Ioannis Copi iuriconsulti Parisiensis, ad Christianiss. Francorum regem Franciscū[m], De fructibus Libri quatuor.

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

I VRISCONS VLTI PARL ficnfis,adChriftianifs . Francorum regem Francifcû,Defruâibus Libri quatuor.

Vis igitur li^or ciuiles mand ere trudus, Hue propera,8C varios hortulus iße dabit.

Ereor ne fupra modum temcrari-us,meique pene oblitus,videar, princeps chriftianifsime:qui cum neque eruditione fatis, amp;C ingenio parum pofsim,intcmpcftiuismc-isnugis tuam maieftatem interpcl

lareaudcam :nelt;j præuidcam idem mihi immi-nere pcriculum, in quod ohm nimium fragdi-bus pennis confifum Icarum incidiffe, poëtarum fabulxnarrant: qui cum audatiori volatualtius iter egiflet,folémlt;j propius contingercnon dubi-tafl*et,prxccps in mareprolapfus,imprudétiæ fuz amp;nbsp;temeritatis pœnas pcrfoluit.Q^fanè à prifcis ilhsS^ fapientiüimispoètis cófiÓa tabula,nos ad-monet, ne altius quàm pronoftra forteefferamur, neue temere ad venerandam illam,8C fole ipfo da riorem principis maieftatem accedamus, ne velut cius contemptoresin capitalepcriculum præcipi-tcs ruamus. 5ed cum conOdcro admirabilem tuam,cum erga omnes clcmentiam, turn vero fingu a ii lareni

larem crga bonarum artium ftudiofos humanitär tenijnon eft quod reformidcm in tuu confpedum prodire,tibilt;^ has ex lóga amp;nbsp;afsidua ciuilis noftri ageUi culcura, collectas fruâuû primitias offerre: quas iucundifsimé te fufcepturum vt eredam recens adhuc defudi medici tui Guilielmi Copi pa tris mei memoria fuadet,quem dum viueret tanti fecifti,vt tuam,totiüf(^ nobilifsimi fanguinistuf, falutem eiusfidei commiferis, amplifsimifque84 plane regiis benefieüs eum honora ueris,vt omnes noftras facultates quas ille morics nobis reliquit, liberalitati tu^ acceptas referamus.Italt;j mihi ipfi perfuafi hos noftros fruétus,lieer non admodum pretiofos,paterno tarnen nomine tibi gra-nfsim^s fore , teque fauore illo quo olim patrcm,nüc quoqj filium profecuturü,quépater-

Vo nam fa to fieri dixerimfean-dide ledor) vt cum noftra,amp;^ ma iorum noftrorum memoria,tot omnium difciplinarumperitisfi-mi vir],amp;profaoratione,amp; verfi-bus valuerint,plures tarnen ad in-

eptias Si. fabelIaSjCjuam ad res graues,8^ libero ho-mine dignas,calamum fuum contulerint ƒ Alios fcripfiffe res amatorias uideo: quod rede ne fadu fuerit, ipfi viderint:cü permulti adolcfcentes qui in bonam alioqui frugemeuafilTentjillarum illece bris irretiti, è reda via declinarint. Nam ( vt ait ille)adolefccntium indolem nonfam iuuant qug bene fada funt,quam quæpeffimè. Alios fabellas, ftultas quæftiones, amp;nbsp;genealogias expresfiffe : cü taméeas Paulus Apoftolus(quod facr^ liters vas eledionisvocant ) fcmpervitandasnófolumnos admonuerit,fed Si fuo iure pra:ceperit. Alios de aliorum dignitate detraxilTeintclligo,vt ipfis fu-iffet ml didicifleraelius.Nec me preterit quofda praferrim inter eos,qui m legalibusfiudiisa^tatc iuam confumpferunt, co temeritatis impudentiae vedeueniflcjVt quod vnus vno in loco trad idifler, id rurfus alii in aliis paucis mutatis verbis ineul*

carcnt,atqj ita crambera non folum bis, aduerfus netusgraccorum prouerbium,fed Si plus milies po nerét. Horum ego nelt;]^ indicium probaui unqua, neqj laborem magnifeci. Quid enim cos magnifa cerem,lt;jui aut puerilibusfabulis,aut repetitioni-bus fuperuacancis libros fuos referciuntf'At longé aliter profeâo amp;rediusmihi feciffe uidetur nofter Copus,lt;]ui edm nuper in ftudioforum gra-tiam aliguid kribere ftatuifler, id fibi argumenti pr^tulit guod amp;^ omnibus vrilisGmumjSd à nemi-ne adhuc videri poffet digne tradatn. Na gd vti lius,quam gu^ guotidie invfu fint ea afFerref*Aut ^d aliud eft guod magis guotidie in vfu fit, hac eiufmodi fruâuû matcruf Et guam nuguam dig netradata ca fuifTetjfi gugab alüs fuper alios in ca fcripra funt, ciïm hoe Copi libcllo contulcris, facile ftatim (opinor) intellexeris . Nonnulli,for-tafle,cius hunc laborem vituperabunt,guod in re citandisita vtferiptatfunt legibus,non parum frc guens, amp;nbsp;guafi continuusfuent. Aft illc eam folum prouinciam fibi hk afTumercvoluit,vt gug adfruduum materiam pertinebant leges,edm infinite fint,8lt;f per varia vtriufgue iuris locahinc inde difperfx,luculcnta guadamconfonantia in vnum cogerct,potius gua defuo guieguam affer-rer.Nempepraiftantifsimum lurifconfultum Sex turn Papyrium,dguoiusciuilc Papyrianum nu-cupatum

cupatum,imitatus,qui cùm olim legesRcgias fine ordine latas videret/n vnum quidem eas compo-nere quam à fe inucotum quiequam fuperadderc maluit. Qua in re maiorem mea quidem fentétia videtur promeritus laudem, quam fi longißimos in leges excudiffet commentarios. Atqp vtma pro his qux contra luftiniani edidum, tam immenfa (proh dolor) tanej infinita Sf fuperuacanea habe mus noftrorum dodorum volumina,id genuscó-pofitioncs,aut fi mauis legumconfonantias habe remus.Sic enim fieret,vt amp;nbsp;jpfæ leges,mutua caru collationc alia; ab aliis,finc alia interpretationefa cile lucem acciperent , amp;nbsp;nos minore cùm tem-poris,tum pecuniarum impendio eas difceremus. Q^d vt aliquandofiathaneciufmodimiro or-dineatq,' artificiocÓtextam Copi noftri primam fceturam,qua meretur animialacritate ( candide ledor)fufcipias. Id enim fi feceris,non folum Co po(cuïus tam egregiam tibi nauatam operam in-gratuses,fi nódignofauoreprofcqueris) fed ete-ruditifsimo cuiqj ad id genusalia tibi molienda, peragendaq; animum facileadieceris. Vale Lurecia: Panfiorum ad odauum

Tilulo primoctipilc-^ pogUM n.linta ijJabcletSlegciidumUboÏcnS. «iip.6.pag.i7.l‘-i^ iit rc,legendum iurc.eo.tap pag.j^Jine.A-, diftin» {kjegedu dißriär.Tita.Cdp. i pag.tl.linc.^.rcpëUbusleg. tcpëtibu$ C4p,i:pag n line.iß-lcge.^illußt Ouid.Tit.^.Cap^'T.pi^g.^y.line.C.uédi dißaßifuidtleffnduucndidißtsidixifii a ß quid.cdp.e.pag.^S.lin.y.hdt ret legehereiit.Cap.9 pag.ïó.lineAi.nolueritlegèdiiuoluerit.Cap.iOt line.i.et ^,ci dtUgëtidiitdkgëducàdiliffntiS prulhredebere qua diUa getiffimus qfiji paterfamilias rebus fuis aihibere folet,eo.capi,pag.43’~ w poßremisuerbisperciperepotuiffetßeffnd,perceptiuon funt.Tit.de iiri.fru£t.Qap.2 pag ^^g.line.i.promulgitus leg, promul^Mt CT line, j.copreheiideritleg.comprehenderet^ Çf‘ line.ij.idc legAidem. Tit.de ve^tCf' ao.fru(l,pag.$j. .line.7.reddens leg.reddere,

Tit.i.cap.i„pag.6i,li.i^.aufft leg. avgpnt,tit.^..cap,6.pag.'io'!.line.J, debenturleg.debeturttit,^,tap.6,päg,ii5,line,i.quißMmlegen,qui,

Errata tertqUbri, Tit.j.cap.^.pag.j^^.ïitua'7.l!iabeàtJegen.habeam.eo.eap.pa.i‘i-7.ligt; l.P^ccUrßo Icg.ab Accurßo.co cdp.pag-ie\3 lin.g.reßituendo leg.reßi tuendes.eo.tit.cap.^.pag.tSo.lin Xreßitui lege reßituit. Titu,i cap.i. pag.l^r.Un.t.dißribuendaßege dißribiiendam,tit,2.cap.l,pagin.s6i.li 7,rtpetere lege repeteret cap.^,pagina 16^ .libre.i.percipienturßege perctpiuntur.eo.cdp.pag,t66,lin.i^ . promißum .lege permißumdibro 3 «p.S p;lt;g.i84../nie4 7.matrimeniis lege rnAtri»wnij,eodem libre cap, 9-in prin. eins capituli Keliquam legeKehquim,cedent hbro.cap.i.pa ^na ilt;0Q,linea Ic.quoded quos

Cap.ypa^na 257. lined t^-immeba le^ immold.eodem libroeap.o^-pd gnlt;(:i58 lined tofmOwn iege fruëluum.ecdein libre zjquot; cdp.dgi.259^ •‘'if^, ^.mauHdidflegp mdnudHd,

eus Varro quarto de lingua lati-na libro fcribit) omnes res quas jjfert fundus ,amp; quæ in fundofe-J^^runtur,comprehendit:quam de-

S fcriptionéCclfus adprobans, fru dû effe airquicquid in fundo nafeitur : quicquid ,. - , - 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j t filternpfun jnaepercipt poten«: oc ita PauJus quoijaehnitf) dide ufufruits adeo vt fi lapidicinæ,cretifodina:,aun,argenti fo.- b Arbores de dinæ,vel cuiuflibet alterius materipfuerint:in fru ^f^f^i^^^ du habeanturad^ Vlpianus lib.xxxv.ad Sabinû rcfpôditlt; Aucupia quolt;j,vcnationes,amp;pifcatio- c ldiwrtio-§^ nés,in frudu redè effe dicuntunquod vtiq^ intclli ß^r folu,mlt;it^ gendum eft,curn frudus fundi ex bis potiisimum côftat-.alioquivenationem, Labeo afrudum fun- d Luenationè di negauit effe: nam fi alla eft maior fundi vtilitas ^^ ‘^ß** quam venatio,feræ beftie^no iure ciuili vt frudus, fed iuregetium primo occupanti adquirunturc, ‘ ^-^ßfrudu f^d ^arbores cgduas. vel cremiales in frudum ce- ^j:'“^^^' “^“*

4 idiuotiio.^- derc.Vlpianus lib.xxxv.ad 5abinû feribitz“* quod h/wMM^^' CelfuSjTrcbatiuSjSt Poponius probant.^ Gran t Lite ßfun- des autem vel frugiferas arbores in frudû non cô-ài-§-fi.z^.l. fe putarijidem Vlpianus ait c,his enirn excifis, fub-ftantia fundi falua no rcmanet: fundufte deterior ■^•p fundum. efficitur d,quare tructuanu arbores trugiteras cx-d Laquipimii ciderenon poffe,Iulianus,Celfus, amp;nbsp;Paulus,rede t^Uaq^ßi» putant ^Huc pertinct,quodVlpianuslib.xvii.ad nam. l.fcdet edidum fcribit f,arboribus cuulfis,vel vi ventoru grandes de ufu deiedis, vfque ad vfum fuum, amp;nbsp;villz, poffe vfu« ƒ “iarboribus f’^uduariü ferre : nee materia eum proligno vfu-deufufrud. rum,fi habeat vnde ligno vtatur,alioqui,amp;: fi totus g d.§.fi fundü ager Eunc cafum paflus fit, omnes arbores auferet ^M^rt^» frw^uariusîquod ei non conceditur : neque enim dus fruHasad^ in frudu funt.Idé Vlpianus g.Si arbores (inquit) feUationecon non cæduæ vi tempeftatis cecidcrint, dici opor-’ tet precium earum reftituendum mulieri ; nee in-rruUus funt frudum eedereznonmagis quam fi thefaurusfue-^renalcutur. rit inuêtus:in frudum enimnon eóputabitur:fed pars eins dimidia reftituetur,quafi in alieno inué-b d.l.diuort!o ti.Idem etiam refpondit,ï’lapidesm frudu non ef •§-fiuir, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feznifi talis fit fundus,vt lapis ibi renafeatur. Vnde fi ex lapidieinis dotalis fundi lapides vel arbores qug frudus non eflent, fiuc fuperfieiem ædifi-eii dotalis, mulieris voluntate maritus vediderit, ’. ^'ß^^^P^^i Pomponius fcripfit*,nümosexca venditionerc-o«w n«. PÄ. ^ep^Qj ^Qj^j g^ç^ g^ fuprafcriptisadparet,p3u

^ÏT» t lt;X,VAE RES ADPEL. FRVCT» CONTI. J ló latiorem efle frudus adpellationcm quam fru-gisme^ enim omnia quæ fert fundus, fruges rede dicuntunnam 8ó lulianus fenbit lt;lt;,falfum efle/ru 4 l. frühem de ges omnes effe, quitus homo vefcatur: non enim uerbo.ß^iiß, carnes,aut aues,fcràfuc,aut poma, fruges dici.Cæ tcrumfrugepro reditu adpcllari Vîpianus refpon dit,t non folum quod ex frumetis, aut legumini- b dlfrugem, bus,verûetiam quod ex vino,vel ex lyluiscæduis, cretifodinis,lapidicinis,capitur.

Eneraliter tarnen,Só non ea tatum, quæ in fudo ferutur,{ed omnia Iucra,omnia emolumenta,omnes deni^ commodita K^S^^tes, quae ex re qualibct percipi poffunt, adpcllatione frudus continentunvnde à fruedo, frudu qda didu putat, q, omnia quibus fruimut eóprehédatfna 8^ qui ex pecudibus nafeutur fœtus,in frudu funt:ficut Iac,amp; pilus,amp;: Una, vtCa-iuslib.ii.reru quotidianarum refpondit^,qua fen e iinpecud^ tcntiamdiuusluftinianus probat«^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deufuris,

An partus anciUae in frudu fit. Cap.III. if’i^MXl* Ed an partus ancilU in trudu ciiet,ve-^;a^^^|tus qugftiofuit;id^ vel Cicerone, teile, cuius, primo de finibus bonorû 8d ma-lorum libro,verba hæcfunt. An partus ancilUin frudu fit habêdus, differetur inter prin cipes ciuitatis^P. Sceuóla, Märcum^ Maniliu,ab

Centrarudrä Eif^,M. Brutus diffentict quod amp;nbsp;acutum genus Zm^rifeS^ ^^A ^^ vfus ciuiura nó inutile: haäenus Cicero. torii [entéti^e, Manilius amp;L Sceuola anciUæ partum in frudu efle refpondcrut:ea decaufla,q?ficutin c^teris anima- • tibus,illoru foetus in fruâu eft, ita ancill^ partura

in frudu elTe voluerût:pluréflt;j lunfcofultiin hac fententia concefîere.Nâ 8^ Iulius Paulus lib.xiîn. refpôforuinjh£redé,qui rogatus erat,poft mortem fuâ Egreditaté Gne reditu reftituere,refpódir ^ipar tus ante die GdeicómifsI cedété ^ditos Gdeicómif fo nó cótincri.led ad hgredes eius g^ rogatus eft pti nerc,eóf«$in quarta amp;C quartgfrudus cóputados,G de legeFalcidia qugftio intercédât. Idê apudNera tiü.Ïcriptu efle refert,eu, o Gmiliter rogatus eflet, vt mulierem reftituerer, partu eius reftituere cogé du non effemiß tune æditus effet, cû in reßituedo

fideicommiflo mora feciffet. Sed Papinianus con Lc Jew^ttS ^^^ fenGt:ait ^ enim, fogatum poft mortem Guam, Ad TrebeUi ♦ exceptis reditibuSjhareditatem reftituere, ancilla rum partus retmere non pofte : quam fententiam e t nulier.§. Vlpianus probans,G lt;^uis-(inquit) c togetur hare TrX^' ^*^ ditatem reftituere,placcre, eu cogi reddere partus, fiiqui extant,amp; partuum partus:quia hi in fructibus hon habehtiur. Non enim,! cut peeud um fa tus,ita anQUarum partus in frudu efle,M.Brutus refpondincuius fententiam obtinuiffe, Vlpianus lib.xvui.ad5^yntim.t^ert.çNam (vt eleganter ’. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caius

Caius « fcribit) ab fur dum videbatur, homine in ^ d.Kinpau» frudu efie,cum omnes frudus, rerum natura, gra- dH de ufu^ tia hominura procreauerit : 8^ hanc rationem di-uusquo^Iuftinianuslib.ii.Inftitutionuprobat^. f, .^.-f^pge,,^

Nc^ porro cuiquam miru videatur, quod diei- 4« de re, ditti, mus,à Papiniano 3C Vlpiano,Iuliû Paulu diffen-,fifl€:quafi verd fieri no potuerit, vt veteres illi lu-rifperiti,du cofultoribus de iure refpoderet, in co pierde in tu trariasfentetiasirent:fed oesex cópofito,vno ore, trispandead^ vnoqj confenfuj^pofita qualibet fadi fpccic,eade -X/So^* refpofa daret, naturaliq^ ilia ad diffentiedn facili- confultom re^ rate carerent,Nemine arbitror ta temerariu futu- I^°^f^ depre^ ïu,quiM.Ciceronéfalfiargucrcaufit,quódfcripfe ^ '‘ rit,primores illos ciuitatis Romany iurifeoCuitos. P.Sceuola.M.lt;$Maniliu,in fuprafcripta qugftionc dirimeda,aM.Bruto diffenfsilTe: nofq^ eu non fe-remus,q Paulu Sccuola amp;nbsp;Maniln,Papinianu veto Vlpianum amp;nbsp;Caiu.M. Brutifententia fecutos effe^bauerit. Sed quis nifi ciuilis hiftorix imperi tifsimus,afferuerit, Antifiio Labeoni,,in diffoluen dishuius difeiplinæ nodis,cum AtteioCapitone T)iuerfdiuriflt;i benefemperconuenilTef' cum hi duo,contradice- ^y^^^^^J“ di Audio (vt Pomponius refert)^ diuerfas iurifeo ^ capitonem fultorum fedas fecerint : quas Maflurius Sabinus jUtuu^ 8i Nerua longe late^ auxerunt. Quid quod Caf Q^ ^^^^^quot; fius 3C Proculus,has eafdé diflenfiones in dies ma gis acmagis promouendo, eoufq; procefferunt,vc

/ 7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A hi alii

alii Cafsiani,alii Proculiani,adpellaretur:cx quorum omnium refponfis,cùm àluftinianoqumqua ginta digeftorum libros copofitos effe conftct:qua tandé ratione defendemus,nullas in hislibris m-rifconfultorum inter fepugnantiu contrarias fen tentias reperirif’Sed audio,luftinianu, ex immen-fa lila amp;confufa veteris iurifprudentiae librorum multitudine,ea tantu,in hos quinqüagintalibros digefsifle,qug ad vfum quotidianu ncceffaria, fir-mifsimifcgiurisS^ squitatis rationibus niti vide-rentur,quac^ inter fe optime cóuenirét : nullam^ in iifdem libris olt;u2vo/x/ap reliquifle. Quod equidé verum eflefatemur, non tarnen ad iurifcófultotü tefponfa,fed ad leges illas quasnomothetæ^mul garunt,referri oportere dicimus.5ed concedamus fupra fcriptum Juftiniani edidum,in his etiam iu rifconfultorum refponfis, quæ in quinquagin ta li bros redada funt,cxpreflum eilemon cotinuo vl-la in iifdem libris contraria refponfa deprehendi pofle ncgabimus.li enim quos ad componendum Padedarum opus Imperator luftinianus delegit, etfi iuris imprimis periti fuerint, tarnen vt homines crant,memoria labi potuerunt:contraria^ iu-rifconfultorum refponfa aliis atlt;j aliis titubé i*^* terferere : quod ipfemet luftinianusingenue fate-tur,cum ait,omnium mcminifle,amp;r in nullo pror-fus peccare, diuinitatis magisefte quam humam-tatis.

TIT, I. C^VAE RES APPEL. FRVCT. CONTI, y tatis.Idem m ea quam proCodicisamp;f Pandedaru libris cofirmandis ad Tribonianum n^ifit,cpiflo-la,nullam (inquit) fecundu quod poffibilccft,di fcordia derelidam eflemimirum id probe feiens, uix fieri poffe, quin in tanto opere aliqua difcor-dia relinqucretur. nbsp;nbsp;Nouu igitur aut abfurdum

nemo exiftimef.quód in hoe iuris articulo, Iulius Paulus à Papiniano, Caio, 6d Vlpiano diflentiat. Omnesenim diftindiones quas sdducit Accur-^^^^^y fiuSjVt illum euhis conuenirc cogat, facile quiuis untw, ineptas effe, amp;nbsp;ridiculas intellexerit. Et primum quidemin hunc niodü diftinguit Accurfius“, vt 4j,p4M/«s Paulum,departu antediemfideicómifsi cedente deufitGrin,d, gdito,Papinianü vero,de eo qui poftea æditus eft, tdfd«Â4.ÿ.b4 fenfiiïè dicamus:quafi vero in dubiu vocarct Papi ^M^rtü^ nianus,an aeditipoftmoram partus, fideicomiflà’ rio reftituêdi eftent an nó, Si de iure apud omnes ^’^'^^ ^‘1^^^-certo Si indubitato refponderet:acnon potius co- ^^^^^^^^^'^^ trouerfia in eo efret,an adpellatione redituu, ancil larum partus continerentur. Cu enim hgreditaté, cxceptisreditibus,reftituereqs rogats effet,dubiu erat,an partus acillarü,vt reditus, retincre poffer, refpodit Papinianusno poffe:nelt;j enim teftatore, qui a reftitutione fideicómifsi reditus excepit,an-cillaru partus excepiffe videri,cü inter reditus nó eónumerêtur,Quare nó fine cauffah^reditaté ex-ceptis reditibus reftitucre rogatu ancillarum par

tus retinere non pofleabfolutè dixit Papinianos, quafi ita diceret.ls qui hgreditat€m,exceptis redi-tibus, poft tépus reftituere rogatus eft,omnes qui-dem frudus obucntioncs,reditus, quos antediem fideicómifsi cedentem percepit, retinere poteft:at partus ancillarum non poteft, cu in frudibus redi tibus,vel obuentionibus non habeantur: amp;nbsp;ita in-terpretadu efte, Vlpianus in fuprafcripto refpófo aptifsime oftédit,inquiés, 5i qs rogetur hpreditatc reftituere,cogi reddere partus,fi qui extant,Só par tuum partus’.quiahi in frudibus non habetur. Ex his adparet,primam hanc Azonisdiftindionem, plane ineptam efte: Cum enim dixit Vlpianus,hg redem cogi reddere partus,8^ partuum partus, nó fubiunxit, qui poft moram vel diem fideicómifsi cedentem pcrcepti funt: fed, quia hi in frudibus non habentur. Alioquin no fpecialiter partus tan turn fed generaliter omnesfrudus hæredem cogi reddere Vlpianus dixiffet amp;f Papinianus,non tan turn ancillaru partus: fed nullos frudus haeredem retinere poffc dicere dcbuiflet. Sed vt fupra dixi-mus ideo Vlpianus cogi harede partus ancillaru reftituere,fpecialiter dixit,quia omnes frudus medio tempore perceptos,retinet: partus veto ancillarum eodem téporeæditos,reftituere debet : quia ' in frudu non funt, Altero modo AccurfiUs diftm guit,vt de partu ancillæ aliéna: qug teftatoris non erat

TIT.I« Q„VAB RES ÄDPEL. FRVC. CONTI. 9 erat,opinio Pauk' ^cedat : at Papiniani Vlp’^ni^ refp0.fum,inpartu anciUæ, gux propria teihrons eratjlocu habeatiquæ diftinétio,æqué ac fuperior, improbanda venir, cum Paulus, m neutroex fu. prafcripris refponfis, vel vnu verbum expreHent, ex quo coniicere debeamus, eum de partu ancillæ aliensloqui:immo verb,departu ancillæ quæ te-ftatorssfuit, eadé refponfainteUigenda effcpplius verba declarant,qu^ de partu ancillarum hæredi-tariaru expreffa funtmifi forte, eas tantu, ancillas h^reditarias dici putemus,qu^ nó ipfius teftatoris, fedalteriusfuerunt.Poftremo tradit Accurfiusa- Tertiodißma pud Papinianû de partu ancillæ agi qua exceptis Jf^[^‘°'^ '^‘ reditibus, vel fine reditu pfideicómiflum reliâa cft:apud Paulu vero,de partu eius ancillæ trada-ri,quxfimpkciterS^ abfolutènó additahac dau fula,finereditu,perfideicón-iiirumrekda eft.ElTet hoc loco infimulandusfalfi Accurfius,qui expref fam ad verbum claufulam, refponlo lunfconfulti detrahere audeatmifidetrada hge claufula,poftre mam hanceius diftindioneminfirmaretjtantum abeft vt adiuuet.Si enim is,qui, exceptis fibuj retentis reditibus, hæreditaté relktuere rogatus ed ancillarum partus retinere nopoGit,fed tos fidei-commilTario reftituerecogatur:muko magis nulla rctentionis fruduum mentione fada, b^redita-tem rcftituerc iulTus, partus ancillarum reftituere

cogcdus erit. Sed amp;nbsp;hanc diftinélionc, oblitus fui Accurfius,alioin loco refellif.vbi hgreditatis qu^, fine reditu,vel fimpliciter nó adieda hac vel firni-li particula, fidei alicuius reftituêda committitur, d lt;W.plt;tt«I«. eandem cauffam efle rede put at ‘‘.His ergo friuo-«If **P’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis 5f nullius momenti diftindiombus reiedis (vc

rei veritas habet) dicendum efle arbitramur, Pau lücüManilioSóSceuolaexiflimaflc in frudibus ancillarum partus haberi;PapinianüveroCaium amp;nbsp;Vlpianum Bruti opinionem fecutos, id negaf-fe,quorü fententia tangui hurnanior recepta eft, Nonun^ tarnen frudu Mtraefof/KSç p partuvfur-pari vel facrat liters nos docét:nam,vt Diuus Luti tue# cdp.ii ^^^ ^ fcriptum nobis rcliguit,arGhangelusillc Ga-Ttuäum meta briel falutis noftrae aflertoré 1 E S V M C H R L pbonce ufuu 5 T V M facrofanda: virginis M A R1 A E pari tum,benediduni frudum adpellare non dubita-uit llludetiamnotifsimumeft,frudum proope»-ribus in facris literis frequcntifsime vfurpari..

Quoties enim vel C H R J S T VS ipfe, vel apoftoli nos ad peragédabona opera exhortantur, férè temper verbo. frudus vti folent:vt apud Mat-thacum capite ii, Facite frur dus dignos pœniten-tiæ,amp; innumeris aliislocis.

vfum hominum procreati. Cap.inr. td,vt vnde digreffa eft, co noftra rede-at oratio, non folum animalium foetus, aut prædiorum rufticorum reditus, fed amp;nbsp;prardiorum vrbanorum péfioncs,pro fruâibus accipi Vlpianus lib.i. ad edidum reipo-dit4.Mercedes quotj à eolonis acceptas, loco tru- ^ t.prtdior» ftuu efle, operas quo^ feruoru, item veduras na- deuf». uium amp;C iumentorum,in eadé efle caufla,qua funt penfiones,idem Vlpianusfcripfit Idem eriam li Jpp”^^^/^ bro.xi.ad ediâum ait c,Vfuras vicemfruâuû ob- lt;. ufuude tinere,8ó meritó,nó debere afruChbus feparari: 8lt; Mp. ita inlcgatis,amp; fideicomifsis, amp;^ in tutelaraclionc, amp;nbsp;in egteris bonæfidei iudieüs feruari.Deniq^ (vt Iabolenusait,f) infruétuelfe intelligitur, quicqd d l.mfrudu ad vfum hominis indudum eft. Secundum quam **' f*ß^ffgt;^famp;lt;^' definitionem omnium rerü,frudum aliquem efle,

Caiuslib.vi. ad leges duodecira tabulam exadif-fimedeclarat:quxritenimc, An in omnibus rebus petitis, m frudus quo(j poflelTor condemnetur, Q^idenim fi argentum aut veftimêtum, aliamuc fimilem remf quid pratterea fi vfumfrudu autnu dam proprietatem,cum alienus vfusfrudusfit,pe tieritfncij enim nud^ proprietatis,quo ad ,pprie. tatis nomen adtiner,frudus vUus intelligi poteft:

tabitur.Quid igitur fi nuda proprietas petita Gtf ex quo perdident (ruâuarius vfunifruélu,gftima-buntur in petitione fruftusjtem fi vfusfruéius pc titus fit,Proculus air, in frudus perceptos cddeni-nari.Pra:terea Gallus Aelius putat, fi veftimenta autfcyphus petita fint,in fruétu hgc enumeranda effe.-quod locata ea re,mercedis nomine, capi po« tuerit.Iter quoque amp;nbsp;adus fi petitus fit, vix eft,vt fruélus vlli pofsint aeltimari : nifi guis commodu in frudibus numeraret,guod habiturus eflet peti-tor,fiftatim eo tcmpGre,quopetiffet ire,agere non • 'prohiberetur,guod admittédum eft. Fruäus etia J./iw, de rei fecundum iabolctum 4 eft, vel pignori dare li-*’ cere.Ex bis perfpicuum eft, non fatum fundi,fed amp;nbsp;omnium rerü,mobilium, iramobiliü,corpora-lium,incorporalium,aliquosfruâus efte;atque ad vfum hominum procreatos: quam rem M.Cicero libro de legibus.i.eleganter defcribit, in hac ferè verba. Ad hominum commoditates Sc vfus, tanta vber taté reru natura largita eft,vt ea quæ gignun-turdonata confulto nobis non fortuitonata vi-deanturmec folumea qua: frugibusatlt;j baccis ter r^fœtu profunduntur,fed etiapeeudcs,quod perfpicuum fit,partim effe ad vfum hominu, partim ad frudu,partim ad vefcendum procreatas. Idem lib. ii.de natura deorum, ha:c eadem de re copio-fiusdifient:quc locum; memoratufanè dignu,nó j - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alienum

TIT. I. Q;,VAE RES ADPEL. PR VC CONTU ßt alienum effe exiihmauijb ic interfercre,ipGûfçCi ceronis verba referre. Terra (inquit) fata frugi-bus amp;nbsp;vario leguminum genere,cum maxima lar gitate fundit ea/erarum ne an hominu cauffa gi-gnerc videtur.^ Quid de vitibus oliuetifcj dicam^ quarum vberrimi lactifsimi^ frult;Sus,nihil omni-no ad beftias pertinent,neqj enimferendi,ne^ co-lendi,nec tempeftjuèdemetendijpercipiédi^ fru-dus,ne(jcondendi ac reponedi,vlla pecudu feien tiaeftzearumt^ omniu return , hominu eft amp;nbsp;vfus amp;nbsp;cura. Vt fides igitur 81 tibias, eoru cauffa facias dicendum eft,qui iLlis vti poffunt-.ftc ea quæ dixi • mus,foli$ confitendum eft, effe parata qui vtûtur: neeftquæ beftiæfurantur aliquid ex his aut ra-piunt,illarum quoquecauffa ea nata effedicimus neqp enim hommes murium aut formicarû caufla frumentum condunt'.fedeomugû amp;hberorum 8d familiarüfuarû.Ita^beftiæfurtim,vtdixi,fruun tur:domini libéré amp;: palam. Kominû igitur cauffa cas return copias coparatas fatendum eftmifor té tanta vbertas amp;nbsp;varieras pomorum,eorûmlt;j iu cundus no guftatus folum , fed odoratus etiam 8^ afpelt;ftus,dubitationem adfert,quin hominibus fo lisea natura donauerit;tantum^ abeft,vt hac be-fîiarum etiâ cauffa patata fint,vtipfas beftias ho. minum gratia comparatas effe videamus. Quid £nim eues aliud adferunt,nifi vt earum villis con’

fcdisat^ contextis,homines veftianturf’guæ gui-dem negueali, negue fuftentan, negue vllum fru-dum edere erfe ,fine culm hominum amp;nbsp;curatio-nc pocuiflent.Canum vero tarn fida cuftodia/äg^ amans dominorum adulatio, tantum^ odium in extemos amp;nbsp;tarn incredibilis ad inueftigandum fa gacitas narium tanta, alacritas in venado,guid fi-gnificat aliud,niii ad hominu commoditates efle generatos?'Quid de bobus loguarf'guoru ipfa ter-ga declarant,non efle ad onus accipiendu figura-ta:ceruices autem natae ad iugu,tum vires humc-rorum amp;^ latitudines ad aratra extraheda, guibus cum terra: fub]gerentur,fifsioneglebarum,ab illo aureo genere (vt poëtæ loguuntur) vis nulla vn-guam adferebatur: ferrea turn verb proles cxorta repente eft; Aubt^funeftum primaeft fabricarier enfem.Etgeftaremanu vinâû domitum^ iuuen cum .Tata putabatur vtilitaspercipi ex bobus, vt eorum vifcenbus vefci fcclushaberetur.Longum eft inulorum periegui vtilitatesSë aftnorum, gua: certe ad hominum vfum parata: funt.Sus verb gd habet prêter efcamfcui guidem, neputefceret,ani mam ipfam profaledatamdiciteflcChryfippus. Qua pecude, guod erac ad vefcedum homimbus apta,nihil genuit natura foecundius . Quid mul-titudmem luauitatem^pifcium dicam.** oint! äquot; uiu,ex guibus tanta percipitur volupcas,vt inter-dum

TIT. Ï. Q^VAE RES ADPEL. FRvCT. CONTI. 15 dum pronœa noftra,epicurea effe videantur.At^ hg ne caperétur quidé,nifi hommu ratione at^fo lertia:quanqua aues quafda amp;nbsp;alites, vt noftri au^ gures adpellat,reru auguradaru caulFa, natas cflc putamus.Iamueró immanes amp;nbsp;feras belluas naci-fcimur venando : vt amp;nbsp;vefcamur his amp;nbsp;exercea-mur in venando,ad fimilitudiné bellica: difcipli-næ,amp; vtamur domitis amp;nbsp;condocefadis,vt elepha tis:multa^ ex earu corporibus,morbis amp;nbsp;vulneri-buseligamus:ficutexquibufdamftirpibus amp;nbsp;her bis quarum vtilitates, longinqui temporis vfu 8^ periclitatione percepimus. Tota licet animis tan lt;juam oculis luftrare terra,maha^ omnia cernere iam fpacia frugifera atlt;$ immenfa camporum,ve-ftituf^ denfifsimos montium,pccudü paftus, turn incredibili curfus maritimos celeritate : nee vero tantum fupra tcrram,fcd etiam in intimiseiuste-nebris, plurimarum rerum latetvtilitas, quæ ad vfum hominum orta, ab hominibus folis inueni-tur. Ex lus Ciceronis verbis adparet verifsimum ^ ^^ ^^^^ efte quod labolenus a ait,in fruélu efte, quicquid ufufruä.kgd» ad vfum hominis indudum eft , amp;nbsp;vt Caius fcri-bit t omnium return frudum aliquem efte . Et ^ d.l.utded* hancfententiam noftriinterprètes fecuti, mune- ””*^ ^^'‘''^ ’ rum,honorum 8i digmtatû, frudus efte tradide-rut.Vndeaduarii 8^tabellionis falaria, infrudu ^eßartholus refpódit (, Idem muldas,quï con- * ^ jJ^^^. demnatis

c I diuortio-^-ß lärßolK.mdt. d coilji.2‘^',. indpiète circa uoluinine, iii. e qufdam-^. nihil de eden.

f ca.confuhd~ tionibusde lût: re patra..

15 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dn FRVCTIBVS. LIB. I. demnatisinfligifolét,bonorum item pubbcatio-nes,quæ ad prmcipis ærariû referuntur, in frndu lt;* I.fin4,folu. iurifdidionis haberi œniet^. Quare fi mulier,ter i/t^tri, ritonum mancoin doté dederit,omnia bona fub-ditorum etiamimmobilia,conftantematrimonio publicata,dotem minimcaugere idemBartholus 6 d.ifind. rede pu rat fc,nec mulieri foluto matrimonio refti tuenda efleded vt cæteros dotis frult;3:us,mariti lu-cro cedere:quæ fententia Baldo c quoque amp;nbsp;Cornea d placuir. 5ed amp;nbsp;fi quis inftrumenta fua vel ra tioneslegauerir, idem Bartholus ^ refpondit h^re dem,quicquid ex bis emolumenti poft adiram hg reditatem perceperit,id omne legatario rcftituere debere. Prgfentationé quotj/n kudu iurifpatro natus eflè Innocétius amp;nbsp;Panormitanus tradunt ƒ: ficut amp;nbsp;conferendi eligcditj poteftas frudibusfa-cerdotiorumannumeratur. Quiequidigitur emo lumétiquacunq^ ex re percipi poteft id omnefru-dus nomme comprehendi fans demonftratu eft.

Deftridafrudusfignificatione. Cap.V. Edfecundum ftridiorem fignificatio-nem frudus dicuntur qui ex arboribus nafcuntur: amp;nbsp;ficaccipiendum eft quod Vlpianus ad prêtons edidû ait g Glan dfsnommeomnes kudus contineri,quod Caius

b Lg»!j^wf«« exemple grxei fermonis confirmât h apud quos 4’ghindü de q^^çj yrhorum fpecics (tn^od^^vst nimiru «?? «^Äpöe Uerbo.ßgnip. - .

TIT.I. Q^VAE RES ÄDPEL. FRVC. CONTI. 17 id eft à qucrcucutusadpellationeomnearborisgc nus intelligfturjdeocdiâû prêtons good dcglan i dequx in vicint fund um cad it, tertio guoque die legendapropofitum eft “* in frudibus qui ex qua- a. dJ.unia ie libct arborcproucniuntlocnm habet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gMegen.

Ouifsimefeiendum cft,frult;ftu$,ciuilitcr ^^^^eos demu dicijqfuperfunrjdeduäis im-^—r.--------^rcndorum,coIligSdorum lorum eorumgratia fiunt:

tioimperatoru Diocletiani,oiMaximiam relcn-f, idw-^-uh. ptoconfirmature.Vndequiquacunqueexcauffa depeti.lure.1. frudus ex re aliqua perceptos alten reftitucrc amp;nbsp;pratftarc in re debet: eos frudus reddere cogend us ^ ii,c,dcfru. eft,qui dedudis impefis fuperfunt ; licet prxdo amp;f er Uti.impen. malæfidei poftefTor fit : vt imperator Gordianus Munianomiliti Aphricgrefcripfitti.Hocamplius ctfilex expreffe dicat integros frudus hatredem de rduendi. indignum fifeoreftitueredebere, adhuc tarnen ii ^^ „•l^’‘^‘; duntaxatfrudusin rcftitutionevenicnt,qui (urn-4/g„. ’ *”' ptibus dedudis lupercrut, id^ à Baldo amp;f Salicc-to refponfum eft ƒ.Pari ratione fi fummus potifex ^ ^i ^‘^-^^ alicui facerdotium proxime vacaturu coferri man -„jp^/t, daueritjCx quocetum modia frumeti annua perci piantur,licet mefsium teporc,ipfo fado plufquàm Return modia ex eo faccrdotio quod primo vaca-

4 d l.i.c.de hac forma mandatu à fummo pontifice obtinuit hoc beneficiu confcrri,fi dedudis fumptibus een-b Lfru^uf, ^^^ modia tantum fuperfint: quam fententiam folut-matri. Baldus'*, Raphaël Cumanus t, Paulus Caftréfise, et ^de k^ ‘‘’^^^“*^ lafon lt;^ probant. Si tarnen certä amp;nbsp;determinata d dd fruaus fruduum quanritatem fingulis annis autméfibus folut-matri. pr^haic quis debear,verbi gratia colonus qui fun-

„ dum ea lege à domino eolendum accepit,vt quo-eertit quantia tannis dece modia tritici domino prprarct, ca in-tufruduSimlt;, tegra vt conuentum eft,domino dare debet:nec vl re^fonpo^r ^^^^ impenfaru nomine dedudionc faccre poteft, e Bartholin et ^ hoc à plerjf^ refponfum eft eSed erft certa pars al^doilorJn pretii,frumenti,vini,olei vcnditi,autcuiufcunquc ^maM»w^°^“^ iiïtcriusreijtributi nomineprincipi debeatur, tonus pretii quod ipfo fado emptor foluerit prgferi pta per legcm porno,fifco prxftanda erit: nulla^, ob impenfasin proxenetas vel ipfarum rerum vc-nalium profcripnonem fadas, depretiodcdudio fiet-.fed nee impenfæquæproquærendisfrudibus venditis fadaefunt dcducétur,amp; hociure vtimur. Simili modo fi quis decimam,vicefima,tricefima, aut aliam quamlibet partem fruduum quos colle au^t^Z^4 gerit foluere teneatur,nullis dedudis fumptibus impenfaru de» omniumfruduu ipfo fado perceptorum décima duaioedeberi. aut aliam quam debet partem pr^ftabinnam vtin fuperiore, ita in hoc quoque articulo,nó iuris, fed fadi

TIT. I. C^VAE RE5 ADPEL. mvCT« CONTI. 1» fadijnon ciuilis,fcd naturalis fruduG ßgnificatio fpedanda eft,8^ ita refcripto fummi pontificis Ce leftini tertii dcclaratur •*,cuius verba funt hgc: Vo 4 u.noneft lumusSddiftindcpræcipimus quatenus antequa deded, vllas deducatis,de vino,grano, frudibus arboru, pccoribuSjhortiSjVenacione, amp;nbsp;omnibus aliis bonis, expenfas,décimas ccclcfiis ad quas pertinent, cum integritate débita perfoluatis.fdemlt;j Innoce tins tertius non feme! fed itcru at^ itcru amp;nbsp;Qpius ^ refcripfit ^. Veru quacdenegociationislucro deci florals caecum mæ folui debent,dedudi$fumptibus,qui in nego- non fit eo.tu, ciationem fadi funt, foluendas efle ciufdem Inno centii tertii refcripto conftitutum eft,inhaeferè ^xh^onégoce verba: refpondemus circa res adquifitasvel fadas ciatioms deben de pecunia decimata cum ipfæ venduntur dedu- ^“Z dedudM'M cendas effe expenfas,8i de refiduo, quafi de lucro ^^^^ t^^fi^^* décimas perfoluendas: vtfi vedatur domus,ager, vinea,clibanus,molendinu,grex,aut quolibet mer ces,cum enim 1 ucri ex negociationc ^ artificio quaditi decims fint foluendæ, impenfas prius deduci oportere mamfeftum eft, cum lucrum nifi omnibus dc-dudis impenfis,nc effe qui-dem fed nee dici

' i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vllomodo

DE NATVRALIBVS FRVCTI-bus,amp; iis qui cura Humana proueniunt. TitJE Q^d omncs fruélus primo illo nafccntis orbis cxordio naturales fucrint. Cap.I.

Bl* uifionem tranigrediamur,8dpri-141 0 I muni quidcm illud fatis conftar, if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à prima ilia mundi origine, non plures fed vnâ atcp candé omniû fruôuû fpecié fuifle ; omnes cnim fructus ab ipfo fummo return omniû opifice deo,folc^ eius? ver-bo fine eukura cuius^ amp;nbsp;eu ta,fed fua fpoce amp;nbsp;nul lo cogente nafeeban tur,vc Mofes Genefeos primo teftatur his verbis ; amp;nbsp;uidit deus quod eflet bond amp;nbsp;ait. Germinct terra herbam virentem 8d facicn

tem fernen, lignum^ pomiferum faciesfruftum, iuxta genus fuum: cuius fernen in femetipfo fît fu per terram;amp; fadum eft ita, amp;protulit terra herbam virentem Só facienté lemen iuxta genus fuu, iignumej faciens frudu amp;nbsp;Habens vnumquodque fernen fecundum fpeciemfuam. Idem fecundo ca pite fcribit,Produxitquc dominus deus de humo omne lignum pulchrum vifu,óé ad vefeendû fua-ue:quod ipfum amp;nbsp;Ouidius quamuis poetacthni-cus,nó ignorauit tarnen: fed prima ilia ^ verè au-

TIT. ILDE IRVCT. NATURAL, CTg u tea ætate omnes kudus naturales fuiffe adpofitif-finiedeferibithifcecafminibus, Ipfa quoep immunis rafkötpintada,ncc vilis Óaucia vomenbus,per fe dabat omnia tellus Contentiep cibis nullo cogente creatis, A rbuteos fœtus montanaqj fraga kgebant: Corna^,amp; in durisha^rentia mofarubetis. Et quæ deciderant patula louis arbore glandes.’ lt;Ver erat ætcrnum,placidilt;j repcntibus auris Mulcebant zephyrimatosfine femme flores, Mox etiam fruges tellus inarata ferebat. Nee renouatus ager grauidis canebat ariftis. Fluminalam ladis iam flumina nedaris ibant: Flauatj de viridi flillabant illice mcHa. Idem Yirgilius.i.Georgiconlibroitaicribit, Ante' loucm nulli fubigcbantarua eoloni, - L Nee fignare quidem aut partiri limite campum Eas erat,in medium quatrebant: ipfa^ tellus Omnia libcrius nullo pofcen te ferebat. Jdem atgloga quarta, auream illam atatem ali-quando redituram fingens,fic ait, Molli paulatim flauefeet campus arifta. incultifque rubens pendebit fentibus vua. Et dura quercus fudabunt rofcida mclla. Martialis quoqp, du infulas fortunatas defcribit, vel ob id potifsimu eas beatas efle prédicat,quod in cis oés fruóus fua fponte nafcatur,itainquiens:

Reddit vbf Gererem tellus inarata quotannis ; Et imputa ta floret vf^u« vinca. • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* , '

2 num ^.cultura prouenire. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.U. Ed pofteaquam callidi fcrpetis aftutia: circûuentæyxoris, fuafioni primusho-mind parens adquicuit;amp; negledodei ^^^^præceptO'dcccrptum ex arbore feien tig boni amp;nbsp;mail pomum comedit^tum demu frudus fuos, vt an tea folebat, terra fua fponte produccre defiit:afsiduumlt;^laborcmhominum,amp; euku po ftulare capit: nam amp;nbsp;Mofes Genefeos capite tertio refert,Dominum deum ipfl Adam fic commi-natum fuifle.Qma audifli vocévxoris tuac,8d co-medifti de ligno dcquopraccepcram tibi nc corne deres,maledida terra in opcre tuonn laboribusco medes ex ca eundis diebus vitat tuç:fpinas Ôlt; tri-bulos germinabit cibi:amp; comedes herbas terra:: in fudore vultus tui vefcerispane. Ad hoc ipfu puk chre amp;nbsp;eleganter allufit lib.Metamorphofeon .i. in hunemodum',

Semina turn prim um longis cercalia fuleis Pbruta funt,prefsi«j iugo gemuere iuuenei. Idé Virgil.libr.i.Georgicón fcribit in hxc verba MeUaqj deeufsitfoliis ignem^ remouit:

TIT. 11. DE mvCT. NATVRAL, tft, tj Et pafsim riuis currentia vina reprefsit, • i V t varias vfus meditando ex tun derer artes: ■ Paulatim amp;nbsp;fulcis frumenti ^uxreret herbam. i

Quod inter naturales frudus amp;nbsp;cos qui hu ,\ mana,cura proueniunt fpccics medianó fit, . amp;nbsp;quam grauiter ßartholusaliKj interpre« „ tes tertiam fpcciem meraflt;jnugas huic di-,, uifioniadncicdo hallucinati fuerint. Ca.HL

Mutiu tradit «. Ahos enim ex fado amp;r ^ i^fruâm operis hominum proueniunt. Alii vc- deufu. ro non ex fado hominü,fcd natura amp;nbsp;fponte proueniunt,amp; hancdiuifionélibJ Georgicon.ü. probat Vergilius hifee vcrfibusj , »h lt;nbsp;' Principio arboribus vafiaeft natura creandis. Nan^ aliæ nullis hominum cogentibus ipfx Spontefua veniunt , ^ ' ParsautempofitO furgunt de-Teminc. ^ l.cxdiuerfo Sedhuic diuifioni Bartholus tertiam fpeciem ad- g^^^î^^c dit i», fruduum quos ciuilcs adpeUat : amp;nbsp;hos defi- de fruUi. cr U nit eflc,qui neque fponte nafcuntur, neque ex fa- ti 'nnpcn.Pau. do hominum,fed iure proueniot : vt mercedes ex ^^^^^‘ederd locatione xdium Si vedura nauiu . Alii ^ mixtos «endje. Pdnor.

adiiciunt, qui partim natura, partim hominum ^ ‘‘*9’quot; ^“P» induftria obucniut. At qui verius eft, vt fupra ex |J^^^j,^|J*' Pomponio

PoniponidïtetubmuSyduas tantu fpedesfruduu, amp;nbsp;intepewnuHam^modiam effe: cum vn^ omnes fruAasjqBiffOin fob natura 8d fponte nafcuntur, gui» fine cultu 8^ curationehominu percipi non pofïunt^^ihdhftrïbt horiifnumproucnircdicantur: vtmercedesex locationc^dium,amp;f vedura nauiu: namexfado eonlm qui locant aut vehendum ah inepu dodo» quid acdpiüht’ipetcïpiüturl Taccofngidas amp;nbsp;in-r«m 5iu/lwn* eptas noftrorunl interpretum'circa hanc diirifio* *'*^* nem quæftiones, An ojiua naturalis fit frudus, 8i

quid deoleo dicendu.Qualesfunt frudus lac,pilus,amp; alia huiufeemodi,indigna gup vel pueri tra dentunter quzetia de lana caprinarixantur alns earn natura,aliisinduftriaproucnirc coatenden ti bus: tandem que poft longas altercationes ita conueniunt, vt ad iudicem hanc de lana caprina rixam deferre non vereantur, qui cam definitiua fententia diri-mat:fcd de hac diuifione fatis,nuncaliam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

TIT. III. DB rRVCTlBVS FVTVRIS lt;7«» *f DEFRVCTIBVS FVTVRIS, PEN dcntibus,perceptis, amp;nbsp;iis qui pecci-pipotuerunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit.in.

Equitur alia fruduum in.iin.ipe cies diuifio:na alii funt futuri,alii pendentes, alii percepti, alii qui percipi potuerunt:qua diftindio-nem diligenter amp;nbsp;accurate obfer-uandam effe,innunieraiurifcóful torum refponfa pafsim ode nd tint. Futuri autem

(vt Pomponius fcribit ‘^ ') dicuntur, qui need um a l.ijuod inre produdiformati ve,fequentibus annisnafcituri rumdelega-k (peratur : quam defcriptionem diuus quo^ lufti-nianus lib.ii. Inftitutionum probat ^-zSi hos perin b .^.ea lt;iuo^ de atque iam natos in commercio hominum effe dek^a, indubitati iuris eft : nam 8Z idem Poponius quod inrerunaturaadhucnonfit,legaripoftefcribit«^, dj, i^uodm veluti quicquid illam anciUam pepcrilTeconftite rerum. rit,vel itaex vino quod in fundo meonafeiturum eft,velfœtus tantu dato: idem^ Imperator lib.ii. Inftitutionumtradit 4. Idem Poponius,8^ frudus d d-^-eaiiuc^ (inquit«) amp;nbsp;partusfuturiredeemuntur: vt cum aeditüsefTet partus,iam tunc cum contradum cF ^ieewtS^ fçtûcgocium^‘véndittôfadaintélligatur. Paulus emp,cruindi.

t6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FRVCTIBVS. HB« gt;• quoquc id good in vtcrocft amp;nbsp;futures frudus in lt;1 l.interdli de ßipulationem dcduci poffe refpondit a. Hxc aute Mrbo,eb'iglt;i, ßjpuJatjo pura, ex re ipfa dilationem capit;tunc cnini incipit adio, cum per reru naturam frudus t d.ljnterdit proniifsi prxftari poflunt fc,Similiter amp;nbsp;legatis co ditio inert cum ita ]egamus:quod ex A rethufa na turn fucrit, aut frudus ex eo fundo percepti fue-t tide condi, rint,hxres dato:guod amp;! Vlpianus probat c, c demenfira, nbsp;nbsp;obtenus frudus futuri in obligationcm

3 adieda,legatis,venditis,in ftipulationé ä aut alium auemuiscontradumdedu*

Indefinita futu roru fruituum fr^ejlandorum tbh^atie, nbsp;nbsp;nbsp;dis,fi nihil eo anno natum perceptu vc fucrit,ni^-hil debeturxoditione cnim,qua: tacite incrat,defi cientc,debitor libérât uscft,nec fcquentium anno-

rurn frudus debet.Sicutenim qui alcam,captuni pifcium,auium,vcl mifsihum debet,ctiam finihil incident,liberaturuta quifuturos frudus debet,fi nulli frudus natifuerint:quia fpei tatum debitor 4 d.r.wecew- graf d,5cd fi ld egent debitor,nc nafcatur frudus,, be^empt”^^ ^‘^“^*’^^^®“® ^ß^ poterit:amp; quemadmodum fi ia-uendi. dum rctis cmcro,amp; iadarc rcte pifcator noluerir, e i.figure incertum huius rei aeftimandum efle Cclfus ait ^t ita incertum fruduum qui nafcituri fperabantur xftiman debet.Sed etfi omnem cafum futurorum

fruâuu debitor in fe fufeeperit, amp;nbsp;vcl vredinc vd pruina,vcl alio cafu, fpes fruduu adempta fucrit, incertum huius rei zftimandum eft.Vnde Labeo lib.iiii.poftcriorum à laboleno cpiromatoru fcri-bit ‘’.Frumenta quae in herbis erant,cum vendidif t« {tjliitds-Ç^^ fcs,fiquid vi aut tempeftate fadum effet, pr^ftatu- f^XT-Xj^* rumxa frumenta nines corruperunt,fi immodera cr ««à. tg fucrunt,8i contra corifuctudtne rcmpcftatis:agi tecum ex empto potcrit. C:rterum fi negue id ege ritdebitor nefrudus nafcercntur,neguc cafum fc prxftacuru promiferif. frudibus primo anno non natis, vt fupra dixi, liberatur : nee feguentis anni frudus prxftare tenetur. Quod fi bis in anno fru-dus nafcatur,deprimis tantu frudibus obligatio cocepta efleinteUigitur. Quod enim in anno di-citur,Vlpianus ait ^,ponc dici amp;: in fex mefibus,fi J bis in ano rructuscapiatur: vt dt in locis irnguis. folat m^truM» E contrario,fi feme! tantum pluribus annis,trien-nioforte vcl guingaennio,vt ex fylua cædua,frudus capiatur,de tricnnii vel guinguenii totius fru dibus obligatio futurorum fruduu prxftädorum intelligi debet c. Quod ante indefinita future- « ‘lt;54«®lt;*** rumfruduum obligatio,de primisfrudibus intel ^^^* ligi debeat,multis fimilibuscxemplis comproba-turmam amp;nbsp;gui ealendis lanuariis dari fibi Hipula tunfi non addat guibus ealendis lanuariis, negue appareat de guibus ealendis fit adum, dicend urn

4 l. eum^uica eße Sabin us ait lt;lt;,primas calédas lanuarias fpecta-lo^àbUg4*^'^~ ^^^’^f^*^^ Pomponiusfcribitt,hocfermonedum t l.boMs-^- nupta erit,primasnuptiasfignificari.Similitcrcu boc fermonede vacans facerdotium alicui confeiri fummus pon« uerbo.fgiafic. ^-^^^ rnâdat,deeoquod prima vacabit,mandata hftï'ap°f elet hîtelligendû efle Bonifacius oâauus conibtuit «^ riens de pra- non abs re igitur amp;nbsp;futurorum ftuduum obliga-ben,in, 60, tionem, ad primi anni frudus referri oportere rc-ceptum eft. Aliter enim interpretantibus eueniet, vt neque de primo,neque fecundo, nec dereliquis confequenter annis, actum efle videatur : omnifç futurorum fructuum obligatio propter temporis incertitudiné inutilis8d nullius mométi fit: quod defendi nulla ratione poteft.

Quomodo frudus futuri certa quantitate adiecta in obligationem dedudi accipiendi fint. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.IIÏ.

