana^ logica dcductio uerfatur atcp pers: agitur^

DE LECTION E, PRI« mMin^ de litcrw»

1 quot;'V^ones Hebraicæ, amp;nbsp;quic« fij-ûd omnino lingua fonare

INSTITV T. GRAMMAT, poteft, Iltens att^; apidbus perfcn . buntun Literæ quibus oraculadi uinafunt ad mcmonam comprc^? heiifa amp;nbsp;notata, tuginti duæ exi^ ftunt» Quarum figuras nommai amp;nbsp;uoces cpbrcuinimc abfoluamgt; In fecudo autem libro corruptam ledtionem, amp;nbsp;aliorum pugnantes opinioncs referam»

Vd« Hf Ddlfïb Gimei Beth Aleph in 1 nbsp;3^ 3, K

Ldmfci Caj^h nbsp;nbsp;nbsp;lod nbsp;nbsp;Teth nbsp;nbsp;Heth ZdW

5 13 : un T ’Tzlt;i^e P^ ^^^ Samcen N«« Ment quot;d no » nbsp;o 13 013

Thau nbsp;Schin nbsp;R« nbsp;nbsp;Kap»

n nbsp;nbsp;xip quot;1 nbsp;nbsp;?

Quint^ ex illis dum in fine fed buntur, alia forma pinguntur, $ ill medrjs êlt; principes d^âion^^^

LIBER PRIOR. 58

Ill literaeinmemlineafimftru las: tus telles reliquo circulo neditur; in reliquis lineola tranfuerfa deor fum protenditur ♦ Sic enim arrifit fenbis elegadam 00 decorem afFes ctantibus» Vocatur autem fuis no minib» adfumpto epitheto, mem finale autclaufum : caph, nun,pe, tzade finale feu expliciturn ♦ Atep iftas elemêtorum effigies uide, ut fuis nods exaéte internofcere dis ffas» Suntenim quædamitaproîï pinquf,ut fi obiter quafi^ perfun done afpicias, proclitic altera pro altera capias etiam cum detrimen to reru : quod Lxx* interpredbus Ct al iff no raro ufu uenit.Sin pref* fius intuebere, no defunt differen tiarum notæ,per quas mutuum in terftinguunturt Simulachra inui*

' INSTITV T. GRAMMAT, cem pârum abludentia luxta con=« ftituam, quod unum præftare po tefthicprgceptoris opera» Studio fi oculis in tenus circumfpiciantto turn literaru corpufculum, lineas, flexus,angulos Sé hiatus, per quæ difcrepant» Specie colluduntbeth caph amp;nbsp;nun 13 3» He amp;nbsp;heth PU. Dalcth,res, caph finale '^’quot;A. Vau, sain amp;nbsp;nun finale p '^» Sa^ mech amp;nbsp;mem finale n o »Thau èC pc finale tMn» Propofui nomina H terarum, ut extant inLatinis codi cibus Hieronymi Sc Bibliorum fa crorü, formascp demonftraui elc^ mêtorum» Supereft, ut dicatur de poteftateuodbusep literaru» CTi^ coonitio elcmentalis diftribuitut àludæis magiftris fecundum or^ | gana uods humane,ut quinep aifi , oneiv ;

LIBER PRIOR. 59 gnentImguæ, Daleth teth lamed nun thau : Quatuor lab ij s, Beth uau mem pe: Quatuor palato,Gi-mei tod caph kuph: Quatuor guts turi, Aleph heheth ain:Quinc^dê tib ♦ Zam famech tzade res fchin«. Sonus enim qui dementis iftis no tat ecu fignis,maxime indiget ope ralinguæ,labiorum,palati, guttu ns autdentium ♦ Ex qua differêtia fans iam liquet, quæ uox quiue fo nus fingularum literarn proprius fit, nempe quodHebraica el emeu ta fono imitaturfere Latinam lite ram,quæ prima in nomine ipforu acditur, utbetli fonet b noftrum, amp;nbsp;gimel g,amp; fie deinceps. Vcrùm quia non eft cuiufuis auris, utFas bins inquit, fonos exigere, uehes* menter^ confunditurfonus He»

f

IN STI T VT. GRAMMAT.

braicarum literarû,præfcrom que funteiufdem inftrumentiàludps amp;:ludaizâdbus Stvayvûîs-afçJbocur fim per omnia elemêta,amp; pronun ciadonêindicabo, fi non exadtam certè proximam fynceræ atq^uer, naculæ

• ^ Âlephunamamp; propria uOiî cem nô habet, fed eft ueluti palus in uerfu defixus, cui afRoantur uo cales quælibet. Proin cuiufeunep uocalis aut diphthógi ( ut pro mo re Latinorum loquar) nota fuerit appofita, earn leniter ègutture q?^ nüciariiubet,ut u^w Ada,Edom, Isbofeth,Ophir,Vr,Aerætzgt;

3 Beth fono refertbnoftrum, ^□3 Babehquæadfumptafyllaba mimauit ad Græcos amp;nbsp;Latinos Babylon. Puncto farta ifthæc lite ra.

LIBER PRIOR, ’4® ta » CJuod litcrarû fonurn interdit» ut fuo loco dicetur, b acrius Ô^ g^* niinumpoUet,ut «s^ Abba, ^ Gimcl punefto inferiptum g uehementiusfonatur, quale Fvo-mani efferunt ante uocales a o u '?*’'')?5 Gabriel, In medio diélio^ num duplex g pollet infixopuiv óello,ut ^AtA Haggai,quiAggcus nobis dicitur ♦ Vacuum apice fo-natur glene,quafi^ afpiratum, ut g fonatur ante uocalês Latinas i et e, quot;^^ Geon,uel Gheon,

•^ Daleth pundio inferiptum d forte feu geminum exhibet, abseg püdello inteftino d mollius amp;nbsp;fla tu enunciatum ualet, ut ^^^ Da« uid ’''^ py En gaddi,

^ He afpiratio lenior atquc teas nuis eft, utplerunq^ prætermittas ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi)

1

I N s T IT V T, ! G R A M H A T.

tur Hebf ♦ uocibus in alienam lin# guamdifcedentibuSj'Q’n^'^^Abra ■ ham t\TÇ Sara» Quando expers eft uocall’s pûô:i, ut fermé fokt in fine,inter pronuncianddm fuppri mitur,utcp ludaei loquunturslt;|uic fcit,uelut in fuperiori exemplo Sa ra » Tametfi finale apice imprefTo quidam efflandam cenfent, quod mihinondifplicet^ut rv^bbn Ale lu ia,uel potius haleluiah»

•^ Vaunonunauoceprofertur* Islam exors punctorum, autuoca km Habens appofitam,u confo# nans reprxfentat,ut ^y Tzaf, uel tzau,’'^^:^ VafthuQuódfiaccefï ' ferit intrinfecus apex,lFgeminum æquatjUt n^y T ziffa» Apieem im^ pofitumcapiti gerens o uocalem literam exhibet,ut TV^'Sü Tobias» .

Pundo

LIBER PRIOR. -41 Pundio in ucntrc indito uocalcm uredditjUt o’^z? lebus*

^ Zain,z, hoc eft Græcam lite* ramzeta,uel Latinum f, non ftri* dulum amp;nbsp;quafi df ualeu Quo fo*^ no fermé in proprijs nommibus cxprefTumeft, ’\^b^:i’\ Dfebulon,' fine Zabulon, i^w Èfdras. »’ .'n Heth afpirationc craffam'Ore’ patulo exhalatam, ut^ didCety* mologicus, qui propria nomina interpretatus eft, duplicem afpira tionem obtinet ♦ Hunc fpirimue* hemetiorem ut fatis exprimèrent interprétés, in ch fiue x Graecoru fæpiflîme comutarunt, ut '^jp Ha ran fiue Charan ♦Quern loch Me* fopotamiæ fcriptores ethnici ap* peUant Chartas»

•^ lodnuncuocalis i, nunc con* f lt;n

INSTITVT. GRAMMAT.

fonans i exiflitin pronundando# nunc occultatur. 1 confonas repu tatur, quacunq^ uocali adiedta, ut '^^'^'; Iarden,q fluuius lordanis ap^ pelIatur,n^^W lehuda. In hoe au^ tê diflonat à gimel graciohori, qj ipfum efferturcumfpiritu, iodue ro fincflatu,pennde aefinitaris i UOGal€mædere,ut\?3À'i lobclbltyl Iabum,fed MSa ghobe. Vocalfs eftin cake didtionum pofita præ^ cedentibus uocalibus a o u,utdi phthongi fiant ai oi u),ut^n amp;nbsp;’'n Haiunalyllaba.Sic ^ää goiS^^’^bs galut In monafyllabis ena dictioif nibus medium locum tenens præ cedêteuocea,ut r’'a Baith. Nunc tarnen moris eft fubdere apicem, nihilo tarnen fecius uerbo manen

te monofyUabo, rijs Baith* Ad hunc

LIBER PRIOR. 44 hunc modum iod poteftatcm uo^ calls obtinet etiam in uerbis dua-rum 00 pluriunify 11 ab arum, quo# ties ante uauuel caph finale poni# tur,præcedêteuocali a,ut vSp A# Iai£ ?.’'W uel ^\’^Wcum apice, de baraich* Non legi traditur à conci liabulo ludæorum, quoties præcc dit uox e,nec iod habuerit pro# prium pun(ftum,ut tS'ia Beth ‘■“□'y dibre,V*’5'A debaræcha:que omia cfferuntur, quafi iod nullum fcris ptum effet. Sunt tarnen qui per di phthongumpronuncient dibreu Quibus libenter affentior,amp; iudi co legendum effe quodfcriptum cftin Hebraico fermone:quemad modum Quintilianus cenfuit in Græcis atq? Latinis. Poft uocem i quad oq? fono quidem intermit#

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f üq

Ï N s T I T V T. GRAMMAT.

titur, fed tarnen longam fyllabam ex breuireddit,ut ^’'^^ bijna, qua fi fcriptum fît TOs *

^ Caph grauidumpûctello in* teftino c uel k fonat, ut '?’P‘3^ Car mel, qui mons Carmelus eft ♦ Ex* personeris iUius ch uel x Græca nicum exhibet,ut '^lû’? Lamech.

O Samech f obtufum eft, non acutum fîbilans: quem fonum ob tinet Latinalitera f uocales a o u antecedés. Acriorenimfîbilus eft fequêtibus e ueli,ut ’‘pa^o Sarbek ^ Ain fîcut aleph nounamuo^» cemobtinet perpetuó,fed cuiuQ cunq^ uocalis notafueritadiecta, ea uelutgargarifmo ex gutture tor quenda eft. Quam literam orient talis natio tanto conatu efferebat, ut LxXf Græcishaudpropiusmc lius^

LIIER'» PRIOR»'' 45 Ituscß poffent exhibere, quam fî 7aMAa,id eft,fonû g præmittcrcnt, ut ^yÿ TzoarfîueSegonHocta=s men haud feceruntin ommbus,ut 'pysBaak ;

^ Pc bifariam enuciatur » Nam prægnans apice profertur utp, Si in medio ut pp geminum, 'Obs^’^ö pilgggfch» Vacuum punélo fnoa ftrumfeu ph Græcû æquipollet» biquoddementum ferme permu tatû eft » '?i’’û ficol '?IÄ'^iïi Phenuel fiuePhanueb

JJf T Sade fonum habet, que nec Græcus fermo necLatinus agnos: fcit,authore Hieron » qui uocem NætzerEfa. xi^tradäsaitj^yipcr ÿ literam feribitur, cuius propries* tatem amp;nbsp;fonum inter s amp;nbsp;f katis: nus fermo no exprimit » Eft enim

IMSTITVT. GRAMMAT, ftridulus amp;nbsp;ftriélis dêdbus uixlirt gug imprcHione profertur. Interés prêtes utGrccis homi'nibus amp;La nmsutcunep repræfen tarent, per fonum s reddidcrunt,ut PÂt^^ï Sa baoth, quod per tz notare foleo T Zebaoth difFerentiæ caufainter zaïn ÖÓ zade, ut illud z fiue df ua^ leat, hoe uero tz fiue tf lingua uali dius in dentes impulfa.

P Kuph fono differt à caph, quatum ain ab aleph, ut caph qui^ dem e uel k fonetur, kuph autê ma iori gutturis mfu ædatur, q crafitf fimeuods* Quo fono credidcrim ueteres enuncialTe, amp;^ Auguftino luftiano placere animaduertimus, ut W’^A’^ Quorc,^'ü^'''PQuintus, , quodludæifcribunt 53S’AüS’'Â'7gt;.Cæ ■ terum quia uox ifta lingua: Græ^»

Cæ

LIBER PRIOR» *44

Cîc dccft, interprétés in cappa mus nbsp;nbsp;4

tarût, ufuscß obtinuit, ut per cuel k rependat '^□’T? Carban fiue Cor bona»

quot;^fj Schin duobus modis profer tur, apice cornibus impofito, ena uocis diuerfitatê indicante ♦ Pun^ Ó:um enim dextro cornu oeftans s effertur per craffumftridorem, ut fi ^ ,uel feb fono committas.Si niftro uero cornu puncccllo infij dente, acutiffimo ftridore proféré: tur, lingua in dentes compreflbs illifa, ut V^^ttAtC» Schomron,^^^ fehaquær Jduefterut interdum in s fimplex,interdu in ff geminum n''5Cgt;'Q Meffiah» Alterum plerunq^ in f unicum,ficutamp;prius iiïud,ut t\ÿÇ Sara *w Sur»

^ Thau infixo pundo xditur

INSTITVT. GRAMMAT.

Ut th Hue ^ Grgcorum, ’pa'^n Thu bat Garens apiccblcforumpccu^ haremuocem expetit» Qyifonus cfFicitur, fi prima lingua inter pau lulum diductos detes inferta, uox hteræ noftræ f, uel df ædatur, ut V^Ar^ dforadfo,uel Thoratho * In ^'»prijs integreadnos traductis fc^? rein th uel 3 mutatum cofpiritur* Tc th,Lamed, Mem ,Nun,Res, Latinas literas plandUme repræ^ fen tat, qua? primæ in ipforum no minibus confpiciutur, t, 1, m, n, r, ut ’□'p'®^T lerufalam, ’^üaBætæn» Quum uero didum fit quinq;lL teras aliter effingi per fines didio num,aliter per media et principia, ilia tarnen hadenus de fonts elesf mentoru dida omnibus Ioris con ueniuntjUtin '\’O^i Na?æman,clctf men tu

LIBER PRIOR» ’4V metum in capite accakepofitum retinct eandem uocem»

Literarum fonos Sé figuras diffe rentes fimplici breuitateindicaui, lt;juæ omnes quantum ad fyllaba» rum conftitutionem attinet, pro confonatibus habendæ funuNec enim quibufcuncp literis coniun* dis fyllaba confiât, nifi uocalibus adfumptis,quæ in numero uigin^ tiduarum literarum non habetur apud Hebræos, fed noris quibuG dam extra uerfum appêfilibus de^ fignâtur ♦ Nam quas literas ’*^n W grâmariciuocales appellant,ab'qt uocalium pundtorum adminicu* lo funt omniu «(jiuvoTara 'pfa/x/xaTo:» Confequens ergo eft, ut de apici* bus feu punch's dicatur.

DE A P 1 C l B V s.

INSTITVT. GRAMMAT.

HEbræi oracula diuina Iitcris ad memoriæ fubfidium corn prehendentes literis fupra expofi^ üs utuntur,amp; prætcrea multis ua^ hjs^ apicibus. Prophanas autem res perfcribentes literarum notis ferme contenu funt breuitaus ftu dio uocalibus extrinfecus fubin^ tellectis. Quæ ratio feribendi amp;nbsp;le gendi ad literatos fpcciat, nee inei pientes morari debet. Cæterum pun et o rum feu apiculorum pars uocalium amp;nbsp;diphthongorum mu nere{ungitur,pars profodiasno# tat.Prions generis xq. funt, quo^ rum x. fub uerfu,duo fuperius lis» teris applicata uoccs primas amp;nbsp;ad miniculares repræfentât, quas uo cales et diphthôgos appellare con fueuimuSt Vocantur^ à gramma tids

LIBER PRIOR. 46 ti’ci's paflîm pun(fta,uocalcs 5 pun® dia uocalia,motiones,amp; fi quod fi mile nomen eft. In quorum tracta tione multa opera grammaticis in fumpta eft fæpe ( nifi faUor ) præ^ ter rationê amp;nbsp;citra difcctium com moda ♦ Quapropter de illis etiam ^breuiftime atcp clariffime pote^ ro,dicam, digerens fecundum or^ dinem uocalium noftrarum a e i 0 u y.

