V*. METH ome: A ^5

DIALECTICES RATIO,AD lYRUPKT« ddiuain adcommodatat

Authore lohanne ApcHo, laris utri# uf^ Do do re,

Norimbergar apud Fridencum Pcypu J.

Anno M.D.XXXV. !

r ' ■ Ai Leibrem ’ThomM’Vtndtonittt

Stfitdi âÿ)Ucp/tlmlt;impiiliir£ Com Aprilef ^

Olim lt;iu6d Pi(phi£ pinxerit ora Dete.

Nonewt arte pier as k^s dejeribit ApeUm:

Grdine ^«ó poßis quAsß docerc breui. ’ gt;

Hoc maior Coo,g«ó mem eH corpore maior:

Et uoXilt;piim f^urœ mata abeüa De£.

BX EPISTOLA CLARISSIMI VIRI CLAVDH Candunculie ad lóhannem ApeUum.Anno

K.D.’XXSClï.N-cnfePebruario.

AT$ utiiutm iu,lt;pto eoepijh tenore progre^us, ia pergmM [upremam □• peram aedpiant acudßimte tjia traditioiiei Ui-ethodicx. deïnde m nullum premantur annum,Sed uelut libereili d^ertione,m lucem umdicentur:ac te[eu uolé te feu nolente manumiantur. Quo nomine eï hauddubiè gratiën mituruf es : eptant ejui Ciceis out haUuanandbus expeditum reddiderint oculorum u[um.Et iterum m fine EpifbU.Sed hem tu ApeUe eeleberrime modis omnibm cura:ut huic tU£ tle thodo eolophonem addm,Etenm ut olim nemo pintor muentm e^l,(pii Venerts ei piirtem,lt;ptam Apelles inchoatam rdiipiiffet,ab folgeret. Oris enùn pulchritudo re licpii corporis imitandiffem außrebat Tullio tejk^Sic eac^ux A peUm non perß» écrit,propter eorum ept^ ßeit pr^ßtsntiam, neminem eßereor perßeutarum.

Caput Primum de Oeßnitione»

Secundum deOiuißonet

Tertium deCaufa.

Quartum de offido.'

QW/ntim de Adßni-^

Sextum de Contrarie.

^eptinmm icC^id^^^tiis^

lAeuerenXßf

ft'REVERÈNDISSI MO IN CHRISTO PATRI ET DOMINO, DOMINO lohanni aChoïen:Epifcopo Prcmislienfi: ampliHimi Regni Pôh,niæ.âjprcino Secrctario: Iohannes Apelss lus lurifconlüïtus i lIluftrifTimi Principis Ducis Boruffîæ SCc. Camcdlarius S» D,

VM ANNOS AB HINC PLVS MINVS fex beate Prgful, cum familia mea et pau culis aliquot equeftris ordinis adole^ fcentibus fcholafticis: propter epidemic am,quæ turn Vu’ttenbergc fguiebat: in

oppidulum,tertiuni ab urbe lapide diuertilTcm.Ipfisc^ adolefcentibus,ne nihil agerctur,inftitutiones luftini# ani Cefaris prælegereni ♦ Venir mihi El rnentem,ut ip« fa dialectica eisperftringerem.Nirnirum c^ioduiderc eos non fatis intelligere : quid fît génus, q^/’d fpccies , quiddenic^ pleracp eius artis: quæ iuris ci'Slis ftudio fo fcitufuntualdénecefïària.Quodcu fummis attingt;s gercm digitis,nee^ prorfus infœliciterhocinftituturn procederet:addens fubindeex ipfîs inftitutionibus Si iure ciuili exempla, Cômonefaétus fum domum redit ens ab amicis aliquot,ut repeteremtatt^ iurifprudent^ æ earn artem adcommodarem.Sub initium reludtatus (um quantum potui: quod uercrer non omnibus for#? tafle placere, iniuris duilis tradatione aliquidinno^ uarimon ignoras quid in alqs profeflionibus plerift^

acddiflèu Vïdiis tarnen multorum predbus, abfc5di me in angulum, S^ fed quod potui: Methodi cam di* élans amp;cxplicans,pro meamediocritate, aliquot pri uatis auditoribus,docendi rationê.Quam?. Philippo Mclanchthone,prgceptoremco nunquàm pgnitendo dididJdemegi cxaélo fcrëb’ennio,cumprofeéhoné pararemin Borufhos :namid aliquot BorufTq, qui turn Vuittcnbergædifcebant Iiteras,âmeflagitabanr. Scd quia hxc fcholia 8^ dictata mea in multorum ma*' nus,prêter meam expeétationem, peruenerûuquæc* go poméria Vuittenbergeniîaputauinunquàmegro ditura. Admonitus fum ab aimds per literas: ut ni fi ea ederem, periculum efle,neab auaro aliquo Typogra pho,nondumfjtis reuifa,non fînededecoremeo edelt; rentunHatrariÔnemotus ego,remiiî libellum, cuius exemplarr^^cum‘a'*^duxeram,non quidem abfolutû (idquod i^VtaFlaÊd præceptum, nouemannorum curriculunôrequirit ) fed exemplis feréducentis locu^ pletatum,amp;^ caftigatum quoquo modo, ex Boruflrjs in Germaniam:ùt fi fie uidcretur amids,Typographo aliquo diligenti traderetur excudendus. Verumtamen quia nimium fortadedialcdticis rationibus confifus: pleracp non fatis diligécer,præfertim noftri fæculi ho« minibus,traélata efTepIanum fado: adeo utuulgi iudi dum, meume^ laborem hûc finiftré interpretatum iri, ualde timeam.Perindequafi hac wa uoluerim, nefdo quam

NVNCVPATORI A.

^uam gloriolamaucupari ScinclarefcererncQ} defun# ftorum manibus,necp uiuom exiftimarioni pareert» Quæfo omnes bonos per omnia facra: utputent me nulio finiftró inftituco, neep calumniandi amore ad hocnegodum ultro profiIqiïc.Sedab initio aliud Ion geagenteminduÄum effe: atep hodie uellepro mea tenuitate,palam facere:quantumhæc ars in unaquaqj profcHione podit» MaluilTcc^ me huie arti inferuirc potius, qu àm pleracp non fatis exacte explicata amp;f die ôta didimuIarc-Scio ctaiim habere me illæfam confer entiam: 06 longé aliud,quam aliquis fortalbs parum amicus calumniabitur/quærere: dum àueteribus fatis tarnen uerccundamp;diflentió «quod cuiuis bono magis arnicadebeatelfeueritas,quamucl Socrates uclPIa# to.Ncep infitias eo,meBarthuli,Baldi etalioru darifli moruminterpretumatep prscceptorummeorum, qui eofdem fecuti funt,oper^4adiutum effemt id quiequid tandemeft iuris ciuilis cognitionis:quodnon ignoro perquam elle modicûi:didicerim» Tantum abeft ut eo# rumauthoritatem ueleleuare ud labefaótare inuotis habeam.Hocipfuminprxfentiarum pollicens 86 bo nafidepromittens:amico 86æquifnmo animo iatum me, fi quis noftros quoep lapfus nobis ob oculos po fuerit.Dummodo candidéidipfum fiat 86 dtra inuidi am. Neep enim tantum mihi uel fido uel tribuo,vr hec omniapro oraculis haberi uelim:quódnon ignorem, A iq

E' P I s T o L A iuxta Heradin fententîam,ueritatem in profondum de merfam efle: atq? Ariftoeelem feriptum reIiquiHè:meii tem noftrâ fead manifcftiflîmaiiaturæ nonfecus ha^ bere, acnoccuæ oculum ad foils lumen. Et me pariter effehominem zproindecçhumanià me nihil alienum putare* Præfertim

Quando opéré in longo fas eftobreperefomnum» Nametfi adeam metam, ad quam anhdans propero, non peruenioud fakem,nifi me fallunt omnia, efticio» Vtinueniaturaliquisfqui meo quantulocuncp exems= plo induétushuns ciuilis feientiam, id quod M, Cice# ro quondam in uotis habuit, ad artem tandem redu* cat.Quanquam enimluftinianus fuis inftitutionibus idipfumnoninfceliciter præftiterit, amp;nbsp;eerta quædam atlt;^ illaquidem potiflima,iuris ciuilis capita indicaties rit 0lt; perftrinxerit Jd tarnen in tanta rerum uarietate ta breuibus uerbis fadtum eft:ut aquouis fine interprète facile percipinonqueat» VtputemMethodicahanc dialcdllces tradandi rationem,adiuuantibus nimirum €xemplisiftis,quacpromeomodulo in lucem protu li,ad interpretandas has inftirutioncs 8d reliquu ius ci uiIe,nonparumprofuturam.NeC^ defunt adhocor^ riatiflima celeberrimi uiri Claudij Canciunculg topica: fi cui fimplicis thematis tractatio non fitfatis, qua ego folamfatis non efife,fcio,Cæterumhæcnon eö feribui tur,quödputem finehac docendi ratianc,kgum pru* dendam

NVNCVPATORIA.

dentiamtradibaudpofTe: cum non ignorcm midtos célébrés lùros clarerehodie, qui fine hac tradtatione adfaftigtumhuius artis fine cognitionis pern encre: q« bus ultrö herbam porngo, fetamq: me cis collatum planéhumi ferpcre.Sed qa meo ludicio expediuus éls! gum pnnapiahacuiapercipi queant. Neep enim mi^ nus Romam perucnic,qui pedibus iter fadt,quimqui cquo uehicunattamé tardiusamp;maio renego cio.Quiii etiam gradiecemuilis amp;abiedlus feipio promouet:ma ximé per mam inuiam amp;nbsp;falebrofam femitam : atcp cS iter eft non unius dicijfed multorum menfium. Eum li benüornanffimePrpfubiuxtanuperin Régies comi* tijs Pecracouig, à me fac'tam promiflionem, tuæ Celfi tudini nouo Pontifici dedico.partimut aliquam ani* mi mei erga earn nouum honorem gratulandi fignifi# cationehabeanparttmut libellus ipfeuiciflTimeius pa* trocinio gaudeacqui non folum authoritate Pontifi* catus, fed amp;nbsp;iuris diuini Slt; bumani atqj aliaru bonaru artifi fdêtia prgditus,ipfum àuituperonû linguis uindi careualcat. Si quidmea illa infirmitate præftari pote* rit,quod ad R.T. Sublimitatis honorem augedum amp;ampltficandumfactat:dabo opcramut diligë

ter pfgftematep fedulo. Qua in Chnfto lefu bene ualere ualdé cupio.Dat^ é Regiomo« teinBorunijs, calendis April is. Anno anatoChrifto feruatote»

M.D.XXXUL

MSTHODICA DIALECTïCES RATIO AD IVRIS# prudentiam adcommodata» Procemium,

ü] Vi dialectica in defînitionemjdiuiiîonem Si fpecicrum inter fe coUationé findunt amp;nbsp;par* duntur : hi fortaflerudius docent, quàm q y qui in indicium amp;nbsp;inuentionem : apertius ta men« Nos rudiores illos imitati, priores duas partes, nempe definitioncm acdiuifîonê,ca'cp quæ ad utrûqj pertinent, pro noftra uirili, tradabimus: adplicando camartem ad iuris duilisprofeiTionê, Nametfî Clau dius Cauduncula uir iuxtadodus amp;nbsp;diligensjn expli cationetopicorum Z niminimin eapartequæ eft fpe* cierum collatio inter fe: idipfum non infedidter taita* uerit»Atcp anteeum olim Baldus Perufinus in d, con uenticulam.C,deepif.amp; cle.nupcrucro Petrus Andrg as Gammams Bononienfis.Non tarnen uideo uno in locojtâtûm abeftut aliquo ordinc,banc fîmplids the matis tra(ftationé,ab aliquo iuris duilis interprete ex* plicatam elfe» Ni fi quia Bartholus in »ht Œ dcuulga. amp;nbsp;puppilla.fubfti.Ôôin traeftatu teftimoniorû, in uno altero exanplojioc molituseft. Et Baldus prædi* cimentapaflîm non aliter tamêquâm dreumftantias traeftat» Proindemethodicam illam Guedidadticam ex plicandirationem, quæ in fimplici themateconfiftit, ego in fex capita fiuepartes partior ÔC findo luidelicet t)efinitionein,Diuifioncm,Caufa'n fubaudi eftîden* tem:

P R. o OE M Ï V Ü.

tem,nempcid quod rem ipfam effidt,in Effeefrum Gu« officium,quod à re ipfi fluit etfit,in Adfine,quodali* quam cum re ipfa Gmilitudinem habet, aliquam adfi* nitatem : nec^ tarnen res ipfa eft ♦ et in Contrarium, id quod eu re quæ controuertitur amp;nbsp;cxplicatur pugnat: hoe eft, quod rem uel quo minus oriatur imp edit, uel iam ortam rurfus tollit. Vt G uerbi gratia TVTELA ueniat explicanda: primum qugras,quid fit. Et définit cam Seruius Sulpitius his uerbis.Tutela inquit eft uis acpoteftas in capite libero conftituta, adtuendum eS qui per ætatem lua fponte fedefendcre nequit:iure dui li data ac permifla.I.i,de tute .Deindeinueftiges quot habeatpartes,quotfpecies .Partes enumerabimus ea^^ pitefeeundo .Species habet tres:teftamentariam, legi« timam amp;nbsp;datiuam. Tertio loco,quæfit tutelæcaufa, undefluauFluit autem àiure ciuilÉficnamq? habet po fteriordefinitiôis parsn'ureciuilidataacpmifla. Quar to loco quæritur cfleélus amp;nbsp;officium: hoceft,quid effi ciat tutela:amp; exerce: uîm aepoteftatem in caput libcrû (id tarnen quod cum iure nature fine gentium uidetur pugnare)amp;tuetur eum qui per ætatem ft nequit defen dercquæ eft prior definitionis pars.f^into adfineha bet tutela curam : magna fi qui dem eft inter tutelam amp;nbsp;curam adfinitas,magna fîmilitudo: neep tarnen unum eft alterum.Poftremó contrarium eft quod tutela uel impediqquo minus oriatur,ueliam orta rurfus toIlit.

P R o OB M I V M.

Vt fi pubertatis fiacmennoîhæc etenim tutda 5^lt;^uo minus oriatunmpedic,eam'q; olim ortamrurfus tolkt tnfti.quib.mo.tute.fini.Iam uides uniuerfam dineren'* di facukatem confumptam dlerncqj pode aliquidcx* cogitarijquod detutdaamplius did queat: niHlanus 6óadditisdrcumftantqs.Qi.iandoquidaTihxcoir)nia generaliter tantum prgfan fumus.Nunc libet fin gulaspartes,fingula capitaGngulatim àC Jatius explicare:atcp dreumftantias

■ faltemperftringere» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

DB DEFINITIONE .Caputprimum»

. De

DEPINÏTIO VCCI S,

TNITIO NOMINIS PRAECEDIT DB» finitionem reû Neep cnim probe defini cris can cm: ni fi primum conftjtueris.an àC'animali fine terreftri fiuemarino : an uero de cœkfti fydereloquans. glo.k quocies de ucr.obliga, Qyæ eft æqutuocarioms amp;nbsp;amphibologi'æ adcoq^elencht fophiftici traôtano.Sic ( uc addam exemplum quoridianum Ôd uulgare ) cum cxplicas publicianam aAioncm amp;quæris : an publié danaaâao deturaduerfus eum qui pro hærede poG^ fidet: ab initio perftrin gendu m erictibi, Quidhado« quendiformula PRO H ABREDE POSSIDE* REintclligi uelis.Vno etenim modo fignificat tituluï quales funt ,p emptore,pro legato,^? donato,^ dere^ ItócOjfubaudi po(ïïdere,etfimilcs. Alio ueto modo no etiamjed prerextum tituli cantü , atep adeo titulum eü mentitum:qualem habet praedo,raptor amp;nbsp;is qui ponï det pro ponenbre,hoc eft qui iuftam pofTefilonis fug caufam non habct^uxtadiftiniftionem glo.rub.de ufu cap. pro hære.Prioreautemcafu no daturpubliciana: pofterioredaturmaximë,adexemplu petitióis hgredi tatis.l.pro here Je de peti.hgre.Quam diftindrioncm di ligcnaflimus interpres iuris ciuilis lafon May.fi ftatim fub initium fecifTet in-^-fed ifte infti.deaénodongé mi* nore negocio eum locum expÜcuiftet: amp;nbsp;non tam moleftus factus fuiftet lectori ♦ Ad hunc modum hæc

£ A P V T l.

VOX : itcrum: duas habet fignificatioiies ♦ Vno etenim modo fignificat «Tiurtfop, hoc eft fecundumtalterö TSK?\iit hoceftfepius J, ueluti de edendo, Perfuaderc tm/j al^ rw/j W.-namamp; bonum confilium grós dando poteft (nadere amp;nbsp;malum «Ludeferuo corrup,Hæcuocula : uix:duo atep ea quidem ex diametro pugnantia figni# ficauVno namep modo fumitur pro eo quod eft, eti* am J.uix certis de indi, alio modo pro eo quod cft.nul (o modo.l.tutorinprin.l.fidn prin,adS,C.Velle,Có* mendare fignificat laudarcd. fi uero nó remunerandi» ;'§gt;cum quidam mandati, fignificat quoqj deponered» commendaredeuenfigni. Bi fa nam utitur Legislator uoce,generis,in eodem rcfponfo.I.in naue Saupheï lo cati ♦ Üeponcre fignificat adponercto.ti,depofiti.ali* biuero transferred.fi fponfus fponfæ •§♦ fi maritus de donationibus inter ui. amp;nbsp;ux, lus uarië fumitur.L pe. 8^ fi.de iufti.amp; iu.D ccemuir bifariam ulus eft uocc, ui:cumdixit,uimui repellereliceuperinde enim eft, ac fidixerinuim, hoc eft uiolentiam licet pellere uiribus, authorcLaurentio Vallain fuis dialecticis. Quæ tra* âatio cum iuris ciuilis interprctibus in men tem no ue* niret,ex*§' de pecunia autem conftituta inftudeadio. collegerunt, ftipulationem efleiuris ciuilis non genei:i um»Quodetfinon fit imp robe diftum: eft etenimfti* pulatio lure ciuili inuenta:attamé ex eo loco non bene coHigitur» Quandoquide non facit luftinianus inibi coUatio*

DE DEFINITION E.'

coîlationcm inter fus ciuile ècgentium,fed inter ins àfi uile 2lt; prætorium. Pró inde quemadmodum probe noncolligitur, emptio eft iuris ciuilis,quianon præ* torpiergo non eft iuris gcnrium.Itaprobe non collie gitur:ftipulatio non eft iuris prætorrj, quia ciuilis: er go non eft iuris gentium. Vt maxime iuris gentium non Gt.id quod debet alia ratione probari,fortafle per tidoca.non uero cxcitatO‘§’ colligi.

Porrôcumhaecæquiuocationis travat io continet at plures fpecies : propterca quod Legislator paftim non tamanxie,fed uel£v®^AaTlt;l fUcl-islt;i^oillt;ii.TtKaiQ,ucl «va^opM Kwç, ucl Karaj^Hs/Kwç SC ciuili quodam modo loquatur. Neq? cnim Temperfperauittuturum,utfuum refpon* Turn futuris caGbus præiudicinm pareret, amp;^ pro gene ralilcgereciperctur.Cumamp;Prætor fæpenumero no Tatis TcripTerit. Verbis edifti multa deTunt inquit lurift conn'll,l.i.quodTal.tu.autho.nego.geTefledicetur.Li buitfingulas Tpecies Gngulatimuel explicare,uel TaL tern perftringere.

Primum igitur prius quam rem ipfamdefinianus, » diTpitiendum eritquàmlaté uox ipTepateat:gencrice ne utatur ea Legislator uel quiuis alius pronundans, anuerofjpeciGcé.Vbicum Tæpenumero nonaduerte# rent animum Cômentatores,miris modis Tudauerunt: in qs tarnen rebus quæ poterant Gnemagno negodo amp;nbsp;baud difficultcr explicari.Eft autem Teiendum caree

B iq

C A P V T I.

renos c|uarûdamrcrum nominibustquód plura fine . négocia, plures rcs,quàm uocabula. lanj. de prækrip. uer.tum Uero per KaTajjHir/p generis uoceutimur pro fpccic. Sic M. Cicero in Topicisdiuidieuxoremin matremfa.nempe quæ in manum uiri conu cnit, cuius meminit Papinianus in .tex ea parte •§• inulier deuer. obliga, 8lt; in cam quæ in manum uiri non conucnir: cui cû fpedficum nomen no inuenirct, adpellauic cam generis uoce, uxorcm. In bunc modum iuftitia diui diturinprudentiam,fortitudinem, tempcrantiamod iuftitiaminfpecie. Proinde cum Ariftoteles dicit iu^ ftitiam in fe uirtutes omnes compIcCti,dc gcncrc lo# quitur non de fpccic, Nam fp eci tea iuftitia ab albs uirtutibus fpeciediftat: tantum abeft ut eas complet dratur. Cognatio diuiditur in agnationcm 06 cogna«» tionem.l. inter agnatos unde legit, Agnatio eft in* tereas perfonas quæ idem habentgentilitatis nomen, ealdem imagines, candem familiam, eadem facra arg. l.i. deritunup,atlt;q? adeo inter eas quæ funt ex eodem mafculo parente, Cognatio in fpccic à matreeft. Pri* orem fpeciem Cicero libro primo de Orathore adpel lat gentem: pofteriorem , ftirpem, lam fi generice utarishacuoccuelimproprie: patruus £C fratrisfilt* uscruntcognati:ninfpecieamp;proprie,non eruntco, gnati, fed agnati arg.I. iurifconfultus •§• inter agnatos de gradib.amp;affini » Domitius Vlpianus in .tpecu* nixuer*

DE DEFINITIONE.

nlæuerbLinideuer.figni.dtuidi’t aÄtonan in peddo«^ nem Öv actionem in fpecie : ut fit petitio in rem, aftio in perfonam. Adoptio diuiditur inarrogationem amp;adoptionem.Li.deadop.ïus duile,inpræcorium amp;ciuile. PignuSjinhypotheeam amp;nbsp;pignus •§*item feruiana infti. deadio. quod utinam confidcrafient iuris ciuilis interprètes in. l. i. depignora.aflio. Præ^ terrain Kvrly^^Ha-ip ôipignus. Antichrefi utiturcredi#' tor, pignore non utiturd.fi' pecuniamde pigno.adti. Lfi' is qui bo na depigno.amp; hypo. Iurifdidio,in me rum imperium, mixtum imperium S^iurifdiCtioncm, tameefi Barth.in.I.iii.dciuriidiCC.om.iudi.ipki-miunQ di(ftonerain imperiumSlt;iurifdidtionem diuidatideim de^ imperiumin merum amp;nbsp;mixtum» PaCtumdiui»? ditur in traniadionem amp;nbsp;padrum. Tranlaótio, in iufiurandum, fententiam 6c tranfaCtionerd.i.ubi glo, 6ó.l.rj.deiureiu. Arbiter, in arbitrato rem amp;arbitrum i.focietatem •§• arbitre rum pro focio. Procurator, in defenforem èCprocuratorem : defenfor eft rei con^ uenti, procuratoratfioris. tametfi defenfor etiam ad pellctur, ipfius acforis procurator, qui fpecificum mandatum non habet d. feruum'quoqye‘§’ aitpræ tor deprocura. Manumiflio,inemandpationem amp;nbsp;manumiflionem : ut prior fit filiorumfa: poften rior feruorum. Permutatio, in do ut des, do ut falt; das,facio utdes, facio ut facias amp;^ in permuratioa nem , iuxta fententiam Pauli de Ca ftro indic»l.q»

C A P V T I.

de l'ure m» Traditio,in dationem ^ traditioncm •§• fie itaep diferetis inftitu. de adtionibus »Nouatio, in de* legationem amp;nbsp;nouationem: ddegatio eft eu mutatur perfona:nouatio,cum ucl conditio uel dies uel fide* lulTor innouatunLegatum,in fideicominifTum amp;nbsp;lega tum •§• noftra autem infti.de lega.lulius Paulus, l.iÿ§* creditum fî ccr, pc. diuidit creditum in mutuum amp;nbsp;cre* ditum.Mutuumefteumex meo tuumfit,atcg tantun dem redditur,hoc eft idem in fixa funélionetereditum, cum eadem res reftituitur » Siccreditur cÔmodatario, depofitario amp;creditori pignons infti, quib.mo.re/c5 tra,obli,quibus tamen non mutuo datur, glo.h crédit ton •§• in bonisan uen credere.de priui.credi.Quo lo# co Iulius Paulus proprqftîméloquiturde genere: id quodcxda.eoai.licebitcolligere, cotraCaftrenfis fen» tentiam.Näquemadmodu creditum eft genus mutui amp;nbsp;crediti fpecifici : ita res fungibilis eft genus,pecunig, sinziberis amp;nbsp;uini:quatitas,numcri, poderis Sd mefu* ræ, id qd impofuit Caftrenfi:amp;nos in traccatióc prx dicamentoru latius explicabimus. Atq? hoceft,quöd tertia pars digeftorum feu pandeftarum generali ru* bricanotatur DE REBVS CREDITIS.pn musuero in ordine titulus eiufdem partis fpecificam rubricamhabet« Siccrtum,hoceft mutuum petatur condilt;ftione.QuodutinteIligamus hodie, cruditiflÏ* mo uiro Gregorio Haloandro acceptum refcrimus.