I veronon fimpliciter,fcd adiecto pondéré,numero,vel menfura,fructus futu ri in obligat ion e fint: fi primo poft con tractam obligationem anno,nihil natu

fuerit:in fequentes annos donee fructus nati fue-rint,obligatiodiffcrtur.Hoe enim cafu,nó fubcó-ditione, fed in dié eft obligatio , neq} meertæ fpei, fed quantitatis certæ,qux tunc demû praeftari debet cum fructus quandocuque nati fuerint. Vndc PediusferibitjEu quiftipulatuseft, ex fundo een turn

TIT. in. DE rRVCTlBVS rVTVRIS ere. »9 turn amphoras vih j,expectare dcBerc,donee hafea tur: amp;nbsp;11 Datum fine culpa^mifsoriseonfumptu fittrurfus expectarc debere, donee iteru nafcatur, dari ve poûif,amp;' per has viees aut valitura aut cef faturam obligationem: quam fententia Vlpianus quolt;ÿprobat'’, Multomagisfinó ipfi fruetus/ed ** inter ßipu eerta pecunia guantitasexfuturis frudibus redi- J,quot;Xd'Sr genda,in obligatione fit, feguentium annoru fru- uerbo,obligat, dus expedantunvt in hacfpecie:Firmio Hcliodo ro fratri meo dari volo quinquaginta , ex reditu pradiorum mcorufuturianni.Papinianus refpon dit ^,non conditionem additam,fed tépusfoluen- ^ i.firmio da pecunia prolatu videri;amp; frudibus fundi reli lt;in4n. di.kgä, da pecunia non perceptis, necelTariam effe vber- ^^'^‘^' tatéfecundi anni:quodamp; lulioPaulovifum efi«: c kvuciusde nam hoc cafu,prater quam quód conditio addita ‘tUmen.kgtt, non eft: nó ipfam fumma legatâ minuere vel auge re tefiator voluit:fed vnde cÓmodius lolui poffet dcmóftrare:qu^ ratio Paulo 5c Vlpiano placuit ^, lt;i dlruciffet Amplius amp;nbsp;fi non vnoanno neg; femel,fed pluri- ^^f^y^^gig^* busannis amp;nbsp;f^piuscerta quantitas fruduum futu g^.nj^ rorum praflari debcat, fi aliquoanno natum nihil fuerit, ex fequentiu annoru frudu quod prio-ribus defuir,fupplendü erit. Itaquefi tefiator vini falerni,quod domi nafceretur quotannis in annos fingulos binos culcos haredemfuumTiriodare damnauerit,ctiam pro co anno quo nihil vini na-

tu elïêt,Heben duos cuîeos labolcnus refpondit 4: fi modo ex vindemiacæterorum annoru dan pof finnara hoccafu,quanuisplura legata fintfingu» lorum annorum, vnum tarnen legatum omnium annorum effe videtur:8d non feparatim fed fimul ad orancsannos velut ad vnum 8d idem tépus vet ba conditionalia referuntuf. quarequod vno anno deert,ex fuperioribns vel fequêtibus annis fup pletur:quafi plures anni effent vnus annus,vnüqt amp;i idem tempus quantum ad hanc fpecié adtinct* t R r Quæ fentétia nó ert fine ranonc,prxfertim fi cum nitione qM di prahnitione annorum legatum ruent: nam re vc-

ra (vtMartianus ait ^) vnum omnium annorum legatum ert:quod amp;nbsp;Papiniano placet «.

I?e taxatione adieda obligation! certa: quan-titatis futurorum fruduum. Cap.IIII.

d l.fi debitor .^•uerifnnilè de contrahen.

finpt.z^ uend.

Vlianus tarnen lib.xiii.digeftorum fcri quifruduoli-vendidiffcr, dó rtipulatus effet,pro.x.pondo olei quod natum ef. rct,prccium conrtituiffe,exeoquodnatum effer, vfque ad.x. pondo olei : idcircofolis.v. collcdis, non amplius emptor peterepotert, quam.v. pódo olei,quæ coUedaeffent. Jdem lulianus fcribir,Cu

certus numerus amphoraru vini legatus effet, ex eo quod in fundoSeproniano natu effet,8ó minus natu effet,non amplius deberi placuit;amp; quart ta-xationis

TIT. III. DE ERVCT. F’VTVMS Cr«i Jl xationis vice obtinere hare verba, quod natu crit. Q^ luliani fentetia fuprafcriptis Pedii Vlpiani-guerefpofis minime contraria eftmä in his nulla taxationis verborum mentio fit. A pud lulianum Vero hat verba,quod natum crit, taxationis loco inferta funt,qug conditionem faciunt, amp;nbsp;pcrindc accipienda funt,argue fi ita expreffa cflent,fiquid cxcofundo natum fucrit:namamp;fiquis in hunc modum legaucrit,Sticum qui meuserit cum mo-riar,hxres meus dato,idem lulianus refpondit,pa trcmfamiliasmagis conditionem iniecifle legato, quàm demonftrare voluiffe.Ircm Pomponius fcri bit,in mortis tempus collatum hunc fermonem, veftem qua: mea crit, fine dubio pro coditionc ac-cipiendam.Sed amp;nbsp;Sticum qui meus crit,putat pro conditionc accipiendum: ncc interefle vtrum ira, qui meus crit, an ita fi meus erit ,vtrobiqueenim conditionem earn effe. Sicut ergo hæc verba qui meus erit,ita hac quoquc,quod natum erit,condi tionem faciunt:qua,nullis frudibusnatis,dc-ficientc,dcbitor (vt ante dixi) liberatur:

ncc diffoluta femel obligatio re-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftituitur,licct fequcntibus

;!|Cienduni tarnen eft, optimum princi-pem Ludouicum vndecimu conftituif fe,ne cui frumenta qua: in herbis funt, emereliceat:eumgue gui aduerfushac legem commifcrit,arbitrio ludicis muldandum efte,gug iane conftitutionon eft fine ratione. Pri-mum ne fi frumeta guac in herbis funt emere lice-ret,hac occafione oneraretur annona, carior^ red deretur,ab iis gui frumeta fie empta fupprimcret, 80 xguis preciis venderc nollent: na amp;nbsp;mulra alia a tot.tit.dd conftitura funt 4,guibus auaritiæ eorumobuiam ^eg.iHùJerfrt’s jf-yj^ eft, gui annonam attentate amp;vexare coem-ptafg^ mercesfupprimere folent. Deinde ne domi ni profufî inopes agricole contenti modico præ-fenti,fpem lætifsimarum fegetum amitterent : ad extremam^ inopiam redigerentur: cum frumétis in herba venditis,nihil haberêt vnde feipfos,vxo-rem,liberos 8^ familiâ alerent. Poftremó vt fœne-ratorum callidïtati obuiam eatur,gui modica pecunia data,maximam frumenti guantitatem acci pcrent : atgue ita vfuras diuino Â pontificio iurc vetitascxerccrenneumenim certumeft maiorem efiefruméti n3fcituri,guâm pccuniæ datg æftima-tioncm, tunclcgi,gu^ vfuras vetat,fraudem fieri: ipfurn^ emptionis 8^ venditionis con trad5 feene ratitium

TIT, IIÏ. DE FRVCTlBV5 FvTvRis m. jj tatitiumefle à plerifij‘*,receptum cft;8^ nos (]uogj a MMJ.cü probamus. Sed G omnino incertu Gr,quanti mef - ^^/^^^p*^ lis tempore frumentu nafeiturum ^Gimabitiir,id^ nor.in ca.md nulla prorfus coniedura eolligi pofsit,tunc vendi uîMe de ufu, tionem fœneratitiam no efle,necemptores in pœ- ^‘‘'’^*’ nam fœneratoribus impoGtam incidere Alexander tertius GenuenG archiepifeopo referipGt ^qd ^ ^-^^^ ^n dui apertinsfummi potiGeis Gregorn noni referipto dedaratuncuius verba funt h^c«^,nie qui dat.x.fo c cdpMuiiS» lidos,vtalio tempore totidem Gbi grani,vini, vel tideufu.m oleimenfuræ reddantur, quæ licet tune plus va- quot;^quot;^‘^ leant, vtrum plus vel minus folutionis tépore fue tint valituræ,vcriGmiliter dubitabatur, no debet ex hoc vfurariusreputari. O^n ratione,excepto regia conftitutione,vtfupra dixi fruméto,frudus futuri cuiufeuq^ generis fint donari, legarï,vendi, amp;nbsp;in quemhbet contradum deduci iurepoffunt.

3 Ecuda huiufee diuiGonis fpecies eft fru ^ duum pendentiunrfuntautem penden tesfrudus, qui iam nati quidem amp;^ format! funf.fednondum colledi ex arbo ribuspédentîfundôqjamp;foloadhuccohærét.Pro qua dehnitione illud eft quod Caius fcribit lt;i,trU’ j^^itesde rei dus pendétes quaft pattern fundi eire:nam ^ cum uendica, fundu$alienatur,quod ad eum,frudufq?eius add ^■ß’'lt;^-^-ß^i net,Venuleiusfcriplitf,vnam quandam rem ene, fr^,credit

id eftfundum, neceum qui tempore hyberno h a-buerit fundum centum,fifub tempus mefsis vin-demig ve,frudus eius vendere pofsit.x.idcirco du as res,id eft fundum centum amp;nbsp;frudus.x. eu habe re intelligendum:fed vnam rem habere, id eft fun dum centum 8lt; decern : ficut is quogue vnam rem habet, qui feparatim folum ædm vendere pofsit: ddu^uù^ ^^^^^ Papiniano 8^ Aphricano placuit lt;*. Vnde ad kg. faki.l. in legato bonorum immobiliu frudus mortis té-ß feruus coma pore pendentes,contra vero mobilibus legatis,eos fiatî^^*^**”' ^^ minime legatosefte Duradus amp;nbsp;Bartholus refpó b specuMtit. derunt i»: quæ fententia in venditione, donatione ilc frudi.o'in permutatione mobiliumrerum,velimmobilium, fr/dponés^r ^^^^^9 fimihbus iuris articulis locum habet : nam tho.m d.i.inle cum frudus pendentes,res immobiles fint,mobili ge fakidiapu bus adnumerari non poffuntme^ enim, vt labo-TtrS mkgdto lcßusait,poteft vna amp;nbsp;eadem res tanquam foli SC mobiUuan im» mobiliscêferî.Cùm autem futurifrudus,vtfupra mobiliti fru^s diximus, in commercio hominum fint:fanê mul-prebwÜaBtor ^^ magis frudus pendentcs:quare Si. vendi Si emi pofluntæorum^ traditio ita fieri debet, vt vendi-tor emptorc, venditos frudus. pendenteslegere. Si colligere patiatur:quod fi prohibeat, aduerfus eu petêtem precium exceptio dafür, fi ea pecunia de qua agitur,non proea repetatur, quæ venit,nequc Ç I.^«ipende» tradita cft:8C ita Julianus fcribitc. Ité fruduspen-impt^^quot;^^“^' ^^^’’^^^ pignoris vel hypothecs nomine obligati

TlT. III. DE FRVCT. PENDENTIB. C7r. ?$ poircCaiuslt;lt;redcputat:eosetiamdonari amp;lega- ^ i.ctciuonó^ ri poffe plufquam manifeftum eft.Sed Si inter res dw» de digno* hacreditarias connumcrari frudus pendentes tem pore mortis, ^ ex bis pra:ciolïorélia:reditaté fieri f, ^ i j„ hge Papinianus fcribit ^ Nouifsimefciédu eft à qui- fakidiaplacuit bufdamrefponfumeffec,frudus pendéteseos tan J^ tum adpellari,qui fufpenfi ramis arborum harret: de usufruit. Vtpoma:alios ftantes,qui redi funt,vt fegetes.Sed veriuseftfrudus liantes,amp; pendétes eoldemelTe ‘^ ^ diuortio.^ quod lans colligiturcx eó,quoa Vlpianus len- j^f^t^i^io, bit«!,maritum nihil retinere,fi muller flatibus fru e l étapes de dibusfundum recipiat.Item exeo quod dicit«, ^quot;^‘’^^^^^^ Paulus,eolonum qui nummis colit,adurum furti dentes fruUm, cum eoquifrudusflantesfurripuit,

”gt;1 '^^ÀI^“*' »^‘^’^ immaturi: quæ ciiuiiio etu pri-^ ma fronte ab inflitutoiurifcófulti alie-Ét^IÉ^ na eflevideatur,tarnen cognitu neceffa riacRtcum inmultis cafibusaltudius dematuris fruélibus aliud de immaturis fruftibus conftitu-tum fif.vcrbi gratia:Si oliuam immaturam decer-pferit,vel fegetem defecuerit immaturam, vel vi-neascrudas,aquilia eu teneri, Vlpianus fcribit ƒ; € j r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^^Mn .§,it oil quod 11 lammaturaSjCellareaquiliam:nulla emm h4,„^4 j^^^ iniuria«ft,cu tibietiam impenfas donauerit, qua: (iiwi, incoUeâionehuiufmodi fruduumimpendutur.

Sed fi collecta hgc interceperiü,furti tenebitur :ni-fi in terram vuas proiecerit,vt effunderêtur. Idem 4 d-^-fioUaS» Vlpianus'Sd Odauenusin fylua cæduafcribût% vt fi immatura, ATidiâ teneatur; quod fimaturâ intercepencduri^i uneri eu amp;nbsp;arborum furtim c^-b d-^-fiolîM, farurndidem etiam fcribut ^,Sifalidum immatu runi ita ne fiirpesledercntur tuleris, ceffare Aqui liam amp;nbsp;furti aétioni locum elfe. Item fi immatura e tßimMtur fyluam ca;duam ccciditquis, Celfus^ait, eum 7«^*’^ ”*'’'*^ interdido quod vi aut clam tencri-.fi maturam fi* militer ca:duam neque damno dominus adfedus cft,nihileum pricftaturum. Itemfiftuprum ferua pafla fit iniuriarum:acficclaueritmancipium,vel quid aliud furandi animo fecerit, etiam furti: vel fi virginem immatura ßuprauerit etiamlegis aqui-liæadionem domino competere Vlpianus refpo-d Lpfiuprum dit d, £c cùm dubitaretur an frudus immaturi in e^î”penul de ^’^'^'^^ eirenr,confiiltus labolenus rcfpondit «,na-ufufruü.k^^. turalem maturitatem fpedandam non efle:fed id tempus quo magis domino,colonove Irudû tollere expedit.Itaque cû olea immatura plus habeat reditus,quàm fi maturalegaturmon poteft videri, fi immatura leda eft,in frudu non elTe. Simili mo f Lpubfenie do Paulus ait ƒ, fyluam cæduam etiam,fi intempe de ufufmd. ßj^^^^pg fit,item foenum immaturum caefum, in frudu elle:ex quo cofequens eft,vt fruduarius no folum matures,fed etiam immaturosfrudus fuos

TIT. ni.DE FR VCT. Q^VI PERCIPI POT. CZc. J7 faciat,quitus colledisamp;f perceptis,licet ante natu ralis maturitatis têpus fruduarius deceflèrit, cos tarnen proprietarioreftitucre haredes eius nó te. nentur:quod 8d Accurfius^batd.Satisde penden 4 ußablete tibusfrudibus matunsamp;immaturis didumeft, nunc de perceptis difleramus.

Quandofrudusdicunturpercepti. Cap.VIII. Etcepti dicuntur fcudusfiraulat^ col-ledi 8£ à folo feparati funt: licet adhuc humi èC fub dioiaceat:necdum in hor-reo vel cella rcconditi lint:quam defini

tionem Labeoprobans,ait ^,Perceptioncfructuü l-p ufufrut nos accipere debere, non fi nerhede collect! funt, led ctiamita percepti,vt terra contmere ledeiie fruU.amit. rint:veluti fioliua,vel vuæ collecta fint, nondum autem vinum vel oleum ab aliquo fic fadum : fia-timenirniplè accepifie frudusexiftimandusefi: idem^amp;IulioPaulo vidctur «. Icaquequod vul- c l,lt;iui[àtdt go dicitür,bonafidei pofiefiorem fructus ex re a- ^ß*-liena perceptos fuosinterim facere, intelligedutn efle quoquomodo à fololèparati fuerint, Vlpia-nusrefponditd. Idem tarnen ait fruduarium nó ^ dlgutfat aliter percepiffevideri, quàm fi ipfevel alius no-mineeiusperceperit,quod fi afure force colligan-tur, amp;nbsp;à folo feparentur,lulianus dicit f,frudua- c Lßfur.de num non percepilfe, ideo fur non fructuario,fed »frfr^^t ptoprictario condidione tenetur. Sed 5^ fi à nul-

îo cell edi fucrint, fed vitro 8^ per fc dedderint à fruccuario perceptos non eflePaulus notât lt;lt;. Per-ceptorum autem alii honefte, vtex curaamp; cultu-ra agrorum:alii inhonefte, vt ex prößitutione an-cillarum percepti funt: S^hicum dereftitutione fruduum agitur,in cofiderationem vemunt : lt;juâ ré diffuGusfuo locoexplicabimus.Prætereaper-ceptorum aliiextantes dicûtur,qui integriadhuc inhorreisafferuâtur. Alii vero confumpti qui in rerum natura efle defierunt.Item confumptorum alii in rem verfi funt, ita vt is qui cofumpÂt ex eis locupletiorfactusfit : vt fi familiâ aluerit,vel pre-tium acceperit, vel in aliâ rem fibivtilem frudus perceptos conuerterit. Alii male amp;nbsp;perpcram con iumpti funt:vt fi furto fublati fuerint incédió ve aut alio cafu fortuito pditi,vel à iuuene luxurio-fb in fcorta,amp; lufuserogati fuerint .Cïterum bas differentias magnopere ad noftrum inflitutu per-tinere ex fequennbus adparebit.

Quod Accurfius aliique interprètes, fruétus,qui percipi potuerunt, non rede defimerint. Cap.IXJ ^i^^ss^^^'Vpercft explicanda huiufçe diuifionis I^P^des,qu«eft fruduum non |^^^^^'P®*’^®P*’®*'^^gt;’^^‘^ fl^^ percipi po tu er ut: qua fpecie definienda noftri. interprétés in diuerfas fententias icrunt . Nam Perti-

eus4jCiufque fcquaccs ita definierunt. Frudus quilt; *«‘l*w*«w pcrcipi potuerunt,eos efle quos percipere ante mo ram poffefTor, poft moram vero quos pctitor percipere potuiflet: quæ diftindio Imperatoris Ale-xandri refcripto infirm at ur: quo coftitutu eft ^cu g^fit^^^'^* qui iniuria domum alienam occupauit, earn cum penfionibus quas percepit,aut percipere potuit rc-ftituerecogendumefîè-.nemoeftenirn qui ignorer malæfidei poffefforem,de quo bic agitur,in mora femper efle : vt Triphonius amp;f Vlpiannsfcribucc: » ï-»i rclulU qua rationehanc Pertici definitionem Bartholus “^^‘^‘^ c^^ilt;^i^^ improbat:aliter^ définit «ijFrudus qui percipi po ^ ■^ l g^^■^^g^ tuerut cos efle,quos ador petere noluerif.ait enim fo de rduendi, eius optioni reliduefle,vt cligat : amp;nbsp;petat frudus vel quos ipfemet, fi ei pofsidere hcuiflet, vel quos pofreiror,qui forte diligentior eft,percipere potuif fet;exemplo eius cui ex eodem fado plures compc

tunt adiones : eum enim Vlpianus putat « digere f 1- luoiinie dcbere,qua adioneexperiatur:quæfententia nul- ^^f^^yf^fj^^^^ la ratione defendi poteft. Abfurdum eft enim di-cere in hac fpeciem cadere cledionê, cu omninó fint iidem frudus,6lt;^ quos petitor, 8^ quospoflef-for,pcipere potuiffct;quod pauló poft aperte often demus. Aeque improbanda venit aba Bartholi di ftindio:quific diftinguendum eflearbitratuseft ƒ, ƒ in-dM exdii vt fiis qui dominus non eft,ré petat: ratio fruduû ^‘^^'^'^ quos poffeflor percipere potuiiret,habeatur:fi ve-

to petitor fit dominus, tue ii f ruäus iure veteri d i geftorum in refiitutionem veniant, quos ipfe per-. quot;^ cipere potuiflet, amp;nbsp;co amplius nouo iure etiam ii ejuos pofTeffor percipere potuiflet, fi hoe ipfi peti-tori vtilius amp;nbsp;commodius:quæ diftindio nullo iu re probatur,eadem^ ratione qua fupcrior confuta tur.Poftremd fententiaplurium obtinuit, vtfru-dus qui percipi potuerunt ii dicerentur, nó quos pofleflbr ex fua fingulari cura amp;nbsp;induftria, fed quos petitor vel quilibet alius fecundu commune æftimationem percipere potuit: quemadmoduin 4 i.jifo-Mum fimilicafu Paulusrefpondit**.5iferuummeüocci adieg.aqui.l. Jifti non adfedionem æftimanda efle: veluti fi fi' ädicg-falcidi, “‘^^ tuum naturalem quisoccident: quem tu ma gno precio emptum velles,fed quati omnibus va-t Ißferuum. leret.Sextus quoque Pedius ait ^^ nó ex affedione nequevtilitatefingulorum,fed communiter fungi.Itaque eum quifilium naturalem pofsidet,non eolocupletiorem efle,quod eü plurimi, fi alius pof fidcret, redempturuseflet : nee eum qui filiu alie-num pofsideat, tantu habere,quanti eu patri ven-derepoflet. AtquehxePedii Paulique fententia meritó recepta eft:ne licentia eflet cuilt;j, pro arbi-trio in immenfum resfuas æftimare, fi fecundum fingularem adfedionem,quæ à folo animo depen det, resæftimarentur: quæ ratio in propofito cafu ceflat:in quo facile conuinceretur mendacii, qui cauflaretur

TIT. III. DE FRvCT. CLVI PERClPi POT. CTc. 4-1 ‘ cauffaretur fe pluresfruöus percipere potuiffe ^ reuera perccpturusfuifletjCiihuius affeuerationis ; veritasexfoloanimonópédeat‘.reiedisigiturfu- •*• prafcriptis defcriptionibus,veriorc.fubüciamus.

Ruftus iraque qui percipi potueruntjii W^ propriè amp;nbsp;verè dicuntur, quos diligen-tifsimus quif(^paterfamilias,quo alius Sdibgentior non eft,percepiflet:fed lata autleui culpa percept! no funt.Quxdefinitio,re-fponfo«* Herennii Modeftini Impetatorutj Dio- a l.ßßne.^. cletiani SC Maximian! refcripto b cofirmatur. Cu “Jj^^^jyquot;”^ ^^ enim,vt ideModeftinusfcribitc/utorestcneatur, ^ i^^c^dx. etiaeoru nomine quænon perceperut,fed pcipere ArbiMe. pocuerut,dubiult;j effet quatcnus accipiéda effent ‘^ d.§.modeßi^ hæc verba,pcipere potuerut, cófult! Diocletianus amp;Maximianusimperatoresrefcripferüt(l,Quic- 4 i,i,^ui(^d, quid tutor!s,veldolo,vellata culpa,velleu!fiue cu ratons minores amiferint, vel cü poffent non ad« quifierint, hoe etiam in tutelæ hue negociorû ge-, ’'ftorum vtile indicium venire. Deinde quod die!-^^’', negociorû geftorem tenerieorû nomine quæ gerere debu!c amp;nbsp;non gefsit,procedit,cum aliuseo ^ Lßpupiüi-^. diligentior paterfamilias ea gefturusfuiffetc.Huc videanwsdene * etiapertinet,quod vulgoreceptum eft,commoda-1° ^• t^rium in euftodienda re commodata f credito- ■^ ƒ’ quot;’’^® t rem

lt;( .^.fi,quiMo. rem'^inconferuandopignore venditorem ^,incu ßodiendare vendita,conduólorem^in refibtloti de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. j

peri-GTcoino, cata,maritum « in aote,locium in re conimuni,ea rei uend. diligentiam quam diligentifsinius quifque pater-wamp;Swlo» familias curandis amp;nbsp;epnferuandis rebus luis adhi eari, bere lcict:multo magis igitur amp;nbsp;malafide! poffef-d inrehs.c, foreseandem curamadhibere debent:nefquod dciu.doti. . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

probi pofleffores quàm ii qui pietatis^amp;f amicitiæ iure,alia ve iufta amp;nbsp;ncceffaria cauffa. in rebus alie-nis verfantur.Poftremo frudus qui percipi potue-runt eofdem elle quiamp;f percipi debuerunt, multis cóftitutionibus declaratur.Nam amp;^ fenatufcóful-to quod fub Adriano de petitione hæreditatis fa dum cft,conftitutum fuit,vt pratdones qui aliéna hæreditatem inuaferunt ,frudus, non folum qui percepti funt, fed 8ó qui percipi debuerunt,refti-tuant. Diutis quoque Alexander referipfit, eum qui folennibus omifsis^rem à fifco emir, eondcni-nandum ad eandem reftituendam cum frudibus, quos confeiterit ad eum perueniffevel peruenire debuiffe.Aliispraterea muleis,Sdiurifconfultoru refponfis,^imperatorum conftitutionibus, quas referte fuperfluum effet, fatis^batur, fruäus qui percipi potuerunt,non alios effe, quam qui perci-pidebuerunt:quæ verba ad dibgcntifsimum par tcemfamilias referéda effe nemo ambigit. ld enira

TIT. in; LE rRVer. Q^VI PERCIPI POTVE. 45 vnicuiej ex officio incumbir, vtin curandis amp;; co feruandis rebus fuis fefe diligentifsimum patrem-familias praßet. Qmenim perincuriam amp;nbsp;negli gentiam res fuas penre Gnunt,noa facere id quod debent dicuntur,quod (vt Gellins lib.iiii. nodiu Atticaru elegantifsime defcribit) fatis mores in-ftituta^ maiorum nobis declarant: à quibus inter cetera id obferuabatur,vt ß quis agrum fuum paf fus effet fordcfcerc,eum^ indiligëter curaret, ne -que araret:fiue quis arborera fuam vineam^ habe ret derelidui,is non fine poena effet. Ergo no aliter frudus qui percipi potuerût vel debuerût me-tiri poffuraus,quam fidiligétifsirai patrisfamilias rationem habearaus,qui ex diligenti tempeftiua^ cultura,SZ cura araplifsiraos vbcrrimofq^ frudus perciperepotuiffet-.poffefforis tarnen negligentia amp;nbsp;incuria perciperepotuiflet.

.Quod lidem fint frudus^qui àdiligentifsi-mo patrefamilias,vel àpecitore,vel à pof-

Ed hæc noftra definitio Imperaroris Gordiani refcripto fubuerti videtur, ^ c'J'us verba haecfunt ^,Dom urn quam ^ Uontum.c» ex matris fuccefsione ad te ptinere di- derduendiftf, cis,amp; ab aduerfa parte iniuria occupata effe often dens,profesprouinciæ, cum péfionibus quas per-cepitautpçrcipcrepotcrat,reftirui iubebit.ex qui-

bus verbisadparetjfruäus qui percipi potuerunt, eoseflcjiion quos diligétifsimus paterfami]ias,fed quos pofTeiTor percipere potuilTef. Papinianus ta a l.finduii-^- j^çQ contra feribit ^:GeneraIiter cum de fruebbus rehwidi\ '^^ æftimandisquæritur,animaduerti debere,non an malæfidei poflefibr fruitus Gt, fed an petitor frui potuerit,G ei pofsiderelicuiflet-.quamfententiani b d.§.gencra^ lulianus quoqj ^ probat. Ex hoc Papiniani lulia-^^^‘^^' niq; refponfo,truâus qui percipi potuerunt, dcfi-niendi efle vidétur,quos petitor percipere potuit: quod amp;nbsp;noftrg definicioni Si fupraferipto Gordia ni referipto contrarium efle videtur-.nos tarnen id plane negamusxùm ndem fint frudus amp;f quos di-ligentifsimus paterfamilias, amp;nbsp;quos pofleflbr,8d quos petitor percipere potuit:nam fi quisinterro-get,Qm funt frudus quospofl*eflor percipere po-tuitf'ii nimirum quos, fi fuiflet diligcns,percepif-« fet,fed lata aut leui culpa nó percepic. C(ui etiam funt frudus quos petitor percipere potuitf' nonne ii funt quos ex diligéti cultura amp;nbsp;cura, vt bonum patremfamilias decet,pcrcepturuseratf' At dixe-rit aliquis,Non multos frudus percepiflet petitor quanuisei libère pofsidere hcuiiret,^ paucos ad-modum vel nullos folitus erat percipere^ cum pof fideret,vt qui negligêter resfuascuraret.Sit ita,pe titorem incuriü eflre,amp; in omnibus fuis rebus ad-miniftrandis négligente: Ód ob id nó perinde mul

TIT, in. DE FRVCT. CLVI PERCIPi pOT. cre. 44 toïfruóiuspercipeie folitum: non cotinuofegui-tur^eum percipere non potuifTc: ne^cnim frudtus quospetitorpercepifler,ncgueguosperciperefoli-tus erat,lex confideratifed guos percipere potuit. Eft ne impofxibile inertem,8^ nullam fuarum rerû curamgerentempetitorem, prouidu magisSidi-ligentioré fieri-'^Quanuis igitur ft pofledifler re ve ra non fuiffetpercepturus: fieri tarnen per rerû na ‘ turam potuit,vt diligétiorfaéiusperciperet.Nam vt elegater diuus Auguftinus capite primo dc fpi ntu amp;nbsp;litera fcribit, Sexcenta poffunt occurrere, gua: fieri vel potuiflevelpo{retateamur,eorum ta men exempla, guodfaflafint^ferre negueamus. Confeguens eft igitur verifsimum efle,guod afleri mus,eofdemeflefru(ftusguiadiligentifsimopa-trefamilias,amp;^ petitore,8t pofteflore percipi potue runt. Sed Paulus lib. xxi. ad ediâû fcribit ‘^,Cû lt;^ i-citerum dc fruchbus ierui petiti guæritur,non tantum pu bertatem eius fpeäandam efle: guiaetiarn Jmpu- obuUionis dif berisaliguæ operæefte poffunt. Improbe tarnen P^«f'°*

„ defideraturum petitorem,fru(ftus æftimari, gui ex quot;nbsp;ahificio eius percipi potuerunt : guod artificium fumptibuspofleffbrisdidicit.Quo Pauli refpon-fotantumabeft vt noftra infirmetur fententia, vt immo magis confirmetur: cum enim eorum dun-taxatfruéïuü ratio habeatur, gui à pofleffore tan-guam diligentifsimo patrefamilias percipi potue-

runt,optima rationCjqui fecundum propofita fpe ciem ex artificio ferui percipi potuerut frudus,in confiderationem non veniunt. Plus enim quam à diligentifsimo patrefamilias exiagatur,fecit pof-feflonqui rudern alienum feruum fumptibus fuis artificio erudiendum curauif.neque enim (vt idê a LplMède paulus ait 4) debuir in rem alienam impenfas nd peti.h£rc. neceffarias facere.Deindcficut impenfarum quas in erudiendum feruum fecit nullam (vt idé Pau-bj.ßna»tgt;^. lus b feribit) repetitionera habet, fie frudus ope-fi.derciuedic. rarum quiexartificio feruipercepti quidcm non funt,fed percipi potuerunt reftituere non cogi-tur,cùm fans abundè fecerit pcritori,qui impen-lt; 4- certede £35 j^ eruditionem feruifadas ei donauerit e# rerun dimji. m ' r 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ r •

Plane trudus qui ex opens lerui quanuis nullam ar tem edodus fuilfet,percipi potuerunt,in reftitutioncm ve-d W’d,Le£tc^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»‘“ ^ ccurfius amp;nbsp;Bar-

Ranfeamus ad aliam diuifionem fruduunr.nam fruduum alii ari-di,alii veto liquidi dicuntur:qug diuifo licet in fpecieni ad medicos pectinere videatur:à nobis ta men negligenda non eft: alio ta

rnen refpedu nobis alia^ ratione,gua medicis, co fideranda venit. Alii ante frucius dicutur ficci na turaamp;:dnri,quique humorc carent,nec liquefieri poflunt-.vt frumentu,horded,Gligo,lab£,amp; omnia legumina.Liquidi vero dicuntur molies,amp; natura humidi,qui in ftiHantem amp;: defluentem humo remrefoluti funt:vt vinum,oleum,8^ hisftmilcs. Quam diuifionem Accurfius enarransrf,hosc0^ nwi^XtL-’ fundi illos vero commifeeri notât.Vnde fi duoru ^rico^utMij^. dominoru liquidi fructus cafu fortuito,fimul con full fuerint : vt fi aliquorum vina confufa fuerint, vel fi cuius vinum cum alterius meUe cafu fortui-to fimiliter cofufum fueritjtotum id corpus quod exconfuficnc fit,vtriufque commune efte Caius ^ î-‘'lt;îeo4-«o* refpodit t.Quam Antenna diuus quo^ luftinia- J‘”Xr?i nus.

à .^-fidtioruin nus probat ‘‘:nam poft contufionem finguloru fru e rerudmifi, ^^^ minime in im fubftantia durât : fed vicifsim altenus fruCius, in fubftantiam fruduum alterius conuertuntur, vt feparari nulla rationepofsint. Sed ft duorum,vel plurium dominorum aridi fru élus comixtifuerint: vtfi Titiifrumentu tuofru-mento mixtum fuerit : non vidcri communeefte b .^.cjitodfru corpus,quodexc0mixtioneconftat,Iuftinianus^ mmtuin derca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ■ J

^^od non idem fit effeélus mutui liqui-dorum amp;nbsp;aridorum fruéluum. nbsp;nbsp;Cap.II.

L^^ inter aridos amp;nbsp;liquidas fruélus lu-ris differétiaeft.Siqs enimhordei,fru« menti, aliorùm ve aridorum fruéluum fpeciem crediderit : quauis conuenerir, vt fi ad præftitutumdiem mutuû redditû non fue rif,debitoris agrum fibi habeat:nô tarnen eum re-tinere,fed earn quamcredidirfruéluû quantitate, oélauam^pn fingulos annos,qbusceflarû eft,eiuf dem quantitatispartem vfurarum nomine exige C d.Mtben, re pofle,diuus luftinianus conftituitc. C^od fi in nuüumcreden. vetitum,velmaiores vibrasexigere, vclipfius de-‘'^nflt;’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitoris agrum,vel pignus ab eo datum retinere co

tenderit, cûdem in fuæ temeritatis pœnam actione amp;nbsp;cauflacadere idc imperator luftinianus co-ftituit. Si verovinu,oleum,vel allos liquidasfru. élus quis crediderit,non idem coftituturn elfe,fed veteres

TIT. III. DE FRVCT. Q^VI PERCIPI POT. CTc. Sgt; Veteres fuper vfuris promulgatus leges obferuadas effe, Imperatoris Philippi conftitutio 4 fatis often j ^^^ ^^ dit.Ideofruäibusliquidismutuo datis velcete- „fu, fimæjVel femifles,vel trientes vfuræexigi poterut, fecundu præferiptum dmi luftiniani conftitucio-ne^’modurn. Q^ conftitutio, cum generalis ef-1 4.fi,d,4u, fet,8C omnesomnind frudus comprehenderit, lu- t^en.nuüii ere ftinianus earn ad frudus aridos porrigendam, no ^^'’•‘‘S”^®» efledeclarauitc-.curaenimexhis fructibus hume ^ d.authë,nuK to,hordeo,amp;fimilibus,vita hominis potiGimum credea.agrico, conftet,non abs re minores iftorum fruduum vfu ras luftinianus introduxitme maioribus vfuris op prefsis debitoribus, nihil reliquum effet, vnde fe fuam^familiam alerent:quam rationem m liqui-dis frudibus nó procedere, Accurftus, Bartholus, Baldus,8^ aliiplerique refponderunt ‘^i vt qui ad j ^-^^^^ .^^ quotidianuni vidum non ita neceffarii fint.Idem Mthen.nulxre etiam tradiderut hanc diftindionem in agricolis de.^arth.-ßai, tantum locum habere: id^ ipfius tituli argumen- X*'£j b« to,qui à luftiniano ita infcribitur,Nullum creden Q,de ufu, tem agricolæ tenere ipfius terram, 8^ quatam vfu-ram debeatdare. Deinde adiiciunt multa effe in rufticitatisfauorem iure fingulari introduda:ver bi gratia, ne fationibus, vel colligendis frudibus occupât! agricolæ, ad extraordinaria munera vo

centur,vt imperator Conftantinus fanxit^Iténe ^‘^•^•üc.de4a in poenam quingétotum aureorum incidant, qui ^’'“^‘’•O' afu

^ iß ^uh id per rufticitatem protons album, corruperunt ^. ^^d^mniM ^^“^ ^^^ ^^ ^^^ vocatus, per rufticitate venire ne-glexerit^fimiliterpcena ediâi no adficiatur. Alia præterea multa ^ quae nunc commemorandi locus non cft:inter qua;,hocquoque demaioribus vfu-ris ab agricolis non exigendis, vel eorum agris re^ tinedis, fpecialiter in rufticitatis Si culture agrorum tauorem conftitutum elTeputant.Sednos ad omnes perfonas,burns legis beneficium porrigen-gt; dum eflearbitramur. Primû, quod quanuis in ti-tuliinlcriptione luftinianus verbo agricole vta-tur, tarnen poftremo fuæ conftitutionis refponfo, omnibus egenis fe confulcre teftatur.Deinde initio ciufdem conftitutionis rationébanceflepræ-fatur,ne homines fame necentur. Ex quibus adpa ret fuprafcriptam diftmdionem,non ad agricolas tan turn,fed ad omnes perfonas extendi: ne cofum pris in grauiores vfuras frumento, ordeo, vel aliis frudibus aridis,fame pereant ^ amp;nbsp;ad extrema ege-ftatem redigantur. Poftremo,nouü,nó eft,vt con-ftitutio qua:fubtituloeft, plus quam ipic titulus comprehendanvt ecce Tituluseft libr.viii.Codi-cisinfcriptus hoe modo.Etiam ob cbyrographa-riarn pecuniam,pignus teneri pofte. Cóftitutio ta men imperatoris Gordian^qua: fub eodem titulo eft,ob pecuniam quomodoeût^ fine chyrographo 5lt;^ pignore creditam,pignus retineri pofte cuiden

teroftendit‘lt;.Nunc refpondendum eftüsjquidi lt;* l‘igt;c,etiam cunt in hoc articulo idem iuris,in liquidis fruâi- ^^i^^euZr bus effe, quod in aridis à luftmiano nominatim expreffum eft-.ea potifsimum ratione, quod vino, oleum A alb liquidi frult;ftus,ad hommum viftum neceffarii magisfintjquàmfabæjpermuîtique alii aridiores frudus.Verum quod de aridisfrudibus conftitutum eft,praEfertim, de£rumç^tô,hordeo, filigine,amp; omni triticbfpecreiaccefToric vcro,dc fa bis ,alnf(j leguminibus intelligitur. 5ed amp;nbsp;illud imperator Alexander conftituit^jVtfrumentijVel b l.frtimcnti hordei mutuôdati,accefsio exnudo padoprae- ^'^^^t'** ftetur.

In quibusliquidi amp;nbsp;aridi frudus conueniant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.III.

Nterdu tarnen,quod in aridis, ide quo-que in liquidis ius feruandu eft. Quern -admodum enim, ft cui intra vindemia-rum tempus,pra:dia à fifeo addida fue-rint:frudus,medio tempore inter primamlicita-tionem 8d fcquentem addidionem percepti ad fi-feum pertinent.Poft vtran^ vero addidione percepti emptoris funt, nifi fub colono fint prædia: quo cafu,frudus ad colonu,penfiones vero ad em-ptorem pertinent,Papinianus refpódit c. Idem de tr/*^'^'^ aridis frudibus qui ante perception prædiis fuif d dlßM.^. lent,Paulus refpondit'^: eof^ emptorem acceptu- Tryphonio,

rum,finondû dies penfionis veniflèt.Imperatores lt;nbsp;l.i,c,qu£ quoqj Valens,amp; Grat, refcripferût ^,ad barbarie^ res expor. non tranitcrendi vini,olei, amp;nbsp;liquaminis nullâ,quenqgt; ^^^^’ facultatéhabere, ne guftus guidé cauffa, aut vfus b mM.h coniercioru:guam conftitutionem in aridis quoç locum habere Accurlîus rede putat ^. Sed amp;nbsp;exce ptisiis guas fupraexpofuimus differétiis,in omni busfere iuris articulis,eadem de aridis amp;nbsp;liguidis fruftibus conftituta funt.

St ZC alia apud iunfconfultos ob-feruatafruduum diuifio mam a-lü recentes feu noui : alii veteres funt. Recentes dicuntur fruftus, gui prarfenti anno percepti funt: Veteres vero prioris anni frudus

e l ,uetvs de tnti.uino z^quot; ele.lege.

i dJiUdus,

adpellari Vlpianus refpondit c. Si igitur vinu vêtus legatum fit:omne guod non eft nouü,fed proximo anno ahifg^ fuperioribusperceptû,legatû ef fè,idera Vlpianus fcribit «imifi ex vfu teftatoris,id vetus appellatum fuilTe adpareat,guod duoru vel trium vel guatuor amp;fic demceps annorüfit:tunc

TIT. V. DE VETERIBVS ET NOVISCTc. $} cnim id tantum legato contineri Keratius feri-bit «‘.quo pro vetere teftator vtebatur.Nam aliter 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ i • r x 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• fs • • •- tnti ui.olco te

obleruatibus guis fams (vt paulus ait p) aut ininu g^. veterumfrufluumfumeretur^ Proindefi quis vi- b l.namaUKr num vêtus mutuum dedcrit, debitori nouum re- ^^^’I^^^' ftituere non licere Pomponius feribit«, edm enim stcer,prt4. eiufdem bonitatisrem,non deteriorem reddens,li ceat detenus autem fit vinum nouum vcteri, non abs re nouum pro veteri creditor recipere non te-netur. Quam rationem amp;nbsp;dominus nofter IE-SVS CHRISTVS,apudLucamconfirma-re videtur cd ait:8ó nemo bibens vetus,ftatim vult nouu:dicit enim,vetus melius eft. Sed hoc ex con fuetudine regionum accipiendum puto,in quibus vina pluribusannis integra durant, non in iis in quibus annua funt,8i poft annum infipida,vel eer têlongè détériora funt .Cdm autem vinum vetus fit cariusnouo, ncrefpublica nimis oneraretur fi j^^j^^jx. de veteri vino militibus J annonam daret,Impera de erog^.mU^ tores Arcadius amp;nbsp;Honorius iufierunt ,per lt;‘’”’®* omnesprouincias cundis numeris,8ó mi

jOn eft prætermittenda à nobis,il '*^fei!lacraf$iorum.8f minutiorum fru duum pontificio iure introduda 1diuifioæx qua Si crafsiores Si mi-|inutiores decimæ denominantur. SNemini enim dubium eft,amp; craf-fiorum,vtfrumentî,amp; vinitSi minutiorum, vt fa

« cdp.peruenit de decimist

( nume. 18«

Dente. 14-,

barum,piforum,lini, amp;nbsp;aliorû fimibum fruduu, décimas foluendas efle:vt fummus pontifex Alexander tertius conftituit lt;lt;: quod antea veteri^ pet Moyfem promulgata lege, deus ipfe præceperaÜ. Eum tarnen qui fruméti, vini, amp;nbsp;aliorum crafsio-rum frult;Suum,decimasfolueretenetur,interduni. à minutioribus decimis, vel ex confuetudine, vel

ex pado,vel ex priuifegio immunem effe, fummi c clt;t.exmuïtu pontificis Adrianiconftitutio déclarât^. Porto fü« de deci, feiendum eft,alio modo crafsiores frudus in code

iure pontificio accipi:nempe pro omnibus rediti-bus,commodis,amp; emolumentis facerdotioru, vel (vt aiunt) pra:bendarum:exceptis iis,qui in fingu los dies,celebrandis facris adfiftetibus diftribuun tur. Qua ratione fi cui ftudiorum caufta abfenti, fummus

fummus pontifex conceflerit, vt fui facerdotii rc-ditus perinde atque fi prüfens effet, percipiat, nul lam eorum fruduum partem,qui quotidie prüfen tibui diftribui confueuerunt,eü petere poffe, Alexander tertius conftituit **: quod amp;nbsp;Honorius ter- ^ cn.de catei tius confirmauit ^,nifi nominatim etiam h reditusjprasfentibuscotidiediftribuifo-

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lege obferuandam effe,Ingt;.

[ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noceatius tertius

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;edixitc.

Vperiorelibre quid frudus ,amp;q latèhuius vocabuli pateretfigni ficatio:quæ^ res,amp; qua variæ,fru dus appellatione continerentur, breuiteramp;dilucidè expofuimus: Deinde,quàm multiplex effet fru duû diuifio,aperuimus : eorum^ fingulas Ipecies ordinedefiniuimus.Nuneq frudus fuosfaciant, qui reftituerej^ quibus reftitui frudus debent, di-feutiendum nobis eft.Qimd ciuilis difputationis genus,longe latéque in omnes iuris partes difper-ium eft.In quo,licetmulta noftriinterprétés feri-p(erint,non vno tarnen contextu, nec eo,quo par erat ordine,fed indigeftam,inordinatam,amp; variis pafsimlociserrantemhanc materiam,nobis reli-querunt:quam nos in congruum ordinem,amp;locu hoc opéré redigere inftituimus.Primu igitur pro-ponenda eft,certifsima iuris régula ; ad quam,to-tus hic de retinendis vel reftituendis frudibus tra

TIT. I. DE HIS Q_VI FRVCT, SVOS m. $7 datus,refem debctigua fi fecuti fern per fuerimus à veritate nû^ aberrabimus. Cum ergo quæritur, qui frudus fuos faciut,qui redit ucre,amp; qbus refti-tui debet, refpodendu ita cft.Singularum rerufru-dus,dominorü e{re,vcl corü q pro dominis habé-tur-.ab aliifj pceptos retineri nó podcjfed his refti tui deberc. Q^m régula æquifsimâ effe, vel ipfa naturalis ratio fatis nosdocet.Qms enim ignorât ea quæex rebus noftrisnafcuntur,S^ ^ueniunt,na turali iure noftra ftatim fieri f* vt ea qua: ferui no-ftri vel ancilla: adquirunt: quod ab omnibus gen-tibus receptu efle, luris authores pafsim tradut ‘‘. a tnäijuirit» Item qua: ex animalibus noftris nata funt, noftra J®^'f^-^^g' elTeFlorctinusfcribiti: quod^ lib.ii. Inftitutio- hi^uifuntfui num diuus luftinianus probatlt;^.Scd tarnen,qugex uel aUe^u.toti animalibus noftris mafeulisedeepta funt,nó ideo *^1'^^^^'**/ . noftra fieri Pomponius refpodic: vt fi equa tuam, n^”°„jîV**** equus meus pregnantem fecerit, non efle men fed t UijMUeiM tuum quod natum eft, eundemporaponium

bere Vlpianusrefertlt;i.Pariratione,amp;: frudus,qui ^ .^^Uem^M ex prædiis noftris proueniunt,noftros efle,nemini lt;Je re.diui. dubium eft.Omnis enini frudus,fecundum Iulia- ‘^JJ‘^'’? J^^^ ni fententiam attire dominii foli percipitur.Idcir ßribitderei co ex qua quifque parte dominus prgdii eft,ex ea- uendica, dem parte eum frudus fuos facere, idem lulianus ®^^‘^“* f^mc refpondit AQ^d autem de dominis dicimus,ide ƒ 4*^„f ^if^ deiis qui dominorum loco habentur,fecundufu-

58 DE FRVCTIBVS LIB. II. prafcriptam regulam dici debet : exempli cauffa, de vfuiruduario. Cu enim ^ domino frudua rius 4 l.ii'^,deiifu‘ habeatur(vt apud Caium amp;nbsp;Paulum fcriptu eft a) fruaimuen^ quicq J ex reJn qua vfuffruduscóftitutuseft.nafci rt«tbo. i«dù tur:quicquid inde percipi potelt, ad rructuanum foßi. ptinere, certi amp;nbsp;indubitati iuriseft fc: amp;nbsp;hoc quod b tot.tit,de de vfufruduario dicimus,in omnibus aliis qui vi-• nbsp;nbsp;nbsp;cem dominorum obtinent,locum habere, muftis

lt; d.k lt;iuifcit refponGs declaratur c.Ex his adparct,vcrifsimam Lbontfideide eæe propofitam fuprà à nobis regulam, qua: in o-4diM,re,domi, mnißus juris articulis diligenter obferuanda eft. ' Primo in adionibus, qua: de vniuerfitate propoft tæ funt:vt dehgreditatibus amp;nbsp;bonoru poftefsio-nibus.Eeindein legatisamp; fideicommifsis. Turn poftea in fingularum rerum petitione. Poftremó in contradibus.Itaque in omnibus his parti-bus,qua:nam fithabendafruduum ratio, confideremus:amp; primo de frudibus, qui in adionem de vniuerfitate amp;nbsp;petitione hgre-

V m hæreditas fecundum luliani amp;nbsp;Caii definitione“*, nihil aliud ‘‘ t^if^reHtM ^0Ç^fit,quàm fuccefsio in vniuerfum ^J^Sêtquot;* ius,qd defundus habuit : omniu ßgniß, rerum quæfueruntdefundijhæ-1 redem dominu effc,8^ ab ipfo de-fundo in eum continuari dominiu labolenus zz-députât^.Q^reomnesfrudus quiexhgredita- i,cumhitre~ teproueniuntjhxrediselTe coftar.Na amp;nbsp;apud Vl- desdeadt^ui» pianum relatum eftc^ fruâus omnes h^reditatem ^pf* augere:fiueanteaditam/iuepoftaditamhgredita ^.^/non^folim^ tern accefferintudemque diuijSeuerus 80 Antoni- eo tit^ nus refcripferunt d : fed amp;nbsp;gregum 8C pecoru partus,fine dubio augen th predicate; quod fi ones na-1^^,^. final» tg funt,deinde ex his aliæ,hæ quo^ quafi augme- b(is,c,eo.tit» turn reftitui debent e •. no folu enim frudus,fed 8Ó fruduumfrudus,8i fœtuû foetus hereditärem au- fj^^”^ gereidem Vlpianus refpÓdit f. Simili modo vfu- f ^aneitUmm ras fruduum,ante adionemhereditatis illataper- eo.tit. ceptoru, hæreditaté augere Papinianus fcripfit g: ^ ^^^^^ fed poft petita hereditäre perceptoru fruduu vfu- f^^'ß

ras non præftari-.cùm enim poft litem conteftata, frudusedam quosnon percepitj fed percipere de-buit,pofleflbr reftitucre teneacumn eogue onera-ri videaturpn aliofuccurri ei debet,vt a fruduum vfuris pr^ftandisexenfetur. Ancillarum eda partus 8ó partuum partus, quanquam frudus eflè na exiftimantur (quia nó temere ancillg eius rei cauf fa comparantur vt pariant) augere tarnen hære-4 d.U^ncilld- diratem,idem Vlpianus tradit lt;ï. Sed amp;nbsp;penfioncs qua: ex locadonibus prjediorum vrbanorum percepts funt,venientjicet à lupinario percept^ fint: nam amp;nbsp;in multorum honeftorum virorum prs-diis lupanaria exercentur. Mercedes plane à eolo nis accepts,loco funt fruduum:opers quoque fer uorum,in eadem erunt cauiTa,quafunt penfioncs: ^ item vedurs nauium, amp;^iumentorum iamp; ita Vl-i ^reed^^e^ pianus fcripfit t. Vfqueadeo frudus,hsreditatem tit, augere Paulus notât c, vt is edam petitione hsre-c tzfnotM ditatisteneatur,q,folosfrudusexhsreditatere-^'/'{^^^ ^^^^f* Cum igitur omnium rerum qusfuerut de-fundijhsredes fint domini,hsreditafque fru-dibusaugeatur, squifsimum eft,vt aliens hsreditatis polfeflbr, frudus ex ea per-ceptos cuiufeunque generis fuc-rint, hacredi quandocung^ue petitione hæredîtatis ^ gentireftituat.

De frudibus hæreditatis à malæfidci pofleflore reftituendis. Cap. IL Éd hoc diftindioné recipit, Aut enim mal^fidei poirelTor erat,qui percepit,6i hunc ad omnes frudus hæredi fine vlU lexceptione reftituendos tcneri receptu eft.Vnde imperatores Seuerus S^ Antoninus Mar cello cuidam militi,qui aduerfus malgfidei pofief forem,in petitione hæreditatis obtinuerat,in hæc verba refcripferunt lt;*. Si poft motam controuerfia ^ iß^f^^ ^^^ Menecratis bonorum, partem dimidiam Mufeus um.c.de pea, ab hærede fcripto,quæftionis illatæ non ignarus, ^^^^' cóparauit,tam ipfe, quafi malgfidei poirefror,quä hæredes eius,frudus reftituere coguntur. Paulus quoqueitafcribitLPrædofrudusfuosnonfacit: ^ l.iUud.§.pr£ fedaugethgreditatem.Ideoqueeorum quo^fru- do. depeUdn^r^ dus præftabif.qu^ fententia vera eft, etiam fi hæ- quot;’ res eos percepturus nófuerat. Cum enim hærede

mnino reftituedos, etfî peritor eos percepturus no fuerat,Aphncanus refpondit c. Sedetfi pofTeffor, ^,7^jjgp^7 exhgreditateinhoneftoshabuerit qu^ftuSjCoseda b^cre. reftituere cogetur:ne ( vcHermoPcnianusait «lt;) nbsp;nbsp;. honelta mterpretatio, noa honefto quæftu, lu - fof foMu crû pofleflori adferat.Hoc amplius èC fiquis fciés hazreditatem ad fe non pertinere, diftraxit, Impe- ^ lue uemunt: rator Scuerus refcripfit ‘■, in arbitrio petitoris effe, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H ni q^ualeiu ’

qualem coputationem faciat aduerfus malæfidei pofleiToremivtrum ne ipfius rei amp;nbsp;fruâuû an pra-“ ^*/î o* rew tn amp;ufurarum.Idem^ Iulio Paulovifumeft «mi-lt;^ pretium eo, fifortè tales res diftraxerit,quasdiftrahi expedie-^^^”’ bat,quæ onerabant magis hxreditatem quam fru-âm effentzfteriles forte vel temporeperituræ,tune ^ enim pretium amp;nbsp;vfuras poffe petere hæredem Pa for§. quo fa P“^’^^^^ refpondit ^:alioqui eligerc, vt ante dixf, pojl de peti, petitor poteft,vtru ne ipfam ré amp;nbsp;frudus, an pre-^‘f^‘^- tium 8ó vfuras,petere vclitmam nó folum frudus quos perceperunt,fcd amp;nbsp;quosperciperedebuerut, c l.fcd etfile, ptædones 8lt;f malafide! pofiefiores praftare debe-gc^-quodauté vc fenatufconfulto cautu eft f^amp; ita Vlpianus re-f’2‘'f d' ^^ tarnen pecuniam in hareditate inuétam, dd-^-quoduu^ I • rrm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• \ i

tem, malahdei pofteflor non attingat,eum omnino no «^ ^‘fi poUeft effe in vfuras conueniendu, Papinianus ait e:ne($ for eo.tit, nbsp;nbsp;çj^jj^ pofleftbrem pecunia hgreditarig eu rede di ci puto,qui earn non attigit.

De frudibus hareditatis à bonafidei poiTeffore ante litem conte-ftatam perccptis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.III.

I vero bonafidei pofteflor fuerit, neque quos percipcre potuit aut debuit,neque omnes quos percepit frudus,fed eos ta-tum ex quibus locupletior fadus eft,hg

redireftituere debere, Imperatores Titus Aelius Si Antoninus refcripferunt f. Sed Si fenatufconfulto,

TIT. ILDE VETERIBVS Q^Vl 1^ PETE CTc. 6? fulto,quod de pentione hgreditatis authore diuo Adriano fadum eft, cautum fuit lt;lt;, eos qui iuftas *lt; Utemumiut cauflas habuiflent,quare bona ad fe pertinere exi ’^■^‘’^ ^®’^** ftimaffent, vfqueadeôdûtaxat,quo locupletiores ex ea refadi effent,condemnandos efle. Quare ft bon^fidei poffelTorremh^reditariam diftraxerit, deinde eandem rem redemerit, amp;nbsp;ita rem amp;nbsp;pretium habeat,an tatum rem ipfam, an verb rem SZ quod ex pretio amplius habet, reftituere deberet, apud Veteres quaefitum fuit,amp; diuus Adrianus in oratione fua,quam apud fenatum habuit, ita de-., nbsp;nbsp;nbsp;.

creuit fc: Dilpicite patres conlcripti, nunquid lit pretium eo, tit, aEquum,poffefsorem nonfacere lucrum,amp; pretiu, quod ex aliéna re perceperit, reddere: quia poteft cxiftimari, in locum rei hæreditariæ vendit« pretium eius fuccefsiire:amp; quodammodo ipfum hæ-reditariumfadum.Vnde Paulus colligit%opor- « ^'^fityrh tere bonxfidei poffelTorem, amp;nbsp;rem reftituerepeti-torijamp;f quod ex venditione eius rei lucratus eft. Proinde fi non folu pretium, fed etiam poena tar-dius pretio foluto peruenerit, hanc quoque in re-ftitutionem venire Vlpianus ait d: nam in frudu 4 »trumj$.ß. poenam effe non abfurdè dicitur. Idem fcribit e,fi ^°gt;tit. lege commifloria,rem hgreditariam vendidit bo- ge/ref^^^^^'quot; naefidei poffeffor,lucrum quod fenft, lege c6mif-foria præftaturum . Sed etfi pretium non exegerit bonxfidei poffeffor, adionem quacontraempto-

rem habet,h^redipr^ftaturum eum, periculofci-4 l. ft po(fcfgt; licet iplius hæredis,Paninianus refpódit «.Per fer [or.^.iit fena^ ^g quo(j hæreditariû resadquiGtas reftituere de-b^^.pèrfcruii tgt;et^Dcm^omnelucru,tam malz5bonæfidei, pofleffori extorqucndu eflediuus Adrianus in ea ^uara,fuprà retulimus,oratione conftituit«.

eo.tit.