Quametz apex literis fubftra tusfignat a craffum SCpinguead , uocalemo mclinans,ut u^ Ada. Eiufdê foni eftex illo compofitu puiidlum -. hatcphquametz,fed non eiufdem quantitatis.IUud em produdu a exiftit, hoe correptu: hoc enim illipundu .- præfixum affingeq quod uoeatur fcheua^ud

■ ÏNSTITVT GRAMMAT.

hateph,ideft,rapidû,ut ''gt;5 Hab’.

- Pathah darum a repræfentat, '^^’’?^$ Ariel. Eiufdemuocis eft cum ipfo compofitum -= Hateph pathah,fed correprius efferédum, ut 'n^A’GS? Amora, qd in Gomorlt;f rha detortum eft.

- Tzere gracile atq^ rotundum c magis declinans ad i quam ad a fonatur,ut AAs« Ephod.

. Scheua ucl Hateph e tanta lin guac edentate corripit inpronun ciando, utaures propemodu fuß« fugiatconcurrentibus literisquse fine media uocaliuna comprehen fione proferripoflunt,ut nn'Otf AberahS fiue Abraha. Sic in Get

manica lingua berebt uel bjebb gemacht uel gmac^t indifferent« terpronunciatur. .

• i LIBER PRIOR. 47

v Sægol exprimitur ctcmpcra^ tuinuocali a,utconflatamuoceni habcat ex a amp;nbsp;e, '^■q^ Lamxch. Quomodo fonatur iam e Latino rum ii^piç Græcorum fequentitf bus bquidis^ut nia^ Acmær. Eo^ dem fono uerum correptiori pro« nunciatur exeo compofim « Hass tephfægol,ut ’o^'^Ä Aepbraim.

W Hirekunicus apiculus fub litc ris i uocalemnoftram fonoæmu Iatur,ut ^^slfch '7«^’!^Ifraêl.

À Holemplcrûqj fubiedambas bet literam uau taquam bafim, ut ’Q’y^s Odacm^Enunciaturenimut o uocalis. Sub tract o uau püéruni ipfum p onitur fupra uerfum inter capita coiundarum literarum,fcd ' nbsp;nbsp;pertinens ad antecedêtem, ut u'^

Odgm. HÏc admonendus cft tyro

. IN s TIT VT. GRAMMAT.

cinitî ponens huius Iiteraturæ,fæ«^ pifTime fieri ut unicum punctum iftudfimuluocalê o repræfentet, fimul fchin literæ uocem interftin , guat, ut y^n Hofchea, quafifcri^ ptum effet y^ÄU. Etrurfum, n^’y Solet,perinde quafi fcriptum effet

^ Schurek punctum eft Temper expetens fundamentu literæ uau, cui innitatur,ut np^ADuma. Cæ terum in explicatione literarum fu perius dictum eft, uau habente uo calem adiunftam fimul cp pumftel lum in uêtre,id fignare,uti uau fo^ no geminari ffpronucietur, uclut W27 liffaferu.

Kibutzuox conflata eft exu et i:quomodo Galli u Latinum e# nundan^aut Græci bene y pfilon prüfe#

; LIBER PRIOR. ’48 profereteSjUt^ craffius clica,c(iio* modo Germani u diphthongum pronunciant, ut r^sp Sucoth uel Tyco th, ’''?’P ^luA» milki,

DE SYLLABIS.

I Am ex 11 tens amp;nbsp;cohærenteuoca h feu apice hunt fyllabæ, fic ut uoxhterg prior ædatur, Sduocalis fonus pofterior,ut z ba, 5 ga» V is* des à litcris incipi, atep in uocalem defini. Similiter duæ lucre in fylla bamconfhringutur intericdtauo=' eali, ut '^3 bar, .x» gam. V nicum heth in fine didionis pofitumha=; bens fubieclauocem pathah,poft ipfam enunciatur. Nlonenimob aliam caufam in hunc mo dum ad^ bibetur,cp ut hæc afpiratio clarion rifono poffitexprimi, mi Ruah,

INS T IT VT. GRAMMAT.

non Ruba, ^'’i£’'n Mefcbiah, non mefchiha. Errât, qui putantidem obferuandumin litcrahe quæeft ienior afpiratio : nSas enim cornés inodeproferturgaboha,non ga^ boah. Porro ficut ex literis 8^ uOis calibus conflanturfyUabæjita ex fyllabaru connexu didiones con^ rd'untur,exdidionibus^ oratio ’ extruit,7fli^fcha/mar,''0^n ^Ta^^s Aefch/e/morde/ra/chai» Cuftof diainuiasmeas»

DEPROSODIIS.

ALterum genus pundorum fe , ci, quod profodiarum amp;nbsp;ao centuum uice defungitur in ludco rum literatura ♦ Cuius aliquot etia diferimina funt, quemadmoduni Ladnus quo c^ ferme aut Græcus narijs

LIBER PRIOR., , nbsp;nbsp;nbsp;49

Harps profodps diftinguftur» Primo Hebræïs apices duo funt liocem literarum uel intendentes uel rémittentes, Dages amp;nbsp;Raphe.. Cages,id eft,aggrauatio, pundel lum eft fingulare medps literis ins fcriptum,indicans intenta uel pos? tius gemmatauoce proferedas, ut ^3Dauid,in quo uerbo litera d priori loco uehementius eft expri menda ^ in calce, quafi fcriptuni fit Ddawd^n^nr'Thchilla.Poteft ante infigi certas ob caufas omnis bus literis,præter “^ynm, quæ gut turis nifu prolatæ iftam intention nem refpuunt. Proin talis apex lis teræhæ circa diélionum fines imü preftus uel fubietftus uocatur Hes bræis mapik,fignificans litera efte pronuncianda non occultandam

§ in

INS Tl T VT. GRAMMAT, auribus ♦ Infcrprctatur nanep ma:# pikprodnctiuLf, ut t^Sax gaboha, r.'OA^ Thomah» Raphe lenimeii fioni ficat, mirioahonê, aut remiQ fionem Et eft lineola tranfuerfa li terai^ capitibus fuperiiidudla,mo nens literam ubenore fpintu mol hterep fonandam,ut b“^ Berechn Olim diligenter apponebatur lite ris iftis fex ras d;Q,t]uum res hori» taretur, lern' motu organorum uo cis proferendas. Nune breuitatis oratia amp;nbsp;compedf) pretermittit in fcribendo,extrinfecus autem intel ligitur impoftaliteris, quæcuncp notam dages non receperunt in gremium luum* Vnde canon ge# n eralis datur ♦ Omnis litera pucto dages uacua cenfetur per profos diä raphe molli ta, ut ppA^ lofeph.

Sic

LIBER PRIOR. 5« Sic Græd fermonis uerba in onit bus fyllabis enunciâdo deprimun tur,quæacutiaut inflcxi toni fignum non receperunt.

Eft etiarn lineola trâfuerfa in fe^r rie diftionum conftringens duo uerba fub unu tonum acutü,prio ris didionis tono expulfo W~'nia ma zé ir\pù~’ni7’ia miquene^ cæ fæph^Græd banc profodia uocât vlt;jgt;lp fubunionem,Hcbrgi makaph coadiuum feu conclufionem. Èft prætereauirgularediffîme auers fu defcendens, quam uocant mæ^^ thæg retinaculum feu frenum, amp;nbsp;Amada obqcem, ÔC Gaeiaboatugt; Indicat autem fyllabam,cuius lites ris fubdita eft tradim amp;nbsp;quafi cirt cunflexo tono enunciandam, ut ’'iPô'^o bérachthanidn haedidios

g «n

INSTITV T» GR À MM A T.

he fyllaba im'ti'alis be longiufcula mora tenditur,quafi lonqi tempo ris profodiam haberet affignata^ Syllabaüero tha eleuat acuto to» no» Anteperiodi fignumpomtur ctia tail's uirgula,fed ea folummoi do indicium facit,eam fyllaba effe profodiæ federn, quæ in uerfu co modius pingitur, ut ^3'3 dæbær^ Eft enim luculentior fcriptio, q; fi ad hunc modu pingatur “ïO^ poft quod fignum fi continuer!tur uer ba, fignu abfolutæ fententiæ non fan’s confpicuum eft»

Quicquid iam præter fuperius diéla literis appingitur apicu feu puncloru feu uirgularum,ea pro^ fo diarum figna funt, quæ paruni apto nomine tropos appellarunt» 1 Hebrïci turn t'^ï'ji accentiones feu i

WJOO'M''

tïBE R PRIOR. $1 m^oo'taJ^iai» uodtant,tum gcneralios re nomine ’□■'’layü modificati5esgt;' Quibus tria fimulaptiffîmeindû cantur, eleuatio dcpreffioqj fylla^ barum in legendo, modulationes mufîcæ,ôô oratioms intcrftitia,ut diftinguatur in commata, cola, amp;nbsp;periodos. Pofteriora duo pertii? nentmagis ad profedos in literis* Quantu attinet ad fimplicem pro nunciationem, qua grammaticus animaduertit,ut una fyllaba per acutam uocem elata reliquæ depri mantur, hoc fcire debent Hebraic cæ linguæ cupidi SC feduli difcipu li,ubicuncp uiderint notas iftas ac centuum fiue fuprauerfum fiue in fra, ibi acuti toni fyllabam exifte* 1 re,ut ^ÙA 8ó ^O^ 8^ quot;i^’A amp;nbsp;x •Tiÿj muluç fimilia (Suntenimfigna g v

INSTITV T. GRAMMAT» huiufcemodi drdter xxiirj)dabar« Quod fi occurrat dictio plures^=r fodias amplexata, prima occupât Ïocû grâmatici accentus,ut ;^wn’J lehofchua. Hoc enim à natura in^ fti tutum cft, ut in didione una o^ mnes fyllabæ deprimantur, unica duntaxatacuta uel inflcxa,utln^ hononficabilitudinitatibus, fola ta antepcnulrimam fyllabâ acuit reliquis omibus deprefTis » In hoc autcm inferuitur auribus, ut acuta uox ultima lyllab am obtincs gra^« ui permutetur in curfu uerboru, quem Græd uocant a-uMtnemf) » Si enim fyllabæ acuatur finales dum uerba continuada funt, fubfultas amp;inruauis nafcit fermo. Ad qua offenfam aurm dcclinanda,quc fu pra modu funt delicatæ, inftitutu cft à

’ LIBER PRIOR* -51 cftàfolertibus fonoru exadloribgt; ut ultiniæ fyllabæ non acuantur ufq? ad terminum aliquem oratio nis puta membrum, aut comma, autperiodum,red diCtioncs æqua bill tono pronundetur donee oc^ currat in fequeti uerbo uel acutus uel circunflexus tonus,ut ww^a ^''jf?^ i^l? Berefchith bara Elo^ him* De notis caftigationum, ut Vi^n 2^ w6 Wt^ fuo loco dicetur*.

Atep ifta præcepta puto abunde faccre ad facultatê legendi Hebrai caparandam, fi uclbidui labor ^ ftudium accefferit* Sed quia non omnesftudiofi Hebraicæliteram ræ operam docêtis uoce uiua poG funt habere, qui arbiter legêtibus adfiftens uitia pronunciationis ca ftiget, Pfalmum fecundum 110#

I N S T 1 T V T. GRAMMAT.

ftris Iltens Slt; profodijs defenba» ut uelut ad normam exigant hoc cxemplo hactenus depronuncia^ tione Ii'nguæ Ifraëliticæ ti'adfta.

Ùamma râgefehù goim, uleyms mim iehegu^rik. lithiatzebù mal chef ^æ'rætz, uerozenîm nofedu iahad:al(fiuegal)Iehouàucal^me fchihô. NIenathequa æth mofo rotheimofuenafchelichamimmen nuabotheimo. lofchèb baffeha^ maimhfehak: Adonaî qleag^la mo. Az^ iedabèr eleimo beappôt ubâharono iebàhalemo . Vaani nafächthi malcual ^Tz/onhar^ quadfchk Afapperâ,æl^hôk, lé^ houa amàr elai,beni atha : Ani ha ijomielidethicha. Scheàlmimm:« cnni,ucgthcnà gô-im,nâhalathæ* cha:uaahyzâthchàaphfei aretz.

quot; Thé^

LIBER PRIOR. -55 Theroem bcfchebætbarzel î Ci* chliiotzèr thenappetzém, Ve as tha melachim hafcilu : hiffafcrù, fehophthei arætz» Ibedù æth le* houa beprea : ueghilu bircada. Naflehequ b ar,pen iæenaph ue thobedu daerech,d^qbeàr cime* àt appô:Âfchrei cal hofei bógt; Expreffî noftris dementis quic* quid Hebraids notis feriptum eft, niß quod feheua interdum præ* teri^quum citra fonum illius lite* racbcnecoalefcunt. Quaedahaud fdo an féliciter poffintreddijficu* ti litera kuph,ain,iod dagelTatum, amp;nbsp;fimilia, nifi quis contentus efle uclit alteri præfixa litera g, altera uero litera con duplicata. Nomen quoc^ TtTfayfOMiUaTO^ M^U^ fuis de* mentis retuli lehoua,unde fluxifle

ÏNSTITVT. GRAMMAT.

uidentur obliqui louisjouem, lö^ uc,qui nominatiuum Latinæ for^» mæ lupiter neutiquam referut,fed àludæis mutuo accept! uidentur» ludæiquadâ ^uperftitione potius quam religione,hoc nominis diui nijquod a^tcrcjiar/j 1^ ÂVfxtfùJVxTC/j exi ftimant,nufquamlegunt, feduice ipfius proferut Adonai, quod do minumfonauAbftinent quotas fcribendo facratiffimo illo quater nione ludæi extra facros codices, ne uidelicet nomen dei abs re ufur pent:fed loco nAWfcribunt Vuel ^\uel h,uel ^^W»Hocetiamobï« feruatum cft diligêter à ludæis, ne fine permoti religione, fiue confia lentes leéloribus, in fine uerfuunt partem uocis fcribat, partemcp in priiicipium fcquenns uerfus trafi ponant

LIBER PRIOR, 54 ponant, Quum ergo fpatium extremum uerfus Integra didtionem minus recipit, uel litera finali pros: tradia longius hiatum explent,uel quibufdam literis pofitis, denuo fcnbuntdidtionem integrata fuis dementis, Quæ res hic commode uixpoteft exemplo demonftrari, Vtcuneptamê delibabo,Si ueniat in extremo uerfu feribendu ï^W ’C^rv'^t^.Neclocus fitcapaxdidhóis 'o'nVl^jUel litera thau r—•\ logius extendetur,uel '? « fuperiorem uer fum claudent,ac fequentis initium eritucrbum wia'?«, Porrôludæi compendium fcribendi fedrantur etia, fi quid prophani literis man^ dant: quodin fecudo libro aptius indicabitur, lam analogiæ obiers Uationes oftendendae funt breui*

, ÏNSTITVT, GRAMMAT.

teramp;dilucide. Primum^ dicen# dum de radice, ut ludæi uocant» de^ litcris radicalibus amp;fcruilib»

DE LEGITIMA VOCVM fritnogeiMrum Mimitione deq^ Uteris jörm^tims fei^ chnraderißicii»

O Mm’s ma docendi fecudum rationê artem^ inftituta fo^ let per notiora in cognitionê igno tarum rerum deducere,quæ uel di feen dg rei principia continent, uel natursc nonullam uicinitatem, ut fimulachrum quoddam exhibeat, id^ inlpidendum, quod animus percipcre debet, oculis ex parte proponat. Quocirca progreflum analogi£c,quauoces Hebræifcr^' monis uarijs cafibus flexibus^ia dantur ad exprunenda fenfa men tis,