Qui

DE D E F Ï N I TT O N E.

Qui laceras pandedas bencfîdôamp;impcnfaampIi{Ti* miordinis Reipub.Norembergenfis,patriæ noftræ duldflimscjintegritati priftmæ reftituit.Stuprumdiui diturin adulterium,inceftumamp;^ftuprum.l4nterlibe# ras •§*i.0ó.l 11 adultcriumcum inceftu de adulte, ut có« mittatur adukerium in nuptamjnceftus in confangui neam ÖÓftuprumfpeóficumfn uirgincmfine uiduam honefté uiuentem. Inftrumentum,in teftes amp;nbsp;inftru^ inentum.ideft tabulas.!,i.de fide inftru.Profes, in pro confulem,legatum Cæfans amp;nbsp;præfidern,fubaudi pro uinaæ.l.i.de.offi.præfi,Eximere,ineripere amp;nbsp;exime« re.utpriusfitdemanibus au ferre per rap turn: poften dus, alia ratione impedire amp;morem fticere, cluömigt; nus in ius uoeatus ueniat amp;nbsp;fe iudicio fiftar.1. fed exi# inendi, nequis eum qui in uis uo.eft ui exi. Diesen lu cem amp;diem:lux eftdies artificialis:dies ucro naturalis uiginti quatuor horarumJ. more Romano deferqs» Fugitiuus diuiditur in erronem ô^ fùgitiuum:rurfus lt;nbsp;errOjinfugituumS^ erronem.l.quis fîtfiigitiuus‘§«er# ronem de ædili.edid. Vfucapio,in præferiptionem amp;nbsp;ufucapionem .Pœnamdiuiditlurifcontin multam amp;nbsp;pœnam.l.aliud •§'i.dcucr.figni.Spadonem,in caftra* tumjhlibiam ,th!afiam amp;nbsp;fpadonem ,1. Spadonum co4i.l.fi ferua feruo‘§-fi.de iure doti.Habcre,in obtine* re8^habere.l.habcrc,BtÀ©-'jn TÔ^tu^a 8^ êtÀo/gt;; utprius fit tel uni quodab areu mitucur:pofterius,quod mitti#

C A P V T ï.

tur etiam manu,I.fi caluitur.Sponfiojin ft'pulationcm amp;nbsp;fponfionem, quæ per fponfi interroganonein fini. fponfio.MuIier, in pucilam uiripotentem uirginem ^muliercm non uirginem .Emulier de ucr.fîgnioRelc gatus, in deportatum amp;nbsp;rckgatum .1. rdegatorum de interdiGamp;relega.Iufiurâdum diuidit Abb, Panor.in, cfi. de iureiu. in iudidale amp;nbsp;extraiudidalc : quod didc uendicare nomen fui gencris.Barth.in .1. amp;nbsp;ex diuerfo de rduendi.diuidic friictus in duties amp;nbsp;naturales : rur^* fum naturales, in induftriales 8ó naturales. Iniuria di^ uiditur in furtum,rapinam,damnum,adulccriü,homi# cidium amp;quicquid tandem non iure fit, atqj in iniuria hoceft contumeliam .Li. in prin. deiurciu,Sicetcnim prxualuithodie, ut hæcfpedes priuati delicti, iniuria potius quàmcotumelia adpelletur, lus in rediuiditur in dominum, quafi dominum amp;nbsp;in ius in re fpedficu: iduidelicet quod habet creditor pignoris uel hypothe cæ,is cui uel cuius prædio debetur feruitus,is qui tan# turn habet retentionem non etiam actionem.Hue acee dunt quæ feriptum reliquit amp;nbsp;Barth. amp;Iafon in rub« ff.folu.matri.fuper glo.fi*

t E regione quocp ex nonnullis fpedebus per abufi# onemfadtafunt genera. Glandern adpeUat legislator omnem frudum qui in arbore nafdtur: cxemplo Grç cifermonis ixpo/fua »Lqui uenenum. Tigniadpdlatio# one in X1 If tabulis omne genus matenæ ex qua ædd

Octa

DE DEFINITION B?

fda confiant fignificatur J, tignude ucr.ßgnifi.qui'n^ ctianicaquæinuineisncceflàriafunt, utputa penieg, pedamenta .1. i,'§ i. dengno iniuncto. Fabros tignari os ,omnes qui ædificarent .1, ferri.Telum: lapides, li* gna,fuftes,gladios amp;aliainnumera quæ iacimus d.ß caluiturde uerbo.fignifica. Ruptum intdligiturfra* üumjuftum ,fafïum,collifum,effufum amp;quoquo modo peremptumac detenus fadum •§♦ capitetertio inftitu.ad.l.aquil.Verboreficiendi: tegere, fubftruc rejfarcirejædificare: item aduchcre,afportareea qug ad eandem rem opus elTcnt, continentur .I,i •§• deinde de riuis.Sepulchri adpellationeomnis fcpulrurg locus contincturprgterea ftatua,monumenium amp;ofluariagt; Ï.i. q. 8^. iq*§- fepulchri defcpul.uiola. Vincula ad* pdlat lurifcon:cuftodiam,compcdcs,latumias atc^ omnem deniep corporis coërtionem.l.fuccuriturqui* bus ex cau.maio, Prgterea eiufmodi alligationem, ut fine dedecore aliquis in publico adparere no poffit .h ineademcaufa eo.titu. Exercitor eftqui tam nauim quàm cauponam auc ftabulum exercet. Inftrumenta adpdlat lurifconfuhin.l.i.defideinftrumcn.Só inX notionem •§• inftrumentorum de ucr.fignifica. amp;nbsp;earn probationem quæfit inftrumentis amp;nbsp;earn quæ fitte* ftibus. Tabulas adpdlat omnem materiæ figuram:fi* iie tabulæ fint ligneæ,fiue chartæ,fiuemembranæ» fiuecorium alicuius animalis,fiuecuiufcumlt;ç alterius

. C ij

quot; • C A P v T * I.

materiæ in quam fcribatur J.i.debóno pofT. feeun; t» bu, Adhunemodum pifcinam adpellamus aquam, non tantum quse habeat pifccs : fed earn panter in^qua animigratia uel natamus uel lauamus. Infula olimnó eratnifi man's:quód fitinfalo po(ïta,mutata.a.Iitcra inAi.hodieappellatur infula cuiufuis etiam fluminis, Equitem appellamus eum qui uel afino uel mulo uel camelo infidet: nedurnequo, Aes diftinetaeft fpecies ab auro,argento,ferro atep reliquis mctallisdan uendi non^bus de contrahen.empti. plerumqj tarnen pro au ro acdpimus.l.etiam aureos de uenfignifi, (sepenumo« ro pro argéto,hoceft argentea moneta:pcrinde qua/ï (itgenus eumreliquis fpeciebus collata.Non qiiiauo cis penuriahoeexigatteftetenimgenus metailum,fed quia ufu fic eft rcceptum ; ideo fortaffé quod olim om nis pecunia fueritærea.

5 Deindeeumduæuoces idem fignificant, non quia genus amp;nbsp;fpecies, fed alia quapiam fortaffé mathema* tica ratione:utra plus eomplectatur. Romaamp;urbs p er anto no mafi an idem Agni flcare uidentur: p nor ta^^ men latius patet,pofterior ardioribus finibus claudi* tur.Cum urbis appcllatio muris,Romæ uero continc tibus ædificqs finiatur atep compledaturfuburbium» l.i,amp;^ .l.Alphenus de uenfignifi. Hoc modo euftodia idefignificare uidetur quod uincula:prior taméuox non nifi publicam complccfjtur: pofterior,amp;publié cam

DE D E F Ï R IT I O ME.

cam amp;pnuatani,I»uincuIorumeo»tK Plebs amp;poptk! lus idem alicui fignifîcare uideri polTunt: plebs tarnen non compleAtturnin eerdonesamp; reliquam duitatis fecem : populus, etaam patritios •§♦ plebs autem infti» de iure natu.gen. amp;nbsp;d. Ad hunc modum plus eft age« re quàm contrahere.l.Labeo libro primo.Plus eft re* ftituere quàm exhibere d.plus eft in rcftitutione.Plus. eftin munerequàm in dono.l. munus.Penes te ampli us eftquàm apud tc,l.pcnes te,prius etenim fignificat pofleftionem:pofterius folam detentionem. Alienatü plus eft quàm uendicum.balienatum » Plus eft cap ere quàm accipere:qui capit non reftituicJ.aliudeft cape* re, Plus eft rationes reddere quamederenutor reddit; argentarius plerumq? tantum edit.t boues•§*fi.deuer; figni,Perfuaderc plus eft quàm compelli atq? cogi pa rereJ.i.dc fencorrup^Plus eft parare quàm emere.LH quid carum-^n.de legaurj»

Turn an proprié loquaturlegislator,animpro* ^ prié amp;Sciuili quodam modo, atcp ut lurifconfulti uer boutrar RaT«x?«s-ïK$§. Idquodindtata.l.i.dcpignoïa* óbo: ab interpretibus non fuit animaduerfum, dum Vlpianus ibi ( fi igitur contra ét urn fit pignus ) utitur uerbo pignons pro hypotheca, atep adeo improprié amp;abufiué.pignus Gquidemadpellamus quod tradi* tur : hypothecam ,qux tantum conftituitur, nulla ra* none habita an hæc res mobilis fit an ucro immobilis.

C iq

^ - '^ C A ? V T * ï.

aVg.t.fdendiim *§• creditor qui fatifda.cogan. Nam quödïurifcÓnfulnn.l.pÏèbs de uer. fignihea. pignus proprié rei mobdis ait effe : non uult dicere proprié, led potius proprqdiméac nimis anxié. Improprié amp;nbsp;•wapaTotT/Rw; loqturPrxtord.rj'^'H.quib.ex caudn pofE ca. Idem ei accidit in .I.ait Praetor de fenten.amp;re iudi. dufniurifdiétionem adpellatidquodeft notio.Credi tores proprié funt qui dederunt pecuniarn mutuo : improprié,quibus quoquo modo debetur .{.creditor rum cum.ï. (equen, de uer, fignifica. Vox : fuumdn.I. qurntus’§‘argento deauroamp;arg.Iega.denotat domi nium:atcß id quidem proprié.In d.nihil dolo de regu. iu. improprié dmotat obligationem.Poireffio impro prieeft proprietas d.interdum eodem titu. Propriélo quimur denouatione cum perfona,conditio, dies aut fideiufTor mutatur: improprié cum pleracß alia litis conteftarione nouantur.Impuberem adpcllat Iurifc5ï lt;nbsp;minorem XXV,annis: puberem, maiorem .1. impult; beribus deadqui.haere.utrumep panter improprié,In l.traditionibus,C.dc partis utitur Legislator uocc tra ditionisimproprié,nempe pro datione, VicifTim in I.n ut eerco •§.nuncuidendü,eommodati,uti:ur uerbo darepro tradere.fa. lex fi ftipulatus de ufuris. Impp. ih .1. cogi.C.depeti.hære. bifariam utuntur hac uocc tituIi.Primum etaaim pro uero titulo,quales lunt pro emptorqjpro donato, pro legato, pro derdicto S^G miles

DE D E FI N I T 1,0 H B»

miles.D einde uero pro quadam modificanone, iuxta Azonis interpretationem : qualeæ etiam habet præ* do 5lt; raptor.l.pro h^redein H.de peu» hgreJn.l.quale ^. unde uidendum de arbi.Iurifc5:bifariam utitur hac uocefcntentia.lulius Paulus in4.reÂé de uer. fignifi» parce adpellatfpeciem: negatenim ufumfrue'tû domi ni) partem ede, cum tarnen fit ipfiffîma eins parsj.üq^ de ufufruc.I,qui ufumfruétû de ucr.obliga. uoluit au* temdicere.non ede dominq fpcciem:qug cd interpre» tatio Piacentini in dic4.relt;fte,cui nemo non fubferibit, l^ari negligentiaarchitecdus inftitutionum in-§' plebs de icb nacu.gen.amp; d.genus adpellat tocu,ô^ fpecic par tem.id qd primus deprehendit Andreas Akiatus. Ide accidie padlmCiceronijpr^fertimuero librod.deQrat chore. Quad dominiu proprié adpellatur cures alicui tradita eft à no domino,iufto tn mediante titulo:im^ prié quad dominiS adpcllatur utile. Vlusfrudtus reru fungibiliu^priéno eft,fed quafiufuffruAus.ff.de ufu fr.ei.re.qugufu confu.Iurifcolukus tamein.l. fed amp;nbsp;fi poffeffori deiureiu.appellatufumfruiftu etiaquafi u* fumfru(ftû,nempererûfungibiliû.Quafi poffeffio ^ prié eft rei incorporalis.I. iiq •§• fiuiam deulucap.Im* proprie,etiamrei corporalis, quamfolum detinemus. lecundum Paulum deCaftro in d.i.C. de aliéna, iudi. mutamcau. fac. Angelus Aretmus in •§-appeIIantur inftilu ♦ de excep ♦ peremptoriam ex cep ton cm uocat -

C U P V T r.

quarnois dilatoriam, quôdperiifiac îiiftandam: amp;nbsp;co cràdilatoriam, quamuis péremptoriam,quÖddifFê* rat : amp;nbsp;utrumq? paru proprié. Porró hic lap fus kgif latori fæpenumero aedditin qs uodbus,quepropter larinælinguæpaupertatem, utCiceronis utar uerbo, amp;genus amp;lfpcdcm fignificant: quarum pluracxcm^ pla iam antea propofuidd quod ex dtata.l.i.de pigno ra.aériodicebit colligere.

y Practerea arPlegisIator loquatur figurâté. Ironicé loquitur in .l.antcpc.C.de kga.Idem agit in.I.i‘§-befti as uerfîculo deniep .ibi.nifi in harena pâlît funt fe ho* norârijde p oftulan:ln d.fieut autêin prin:fi ferui: uen duln 4; Ofîidius'Ucrfi. poneinquit Imperator de ka» gauq.îurifeon: in J, très fratres de paéris 80 in .1, Luti us amp;Titia, famiherdfeun .fratris appellatione corn* pkcîiturfororem Jn pkrifq? lods makulinum conci pit feemininû .I.ÛubifDynus 06 Barth: de uer: fîgnifi: Figurâté adpellat Ïatam culpam latiorcm.hquod Ner ua,depoiîti:idquodadmonuit Zafius. Figurâté uti* mur compofito pro fîmplid.t uerbum reddendi de uer:hgni.amp;contrà,fimplidprocôpofito.glo.fi:rub: foluto matri:ubiôârth:amp;Iafon.Tempore, pro tenv pore.I. uerbum erit.Niimero plurali,pro Gngulari 4, non eft fine liberistSC côh£râ,fingulari, pro plurali 4» inufuiurisdeuerbofigni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

0 Demam,quo Uerborumordineutatur,ficaliudeft bono

DE DEFINITIONE.

bonorum pofleHor, cui ad exemplum hæredis bona defun di iure prætorio decernûcur:aliud pofTciror bo norum, qui rem aliquam poflidet. argd.i.C. quoru bono.

bifuperanfubftannucutaturuocc, anadiediued* quiconcubinam. § . qui quatuor de lega. iq* g pouremo ut prias quàm rem explicemus, diuiJa^ mus uoccm. Vc cum exceptio tranfadionis cótrouer=* titur,an lit litis finitæ,an uero ad mérita tantum caufæ opponatur.Nam ea quæ fit acceptilatione litem pcri^ m it, proptcrea quódneutra amplius obligatio extet : ca uero quæ fitpado nudo, quia ciuilem obligatione quæ fupereft collit,ad mérita tantû caufæ hoc eft poft acceptum indicium et lite conteftata opponitur.argd» fub prætextu,qug eftinordincprior,C.de tranfadi d. q.ft'eom.Præfertim cum ante litem coteftatam nemo dicaturagcred.amplius non petitumrem ratam habe. Quod diferimen ego pariter faciendum effeputo in* terexceptioncmiurifiuradiiudicialis amp;^cxcep: iurifiu: uoluntarfi feu conuentionalis’.ut prior fit litis finitæ, ad exemplum exceptionum folutionis 80 acccptilatio nis : propterea quod utraq? obligatio , nimirum pros' pteriudicis authoritatê,fit fublatatpofterior uero non item, ad exemplum padi de non petcndotquodalte* raobl!gatio,ncmpe ciuilis,adhuc fuperfit.

Hadenus perftrinximus æquiuocationcm,Eoc

D

c A P V T r.

fduods l’pfîus ßnirionem, queq ad eandem pcrtinct, Cuius cefté neglect il s pcpcricnobis multos in lurc a* uüi commentanos ♦ R cible ut definiamus res iplas,

DEFINITIO REt.

Ad ipGus rd definirionem cxplicandarcquintur cum prædicabilium,hoccft,communium uocuni: til prædicamentorum fiuecategoriarum cognitio.

Qjr I N dV E VOCES.

Qninep uoces funt Genus, Speeles, Differentia, Proprium amp;nbsp;Aeddens.

i Genus eft uox quæ prædicarur de plunbus différé tibus fpede. ut animal, arbor,flos,frutex,fmmcntum» Ie2umen,2cmma,mctallum,uirtus,nauis,res fungibi* Its,tutela,modus adquirendi dominium , dominium, contratflus, delictum,obligatio,adrio, poffeffo.

Genus eft duplcx:generaliffimum, prindpaliffi* mum feu fummum. ut lubftantia, quantitas,qualifas' amp;^relatio:amp;fubalternum,cuius exempla iam funtple racp redtata»

x Species quam Cicero mauult adpdlarc formam, cft uox quæprædicaturdepluribus differentibus nu* mero.uthomo,quercus,nardfrus,afparagus,filigo,fa ba,GTiaragdus,aurü,tcpanna,nau(s oneraria,zinzibcr, tutelateflamentaria,adltiohxreditatis, dominiüdirc* dum,emptio, furtum, obligatio ciuilis,aaioperfona* lis,poffdrio natura lis.

DE DEFINITION E.

Dc genere 6lt;fp ene hic loquor propneatej^ non aliter quam dialcÆciiamp;.l.fandio legum depœnis .L i.ôlt;ij.deadop.I.côucntionum de palt;ftis.l,ij.de iureiu. Li.in prin.decondic.fine eau.Li.commodad.l. qu^fitS ‘ § .pe.ubi Bardi.defun.inftruc.kij. § .adpellata fi cer, pe.l.inter donum deuer. figni. l.lpccies.deaccepti.l.i. ^ .i.deintcrdic.inftitu.de iniu.in prin. Textus uero et iuris ciuilis interpreces fpeciem pafTim adpellancgcgt; nus: 8^ indiuiduum, fpeciem . ut hominem, equum, bouem, genera: Titium, Bucephalum Ôé hunebo« uem, fpecies. Sicloquiturdic.l.ij.inprin.ôt. § J.knô uideturin iudieem deiudi.l.finalis decondic.obeauj, often turn de uerbomm hgmfcatio.l. cum cerium de auro 8lt; argento legato .I.qui uxori.l.fpecies code titu. ^ prin, infti.dedonate lunfcôfuki pafinn in trancta tionclegatorum.

• 3 nbsp;nbsp;nbsp;Dirterenda eft que facit diftare Se differre una fpe^ ciemabalia.ut rationale: hac etenim differentia diftat homo à bouc Sf rcliqs animâtibus. Ego difierentiarü très fpecies faciam capitefecundo dediuifione«

• 4 nbsp;nbsp;nbsp;inter proprium amp;nbsp;differcntiam faciunt dialectici hoc difcrimcn:ut differentia fit pars rei,ut mentem hasj bere: proprium uero,rci dfeetLis amp;nbsp;ofticium,uc nume rare,ridcre.

$• Accidens nihil eft aliud Cp circumftantia.Turifcon, in.l» aut facta dc peenis enumerat feptem . eau fam o n

c A P V T r.

perronamjlocumjtempusjquantitatemjquaîitatcm Sf euentum

His quinqj uocibusaddi folet indiuiduum : non quia fit communis uox. prædicatur ctcnim de unare tantum.fed quia in definitione fpeciet eius fit métio. ut Sempronius^BucephalusJiicbos, hæcqucrcus,hoc uinum,tutelateftamentaria Seii,dominium diredum Caij,obligatio naturalis Pamphili

PRAEDICAMENTA.

Prædicamentorum fiuecategoriarum funt quatu or, Subftantia,Quantitas,Qtialitas amp;nbsp;Rdatio : nam quodalq conftitucruntdecem,afFcdato magis quàm uero numéro fadumeft authoreBoethio Seuerino » Subdantia ed res quæ per fefubdat lt;lt;nbsp;fubfidit : 00 in quahærent quantitas,qualitas amp;nbsp;relatio : neq? tarnen uti prædicamenta, fed uti accidentia amp;nbsp;circumdantie» ut homo,ujnum,aurum. Ed enim homo longus,brelt;! uis:obefus,gracilis:funthomincs multi, pauci. Edho mo 2:ramniaticus,medicus:meticulofus,confidens:aI* bus,nigcr.Efthomo tutor,pupillus:pater,filius : do^ minus, feruus:miles,paganus:emâcipatus, in poteda te:fuus,non fuus:ingenuus,liberrinus:decurioj centu* rio:düdus,indodus.Præterea ed uinum magnum, paruum: multum,modicurn : graue,leué. Ed uinum nouum,uetus: fugiens, non fugiens,Ed uinum R her* nenfe.

DE DEFINITION!!.

nfnfejHungaricum.Rurfum eftaumm magnum, par uum.Eftpurum, non purum., Eft Arab^icum,In* dienm ♦

Subftantiam adpdlat lurifcon: ôu/a/j in .I.in nene ditionibusdecontrahcn.empti.Alq ut Sergius Flaui* us amp;nbsp;Plautus âucrïa^ interpretanttur elTennam ,autho* re Fabio Quintiliano libre olt;ftauo amp;nbsp;tertio fuarum in ftitutionum.

Quantitatcm,qu31itatem 5lt;relationcm dixi mhg* rcre (ubftantiæ,non ut prædicamenta fed ut circumfta tias amp;accidentia.Neq? enim probédicitur, uinum eft triens,uinum eft albedo,uinû eft Hungaria. Sed pro* bëdicitur,uinum eft trientale, uinum eft album , umU eft Hungaricum.

