OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

ELECTR. DRUKKERIJ H. J. SMITS
OUDE GRACHT 231 - UTRECHT

Aangezien de rekening van het genootschap over 1922 een
nadeelig saldo aanwijst, moest de omvang van dit jaarboekje
eenigszins beperkt worden.

Aan de schrijvers van de artikelen betuigen wij hartelijk dank
voor de moeite, die zij zich hebben willen getroosten.

De Redactie van het Jaarboekje:

J. G. TH. GREVENSTUK.
Dr. D. A. W. H. SLOET.
J.W. VERBURGT.
October 1923.

Mr. Dr. F. A. C. Graaf VAN LYNDEN VAN SANDENBURG,
Commissaris der Koningin te Utrecht.

J. W. VERBURGT, Leiden, Voorzitter.

J. G. Th. GREVENSTUK, Baambrugge, Secretaris.

D. DE ZWART Jr., Amsterdam, Penningmeester.

Dr. D. A. W. H. SLOET, Abcoude, Bib�othecaris.

J. D. BASTERT, Breulcelen.

W. H. KOOMANS, Abcoude.

Dr. J. A. PORTENGEN, Vreeland.

Mevr. H. W. J. SCHAAP�Van der Pek, te Ankeveen.

V. L. Baron VAN BOETZELAER, te Twello.

M. ONNES VAN NYENRODE. te Utrecht.

J. WARMOLTS, te Kortenhoef.

E. A. H. A. VAN DE VELDE, te Loenen.

N. BASTERT, te Loenen.

Jhr. C. H. C. A. VAN SYPESTEIN, te Loosdrecht.

Dr. A. M. HARTOG, te Maarssen.

Mr. W. H. K�HLER, te Maarssen. :

WILLEM VAN LEUSDEN, te Maarsseveen.

Mr. W. B. WESTERMANN, te Maarssen.

Mr. H. J. DOUDE VAN TROOSTWIJK, te Nieuwersluis.

Jhr. J. K. LAMPSINS VAN DEN VELDEN, te Utrecht.

E. G. WENTINK, te Utrecht
KEES VALKENSTEIN, te Vleuten.
L. SCHIETHART, te Vreeland.

F. C. C, Baron VAN TUYLL VAN SEROOSKERKEN, te Zuilen

P. J. Eijma.
E. R. D. Schaap.
Mevr. H. W. J. Schaap van
der Pek.

Mej. D. van Doorn.
J. G. Th. Grevenstuk.
Th. E. Grevenstuk.
Mej. Wilh. F. Grevenstuk.
C. P. de Groot.

C. F. Jonkhart.
A. Schoenmaker.

Mevr. E. H. Rutgers van
Rozenburg�Baronesse
van Hardenbroek.

K. P. Maclaine Pont.

D. J. M. Bianclii.
Johan Bleeker.

Mr. M. P. Th. a Th. van der

Hoop van Slochteren.
C. de Joncheere.

E. B. van Julsingha.

H. J. van 't Lindenhout.

J. M. C. van Kempen.

Mevr. Roos Vlasman-Linge-

man.
W. W. E. Rosenk�tter.
Past. Dr. D. A. W. H. Sloet.
J. Trouw.
Joan Vis.

Luit J. Th. H. van Weeren.
S. C. van der Werff.

M. G. H. Andriessen.

Th. J. Verrijn Stuart.

Mr. P. L. de Vries Feijens.

Pastoor J. J. Swildens.

Ds. J. van Bruggen.
J. Warmolts.

Mevr. W. M. Terpstra-
Reerink.

N. Bastert.
G. J. Dokkum.
G. Fikkert.
J. van Holthoon.
H. Hissink.

1. A. Lantsheer.
Mr. H. P. Loggere.
L. L. Posthuma.

J. H. C. van Reenen Jr.
J. Roozenschoon.
N. W. Baron van Till.
E. A. H. A. van de Velde.

Pastoor B. J. Brouwer.
Ir. E. Middelberg.
Mevr. de Wed. G. A. A.
Middelberg-Hallmann.

C. W. Matthes.
Hans Matthes.
Deken P. W. A. Pieck.
Ph. J. Schippers.
Dr. K. de Snoo.
Mevr. S. A. de Snoo-Sillevis.
Mr. W. F. E. Spiering.
B. G. P. Verbiest.
C. de Vries.
Mej. J. M. E. Willink van

Collen.
Mej. M. E. Willink v. Collen.

Mr. D. J. A. Baron van
Harinxma thoe Slooten.

Bureau der Rijkscommissie
voor de Monumenten.

Groningen:
Kapelaan F. J. Schoemaker.

Haarlem:
C. Maarschalk.

Heemstede:
J. C. Brand Jr.