^ l'pofifeMt tufcoiifultum co.tit.

feflbre perceptis. Caput.IIII. Oc au té quod dicimus, eatenus ad refti tuédos frudus bonæfidei pofiTeftbre te-neri, quatenus locupletior fadus eft,de frudibus, ante lite, fun petitione hære-ditatis,conteftatâ,intelligendû eft. Poftlitéenim coteftatam, fruélus nó fold quos pceperit,fed etia quos perciperepotuit, compelli poffeffbré omni-modo rcddere,vfuras quoque rerum ante litis co-tcftationem venditarum,ex die conteftationis co-putandas,fenatusdiuo Adriano authore confti-tuit: quod fenatufconfultum/mperatoremTiti

4 J.Î.C.JC pc» Aelii Antonini refcripto confirmatu eftlt;lt;.Na,vt ti.h£re. Vlpianus ad idem fenatufcófultum fcribit c, poft litem coteftatam,omnes incipiunt malafidei pof-^c-§-ß ante u - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

quan^ enim litis coteftata: mentio fiat in fenatuf-confulto, tarnen amp;nbsp;poft motam controuerfiamo-mnes poiTeftbres pares fiunt:8é quafiprædones tc-nentur.’

nentur.Ex(|uoidem Vipianus fcribitlt;lt;,eumqui d^tcuemutti feit à fe peti hæreditateni,quâuis nemo ei denun - f^^ ‘ ^ '‘’’ ciauent,ftatim tarnen incipere vfuras, pecunia ex véditione return hxceditariarum redaâ:æ,debere; falua tarnen eledione hæredi,vcrum rem cum fru dibus,an pretium cum vfurispetere velit, fecun-dum fuprafcriptam^ diftinâionem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ “*^'^*

Q^od frudus hgreditatis omnibus quauis ex cauffa hgredibusreftituendifint. Cap.V.

BXpofita fruduum hæredi reftituendo-rum ratio,ad omnes,quocun^ iure hg-redes unt,quive qualibet ex caufTa hæ-reditatem ad £è pertinentem euicerint, porrigiturdiue ab inteftato,quod fui hæredes, vel proximiores defundo fint ; vel ex teftamento,per fe,vel per alios,fikredes inftituti fuerint:quam fen tentiamCaiusque-queamp;^ Vlpianusprobantc.Sed ^ j ^ .^ * amp;eiquideinoffÏciofoegit,amp;^ obtinuit,frudusre- co.tit, ftitui debçre,non eftincognitum. Nam fcriptum hæredem perindeteneri diui Seuerus amp;nbsp;Antoninus refcriplèrunt, aefi pro berede vel pofiefTore pofsideret «Addern agnationepoftliumiruptotefta i Uc,dimof mentoprobadum erit. Tune autem maxime hge ß-^^ft^' fruduum reftitutio fieri debet, cum ad fifcum hæ-

reditas pertinet: nam fenatufcófultum depecitio-he haereditatis fub diuo Adrianofadum,etiam fi adhxreditatespriuatocuique delatas extédatur, I nominatim

nominatim tarnen de ea tantum hæreditate quæ VprXerj””^ ^^ ^^“ pertinet^oquitur : id^ Vlpianus refert lt;nbsp;' feti.h£re. nbsp;nbsp;^ imperatorum Titi,Aelij, Antonini refcripto li-^ l.i.c.co.tit, gnificatur ^’.Cùm autovang (vt CaHiftratusait^ c i Lde iure cauffæ fint,ex quitus bona fifeo defer ri folent, fa-d ihlt;e d m ^^ quacunç ex cauffa fifco delatæ hgreditatisfru de bis qui.ut ^“S '” reftitutionem veniut lt;^. Vnde Pomponius indi^, nbsp;nbsp;nbsp;fcribit,hætcdem,qui feiens, defundi vindida omi fit,infuperhabuitfrudu$,omnes reftituere cogen dum:deceptum autem ignorantiafaâi,bonæfîdei polTeirorisdefenGonem habiturum,ante motafei licet cotrouerGara ,fi ratiofruduum fubducatur. ‘^uiut^indi^‘^ ^’^ ^^^^'^^^^’'^^ ^ Antoninusrefcripferunt«, ^ui,u m tg. j^æj.£^cj^qyQj necem teftatoris inulta omiGGe con ftiterit,frudus integros cogi reddere; neque enim bonaGdei poffelTores ante controuerGam illatam fuifle videnrun qui debitum ofFiciu pietatis feien tes oraiferunt.Ex hæreditate autem rerumdiftra-

darum, vel à debitoribus accepta pecunia, poft motam litem bonorü,vfuras inferant:quod in fru dibus quoque locum habere, quos in pradüs hæ-reditatis inuentos aut exinde perceptos vendide-runt,procul dubio eft. Simili modo eum qui taci* turn fideicomiflum in fraudem legis.fufeepit cos quoque frudus quos ante mota litem percepjt rer f heum Ïlt;“ ƒ' ftituere cogendum Papinianus refpóditf: quia bo fcir^wt, tttw^ p^fidei poGeGor fuiGTc non videtur, exemplo bof not’u^

TIT. IL DB'TRVCT, ^VI IN BOKO^ CTf. lt;7 norum fifco vendicatorum . Poft motam veró de tacito fideicomilTo controuerlïam,anteprecia fru öuum percepta,cum vfuris effe reftiruenda idem Papinianusfcripfit‘lt;.Paulusetiam refert^,diuum 4 (/j.e„^ ^„^ Pium refcripfiffe,intacito fideicommifto omne^ l.cumquidi emolumentum hæredi auferendum , amp;nbsp;fifco prat- ‘^^^*‘*‘^^° ’^‘^ ftandum: ergo, vtidem Paulus ait «, amp;nbsp;vfurarum c d^-mtadto^ emolumentum aufertur bgredi :fi vero nullu vfurarum emolumentum fideicomiffarius percepir, fèd fruâus in vfu habuit^eorum tan tu precia debe ri non etiam vfuras,diuus Seuerus benigne decre-nit. In fumma,fi qualibet alia ex caufta hcréditas fifco védicetur,eadem, vtfupra diximus,fru(ftuu ratio habebitur.

De fructibus qui in bonorum poflefsio-nis aut cuiuflibet alterius vniuer-fitatis petitionem veniunt. Cap.VI. On folum autem in hgreditate,fed amp;nbsp;m qualibet alia vniuerfitate,hacfruâuum diftinâionevtendum elfe Vlpianus rede putatlt;i: vt in bonoru poftcfsione,na ^ ^’i^ueniunt per pofteffona h«reditatis petitionem, tantn con ’f^^i^gre, fequibonorum polfclforem Caius^notât,quantu e Li.depojfef ciuilibusadionibushgres cófequitur.Idéfit in re- fo-^^re.petitu ftituta ex fideicómiflb hæreditate : nam quifquis fufeeperit reftitutam h^reditatem,ex fenatufeon-fulto ex quo ad ion es tranfeunt,fideicommiflaria

'h^reditatis petitione cum vti poffe Vlpianus fen « l.i.de fidei- bit ‘‘;qua: adio,fecundum Pauli ^ fententiam, ea-co.hm.pctiK. Jgjjj recipit,queha£reditatispetitio ciuilis:fed de defideicom. rruaibus qui ab npede,rogatoh^rcditatcm relti-bure.peti, tuere, fideicommiiLiriopraftan dcbent,vel non, proximè feguenti titulo difleremus. In cafirenfi e d-^-ait fea quoquepeculio,putatVlpianus,bancfruâuum diftindionem locum habere : vtfi forte inteftatus filiusfamilias miles decefferit, pater,non hæredi-d Lij. de cd- tatem, vt reéte Vlpianus loquitur ‘^, fed peculium firen.pecu, pfemortui filii petens, frudus fimul confeguitur: perindeatlt;jfi hgreditaté peteret.Illud pr^termit-Lre peM^^’^‘^^ ^^^ ^^^’ ^^^ ^^ totius vniuerhtatis fruflibus f l.qu£ de to. dicuntur,eadé de fruâibus partis intelligenda ef-tlt;t. de rei ucn^ fe «. Idé enim iuris in parte quod in totoobferuan froTrS, ^quot;® efle,vulgorcceptum eftf.

De frudibus hgreditatis per fideicom miflum purum relid^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.J.

Oftenarrationem fruduum,qui in petitione h^reditatis veniunt, de frudibus, qui in fingularu return petitionem deducuntur, fta-tim difeutiedum efle videbatur: fed cum h^reditati fummacu le-

TIT.IÛ DE FRVCTIBVS LEGÄTÖRVM, cr^. 69 gatis,8ôfideicommiGis adfinitas intercédât, non fine eau fia de legatorum amp;nbsp;fideicommifibrû fru -dibuSjprius dicendum nobisefle exiftimauimus.. Per fideicommifiTum autem, aut hereditates, aut fingulæ res,rehnquuntur: id^ vel pure, vel in die, vel fub conditione.Primû igitur de fruâibus he-reditatis perfideicommiffum purum reliâædi-fpiciamus.Et Iulianus refpodit“, frudusante adi d i.iïd tamen tam hereditärem perceptos,fidcicommiflario re- -^‘fl^rt^umal fil tuen dos cffe.Vndc,n quid ante aditam h ercdi-’'‘ ^ tatem feriius ftipulatus fuerit, aut per traditioné acceperit/d ei reftitui debet: preteriti quoi^ ante aditam hereditärem téporis vfuras, in-reftitutio nera vcnire,Papinianus feribit ^. Poft aditam ve b t deduHa.i». ro hereditärem perceptos fruétus, in fideicomif ^^^®”’*’‘^ fariam hæreditatis reftitutionem non venire con flat «^.Itaque fi quid feruus hereditarius poft adi c I.infidecom' tam hereditärem ftipulatus fiierir, aut per tradi ^^ff^^^'^-i^po tionem accepent, minime reftirucdum elle lulia- .^.^. ^o tL nusfcribir ^.Scd etfi Ceruum hæreditarium,hæres d d.l.itat^mé rogatus reftituere hereditatem, iulTerit adiré he- ’^'■^ f^^t*v.'^gt; reditatem,ab alioeidem feruo rehétam, amp;nbsp;tuc hg-reditatem reftituerit, idem Iulianus ^, amp;nbsp;Caius ƒ, e d.^ßfeu eamh^rediratem qu^ perferuum adquifitaeft,re- ^^’^7 „ p ftitui debere,neganr.Pari ratione, fiheres numos jjj^/ hereditarios foenerauerit, nihil eo nommepr^fta-bitei,cuihereditasper fideicómilTum rehdaeft:

4 tpo';iuldntc$ quod amp;nbsp;Marcello placuiC'^.Ratio differentia: haC •i-ji.co.tit, ^Q., qy3j^ aj^fg aditam hæreditatem percepti fru-dus, iacenti hareditati accepto feruntur: déç natura amp;nbsp;fubftantia hgreditatis participant,vnde Si adpellatione hxreditatis continentur.Cui confe-qués eff,vt hæreditatem reffituere rogatus,fruélus ante aditam hereditärem perceptos, vt fupra ex-i ! politum eft,reffituere cogatunperinde atque fi de iis reffituendis nominatim rogatus effet.5ed cum adita hgredi tas,nomen hgreditatisamittat,patri-moniumqi h^redis adpeUari incipiat, merito fru-duspofteaperceptos, nonh^reditati fed iphsre-t d.L’m ßdeu busacceptoferri Vlpianus refpondit hdeqj nó ex wmiffarMia, hgreditace,fed ex rebus Si bonis ipGus hgredis p-ceptos videri. Quare inffitutu hgredem deiis re-« hfaüa-^-l)^ ftituendis rogatu effeCaius negat‘d: quoties enim rssco.tit. quis rogatur h^rcditatc reffituere, id videtur ro-, gatus reffituere,quod hgreditatis fuit-.id quoiç Vl d dd/mfideu pilous notât “^.Cùm igirur poft aditam h^redita (omnajj'dridm. tem perccpti frudi:us,hgreditatis non fuerint, non debereeosin reftiturionem venire manifeftü eft. Adhgc cùm in eolendis fundis Si colligendis fru-dibus hpres operam confumperit, nó effepquum e ^dlpoßuhn Marcellus fenbit '',cogi eum reddere fruétus,8i al ïi:.§:fi;to. M. fgrius (vcita dixerim) procuratorem conftitui. Prptcrea hgredem, frudus poft aditam h^redi-tatem perceptos,ex negligentia non petétis fidei-commiflum,'

' TIT. HI, DE PRVCT» LEGATORVM C^f» 7^ commifium,lucrari Vlpianns exiftimat *lt;. Qind a i.niidier.§-ß ergo fi in peteridofideicommiffo,nulla fideicom- bxrcscoAit^ miffario negligentia imputari poGit, fed contra harres in eo reftituedo moram committatï’ an etia QuHutcaßbus poft commiffarn in reftituendo fideicomilTo mo- fruHiu poft da ram,perceptos frudus hares fuos faciatfS^ hoc ca ^^^' pg^^^p^^-“* fu frudus ill reftitutionem venire Julianus, Mar- j„ fiddeommift cellus,Papinianus, amp;nbsp;Vlpianus refpoderunt \ne fum uedunt» minem enim exmora lucrum confegui: quin po- \^£^l tius pœnâ perfoluere debcre indubitati iuris eft. n^t^men-^-i. Eft 8^ alius cafus quo poft aditam hgreditate per- LpoftuHtc^^ ceptos frudus, hares fideicomiflariopraftare te- ^j^'^'^^^^^“*^* netur-.cùm fcilicet fpecialiter fuerit rogatus,vt hg reditatem fimul cum fruétibus reftituat: quafen-tentia Vlpiano placuit c. Apud Caium quo^ fcri c d,l.in fidda ptum memini, Si hares çum incremento rogatus commlff’drii^ , lit reftituere hareditatem, 8^ priufquäm earn refti tueret,feruum hareditarium,haredemab aliquo

inftitutum, iuffent adiré Hareditatem, hanc etiani ha,reditatem reftituere cogi:nifi euidentifsimisprobationibusjue-

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„ fc haredem infti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

didone relidg. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.H. HE frudibus hæreditatis per fideicomif-fum purum reliera:, fads didum elfe ar bitror : deinceps defrudibus fideicom-mifsi in diem vel fub condidone reli-di differamus.Et quidem,quantû ad frudus ante aditam hæreditatem percepfos adtinet, cadé per omniaobièruari debêt, qu^ fuprà de frudibus re-héd pure fideicomifsi à nobis dida funt.Poft aditam verô hæreditatem,omnes frudus medio tem pore,quo dies vel conditio pendet, perceptos,h^-res fuos facit : die^ vel conditione fideicommifsi adueniente,eos reldtuerenon debebit : vt fi hære-ditatem poft mortem fuam alteri reftituere roga-tus fit,frudus quos viuuspercepit,fideicommiflb « 1. Plt;mlui de non contineri, Paulus “ refpodit. Et Papinianus, t*f»gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eum qui poft tempus hæreditatem reftituere roga

tus eft, vfuras à debitoribus hgreditadis pceptas, quarum dies poft morté créditons cefsit, reftitue-^Jt/eJnvîrf.ÿ. re non cogi,refpondit ^•amp;hæcfententia tumma-bdu^^quot;^^*^^ ximc veraeft, cum nominatim fine frudibus, vel dedudisexceptifue redidbus/haereditatem reftituere rogatus fuerit. 5ed etfi teftatorexprefsèro gauedt hæredem,vt quiequid vel quanta pecunia ad eum ex hsteditate eius peruenerit, vel quieqd fupererit

TIT. III. DE FRVCT. LEGATORVM m. 73 fupererit ex bonis eius,reftituat, fruftus tamé medio tempore perceptos,reftituere non cogitur. Vn deModeftinus fenbitlt;1^quod bis verbis relidum a l quodhis eft'.quieq^d ex hxreditate bonis ve meis ad te per- ^quot;bi^ de let uenerit,cü morieris reftituas, frudus, quos hxres viuus percepit,item quæ^ fruduum vice funt, nó venire,nee enim guiequam proponi,ex quo de bis quoque reftituédisteftatorem rogafle probari po-teft . Martianus etiam refert^ Celfum fenbere, fi ^■^^‘id is qui quadringcta in bonis habebat,petiit ab hæ-rede fuo,vt fifine liberis moreretur, quanta pecunia exhæreditatefua ad eu perueniiret,Meuiore-fiitueretur, fi ex frudibus medio têpore quadrin-genta perceperit,amp; fine liberis decefleritjb^redem eius Meuio quadringenta debiturum. Apud Pa-pinianum 5 quoque fimilis fpecies proponitur,in e l.hitredei huncferè modum:Hæredes mei, quiequid ad eos ’”« fO’^'f» ex bæreditate, bonis ve meis peruenerit, id omne poft mortem fuam reftituant patrio meæ coloniæ Beneuentanorum, nibil de frudibus pendente có ditione perceptis,petitum videri cóftat.Idem Papinianus fcribit d, quod ex bæreditate fuperfuif- d Ueduii^-i-fet,cum moreretur,reftituererogatus, frudusfu- ^‘*°‘^^^ ^^.^^^ perfluos reftituere non videtur rogatus,cü ea ver-

fruduum autem additamentum non percipia nt. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;? de

nonnunq euenire, vt quanquam frudus h^redita-QuibMcaßbut tis autpecuniæ vfura nommatim relida non fit, fruât» die uel i^ihilominus debeatuf.vtpote fi quis rogeturpoft conditione pen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i i - r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

dente percepti mortein luam, quicquid ex bonis luperent JL itio m fideicomifsi reftituerejVt enim ea quaebona fidediminuta fût, rejlitutiom ue ^^^ fijcicommifsi cauffanon comprehenduntunfi munt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

pro modo cæterorum quo*^ bonorum diminuan-tur:ica quod ex frudibus fupererir,iure voluntatis reftitui oportebit:quæ fententia tunedemum ob-tinet,cùm ex fis quæ præcedunr,vel fequûtur, ad-paret teftatorem defrudibus quoque reftituendis fenfifle:vt perindein reftitutionévemantfrudus, atque fi fpeciaîitereos reftitui iufsiftet. Quod amp;nbsp;a l,blt;tliß;lt;i eo, refponfo quodâCelfus « fignificare videtur: apud *‘^ quem,cùm ex fado propolitum efier, filiumfami-liâs hæredem inftitutum ita,TrebelIianus,fi caue rit coloniæ Phillipenfiû, fi fineliberis moreretur, quantacunt^ pecunia ad eu ex h^teditate bonisve meisperuenerit, earn pecuniam omné ad colonie Phillipenfium peruenturam,refpondit, ex his ver bis le exiftimare, etiâ frudus, quos ex hæreditate perceperit,reftituere eu debere : période quafi fpe* cialiter teftator hoc exprefsfiTet.In eandem fenté-1 teumquts.^. tiam Vlpianusita feribit ^’.Mulier dotera prorai-nulier.de dote fit quadringentorura,8ó dédit fundos duosin du-frglc^4, centa,8ó prgterea nomina debitoru in refidua du-centa,raox maritus eius decedés, pro dote fundos

TIT. III. DE FRVCT. LEGÄTORVM amp;(. 71 ci duos,no eos quos in doté acceperat, reliquit:8é præterea duos illos dotales, quos æftimatos accepe rat,reliquit:fideiq}eius cóminr,vt quicqd ex harre ditateeius pueniitet,idreftitueret5eiocû morere-tur,quærebatur quantu effet in fideicomiffo mu-lieredefunéta. Dicebâ mulieré hanc, quæ rogata eft,quicquid ad le puencrit,ex teftaméto reftitue-re,in ea effc conditione, vt id demum reftituere co gatur,quod deduâa dotis quantitate,ad earn per-uenif.dotem enini,recepifseeam magis, quàm ac» cepiffe, faluoeo quod ex comodo reprarfentatio-nis ab ea fideicommitti potuit. P roinde id quod marituspro doteci reliquit,non cogetur reftitue-re;nifiplusfuerit ineo,quàm in quantitate dotis: refiduum vero quod prxtcrea illi relidum eft, cu fruélibuscogetur reftituere-.habebit igitur præci-puam doteni cum fruâibus fuistid vero quod ex-trinfecus relidu eft, cum frudibus,qui ad ea per-uenerint,reftituct.Euidés enim coniedura ert,vo-luiffe teftatorem,etia frudus reftitui, ex eo quod pro dote legaret,quæ quaG quidam taxatio effet, ita Ut quicquid vitra eahaberet inulier,id omne iure fideicommifsi reftnueret: quod nó line ratio-lie ab Accurfio quoque refponfum eft ‘t. Idem probandunierit,cuni adparet teftatorern foliusfi deicommiffarii gratia reftitutionem fideicómifsi in diei vel conditionis euentu diftuliffe:hoc enim

cafu fruclus medii téporisab hærede percepti fi-deiconiiffario præftan debent: ne in fauorem eins amp;^ vtilicatem dies vel conditio adpofita , duriore interpretationecontra eiuscommodum produca ^^^»nuUadeley j^. ^ J feuentaté, quod vt verifsimè Modeftinus «lt; co/i. ^ ‘^ fcribit, nulla iuris ratio aut æquitatis benigmtas 1‘ßitd.^.pe patitur.VndePomponius refert è^Pegahim ita fo S^fus dele» litum didingucre li in diem fideicommiflum reli '^' du Gt,veluti poft annosdecé,interefre cuius cauf-fa tempus dilatum fit,vtrum ne liæredis,quo cafu fruéius hæredem retinere debere, an legatarii, ve-luti,fi in tempus pubertatis, ei quiimpubes fit, fi-deicommifluni relidum fit:tunc enim, amp;nbsp;frudus præftandos, etiam antecedents temporis, amp;nbsp;hæc ita intelligenda funt,finon nominatim adiedum eft,vt cum incremento hæres fideicomiffum præ-i J*^ a '^ ^°^ ftet.Vlpianu c etiam refpondifleinuenio, Cû Pol lidius à^pinquafua,hæres inftitutus,rogatus fuif fetjfiliæ mulieris,quicquid ex bonis eius ad fe per-uenifl'et,cû certam ætatem puella compleffetjrefti tuere:id^ fibi mater ideo placuifle teftamento co prehendiflet,ne filiæ,tutoribus,fed potius propin quorum necefsitudini, res committerentur, eun' dem^ Pollidium,fundum retinere iuGiffec, præ-fedispr^torio fuafi,frudus, qui bona fide à Polli dio ex bonis defundæ percepti effent, reftitui debere : fine quod fundum ei tantum prælegauerat,

TlT. III. DE FRVCT. LEGATORVM amp;c» 77 fiue quod lubrico tutelæ, fideicommifsi remediu mater prætulerat.Cui fententiaE cofentaneum efl-j quod Iabolenuslcribit*,eum qui rogatus poft de- ^ i^tumquide cem annos reftituere pecuniam, ante dié reftituit, avnu.legi, fi propter capientis perfonam,quod rem familiärem tueri non poftet, in diem reliäum fideicómif fum probetur, amp;nbsp;perdituro ei,id hæres ante dieni reftituiflet,nullo modo liberatû elTejquod fi tempus hæredis caufta prorogatum cfTet, vt commo-dum medii temporis ipfelentiret,liberatum eum inteUigimam amp;nbsp;plus eu præftitifle, quam debuif-fet.Apud Serbidium quoqueSceuolam propofita eft fpecies talia ^;filium ex dodrante, vxorem ex ^ ^ n^eYto.^, quadrante inftituithæredes,amp; filii fideicommifit, jm^ ie m» vt nouerez reftitueret h3:reditatem,abea autépe- nudegtt, tiit, vt infirmitatem filii commendatam haberet, ei(j menftruos aureos denos præftaret, donee ad xxv.annum ætatis peruenecit, eum autem implef fet earn ætatem, partem dimidiam hæreditatis ei reftitueret, filius, deduâa dodrantis parte quarta, ex quainftitutuserat,nouerca: hareditatem reftituit,8C pofteaadimpleuit.xxv.annu ætatis.Q^-fitum ^ CU nouerca vniuerfæ h^reditatis babeat dodratem, femiunciam amp;nbsp;Gcilicum,an eius parte dimidiam priuigno fuo reftitueretf' Refpondi fe-cundumca quæproponerentur, tantum reftituen; dum,quantum eu eo quod faleidia: nomine filius

dcJuxiflet/emiflem faccret.Idé qugfiuit an quod infirmitati filii pater confulerc voluerit, frudus quolt;^ medii temporis nouerca ei reftituere debc-ret.Refpondifccundum ea qu^proponcréturde-bere. Exceptis autem his cafibus frudus medn téporis ha:res fuos facit,adeo vt Aphricanus fcri-bat “jEx afle hgredem inftitutum,pattern hgredi-tatismihi pure, partem tibi fubconditione, reftituere rogatum , cùm fufpedam diceret hazredita-tem,poftulante me adiifre,amp;f mihi tota ex fenatuf confulro reftituifle,quandocunlt;j conditio extite-rit,an frudus partis fuæ tibi reftituere debeam, no inuenio dubitabatum fuifle. Si. plerif^ placuifle, non effe eos pr^ftados,quia nee ab harede prgfta-rentur, fi fua fponte adiiflet. Cæterum an partus ancilla: ante diem fideicommifsi eed entern editi, fint reftituendi,vetus (vt fuperiore libro expofui-mus) quaftio fuit,cuius decifio ex lis qua: ibidem diximus requirendaeft.

^, Vod ad frudus caterorum legatorum amp;nbsp;fideicommiftorum adriner,eft quæ-dam fimilisobferuatio, fed non omni-i noeadé,Sanéenim,reiIcgatf,anteaditam bæredîtatem perceptifrudus,ha:reditatcau-gennii prafertim qui maturi morris teftatoris té-

pore erant •lt;: qua fententia puto vera: licet Baldus à 1- in lege fJ contra fènferieneque partem reilegatæ facere in- p‘^'‘*P^‘*f’«'t44 teUiguntur, cum ante aditam hæreditatem àfolo ^^’**^’* '* feparati fuerinttmulto magis ii qui poft teftamen

turn,fed viuo adhuc teftatore,percepti funt b. Sed t tqMßtS4. Sé fi poft tempus mortis,tarnen ante aditam hatre- P^'‘“^4eic-ditatem nati amp;nbsp;percepti fuerint, quamuis non Gc ^*'’’ jeftimationem haereditatisaugeat, vt hautes eos ft-bi in quartam imputare debeat, tarnen hasreditati accepto feruntur, amp;nbsp;in numero rerü hæreditaria-rum habentur-.eidemqg futuroharredi cum ceteris rebus hxreditariis adquiruntur.Itaq^ quod feruus ante aditam hæreditatem adquiric, hæreditati eu adquirere Sabinus fcribit ^. Sed an adita heredi- c tquod f^ täte legatarioGt reftituenduf Suputat «^ Accurfius t*«^dlt;^ifêlt;*- ^‘ reftitui deberdqu^ fententia vera non eft,cü enim ^^^'^'i'^°'^ß^ hæreditati adquiratur,quæ futuri hared is perfo-nam repraTentat^m dominium eiufdem,cum reli quis,vt fupradiximus,rebus hæreditariis trasfer-tur-.alioquihæreditati adquiri dicendum non effet,quod non in harcdis fed legatarii dominio fu turum effet.Eadem ratione, ft aliquo cafu poftef-Go rei legate ante aditam hæreditatem ad legata-rium peruenerit,eü frucius omnes quos ante adi- ^ t.nihu.^frti tam hæreditaté percepit, reftituere debere Vlpia- a.m de legi.u nus reßeputat «.Nam St Iulian us fcribit ƒ,G mihi feruus à te hærede legatus fuctit, Si eide feruo ali- ^^^^

“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiamp;

guis legauerit,8^ viuo eo qui mihi feruum legauc rat,dies legati feruo dati cefTerit, cófeftim id lega-tu hæreditati adquiri:amp; ideo quanuis poftca mo-riatur is qui mihi fcruû legauerat, ad me,id quod 4 Lß poßmor feruo legatu eft,non pertinebit.Similiter 8^ Caius lew deleglt;t,i. refpodit 4,Si feruo poft mortem domini relidu eft

Îegatum,{iquidéin ea caufta durauerit,ad hæredé domini pertinet,vfqueadeôvt idem iuris fit,amp; ft teftameto domini liber efle iuftus fuerit,ante enim cedit dieslegati,quàm aliquish^res domino exti-terit : quo fit, vt hæreditati adquifitum legatum, poftea hærede aliquo exiftente ad eum pertineat. Quibuscaßbus Nonnuquam tarnen ex die mortis teftatoris 8d anteaditah£o ante aditam hæreditaté percepti frudus adlega-reditate perce nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ■ \ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r ptiexrelegaa tanum pertinent, veluti cum legatum vniuerhta-fruiUs adlegit fis corporifve quod ex diftantibus confiât,relidu tanupertinet. gß^tunc enim iruäus,n0 Vt fru(ftus,fed vt augme-tum amp;nbsp;pars legati corporis legatariu ex die mor-tis fequuntur,verbi gratia,equitio legato etiam fi bLelt;iuis.i,de j^ora hæredis no intercédât Modeftinus ait in-crementogregis foetus accedere.Sed amp;C quaruncu-que pecudu grege vel arméto legato amp;nbsp;qua: poftea accedunt ad legatariu perónere Vlpianus refpon c Ugregedek dit c. Apud Paulum quoque ita relatum eft «ijFun TÏfundumde ^“^ inftruclumlibertis patronus legauit, poftea fun^ tn^ruH, codicillis petiit,vt moriétes,partes fuas fundi, fu-perftitibus reftituerent, nec inftrumenti mentio-

nem habuit,talem in fidcicommifsicaufTa dedu-äum videri placuit,qualis fuerat legatns: fed mc-dii temporis augmenta fœtuum amp;nbsp;partuum, item detrimentafatalium fideicommiflb contineri.Ité peculio legato Vlpianus quazrit ‘lt;,vtrum id demû 4 l.deni^ de peculiumaccipimus,quod mortis tempore fuerit, P^«“'*«glt;*’ an vero Si quod poftea acceflerit applicamus, vel quod decefleritdetrahimus:8^ referclulianum re-fpondiffe,nquidem nóipli feruofed extraneole-gatumOtpeculium,tempus mortisfpedandum: quare illud quidé quod ex opcris fuis vel alia cauf fa poft mortem teftatoris ante aditam hæreditaté adquirit feruus,cuius legatum eft peculium,cü id legatipeculii nomine non contineatur, legatario non adquirit: tarnen increméta return peculiariû ad eum peruenire debent, vt partus ancillaru, foetus pecorum: quæ in peculio mortis tempore fue-runt.Diuerfum eft cum ipd feruo manumiflb pe-cubum legatum eft-.nam nó folum quod die mortis fuerit,led Si quod poftea adquifierit (cum vnu Siidem fitpeculium Si patrimonium eidem manumiflb futurum^) legato adferibendum lulianus

Si Vlpianusrefponderunt ^.Paulus quoquepecu- b d-t-dcni^i^f* liumlegatum augeripoires minuiaitc:amp;cum ^ i.pecuUum quidam italcgaffet. Fudum Cornelianu Si man- de legAM cipia qua: in co fundo dum moriar mea erunt,hg-res meus Titio dato, an partus eius legato cedat,

** Lhuiufmodi Refponditlulianuslt;lt;cederc.Item cumteftatorno .^■legutumde j^^j^ debitoris in hec verba legaflct,Titio hoc am plius dari volo, decern aureos quos mihi haredes CaiiSeii debent, aduerfus quos adionem ei man-dari volo: eiq^ eorundem pignora tradi, quærere-tur^ vtrum hæredes tâtum decern date debeanr, an in omne debitu,hoc eft, in vfuras deberct man \e^^^ ^‘^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• ^elpoîidi’^ Sceuola ^, videri vniuerfam eius

nominisobligationemlegatam.Item cu ignorante teftatore adores in prouincia adiedis forti vfu-ris decern ftipulati effen t,an excaulTafideicomifsi fuprafcripti etiam incrementum huiusdebitiad Titium pertineret,quæfitu fuit.Refpondit Sceuo-1a pertinere. Proinde his,quæ de frudibus vniuerfitatis legate ex die mortis legatario praftan-

dis dicimus, contrariû non eft quod Paulus fen-e hjiquisbot]^^^ c^^j quisbonoru parlélegauerit, finefruâibus norudeleguM j^g^^^ reftituendû:amp; licetfideicomilTum h^redi-tatis partifve eins, vniuerfitatisfideicommifTum rede adpelletur,non tarnen partis bonorum lega-tum,vniuerfitatis dicitur.Nam in hoc legato partis bonorum,nulla onera 8é incommoda cotinen-tur:cum dedudis omnibus oneribus pars bonorû d l.cumMtem definiatur:8é itaModeftinus fcribit‘^. At haredi-dsU^a.i]. tatis Sé cuiufuis alterius vniuerfitatis nomen, non commodatantum:(èd 8é onera continet.Præterea hoc legatum,certi corporis vel vniuerfitatis no ef-

TIT. III. DE FRVCT. LEGATORVM CTe. 8j fe,exeo fatis adparet,quod hæres,nôres ipfas,ne^ partes return praeftarc cogitur: fed prout elegerif, Vel forte iudici aequum vifum fuerit,vel partes re-rum,vel vnam pro pluribus, vel ^ftimationem earum,pr^ftare poteft.Nam 8i Poponius refert4,cu 4 l.noampUttt bonorum parte legata, dubium effet, vtrum reru •^•f«»* bonoru partes an æftimatiodeberctur, Sabinu quidem amp;nbsp;^^^^^'^■** Cafsium refpondiffe,£ftimationem deberi: Procu lum veto 8^ Neruara exiftimaffe, rerurn partes ef-fe legatas,fed oporterehæredi fuccurri, vt iple eli gat,Gue return partes, fine ædimationem reru dare malueritrin his tarnen rebus,cocedi,h^redi partem dare,qu£ line danodiuidi poffunt: G auté vel naturaliter indiuifæ funt, vel Gne damno, diuiGo corum Geri non poteft,aeftimatio ab hætede omni-no præftanda eft. Poteft auté (vt Paulus ait ^’) hæ 6 l.potelUe tes vel in paucioribus,vel in vna re,telictam parte ^^è‘^'** legatario dare,in quam vel legatarius con fenferit, vel iudex æftimauerit. Ex his igitur fatis conftat, ne^ certi corporis net^ vniuerhtatis,fed plané incerta; rei,legatum partis bonorum effe,cu ante fo-lutionemignoretur, quid præftandum veniat : 8é tune demum res Gant legatarii,cùm eatum pr^fta tio fada eft,ex quo tempore fruchus ei deberi inci-piunt. Nonfolum autemhoc cafucum vniuer- ^fuUatlegdti Gtas legata eft, ante aditam hæreditatem petcepti JJÜolsuSf fruduSjlegatarium fequutunfed Sé alio cafu,cùm f^m ^«5fin, r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L ii hxres

84- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CE FRVCTIBVS. L1 B» II. hærcs aditioni moram fecit. Nam poft moram in adeundo comiflam pcrcepti frudus quanuisante aditam hazreditatem percepti fuerint ad legatariû pertincre cxplorati iuris eft : quod in fupraicripto dl Ct uisbo P^*^^^^ bonoru legato Paulus “ refpondit, inquiés, noru‘dek^4.i. P^’'^’^ bonoru legate,frudus non reftitui^nift nio-b l.ei^uis.ij de ra hagedis intercefterit: amp;nbsp;Modeftinus ait ^, equis ^f*^' per fideicommiflum legatis, poft moram haredis

foetus quo^ deberi.Sed amp;nbsp;fatum fecundu in pra:-ftationem venire Vlpianus tradit c:nelt;jenim tar-dior h^reditatis aditio,hxredibus lucrofa, aut 1e-gatariis damnofaelTe debet : aiioqui in legatario-rum fraudem hæredes pafsim tardiushasreditaté adirent : vt interim legatorum frudus bacreditati adquirerentur, quod lerri non debet. Cum autê plerü(j per li tem fuper aditione cóteftatam hæredes in mora conftituantur, Imperator Gordianus refcripfit lt;^,in legatis amp;nbsp;fidcicommifsis,frudus poft litis conteftationé,non ex die mortis fequi, fiuein ré,fine in pfonâ agatur :quod refcriptü,non de mo ra poft aditam hareditatem cómifl'a,fed deea qug in adeundo commiffa eft,intelligendum, illa verba (non ex die mortis) demóftrant:dié enim mor tiSjOpponit litis conteftationi, per quam hares in mora conftituitur,quod fi de ea qu^ poft adita ha: reditatem committitur,locutus fuilTet: non diem mprtis,fed potius adita: hareditatis litis conteftationi

tioni opponere debuifTet. Eft amp;nbsp;altus ca fus, quo ante aditam hæreditatem percepti fruâus legata-hi fiunt,cû teftator ipfe rem legatam tradidit/uc enim quafi donationefada ftatim ex die traditio-nis,frudus ad legatarium pertinent. Idemdicen-dum erit cum nominatim teftator rem legata cü frudibus qui ex ea percepti fuerint,prgftari iufsit, vt ft affini fuo ita legauerit, Fundum Cornelianü Titiovteftinftrudus cüomnibus rebus' man-cipiis,8C reliquis colonorum dari volo, refpondit Sccuola^'jfrudus eiufdem fundi quiibiin diem ij'fc^*’ mortis coadi manfcrint,fideicommiflo cedere:cü plenifsima erga adfinemteftatoris voluntaSjab eo quoquemaniteftetur^quod reliqua colonoru eiufdem polTefsionis ad eum pcrtinere voluerit. No-uifsimê fciendum eft, licet poft teftamentum fed viuo adhuc teftatore,vel enam mortuoeo,fed ante aditam hxreditaté,frudus nati exceptis fupra-fcriptiscafibus hæreditati adquirantur, nee pra:. ftandi cum re legataveniant, tarnen ft teftator rei legata: aliquid adiecerit, id ad legatarium pertine re,plericp refponderunt •. na 8^ labolenus ^ fcribit, cum fundusnominatim iegatusfif, ft quid ei poft ^ ^•««*^*lt;^‘*' teftamentum fadum, adiedum eft,id quo^lega- ‘*‘'^W’ to cedere: etiam ft illa verba adicda non ftnt (qui meus eric) ft modo teftator earn partem non fepa-xatim poffedit, fedvniuerfitati prioris fmidi adiu-L ni xit

xit.Iteinfiextotofundo partem alienalïèt tefta-d l.ß ex toto tor,reliquani dûtaxat partem deberi, Poponius lt;* de lega.ü exiftimat: quia etia fi aliquid adiecilïec ei fundo, augmentumlegatario accederet. Idem Poponius b Lquodinret fcribit \fi quis poft teftamentu fadum,fundoTi-*^Ta ^7 ^*quot;^- ^^*a“° legato partem aliquam adiecerit, quarn fun fol e e^i,h ^^ Titiano deftinaretjid quod adiectum eft,exigi à legatario pofle:8ó limilem efte cauflam alluuio-niSjS^ maxime li ex alio agro qui fuit eius, cû te-ftamentum faceret,eara partem adierit.

' / De frudibus legatorum pure relidorum poft aditam hæreditatem perceptis. Cap.IIII, Equitur vt de frudibus Icgatorü poft aditam hæreditatem perceptis différa-mus.Et regulariterjfruclus rei pure lega i^^^^Otæ,anteaditâhæreditatê perceptoSjhæ-reditati,vt fuprà diximus,adquiri : qui verô poft aditam hæreditatem prouenerunt, eos demum ad legatarium pertinere, certi amp;nbsp;indubitati iuris eft: c LiTitiode nam etfiMartianusc rede dicat ea qux legantur, furt. reda via ab eo qui legauit,ad eum cui legata funt tranfiremon tarnen hgnificar,ftarim ex die mortis teftatoris,8^ ante aditam hæreditatê rei legatæ do minium, in legatariû tranfferri: fed hoc fibi vult, dominium rei legatæ,ne momento quidé penes hg rede efle-.fed interim vacante hereditate dominiu ipfius hgreditatis efte:amp;f ab adita hæreditate,quafî ab

TIT.III.de FRVCTIBVS LEGAToRVM. CTc $7 ab co qui legauit,cuius perfonam hgreditas vacas reprg{entabat,reéla via dominium ad legatarium tranfire:quod amp;: lulianus ^^ in perfona ferui legati i.ßubihomo refpódit,vt ex die aditp h^reditatis legatarii fuif- -^-cumferuM fe intelligatur,fi eum non repulerit, ante adita ve- ‘^^^^2‘‘*'* rd hæreditatem in fufpenfo fit,an legatarii,an ve-rd harcdis futurus lit. Hoc ipfum Ù Papinianus apertifsimê déclarât,ait enim ^,legatum, ita domi b kgdtum ita nium rei,legatarii facere,vt hared nas, harcdis res ‘*® ^^amp;‘^'^* fingulas:quod ed,vt idem dicit,pertinet,vt fi pure res relicta lit,amp; legatariusnó repudiauerit defun-di voluntatem,reéia via dominium quodharedi tatis fuit,ad legatarium tranfeat, non fado harc-dis;quafanê verifsima interpretatio, noftrorum c Accur.^r glolïulariorum diftmdionem «, qua fidione à rei ^H in.d,l,A, veritate diftinguüt,fidam 8d inepcam effe eduin- ^‘^‘°'^ cit.Ergo cum ex die adita hgreditatis quafitu fit ex caulfa legati vel fideicommifsi dominium,fru-dusqui poftea percjpiuntur,ad legatarium,velfi-deicómiflarium pertinere, Modefiinus fcripfitlt;i: d l.herenniM idem^ S^ Vlpianoplacuit e. Vfqueaded auté fru- g7wM.$^fm dus qui poft aditam hæreditatem prouenerut, le- am dclega.ü gatario debentur, vt quanuis maior pars anni ante diem legati cedenté preterieritmihilominus o-mnesfrudustotius anni, qui poft aditam hæreditatem prouenerunt, ad legatarium pertineant,vt Modeftinus refpondit f.Et fecundum hanc regu- f UerennH^^

km qua ex die aditæ hæreditatis dominiu legati adquiri legatario dicimus, 8^ de iure eorum qux per traditionem feruus legatus acceperit,aut ftipu latus fuerit, deij iis quæ legata vel donata ei fue* « l.ptibiho, rint,ftaruendüeirelulianus ait‘‘:vt liquidem non mo.§.cuferuus repudiauerit legatarius, hge omniapoftaditah^* 4e legi.i. feditatem per feruum adquifita ad eu pertineant: 11 veró repulerit, feruus non iegatarii,fed hæredis negocium gefsiffe exilbmerur. Sed etG feruo Icga to ante aditam hæreditatem aliquid legatum fue rit, hoc quoq^ adeum cuilegatuseft feruus,per-tincre : nam diem eius legati quod feruo datü eft, non mortis tempore,fed adita hareditate cedere, 6 heum Icgdto idem lulianus refpondit^.Item cum legato feruo, quan. dies Ie- antequâ hgreditas eius quilegauerat adiretur,vfuf glt;i,cedit, ff^gtus ah alio legatus fuerit, amp;nbsp;prior hcréditas eius qui vfumfrudü legauerit,adita fuerit, poftea adita h^reditate eius qui feruum legauerat, Iulia-e 1.1«)« ^4$. nus exiftimat «^ vfumfrudum, ad eum cui legatus ^^ feruus,pertinere.Nam tune demu dies vfusfru fruftJeg.«. ^us feruo legati cefsit,cum hgreditas eius qui feruum legauerat adita cft.-quæpriufquam adiretur, dies vlusfrudusferuo legati cederenópotuit:nec d l.Csponmor • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.j 1 i- i- j 1

tê delega.i.l.^^-^^'^^'^ ^æ^^ nxreditati aliquod emolumen-lireditusde tum adquiri •. idémque Caius Hermogenianus amp;nbsp;ttdqui.re.domL Paulus probant 4. His conlèquens eft legata o-/i$Jer«o^^*^ quot;^^’^ quæ pure fine die vel conditione adlcribun tur

TIT. in, DE FRVCT. LEGATORVM CTc. 8sgt; tur(vtModeftiniis refert“) exdieaditghgredita- ^ i-o^ni4de tis prsdari debere,haEredem^ qui ipfo aditionis ^^^'^'^' die eadem no prgftiterit, fine vlla interpeUatione, fed folo diei lapfu,cu comm pr^ftandoru potefta-tern habucritjin moram inciderc,omnes^frudus poft aditam h^reditatem ex re legata perceptos,le gatario reftituere debere . Ita^ cum res legaca eft, fiquidem propria fuerit teftatoris, 6C copiam eius habet hgres, moram facere non debet, fed earn fe-cundum Vlpiani opinionem ^ abfque mora præ- ^ j^^„„, ,.„ ftare:qua intercedente, vfuras 8d omnem vtilitaté de leg^.i. præftandamSabinus ait^.Q^refiquis femo fuo ^ dj-cumrer» fideicommiffariam libertatem adfcripferit,fi mora fiat præftandæ libertatis, etiam fideicommifib moram fadam videri,amp; vfurarum onus accedere : namSi estera quæ medio tempore adquifiuifieCer-uus,dum hares moratur praftare libertatem ,eide reftitui oportere, redifsime refpofum eft‘^. 5cribit d l.jî quit fer etiam Aphricanus % frudus in petitionem legati ^^^^^‘^^^ dcduci,non eos tantum quos hares percepit, fed „„,« X kgit.h quoslegatarius percipere potuit:8^ idem in operis fcruorum,vcduris iumentorum ,naulis nauium, pcnfionibus vrbanorum prgdiorum, vfuris quan-titatis intelligendum eflexum hgc omnia, vt primo libro cxpofuimus,in frudibus habeantur.Ide de partu ancillarum etfi in frudu non fint,dicen. dum erit. Et fi feruus legatus fuerit, amp;nbsp;hareditas,

C......■ • vcllcgatum,vcl guidabuc], per cum adquifitu fue rit, haredem pritdare debere idé Aphricanus rett d.l-dpudïn rpondic‘ï.Similiter Si Paulus fcnbit^jCumquî fi-lunum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deiconimiffum debet,poll moram non tantû fru-ct^^um'de â^s/edeuam omne damnum quo affe du s eft fi-legdjij, deicomiflarius reftituere cogi. Apud Sceuolam c Lpatronus quoquepfopoGra eftfpccicsluuufmodi.Patronus delcgd-tij. Puertoftatim tribu emi petierat:libcrtus diu moram ab berede patroni paftus eft,amp; decedens hæ-redem reliquit clarifsimum virum, qua:fitumeft an tribus afPmacio hæredi eiusdebeatur: relpon-di deberi.ltemqua:firumeft,anamp;; comodaamp;prin cipales libertates quas libertus ex eadé tribu vfij in diem mortis fux confecutus fuiffet, fi ei ea tribus fecundum voluntatem patroni fui tunceom-pa''‘itaeiret,an veto vfurggftimationish^redi eius debeantur,RefponditSceuola, quicquidiplè con d ic^ui foUdu. fècuturns eflet,id ad beredem fuum tranfmitrere. •^^etidm dele^ Aiiiplius amp;nbsp;rempublicam,poft moram fideicora-amp;^;ÿ‘ mifsi vfuraspra?ftarecogendâefîe,Papiniano vi-^es^fi^^ ^^^ ^^^ ^- ^^‘^ autem quod fupradiximus, nar-rd legatee qui redemex ipfo aditç hgreditatis die,fi legatum no pojl aditamh^ pr^ttitent,moram committcre,ita accipiendueft, rcdiMe prouc ^^^^^ ^^^ legate copiant habet, Bé fine caufta reftitu Mcrujit pYdjid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* i •

re no tenetur, tionem eius moratunnam vteleganter Aphnea-e l.qu£fttüde nus feribit % fi fundum fuum quis legauerit, hæ-dSr^'^””^ ^^^ 4^i eu^ legatu effe fciat, proculdubio frudus

TIT. III. DE FRVCT. LEGATORVM CTc. 91 ex eo perceptoSjfuos non faciet : amp;nbsp;inulto mag is fi teftator alienû bonafideemptu pofsideat: amp;nbsp;circa feruoru igitur opera ac minifteriu, eande ratione fequenda,vt fine proprii,fiue alieni, vel legaci,vel nianumifsi teftameto fuerint,nihil per eos hæredi bus qui modo ecru id non ignorarent, adqratur. Quod fi ha red es ignorâtes réefle legatä,autiufta de cau(ra,puta falcidi^ legis ratione, reftitufione eius moratifuerint, fruäusinterim vfqjad litem fuper legato vel fidcicommiHo cote ft ar am perce-ptos,fuos faciunt. Poft litem vero conteftatam o-mnemcaulTam adori reprefentari deberegfrucKiC quefundorum 8d ancillarum partus in indicium deduci : dcni^ quod leruo legato pendetc lite,vel legatorura,vel figreditatis nomine obuenerit,prg-ftanducfielegatariolulianusrefponditrf.ln hunc 4 l.qujtßtü.^ quoquemodumintelligi debet,quod diuiSeuerus ß^delega.i,

Antoninus refcripferüt ^Legatorum (eufidei- b U.cdeufu, commiflbrum vfuras,ex eo tempore quo lis conte fruäJeglt;(, ftata eft,exigi polfe:fcd Sé frudus reru m 8C merce- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^‘’^°’^*

des feruorum,qui ex teftamento debentur,fimili-terprgftari debere,Extatetiamimperatoris Anto ninirercriptiimlt;^,quocautumcft,hæredes qui fal c l,y.c.deu[it^ cidiæ legis ratione legata morantur,oftendere de- er [Mega. berehgreditatem folidis legacis foluendis nó fuf- ^ß'^^'lt;^°^ ♦ » ficere, ^ ft conftiterit falcidiæ locum non efte, 6{ vfuras8^ frudus poft litem coteftatam legatarios

percepturos.Sed etfi hærcs qui ignorabat,aliâmue retinendæreilegatæiuftam causam habebat,an-tequam ad iudiccm perueniretur, in morafuerit, 4 Linfideico, reâifsimè Vlpianus refpondit lt;*,exindefruduum mißt, deufu. pvarftandorum necefsitate adftriäum eum effe .

lllud etiam non abs re dici pofsit, hæredem ea adione per quam petitur legatum,ad frudus ante litem conteftatam perceptos, conueniri nó poffe: fed condidione, fimala fide confumpti fuerint,fi veró extent,rei vendicatione: quod dilfufius pro-ximèfequenti tituloexplicabimus. Et hoc quo^ i d.l,iu fideit modo interpretandum eft Diui Pü refcriptum h commißi, quodedaratur, frudus fideicommifsi ex die litis conteftatg vel prgcedentis mor^ ad fententia vflt;^, ha: red cm reftituere teneri: cæterum tempus quod poft rem iudicata eft,à dependendis frudibus immune efle. Nam hoc refcriptum fic accipere debe mus,vt is qui ad fideicommifsi reftitutionem con demnatiis eft,eiufdem códemnationis rationc,fru dus ex têpore litis côteftatæ, vfq? ad rem iudicata pceptos, reftituere debeat: fed ad cos quos poft re iudicata percepit,reftituendos condênationé non ■ porrigi:neque enim iudex fua fententia tempus il lud quod poft rem iudicatam eft, comprehédere, iudicium^ ad futurum tempus trahere poteft-.fed ad eosperiequendosnouam adionem inftituere, vel condidioné,vel rei vendicatione,pront cauflg qualitas

2TIT. III. DE FRVCT. LEGÄTOTIVM Crd pj gualitas tulerit. Illud nullam habet dubitationé, fub tempore quod eft vfque ad rem iudicatam, illud tempus comprehendi, quod condemnatis da '^ d-linfidei» turn eft,cum fecundum Vlpiani fcntentiam « illa f°’quot;’”‘^‘’ temporis intercapedo,iudicato dilationé dare,nó lucrum adferre debeat. C^teru manifeftiorem cfte puto noftrorü interpretu errorem , qua vt vlla re-prehenfioneindigeat,vt qui tépus poft rem iudica tam immune afrudibus dependédis,hoc eft perci piendisexpofuerint:quafi vero condemnatus/ru-dus tantu quosexfadopcepit poft fententia refti tuere teneatur,nócos quos percipere potuit,ac no potius malefidci poflelTor fit,fed bonarfidei qui re detinet,quam alteri reftituere condemnatuseft.

BOn folum in legatis puris: fed amp;nbsp;in die , vel fub conditione relidis, fupradida , fruduu diftinöio, locum habet.Nam amp;nbsp;ab ipfo legati relidi tempore, ad hg-reditatis adita; tempus,prouenientes frudus harre ditati adquiruntur,fecundum ea qua de puris legatis diximus ; ab adita vero hareditate vfque ad diei vel conditioniscuentu,eadem feréomnia ob-feruantur, qua de frudibus hareditatis per fidei cómiffum in diem vel fub conditionc relidaex-pofuimus » Q^madmodum igitur harcditatem M iü poft

poft tempus vel fub códitione reftituere rogatus, medio tempore fruélus perceptos,fuos facit:nec fi ’ ' deicomiftario eos reftituere tenetur : ita rei fingu-laris,in dié vel fub conditione legate, frucius medio tempore percepti,ad hæredem pertinent : nee poft diei vel conditionis euentum,in fideicómifsi vel legati reftitutionem veniunt: quod amp;nbsp;Sceuola 4 l.filiumde in eiufmodi fpecie refpondit 4. Filium amp;? vxorem o^tio lega, Paredes fcripiit,filiam exhazredauit, Sé ei legatum dedic,cü in familia nuberer,centum,amp; eu in fami lia nupferit, infuper his verbis arbitratu Sempro-nia: matris eius mancipia decc,qug confeftim poft aditamhgreditatem mea aSempronia vxore mea eligi volo, quæ mancipia cum in familia nupferit dari voloiquæftum eft,an id quod medio tempore ancilkr enixa:funt,ad filiam pertinerct,Refpon ditSceuola,non pertinere.Item quafitum eft, eo-rundem mancipiorum fruflus 8^ vfus, an ad Sem-proniam matrem pertineanr,Idem Sceuola refpd-dit,nihil proponfeur ad matrem pro folido perti ncant:fedprofua tantum portione adea, pro alia verd ad filium cohæredem pertinent. Item lulia-bl.muUerde nusfcribit^,fi feruus mihi legatus fit, eum^’ma-^^é^i-Hj-^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;numittere rogatus fimjfideicommilTum à me relin

qui pofte,fcilicet fi in diem vel fub conditione ro-germam propter frudus medii teporis qui ad me pertinent,pofte me obligati. Ecotrario iis cafibus

TlTaÛDE FRVCTIBVS I/EGATORVM. CTc. S$ quitus hæredem frudus ex fideicommiflaria hæ^ reditare,medio tempore perceptosjteflituere debe re diximus,iifdem amp;nbsp;legati in diem vel fut condi tione reliâi fruduu reftituere debebit. Hocarn-plius 8i fi legatu vniuerfitatis in diem vel fub con ditione relidum fuerit,vt fi legatus grex fuerit^o-mnes fœtusgregis medio tempore nati, tanquam augmentu amp;; pars rei legate reftitui legatario de- i-egatumuni» bent.Diuerfa caulTaeft hgreditatis qua: poft diem “^’‘^^**^'^ reftitui debet: nam (vt fuprà diximus) ha:reditas adita nomen harreditatis amittit, frudubj poftea ante diem fideicommifsi cedentem percepti, non lixreditati,fed rebus hæredis accepto ferütur:poft dier vero vel conditioniSj fub qua legatu eft,euen-tumjomnes fruélus, non folum quos percepit, fed amp;nbsp;quospercipere debuit vel potuit,in reftitutioné veniunt:amp; vt paucis abfoluamus, qua: ex die adi-tp hœrcditatis^ei cui pure legatura eft, funt ab hæ-rede pra:ftanda, cadem ci cui in diem vel fub con ditione Icgatum eftjpoft diei vel conditionis euen turn pra:ftari debent.Paulus tarnen ait «^ex re qu^ d LPdiiIw 44 ipfius hæredis eftjetia poft dié fideicomifsi ceden- ^^4^^gt; tem perceptos frudus,noa teneri haeredé reftitue-re.Cuiusrationéhanceftecrcdiderim, quod cum res legata propria teftatoris non fuerit,dominium non eft legatario ante traditionemadquifitum.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' dis.