LIBER PRIOR» 57 tisjper ca conab or demonftrare, quæ pueris- etiam in lingua Latis na,uel Greca, uel Germanica infti tutis pcrfpccta funt » Hoc ern mo^ do literaturæ Ifraèliticæ non paru obfeuritatis amp;nbsp;molcftic adimetur, fi quidiudico» Nam in omnibus linguis per magna ingénia cultis amp;nbsp;politis (adde barbaras quoep non prorfum ncglcctas ) cernitur decreto nature conftitutum, ut ab una origine cuiufpiamuerbi plu^^ rimæ inclinationes amp;nbsp;difcrimina deriuentur elementorum adieCtio ne, detradlioe, autpermutatione, certis legibus comprehenfa. In fer mone Almanorum thema amp;nbsp;qua fi matrix deductitiortr nomen eft, autlmperatiuumuerbi monofyk labumïcuïadiedis, detraólis,muö

h

INSTITVT GRAMMAT.

tatisue 11 ten’s affinguntur innumc ri propemodu habitus» Sit exem# pli gratia primitiuû nomen^mAU» quod uirum Latinis fonat. Huic adieda litera s detorquetipfum in gignendi cafum bC6 MtAHÓ. Sylla ba fubiecta transformat in plurati uum numcrum, mAltttCtt» Adie^ lt;ftio h' defleéfit diminutiuum intc^ rim uocali a permutata, mctthlu Terminatio lid) reddit adiediuu amp;^ aduerbium qualitatis mAttltC^* Cui fuperadditæ fyllabæ cv, amp;nbsp;cfÏ comparatiui Sé fuperlatiui produ cunt gradus manlid)«:/ manlid d)c|ï» Inde formatur amp;nbsp;uerbu nu* bendi fignificatum Habens martij ncn^Præpofita particula priuandi cm feu vn,pHirima quoq? inde^* ïèruntur onmatthe^ / 0ttmanU*

4)^1^*

LIBER PRIOR, 56 i^Ct ♦ Infinita quoC^ cum co com^ poiluntur alia prgfixa,aliapo ftp 0 fita, fd)ibman/ butman/ Uttbs:? matt« tnatt^afft/ manfd^AntZ tnattrecb^ * ^^ multa alia, quails: quam non fit fœcundiffîmum no men^Rurfum pofitio fit Germani cæ deriuationis, à Latinis tarnen trafrumpta,|c^jtb,fcribe Jude pre fens indicatiui defleefiitur præpofi tis perfonis, id) f^tib ♦ Et in fine fumptac(i fecundæ perfonæters: minatione uel et tertiæ perfonæ, dicitur,btt fcbubcfl/ ber febubet: quæ pleruncp per fyncopen effe=î runtur, b» fd)nb)î / ber fd^ubt-Pluralis numerus temper exprimi tur adiedafyllaba eub ad prima fingularem perfona, fi modo cirs: cuiaone tempus lUud non cofida h 0

^INSTITVT. GRAMMAT.

tur»Tune cm una eft uox in omni bus pfoms umurq^ numcn. j^c^ fd):ib/wir fd):ibe0.3d} jc^mbZ xvftfd):eibatb. 3d) l?an gfeb«^ bctt/bte banb gfd)uben» Præteri turn imperfeftum pleruncp uariat indicé uocalcm feu diphthongu, qualis eft i in uerbo |d):tb,ut dica tur, 3d) febuib / treib / fd):eigb/ beif^ 00c. Cui adduntur in calce ter minationes fuperiores, btt (ebtet^ beß , aut exclufo f pierun que, fd):etbt/ ft fd)jeibenb. Prima etiâ perfona amp;nbsp;tertia ßngularis in hoc tepore fermefimiles funt,ficutin optatiui modi præterito imperfe^ Óo.Præteritu perfedtû amp;nbsp;plufcps^ perfedû in omnibus uerbis Ger^ mani circûloquuntur per uerbum habeo uel fum^ natura cuiufq5,Ô^ per

LIBER PRIOR, 57 per participiu paHiuu prctcn’ti tê» pohs,quod uel in en defînitpræfi xalitera g,uel in t,g|'d)nbc/gfd)la gen/gfange / g^mafft/pUgt uel gcpUgt/gttobtS^cdiiain præteri tis unica forma eftdutaxat uerbo ^Ah uel bin uariato ♦ ^d) ban gfd^jiben/bcrbatgfd^ubc. 3dgt; batt gfebnben» Adhuemodum tota coniugatio uerbi pafTiui ex=f primitur per huiufmodi particle pium Slt;uerbûfubftantiuû, jlcb With gfebnbe, 3d) warb gfd)n ben, 3d) bin gfebnben gftn * Be fie deinceps^Futuru indicatiui per infinitiuum, qui formatur ab im^ peratiuo adiefla en fyllaba, circus loquutur amp;nbsp;per uerbum fubftan^^ tiuum,3cb wwb fd):ibcn.Opta;^ tiui praetcritum imperfectum ua^ h iq

’ 1N s TIT V T. GRAMMAT.

riat etiam media uocalem plerult;^, 3d) wet bas td) fd):cb * I nancp {yncerum uerfum eft in e mixtum cum uoce i, quali fono ludæi pro* ferût fchcua per nafum.Prima per fona fere adfumit e litera, bA^ id) J^Zcbc*caetera ut in indicatiuo de ducunt.Coniunóliuus per omnia têporaamp; perfonas exprimiturin* dicatiuo præmifla coniunétione bO uel fo amp;c. po id) fd):ib/b0 id) fd)ïcib / als id) bAn 0(^«'bcnZ «Ad) bem id) 1) Att 0fdgt;«bc/ wen td) wirb febubendmperatiui ter* tia perfona fitadfeita uocali e, plu ralis numerus iuxta comunem le* gern per ttb ♦ Et pronomê redius poftponitur quam contra, (ebtib bU/fd):ibcber/fd):tbcnbfy. In* finitiuus deducitur per adiedas li* teras

LIBER PRIOR. ■ T 58 teras en, Quern modumufurpât exprîmentes fupina amp;nbsp;gerundia, 0Onfc^«bdt. QuaperiphrafiLa rinus ferme gaudet ferip turn ire, I^nbeit wevbcttjfcripturu effe^ 3m febubett/vom fd^nbctt/vott bc6 pb^tbenö wegez ce tp $cfd)n bcttjuel concifius jf^ubctt.Par^ ticipium præfentis temporis dedu citur perenb inddens in termina? tionem pluralis numeri modi ins: dicatiui fd^ubctlbî cui adiecit lites: ram nouclla quædâ elegâtia pbu bcttbc. Nomen uerbale geftorem operis fignificans dedinatur fylla ba CV/(d}ïibcvlt;ct fignificans rè W* Xó^tvo/j, quodrcrunatura permit:^ tit in Itcbincbnat^cbnblicbîbzdcb It'd) / verberbheb : quæ amp;nbsp;aÆ^ ue interdum fignificant amp;nbsp;neutras h üq

INSTITV T. GRAMMAT.

liter,cm fdxt»hd) frieg,non Ut fie dicâ nocibile,fed nocens et inconi modatiuû bellum. Nomina quo=^ que rem ßgnificantia uarqs modis deriuantur,gfc^nflt/t0b/gfAttgZ SpbefftSfe. Quata uero turba de dutßitiorum amp;nbsp;compoßtorum ab ifto uerbo fupereft 7 Sedhic ßften dusgradus, quûamp;hæcuelut araf^ 7« introduxiffe quibufdäfaftidio fis uidear.Ego quidem eo libetius ifta retuli,quod uidentur adinftis» tutum noftrum facere,infuper^ ad obferuationem noftræ uema^ eulæ linguæ nonnihil cÔferre,quâ profeet o negligere turpiffîmû eft, amp;exteris linguis tatum ætatis im^ pendere. Quod^ dico de Germa nica lingua,idipfum cenfeo facien dumftudiofis omibus in fuæ gen tis

LIBER PRIOR» ' y9 tis fermonCjUtnon minus ßbi co=t lendum purent fermone patrinm, (Juam olim Romani fepræcipua cura amp;nbsp;diligentia exercuerut in fer monc fuo,cuius ufus nunqua non erat, dultum^ 00 inutile uiderunt Greco fermoni operam magnam nauare, nec fibi facultatcm popu:= laris eloquij parare» Habent aus? tem aliæ quoep barbara: linguae fuam proportionem , amp;nbsp;leges à natura fixas, quantum ego potui haélenus experiri.Dc linguaucro Latina aut Græca illud oftendere fuperuacaneû foret» Nunc propio fitum altius ingrediamur » lllauox prima, quæ fobolem numerofam ita parit, amp;nbsp;genus fuum latiffimc propagat,origo dictionum appel Ïatur,SC paresis matrix, amp;nbsp;ftirps, h V

INSTITV T. GRAMMAT. thema,po(îtio,primitiuû, primo:* genium, ut^ loquuntur Hebræi, nindamentum,amp; fcaturigo,amp; ras: dix. Litercautcm quibus uerbum principale fcribit, appellari folent uarie, fundamentales, fubftantia^ les,principales,originales,radica# leSjefTentiales, naturales, propriæ, primitiuæ,primogeniæ»Quæ aus: tem accedunt propter inclinatios: nem,eas uocantfamulantes, ferui lcs,miniftratorias, accidêtales,ao ccfrorias,aduêtitias,adfcititias,for matiuas,chara(n:erifticas, figuratie uas,etfi quod eft fîmile uocabulu. Cæterum quæ literæ inter flechten dum uelut prefradæ intereunt elf minâturcp, uocarepofTumus de^^ ciduas,labiles, caducas, reieculas» abiedidas, refugas , abftractilcs, extern«

LIBER PRIOR. quot;nbsp;’60

lt;^terminabilcs,dcfcctiuas, amp;nbsp;fimi libus appdlationibus.Radix autê fiue thema didtionu in Hebraico fermone folet effe uerbum actiuæ aut neutralis fignificationis, tem=r poris præ teriti, modi enunciatiui, fingularis numeri, mafculini gene ris,tertiæ pfonæ,ut'pÿQ fecitmasgt; Negat tarnen interdum rerum na tura, ut Gt actio exiftetibus rebus, ut ziWJ? herba.Difputatu eft etiam in fcholis, actione quandocp ante rem efle, rurfumep rem quandoep ante actionem. luxta quam ratios: nem ordine quoepnaturænomis: nafuntinterdupriorauerbis Ve rum ut dixi, primogeniu Hebrats: cæ uocis ferè exiftit uerbum aedi?^ uumautneutru. Superfunt etiam multa fuis partibus ÔC mebris dcgt;=

ÏNSTITVT» GRAMMAT» fcdla,quæ fortafle poflent ex rccc ptis authoribus integrari, fi omia conogiflet legere , quæ fermone funt Ifraëlidco defcripta ♦ Huius generis déféqua plurimacÔtinet Latinus fermo, amp;illo redundant tioretiam Græcus»

Porró uox primogenita fi no^ men fit aut uerbum, tribus literis uelut elementis fcribitur, quæfub ftatialcs dicunt, qualefcuncp fint» Pauca compledtuntur quatuor li# teras » Mulla fimplicia uerba qnq^ literarum Hebraicarum cenfentur àclariffîmis grammaticÓrum, fed peregrina,puta Aegyptiorumaut alterius gentis exteræ, à qua tales noces cum rebus adlud^os migra rint » Cuius generis eft in hiftoria creationis y^'^öy fignificans ani#

LIBER PRIOR. 6f mal Aegypti,quod ranam efTere^ cepimus atraslatoribus«Eadidio iam in mille formas 8d fpecies tor^ quetur, uel fola mutatione apicu, Ut 'pyö fecitj'ppt opus:ueloccafu amp;nbsp;interim literarum,ut ’W defcen dit, An defcendemeladiedionelitf terarum circa principium, finem SCmediUjUtVsya fac 'jS^a? faciet, n'pgQ'^facienttuel fimul adietflione atcp detraó;ione literarum, ut U^a perculTit, noApercutite. In qua dis étionc adfutæ funt duæliteræ he in capite,atcp uau in calcc. Intercis: derut autem naturales,nun initias lis, amp;nbsp;he finalis. Proinde in explo tandis uerbis ad canones artis ora maticæ, utcp more loquar Hebrai co,in erued is radicibus,pariter ad uentitie extraneæ^ literæ funt am

• INSTI T VT. GRAMMAT.

putâdac, panter^ radicales fî qiiæ dcfcCüp funt, erunt in locum fuum reftituêdæ. Vt fi occurrat n^'^'n exutam litera thau amp;nbsp;fyllaba W nudam radicem extrahes ^Tav?, fu per qua démuni poffîs etymologi ca in confilium adhiberc, quid pri ma conditione atq? inftituto fignî ficet. Proximacognitio eft,quid thauinprincipio, quid ni in fine alFingant.Sicuocem ’^anpercuti^ te, præparabis ad indicium ÔC exa men, fî poftquam ademeris he Ô^ uau , poftliminio^ reduxeris in fuum locu nun amp;nbsp;headhibeas di^ ctionarios,qui refpondebunt np? id fonare, quod Romanis pereuf» fit. Præceptiones uero dcinclina# tione uocum aperient, quid mini«» fterij exequatur he in fronte, quid uaU

LIBER PRIOR. él uauin ocdpitio proprietatis con=ï dliet. Sunt autem dictionary ads ordin cm elcmentorum cofcripti, Ut prima fint uerba,quæ indpiunt ab aleph, amp;nbsp;in his prima rurfurn, quæproximâ litcram habetbeth, amp;nbsp;fic deinceps. Liters’ porro deci duæ diligenter funt animo imprL mendæ, utpofteaquam per infie^ élionem uods una uel altera litera fuerit amifTa, uelociter mentê per omnia drcumferens elementacas duca, uerbum in cenfuram propo fitu inftaures.A capite uerborum fæpe auellitur nun ’^aï acceffît, ’Q?5 accede. Iod quoCß iam fimplicitcr aby cirur,iam in uau commutatur, S^^fduitjy^föto, ÿ^’35n notum fa dto. Aleph rarius perditur yw di cam pro ‘Vö^^ E medio protru*

I N s T LT V T, GRAMMAT.

dituruau '^as intellexit, quot;^a întelU^ gens. Idem exiftimaiit quidam fie ri aleph amp;nbsp;iod medium locum ob tinetibus, ut ’□p dicatur pro ’cSV^ Quod fcrupulofius traditur,^ utt lius. Afine auferturhe, TV33, migra uit, S'p^migrauerunt. Cuius natu^ ram imitatur aleph, fed rarilfimc. Ad hæc quoties litera geminatur, poteft femel abfjcidages ccuuefti gio in fcqucs elementu imprelTo, ut □00 amp;nbsp;30 circuiuitj^^zp amp;nbsp;^ap circumiuerunt. Defeótiuo igitut themate oblato uarie multiplici:f tercptcntadum eft ab initio, num à capite rcicctuni fit nun ueliod, num uau è medio, num he à cake, nu litera duplicata femel ommilTa fit,num iod uel nun à parte priore atcp apofteriorcfimulhe perdita;

fintt

LIBER PRIOR. éj fint ♦ Quam conieéhiram admua^ bunt interprètes Ôlt;^ circunftantia^ rum coparatio, donee ufu rerum iftarû parato ftatim agnofcas, ^d detrimenu paffum fit uerbu quod libet ♦ t^sc minor diligêtia amp;nbsp;acris infpedio requiritur, ut certa con« ftituatur fentêtia de literis, an pro fubftantialibus, änne pro adfeitii tijs amp;nbsp;formatiuis in oblata uoce ac cipiantur.De qua rebreuius mihi dicendum uideo,cp pleriqj gram# maticorum fecerint,non optime ifto pado cofulentes huius lingug tyronibus. Rem igitur uniuerfam bic fummatim copledar etiudiciu diriga: in fecudo autem libro par* ticulas fingulatim perfequar. Ete* nim quum fint elemêta fermonis Palæftini uigintiduo, ex eis æqua

INSTITV T. GRAMMAT.

tis partibus undedm ppetuó funt cflentialia, quæ nullum officium grammaticinegotrj obeunt.Qusc comprehenduntur ad fubfidium memoriæhis didionibus, quot;öp ©B Vpy yu. Hæ literæ in quacûqj par teuerborû collocatæprofubftan tialibus habcdæ funt, nec ulterius perquirendum, ecquam affedio^ nem literariam didioni exploran dæ induxerint ♦ Nam quod femel amp;nbsp;iterum nice aduenticiarum fup« ponuntur, ut quum P'^pn pro P^n fa-ibit, fitpermetaplafmu, quiratione compofitionis Sharif moni^literas interdû mutuo traf» fumit. Reliquæ undecim uarie pri mitiuo adfutæ uel una tantum uel plures,id^ uel in principio, uel in medio, ueladfinem, diftinguunt tempo