Hengelo (O.):
Kapelaan W. M. A. van Rijn.

Kolonel E. Luden.
C. Metzelaar.

Mr. E. van Beusekom.

Mr. H. J. Doude v. Troost-
wijk.

A. Baron de Girard de Mieiet
van Coehoorn.

Mr. U. H. van Notten.

Th. E. B. Houders.
M. H. Ladd�.

Kapelaan A. van Hofslot.

Bi'Wiotheek der gemeente
Rotterdam.

Soest:
Jhr. P. P. de Beaufort.

Soesterberg:
J. P. de Keizer.

Twelto:
V. L. Baron van Boetzelaer.

Mej. E. W. Guldemont.

Pastoor L. J. v. d. Heijden.

Jhr. C. H. Hooft Graaflana.

Prof Dr. A. C. Bouman.
C. J. Hacke van Mijnden.
Jhr. O. .1. van Swinderen.
Jihr. C. H. C. A. V. Sypesteyn
W. VoogS'geerd.

Pastoor Dr. Alph. Ari�ns.

J. M. de Muinck Keizer.

Dr. A. R. van Linge.

C. W. E. V. Voorst v. Beest.

J. P. van Voorst van Beest.

Mr. W. B. Westermann.

Willem van Leusden.
Frans Smithuysen.
H. Schoenmaker Ezn.

Dr. J. J. F. Steijling..

Pastoor J. Heerschop.

Nederhorst-den-Berg:

Mevr. C. A. Pos�^Kofoed,
Mej. J. W. H. Spruit.

G. H. Hooft van Vreeland,
C. A. Lion Cachet.
Dr. J. A. Portengen.
L. Schiethart.

W. A. van Dockum.
Th. J. Houtman.

Weesperkarspel:
J. C. F. Bletz.

Winterswijk:
J. L. Thielking.

J. Jonker Gzn.
F. C. C. Baron van Tuyli
van Serooskerken.

Zwolle:
Dr. G. A. B. Fijn van Draat.

Jhr. J. K. Lampsins v. d.

Velden.
Jan van der Lip.
M. Onnes van Nyenrode.

Jhr. L. Ouarles van UHord.
Prof. Dr. F. Roels.

E. P. W. van Schalk.
Mr. W. C. Schuylenburg
P. J. G. Verburgt.

Vleuten:
Kees Valkenstein.

W. H. M. Brouwer Ancher.

Amsterdam:
Mr. R. H. Erdmann.

Hilversum:
�De Gooi- en Eemland

Breukelen:
S. Breuninighoff.
A. Griffioen.
J. H. M. Janse.
Ds. C. J. H. Verweijs.

Kortenhoef:
J. C. Koops.

's-Gravenhage:
Mej. Dr. A. J. Portengeu

Mevr. H. C. v. Weeren-

Moinat.
D. van Teeshng.

C. J. Naerebout te Breukelen 1 J. C. Keg te Hilversum.

't Verslag over het afgeloopen genootschapsjaar kan zeer
kort zijn.

Over de Algemeene Vergadering, die op 13 Juni in het Hotel
.,de Kampioen" te Nieuwersluis werd gehouden, valt weinig
te zeggen. De secretaris bracht het jaarverslag uit en de reke-
ning van den penningmeester werd door de heeren Schietihart
en van der Lip nagezien en accoord bevonden.

Na eene uitgebreide bespreking werd besloten om de contri-
butie niet te verhoogen, omdat men vreesde dat dit het ledental
zou doen afnemen.

Een voorstel om eene excursie te houden naar het Centraal
Museum en het kasteel Heemstede te Houten werd aangeno-
men. De regeling hiervan werd aan eene commissie, bestaande
uit de heeren Lampsins van den Velden, van der Lip, J. D.
Bastert en Verburgt, opgedragen.

Ten slotte werd besloten om weder een jaarboekje uit te
geven.

Op Donderdag 3 Augustus 1922 vereenigden zich vele leden
met hunne dames in het Centraal Museum, het voormalig Sint
Agnes-Kl'ooster te Utrecht, waar zij onder de deskundige lei-
ding van ons medelid Mr. W. C. Schuylenburg, gemeente-
archivaris en directeur van het Museum, en Jkvr. Dr. C. H. de
Jonge, conservatrice, de belangrijke verzameling oudheden en
kunstschatten bezichtigden.

Na afloop hiervan reed het gezelschap in auto's naar de def-
tige patrici�rswoning op de Plompetorengracht, waar de voor-
zitter der Excursie-Commissie Jhr. Lampsins van den Velde,
aan de deelnemers een lunch aanbood.

Om half drie vertrok men in vier groote auto's naar het
kasteel Heemstede waar men gastvrij door de familie Heymeyer
werd ontvangen. Na bezichtiging van het kasteel en het park
werd op dezelfde wijze den terugtocht aanvaard.