Anlegitdrius dis dicuntur incidic quaeftio huiufmodi, Anlega coïoi:0 jiare te ^^j-j^ j eui Icgatus cft fundus, colono GUI in certu tempus idem fundus locatus,flare teneatur,itavt colonus,quandiu præflitutû location! tempus du rauerit,tandiu frudtus percipiat, peflonem^ ^^g^' tario pr^eftet: an vero colonu expellere legatarius poCsirjSd frudlus percipere,8d Vlpianus refpodit lt;, non ad colonu, fed ad legatarium fruftus ex fun-do pure legato,pofladitam hareditatê perceptos pertinere.Colonum tarnen in id quod fua interefl cum barrede ex condudio habere adionê : qua: fen tentia imperatoris Alexandri refcripto confirma t Lemptorem tur ^:quo cautum efl,non necefleefle,emptoréfun c.deaU.emp. dl,flare colono,cui prior dominus locauit. Aded autem fruchus rei legate ad legatarium pertinent, vt hæres in traditione nullos frudus excipere pof fit. Vnde fi fundu mihi vendere certopretio dam natus es,nullos frudus eius rei ea venditione exci-c l.gtdconcubi pere tibi liberum elfe Labeo « fcribit: quia legatu, nam-i-fifund» ^J totam cau Aam fundi pertinet. Si taméteftator de leg^a. exceperit frudus,penfionibüfque legatarium con-tentum efleluflerit, quin colono flare hoc cafu te-

nearur,nulla dubitatioeft:quemadmodum amp;nbsp;emptor,fi probetur aliquo pado confenfiffe, vt in eadem condudione maneat, Imperator Alexander refcripfit «^ cogendum eum parère ei quod placuit.

An 8^ quando frudus legacorum amp;nbsp;fidei-commiflbrum in quartam ex legefalcidia velfcnatufconfulto Trebelliano debitam

Vpereft vt videamus, an amp;^ quando fru-dus legatorum amp;nbsp;fidcicommiflbrû ,ab hærede percepti, eidem in quartam,8^ quarts frudus imputentur: amp;nbsp;prinium quidem de frudibus fideicommiflariæ hæredita-tis, hsredi in quartam ex fenatufconfulto Trebel liano debitam imputandis, videamus. Nemo eft enirn qui nefeiat, hæredem rogatum totam hære-ditatem vel plufquam dodrantem hsreditatis re-ftituere,ex fenatufconfulto Trebelliano quartam partem totius hæreditatis 8^ quarts frudus infli-tutionis iure retinere pofle •. tantum^ dodrantem bonorum fideicommiffario reftituendueffe, Ita^j

fi quis hsreditatem alteri reftituere rogatus,priuf quàm reftitueret, tam multos exea (rudus perce-pent,vt quartam hsreditatis 8^ quarts frudus fa ciant, diftinguendum vtrum pure,an veto in die, vel fub coditione rogatusfuerit.Si enirn pure,frudus poft aditam hsreditatem ab eo perceptos mi nimè in quartam imputandos Vlpianusait««. Hi *lt; ImnUer^-fl enim frudus negligentia non petentis,nó iudicio ^^^»■«‘«^'^’quot;? defundi percepti vidétur. Si vero in diem vel fub * s.., j * conditione frudus medio tépore,quo dies vel con nbsp;nbsp;nbsp;1. / r

ditio pendet perceptos,in quartam 8d quartæfru* âusfibi imputare debec.Eos enim ex iudiciotefta dUßiutfamittoris percepifle videtur ^^ ita Vlpianusfcribit4. cwV^^^^‘^‘^^' ^^ filiusfamiliâs qui militauerat, decedens, patris fui fidei commiferir, vt peculium fuum caftrenfè Titio poft morte fuam reftitueret, amp;nbsp;ex frudibus medio tempore quartam amp;i. quarts frudus habue-rit pater,peculium quafihæreditatem exfenatuf-cófulto Trebellianoreftitui debere.Sed amp;nbsp;in qua-libctquantitatéeidem hgredi débita imputantur. Vnde Papinianus refpódit amp;. 51 Meuius Titio fra Tith de le tl tri luo hgreditatem den,a quo inlfitutus erat,polt S‘^‘'h morte fua reftituere rogatuSjCodem Titio hærede fcripto,petierit,vt monés Titius, tam fuam q5en hareditatem Sempronio reftitueret,cùm ex frudi bus medio tempore perceptis fideicdniifsi débita quantitate Titius percepiflct,ærisalieni loco non eflededucédumfideicommiffum, quonia ratione compenfationis debitum percepifle videbacur.In dotem quo^ débita fruétus medio tempore perce cl.multer.§. pfos imputari Vlpianus dedarat c.Cu enim pro-turadfenatuf poneretur quidam hbam fuamhæredem mftituif con.trebcl.im* ^^1^ rogafleeam,vt fifinelibcrisdecefsiflet hære-futftri, ditatem Titio reftitueret, eam^ doté marito de-- .. diflecerta: quantitatis, mox decedens fineliberis, hazredem inftituifle maritum fuum,8é qua:reretut powSr*^' ^B ^^^ detrahi pofsit,idem Vlpianus refpóndit lt;^,

TIT. III. DE FRVCT. LEgATOR-VM cm 95 non poffe dici in euerfionem fideicommißi fadu, quod amp;nbsp;mulieris pudicitig,amp; patris voto cogrue-bat: quare dotem decedere idem reipondit : ac ß quod fuperfuiHec rogata effet rcftituere : quod fi tantos frudus mulier ex hacreditate perceperit, vt inde pofsit doti fatisfieri,potius frudibus hocex-penfumferedum,quam fideicommiffo. Demehin quantitatem quauis ex cauffa à defundo hæredi inftitutodebitam frudus medio temporepercepti imputari debent, quod etiam in debito ex cauffa tutelg procedere rede à Papiniano refpofum eft lt;, lt;thquod de ba apudquern cum propolitum effet auu eundem^ adlcg'^fald^ tutorem nepotem hæredem inftituiffe, eum^ ro-gaffe vt ft line liberis ante certam aetatem decede-ret/am hereditaria bona quam propria reftitue-ret,8lt;r conditio fideicomftsi fuerit impleta,frudus hereditatis poft mortem aui perceptos,pari pecunia debitotutelæ compenfandos effe rcfpondit. Item ft heres inftitutus,amp; hereditärem poft têpus reftituererogatus,legata foluerit frudus medio té-pore perceptos cum legatis folutis compéfandos effe Bartholus tradit b. Sed tarnen quoties pater tnlfideicot vel mater,filio filieue,fcu fiftis filiabufue,ex gquis ^l^^l'g^^ ** partibus vel iniquis, hæredibus inftitutis, inuicé feu ftmpliciter, quofdam ex his aut quendam, ro-gauerit,qui prior ftne liberis decefferitportionem hærcditatis fuaefuperftiti,feufuperftitibus refti-

tuerc, Imperatoris Zenonis refcripto coftitutum « Liubemui.e, eft lt;lt;,vt modis omnibus retenta quarta pro autho-adTrebeUi, j-jt^te Trebellianifenatufconfultijnon per impu-tationem redituu,licet hoc teftator rogauerit, vel iuflerit,fed in ipGs rebus hatred it at is dodransre-ftituatur.qu^ cóftitutio liberos primi gradus tantum comprehendit : ad extraneos autem barredes , inftitutos,amp; harreditatem reftituere rogatos mini mê extenditur:amp; ita refcripto eiufdem imperato-fc d.l.iubemut fisexpreffumeft^îfednec adnepotes neptéfue ^-gt;§-itlud, nepotes vel proneptes, alios ve vlterioris gradus li beros eandem conftitutionem porrigi plerique re-c 'Bartboltts et fponderunt c.Eft amp;nbsp;aliuscafus quofrudus medio alii in,d,lMt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;, . banui tempore percepti hæredi m quartam minime im-

putantur,cü fcilicet teftatoreos imputari expref-fe vetuit. Præterea ft filio apatrealiquid minusle gitima donatum vel relidum eft, Diuus luftinia-nus«^ conftituit,exigcre eu pofte,vt id quod deeft, replctioncm.C. légitima: fuppleatur.Id autem, ex ipfa fubftantia

Gupplendum efte,non autem ex fru(ftibus,quos ex re donata, vel relicta à patre*filius pcepit.Quam luftiniani conftitutionem tanquam humaniorem e iPafinidt^ fequi debemus,licet Papinianus contra fenferit^: ^* ^^’^^ opinio hac eadem luftiniani conftitutione ’ explofaeft. Cæterùmquædefruâibus in quar-tam exfenatufcófulto crebellianodebitam im'pu-tandis diäa funt, eadem de fruftibus in quartam

TIT. III. DE FRVCT.'LEGATORVM CTc. 101 gus ex lege falcidia debentur imputandisdicen’ dafunt.Frudus igitur prædiorum fub codinone verbis fideicomrm hi reliäos,in cauflam fideicom mifsi no deduâos,ha:res in ratione falcidiæ fie accepte facerefibi cogitur,vt quarta n quartsfru-äus ex die mortis bonorum quae mortis tempore fuerunthabeat.'i.Sedamp;ancillarum partusquauis 4 iquoddebo frudusnon fintjin quartam 8^ quarts frudusco- nu4dle^,-f^'‘ putados.Paulus refpodit k fi de lege falcidia qus- f.

(tio intercédât.Item 11 is qui ducenta in bonis re- ^^j ^4 k^.ftd, linquebat,legauit mihi centum, prsfenti die,tibi sque centum fiib códitionc,fi poft aliquantû temporis extiterit códitio, ita tarnen vt ex reditu eius fumms qus tibi relidaeft,non amplius qua.xxv.

acciperet, Africanusc legis falcidis rationem ita , habendam efleexiftimat,vt.xxv.hsredi conferre gäna-^^quifu debeamus,8ó ampliusfrudus. L.medii téporis, q centa adkg^ verbi gratia efticiét quin^ , Sed hsc,vt fupra di f^^^»* ximus,procédant infruâibus legatorum, qus in diem vel fub conditionerelicla funtifruftus enim eorum qus pure relida funt,nullo modo imputa-ripofluntmam aut poft aditam hsreditatem per-cepti funt,amp;^ legatario fecundum fuprafcripta di-ftindionem reftitui debennautante aditam bgre-ditatë,quo cafu lucrol-igrediscedunt,nec in quartam imputantur. Qua de caufta fi quis centum in bonis habuerit,^ tota ea legauerit,Caius nihil le-

l. in lt;iu4nti»gildis prodeffe fcribit ‘lt;,fi ante aditam hætedita Me co,ht. ^^^ per feruoshæreditarios aut ex partu ancilla-rum hæreditariarum aut,ex fœtu pecoruni tätum accefferit hæreditati,vt centum legatorum nomine erogatishabiturus fit hautes quartam parte, fed necefle eft,vt nihilominus quarta pars legatis de-. trahatur:quamfententia diuus luftinianus lib.n. '^iMutiUs Inrtitutionum confirmât b, Nam è contrario (vt Martian us ait) mortes feruorum catterorum^ ani malium,furta, rapine, incendia, ruina:, naufragia, vishoftium,pra:donum,latronum, debitorum fada peiora nomina, in fumma quodcu^ damnum fi modo culpa legatarii careant, hæredipereunt: nee propter bos cafus quartam legatis detrahere poteft:fed ea folida,8C Integra foluere tenctur.per-inde atque fi nihil aduerfi contigifletuta fi quod augmétum vel lucrum ex frudibus obuenerit, nó ob ld integra legata foluere cogitur.Nifi fortefru dus maturi mortis tépore fuerint, na licet poftca perceptifuerint,augent tarnen hgreditatisxftima tionem,fundi nominequividcturillotéporefuif-cinlegefdfcMfepretiofionamp;ita Papinianovifumefi: c.Proinde dia placuit «4 fi à liberis hgredibus inftitutis legata vitra dodra-^d Uul'emtu c ^'^^ telida fuerint,Imperator Zeno«* idem in re-«iiemtufcon. ftituenda legis falcidiæportione, quod in quarta ’Frebel. g^ fenatufconlulto TrebcIliano débita cóftituit: vt medio tempore percepti reditus,liberis in quac

TIT.IIII.de FRVCT. Q^VI IN SINGVL^CTc toj tam non imputentur, fed de ip fis rebus hæredita-riis guarta deducatur.Sed Si ex propria re h prédis gua legata eft,poft diem fideicommifsi cedentem perceptosfruâ:us,etfinon fint reftituendi fideicô-miffario haredi tarnen in guartam imputari non folere.

Vnc ad enarrationem fruduum,. gui fingularum reru vendicatio-ni accedunt,cranfeamus. Earu au temdominoSjfrudus guo^iure gidominn peipere, fatis à nobis có-

'probatum efi. Si guis igitur ex re aliéna frucius perceperif, ficut rem ipfarn, ira fru-étus exea perceptos,refiituere debet: gua: fentêtia diftindionem recipit.Nam autmalafidei aut bo-n^fidei pofleflor fuit,is gui refiituere iuflus efi. Et fi guidé malafide! poffefibr fuerit, omnes fruftus

rei aliens,non folum guos percepit, verum etiarn guos percipere debuit,fed culpa nó percepit, vero domino, guandoeugj rem fuam e«if££^f? reftitue-

re tenetur.Malæ autem fidci pofleflorê accipimus, non tacum furem velprœdonem/ed omné omni-nó qui pradens 8i feiens rem alienam detinet, vt qui rem aliqua ab eo qui dominus non erat, emit, quem dominum non effe fciebat,quia forte denû-ciatum erat ei,ne emeret, ille^ fpreta denûciatio-ne,quam iuftam effe non ignorabat,emerit,malæ-fidei poflefibrem eum efle quibufdâ referiptis fi-« UßfimditM gnificatur“. Adeo autem reftituédis fructibus ob-ade rei uendi noxius cft malæfidei poflelTor •. vt quanuis maxi-c de ”^r°^ ^^^ fumptus in colenda re aliéna fecerit,fumma^ nèndi, quot;nbsp;amp;tcxadtifsima,qualcm dïligctifsimufquifqjpater-familiàs fuis rebus folet,cura adhibuerit,non ideo magis frudus afsïduo fuo labore amp;nbsp;fingulari indu ftria quaefitoslucretunne commodum cum aliéna iadura,^ quafi malitiac premium, fed pœnam po tius improbus poflelTor ferat. Qmd enim,fi cura amp;nbsp;induftria fua perceptos ex re aliéna frudfus, ma Igfidei polTeflbres fuosfaccrcntffurtis,latrocin iis, populationibus,pafsim feruerentomnia:ad depo-pulandas^ res aliénas improbifsimi qui^ homi-nesinuitarentur,occa(ionemcg, non folum impu-nè,fed 8d eu maximo lucro, fuas pradas exercen-di oblatam fibiefle, non fine cauflaarbitrarentur: hinclt;]^ grauifsimæ orirentur iniun^,vnde iura n^-fci debét.Magno igituromnium iuris authorum eonfenfu receptum’eft,pofleflbrem,mala fide perceptos

TIT. UIL DE FRVCT. Q^V I IN SING VL, CTc. loj ceptos ex re aliéna frudus,fuos non facere : fed ad cos,vnâ cû iis qui percipi potuiffent, domino qui in rei vendicatione obtinuerir, reftituendos com-pelli. Vnde Diuus Gordianus Herofiano in hac verba refcripfit ‘',Domum, quam ex matris fuccef lt;lt;nbsp;l.domum.c, fione ad tepertinere dicis, amp;nbsp;ab aduerfa parte in- ^‘^^^'^^’^dicn. iuria occupatam elfe oftenderis,pra:fes prouincig, cum penfionibus quas percepit aut percipere po-terat, reftitui iubebit. Papinianus ^etiam cum de ^ frudibusà malabdei poffeifore reftituendis qua- ^«^»1;'^ reretur,refpondit,anirnaduerti debere non,an ma l^fidei poiTeflbr fruitusfit, fed an petitor frui po-tuerit,fi ei pofsidere licuidet. Qua fentétia proce dit,non folùm cum ciuili adione in rem, fed qua-cunq^ alia adione,aduerfus mal^fidei poifelTorem agitur.Nametfi interdido vnde vi adum fuerit, turn maximefrudus in reftitutionem venire con-ftat:ex eoenim die quo quis deiedus eft,fruduum rationé haberi Vlpianus fcribit f. idem^ effe ait, c Ij.^. ex die SiC in rebus mobilibus,quç ibierantmam amp;nbsp;earum ^‘'^i or war-frudus computandoseife, ex quo quis vi deiedus ^* eft,Idem Vlpianus dicit d. Non folum autem fru- d d.^.exdiegt;. duum perceptorum,fed amp;nbsp;omnium quacun^ ha biturus vel affecuturus is erat,qui vi deiedus eft,fî vi deiedus non e{ret,ratio habenda eft.-quod amp;^ lu lioPaulo videtur ^. Eorum autem litem à indice e / uideamut «ftimari debere,eum^ tantu confecuturû, quanti '^j^^^’^° '^^ O fua

fua intereffet,fi vi deiedus non effet, idem Vlpia-a d^-exdie. nus notât ‘t. Idem amp;f in interdido , quo prater id quod vi,autclàmfadum eft,reftitui iüber,obierua tur.In eoenim reftitutionem itaoporterefieri idé 6 hjemper^. Vlpianusait ^j vt in omni cauffacadem fitcondi-m hoc interdis ^.^ adoris,quæ futura effet, ft id opus de quo adû eft,neque vi neq^dàm fadum effet:. In cæteris ta-men interdiétisexinde ranonem haben fruduura abeodem VIpiano refponfumeft ^,ex quo édita funt, no rétro velu ci in interdido quo pretor pre-çarium quod quisab alio habet,reftitui iubetffru-dus emm ex die editi interdidi,non retro,prgfta-

âlo, cjuod ai Mit clam,

e Linmterdb dii de inter» did.

d 1, quitßtu.^- buntur: amp;ita idé Vlpianus refpondit ‘^. Non ta exhocinterdi men ante diem editi interdidi perceptos frudus, ^Ïo de prec4. jj^gjæg j^j poffeffor lucratur: nam amp;nbsp;in rei vendi-çatione,aliâve adione ciuili, vel prartoria, aduer-fus malafide! poffefforem inflituta, ante litem co teftatam pcrcepti frudus,non veniunt:nó ideo tarnen eos improbus poffeffor retinetffed aliisadio.-nibusconuentus,eos reüituere cogitur, vt impera torum Diocletian i amp;f Maximiani refcriptofignifi c l, mold fide caturlt;^;cuius verba funt hæc.Mala fidepofsidens, c,de condic.ex , jp^^ deproprietateconuiduSjproextatibus rrudibus vendicatione,pro confumptis verbcondidione conuentus,eorum reftitutioni parère com pellitur. Quod refcriptum defrudibus ante inchoatu iu-didum pcrccptisintelligendum effenemoambi-

Tit. lilI. DE ERVCT. QyVl IN SINÖVL. ?Tc. 107 git : fiquidem poftea pcrceptos officio iudicis in eandem aâionem,qua res ip fa principals quæ pe titaeft,venire certi amp;:indubitati inns eft. Ex his adparetveram noneffie BartholHopinionem,gui ^ f^j^i^ f,f^ in omni interdido, frudusante diem editi inter- terdiais dem didi pceptos, in ipfb interdido venire ^xiftimat, terdiil, addudam^ fupra VIpiani fentcntiam,in bonxfi-deipofleflbre,tantum locum haberei^uaft verb is qui repofcenti precarium non reftituit, bonafidei pofleftbr fitifed amp;nbsp;diuinatoria effe hanc Bartho-li diftindionem manifeftum eft.

Q^od malgfidei pofTeftbres quanuis titu-lum habeant, tarnen frudus qui percipi potuerunt reftituere teneantur. Cap.IÎ, Vodautcmdicimusmalafidci poffef-forem,etiam quos percipere debuit fru dus,fed dolo vel culpa no percepit reftituere deberemon folum adpraidones

qui nullo titulo pofsidet,fed generaliter ad ornnes malæfidei pofleftbres pertinec : etia ft pro empto-re,prodonato,pro legato^ pro hærede,alio ve quolibet titulo,pofsideant. Nam amp;nbsp;eum,qui non ob-feruatisfolenmbusrem debitoris fifci à procura-tore eiufdem fifci mala fide emit, imperator Alexander conftituitt,adrem ipfam, cum frudibus b iLCdeß.in quos percepit vel percipere debuit, reftifuendam d''« • c’’ »» condemnandum effe, Item imperatores Valenti- ‘^^'^^* 0 ii nianus

«lt; Lquem^dmo nianus amp;nbsp;Valens refcnpferunt4,eum qui adferi-dum.c.de agri ptitios feruos abf^ glcba mala fide emit,vendito-co.^cenfi. j,j eofdem feruos cutrudibusquosex eifdéperci-pere potuit,reftituere debere. Simili modo Vlpia* fgt; 1-aitpretor nus ad praztoris edidum fenbit b^fi quis in frau-4-pcr bdc que ^çj^ creditorum res débitons emit,non folum fru aus quos percepit,ied etia quos percipere debuit, c Lfederp^tr in reftitutionem venire .Idem Vlpianusfcribit«^, tus de co quod emptorem qui metu illato venditorem ad vcden-^‘'^^' dam rem fuam compulit, tam eos quos percepit, quam eos quos non percepit fed perciperedebuit, frudus reftituere cogi. Ex his igitur manifefte 0-fl:éditur,malæfidei pofTefibres,licetpofieisionis ti tulum exhibeant,non proptereaab iisqui percipi potuerunt frudibus pra:ftandis libcrari. Malam enim pofTefToris improbi fide,titulo purgari pof-fe nulla iuris ratio admittit. Nee huic nofira: fen-tentiæ contrarium eft Imperatorum Diocletiani à l.ßfundvm g^Maximiani refcriptum huiufmodi d. Si fundu C.dereiuendi yeftrym vobisperdenunciationé admonentibus, voletem ad emptionem accedere,quod diftrahen-tis non fuerit,non rede is contra quern preces fun ditis,comparauit,vel alio modo mala fide contra-xit,tam fundum veftrum conftitutum probanti-bus,quamfrudus quos mala fideeum percepiffe probatum fuerit, aditus profes prouinciareftitui iubebit.Nam etfi in poftremis hums refcripti ver bis.

TIT. IIII. DE FRVCT. Q_VI IN SINGVL. CTc. 1«?-bis nominatim exprimatur in reftitutione venire frudus,guos poffefibre mala fide percepifTe pro-batum fuerit:non tarnen dicitur,eosquipercipi debuerunt reftituendos no efle. Præterea vt is gui dolopofsidere deliit,pro pofTefibrehabetur, amp;nbsp;perinde atguefi pofsideret,condcmnatur ;fic ma-læfidei pofleflbr, qui culpa vel dolo cum poffet, frudus non percepit, iuris interpretatione perce-pi{revidetur,e0fquequafi percepifTe probatus ef-fet,refl:ituere tenetur.

Quod malæfidei poflefTor ab initio,ex póft fado bona fide pofsidere pofsit, frudus^ lu crari : quod item malafidei pofleftbris hæ-res frudus fuos faciat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IIL

Vid tarnen fimalæfidei poflefTor bona fide pofsidere cceperit, an frudus fuos faciat,qu^ritur:amp; vix efl, vt feme! coce pta mala fides,aliquo cafu aboleri amp;nbsp;ex. pofTeflbris animo euelli pofsit: prxferiim, cu nemo,vt vulgo dici folet, poflefsionis fuae cau flam, fibi ipfimutare pofsit:nifi forte, haufta exletheoi flumine vnda,fe veri domini oblitum efle caufle-tur, quern priusbenenouerat .Sed finge eum quis feiens emit:fundum ab eo cuius non erat, iterum eundemfundum emifTe,ab alio non domino cum exiftimaret eum dominum elTe;vel eum iufta cauf

IIO DE FRVCTIBVS LIB. IL pofiefloremdominoextitilfe, bonafide pofside-rc incipietjfrudufque faciet fuos : hoe amplius S£ proemptore vel pro hgrede vfucap!et,nec videbi-tur iple fibi cauflam poflefsionis fua mutafle, 8£ a tnonfblum ita Pomponio quoq^ vifum eh‘«. Sed anpoffelfo-■^^‘l'*°lt;^ ‘^quot;^amp;° ris fibres mala eiusfidei minime confeius, bon^fi-de! polfelTor fit,an veroquia in defundi vitia fuc b-Bartholus in cedit,vt malafide! pofleflor danari debeat, quod l.exdiuerfode Bartholus,Baldus amp;f pleriq^ alü putant ^:quorum veiuendt.Ac- fententiam!h!difplicet. Nam cum quarituran in.l.^.c, de fl“’^ rrudus luos raciat, an vero reltituere tenea-frud. amp;nbsp;uti, tur,Paulus re!pondit«,non ins,fed fadum dunta-

expen.

e L bon£fidei de adijui, re, domi.

xat fpcdari oportere, an quis bona vel mala fide pofsideat.Quod autem dicitur, hgredem in vitia defuncH fuccedere,hoc non ad fadum fed ad ius, hoe efi,vfucapionem pertinet:quæ,ob vitium de-funóli,nullaeffè potefi. Prazterea quod imperato-res Valentinianus amp;nbsp;Valons conftituerunt'^jha:-redisfuceedentisin vitium,parem habendameffe fortunam , qua: malafide! poiTeirorisfuilTet: non hanc habet fignificationem, vtomninoteneatur hares quafi malafide! pofleflor, fed ita, fi in ma-lam fidem fuccelferit. Nam deeo harede tantum imperatores loquuntur, qui l!te ad-uerfus defundum malafide! poffeffo-am contefiata,non potuit igno-rare rem alienam effe.

Quitus cafibusfielet malapoflcfibr frudus tjuos percipere debuif vel etiatn perce-pit/eftitucrenon cogatur. Caput.IIII. Nterdum tarnen pofieflor quantumuis malafidep frudus tarne ex re aliéna,qua etiam vipra:datus eft, perceptoslucra-tur:cam fcilicer negbgétia domini rem

fua non petentis,continua nee vllo modointerru-pta.xxx. vel.xl. annoru poffefsione,omnisomni-no aduerfus mala: fidei pofiefibré competes adio, peremptaeftihacenim temporis longifsimi præ-fenptione defenfus malgfidei poflcflbr,omnes prg teritorum annorum fruduslucratur. Éxtatenim dim Juftiniani relcriptum in ha:c verba *,Eos,qui 4 Leosinpria principali adione,per exceptioné.xxx.vel.xkan- lt;!itïo^^gt;lt;^^''t^ norum, fiueperfonali, fiuc hypothecaria, cecide-runt, iubemus nó poffe fuper vfuris vel frudibus præteriti temporis abquam mouere quaeftionem: dicendo ex lifdem teraporibus, eas veile fibi per-folui,quæ non ad.xxx.vel.xl.pr^tcritos annos re-feruntur, afierendo fingulis annis earum adiones nafcuprincipah enim adione non fubfiftentc, fa-tisfuperuacuum eft fuper vfuris vel frudibusiu-dicem adhuccognofcere . Si tarnen fruduum an-nuatim vel menfiruatim praftadorum obligatio contrada fuerit, quæalteri obligationi non acce-dat^fcdfola perfe amp;nbsp;principaliterfine aliavlla.

obligatione vel caufla fubfiftat, 8^ debitor conti-nuis.xxx.vel.xl.annis ex die concepts: obligatio-riis numerädis nihil præftiterit, nee vn^ vt lolue-ret à creditore interpeUatus fuerit,amp; fi forte à fru-âibus primi,fecüdi, vel etiam tertii poft nata obli gationem anni.xxx.vel.xl.annorum pr^fcriptio-neliberatus fit,fruâ:us tarnen fequentium annoru reftituere tenetur. Habita enini ratione renafcen-tis principle cuiuflt;$ anni fruâuum præftationis, definitum præferiptioni perficiendæ tempus,quo ad fingulorum annorum praeftationem,compléta non elle idem luftinianus quodam ad Matronia-num prafedum pratorio refcripto declarauit,cu-4 tcMw notify iusrefcripti verbahaefunt «.In promifsionibus, fimi-^-inhis.c, legatis,vel aliis obligationibus, qu^ dationem per S^wSi«# fiogulosannos vel menfes aut aliquod fingularc no. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tempus continent, tempora memorataru præferi-

ptionum non ab exordio talis obligationis,fed ab initio cuiufque anni vel menfis vel alterius fingu-laris temporis computari. Atqui,vt fuprà often-dimus,cü prgftatiofruduü per fingulos annos aut menfes non principaliter fed acceftbrièeft in obli gatione,tunc fublata per prgfcriptionem princi-pali aâione,nulla,rationefruâuum,licet à malg-fidei poftefTore amp;nbsp;prædone percepti fuerint, adio competit.Reperitur etiam cafus quo pofleftbr ma igfidei,eos quos percipere potuit frudus, petitori præftare

pp^ftare non cogitur.Cum cnim de frudibus fer-uipetit!quæreretur,Paulusrefpondit4,improbe , , dclideraturumpetitoremtruétus a;ltimari,quiex rduendù artificio eius percipi potuerunt, quod artificium fumptibus poffeflbris didicit : fed quo modo hoc Pauli refponium accipiendû fit,primolibroabun defatis expofuimus. Sed ctü cü inhonefte poffet, vt ex ancillarum proftitutione,vbernmosfrudus percipere pofleflbr,non tarnen perceperif,optimo iurehorumrationem habendam non ede Paulus refpondit ^; eóftj tatum frudus qui percipi hone- j Lfru^usde ftè potuerunt,ædimandos ede.Sed d reipfa perce- reinendica.

pti fuerint,quanuis percipi nondebuerint tarnen in reftitutioné venire Hermogenianus aitf,nc ho-nefta interprctatio,non honedü lucrum podedo-n adferat:qua de re etia primo libro difleruimus.

De frudibus à bon^ddei poflefTore poft htc conteftata veimota controuerfia perceptis, domino quiobtinuit,reftitucndis. Caput.V.

On idem iuris eft, cû quisprobabili er-rore lufta^ jgnorantia deceptus/em a-iicnam fuam efle bona fideexiftimans^ ^k^ frudusex ea percepit. Plané poft acce-ptum iudicium, omnia qua: exeadé re adquiduir, reftituere debet,velutiper feruum alicnû bona fide poffeAum: nam hærcditares 8^ legata,quæ poft litem conteftatam per eum feruû obuenerunt, re-P ftitui

4 Lpraterea ftitui debere Caius refpondit“* : nec enim fufficit de rduendica. corpus ipfum reftitui, fed opus eft vt amp;nbsp;caufla rei reftituatur, id eft, vt omne habeat petitor, quod habiturus toret,fi eo tempore quo iudicium acci-piebatur,homoilli reftitutusfuiflet: quam fenten J ^:^ ^°’^'^f*‘ tiam amp;' Paulus probat ^. Idé fcribit c, ft nudæ pro-e l.fruaus-^. prietatisdominus petierit,8^ inter moras,vfusfru« He ratione dus amiflus ftt,ex eo tempore quo ad proprietatê eo.tit, vfusfruéius reuerfuseft, rationem fruduum habe

n. Sed 0lt;^ frudus quos ab alio percepit, reftituere eum oportere, Vlpianus libro.xvi.ad edidum feri d Kiuliantu^' bit dJucrum enim ex ca re, quæ in lite efleceperit quodßdolode f^^^j.^ pon debet:fed frudus eius teporis quo pof-reiuendica. a i • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;•

ielu elt, ab eo qui earn euicerit reltitucre non debet.Cum autem res iudicata pro veritate habea-Nd7re'*ui^quot; ^^’quot;*gt;^alienumfundumpetierim,8^indexfente-tia declarauit meum efte, debere etiam de frudi-bus poffefTorem condemnare, eodem enim errore amp;nbsp;de frudibus condemnaturum : no debere enim

lueropofteflbris cederefrudus, cu vidus fit:alio-ƒ I«ex diutrfo qui (vt Martianus ait f) nec rem arbitrabitur m-itreiuendica. Jex mihi reftitui,Si quare habeat pofleflor quod habiturusno effet,ft ftatim mihi rem reftituiffet. In fumma feiendum eft,eandem effepoft accepta iudicium bonæfidei poffefforis conditionem,quæ eft cuiuflibet malgfidei poflefforis. Nam Si fecun dum ea quæ de frudibus vniuerfttatis à nobis tra dica

TIT. Ilir. DE FRVCT. CLVI IN SINGVL. ere. I1J dita funt 4, poft conteftatam litem omnes pofief- e a^. je fores pares fiunt,qui^ prius^ interpellarentur bo Jj^j^^^ næfidei erant, nunc mota controuerfia mala fide pofsidereincipiunt.Qua ratione lingatorem vi-lt;ftum,qui poft cóuentioneni, rei incumbit aliens, non in fola rei redhibitione tenen, nee tanrü fru-duum pr^ftationé,(juos ipfe perceperit, agnofce-re Iraperatores Valentinianus amp;nbsp;Valens refenpfe runt t;fedeosquospercipioportuiffe, nó quoseu ^ lUtigdtor reeleg life conftabit, ex eo die, quo re in ludicium f/^g/pen,'^ deduda,fcientia mals poflefsionis accepit. Sed ctfi ante litem conteftatam vel etiam motam con-trouerfiam , polTeflor rem aliéna eiTe cognouerit, ex eo tempore frudus fuos non faciet ; nihil enim intereft,fiuefimplici amp;nbsp;extra ludiciu fada inter-pcllatione,fiue litis cóteftatione, vel alio quolibet modo,aliquis rem ad fe non pertinere cognofcat. Namftatimmalæfideipoireflbreflc incipit. Vn-de amp;nbsp;Africanus refpondit f,hæredé, qui rem pof- g j ^^tt^ßtutn fidet,feiens eftelegatam, frudus fuos nonfacere: iead^uire» quade recopiofius fupra à nobis tradatum eftd. . .

Apud Paulumetiam quxritur ^’jOi eotepore quo fruiH4egd.a‘ res mihi traditur,putem vendentis elfe,deinde co fideicom. gnoueroalienamefte,quiapeifeuerat perlongum tempus capio,an frudus meosfaciam?'amp;^Paulus domu veriorem putat Pomponii opinionem dicétis, me non effe bonæfidei pofle{roré,quanuis capere pol, P n firn.

fini.Nam amp;nbsp;è contrario qui capere non poteft;ta-men frudus fuos facit. Vfucapio enim ad lus^acc re vcrô fruclus fuos vel non, ad faâum pettinct» Item fi is qui féru uni alienum vel liberum hominem bona fide pofsidet,cepcrit fcire eum alienum elfe vel liberum,vidédum elfe Vlpianus fcribit lt;lt;^ 4 l lt;j«i mibifio ®“ ^^ adquiratzquzftionemtj in eoefie,vtrum im-nlt;t de adilui. tium in eofpedemus,an fingula momenta,amp;^ma-re-domi. gis eiTe refpondit vt fingula momenta fpeâemus.

Sed tarnen cùm ex fado proponeretur bona:fidei ContrrfrwlM« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r n

luni GT PauU emptorem fciuiile, Si antcqua truCtus perciperef^ fententiie. cognouiffe fundum alienum eife, dubium^ effet an pcrccptionefruftus fuos faccrcrjulianus refpó i Lquifcit^- dit ^ bon^fidei emptoréquoad percipiendosfru f.deufu, Öus,intclhgi debere, quandiueuidustundus non fucrit.Nam amp;^ fcruus alicnus qué bona fide eme-ro,tandiu mihi ex re mea vel operis fills adquirit, quandiu à me euiélus non fucrit. Qj^m luliani fententiam fuprafcriptis Pauli Vlpiani^ amp;nbsp;Afri cani refponfis minime aduerfatipieties tradunti Cafutaniurm^ ficque accipiendam effcjVt quanuis poifefior rem .terpretH w 'co alienam effe cognoucrit,vel lis aduerfus eum con-fcripth\^c^ïn ^^^^^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^°” protinus agenti domino fit ius

Jjf dilltaiones coUigendorum amp;nbsp;percipiendotum fruduum,qui pendente lite ex re fua proueniunt:fed cu interim nil nouandumfit,poflefror,vt antelitcminchoa-tam,ita etiam ea pendente, fruétus.iplb faâo pe»-cipere debcat:amp;: quanta,ad fa^um coUigedoru ^

T1T.IIII.de FRVCT. Q^Vl IN SINCVL. CZg ij-j^ percipiendoru fruduum adtinct,donee res cuida fuerit,loco domini habcaturifed tune demum do minum ex re fua frudus percipiédi ins habere, eu in rei vendicatione aduerfus pofTefToré obtinuitt prins enirn quam enicerit, fient ipfins rei ira perei piendornm frudnurn poffefsionem anferre à pof {cflorennllopadopoteft.Sed fi hge interpretatio vcra eflet,qna ratione dixit Inlianns, fernnm alie-num tandiu mihi ex remea vel operis fuis adqui-rerej^nandin euidus à me nonfnerit, eadédebnif fet dicere,donationes,hxreditates,legata,qug fine re mea vcloperisfms fernus adguirit, tadin mihi adqnirere,qnandiu enidns à me non fnerit.Nam nee ante enidum iudieis fententia fernnm,poffef-fio harum reruanferrimihi poteft: quætarnen mi hi adguiri nemo vnquam dixerit: quin amp;nbsp;ipie Julianus hoenegat:alioqui 8d feruus ipJernihi adq-ri dieeretur,ciim poHefsioeins,donee enidusfue« rit,auferri,mihi non pofsit. Non eft igitur quod exiftimaredebeamns Saluium lulianu tam inepto amp;improprio fermone vfum, autde inre vetuftif-fimis legibus amp;nbsp;omnium hre gentin confenfu ob-fêruatis,confirn'iaro,taquam dubio amp;nbsp;incerto vo-luiffc refpondere. Qms.enim quæfo in dubin ali-quando vocamt, an pofTeffor ante fentêtiam,amp;^ re iudicata de fuapoJIèüione cxpelli poflet .lt;' autiß: perceptione fruduum eins turbarif nam amp;i ipfoslt;

quantumuis malæfidei pofleflores pendente con-trouerfia,in perceptione fruduum turban nó pof fe,explorati iuris eft-.non obid tarnen quoad per-cipiendos trudus dominorum loco haberi dicen-dumeft. Aho modo intelligendumcflehoc lu-4 d.. ([ui feit, jjjQ^ refponfum Accurfius putat «^jVt quanuis pé-dentelite,bonafideipofre{ror faciat frudusfuos, eos tarnen non lucretur: fed poft fentétiam officio iudicis reftituere teneatur ; quod qd aliud cft qua verbis amp;nbsp;non rebus legcm imponere 6^ fophiftaru more captiunculis verborum b^rerefAequè fafta e^ eiufdemAccurfii alia diftindio ^,quiopinatur Paulum qu^ftionem tantum mouerexam^ dubia relinquere nee decidere: lulianum vero propofita

c ^‘l-tiuimihi bona dsadi^ui. re.domi,

d in l.bontefi dd de dequi.

re.doiru,cx in

l ex diuerfo de rei uendi, e d.l. qui fcid

apud Paulum controuerfiam dirimere:quafi vero claris amp;nbsp;apertis verbis ab Vlpiano c terminata nó fuerir.Sed amp;nbsp;ipfum Paulum ea quam mouct quæ-ftionem etiam diflbluere omnes qui modo latini fermonis vim norunt, fatis intelligunt : quo fit vt non fatis mirari queam Bartholum «i, 8^ alios ple-rofq^ in hanc Accurfii opinationem defcendifle. Illud quo^ nulla rationeprobari poteft quod di-cit Accurhus«, luliani fententiam in iudicio fin-gui ari locum habere: Pauli vero refponfum in pc tirione hxreditatis intelligédum efte:nam in hoe eodem Pauli refponfo nulla petitionis hæredita-tis mentio fit. Qmn potius de rei fingularis con-trouerfia

TIT. IIII. DE FRVCT. CLVI IN SINGVt. CTc, iw trouerfia agitur . Non défunt etiam qui dicant, lulianum de co bonafideipofleffore loqui, qui iuftam litigandi cauffam habuit, qui^ no debuit temereindefenfum ius fuu relinquere. Quod au-tem Paulus refpondit,ineoprocedefe, quiftatim niota controuerfia vcl etiam antea, cognouit planerem ad fe non pertinererquæ diftindio,cum de mortalitateipfius rei petite praftanda agitur,non iniqua videri poteH.Qmd enim fi poft litem con-teftatammancipia autiumenta aut pecora depe-rierintf damnandum non efle bonafideipoflef-forem Cafsius«* probat : nee enim debet poffeffor utiuidefe» aut mortalitatem pr^ftare,aut proptermetumhu ti.h^re, iuspericulitemereindefenlum iusfuu relinque-re.Sed quemadmodumpoffeffor bonafidei damna qua poll litem conteftatam fataliter con tige-ru nr,refarci re no tenetunita lucrum, quod per id tempus ex re petita obuenit, retinere no poteft-.fi-bienim abundèfatisfaâumamp; confulrum effein-teUigete debet,quod in darano non verfat ur : nee ex ea re lucrum quarere,cuius periculum amp;nbsp;detri mentum ad eum nopertinet: quamobrem etfi res petita perierit, quanuis pofleflor ob iuftälitigan-äi caufTam interitu praftarenon teneatur, tarnen eiufdem rei frudus reftituereeogitur. Vnde fi ani mal^petitum demortuu fit, fine dolo malo amp;nbsp;culpa poHeflbrisïSó fi fatum praftarepoflelTor nó re-neat ur,

neatur^ncc pretium animalis mortui petitori re-ftituere:tamen propter fœtus amp;nbsp;frudus à poffef-forepereeptos, fententiam necelTariam elTc Pau-4 Lite fi uer-lus refpondit 4. Reiedis igitur hifce friuolis di-l‘}e^uenttd^ ^^^’^^^^’^^^ ’ nobis rcâius ita definiendum cfle ra »endua. videtur.Cum apud veteres qugrcretur,Bonxfidet po(reflbr,vtrumex dielitisconteftatz »an ex die, lt;]uo antemotameontrouernam fcire incepit rem alien am ede,an veto ex die fentêtiæ quae reftituc-re indus eft,fruftus fuosfacere defineret ,amp; lulia-b d.l.lt;itùfcit nuslibrofeptimodigeftorum refpondit\bonæfî ^ ^gt;*^ del podedoremjquo ad percipiedos frult;ftus,intel-i ligi debere quandiu euidus non fuerit :bonamcp fidem initio poftefsionis, non fingulis momenni fpedandamede: vtbonxfidei podedbr quanuit rem aliéna ede cognouerit, tarnen ficut viucapio-nem perficit,ira frudus fuos faciat. Julius Paulus (qui notas inSaluium Iulianum fcripfit) contra e dHoMß» fenfinait cenim,Pomponium putare, verendû eG dà de ade^M. fg ne non ßc bonafide! podedbr, qui licet eo tem-rt^domi, p^j,^ ^^^ ^^^ traditur,exiftimaucrit vendentis ef-t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fè,po(tea cognouerit alienam cfte-.nec huic cotra-

rium ede,quod longum tempus currit: nam c con trario is qui non poteft capere propter rei vitium: quia pupilli eft, aut vi podeda, vcl praddicontra legem repetudarum data,frudus fuos facit: quod emm qms capiat,hoc ad ius id eft capionem,illud ad

TIT. UIL DE FRVCT. Q^V I IN SINGVL. CTc. HI ad fadû pertinere,vt guis bona vel mala fide pof-fideat.Sed ^ Domitius Vlpianus euidentifsime dedarat 4,bonam fidem initio pofiefsionis no fuf i^uimihi bo ficere-.fed fingulis momentisdefiderari, vt pofief- nlt;t eo.tit, for frudusfuosfaciat:amp; hanc Africani, Pompo-nii,Pauli,amp; Vlpiani,fententiam veriorem eflepu tamus.Cu cnim quæritur,an polfefTorfrudus fibi adquirat, an non, fadu dûtaxat (vt Paulus ait 0 tomfi-infpici debet:boceft, bonane an mala fidepofsi- dei, dear. Ex his ilia qugftioortaeft,An perempta li tefemelinftituta, amp;nbsp;logo poll tempore reuocata, frudus ex tempore primu conteftatæ litis,an vero ex co demum tempore,quo lis interrupta reuocata eft,bona:fidei poffeflbrprgftare teneatur, amp;nbsp;Ac curfiuseperceptos liteintermiflafrudus,petitori ^ m.l4f,c.de reftituendosnon efleexiftirnatzargumento^ vti- f^p^^^^‘^‘' tureius,quod Paulus ait lt;^ lite mortua nullam re dl cintemor eflejfideiuflbrefj ex ftipulatu iudicatum folui no tU‘tMi.fol, teneri:quam fententiam Baldus quoque probate, ^^^.. ca porifsimum ratione,quod officiu iudicis, quo pofleflor frudus reftituerecompellitur,perempta liteexpirauerinquæreuocata nouum iudicisoffi-cium defiderat: quod retro ad tepus perempta litis non trahitur.Præterea eum qui tepus peragen-dælitipræfcriptum labi patitur,eidem renuncia-re vidernfed magis ert, vt ex die litis primùm con teftatæ, frudus in reftitutionem veniant ; nam S^

qui debitorem fuu inius vocauit, deinde incepts litem ad finem vfqueprofecutus nó eft, fed ftatim ab ea deftitit,Gue potentia aduerfarii aperfequen dabte deterritus,iïueob fuam ignauiam,amp; imbe-cillitatem,vel alium quemcun^ cafum edi continue triginta annis ex die litis intermifTæ connu-merande tacuerif,ncc vllo prorfus modo aduer-farium inquietauent, quibuselapfisextindam litem reuocet Diuus fuihmanus Demoftheni pra^fe lt;nbsp;l.fina.c.de do prætorio rcfcripfit “jnon poffe eu prpfenptio-fr/ferip xxx. ne longifsimi temporis.xxx.annorum à fua inten xl.anno. tiQneexcludiob id quod femel tem in iudicium ufuras^^ti lt;^eduxerit.Ité Paulusfcribit^,fufficere femel in-^a il^ terueniffe moram vt perpetuó vfuræ debeantur.

Poftremómalaödes qux ftatim poft prima inter-pellationê fuperuenit,taciturnitate petitoris abo-Icri nó poteft: amp;nbsp;qui poft lité conteftata mala fide pofsidere coepit,petitoris filentiomal^fidei poftef for efle nó définit: na etfi forte lufta Iitigandi cauf fam habuerit, petitorem^ cauftîç fua?diftifum lir ti cefsi-ße probabiliterexiftimauerif.debuittamê inteUigere,fieri pofte,vt litepoftea rcuocata resab eo euinceretur.His igitur ratiombus adparet, pof feftbrem frudus teporclitis intermifta: perceptos, fuos nófacere,eóf^petitori reftitucre debere. Vn? de cum fifcusin quatftionc falfi teftamenti noob-tmuiflet priijfqqam au té ea ^uæftio decideretur, alio

TIT, nil. DE FRVCT. Q^Vl I N SINGVL. CTc. UJ alio nunciante bona poftea vacareconftitifTet, Pa pinianusrefpondit‘*,frijólus poft primam Iitéab- lt;nbsp;Z-^pwi» fumi non oportuiffc: neg; ad fenatu'cófuki bene- ^„^^^' ‘*‘’ ficium hæredem t’criptunipertinere,controuerfia femel mota.Proinde hanc £ententiam adduda in contrarium ab Accurlio^’ arguméta minimein« ^^‘ firmant:quod enim Ute mortua fideiuflbres iudi-catum folui non tencntur,hoc ideo eft, quia ex fn turo rei iudicandae euentu obligatio eorum pen-det:qui fe quod in lite inftitura iudicatu elfer, fo-luturos promiferunt:fic^ obligatio eorum , nulla ex eadem litefecuta fentétia finitur: at mala fides femel concepta, in perpetuum vt fupradiximusc ^ ^^^ y^ d[)irat:multominusobeft,quodperemptaliteolfi w^j. cium iudicisexpiraredicitur: nam erfi in eandem adionem cu reipfa non veniant vendicari tarnen vel códici polfunt. Sed amp;f illud facile dilui poteft quod Baldus ait^^jCum qui deftitit à lite, renucia- lt;1 ^gt;i,^ revideriinametfiab inftituta adione recelferit,

caulfc tarnen fuæ pro qua adioné inrenderat, rc-nunciafle non intelligitur : quid enim fi iuftade caulfainceptam litem perlèqui non potuit, quin nouaaólioneexperiri pofsit neminidubium eft, Cæterum quod fupra diximus polfefl'orem péden te litein perceptione fruduum turbari non poffe, ncquepercipiendorum amp;colligendorum fruduu pofTclsionem aufem ci debere, nonnunq aliter fe 0 ii habet

habermam fi ab eo depopulentur fruflus, æquu fi-a l impemto^ bi videri Papyrius ait lt;lt;, frudus apud fequeftrum p^e^u^ '^^“^* ‘^^P°^^’'^^‘3‘J^ multis amp;imperatorum b^SC pontifi-b Ubexecu- cum c refcriptis eóprobatur. 5ed etfi fufpedus fit tione.c.guoap pofleflbr,rera de qua eft cótrouerfia apud cfficiu pdnonreci. ^j^pQ^f debere Vlpianusfcribit ‘^dte fi quis ex pof de^fequ^.pof- fefsionefemitutis fuper libera conditione litiget

r C resquæ vendicaturin tutopro difpofitione ludi-ciscollocari.Dcniq^ quotiesiulta caulla lubelt ^-• pter quam res de qua agitur, apud fequeftrû depo deaffer.toüen. j^j ^e^ef^ex confequétifrudus quolt;j deponutur.

De fruétibus ante Jitem conteilatam vel niotam controuerfiam à bongfidei pofleflore perceptis. Caput.VI.