■ ‘'LIBER. PRIOR, 64 têpora, modos,pcrfonas ^formas, numeros,genus : deriuantaliano mina amp;nbsp;ucrba: omnium perfonæ« turn utriufep numeri, omnium^ generum pronomina fubnedut,. Inter quas literas iterum hoc diferi minis eft,quód illg quatuor ^rsb^ ad caput folum thematis adhibitæ famulanturjn media didione aut fine haud minus ad fubftantia per tinent quam fuperiores undedm. Quatuor uero nn ^5 in capite et in calceintcrdum miniftrant: in mes: dia didione fubftantialium natus: ram obunet, Porro tres r^v ubiqj locorum extrinfecus uel intrinfetf eus adhiberi folcuThau in medio rariffime famulatur,redius^ iun« geretur cum nn quot;^^ ♦ Vau in calcc di äionum rato fubftanualis eft, in

»Jï

INSTITV T. GRAMMAT, capite nunquam,in medio fæpiflt me » Iod in meditullio uerboruin amp;nbsp;ultima parte haud frequêter ad ftirpe attinet, in priore parte, nuc radicalis, nunc adnafcens offendi tur, Prindpium dictionis uoco, quod eft ante literas fubftâtiales: finem,quod poftpofitum eftzme^ dium, quod intra primam amp;nbsp;uitlij mam literam eflentialem continet tur, Vt in uerbo wiawpn he adiedum eft in capite ’M in cake, thau media- uoci eft infertum ♦ Ra dix enim ‘^3'®' ♦ Quu igitur occur»« runt iftæ undecim literæ, diliaen»« ter funt pertentandæacuentilansf dæ. Nec enim femper miniftrant, nee femper thematis pars natura«» lis funt, fed ancipitem habent coU ditionem. Quorum offidaamp;ua»«

- - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;num

LIBER PRIOR. 65 fiuuRimin pofteriorilibro quan ta fide diligentiacp potero,confcri bam ad eas fiteras tanquam ad ca^ pita redigens totam prope analo* giæ rations ♦ Id quod licerct etiam in Græca,in Latina, in Germanic ca, in alrjs quoc^ linguis fadtitare. Sed illud non placuit ingeniofifli mis grammaticorum, ut re tarn ua ria amp;nbsp;multiplia unu in cumulum congefta imperitos rerum adobs ruerent. ludæi aliquanto prudent tins quamnoftrates de literis ferui libus id tantum tradunt uno in lo ' 'co,quod in uerboru amp;nbsp;nominum indinationibus nondum ufu ue^ nit.Cacterum ut non conducit ftu diofos ante perceptas communes declinationu formulas ifto nego^ tio diuexari, fic iiideturin primis

i in

INSTITVT. GRAMMAT.

Utile, orammatica re ad hunc mo^ dum coUeda,indicem præparare, qui memoriam adiuuetres copre«; henfas paruin diligêtcnntcrdum alTeruantem: qui^ primis dunta« xatliteris imbutum dirigat ad lo;# cos præceptionum,quibus fepara tim explicatur unaquæc^ pars ana logiægt; interim in difcutiendis uo* cibus fandæ linguae ftudiofi adhi béant in confilium didionarios, traslationes,rerumcp prxTcntium conditionem, doneciftius fupellc dilis aceruo diuite propofito «v de fumant, quod loco explicando maxime deferuiet»

Principia amp;^ quafi fontes aperui, cx quibus uoeû declinationes eer«« tis legibus deriuanturïnuncuer«» bis in certas clafles digeftis fingu^ ioruni

’ LIBER. PRIOR. 64 Îomni natura amp;proprictatcs de# darabo*

DE PARTIBVS ORATIONIS.

VNiuerfitas didionum è quU bus tan^ parribus Hebræo rumfermoextruitur in tria gene# ra poteft abfumi, quorum unum copleditur nomina reru, alterum adioncs, tertiu reliquas uoceso# mnes,quæ per fe nihil fignant,fed alqs duobus gcneribmelutgluti# nu infufa conrefut ad fententiS ex plicanda : quæ confignificatiua fo lent appellari* Ethis uocum diferi minibus ars grammaticoruapri# mordqs fuit contenta ♦ Sequent! temporeCut homines a^^Ksi/yi? gau dent rebus inueris addere ) nume rum ilium auxerut, tertium genus i uij '

INSTITV T. GRAMMAT.

diducentes in pronomîna,præpo fitiones,aduerbïa,coniunóiones, amp;nbsp;interieétiones ♦ Modum etiam iicrbi feparatim ponetes nomina« runt participium, Ea cura amp;nbsp;ftu^ dium rcs traditas ampliandi ade« git noftros etia de fermone ludæo rum præcipientes, ut totidem par tes orationis conftituerent. Quæ res magis ad pondus rerum amp;nbsp;la« boremdifcentium uidetur facere, quam ad fcientiam adiuuandam* Vnde cummagiftris Hebræisin tradatu negotq huius contentus ero tribus generibus uocum, quo rum duo uoces dedinabiles com« prehendunt nomina amp;nbsp;uerba, ter tium uero inuariabiles didaones» Etenim fi partium orationis fum« ma diducatur in nomina et uerba, 8C

LIBER PRIOR. 67 5^ quæ peculian'ter diétiones Io« dæis uocantur,cômodepoteft fill gulorum conditio explicari*

DE v E R B o.

VErbum Hebræis diatur bpQ adio ♦ Huius generis eft uox fignificas agere aut pati cum tépos? ris intelledu.Cui fubiedaeftpars orationis,qua Grgci AÏTOxo-quot;ï 1-^^ft* ni participium appellat. Accident tia uerbi fex uulgo numerantur, ordo, forma, tempus, numerus, perfona,genus. Cæterûutomnia planiöra exhibeantur, dicam de alijs etiam conditionibus 8^ quali tatibus,quibus natura uerbi conti net,de modo,fpecie,figura,fignifi catione feu genere*

0 R D o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

INSTITVT. GRAMMAT.

ORdïnêludæi nVsA.i.feótionc difcretionem^ uocant. Eam pofTumus aut claflem uocarc, aut comugatione,aut inchnationem Gr^corum imitatione. Nihil enim aliud eft quam norma, fecundum quam uerbum in uarios uultus Si habitus transformatur.Eam Græ ci difcemût indicio præfentis tem porisindicatiuimodi,ut tijiija hæs bens T^ literas ante » ftatuant prix* mæ inclin adonis, Atyw uero habês literam y décernant fecundæincli nationis.Latinorum quidam con ieduram inclina donis collegerut experfona fecundaindicatiuimo di præfentis temporis. Maxima uc ro pars e uócali ante re infinidui terminations, Alemanicæ lingua coniugadonum formulæ coftitui poftent

tlBÉR PRIOR, 68 pofTentiuxta uocales uel diphtho gosimperariuijf^C^/^cb / fc^ub/ WUf/ buw ï quibus adfjcerentur fuæ diphthongi, Wnrd) / biCg/ ^Ct^y bo: / fowf uel fauf uariata dialede, pud) / pud) • Refer tetia an confonas fimplexponatur, an gemina * Ex quibus nafcitur inter inclinandum difcrimen, Haud ab (Ïmiliter Hebræi coniuoationis in dicium eolligunt ex literis,quibus fenbitur primitiuum,prout ob fer uatione cognitap funtper coniuga none perdi,mutari, repeti, autfir^r mo gradu perGftere, Vnde fors mulis indinanonuinditafunt etia nomina, ut alia dicantur Integra, alia defediua, alia fupprimetia ek mentum, alialiteram geminantia, aliaquadrata, De numero autera

'INSTITVT. GRAMMAT.

coniuaationum feu claffîum fiuc ordinu contrauertitur inter gram maticos,quüuiam inftedendi ean demproponant. Mihi rem exa^ clius confyderanti plana amp;nbsp;opties mamrarionem fequens diftindió formulais inclinandi uidetur,qua Mofes Kimhi fermé fecutus eft,ut odlo ponantur cl alles atq; connu ganones. Prima efto uerboru per jfcólorum, quæ literas fubftantia# les tenacilfimeretinet, nee ullam finit defcifcere, ut '\po uifitauit, Sunt autem quæ neeprimam radi calem habent iod uel nun, neculti ma he,nec aliud eiufmodi fequeiv tium coniugationum. Secuda uer bis à nun incipiêtibus affignetur, quod infledendo fæpeoccidit, ut Mj^accelfitj’jjA accede, '©■’A^admo uit»

LIBER PRIOR. ’ 69 uit* Tertia debeturliterapnmam iodhabentibus, quæinterdu pers» ditur, interdû in uau permutatur, ut AT defcêdiL,^'^ deicende, ^'i-An deduxit* Cum bis aliquid cogna# tioniseft prima literam aleph ha# bêtibus,ut ^TüVi dicapro ^'Gi^ilt;amp; ^ipSi« adda pro r^*»©««* Quard or# dinis funt uerba mediam radicis uau habentia,ut po intellexit, -^^ in telligens, pon erudiuit * Quibus propinqua cenfentur nónulta per iod uel aleph circa mediüfcripta, ut h'’'^ odoratus eft^osv furrexit* Eft tarnen alia conditio iftorum, quam literam uau haben tiü, quan doquidem litera iod uel aleph 110 natura, fed quodâ cafu ineft ipfis* Nam ab origine prima iftis elemc tis fcripta, inter infledédumhaud

ÎNSTITVT, GRAMMAT.

amittunt, ut av fimultates gcflit, □^■^ haufit. Adquintüordmenl pertinent, quæ in he definunt ple^ runc^intercides, interdum in iod ud thaueuanefeens Tx^A reuelauii^ ïV?? reuelarunt, nrS-Areuelauitfcc^ mina, ’QW''?? reuelaftis.Horumna turam fapiunt in aleph terminata, ut S37 uocauit, n«^p uocauifti,au ribus fonum aleph nihil fentienti bus. Sexto in ordine collocantur fecudam radicis literam geminan# tia, quæ interdum Integra cxiftut, fæpiffîme uero duplicata literam abi)ciunt,ut »09 ï^âo circumiuci« runt,r’\30 circuifti. Quæ priniam amp;nbsp;fecundâ, uel primam amp;nbsp;tertiam fiiniles habent, non funt eiufdem generis,ut yby deglutiuit,n^^pcf rexiuln fepuma clalTem pertinent fimul

- LIBER PRIOR» ye fimul à iod uel nun mdpientia, amp;nbsp;in he defînentia, utinterdum per«» dant amp;nbsp;primam amp;^ nouiffîmam li teramiuxta confuetudincmfupctf dus expofitarum cSiugationum, ut nn^ dir exit, “^n dirige: in quo fo lum res de fubftantia fupereft, fie hpi pereufifit, '^npercute»Qu^imi tantur elementum aleph alterutro in latere habentia,ri,B^ coxit,tMS co quam, t^V timuit,AiST timuimus. Odaui ordinis cêfentur, quæcon ftant quatuor literis fubftantialü bus,id^ diuerfo modo» V el enim finguntur ex fuperioruin coniuga tionum uerbis unauclduabus hgt; teris duplicatis,ut 'jöiamp;^bböiced* dit,';'2:\2lt;'75'75 rotauit,uel primorf genia funt quandex^ nulla repen# talitera,ut laono proruitfuuritu»

INSTITV T, GRAMMAT.

His accenfentur,quæ duabus hte^ ris geminaris cuaduntquinq^htcsf rarù,ut '‘,'\2~’nn intumuitficutfer^ mentum»

Ad extremum illud eft in geriet re notandum, quædam uerba ex^« tare in pluribus ordinibus no ua^ riata fignificarione, quemadmo^ dum Latini dicuntferuéreóffers« uëre, lauere ac lauareJd GræcorU fermo frequêrius admitot. Multa quoep huius generis collegit Da«« uid Kimhi, ut in fecundo libro m^ dicabitur,Quam licet interim uo^ care coniugationis heterofim, ut trio amp;nbsp;n^o de fijt, n^b 8d .npa ao ‘^^p’t 5 toV V^'S‘?2 quot;\'?: iuit, ^TO Si TW dedit ♦ Proin quo ties uerbum dandi,uel accip4endi,uel ambulan di fuis literis truncatum occurrit»

11011

LIBER PRIOR. ' i^i non iam adradkem n'^'b aut ‘ij'^n reducere par eft, quæ in pci'fcCtOi rum formula indinantur, fed ad themataiUa, quæ primas literas a« mittunt.

CONIVGATIO SIVE RE-äiuijirmauelf^ccies.

ALtera conditio uerboru Y!» ftrudtura feu ædifîcatio dick tur,nimirum quod per earn uerba C3ctruantur,amp;peruarios habitus tum uocis tum fignificationis mul tiplicia fiant. Noftris placuituoca bulum coniugationis, quod nor-mam decÜnationis Latinisrepræ fentat. Magis fortafle quadraues rit appellatio formæ,uel fpeciei. Viel fignificationis, uel deriuatios® nis.Compleiftiturenimduas uer#

: -' IN s T LT V T. GRAMMAT.

bi quaUtates, quæ in literatoru di^ fdplina ferè dicuntur forma ÔC ge nus:quæ plané uidetur fpedes feu formg deriuanuorum, quibus uct borum proprietas et modus figni ficandiuariat, ut ^*3^ inprimitiua fpecic fignificat,fecutus eft: muta? ta fpecic t^A'^ infedatus eft fignat, ut frequêtatiuum appellari poffîu ïterumep transformatum tV^'^j ex adiuo redditum eft pafliuum: qd Græce melius reddi poteft Miu' KTKi^ id eft perfecutionc tolerauit. Hic quoCp non probe côuenit in^ ter grâmaticos fuper numéro for^f marum, alps quinq; ponentibus, alps nouem, alrjs feptem, plcrifcp odoponentibus.Quorumratioî» nés alibi refera totum hundocum penitius difeutiens, in quo uel ma xima

•1quot; LIBER PRIOR. Î’I xiitiauis et copia fermonis Hebra ici repofita cft.In prcfcntiarum fat fiierit nouifle, per hoc uerborum accidens proprietatem amp;nbsp;fignifica tionis modum transfiguran. Cæs terum fubducda ratione feptem ui dêtur omnino fpecies præponen dæ,quarûuim celebriorem,quam uerbis accommodant, pro incipiss cntium cruditione hic tradam,absf folutiorem difcuffionê pofteriori libello refcruans.

PRIMA uocatur Ieuis,in qua uer bü fimpliciter fignificat adiue aut neutralitcr. Sub qua forma dicho nes fermé in lexica funt relata, ut fecit, 5^^ acceffit, y^^ nouit, ^Sa intellexit, n^ÿ egit w toton^» dit,in©3 inclinauit.Similia funt hcc Latinis uerbis formæperfedææ» : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k ij

INSTITVT. GRAMMAT.

óiui aut neutralis fignificatus. Pk run.cp funt primogenia,interdü, ut fupra di dtum eft, à nomine de# duda, ut ab TOha'.fapiês deriuatu uolunt, n^t^ fapienter egit.

SECVNDA uocaturniphealano bili uerbo adhunemodum figura to byûs, in qua uerba fignificant proprie pati»Formatur autem per nun formatiua literam capiti præ# fixam, ’^SMintcUedus eft^^^Qiuifi tatus eft.