Subftantiarum quidameft corporea,quædani incorporea.Corporeauclanimatauel inanimata.lna* nirnata uel fungibilis uel nô fungibilis . Fungibilis ut uinum, zinzibcr,pecunia: non fungibil is utager, flu* mem,arbor»

D il)

DE DEFINIT [ONF,’

Quantiratcmhâdcnus nemo non diuifitin conti nuam Óddikretam. Ego noftns legibus infcruicns di« nido earn in NuiDcruin,Pondus,ô^ MenGjram.Qu;« diuifio à priorenon longëabludit.Numcrusut duo, tria,quincp,deccm,ccntuin,milk. Pondus ut fextans, quadrans,tricns,dodransjpondius fine as,dupôdius, tripondius.Tairetfi uctcris non lolû pondéra fie fine parein : fed Sé numifmata Séhærcdirates,fubindcq n s reliquas omnes , nimirum ad exemplum pondcris.Et nos hodiequoep uinum, filigincmSéaucnamin hune modum parnmur. Mercatores maris Bal hici^O'Ceani Germania ac Septentrionalis accole,earn partem mer dum ejuam plan drum acdpit,ipfiq ! a ft a in adpcllar, in duodeeim lapides fiue uncias partiuntur. Menfu* ra ut digitus , pal ma, pes, paOus, ftadium, miliare, ulna, hemina, feftarius, congius, modius, urna, am phora.

Plcreq; res ciufmodi funt,ut Sé numerari Sé pon* derari Sé men furan queät.ut piper atep fimiles.Plerçep utponderari Sé mêlurari.utbutyrum, oleum. Plergcp utnumcrari Sé ponderari.utpecunia: hgeetenim olim fuie adpenfa: unde penfio . Sententiæ iudicum aie Plinius libro feptimo epiftolarum, numerantur non ponderâtur: idquod uideturei perquàm abfurdum. Simili rationemotus lurifeon : in.I.q. deuerbo. figni. boras did pondérât non numeranatqueuult priores

C A P V T T* '

quinque poflerioribus feptem præualuerc.proptcrca quod adquoduis ncgociumcôHdcndum, à prandio iunus meptiorcs.

DE DEFINITION E.

Qualitas trifariarndiLÜditurJn t^z/jjhocefthabiV turn, Affèétum 8d Qiialitatem quæ fenfum mouet.Ha bituseft qualitas udanimi uel corporis,quæagendi confuetudine paratur: quö facilius amp;nbsp;cercius aliquid agamus,arg, L legatis feruis. § . ornatricibus de legagt; iq« Animi ut grammatica,dialeó;ica, rhetorica,medid^ na,iurifprudentia» Corporis ut palcftrica,hiftrioni=« ca,ars pingendijars fagittandi«Rurfum animi habitus alius cft ipfius intcllcótus,alius uolunratis. Intdledus utartes.. Voluntatis ut uirtutes amp;nbsp;uicia* AffeCtuuni funt quatuor;Igticia,dolor,fpes,metus. Vergilius Ma ro complexus cft hoe hemiftichio.

Hine metuunt,cupiuntc^ dolent,gaudenti^.amp;^ Hora,

Gaudeat an dokat,cupiat metuatue, quid ad rem ^ Qualitatesquæ fenfum mouent funt: color, fonus, odor^fapor: amp;^ quæ ad taélumpertinet:duriciesjTiont c{cs:caliditas,frigiditas:humiditas,ficcitas, Ncqgt; tank inuicem coUatx.alioqui etenimrdatiSes potius erut, quam qualitates : quemadmodum amp;nbsp;habitus 8d affe« ftus inuicem collati»

Rdatîuum eft 4^^°^ ^^ ^^‘“^ rcfcrtur:qua ratione à Græds ^p.’lt;; r;, hoc eft adaliquid adpclîatur.ut liber tas : referturecenini ad lcruitutem : ingenuitas ad liber rinitatem . Et in fumma, quidquid in uniuerfarcrum natura non eft uel fubftanua ucl quadras ud qualiras, in hune

DE DEriNITrONE.

in Hune ordinem cogirur.Imo quantitates panter amp;nbsp;qualicatts fi quando conferantur inuieem.

Rdatiua funt triplic aidiuiduturnamep iuxta nu# meruin priorum mum pra'dicamentorû,fubftantiæ, quandcatis Slt;^qualitatis. Primum iuxta adionemamp; pafFionem ♦ utius,tutcla,occupatio,inuentio,tradifio: ufucapiOjaditio hæredita is: dominiumjadiorealis» EmptioJocatio, mutuum, (lipulatiotfurtum, contu* melia:obligatio,actio perfonalis:officium iudicis,ex5; ceptio: magiftratus,ciuitas»Habent Gquidem hæc om niaquibus cumeonferâtur: tutela,pupillan'tatem:do3! minium ,mancipationem:obligatto,fuam paflionem, cuius nominecaremus:quemadmodü amp;nbsp;picrifep alqs inrelationum collatione. Atep hue confer omnia ea qua? per nomina u erb al ia in io exprimuntur.ut accept« tilatio ,nouatio,fideiufîîo,funlt;ftio, comn unicatio, c^s dicio : queq; cum Gngulis confcrunturpaHionesJtem uim, errorem, dolum, culpam,cafum» Præterca quid* quid in deftniendo ins genus habet. ut iter,uia, aftus, aquaeduéfus , ftillicidium , profpecTrus , ufus,ufuG« frudus , habitatio : atq? omnes peræqué feruitu* tes , Deinde iuxta æqualicatemamp; inæqualitatem.uc quinep collata eu quinq?:quatuor collata cü fex. Do^* drans,quadrâs:bes,triês:femis col latus cualtcro femii* (c:quincux,feptux,Vrna collatacümodiouel ampho ra ♦ Hcréditas : dos : fupellex : penus, Poffremó iuxta

E n

(imilitudinem amp;nbsp;difTimilitudinem. ut fdentia, igno* rantia : iuftitia, iniuftida ♦ Lætina, dolor : fpes, mess tus.Dulce,amarum : caUdum, frigidum:molk,durû. Atcp ea quidem omnia collata:alioqui etenim pleraqj uti diximus uel quantitates erunt uel qualitates.Nam amp;nbsp;Arikotelem non diHîmuIare fuas categonas efle permiftas 8ó confufas, author eft Johannes Ludo ui s» eus Vines in libello decorruptadiakdtica.

Relatio

C A P V T I

Proindeuides ^ conOdcraté Cai'us lurifcontdefi nient hereditäre in 4»nihil aliud de uer.figni, Cû enim hæreditas fit relatio iuxta æqualitaté amp;nbsp;inæqualitatê: ipfe definiuit iuxtaactionë amp;paffionem. Voluit atu tem aditionë h^reditatis potius,^ ipfam herediraté de* finire.Eft etenim hcreditatis aditio modus adquirendi dominiu iureciuili introdudtus^atq; adeo qu^dâ adti« o:hgreditas uero bonorû uniuerfitas,qua reliqtpoft fe defundus«Quod fi' confideraflet Barth: in rub.fEde adqui^hgredian ea dehnitioncexplicada,tantopcrcn5 fuilïet anxius«Prætcrea ui des uinu,zin2iber amp;nbsp;pecuni am fubftantias effetnemperd fungtbilis fpecies. Men furam,pondus amp;nbsp;numerum,quantitates.Cómunicati onem uero rerum fiingibilium,nihil aliud quàm relati one,Vt minime fit lapfus uir dodtiffimus Vdalricus Zafius,qui genus unum amp;nbsp;genera tria in rebus fungi bilibus elle dixit, quod nimirum iuxta diuerfitatem ca tegoriarumeftadmodumueré ac probe dietd. Neep bic pugnabo,fi quis uinum Së pecunia rclatio nes poti us dixerit:nos etenim utrumep rebus natura fungibili bus adfimilamus:nimirû quod ars natura imitetur. § » minore infti.deadop.id quod docedi gratia facimus,

QVINClVE VOCVM ET PRAE = dicamentorum ufus ♦ lamcômuniûuocûfiue predicabiliû cognitioco p€rtinet:ut cognofeamus qd fit genus, qd fit fpecies: quâm

CE DEFI Jîl y 10 N C

quàm latéutrumc^ pateat.Hominis Jegatum oratio* nis compédio fîngulos homines compledicur.LMœ uius •§• duorum de lega.ij.Hæredis appellationc,omc nés fignificari fuccenores credendum eft X hæredis de uenfigni, kidem quid fît différencia, quid proprium, quidaccidens.Cathegoriarum uero fiueprædicamen# torumtut in definiendo habeas,undepccas genus.Ha betenim quoduis prædicamentorum peculiaria fua genera,fpeculiarcsfpccies,fpeculiares différencias èC peculiariapropria: uteumep habeant plemmc^ acci# dentia communiale proprié nihil aliud quam fpecies definitur, atep ea quidem per genus » Quöd fi accidie ut genus ipfumdefiniacur, nempe fubalcemum : turn uendicabit fibi fpecieïlocum: quód aliud habeatfupra fe genus. id quod facit Seruius Sulpitius in definien# da tu tel a. Præterea fi definiatur indiuiduum, ut amp;nbsp;ip* fumptfpccicïlocoratq^ fpecies ipfatantifper naturam generis induat. Cxterum genus principaliffimum fi ue fummum nemo probé definicrit ; praefertim quan* turn ad genus adtinet.Nifi tranfeendentibus uocibus, quæ funt ens,res,unum,aliquid interim utamur,dein* deqiaddamus (ingults aliquidloco differentiae, quo à reliquis tribus exacte fecernamus,

Admonemur à Boëthio ut a genercprindpaliffi* mo ordiamunut uinum eft fubftantia,corporea,inani mata/ungibilis, menfuralis, deindéq; ex phyficorum

gt; CAF T T T.

Ccholis addamus differennam. Triens cft quantitas ponderalisjcondncns tertiam affis pattern. Maus eft qualitas ipfiiis affcöus,maucns Stc-Turda eft rdano agens ,iure,tuens S^c Seruius Sulpitius tametfi genus um alté exorfus non fît: attamen diffoxaam expreiïït pkni'us .addens nimf rum eaufam efficientem 6lt; p erfo# n» l'pfîus dreumftantiam.

DEFINITIONrS PARTEI

Definido duabus parttbus eonftac.primum geiten re:deinde differen£ia,qux rem ipfam quam defimmus abalqsfpedebusdiftare fadat,uteam cxaócë cogno«? fcamus.Barth.in,ij*.dctefta.Porrö quia magna Jtdif ferentiarum penuria,AriftotcIc teftc(qua aiam ratios ne ,ut indicat Rodolphus Agricola,fit: ut negadoni* bus loco difterentiarum fxpenumcro uramur : £lt; dica mus, irrationale,inanimatum,non fungibik,lt;ion iu*? re amp;c.tametfî negacione nihil prorfus cofticuatur) ad« dit Porphyrius proprium 00 accidens. Ego Mclanch thonem imitatus, addo primum eaufam efficientem 1 deinde officium:poftremö rei panes. Próindc quinqt crunt definirionum genera.Definitio enentialis, qux eftdifïèrentiscfeuproprfj:cuius loco nos ea utemur, quæ eft ex materia Ôlt; forma : à caufa:ab officio fîue cf felt;fiu : à parcibus:amp; ab aeddentibus.

Pkrumqj fitutindefîniedo genus obmittatur: per inde quafi alioqui fatis cognicum.ut procurator eff q aliéna negoda mandato do mini adminiftrat. Lex eft

»B DErtNtTIONB

cjnod populus Romanus 8^0 (ubauditur enim iuris pars. Res iudicata eft quæ finem controueriïarum pronunciattoneiudids accepitd.i.dereiudi. Frumenty turn eft quod arifta in fe cotinet.l.frugem de uenGgni, Proximus eft quern nemo anceccduzlupremus, quern nemo fcquiturd. proximus co.ti.

PRIMVM DEFINIENDI GENV^.

Definirio eftentialis cft,qusc explicat rei differentia, ut homo eft animal rationale. Vel qug explicat propri um.ut homo eft animal rifibile:aut quod nouit nume rare.Nam quemadmodum nullu animal prêter homi nem utitur rationc;ica panter nullu prêterhoininc ric det aut numerat.NiG enim gallina Gtnumerandi impc rin,nunquim ad eunde locum totponeretoua,qugei fubindc auferuntur.Et no errabit fortafle qui ide malit effe propriu quod eft officium. Admonet nos Philip pus ci definitionem que ex materia 5^ forma coflatur, no longe ab effentiali abiudere,uc G dicas homo eft a* nimal quod habet mentem Guc rationem:perinde qua fi animal matcriam,mentem habere form am GgniGeet. Atqj hoc eft quod Ïurifconîaitin.1. lulianus •§• G quis rem ad exhi. mutata forma prope interimi fubftantia td.hoc eft ut ego interpretor,differentia effentiale.For ma Gquidem eft quæ dateffe rei die 4' G quis rem : 8^ L G conuenerit•§• G quis Gede pigno. actione .1. Seu a ‘Ç’ité qu^ro deauro ÓCai^e. lega.Iulius Paulus ind.

C A P V T P.

Labco amp;nbsp;Sabinus deuer. figni. dicit abcfîè rem, cum abeft forma.uc cum ueftimairum eft fdiïiim,fcyphus collifus.ln plerifçp rebus ctènim præftat forma mates’ riæ « Materiam fupcrabat opui^nquit Ouidius libro fecundo transformationum.PIerumcp plus eftin ma* nus predo, quàm in rc,inquit Caius lurifcon: in d.mu liens deuer.fignifi.Proindeeas definitiones quæ mate nam amp;nbsp;formam continent, in præfentiarum docendi gratia, Efïèndales adpelIabimus.Seruius Sulpitius de iinitdolumhis uerbis. Dolus eft machinatio fraudù* Io(à, cum aliudagitur, amp;nbsp;aliud fimulatur.l.i.dedolo malo.Quamdcfiniuonem M.Cicero libro tertio Of* fidorum Gallo Aquiliö adferibiuÄntiftius Labeo de finit alps uerbis:uidelicet;omhemcafliditatcm,fallad* am,machinationemiad dreumuehiendum, fallêdum, dedpîendumaJterumadhibitadic.l.i. arq? huiepofteri oriDomitius Vlpianus fublcribit. Pactio eft duorS pluriumuc in idem pladtum amp;nbsp;côfenfus.l.i, de padis» Tranfadio eft de re dubia amp;nbsp;lite nondum finita,non gratuitapaóliod.i. de tranfaÄi « Sandum eft quodab iniuria hominum defenfum atep munitum eft.l. fan dn dere.diuüThefaurus eft quidam uetus depofitio pe* cuniæ,cuius non extat memoria:utiam dominum no# habeat.l.nunquàm nuda de adqui, re.domû Stipula# do eft uerborum conceptio, quibus is qui interroga* cur daturum fadurumue feid,quod interrogatus eft,rc lp on#

DE D E P t N l T I 0 NE?

fpÔdetJ.quinta’§’ftipu!ano de ucnobliga.Satis zeee^ prio cft ftipulano,quæ ita obligat promifibrenijUt ad promifTores qnoqjabco acdpiantur die. Lquinta •§« fatifacceptio.Vfucapio eftadiedio doininr),pcr conti nuationem poiFelTionis,temporis lege defînidd.iq.de ufucap.Teftamentum cft uoluntads noftræ iufta Cens: tcntia,de co quod quis poft mortem fuam fieri uelit.h i.dc teftamen. Legatum eft quædam donatio teftame to relilt;fta.I.legatumde lega.q. Alibi definitplenius.Le gatum eft delibatio hæreditads, quam teftator ex co quod uniuerfum hæredis foret, alicui quid collatum uclit. Idegatumdelega.i.SepuIchrum eft ubi corpus oflaue hominis condica funt. Monumentum, quod memoriçferuandg gratia exiftit .Lq.de religio. amp;nbsp;fum pti.fune.amp;.l.monumentum.Furtum eft contreCtatio Irauduloiauel ipfius rei,uel etiam ufus pofteflioniiueî quod lege naturali prohibitum eft admittere.Li.defiir tis.Liber rationum hue ratio,ultro dtroi^ dandi,acci piendi,Gredendi,obligandi,foIuertdi,fui gratia negod atio.I. fiquisex argentarrjs •§• rationem de edendo* Paupcries,damnuni fine iniuriafadentis datum .hi. it quadr.pau.fe.di.Latitatio,turpis occultatio fui.I. Fub cinius'^-quidfitautemquib.ex cau.in pofleil.ea. quae definido Ciceronis eft. Pcculium,quod feruus domi ni permifTu/eparatum arationibus dominids habet ; dedufto indefi quid domino debetur.I.depofid •§'

. v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p in

CAFVT I.

fi.depccuIïo.Nccfpcslibertatis erat,nee airapecuK» inquitTityrasapud Maroncm.Conipenfacio eftde^ bid dC crediti inter fecontributiod,i.dc conipenfa.SpS falia,mentio Ölt; rcpromilTio futurarum nupttamm.I.i. de fponfa.Nuptiæ fine matrimoiuum,diuini amp;nbsp;huma ni iuris communicatio .ti.de ritu nupti. Communicat (ïquidemuxorcummaritojion folumiure humano, feddmino panter :hoceft,utitur qfdem facrisquibus maritus atq; ipfiiis familia : non quibus pater amp;nbsp;agna ti. Loquitur autemlurifcon : iitethnicus:apudquos queuis familia habebat fpedfiea fua facra, Vide Andre am Akiatum libro primo prætcrmiffoium.AIiis tier* bis definit luftinianüs : utfituiri S^muliehs coniun« ^tio » indiuiduam uitæ cofuetudinem eontinens infti» dc patria pqtefta.in prin.Poftulare, defiderium fuum «el amici fui, in iure, apiid eum qui iurifdicrioni præ# cft,exponère,uel alterius defiderio contradicered.i, de poftulandb.StatuIiber eft qui ftatutam amp;nbsp;deftina* tam in tempus uel in conditionem habet Iibcrtatqn.U î.de ftatuIibe.Nouatio cft prions debiti in aliam obhgt; gationê uel ciuiîemuel naturaiêtransfufio atq» tranf# latio .ti.denoua.Aceeptilatio eftlibcratio permutuâ înterrogationê î qua utriufep co tingit ab codem ncxu liberatio.I.i.de acccptila.Ripa eri id quod flumen co ri net, naturale rigorem curfus fui tenens.ti'^Tipadefla minibus »Rinus eft locus per longitudine depreffus, qud

DE DEFINITION E.

quo aquadecurraticui nofnem eft «woToujejj» Specus eft locus ex quo dcfpidtur. Indic eft locus depreftus ad latus fluminuni : ex co didus quddinddatur.Sep* tafunc quæad indieopponuntur, aquædenuandæ compelkndæncex fluininc caufal ad conunuandam tranGnittendam^ aquam excogitata dj.de nuis. Co# creere aquam eft contincre Gc ne defluat uel ddabatur I.i*§ pen,dc foute. Cloaca eft locus cauus, per quem colluuies quædam fluat .Li-?’ cloaca decloads. Vi fa# cereeft, fi quis contra quam prohibetur feeërie4.i, quod ui aut dam ^ Clam facere eft, fi quis cælet aduer farium , nequcddenunciet:fi modo timuitcius con trouerfiam, aut timere debuiedut) •§* fi.eodem litulo* Caiiillatioquant Graeci reej^r^ adpellant,eftdlfpu» tatio, qua ab cuidenter ueris per breuiftimas mutatio nes, ad ea quæ euidenter falfa funt, perdudmurd. na# tura cauillationis de uenfignificati J. ca eft de ngu.fu. Impcnfæ necedTariæ funt,qug fi faftg non fint, res aut peritura, autdeteriorfluftafit. Vtilcs, quxmdiorem rem fadunt, détériorent dfe non finunt. Voluptariæ, quæ fpedem dumtaxat ornant,non etiam frudtum au gêc.I. impcnfæ deuerbo.fignifïca.Sequefter eft, apud quem plurcs candem rem, de quacontrouerfia eft, de pofuerunt.Lfcquefter. In co Ia eft qui in allquâ regione domidhu contulit,quc Grgd tr^^o/Kopadpellat.Lpupil lus •§• incola.eo.u. Scena eft q ludoru fadedom caufa

I.

quolibet Ioco,ubiquis confiftatmoueaturcp fpcÂa* culum fui præbiturus,p ofîta fit in p ublico, priuatouc uel in uico:quo tarnen loco pafiîm homines fpedacu li caufaadmittat.l.q-^-fi.dcqs qui no.infa. Calumnia^ ri eft falfa crimina intendere.Præuaricari,uera crimina abfcondercTergiucrfari,in uniuerfum ab accufatione defiftere.Li.adS.C»TurpiIIi.Edereeft copiamdefcri)? bendi facere,uel in libello compkéti amp;nbsp;dare,uel dictas red.i.de edendo.Metus eft inftantis uel futuri periculi caufa,nicntis trepidatio.l.i.quodmet. eau. Vis eft ma loris rei impetus,qui repelli non potcft.l.rj.co.ti. Ex* hibereeft facerein publico poteftaté,ut ei qui agit ex* periundi fitcopia.l.q.adexhi. Recipereeft abfconden di caufa refugium præftared.i'^'i.defer. corrup. Infti* toreftquitabernæ locoüe ademendu uendendumue præp onitur.l.infti torde inftitu.aefti. Honor munici* palis eft adminiftratio Reipublicgcum dignitatis gra du : fiue cum fumptu, fiue firtefumptu contingensd. honor demune.ethono.Deteftatio eft nuciatio facta cu tcftatióed.deteftatio de uer. figni. Agcr eft locus q fine uilla eft.l.ager.Proximus eft quenemo antecedit, fupremus quemnemo fequitur.l.proximus. Frumen tumeftquodariftainlecontinet.l.frugem.co.ti. So* dales funtq eiufdê collegij funt d.fi.decollcgrjs. NIu* nus publicumeft officium priuati hominis,ex qtio comodumadfingulos uninerfos^ cities remq corn, imp crio

DE Ö B E i N I 11 ON B«

imperio magiftratus extraordinario peruenit.tpupiU lus « § * munus publicum de uer. Ggnn Adparet opi* nor in bis definitionibus loco generis matcriamponi, loco differentia? formam, qua? materiam ipfam ah ali is fpeciebus diftarefaciat, Atqj hacfortafïisratione, quam nos fpeciem ad pel la mus hodie. Cicero formam adpellauit:uclquiahæcnoftra uox uifa efteinimium effe noua. Ad huemodum probe definieris gladium: ferrum eire,amp; quidem oblongum, altera parte acutu, altera manubrio ^ capulo daufum, Nam cum dicis ferrum,exprimis materiamtuerumtamen quia plura in ftrumen ta ferrea reperias,addenda fuit neceftariö for* ma,ut ab alqs fpeciebus exacte difcemeres ignorant temf::^ redderes certiorem.

Porró de ^materia amp;nbsp;formaloquimur ciuiliquoda modo, amp;utlurifcon:ait tv^xarft , nonutphyfici. Iti* dem de eftentia ♦ Sunt etenim non folum fubnantiar« definitiones eflentiales : fedreliquorumtrium pariter prædicamentorum. Namamphoraquantitaseft, amp;nbsp;tarnen efTentialiterdefiniripotefttutfÏtmenfura quæ continet duas urnas,hoc eft nonaginta fex heminas,lc cundü Alciati computationem t amp;nbsp;dolus qualitas:amp; ftipulatio,relatio.quorum utrumCp iuxta eftentiam definiri iam oftendimus.Cum enim accidentia âfubie* élis intellcdtu diuellimus,eftentiam earum conßdera* mus, Proindecum Ariftoteles libro vipmetaphyCces

C A P V T T.

negat aeddens poHc definin': Je co accidente loquitur quod eft in concreto, quod fubftantiæ inhærec : atep adco de circumftantia : cuius tradtationcm in capuc ft ptimumreftruauinius. Non déco quod cft in abftra Cto : nimirpm quod no ft ra fait cm ineelligenda per ft ftibfiftit.cuiufmodi funttria pofteriaprædicamenta, 6Cquæipfa compledluntur « Plato adpdlauit ideas,amp; dixit cas dftperpétuas, Neep hiemoror Vailam,qui ut inter fubftanciam amp;nbsp;eftentiam diferimen faciat, eft ualdéfoUicitus .Qtiod ego aliud efte nô uideo: quàin quod eft inter primam categonam amp;nbsp;reliquas trcs,tâlt; edi ÔC fubftantiæ ipfie fuas eflendas contineant»

SECVNDVM DEFINIENDI GENVS.