=^^Roindenonomnesfrudus,quos perce ^ 11 oit bonabdci pofleflororiufquam rem

E-='g=j^^ aliéna effe cognofceret,fuos facit, enim finefaâo amp;nbsp;opera cuiufquä

f LfruaM de ueniunt frudus,fola^ natura amp;^ fponte nafcutur, ^f^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nnanMimiiis hona’noflefior fiiOï nnn fa-

eos fidei quantumuis bonxpoflefTor fuos non fa-ciet:vt fi pomum decerpferit, vel ex fylua cecide-.adi^rh rit,non fieri eius rede Poponius lib.xii. ad Qmn Ï^rhomo l ^ui ^^’^ Mutium fcripfit f. Eadem ratione placuitg, bondd. adqrun vtquod ferui vel liberi homines à nobis bona fide tur.i.ß ferum poflefsi,non ex re noftra veloperis fuis adquirut, ^f^ae^M* ^^‘^ ^^ donatione,legato,hæreditate, vel alia iufta caufla

TIT. IIII. DE FRVCT. Q^VI IN SINGVL. CZc. HJ cauffa adquifierint,id tangua frudu guifna fpon-te amp;nbsp;vitro prouenit,nobis non adguirät: verû fibi ipGs,fi liberi:vel domino, fi ferui funt. Hoc am-plius neceosfrudus, guos curafua amp;^ induftria p-cepitbona:fideipofl'eflor,ornnino lucratur. Nam fi guiadhuclitisconteftatætépore integri extent cos vtilt;$ reftituere tenetur,amp; ita Imperatoru Dio cletiani amp;nbsp;Maximianirefcripto cautum eft: cuius

verba funt h^c ^.Certurn eft bonafidei pofleftbres ifertum.c. omnesfrudus temporeguo fis conteftatur extan dertiuidiea^ tes,folere cum ipfa repraftare. Turn demum igi-turbonafideipoflelTorem frudus lucrari dicen-dum eft:cu eos fua cura amp;iinduftria bonafideper-ceptos,ante fitem conteftatam cófumpfit;naturafi cnim ratione hofce fruduseum guafi dominu pro cultura,8^ cura lucrari Paulus refpódit ^, guod amp;nbsp;b l.bonafidei luftinianusfibro.xi.inftitutionuprobate. Q^are ^® “^i^^'f^' fi guis à non domino, guem dominu eflecredide- ^ ,^ßqui$i rit,bona fide fundu emerit, vel ex donatione, alia non domina de veguafibet iuftacaufla,a:guèbonafide acceperit, ^^^**”^lt;^“*^’ amp;nbsp;poftea dominus fuperuenerit, fund umij vindi-cet,defrudibus ab eo confumptis (vt idem luftinianus couftituitti') agere no poterit Paulus quo- ^ d-^-ßlt;iuis4 ,1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•• nbsp;nbsp;1 Jri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I non domina,

gue lib.xxiu.ad edidum e Icribit. 51 guis ex eo lo ^ ifgi ^ iQ^ coguemvicinieffe adparuerit, anteacceptum iu- âfini.regun, dicium frudusbona fide percepit,lucrarieu opor f ^quot;^ß^i*-^' tere,fieoscofumpfit;id^8^ Aphricanoplacuit f.

lt;« d.l.tonffi^ Ïdé tarnen Paulus refpodita, bonxfidei empto-dei,i,rcffófo, j-gn^ ^qq dubiè percipiendofrudus,etianiex aliéna refuos interim faccre,non tatu eos qui diligentia Si. opera eins peruenerût,fed omnes:quia quod ad fr uct us adtinet, loco domini peneeft,. Ergo 8C naturalesfrudus,qui fponceamp;f nullo cogente pro-5 in.d.l.bonx uenerunt,bonæfidei pofleffor fuos facit. Sed puto ft^eigt; vcriorem ede Accuriii by interpretationé qui exi-ftimauit propolitam à Paulo avri^ttrz/Jiita accipien da efle,vt bonafidei pofledor facial frudus fuos, non tantum eos qui diligentia amp;nbsp;opera cius pro-uenerunt,fedomnesetia qui ab alio fan lunt, qui-que opera amp;^ diligentia alteriusprouencruf. Cum enim apudomnes códaret, cura amp;nbsp;opera fuaper-ccptosfrudus,bona:fidei podedbrem fuosfaccre: dubium tarnen ede cepit,an amp;nbsp;qui diligentia, fa-tione,amp;fumptibusalterius prouenerunt frudits, bonæddei podedbr fuos faceret : vt enim naturales,ita nee idos,fuosfacerevidebatur.Paulus tarne e d.iboMß, contra fenfitcbonæfideipodedoréfacerefrudus **• fuos non tantum cos, qui diligentia amp;nbsp;opera eius perceptifunt,fed omnesetia qui opera amp;nbsp;diligen tiaalterius proucnerunt:8d ita fe intellexide fub-fequentibusexemplisdeclarauit:aitenim,8C ouiu fœtus in frudu ede,8d ideo ad bonæddei emptoré pertincre,etiam fi pregnates vpierint:quad ita di cerer,bonafideiemptoreni fœtus fuos facere,non

TlT.ini.DB FRVCT. Q_VI IN SINGVL. crt. Iz^ tantum cov gui opera,dih^ent]a,8ó impenüeius, guam pafcendis amp;nbsp;curandis ouibus adhibuit,nar-ti funr:fed omncs,etia qui al tenus cura nati fuut, nempe vendirorisqui priufquam véderet, curam pafcendo pecori adhibuif,amp; pregnanxesoues ven didit.ldem deinde fubiicir, S^fanéqum lacfuum faciat,quarauisplenis vberibus vgnierint,dubita-rinon poteftteodem enim modo exemplum iftud accipiendum eft,vt dicamus, bonafidei pofleffo-rem lac fuura facere, nó tantum quod percepit ex ouibus quibus pafcendis pecuniara vel opera im-pendit,ied etiam quod nulla eins fed potius vendi torisopera proueninvel etia veri domini,cui oues. plena lactis vberageftantes fubreptç funt.Poftre-mo fubdit Paulus idem de lana iuris efle,vt bonæ fidei poffeflbr lanam faciat fuam, non folùm earn qua ex cura eius alendis ouibus adliibita,fed amp;nbsp;ea qua: fine vlla eius opera amp;nbsp;impéfa excr€uit,fed po. tins dominicuilanata oues furto fubftradaefunt. Et hac exempla verbofius forte profecuti fumus, vtomnes intelligerétnon ineptam elfe aut abfur-dam in hunc fenfum Pauh àfr/9'40'//!, fed congruê-tifsimam fubfequentibufqjfingulis exemplis maxime adcommodam:ex quibus faxis euidéterad-paref,ita fenfiffe Paulum,vx nos cû Accurfioin-terpretamur.Prafertim cum hxctantum huma-»acuraprouenientium fruduum excmplafubiu-

xerit,nullam^eorum quifponte nafcuntur fpe-cié propofuerit:quippc qui probe in tel lige ret non idem iuris in his naturalibus frudibus efle. Sed amp;nbsp;4 ! c^M[cit-lt;5- banc interpretationemverifsima efle lulianus«*!! i.de ufu, bro feptimo digeftorum apertifsimt demonftrat, dû dicit in bonæfidei pofTcirore hoc efle recipien dum^vc fruâus ad eum pertintant, à quolibet fa-ti.Idem etiam lulianus refpondit, frudus ex fun-do perceptos,qui bonafidei pofleflbris fiunt,pro-pius iisaccedere,quæferuiopcris fuis adquirunt: b l.^uicßta de idem^ Aphneano placet b. Cui eófequens eft,fru lt;tc^w.re,domi. Q-^j naturales qui fine opera cuiufquam ex fundo percipiuntur,bongfidei poflelforis non fieri: nam qua ratione eius fierent,eadem fanè amp;nbsp;qua: feruus bonafide pofleflus nequeexoperis fuisnequeex re ipfius adquirit, eidem bonafidei pofleflori ad-quireret.Cæterùm quod inter pofsidentem titulo S m.d.l. 00 fine titulo Bartholusdiftinguit^jdefendinuUa c I fruitus de rationepoteft:nam ^ Pomponiusfenbit c,Si ma-’‘^“' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ritus vel vxor ex re fibi donata pomü decerpferit,

velexlylua ceciderit,non fieri eius: ficudnec cuiufliber bonæfidei pofleflbris:quibus verbis omnes titulo vel fine titulo pofsidentes cemprehendi nul-

T verô quod diximus bongfidei poflef forem Irudus induftna amp;nbsp;cura hunia-na perceptos,tum demum lucrarl,cum eosante litem conteftatam confumpht, multis iurifconfultorum refponfis cotrarium efle videtur.Iulianusenim libro feptimo digeftorum fcribit«* plus iuris in percipiendis fruâibusbonæ i quifdt^. fidei poflelTorem habere,quarn fruduariumzeum fenvl.de u[u, huius non fiant antequam abeo percipiantur ; ad bongfidei autem pofiefforé pertineant,fi quoquo-modo à folo feparati fuerint : idémque Paulus li-bro.iii.ad Sabinum refert.Idem etiam Paulus feri bit^jlanam furtiuarum ouium a pud bonafide! ifiif^^n^^^ emptorem detonfam,vfucapinó poffe, fed ftatim uni deufuca, emptorisfieri.Sed fciendumefi frudusideonon fierifruduarii,fimulat^ à folo feparati funt, quia fi furdefecuerit vel decerpferit frudus maturos pendentes,Vlpianus lib.xvii. ad edidum fcribit, eum non fruduario, fed proprietario códidione teneri.Diuerfa cauffaeft bonafide! pofleflons, cui aduerfus furem condidio competit : nam (vt fupra didum eft) frudus eius fiunt fimulat^ quo-quomodo à folo feparati funt.Ex eo tarnen nó fe-q[üitur,non debere bonafidei pofielToreni tempo

re litis conteftatæ extantes fruäus reftitucremam Si. Hares in diem vel fub conditione haereditatcm reftituere rogatus,licet die vel conditione penden te hareditatis dominus fit,earn tamé poft diei vel conditionis euentum reftituere debef.8^ apud ma ritum dominium dotis redé elTe dicitur, licet fo-lutomatrimonioearn mulieri vel haredibus eius reftituere cogatunfic Si frudusfimulatque à Iblo feparati funr,bona:fidei pofleftbris fiunt: in eiuf^ dominioefte dicuntur.Verum fub conditione reftituere fenetur,fi eos ante litem conteftatam non confumpferit : Si ita interpretandum efte Paulus fuprafcripto refpólbpfpicuè dedarat. Na poftea-quam dixitlanam furtiuarum ouium apud bong-fidei emptoré detonfam,ftatim fieri eius,mox fub-iunxit, idem amp;nbsp;in agnis dicendum efte fi confum pti fint. P roinde multo plenius perceptorum fru* duum dominium habet bonæfidei poflefTor, qua maritus dotis vel hæres h2reditatis,quam fub có ditione alteri reftituere tenetunhi enim nelt;j ven-dere,neque donare, neque alio quocunque modo alienare poftunt: ille veró omnes fruCtus vendere, donare, alienare, confumere, vti,amp; abuti,pro ar-bitrio,fimul atque à folo lêparati funt,potcft, Nó abs re igitur ftatim eius fieri dicuntur : fed fi forté contingat cafus vt apud cum litis conteftatac tem porefalui extent, in reftitutioncm venient tarnen

TIT, IIIl. DE FRVCT, Q^VI IN SINGVL, amp;e'. IJI non ideo minus à folo Gparatos frudus fuos face re dicitur.Poterat enim libéré eos ante litem con-teftatam alienate,amp; pro arbitrio confumere:quod fi non fecerit poft litem conteftatam in aliu tranf ferre, vel ipfe cofumere bona fide non poterit. Ergo (vt fupra diximus) ita demu abfolute ^irre-uocabiliter poflefibris lucro cedunt frudus, cum non fola natiira fedfado hominum 8i bona fide pcrcepti,lite nondumconteftata cofumpti funt. Interdum tarnen cotingit, vt bonæfidei poffeflbr, quanuis perceptos frudus confumpferit,nihil tarnen lucretur:vt fi quxrendorum amp;nbsp;colligendoru fruduum gratia tantu impcnderit,quanti frudus abeoconfumpti æfiimanturihosenimfumptusà ’ petitore repetere cum no poffe, fed cum frudibus perceptiscompefandos efle, Papinianuslib.ii.re-fponforumS^.ii.definitionum fcribit lt;*.Nihil igf « Lemptord, tur hoc cafu lucrari bonafidei poflefforem mani- ß*”^^^«^ ^^ *■« feftum eft,cum tantum impenderit,quantum per- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

cepit. Sed an ciuilis poflefsionis rarione, an natu-ralis,an vtriufqj Gmul,bonæfidei pofiefibr perce-ptosfrudus fuos facial, quærirur, amp;nbsp;Baldus ^’ na- ^ m.l.ijX.de turali tantum polTefsionefruduum dominiu ad- ^^^*^' quirinegat.Fruduariusenim,nópoirefsionis,qu^ nullaeft,fediurisvtendifruendi ratione,frudus ■ fuos faeit:fed amp;nbsp;cum qui naturaliter tantum pof, fidet,bona fide non pofsidere certu eft. Ergo pof, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

fefsionis ciuilis ratione,truduum dominium ad-“ m,i,i.g, quiri, idem Baldus exiftimat*,cû res ab eopofsi-detur,qui non folo fado, nee alieno nomine, fed fuo iure,fuo^ nomine,rem alienam efte ignorans, pofsidet. Atqui melius eft vt dicamus,nelt;j ex na-turali,ne(^ex ciuili poflefsione,adquifitioné fru-duu péderedicet emm fine ciuili polTefsionefubfi ftere bona fides non pofsit,haEC tarnen fola cfficir, vt pofleftbr loco domini habeatur : amp;nbsp;quali iure dominii,non autem poftefsionis, frudus fuos fa-

b Lquifeità. gnificatur^ Sciendum tarnen eft moribus noftris ^^ receptum efte,vt quemadmodum hæreditatis, ita rerum fingularum polTelToreSjOmnes frudus fine extantes,fiue etiam cófumptos,ex quibus locuple-tioresfadi funt,reftituere teneatur,quod amp;nbsp;àple-e Brfrtbofwi« ^jß^ noftrorum interpretum refponfum eft c: nam rduendL^^o '^^Celfuslibro quinto digeftorum fcribit «i,quod nius de ^utno ex re mea ad te peruenit, id à te mihi reddi, æquû inPanorniitd, q^ bonum eft:nec te cum mea iadura locupletio-m cap. graa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■

rem fieri,naturalisiequitatis ratio permittit:fi tarnen extantes frudus eos etiam qui fponte amp;nbsp;nulle cogente nafeuntur, continuo triennio bona fide quis poffederitjCorum plénum amp;nbsp;irreuocabile dominiû adquirit: nam vt esteras res mobiles ita

Q^d ei qui in rei vendicatione obtinuit frudus poft litem conteftatam percept],of ficio iudicis,ante vero condidione vel in re

aófione reftituendi fine. Caput. VIII. s^^^Omfsime admonendifumus, cum refti ^?^'^^ ^^^’ ^^^ tantum officio iu ^’'^^'^ venire frudus,qui poft litem con-teftata percepti funtgt;vel percipi debue-runnfecudum quod diuusluftinianus coftituit**, 4 .^ etßuti^ ft in rem acium fit,coram indicé, amp;nbsp;contra poffef forem iudicauerit,iubere debet, vt rem iplam re- * '^^’^' quot;* ftituat,cum fruftibus: amp;nbsp;Vlpianus lib.LI.adedi-âum fenbit ^,Qui reftituere iuffus,iudici non pa ^ ^“^ tefti-ret,contendensfenon poffe reftituere,fiquide ha- X^^jdl”* bet rem,manu militari officio iudieis poffefsione ab eo transferri,amp; fruduum duntaxat omnifque cauffg nomine condemnationem fieri. A pud Ca-ium quot^ lib.vii. ad edict urn fcriptum eft c,non ^ ipr^terea fufficere corpusipfum petitum reftitui : fed opus derd uedic4t. effe,vt amp;nbsp;cauffa rei reftituatur: id eft,vt omne ha-beatpetitor, quodhabiturusforet,fieo tempore quo iudiciu accipiebatur, res illi reftituta fuiffet: nam vt libro primo ad edidum ædilium curruliû Vlpianus fcribit lt;i, iudici ftatim at9 index fadus j 1.^4,-^4. eft,omnium rerum officium incumbit, qu^enque item fdendum in ludicio verfantur: ea antem quæ ante indicium *’* ^^^^''^lt;^^^

r}4 DE FRVCTIBVS LIB? II. -contingunt,non valde ad cum pertinent: nifi fuc-rinteinominatim iniuniäa-.quare frudus ante litem à pofleflore percepti, cum officio iudicis non contineantur, nominatim peti debent vel rei ven-dicatione,vel condidione ex lege, aut fine cauffa, vel alia competenti adione, (ècundum ea quæ fu-pra de malefidei poffeffore diximus, Reperitur ta men cafusquoofficio iudicis non incumbit, iubc-ÿîai'^is.t ‘ refruduspoftlitem conteftatam perceptos refti-tueremam fi petitor lite conteftata vfumfrudum kgauerit, ex eo tepore ex quo auceLsit a proprie-tate,fruduum rationem non habendam Paulus li a tex diuerfö bro,xxi.ad edidum refert lt;lt;. Sed etfi poft litem de ■^■r^de rcluen yfyfrudu conteftatâ fuerit finitus vfufrudus V1-b L i«z/?«i.$./tpï3nuslibro.xviii.ad Sabinum ^ vlterius definerc foiißufuß deberifrudus refpondit: nam etfi mortuus fuerit fru(l.pet4, fructuanus, hazredieius adionem præteritorum duntaxat fruduum dandam : fed non ideo fru-dus poftea perceptos poffefforlucratur:eos enim, ci ad quam pertinent,competenti adione conuen tus,reftituere debebit. Simili modo amp;nbsp;frudus qui poft rem iudicatam amp;? quadrimeftre tempus con-demnatis præftitutoàpoffeffore rei,quam refti-tuere iuffus eft,adbuc incumbente, percepti funt ad officium iudicis qui rem ipfam reftituere iuf-fit,non pertinent effed ii tantum, qui vfque ad rei iudicatæ

TIT.IIII.de FRVCT. Q^VI IN SINGVL. Cre. IJJ iudicatp tempus percepti funt : ideo fi moram fe-cerit in homine reddendo poffeffor,amp; homo mor tuusfit,fruduum ratiönem vfque ad rei indicate tempus Ipedandam effe VIpianus ex luliani fen-tentia libr.xvi.ad ediCium referte; amp;nbsp;Pomponius 4 LiuUanusde veriorem putatè, 1 rebatii opinionera exiftiman- r^i^endi. tis foulque fruduum ratiönem habendam quouf- ,^^'^^^ que habereturfi non periiffet, id eft, ad rei ludb di:4.

candæ tempus. Vnde Papinianus libre tertio re-fponforum fcribit c/udiccm ludicii bonafidei nó redéiubere interponi cautioncs,vtfitardiusfen‘ tentip códemnatus paruerit,futuri téporis penda. tur vfurx. Quid enim,vt Paulus notât ‘^^pertinet ad officium iudicis poft condemnationem futuri temporis tradatus,nee eft quodpetitor qui obti-nuit, conqueratur, adhoevfque tempus officium iudicis non extendi: cum in poreftate eius fit iu-dicatu exigere.Etnon immerito labolenus lib.x.

iuJisoAwjj refpondit c,iudicium in futurum concipig i.nonquem non pofte de bis rebus qua: poftea in obligationé rfdwod«)« de aduenturp funt.Papinianus tarnen fcribitƒ, circa r^^/j^c tutela: reftitutionem pro fauore pupilloru latio- ' rem interprerationem fadam efte,vt fiue iudex ac cipiatur:fiuefineiudicetutela reftituatur: ineum diem quo reftituit,tutor vfuras prüftet. Item pro-bandum in eo qui hereditärem aliàmve vniuerfi-

4 Li.C-de fen ten. qult;e ßne cer.(luiti.proa fe.l. tn legea-quUia ß delete ad leg.aquüi.L Atteiui-i.jï. de aqua plu.arcé, l.quod ß m dié -^i. depetl.hx ret

\ lys DB FRVCTIBVS. LIB. II. tatem reftituere iufTus eft: nam 8^ad frudus poft rem iudicatam à poflèftbre perceptos fententia iu dicis porrigitur.Nam,vt fupra tradatum cft,fru dus vniuerlitatis ante vel poft litem conteftatam, necnon poft condemnationë percepti,ipfam vniuerfitatem augent. Sed ^ alio cafu ad futurum tempus fententiam trahi non eft incognitum cû ius prüfen ti tern poreaélori quæfitum,futurum tempus refpjcitnd^ in ple. rifque iuris articulis expreflum eft 4.

QVAE IN CONTRACTIBVS ex quibus dominium transfertur,fruduû ratio habenda fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit.I.

dcfrudibus qui in petitionéhæ-reditatis veniunt,Deinde defru-^^^|dibu$legatorûamp;f fideicommiffd rum,Tum poftea de iis qui fingu y latum return pentioni accedunt: confequens efle exiftimauimus,vt defrudibus re-rum,qua in variospafsim contradus deduci fo-lent,pauca quædam breuiter, amp;nbsp;dilucidè tradare mus. Contraduû auteni amp;^ quafi contraduû,exi-gentc hominum necefsitare,plurim a efie ram gen tiû quàm ciuili iure introduda genera, nemo eft qui nefeiat. Aliis emm return dominia transferu tur.Aliisrescommunicantur.Aliispoflefsiocan turn vel vfus conceditur. Aliis return alienarucu ra,amp;adminiftratio fufeipitur. Quarn dinftin-S dionê

IjS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE FRVCTIBVS. LIB, HI, élionc licet ante nos nemo obferuauerit/amen ad rationem fruâuuni,quæjn fingulis contradibus habetur,inrclligendam,ncceflariam effe, amp;nbsp;fecun dum banc veluti rcgulam,omnemgug in contra.-dibushabetur,fruduum rationem metirioporte reoftendemus . Primurn igicur exordiamur ab illo generc contraduu ex quibus dominia rerum transferri folet.Inter quosprimus occurrit vfita-tifsimusiUe emptionisSd venditionis cotradus. Quis enim nefcit facia alicuius rei ex hac emptio nisamp; venditionis cauffa traditione à venditore lt;nbsp;.^ pertrnii dominium rei tradita: in emptorem transferri “f tione dere.di^i Ergo ftucfus, QUI poft traditionem ex re vendita ui.Ub.ij.inSii. p^ouenerunt, dominii iure ad emptore pertinent: ni forte venditor inter contrahedum nominatim vel omnes fruäus,vel certam fpeciem fruduu ad certum tempusexceperit: namhuic conuentioni i l,lt;^ti fdndu ftandum effe vulgo traditum eft ^ Sed amp;nbsp;ante tra ‘^’Cufundud. 3itionem,perfe(ftatarnen venditione percepti fru wlegedcumx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

nu.decotrahe. aus^emptoris lucro cedunt:« li guidcm pure em-ftfipti- ' ptiocontraaafuerit,ftatim foloconfenfu perfe-c .i.i.deebtra ^i^m efle‘^,dubitari non poteft: licet resnondum hen.emptbtT tradita,nec pretium folutu fuerit. Quare omnes iun^.h.^,infli ffu^f^uj quiperfeda folo cofenfu emptioneamp; ven

venditore percepti, fimul cu reipfa reftituieidebent. Nam amp;nbsp;fi emptor ante traditionem proprie dominus

TIT. I. Q^V AE IN CONTRACTIBVS ZXc. Ij9 dominus non Gt,tarnen quia perfedus eG folo có-fenfu contraétus,loco domini habetur:qua ratio-ne omne damnum,poG confenfum vtrimj pt^Gi-tum,rei vendita: contingés, periculo amp;f detrimen-toeiuscontingit‘‘:omnia quoqueeiufdéreionera 4 .ÿ.cK!«4«fé folus fuGinere amp;nbsp;agnoicere debet Non eG igitur «^^ «»p.cr wc» quod cuiquam nouum aut abfurdum videride-beat,G ante traditionem omnes frudtus qui ex re vendita prouenerunt,emptorem fequantur.Vnde diuiDiocletianusSC Maximianus refcripferunt^, Lpo^iperfe venditorum pecorum fœtus, poG perfedlam védi- ^^gt;”-^-'^^lt;*^f-tionem natos,ad emptorem pertinere. Item vêdi-tis iumentis autnauibus,G quid ex uedura quantum eG,emptoripræGabitur.Seruo quoque diGrado G quid donatum fuerit ante traditionem, hoc reGituidebere Vipianuslib.xxii.ad edidum fcri-bit^ihatreditatesetiamper feruu adquiGtæ,amp;Ie- c lAutiMU5-§gt; gata omnia xquè reGitui debent : nee diGingucn-dum cuius relpeétu ita reiicta lint, item quod ex opens fern us preGitir,védicon,emptor! reGituen-dumidé Vlpianusrefpóditlt;^.Deni($omne emogt; d d.^-ßquid lumen turn amp;: com mod um , quod poG perfedam ^^’^'*°’ venditionem ex re vendita prouenit, ad emptore pertmerefepifsime refcriptum eG“^. Vfqueadeo ^ Ue.deperk a,u tern ft nd us poGperfedam venditionem perce- ^|*1“^quot;“^^ pti,emptoris Gunt:vt G moram in tradeda re v^gt;^' de4{t.cmp, dita commiferitvenditor, non eos tantum quos

percepitjfed etiam quos potuiflet percipere, fi di-ligentior fuifletjpraiftare teneatur.Cum enim per a IfifieriUs $ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fteterit,quo minus rem tradat,Paulus

cumperuendi, bb.xxxni.ad ediäum fcnbita^omnem vtilitatem tarent de niU. emptorism ^fiimationem venire. Neratius quo-que libre quarto Membranaru putat fi,Si per ven-ditorem fi:eterit,quô minus emptor feruû fibi ven-ditum in temporehaberet, non folu id quod ipfc venditor perçu adquifiuit,prgftandum elPeifcd 8d id quod emptor,iam tue fibitradito fèruoadqui-c d,l.fi e4res. fiturus fuilTetudem^ luliano placet e. Econtrario emptor qui in foluédo pretio moram fecit, vfuras pretii veditori praftare debet:8^ ita Hermogenia-d d,ul. de peri ^^^j libr.ü.iuris uö^ro/Awp refponditlt; Q^immmo rei ue^n^, * ßatJOi poß diem traditionis vfuræpretiifine vlla interpellatione debentur. Na cu re emptor frua-C tmlidnus.^. tur.equifsimu eflè VIpianus ait * cum vfuras pre-AÄ. empti. nbsp;t« dcpendere ; quod amp;nbsp;imperatorum Diocletiani

empt.

l fi ea re$ eo.tit.

f i curabit.c. Qc Maximiani reicriptodeclaratur f. Non folu 4r A£i.emp. gutem fruduspoß perfedam véditionem nati,ad emptorem pertinentded etia ante nati-.tamen ven ditionistempore adbuc pendentes, needum à fo-

lo feparati, ad emptorem pertinentdruâus enim pendentes (vt primo libroexpofuimuîS) pars rci efle videntunqua deeaufla fi frudibusiam matu-ris ager dißraäus fit,etiam frudus emptori cede-rç Vlpianus refertxm confequens eft, quod lulia-

nus hbr.iiit.digeftorum ait lt;,eum qui pendentem ^ ‘i'*^ P^f^^, vineam emit,fivuam legere prohibeatur à vendi-tore^aduenus eum petentem pretium, exceptionc vti pofte,fi ea pecunia de qua agitur,non proea re petitur,qua: venit:neque tradita eft.N ifi forte pen dentes fruäus venditor nominatim cxceperit;tûc

enim conuentioni (vt ante diximus) ftandu eft b, /, i^uUanM.^ Plane frudusab emptore ante perfeda vcditio- fif^P^fJ^ nem percepti,licet pofteaperfedafucritvenditio, venditon tarnen reftitui debet.Imperatores enim Valerianus,Gallienus 8^ Valês Domitiano ita rc-fcripferuntr, Frudusperceptos ante contradam venditionem,quosemptorcm inuafifte proponis, cJ^A^f,»* adione ex vcnditorepofces. Si quis tarnen cu fun dum ven derer,in lege dixiftet,quod mercedis no-minea condudoreexegifTer, id emptori aceeftu -

rum efre,Proculuslib.vi.tóisoAwpputat‘^,conuen-4 ißeu funti tionem valere : ipfumlt;^ venditorem,in exigendo, ‘^’‘w de centra non folùm bonam fidem ,fed etiarn diligentiam „^”4^quot;’^*^ praftaredeberc. Vnde Vlpianuslib.xlin.ad Sabi

num fcribit CjQ^oties feruus venit, non cum pe- c l.quotiadt culiodifirahitur: STideoGuenon Gtexceptu, fiue coutrabê.emp^ exceptum Gt, nó cum peculio diftradus videtur.

Poftremo feiend urn eft eum qui lege comifloria fundum emit,interim fruduspercepturum: ^ ita _ Vlpiano amp;nbsp;Ncratio vifum eft fEmptorem quoqj kgede'lcg '^^ €01 pure fundus in diem addidus eft, frudus in.- nuißn^

Ldwtiei.L cerim lucrari,à plerifqj refpófum eftlt;lt;^ed hunc ar-eum^M.i. item qcqIü proximobbroexaftius tradabimus. Hec quod dem dl, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- S

addiUi. autem quæ derructibus rei pure vendit^ expolui-mus in vendirionein diem vel fub conditione co

b l. necejjario .^•iiuodß pen» dente de péri. CT commo.rei uendi.

cepra,locum habent,quædiei vel códitioiiiseuen-tu perfedaeft,tunc enim licet res nondum tradi-ta fueritjfrudusperceptiemptorem fequuntur: Si à venditore percept!, reftitui ei debent : tjui vero pendente die vel conditione percepti funt,vendi-toris ftunt.Qj^mobrem fi res fub conditioneven ditaea pendéteemptori traditafuerit,frudusme' dn temporis non iplius fed venditoris elfe Vlpia-nus Si Paulus refponderunt ^.

d l.i.decontri bm.eiup.üi' uendi.

e l.ii.C, de re rum pennn.

pi 5^%)r*^ intelligitur, quod Sabinus SiCaf-fe^^ftus, emptionem Si venditionem nihil à permutatione differre afferuerunt d : fed licet re vera différant, permutationem tarnen vicem em-ptionisobcinere certü eft; Si ita imperatores Dio-cletianus SiMaximianus refcripferunt‘^:quare fi-cut emptionis ita permutationis cauffa, alicuius rei fa da traditione,dominium in accipienté tranf fertuniureigirur dominii,rei ex cauffa permuta-tionistradita:,lrudus,ad eu qui accepit, pertinêt. Ita tarnen pertinent : vt ipfe vicifsim permutatio-ni

TlT. I. Ct,VAE IN CONTRACTIBVS CZf. Hj nifatisfacere,amp;^ pvoea rè,quam accepirjabam,vt conuentum tb, ftatim tradcre teneatur. Abogui cum permutatio fit bonafide],reipfa in mora inci dit:amp; ex eo tempore frudus ex re fua perceptospn gua tradendarnoram fecit, debet cii omni accef-fione pr^ftare: vel rem guam accepit, cü frudibus ex ea perceptis reftituere, vt plenfij prudentu re-fponfisamp; imperatorum conftitutionibus contine turlt;«.Ca:terum fiplacitum vel paótu permutatio- 4 Mît titu.de nis tantum interuenerit/ed nee bic,nee ille ex pa- ^^'^^«^P^^mu. n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T er tU.de praa

cto rem traaiaerit,neutri actionem competere lm ferip.ucr. peratores Diocletianus amp;nbsp;Maximianus conftitue runt bnon enim folus confenfus, fed res ab altero ^ l^^xpïadto tradita initium (vt Paulus feribit«) obligat ion 1 ^'„/’^^' excauffapermutationispraïbetjCuicofeguenseft, c Ij.dererunt vt frudus rerum, guæ m permutationis placitum P^™^^ deduâæ funt,nulla ad hue re fecuta percepti eoru fint,guorumpriusnulla permutationis conuétio-nefada erant.

Xcontraâu guoguemutui dominium y ®^®^|rei traditæ in accipiêtem transferri, vel il pS^b^y ipla nominisratiofatis indicat: nâ (vt

Paulusbbr.xxviii. adcdiôû feribit lt;^) d 1.^-adpda appeUata eft mutui datio, ab eo guod de meo tuu ^^^^ ß ^^'^^^ fit,, Omnes igitur frudus, omniaemolumenta o- ^^^“^^ nines deni^ commoditates, gu a: ex re mutuô data

ta percipi poffunt,aci eum qui accepit dominii iu re pertinent Si tarnen, cum in reftituendo mutuo moram taceretjis contra eura conteftata fuerir,ex eo tempore omnem caufTam adori reftituendam « l.uinum ^ffe pala eil “nd cft,vt omne habeat creditor,quod ^‘’‘**** habiturus efTet, li ftatim litis conteftata tempore debitor mutuum ci reftituiftet.

De fruâibus rci in ftipulatû deduda. Cap.IIII. ^~R^terea ex cauffa ftipulationis rem da-ri,rraditionem fadam, dominiu in acci h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pientem transferre,vulgonotum eft.Er

go lêcûdum certifsimam illam amp;nbsp;iam Qpius repetitam regulam,fru(ftus rei ex cauffa fti pulatiomstradita', dominii iure ftipulatoris ftatim fiunt.Sed ante traditionem,quanuis poft pcr-fedam ftipulationé ptreepti, promifforê fequun-turmec ftipulatori reftitui debent.Sed amp;nbsp;fievt fu-prà diximus)fruduspendétcspars rei efle vidcan tur:tamen cum fundum ftipulatur guis, no venire frudus,qui ftipulationis tempore pendétesfuc-F LpfiUusfa^ runt,Paulus feribit^: nam ftipulationem ftridi iu mhd! de uer- ris efle nemo ignoraf.ideo verba in hoccontradu bo.obliga. expreflaffecundumftridam fignificationemacci c Ltfuicifttid pienda funt «:in ftipulationé fundi,pendentes fru ddsiringfndje dus non continêtur:quia hl ftridèaccipiendofuii lt;*e uerio. ‘’^/'“dum,pars eius diet non poffunt. Diuerfum eft in ^^* ■ emptionc,venditione,permutatione,aliif^ bona-fidei

TIT. I. Q^VAE IN CONTRACTIBVS CTtfï l f fidei concraclibus/’n quibus,cum propterexube-nntembonanafidei'n,pleniorex^quo3lt;^bonoin-terpretatio fieri folcat, fnidus tempore cocradus gt;nbsp;» pendentes,in Obligationen! veniunc. Sed 11 in tra- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ • ’

dendomora feceric proraillor,num fruduspoftea nati in obligationem venianc,quxrimr, amp;nbsp;Paulus lib.v. ad Plautium refpódit«*,^! aéiionem habcat 4 Uideamits ad confeguendum id quod meum non fuir,veluti -^ß ‘i^iionem cx ftipulatu frudus,mc non conlècuturum etiam '^^ ^^‘*' fi mora fada fit. Qi^d fi acceptum fit indicium idem Paulus.veriorem putat ^,Sabini amp;1 Cafsii fen b d^-fidHio^ tenriam,exiftimantium tune demum frudus cum quot;™’ omni caufla,reftituendose{re. Cuifententiæ con-uenit illud,quod Papinianus lib. xx. quæftionum refpódit c,In his iudiciis, qua: nee funt arbitraria, c I. i» fldeicS^ nee boaxfidei poft litem conteftatam, adori c3u£'^‘ß‘^-^-ilt;^^'^ farn pr^ftandam eflé: in eum diem quo fententia ^ “^*‘ dicitur.Qnod generaliter, cum in perfonam agi-tur,tenendum elïè idem Papinianus ait d : vt poft ‘^ f»• ^ ‘^ß^i litem conteftatam cauffa prxftetur: cu:usopinio-nis ratio redditur, quoniam quale quidiÿ eft cum peeitur, tale dari debet;ac propterea poftea captos ïruduspartum^ editum reftitui oportet. Vfuras etiam 11 te conteftata currere, Paulus lib.xi. ad edi dum relpondit «. Sed et 11 emptor vacuam pofiefi c lUtedeufu^ fionem dari ftipulatus fuerit,amp;1 exftipulatu agar, frudus ante luis cóteftationem perceptos, m earn

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T actionem

aétionem non venire,Pomponiuslib.ix. adSabi-4 Lratio^.ß num refert ‘’:quia amp;nbsp;qui fundum tradi ftipulatur, fmp*^’^^'***^* '^^^“^’^ quoque poflefTionétradi oportere, ftipU’ lari intelligitunnec tarnen fruduum praftatio, ea ftipulatione continetur:nelt;j rurfusplus debet ef' fe in ftipulatione : fed ex empto fupercfle ad fru-âuû pr^ftationem. Papinianus tarnen lib.xxvi. b Lßßif^li^ quaftionuni refpondit^’,Si ftipulatus lis rem dari, (M de ufu, nbsp;nbsp;vacuam^ poffel sioné tradi, fruélus poftea captos,

adione cxftipulatu confecuturum tc,rationéfua-‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dere. An idem de partu ancill^ refponderi pofsit,

confiderandum effe idem Papinianus dicit : nam quod ad verba fuperiora pertinet, line fadum rei promiftendi,fiueeffedum per traditionem domi mi transferendi cótinent, partum non contineri: ' verü li emptor à venditore nouandi animo ita fti pulatus eft,fadum tradendi eum ftipulatum intel ligi:quia non eft verilimile plus venditorem pro-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mififfe,quam iudicio cmpti præftare compellere-

turffed tarnen propter ill a verba vacuam^ poffef c diß flipu» fionem tradi,poffe dici idem Papinianus fcribit f, *‘’^quot;^‘ partus quoque ratione committi ftipulationem:

etemm ancilla tradita partum poftea editü,in bonis fuis reus ftipulandi habere potuiffet, Verü ex his qua’ fupra diximus, potiorem effe Pomponii opinionem facile quiuis intelligerc potcft.Proin-4e diftindioncs pro conciliandis hisPóponii Pa piniani^

TIT. I* Q^V’AE IN CONTRACTIE vs ere. 147 piniani^refponfis Accurfio traditf,falfg fimul amp;nbsp;triuola: funt.Qind enim incptius dici poteft,qua ideo venire fruftus,quia copulatiueSi coiundim, quis rem dari,amp; vacuam poflefsionem tradi ftipu latusfit:at vbi alterum tanrum exprefrerit,nempc vacuam poflefsionem tradi,tunc non ven ire ƒ Pri-mum enim hæc apud veteres ftipulationis formu -la plcrunt^ obferuabatur,re dan,vacuam^ poflef flonem tradi:atlt;jhgcpofleriorclaufula fine priori nunqadiiciebatur: prior verofola per fe vt plurimum fine adiedione ifttus exprimebatur: fed nee Pomponius dicit,hac ratum particulam(vacuam poflefsionem tradi) ftipulationi inferta fuifle:fed hocdicitquauisftipulationi rem dari, adiiciatur hæc daufula (vacuam^ polTcfsione tradi) no ob id frudus poftea captos,ex hac ftipulatione debe-ri:cum in hac ftipulatione rem darivacuam^ pof fefsionem tradi,non plus contineatur, qua in hac fimplici,amp;abfolutaftipulatione rem dari. Præ-terea dum dicit Papinianus, ftipulatorem frudus poftea captos confecuturum:non fubdit hanc ra-tione, quia coniundim 8^ copulatiue rem dari 8i vacuam poflefsionem tradi ftipulatus eft-.fed propter ilia verba tantum,vacuamcç poflêfsioné tradi. Qu are Accurfiu plane cgcutire,amp; frigidas mi-gas adferrcperfpicuu eft. At verb Vlpianus fcri bit,Sifundu certo die praeftari ftipulcr,S^ per pro-T ii miflbrem

miflbrem fteterit,quominus ea die præftetur: con fecuturum me quanti mea interßr,moram fadam non eflèîcû auté in co quod intereft, frudus quolt;j veniant:apparet me confecuturu cos frudus,quos cofecutus fuiflem fi mihi morafadano effet. Sed , nbsp;nbsp;, fciedum eft moram m quara diei lapfu promiffor

gn«m.c.deco* mcidit,htis contcltationi ^quiparan ‘lt;.Quod au-tem didum eft poft moram captos frudus ftipula tori reftituendo non effe,de vulgari mora intelli-gcdumeft,in quapromiffor perïîmplicé, amp;nbsp;extra iudicium fadam interpellationem conftituitur. Præterea plerun«^ accidit,vt ftipulatoris,quod ad frudus adtinet,nihil interfit : quia forte ita negli-genseft, vt nullos ex re promiffa percepiffet frudus,licet earn ßatim habuiffet.

De frudibus rei donate inter viuos. Cap. V. à ^^^.^o®ftp‘‘æfc**€undus donationis inter viuos contradusmam amp;nbsp;bunc ad tranf ^^4 fetedum dominium maximeidoneum effe,notifsimu eft : licet enim is qui do-nat,nulloiure cogcnte, fed exmera liberalitate id faciat^’itamen fimulat^tradidit, nihil lurisin re donata retinet:fed omne ius,omnem^ vtilitatem, amp;nbsp;cauffam eiufdem rei in accipicnté trâsfert.Pla. ne ante traditionem, perfeda tarnen fola donato-ris volutate,donatione,perceptos frudus in ratio-nem donationis minime cóputari, Pomponio re-

Öé videtur “mam amp;nbsp;Caius refpondit^,cu de don a “ ^•»’’ lt;f^ifgt;ut tione quantur, ne^ partus nomine, neq^ ftuâuû, f 'l^y^^^'f^^ neque pcnfionum,nelt;j mercedis,vllam donatione „ai-one de do videri faöam:fed Si liberaliratis in rempublicam quot;“«• fa di a: vfuras exigi non poffe,Paulus lib.i.decreto-

rum fcribitc, Hum quoque qui donationis cauf- ^ i.UheraUtiia fa,pecuniam vel quidaliudpromifit, Modeftinus tii^f ••[»• refpondit ‘^,dcmora lolurionis,vfuras pr^ftare no ^ j ^^^ ^^^^ deberedd^fummg aequiratis effe,maxime cum in dotih bonxfidei contradtibus, donationis fpecies no de-putetur.Q^are cos demum frudus donator refti-tuerecompdlitur, quos poft litem conteftata pcr-cepif,8d uecdum cóiumpfit:8d ita accipitur, quod

Paulus fcribit f,cum qui donauitfundû, Si poflea $^^{^”4^ condemnatus reftituit;fruâuu nomine, fi eos non reiudk confumpferit,infolidum condénandum: quanuis cuim,quantum ad rem ipfam donata adtinet,non teneaturnifi in quantu facerepoteftf,tarnen quod ƒ i.dexcMf: adtinet ad frudius,adhuc extates, quos poft litem ft de rcUudh conteftatam percepir,hoc beneficio nó vtitur:ncc de h i s al i qu i d d ed uc i t u r. fed 1 n fol i du m reft i tu u n tur:boc tarnen fingulare priuilcgium donator ha bet:quodexaliisomnibus caufsisadaliqua rére-ftituenda damnati,omncs frudius poftlitem con

teftatam perceptos fiuc extantes f ue confumptoS gfj,.c j^p« reftituere tcnenturgidonatorverdextantesrantu, Æ/er liti.cx^ won etiam eófumptos: amp;nbsp;hocpriuilegium habet,

T r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T iü cum. ’ *

cum condemnatus iudici paret : rem^ donata (è» cundum eiusfententiam donatario reftitui.Si ve-ró rem donatam reftitucre iufTus, ius dicenti non obtempérer,con tendens fe non pofle reftitucre: fi-quidem habet rem, manu militari officio iudicis poffefsio ab eo transfertur: amp;nbsp;fruäuum duntaxat omniflt;^ cauffæ nomine condemnatio fitzamp;f priui-legiu (ne in plusteneatur, quam facere pofsit) ob fuam contumaciam perdit ; nee eft quod conque-ratur donator fe iniufte beneficio conftitutionis priuariicumpotucritnópericlitari, fiftatim refti« tuifret:iüft$ dicenti obtemperaffet. Vt ergo cótem ptaiurifdidio vindicetur, infolidu tanquam qui-uisaliuspofteftbr, amp;nbsp;rei ipGus nomine amp;nbsp;fruduu ex ea poft li tem conteftatam perceptorumfinevl-1a dedudione condemnatur. Q^d ft non pofsit reftitucre, quia forte dolopofsidcrcdefiitun litem iurabitur,amp; tanti fequetur condemnatio .Porró ii mihi longe late^ aberrare videntur, qui fupra fcriprum Pauli rcfponfum,fic accipiendu effe cxi-ftimant,vt in eo donatore procédât,qui rem dona tario tradidit: cuius poflefsionem aliquocafu bona vet mala fide poftea recepit, vt is infolidu con demnari debeat:S^ ad fruduum confumptoru gfti mationcm,fi malaefidei pofleftbr fuerit, teneatur: (fi veró'bonitfideijConfumptos ante litcm contefta ” tam ftuâu$;lücietiiir:extâtes verb 8^ cos quos poft ' mrii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;litcm

TIT. I. O^VAE IN CONTRACTIBVS CTg ijt litem conteftatam percèpit,reftituere debeat: quæ faneinterpretationullam rationem habet: negue enim traditionis rei donatat, ne^polTefsionis per donatorcm iterum recepta vllomodo Paulusme-minit-.quod vtique non tacuiflet, fi cum glolTula-nis noftris fenßflet. Deinde quis dubitat cum qui olim donauit, recepta poflefsione in folidum con dcmnandumeflc*' ncq^enim donatorampliusap pellari poteft ,Po{tremó,vt fupra oftendimus,non ipfius rei nomine, fed fruduum poft litem conteftatam pcrceptorumamp; extantium donatorem in-folidum condemnandum Paulus ait«*. Interdum 4 (l^-f«nd«Wi tarnen ftatim ex ipfo donatjonis die frudus per-cepti,in rationem donationis veniunt:^ donata-rio reftitui debent, quod tune acciderePóponius fcribit ^,cùm quis non fundum,fed fruduu perce b d.l.imtdi». ptionem donat: hoc enim cafu frudusefleipfam rem qua donatur, nenio non videt. Ca ter urn ft is qui donationem accepit, erga donatorem ingra-tusfuerit^exeodie quo reuocationis contro-

ucrfiam donator mouit ,frudus perceptos cum tanquam indignum reftituere co gendum efre,Imperatores Con-ftantinusamp;Conftan-tius decreue -runtA

SîS^ alia fpecies donationis,quæ adpel hi airtxM's lacur mortis caulTaxu quis imminente roo^^is periculo,vel eius cogitatione commocus,ita donar, vt fe magis velit haber-’,quam eumcui donat,magif(jeum cui do nat,quàm hæredem fiium: quam definitioné Mac tianusS^Juftinianus traduntlt;lt;:6d fiquidéitaquis doner,vt ftatim rem tradat,eamque accipientis fa dar, frudus dominii iure ad donatarium pertine-redicendumeft: quod fi viuus donator cam non rradiderir,tunc diet rede poteft,can dem in bac re fructuum habendam effe rationem,quam in lega-tis fupra expofuimus : mortis enim caufla factas donationesperomnia ferè Icgatis comparari fè-piisimè refponfum eft t.Si tarnen conualuerit do-

fi.c.eo.tit.^4, nator,Paulus lib.vi.ad legem luliam amp;nbsp;Papiamlt;’, àî/ht«*^'^^** ^ bbr.v.ad PIautiumlt;lt; refpondit,eum frudusS^ c Lcimquisdepartus donatarum rerura,^quod eis adcreuit re-percre pofte,nifi forte donatione concepta fuerir, vt nullo cafu teuoeari poflet:tunc cnim perinde habendam efle atque aliam,quanuis inter vinos, donationem, Mar -tianusfcnbit^

condi.ti.ciUt d^cM.non leen.

d l.uideaW^S .^■tdemt^ de uju c l.ubi ante de doiiii,ciu.mori.

De fruftibus rerum quae iure clientele,hoc eft feudi,pofsidcntur. Caput.VJI. notifsimum eft,non iure fcripto

1 moribus receptam elTequadam donation is fpeciem quaefeudum adpella-ri vulgo folet. Definitur “-autem, efle lt;* 4/î.»iq«f. beneficium quod exbeneuolétia ita datur alicui, [ƒƒƒ?'tquot;quot;*’ vtproprietas quidem, amp;nbsp;dominium directum rei immobilis donatæ penes dantem remaneat:domi nium veró vtilè amp;nbsp;vfusfrudus illius rei,ita ad acci pientem tranfeat,vtad eumhæredefqj fuos mafcu los fiue fœminas, fi nominatim de his didum fit, in perpetuum pertineat : ea lege amp;nbsp;conditione,vt diens omnéfqj in infinitum hgredes eius,patrono qui beneficium côculit,hæredibùflt;ÿ eiusdebitam clicntelaris officii {ponfionem agnitionem^ prg-ftent:in corum fidem fefe cóferant:8d vt patron os obfcruentacrcuereantur.Exquadefcriptioneap , pareteuidentnsime, truems rerum quænociure deprohibi-feu, ccnfcntur,ad dictes pcrtinere, amp;nbsp;ita Baldus quo- alienaper fc que refpondittmam vt fuprà didum eft,vtile do minium habentxuius rarione rei quoiç vendica- c ^.reiautem tio aduerfus quemcun^ pofleftbrem eis competit: de tuefti. de re per quam collatum fibi feudum cü frudibusrecu jf^e^^^* pcrant c. Sed fi poft donattonem eidem feudo ali- a .^.ß,^- p^^ quodincrementum accefierit,hocomnead dien- »uisidemw» tem codéiure pertinebit ^ : nifi pado expreflb pa-

tronus dum beneficium conferret, incrementum lt;juod poftca obuenerit,partem ve eius fibi retinue ht.Sed hæc nónunquam aliter fe habent: nam ex 4 jirmiter de conftitutione Federici imperatoris ‘lt;, clientes qui probibi.feu. in Italia amp;nbsp;Germania funt, domino in publicam expeditionem eunti.dimidiam partem redituum riM,n.nudo. *•. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• i r •

vnius anni praitare tenetur: a'lioqui benenciopri uantur.Sed amp;nbsp;moribus noftris introd udum eft,vt fiin pra:ftandoobfequioamp; perfoluenda fidepa-trono débita,diens moram faciat, liceat patrono mania praedio clientelarioiniicere;amp; interim frU' dus fuosfaccre: donee diens iufta obfeguia ei ex-bibeat:detmanusfupplices;o{culum obfeguiofe porrigat,amp; in verba eiusiurenqbus prxftitis die-tem in fuam fidem patronu$rccipit,manum inie-dam tollitjfrudufg^ fuos facere définit,amp; liberam vtendi 8C fruendi poteftatem eidem reftituit. Sed amp;nbsp;fi in exhibendo reruni dientelarium fubdien-telarium^ catalogo,diens mora admittat, patro-nus etiam hoc cafu manum inicit, frudufej earu , fuos facit.Ulud quoc^’comod urn patronus capit, cum à defundo in h^redem per Imeam tranfuer-fam côiundum,prædium dientelare transfcrturi . vel guoguo modoalienatur, guod reditum vnius e^^enur utu! anni aut guintum guem^ fubguintum^ nummu biefinUexde» pretii ipfius rei confeguitur.Sed amp;nbsp;fecundu vfum inx^nfre^re^. j^jediohnenfium coftitutumefi^fi vafialus dece-dat

TIT. I. Q^VAE IN CONTRACTIE VS amp;e. l^f ^at fine h^rede mafculo, amp;nbsp;contingat feudum ad dominum rcuerti,fic diftinguendum efle,vü fi ante Martiu vaffalus dcccHcric, omnesfrudus illius anni exfeudo proucniêtes, ad dominu pertinent: fi verô poft calcndas Martii vfque ad Auguftum, omnes trudus ^ui intérim percipiâtur hæredum vaftali effe, fi verô poft Auguftum omnes frudus anni dominum percepturum. Sunt tarnen lt;]ui dicant quocunque tempore anni decedat vaflalus omnes frudus pendentes ad dominum pertinere. Defruâibus rerum qux in emphiteu-fin conceduntur. Caput.VIfl.

Vx de frudibus pr^diorum cliételanu diximus, eadem ferè de fruftibus præ-diorum, gux in contradum emphiteu-ticum deducütur,diccndafunt. Eft au-

tememphitcufis‘lt;contradus,quoquisfundu fuu vtendumamp;fruendum concedit alicui,5ó hxredi- /ow.cr con» bus eius in infinitum, vt quotannis certam quan -dam penfionem ab eis ipfe hxredéf(^ fui accipiät. Quac defcriptio oftendit, maximam intercedere dientelariiscum emphiteuticis pr^diis adfinita-tem:quare ficut clientes ita etiam emphitcutg fru dus fuosfaciunt:nam amp;nbsp;vtile dominium habent amp;nbsp;aduerfus quemcun^ pofTeftbré adio in rem ad repetendum fundum emphiteuticum eis datur ^. b tit-Si ager Verum penfionem quotannisvt conuentu eft do- quot;^^‘j^^' quot;^J^«

mino pr^ftare debent,quam fi toto triennio non 4 l.u.c.deiu. foluennt expelli poffunt lt;lt;. Sed amp;nbsp;aliam ex fundo em[gt;hiteu, emphiteutico direâus dominus vtilitatem confie quitur-.vt quoties fundum in emphiteufin fibi có-ceflum emphiteutavédit,quinquagefimam par-6 d-laï-^^fi, fçj^ pretii ei pr^ftare debeat ^:8i hos fundos quos veteres emphiteuticos adpellabant,noshodie een fiualesdicimus.

Vpcreft vt de frudibus dotis di-ficutiamus. Na 8^ ex cauffa dotis traditione fada,dominium in ma htû transferri cÓftat«,hunc^ con tradû inter omnes in qbus de fru dibusagitur prgeipuû efle-.quém-

que,vt reipublic^ magnopere neceflarium,veteres legum authoresplunmo fauore dignum effe du-xerunt:multifiquepriuilegii$ firmarunt. Dotis au tem adpellatione omnes res quasvxordat marito pro fiuftinendis oneribus matrimonii cotinentur. Ergo fruduu, qui ex omnibus rebus ab vxore'ma rito dans proueniunt, ratio explicanda nobis eft: quam vt totâ certa quadam amp;nbsp;perfpicua metho-do

do compledamur,in très partes diftribuenda eflè Wihi vidctur: quarum prima erit de frudibus ante nuptias ex dote perceptis. Altéra de iis qui con liante matrimonio prouenerunt. Poftrema de iis qui foluto matrimonio perceptifunt. Etprimùm quidem quod ad fruâus ante nuptias perceptos ad tinet,diftinguendum ita ell:aut nuptia: qug fpe rabantur fecutæ non funt : quo cafu Paulus lib.x. ad Plautium refert *lt;, fruâus quo^ reftituédos ef- 4 IMeamus feivtiq; fi qui percepti funt eo tempore quo fpera-batur adfinitas :fed amp;nbsp;poftcriores fi in re mora fiat:ab illo qui reddere debet,omnimodoreftituê-dos eirc:fcd etfi per mulierem liet, quominus nu-ptiae contrahantur : idem ait magis effe vt debeat fruâus recipere.Ratio autem h^c eft,quod fi fpon fus non conueniebatur ad reddendos fruâus, li-cuerat einegligcrc fundum . Autmatrimoniura fubfecutum eft:quo cafu vcrioré effe arbitramur, Pauliopinionéexiftimantis ^,Si ante nuptias tra b i.ßdntemt ditus fit in dotémarito fundus, fruâus exinde ad pt^^ fo^' nuptiarum diem à marito perceptos,dotis fieri,amp; ’”‘'‘”’ in dotem conuerti eiufqj augmentu effe. Julianus quoij lib.xvi.digeftorum fcribit «,Si feruoin do- cißferuode tem ante nuptias dato donatum aliquid vel lega- w turn ante nuptias fuerit, ampliari dotem ficut ex fruâibusfundi,q ante nuptias traditus eft. Jdeo^ ante nuptias percepti fruâus mariti lucro non cc-

dunt: fed mulicri vel hæredibus eins reftitui de-beat. Ex his dirimi facile poteft ilia quæftio a-pud gloflularios noftros agitata, An is qui nondu nubilcm,nouem vel decemannorum fponfamac-ceperit,in ea^ amp;nbsp;familia cius alenda impenfas fe-cit,frudus ex dote,priufquàm pucUa ad légitima ætatem peruenilTetjperccptos lucretur,amp; Accur-

4 Mlfi ante fiuslt;*,eiûf^ fequaces lucrari eum cenfent. Sed ve~ nuptiaf folu, j.^^j dicendum elfe arbitramur.vt hi frudus in do «Mtru nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n 1- ■ r r tem conuertanturmeiÿ emm potelt dici iponlum, frudus dotis pro onenbus matrimonii fuos face-re.-cum ante compléta fponfæ legitimam ætatem, neque dos,ne^ matrimonium fuerit, impenfas ta men in cam familiàmqueeius fadas adionenego ciorum geftorum repetet ; nifi donandi animo cas fecerit.Eft tarnen cafus, quo maritus ante nuptias perceptos ex dote frudus lueratur :cum fcilicet inter deftinatam vxorem amp;C futurum mari -turn nominatim conuenit,vt frudus, qui ante nuptiasprouenerint,ipfe fponfus fuosfaciatituncenim quafi dona

De frudibus qui conftan te matrimonio ex dote conftituta fed nondum tra-dita prouenerunt, Caput.II.

N frudibus quoque poft nuptias perce ptis,diftinguendum eft:vtrum ante tra ditionem,an vero poftea, percepti fue-rint:nam ft mulierdotern quidem ma-

rito conftituerit,fed non ftatim tradiderit,omnes frudus quos ex dote coftituta fed no tradita per-cepit:tanquam ex re fualucratur:nec viro petenti dotem reftituerc cogitur: nam in frudibus à viro reftituendis, neque diem conftitutæ dotis, ncque diem nuptiarum obferuari Vlpianus refpondit *lt;: lt;lt;nbsp;^- deHuißo^ fed quo primum dotale pradium coftitutum eft: id eft tradita poflcfsioneinifi tunc eos perceperit inulier,cum per biennii lapfum, vel interpellatio-nem ipfiusmariti,in mora foluendæ dotis conftituta eft:ex co enim tempore mulierem vel alium qui pro ea dote promifit,debere fruólus perceptos fimul cum ipfa dote præftare, luftinianus in hac v«rbaconftituit ^’, Sancimus j fi quisin dotem vel l.fina-^^fu prædia vel certum rcditum vel ades vel panes ci- ««.c. de ime^ uiles fpopondit vel promifir, fi ex tempore matri- ‘*®*** monii biennium trafadum fit, ilico redituum vel penfionum nee non panis ciuilis quafium eu pr^-ftare:etia fi non fuerint adhuc res principales tra-dûaerôd fi tota dos in auro fit,itidcm poft biênium vfuras

vfuras vfquead tertiam ccntefimacpradhn.Smau tem alias res,prêter immobiles vel aurum, fuerinc in dotem datæ,fîue in argéto, Hue in muliebribus ornamentis,fiue in vefte,liue aliis quibufcuncp rebus , liquidem æftimat^ fucrint, fimili modo poft biennium,8ó carum vfuras ex tertia centefimg cur rere.Sed æftimationem earn, quia amp;nbsp;hocapertius 'declarare oportet,earn intelligcndam,quæ pro fin gulis fpeciebus fada eft, vel pro vnoquoejgenere dotaljumfpecierum,id eft,pro argento, velorna-mento,vel vefte,vel aliis fpeciebus; amp;nbsp;non effe ex-pedandam poft fingulas gftimationes,vna coadu-nationem tonus calculi : quod fans fcrupulofum 8^ per nimiam fubtilitatem perniciofum eft. Sin-auté minime res mobiles fucrint æftimatæ, ea poft biennium obferuari,quæ leges poft litem contefta tam pro omnibus huiufmodi rebus definiunt. Si vero res pmiftæ fuerint, amp;nbsp;partim in auro, partim in aliis rebus mobilibus vel immobilibus,proiam fada diuifionc omniaprocedere. Licétiaminimè deneganda marito, quando voluerit dotem pete-re:nec is qui debet, pufet fibi licétiam eire,reditus vel penfiones vel vfuras vel accefsiones foluéti do tis folutionemprotelare;fedfiueantebicnniu fiue poftea voluerit dotem pars matin' petere.queat 8^ fecundum leges earn exigere. Ex cuius eóftitutio-nis verbis facile intelligereeft,mulieré, nifipcr in-terpellationeni

TlT.II« DE FRVCTIBVS DOTIS i6ï terpellationê vel biennü lapfum,in mora non co-fticuifruétùfqueante biennium vel interpellatio-nem manto reftituere non debere: quanuis ftatim ex die contradi matrimonii onera fuftinuerif.nec eftquod cauffetur aliquis fupràfcriptam conftitu tionem,in extraneo qui pro muliere doté promi-fit,expreffamefle: ne(ÿ enim mulieribus ipfis quæ dotem conftituerunt minus fauendum eft, quàm extraneis,qui pro mulieribus fpofpóderunt : ficut ergo extraneus re iplain mora foluendædotis mi nimèincidit;fed perinterpellationem vel biennü lapfum:fic nec mulier.Maritus veto fibi imputée, qui cùm non deberet,anteacceptam dotem onera matrimoniifuftinuit. Ad hæc illud quoc^coueni rc poteft,vtoneramatrimonii fuftineatmantus, amp;■ tarnen dos no ftatim,fed poft tempus tradatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ‘

Nec obeft quod dici folct donationes inter virn 6é vxorem prohibitas efre,maritum^ frudus do-tis vxori donare non pofie, fed mulierem in quan turn locupletiorfada eft tencrima ante traditioné dos non dicitur,nec dominium in maritum tranf fertunquare donare non dicitur,qui quod poterat non adquirit,vt vxorfibi habeat.Na amp;nbsp;Vlpianus Iib.xxxii.ad5abinü fcribit‘lt;,5i maritushxresin-« l.ßfponfM ftitutus répudiât hæreditatem donationis caufta, ’«‘*’'^w dona.iiiteie donationem valere: nequeenim paupenorem ne-£bft^i no adquirit,fed qui de patrimonio fuo de-

pofuerit:quod fi quis dixerit pauperiorê fieri ma-ritum, quia onera matrimonii fuftinuit, huic re-fpondendum crit, plerun^ accidere, vt impenfa: pro fuftinendis oneribus matrimonii fadæ, mul-to minores fint, quàm frudus ab vxore pereepti, amp;nbsp;ideo fi quid ab vxore maritus repetere poiret,nó frudus fed quatenusexpendit repetere. Verum vt Paulus lib.vii. ad Sabin urn rede (cribit 4,Qu| vir in cibaria vxori,fua: familix iumentifve prxftitit, qux in vfu cómuni erant,non condicentur: quod fi familiam domefticam vxoris aut venalitiam pa uit,contra putoobfcruari debere: fed hoc cafu nó frudus dotis fed impenfas vir à mulicre condicc-re potcrit. P rater ea nó obeft quod Julianus fcri-

tis fit bona:fidei,vt emptionis amp;nbsp;venditionis, non tarnen per omnia æquiparantur : ideo dicitlulia-nus,quodammodoeniptorem intclligi, quod im-propri^ locutionis notam eficypala eft:fed amp;nbsp;inter emptorem amp;nbsp;maritu illa differentia eft, quod emptor inuito venditorc à venditione rc^ cedcre non poteft c,fed maritus mn-lierem non foluentcm dotem rpfgt;udiarcpotcft.