TERTIA uocatur piel, 8ó gram’s, amp;nbsp;dageflata: quaeformaturuoca# liumutatione,pundicp dages im# preffîone,fi media radicis litera fit capaxeius pun(fti,ut '\'pônA'gt;Qæ fi media litera dages répudier, fub prima litera tzere longa uocalis in uicem illius fuppomtur.In hac for

1114

LIBER PRIOR. 75 ma talern uim adfumut uerba,ut fî gnificent aocrc uehemeter ac mub turn, unde confequatur opus du^ raturUj'^’P uberrimefortunauit, jhpQ uiribus ton's aperuit, ad corp per uim effregit, ut in poftemm baud temere daudatur. Quædam in prima forma neutraliterfignifi cantia,hic euadunt adiua tranfitU uajTOO^ lætus fuit, n^z''^ exhilara=: uit. V erba quarti ordinis habensr tia media literam uau, terriam radi calêgeminant,’D'Svgt; fuiTexitj^'a^f erc’xit.

qvarta pual uocatur, amp;femtf per fignificatpafriue,adiuo tertiae fpeciei exiftente. Formatur etiam ut fuperior, mutationeuocalium thematis amp;nbsp;dages mediae radicis inferto,modo nórefpuat: alioqui k iq

IN s TIT VT. GRAMMAT, longum punctum ad primam ra* dicis pofitum fuppkt defec^tu api* cis, ^quot;^^ planiffîme uifitatus eft, P’^t^ exhilaratus eft, ’^•)i Fortuna# tus eft locupletiftima benediction ne. Verbaquarti ordiniseodem modo formantur ad hanc fignifi# cationem paflïuam,quo ad proxi mam aéliuam, geminata uidelicet ultima radicis litera, In hoe differ rentia eft, quod adiuum habet uo calem tzere,pafliuühabetpathah, ’O’öAp eredus eft,

QViNTA uocatur auerbonobk liore ’?^3mp hipheib A noftris no# minatur etiam fecundo tranfitiua, amp;nbsp;à ui fignificadi,fecit facere, Ver ba nanep in ipfam dedudta, ft fue# rint prima origine neutra , fient tranfitiua : fin merint tranfitiua in forma

LIBER PRIOR, 74 forma primiriua, hic bis tranßtiua euadunt, ut per medium effîciens inferatur afFeó:io,uelutcraffius di çam, fignifieantimpeUereati^ adi gerealiquem utagat, amp;omnino authoré cfTe opens ♦ Formatur au tem per he radici præfixum,Slt; iod ante ultimam fubftantiæ litera m:* fertum, ut ïA’iï? reuerfus cft, :i^wn reduxitj^ia^ cuftodiuit, TTöTT^fc cit cuftodire,hoc eft, non quidem ipfe cuftodiuit, fed uel imperio uel precibus,uel precio, uel alio quo« uispado effecit,ut alius cuftodft *‘et,’?atficomedi^’‘?’';i^n fecit corne dere,hoc eft, author comedendi fuit uel cibos fubminiftrando, uel fuadendo, uel ad edendu inhori» tando,

SEXTA hapheal dida proximo . . k iiq

• ïNSTITVT. GRAMMAT. actiuæ paflionê rcdpiLEms qc^ Ïi tera cft tormanua he, fed cum alps uocalib.ut ^^3 in£eUexit,pan cru^ diuit,'\3'^neruditus eft,rgt;')p excidit, r«’’'^pn fedt excindere, M’an fadus eftexcindere uelexdndi,hoc eft, quorundam opera procuratu eft, utexrirparctun

SEPTIM A uocaturhithpaahamp;^rc ciproca,06retranfitiua, Paflio ern refleditunn agens, ut panter adi ue atqj pafliue fignifieet uerbum, idemcp fitagens atcp patiens.Qua cnergiauna uoce exprimere omni is negatum eft, ni fi qua: cognationem propiorem habent cum Hebræa. Coguntur autem al tenus fermonis hommes uti uer^f

bo amp;nbsp;pronomine.Quod emLafl nidicunt, mortem fibi confciuit, Heb.

LIBER PRIOR. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Ç

Heb.promptiffîme diät PS^SlûpTH hoceftjinterfeat fe uel mcerore, uel laqueo,uel fame, toxico,ferro» Procreatur ex themaris fubftâtia, fi côiU2;ationis piel infinitiuo cha* raderifticæliteræ rnpræfigantur, ^^vQ infinitiuus eft tertiæ formæ, quæ piel amp;nbsp;dageflata nominatur» Inde fit ^^^rn, uel ^porrmifitauit feipfum fiueàfeipfouifitatus eft. Prima radicis etiâ dages adfumit, fi una iftaru fex fuerit P0^ ’va ♦ Infi nitiuus tertiæ formæ ‘^’^aeft^Vn« de huius formæ trahitur uerbum '^*)’arn feipfum benedixit, n’ttSx» erigerc fignificat à OAp furrexit, ’OTaSX’^p feipfum erexit ♦ Fit etiam metathefis charaderifticæthau,ut poft primam literam fubftâtialem inferatur, fi quatuor iftarum una k v

IN s T IT V T GRAMMAT.

Eicn't iryo^,ut *naP'Ç’n cuftodiuic feipfum,feu cauit fibi: quod aures magis probant, utpote w^mvôt^oiI', quàm “^’ijrn»

o c T A v A nominatur quadrata, quamformari putant in omnium ordinSuerbis litera uaupoftprM mam thematis infulta,ut ^p^s lite ris quatuor expreffum. Cæterum ui et modo fignifîcadi nihil difTen tit à tertia forma amp;nbsp;quarta, in qui#’ bus duratio effedtus amp;nbsp;perpetui#’ tas intdligiuNcc temere aliud uct burn iuxta iftam fpeciem déclina^* turn ofFendes, quàm ordinis quat P,ut litera duplicata uicemgerat punéli dages. Proinde non abfut de iftam forma fub prioribus coU éludât folertiftîmi ludæoru magi’« ftf i,ut uerbis media literam efteH’« v , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tialcrrt

' tl BER PR to R, ’76 tialcm uau habentibus eadem fit, qug aliarumclalTiuinuerbis tertia uel quarta»

Hadenus formas feptemexpo* fui pro captu prima rudimêta po« nenau in Hebraicofermone,qui« bus uerba transformantur in ua« rios fignificationü habitus, in qui bus non raro enaUage contingiq ut in fecuda, uel tertia, uel quinta, Uel feptima forma idem fignifice« tur, quod in prima, præfertim in uerbis carêtibus parère,aut à neu« tralibus prognatis,ut ’cK’pipræüa tus eft,ngt;ay gcrminauit,'^'’VV^P’'o iecit,bbBnnorauit,Pcnitius tarnen rem conlyderantibus, amp;nbsp;in his amp;nbsp;in fimilibus natura fpecici, quam ïnduerunt,apparebit»

Sub hoc uerboRt accidente com

INSTITV T. quot;GRAMMAT, prehendi fpeciê amp;nbsp;forma fatis iani Iiquet,adde genus etiam uerbi, ut mos L-atinus appellate obtinuit» Omne uerbum enim uel primitiv# uum eft, uel denuatiuum* Prima uerborum forma plerunCp eft ori go uocis, ut fpecies primitiua cos» gnominari poffit. Cæterumfîue primogenitu uerbum fit fiue à no mineprognatum, aut adionem fi uæ intra agens confumi tur,aut in aliud extenditur. Prio^ ris generis Hebrad uocantexeun^ tia uerba, Latini actiua tranfiouai ut Vü’gt;£’cuftodiuit, ‘^□’^ confregit. Pofterioris generis uerba dicutut ludæis ftaria, Latinis neutra, Gra: ris auygt;7ra3« per fe palTiua, ut '^’?9 luit, ïi’^dedit,^^^ dormiuit.Dor^' miat enim quis etia Endymionis fomnum,

/

LIBER PRIOR.;’, 77 fomnû,nemo tarnen præter ilium qui dormit 3 aliquo modo afficiu Vnde à ftantibus uerbis iuxta re* rumnaturam pafTiuanô poflunt rite fingi,ut '^'?m figurate id fonat, quod'Vpn. Germanietiamiduer biuoce paffîua enunciant, iBv i|î 0Altgeiî. Tertia amp;nbsp;quarta forma exhibent nobis frequentatiua* Re liquas autem deriuatorum fpecies Larini, Græci, aut Germanici fer# monis, utinchoatiua, deiyderati* ua,diminutiua,imitatiua, non niß uerborum circuitu eloquuntur,ut ^^nn^is incipitcalere,pro incas lefcit, a’^ra'? xût^ appetimm habet adfcribêdum,pro fcripturit, t53?’Q “AV^ parum canit, pro cantillar, Va» V'^a *\'?n ambulat inuiapa# tris fui,pro patrizai»

- 1N S T l T V T. GRAMMAT, TEMPVS ET MODVÏ.

MOdum ÔC tempus duo UCT^ borum accidentia fub ununi nomen concluduntludæi 'j'o% qd definitionê atcp determinationem fonat, maxime temporist Ea funt numéro fex,præteritum,præfens, medium,imperatiuus, infinitiuus fiueorigOjôdfuturumt Quidam curiofius quàm diligêtius tria dun taxât, præteritum, imperatiuum, amp;nbsp;futurum appeUatione uerbi di^ gnantur, reliqua tria nominibus accenfent:Quæ côtrouerfia eft ab tenus temporis amp;nbsp;loeit Mue enun ciationes uerbi baud inepte in fc% diferimina diftinctas aperiam, La tini fermonis confuetudine adhb bitatSexenimiftis fine modis fine defignanombus Hebr^ieloquun

LIBER PRIOR. 78 tur non incomode, quicquid Ro^ mani amp;nbsp;Græci tanto agmine tern porum amp;Smodoru, præfentï, præ terito imperfedojperfedojpluf^ perfe(flo,indefinito,futuro,indica riuo,iniperatiuo,fubiuncliuo,pre catjuo,potetiali,infinitiuo, gerun dio,fupino,parncipio,amp; fi qui's a« lius eftpræter illos.Differentiaue ro modi à tempore uidetur, fi naturae inftitutu in loquendo intuea mur,quod tempus (ut nomen pre fc gerit) définit adiones an præ^ terierint, anne inftent, an futuræ fint:Modus autem habitu amp;nbsp;qua* fipropofitumloquentis defignat* Autenim quid fiat, quid factum fiqquidimpendeat, enunciamus, aut iubemus, aut defy deriu amp;nbsp;uo* turn noftru prodimus,quid fieri

INSTITVT, GRAMMAT.

placeat,autaólionem adioni conlt;» ferimus, aut rem cum actione con cretam producimus,aut adionem fignificamus nullis perfonaru amp;^ numeri dreunftantqs implidtam* Quos animi conatus narijs locuiï tionibus iftæ cultilTimg linguæ^;* dunt : facrum eloquiüuerbis par^^ cum, rebus ftipatum 8ó denfum, pauculis enunciationibus omne illud effidt»

Ordine naturæ primum locum obtinet præteritum, quod uiuö^ uirtute refert noftrum preteritum indicatiui modi. Aliquoties etiarn præteritum imperfec^tu, aut pluf^ perfed:ü,qiiod deprehédereopor tet ex toto fermonis textu, quenv admodum uerbum A^ü uiGtauit GenCt xxi» refert præteritum im^*

. LIBER -PRIOR quot;nbsp;79 prefeetü: Dominus autê uifîtabàt Saram, Efdræ b præteritum per^ fedtum: Ipfeuifîtauîtme» Ruth b pluf^perfedû: Quonia uîfîtaue=# rat dominus populum iuum» * Præfens una uocc omnibus per fouis accommodatur ficutpartici pia Latinorum 5d Græcorum, ut uarieaptatû orationi primam fc:» cundam ternamep perfonam uer« bi temporis præfentisexhibeatin aÆua amp;nbsp;pafliua fignificatione, ut ^WiP euftodies uel ego euftodio, tu cuftodis,illc euftodit, h'ß'®gt; lt;pv^ Zaojôfjiviamp;gt; qui cuftoditur,uel eufta dior,cuftodiris,cuftoditun

Medium peculiariter nominare placet, quod infigniore uerbo ap=» pellant Paul, quü fuperior etiam modus prefentis teporis medium

lt;1 INSTITVTi GRAMMAT.

dicatur agrammaticis. Significat autê pafliue licet à folis adtiuis dc^ fcendat, effedu pendête inter præ teritumpræfens amp;nbsp;futurum tem^ pus,ut ’1^3 ^’^3 domus extruda c^s namnumfuperftes S^nimirudu-ratura in pofterS.Quibus rcfpon dent Latinorum, amp;nbsp;Græcorum,' Germanorumcp participia præte riti temporis pafliuæ fignificatio-nis,necnon uerbalia nomina, que palTionem innuunt, tlt;^“ipuocatus KMXxAiw©^ fine «Tüirç, cui olim indi^» tumeft nomen, 06adhucretinet* Sed tA^Vi uocatus fuit quondam, iam adio expirauit, Imperatiuus perinde ufui eft He

brgisatepLatinis,^^?’^ uifita.Nec ' fold imperat, fed precatur etiam, gt;^3 ^V^n rem féliciter géras, ut re*

ƒ LIBER PRIOR. f Sa giacclamatur,uel ferua obfccro»

Infinitiuus fine perfonarum, tem pons, numeri, aut fexus difcrimitf neagere uel pari fignificat,^«,^^ ui fitare, ^ÇQT^ uifitari » Cum hoc lo^ quendimodo famihariter confue ücruntliteræ quatuor nV^a, qui^ busincapite affuris miraelegaria Sc breuirate ludæi expnmunt, qd gerundiis,fupinis,amp; fubiundHuis cæteræ nationes loquuntur^Præ« dpuegaudet literæ lamed præpo firione, quæ ex abundanti fæpiflî meadqdt,n^^'? '?3\*lt; tt'^non po# tero ferre. Infinitiuusgerundium ablcç præpofitione iriterdum pol leq^'® uel -nwV eufto diendu cft, hoe eft, feruare oportet, ’^PM in uifîtâdo fiue inter uifitandum, dum uifito, quum uifitem, quum

• ij

cT I N S T I T V T. ' 0 R' A M M A T. in’fitarem,quumuifitaucro, amp;^de* inceps per omnes perfonas, amp;nbsp;nu merosad finern pronomme affw *o gt;nbsp;’’^“'5? quum ego uoco, avj^a ■^vy ms'«? rw V In conuertendo do ininus captiuitatem Zion^facili fü mus confolati,hoc eft, dumcouef teret captiuitatem » Hune Hebraic fmum Grcci fdicius exhibent, qui articulis amp;nbsp;præpofitionibus ante infinitiuum pofiris, 06 cafu uerbi poftpofito ita loquvintnrjl/jWtTT/^ ^C^«^ üv^iofj ^Hù} Kt^^fJt.a.'Xaa'îafi o‘/ta^,'y^Ü^ ad uifitandum,uifîtatum,gratia ui fitandi,ut uifitet,utuifitaret ,\pamp;^ feeuftdum uifitâdûm,iuxta uifitan dl adionem,quum uifitare^^^sB’O à uifïtando,uihtatu, eo quód üi(Ïgt; laffeqpoftquam uifitauerat,ex ui* htando/nagis quarn uifitando ,amp;f

( ; i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimilia.

,7 L I B E R P RI 0 R» _ - î 81 ßmiKa,prout dreunftanüæ dictax bunt, iampræpofitione mem terri pus infînuâte,iam caufam,iam cô* parationemamp;ZexcefTum» ^y gt;nbsp;Futurû ufu conforme noftro fu turo exiftit A^’^B)^ uifitabo, ^^Vô? uifitabunt, ‘v^Bp uiGtabere * Non raro locutionem optâdi exhiber^ t^^pucntatjdies domini uidelieet, utElâias mperfona impiorumdi cit» Deprecandi etiamuim habet,’

'^S ne dcs,Guc ne deden's^Mo dum quocp potênalcm exprimit, terminu occanoftatuit, quernuQ præteribit,feu præterierit,hoc eft, præterire non poterit ♦ Ponitur ui ce præteriti imperfeôri, nice impe* rauui,uice coniundiui^Super qua heteroG modorum Genotandum , efh Perfrequens çft Ifraëlitiçælin?

t'‘fNSTltVT« GRAMMAT, guæ futura poncre uice præterito rum,ô^ contra, coniundioneuau iftam permutarioné adminiftran^ te. Si enim preteritis anteponatur cum uocali fcheua aut fchurek,uer tit in futura, accêtibus etiam ex pc nultima in ultimam translatis, ut *n*fb^ cuftodiui, ’'P’^W^ amp;nbsp;eufto diam, Sin futuris præfigatur con# l’undio uau cû uocali pathah, aut kametz an té aleph, reducuntur in præteritû,ut n'a«^5amp; dixit, V^§5 amp;benedixi ♦ In narrationibus au# tem citra co nuerfîuæ particular ad ditamentum antecedens uerbuni in fuam naturam pertrahitfucce# dens uerbum, quando fermo Ion gius protrahitur de reeâdem,ut futurum retrahatur in preteritum, contrat preteritum in futunr tem

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pus

LIBER. PRIOR* '81 pus promoueatun Non raro futu rum praeter iftas duas rationes lo^^ co prgteriti ufurpatur maxime im perfecth Suppletquoq^ imperativ: uum,qui nee tertiam perfona præ fentis habet, nee futuri ulla enun* dadonem: ut neccflitate futuru ui ce imperatiui fæpiffîme trafluma# tur* Infinitiuus autem quum folu^ tus fit adreunftantijs, opportune collocari poteft pro perfonis omi bus utriufep numeri omnium tem porum feu modoru ♦ Procter hæc, prophetæ non folum iure orator rip,fed licêda propemodum poé« tica tempus pro têpore,modum^ pro ïnodo ufurpant* Quod præ# fens locus in quem incideris, ad# monim iam haud difficulter edo# cebit, ut cernasjmperaduum loco 1 iirj

INSTITVT, GRAMMAT.

futuri quandoc]; pofitum, quan^» docp aliam uicinitudmem intron duAam ornandi amp;nbsp;orauius dicen dl gratia.