Secundum genus definiendi eft à eaufa,fubaudi cfR dente,ut ius naturale eft quod natura omnia animalia docuit.l.fi § .ius naturale de iuftu6^ iu, Confuetudo cftiusmoribusconftitutum.l.dc quibus de legibus. Ingenui fiint qui ex matre libéra nati funt.I. amp;nbsp;ftruoru

.ingenui defta,ho.PIcnius définit luftinianus iiifu^ is luftitudonibus. Libertinifuntquiexiuftafertutute manurnifTifunt.M, Cicero in fuis Topicis Libenini* tas inquit eft conftituuo iuris ciuilis , quæuelcenfu uel uindïâa uel teftamento adqumeur. Harreditas ait cft pecuniaquæ mortealicuius ad quempiam perue* lut iure : nec ea kgata teftamento, auc pofleflione rei tentai

CE CEFTNlTrONE.

tenta» Oemofthenes detimendo legem adpdlauir dû numdeorum, urbis commune paCtum J.p.de Icgib. Serums Sulpitius définit tueelamin pofteriore dehnf* tionis parce,uimacpoteflatemiureauilidatamamp; per minam. Florendnus lurifconful: feruirutem, con# ftitutionem iuris gentium,!, libertas de ftatu hotninu« Senarufconfultû eft quod fenatus iubet 3*^95 conftitu^ it. Ad hunc modumdefiniuntur rcliqux lurisduilis partesinfti.deiurenatu.gen.S^ciuili, Puppilius, qui cum impubes cft^deCijcin poteftatepatris efte,uel mor teuel emandpationc.l. pupillus de uerbo.fignificati. niors enimpatris 00emancipatio fadunt impubcrem filiumfa.pupillum. Filius eft qui ex uiro Slt; uxore na fcitur .1. filium de qs qui funt fui uel alie. iu. Quam de«« finitionem Andreas Aldacus uir dodtiftimus capite nono libri fexti paradoxorum, contra Angeli fen ten* tiam,non admodumprobat.Egotamen,uccum reue rentia dicam, puto Dominum Vlpianum, filium na turalem non etiam duilem, definiteuoluiftc: cum re^ gulariterlexfitnaturaliter potius inteUigcnda^quàm duibtcr.l.fina.C.dcfjs qui ue.gta.impetra.nam Sd Bal. in ,1. fi non fpedali .C. de tefta, ait. patris adpellatio* ne , adopiiuum non contineri: cui fententiæ Alex.de Imo.fn odiofis fubferibit.Neep tame pugnabo » Preca riu eft quod precibus peteri utendu coceditur: ta diu, quädiuis qcôceftitpatitur.I.i.deprecario. Oftetu eft

C A P V T I.

omnccotranaturamcuiufcß rdgenituni fadum^.X oftentum de ucr.figni. Depofitum eft quod cuftodi* cndumalicuidatumcft»I.i, depofiti. Res iudicata eft quæfinem controuerfiarum pronunciatione iudicis accepic .l.i.defaiten.amp;reiudi. Exiftimatio eft dignita tis illefæ ftatus, legibus ac moribus comprobatus J, cognitionum deextraordi.cogni.Caftrenfe peculium eft, quod à pareutibus uelcognatis in militia ageud donatum eft : uel quod ipfe filiusfa.in militia adquifi# uit : quod nifi militaret, adquifiturus non fuiflet. I.ea ftrenfedecaftren* pecuL luxtahanc formulam definit facobus de Harena p ofteftionem : qua? tarnen defini* do ipfi Bartholo ind.fan prin.de adqui.pofEnon pla cet : dum nullam putat in legibus ciuilibus definitions reperiri, quæ non fit à fubftantia fumpta. Vbi tarnen non proponit alia exempla, nifi earum rerum quæ ab officio amp;nbsp;effcdlu definiuntur. ut funt obligatio amp;nbsp;a* ô:io.Præter quam quód teftamenti facit mentionem, quod à materia amp;nbsp;forma adeo cç iuxta effentiam défi* niridocuimus.

TERTIVM DEFINIENDI GENVS.

Tertio definimus ab effedtu 8éofficio:quod genus definiendi eft in legibus ffequens,non aliter quam hoc primum in ordine explicatum.Et funt qui dicant effe* (flus Sé officia in habitibus animi proprqffiams effe dif feren*

DE DE FINITION E.

ferendas. Net^ eft magnumalioqui interdiff^rétiam, proprium S^efFedlum diferimen, Att^ ego illud pri# mum Ô^ hoctertium definiendi genera adco interfçco gnata deprehendi : ut non femel dubitauerim,utro in genere plerafc^ defînitiones ponerem»Proinden5 gra uabor fi quis ingeniofiorexaeftius fingulas diftribue* rit» luftitia eft conftans Si perpétuauoluntas,fuum cuique tribuensd. iuftitia deiuftûamp;iu. Hoc etenirn cfficit iuftitia ut reddat cuiq:quod eft fuum : quo uno ab alqs uinutibus,etiam iuxta eflentiam differt ♦ Lex eft correftio uoluntariorum ÔC non uoluntariorum delilt;ftorum:fccundumquam omnes conuenit uiuere Lq,de legibus. Procurator eft qui aliéna négocia man dato dominiadminiftrat d.i.dc procura» Bonorum pofieffio eftius perfcquendiretinendic^ patrimonq fi uerei,quæcuius(:j?cû is moriturfuinl.iq.de bon.poff. Vide Alciatum libro quarto paradoxorum. Tutela eftuis atq? poteftasin capitelibero conftituta, ad tu# endum eumqui persetatemfuafpontefedefenderene quit: quæeft prior definitionispars. Proindeu des Seruium Sulpitium fua definitione amp;nbsp;officium amp;C eau fam complexum efte. Vt non fitfalfus Cicero, qui in Bruto reliquit fcriptum : in uno Sulpitio fuifte artem. Contumaxeftqui tribus edidis propofitis, uel uno v pro tribus: quod uulgo peremptorium appellatur: literis euocatus, præfentiamfui facere contemnit.l.co

G iq

* c A P V T r.

Wmacia de fen.amp;f re iudi. Morbus cCt habitus,id cÆ difpofirio contra nacuram : quiufum óusadidfaciat dcteriorem,caufa cuius natura nobis aus corporis fa* hitatêdedit.l.i» § .fei en dû de cdili.cdiClo.Fugitiuus eft qui extra domini domum fugæ eau fa, quo le à douai* no cælaret,mâfît.Lquis fit fugitiuus eo.ti.Erro eft qui nunquàmfugit,fed frequenter line caufauagatur: öC temporibus in res nugatorias côfuinptis,ferius ad do« minumreditdied.quis lît fugitiuus» $ .erronem.Eniâ* for eft-,qui diu uagatus ad caftra regrcditur.l. deferto* rein. § .q»deremilü Defertoreftquiperprolixü tan pus euagatus,reducitur dic. 1.delertorena, § .uj. Mor* bus fonticus eft, qui cuté^ rei nocet .1. morbus de uer, figni. Abigeï funt qui pecoraex pafcuis uel ex armen* ris fubtrahunt amp;nbsp;quodammodo dcprgdantur.l.i. § .ft de abigeis» Pr^uaricator eft qui diucrlam partem ad* ïuuat,prodita caufafua.l.i.deprcuari. Vfusfruótus eft ius alienis utendi,fruendi rebusdalua rerum fubftatia, I,i.deufufruc. Libertas eft natural is facultas eins quod cuiep facere libet;nifi quodui autiureprohibetur.Lli* bertasdefta.homi. Dominiü inquit Barda:eft ius de recorporali perfecte difponendi, nifi lege prohibea* rnur,in.l,(ï quis ui. § .differentia deadqui.poffcs.Egd plenius aufim definire hoe modo. Eft ius de re corp o« ralipcrfeiftëdifponëdi,fÏ rei copiam habeastfin minus» Ucndicandiuaifi uel lege uel conuentione prohibearis,

Eft

DE D E F I N I T I O 14 B.

Eftetenim dominium ipfiHimacauia rduendicatioisi cum uiddicet alius quifpiâ nobis inuitisud pofTideç ud detinet. non aliter quàm obligatio ipfîus aétioni^ pcrfonalis. § 4,amp;. § .fed iftæ uerfi.quippeinfti.de a« ôio.Cyuinctiam Barrhnn.I.i.deadqui.pofTeft.explicâ do poftcftionis définttionem,obiterdicir,duo domic nq efte offida:unum difponendi, alterû uédicandi per Ï.in rem adio de reiuendi.00 dic.l.fi quis ui. § « differen tia. Et in hune modum, Vlpianus non folum retentio nem fiuedifponendi facultatem,fed Ôlt; perfecutionem, in bonorum pofteftione deamp;nienda,exprefïit.Obliga tio eft iuris uinculum quo necdlîtateadftringimur.alt cuiusfoluendæreijfecundum Romance eiui tacis iura infti.deobliga.in pnn»Adio eft ius perfequendi in iu dido,quod fibi debecur.Lnihil aliuddealt;ftio.6ô obli* ga.infti.deatftio.in prin. Pofteflio inqt Banh: eft ius infiftendi rdnonprohibitæ poftideri, Putat tarne idc Bartî in d.i.de adpdla.ab effcäwnp probe definirndlj Piacentini definitioneinibi improbatjd quàmconfie derate fiat, aliorumeftoiudicium,

QJ^AKTVM'.^DÉFÎNIENDi GENVï. ’* ' *

..Quartum genus xft à partibus:ut hornoeft. an/mal ^dconftat ex coq^oreSC anima rationaliîat«^ bâfc dÎM eftentialê materie clt; formte,Vt luce meridiana darius cernas PythagoncâtUàliarmonià^Homcricâ cathena

^•' b C A P V TT '5 t. ’

amp; Platonis annulos : hoe eft hæc omnia cohærere. Corpus humanumeftfubftantia corporea,conftans ex ’capïte,torace,uentre,manibus amp;nbsp;pedibus Jus feti* ptum eftlex,plebifcita,fenatufc5fultajprihdpum pla^ dta, magiftratuum edilt;fta amp;nbsp;refponia prudentum » $ • fcriptu autem infti. de iu. na.gen. amp;nbsp;cijurifprudentia eft diuinarum amp;nbsp;humanarum rerum noddanufti atcp iniufti fdenda* Vel eft ars boni amp;nbsp;gquuNeq? enim uo luitlurifconfultus haepofterioredefinidoneius defi* nire, fed ipfam iuris prudendam : quæ eft habitus ani mi, ipfius uidelicet intelleóus» lus uero nihil aliud quàm relado : na amp;nbsp;obligatio eft ius, amp;nbsp;add o eft ius, amp;nbsp;dominium SC ulusfrudus amp;nbsp;pleraq? in legibus infi nita: nimirum fpedes ipfius iuris ♦ Quod iuxtaterdû définiendigenus fiueprimum edam, ficexafte défini# eris ♦ Ius eft facultas amp;nbsp;authoritas agendi fecundum k gern: fi modo uelisiuxta primamreladonisfpedem definire» Vides ius relationcm elfe nempe aétionerndu rifprudendamuero qualitatem, nimirum tfi/i fiueha* bitumanimi,Parinegligaitia Rodolphus Agricola definiendo ius,uoluit definire legcm. neC^ enim ius de cretum eft, fed Lex ipfa, quæ eft pars ipfius iuris no (pedes. Quod non perindeprædiceturtotumdepar# partibus, ac genus defuis fpedebus * id quod capite fe cundo explicabimus«

DB DEFINITION P.

Q.VINTVM DEFINIENDI GENVÎ.

Quintum genus eft ab aeddenribus. ut leo eft ani* mal quadmpes, uillofum,pcdaafn incedens, utait Pli nius.Afparaguseft frutex,qui dtiflime coquitunhinc ctenim datus eft locus adagioni.Ciccro eft homo gra cilis ,eloquens,amatorpatriæ.Papmianus eft iurifeo fultus, iuris afylum, tenaciflimus iuftitiæ obferuator, Timon eft homo triftis, morofus, inuidus:etiam fu^ is moleftus amp;intolerabilis.Hocdefiniendi genus à co metatoribus iuris duilis adpellaturdefcriptio.uCmor# tis cauG donatio eft,cum quis habere fe mauul^quim cum cui donat: magiseg cum cui donat,quàm hærede (hum. Hisuerbis defcribitmortiscaufadonationem lunfcondn du.dedonaxau.mor. Attain hunc modii ait donafle Tclcmachum Pyreo Clyti filio, ea quæ â Menelao amp;nbsp;Helena muneri fécum tulerat.Id quod eft apud Homerum libro «f. Odyfteæ* Continet fiquidc hæc definitio ßue defcriptio accidentia , nimirum per* fonæ atep euentus dreumftantias ♦ Litus eft quoufe^ maximus fludtus a mari peruenit d» litus de ucr,ßgni* atep hæc eft uel loci uel quantitatis dreuftantia. Nec^ tame longius ab hoc definiendi genere abfunt plergcp definitiôes,quas inter eftential es enumerauimus. Qui do nontamfumuscuriofi,ut exaCtiffimum inter for* mam amp;accidens difenmen in præfentiarumfadamus* Tametfi magnoperé referre putent commentator^«

C A P V T I.

* Claris ouilis interprétés,ut inter defininonem 5^ de? fcnpcioneiTidifferentiam fadant.Et funt quoq; non*: nallædrcumftantiæaltjs defininonibus pafïim infer*; tæ.Quincuam quædam ex duobus genenbus confia ræ.ut tutdædefinitio quæ et officium amp;nbsp;cauGm com» plecftitur.fiedefiniturlex.Eftcommune præceptu ui?: rorum prudentûm:habes materiam ^formam, fequi tur, deliélurum quæ fponte ud ignorantia contrahu# tur côêrcio:habes effecdum legis amp;nbsp;officium. 8lt; ftatim redit ad materiâ amp;nbsp;formam : comunis inquit Reipub» fponfio d.i.de legibus.Hoftes funt qui nobis,auc qui busnospublicébelIumdecreuimus.L hoftes de uer,. fîgni.priore cafu continetdfficium,pofteriore caufanj effidentem. Poftliminium eft ius amiftæ rei recipient dæ ab extraneo,8^ in ftatum priftinum reftituend?e,in ter nos ôlt; liberos populos regesqtmoribus, legibus conftitutum .I.poftliminium de captiuis.Priore parte ' explicatur Rue materia S^forma,fiue effe(frus amp;nbsp;officié um : pofteriore,caufa effidens.M.Ciccro in undedma Anthoniana, Lex inquit nihil aliud eft, nifi reda «S: à numinedeorum trafta ratio :imp crans honeftaamp;pro hebens contraria.Prior pars habet caufarn efladetem: pofterior efteftum amp;nbsp;officium. Porró Vlpianus ind. quintus. 4 .fi.deauro S^argendega,argentum factuni fiedefinit.Quod neep in ma(la,nêep in lamina,neep in Cgnato^necpin fuppellectili»neep inmundo,neg;in omamentis

DB BEFTNITTONR

•*namentts ßt.Quam definiendi rations no eft quod in aliquod ex enumeraris genus referamus. Quando hæc Vlpiani defcriptiOjnihil cftaliud,quàmftiffîden» partium enumeratio«Perindeacli quis dixerit.MutuU cftcocracftus qncep foknnitate uerboru,nelt;^ litchs, neq^ folo cofenfu c5crahitur;côfequicurnamq? reipfa mucuuperfici,nimiiu numcrarione, adpefioncuel me furationereialicuiusfungibilis,VdficSicne«^ cenfu. neep uindida Simonides Fa drus eft liber:ergo teftame to fadtus eft liber.Supeilex eft domefticu patrisfa. in# ftrumetu,quod neep argêto auronefadto uel uefti ad numereturJ.i.defupel.lega.Punis locus eft,q neep fa cer,necp fandtusareep religiofus, fed ab omnibus hü* iufmodi nominibus uacareuideturd.rj. § .purusderc

Supftitiofiorcuipiä uideri (ligi.amp;fump.funerii, po{rum,q tarn anxicfmgula qupra:perindequafi in re dubia amp;nbsp;periculi plena, ^^pterea quod VIpianus ind; omnis dehnicio dereg. iu.fcriptfi reliquerinomne in iu re defintuone piculolam efte.raruc|. efte ut fubuerti no poftic.Ego m ro no uideo Vlpianudedefinitioc loq, fed de régula potius:q eft Accurfrjhiterptatio.Necp e nimta eft difficile realiqiniufcciui. exade definire : q eft raru,régula ex legibus colligcre,q nulla in pte inf r man queae.Quôdiniquiï et ineptû fit dicere:regulâ no fallereJuxta gio .in auten.ut fineprohibi. marres debi, eolla-VipfrcqucunimFifiquiddeft amp;nbsp;aatura co param

€ A I» V T I»

Ut régula quæui’s, pro uarietate orcumftantiarum,in aliquo uidetur atq? perdat offidum fuum .hu in fi. de regu.iu.Ipfarumuero definidonumlongé alia dira* do : modo in ipfa fpede maneamus ( eft enim idea Pla tonis perpétua ) quæ proprié definitur: neep defcen* damns ad indiuiduum,quod in horas mutari fokt,

Suntprætereain legibus nonnullæ deelarationes: hoc eft tiocum interpretadones potius quam definiri* ones: quaslibuit hic fubiungere, ut capitis diminutio cft prioris ftatus commutado : apertius etenim didtur ftatusquàm caput, cumfiguratéhoc pofterius dica* tur:amp;apertius didturcommutado,quam diminutio, CenfereeftconftituereS^ prædpered. cenferede uer. hgni.Lata culpa cft nimia negligentia, id eft, non in« celligerequodomnesintelligunt.l, cederediem. § .fi. co. dtu. Redhibere eft facere, ut rurfus habeat uendi^ torquodhabuerat.l.redhiberedeædili.ediélo, Vfur# patio eft ufucapionis interruptio .l.q.deufucap. Capi talemfraudemadmittere,eft tak aliquid delinquere, propter quoddelinqués capitepuniedus fit.l. cum au tem. § .exdpitur dcæchli. cdic.Traieclitia pecunia eft quæ trans mare uehitur.l.i.denauti.fœno.Opcrcfunt diurnum offidum ,l.i.deopc.liber,Sicdedaratur exce ptio, actionis exclufuo : clarius namep amp;nbsp;apertius eft excludere, fubaudi alteram obligationcm adeoep acti onem quæ ex ca fluit, quemadmodum in exceprione padli

DE DEFINITION E.

paÆ conuenti, iurifiurandi uolunun|3n faâxim pro* peer errorem, doli mail acfimilibus licet cemere.

Dedarationibus non longe abludunc etymofo* gia, notatio 8^ alluGo. Sunt tarnen qui inter næc om nia magnum fadant diferimen. Nobis in prælentiaru tarn anxfjs Ô^curioGs ene non libet: cum pleni Gntea de re interpretum libri. Et nos tantopere ccecutimus: ut præterunicam hominis de6nitioncm,uix aliam uk lam reperiamus, quæ ueram fuam differ entiam conti# neat. lus adpellatum eft à iuftitia .Li.deiufti.amp; iu. Tc ftamaitum eft teftatio mentis inftitu. detefta.in prin» Mutuum, quia ex meo tuumGt .tq,fi cer.peJnoffido fum teftamentum, quia contra officium patris faétum I.q.deinoffi.teftamcn » Damnum infectum,damnum nondumfatftum, fed quod futurum ueremur.tfj. de dam. infec. Damnum amp;nbsp;damnatio , abademptione patrimonn.l.in»eo.tü Publicani,qdpublico fruantur I.i. § .i.depublica.amp;uectiga. Pofteflio adpdlata eft à fcdibus : amp;ut Labeo aitquafi pofitio: quia naturali# terteneturab eo qui d infiftit : quàm Græci Karo'^Hj di# cunt.I.i.de adqui.pofleffiFamiÏiaria fcpulchra,qux quisfibifamiliæcçGjæ conftitutt. Hæreditaria,quæ quis fibi hæredibusq, fuis conftituit ,1, familiaria de re lig S^fum.fune. Riuus «ï^otou^ju, Specus,a defpi« tiendo. fndle, quödincidatur. Statio, aftatuendo^k i, de riuis ♦ Furtum à furuo, id eft nigro, ud à fraude.

C A P V T Ï,

üdàftrcndojUcI àgræcauocCjqiiodGiYCJ furcs lt;?“?«§ adpeUantJ.i.defu^s.Sponiaii'aà fponderidod.ii.de fponfa, Inftitor, quod. negocio gerendo infiftat titi.deinfti.aô:io.Peculium,quafi puGlIa pccunia,ßue pufillum patrimoniuni.-l.depofin. § . pcculium dicta depecuLRutaSôcæfa,quafierutaS^cæfa. 1.fundi. § ♦ fi rutadcaCtio.cmpti. InterdiÄumdnteeduos didum» Agni,quôd nondum habeant annum.lactim quererem turdelega.iri.Contumelia,àcontemnendo.Seruus, à . feruando. Poftlimininm, àlimincâ^ poft. Supeft tkx,àpcllibus .1. Labeo defupellcc. lega. Sicanus, a fi

ca.Ԥ .item lex Corneliainfti.dcpubli.iudi.Quefequa turextitulo funtdeuerbo.fignilica.Dimiflorig literg, . ' quod per cas caufa ad eum qui adpcllatus eft dimittft

tur.LdimifToriæ. Mu ni cep s, quodmünera ciuilia ca piat .1. munus. § ,fîna. Diuortium,diuerfitas menti#= um,uel quia in diuerfas partes itur .1. inter diuortium.

gt; Vidua,quod fit fine duitate,quafi tu dicas uedua.l.ma lum nauis,uc etenim parti cul a hoc Ioc,o priuat, ut ue* cors, uefanus. Stipendium, àftipe. Tribucum,à eontributioneuel àtribuendo.l.ager.Pratum,quia pa ratum.Lpratum,idquodeftfumptumex Plinio capi» te.v.lib.xviii.naturalis hiftoriæ, Magifter,amoncnî do fiue monftrando.l.quibus. Tugurium,à tegêdo, qua fl dicas teguriû:fiue ut habet Norembergenfis a 4irio,àtcdo,anquàmtegularium. Toga,a tCj^ei do fitUgUs

1

r

RE D E F I N I T I 0 N E.

I» tugunj. Tabema, quodtabuh’s daudatur d. taber na, Sylua cedua, quæ in hoc habetur ut cedatur:uel quæ excifa rurfus ex ftirpibus aut radicibus renafcitur Idylua cedua. Stipula ckctafuntfpicein meffem deie lt;ftæ,necdumledæ:quas rufticicum uacauerint collk gunuNoualiseft terra pro fcifTa, quæ anno ccdauitt quamGræd viwip uocant.Integraeft,in quanondu dominus pafcendi gracia pecus imtnifit.Glans ca dn ca eft quæ ex arbore cecidit, Pafcua fylua, quæ pafenis |3ecudu deftinata dt died.fylua cedua» Portus, à por tandis mereibusd. portus, Præuaricator, à naricani^ do d.piamaricatorcs.Detcftatum^quödteftatione de nunciatum, Pignus,âpugno,I.pkbs» Vrbs,abur* uo. Territorium,aterrendo,I, pupillus. Neep hic moror Laurenuum Vallam,qui pk* rafqj fuo inferuiens ingenio reprehendit»

ï*gt; CAP VT SECVN

DVM DE DIVISIONE,

DE D I V ï S r O*N‘E.