^^Ruduum autem qui poft traditionem conftante matrimonio percipiétur. Ion gé alia ratio eft,quàm eorü qui ante nu ptias,vel traditionem percepti funtnl-li enim dotis non funt^fed mariti lucro Gedut,nee foluto matrimonio in reftitutionem veniunt.Ita^ quod ferui vel ancillg dotales ex operis fuis vel ex remariti adquirunt,id omne eidem adquiri Impc rator luftinianus conftituit ‘‘.Pomponius quoque *lt; tunit^-9‘ca\ iib-xi.ad Qmntum Mutium refert 6,frudus ex pe ‘/gj^^^o^^ai culio ferui dotalis perceptos,ad maritu pertinere, b ifi/oiu,^ Etfi pecora vel iumenta doti afsignata crunt, lac, m^trmo^ lana,pilus,fœtus,omnes deni^ qui ex animalibus percipiutur frudus,ad maritu pertinent:amp;ita idé imperator refcripfite.Sed etfi fundus dotalisfue- g d-§.cume» rit, frumentu,vinum,oleum,alióf(j frudus perci- IHfuhtu, piendo,maritusfuosfacit, Sed etfi arbores cæduæ vel cremiales in eo fundo fuerint, Vlpianus hbro xxxv.ad Sabinu rede putat «^ eas marito in frudu 4 l.diuortw^ cederc.Sed etfi cretifodine.argentifodine, vel auri fif»’^lt;^‘^!^f^* 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• r ■ luMatnmv»

aurum argentum arena amp;nbsp;cetera qua: inde eximi poterunt, maritus in frudus fibi habebit. Paulus 'ctiamlib.vii,adSabinum fcribit f, fi fundus in do X ii tem

tem datus fitjin qnolapis cæditur 8d renafciturja pidicinarum commodum ad maritum pertinere. Quarcfi vir infundo dotali lapidicinas marmo-reas aperuerit,marmor quod confiante matrimo-niocafum e{l,quanuisfoluto matrimonio non-dum exportatu fit,tarnen mariti lucrocedere la-bolenus libro. vi. expofterionbus Labeonis fcri-it l.fina.de bit‘‘: fi tales fint lapidicinæ in quibus lapis crefce-fun-dota. pQ^j^. Jf^^-j ß pecunia in doté data fuerit,vfu?

raseius maritus fuas faciet. Vnde fi mulier debitor! fuo qui fub vfuris debebat nuptura, in dotem promififret,quod is fibi deberet: poft cotradas nuptias fecuti temporis vfuras, nó fieri dotis fed adi maritu pertinere,Tryphonius libr.x. difputatio-t l.pmutier num fctibit ^;perinde ac fi folutum debitum mu-debitori deiu^ Jj^j-j fn Jotem ab ea datu eflet.Pari ratione fi mu-‘ liercalendariumindotcmdederit,vfurçquæfin-gulismenfibus renafcuntur, lucro mariti cedere debent: perindeeft enim ac fiomnem pecunia fibi? debitam in calendarium redaftam, in dotem de-diflct.NamÓé vfufrult;ftu bonorum legato fruâû. e tuxori meg calédarü legatario deberi Sceuolac fentit. Adh^c ^ufufru£tdegt; ß vfusfruftus tantu in dotem datus fit, frudus ta-men à marito percepti,dotales non erunt:fed eius d l.dotis fru» fient: perinde atep fi ipfa proprietas doti'deftinata, ftus-^pufap. efret:nam Si Vlpianus lib.xxxi.adSabinu verio-g^ï de til. ^^^ p^f^f fententia Celfi exiftimatis, ius ipfum !

in dotemefle,nonet]am frudus gui percipfutur. 5ed etfi mulier in dotem dederit ditioncm aut ter ritorium,cuius rationeiuspra^fentandi dericuin ecclefia fui territorii habeat, confiante matrimo’ nio maritus ius præfentandi habet:nam amp;nbsp;in fru-du iurifpatronatus efleius pra^fentandi àplerif-gue refponfuni efi d;nam,vt alii frudus, Qpius re- ^ ^^^^ ^^^.^^ nafcitur.Idem de muldis quæ condemnatis infli- panomitanus guntur,dicendum efifecundumea qua: primo li- m cttp. confute bro expofuimus Lln fumma quotquot frudus ex t^^‘lt;gt;gt;*^^ ^^ix* , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- • patroananti. qualibet re dotali confiante matrimonio percipi ^ i.tit,cap4iii, poirunt,ad maritum pertinent.Quod fuggerente fumma xquitate receptu efre,Vlpianus lib.xxxii adSabinumS^.xxxiiii. ad edidumfcribitc:cum ^ i-^iotiffru-enim ipia onera matrimonn lubeat maritus,^quu j, ^^^^^ pater do efieumetiam fruduspercipere.Quam rationem temdepaü, Paulus lib.v. quæfiionumamp; Tryphonius lib.vi. ‘*of‘lt;‘ difputationum probantd^ eandem etiarn Impera ƒ« ^JJJ’J“^^*’ toresDiocletianusamp;Maximianus confirmante, ris depad. Deinde dominium dotis confiante matrimonio dotä. apud maritum efie,Tryphonius refponditheam tw/rfde”/«? enimfimulat^traditaeftjin bonis mariti fieri,Vl doti. pianus probatg: idemq^ diuuslufiinianus decla- D-^“^»«« de rat ^.Et his rationibus frudus dotis confiante ma '^'uótis fru» trimoniopcrcepti,ita ad maritumpertinent, vt dus-^/iresde etiarn fi in ipfo dotiscontradu conuenerit, neeos f^gt;doth lucretur,fed in dotem cóuertat, Vlpianus amp;nbsp;Mar-

lt;* i.p conMcne cellus adfirment conuentioncm no valere ‘lt;.Idern •St^ ^^^' Vlpianus lib.xxxiiii.ad gdiâum,Cu pater dotem poliicitus fucric, amp;nbsp;pafeifeatur ne à fe viuo,ne vc fgt; tcum pater conftante matrimonio petatur,fcribit ^ dmûSeuc depaa.dota^ ^.^^ condituiffejitapaétuminterpretâdum,quafi denuo adiedu effet,fe viuo:hocenim ita accipien duni,contemplatione pietatis paterne, Ôi contra-hen tium volûtatis, vt pofterior quoqp pars, ad vi-tam patris relata videatunne diuerfafentétia,fru-ûus dons ab oneribus matrimonii feparet. Sed eu c .^-jî.dena:^ matrimonium fine vlla dote cotrahi iure pofsitf, pu abà.infii. gyg je non fimiliter poterit pafcifci mulier,vt fru ptp^nuptL‘^' lt;Sus fi^^ retineatf Ratio differentie hæc eft, quod licet ab initio nullam dotem dare proraiffum fit, dos tarnen femel coftituta reuocari nó poteft: que fané rcuocaretur,fi ex paffo mulier omnes fruffus dotis fibi retinerc poffet : na (vt Tryphonius lib, d I-/i(’lt;lt;fcr4eix.queftionum ait'i) dos que oneribus matrimo-intdosi, jjjj j^Qj^ feruiat,nulla ed.Deniq^ etiam fi nullu ma trimoniu fuerit,quod tarnen bonafide, iuftaigno rantia,8u probabili errore deceptus maritus, iuftu effcamp;Iegitimu exiftimabat, adhuc tarnen frudus rerum dotaliu fuos faciet: fru élus enim ex prediis qug in dotem dataeffe videbatur,bona fideperce-pros,8é in mulieris oneribus ante cauffam liberale « I. i»infidel abfumptos,quauis feruafuiffe poftea cóftiterit,Pa imau^o°quot; P^^^^^^^lib.xii.refpóforupetinópoffededarat«.

TITlt;IL DE FRVCTIBVS DOTI® K^ Quibus cafibus frudus dotis confiante matrimonio percepti mari-

Ntcrdum tarnen aliter accidit,na fi taie padum interuenit,vtmaritus frudus in dotem couerteret, amp;nbsp;mulier fe fuofiç alerct tueretur ve, amp;nbsp;vniuerfafua onera

expediret,conuentioné valere Vlpianuslib.xxxi. adSabinum refpondit lt;lt;.Scd ctfi conuentum nihil t,ptSuenNi fuerit,fi tarnen in onera vxoris familial eins,ma- rit^-uUi.de ritus nihil impenderit, frudus dotis fuos non fa- M»«^«^«*» ciet.Ita^ in domum abfentis vxore dcduda, nullisin earn interea ex bonis viri fumptibus fadis,ad exhibitioné vxoris promilTas vfuras,reuerfum vi-rum improbêpetere,Papinianus libro fccûdo re-fpoforu fcribit fc: amp;nbsp;imperator Antoninus refcri- b i.cupoll-9* pfitc,frudus pradiorum in dotem datoru, itade- w domum de mum repeti non pofre,fi fumptibus vxoris libero- ‘^^J’J'^ rü familiæ^ eins feruierint:ergo fi non feruierint, p^ii. êonuenti. dicendum erit eos repeti po (Te. Item fi mulier ante f^p^do, nuptias pada fit,vt ox frudibus fundi quem dedit in doté,creditor mulieris dimittatur, Paulus hbr. V.quæftionum refpódit 4,-valerepadu, eolt;j modo ^ ^ minoré dotem conftltutä efre,nam amp;nbsp;fi pater doté pa^tSof^ pollicitus fuerit, 8^ pafcifcatur, ne à fe viuo peta-tur,huiufmodi quoquepadü (vt fupra expofui-Jius) valet;licetcx eofequatur viuofocero,tempo

re fruâüs dons manti lucro non cedcrc. In hanc lententiam Sceuolalib.iii. quæftionum inclinât: ‘* ip inter,de ait enim s 51 inter virum amp;nbsp;vxorem cóuenerit, vt ‘lt;f‘^^'i.dota, extremi anni matrimonii frudus nondum percc-pti,mulierislucrofiant, huiufmodi padum valere. Amplius fi conuenerit, non vt fundus, vel Iru-dus fieret dotalis, fed vt frudus perciperet dotis l.pconttene (ururos,Vlpiano placet t, cogendum maritum de Ajta^ ^‘^^' doce adione fruólus reddere: quo cafu in doté fru dus eflé aittmantum^ fruituru vfuris, ex frudi-bus colledis Sé in fortem redadis. Qmnetiam fi fundus ipfe in dotem datus fit, poteft ex conuen-tione fieri,vt frudus fint dotis: quid enim fi maio rem doté dederit, quia frudus volebat elle dotis, contentomarito ea pecunia,qu^ ex vfuris redituu colligeretur?' nee enim videbiturftenlis effedos: finge quadringentaannua redituscffeapudeum, qui non acciperet in doté,vt hoe conueniflet,plus trecentis,8é boni confuleret,fitam vberem dotem coniecutus eflet. Pra:tcrea figrexin dotem datus fuent ,fGetus,ex quibus fuppleri proprietaté opor-tet,quilt;j in locum demortuorum capitü fummit-runtur,maritus non facit fuosmeepenimin frudu funt, fed ii tantu qui dedudis fupplédogregine-cefiariis luperfunt:8é ita Vlpianus lib.xxxiiü.ad r tbleranque Sabinum fenbit c.Eadem ratione fi ferui fobolem 4.11 ferui de ediderint.mariti luerum non effe.idem Vlpianus iwedoth

redéputat lt;nbsp;quod amp;nbsp;Imperatoris luftiniani con- lt;lt;nbsp;d.§.p ferai, ftitutioneexpreflumeft^.Papinianusfjuo^lib.x. huni-^ cuex quæftionum ait, conuenire partus dotalium an- ^/i‘^l\^-^ cillarum dotisefle portionem: ideoç fruftra pafci fci virum,vt inter vxorem amp;nbsp;fèpartus communis fit.Simili modo luftinianus conftituit «, no adqui c d-ÿ-cw# « n marito,quæ ferui dotales,neq} ex opens fuis,ne- /^'P“^'**«» ^ue ex reipfiu$,fèd ex legato,donatione,hxredita te,aliâvc iufta cauffa adguifierût, hæcemm in fru du non funt: fed in dotem conuertuntur nificon templatione mariti relida,donata ve feruo dota-li fuerint, hoe enim cafu marito adquiri nee mu-lieri foluto matrimonio reddéda efTe Pomponius

lib.v.ad Mutium notât a.Deni^omnesiUasprin i i.pexleg4t» cipales accefsiones qug renafei non folent, 8^ ideo ^‘ iu»doü.l, in frudu non habêtur,mariti lucro nó cedere, eer- ^^ 'poujldefe tifsimi iuris eft:vtfi per alluuionem dotali fundo cuU. aliquid acceflerit, vel fi thefaurum in eo maritus inuenerit,partem einsdimidiam foluto matrimo

nio rcfl:ituet,quaGin alieno inuenti f.Sed etf pro- e l. diaorM-prietati nudæin dotem datæ vfusfrudus acceffe f^f^di^ de[olu, rit incrementum dotis efle Paulus ait,qucmadmo ^‘*^'^^°’ dumliquid alluuione acceflerit. Idem probandu crit,fl grandes vel frugiferas arbores maritus exci derit,nam quafi dotem diminuerit, tenebitur: fed etfi vi tempeftatis decidennt, pretium earum mu- f d.l.diaortio licri reftituendum Vlpianus fcribit ft neque enim

renafcatur,hoc vn^in fruâu non habebitur :fed in doté couertetunnnito^ matrimonioreftituen-d diplex du dum erit, amp;nbsp;ita Vlpianus feribit 4. Poponius etia Mrtio-^.ßuir. lib.xiiü.ad Sabinu b^i exlapidicinis dotalisfun-bd.l,ßexllt;(

dilapides qui frudus non effent,virmulieris vo-luntate vendiderit,nummos ex ea véditione rece-

pros dotis effe refpódit.Si tarnen res æftimatas, in dotem maritus acceperit, quiapericulum earum ad eu pertinet,omne quoqjemolumentuomnif^ accefsioadeum pertinebit. Ideo^fi mancipiain dotem afiimata acceperit, amp;nbsp;padum,conuentü fa âum erit,vttantidea:ftimata diuortio fado red-derct,apud ipfum manere partum eorum Pompo e Ißmandf^id nius aitc: quia mancipiapericulo eius fuerüt,qug «ie iu.doti, nbsp;nbsp;fententia Labeoni quo^,Iaboleno,8é luliano pla-cuit, Verum fi res seftimata in dotem data euiâa

ïuerit,ôé vir exemptocotra vxorem egerit, quic-quid eo nomine fuerit côlêcutus,dotis adione^o-luto matrimonio ei praftari oportere Vlpianus li bro.xxxv. ad Sabinum refert ‘^; quare amp;nbsp;fi duplu forte admaritum perucnerit,id quoque ad mulie-rem redigetur.Q^ fèn ten tia habet gquitaté,non cnim fimplex véditio fit, fed dotis cauffa: ncc debet maritus lucrari ex dano mulieris,fufiîcit cnim maritum indemnem prgftari,non etiam lucrû feu tireudem hb.iii, regularû Martianusrefpondit «.

Poftremofi inceftæ nuptiæ feien ter à marito con-tradæfucrint, quod conftan te hoc nephario ma-trimonio nomine frnduû perccpit,mulieri fi igno rans fuerit,reftituet: fi vero ipfa quo!$ incefti con-fcia fuerit, quiequid nomine fruduum perceptu cft,aufereturamp; in atrariumfifcircdigctur‘lt;.Sed an 4 UineeSi^ie iis cafibus quitus confiante matrimonio maritus rUunuf^tb vel inuitus vel volens doté reddit, mulier frudus fuos faciatf'amp; magis putodicenduefte perceptio-nem ipfam fruduum,ad vxorem fpedare, ea lege vt iis vtatur ad fufientationem tam fui quara ma-riti amp;nbsp;filioru: quod fi qui prxterea fuperfint, 8é ex eismulierlocupletior fitfada, marito refiitu’ de-bere diui Alexandri refcriptu ofiendit,cuius verba hge funt ^. Si frudus eorum prædiorum quæ in b tß frufius dotem accepifii matrimonii tempore vxorem tua ^:^‘ don^w^t perciperepafluses,eóf^ vxortua abfumpfit,refti- ‘ quot;’”* tui tibi poft diuortium oportere nulla rationc có-tendis: finauté ab iis locupletior fada eft,in tantu poteftconueniri.Vnde apud Vlpianulibr.xxxv.

ad Sabinumrelatumeft'^jquotiesmulieri fatifdan c LfieonHanà du eft de folutione dotis poft certu tempus,fi ma- te-^-i^oties fo ritus fatifdare non pofsit, tue dedudo commodo medii temporis condemnatio refidui repræfenta-tur:fcd ficu maritus fatifdare poffer, noUetan fo-lidumcumcondemnandum non habita ratione commodi temporis, ludicis igitur officio conue-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Yii nit,

nit,vt autfatifdationeinterpofitaabfoluat mari'* turn,aut habita ratione compenfationis eum con-demnet: ejuodquidem hodie magis, vfitatumeft^ nee ferenda dl mulier,fidicat magis fe veile di' lationem pati,quam in rcpr?fentatione dedu-dionem.

De frudibus dotis foluto matrimonio perceptis vxori reftituendis. Cap.V* V pereft vt de frudibus folutomatrima nio perceptis difleramus, amp;nbsp;ficut ante nuptias,ita etiam poft diffolutum ma-trimonium percepti frudus dotem au-gent:amp; fimul cum dote reftitui debent:8C ita impe. ratoris luftiniani refcripto cautu eft,quod eft hu-41. uni‘^-ßquot;‘^^ iufmodi ‘‘, Si fuperfederit maritus res mobiles,vel X^^*’^^ ^^ mouentes vel incorporales,poft annale tempus ex die diffoluti matrimonii connumerandum,re-ftituere,vel catteras res ftatim poft diffolutum ma trimonium etiam æftimationis omnium rerü,quae extra immobiles funt, vfuras vflt;j ad tertiam pattern centefimae ex bona fide introducendas maritus prgftet,frudibus videlicet immobilium return parti mulieris ex tempore diffoluti matrimonii præftandis; fimili^ modo penfionibus vel vectu-ris nauium,fiue iumétorum, vel operis feruotum, vel quzftu ciuilium annonarum,amp; aliis qux funt cis fimilia,parti mulieris reftituendis.Sed ctfi mo.

ra per virum commifla fucrït,quo minus doté rc-ciperct, frudus tarnen quifolutomatrimonioad virum perucnerunt reftitui debere Póponius lib, xv,ad Sabinum fcribit «^.Qjmd fi moram in refli- 4 tpmorafot tuenda dote maritus fecerit, nó fold perceptos fru dus,fed amp;nbsp;cos qui percipi potuerunt, amp;nbsp;omnc de-trimentum præfraturum cum, Paulus libr, vii.ad Sabinum déclarât^. Adeoautéfruduscxdiefo luti matrimonii percepti in reftitutioné veniunt, uortiumfo^^ vt licet conuentum fucrit, ne dotem maritus red- Iu.m4tritw, dat,nihilominus perinde teneatur, dotem ipfam cum frudibus rcftitucre ac fi nihil cóueniflet.Na, vt Paulus libro .vii.ad Sabinum tradat,ficut illud cóuenire non potefi: vt maritus plufquam accepic exigatur,itaetiam nc minus foluat conuenire nó poteft:ièd necillud quidem conuenire potefic, vt e Lutautédè longiore die dos reddatur. Imperator quo(^ Gor- plt;i{l.dot4, dianus hanc Pauli fententiam confirmauit refcri

pto huiufmodilt;^. Quanuis pater tuuscum te nu- 4 i.qu4nuis.G,. ptui collocarct,padusfit,vtfi maritus tuus fuper- deplt;i{l,dota. ftitibus liberiscommunibus in matrimonio decef fiflet,pars dotisliberoru nomine retineatur : eiuf-modi tarnen conuentio, quominus adionem inte gra: dotis habeas, proficere non potefi. Sed ta

rnen P aulus fcribit %fi pater dotera dederit, amp;nbsp;pa ^ ^ß P^^ff dob dus fit, vt mortua in matrimonio filia dos apud ^^^f^^^^^^* virum manereuferuandum padum efle,etiam fi li

bcrinon interucniant. Icem diui DiocIctianus 8^ « l.pconitenit Maximianus refcripfêrunt‘lt;,51 conuenit,vt in ma ^c p^d.dot trimonio vxore defun^a dos penes maritu rema-neret, profeditiæ dotis repetitionem huiufmodi padum inhibuifle iuris explorati effe : cum détérioré caufTam dotis (in quern cafum foli patri re-pctitio copetit) fieri poue authoritate iuris fepif-fime fit refponfum.Sed 8é co cafu quo maritus fol uendo non eft, ficut dos ipfa,ita fruâus ex ea per-cepti exigi non pofl'unt.In fumma quibus cafibus maritus dotem lucratur, eifde cafibus frudus qui foluto matrimonio ex dote prouenerunt, ad cum pcrtinerc,plufquam manifeftum eft.

De frudtibus dotis foluto matrimonio inter virum amp;nbsp;vxorem diuidendis. Cap.VI.

AEterum fi maritus totiusannifrudus coegerit, amp;nbsp;integro anno in matrimonio,non fteterit: kudus non maiore ex parce fuos faciet, quam pro rata tempo

ris,quo in matrimonio fuit. Vndc Vlpianus lib. ? }^^^^'^' xxxv.ad Sabinum ex fententia Labeonis refert ^, ^qiedbu^f^Z ^^ mulicr pridie vindemias doti dederit, mox fu-m^crimo. blatis à manto vindemiis diuertit,vndecim ei me fium frudus rcftitui oporterc putat. Ide apud Pa-c d,uauortiogt; pinianum lib.xi.quaeftionum fcriptuelTc traditc, frudus diuidi,non ex die locationis, fed habita ra tione præcedentis temporis,quo mulicr in matrimonio

TIT. Il, DE FRVCTIBVS DOTIS I7t monio fuit:nequc enim fi vindcmiæ tempore fun dus in dotem datus fit, eum^ ex calédis Nouera-bribus primis fruendum locauerit, menfis lanua-rii fupremadie diuortio fado,retinere viru amp;nbsp;vin demia: frudus 8^ eius anni quo diuortium faduni cft,quartara partem mercedis,gquum eft:alioqui fi coadis vindemiis altera die diuortiu intercédât, frudus integros retinebit: ita^ fi in fine menfis Ia nuarii diuortium fiat, Sf.iiii. menfibusmatrimo-nium ftcterit,vindemix frudus, amp;nbsp;guartaportio inftantis anni confundidebebunt, vtex eapecunia tertia,portio viro relinguatur. Ex contrario guogue idem obferuandum efle eidem Vlpiano videtur : nam fi mulier percepta vindemia ftatim fundum viro in dotem dederit, amp;nbsp;vir ex calcndis Martiiseundem locauerit, amp;nbsp;calendis Aprilibus primis diuortium fecutum fuerit,non folùm pattern duodeciraam mercedis,fed pro modo tempo ris omnium mëfium quo dotale prædium fuit, ex mcrcedequaedebebatur,portionê retinebit. Item fi méfiés eiusanni quodiuortium fadum eft,colo num ex forma locationisfequantur, ante vindc-niiam foluto matrimonio nihilominus pecunia mefsium m computationem cum fpe futuraïvin-demis veniet.ïdem Vlpianus fcribit,quod in anno dicitur,pofle dieiamp; in fex menfibuS jfibisin anno frudus capiantur, vt eft in locis irriguis:fed

amp; in pluribus annis idem dici pofTe vt in fylua eg dua. Idem ait fi loeatio agri talis fit, vt fuper an-nuam mercedem quinquennio guo^ aliquid am-pliuspræftarctur,in eoenim quodamplius eft té-pus ad quinquennium computamus, non folum autem de fundo, fed amp;nbsp;de pecore idem dicemus, vt lana ouium,fcctuflt;j pecorum præftetur : quare enim fimarituspropê partum cues doti accepe-rit,item proximas tonfuræ,poft partum, amp;nbsp;tonfas ouesprotinus diuortio fafto nihil reddatmam amp;nbsp;hic fruétuu, toto tempore quo curantur,non quo percipiûtur rationcm accipere debemus. In feruo quogue anni ratio habetur, vt fi in annum forte operæ eius locatæ fint prgteriti temporis ad mari-tum,poftdiuortium autem operg ad mulieré per-tineant.Depenlionibus quo(jprædiorû vrbano-rum idem eftquodinfrudibusrufticorum.Sedóó fi rem aliéna feiens mulier in dotem dederit,red-d l.p tCienam dendam ei efte Pomponius ait “, quafifuä dedif-fob(M4tnm3. p^f g^ frudus proportione anni quodiuortium fa dum eft.Adeó autem proportione anni quo ma-trimonium non fuit maritusfrudus reftituere co gitur,vt fi mulier fundum dotalem receperit,non habita ratione fruduu pro portione anni quo nu ptanonfuiftef,nihilominusde dote agerepofsit, quia minoré dotem receperit,hoc enim ad dotis augmentum pertinet.C^madmodû fi partu an-ciUarum

cillarum non recepcrit, aut legata vel hereditates que poft diuortium per feruos dotales adquifite marito fuerunt,amp; ita Julianus lib.xvii. digeftoru refpondit. Et hge que de frudibusproportione anni à marito reftituendis dicuntur locu habent, etiara fi cum focerovelheredibusmariti agatur: quodSi Vlpiano vifum eft . Na quod Bartholus amp;nbsp;alii plerilt;^ dicunt heredes mariti intra annum àtêporedifloluti matrimonii lucrari fruäus,nul lam rationem habet.Per contrarium, fi poft diuor tium mortua mulicrehgres eius cum viro parente vc eius agat,Pomponio placet 4,eadéde reftituen- 4 l.ß po^ fot da dote interuenirc qug ipfa muliere agente obfer ^x-m*«»» uari folent.lllud pretereundum non eft, fi fruâ i-busmaturis ad hue penden tibus matrimoniu fol-uatur,maritum debere fundum mulieriftatim ex die diffoluti matrimonii reftituere: amp;^ licet portio fruduum pendentium pro tempore matrimonii eius fit,nihil tarnen retenturûeum Vlpianus fieri bit,prgfertim nouo iure,quo diuus luftinianus res immobiles,vt fuprà didum eft,ftatim ex die folu-ti matrimonii reftituédas efle,omnem^ retentio-

nem ceffareconftituit5.Vndeperfpicuumeft,ve ^ unix.de ram non efte eorum opinionem,qui putant mari- rduxo.aHu turn poft diuortiumpofte retinere fundum,fi fru dusproximê colligendi funt, ea potifisimu ratio-ne quod frudus proximè colligendi pro iam col-

Udis habeätur. Vlpianus enim fimplicitcr amp;nbsp;fine lt;nbsp;l.diuortio.§- vlla diftindione dicit lt;lt;,frudibus ftantibus fundu intcrium. reftitui debere. Deinde fi frudibus maturis amp;nbsp;ad colligendum paratis, aliguis fundum vendiderit, no potent eos colligere,quia emptoris funt. Simi* liter fi maturis amp;f ad colbgcndu paratis frudibus decedatfruduarius^perceptionem tarnen eoru ad h^redes fuos minime träfmittit,.QiHnuisigitur omnino maturisamp; proximè colligendûfrudibus diuortiumfiat,maritus tarnen fundum dotale rc-tinere non poteft : nifi in frudibus ftantibus non plus fit quam pro portione anni eu retinere opor-tet:tunc enim ex x^uitate dici potent, raantuni non prins debere fundum dotalem mulieri refti-tuere,quam frudus collegent. P roinde cum muller ftantibus frudibus fundum recipit, cauere debet fc reftitutura marito portionem fruduum pro rata temporis,quo in matrimonio fuit : amp;nbsp;ita Vlpianus refpondit.Sed an fideiuffores dabir,an ve-ró nuda: eins promifsioni ftandum erity amp;nbsp;magis eft,vtfideiuflbresdaredebeat, cum enim lex ver-bo cautionis vtatur, apparct ea de fideiuflbribus non nuda promilsione fcntircad^ vulgo receptu j eft,namamp; Vlpianuslib.xxxi.adSabinu cautioné foei. nudæ promifsioni opponit^:in contradibus ta-e i.fancimus nien verbum cautionis pro nuda promifsione ac-^i«//r^^’ Sjpb.^uftittiaouJco^tijk^

Vm non omnes rcsmulieris nuptjc, do-^^ns adpellationc cotincantur ,amp;pleru^ contingat, vtmulier plurinias res prx-^^Iter dotem habeat,con fcguenseft vt qua: inter frudus dotis 8d haruni return differentia fit, oftendamus. Imprimisilludextra controuerfiam eft,earuDdcm rerum (quas graeci dicunt waje^ififr« galli Veteres peculium adpellabant) frudus inui-ta amp;nbsp;contradicente muliere ad maritum non per-tinere. Diuienim Theodofius amp;nbsp;Valentinianus Tefcripferunt‘lt;,virum in his rebus quas extra dote 4 i.hdck^e mulier habet,nullam vxore prohibente habere co c Je pid-coni» inunionem, nee aliquam eineccfsitatem impone- ^^‘’“f“*^ re,nee vllo modo cifdem parafernis fe immifcere. Sed etfi cadera res vxor marito euftodiendas com fnittat,adhuc hoc cafu maritus return quas prêter dotem vxor ei tradidit,fuosnófaciet: nam 8d Vb pianuslib.xxxi.adSabinumitafcribit^jSi return ^ i,ego.^,jo^ libellus marito detur, vt Romæ vulgo fieri vide- Us de iu. doU, mus: nâ mulier res quas folet in vfu habere in domo mariti,nelt;j in dotem dat,in hbellumfolet cd-ferre,eum(j hbellum marito offerre: vtisfubfcri-bat,quafi res acceperit,8lt; velue chyrographu eius vxor retinet,res quælibello concinentur,in domu emsfe mtulifle-.hæigitur,tes an marin fiât,videa^ mus:8ônon puromon quod ei non tradantur/fedt

quia no putem hoc agi inter virura amp;nbsp;vxorem, vt dominium ad eum transferatur: fed magis vt eer-turn Gt,in eins domum illata,ne fi quando^ fepa-ratio fiat,negetur. His conueniens eft quod Papi-nianus fenbit, Species extra doté à matre filiæ no mine viro traditas,filiæ qux prüfens fuit,donatas^ amp;nbsp;ab ea viro traditas videri,nec matrem offenfam è re petitionem habere,vel rede eas res vendicare: eo quod vir cauilTet, extra dotem vfibus puellg fi-bi traditas,cum ea fignificatione, non modus do-nationis declaretur,nec ab vfu proprietas feparc-tur,fed peculium à dote puellg diftinguatur.Cum ergo dominium reru quas extra dotera raulier raa rito tradiditjin eius dominiu non transferatur,có fequens eft earudem reru frudus ipfius lucro non cedere. Vndefoluto raatrimonio maritus adraini ftrationis iftarura return rationera reddere debet, quaij ad eum ex eifdem rebus peruenerut, mulie-ri vel haredibus eius reftituere : quod 8lt; Sceuola rt Lpen«/.4lt;i in huiufmodi fpecie probat4. Maritus vxoris res extra dotem conftitutas adminiftrauit, ca^ decc-densante rationéfibi redditam adminiftrationis,. ex affe eundem maritum hæredem reliquit: eiuf^ fideicommifit,vt decera vncias filio communi, cü; moreretur,reftitueret: duasautem vncias nepoti:, quafttum eft an id quolt;j, quod ex adminiftratio* DC return apud maritum rcfedifte conftiterit,cüni c^tcrii

caEterisprorata.x.vnciarumfilio rcftitui dcbcat, refpondi,id quod debuiflet hæreditati,in ratione Venire dcbere.Si verowaja^ifr« fie dentur mari to, vt eius fiât,rede Vlpianus putat,ftatim in eius do minium transferri,ob id^ frucius ad maritu per-tinere:fedita pertinent, vt in fuos mulierifqj vfus conucrtere debeat : quod diui quoq^ luftiniani re-fcripto confirmatur,cuius verba funthæc 4.Si mu ^ lier maritofuo nomina,id eft,fceneratitias cautio- J^^^^i^« nes quae extra dote funt dederit,vt loco waf«^gt;^Jvu|J fu.do. qui an^ apud maritum maneant, amp;nbsp;hoc dotali inftrumen ’*’•?’lt;*lt;gt;»«► to fuerit adferiptum, vtrum ne habcat aliquas ex his adiones maritus fiue diredas hue vtiles, an pe nes vxorem omnes remaneant, amp;nbsp;in quern euentu dands fint marito adiones quxrebatur.Sancimus ita^fiquid taleeuenerit, adionesquidem omni-modo apud vxorem remanere, licentiam aute ma ritodari,eafdem adiones raouere apud competen tes iudices,nuUa ratihabitione ab eo exigenda, amp;nbsp;vfuras quidem earum circa fe amp;nbsp;vxorem depende re,pecunias aute fortis quas exegerit, feruare mu-lieri vel in cauffas ad quas ipfa voluerit,diftribue-re. Q^od autem inter naturales 8^ eos qui homi-num induftna proueniunt frudus, Bartholus di-ftinguitthtem inter extantes,perceptosamp;f cofum-1^ »i.d.l,penvii. ptos,mihi nulla ratione probari poteft.MuItomi *“* ^^4^^gt; Rus placet Accurfii 8^ Baldi opinio,qui inter in-

** ^-i.ß.c.de fe fine ratione putant ^, ^lt;*^.de eoue», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p^ frudibus Uw^tfVMp amp;nbsp;fpon -

falitiorum. Caput.VIII. ^^Vre quo^ciuilüntroduâa funt am^xf« va,hoc cft, cotrarix dotes quas mand in ^compenfationem remunerationem vel ^quandam potius dotis foluto matrimo-niorecuperandaefecuritatem afsignant,quarû fru dus non vxoris fed marinlucro cedunt. Nam có ftatematrimonioe^dé res in dominio mariti manent,nee in dominium vxoris transferutur: fed ei tantu obligate amp;nbsp;pignons vel hypothec^ nomine fuppofitæ funtjita vt non liceat marito eafdem al ten obligate,pignori dare,vel quoquo modo alie-nare. Nam ab imperatore luftiniano ita refcriptu eft ^,Si quis donationem propter nuptias conferi-pferit,inqua res aliquaimmobilisfit,interdici-mus ei nc in donationem propter nuptias träferi-ptam rem,vel pignori opponat, vel omnino aliéner : nam quod femel propter nuptias donationis vinculisilligatum eft, ineóueniens fanè fuerit de-nuo alienare, vt mulierem aliquando obueniente lucro,quod illi donationem propter nuptias con-fert,malèhabeat,fi earn rem non in bonis man'ti led vel ahis potentibus forte perfonis alienatä vel pignori oppofitam inueniat, vt illisde caufis ven-z j . 3 i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicatio

TIT, II. DE FRVCTIBVS DOTIS I8j dicatio illi vel penitus interclufa vel perdifficibs exiftat,8^ iudiciis indigeat: ex quitus fibi ipfis aur xibu quaerat: Sdpaulo poft idem luftinianus fub-ditgt;Neque alicnum à bonis moribus fecifte nobis viden tu r quidam veftrorum iudicu,qui amp;nbsp;ipfi mu lieribus foluto matrimonio ad petédam donatio« nem propter nuptias,adionemdederunt. Ex qua conftitutionc adparet,ad maritum rei propter nu ptias donatefrudus pertinerexu enim mulieri fo luto demu matrimonio ad petenda ^pter nuptias donationem adiocompetat, conftante matrimonio earn peterenon poterit : fed apud maritum cu frudibus qui ex ea proueniunt manebit. Deinde quod dicit luftinianus: id quod femel donationis propter nuptias vinculis illigatu eft, denuo alie-nart non pofle:manifeftedeclarat, mulierem non efle dominam rei donate propter nuptias, fed ci vinculo pignoris amp;nbsp;hypothec^ oblig.atâ effeivndc frudus donate rei propter nuptias non magis ad mulierem pertinet, quàm pignoris frudus ad cre-ditorem,qui illud accepit.Poftremo huius rei for-tifsimu argumetum ex eofumitur,quod ideluftinianus dicit, rem donatam propter nuptias non pofte alienari:ne foluto matrimonio muliereâ in bonis abcuius potentioris fed potius in bonis ma riti inueniat:cumenim res donationis propterna ptias vinculo ilbgataj in bonis mariti inueniatur, ^^^P^^^^^j^

4 dutben.dc aciuii.do.aut then, ne lucru ex do.uel an. nuj^.dona.

confequens eft eum dominii iure frudus fuos face rc.Et certe iniguum effet,amp; ab omni in ris ratione alienum,fi rei propter nuptias donata:frudus,mu lierislucro cederent:nam hoc modo omnino in-dotata effet mulier,cû frudus dotis oneribus matrimonii minime feruirent.Q^am enim commo-ditaté,prograuifsimismatrimoniisoneribus,per-cipict maritus, fi quantum fruduum ipfe ex dote, tantundem ex donatione propter nuptias mulier eófequaturf’ Plane donatio propter nuptias hanc mulieri vtilitatem adfert,quod pro rebus dotali-bus,qug forte foluto matrimonio non extant,earn retinet. Deinde quibus caGbus vir dotepartém vc eius vel vfumfrudum lucratur ,eifdem amp;nbsp;mulier i donationis propter nuptias partifve eius proprie, tatem vel vfumfrudu habet: amp;nbsp;ita diuusluftinia-nus refcripfit lt;lt;. Quod auté idem luftinianus fan-xit,dotem amp;nbsp;donatione propter nuptias pafsibus æquis ambulare,non ita accipiendum eft,vt dica-mus vxorem perinde lucrari frudus donationis propter nuptias, atque maritus frudus dotis con-ftante matrimonio fuos facit: fed ita, vt eadem fit dotis amp;nbsp;donationis propter nuptias quantitas, fi-mul^ amp;nbsp;augeri amp;nbsp;diminui debeant:8C vt fupra di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ximus,quibuscalibus lucrum dotis admaritum, j eifdem donationis propter nuptias ad mulierem pertinet: neq^enim peromniahæc fimilitudoob-feruatur.

feruatur.Nam dotem in immobilibus:donationé Verô propter nuptiasin mobilibus,amp; contra confi fterepofTe ab codem luftiniano referiptum eft‘lt;. authen.de Proindequod adtinet ad fruâusfponfalitiorum, ^qua.do, hoceft,corum quæ ex mera liberalitatefponfi amp;^ fponfæinuicem donant,dicendumeftea quæGc donâtur ftatim accipiétis fieriinifi perçu, eâmve, parentém ve eius fleterit, quo minus matrimoniû contrahatur: vcl is qui donauit ofculo non inter-uenienteobierit, quibuscafibusomnem donatio- b tamueter» nem cum frudibuseiusdonatori reftituédam im- t-ßifp^fo-C, perator Conltantinus decrcuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^^^^

Si vxorem. Caput.IX. Eliquum eft vt de frudibus rerum,quas lam perieâo Si. conftante raatrimomo, coiuges vicifsim douât, videamus: has autem donationes ^hibitas effe nemi-ni dubium eft «. Si tarnen mantus vxori donaue- ^ tot.tit.dedo rit pecuniam,ea^ vfuras ex donaca pecunia per- na.in.uî. çy cepcrit,lucrabitur:8d ita Vlpianuslibr. xxxii. ad Sabinum fcribit^Vndclî ex centum,qug vir vxo ^ i^f^j^ ^^^^ ri donauit, quinquaginta apud dcbitorem perie- dedon4. m.ui^ tint, Si ex his alia quinquaginta duplicata vxor “*** habcat,Tryphoniuslib.x. difputationum putat, nonplus quinquaginta eius donationis nomine maritum ab ea cofecuturum i amp;nbsp;hoc quod de vCu-

K l.ßfru^ius C,de dona,'m.

W, CT UXO.

ris dicimus, generaliter de omnibus frudibusSf rebus gux vicem fru^bmm obtinent,dicendu eft. Quarefi ex frudibus prædiorû guxdonata funt^ locuplctata fit vxor,Vlpianuslibr.xxxii.ad Sabi-num refert ‘‘Julianum fcribere, cazteros guo^fru dus vt vfuras licitam habere donationem : negue enim pauperior fieri,vel patrimonium fuum dirai Buerevidetur vir,guifrudusguos diligeter colen dorera fuam perciperepotuiffer,n6adguirit, Di-uerfa caufia eft fruduum dotis,guos fi vxor dona tionis caufia perccperit,in guantu locupletior fa-da eft, reftituere debet. Extatenim Imperatoris Alexandri refcriptum in base verba ^ : Si frudus eorum pratdiorum,guaï in dotera accepifti, matrimonii temporevxorem tuam percipere pafluscs^ cofcp vxor tua abfumpfit, reftitui tibi poft diuor-tium oportere,nulla ratione contcndis:Gn ante ab his locupletior fada eft, in tantum poteft conuc-

nirindem^ refcripto impcratoru Diodetiani 84 « l^n onen^ Maximiani exprclTum eft c:aliogui,vt fupra dixi-4oti, mus,dos guar onenbus matrimonii non ieruiret, nulla eflet. Q^od dedotisfrudibusdicimus, ide de frudibus per fe amp;nbsp;principaliter non accefiorie donatis,gui iam coniugiscrant,dicendumeft.Ide etiam probandum erit, in frudibus gui fpontc 84 nullo cogente fedfua fponte proueniunt : nam fi pomum ex arbore fundi fibi donati mulier deceit

TIT, IL DE FRVCTIBVS DOTIS 187 pfcrit,aut cxfylua cccidcrit,non fieri eins Pompo niusfcribit^jficutinec cuiuflibet bonæfidci pof- lt;lt;nbsp;ifru^ie fcfforis : fed amp;nbsp;fi quid feruus donatus non ex opc- “’^‘*’ ris fuis,nee ex re mulieris,fed ex legato donation« alia vciufta cauiïa adquifierit,admaritü quido-nauit pertinere, Vlpianus refpondit. Eadem per contrariumde fruöibus reru qua: marito ab vxo-rc confiantematrimonio donate funt,dici debet.

Verum fi is qui donauit moriens donatione abs fe faétam non reuocaucrit, fed earn filentioconfir-inaucrit,ha:rcdes eius frudus praeteriti téporis re-uocare minimé poflunt, hanc enim confirmatio-nem quaccx filcntio moricntis,amp; donationem no reuocantis inducitur, diuus lufiinianuscófiituit, ad illud tépus refcrri, quo donatio conferipta cfi: ficutS^ alias ratihabitiones negociorum gefioru ad illa rcduci tempora oportet, in qmbus contra-da funt.Coiunx ergo fuperfics, qui quæ ve à pr^-mortuopr^mortuave coniugc donationem acce-pit,omncsfrudusex tempore donationiscoUatx pccpcoslucrabiturmeccosprgmortui coiugisbæ-rcdibus refiltuere tcnebitur : quanuis cos viuentc adhucdonatore needum confirmata donatione i perccpent:pcrinde enim fuos facit, atque fi fiatim co tempore quo fadaefi donatio iure firma fuif-fetmam vt fupraofienfum cfi, ad illud tempus co j • ^ ‘ fitmatio rcfertur.5i tarnen donatio légitima quan

titatem excedensaâis minime infinuata fpeciali-terà morienteconiuge confirmata fuerit, confir-mationéexeo demum tempore quo fada eft, vim habere,non retro trahi idem luftinianusfanxit.

Qimdin fupra fcriptis caufis fruduumalia ratio monbus noftrisreceptafit. Caput.X.

Ed hæC qu^ de dotis waça$)£jvu/j âpr/ÿ^jvamp;sp 3^ rerum inter virum amp;nbsp;vxoremdona-tarum frudibus expofuimus,apud nos in vfu efledefterut. Siquidem moribus

noftris receptura eft, vt nofolum dotis,fed omniu prædiorum vxorismaritusomnes frudus fuosfa ciat,eófquevendere,donare amp;nbsp;quomodocunque alienare vel confumere pro arbitrio, inuita vxore poteft. Cum enim ipfa mulier dominio amp;nbsp;potefta ti viri fubdita fit,conueniens eft,omnes res cius in ciufdem mariti dominion poteftateeffe: neque enim nouum eft, neque ab antiqui iuris ratione a-h’enum,vteùm quis in alterius poteftatem tranf* fcrtur,omnia quoque eius bona tacito iurc tranf-lt; t.ßp4terf4 cant «. Prgdia tarnen vxori propria maritusca in-pti.authen.m^ non con fen tien te,alienate nullo modopo greßi.c.de fut teft:vtoKm mariti,h‘cet dotalis fundi domini ef-cro.ecclep. fent,cum tamen alienate lege Iulia prohibeban-b -§4.qui aliet fur^’:amp; patentcsjicet peculio aduentifio filiorum ïSi«âr^ ta^Suam domini vieren tu r amp;nbsp;fruerentur, illud ta men alienate non poterant.MobiliuraSvero rerum ' - v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua:

^uæ ante matrimonium vxoris crant,vcl ci poßea obuenerunt,nó tantum frudus ad maritum pertinent, fed amp;nbsp;proprietas earum ipfius efl,ita vt libéré quomodocunque voluerit,eas in alium tranf ferre pofsit.Sol uto tarnen matrimonio omnes res mobiles,quæ conßantematrimonio viri erant, có munes fiunt, 8lt;f inter fuperflitem maritum amp;nbsp;hx-redes vxoris pramortua:, vel fuperflitem vxorem amp;nbsp;haredes pramortui viri,a:qualitcr diuiduntur; nifi inter contrabendum matrimonium aliud có-uenerit .Idem de pradiis conflante matrimonio non ex fuccefsione parentura per alterutrum qug-fitis dicendum ent, quod de rebus mobilibus ea-rumquefrudibus declarauimus.Quod autem ad donatione proprer nuptias adtinet, hoc iure vti-mur, vt dimidiapartis omnium pradiorum quæ fuerunt mariti ante matrimonium,vel poflea ex fuccefsione paren tu ra cidera obuenerunt,vxorfu perftespoflmortéeiufdera raariti vfumfrudum habeat: nifi in ipfo matrimonii contradu conuen tumfuerit,vt mulierpraeraortuo maritopecunia vel al urn rem vice donationis propter nuptias ha beatrquo cafu pecunia vel alia res in donationem propter nuptiasafsjgnata,poft mortem ipfiusmu lieris hæredibus mariti eft reftituenda, nifi aliud xóuenerit.Poftremó feiendum eft, vt iure feripto ita ôd moribus noftris donationcs inter virumamp;

vxorcm prohibitas efle,nó folum inter viuos, fed nee mortis quidem caufla donare, ncclegatu nec hxrcditaté inuicem relm quere poffunt.Hoc tantum conceffum eft, vc confiante matrimonio vir amp;nbsp;vxor incolumes omnes rcs fuas mobiles quan-docunque amp;nbsp;vndccunq^ quæfitas omnia item prg-dia fua non ex fuccefsione parentu confiante ma trimonio adquifita fibi inuicem amp;nbsp;mutuo donêt, ca lege amp;nbsp;conditionc vt coniunx fuperftes. His prarmortui præmortuæ ve coniugis bonis, boni viri arbitrio vtatur,8^ fruatur,hxrc-redibufque cius de reftituenda finito vfufrudu proprietate, idoneg ca-

. ucat. Verum fi coniugi pra-mortuo prxmortuæ ve fu -perftitesfint liberi,eo-r • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum fauor huiuf-

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nem infir-

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mat.

DE FRVCT.IBVS RERVM communium, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit.III,

E fruâibus rerum quæin contra-dux ex quibus dominium tranf-fertur,deducuntur, fatis vt arbi-tror didum eft, nue vidcamus de frudibus rerum quæ in illos con tradus,vel quafi cotradus dedu-dæ funt,ex quibus communes fiunt.5ocietate au-tem vel rem certam vel negoeiationé vel vniuerfa bona communicarinotifsiraû cft,amp; Exe folocon fenfu cotrahennu perficitur,qui fimulat^præfti. tus eft,vt omnes res de quibus conuentû eft ita fru dus earum poftea perccptos commumeari Paulus lib.v.adPlautium fcripfîtlt;lt;. Idem lib.vi. ad Sabi- , num ait b^ Si tecu mibi locietas nr, oc res ex iocic- .$. ex caujfn täte communes quos frudus ex bis rebus percepc- «^^ »/»• ris,adione profocio me confecuturum, Iulianus ^A^^XttmTro quoquelib.vii.digeftorumlcnbitc, Eum qui [ckfoek Êindum fibi cum alio communem eftejnon maio- « ^A^i reex parte fuosfadurum, quàm ex qua dominus “^’^* praedii eft:ncc rcferf,ipfe an focius an vterque eos fcuerit;quia omnis frudus non iure feminis fed iu

re foli percipitur, 8C quemadmodum fi totum fun dum alienum fciens^quis pofsideat,nulla ex parte fuos facit,quoquomodo fati fuerint: ita qui com-munem fundum po(sidet,non faciet frudus fuos, pro ea parte qua fundus ad foeiü eius pertinebit.

^ ’^^^^^ intercedéte focictatis adfe gt;nbsp;nullo^ tradatu inter fe habito, P^^’^^^'^^ **^ communionem incide-jh^lMirint, vt euenitin re duobus legata, aut

fruélus inter dominos communicatur. Ideóque fi feruus communis exoperis fuis,vel ex legato,donatione, ha redit a te autalia qualibet iuda cauffa adquirat,omnibus dominis ^ parte qua in eo do-

4 l.feruuscot minium habent adquirit‘^.Si tarnen vniexdomi-mumsdeliipu, ^j^ fg^yyj communis Hipulatus fuerit, aut nomine vnius rem emerit,autpecuniam crediderit, vt vnifoluatur vel quodlibet aliud negociü expref-fonomme vnius geflerit,ei foli adquirereCaius b d.l.feruusco ^ yipja^ys fcribunt ^.Simili modoli iulTu vnius dominoru ftipulatus fuerit, aut alio modo adqui-

muiiis.l.lt exre .^•ßcuteo.ti. c d,l.fcruui communis.

fieritjVlpianus ait «, ei ibli adguircre, cuius iulTu ftipulatiiseftj amp;^ fiquatuor fortè dominos Habens feruus dnoru iuflu ftipuletur, idem Vlpianus pn-tat J,his foils ad^uirerccnm^uiiufferunt.Pom-ponius

TIT.III. DE FRVCTIBVS RERVM COM. CTc. ISJ ponius etiam Offilium fcribere refert «lt;, amp;nbsp;per tra lt;* l^ojfiHus ditionem accipiendo vcl deponendo commodan quot;*^'^* do^ poffc ci foli adquiri qui iufsiffet. lté fi fcruus communis meus amp;nbsp;tuus ex peculio quod ad te fo-lùm pcrtinebat,mutuampccuniam dederit, obli-gationem tibi adquiret,qua: fententia luliano pla cet.Vndefi alienus feruusduobus bona fidefer-uiensex vniuscorum re adquirat,Sceuola ait t^a ^ ißaltenM tionem facere,vt ei ex cuius re adquifiic,id totum co.tit. adquirat, fiue eifoli fiue quafi duobus feruiat: na amp;nbsp;in veris dominis quotics vtrique adquiritur, to ties partes adquiri-.cæterum fi alii nô adquiratur, aliumfolidum habituru :igitureadem ratioerit, amp;nbsp;in propofito, vt hic fcruus alienus qui mihi amp;nbsp;tibibonafide feruit,mihi in folidûex re mea ad-quirat.-quia tibi non poteft adquiri quia no fit ex re tua.Ncchuic fententia: obeft quod Paulus feri bit'^jSeruumeommunem fiueemat,fiue védat,fi- c l.feruuteom ue ftipuletur: quanuis pecunia ex peculio detur, quod alterum ex dominis fequitur, vtri^ tarnen adquircrc : hoc enim fie accipiendum eft, vt licet ipfo iure adquiratur, is tarnen cuius ex re fada eft ftipulatio vel cmptio,cuni focio cómuni diuidun do aut focietatisiudicio départe recuperanda rede agct,amp; itaCaio placuit. Sed Sé Julianus hbro viii. digeftorum fcribit‘^,Communem feruü ficx d l.comnuinit re alterlus dominorum adquifierit, nihilominus £2»*””** Bb commune

commune id effe, fed is ex cuius re adquifitu fuc-’ nbsp;nbsp;rit, communi diuidundo iudicio earn fummam

percipere poteft,quia bonxEdei conuenit,vt vnuf quifgj præcipuum habeat, quod ex re cius feruus adquifierit, Poftremofiquid forteflipuletur feruus communis,quod vtriqj adquiri non poteft,ei foil adquirir,cui adquirercpoteft: veluti fiferuitu tern adfundum Cornelianuftipulatuseft,quifun dus Sempronii erat,id eft alterius ex dominis,ei fo li adquirit.Item ft alter ex dominis vxorem dudu rus fit,amp;^ huic feruo dos promittatur. Ite ft feruus duorum Titii amp;nbsp;Meuii hominem, qui Titii erat, ftipulatus fuerit,ei foli adquiret, cuius no fuit:fed ft ftipulatus fit Sticum fic, amp;nbsp;Meuioamp; T itio dare fpondes, totum eum Meuio adquiret : quod enim alteri ex dominis adquirere non poteft,id ad eum qui ad obhgatione admittitur,pertinet,amp; ita Po-0 Ïprwndc.ÿ. ponioCaio Sgt;i. Vlpiano vifum eft^JUud pr^tcreu, E ^^^ *’®^ ^^’^ pluribusdominis nominatim ftipu communisfer^ letur,fiquidçmitaftipuletur dominis meis dare ««f £o.tit. nbsp;nbsp;fpondes,omnibus pro parte qua domini effent,ex

B d.l.ß commu ftipulatione deberi Poponius ait ^; fi veto ita Lu-Wi/eruM, cio Titio,amp;Caio Seio dominis meis dare fpondes cum ad nomina prius decurfum fit,‘rationabilius efle videturpro virili parte ftipulationem eis adquiri, quod dominorum vocabula pro demoftra-ponehabeantur, quamfententiamidem Pompo-

nius probat Illudæquènotandum eft^quod VI- «lt; d.Lßco)nm» pianusdicit^,Si feruuscomunisfibi8i vnicx do ^“ pT^' minisnominatim ftipuletur^ perinde efle ac fi0- eSmunifeoMtt mnibus dominis amp;nbsp;vni ex his ftipuletur,veluti Ti tio,8d Meuio amp;nbsp;Titio, 8Ó probabileeft vt Titio do drans,Meuio quadrans debeatur, Exceptis autem hiscafibus, quicquid perferuum communem ad-quiritur, hoc omnibus dominis tanquam fruäus rei communis pro portionibus dominicis, vt an-tea diximus adquiritur. Exfundoetiam communi percepti frudus communicantunquare fi vnus ex dominisfruduspefiones,vel mercedes folus ex fundo communi perceperit,Caius libr.iiii.8^,vii.

ad edidum prouinciale iudicio comuni diuidun-doeum teneri ait «:vt partem fruduum ei quicu^ iquibuspra ipfo fundum communem habet,reftituat quod SC fodlM fum^t niultis refcriptis fignificatur . Plane frudus ante '»‘^tomu.diuh perceptos quàm res communis eflet, in communi diuidundo iudiciu non venire Vlpianus lib. xix.

adedidum fcribit lt;lt;.Sed 8i fi quisputansfibi cum d iperhoc-^ Titio fundum comunemeffe frudus perceperit,/»««tquot;«*’**’«*« cum eflet cum alio communis,communi diuidun

do agi idem Vlpianus refpondit «: nec^ enim opi- ^ j ß^^i^ p„^ nio,fed rei veritas fpedari debet.Idé fenbir/,fru- täs comuJuu» dusquipoftacceptum communi diuidundolu-ƒ‘^•^^‘P“^?** dicium ab vno percepti funt,etiam in praftatio- ^’JJ^J^,’ nemvenire, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

' d , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Bb ii De

Dc frutSibus hxreditatis communis. Cap.IIL Roinde non folum rei fingularis,fed S^ haereditatis inter duos plurefvc comu-nis,frudusomnibus ^portionibusbæ-rcditariis adquiruntur, amp;nbsp;fi vnus cohg-redum folus ex hæreditariis rebus frudus perce-peri t,eos non maiore ex parte fuos facict,quam ex gua hares eft: ad officium^ ludicis familiæ erci-feundaiudicio cognofeetis pcrtinet,vt omnia co-

moda cum ceteris communicec,nam amp;nbsp;Caius lib. 4 litemexdi^ vii.ad edidum prouinciale fcribit‘‘,iudicem pro-uerfofami.erg fpicerc dcbere,vt guod vnus ex haredibus ex ha-cifeun, reditaria re perccpit,ftipulatufve eft, non ad eins folius lucrum pertineat, guaita feiheer confeguc-tur iudex,fi autreputationes fccerit,aut curaucrit cautiones interponi,guibus inter eoscomodaco-municentur. Imperator guo(j Gordianus Verino b l.noneßdm ita refcripfit ^’.Non eftambiguu, cum familia er-btguu,c.eo.tit, cifeunda titulus,inter bonafidei indicianumere-tur,portione hareditatis, h gua ad te pertinet, in-'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cremento fruduum augcri. Item diui Diocletia-e l. cohtcredit nus amp;f Maximianus refcripferuntc,coharcde guo bus.Q.coM^ abfente amp;nbsp;ignorante cateri hareditatem diuftc-runt, nullum exfadainter coharedesdiuifionc

praiudicium timente, portione fua cu reditibus iudicio familia ercifeunda percipere pofte. Ve-niut autem in hoc indicium frudus,8d poft litem çonteftatam

TIT. III. DE FRVCTIBVS REKVM COM. C^c. IS»7 conteftatam percept,8C ita Vlpianuslibr.xix.di-geftorum fcribit**-. prgtentietiam ante litem con- at crpoilf^ teftatam tempons frudus venire Paulus bbr.xx. »«•quot;«Zlt;^«»* adediélumrefpódit^’jGueanteaditamfiue etiam 5 tMn^dxm pod aditam hæreditatem percepti fuerint ^. Idem eo,tit. tamcn lib.vii.ad Sabinum notât lt;f hæredé frudus

quos ante aditam hæreditatem exfundohæredi- j i.inter.^.frit tario percepit, non aliter familiae ercifeunda: iudi ^us tomtit, CIO præftaturum eum,quàm fi cum feiret haeredi-tarium fundum efle, ccperit : nam fi ignorauerit, vt quiuis alius bonafidei poffelTor fuos facit, qua de re copiofe fans fecundolibrodidum eft, Aded autem frudus ab vno percepti,in hoc iudiciu ve-niunt vt poft moram,qui rem hæreditariam deti-nuit,nó folum quos percepit, fed etiam quos per-cipere debuit,frudus cohæredi prxftare teneatur, fed amp;nbsp;vfurasex die moræ pradadas elfe Vlpianus lib.xix.adedidum refpondit«!. Eapropter Papi- ^j ibis confer nianusait^jHliam quaefolutomatrimoniodotem quSter.^fum« conferredebuit,fi moram collationi fecerit, boni p^jr^/^é viriarbitratu,cogi vfuras amp;nbsp;omnes frudus dotis de coUdo^ * conferre.Na amp;nbsp;emancipatus fimiliter frudus con fertmec iniquu debet arbitrari filia,quæ poft mo-ram frudus conferre cogitur;nam amp;nbsp;ipfa frudus portionis fuae hereditaria percipit. Qterum frudus conftante matrimonio amp;nbsp;ante moram perce-ptos conferre no cogiturmec enim poteft, cu non

is3 DE TRVCTIBVS VIB. III.' ipfiiis fed mariti lucro cedat. Proindenec eosma ritus à pacre fuo emancipatus fr a tribus fuis con-ferre tenebitur,ne(^ enim in bonis eiuseffe viden-tur,cùni onera matrimonii fuftinuerit: nihil auté intereli vtrumexftipulatuadione an officio indicts collano fieri debeatmam vtroij cafu frudus m collationem venient,licet Accurfiusamp; Baldus diflcntiant: quorum fenrentia vel ex eo falfa cffe x dl.nonea co«uincitur,quodquacunqueadioneintercohg-«m'xguum.c. redes agatur, indicium familie ercifcunda: bona: famiercifcun. Hdci efi

De frudibusex confinioperceptis. Cap.IIII. Ræterea fiin confinionafcaturfrudus, vtriufque domini funt,qui agros confines habennSd arbor propt' confiniu po-fita, fi etiam in fundum vicinum radi-ces egerit,eam communem efle Caius rcfpondit b, Sed etfi in confinio lapis nafcatur, Marcellus pu-c i.pro regio» rat c,lapidem terra exemptu cómunem efle: quod ne^ojit, ß vnuscx confinio (olus perceperit frudus,fiqui-dem confier ex confinioeum percepiffend^ipfe-metfateatur, communi diuidundo adionecu vicino frudus perceptos communicate cogitur:fi ve ró confinii locum amp;nbsp;terminum ad fepertinere có Tendar,tunciudiciofinium regundorum fiappa-ruerit eum locum,terminum amp;nbsp;confiniü efle con demnanduserit.ln iudicio enim finiu regundo

rum etiam cius quod intereft rarioncm fieri Paulus Iibro.xiii. ad edidum rcfpondit«,Idem aitt, «lt; d-ltjutifU poft litem conreftatam frußusetiam non perce- f ^'^^î'^^^ ptos fed qui percipi debuerunt, in hoc eodem iu- * dicio venire: na amp;nbsp;dolus Si culpa exinde prxftan-

tur:fed ante iudicium percepri,non omnimo-do in hoc iudicium venient : nam aut bona

fide percepitjamp;f lucrari eum oportet ficó-fumpferit: aut malafide Si condici o-portet:quam diftindionemco-piofiusfecundo libro cx-pofuimus.