Si quis iam cupiat rem Latinam æftimare cum Hebræa, liquidum cft,fex modis Hebraicæ lingue ua rie adhibitis illud uniuerfum expe diri, quod aliæ linguæ totmodis amp;nbsp;temporum diftinôtionibus ex^» pfimunt . Neq^ uefo ifta utriufqp fermonis comparatio iuperuaca^ nea uidetur. Indicatiui preteritum perfectum,iniperic.ffu, pluscpper fedum unicum præteritû Hebrat ci idiomatis repræfentat: cuius na tura,ut flip ra demonftrabaufir, fit turum qiiocp æmulatur ♦ Præteri^ turn etiam imperfectum periphra fticos redditur ad prüfens tepus, i , i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adfum^

LIBER PRIOR» , 85 adfumpto uerbo fubftantiuo, ut britafcendeSjpro afeendebat^Præ fens tempus uerbi amp;nbsp;participium uno Hebdinguæ modo enüdans tur, t^w uocans, amp;nbsp;uoco,uocas, yoeat 5tc.Futuril tempus planilTi me noftro refpodet » Imperatiuiis fecudam perfonam pnefentis con tinet: reliqüa pér futurum refarti^ Untur * Optatiuus per futurum amp;nbsp;imperatiuum fuppletur,autcircui tu uerboru etiam per infinitiuum, ï^'^S? ’ ï^’ï ’''^ 9^18 dabit uidere,pro utinam uideam, uel o fi uideam» Coniundiuus aptiffîme per inHlt; nitiuum exprimitur, Interdum 8C per futururn amp;nbsp;præteritum fub^ iunébuæ orationes enunciantur, S'?'naiAA’'b« id^, Et uenit ad me,et dixi ei,pro, quum ueniflèt ad me, 1 V

4

' IN S TIT V T. GRAMMAT.

1111 dixi. Gerûdia Ôlt;^ lupiua in mo# di infinitiui natura coprehendun« tur. Participium ànoftris fepara# timtradatum Hebræiutmodum adionis eiiunciandæ uerbo fub# dunt, «^S? uocans, tlt;wuocatus, K^^^'^aqui uocatur.

N v M E R v s.

NVmeriucrborum duo fünf, fingularis, ut ’^pö uifitauit;

pluralis, ut A’vpo üifitarunt,^t^At« dicenSjW^i^O^t« dicentes.

PERSONA.

aVurn in omni fermone tria confyderctur amp;concurrat, is qui loquitur primum, fecundo is ad quem fermo uertitur, tertio de quo dicitür,Hebræi quoq? tres V . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfo^

’ LTBER PRIOR- 84 perfonas habent, fed non ordinc collocatas noftro, nee uocatas ex ordineimpofiris nominib-Quam enim uocamus ternam perfonam, ipfi locutionem ad non apparent tem appellant,^?fiuifitauit:quam fecundam nos,ipfi locutionem ad præfentem feu inuentum, r'^^^ui fitauifti : quam nos primam perfo nam ut originem fermonis uoca* mus,4pfi üocantlocurionemdeie nel ad feipfum, ’'^*\PQ uifitaui- De imperfonalibus alias dicetur»

C E N V S, NOn bic generis appellatione utimur,ut quum uerbi fignis: ficationes genera dicuntur adiua, neutra,pafriua, deponenaa,com»ï munia, quæad formæ feu fpecici

IN ST IX VT, GRAMMAT.

tradatum fpedanuSed genus ac* dpimus, ut in nominibus, pro fes xus difcrimine ♦ Hebraicus nanc^ fermo pro fuo more fexu dirimit in uerborum quorp perfonis,qug res ambiguitatem fgpiffîme tollit^ Suntautem genera, tria, mafculi# num,foemininum,commune*Per fonaloquctis, quam nos primant yocamus, femper eft comunis ge? neriSjUt ’fAPöuifitauii ^^pa uifi* tauimus Similiter tertia pluralis præterititemporis,A^va uifitaruï; tam feeminæ quam mares * Alias infecunda amp;nbsp;tertia perfonafexus diftinguitur, m^ö uifitafti ma^ r'APbuifitaftifoemin^u J.

FIGVRA SEV COMPOSITIO. \ VErbaHebraica nó coalefeuf

præpofiuonibus, eo qubdÜ teris

LIBERA PRIÖ R. ' 8y ten’s præpofîtiufs alioqui multifa=; nam utentes fæpe m ancipitem G-gnificarionem incidcrcnpfcd lun^ guntpræpofitiones adcafumuer bi,ut 'p^’^pV ’ife^ iuitadtemplum, proadqttcmplum,'^'?n '??’’’P’P ex temploluit,pro tcmplo egreflus eftjnterdumpræpofitio Kar amp;lt;?«!ƒ« à^ip ablata extrinfecus intelligitur, W Via luit in urbe,ad urbem,ex ur be» Tradun tur autem à grammati cis r'^zO'iA'Gconipofitaamp;c anoma;^ la, quæ confl antur ex duabus ra# dicibus feu primin'ins, uel ex duo^ bus uerbi accidentibus, quorum uim amp;nbsp;GguiGcationcm pariter ge^ runt» Ex duobus uerbis compas dum uidetur ’'l’^V^’û lerem » xy» ex bb? maledixiqatcp nbv uilipen dit» Significat ergoquantumilla

1

IN STI T VT. GRAMMAT.

oratio : Contemptui habet mein* mulcp conuirijs infedatur.Ex dua bus uerbi qualitatibus conflâtur, ut i^S’^^’^Pfal.vn.quodcoagmen# tatum uidetur ex ^S*».’)’; perfeques» tur primæformæ, amp;nbsp;n^'Tjnfeerta biturgrauis formæ feu fréquenta tiuæ» Significatigitur miro copen dio loqucndi, perfequetur ÓÓ qui* dem uehemêter laxis^, ut dicitur, habenis infedabitur. Quædâ iun da uolunt ex compluribus,ut lob xxvi. W^Q, ubi æditio Latina ha* bet. Qui ligat aquas in nubibus fuis,Hebræis authoribus confutU ex tribus VV’^’^p’iJ'iS cxiftic»Pro* prietatem et ufum compofitorum breuiter aperui,fed quantum infti tuto noftro iam fuffîciat.ln etymo logicam nane^ partem redius per

quot; tinere

LIBER PRIOR. ’86 tfnere exiftimo, quam in hanc ca« nonicam. Dauid Kimhi amp;nbsp;Abra« ham à Balmefch pardus illa atrige rcjalq filenrio prætereunt. Hellas proprium librü illis anomalis amp;nbsp;perplexi'suocibiis dicauih

V erbi naturam hadenus aperui amp;nbsp;quidê fufius,dum rarionem ha« beo eoru, qui uel præceptoris uo* calis non habent copiam,aut à ma giftrofuntperperainftituti'. Alio quin arris delimamentaperftrin« gens rem paucis abfolueret. Nem pe omne uerbü prima pofirione fcribi tribus aut quatuor literis:ex tribus autê illis fubftanrialibus ele mentis aut nullum moueri,autpri nium, aut medium, aut ultimum* V nde nafcuntur odo normæ feu ordines inHedendiuerba: prima

? ? I N s T I T V T. QRAM M A T.

Ut ‘^PQ : fecunda, ut '«w : tertian ùt y'A^^quartajUt pa: qui'nta,ut t^Vsî fcxta,ut zzorfcptima ut noaet nvî odaua, ut 'pÂba amp;nbsp;’0Ç'«» Cuiuf^ cunq^ autem ordinis atq? déclina# tus uerbum fit fine per fe creatum, fine à nomine fatum,in prima po# fitione adiue fignificat uel neutra# liter, à qua fignificauone torqueri poteft per fex fpecies feu formas, ut in (umma feptem exiltant cum primogcnita:prima,ut ^po uifita uit: fecunda, ut Appi uifitatus eft: tertia, APQ uehementer uifitauit: quarta, ^pp uehementer uifitatus eft: quinta, A’^Psn fecit uifitare : fe# xta, '^PSP fadus eft uifitare : fcpti# tna, '\pQpn feipfum uifitauit ♦ lam in aótiua uoce exiftut fex modi elo quendialt;ftionem,in ceteris non tori#

. LIBER PRIOR. 87 totidem.Præteritum,ut '^p^ ui fi ta uit:Præfens,ut quot;^^^ uifîtans: Mc dium,ut ’^^'^0 uifitatus: Imperativ uus,ut 'Vips uifîta : Infinitiuus, ut ^^pQ uißtare : Futurum, ut 'V^PBW uifîtabo ♦ In (ingulis modis duo funt numeri , excepta mfimduo; fingularis,ut ^ps uifitauit: pluras= lis,ut ^A'pa uifitarut. Inutrolt;^nu mero très diftmctæ perfonæ funt, in præterito amp;futuro:loquens,ut ’*r’?gt;?? uifitaiu: ad quam fit ferma, ^^ w^P^uifitafti ; de qua fit ferma, Ut ‘APS uifitauit. Imperatiuus una habet fecundamperfonam ♦ Relu qui très modi omnium perfona^ rum comunes funt una uoce * lam fecunda amp;nbsp;tertia perfona fexû ua^ riant inter mafculinum amp;nbsp;feemini num, ut PPG uifitauit mas ; pApQ

m

’ INSTITV T. GRAMMAT.

uifitauitfœmina, Prima perfonâ promifcuifexus eft. Porrô uerba conflantur interdum uel ex duo* bus uerbis,uel ex duobus aedden tibus.

Nunc tibi exempli gratia propo nam uerbü ordinis primi, utcon* fpicuum fiat,quomodo per literas feruiles accidentia uerbi ex radice defledanturdn fecundo autem li* bro exaÆus omnium ordinu for mulas uelut in tabula defcribam, ex qua cognofcatur, ut literarunt naturaliü interim Óó permutatio* ne, pundorum^ uocalium diffe* rentia difcriminentur. Accentus acutus eft in ultima fyllaba exce* pris perfonis his,quæ notatæ funt in priori fyllaba.

Ver»

. L I ß E R P R I 0 R, 88 VERBVM PERFECTVM

ordinis primi A’^s,

PORMA PRIMA SIGNIFIA carionis adiuæt

PRætcritum ^po uiTitauitmas, PPpD uifitauit teemina: rPpo uifitafti mas, pAça uifîtafti Fermi-na ; ’'PAça uiFitaui mas uel fœmi na. Et pluraliter, ^Apa uilitarunC feu mares feu feeminæ; ’c~ApGui;= fitaftis mares, '^^Apa uifitaftis fœ« min^Z’ûAVQ uifitauimus mares uel feeminæ. Literæformauuæin cal ce affîguntur præteritis uel fingUiS læuelbinæ»

Præfens ApSo uifitansuel quiui fitatmas, PAp'^a uel PAp^C uilîtàs, uelquæuifîtatfœmina* Inplurali WAP'^ uifiuntes mares, pâap^ ui

m 4

;. JNSTITVT» GRAMMAT.' fi tail tes fœming. Mafculinumfor matur per holem poft primam li^ teram radias infertum. Foemini^ num amp;nbsp;pluralia inluper in fine IF teras formatiuas adfumunu ^Medium formatur à radiceuau cumfchurekante ultimamradids interiedo. Feemininum amp;nbsp;plural lia fuperadduntetiamferuiles litc ras, ^^75 uifitatus nWQ uifitata. Pluralia o^'A^pn uifitati nÄA^fQui« fitatæ.

Imperatiuus formatur ex radice mutans pundistFoemininum ues? ro amp;nbsp;pluralis numerus in cake ad fcifcunt feruiks literas, V.?Q uifita mas i'^X’Q uifita feemina» PluralF ter, ^A^nuifitate mares, tOA^n uifi tatefœminæ.

Infinitiuusfine numeris amp;^pcr^ fonis.

LIBER PRIOR, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

fonis, fine diferimine generis uoi ce coinciditfermeimperatiui fecu dæperfone ^A^ouifitare uel ^A^n, Et cum literis præpofitiuis '^Apsà inuifitandoj^Sv’M iuxta uifitan^ dum, WoV aduifitädumjAST’a’Q àuifitando.

Futurum Temper förmatur ab in finitiuo feuimperatiuifecudaper fona mafculini generis,præfixis li teris quatuor ’\n'’Vi, In fine quoCp Remininu amp;nbsp;pluralia fibieafdem literas in calceattrahunt, quas bas bent inimperatiuomodOj'v^'^BVï uifitabo comunis generis : 'vispö’h liifitabis mas, ’’AVö^ uifitabis fee^ mina: ‘Wö’; uifitabit mas,'^^^^^ Uifitabitfœmina, Coincidunt fes cunda mafculina,amp; tertiafcemini na in eundem exitum, Pluraliter, m üj

INSTITVT. GRAMMAT.

n5pB3 uifitabimus; ’^A’^ûT ui fi tabi tis mares, ’^Apo^ uifitabunt mares: W^Â^ar* uifitabitis amp;nbsp;uifitabûtfoc tninæ»

Habes iam omes ucrbi characle rifticas literas, quibus in fine aut principio appofitis perfonæ, nu# meruSjgenusq^ difcernuntur, cu# iufeunep formæ aut ordinis uer# bum fitJn fequentibus unumhoc attcndas, quomodo pundauari# cntur. Hoe autem perirequês eft, ut Kofra^aycayK/j perfonæ mafculi# næuel communes hefuperfluum adfcifcant nrAi^ö uifitaftijh^va^ uifitabo, mpai uifitabimus. T er# minata in ^ amp;iod nun adfeifcunt V'^'^Q’? uifitabut mares, pApon ui# fitabis mulier. Foeminina in thau cxeuntia,ut iod interdum adfu# munt,

LIBER PRIOR. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9#

muntjitahe formatiuam pluralis «iaTa7fK05r»/gt; per dunt, ''■7^9 uifita^ fti ''rows’’ fedens ioemina, jA^an uifitabitis fœminæ.

JECVNDA FORMA PASSIVAE SI» gnifîcauonis/quæ deriuatur à radice nun præpofito.

PRacteritu ^pv-uifitatus eftud fuit, T'^’??5 uificata eft uel fuit: «rxpai pluralia’'p^^ai: m^airo'^aa ♦ Vulval i ^p^vai ^^'^PQ^ Præfens in pudo kametz à præ tcrito abludit ’^pal qui uifitamr, tk^^ai uel ro'^ai quacuifitauPlu* ralia nSA^a: ’o’’3Pöa.