IVISIO EST VEL TOTIVS IN PARTES ucl generis in fpecies fiflio. Eft enim du plex:unafit in partes, altera in fpecies» Prior adpellatur parti tio: pófterior di^ uifîo.Hic namep ut capite primo ftatim à principio admonui ufu uenit : ut bgefpecies proprio amp;peculiari nomine careat.Prior eft totius integralis fî uelegalis in partes: poftenor, totius uniuerfalis G« ne prædicatiui in fpecies.glo.l.reAédeuer.Ggni ♦ borem partimur in radicem,truncum amp;nbsp;ramosidiuidi mus ucro fn laurum,cedrum,quercû,pyrum,pinû Äc Animal partimur in corpus amp;nbsp;animam : diuidimus in homtnem,leonem,bouem,equum óóc»Nauemfindi* mus Si partimur in proram, puppim, malum amp;nbsp;'reli# quas partesd.malum nauis de uerb.Ggnifi, diuidimus in fehædiam, hoe eft inelaboratam amp;nbsp;elaboratam.l.i»

^ mauern de exercito. Practerea in oncrariamamp; twi» ^U , quam afcenforiamp offisinterp retari .dic.fi. §, i.Rurfum in onerariamamp; feaphâ.f fi.de fun. inftruc, Infuper in onerariam, pifcatoriam amp;nbsp;aéluariam.l.fj* decapti.amp;poftlimi.reuer. Neep hoe loco referreputa mus, an fecundum enentiam,an uero folum accidenta liter diuidamus.ïd tarnen quod ftatim adturi fumus. Stipulationê partimur in interrogationem amp;nbsp;promifi» fionem:diuidimus in conuentionalem,iudicialem,prg toriarn 6C commune:fi modo id quod ex duabus fpes

U.

debus conflatur,quod nos miftumadpdlamus, con-’' ftituit pccubarcm fpeciem. Et cum lunfconanqwt de ucrbo.obliga.ftipulationes no diuidûcunloqcur non dediuifione,{êdpartitione.atcp earûrerûqu^ parcitio nem no reapiût:quales funt res irnperfeótg.ufus, babi tatio,irer,alt;fius,profpelt;ftus,ftinicidiù:quafi dominiu: quas pftringit Barthund.ui. § .ex plunbus in fi.de ad* qui.pofle(r.Necp pugnatquod Iurifcô:in.Li.deedcngt; do die iôlutionisjftipulationis parte dieit. Quadoqui dem nô de ipfa ftipulanée loquitur,fed de eo qd in fti pulationê deducitur: nô alitent dic.l.ftipulanôes no diuiduntur.Tutelâ diuidimus in lcgitimâ,teftamêtariâ et datiuâ:partimur: in fatifdarionê,tuitioné,adminiftra done amp;nbsp;rationisreddirionê.Dominiû diuidimus in di reô;um amp;nbsp;utile.!.i, $ .fi.fi ager uedtiga.uel emphy. pe^ ta.partimur in propnetatê Ôc ufumfruôtû.l.iiq.dc ufii. frudu.Lqui ufumfrudûi deuer. obliga.glo. I. reórede uer.figni.ubi Aceuffius ex fententia Piacentini in hune modumexplicat. Obligationé diuidimus in naturale amp;ciuilem:amp;non longeabcft quin dicam Obligatiosï nem partes non habere. N cep enim partimurius imps feâ:û,quodq, ad altenus adquifitionê requirirur die .L ftipulationes nô diuidûtur.Tametfi pleracp quæ nos obligamur parfiri ac findiqueanr.Quaratione relatu eftin.l.ufus pars dcufu amp;nbsp;habi.ufumfriuHû polie nos paruri,ufuniuei o nô item,Quodufus fit lus imperfe« dum.

DE D I V f s ( O N E.

0:um,neqj recipiant^ftimanonc ut inquit Barth: ufus fru^ftus uero qu^da perfcclio:nempcrei pcrfc0c,utpo te doming pars altera:q nimiru eftiman poftit iuxtadi ftinAionem Barth’.indie § ,explunbusinfi.amp;^indie: Eftipulatiocs nôdiuidûturcolû.nona.uerfî.tu melius déclara.Nolo tame hic,queadmodu nuf^ non^eftep* tinacior: quod hxcinterpretario fit acomentarohbus miris modis commifta amp;nbsp;cofufa. Vide Aldatum cap, xviq.libri primi fuorum paradoxorum,A(ftioncparlt; timur in medium concludendi,narrdtionem amp;nbsp;petitio nem:fiuein propofitionemmaiorê,minoré amp;nbsp;conclu fionem. diuidimus uero in realé amp;nbsp;perfonale.Ex qui* bus omnibus côfequitur lurifconfulm in .1. fi pater de ufucap.45fuo:primü locum proprié,ddndeim^p rie. bona namep hæreditaria partimur, rtô diuidimus.Bo ethius addit tertia diuifionis fpeciem, en uox multa ff gniftcans in proprias fignificationes finditur.Eam R.o dolphus Agricola fe(ftioné,Trapez5rius diftindionê uoca.t:nos inprindpio capitis.i.cxplicauimus. Quod hge rradlatio uideattur definitionê comodiu s precedes re,^ fcq.Porró qa eft admodu tenue,ptes à fpedebus exafte dl feerneretadmonet nos Cicero in top.ne terne reptescufpedebus eófundamus.Idqdacddit primU ex fententia Placêrini amp;nbsp;AccurfqJuKo Paulo in die .1, reélé de uerbo.fignificati.qui u{umfru(ftumTtegat eiïe partem domüitj:cum fpeciem uoluerit negare. Areß lt;^

C A P V T II.

«cgi’oncadfirmatufiimfrudumferui'cutis ede partem. Ëft etenim ulusfruelus ipfîffîma dominfj pars,non ali ter quam arboris parseft truncus: atep fpeciesipfius feruituns,nonaliter quàmanimalis ipedeseft homo, tametfi Norembergenfis editio légat feruitus non fer« üitutis^Deinde ficanimaduertente Alciato JpG lufti^ nianoin. § .plebs infti.deiu. natu.gen.amp;.d.ubi fpede id adpellatquodeft pars, amp;nbsp;genus id quod eft to turn. De quareuide lafo. Mayun.l.i). § .credituminglo. uer.genus ft cer.peta.ubi ait.remitto tame ad logicos. PrætereaCaio Iurifcon:in.l.eorum dedam.infec.qui ufumfruduarium amp;fuperfidariumæquiparat: perin de quail uter^ habeat ius in re fpedficum.id quod pa lam adfirmat.Cum tarnen ufusfruftuarius habeat par temdominrj alteram dic.l.iirj.de ufufru/ft.cum fimi. Et (uperficiarius fpedem eiufdem, nimirum dominium utile.adeoc^amp;ufumfruiftum amp;proprietatem .I.i. §. t,amp;. §. quod ait de fuperfi ♦ Quö fit, ut neuter habeat iusinrefpecificum.namidipfumineoloco folus ha* bet creditor.Hæc etenim tria:dominium,quafi domi* nium amp;ius in refpedficum,adGniafunt inter fe, Sdfpe cics diftinftac ipfius iuris in re generid. direftum uero ac utile, fpedes ipfius dominrj.Rurfum,ddem in.l.fi. de fuperfi.ubi proprietatem adpellat id quod eft do* minium diredu.Habet namlt;ç fuperfieiarius amp;nbsp;ufum* frudtum amp;proprietate, fubaudi ipfius domiriq utilisj direftu

DE DIVISION E.

dircÄumucro dominium nô habec.Idemacddic Mar cello in.l.fæpeuerfi.fedfcientibus dcfenccn.amp;re iudu quiutitur proprietate , nempe parce dominrj alrera, pro iureinrefpedficoamp;adfini ipfius doming.quead modum explicat Zafius in intellcÆbus fuis ßngula« ribus. Creditor liquidem in pignoreproprietatemno nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

habeqfediusinre fpedficum,uti iam perftrinximus.

Tumlaboleno ind.quæftio de uer.figni.qui Ipedem id adpellat quod eft pars : uult enim dicere,agrum par tern efte fundi non fpedem.arg.L fundi, eo.ti. Ad hæc, Vlpiano in .l.i.deagnofce.libe.ubi S.C.Plautiani dus as efte fpedes didt, cum partes debuerit dicere. Infug Aelio Gallo in .1, paries eft de uer. figni, qui primum confert fpedes cum genere, ddnde partes cumtoto: necß tarne aliter,q fi unacollatio fitfimilis alteri.quod ego colligo ex hac uocula ITEM. Sunt nacp murus amp;rnaccria fpedes parietis:iteruero acfemitafiuedugg tes,fiue una pars tantum ipfius uiæ.Poftremô Bartho Io in uno amp;nbsp;alter© loco,primum ind.Mceuius. § ♦ du orum de lega.i.ubi trietem amp;nbsp;quadrant?, hoc eft tertio am amp;nbsp;quartam fundi partem, adpellat fpedes ♦ Dein# de in natural! pofteffione definienda in.l.i.de adquu poff.ibi.refpeftu alicuius iuris adominio feparati. CS ufusfrult;ftuarius habeat partem dominfj, : feudatariùs fup erficiarius,(p edem eiufdem:do minium uidelicet utile,utiam ahteadiximus, Debuit riamt^ meo quid?

I q

C A P V T H.

iudido Hedi cere, refpeótu alicuius tuns adomimo dire Äo uel proprietäre leparan.Atq? hoc eft quod ex gio I.cæderc.ff.arbo.ftir.cæfa.colligitur.emphyteutâ ( cui ego in pracfenriarum amp;nbsp;feudatarium amp;nbsp;luperhciarium adfimtlo ) plus iuris habere,quàm ufumfrudtuarium« Habet fiquidem priores tres ufumfruclum eau Cal cm, hoc eft tam ufumfruftum,^ proprietatênifusfruótua rius uero nihil aliud , quam ufumfrueftum formalem, iuxta gloanfti.de ufufru.Quicquid dieat gl o.in.l.cum manu fata. § .fi.de contrahen. empti. amp;: Bal.in rub .C, eo.ti.Ex quibus confequitur idem pariter accidifle Bal do in.l.cü res in fi.C.delecun.nup.Só in.l.pe.ibi.amp; no* tl quodnomine proprietatis óóc.C.fi anon compc.iu di. ubi proprietatis adpdlationeaitintelligi diredtum dominium, non etiam utilc.Nifi fortafTe de communi toquendi ufu loquatur. Neep debet hoc in tanta rer5 uarietatecuiquàmmirumuidcri:cû amp;^M.Cicero paf* fim.proprq præcepti immemor,totum adpcllat id qd cft genus,élt; partem id quod eft fpedes hue forma, ut fuo utarucrbo.cuius rd capite .i. in tradationefquiuo cationis èc improprig locutionis à me faéta fuit mëtio. Quinctiam ueteres amp;nbsp;orathores amp;iurifconfulti fuoru feculorü doftis hominibus locuti funt amp;nbsp;fcripferut : 5 iftiußnodi improprias locutiocs fine magno negodo perfpexerut.Quöd fi noftrgtenuitati inferuiréthodici magis proprié hauddubié loquerentur.Pröinde fi qd

, in hoc

DE DIVISION E.

in hocpeccatum eftjUoftraEinfinnitati potius:quàm il lorum ncgligcnnæ expenfum ferri debet. No s hâc tra* Ûationem peculiari figura deliniainmus,eam'c^ huic o péri fubiunximus. Vt uiddicet ftudiofæ iuuêtuti quo* quo modo commodaremus.

Interparces et fpecics hoc cft diTcrimê. Parti û natura eft ut coftituât totû.ut fatifdauo,tuiuo, adminiftrario amp;nbsp;rarionis reddicio,tutelâ:radix,truncus amp;rami.arbo. remunterrogatio amp;nbsp;promiïTiOjftipulatiôem. Species uero muluplicatæ no conftituunt genus.Præterca gc nus prædicatur defingulis fpeciebus.l.interdû de uer. figniddi quid carum. § .i.delcgadrj.totu uero de parti bus non prædicatur.Neep enim ficuti dicitur teftamê taria eft tutcla,legitima eft tutela,datiua cd tutdaUta di otur,fatifdatio cfttutcla,tuitioefttutela amp;c.Etquemlt; admodum ucrcdicitur,directum eft dominiû, utile eft dominium : itauerénon dicitur,ufusfrudtus eft demi nium,proprictas cft dominium, Cæterum cumiulius Paulus in died.refteait: cum fundum totum noftrum cflre,cuius ufusfrudusalienus Gtdoquitur de proprie« täte,óCconfundittotum cum parte,hoceftdominium cumipfa proprietate,dió;is iuribus.Loquorautem de partibus heterogenrjs.quales habet arbor,animal, do. mus,nauis,gladius. Homogeniorum,qualcs funtui* num,aqua,aurum,lignum,lapis,caro,alia eft natura ct ratio. Qua: tradatio ad topicen magis pertinet*

CAPVT » II.

Quod fcquitiir obfcurius eft,uel fakem penculofi^ us:nam in eaquidemparte crknobis aliquantifper au dendum.Diuifionis efTenó puto nifi tres fpedes.Pri^ mam à caufa materiali amp;nbsp;formali:fecundam à caufa ef* ficiente, atq^ eain traditione, adprehenfione amp;nbsp;reten? tionenon nifi proxima amp;nbsp;generali, non etiam remo? ta amp;fpecifica: tertia ab effeftu fiue officio. A materia amp;nbsp;forma diuiditur animal in hominem, bouem, equum 6^c.Arbor, in laurum, pinum, cedrum, pyrum, quer^ cum.Ius, in pulicum 6ópriuatum.Rurfumpriuatu,in fcriptum 8Cnon fcriptum.Occupatio,in uenationem, aucupiu amp;nbsp;pifcationê.Traditio,in datione amp;nbsp;raditio» Notio,in cognitionem Sdiurifdiélionemd.notionem deuer.ßgnifi. lurifdiólio in merum imperium, mixtu imperium 0i iurifditkionem. Poteftas, in imperium, patriam poteftatem Sódominium.I.poteftatis de uer. (ïgni.Paries,in murum Só maceriamd. paries eft eô.tu PaftumJn tranfadionem S^ palt;ftum.R.urfum,in reale 6^ perfonale J. iurifgentium •§♦ paftorum depaiftis, Monumentum , in fepulchrum 06 KtvoT«lt;f/op .1, mo» numetu de,religi amp;nbsp;fump .funeJmpêfgjin necceffiarias, utiles S^uoIuptariasJ. impenf^deuer. fignificati.l.i.de impen, in rebus dota, fadis. Opus, in «TTOTtAio'^« Si , ïj-yop d.quinta de uer. fignifica.Munus,in donü, onus amp;nbsp;officium.!.munus eo.ti.Oper^Jn officiales amp;nbsp;fabri« les fiucartificiales 4, fi nó fortem •§* libertus de condic.

inde.

CE niVIJTONE.

indc.ScruituSjin realem amp;nbsp;pcrfonalcm.Rcficere, in a* pen re öd p urgare.I. i, de nia publi. Probatio,in eâ quæ fit teftibus Ôd in earn quæ htcabulis fine inftrumenns. Mecallum,{n aurum gt;nbsp;argentum Jerrum, plumbû 6dc. 1, in uenditionibus de côtrahen. empti.Munera duilia feu publica, in perfonaliajpatnmoniorum Ôd miftad. munerumdemune,Ôdhono.Condino,incam qu^eft fiufli, Ôdin earnquæeftiurisd.multumintereftdéco* di.ôd demon.Pœna capitalis,in fummum fupplicium, pœnæ métalli coénionemSdin infulam déportation? t.capitatium de pcenis. Donatio, in earn qua: fit mor* tis caufa Sd in earn quæ fit fimpliciter .I.fenatus. § -i.de mor.cau.dona.I.alicnatum. §. fi.de uer.figni. Subftan tia diuiditurin corpoream Sdincorporcam. Quanti* tas,{n numerum,pondus Sdmenfuram: fiucin conti* nuam amp;nbsp;diieretam. Qtialitas, in habitum fine Vf///, af feélum 8d qualitatem quæ fen Turn mouet. Relatio, in agere, pati : æquale,inæquale:fimile,diflîmile,

A caufa diuiditurius in naturale fiuc gentium Si ciuile.Conucntio, in publicamjegitimam 6dearn qug eft iuris gentium .l.conuentionum de partis, Pignus, inhypothecamSdpignus« § .item feruianainfti dea* élio.I.firemalienam. § .propriéde pignora.adtio.hylt; potheca tantum conftituitur, pignus etiam tradicur. Rurfum hypotheca, in tadtam Sd expreflarnttacita co ftituitur à lege, expreffa ab homine. Vxor,in matréfac

C A P V T 11.

SfuxoreJ. Cx caparte. § .muIicrdeuer.obÏiga.Dos; in profectitiam amp;nbsp;aducndtiam.l.profeeticia de iure do tium.PecuIium, in profelt;ftitium,aduencitiuiTi, caftren fc amp;nbsp;quad.Damnum, in iniuriam amp;nbsp;paupcriem d.i. fi quadru.pau.fe,di.Dorainium,in id quod iure genuii adquiritur, amp;in id quod iurcciuili. Prius autem fine pofleiTioneadquiri non potcftipoftcrius pouft maxi med. à Tido in ti.defurds.l.cu hæredes in prin.de ad* lt;jui poncn.l.faólaad S.C.Trebell.l.i.de bono polT. §, tinfti.deadqui. per arroga. et d. proxime fcquen.in prin.cû fi.Tueda diuiditur in teftainenraria,llt;gidmam ^ daduam. Obligatio, in earn quæ eft ex contractu, ex delnfto amp;nbsp;quad.Præterea, in naturalem amp;nbsp;ciuikin» Actio,in realem Só perfonalemtrealis eft ex dominio, quafidominio ueliureinre fpccifico: perfonalis ^ ex obligatione.Eodem modo diuidirur Ls d. lids nomen lt;^c ucrbo.figni.In hunc modum diftat ÂT diffère reiuen d cado, quæ daturaduerfus furem, à condiódone fuç dua Ex quo confequicur .Quanquam neep acrio fur* d neep condiftio furtiua detur domino,fi furluperfut to,atcp adeo luper fadto iurauerir.l.fi duo. § .idem lu* lianusdeiurciu.Attamenfupereffeadhuc ei reinendi* Cadonem.l.fi quis uxori.l.fi quis iurauedr defurtis.Ni mirumquöd hammaftionum fint diueriæ çaufæ:atcp priores duæ ex furto amp;nbsp;obligationc oriantur : reinen* dicatio nero ex ipfo dominiod.in rê adtio de rc/uendt Oomniiï

DE D T V r S I Q N H.

Dominiu nq^îê nô p'iidcut obligario luraurado tollt AS elTcdu duiiditar uilhcia in pruJendâ, tê« (mr* p cran ci â, ford tud nêêlt; iuftidâ. Creditû,in matuû ÔC creduû. Capitis diminurioan maxima,minore amp;nbsp;mini mâdmerdiôtûjin ^’.nbicoriû,rcftitutoriû êd exhibnori tvn.Prgtcréa in adipitcêdf,retinêd^ ac recuperâdg poi^ fdTionisdgnorâcia,in eâ quæ eftiuris,00 in eâ q eft ki^ éci.PignuSjin Jevr çx»«^//? amp;nbsp;pignusd.fi pecunia de pigno ra.actiod.fi isqbonadepigno.et hypo.Stipulatto,in iudicialê etproriä d. flipulationû deuer.obliga.q eft Alciati interptatiorurcucp refragatibusinterpretibus, g bâcdiuifionê à eau la efficiente h avenus interpre ad font.Obligatio, in naturale amp;: ciuifê. Adio,in reale ÔC pfonalem.Necp pugnatcûhactradatiôe,qd pierage iâ enumerata,eiiâ eau la diftêtmâ res cadê ÔC caufa amp;nbsp;of ficio diuidi poteft.Cu natura côpararû fit,ut eg res que diuerfas caufas habet, plenaqj diuerfis pariter offieqs fongâcurdd rn qd eft reguläre êC nô ppettni.Natura« lis obligatio fads eft adexcipiêdù,fideiubédû,nouâdir, coftituedfijcopefandu d ut aedpiat eo noie pignus:ci uilis,ad agêdü ölt; nouadü.Sic pfonali actlócplcqr pfo na.reali rêipfâ:a cp hocfecûfcrûtuoccs.Dominiû qcp denuo diuidieqa utilis dns-utitur amp;nbsp;fruit:dire«ftus,nó ctia.Barthtin.l.i.deadqukpofir. diuidic poftefiRoné in n ituralê 00 ciuilemt amp;utipfe ait iuxta fpecies fubfta tiales ipforu efteccuu ♦ Ad hue modu diftat pofteffor

C A P V T IL bonæfi.àpofTenbrcmalæfi.I.n'n. § .gênera de adquu pofl.prior ufucapk: poflerior,non item»

Proindecumquafi dominiumquodeftex tkulo pro emptore, ab eo quod eft ex titulo pro donato ÖC reliqui«, nec^ eftentia, hoe eft iuxramateriam 8^ for* mam, neep caufa proxima, neep ofticio fiue efteCtu di ftet : cum nemo fanus dixerit htc eftediuerfas materia* ^formas.perinde etenimdonatortraditdonatario, acuéditor emptori.Et proximam caufam fingula per xquétraditionemhabeant.Atep cudem effedum. pri mumquia pergqueprxftant per ufucapionem amp;nbsp;prç fcripdonem dominium .deinde,quia iuxta tuetur pof fidentem à petitione hæreditads amp;nbsp;à publiciana aóriolt; ne. p o ft remö, quia iuxta pr^ftant ei,qui cafu à poflef fonececidit,publidanamaódonem, Confequiturut fpedenon diftent, fed accidentaliter tantum. quæ eft Bartholi in dic.l4.fentenda. Quam ego puto à dodo êC edebri noftræ ætads kirifco nlulto, non fads firmi* ter improbari:dum ababfurdo de titulo fiuequafi do minio ad probationem colligit.Qug tarnen colkdio, utcumueniaacrcuerendadicam,tam firma non eft, ut mihi in præfendarum latisfaciat, Ctim probationis duæ fpecics, ut indicauimus, etiam iuxta materiam et formam différant : hi ucro tituli, pro emptore,pro do nato,pro hærede,pro legato amp;nbsp;reliqui, non nifi acci* dentaliter atep iuxta caufas remotas ;quüd uiddicet caiidc

DE D I V I M O N B.

can dem in fpccie efTennali (ut fîc intérim liccat loquî); habeanttraditioncm,quæ efteauG proxima,quam nos legislator fpeCtare iubet .1» fiquis ncc caulamff cer.peta.glo Juq. §. ex pluribus in uer. ncc enim dead qui.pofl. Quoddiferimen capitefequente explicable mus. Cuius uiri candor amp;nbsp;integritas facit, ut hoc loe CO à nomine tanperem: atq^ fieri point, ut ego fallar, HominumfententiafallaXjinquit pocta.Ec Heracli« tus dicere folitus eft, ucritatem in profundum demere (àm efie. Neep etiam uolo hæc omniaquachieferibo pro ApoUinis oraculis haberi.

Has très diuifionis {pecies,fiuehæctnagenera,aii fîm ego docendi gracia,in præfentiarum, peculiar! amp;nbsp;fpedficauoce, cil cnn ai es adpcllare: ut eô manifeftius pateat diferimen, quod eft inter hanc fpedê acq? earn quæ fequitur.

Reftatitaep diuifionis fpedes fine genus,quod eft ex aeddenubus. Titulus pro emptorediffert àt-itti lo pro donato amp;reliquis acddentaliter ut diximus, Ager ueÂigalis à non uedigali «Li. fi ager ucôtiga.ucl emphy. petatur.Aqua quoridiana abaftiua.l.i.deatf qua quotûô^ gftiua.Nimirum ufu non iure, ut inquit lurifcon:hoc eft fine quantitate, fîuctempore,fiue eue tu:nô etiâ eftetia.Seruus ueteranus differt à nouitio ac ddcnralitcr.l.fi, § .quoties ubi gio.de publica.’amp; uei ^rigah Qrdinarius,äuicario,Siueuicarius tftgt; inquit lt;1 S: «)

C A P V T TI.