DE RATIONE FRVCTVVM quæ habetur in contraßibus ex quibus pof-fefsio tantum vel vfus extenditur. TitJlII.

ï On folum in contraßibusex qui-bus dominium transfertur,vel rei communicatur,fed etiam in con-^^ traßibusex quibus vfus vel pof-jfefsio tantum conceditur/rußus 'in confiderationem veniunt,vtin' contraßu pignoris : nam pignoris dominium pe-Besdebitorem manere folam autempoßefsionem

4 I.pjgnttï di in creditorcm transfern cxploratum eft 4. Qua ra pigno.aftz.i. • oiyjnes fruâuj qui ex pignore prouemût.do fiamp;no,eiifimi, nil nil iure débitons lucrocedunt:« li a creditore pignori incumbentepercepti fucrint,foluto debi toeidem debitori fimul cum ipfo pignorereflitui debent:amp; quia creditor partim fua cauffa, nempe vc fecurior Iit,pignusaccipit, exadifsima confer-uandæamp;^curanda: reifibi pignoratædiligentiam adhiberetenetur:quamninprgftiterit,amp; per cul-pam frudus non perceperit, quo alius co diligcn-tior percepiflet,eos vti^ reftitucre tenebitur : vel in debitum imputare, amp;nbsp;ita imperatoris Alexan-gno^aih^^’ lt;^“’^®‘C“P^® cautum eft, cuius verba funthæc^, Creditor qui prgdium pignori nexu detinuit,fru-dus quos perccpit vel percipere debuit,in ratione exonerandidebiticomputarenecefle habet. Idem « li.c.eo tit. effara Demetrio in hunc modu refcripfitc.Qiiod ex operisanciUæ vel ex penfionibus domus, quam pignori detineri dicis perceptum eft,debiti quail-titatem rcleuabit.Diui quoq^ Diocletianus amp;nbsp;Ma d I n. c.de ximianus Annofo 8^ Antonino ita refcripferutd, pnr.pigno. nbsp;nbsp;cùm pignoris titulo mancipia obligaffe, vos pro mutua quam accepiftis pecunia, proponatis,horu mancipioru operis quas creditor acccpit,vcl quas percipere debuit in vfuras computatis ,amp; poftin fortem extenuato debito refiduum offerentibus, vel fi non accipiat confignatu deponentibus man cipia

TIT.IIII. DE RÄTIONE FRVCTWM cre. ïól cipia vobis profes ^uincig reftituere iubebit;quod 0^ à Tryphonio refpófuni lt;lt;,amp; ab imperatore An- ^ Lrejeriptum tonino refcriptum eft ^Sed etfi creditor dolo ma ‘^^^*quot;‘*«J’** lorem Gbiin pignusdatam vendiderit,noiiobfer ij^tf, ‘ uatis iis quæ in diftrahendis pignoribus eelebrari b Lexpndijs confueuerunt , Imperator Alexander refcripfit«, g^Q^ß^^_ efferente debitore pecuniarn, emptoreni pignus pig^.aga. ^uod à creditore emit eu frudibus mala fide per-ceptis reftituere debere,qi!od amp;nbsp;diui Gordiani re-fcripto fignificatur lt;*.Simili modo Paulus refpon 4 i.cumtotra. dit, fideiuflorem ,qui rem pignorisiureobligata c,eo.tit. a creditore emir,mandat! iudicio conuentum ab hacrededebitoris,oblatoomni debito reftituere cu frudibuscogendum,nec habendum fimilé extra-neo emptori,cum in omni cótradu bonam fidem pracftaredcbeat.Idem^ Imperatoru Seueri amp;An tonini refcripto continetur‘^. Qmnetia, fi pigno- e l,i,c.dedo» refublatofurti egerit creditor, totû quiequid per-cepit,reft:ituturum Vipianuslib.xxviii.ad edidu exfententiaPapihianirefertfietiam fi culpa ere- fLßpignore ditorisfurtum fitfadum:multomagishoceritdi depigno,a{lt. cendum,in eo quod ex condidione eófeeutus eft. Amplius etfi prxdo rem pignori dederit compe-tereeiamp;: defrudibus pignoratitiam adionem idé Vlpianusait g: quanuis ipfe frudus fuos nó facit: g d.lßpigno, à pr^done enim frudus’amp; vendicari extantes pof’‘^ ^•^ prxdo. funtamp;f confumptl códici. Proderit igi r u r ei, q uod

creditor bona fide poITcffor fuit.P roinde fi crcdi-, nbsp;nbsp;gt;nbsp;tor ex fundi fibi pignori obligati debitum fit con-

' - fecutus ,ipfoiurepignus abobligatione Iiberatu # ti.c.lt;I? til. effe,imperator Alexander cÓftituit 4,ipfum^ cre-ürid.pi^no., Jitorem pignus cum fruâibus qui dedudis v fur is 8(f forte principali reftituere debere,idémque8^ b dip. Ulo de fummus pontifex Innocentius tertius decreuitt. pignoM anti. Q^d autem de frudibus pignorisdicimus/dem de truChbus return in quarum pofiefsioné rei fer-uandæ gratia mifsiofit,dicendum eftun bis enim « b‘ïf«i4« excmplü pignorum nos fequi,Vlpianus ait c. Vn-jHrfnutMipof jg quodexfruóübus rerumhæreditariarumper-fcßi.lega.ud a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i fideicom. cepent:legatarjus,primum in vluras, mox h quid fuperfluum eft,in forte debet imputare.Qujnim-mo amp;nbsp;fi amplius quam fibi debetur percepent le-gatarius,exemplo pignoratitigadionis etiam vti-gt; lisadio,adid reddendum,dari debet. Sed pignon ra quidem quis diftraherepoteft:hic ante frui tan» turn conftitutio ei pcrmifit,vtfeftinetur ad fenten. 4 Liscui-^ i^t tiam idem ^.Vlpianusait, Qmlegatorum feruan. kgatorttnt, dorum cauffa in poflefsionem mittitur,^ frudusj 'tuftodire amp;nbsp;cetera debebit:amp; pati lia:redcm cole-, re agros,ac poffe frudus redigere. Sed euftodire 1e gatarium frudus oportebit, ne ab hxtede confu-matur:quod fi hgres frudus nolit cogere, pmitten du erit legatario cogere frudus, amp;nbsp;coados ferua-, K. Qmnimcio amp;nbsp;fi tales fint fru^us quosprimpf

TIT. int DE RATIÖNE FRVCTWÄ ere. »J quo^ tempore venire expédiât,vendere legatano permittendum eft,3^ pretium (cruare.

Qmbus cafibus frudus pignoris cre-toris luero cedunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.IL

T^Vj^Onnunqua tarnen frudus pignoris ere ditor fuos facit: eóflt;j nee in pecuniam J fibi debitam imputare,nec debitori fo-S\t^luta pecunia quandoque pignoratitia adione agenti,rcftituerecompelhtur, vt fi gener, pro dote à focero fibi promilTa nee numcrara,fun duin pignori acceperit,frudus exeo tanguam ex fundo dotali perceptos pro onenbus matrimonii fuos faciet,nec cos in fortem imputare debebit:amp; itafuramus pontifex Innocentius tertius confti-tuit lt;lt;. Idem etiam fanxic ^ diredum dominu, qui 4 d.cdp.fulue à cliente fuo teudum vel agrum vedigalé feu em- ^/‘*^^ lt;*^ ^f^* phiteuticarium in pignus accepit,frudus quos ex ^heap i defia^ co percepit, in fortem non debere imputari, cum b anti, cx re ^pria cos percepiffe videatur: Si ita Alexan der quoque tertius decreuit f. Item fi cóuenerit vt g aap.conquei pro vfurisfrudus accipiat creditor,quanuis mul- fiuf deufuaa to maiores aftimatione vfurarum Icgitimaru fru-dus pcrccperit,id tamé quod dedudis vfuris fru-duumfupereft,in fortem imputare eurnnon cogi imperator Philippus refcripfitlt;f,cuius reCcripti dl.ßealege verba hæcfunt. Si ea lege polfefsionem mater tua ^'^^ **ß*^ apud creditorem fuum obligauir,vt frudus in vi-

cera vfqrarû confequeretur, obren tu maioris percept! emolumeQti,propter incertum fruétuû euen turn refeindi placita non poffunt. Multo magis fi conuenerit,vt creditor in domo débitons habita-ret,mercedcs quæ redigi potuiflent,fi domus loca ta fu lifer, fed red a ét æ non funt,nec in vfuras nee in fortem imputabuntur.Extat enim imperatoris 4 l.ßeapadio Antonini refcriptum buiufmodia,Siea paâionc oe,c.deufu. ^^Qj. ^.^^^ mutuam pecuniam dedit’ vt vice vfura-rum domum inhabitaret,pado^,itavt conuenit, vfa eft,non etiam locando domum penfionem re-degit,referri quaftionem quaii plus domus rédige ret fi locaretur quam vfurarum legitimarum ratio colligit, minime oportet •. licet enim maiore forte contrahi potuerit locatio, non ideo tarnen illici-tum fcenus efle contradu, fed vilius conduâa ha bitatio effe videtur.Nouifsime fciendu efi,fi quid

condiétione,id ei reftitui non oportere nee debito blßpignore imputari à,Papiniano refponfumefle\quodö^ •iddepigno, Vlpianusprobate. Sedetfi metus cauflaferuu pi-«*^d*$ i gnoratum debitori tradiderit,quem bona fide pignori acceperat, na fi cgerit quod metus caulTa fa-^urn eft,8i quadruplum fit cófecutus, nequc refti-tuet ex eo quod confeeutus eft, nee debito imputa bit,8^ ita idem Vlpianus fcribitmam id quod pee P« nominee debitore exady eft,lucre debere cre-

ditons cedcre Modeftinus refpodit. Sed dubium eft ft quis mutua pecunia acceptsfundum dederit ea lege vt ft intra biennium no folgeret, is fundus creditoriemptusefletranfrudus interimpercepti - 4 • in fortemimputentur.'’ amp;nbsp;Innocentius tertius imgt; putandoseftecenfuit 4, maxime cum hæftmulatg lt;lt;nbsp;«pulloze venditionesplerun^in fraudem vfurarû contra- f^j^iTdepï. hantur,quodamp;Baldovifumeft^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gno,aAh

depofitæ. Caput.III. Ommodati quoq^ cótralt;ftus,vfum dun taxat in accipientem transfert:commo datum enim definitur, quod gratis amp;nbsp;fine mercede vtendum conceditur: do-minium vero Sd proprietatem rei commodatæ,pe gt;nbsp;* i nes commodantem remanere,Pomponius libr.v.

adSabinum fcribit «. Ergo fi guis ex recommoda c l.rei comma tafruétus prouenerit,nó ad commodatarium,fed ^^tlt;^comodo, ad commodantem pertinebinSd fi a commodata-rioperceptifuerint,fimul cü reipfa in reftitutionê venire,Pauluslib.v.ad Plautiu refpódit ^. Ex mo j Uideamut ra guogue vfuras Sd omnem vtilitatem 8dcauftam .^-ftpofjeßio» praeftari debere indubitatu eft, ficut in cæterisbo-nxfideiiudiciis.Sed fi guis rem commodatamha buerit,guam aliusfurto fubftraxerit, 8d lite pulfa-tusfur,condemnationem paffusfucrit^non tantu in rem furtiuam/cd etiam in pœna furti:8d poftea

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^ .^^ dominus

dommusrei venerit ,omnem condénationem ac-ciperc defiderans, vtpotc ex fuæ rei occafione or-tam,dubitationem veteribus incidifle luftinianus «t l.mdnifi^ißi retert 4,vtrum ne rem tantu fuam vel eins æftima-f îd'leTr ^^^^^^^ dominus confeguatur,an etiam fummam * nbsp;nbsp;nbsp;’ poenalcm,8£ diuus' luftinianus fecudum Papinia-ƒ d.ÿ.fc4 cum ni fententiam refcripfit b ^ lucrum minime ad do-m jcciuidam, minum rei pertinere;vbi enim periculum ibi Si lu crum collocerunncc fit damno tantu deditus,qui rem cómodatam accepit, fed etiam liceat ei lucru Iperare.Multomagis tjuodab ipfo domino adio-ne furti confecutus fuerit,lucratur: nam Si contra

quia force retentionem ob impenfas habebat Pau c Lcreditoris lus refpondit ‘^. Aliud guoc^ lucrum commodata-■^J^quot;^»i de j.jyj pcrcijpit,co ipfo guod gratis re cómodata vti-tur,nec priufguam vfus fuerit ab eo intempeftiuè auferri poteft,vt Pauluslib.xxxix.ad edidum re-d l.mcommo^ fpondit ^.Hac autemfruduum rei cómodata:ra• «ï^M-^cwtcoj.-^ jgj^£gj.^g^^j^ ^çpQ^jQ obferuatur : nam 8i modaU, 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r deponens dommiu rei depolita: retinet: quare tru dus qui ex ea percipiuntur, ei reftitui debet,hanc enim adionem bonæfidei efte Vlpianus lib. xxx. e ^•ï4-c^aK*adedidum tradicf;3lt;^ideodicendumcfie,frudus tem depo, nbsp;nbsp;^^ hanc adionem venire,amp; omné cauflam amp;nbsp;par-

^'^P^ßiot ’^^’‘’^ “^^ ^^“^^ ’'^^ veniat; quam fententiam Paulus new de gj«. quo(^ lib.v.ad Plautium probat bin frudibus au-- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem

TIT, nil. DE RATIONS FRVCTWM CT^. w7 tem connu merabimus duplum, ^uodfecundum edidu protons confequitur ab eo,qui rcm ex cauf fa incendii,ruinæ,tumultus,vel naufragii depofi-tamreftituerenon vult^. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a l.ùdepo^

^^^jOn folet (inquit Vlpianusi’)locatio t Inonfokt dominiu rei mutare: quo fit vt locator, ^‘’^‘*» qui dominus rei lacatg manet, frudus, qui ex ea proueniût, fuos facial: amp;nbsp;qui-dem,aut opera:,aut res locantur. Si opera: locatæ (uerint,artifcx vel alius quieaslocauit, mercedcs ex fuis operis confequitur:quas loco fruduum ef-fe fupra traditum eft e: condudor veto perfedi 86 « Uhï,û cofummati operis dominus efficitur : omnemque *^‘'t* frudum qui ex codera opere complete percipipo ■ ’ • teft, dominiiiurefuum facit. Sed Si hoc lueratur , ' condudor,fi forte is qui fuas operas loeauit, intra præfinitum tempus opus nonperfecerit, 8lt;^ per cd fteterit quominus perficeret, vt idomne ab eo qui fuas operas loeauit confequatur,quod habiturus foret,fi fuo tempore,fecund um contradus legem, opus perfedum effet, fed amp;nbsp;pecnami adpofitam, fi opuscompletum non cffet,lucrabitur dDeontravd tcumitißU riofi in foluenda mercede condudor raorara fa- p^utus de net ciat,ex die morse vfuras mercedis pFgflari ludicio ^‘’•lt;^^‘2lt; bonafidei compellitur.Rerum veto quæ loean fo l«it,alis funt mobiles,alix immobiles, 8d fiq-uidc

908 DB FRVCTIBVS. LIB. Ill, i mobiles locata: fuerint, vt iumenta, naucs, vcfti-menta,vafa,vel ahæres,locator,merccdes,quas loco fruduum efle fepius repetitumeft,8C.vfuras ex moralucratur :condudor verb his rebus fecundum conuentionem vtitur amp;nbsp;fruitur, locatorem enim hoccondudori prgftare debere notifsimum

eft,vt ei vti amp;nbsp;frui re locata liceat lt;lt;. EÛ quolt;^ qui rem conduxit Caius lib.x.adedidum prouincia-Læo/oJ°'*'* lefcribitt,quod reinominefurti adioneconfecu-tus eft, lucrarimec locator! reftituerecompelli. Si verb res immobiles locate fuerint, intereft,vtruni pr^dia vrbana an rufticalocatafuerint,nam ft vr-■ bana,locator penfiones cofequitur, adeb vt ft prg-’ ' ’do fit qui locauitnihilominusmercedesei debea-

tur,amp;^folutae repeti vt indebita: nonpofsint^. Ik lud enimfatisperfpicuum eft,très eorum qui ru-fticaprædiaconducunt,colonorum fpeciesefte. Aliienim funt coloni partiarii. Ahi mercenarii. Ahi Verb funt qui numnliscolunt. Q^od ad co-lonos partiarios adtinet,certu eft partem frufluu, fecundum conUentionem,pro opera 8C cura colen doagro adhibita,eos lucrarnaliam verb parte do-

mintsaquibus conduxerunr,præftare debere:amp; ft 5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ nihil prouenerit,ipforum colonorum fimul amp;nbsp;do

•‘■'^‘^'^®^ nlihot^m’ebnim damnum efle. At quinumis cblunf/ii frudus omries fuos faciunt,domini verb præfcriptu tempdfibus penflönë ab eis rccipiunt: ■•^^h ■ - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi

TIT.IIII. DE RATIONE FRVCTWM (Tc. too niß per ipfum ftet, quo minus colonus frui pof-fit,vel infolito amp;nbsp;fortuito cafu frudus prxdiorum corrupti fuerint:tunc cnim remifsio penfionis fieri debet “dèd fi fterilitatcm fuperiorisanni quo re ^^^^ mifsio fadaeft,fequentis anni vbertas compenfet, du{io.§-ß uit merces remiffa foluenda cft : nequeenim colonus ^«P^^**^“ ^‘’«‘lt;‘ de damno queri debet, cui immodicum lucru nó aufertur^Quod filabes,vel vredo,vel aliud foli- b I ßunoeo, turn vitium frudus corruperit, hoc damno colo- ‘'^ ni con tingit, quinihilominuspenfionem foluere cogiturlt;.Poftremó colonus mercenarius qui mer- a.ÿ.jjHntc cede accepta altcriusprædium colit, prout fuprà pfPlt;«t«* diximus,mercedem lucratur: omnes verô fru-

pa amp;nbsp;negligentia coloni omnino corrupti fuerint,vel no ita vbc-res prouenerint:tunccnim dominu à colono quan tifua intercft,confc cuturum indu-

QVAE IN CONTPvACTIB VS ex quitus rerum alienarum curaamp;admi -niftraüiofufcipicur,fruduum ratio ha-benda eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tit.V.

De frudibus rerum quæ in mandatum cadunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput I.

Oftrema noftræ diudionis fpe-cies,eft eorum contraduum, qui-» bus alienarum rerum cura amp;nbsp;ad-miniftratiofuCcipitur: in quitus frudusquotj veniunt,vt in man-dato. Cùm enim mandatum fit bonxfideijfolo^ confenfu perficiatur, cofequens, vtfimulat^quisfola voluntate mandatum alte-rius fufcepit, ad illud perficiendum otligatus fit: quod fi non perfecerit, omnem vtilitatcm ,omne

lt; l.ß procura xxxi.ad edidum fcritit rf.Sed fi mandatarius, vt dumemeritjOmnes frudus quos ex codera fundo confecutus eft,raandatori officio iudicis præftare B Udern.^- ß eura oportere,idem Vlpianus air ^Simili modo fi ex fH«Joÿ.j Je procurator meus pecuniam meamfœnori dedif, Ubeo manda, yQjrafque confecutus eft,confequenter idem Vl-

TIT. V. Q^VAE IN CONTRACTIBVS CTc. 211 planus tradit lt;lt;j debere eum pr^ftarc, quantum- *lt; i-idernqi-i fi cunque emolumenti fenfic : etiam fi ci vt fanera- ^^°^'*^^^°'''* ret minime mandauerim; nam bonafide! hoc con gruit ne de alicno lucrum fentiant : quod fi non exercuit pecuniam , fed ad vfus funs conuertit, in vfuras conuenietur, qua legitimomodo regiorii-busfrequencanrur. Dem^ Papmunus anJi vfu-ras exegit procurator,S^ in vius fuos conuertit,ex moravtiqj vfurasmihi pendet, quod 8^ Vlpiano videtur^. Adeoaute vfuras quas procurator meus b d.^.ßprocu ex pecunia mea confecutus eft, mihi reftituere tc- ‘^‘'^°^' netur,vt etiam fi madauerim, vt Titio pecuniam meam gratuitam daret,8C fine vfuns crederet, ifi^ no fine vfuris crediderit, eas tarnen reftituere de-beat:quâuis fi periculo fuo credidifTet, ceflaret in vfuris madati acSio, id^ VIpianus amp;f Labeo probant c. Econtrariofi procurator properficiendo ^ d.Udent.^.ß mandate pecuniam fuam impendent, ide Vlpia- m4ndwero» nusfcnbit,non id tantum quod impendit,fed etiam vfuras eum confecuturum. Vfurasautera non tantum ex mora admittendas efte dicit, veru iudicem æftimare debere, fi exegit à debitore fuo quis,amp; foluit, cum vberrimas vfuras confequere-tunsquifsimum enim erit, eius rationem habeti. Pra:terea vt in ca:teris negociis gerendis, ita S^ in litibus,bona fide qui madatum fufcep_it,rationem reddere debet, Ita(j quod ex lite confecutus erit,

fiue principaliteripfiusreinomine, fme extrinfe-cusobcamrem,Caiuslib.iii.ad ediâum prouin-4 I. qui pro» ^£ j^ feribit lt;lt;,debcre eu, mandati iudicioreftitue-pno.^.procura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i \

tordeprocu, rcivlqueadeo vtli per errorem aut iniuriam ludi cis non debitum confecutus fit, id quo^ redderc b Lquodprocu debeat.item Papinianus lib.ii.refponforum aitt, rator eo.tit. gy^j^ procurator ex re domini mandato no refra-gantefiipulatur,inuito procuratore dominuspe-tere poteft,pcr procuratorem quoque nos non fo-15 retmere/ed Si adquirere aâiones,Paulus lib.i. Mannalium refpondit.Poftremô non folum fru-dus quos percepit, fed etiam quos perciperepo-tuit,mandatarius præftare debet,procuratorem « I. procurato enim no tantum dolum fed etiam omnem culpâ rXrc^Z7ro« P*-^^^’^^ debere, Impcratores Diocletianus amp;nbsp;Ma cura, ximianus referipferunt

Defrudibusnegociorumgeftorum. Cap.IL Ademfruduum ratio habéda eft,cum quis fine mandato amicitia duâ:us,ab-fentis négocia gefsic ; hic enim omnes ^fru(Sus,omnia emoluméta, omnia de-Di^,qugcunlt;j ex his negociis retinct,negociorum geftorum aphone reftituere tenetur : amp;nbsp;ita Gains fentùdenego bb.üi ad edidum prouinciale refpondit «i. Apud

Vlpianum quoque lib.x. ad ediäum feriptû eft e, b^^*”'*^*”' quot;^^ ^“’^ négocia, quæ cuius cum is moreretur fue-dènelo^^cfi, rint,gcft'cnt, amp;nbsp;quid poft mortem accefterir,vt pu

ta partus,St fœtus,amp; frudus, amp;^ quod ferui adqui-fierut, in iudicium negcciorum geftorum venire. Amplius fiquispecunia:negocium gerat, vfuras eum prælhre cogi, Paulus libr.i. fententiarum re' fpondit «t. Prætcrea G fundum tuum, vel ciuitatis 4 l.Utiseo. petiero,negocium tuu, vel ciuitatis gerens, amp;nbsp;am-pliores,quam oportuerit,frudus, confecutus fue-ro,hoc ipfum tibi vel reipublicæ præftare me de-bere,Vlpianuslib.x.ad edidum refertjicet pete-re non potuerim.Item Paulus lib. xx. adediâum ait ^, Si guis négocia aliéna gefens, indebitum ex ^ ^ ^ ^^.^ ^^ egerit,reftituereeum cogi. Non folùm autem fru goda denego, dus guos percepit, fed enâ guos percipere potuit, amp;^ß, negociorum geGor reGituere tenetur: nec tantum fortem,verumetiam vfurasex pecunia alienaper-ceptas eum pratftaturum, Paulus libro.ii. ad Ne-ratium notât«: vel etiâ cas quas perciperepotuit,, , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ç c tatquindt» quam fententiam Papinianus lib.ii.relponiorum r« de nego, probat lt;^:nam negociorum geftor culpampræGa-gc^-redcbef.S^ talem diligctiam amp;nbsp;curam rebus alie- ^‘’J^^^^'f^f nis gerendis adhibere, qualem diligentifsimuf-quifque paterfamilias rebus fuisadbibere folet. Qimd amp;nbsp;ab Vlpiano libro.x. ad ediäum refpon-fumeft «.Contra negociorum geGor,fipecuniam ^jfJf|ó. ^* fuam in aliéna négocia gerenda impenderit, vfu- ^cfl, ras quas ex ea percipere potuiGet {ecudurn Pauli ƒ /• ‘«(Ç«« nalu fententiamfa domino negociorum repetet. dclc^a^cT

De fruftibus qui in rationem tutclæ veniunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caput.III.

AEc autem qua: de procuratore amp;nbsp;ne-|gociorügeftoredicimus,in tutore quo-J J,'que amp;nbsp;curatore obferuadaerunt: tutor iy^^ÄMemm, quiequidex rebus pupillaribus, vel curator ex rebus aduki,furiofi,aut alterius,cu-ius curam gefferit, confecutuseft, iudicio tutelæ vel negociorum geftorum aciione reftituere eum

*lt; tot.tó.t^etM debere,exploratum efl:“. Hocamplius cumculpa ^^^en^^°'^^~ ^^’^’^ praftare tutores 8ó curatores debeant, fru-dus non folum quos perceperunt, fed etiam quos percipere bona fide potuerunt,eps reftituros Mo-^^quot;Ï^Tdeftinus lib.ii.refponforum fcribit ^. Imperatores quoq^ Diocletianus amp;nbsp;Maximianus ita refenpfe-rut c, Q^iequid tutoris dolo vel lata culpa,aut Ie-

ni.tuto.

c l.quictluid C,arbi,tute,

uùfeu curatorisminores amifcnnrj vel cû poflent non quxGerintjhoc in tutelæ feu negociorum ge-ftorum indicium venire, non eftincerti iuris. Pecunia etiâ quam in vfus fuos tutores vel curato-rcs vercerunc,vfuras præftabût. Item fi vfuras ex-aélas tutor vel curator vfibus fuis retinuerit, earu vfuras agnofcere en oportet : fanè enim parui re-ferre Vlpianus ait, vtrum fortem pupillarem,an vfuras in vfus fuos conuerterit. Item fi tutor pro conrutore condemnatus fuerit,eas vfuras prxfta-bit, quas ex fua adminiftratione pr^ftare cogere-tur.

tur,id^ in eum diem quo tutela reftituit. Sed etfi in emptionem prædiorum pecunia depofita fue-rit,8^poft depofitionem tutores comparare præ-dia neglexerint, incipiêr, amp;nbsp;fi moram fecerint de-poiitioni pecunia: cos fimiliterprxftaturos vfuras Vipianus refpondit'^.Econtrariofipecuniamfua . m vtüitatem pupiili,vel adulti tutores, vel curato repertonu.^. resimpenderint,earum vfurasconfequcntur:id^ ft pofldepeß-tandiu quandiu tutored, amp;nbsp;poli finitam tu* tilt;»^^gt;n dead-telam quoad ei pecunia reddatur, nee de

quod fibi debicum erat, cofequi poflet:tuncenim non debe ri vfurasidem Vl-pianus refpon-dit^

IVRISCONSVLTl DE FRV-dibus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lib.IIII.

DE FRVCTIBVS QJI IN IN-tegruni,reftitutionem,reuocationem,rcfcif-fionem,vel redhibitionem veniunt. Tit.I.

Tfi emptio, yêditio, permutatio, ftipulatio,donatio,dos,exteri dc-nilt;j contradus, dequibus fupra diétum eft: item legata lixredum inftitutiones.alü^ adus Icgitimi firmifsimo amp;^ gentiü,amp; ciuili iu

re ftabibantur : interdum tarnen iuftis de cauf-fis vel reuocantur,vel refcinduntur, vd per in in-tegrum,rcftitutionem infirmantur. Quare cu fu-perioribus libris tradatum fuerir,de ratione fru-duum,qua:in omni legitimo adu pafsim obfèrua tunneceffanu effe exiftimauimus, de rationefru-duu, quæ in eorum reuocatione,redhibitionc,rC’ fcifsionc,vcl per in intcgrum,reftitutionc,infïrma tione habetur differ ere Ju integrum autem reditu tio

TIT. I. DE FR.VCTIBVS IN IN TEG. amp;e. 217 tio multisde caufsis cocediturJmprimis ex cauf-fa xtatis minoribus.xxv.annis: nam cum inter o-mnes conftct fragile efle, amp;nbsp;infirmum huiufmodi attatis confilium,S^ multis captionibus fuppofitu multorumt^ infidiis expofitum auxilium cis pretor lt;lt;pollicitus eft , 8C aduerfus captiones opitula- ^ u^^eimnt» tionem. kaij verbi gratia,fi in vendendo fundo cir i^.M, cunfcriptusfit, minor reftituerur,iubebitlt;j prætor fundum cufrudibus reddere, amp;nbsp;ita Pauluslibr.i. iententiaru fcribit ^. Item fiin dandalibertatcmi b 1.quadßmi nor lefusfuerit,vtilis de dolo adio dabitur in id, “®^ƒ'^^ quot;^‘'* quod eins interfuit,no manumitti:amp; quicquid ha beret fi non manumififlec Vlpianus lib.xi. ad edi dum probat c,id ei pra:ftandu efle. 5ed etfi minor e i.«frttM.ÿ4. ex fua pecunia,vel aliéna, quam mutuam accepit w.ht. prxdiû plurifquàm oportet emeric,Caius iibr.iii. adedidum prouinciale refpondit lt;i,venditorem, d i.p4tri.§.fi non folum prgdiu fed etiam vfuras,quas ex ca pe- f^cumà eo,tit^ cunia pcrcepit,vel perciperepotuit, reftituere de-berc.Vlpianus etiamlib,vi.opinionü%Cum qui- f hminoral, dam minor viginti quinque annis praedia patris^^^^^ fui ob débita rationis tutelg aliorum, quàm pater adminiftraucrat, infolutum inconfultc dediflet, rcfpondit,ad fuam atquitatem per in integrum re-ftitutionem rcuocandam rem efle vfuris pecunig, quam cóftiterit ex tutela deberi, rcputatis,amp; cum quantitate fruduum perceptorum compenfatis.

A Lppradium tat refcriptum huiufmodi ‘^.Si prædium rufticum c. de pradi.mi ^^j fuburbanum , quüd ab vrbanis non loco fed qualitate feccrnitur, in pupülan ætate conftitu-ta tutore authore, vel adultaline decreto prarli-disprouinciæpn qua Uturn eft, vendidifti, fecun-dum fenrentiam fenatufconfulti dominium eius. Cue ius à te difcedere non potuif,fed védicationé eius 5d fruduum, vel ns non cxiftentibu5 condi-dionem competere conftitit. £t hæc vcra funt,ni

Cemptor qui à minore emit, eu minoré efleigno-rauerit: nâ relcriptodiui Gordiani ita expreiïum ( LpeStra.C. c(p^ 1 contra amplifsimiordinis decretum polfef viMeTpM Holmes tuæ ddira da; funt, conueni earum pofleflb àeert.copara, rcm,vt fi ita probaueris geftum amp;f poflêlsio retra-hatur,amp; fructus vniuerli reuocentur,fi non bona. fideemptorem fuifle qui emit,confliterif.

Defrudibus àminoreei aduerfus quem in integrum reftitutioncm obti-nuitreddendis. Caput.II.

‘'‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem minor per in integrum refti

^^j^B^pit, ita ei aduerfusquem in integru eft reftitutus,quicquid ex re illius percepit bona fide Sé locupletior fadus eft, reftituere tenc-tunnam amp;nbsp;eum qui poft aditam hæreditatem re-ftituitur, Vlpianus ait c,prxftare debcre,fi quide» . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæredi tatet

TIT. Ï. DE FRVCTIBVS IN INTEG. CTc. 2« hæreditatc in rem einsperuenit,nee perntperim-becillitatemxtatis.Rertitutionemenimitafacieii ’'' ''’.I dam ede vtvnufquifque integrum ius fuum reci- ' 'J piat,PaulusIibii.rententiarum ‘‘ refpondit: quare ^ ^^g^ß^^ eum qui à minore emit, iubebit praetor pretiû re- nor.§.rejlitt(» cipere,nifî tune dederir^ cum eum perditurum nó ‘'^^^’^'^ ignoraret,ficuti facit m ea pecunia qua: ei cotum-pturo crederetur.Idem ait ^,quanuis neque diftra ^ here neep obligate tutor papilläre prgdiu pofsit,fi 5J^ÿ”^“Jƒ’ tarnen errore lapfus vendiderit, amp;nbsp;pretium acce- reb.eo-qwfn6 ptum creditonbus paternis pucri foluerit : quan- ^“^^’ ^^'^^. dolt;^prxdium dominocumfruftibus vindicanti^ ”* nbsp;nbsp;?

doli exceptio nó inutiliteropponitur pretiumjac medii temporis vfuras,quf creditoribus debentur nonofferentijfiex cæterisfacultatibus eius folui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'“

æsalienum nó potuerit.Diuusquoi^ Antoninus.....^^^ ' referipfit«eum quireftituitur,ficutindamnomo « ï.»nic4.c.de moratur, ita nee in lucro morari debere : Ó^ idco ^l^f*^ qulcquid ad eu peruenit, vel ex cm pwon e, vetex rclUtu, venditione ^ivelexalio contraéfu hccdebet reftt-tuere.Sed amp;nbsp;eum minor, adrithæreditacem amp;rc* ftituitur/moxquicquid adea.ex hærcditate péri uencrityhoc eum pr^Hareconucnit. Similiter diui Dioclcnanasamp;Maximianus refcripferut li^eum j ippr^n^t qui à minore emir, h ,pbare potuerit adivciliiates. c.deprxdi. mi minoris cefsifle pecunia, quam ;pïiewtioco:num;e-?'°‘/'quot;^ rauit,5doli exceptionisauxilio prctiumïcumivfu^”'’quot;“^'quot;*’^-

ris fcruare poffe . lidem Phorminio ira refcripfe-4 I.uffrc.cJe runt'^jVtere viri prüdentilsimi Papiniani refpon ue^decî^’^non“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quorum præcibus mentionem fc-t^naa., cifti, fententiisac doli mali exceptionem opponc pretium ob eorum debitum folutu probans,fi for-temcum vfuris,quæfifcodeberentur,pupilli non offerentesfundos prouinciales,citra decretû pra:-fidis venundatos cum frudibus pétant.Huiccon

fentaneum eft, imperatorum Valentmiani amp;nbsp;Gai B L nanfolum licni rcfcriptum huiufmodi B^ Si tu fratribus tuis c.depr^di.mi fm^Juu, p^j. tranfadionem dedifti, védicareeum potes: fed amp;nbsp;Ii quid inuiccm ab eis ex eodem pa-étoconfecurus es,id mutuo reftitûere debebis. Di

uus quoq? Gordianus in candem fententiâ ita re-pd «mà « ^c”pfi^ «,Cùm proponas curatorem patris tui fine tiabue» interpofito prêtons decreto,prædium rufticû hæ-redicreditoris,feucuratori eius deftinaife venun-darc,eam^ véditionem deceptum pattern tuu ra-,; tam habuifle,fi minore prctiodiftraâu eft pr^diû, amp;nbsp;incofulto errore lapium pattern tuû perperam venditioni confenfum dedifte conftiterit,non abs reeritfuperfluu pretii in copenfationem deduci, quod præfidis prouifione fieri cóuenit,cuius folcr , Vj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiæ congruum eft, fi diuerfa pars bonam fidem no ht ^ •lt;' nbsp;nbsp;nbsp;ampleâatur,in arbitrioeius ponere, an velit pof-*^'quot;' Icfsionem cum frudibus reftitucredta vt foencbris pecuniacum competentibusvfuris reftituatur.

Dc frudibus qui in reftitutionem ex caufla metus veniunt. Caput.IIJ. Etus etiam cauffa reftitutionem in in-

I tegrum prxtor poUicetur, ait cnim lt;, ^ l.iqMdnt^ Q^d metus cauffa geftum crit ratum t^f, non habebo.Si quis igitur metu copul-fus,ancillas,pccudes,fundos,aliafvc res alienauc-rit,non folumipfas res metu extortas, fed 6^ partus ancillarum,amp;f fœtus pecorum, amp;nbsp;frudus,amp; 0-mnem cauffam reftituioportere, Vlpianuslibro xigt; ad edidum fcribit. Necfolum cos qui perce-pti funt,verum fi plus ego perciperepotui, ^ P^*^ tol co meturn impeditus fum,hacc quoque me confecutu rum, idem Vlpianus tradit c. Si quis autem quod metu extorfitnon reftituatin quadruplu iudiciu, p4t{„,* in eum pretor pollicetur, quadruplari autem id quati ea res crit cum frudibus amp;nbsp;omni cauffa, idé Vlpianusdrefpondit.Paulusitcmlib.v.ad Flau- ^ /./i,„„fx. tium ait e,Si vi metufve caufla rem tradanon ali- ceptionc^^H* ter mihi reftituiffe videtur, quam fi frudus refli- ^[^^^^^^^^\ tuat,nec mora mea mihialiquid aufert. Jdemlib. e'^iu^deamus* xi.ad edidum siitf^ Qm poflefsionem nó fui fun ■L itern ß «t di tradidit,non quanti fundus eft,fed quanti pof- fy^quot;^ j. fe(sioeius,quadruplunivel fimplum eófequetur, [^ ƒ^^l^o» aftimatur cnim quod reftitui oportet, id eft quod «o# quod me». abcft,abeft autem nuda poflefsio cu fuis frudibus, *^‘‘“’ quod'amp; Pomponio placet.

Olus quoquereftitutioni in integrû Io-cû facit,pretor cnim •* aduerfus varias, Slt;^dolorosqui aliisobfuerunt,callidita te quadam fubuenit,nevclillis malitia fua lit lucro(a,v.el iftis fimplicitas danofa,Qium-obrem qui dolum commifit, quicquid adeum ex re al tenus peruenit reftituere debet, vt Caius libr, bl.ihf^cojit. iiii.ad ediclum prouincialerefponditt: amp;nbsp;nifi re* c i.arbitrio ftirutiofiat Pauluslïb.xi. adediclum ait«,quanti ^quot;•^“’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ea resell,condemnationem fequi.ln hæredé quo^

d Lm heredé doiolï eatenus daturu fe eam achonc pretor dpo^ eo.ut. licetur quatenus ad eum peruenit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

1 De fruâibus qui in reftitutionem ex cauffa abfentiæ,vel alia quauis luftacaufta veniunt. nbsp;nbsp;nbsp;Caput. V.

Lia eft in integrum reftitutio, ex caufta e Liex quii,^ ^^^^labfentiæ eiPrgtorenim læfum lus per id tatij nMo, tempus,quo quis reipublicæ operam da . , i^^^^te^bat,veladuerl0cafulaborabat,reftituit:

c necnon amp;nbsp;aduerfus eos qui vel abfentes reipubli-‘ cæcaulfa.fuerant,velapudhoftesdetenti,in integrum reftitutionem cócedit,ne vel obfit, vel pro-’ quot;nbsp;• n, lït,quQd enenit. Quareeura qui per captiuitatena ' fundi poflefsio’né vél vlusfrudus quafi poflefsio-nemamilitreftituendumefîe,Vlpianuslib.xii.ad s'il i- i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* edidurn

ediäum refpodit ^:amp;: frudus quo^ medio tempo- 4 LaUpr^tot re ab alio ex vfiifruduperceptosreftirui, »quo pu 4'item Hex tat,id(j 8C Papinianoplacet, Idem Vlpianuseodé ^^♦«*P»m* libroait^Jn adionerefciflonaquaeaduerfusmili 1, /.necnou-fi* tern competitj^quifsimum efle,eiusquoqj tempo ji^co.tit^ ns quo abfens detenfus non eft, frudus eum præ-ftare,ergo d' militi debebut reftitui,amp;^ vtriqj adio erit,videlicet vt ne cui officium publicû,vci däno vel cópendio fit:quam fententia Póponius quoqp amp;nbsp;Africanus probant 5 nofolû autéin reftitutio- ^ ^^.^ ne qua; ex cauffa abfentia: datur hare ob (cru an da erunt,fed in omni prorfus reftitutione,qu^ à prz-tore conceditur ex generali illa claufula lt;*, Si qua ^ ^ ^.^ ^ j^p.^ mihi iufta cauffa videbirurin integrum reftitua. ctß-^-ßso.tit^

De fructibus rerum qug in fraudem credi-torum abenata: reuocantur. nbsp;nbsp;Caput.VI.

^^ =^^N Fauiana etiaadionejÓCPauliana,per 3 nbsp;nbsp;nbsp;^^^® H^f ^“ fraudem creditorum alie-

nata fuut, reuocantur, frudus reftituurt cur: nam pretor id agit vtperinde fine omn.ia,atquefi nihil alienatum effet,quod non eft iniquum , nam80 verbum,reftituas, quod in hac re pretor dicit, plenam habet fignificationem,vt ^ tuid^mut^ frudus quoque reftituantur: amp;nbsp;ita Pauluslibe.v. ^^«7«. ”* adPlautium fcripfit ^^ Eodem modo Vlpianus f i.aitpretor aitf,Per hanc adionem res reftitui debet cum fua j^ Pquot; hMede cauffa amp;nbsp;frudus nó tantum qui percepti funt,ve- ff^^^^gl^^g. \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’ rum

rum Hi quoque qui percipi à fraudatore potucrut, veniunt. Partum quoqueinhancadionem venire veriuseffe puto. Pr^terea generaliter fciendum eft,ex hac adione reftitutionem fieri oportere in priftinu datum, fiuc resfuerint, fiue obligationes, vt pcrinde omnia reuocentur, ac fi liberatio fada nó effet propter quod eriam medii temporis com-modum,quod quis confequeretur liberatione no faâa,præftandum erit,dum vfurg non prüften tu r, fi in ftipulatum dedudg non fuerint: aut fi tabs có tradus fuerit,in quo vfurg dcberi potucrut,etiam non dcdudac. In eandem fentétiam Vcnuleius re-fpondit^jOon folum rem ipfam alicnatam reftitui oportere,fed etiam frudus qui alienationis tépo-rc terra:coherent : quia in bonis fraudatoris fue-runt.Item cos qui poft inchoatum iudicium recc-pti funt medio autem tempore perceptos in reftitutionem nó venire.Item partum ancillxpcrfrau dcmalienataE,medio tempore cditû,in reftitutionem non venire,quia in bonis fraudatoris no fuc-rit,Proculus ait ^’,fi mulier poft alienationcm con-ceperit,amp; antcquam ageretur,pepcrerit^ nulla cffc dubitationem,quin partus reftitui non debeat ; fi verocu alienaretur pregnasfuerit, pofte dici par-turn quo^ reftitui oportere: frudusautem fundo cohæfiftè no iatis fe intelligere Labeo ait lt;,vtrum duntaxat qui maturi,an etiam qui immaturi fuerint,

TIT. t DE FRVCTIBVS IN INTEG. i^c. li’S rint,pretor fignificet:cæterû etia fi de his fenfent, qui maturi fuerint, nihilo magis poffefsionem re-ftitui oportere: nam cû fundus alienaretur, quod adeum eiuf^fruâus adtineret, vnam quâdârem fuiffedd eft tundum, cuius omnis generis aliéna-tionemfrudus fequantur,nec eu qui tempore hy-berno habuit fundum cêtum, fi fub temporemef-fis vindemia: vefruduseius pofsitvêdere deeem, idcirco duas res,id eft fundum centum amp;nbsp;frudus deeem habere eum intelligendum, fed vnam rem habere, id eft fundum centum, ficut is quolt;^ vna rem haberet, qui feparatim folum ædium vende-re pofsit. In Fauianam etiam 8^ Caluifiana adio-nem, per quam,quæ in fraudem patroni à liberto ’ alienata funt,reuocatur. Vlpianus ait ‘lt;,etiam fru- ^ u.^.ß^uU dus venire qui funtpoft litem conteftatam per- infrau.^atro^ ‘ cepti, amp;nbsp;Martianus libr.iii. regularum fcribit. Ingt; Fauiana amp;nbsp;Caluifiana adione rede dici etiam prg

• ‘di’j ho !p : re,fuprdoften : iA ‘o^fo-qn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ ''quot;«T;gt;■-q ifliîuîir diniUJ..'l ''i ' '1»: :!''quot;! ■•1 quot;quot;j ,„'l

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ff De

De fruflibus, gui in reftitufionem ex cauf fafolennium omiHorum vcniunt. Cap.VIL

Roindecùmres aduerfuspræceptalc-gum alienatæ reuocatur, fruétusetiam in reftitutionem veniunt.Si guis enim prætermifsisfolénibus, amp;nbsp;nonferuato iuris ordine ecclefiaftica prædia donationis, vel emptionis,feu commutationis,titulo, vel cuiufcu gue contradus,alterius nomine adguirere, vel ha bere ten tari t,omnem huiufmodi frudum proprig temeritatis amittat, 8d pretia guidcm,amp; munera: guæ eius rei gratia data fuerint ce conom is hue a-liisguibufcunlt;jperfonis,Imperatores Leo amp;nbsp;An--«lt; I j«amp;fgt;M«j.$, themius conftitueruntlt;lt;,eccjcfiae lucris Sd commo» f^n^ r^^’^^^ ^lt;^î“*”‘P‘^æ^*^ autem, amp;nbsp;in bis omnia eonfti-tuta ab iphs clericis, amp;nbsp;temporalibus œconomis, cû frudibus,feu penfionibusamp; acccfsionibusme-dii temporis vendicanda effê,vt tanguam penitus à nulloempta vel vendita teneantur.Simili modo t (tuto.^ r« 3iuus luftinianus coftituit ^,eum gui rem ccclcfia-fana ^ecï^.i. Ibcam,aut ptochicâ emere prgfumpferit pretio ca ^uia ueri lt;«- dere,amp; rem guam acceperit, cû omni incremento tben.àenonat mcdii temporis res reftituere debere . Item fi guis ^^^ débitonsfifei folennibus fimilitemon ferua-tis emerit,rructus guogue rcltituere tenetur.vt rc-t U c.defid. feripto diui Alexandri contincture; guod eft hu-Sjî^rfr **’ß®o^^’ QhP^ In libellura contulifti procurator

4 J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U:

H naco,ad cuius officium defiderium tuum petti-net, allega,cui fi probauern non authore procura-tore,vel eo cui vendendi fuit facultas,nc(j habitis haftis,nc^ omni ordine perado, venditas res effe, 80 id quod ex cauffa iudicati debes exolueris, re-fciffa venditione mala fide fad:a,eafdé res recipies, cum fructibus quos ad emptorem mala fide perue niffe vel peruenire debuifie conftiterit. £adcm ra tione fi quis rufticos cenfitófque feruos abfque gle ba coparauerit, dim Valentinianus 8d Valens có- . gt;nbsp;ftitucrut ‘‘,non folùm feruos,fed etiam ea qua: per ^ ^ quemadmo ipfos adquifiuif.vel adqrerepotuit, reftituere de- d!i.c,de4ÿ‘i^ bere.Sed etfi teßamentu nullius momenti elfe de- ^ “”ß* claretur,irritûvefiat vel infirmctur,frudus quo(j à fcripto harede fimul cü bæreditate reuocari fu-pra demonflratum efl.

^^ fcnatufcólulto Vel-^jimbeciUitati fceminarum fub- bU-^-tototi^ ne pro abis intercédant : amp;fi re ^d fenatuffon^ ^^î^tâipfa intcrcefferint ipfam intercefsioné j Vt irritam,SC nullius momenti reuocari:in qua re- i*-* uocationc etiam frudus veniunt.Vnde Poponius lib.i.fenatufconfultorum fenbit c.Si mulier rem à c I.ftmuïier4, fe pignori datam per intercefsionem reciperevé- y^jJ^*^*“^ lit,frudu$ etiam liberos earn receptura.Hue perd

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff ii net

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4

’iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE PRVCTIBVS, LIB. IHï. net imperatons Gordiam refepptu talelt;lt;. Si fciés creditorrà manco^pter jppnû debitû fundû mu-liens, licet ea cofentiente pignon accepit, propter fenatufconfulti auxilium vendendoeum, dominium mulieri auferre nequiuit: tibi(j fi matri hæ-res extitifti, eundé fundum cum fruâibus vendi-canti, pretiû reftituere necefie eft. Per contrarium creditori in veteré debitorem adionê^reftitutoriâ i Lpmulier' ^^” æquum vifum eft, per qua debitum vluras^ Si ç.4d VeUeia, omaemaccefsionem,caulTam^ confequitur ^..

Defruâibusquiveniuntinrefticutio-nemexcauflaerroris, Caput.IX., Roinde iuftum ecrorem, probabilem^ ignorâtiam, inter capteras ex q^uibusre uocatio conceditur eau fias enumerari neminieft incognitu , vt ecce fiquis m-

debitum per errorem foluent repetere amp;^ reuocare id quod fol uit poteft:neç fold id ipfum quod per errorem in con fui te foluit:fed etiâ frudus eius re-« luideamus petitivrPaulus lib.v. adPlautium fcribit «.Jdem ^.itemfiinde^ 11b.X. ad Sabinum indebiti foluti condidionê na ^dï’fnMUide '’^^’^^^^’^^^^rcclcputatlt;•amp;idcoetiam quod rei fo ^didùindebi. l^tæ accefsit venire in condidionem, vt puta partus-q ex ancilla natifunt: vel quod alluuioneac-.’rv.;..im 1»^ ? cefsifdmmoamp; frudus quos is cui folutum eftbo-t .1 irüwü n na fide perçeperit in condidionem venict. 5ed in rclponfo obiter animaduertendum eft, 7 nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 4, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;percepifte

percepifle bona fiele eu dici nongui opinione do-mini percepit,fed qui feiens fe dominum noneffe vt difigens adminiftrator rei aliens,ex re ipfa iu-ftè amp;nbsp;honefté percepit.

fa non fecuta veniunt. Caput.X. ^Rœtcrea datum ob cauflam,ea nó reçu-ci ta,reuocari poteft : amp;nbsp;nó folum res ipfa quaedataelljfedetia frudus eius in re-Ihtutionem veniut: veluti fi fundus do

tis nomine traditus fit, 8ó nuptiæ fecutæ non fue-rintjCondidione cum frudibus repeti poffe lulia-nuslibr.xvi.digeftorum refpondit‘^i idemqg iuris i^^^-p^^^ efleaitde ancilla, amp;partueius. Eodémodo Pau- here de codid» luslib.v.ad Plautium probat fgt;,fidotis cauffafun °^i^‘^‘*^' dus datus fit renuciataadfinitate Frucius quoque refpon,^ufu* reftituendos efle:vti^ fi qui percept funt eo tempore quo fperabatur adfinitas, fed Si pofteriores fi jn re mora fiat,ab illo qui reddere debetomnimo-do reftituendi funt:fed etfi per muberem fiet quo-minus nuptiæcontrahantur, magis eft vt debeat frudus recipere:ratio autem h£C.cft,quod fi fpon-fusnon conueniebatur ad reddédosfruâus,licuc-rateinegligerefundu.Item fifundus cauffa mortis donatus fit:3d cauffa defecerit, quia conualuit donator, frudus reftituendos effe fuprà expofui-musJdem probandu ent de fis qua fine cauffa da

ta rciiocantur. Idemetiam dicemus défis qua:ob turpé ex perfona accipfentis cauflam reuocantur: nam amp;nbsp;frudus reftituendi funt: dû tarnen merni-l uotics ’^^“^^^ pecuniam ipfam tantum,non etiam vfii-i cZ^^lob^. *quot;^^gt; P^^^ poffe : 8d ita imperatorum Diodetiani 8^ tw.cauff. Maximiani refcriptocontinetur4.