Medium in uerbis pafTiuæ figni ficationis non formatur, quemad modum neein uerbis neu trailbus primæformæ.

m ùq

INSTITVT. GRAMMAT,

Imperariuus * In impcratiuo,inff nitiuo,amp;futuro nun charaderifti ca huius formæ excidit, quamob^ rem elementuprimumfubftantia 1e dages poftulat, Eft autê hîç im? peratiui litera formatiua he ^VE'n uifitarc mas, ''^PQU tu fœmina de bes mfi tari. Pluralia, ^AfSTA uifita mini mares, ’ro'^y^n uifitamini fee nunæ,

Infiniti* 'A’p^nuifitari.Et cum Ii^ ten's fuis ^PB^^ in uifitâdo ^y’BU3

Futuru A'^B’’ : ’''ÿPôï? '^’?BW ^pB^ : VïPB’ï ; ^quot;^yBr ! ^pafPlur alia ^pb:^

TERTIA FORMA FREQVENTA* tiuafignificationis adiuæ,qugfor matur mutatione punctorum*

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Præte«

HBÇR PRIOR,

91

PR-æteritum APQ uehemetcroi fitarnt mas, n^?ö eximieuifîta uit fœmina : ’’^7^? ♦ ^'?i9 r'J^Ö Pluralia W^O ^^'T'^S’ü^^’^Qt^’A'^Q

Prefens formatiuam litera habet mem prf pofita ficut et V* forma et feptima, r.vs^uel'n^~Dp'\?ü^ Pluralia ♦ï*SA^Q'ü#''gt;’^Ta

Medium pundis, no literis diamp; fert à præfenti » ^^^p uehemêter uifitatus Pfj’l^'ö ^tt m^Q'n Plural,

Imperatiuus ’»^^Q n’^ö Pluralia

Infinitiuus ï A^Ö^ : ^PM ♦ ^^0

Futuru ^“Q\’'^?Qr.^VQr':'A'rc^.

*’'’'5^^* WQ^:^’PBi Pluralia ^^on

IMSTITVT. GRAMMAT.

FORMA QUARTA, QVAE FIT etiam fola mutatione pun« â:orum,cæcerum paflu ue fignificat.

PRæteritum m'^ü ï T'^V^^^Ö ïWö Pluralia '^^^ö : P^pp

Prüfens n^P^Apç Pluratw^pö

Mediu pro natura paffîuorum non habet,neclmperatiuum.

Infiniouus quoCp raro in ufum uenit 'ASptijCum literis præpofiti ill's oVa^i nullo pa do.

Future np^x ’'pp^r^p^r-: pp^ÿ i’W^’j’Wi^nn's^i Pluralia .^p^^ QVINTA FORMA SIGNIFICATIO-nis traiifitiux per mediu agens, quae

LIBER. PRIOR, 91

lt;]U3c forma tur per he præpofîtf tum,amp;: iodinfertum,

PRæteritum ’n î ï^3’'VÇt^ 'vX^Bh ’*F'’JV9t't P^’^^t'T'?'^’'^ f^hirak

♦ An’7Dn:XTO?n’ö?’gt;VQn : ^n^v?^ Præfens/Hoc tempus S^mediu cum futuro formadua literamhe perdunt n’\^a’a’^s nyyQ’o'VVB’û Pluralia rSvpBTa n''3'’PQ’)5

Medium ia ^w r^npa^ia npB^ia r'SA?D'Ma wnpB’iia Plural, n'^pCs^^

Imperatiuus ’n ^^sn uel ‘VVö^ ♦n^npsn ^vv^n Plural i a,’^n^^çn Infiniti, ^’'PBn'? ! ^'PBTO, n'^^n ‘\''VBT\'ü t ‘VPBü'? ♦ Perditur amp;nbsp;for mariualitera in hoe modo ^’'’7ûa pro n^pç’n^,

Futurum VPBrt^'PBlA ’V’VX’BW jA^VM Plural, ‘vpBp'vVBÜI 'TV?^

INSTITVT. GRAMMAT.

SEXTA FORMA PASSIVAE SIGN!« ficationiSjCuius formatiualite= ra eft he præpofitum,

PRæteritu ^^^anîM^'^an ^pan n'Apan Plural, ''n^yen: ^quot;^V^n * w^sn : ^P^pon ’□PApoti Prüfens * Quorundam grämati corum opinionehuic forme deeft præfens tempus gt;nbsp;Mofes tarnen Kimhius nó incelebris author ait extare ad hue modS PP^ÇP ^PÖP Pluralia nS^ps^ WVOrt

Medium et Imperatiuus defiuiit ficut in quarta forma.

Infiniti, deniq? Apan uel ‘v^s’^n cumliteris præpofiduishaudufu uenit. Sed amp;nbsp;futurum minus frei’ quentatumeft.

Futu^

LIBER PRIOR. 95 4 Futuru *\po7 r'?,v?r''^sn:’\7B^, :Aquot;igt;’7û;'j W?^^ gt;^?5 Plural, np^n

♦ r,37^Bn

SEPTIMA FORMA SIMVL ACTI-uæ Slt; paUiuæuods nonuidHiin ut comunia 06 media Latinorum amp;nbsp;Græcorum. Eafingiturpræpo fin's li teris f\n»

PRgterim ^'vB^nfeipfumuifita uit, ’n^pBrn feipfam uifitauit, t'^'isr^ tcipfum uifitafti, m^sm teipfam uifitafti : V'^^B^B meipfu uel meipfam uifitaui. Pluraliter, ’''''?BW fdpfos aut feipfas uifita^ runtjBPA’^örn uofipfos uifitaftis, ^r’^'^B^Pi uofipfas uifitaftis , n ’B^iöW nofipfos aut nofipfas uu fitauimus.

PracfenStHecharadenftica exeuî

INSTITV T. GRAMMAT.

dit hic amp;nbsp;in future, ut fupra diiftU elf, Tapanis uel n^pûTi? ^^Sï^'^ Pluralia, rS'\PBrip ^’»^venia

Medium huic locutioni deeft, quia pafliuam fignificationem in fe ampleditun

Imperatiuus coinciditcum præ# terito ficut amp;f infinitiuus ^vG”'^ ♦ n:i^?ör'n ’^A^sm Pluralia, ‘»A’^arn

Infiniti. ^'^srno^t/Br'na »''“am

Futuru ♦ ’'^’^an? 'Avar'P: ’^^ar« ï\'^7arr ! '^wi PIu. ^'rarr« ^:gt;an’»

Quam alp pofucrunt octauam comugationem feu formam qua^ dratam,formatiuis literis imitatur tertiam amp;nbsp;quartam fpeciem poft primam radicis holem infarto, ut HiSaPrætentum, Imperatiuum S^ lnfinilt;

LIBER PRIOR. 94

Infininuum. Præfens ^sSaiSjMe* di'um ^2S3'C,Futurum ’^lAsw.Paffi uu fiet mutato tzere in patha, Præ teritum ^:*o, Infiniduum '^:Sz,Fu* turum ^S3ÿ. ♦ Ad hunc modum quidam putarunt figurari omniu ordinum uerba. Qui rednus æfti« mant rem,dicunt ^prie quarti ors dinis uerba, quibus eft media liteä? ra fubftantiahs uau, habere hunc declinatum in quartaamp;tertiafor ma. Quumigiturfuerit deuêtum ad tabulam coniugationum,hanc quadrata collocaboin ordineuer borum quarto haben nu uau me* dium elementum fubftantiæ.

Confequens eft,ut de nomine explicecur, quod breuiter poteft incipienu ftudio proponi,fubtili* orib. in fecundu tradatu reiedis«

1N S T I T V T. ■ G R A M M A T, DE NOMINE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Omen ut aliælinguæ in ^t^æprchenfæ,itaHc brgorum ferma id accipit pro uoce,que rem fignificat^prie aut communiter, uel aÆonem fî^ ne tempore,ut Abraham,ui'r, cur fus,uocatio. Mominis accidentia ea fermé conftitui potiunm'n quæ amp;nbsp;Larini proprietatem nominis diftribuerunt, ut tint iftæcondi* tiones,QuaIitas,cui fubqdetcom parationis ratio,fpecies,genus,nu merus,cafus, figura feu côpofitio»

QV A LI T A s.

VAne fecant nomen Heb.gra matici,amp;copiofe hune locU nonnulU exequunt, non adeo ma gnopretio operæ, fi qmdmdico.

/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nos

. LIBER PRIOR, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9^

Nos rem fimplicitcr amp;nbsp;nude consi fideremus, Qualitas in hoc confî ftît, quod nominu aliud iubftans tiuum eft, aliud epitheton hue ads lediuu. Epitheton more Hebrat* co, amp;nbsp;naturae quoep decreto dick tur omne adiacens inhp*ens^ aut connexum,ut eft cum re, uel ut lo gici loquuntur cum fubiccto con cretum,3^ü bonus, V*\“\A magnus, ‘^S’a rex, AW unus,^y^' fecundus, *»'AW ludæus , Subftantiua rem, pcrfona,autactionêper fe denos minât, x^W terra, ^^n Charræ,n^Â Adam uel homo, n’Z^n^^ diledio^ Eorum alia funt propria hominf bus autlocis, alia funt communia pluribus ob naturæfimilitudine, ut 3pï^ lacob, nab fapiens r^ Euphrates, ^W flumen, Qualität n

? IN s TIT VT. GRAMMAT.

tem aut quantitatem fignificantia ex epithetis, augentur quidem 00 minuuntur,fed non habentgra^ duurn comparationis tres dilhn* Ó:as uoces ♦ Qua inopia laborant linguæ ex Romano fermone cor=t ruptæ, ut penphrafticos eloquan tur comparatiuum et fuperlatiuu, uelut G al li ca dices, plus bon plus bonum, très bon ter bonum,pro melius amp;nbsp;optimum. Itaquoq^ lu« dæi uerborum inopia circumuen ti comparatiuû exprimunt per po fitiuum pofita præpofîtione mem ad rem quæ fuperatur, anm □Sü Bonu ab auro,hoceft, melius au=^ ro.Sic per “^v quod magis fignifi cat, circumloquuntur comparatif ui gradus enunciationem.Superf latiuum fimiliter eloquuntur pofi

* tiuo

. LIBER PRIOR. 96 tiuo (iibiedis particulis fignificati bus exceflum, Vgt;a’O 3W bonus ah omnibus,uel ’?5 Vy:!^© bonus 111 per omnes,id eft optimus ommu» Eandem uim habetgeminatio no minis, y:) yn malum malum, pro peflimo , ’□'gt;?'?’» '^?'Q ^^'^ regum pro excellêriftîmo rege.Sedufum linguae Ifraèliticæ in proferenda coparatione alias fufius cdiflera.

S P E C I E S,

DVplex eft fpecies nominis«.

Aut enim nomina ab alio de fcendunt,quod pleruncp fit;aut primogenita funt « Alterum uoca tur ’DA’Sp w nomen aborigine, ut 'Ç’^ terra* alterum WS W nos: men defedtum feu deriuatum, aut deduditium« Deriuatiua nafeun;*.

U INS T IT VT GRAMMAT, mrè ftirpeuelfolapundorûmiK tationc,ut rax mactauit, nz^ uidi ma:uel addirione litcraru iftarum ’’N'n^W,uel unius uel plurium,ut **■0^ cuftodiinr,nquot;x:v?quot;G euftodia, Vbi lam acrioris ludicp eft, nomi na conformia uocc-fionificandi ui amp;nbsp;proprietate propinqua none, uelud quód formata per literäiod adiediuorum noftrariû fere figni ficatioiiêgerunt X5‘'^ï iuftus, ^'gt;3^ robuftus, ven benignus : quód detradla à medio uerbi per afîu? mentum literæ he actionem figni ficant nV’^ï’Q adio,np^'^nexa'fio: quód præfixo mem deriuatiualo cis plerifq; diligentius difcuffïs,in ftrumentum fignificare inueniun tur, ^^m altareinftrumentSjper quód conficitur uiâima,Quæ no minuin

LIBER P R10 R.^ ” t « * ^7 minumanalogia fi obleructur in linguis quibuslibetjhaudfane poe nitendum fructum adferet * NIos ea de re in fecundo libro, fi' dornig nus fpirituni uitalem concefferit* aliquid mouebimus^Hic enim res admonendi excitadi^ gratia fuit duntaxat delibanda* Quæ à radish cibus defectiuis oriuntur:autmutf tatione uocaliumfola déformants turent n'^P durusrautliterarSde^ trimento,ut ’^b iUufor à x^bfaut ibis characleriftias uarie in capite medio atq^ fine aflumptis,ut S’W pôdusuelonuSjà«^» Wp^fpes fiueexpedatioan^p* r ius

G E N V S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

GEnera nominum duo funt, Mafculinurn,ut '^b’ü rex,Foe n üj

INSTITVT. GRAMMAT» mininûjUt n?V^ regma » Quincy obferuata funt atra deledum iam mafculinis iam fccmininis adiuni» gi wn:^ 'Vï wW wn ^2 » Ea redlef us dubia quam communia uoeæ# bimus » Genera nominum cogno fcendi uia eft per rei fignificatæ na turam, aut per ufum authorum» Nam quæ fexum maiculinum aut feenuninu defignant, eiufdem ge* neris cenfentur,ueluto^ pater ma fculinum, n* mater feemininum» Cæterum quando res fignificata fexum diftindum non habet, ad^ lundum adiediuum autuerbum aut pronomêarguet genus illius, ut y'^x fernen cognoiaturmafcu;» lini generis, quoniamquidem Ge neC iq » adiungitur ei pronomen jn^t^ói uerbum ^^^^ mafculini ge neris»

LIB B R- P RI o R. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98

nerfs» Mafeuhna epitheta mouen tur in fœmininumadfumpta in fit nelitera he» 'p’S'AA magnus, hb^A^ magna y’^'?^ rex ^np^n regina» Quædam ufus non agnofeit, fed infœminino genere alia uoxufur patur, *aj? feruus, WW ancilla» no autem Wpÿ ferua, ficut nec an cillus dicitquomodo ancina»Fœrf minina quorum mafeulinum défi nitin iod, uti folent gentilia Ô^ nu meralia ordinis,terminantur non tam in he ^ intent W fecundus, W'W fecunda ♦ Et ’'AW’^ ludæus, ’n?’JW,uel n’'7W ludæa» Inalqs terminatio non fatis certumeftin didum generis»

N v M E R v s. NVmeri nominum tresfunt, fingularis unum denotans, n lit}

2 gt;nbsp;INS T J T V T. «5 G R A M H A T.

’^'^'Auia: Pluralis indicans plura, ï^'û^A uiæ : Dualis pertinês ad res natura binas, aut quadam ratione dualitatem continentes, ut W^^A duæ uiæ feu biuium, 'o’^W oculi. ^’?ÜP'?'Q forceps, id eft, acceptabu lum tem propter duos denfes^Sic in numeralibus quibufdam rv?« unum mille , WB^ bina 'miilia, ’D'Q^. multamilliagt; , nhiir'

-Eoifibu' ÇASVS ET DECLINA TI o.