Horatîus,qui feruo paret.In feruorum ctenim condi f one nulla eft differentia»fubaudi eflentialis.Sic diuidi* tur furtum in maniftftum amp;nbsp;non manifeftum: nihil c* nimaUudeft quod difcrimen conftituat,quàm circum ftantiaipGus euencus.Nauis diuiditur accidétaliterin oncrariamamp;fcaphamd»fi,de fun,inftruckga. Nlt;e^ cnirn minus eft fcapha nauis, cp oneraria: tametfi mi^ nonneep oneraria magis , tameth maior.Siclocupks non eft magis ingenuus,êp paup.l.humilë.C.deinceff êCinutili.nup-Noti funtucrficuli.Licccfupcrbus am« bules pecunia:Fortunan5 mutat genus. In hue mod« diftat flumcn à riuo,nempefola magnitudine aut tr fti mationcda.de fluminibus. Flumen perenncàtorrête» Flumine perpétua torrens folet aldus ire.Sed tarnen hæc breuis eftjlla perennis aqua.inquit Outdius Na« (o,tametfi hguraté.Atep hoe eft quodinterpretes iuris ciuilis ex dic.l.fi.colliguncplus SSminus non mutarc fpctiem.Accidentiafiquidem tn concreto, hoe eft cir« cumftandænon faciuntdiftinAas (^ecies'quæeftifen tenda Bartholi in die. § .genera. Adhunemodum di* uiditurtutela légitima in earn quæ eftagnatorum, ca quf patron o rum, quæ parentum amp;nbsp;in hdueiariam.eft namep hic nihil aliud quod difcrimen faciat.quàm acci dens:ncmpeperfonæipfius circumftada. Poero quod Rodolphus Agricola libro primo fu^dialec'tices, plu tes modus dtuifionum enumeratmon eft quod nobi« fount

gt; E D I ▼ ! Î T 0 N E.

fcum pugnet. quando hi uti ad cfîéntialcs, ucî ad acd^ dentales pertinenc.Quorfuni uero adtiweaqtam anxi« interdiuifionem dkntialemamp; diutfionem accidenta* lern, facere difcrimen:palam Heri poteft, Litem ex die* l.fi.defun.inftruc.kga,

Hiclibuit iuris ciuilis ftudiofum admonerctquafdM difFerétes fpecies ï lcgibus,uoabus Gediftarcut nemo uel gramaticom ud rhetorû difcrimê faciat.Quia enirn magna eft uoeù penuria,ut ia antea per d.iin. depra * fenp.utr.indteauimus: uoluerunt Legislatofcs unarn fpeciem latina uoce,alteram græca adpcllan » Caftra* tus latina uox eft, fpado græca : atcp nihil aliud in grÏ maticorum ö^ rhetorum Icholis, una GgniGcat quim altera. Sic tamen eft non folum receptum, fed ó^ legis bus relatum : ut caftrati adpellatiöne intclligamus eU qui eft frigidus amp;nbsp;parum uir : fpadonis uero,eum cui fintex Óta genitalia.I.Gferuadeiure dotid.alCnos de manumifl. uindic.l.fed eft qu^Gcum delibe.amp;pofth» Inter pignus et hypotheca tan tu nominis fonus differt: bres hypothecgdepigno.8L hypo. Pignus tamê paf* Gm eft quod traditurjhypotheca qu^ tanm nuda con* pentione conftituitur.I.Grenialienam. § .proprie de pigno.aóti. § .itemferuilt;,nainftitu. de aeftio. Tameeß Laurentius Valla hanc differentiam reprehendat. Qui tamen np improbat rherore probeadpellari pfeffoic anis: orathoiê,qui caufas agit, Cum tarnen bic quoq^

CAP T T ir.

prêter ideomata nihil interfît : quod prior uox fît græ Ca,pofteriorlatina» Vtuideas Vallam luhiconfulti« ex profeiTo fuiffe iniquiorem, fuis uero plus æquo pitium. Proptcrhancuocuminopiam amp;nbsp;latinæ lin* guæ paupertatern ,ut ait Cicero, fadum eft à Legis la torediferimen inter dare amp;nbsp;tradere. Dare eft rem ac* cipientis facere.fîc proprié datdonararius,mutuo prae ftans amp;nbsp;uenditor fî eft mercis ipfîus dominus : traderc uero non etiam, fed tantum porrigere.fîc tradit depo nens ,commodans amp;nbsp;uenditor qui non eft mercis ip# fins dominus, fîctradimus miniftris noftris pecunia ut nobis aliquidemant, § .fîc itacpdifcrctisinfti.de a* Âio,Lucrenihil eftaliudquàmfolucre,àGræco UCT ko xuw Vergilius lib.i.Aenei,

Poft mihi non fîmili pœna commtfta luctis.

Luerctarr en Legislator! hoc tautum fignificat, cum hæres fus pignons foluît, eins rei quæ altcui legata eft 4 .fed amp;nbsp;fî rem fuam inftùde lega.Cum foluere latiOÎ* me pateat:atcp omnem debiti redditionem 6C obliga* U’onis diffblutioncm compledatur»

Hacquoep rationefaÀum eft, ut aliud fîgnifîcet emancipare, aliud manumittere:hodic namcp hliusfa* dicitur emancipari, féru us uero manumitti. Qpando quidem quædam uoces aliud hodie fignificant, quàm fignifîcaueruntoIim.Præftriberc olim nihil aliud erat, quàm exdpere .lt quiagnitis de except, £lt; prseferip, hodie

DB DI VISION B.

hodkfere idem eft quod ufucaperc. Holies •olim erSt peregrin! ,authore Cicerone libro tertio offidorum^ Horatiuslibro primo epiftoIarum.Non qui duem dignofeeret bofte: hodie funt perdu dies «1» quos nos hoftes deuer.figni. Familiae adpdlationeab-initio fer ai tantum amp;nbsp;andllæ fignificabantur , nempe àfamula do : hodie amp;nbsp;herum amp;nbsp;heram amp;nbsp;liberos eorum hæc aoxcomplelt;ftitur«Hacrationc fecitDecemuirin xq» tabulis difcrimen inter agnatos amp;nbsp;cognatos, Condi ébo olim erat certa quædam agendi folennitas : hodie nihil cft aliudquamatftio in perfonam« Interdiélum panter erat certa folennitas,qua Prætor utebatur,cuni de poftefiionecontenderetunhodie nihileftaliud,^ aftio in fadum perfonalis m rem fcripta, Hacres olim dicebatur dominus. § »item extraneusinfti^dehærc. quali, amp;nbsp;diffe. hodie plerum^ certarum rerum uel eft quafi dominus, uel habet ius in re tantum ♦ neqj enim in his rebus plus habuit defundus d. 00 non tantum § . ueniunt depetf. h?cre,Quodnifidixerimus,nulla crit prorfus inter rciuendi,amp; hære.petitioncm differen tia. Syndicus olim nihil erat aliud, quam is qui fimuï iudicaret, « lt;rvi ^ æ/na^« : hodie eft adtor, hoceft col* legrj alicuius procurator,!,i,quod cuiuscy uniuer.no* mi,at(^ dcfenfor,l.munerum, § .defenfores de mune,: amp;hono.Municipes olim dicebanturmuneris partici*. p€s:recepti in duitatem ,ut cum airjs munera facerent.

C A P V T lî.

fed nunc abuGuemunidpes didmus fuos cuiust^dui taris dues,utputa Campanos,PutcoIanos.I.i.ad muni palem» Inhuncctenimmodumuerborumuctus inte* rit ætas, inquit Flaccus.Necp tarnen errabit quihanc poftremamtraótarionemfub uods definitione com# plexus fuerit «Quam ego in hueufep locum uel eo no mine differre malui, ut primum caput inimmenfum no excrefceret, atep habeatipfa nonnullam diuißonis ünag inem 5lt; formam.

U» CAPVT TERTI

VM DB CAVSA:

Proxi

DE C A V S A.

ROXIMVS LOCVS EST CAVSAE,SVBe audi effiaentis : nempe eius ex quo res ipfa fluit J atque adeo eius quod rem ip« fam producit amp;nbsp;eflkit, Vt fol eft author did : arehitectus, ædium:carpentarius, carpenti. lus ciuile, tutelæ : teftator, teftamenrariæ : lex, legitimæ: amp;nbsp;magiftratus, datiuæ. lus gentium, emptionis, locatioms, mutui, commodati, depöfl« ti amp;ce. lus ciuile, ftipulationis,contradus emphys teutici amp;C

Dominium prim eu am caufam habet ius gentiud» ex hoc iure de iufti.amp;iu,uerumhodieadquiriturtum iure gentium turn iure quoep ciuili, lure gentium,occu panoMcJnuentione, alluuione, traditioneamp;Tc. lil re ciuili,ufucapione,prxfcriptione, legato, aditione hæ reditatis, arrogatiócamp; nonullis al ijs modis.Quodta men ad traditione adtinet,requiritur ipflus tradinonis iufta caufa : nempe contradus, delidum ud quafi«ut emptio,donatio, dotis conftitutio, permiitatio,tranf adiomegocioru geftio,iufiurâdû,fentêtia: cotumelia, damnü:impcritiaiudicis,deiedio cpnacularipPlerucp etia modus adqui, dominium iure ciuili introdudus^ utlegatum:præfertim cumres fungibilis aut fpedes Ie gata fuerit, non ctiam cum indiuiduurn, Neep mim promifcuéquxuis traditio transfert dominiû.t nuns quam nuda deadqui,re,domi,Propterea q, tradamus

CAF VT in»

lt;juoddieminiftris noftris,tradamus qs quibus cum ui uimus,commodemus,dcponamus,tradamus credito

:non tarnenut transferamus à nobis in a cap ientern dominium.

Porrö traditioni adfimilantur primum APPRE HENSIO .I.pe.dcufucap.prolegad.quaratione, § hocautem amplius de adqui. re, domi.Lrj.deadqui. pofTglo.I.fiquisfub hocpaólo decontrahen.empc. quot;^ .amplius inm dere,diui.amp;adqui.rc,domi.amp;.fF.pro derdic. to.ti. Deinde RETENTIO.L qusedam mu# lier.q. refpon.Leius rei dereiuendi 4. fed amp;nbsp;fi res.Lßue autem, § »i.depubli.in remaóli.Lpróindefi cer.pe. au ten» fed amp;ß quis.q.refpon.C.de fecudis nup. § .inter* dum infti.de re.diui.amp;adqui.re.domi.I.cumuir præ* diurn de ufucap, Lapfus igitur fuit Accurfius poft Io bannem Boßanumin .Lßfundum defundo dotali: u* bi dixit fine pofteftione adquiri dominium. Voluit c* nimdicereßnetraditione: apprehenfio uero amp;nbsp;reten« tio paflim tantundem poftunt. Requiritur autem u* trobic^ prions domini patientia:no aliter quam in tra ditionc requiritur tradenris animus amp;nbsp;uoIuntas.Lfq. § .fubtilius de condicob rau» Porrö quod ad tranfa* óïonem, iußurandum amp;nbsp;fententiamadtinetztantura non poteft retentio,quantum ipfa traditio, prop terea quod renuncietur liti tantum,non cuam caufae:amp;^ fub* ßt quaedam uoluntaüs coalt;ftio»Próindcadquiratretf*

neu»

DE C A V f AJ

nens neep dominium nclt;p aAionem : fed folam exet* ptionem, tantifper dum pofTideuiuxca dogma Corne utorum indJed amp;nbsp;fi pofleflori in prin.de iurau.perd. G pro fundo.C.detraniaólio.

Quafi doming caufa eft duplcxtuera amp;nbsp;putatiua* V era,cum cft ucre folutum,tranfa(fcum ö^ePutaaua, cum non ucre : habeam tarnen iuftam errons caufam. ut fi erraui in fedo proprio,putas mc foIuifTe uel trâf* ^i(re,perfuafus fortade permafionibus ucrifimilibus. In emptione tarnen requiritur error iuftiffimus.ut fi ^ curator dicat meo nomine cmifle(qui eft error faóti alt cni)proptcreius contraAus frequentiamteum alp con trapus non tarn fint frequente».

Obligatio caufas habet ddiAa amp;nbsp;contraAus,qua fi deliAa amp;nbsp;qfi c5traAus : iuxta pofteriora duo iuris, hoc eft iurifprudentiæ præcepta: alterum nonlæde* re, fuum cuicp tribuere. Naturaiis, medianteæquita te : ciuilis, mediante legislatoris authoritate,uel legum miniftri, hoc eft iudids. Vt fi contrahamcumpu^ pillo proximo pubertati non authore tutore,obli* gabo cum mihi naturalitcr. Si feribam me accepifTe à Sempronio XX, amp;nbsp;fpe futurac numerationis tra# dam fyngrapham , obligabor duilitcr. Si emam â Sempronio equumS^ nonperfoluam prcdum,obli* gabor utroep modo.

Hic ego foleo ftudiofum iuris ciuilis admonerc

L ü)

c A P V T ni»

nemodos adqui.dominium cum contraétibus temerè confundat»Vt enfin aliud efhdominium.alîud obliga tfo : cum prias fit quædain pcrfcctio, pofterius uero res impèrfedta.Barthiind.iq. § ,ex pluribus deadquf» pofl. ka aliud eft caufa do minrj,nempe modus adquL dominium : aliud caufa obligationis,uidclicet contra élus, delictum amp;nbsp;quafi.Et quemadmodum inter mo* dos adqui.domi.ct obligationem nulla eft prorfus cô munio : itaquoque nulla efteommumo inter contra élus uel deliéla amp;nbsp;dominium ipfum. non aliter quàm non conuenit calceano cum carpento,necp carp entas: rio cum calcco-Ntfi quia plerumcp accidit ut contra* élus,deliéla 00 quafi, fint caufæ ipfius traditionis : q, traditio fit modus adqui.domi. infirmior died, nun^ nuda:id tarnen quod eft ipforum contraéluum, deli* élorum amp;nbsp;quafî,alterum officium. nos capitefequem te latins explicabimus»Quodfi uenifletin mente Ban tholo in d.fi ager dereiuendi.non feciffet diffèrentiam inter titulum uniuerialemamp; titulum fingularem : fed inter contraélû potius amp;modum adqui.domi. Nara amp;legatum efttitulus fingularis,Ôd tarnen fine traditio ne efficitur legatarius rci Icgatæ dominus »L à Titio de funis î dummodoindiuiduû lcgctur,non genus fine fpecies nequeres fungibilis.Et contrà,Emptio hære* ditatis eft titulus uniuerfalis : neque'tamen in hæredi* tous emptorem transferturfinetraditione,apprehen

C.de ijs

DE C A V f A.

none uel retentione dominiumXqw tibi hcrcditatcm» C.de qs qui à non domino manumiffi funt.Nimirum quod Icgatum fit modus adqui. dominium: emptio uero nihil aliud ^ contrarius. Imp o fui tau té Bartho Io,quiauidit quatuor illos modosadqui.dominiu iure ciuili introductos: quibus finetraditione per unh lierfitatcm adquiritur dominium. aditionem hæredi* tatis, agnitionem bonorum poffeflionis, arrogatio^ nem, amp;afîignationem bonorum libertatum confers uandarum caufa.Idtamai quod non uniuerfirati, fed modo adqui .,domi. iure ciuili introdudto, uel expen fum ferri, uel acceptumreferridebet. Eft enim omnis modus adqui, domi.iure ciuili introdudtus, eius natu ræ, uttradicionem nonrequirat: fine is per uniuerfi* tatem fiat,fiuefingulatimdie. 1. àTitio defurtis:exce* ceptis uno tantum amp;nbsp;altero, ufucapione fcilicet 80 prg feriptione.NeC^ répugnât huicdogmati:q? lurifco: in Lfj. pro focio : dominiumaffirmatfocietate omnium bonoru adquiri fine traditione. Quâdoquidé idipfum perquanda fidione fittcu textus dicat,creditur. Fidio uero iure ciuili inuentaeft. Nam utcumlt;^ textus inJ. poftlimimu loquaturderationcnaturalijno tamefta* tim fcquitur,ea iure naturali fine gentium muenta efte. Cum amp;nbsp;ius ciuilerationem naturalem prgfe ferae d. cu mulierfolu.matri. Proinde hoc loco focietas eft iuris duili s 5éfi non inucntione:attamen adprobatione.qd*

C A P V T TH.

fluid dicatBarthun J,fi is qui pro cmptoredeuiucap. Ex quo ncccffario confequitumametfi fententia conlt; dcmnatoriaintroducat obligationem.l.iq, § «idem fen bic de peadio :non tarnen dominiumfinetraditione gïo»l.inter offidum de reiuenduglod, exceptio de ex* cep.reiiudi.Nimirum quödfententia fit caufa traditie nis,non aliter quàm contraAus, deliAum uel quafid. iqan fi.de pubîicij'n rem aAio.amp;uicinior conuentio* ni,quàmmodo adqui.domi. Imo nihil aliud ^ quaß contraAus die. § .idem fcribit,utcumqj refragantc Bartholo. Indeeft etiamquöd is cui ex S.C.Trebelli# ano hæreditas eft reftituta, tametfi pofteffionem na# Aus non fuerit,uti poflitpublicianad.cum (ponfus § .i.de publi.in rem aAio. Vide diftinAioné Do Ao* Aorum in. § .fi.infti.de offiaudi.

Inexplicationecaufæ unum Sd akcrumfpcAan* dum eft ♦ Primum an de primgua origine loquamur» Dominium primæuam caufam habet 8^unicamius gentium:eo etenim iure introduAum eft.l, ex hoc lurc deiufti.amp;iurc. Anuerode facundaria.fic dominium caufas habet amp;nbsp;ius gentium 8^ ciuilc:fiquidem modo« adqui.domi.qui partim à iure gentium,partim à iure duili introduAi lunt. Noxalis aAiopkrifep cafibu« cftduilis,primaeuafua origine. § .funtauteminfti.de hoxa,aAio, hacc tarnen cadem pretoria faAa eft ex* tenfione glo.LeleAio in uer.an prgcorixft.eo.ti.fad.i.

DE C A V y A.

«ad cos ad.l.ßild.glo.t quia aétionum depræfcrip. uer.gloJ.fi.depoiïeir.hære.pcti.glo.iJJ.fiparshære» peta.Acceptilauo iure duilüntrodu Ôta eftieam tamen Vlpianus iuris gentium adhrmat in«l.an inutilis de ac* ceptila.non quia iurc gentium fuerit adprobata, fed ^ pter paôtum quod in le habet : id quod eft iure gentid introdudtum»

Deinde quæ caufa fît proxima 8d generalis : qua: item remota amp;nbsp;fpecifîca. Caufam proximam amp;^ gene ralem dominium habet occupationem, inuentionem, alluuionem,traditionem,apprthenfionem,retcntionc êdc. ufucapionem,legatum,aditionemhereditatis Cec. cum uidelicet indiuiduum aliquod legatum uel reliftS eft. Remotam,contradlus,delidta amp;C quafnplcrumq; etiam modos adqui.domi.iure ciuili inuentos, nimirn cum fpecics fîue wenus uel res fungibilis legata aucrelt dfa eft. Atep id turn cum modus adqui.domi.eft tra* ditio, apprehenfio uel retentio« Sicht dominus is cui traditur,n5 quia fîmpliciter ei traditur:fed quia ex can* fa emptionis, donationis,dótis,mutui,legati, hæredi* tatis,folutionis,tranfaétionis,fententiæ uel fîmili.l. tra ditionibus .C.de padis.l.nunquam nuda de adqui.rc. domi, In alqs uero modis prærer traditionem, appre henfîoncm ödretentionem, nihil eftquod taledifcriäf men faciamus : quando funtdominq caufa? uteumq? propinquæ,fpecihcætaniennô generales. Obligatio

C A P V T III.

caufam proximam habet tantum,nempecontradum, ddidum uel quafi. Atqj hæc caufa proxima eft fped fica non generalis mon aliter quàm funtreliqui modi adqut.domi.præter traditionem, apprehenfionem 8^ retentionem, caufæ proximæ 8C fpecificæ ipfius domi nq.fola etenirn traditio cum duobus fuis adfinqs eft in firmior.Reiuendicatio habet caufam proxima of gene ralem dominiû:remotâ amp;S fpccifîcâ,modû adq. domi. Actio pfonalis proxima amp;nbsp;generale caulam habet ob ligauonêtremotam amp;nbsp;fpecificam,contradu,delictü èC quafi.prgterea modu adq.domi.iure ciuili introdudu,

Cgterumhicaduertatanimü adolefces: contraAS paftim non paru obfcuréreiuendicationis caufam re^ rnotaadpellariad quod facitpariterRomanus Ponti fex inx. Abbate fané dere iudi.libro vi.cü ramé fit po* dus traditióis caufa.hoceft cauff remote caufa, 4gt;pter I.nun^ nuda. Exempli gracia. Emptor jdiumÉélus çft traditione dominus,adiuuantc nimirum emptione atep ueftiente hac traditio ne,a lioqui futurâ nudâ. Qtû fieafualiquo amittat pofleftionêædium6^ucndiçet: dicimus dus uendicationis caulam proxima elfe domi niu:remota,traditioné.emptionéuero minime. Nam emptio in quarto fitaeft loco,non tertiomt huncfacia mus graduum ordinem.

4 Empcio,Donauo,Permutatio,Tranfalt;ftio Sóc.Lc* ( gatum generis Ac Tradi*

DE C A V S A.

3 Traditio,Apprehcnfio,R.eta’ino» x Dominium,

i Rduendicatio.

Vides emptionêrduendicadois no cauGm remo tam eiïeifed potius caufe remote caufam.Ex qbus om nibus fine magno negocio colligi poteft ratio, 43pter qua ex inutili côtraélu f^penumero transferatur domi niu gloJ.muku.C.fi qs alteri uel fibi,Nimirum quöd tale dominiu caufam proximioré habet tradirionem:q caufa proximior fpeftari debet.l.fi qs nee caufam fi eer, pe.glo.lat], § «ex pluribus in uer,ncc enimde adqui, pofiefl.remotauero contraefm.atepipfi contrahentes hoe maxime uelint.arg.l.ifj’ ^ .fubtilius decondic.ob cau.Vt nó impediatregula.l.nun^ nuda:qu^ tu locü habet,eü q qui tradunt noluntut dominiü transférât, ut fi deponatur, cómodetur,pignori tradatur amp;c.dic. § .fubtilius.l.qupcüq?. ^ .depubliciJnremadfi. Qui uero inutilitercontrahunt, uoluntidquod agitur ua lerCjUtcumcp ex omni parte non ualeat. Transfercur itacp,fi modo libet proprié Ioqui,dominiü:non ex co tradu, prpfertim cum fit inutilis:fed ex ipfa traditione, qua? confenfum habet ut transferaturqui confenfus in dcpofito,c5modato amp;pignorenó eCuProindecefian te rarionedeeidédi,l.nunquamnuda,cefiratquocp eius effeétus,nempeut reqrat fpecifica amp;peculiaris caufa; fed ca eua inutili trasferatur in accipiétem dominium«

CA PTT HL

ld quod tradinoni acccpuim referendum eft adcoc^ tradentis uoluntati, non ctiam inuuli cotractui. Atep inde colhgitur ratio, propter quam in .1. fi duobus de diner. amp;nbsp;temp o»prælcrip.in.1. fiueautê. § .fi duobus de publici. in rem actione amp;nbsp;in.I.quoties.C.de reiuen# di.melior eft conditio cius emptoris, cui priori tradia: taeftmerx:utcumlt;^ prior alius quifpiam eandem eme rit. Præterea colligitur : quamobrem dominium tranf feraturex traditionefalt;fla,prius quaminftrumentorü tabuig perficiantur.Barth.in.I. contradtus ,C.de fi. in^ ftru. Porrö alq modi adqui.domi.præcer traditions, apprehenfionem amp;nbsp;retentioncmlfiue hi fint iuris genti urn, fiue iuris ciuilis:non requirut alias caufas, utpau loantcperftrinximus « in quibus non inuenies nifi tres gradus,

3 Occupatio,Inuêtio,Alluuio 5cC,Lcgatn indiuidui, i Dominium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Arrogatio amp;c.

1 Reiuendicatio.

Quafi doming hacin parte eade eft ratio, qu^ dq minii:amp; publicianæ eadem qug reiuendicatio nis.