I^^^^Llud nullam habet dubitationem, pof-interemptorem amp;nbsp;venditorem conue ^^ intra pr^ftitutu diem aliusme-b^^^ghorem conditionem adtulerit venditio refoluatur,quo cafu frudus quolt;j reftitui debent. Nam quod fuprà didu eft, frudus interea captos priorem emptorem fequi,Vlpianus hb. xxviii.ad « l.itemquoi Sabmum aic ^jtoticsverumefl'ejquoticsnullusem-d/n«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^°^ exiftit,qui meliorem códitionem adferat: vel falfus exiftat.Si vero extitit emptor pofterior,fru-d dd itê^uod dusrefundcre priorem debere conftat venditori, eo.tit. idcg à luliano refpófum eftc. Idem Vlpianus ‘^ eo-e Uum ^»i dem loco ait,fundo in diem addido, amp;( coraodu, ^^'^^^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si incommodum omne ad emptorê pertinere, an-

tequam venditio transferatur: Si. ideo ft quid tune vi aut dam fadum eft:quâuis melior conditio al-lata fuerit,ipic vtile interdidum habebit: fed earn adionem^ficut frudus,inquit,quos percepit, vendit!, iudicioprazftaturus eft . Idem Vlpianus libro - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XXXÜ.

xxxü. ad edidum refert «imperatorem Seuerum *lt; iMpf^^io^ refcripfiflc jfrudus in diem addidæ domus cùm ‘^'^*^* melior conditio fuerit allata venditori reftitui nc-ceffeeiTe.'Sed etfi emptor alium non idoneû fubie cerit,P aulus libr.v.ad Sabinum fcribit fc,fenó vi- b l. pneudUot dere quemadmodum priori fit emptus, cum alia '^^^I^oi^fo f^gt; venditio amp;nbsp;vera poftea fubfecuta fit : fed verû effe ’ ' venditorem deceptum exvendito, adionem habe re cum priore emptore, quanti fua interfit id non effe fadu,per quam aâionc 8d frudus quos prior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* emptor perceperat, amp;nbsp;quod deterior res culpa vel dolo malo eius fada fit,recipiet veditor: amp;nbsp;ita La beoni SC Neruxplacuit e. Verum fi quis extiterit c d.l.ßuthüt qui meliorem condttionem adferat, deinde prior *‘”^* emptor aduerfus eum licitatus fit, amp;nbsp;penes eu em-ptorem manferit,Vlpianus libr.xxviii.ad Sabinu dubitaripofie ait‘J,vtrü frudus ipfe habeat, quafi lt;* d.ï.itêciuod nulla meliore conditione allata: an veto vendito- '^-^o-fi^' ris fint,licet eadem fit perfona qua? meliorem eon-ditionem adtulcrit,amp;’ putat venditoris efie,nifi a-liud adum fit,in quam fententia Póponius quoqp inclinât c. Illud notandu eft quod Paulus aitf,nó ƒ ljJ‘„f„j,^^ ideo meliorem conditionem allatamvideri,fitan tor4.ß.eo,tih. tundem pretium alius det, hoc ipfo quod frudus cum non fequuntur, qui fecuturi eflentpriorem cmptorem,quia id non agitur inter emprorem Si venditorem.

' Defrudibusquiin redhibitionem expaêo legis comraiflorix veniunt. Caput.XII, Ari ratione rcfoluta ex pado legis com mifforiæ venditione frudus etiam refti tui debereexploratum eft : nam vt Ne-ratiuslibr.v. iMcmbranarurefpondit“.

cowH^ *^^’ Legefundo vendito dida,vt fi intra certum tempus pretium iolutum non fir, res inempta effet:de frudibus quoqj quos interim emptor percepiflet hoc agi intelligendum eft, vt emptor interim eos fibi fuo^ iure pcrcipiat: fed ft fundus, Arifto exi-dd.ldege. ftimat ^venditori de his indicium in emptorem dandum cfte:quia nihil penes eum reßdereopor-tcret ex re in quafidem fefelliflet,Sceuola quoque el.dekgeeo. de lege commiflbria interrogatus ita refpondit «^z ft per emptorem fadum fit quo minus legi parere-tur,amp; ea lege vti venditor velit, fundus memptos fore,8ó id quod arræ,vel alio nomine datum effet, apud venditorem remanfurum,nec id quod accef furum didum eft emptori deberi.

De frudibus qui in refeifsioneex cauffa padi de retrouendendo veniunt. Caput.XIII.

1Û conuenire,vtvendi e velmodo remfuam ^'^ veditam ab emptore repetere, amp;nbsp;in fuu ^ dominium reuocare liceat : quo cafu ff conditio impleta fuerit, frudus reftituendi funt.-Nam

Nam imperator Alexanderlt;lt;,ita rcfcripGtjSi fun lt;lt;nbsp;^ÿ-C. de dum parentes tui eakee vendiderunr vtfiue ipG, ^‘‘^'‘^quot;^P^o-cruendUo. liue hæredeseorum,emprori praetium quadocun-que,vel intra certa tempora, obcubflent, reftjtuc-retur/ecg parato fanstacerc condidioni did^ hz res emptoris non paret, vt contradus fides ferue-rur,adioprgfcriptisverbis vel ex vendito tibi da-bitur, habita ratione corum quzpofl oblatamex pado quatitarem ex co fundoad aduerfariu per-ncnerunt.Cui fententiz congruit illud quod im-perafores CarusCarinus 8^ Numerianus ita re-fcripieruntt.Cumtefundumtuumcertz rcico- j Lcumtefun templatione inter vos habita, exiguopretio in a- dum deptd.m lium tranftuliffecommemoras, poterit tibi ea res ^^P^®»^ ‘‘^^ noneflcfraudi,quandonon impletapromifsifide dominii tui ius in fuam cauffam reuerti coueniat: amp;f ideoaditus copetens iudex,fundum cuius men tionemfacis,reftitui tibi cum frudibus fuis fine vlla ludificatione,fua authoritate perficiet,przci-pue cum SCaduerfa pars receptis numis fuis,nul-lam paflapofsit videri iniunam.

Dhze ob morbum,vitiumverei aliéna-rz,redhibitio zdilium edido datur. Aiuntenim zdilesc:Qui mancipia ven c l.i.deidiU^ dunt,certiores faciant emptores quid ^^^^quot;^^

JX- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ Gg morbi,

*J4 DE fRVCTIBVS LIB. IUI. morbijvitiive cuigue fit, guis fugitiuus,crrove fit, noxave folutus non fit,ealt;joninia cùm ca manci-pia vgmcrint, palam ac refté pronunciâtotguod fi macipium aduerfus ea vgnient, fine aduerfus gua diâum,promifiumvc fuit cû vgniret,fuerit, guod eius prgftari oportere dicetur,cmptori omnibùf^ adguosearespertinet iudicium dabimus,vtid mancipium redhibeatur. Si guid autem poft ven-ditionem,traditionem,deterius opera emptoris fa milia: procuratorisve eiusfadum crit,fiuc guid ex eopoft venditionem natum adguifitum fuerit,amp; fi guid ei in venditione accefterit,fiuc guis ex ea rc fruétus ad emptorem peruencrit, vt ea omnia ven V ditori reftituat. Hocautem edidum Vlpianuslibre. i.ad edidum ædilium curulium itainterpre-4 I.c«w duf«« tatur “.Cû redhibetur mancipium, fi guid ad em-.$.(5redhibe- ptorem peruenit,vel eulpa eiusnon peruenit, refti *tdi^^ ^'^‘^^' ^^' oportet:nec folum fi ipfe frudus percepitmer cedesve à feruo vel condudore ferui fed eriam fi à venditore fuerit idcirco confecutus,guod tardius ci hominem praftitit, fed etfi à guouis alio poffef-fore frudus accepit,emptor reftituerc eosdebebit, fed amp;^ fi guid fruduum nomine confecutus eft, id pr^ftabit.Item fi legatum,vel hareditas, feruo ob-ueneritmegue refert potuerit hac coniègui vendi tor,an non potuerir,fi feruumnon vendidiflet;po, oamusenim taieefte gui capere ex teftamêto non

potuerit, nihil nocebit hæc res. Pedins guide etia illud noputat“ elTc fpedandum cuius cotempla- 4 j.§.fu,„rf4 tione teftatorIcruum hæredem fcripferit^vel ei le hMwr, gaueri^guiaetfi venditoris mafifTet,nihil hæc res emptori proderat'.amp; per contrarium,inguit,fi con templatione veditorisinftitutus proponeretur^ta-men diceremus reftituere emproré nó debere ven-ditori,(i nollet eu redhiberc. Et generaliter dicen dum Caius libro.i.ad ediäum ædilium curulium fcribit^’,guicguid extra rememptorisper eu feruu ^ t, or généra adguifitumedjid iuftû videri reddioportere. Sed liter 4e aHU, etfi fortcpoft venditionem vlusfrudus proprieta- ^‘^^^» tiadcreuerit,indubitatehoc guo^ venditori refti

tuendum Vlpianus probat «.Item fi peculiû guæ- c l. quoiß na fiit apud emptoré, figuidemex re emptoris accef- Ut-i-i-eo.tit, fitjdicédumeffe idem Vlpianus exiftimat ^ apud j^ ^^^ ipfum relinguendum, fi aliundecreuit venditori

rcftituendum.Idem ait«,fîplureshæredes empto- ij^quoiß ris ^ fuisportionibus fingulos rede agere,Eed fru noUt-^ßpiu» dus Sd accefsiones ab ipfis pro parte pr^fiados ef- quot;^ '‘’•‘‘^’ fe.Sed hæcomnia guæexprimûtur ^dido ardiliu, Vlpianus ibidem aitf,prgftareemptorem debere, ƒ I.x4iks4-fi ante indicium acceptumfada fint,idcirco enim ii^»*ß‘f'''^^’^ neceffe fuilTe ea enumerari, vt fi guid eorum ante litem conteftatam contigiffet, præftaretur:cæteru poft acceptum indicium tota ea ad hominê refti-tnédum in indicio,verfatur,amp; tam frudus, guam

idlt;|uod deteriorfaétus eft,cætera^ veniunt: iudi-\ ; ; ”’ ci enim ftatim adç index faâus ed, omnium reru officium incumbit, quæcu^ in iudicio verfantur: ca autem quæ ante iudicium contingunt non val-dé ad eum pertinent:mH fuerint nominatim ei in-iunâa, E contrario emptor à venditore debet re-cipere prend,quod proeo homine dédit, qui red-hibetur,Slt;^ vfuras eius confeq,vel fi quid accefsio-aldebeteo, nis nomine dedit:amp; ita Vlpianusfcnbit''. Quod *^'^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi venditor net^ pretium,necj accefsionem,foluat,

dupli pretii, Sd accefsionis, condemnari iubetur, b bredhibito- id^Caius lib.ü. adedidum ædilium refpondit\ ria eo,tit, nbsp;nbsp;5ed etfi ferui redhibendi nomine emptor iudiciu

(Uitemfifeu accepit, cauédueffecx vtra^ partePaulus ait^ivt uieodit, fiquidexeoquodagitur,adeupcruenerit,dolo ne malo eius fadum fit, quo minus perueniret,id d I.cww autem reddat.Et generaliter Vlpianus refert «i, lulianum .^4itlinnu$ eor^ dicere iudicium redhibitorix adionis vtruq^ ‘‘’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;emptoremamp; venditorem quodammo «

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do reftituere debere : amp;nbsp;P aulus fada

H. fadtf to^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reftitui cenfete;perinde ac fi nbsp;nbsp;f '

Vm au tem quis fecundum ea qug Cupradiximus frudus rcftituere iuffuscft, primum inexaquenda fua fententia obferuare iudex debet, vt fi incerta reftituendorum fruduum qiiantitasfit,eam decla ret-.vteccefi quisfundumcum irudibus dccé an-norum quibus poffedit redit uere iuflus fit,nee ad-pareat quantum fingulis quibuflt;j annisfruduu ex eodem tundo percipi potucrit, fecundum ar-bitrium rufticorum amp;nbsp;vjcinorum qui fundi qua' litatem 8^ vbertatem cognitam habent, 8ó quanti idem fundus locari folitus fuerit, alnf^ prout eau fat qualitasexegericprobatiombus adhibiris,qua-titatem (ruduum qui redit ui debent taxabit,^ fi quidem fruduum fpecies adhuc.cxcct,ad eas ipfas reftituendas condemnatum com peller.Si veronó

extent feddoloipfius pofTelToris extare defierut, quanti aduerfarius in litem fine vlla taxatione iu rauerit damnandum. Q^od fi fine dolo eoscon-fumpferit,quia forte tales erant frudus qui facile Gg ni corrumpi

corrbmpinecdlutius feruari poterât, amp;nbsp;ob id cos primo (juoque tempore venire expediebat,gftima-tionem eorum præftaturum eum Vlpianus fcri-4 I.if cui.^. bit 4. Vnde fi vfusfrudus mihi in biennium con-“‘ 'ƒ tinuum à morte teftatoris leeatus fit, 8C per haere-jidcicom, dem Itetent quo minus eum mini aaret,practento b kpufiufru» bienio nihilominus teneri eum Pomponius ait t, tS^l^quot; ^P^i^î'^roodum teneretur, fi'reslegata in return ’ natura efle defiiffet : quam quis deberet moratuf-que effet in ea danda vt peti quidem iam vfusfru-dus qui legatus fit non pofsit, quia alius futurus fit quam qui legatus fuerit/ed æftimatio cius du-taxat facienda fit,idemque 8i Aphricanus refpon ^itui^p^camp;7 ^^’^ ‘^‘^^ au tern æftimatio facienda cius temporis fec]uett,dettfthgt; 9^® poft moram vfque ad reftitutionem frudus frnü, pluris fuerunt in ea regione in qua reftitui de-bent. 5ed cùm frudus vno anno pluris alio minoris,xftimentur, æquum videtur vt habita ratione æftimationis vniuf-

' ' confultis decla- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

iB^==25M Xpofîtis omnibus quæ de rationc fo^^^^fruduü ciuili iure coftituta fünf, [^^^^^jfupereft vtde iis quæpôtificio iu ’’®^^hanceandem fruduum ra-^æ^® pertinétia introduda font, ssssâl differamus. Multa enim de facet

dotiorum amp;nbsp;beneficiorum frudibus pontificii iu- , u ’ ris authores conftituerunt, qugcimlisiuris condi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

dem lUud generaliter tenendum eft, Omnium fa- .1,. ( cerdotiorum frudus,reditus,obuentiones, eorum efte quibus iure collata funt, quilt;j rite 8d folenni-ter facra peragunt, fedulo^ 8^ fideliter omnia libi iniunda rauniaobeunt ;quod amp;nbsp;Innocentii tertii conftitutione exprimitur: cuius verba hxc funt lt;lt;. a cap.cum fe,^ Cum fecundumapoftolum quialtari feruitviue- ^^^^*^ re debeat de altari, amp;f qui ad onus eligitur repel-li non debeat à mercede,patet à fimili,vt clerici vi uere debeant de patrimonio lESV CHRI-S TI, cuiusobfequio deputatur, vt ipfa nominis ratio fperfuadct: cum enim à cleros, quod eft fors

vel bcréditas,clerici adpellcntur, guia in fui ordi nationevel affumunturin hxreditatem domini, vel afTequunturhxreditatem, in ipfovtvere pof-f nt pfallere cum propheta dicéte,Dominus pars hircdiraris meg, dignumeft vtecclelîæ dipcndiis Tuften teneur, in qua amp;f per qua dium is off icüs ad-rf caw. cede- icribuntur.ldem diuus Gregorius ita fenbit ‘lt;.Ec fiajhcis.i2.q.i. ç|çj.]gq.,^,5 vtiliranbus defudantes ecclefiaftica di grtum eft remuneratione gaudere: vt qui fe volun tarifs obfequiorum neceisitatibus fponte fubii-eiun^dignenoftris ^uifionibuscofoletur. Quani obr’m amp;decimx quæfuntwajKnu/ifruâus earum tea.CM«co»« redoribusdcberiexploratumeft^-.nifi aliisvel ex MrMd de dcci. pnuwegio vel ex antiqua coiuetudincdebeantur. inaiiu.cumfl* Sedetfi ex primlegio decima: veteres ad alios per-iUiUbus. tineant, n'oualium tarnen décima- redoribus de-bentur.Sunt item epifeopatusfrudus quarta deci marum amp;^mortuariorûduofolidifynodatici feu carhedratici nomine, pen do pro annua vifitatio-nc,aliiqj firn'll es reditus quos cpifeopfs deberi Ho c cdp.co«^ca j^Qf-jyj tcrtiusdccreuitc,quartatamendecimaru j ^° o’ ^ mortuariorum in vfu effe debit.Preterea cano-ci.ordidü mill, . A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

nici5 rede mltitutis quotidianas diftnDUtionc5,c^ - terófqj amp;nbsp;crafsiores (vt aiunt) 8^ minutiores præ--bendarum frudus deberi nemini eftincognitum. in fumma finguloru beneficioru frudus eis deben '•^ tur,qui-bu5! legitime collata funtzquiqj^Vt fupra di fir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;ximus,

TIT. III. DE FRVCTIBVS SACERDO. CTc. î ï ximus,muneraccclefiaftica diligenter exequatur. Quis enim ( vt diui Pauli verbis vtar“ ) militât 4 / ^j ç,^^^ fuisftipendiis vnquam f Qms plan tat vinea amp;nbsp;de thi.capàx, frudu eiusnoneditf'Qmspafcitgregem amp;dela-amp;cgce^is non manducatf'Nunquid lecudum hominem base dico^ An amp;nbsp;lex hire no dicitf’Scriptu eft enim in lege Moyfi, No aUigabis os boui tritu ranti.Nuquid debobuscuraeft Deo^ An propter nos vtilt;j hocdicit ƒ Nam ^pter nos fcripta lunti quonia débet in fpe ^ arat, arare;amp; qui triturât,in fpefrudus percipiédi. Si nos vobis ipiritualia femin animus : magnu eft ft nos carnalia veftra mc-tamusy

Deo autem frudus beneficiorum ad eos quibusrite collata funt pertinent, vt nó tantum ex collation is,fed etiam ex ipfo vacations tempore,percepti frudus,eif

dem debeantur: nam 8^ frudus à defundo prxla-to percepti qui in bonis eius elfe ceperun t, amp;nbsp;mor tis tempore extant,eifdem debentunnam 8^ Calce donenfisfynodusdecreuit^» viduatæecclefiæredi- 6 cap.^uonU tusapud œconomumciufdéecclefiæreferuari de- ^^*^* berc.In fexta quoquefynodo conftitutum eft ^nó ^ 'quot;^„’ „„„ ^^ licerc alicui metropolitano,moriéteepifcopo qui ceat.xij.^,ij^ fnbeo cft,aut res fuas,aut ecclefîæfuæ auferre: léd

fint fub cuftodia clericorum eedefiæ defun di epi fcopi,vfque dum alius ordmetur epifcopus:fi vero clerici in ecdefia non fuerint/uc metropolitanus illibata omnia epifeopo, qui ibi ordinabitur, red-dat. Item ab Innocentio fecundo vetitu efle feio lt;*, ne quifquam hominum decedétium bonacpifeo-porum airipiat,fed ad opus eedefiæ 8^ iucceffo* is fui in libera ceconomi amp;nbsp;dericoru poteftate per-maneant. Cumigiturfrudusa defun do præla-to lam percept!,amp; nee dum ab eo confumpti,futu ris fucceffbribus referuari debcant,multomagis ii quipoft mortem eins vacationis tempore proue« nerunt,referuandierunt : id^ cautum eft Bonifay eii odaui conftitutione huiufmodi ^. Quia fæpe contingit quod cathedralibus, amp;nbsp;regulanbus, ac collegiatis ccclefiis vacantibus, capitula, conuen-tus,collegia,8lt;J fingularesearundem perfonx, bona à prælatis ipfarum dimifla,vel vacation is tempore obuenientia,quæ in vtilitatem didaru eccle-fiarum expendi, velfuturis deberet fucceffonbus fiddirer re{eruari,occupant,inter fe diuidut, fub-ripiunt, dilapidant, difsipant, amp;nbsp;cdfumunt,in earum graue difpendium amp;nbsp;iaduram.Nosipforum aufus reprimere,acecelefiarum indenitatibus prg-cauere,vclentes:decernimus vthi qui prgmifla de egtero prgfump(erint,eoipfo fint amp;nbsp;tadiu maneat ab officio amp;nbsp;bcneficiis qmbufeun^ fufpefi, donee plcne.

plenè reftituerint quic^d de bonis,perceperint fu-pradidis. Non obftatibus quibuflibct priuilegiis, vel indulgcntiis aut contrariis confuctudinibus, conftitutionibus vel Hatutis iuramento,confirma tione fedis apoftolicg,aut alia quacunqp firmitate, vallatis : quæomnia quo ad hoc authoritate apo-ftolica reuocamus,caff*amus,irritamus, ac nullius deinceps volumuseiTefirmitatis. Qj^am Bonifa-cii conttitutionê, Clemens quintus,in omni généré fruduum locum habere declarauit,in hune mo ^ g^pß^t^ti^ dum ‘‘jStarutu fuper bonis à prglatis cathedraliû, de ekitiànde regularium,amp; collegiatarû ecclefiarum dimifsis, we«» aut obuenientibus,tépore vacationis earum futu-ris fuccelToribus fideliter referuadis, editum,locu deelaramus habere in omni emolumento quod ^-ucnit ex iurifdidione amp;nbsp;figillo curiæecclefîafticç, vel fecularis,aut alias vndecü^,quod ad prælatos ccclefiisnó vacantibus ptineret,cófuetudine quali bet cótraria non obftate,ita tarnen quod in iftis amp;nbsp;fimilibus rationabiles deducatur expéfg. Quod autédefrudibus ccclefiarü cathedralium regula-rium,amp; collegiatarû decretu eft, idem fer ede fru-dibus cæterarû ecclefiarum vacätium dicendum crit:de his enim idem Bonifacius oclauus,ita con ftituitt.Præfentiprohibemusedidoneepifcopi, b edp.pnfena vel eoru fuperioressaut abbates feu quiuis alii re- iideoffi^ordi^ gulares,vel feculares prxlati,aut eedefiaftic^ qug-

cunij perfong vacatibus dignitatibus,pfonatibu'S, prioratibus,vel eccleEis ^bufcu(j fibi lubicdis,feu ad collationé,ordinationé,præfentationem,vel eu ftodiâ,pertinentibus: eorudem bonamorientibus eorum reâoribus,vcl miniftris in ipfîs inuenta, E-ue vacationis ipforu tempore obueDientia,quæ in Vtilitatem eorudem cxpendi,vel futuris debét fuc ceflbribus fideliter referuari occuparcaut in alios vEis fuoscouertere quo quomodo prxfumant.Ni fi de Ipeciali priuilegio vcl cofuetudine iam præ-feripra légitimé,feu alia cauEarationabili,hoc eif dem copeteredinofeatur. Alioqui epifcopi,amp; eo-rû fuperiorcs,ab ingreffu ecclefi^,c^teri vero ab of ficio,amp; benefieio, tandiu co ipfo noucrit fc fufpen fos,quGuf^ reflitutionêfecerint deprædiâis.Por rô vbi ex priuilegio vel confuetudine feu alia de caufTa rationabilijfibi aliquis pr^didorum aEeric bona cópetercfupradida,hocdc illù bonis foldm débet intelligi,qug folutis debitiî,G qug fint,8tbis qug fuerintneceffaria ^ feruitonbus amp;^ miniEns, ac incumbentibusoneribus vf^ ad nouos reditus fupportandis congrue referuatis, ex ipfîs reperta fuerint fupereffe.Ex cuius coflitutionis verbis ma nifefle adparet cathédrales,reguläres, amp;nbsp;collegia^ tas ecclefias,ab aliis ecclcfiis diEerre.lÉarum enim vacatiu fruftus,fuperioribus pralatis, vel aliis cc-cleGaEicisperfoniSjCx priuilegio fpeciali, vel co» fuctudme,^

TIT. III. DE FRVCTIBVS JACERDO. amp;(. 24? fuefudine, alîàve iutla cauffa^eópetere pofluntnU larû verô nulla rationepo(runt:fed omnimodo fine vlla cxceptione futuris fuccefibribus referuari debéf.quod amp;nbsp;ipfum Idem Bomfacius declarauit, cüait^jSanèconftitutionêi^uamfuperiusfpecia- lt;lt;nbsp;lt;i*wp»frlt;w liter edidimus, cótra capitula, collegia,couentus, ^‘^ feu fingulares perfonas,bonacathedraliü,velregu larium aut collegiatarü,ecclefiaru,vacantiu occupantes,per conftitutioné prüfen té,quam in digni-tatibus pfonatibus,prioratibus,8é ecclefiis aliis locum habere céfemus,nolumusin aliquoderogari. Vno tarnen cafu derogatur,cu ad fingulos pfonas ratione dignitatum quas obtinét,vacatis eeelefiæ iurifdidio,cû eius emolumen to, confuetudine,pri uilegio,vel iure alio fpcciali,deuoluitur,8é ita Cle b d.cap.ftat» mens quintus in Vienenfi concilio een fuit ^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum-i^fina^

lUud enimnotifsimu eft, fummum potificé folere pleruiKj reditus beneficiorum primi anni ex quo Vacare ceperut, epifcopis vel aliis cócedere:vt déclarât bonifaciusin quodam refcripto quodtale eftCjSi ^ptcr tua débita perfoluédafrudus benefi «^ cdp.pprtut çiorû primi anniquæin tua vacabunt dioecefi,tibi Hh ui non.

nonobftantibus guibuflibct confuctudinibus, prt tiilegüs,velftatuds, per quænoftra poffer impedi-ri cócefsio,vf^ ad quinquenniu de fpeciali gratia cócedimus,intétionis noftræ nequa^ exiftit, fi fru dus huiufmodi ecclefif tug fabric^ vel alteri vfui, feu cuicüqj fingulari perfonæ de fpeciali cófuetu-dine,priuilegio,vclftatuto,forfitan debeantur,qd eis per concefsionêipfam,nifi hoc expreffe cauea-tur m ea,aliquod praeiudiciu generetur.Cóftat igi tur frudus beneficioru epifcopis, fabric^, vel aliis perfonis,a fummopontifice concedi pofte.Cu au tem coceduntur frudus beneficioru qug in aligna vacabunt dioecefi,omnia beneficia cóprehédi Ho-norius. iii. declarauit decreto huiufmodi 4- Tua nobisfraternitas intimauit,guod cu tibi pro rele-uatione oneris debitorü duxerimus indulgendu, vt frudus beneficioru gug interim in dioecefi tua vacate cótigerit,tibi liceat biennio retinere,guida apoftolica: gratig priuilegiu finiftra interpretatio-ne reftringere mohétcs,aftcrunt prgbêdas amp;nbsp;maio ra bénéficia neguag beneficioru nomine contine-ri,nos igitur authoritateprafentium declaramus, guod in hoc cafu prgbenda:,ac alia beneficia gene ralibeneficioru nomine continétur.Sedamp; is onus fuftineatad guem cómodu pertinct,cpifcopus vel alius gui frudus primi fecudi,vel alium deinceps annoru frudus percipiunt,curare debent,vt diuv-

TIT. III. DE FRVCTIBVS SACERDO, CTc. 24.7 na obfequia peragatur: amp;f miniftru conftituere cui ncceflaria fubminiftrent. Vnde 5^ is cui beneficiu huiufmodicollatueftj^ufs curanaanimaru anne-xam Habens, quandiu tarnen eorudem frudus no perc)pit,aliud fimile quod priusobtinebat,nó va-cat:quod8^ bonifacii odaui refcriptocautumeft, his fere verbis ‘‘.5i tibi conceffo à nobis vt frudus 4 c4p.f1 tmet beneficioru qua: vflt;^ ad certu tempus in tua vaca- cflfxi^f»'^^ bunt dicecefi percipere valeas,pro foluedi debitis, ^^^^'^^^^ quibus eft tua ecclefia onerata, bénéficia vacas cu-ram habesanimaru anncxam,aHcui fimile benefi-ciu cbtinenti,te conferre contingat;aquumeft vt quandiu frudusipfius geeperis primu non debeat repu tan vacate. Sedhodie crediderimdicendû potius elTe vt primu benefiejum, cu hoc cafu quo iurefingulariepifcopus,vel alius,frudusprimi an ni percipit,is cui collatu eft beneficiu,eorum partem habeat, fecundu definitu Ioannis vicefimi fe-cundi conftirutione modu:qug coftitutio ita fcri-pta eft^ jSufeepti regiminis nos cura follicitat, vt qug in ccclefiisnon abfqj difpendio miniftroru,Si cultus detrimento diuini,feruari viderimus,p ad-pofitionécogrui moderaminis in melius reforme-mus.Cû itaq^ in nonnullisecclefiisobferuetur:8i à longis retro téporibus fuerit obfcruatu,quod fru dus primi vel fecudi aut altcrius cuiufeu^ fequé-tisanni beneficioru vacantiü, in eifdem defundo

vel fabrics aut ecclefiis vel perfonis habetibus an-nalia,de cófuecudine,priuileg{o,vel ftatuto, appli cantur in totü,ita quod illi qui huiufraodi benefi cia canonice obtinent,amp; ad quos aliasdeiurcfru-diusipfi Ipeflare deberent, nihil inde percipiunt, vndeillud incóueniés fequitur quod córnode nc-queunt ad impendendü feruitium debitü,refidcrc m ecclefiis, in qbus beneficiati exiftût.Nos de illo fuper his remedio ^uidere volétcs, per quod hi 8^ illi infruéluu prædiâorû pceptione participer, 8^ ecclefiæ debitis feruitiis non fraudentur,praEfcnti decretoftatuimus de fratru noftroru cófilio,quod illi qfruétus prædidos fibihadenus intégré vêdi-cabat,ex priuilegio,cófuctudine, vel ftatuto,nihil exinde vitra fiimma ^ qua vnüquod^ beneficio-rum ipforu confueuic in folutione decim^ taxari, prgtextu cuiufuis cófuetudinis,priuilegii, vel fta-tuti,quouis modo pcipiant,fed ipfius fummx pee-ptione dutaxat fint omnino cotéti, totali refiduo prædiâa obtinétibusbencficia remafuro, nifi for-fan illi q frudus eofdé foliti fuerant,vt pr^fertur, cu integrirate pcipcre, ^ fe mallent ipfum habere jefiduum,amp; obtinétibus ipfa beneficia fumma di mietere memorata:quo cafu percipiendi quod ma luerint illis relinquimus optionem-.fic quod infra decédiespoftq fciuerint beneficia ipfa vacare his qbusannalia ipfa debenturexpriuilegiocófuctu-dinc

TiT. ni. DE FRVCTIBVS SACERDO. m, t4.p dinc vel ftatuto,velipforû annaliû colledorcs,qua partem habere voluerint,anfcilicct decimætaxa-tionê,vel ilia dimifTa refiduû, nulla fubhaftatione prgmifîa eligere teneâtur.Q^m eleâioné fi infra didos decê dies no fecerint,vt didum eft,ex tunc ad eu,cuius eft beneficium,huiusoptio vel eledio trafeat ipfo iure. Ec hoc in ecclefiis amp;^ partibus il-lis in ^bus bénéficia maiora amp;nbsp;alia q ug ad folutio-nem decimæ funt taxata,volumus obferuari.In ft lis veto ecclefiis amp;’ partibus, in g^bus decimaru ta-xatio no eft fada, feruetur quod frudus amp;nbsp;obuen-tionesbeneficii tunc vacatis,quod decima foluerc confucuit, per mediu diuidatur,quoru medietate habcat is cui annaliû per alteru de prædidis mo-dis pceptio eft concelTa.Rcliqua verómedietatem pcrcipiatille,cui beneficiu eft coceflum ^ fuften-tatione fua,8C aliis ecclefig oneribus fupportadis. Quod fi alter deprædidis præfata medietateno-luerit effe cótentus,altero contentari volente,pars nolentis tranfeat ad volétem : amp;nbsp;volens,frudus amp;nbsp;obuêtiones illius beneficii percipiet vniuerfos,ei-dem bcneficio congrue faciens deferuiri, aceius fupportans onera eófucta.Et fi quidquam aliquis prædidoru vitra præmifla perceperir,illùd^ his ad quos pertinebit,intra menfem no reftituent cû effedu, eo ipfo fi epifcopus vel fuperior prælatus fueritjà potificalibus amp;nbsp;ingrelfu eedefig fit fufoé-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li ius.

fus.Si aucécapitulu vniuetfitas,vel coilegiûinter-dido fenouermt,donee pridida cû mtegritate re fticucrint lubiacerc.Si verô aliqua lingularis perfo na ecclefîad:ica,vel muadanapa fecerit,excôiiiuni cationis meurrat fentétiâ ipCo fado à qua fine re-ftitutione præmdTajpræter^ in mortis articulo mi mmè abfoluatur.Non obftâtibusq[bufcun(j priui legiis vel indulgétiis,aut contrariis confuetudini-bus,amp; fiatutis luraméco confirmatione fedis apo-liülicæ,aut alla quacunc^ firmitäte vallatis:quæo-mnia quoad hoc authoritate apoftolica reuoca-mus, à nullius deinceps effe volumusfirmicatis» Proinde vc aliisannalium percipiendarum pri-uilegiû fummus pocifex concedit, ica ipfemec fibi hoc lus percipiédi frudus primi,fecundi,vel alio-rum deinceps annorû,^ eeelefiæ romanæ necefsi-tatibus referuanqua: referuatio quomodoaccipié-da fir,idé loannes vicefimus fecûdus tribus confti « c. poßubfti tutionibus déclarât, quaru prima fie habet ‘‘, Po-depr^ben.tn ftulafti per apoftolicx declarationis euidentia cdo Mir4«rfg4«.to cerj^qyij jj|jj fuper dubiis intra fcriptis circa co-miflam tuæ induftrig rccoliedionéfruduû prædi doru, alias pracbendarû aut beneficioru imminea cibus fit agendu.Tuæ ita^ confultationi breuiter refpôdentcs,te fcire volumus beneplaciti noftri ef fe,fuperfrudibus beneficioru qua: ita reperies ia ^?^y^^25® lt;îccim«,iuxta yeru taxau vàlorê,quod

Tit. III. DE FRVCTIBVS SÄCERDO. ere, i^t ilium nequa^excedunt eu obtinentibushuiufmo di beneficia,prout melius, amp;nbsp;vtilius dioecefanis lo corum,in qbushuiufmodi beneficia fuerint, quo-ru confilia in hac parte requiras,amp; tibi videbitur, valeas cóuenire.Nosenimipforü diœcefanorû,amp; tua confeientiâ fuper his oneramus. Licet autem guotid iançdiftributiones,per nos fuerint à perce-ptione fruâuûprædiélorûexclufaEjhoc tarnen vo lumus de diftnbutionibus ipfis inteUigi, quæ dan tur iis,q horis interfunt,fic quod 111a: quæ fóluun' tur,his q funt in ciuitate,vel loco pra:fentes, quis horis non interfînt eildé,no fint ab onere dicta:rc-colledionis immunes. Porrô declarationé illâ fa-âam per nos in deputatione (eu referuationefru • âuû pr^didoru,vt videlicet no extédâtur ad vica rias,feu capellanias, vt plurimû à decedétib^ infti tutas ad miflas,^ ipfis decedétibus celcbrâdas cer tis coftitutis reditibus pr^tbytero mibi cclebran-ti,locû habere volumus,in altaribus dotariscertis fendis vfuaticis,feu céfibus.vt capellanusinibi celebrate debeat, ^ dotantium animabus, certis vici bus,fingulis feptimanis,et in ccclefia cat hedral i ho ris intereffe diuinis,dümodo valor annuus ipioru altarium fumma.xx.hbrarü turonenfiu non excc dat. Alioqui includatur in deputatione feu refer-uationeprgdidis. Vbiveróprgbédafueritin deci nia,j) tatotaxata, quod paru poifet canonico eb-li ii domadario

domadariOjCui cèrtû ^dla feruîtium imminet in ecclefiafaciêdum,poft pceptioné taxationis huiuf modi remanere volumus, quod de taxatione ipfa pro huiufmodi feruitii onere portioné alloua con grua,pra;didoebdomadario dimittas,pro lâ dida noftra camera refiduum pcepturus. Cætetû præbé das illorum,qui taxatione decimæ foluere reçu fan tes,abefl^e velle £è fimulant,vt taxatione ipfam di-minuerecôpellantur,rieper illorû abfentiä huiufmodi pceptione taxationis frauderis, quafi nihil depræbéda percipere valeas,de quand percipiunt aliquid,nifi faite in loco, vel in ciuirate pr^fentes: cd tarnen ecclcfix fabrica tales pr^bendas ex intc-gro percipere dinofcatur,declaramusfub deputa-tione,feu referuatione cóprehendi pr^fata,vt vide licet eas iuxta deputationis noftræ modd pcipere valeas,canonicorum ipford abfentia nó obftante., Kidiculum enim cflet vt eadem fabrica potiori,q nos, priuilegio in talibus vreretur . De illis deni-que, qui licet per multos mêles tenuerint ecclefîas vel præbendas,nihil tarnen fepcepincaflcruntiex eifdé cum iuxta cofuetudinê patria; prazdeceflores corum teftati fuerunt,de bonis illaru,^pter quod ipfi obtinentes tales ccclefias tibi fatiffacerc ne-queunt de fruâibus antedidis: nihilominus offo-rentcs quod tandiu frudusecclefiarû ipfarum pci pias,donee tibifucrit indeplenarie fatisfadu:pla-

TIT. HI. DE FRVCTIBVS SACERDO. CTc. i/ff cet nobis amp;nbsp;volumus,vt ß eft ita,oblafioni huiuf-modi códefcendas,per hoc tamen non intedimus confuetudinS adprobare praedida. Akerius cofti-tutionis verba hxc funt “, Cum nônullæ ecclefia- cap.cumnon ftica^perfonasin cathedralibusecclefiis canonica- nulLc.i.eoMt. tusjpraebedas^dignitatesjpfonatusjamp;f officia, ac a-lia beneficia ecclcfiaftica,obdnetes, reuocare cone tur in dubiu •. an frudus reditus amp;nbsp;^uentus primi anni beneficioru ecclefiafticorum etia vacatiu, SC quæ in diuerfis orbis partibus vkj ad trienniu va care cótingerer,quos ^ ecclefiæ romane necefsita tibus per noftras fub certa forma litcras duximus referuädos,iuxta ten oré literarum ipfarû, camera: noftrf foluere teneätur, prafertim cû archiepifco-pales,8é epifcopales eccleGæ ,ac reguläres abbatiæ,. ab huiulmodi folutione fruduum (vt dicunt) in diótis Ikeriseximatur. Nos dubitationc huiufmo di amputate volétes,authoritateapoftolica decla-ramus,quod cu fub appel! atione archiepifcopalis, vel cpifcopalis ecclefiæ,aut regularis abbatiT,hu-iufmodi prabédg dignitates perfonafus amp;nbsp;officia, nequaq intelligatur,veletia includatur:prgdidos necnon,8é prgbëdarum 8é offÏcioru, monachoru, nionafteriorum,regulariü,ac reditus abbatiarum, feu abbatu earundé qua: in bcneficiisecclefiafticis afsignatur,diftindosfrudusrcditus amp;nbsp;prouentus includi in depu tationcpradida,amp; didæ earner«, ü üi iuxta

iuxta diäarum litcrarû tenoré Hebere perfolunac id idéfup folutionc omniu fruduu redituu, ^ j)-uentuu comendatariaru curtuü, feu grangiarum monaderioru domorum, amp;nbsp;locoru conuentualiu, 'fjuf pro beneHciis ecclefiafticis(vt prædicitur) có ceduntur, nifi duntaxatin frudibus illorum gux funtforfan excepta declaramus, 8^ pr^cipimusob feruari.Pr^tereacu in aliquibiMeccleliis,ta cathc-dralibus^q aliis,panisamp;f potus pro quoridianisdi Üributionibusipfaruecclefiarum canonicis 8/ pfo nis, depr^bendarum ipfarum corporibus,prodic quolibet deputetur, amp;nbsp;etia interdû certa quatitas bladi, amp;nbsp;quado^ certa pecunia fumma amp;nbsp;aliqua-do alterum ^ altero,^ fingulis ménbus,vel ebdo-madis etia canonicisRudioru cau(ra,auc alias pro eorü negoeiis delicentia capitulorum eccleüarum ipfaru ab ecclefiis eifdé abfentibus exhibeatur, 8£ ctiaperfoluantur,declaramusauthoritate prædi-da,illâ bladi quâtitatem, amp;nbsp;pecunia: fumma,quæ pro quolibet méfe,vel cbdomada,didis canonicis (vt prædicitur) miniftratur,nó debere pro quoti dianis diftributiombus eóputari: fed illa tatu qug pr^fatis canonicis quoridie^ diurnis 8^ nodurnis horisdiftribuuntur fine fraude. Adiicimusinfup declaration! prædidg, q, fi obtinéti curatu beneficium, aliud fibi cofimile collatu fuerit, vel etia m pofterum cóferatur,poflfccundibeneficiipacifica pofieffionê

TIT. ni. DE FRVCTIBVS SACERDO. CTc. i$$ poffefsioné adepta, SC fruâuû perceptionéipfius, nihil de frudibus eiufdem primi beneficii,nih for fan fup hoc difpéfatione canonica fit munitus,pci pere pofsit:fed ^p dida camera noftra,iuxta forma didarum hterarnm recipiâtur, amp;^ etiâ exigantur. Vbi verôfruduu,redituû,amp; ^uentuû beneficioru 'eCclefiafticorû no reperircturcerta taxatio:decla-ramus authorirate prædida ç frudus, reditus,^ ^uentus beneficioru huiufmodi,cùm vacate con gerit,per raediû diuidätur, quorum medietas reci piatur p camera prgdida,rehqua veto medietate, ille pro fua fuftentatione pcipiat,qbeneficium hu iufmodi dinofciturobtinere. Gragias auré amp;nbsp;alia loca cifterciéfis ordinis, amp;nbsp;alioru iocorum regula-rium,in q^busgubernatores feu euftodes vel sdmi niftratoresponutur ad tépus,amp; remouérur ad vo-luntatéfuperioru fuoru, eorum^ frudus, reditus, S)i puentus authoritate declaramus cadéin dcpu-tatione prædida, acliteris noftris fup illa eófedis aliquatenus nó includi. Proinde an is cm fum-muspontifex annalium huiufmodi priuilegiu co cefsit,habeatiuspcipiédi frudus ecclefiarum ex-emptarü,dubiumfuir,8^ Geminianus venorépu-tat ‘lt;,Ioannis Andres fententiä, qui itadiftingué- a cap.ßpro dum elfe cenfuit, vt fi quidé fummus pontifex cpi P‘quot;‘^f fcopo coceflerit ius pcipiendi frudus omnium fa *‘”f**I**s cerdotiorum, fua diœcchs, SC tune etia exempta-

rum ecclefiaru frudus,eu peepturuma beet exem-ptg fint in eins tamé dicecefi fit« funt.Qind enim fi extrancOj^nulla in dicecefi iurifdidioné habet, hoe priuilcgium coceflum efletf' nunqd amp;nbsp;exemptarum ccclcfiarum frudus perciperet^ nihil enim cu ex cmptione vel fubiedione hoe priuilegiu có mune habetmeq^ hoe priuilegio lus exemptionis Igditur, Aliud dicendu effet cum fummus pontifex epifcopo aliquod priuilegiu cocedit, quod ad cofirmanda fua iurifdidionépertinet, tuneenim exemptas ecclefias nó contineri, certifsimum cft. 5i vero epifcopo frudus fuaru ccclcfiarum fint có cefsi,exemptas minime eóprehendi iidé refponde runtjnelt;j enim exemptas à fua iurifdidione ecclc fias epifcopus fuas adpcllarc potefi . Iidé redèpu-tant hoe priuilcgium locu non habere in ecclefiis in quibuscertus præbédarum numerus eóftitutus non eft:eas enim nunq vacate, explorati iuris eft. Iidé fenbunt nó ^cedcre in bencficiis,qug funt de menfa,quæ mortuo clcrico cu menfa cófolidatur, vt vfusfrudus mortuo fruduario.Ité feiendum cft hoe priuilegiu ad bénéficia ipfius concefsionis té-pore vacantia non extendi, eu fit generale,priuile gia ad futura tatum extédi: qua ratione amp;nbsp;bénéficia poft cóceffumhuiufmodi priuilcgium creata, continebuntur. Sed fi fummus pótifex alicui con-cefferit vt percipiat frudus beneficiory vacantiu,

TIT. III. DE FRVCTIBVS SACERDO. ÇTe, i^ vf^ ad quinquenniu/amp; vltima quinquenii die va cauerint bénéficia,an fmäus eorû habere debeat, quzfitum eft*' SC Dominicus ex fententia Ioannis Andrej ita diftinguedu efle refert:vt fiquide vaca tioni adiedum tepusfuerit vti^ hoc ^cedatcum fitverum intra quinquennium ea vacafTczfi vero tempus ad frudus referatur tunc aliuddicendura fic,cû finito quinquennio perceptio quoqj fruftuu finiatur, fed fi dubium fit vtrum vacationi an veto fruâuum perceptioni tempus fit adiedum, tuc cum in dubiis amp;nbsp;maxime in beneficiis benigniorc interpretatione fequi dcbeamus ad vacatione re-fern Dominicus Si loannesde Immoba relpode-runt.Illud pr^tereaapudeofdem quxfitum eft an cpifcopus cu capituli fui confenfu,hoc priuilegiu alteri cocedere vel ipfe eo vti pofsit.Et putat pof-fc ad refedioneSi inftaurationé ecclefiarû: quarû reditus non fufficiunt. Sed cótra puto id in folius fummi potificis poteftate efle:adeó vt nee legatus quidéhoc concedere pofsit.Na innocétius fecun-dus cóftituit‘‘vt libere,8i abflt;j vlla diminutione, lt;nbsp;«p, unicout ccclcfiaftica beneficia conferatur;8i in cócilio La- cccle.beneß.fi» teranenfi conftitutu eft ne archidiaconi, vel deca- ^J^ ni,exadiones fine talbas in clericos vel prxfbyte-ros exercere præfumant Mtem Innocétius tertius t edp.cu dpo-Mediolanenfi arcbiepifcopo rcfcripfit,Latcranen litUs-^-prchibe ficoncibo ^hibitum efTe'^nequis conferendo be- ““^^Jf quot;quot;1** Kk neficium

iquot;s8 DB FR.VCTIBVS LIB. Uil. ncficium ecclefiafticuni parte^uentuum fuisvn-bus recinere pracfumat. In fumma notandu eft pri uilegium huiufmodiannaliulocum habere fine morte,Gue renunciatione Gue alio quocun^ modo bencGcia vacauerintmiG de vacatibus per mor rem fpecialitcr didum effet. Omnia deniq^ benefi 4 ca^ite. iij.fu da etiam epifcopatus,vt fupra diximus “,compte praeoM. hendi verius cft.

Quod abfentes frudus fuorum beneGeio-rumnon lucrentur. Caput.IIII, Bj^fëï^^vVnt amp;nbsp;alii caGjs quibus facerdotiorum gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eorum lucro no cedunt quibus

zollara funt:inter quos prima amp;nbsp;pracci-^^s^^pua eff abfentiae cauffa. Comodu enim fruduu ad eos tantum ptinct qui eccleGg miniftc-rium diligenter adimpient,ei^ Gnevllaintermif-Goneafsidcnt,amp;f Gbi comiffum grege attentifsime pafeut. Abfentibus veto qui facrisintereffe negli-gunt, attj abeccleGæ miniGerio fe fubtrahunt,có modum quo^ frudu auferri debcre naturalis ratio fuadet. Vnde, cum aduerfus naturale ratione cofuetudo introduda,non ad confequentiâ trahi, fed qua citifsime Geri poteft,euclli debeat : cofuetudo qua longifsimovfu receptum eftvt abfentes clerici frudus fuorum beneGeioru percipiat pcni-cap.ideck» tus improbandam elfe refcripto Bonifacii odaut fexr” ^*^^ declaratur,cuius verba hæc funt t, Cofuetudinem

TIT, III. DE FRVCTIBVS SACERDO. CTc, iS9 qu£ in quibufdam partibus inoleuit qua canonici amp;nbsp;alii beneficiati feu clerici cathcdraliu amp;nbsp;aliaru collegiatarum ecclefiaru diftributiones quotidia-nas,qug alias manudia beneficia,feu vidualia nun cupantur,8C tantu refidentibustribuuntur,quali-tercuqp in ciuitatibus feu aliis locis in quibus ipfæ confifiuntecclefiae,fint prxfentes,licet diuinis offi eüs nó interfint ex integro pcipiunt, ac fi cótinué ipfis ecclefiis ineifdem officiis deferuirct, penitus improbateSjSratuimus vt diftributiones ipfpquo-tidianæ in quibufeun^ rebus eófiftant canonicis ac aliisbeneficiatisamp; clericisecclcfiaru ipfarü,qui cifdé officiis in ipfisecclefiis adfuerint tribuatur, iuxtacuiuflibctecclefiæ ordinationé rationabilé, iam fada feu etiam faciendam. Q^ vero aliter de diftributionibusipfis quidqua receperit, exceptis illis quosinfirmitas feu iufta amp;nbsp;rationabilis corpo ralis nccefsitas,auteuidensecclefiævtilitas, excii-faret reru fic receptarum dominium nó adquirat: nee faciat eas fuas, immo ad omnium reftitutioné quæcotra huiufmodi noftra conftitutionérecepe rit,teneatur.De diftributionibus etia ^ defundo-rum anniuerfariislargiédisidédecernimus obfer uandum. Si tarnen quis in feruitio fummi pontifi ciscómoreturjHonoriustcrtiusrefcripfit^jeiper- lt;lt;nbsp;clt;tp-lt;Mi«rff-inde at^ fi prüfens effet,integros frudus præbéd« ^^onrep/^^‘' fuæafsignari debere. Eadem ratione quädiu quis anti. •

in feruitioepifcopi cómoratur,tandiu ei quidqua 4 cap.dec£te» auferri velfubtralii. Aiexader tertius vetuit‘*,nifi rodecleri,non fgj-fg ß^j vidualia qux non eófucuerunt abfenti-refi.manth , i i n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

buscxhiben. Hononus quolt;j tertius omnibus epi fcopis duos canonicos in fuo feruitio habere pmi* b edp ädaudie ßf fr,qui frudus fuaru prabendarumintegreperci um eo.tit.m pj^j^fj^ß abfentes dici non debeât,fed pr^fentes, q cum epifcopo ^ ipfius ecclcfix feruitio cómoran-tur.Pr^terea Üudiorum vel alia iufta amp;f necelTaria cauffa abfeiitibus,qui vel à fummo pontifice,vcl à fuoprxlatoamp; capitulo,cómeatü acceperunt,fuo-e cap.lieetde rum beneficiorüfrudusdeberi multiseóftitutio-prabë.manti, nibus déclarature,cum autéalicui clericohoccon ^bo^p^n^R'm* ^^^‘^'^^^ftudiorucauflaabfit,frudufijfuifacer-anti.cap.cu ex lt;ïo^“ pcrcipiat, idem Honorius tertius eóftituit d^ eo de eied.m^ vt quotidianx diftributiones,qux tantum refiden

tibus in ecclefiis amp;nbsp;bis qui interfunt, Horis canoni ’ cisexhibentur,ei minime tribuâtur,fed tantû ma-iores frudus qui no fingulis diebus,fed an nuatim, vclfexto quoij menfe,fecundu vniufcuiufqj cede fix confuetudmem coferri folent. Si quis aute fine caufla à fua ecclefia abfif,nec in ca refidcat, fui fa-cerdotii frudus perdit, eófqueepifcopus prxftare debet ci,Q abfentis loco ccclefix deferuicrit, amp;nbsp;ita

e d,c«p,c«4£j Gregorius nonusrefcripfite,quódfiabfensipfofa fcoc de deri. öo fui facerdotii frudus perceperir,cos vtiqj refti-norefuittMti, j^^j.^ tcnctur.Nam,vt elegâter Accurfius,Battho lus

lus,B^^^“^A ^^‘^ plc“^ fenbunt “, frudus ab iis 4 iu^ucJehit qui Gne cauffa abfunt pcepti tanq ab indignis au- quib.fantïdi^t ferri dcbent:amp; fauè hi funt de quibus Ezechiel ^-

pheta condolens ait f-jVepaftonbus quipafcebat ^ w«»?»«^. femetipfosjgregeautem meum non pafcebant, lac confumitis,amp; lana vos tegitis,amp; quod craflumeft interGcitis,8C oues meas non pafcitis, quod inGr-macurn eftnon cófortatis, amp;nbsp;quod ægrotabat non corroboraftis, amp;nbsp;quod cótribulatü eft non eolliga ftiSjSd quod errabat non reuocaftis, amp;nbsp;quod periit non inquiGiftis,amp; quod forte fuit cófeciftis,amp; di-fperfa: funt oues mea:,eó quod non fuit paftor.

Quod cxcommunicati fruéiibus fuorum bcneGciorum priuentur. nbsp;nbsp;nbsp;Caput. V.

abfentes ita cxcomunicati fuoru be-^^^^neGciorum frudibus priuantur:nam,vt ^^^^degantcr Innocentius tertiusfcnbit ƒ, «^4?. p4aor4 ^^^^illi nieritoprouentuseccleßaGicidcne- lis i turum de gatur,cui eccleGazcómunio denegatur.Qui enim *^^^^' ^ *”’^'’ extra ecclcGam eft, quid nomine cccIeGas pofside-re potentf' Scd Sf G ab excomunicationis fentétia adpcllauerit excómunicatus,adhuc tarnen péden te adpellationefuibeneGcii frudus nópercipiet, excommunicatio enim non obftate quacun^ ad-peUationeexecutionem fecum trahit :amp;ita idé Innocentius tertius decreqir. Sed an abfolutusfru-dus qui medio excommunicationis tempore pro-

uenerunt recuperabitï’ Et fi guide eu iniufteexcó-municatum fuiffe cottftiteritjnulladubitatioeft guinomnes excomunicationis tépore percepti ei rt cM.fuper reftituidebeant. Extat enim Vetus Alexandri.i.

Jçc^etu huiufmodi‘*,Sup caufla Gillandi pr^fby-teri tui de morte epifcopi fui, prgdecefforistui in-famati in mediü cótulimus.Itagj cireuftantiu fra-tru vnanimi aflenfu tug diledioni referimu$,prg-fatum Gillandum prafbyterum ante te reprasièn-tandü,vbi fi cern accufatoresdefuerint,tüc dida-teiuftitia fincomni controuerfiaprafbyter guæ-cun^ob hociniuftèamiferit,acfacerdotium,acci piat, amp;nbsp;integra beneficia . Diuerfa caufla eft eius guêiuftèexcómunicatu fuiffe cóftat.Hic enim ob

t l.cumaUega fuum dehäum amiffos frudus nunguamrecupe-t/^deremj/t. j-jl^jpj^gfi^ ^ Diuus Gordianus refcripfit \ Defer tore.Ti militi^,quanuis a principe reititutusruent, tarnen ftipendia eins temporis quo in defertione fuit exigere non poffer^ hanc diftindionem Bernardus P ahormitanus,8^ pleri^ alii probat '. Ca: tcrum,quod lidem opinantur clerico excommunicato ex frudibus fui beneficii neceflarium vi-dumpræftandû elfe,mihi non probatunfibienim imputarc debet gui abfolutionemimpctrarencgli git,deumguc amp;Jecclefiam contemnit. Quodaute de excomunicato dicimus idem de fufpenfoguo-gue dici debet.

TIT. III. DE FRVCTIBVS SACERDO. ere. JtfJ De frudibuscommendatarum ec-clefiarum. Caput. VI.

Lludpr^tercundum noneft frudusec-clefiarum commendatarum ad cos non pcrtincre quibus comm^datg funt. Hos non prælatos,fcd cuftod es adpellan^vul go notum efl::quareficut is qui ref depofitæ cufto-diam fufeepit/rudus fuos non facit,ita qui facer-dotio ad tempus fibi commedato fungitur frudus fuos non faciet, fed cum finita fuerit commenda rationem fuæ adminiftrationis tanquam procurator reddere debebit. Sed hodie cum fit rece-ptum vc commendae fintperpetuae non ab re dixeritquifquam easproiufto titu-lo haberi, amp;nbsp;confequenter comen datarios frudus fuos facere, amp;hociure vti-