DEclinationes nominu diftin guere fecudum literas uarias biles 00 pun^auocalia,ut quidam fecerut, magis pertinetadremgra maticam onerandam, cp rei ufum indicandu* Et quod deifto nego^ tio utiliter præcipit, redius ad Ipc hierum explications attinet/p de?? dînai»

,, ? JUB ER PRIO R. 99 çlînationis.Cæterû difcrimina de dinanonis in hoc uerfant, qj ma^^ fculina!nomina hunt pluralia 'ff' in fineadfumpta:Foeminina uero per nS adfumptâ,ut xï'?ï?)?k reges, rSaV^ reginæ» Sedlibethancres gulam grauiffîmi theologi uerbis eloqui, ut plus honoris habcatur huic noftræ difçiplinæ,quâ in gra uilTimo genere literaru facrarum introducere tanti fuit fanÆffîmis atcp dodiffîmis uiris^Sicempræis cipit diuus Hieronymus in ediffe redo ipca^Ofeefuper uerbo Baas lim/Vbicuntp in fine Hebtfermo nis n’’ fyllabam legimus, numero plurali eft, gen ere mafculino ; ubi aut r*\numero plurali, genere fee minino ♦ Ergo Seraphim amp;nbsp;Chea: rubim plurali inteUigimus numea

INSTITVT. GRAMMAT.

ro genere mafcul. Sabaoth autem quod interpretatur inilittaru uel exerdtuü fiue uirtutum, numero plur. génère fcemimno. Hæc Hie ronymus.' Cæterum dualis nume rus ci tra fexus difcrimen définit e^ tiaminw præcedente uocali pa^ thah, ïa’'ï'y oculi, ^PQ*« genua» In cónftrudlione uero genitiui Sd pronominis mem ablato pluralis numerus fit in iod,ut ^''^bia reges ’Q'^r?'?- latera bina, owabTg reges eoru 'Nf’^w ’'?b'^ reges terræ, ’'^'^^ i '^'Squot;\'ti!, latera arcæ. lam uero non la teat effe quædam heteroclita,quæ fubuoce pluralimafculinorû fint fœmina,amp;contra,ut rrtw patres, X3'''»3 mulieres ♦ De quibus alqscp fpeciebus heteroclitoru in feeun^ do libro commodius dicetur* -

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafibus

LIBER. PRIOR, loo

Cafibus autem in utroep nume:« ronequa^uanantur Heb, nomi na, fed literis dutaxatin capite ad^ fumpos uelut articulis obliqui ma nifeftaturJd quod ufu uenit Ger« mams Sd Latina lingua corrupte utentibus, Heiraq? genitiui nota eft j quæ amp;nbsp;ahis omnibus cafibus cum ardculo fuoprasfuiturcerrifi cadi aut emphafeos gratiaLamed datiui eft, fed Se interdum pofleL fionis, r^ aceufatiui eft,rarius ab^s latiui comitem Ggnificans, Sed ÔC nominatiuo præfîgitur alicubi, Vocandi particular funt he litera ’'Stlt; amp;nbsp;fimiles ♦ In hunc initur mo^s du deducentnominis flexus, ’®»’^ uir, ’j^^snuiri, ’®Hj^b uiro, ’®Htfs p« uirum,'Q?''ti;'Q à uiro ♦ Etpluralitet ^’'«Hç uiri,’o'''©''^n uiroru,W'®'’'ttb

INSTITVT. GRAMMAT, uiriSjW’©''^ ^ttuiros, ’□''^’»tt^ aut ris. Cæterû quia gignendi amp;nbsp;accu fandi cafus facile cognofcunturex contextu fermo nis,læpicule abfqj ardculo efferuntur.Datiuus amp;nbsp;ab laduus non temerecarentfuisar:# dculis, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

FIGVRA SEV COMPOSITIO, .

Figuras nominu duas licet cotilt; ftitucrc,fimpliceni ô^compofî tam. Simplices uoces funt -^oager k^'a plenus ,,unde componitur ,’p'tt’)0 ager cultus 06 ferax, No^ men ^105?^ quod fignificat uefte duplicê ex lana 06 lino cotextam, trium uerborum compofitione lu dæiautumantcoaluifle “OÔ6gt;quot;Vjÿ 06 ^M. Propriorum nominum m« gensturba compofitam figura ha bet yT3^23 Beniamin filius dcxtrc,

LI B E II P R I O R» lo( tiV^j'S pater mulritudinis inters prête fpiritu faiicto m epift^ Pauli ad Rom» amp;inhiftoriaGenefcos» Appellatiua non ita funt multa ^^’’'?0 Behaal contumax amp;nbsp;pro:s teruus, id eft, abfcp iugo, Tr^'»'?y umbra mortised eft,denfiflimg et pluscp Cimeriæ ten ebr sc»

Redegi uim nominis in pauca, lïc tamê,ut illis perceptis no multa infuper defideret ftudiofus» Nine uelut audariS adijcia illud, quód nomina 8C uerba inter fe permuta tur KOT tvaAAa^»/;» Infinitiuus enim fæpe loco nominis ufurpatur,prc fensquot^ uerbiamp;medm, quo* ties temporis defignationem defe runt,in nominis uerbalis natura comigrant,ut wün^^iudicantes 5''^ ’’pü’^v indices terræ» Rurfus

I N s T 1T V T« GRAMMAT.

nomina uicem ^eruntillorumo^f dorum,præfertim neutralis figni:* ficationiSjUt 'çô?} appetesfeucupi dus pro xQS^,quodufusrefputu Sic '\Süp paruuspro y^*,p, quoda confuetudine remotum eft^

DE DICTION E.

TErtium genus uocum Hebrai carum cöplcclitur pronomis najaduerbia,præpofitiones, con^ iun(ftiones,5lt; interiecciones,quas partes orationis feclufo uerbo Si nomine appellant communi uoca bulo tfeiadidionê autparticulam indeclinabilê, ut ’•s^ ego, n*ÿ ubi, iKPcum,wfi,W^ amabOj^iSit^ beu. Quæ per fe nihil fignificat animo, uerum ad coniungêda nomina 0^ . uerba colligandas^ inuicê partes orationis defcruiunt, Nee eft ope rsc

LIBER PRIOR. loi ræpreliû curioßus iftas noces in* uariabiles diftîguerein clafTcs mo reLatino autGræco, quandoqui dem nihil de ipfis fingulatim præ cipi queat ♦ Sed hoc in uniuerfum de ipfis decernit, utfignificatapar ticularum indeclinabilium ex di* dhonarijs amp;f ufu legêdi perdifcan tur,earumcp conftrudio amp;nbsp;ordo, quibus uerbis adhæreant 8C qua parte,priorene an pofteriore,quê admodum w precatiua didiuncu la gaudet uerbo imperatiui modi', cui poftponat. Si quis tarnen hæc diferiminata uelit,promptumeft illud facere quibufuis rudimento grammatico initiatis.Nempeuo* ces Hebraicæ diftribuâturindaL fes,in quibus conrinenturLatinæ aut Grecæ uoces,quæ interpretan

ïNSTItVT, G R A MM Ar, turHebrafcas ♦ ka uocabimus '’iÿ. pronomen,n*ft aduerbiüjOVprg^ pofirionem, otf comundionem, Wï^ amp;nbsp;’’^ intcncétioncs. Pronos^ mina trium perfonaru genere nu»? mero^ uariantur * ’*a^. ego, wa^ nos utriufe« generis, In cæteris di ftinguitur lexus, T\^ 06 quot;^ tu n“tt '^^^ uos, w iUc nVi^ ilia,’n^^ iftû Sed amp;nbsp;hæc in didionarios funt re lata ♦ Illud autem no eft indignum quod adficiatur,Hebraicam lins? guamhaudita flexilem amp;nbsp;fequas? cem, ut ab adieÆuo trahatur ad;? uerbium fono leuiterimmutato* Quarn penuriam refarciunt nomi ne fubftantiuo uel adiedtiuo inter dum cum litera præpoG tiua in lo:# cum aduerbfj pofi'to,ut WUiao in feftinauone^ fcftinantcr,’CE’«^’«’3

LIBER PRIOR. 105 in ludicio^ légitime ac rite, W^'? adfpem pro confidenter autfecu rejUii^^ fecundum inteUigenaam pro fapienter ♦ Cuiufinodi multa ufurpat Latin! amp;nbsp;Græci non tarn neceffîtans gratia, quam elegant tiæ atep feftiuitatis, de mduftria, ex irnprouifo , ex abundant!, in procl!u!,ad plenum:^ fim!l!a.

Ad hunc ordmem didionum annumeranda uidentur Infeparas: b!l!a pronomina, quæ Iudæ!s dL cuntur W’^Wconnotantia. Vna en!m !ftarum fex Üteraru uel duas? bus f!mul !n fine appenfiÜbus om n!um perfonarum,0ó generum,et numerorü pronomina exprimun tur. Quæ !n hunc modum Heet dlftinguere.

0

INSTITVT. GRAMMAT.

PRIMAE PERSONAE.

15 *1 Plur. 1^3 Comuni's gen*

SECVNDAE PERSONAE.

Maf.oe*

Plur*

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-.^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rgt; v. ge.

TERTIAE PERSONAE.

M s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’\’ö 'Q nn Maf. oe*

Plur*

n31 n n n^ P«^* g^*

Hæc autem pn'mitiuorum,pofs fefliuorum, relanuorum, amp;nbsp;redi procorum ufum præbent : fie ut nominibus affixa ferè pofleHiua fint,cumuerbis amp;nbsp;indedinabilis bus didionibus, nunc primioua nuc rclatiua pro fermoms exigen da. Interim kdordiligens attends dat

L I B E R P R I 0 R. 104 dat animû, quæ perfona male coif hæreat uerboiuxtaratioiiêfigni:# ficatus, nimirum prîmæ perfonæ pronomen aut fecundæ,cum uer« bo eiufdem perfonæ, ut ’’^P^pa uifitaui me mepte diatur,quum in forma hithpaal una uoce poffît ex primi ’’P'^'^ö^n meipfum uifitaui^ Obferuandum etiam,ut he finalis mutetur in thau accedente prono mine fubiundiuo,utcp pundauo calia permutentur, n^A^ lex Sr^AV» lex eins uel fua^-^A uerbum, W uerbum meum, ^quot;□a uerbamea, Ai'OAuerbum noftrum , AAAL'i? cu ftodiuit ipfum,^3Ap^ euftodi me» Siccuindeclinabilibus i^ï^apud me, ’'lay mecum , W.’ü^ Propter te,T^ ubi tuj:tcuarticulisquot;bmii: hij’^rAt'! me,^ro uelconduplicato

0 n

► INSTITVT. GRAMMAT.

mem ‘»a'^’o ame,M^ nobis, quot;^ro'O à nobis. Pofleflio non nifi uerbo rum circuitu exprimit ’’V'^ quod ad me promis, ^Mb^ quod ad nos, pro noftrum uel noftri. His finiri mæ funt literæ præpofitiuæ Tv®’’ö □'?□’gt; multiplex certe ac uaria fu=; pcllex.Sed eæ referuantur ad indi cem libri fequentis de ufu literaru feruilium, ficut amp;in fuperioribus admonui ♦ Hæc enim de lectione, ufu^ literaru aduêtitiarum ad in-clinationes uocü,necnon depart tibus orationis Hebraicæ inpræ fens fufticiant,utin priore libro.

Nlunc ad fecundum libru tranfi bo rediens adinitia, amp;nbsp;eodem or^ dine, qui feruatus eft in priore tra óatu, explicabo de linguæ Palæ^ ftin^ ufu ac proprietate,leuius qui dem

LIBER PRIOR. Joy dem perftringens, quæ iam plene aperte^ fatis uidentur expofitaja tius autem tradens, quæ rudiu in^ ftituti'om ufcp hue minus conue^ niebant. A literis igitur, quæap^ pellantur Hebros rw^id eft,no tæ,inopiendumeft tanquam ab elementis*

PRIORIS LIBRI FINIS.

ERRATA*

Folio xiirj. uoces bellæ,amp;c. lege uoces belle côpoftæ ÔC emblema^ ta teftellata.

xxv» librodedoét. legclibris* xl. b T\’j© lege nÿÇ»

xliq* ficollege Fichol*

Ixx. b ’^bn lege ‘i,bn.

Ixx* b r.^^o'^ lege n’’’^3n«.

Ixxi. b hn-^ lege tgt;'^')i* xcyiij. b WTsy lege wy^

f. -,. 1 b • ' ^'^''^gt; ; ijV*ïf»' da-nüit'pifr.- j r-s?*Mf» ■

, ' \ ^ ?'lt;^/^ näsSt^' ' ■ ’ ; ■ «

• y

DE VSV TABVLAE

CON IVGATIONVM BIBLIANDRI.

Ihil eft commodius in tra dendis artmm principrjs, quam rem compendiaria demonftratione oculis fubijcercgt; Quapropter uifum eft generaliffi mum quoep canonem infleélendi uerba Hebraica in anguftiori ta* bulaproponere, uteuidêter in ea confpici queât temporum modo* rumep defedusjiterarum^ interi tus,adiedio,mutatio,amp; pundtoi^ cuariatio»Secundo autem libro re

dius indicabuturfpedalia 8Cano malapercp metaplafmos figurata in literis amp;nbsp;puncris ♦ Verbi gratia in pundis uariant quidam uerba, ut quot;ççn Ôlt; y®^ dicantur ficut ^pa

DE V S V

Et in futuro aa^ fient V,'::^*^, Et WV*^ fient ipA^^Jn impcranuo □□'ü? amp;nbsp;\ïJ^ fient v-n amp;nbsp;5j? ♦ Literæ ne ro guttnrales amant ■.•.• amp;nbsp;-: pro fimpliei fehena, ut “s^s^ dieatpro quot;^S^IAJn fine quoep heth amp;nbsp;ain ad dilatai! du l itère fonum adfumunt pathah.Sie y^üsdieiturfieut V^S amp;nbsp;ÿ’û^iî? fient '^P^^» lain quoties grammatiea ratio poftulat dages literis inferibi,fi eo loeo *j7t^ntlt; oc currant, quoniâilludpundumre fpuunt,anteccdentis literc uocalis breuis uertitur in longa,hirekiii tsere,pathah in kametz,kibuts in holcm aut fehurek. Vnde ’^’na pro nûtiatur pro '^^a ficut 'A'^o Ôd '^’^à fient ^9a Ôé^,',aficut ‘Ava, Cætcs^ rumper mctaplafmum fæpiflîmc breuis uocalis penultimæfyllabæ uerutur

T A B V L AE.

Ocrtitur in longam, ut ftabilior Gt numerus clauful^»MuÏto enimfir mins cft amp;aunbus ctiagratius,ad de qjdiftinAionêfentêtiæaudien tibus indicat, qua dicitur, ï^'vww’» potius^ ï^'^W’ï amp;nbsp;“va^’ ^ n’a'®gt; Poftremo appenfiliapronomina in fine caufam præbent,ut pundta uocalia uarientur, ueluti ^\’q^ fit ’’'^T3^ euftodiuit me, amp;nbsp;’TÂ’D'© fit

• s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

•W’ö’^ euftodi me»

Non minor amp;nbsp;in literis turn fub ftâtialibus tumacceflorqs euaria« tio eft ♦ Nam he formatiuu in fine feemimertitur in thau per conftm dione,ut m^x’sfit m^PQ 8lt; n^vQ fit cum pronomine W^PQ ♦ lam uerba interdum exerefeut adiedis literis, interdum detradione mi*: nuunu Etgnim uau SC iod feruien

P 1)

DE, V S V

tes,in fine adfumuntnun quan* doep Rotrà Trafayuyàü, ut '\A'\f û’’ 00 V')7QD, Mafeulina uero amp;: c5mu niaadfcifcunthe,ut n^3^^ conte ram nn’O’^ lætarc Jam amp;nbsp;uerba de feôtiua non raro imitantur perfe* ^a,u t quu W'gt;C: dicitur fîcut \p^ amp;nbsp;*\ÂV ficut A*) et TOs^ fient '^^ g cuti à» Contra feruilis litcrahe interdum à principio, interdum à fine abrjci tur,ut excpli caufa ^^W'^’p pro TOS')'^ ^ VPs'? pro Vpanb » Porro quo ties litera geminatur no modo in uerbis geminantibus fubftantia* lem literam, ut SPO, uerumetiam quum feruilis cocurrit cum effen* tiali cadem,femel po te ft abq ei ^ ut 30 pro 000, amp;nbsp;^op pro ^ooo. Et VVO pro viVo dages in nun pofi* p utamiffæliteræ ueftigio ♦ Simi fiter

T A B V L AB.

liter ï^rs'® fit femel thau abiedio 'pisv^ Hæc autê amp;nbsp;id genus,ut an* temonui,adfecundum Iibruper* tinent» In tabula duntaxat redam infledendi formam comprehen* di decuit, quam tenens bona fide, itemcp rhetoricas transformandi formulas ftudiofus fuopte inge* nio deprehendetpleratç inæquax ba Slt; enormia»

Difceflï autem prudens àludæis in ordinanda tabula non tam au tendens Latinam cofuetudinem, ^Hebraicæ analogiscdenuatio* nes,ut ex bis duabus caufis ordine mutato non parum facilitatis ne* gotioaccedat, Cóiugationes per ' feptem formas feu fpecies primu digeftæ funt propter communem formationem amp;nbsp;fignificandi pro«

P *9

DE V S V T A B V L AE, prietatem * In fingubs autem forss mis deinceps ordines, clalTes feu coniugariones,ut Latini appellat, fubfequûtur^Quæ à latere dextro amp;nbsp;finiftro in tabula notatæfunU In fumma parte aflignati funt mo di Slt; tempora,mox numeri amp;^ per fonæ, deinde genera, quæ ita per tabulam totam dirigunt, ut in fus: prema linea uerbi APD Ô^ infima *^'PQr^^^,^iteræ formatiuæ pofîtæ pa riter omnibus formis 00 coniuoa^ tionibus eiufdem lineæ defeêden tis inferuiantgt;

FINIS.