Huicloco non male quadrare puto, fi addidero. Plerafqj reseiufcemodi efle naturæ,ut plures caufas fibqnuicem fubfcquentes probe non admittant,uel fal tem non requirant : pleraf^ uero utadmittant maxi:# mé.Dominium plures caulas nó folum nonrequirit, fednet^ admittitetiam, hoceft, non eftex plunbus caufis

DB CA VS A^

caufis J.iq. §♦ expluribusdeadqui.poflTJ.non'utex,. pluribus de rcgu.iuris. 4 .ficitaqgt; difcretis infti.deafti oni.propterea quöd fitquædamperfedio.Vt fi ædes quas à te enu, traditione acceperim : tuq, mihi eafdem poftea dones:nihil hac donatione agitur ♦ Idem die de propri etate amp;nbsp;ufufrudu: quæ duo funt partes domi* nn,amp; non minus perfediones,quam dominiü ipfum. Barth.in die. § ,ex pluribus in fi. Quafi uero dominiü urn: amp;nbsp;ius in re, quale habet creditor fine pignons uehypothecæ, quale habet is cuius perfonæuel cuius prædio debeturferuitus,quale habet is cui fola retenus tio competit:atcp obligatio,poITunt ex pluribus eau* fis c(re,l.amp;an cadem, § .pe.de excep.rci iudi.dic.I.non; „ ut ex pluribus : cum fint quxdaimperfedioncs, AtCg præftet habere mequafi dominium,non folum ex eau fa donationis:fed ex emptione, permutatioe, tranfadi one Sc legato pariter » Hoc etenim modo.primum in ufucapiendo.deinde in publiciana, pignoratitia dire# da, hypothecaria 00 confelToria adionibus, prætere^ intuitione à petirionehæreditatis amp;nbsp;à publiciana, po# ftremó in excipiaido,lum fortior. Non aliter quam præftat,temihi elle obligatumex pluribus caunsiiu# xta uulgatum Ouidij ucrficulum.Et quæ nô profunt fingùla, multa iuuant. fa.l. non eftnouumdeadio» emp ♦ Verum dominum effe me rei alicuius, ex una tantumcaufaûtis eftmecjj fieripoteftut nouaaliqua

M üj

C A P V T II. tccedatdidisiuribus. tantum abeftutdenderetur. Ni fi tademoperaidipfum hat,uel hæ plures remotx eau fæ i'pfam caufam proximioran, utpote traditionem præcedant.Quidquid tandem in. § »Gc itacp difcretis infti.de aélio.dicatlafon Maynus. VidePelinu in.cin terdileftos colum pe.de fide inftru.in antiquis. Próin dedominiij,proprietas ê^ufusfrudlus nó funtex plu ribus caufis die. § .expluribus. Quafi dominium, ius in re amp;nbsp;obligatio fæpenumero funt.died. 8^ an eadem •^ .pend.noneftnouum. § .ficitaeß difcretis amp;dic. § expluribus.Qui. § .loquiturdeqfi dominio,idquod exempla fecum ferunt : non autem de poftèflione,quc admodum hadenus creditum eft,

ï» CAP VT QVAR

’ TVM DE EFFECTV SIVB

Officio,

DE EPF EC TV.

V ART VW CAPVT HABET T|ra-cYA tionem ipfius effedtus fiueofFictpidui* ddicet quod fit, cuius caufa aliud eft. Necß eft ulla res quæ fhiftra fit codita ^ officium non contineauNon poteft cogitari inquic Cicero,quid fit id quod nihil agit. Ari* ftoteks adpellac camquxftionem,quiaeft.Bt pucat Melanchthon effedu amp;nbsp;officium in animihabitibus cf fe ueram amp;nbsp;proprrjlTimam differentiam. Vt quemacU modfi diffieretia hominis eft rationale :ita fit differctia ipfius iuftitiæ,fuu cuiep tribucre : ipfius tetnperantiæ, frugaliter uiucre.Legis uirtus fine officium eft impera re,uetarc,punirc, permittere ,1. legis uirtus de legibus« Confulis, confilium prgberemanumittereuolentibut Li.deoffi.confu.TutoriSjtueri pupilium amp;nbsp;bona ad* niiniftrare. Curatoris,curare res adulti, decoiTtoris èC furiofi . luris, agerefecundum legum praeCcriptum« poffieffionis duilis,ufucapere,praefcribere. Pofieffiois naturalis,adquirerefruftus.Barth,in,Li. 0^4« iq. § . ex contrario deadqui-poden'.

Officia doming lieebit ex definitionecoUigere.pri mumutperfcAedifpona deearecuiusfum dominus, modo adfic rei copia. Oeindefirei copiamnon habe* am,ut podim eamuendicare,atqj action e reali experi* ri : nifi uel lege uel conuentione prohibear,

Quafi' do minij officia funt:primûufucapere,prîç

.'CAP VT IIÏT*

ft ri b ere. Ddnde, tuen fc à petirione hærcditatîs ate^ ’ âPubh'dana adlione. Poftremö Publidana experin. Priora turn locum habent,cum quafi dominus poffî# det:poftremum,cumnon pofTidet.

Contraduum, ddidorum Slt; quafi, funtduo of fida.Vnum ut pariant obligationem: alterum utuefti ant traditionem, apprehenfionem amp;nbsp;retentionemJ* nunquamnuda. Etquodadpofterius adrinct, idem diedemodiS adquiren«domi. iure ciuili introduélis: turn uidclieet cum naturam potius h^ent quafi con# traó:uum quam modorum.ut cü ex legato,hgrcdirarc, arrogationeuel reliquo modo peritur genus fiiiefpcci cs uel res (ungibilis,non etiarn indiuiduu. idquod ca^ pite ßraeeedente perftrinximus,

Obligationis qupex utracp conflata eftjicebitpi riter officia ex definitionecolligere« Oritumamep ex ca aétio èC exaftio : aétio ex ciuili, propter Legislates ris authoritatem : exaétio, ex naturali, propter ipfam «cquitatem,Nclt;^ enim loquitur definitio de co debito re qui ultroneus atq; extra indicium foluit: fed de co q neceflitateadadus, in iudido adeoq periudids fente* dam, ad foluendum adftringitur,Non errabit etiarri fi quisde ultro foluenteloquatur:quandofan's êftletf ge iubente foluere, utcumlt;^ non etiarn iudice.Qiiem« admodum non folum is quiin uinculisdctinctur, in wnculis cHedicitur; fedisparitcrquifinc dedecore in

DE EFFECT V.'

publico a^parcrenô poteftJ.m cadem ex quibiis eau. maio.Naturalis obliganonis officia funcpriinum pa* rerccxceptioncmXiurifgennum. §.fedcum nuilade paAis.Deinde ut fit fans ad nouandumdaun fi.de no ua.Tum,adconftituendum .Li« § «debitumdeconfiL pccuni.Prctcrea ut accedat fideiuffior.I.ftipulatus luin cum.l.fequen.defideiuffio.l.naturaliterdccódic. inde» Rurfum ut acapiaturpignus dic.I.naturaliter.Poftre* möjadcompenfandum.I.etiamde compenfa. Quad autem dixijnaturalem obligationem, nimirum que ex nudapaCtione fluit,parère cxccptionem: intenigendu crit ^a5araTiK5lt;;.Namcumhxc obligatio iurisgentiu fit, non poteft idquod eft iuris ciuilis parère. Non ali ter quam mali mores bonas leges non procréant, fed occafionem præftant ut ferantur « Sic quia. nuper ad* Eiit naturalis obligatio, confequiturut exceptio ho* diepræftetur,eiqui naturaliter tantum debitum acce* pitiatcp adeo ut foluta pecunia repeti nonqueat.l.fidc iulTor. § .fideiufforde tideiufT.l; iurifgentium, § . fed cum nulla de paeffis, Ciuilis obligationis edeeftus amp;nbsp;officia funt. primum ut pariat adtionem, neep tarnen exadtionem:dummodo reus conuentus tueatur fefua exceptione,atcp alteram obligationempoft acceptu indicium elidat,élt; ciufmodi a Æ o nein fubucreat.Iudex fiquidem ea quæ funt fadti non lupplet.l. unica .C. Ut quæ de,aduo.par«iud,fupp. Deinde ut fit fatis ad no*

N

c A P V T -un* ' nandum.dic^itiJn fine de nouatiombus.

Rduendicatiois officium eft rem fuâ uel repeterc, ueIpetere.PubIidanæ,rcpetereeamrem cuius aliquis habet quafi dominium, atep poffèffîonem recuperate. Accionis perfonalis, id confequi quod nobis eft debt mm, fine res fic,fiue faAum.

Porto hie quocp admonendumeffeputo iuris ci* uilis ftudiofumielTein cffeCtibus amp;nbsp;offices gradus,no aliter quam in caufa.Eadé enim eft uia, ut inquit Arigt; ftoteles,àThebis ad Athenas, quæ eft ab Athenisad Thebas, Modi adqui.domi,effeclus eft dominium.ip ftusdominrj,reiuendicatio.Empuonis amp;nbsp;contumdiac effedus eft obligatiotipfius obligationis,adio perfo* nalis.Profpitiendum autem eft diligenter,uter effedus fit prior,uter pofterior,Quod cum in mentem Accut fio no ueniret in.hfi rem alienam depigno.adio .acti* onem pignoratitiam dixit nafci ex cotradu anteado, at(^ eo tempore quo fortafle pecunia dabatur mutuo amp;^pignus tradebatur.Cum tarnen ex tali contradu(de pignoratitio Ioquor)nc obligatio quidem oriatur, ni fi conditionalisnantuabeftutcx eo oriaturadio:qug eft ipfius obligationis filia.l.i. § a.deprocu.Verum fi* mulatq^ debitum foluitur creditori, extat conditio amp;nbsp;fit oligatio pura.Ex qua obligationetum primum in* cipit adio competcre .id quod poft unu atep alterum snnum fieri poteft,6lt; no ex cotradu ftatim ut pignus uraditur.

DE A D E I N I.

traditur.Neqj pugnatcum hoc dogmate.!, fi filiusfa, de regu.iutquandoquidem et in ca non nafcitur adio,. nifi poftea,quàmipîa traditio extitit: accg habeat hoc refponfum arcumltandam perfonæ, non etiarn tem« P’^ris«

ï^ CAPVT QVIN

TVM DE ADflNh

'VINTVM ESSEDIXI ADFfNE;dV0^0 j cum re ipfa aliquam habet fimilitudine, 1 aliquam adfinitatc. luftitiæ adfinia funt p ruden tia^oni tudo amp;nbsp;tem p erantiaJu^ rifprupenti.T,diaIedica,rehecorica, me* dicina amp;nbsp;reliquxartes.Confuetudo,iuris amp;nbsp;legis d. dt uturna de legibus, Pollicitatio, padi d.iij.depolIicL Compromifrui-n,iudicii d.hde arbi. Cura,tutelæ.k(ï in emptionejn fi.decontrahen.empt. Inquilinus, co* lonid.jre pignoris de adqui.poiTciTAdorjprocura* toris.hnecp tutores.C. de ^urato,Caupo amp;ftabula rius,nautæ. Arbitrator,arbitri,Efodetatê, § .arbitroRS pro focio. Bonorum poilcilor, hxredis.l.itê ueniut § dieetautêdepeti.h^re.BonorupoffefïioJi^rcditatis I.hæreditatis deuenfignifi. Adiofamilix ereifeûdæ, peticióishxreditatisdtfed amp;filege» § .pc.depeti.h^re,

N 4

C A P V T V.

Rurfum aAioncs communi diuidundo amp;nbsp;fîmumre* gundorunijacfiionis familiæ erdfcundæJ» in tribus de k iudi.Partus andUarum, ipforumfruÂuum.I. andlla* irumdcperi.hære.præterca,penfioncs urbanorum amp;nbsp;rufticorum prædionim, operæ feruorum, ueôturæ rauium amp;iumetorum dic.l.antülarum. § «fi.ê^J.mer# cedes * Siliqua, ariftæ: Icgumen,frumenri.tfrugtm de uer.fîgni.Repudiûjdiuorttj.binterftupruni. § J.Por^* tari Ôdagijfemd.ferri eo«n\ Mundus, ornamentorum Largumento. § .pe.amp;fi.deauro MargenJcga.Adliosî ris diredlæ, aÆo urilis amp;nbsp;fubfidiaiiaJ.pen,G quadru, paupe.fe.di.Lfi fcruum in fi.ad.l.aquil. Senatuiconful ti Macedoniani, S.C.VeUcianum .1.tarnen ctfi in fi.ad S.C.Macedo.Err ptionis amp;uenditionis,Iocatio amp;nbsp;CÔ dudtioJ.q.Ioca. Quatuor contraduum qui folo con# fenfu contrahuntur, donatio hodie amp;conuentio fine conflitutio hypothecæ.I.fi quis argentum. § .pen.C, dedonatio d. contrahiturhypotheca depigno.amp;hy^ po, Furiofi, mentecaptus .Lfi furiofi, C. de nuprijs* Herum dotahum, waj^^tfvjn- ,1. fi ego Seiæ. § .dons ante de iure dotium-Furis,abigeus,Li. $ .i. de abigeis* Adionis fêruianæ ,quafi feruianafeu hypothecaria. Hypoiheca,p{gnoris. § , item fcruiana infti.deaétio. Iumenti,pecus .1. ædiles aiunt. § .iumentorum deerdi li.ediéfo.Aótionis furtiutc.aótio rerum amotarum.l.fi

mulier» § dixcadio,rerum amotarum.Traditioms, » adpre

DE A D F I N I.

adprehenfîo ^rctciido . § . interdumamp;4 § . hoc am^-plius infti.de re, diui.Ôc adqui.re.domi.Eiufdcm tradi onis,ufucapiod. traditionibus.C.depaftis, Neqj ta3^ men aliter, quàm eu m de dominio agitur : non eciam cum de quafi dominio amp;nbsp;publiciana.Cum traditio præftet dominium amp;nbsp;quafi dominium : ufucapio ucj* ro dominiumfolum. Proindeut cumreuerentiadicâ, fuit meo iudicio lapfus VIpianus in.l.i. de publi. in re afti.dumquæfiuit: curtraditionis dumtaxatamp; ufuca pionis mentionem feceritPrætor, in præftanda publi ciana. Quando his uerbis NOND V M VS VGA* PTVM,nonfîgnificeturcauCa, quai es funt legatu, donatio,cmptio,tranfalt;ftio, dotis datio amp;c. fed cireu ftantiatemporis . Imo non fatis quoep confideraté, meo iudicio, adfimilauit traditioni legatum ( fi' quans: do legatur res fungibilis uel fpecies non indiuiduum) amp;nbsp;reliquas eau las, ut funt emptio, donatio,trauficdio amp;c.dic.l4.amp;.Liii.inprin.depubIi.inré adtio.propte#: rea quôd nihil aliud agant,quâm quöd ip Cam traditio nemueftiant 8lt;confirment, propter died.nunquàm nuda. Eft etenim coin loco inter traditions amp;nbsp;caufas, ueftientes eandem,maximum difcrimen.idquod Vlpi anus,parumcaucus,non perfpexit. In fraudem legis facere, adfineeft dus, quodeft contra legem faceted, contra legem de legibus.Caufæ finalis adfine eft caufa impulfiua.l.i. § .fexumde poftulan.BaLin.I.generali

N iq

V.

te^C.dc epiC amp;nbsp;de, Lod, tcmpus.l. uinum n œr.pc. Empuonis ,permutatio,Locationîs, contractus cm* phyteuticus.Mcrcatoris,uenalitianus.L merds, quæ eftin ordine fecunda,deuer,fîgni.Comniodatijpreca rium d.i.depreca* Obligaaonis naturalis, obligatio wa^ïlt;r»jtu fine ad remuncrandurn d.fed amp;nbsp;fi kge. § ♦ confuluit de peti.hære. Mutui, indebitum, § .i.inftû quibus mo .rc contra. obliga.Obfequiorum, operæ: prælertimofficiales , Donatio caulamortis, ipfius le« gati.tfi»C.de donatio. caufa»mor.Po(rdriôis, detetio» Ipfius poffîdere,in pofreffîoneefled.officiu derduen»

Dominq adfinia funt,quafi dominium, amp;nbsp;ius in refpecificum,id uidelicet quod habet inpignoreuel hypotheca creditor,is cuius perfonæ uel cuius prgdio debetur feruitusjis qui tantum habet retetione,hoc eft exceptione,n5 aâionéd,amp; non tantu, § ueniut de pes ti.hæregt; Videlafo:in* § .omniûinglo.uenpoflideat» tbi.didte ergo,infti.de aéboni.Ex quo nimirû adpa^ ret,quâm diligenter lurifcondnJ.eorum de dam.infec, ufumfrucftuariûôCfuperficiariû adfimularit creditori, Cu creditor nihil aliud habeat quam ius î re fpecificu : ulusfruc'tuarius parte dominq,fuperficiarius uero etia fp ede dufdem.Id quod obiter perftrinximus capite fe cundo,ubi exemplo M.Ciceronis admonuimus:nep« testemerécu fpedebus cofundamus. Porró quafi do^ miniumnon effe tertiamfpedem dominq,à direfto SC utili

DE A D F I N r.

utili diftindâjnon unatantu rations proban potefb, Primum hæcuocula quafi,ßgnificat improphctatcm glo.hfî eSdotem» § .fi,folu,matri,8^quafi taknon eft takd»mercis Ia.rj.de uenfigni J.fi maritus, § .kgis kilig deadul.Deindeufucapio Sx^præfenptio funtmodi ad qui.domi.ergo is qui ufucapituelpræfcribit,nempe q fi dorninus,prius quàm coinplet ufneapioné uel prg* feriptionem, non eft dominus. Alioqui non erunt nk fi modiconfimiandidominïum,nonetiâ adquirendi. Cui alterum abfurdum côfequens eft,duos efle eiufde rei dominos,eû aduerfus quem ufucapitur,amp; eum qui ufucapir.idquodpugnat cû,l.fi ut certo . § . duobus uehiculum,comodati .Tertio cû proponitur in iudicio dominium,intelligitur et directum amp;nbsp;utile propofitû: neÇ^ tarnen quafi dominium argd.minor. § .fi feruus deeuift. Quarto cum dominium non fit nifi' exuna caufa.l.amp;an cadem, § .pe.deexcep.reiiudi. § .ficitaep difcretis infti.deaftio. quafi tarnen dominium eft ex pluribus.l.iq. § .expluribus deadqui.poflcflT.non all ter quàm obligatio.l.non eftnouumdeaftio.empti. Quinto dominium adquiri poteft per procuratorem, etiam ignorante dominotquafi dominium no poteft, nifi' domino fciente.l. pofTeftio quoqj. § .fi.de adqui. pofifi Poftremöquorfum adtinuiftetâ Publicio Præ tore nouam actionem introduci ^ neq, enim utili dos* minio adinuenta eft noua adio.Próinde nihil eft aliud!

N üq

C A P V T V.

quan (îominium,quàmadfîneipfîus dominq: qucms admodum Ô^ fus m re fpecificum. Direôtumuero amp;nbsp;utile,funtipfius dominn fpedes.ad hune modum qui fequitur.

Domini

Dl A D F 1 N Ï.'

Dominiadfîneefthæresznamis pknimcp præ# tendit tantum iusinre.utfî defundus fuerit alicuius rei hæreditariæ commodatarius, depofîtarius, uel cre ditorpignoris.Lamp;non tantum. § .ueniunedepetiti. hære. Ex quo confequitur rduendicationis effeadfi* ne pecitionem hæreditaus.Quibus adde Publicianam tfed Si n res. § .in publiciana depubli.in rem acli. Ser uianam,Qiiafi feruianam fiueHypothecariam,Con* EfToriam atq? reliquas in rem action es.

Obligationis adfineeft æquitas ex qua fluit offîci cium iudicis arg.l.qui per collufionéin fi.de aéti. emp. Exquo colligitur,actionisperfonalis efleadfine iudi ds olîîdum died.qui percollufîonem.ExempIi gratia* aélioneperfonali peto debitum:ofïîcio iudids,non q: dem debitum, attamen id quod eft æquum prxftari. utregulariter fruftus, id quod intereft Silins impen» fas.Prætereaaftionisingenereadfiniafunt petitio bo norum pofleft Si querela inofficiofi ccftamenti,fecun«: dum doftrinam Bartholi in .Ertam Si poftea. § . G mi nordeiureiu.glo.I.pofthumus. § ,fi qs ex qs deinofR* tefta. Adcioms bonæG. adfine eft accio arbitraria. § » præterea infti.de adio.eftenim in utracp officium iudi cis ; in pnore tarnen, fecundum naturam adionis : in pofteriore,prxternaturam aftionis. In pnoreadhæ^ raadioni:in pofteriorcjpcrfong ipGus iudicis.

In Gneadde^quaG tale addne efle cius quod eft ta*

N v

C A P V T V ƒ

tralt;n:us,ipfius contradus:quafi ddidum, i'pfius deli# éti:peculium quaß caftrenkjtpfius caftrenfis: pecunia quafi nautica,ipfius naudcæ.l.periculi denauti.fænogt; Neep cniin quafi taleeft tale,præfertiin in ijs quæ funC facfli.l.fi maritus Ia.ij, § Jegis luliæ ubi Barth.de adui* terijs.Tametfi quantum ad iuris difpofitionem adti# het, æquiparari hxc duo quoquo modo uideri que* ant.I.iq. § . idem feribit depeculio. Quafi dominium adfine eft dominij,quêadmodü iam antea muleis ratio nibus cuicimus«

CAPVT SEXTVM

DE CONTRARIO.

Contrarié

D E lt;0 N T R A R I O.

ONTRARIVW EST QVOD CV AI IP’SA re’pugnac Diakétici intopicis fadunt quatuor fpedes^Relationem ut pater,fi lius:dominus,fcruus:ingenuus,Iibertt# nus. Priuationem utexdtas* Contra* diAionem ut Sempronius non cft obligatus. Et con*

trarietarem ut albedo,nigredo. Atep referre docêt,qug contraria habeant tertium fiuc medium: quæ côtrà no habeant.Inter album amp;nbsp;nigrum eft rufum,Iuteum,fla* uum,cefium,glaucum amp;reliqui cofores.Interefteme* urn amp;nbsp;efte tuum,efre Cap uel Titq.I. fed amp;nbsp;fi poftefto* ri in prin.de iureiu.l.fi inter meamp;te de excep.rei iudu Inter adfenfum amp;nbsp;contraduftionem, patientiaj.i. § . ftientiam de tributo. adtio. Inter delicate progredi ^ diplomate uti, eft maturare.l.cotinuus. § .i.deuenob li.ficloquitur Neptunus apud Maronem «Maturate fugam,rcgié$hæcdiciteueftro.Interdonatum amp;nbsp;co* mo datum, precari urn arg.l.i.deprccaJntcr facrum amp;nbsp;prophanum, fandum .1. facra de re.diui. Inter libe* rumiiueingenuum SófcruumJibertinus.I. manumifti onesdeiufti. amp;iu. Interuenenumbonum ÔCuenenû malum,amatorium .I.eiufdem. § .i.ubi Barth,defica« Inter negligentiam eraftam fine nimiam fccuritatem Ôd! lt;lJatoriamcuriofitate,fcicntia.l.necfupina de iuris 00 (adiignorantia« Inter bonam fidem 6c malam fidem.

C A P V T VT.

dubietas.glo. § .generaJ.n'i.deadqui. pofT Medium habent fubdifiunctiuaprioris generis, ut aut fedet aut ambulat. Medium non habent difiundriua, ut dies eft aut nox .l.hæcuerba de uer.ßgni.Medium non habet luftiuaamp;^iniuftitiatcontraclus nominatus £lt; innomt natustcontraCtus bonxh. amp;nbsp;ftricti iuris. Porró quia hæctradatio ad topicen perrinet:amp;:fieri non poteft, ut qui unum noueritalterum ignoret.proptereaquócl contrariorum eadem fit difciplinafiue cogniriod.qui aceufare deaccufa.infti.qui funt fui ueJ. aliej'u.in prin, Nös in explicatione contrary unumatep alterumtan turn fpedabimus . Primum quid nam rem ipfam de qualoquimur Siquam explicamus,impcdiat,quo mi nus oriatur. Deinde quid eandé ortam rurfus tollat»

Quodad primum adtinet:tutelæ contrarium eft pubertaSjhxename^ tutelam impedit quo minus ori atur. Ipfius ufusfrudus contrarium tradatur,cum rei alicuius fungibilis quæftio oritur.Harum etenim rerS utamp; M.Cicero in Topicis clt; Vlpianusin ,l.hoc fena tufconfultum deufufru.ca.re.quac ufu confu. inquiur, non cftufus fedabufus. Tametfi utilitatis caufa fena^ tus Romanus cenfuit,ut eiufeemodi rerum faltem qua fi ufusfructus coftituerctunDominq contrarium tra^ ftatur,fi ftipulatoritradaturres facrajanóta, religio«» fajiber homo.Si eiufmodi res legctur .Et ad hunc mo dum Tnbunianus cum fuis collegis tractaturus do mi

Ilium

DE CONTR. ARI».

nium librofecundo ipfarum nsflinirionum, orditus cft à contrario: perft ringens cas res quæ fub dominiu noftrum non ucniunt,quales lunt communes, publia cæ,uniucrficatis,lacræ,reh'giofæ Îlt; (anctæ. Obligatio nis quæ ex naturali amp;nbsp;ciuili conflata eft, contrariurn tra(ftatur,fi contrahat pupillus cum tutore : ego cü co cui eftpublicé bonis intcrdi(ftum:ß leruus intercédât: fi alter coniugum donet akeri. Cum enim conuentio* nem aliquam Legislator improbat, turn non lolû no oritur ciuilis,fedneqgt; etiam ipfius naturalis effectns Si ofFicia.k cû lex defideiufl. ubi Do Ct. argd.fi. § .fi.rem ratam haben.Atq? id quidem hacrationc.Lex luperi# orregulaeft legis inférions. fuperiorlexdicit.Magilt; ftratui obedi.kf).deiufti.0diu.lnferior dicit.Præfta qd es pollicitus J.i.in prin.de pactis. la etfi lex ciuilis ade^ oq Legislator in legem nature fine gentium nihil po* teftatis habeat.l.fj.deufufru.ea.re.queufu cofu. § . fed naturalia infti.de iure na.gen.amp; ci.eum fi. Attamen qa fuperiorlex naturae fine gentium iubet,utmagiftratui obediamus : fit ut lex inferior fuperiori cædat. hoceft Utfakemeflecftus amp;nbsp;officia naturalis obligatiôis impe dianturmimirum cum hi effeCtus iure ciuili introducti fint. Ad hue modum cedit pofterior Mofi tabula prk ori:quando magiftratus blafphemumiubet occidere, utciimq? pofterior tabula uetet:nempe ut priori fatisfi at. Et Legislator permittit ufucapione priuato alicui

C A P V T VI, auferrirem fuaiTi : propteruiddicet pubKeam utilita* tcm.arg.I.iJn fi.C.de cadu.tollen.quöd inter leges na turxbue gentium fît quidam ordo, non aliter quàm in Mofî tabulis.

Quod ad fecundum adtinet. Tutela finitur puber täte, arrogatione, deportatione amp;nbsp;plerifcp alijsmo* dis infti,quib,mo.tute.fini»Vfusfn«ïtus finiturmor* te ufufruétuarfj amp;nbsp;maxima atep media capitis diminua tionibus , §, fi, infti.de ufufructu. Dominium a* mittimus traditione, id eft danone :hoc etenim modo transfertur.I.tradirionibus .C.depa^is. § .per traditie onem infti.de re.diui.amp; adqui.re.domi.Præterea ufu* capionedireélum, præfcriptionelongi temporis uti# Ie. Rurfum fî rem habeamus pro derelict o : dummo# do pofteftionem nonretineamus.Neep enimfolo ani mo dominium amittitur.l, fî quis ui. §. differentiade adquLpoift Poftremó utile quod fuperiore no agno* feit, quale habet is qui longo tempore præfenpfîtd'jft demmodis amittitur quibus directum. Vtileiiero qd fuperioremagnofcit, qualehabent feudatarius êlt;em* phyteuta,difticilius amittitur : quód fapiat iuxtafente tiam Bartholi in die. § .differentia naturam obligatio!» nis. Obligationem utramep amittimus folutione, acceptiIatilatione,nouatione,iurciuradoiudiciali.Na;* turalem folam, paft o conuento, iurciurando uolunta riod. Stichum aut Pamphilü. § » naturalis de folu. ite tempo

DB CONTRARIO.

tctflporc.I.obItgationutTi fere. § .i.dcacîlio.SfobKga* Nam cum didtur tempus non eiïèmodumtollendæ obligationis ,1'ntelligendum eftdefoIaduilGnon eda naturali.Quodnifi ita fit, non dareturelapfo tempo* re exceptio : cum uidelicet annuagt;bima,trima die pro* miirumeft. Ciuilemfolamamitdmusexcepdone per €mptoria,fentenriaabfolutoria,l. lulianusde condic. indedureiurando nece(rario,cü iuratur nihil deberi: de eft enim créditons ex preß us confenfus.Præterea,præ fcriptione.Barth.in.I.fi pupillus ad fi,deadmi.tuto.Fe linus in.c.ad aures de præferip, in antiquis, amp;nbsp;nonnul lis alps modis.

In fine addo difcrimen quod eft inter contra amp;nbsp;prg ter,hoceft inter contraria S^diuerfa, Contrains agit, qui contrahit cumfuo pupillo : legislator namq; earn conuentionem prohibet.Præter ius,qui cum pupillo non fuo: legislator cnimtantûmodo non adprobau Contrains fernus fideinbet : præter ins enuqpromit* tic,aecipiemutuo :nimirum rjfdem rationibusglo.l. fi.C.fi côtra ius uel utili. publi. Côtraria funt nenire di em amp;nbsp;non nenire diern : diuerfa,uenire diem amp;nbsp;cædere diem.I.cæderediemde ner. figni.

Porroinhac contrarij ipfius tralt;ftat{one,potio* rcmlocumfibi circumftantiæ nendicant: próinde li« huit cas fait cm perftringerc.

Vk’CAPVT SÈPTI

MVM ET VLTIMVM DE

Circuiuftancijs»

IRCVMST ATI AS, QVAS GRAECI Tsrtjï slt;x(feq adpdlant, enumcrat Iurifcon:in.1. aut fadadcpoeni's feptem.Caufam, per fonamjIocum,tempuSjquantatemjquaï licatem S^euentu. Aliquis comprehcdit hocuerficulo» Quis,qd,ubi,qbusauxilns,cur,quomodo,quado, Fabius C^inulianus libro iq. fuarum inftitudonum, non facit inter pofteriora tria prædicamenta, quorum ipfenouem enumcrat,^ circumftantias difcrimc. Imo prædicamenta quæ dementa uocat, non aliter quam dreumftantias tradia ndas do cet. Ego non infrugiferS -cfTe puto,ti difcrimen eriam addidcro. Prædicamentu amp;circumftanua meo iudicio in hoedidant. Prædica# mentum eft accidens in abftralt;fto,àiubftantiateparas= tumud quod turn fît,cum naturam 0lt;^ eftentiam ipfius uddefiniendo ud diuidendo quærimus. uttria,qua^ drans^hemina amp;c.prudentia,mctus,albedo amp;c»manci patio, libertas amp;c,Atcp hæc eft idea ilia Pla tonica, de quatâuariaà maioribus fcripta funt:qua Plato dixit efte perpetuam. Circumftatia uero eft accidens in co crero,atqj adeo fubftantiæ inbærês.ut très turdæ,qua dranralis hacrcditas,hcminalû candiarus Ôcc. prudens

Brutus

DE CIRCVMSTANTIIJ.

Brutus,meticulofus Paris,albus paries amp;c« mancipt* ümScichuSjpubes Sempronius amp;c. Priorecafu défis» niriô^diuidi poteft, pofteriore non poteftutfuprà admonui.

Hæ circumftanriæhocofflcq habent,utuarientct dominium^ Obligationen! amp;nbsp;reliquadeniqp omnia quæ in legibus funt,

« Caufa uariat dominium.Qui ex caufauendicionis autdonarionis tradit alteri rem fuam, facit accipiente dominum»Qui uero ex caufacommodati aut depofi* ti,non item:propterea quöd harum duarum traditio# num fine diu cric caufgiatq? prior tradens hocudit, po fteriorno etiam.arg.l.ifj. § .fubtilius decodic. ob caü» Caufa uariat obIigationcm,Qui promittit ex caufa ho nefta obligatur:qtu ex turpi,non obligaturd.generali ter.l.fi plagq de uer.obligati.Nimirum quöd fit omni urn primum inter iuris præcepta:honcfté uiuere.Por# ’ rö hic aliter de caufa loquimur, quàm capite tertio lo# cuti lumus»Vbi caufa eft ex q res Huit, hic uero nihil eftaliud quàm propofitumamp; ratio,propter quam ali quid fit.

2- Perfona uariat dominium. Pupillus fine tutoris authoritatenon transfert,utcüq; tradendo,àferei fuæ dominium ,f.obligari de autho.tuto« Qui eft adultus tranfert» Perfonauariat obligationem. Pupillus pro* mitcedo 115 obligaturnifi naturaliter.l.i.in fiJe noua»

CAP VT vir.

Aduîtus S^maiorobligatutroqjmodo.Seruus Înter cededo neutro modo obligat J .féru us in Ici o de fidciu. 3 Locus uariat dominium, id quod tituli præfefe* r5t.ff.neqd in lo.pub.fiat.De loco amp;itine. publi. Ne qdin lo.pub.uel pri.fiat.Deloco publi.fruen.Deuia publi.00itine.pub.refi.accp fimiles.fa‘§‘c5infuo folo c5 aliqt fequeubus infti.de re.diui.et adq.re.do.Lo eus uariat obligationein iuxtatitulos.ff.de co qdeer.lo.oC C.ubi coue. q cer.Io.da.^mi.fa. § .pterea infti de acti. 4 Tempus trasfert dominiu ab uno in ali5 per ufu* pioneS^ prgferiptione.Tempug tollit naturalelaltem obligatione,tametfi non etiaciuile:qu0d non dicatur modus tollendg obligatiois,fubaudi ciuilis.l. obligati onufere. § .i.de aeftio amp;nbsp;obliga. Id quod inde liquet: qp elapfo prgfinito tempore,deturciuiliter adhuc obli gato exceptio. Vtfi ^mittotibiannua,bima,trima die centutcerte quadrima die adhuc debebutur cent5,ciui# liter uidelicet,Liber5 ante erit excip ere atep efuile obli* gatione qug tempe fublatano eft, elidereacrefolucre. Quod no fieret fi utroq? modo deberetur. Perftrinxi obiter in capiteprgeedete,Locus amp;nbsp;tepus uariat foluti one.l.uinuficertapeta.I.fi cui ex empto. §. fi.de ucr. f Quatitas uariat dominiu amp;nbsp;obligatione.ut (figni. ft ultra D.aureos fine infinuationedonet aliquis:trade do fiquidc no transfert dominiu:^mittendo no obli* gatur.I.pe.C,dedona. §. perficiutur infti. eo.Si ultra dodrau«

DE CIRCVMSTANTÏIS.

lt;3odranté quis legcuukradodrantê per fideiconiifîum feftituereiubeat. Si quis earn hæreditate adeat,quæ le* gatis exhaufta eft.C^âtitas uêdicat fibi locû in prüfen prionibus.nâ eâtenus tantu pr^feribitur^qnâtenus pof fidetur.hi. § Julianus de irine.actuq pnuato.Oucs ^ numéro abadarum,autabigeumautfurem fadunt,U ip.dcabigeïs.

^ Oiialicasimpedit transferri do minim ut fi trada* turalicuires facra,fancla,religiofa,Iiberhomo infti.de - re, diui, ufqj ad. ^ ♦ fingulom. Si eiufeemodi res pro* mittatur ftipulatione, impeditur obligatio, § ,i,infti, de inuti.ftipula.Si eiufmodi res uedatur,emptore igno rantequalicatem rei,non impeditur obligatio, § ,fi, in ftüdc emp,6i uendi,

9- Euêtus multa cópleCtitur.Metu fiucuim, errore, dolum, culpam amp;nbsp;cafum fortuitum. Qui ui amp;nbsp;tali me tu, qui in conftantem uirum poteft cadere,cogitur:ut tradar alicui rem fuam.transfert quide à fe dominium« cum coafta uoluntas,ftri(fta iuris raaone,fit uoluntas« Lfi mulier, § .pe. quodmetus caufa.Legislator tarnen permittit metum paftb,utpoftït utilem faltem reinen# dicationem aduerfus tale dominu amp;nbsp;pofteftore inteta red, lip C. eo. Habetenim Legislator eum, tantifper dum uendicat,pro domino uel quafi/pquitatis gratia: utenep dominus amplius no fic.Nimiru eóniuentibus oculiSjUtinquicIurifcon.inJ, iiq.de manumiflioibus»

C A P V T VIL

Idem ego au fur, adfirmarede eo qui crrorelabicun at* que eo qui dolo inducitur. Quandoquidem quod ad obligationem adnnethæc tria adßmilantuninfti. de cxcep.in prin. colligendo à fimili deobligatione ad dominium. Ad hune modum is qui metu fit dominus ud faltemhæres, habetàiureabftinendi bcneficiumd, qui metus de adqui h^redi.Qui metu cogitur,aut erro relabitur,autdolo inducitur, utRipubnd promittat: non obligaturnifi ciuiliter. Nam conuento datur ex* ceptio, uelquod metus caufit, uel in factum proprer errorem, uel doli mali.dic.prin.infti* de excep.Cuipa S^caCusad obligationem pertinentpotius ,quàmad dominium : mfi fortafle cum confumptione concilia* tur mutuumd.fî àfunofo in fî-fi certû peta.condic«De pofirarius obligaturfidolo auclatacuipa rcs depofi* ta apud eumintercidat:fi leuijcuifiima eulpa aut cafu, no obligatur. Creditor obligaturfî pignus leui cuipa intercidat : non etiam fi leuilTima aut cafu.Commoda tarius uero leuifiimam etiam culpam præftat:nec(5 ta* men cafum fortuitum.Nifi in iftis contraCtibus omni* bus ab initio fit aliter conuentum dd. § . fi conueni* niatur, depofiti.Porró mutuum Ôcindcbitumaccipi* cns nihil horum non præftat. infti.quib.mo.rc. côtra obligad.contraélus de regu.iuris.Euentui adde contu maciamam amp;h^cuel fubdolo uel lub culpacotinctur, Hadlenus perftrinximus circumftauas iuxta mo^ dos

DE CIRCrMSTANTÏTJ»

dos adq.domi.atqj côtrad:us:ud iuxta dominiu 5c eî obligadonê, q ex côtradlu Huit. lurifcô : in died, aut faefta de ddidlis exépîifîcattuariâc etenim hg dreuftan* tiæ omnia ea quæ in legibus funt.Et nihil eft aliud hcc tradatio,^ ud ipfius contrarri,ud TH? ïv/tZK^aç An ft o tdieg côfideratiofeû iubente gquitace,ftricti iuris ratios né uel intédimus ud remittimus.Nos aut uno atq? als tero tantû exemple, nempe Doming amp;nbsp;Obligatiois, ufi (umus:mmim qgt; neqj fit mei infticuti,neq mearû ui riû,omnià exéplac5gerere:Ethaud fdo nu Domitius VIpianus uel alius quiuis ex ueteribus illis Jurifcofuls tis,fi in uitâ redirct, idipfum preftare poterit ♦ V erilîîs mum fiquiderri eft quod Fabius Quintilianus libro vq. rdiquit feriptum. De iure omni dilputanduni femper: necunquàm fatis efle iudicatum. Atq? hæc duo fincuniuerfi iuris duilis capita ad qug reliqua ofa qugfuntin legibus referûtur.Qui diligés eft amp;nbsp;ftudïo ius,ad rdiq qcp trâsferet. Neep enî exépla reftnngut regulàd.û § .quoduulgo deui öóui arma, 1.régula. $ « Ô^ licet munidpum de iuris amp;nbsp;fadi ignorantia.

ïohlt;mnes R.peltus ddoleÇccnti iuris duilis ßwHisfo, CreJc mihi benequi définit,diuidit ttc^

Partitur, cunfhs explicit hic numéros. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Aerea fi^Ubus contra fie miÇect, iners ijui

Confùniit partem non bene cum ffede.

Hoc rft tjMod M eteres cptondam dixiffe firunttir, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P

Ktds3.huncfcireuirum,(juittunurarcfciat,

CANDIDO LECTORI , IO*

hannes Apelhis«S«'

GOndiltius facerem longé candide Ledtor,!? ea pö tins ftyli parte uterer qug debetmidelilicet meliore ut inquit Fab ius.Niiniru cum non ignore pkrofq; fu turos,q in opere alieno ingeniofi uideri uelint, Veruta me qa huius negocrj alea in eu modu cecidittut me par tim cafus amp;nbsp;amicoru hortatus induxerit: partim uero neceflitaSjingens telUjimpuIerit.PafTus fum uerecudi# ammeampotius periclitari:quamutuel cafui,ucl ami corum deiiderio,ueletiamipfi neceffitati contrairem; Sedpotuifti, reclamat Ariftarchus aliquis, ueterum luriiconfuitorum lapfuum nullam facere mentionem: atqueficubi peccatum eft quidpiam, prudenter difti* mulare,Potuiquidemo bone,nifîuoluiftem ftudiofo iuris ciuilis adolefceti(cui hicfoliinferuio)palamface:« re:quantumreferat fine magno negocio difpicere,ubi Legislator generice uelfpecifice,ubipropriéuel im«* propriéatqueciuili quodam modo,ubi figurateuel fimpliciter, ubi de toto uel gencre, ubi denicp de par«: tibus uel fpeciebus loquatur. id quod,nifi fallor ego, magni commentary nice addifeenti potent efte. Ft noscapitefecundo diximus, has finiftras liberarum • • locutionum intcrpretationes,noftræ infirmitatipo«' tins , quam horum dodifiimorum uirorum negliiS gentiæ expenfum ferri debere» Quæ tarnen

E P I ST 0 L A

(pquendi libellas nobis tot commenfarios peperit, ut Cleatem etiam aliqucm ».xowavop ab inftituto dcterrerc queant.Quid^quód èC illi fuerut homines. Nónne in Saluium lulianum Marcellus amp;nbsp;Iulius Paulus,in Pa# pinianum idem paulus ^ VIpianus difcipuli,auihorc Adio Lampridio,in Antiftium Labeonem Paulus amp;nbsp;labolenus^in MarccHü MarcianusJn Serbidiu Seguo la Paulus amp;nbsp;Triphonmus notas fchpferutCAtep nos plerafcp habemus gloflas amp;nbsp;maximi nominis interpte tes: quos hacin reimitaniurauihores.Adco utuix u# numamp;akeru locum reperias,ubi n o ftram fenunti^ addubitantes attamen,fecuti fumus,86 fic ut nihil pror fus definiamus,rdinquamusq cuiuisingeniofoiut'ica di facuItaté.Porrö admonitos amp;nbsp;rogatos uolo quof* uis curiofos atCp rcru alienarum xftimatorcs,pcr Cha rites amp;omnes Mufas,imo perChriftum Opt.Max» ut fernere'nihil rep reh en dat: neep afimilijiecp ex par ticulanbus proloquqs, ut Erafmi Magni utar ueibo, neep ex alqs probabilibus tantü amp;nbsp;non ncceflarfjs col Icclionibus rem adgrediantur. Ne contra audiant.pri mum fimilirudine habere nguum amp;nbsp;ex omni parte no quadrare:dein ex particularibus proloqufjsnihil con? fequi:poftremö uulgatum illud,quod ex.I.ncCp natas les .C.dc proba.colligitur:no probare hoc e(re,quod ab eo contingit abdlc.Sedud legibus ipfis,ud cfTicaci bus argumenus atep ruftis rationibus idipfum aganr.

60s

AD LECTOREM.

Eos etenim folos,qui adhiinc modum ud probatud iinprobapCjadmicdtnus.Et cum

Cgdimus^inq.uiccrn præbemus crurafagittis.

Namnongrauabimur, ficubilapfi deprdienfi fuerif muSjdcra omnem animi moleftiam,calculum reupea#' re. Neqjcommittemusut «vm ^^ Koru cunda confun dantur,adeocp nimium altercando amittatur ueritas; quad non erubefcamus peccando amp;noftropericulo difccre.Quandoqiüdem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qui udit ingenio cxdere Apdlus erit.

Ïd quoddemetibi candide Lector ultró ÔC ingenué polhceor,atque bona fidepromitto. Tantum abcG fedebet,ut óiOAmxia/j i'nftituerei'n uods habeam : quam fdam neminiunquamnonexitiumadtuIifle.Bene ua Ie. E regio monte in BorufTris pridie calendas Sextitf lis. AnnoanatoChriftoferuatore Nb D» XXXIIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

P tij 1

E R K'^A T A.

Sunt alia exemplaria,aliis cmendatiora.qu» minus emendata funt tuLedror ad r; ■ *' huncmodumcorrige.'

A iiq. facied.uerfu v, lege: legum. fa.fj.uer.'vrj.àfinetpupilla»

' uer.xi.Canciuncula» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

B iij.fa.i.uer,xiij,futurum, uer.fequentetprpudiciu»

ver.xx.definiamus* vcr.(èquente:uoxipfa.

C i.fa.i.ver.xiij.moram. ver.xv.inius. fa.ii.ver.vip miudicialc amp;nbsp;extraiudiciale. ludiciale

* rurfus in neceflarium amp;nbsp;tudiciale : quod dicit Óóc ver.xviidominium,quafidominiuiTU

C üq ,fa.i.ver. ultimo : exceptionem.

D i.fa.p.ver.vp.afne: mauulü.

D - itf Ja.i.ver^vidnterprsetatur. ver.iq.ä fine. Fungi* ' bilis ïiel menfuralis ucl numeralis uel ponderalis » Fungibilis ut uinum 8dc

D iiq.fà.i.ver.viq.hæreditates.

E ifi.fa.i.amp;.p. in fecundo circulo lege: Agere,pro co quod eft: Agens»

F i.fa.i.ver.ix.peculiarcs fpecies,pccuÏiares differentt*

F fj.fa.ijjVcr.xvi.adhibitam, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(as»

F iq,fa.n.ver.i.peculij.

F iifi.fa.q.ver.vlti.uniuerfosqv

G i.fa.q.ver.vi.afine: inftitudonibus. (mas.

G q.fa.i.vera’x,Pupillus. Etfa.q,ver.vlti.proprqnt*

ERRATA.

H iJhi.vcr.it). incedens. fa. q. ver. viti. RipdÏedhlü H i).fa.»\vcr.viï).Sinecp cenfu.

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;i.fa.i.vcnviq.fiue. ver.xiq.hominem.

fa. q. ver. xvi.p ro p netatem.

I i).fa.i.ver.i.redpiat. vcr.vrj.ifineiuidcatur.

• 1 nbsp;nbsp;nbsp;iii.fa,i.vcr.iq.altera, ver.fcquente: adfini. fa.n.ver.vtij.à fine: forma.

1 iin.fa.fj.ver.xfj.tradidonem. vcr.vi.àfineide re* li.amp; fump.fune.Impenfæ in necefTarias.

K irj. fa.i, venxfixum aliquot fequentibu» lege : Has tres diuifionis fpecies, fi ne hoc primum genus,au* firn ego docendi gradajn præfentiarum, pcculiari amp;nbsp;(pedfica uocecHcnrialc adpcUarciut eö manifefti us pateat di(cnmen,quod eft inter ipfum atep id qd fequitur.

L i.fa,i),ver,ï).admunicipalem, vcr.vi.inhuncufcp, M. iii).fa.i.ver.ti,eius uidelicet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

N q.fa.i.ver.xij. iurifprudentiæ, dialectica, rhetorical N v.fa.i.in fineadde.Ie. quafi contractus.

Q tj.fe.ij.in initio. CIRCVMSTANTIAS, ver. vip. à finc:id quod turn fit.

P i.fa.i.ver.ixtneqj

P i).fa.n,ver, iij.homines.

Hæcefl’ Lectoradhucrudis indigcRaq molesÏ Alter eric foetus forfican integrior.