De deelnemers waren ten hoogste voldaan over alles, wat zij
zoowel in het Museum als op het kasteel, gezien hadden.

Namens het genootschap wordt hier nogmaals dank gebracht
aan den heer Schuylenburg en Jkvr. de Jonge voor de even

aangename als deskundige leiding -bij den rondgang door het
Museum, aan Jhr. Lampsins van den Velden voor de buiten-
geAvoon gastvrije ontvangst in zijne woning en aan de familie
L. J. Heymeyer voor de ^ulle, prettige wijze, waarop zij de
leden van Niftarlake in de gelegenheid heeft gesteld om het
kasteel Heemstede te bezichtigen.

In het laatst van het jaar verscheen het tiende jaarboekje,
Verschillende schrijvers hadden het weder mogelijk gemaakt
om het boekje uit te geven. Aan al de auteurs, die zich sedert
10 jaren belangeloos zooveel moeite getroost hebben om vele,
lang vergeten gebeurtenissen op te sporen en die zoo'n onein-
dige verscheidenheid van onderwerpen, betreffende de Vecht-
streek in het jaarboekje behandeld hebben, hulde en dank!

Er werd dit jaar slechts ��n lezing gehouden. Langzamer-
hand wordt het moeilijker om sprekers te vinden, die bereid
zijn om belangeloos een lezing te houden. En aangezien de geld-
middelen niet veroorloven om buitengewone dingen te doen,
moest het bestuur zich tot deze eene lezing beperken.

Op 5 April 1923 werd door den heer A. E. Remouchamps,
werkzaam bij 's Rijks Museum van Oudheden te Leiden, eene
lezing gehouden in �de Harmonie" te Maarssen en wel over de
Romeinsche Vecht. Deze interessante lezing werd door de aan-
wezigen met groote belangstelling gevolgd.

Door den heer W. van Rede te Rotterdam werd aan het
genootschap een overdruk aangeboden van zijne (in het week-
blad gewijd aan de belangen van Rotterdam verschenen) arti-
kelen getiteld �Van Oude tijden 0.

Toen men het op de vorige Algemeene Vergadering niet wen-
schelijk vond om de contributie te verhoogen, werd besloten
om ieder in zijn kring te trachten het ledental uit te breiden.
Op enkele loffelijke uitzonderingen na, is hiervan echter niet
veel te bemerken geweest, ofschoon dit met weinig moeite had
kunnen geschieden.

Het aantal leden bedraagt thans 182.

Uitgebracht op de Alg. Vergadering in het Hotel �de Kam-
pioen" te Nieuwersluis 4 Juli 1923.

De Secretaris, J. G. TH. GREVENSTUK,

') Uitgegeven door �de Maasstad" te Rotterdam.

Voor de reparatie van het oude kerkje te Kortenhoe! heb
ik tot dusverre ontvangen 1 gift ad � 50.�, 1 ad � 25.�, 2 ad
� 10.�, 1 ad � 2.50 en 1 ad � 2.�, tezamen � 99.50, welk be-
drag door mij is overgemaakt.

Aan de schenkers is door ons medelid Ds. J. van Bruggen
te Kortenhoe! bericht van ontvangst met dankbetuiging ge-
zonden,

STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN 0\ ER HET Hde GENOOTSCHAPJAAR 1922

190 Leden.......... � 477.50

3 Donateurs ........ � 20.�

18 Begunstigers........ � 18.�

Nagek. van 2 Leden over 1921 � 5.�

Nadeelig saldo vorig jaar
Jaarboekje 1922 .. ..
Excursie Utrecht ..
Lezing te Abcoude
Lezing te Breukelen ..
Diversen ......

Opbrengst verkochte Jaarboekjes
Excursie Utrecht:

Bijdrage deelnemers......

Nadeelig saldo op heden .. ..

� 172.50
� 159.10

Geneeskundige hulp op het platteland
in de 17e en 18e eeuw.

Dat het met de geneeskundige hulp op het platteland in vroe-
gere eeuwen treurig gesteld was, is algemeen bekend. De
dorpelingen moesten voor hun ziekten en kwalen meestal hulp
zoeken bij barbiers, die ook het baantje van chirurgijn uitoefen-
den en bij kwakzalvers, die met een mooi praatje hun dikwijls
waardelooize medicamenten aan den man brachten.

De notulen van den kerkeraad te Baambrugge vermelden
eenige bijzonderheden, die een eigenaardig licht werpen op het
gehalte van dergelijke heelmeesters en kwakzalvers.

In 1659 verzocht Mr. Pieter, chirurgijn te Baambrugge aan
den kerkeraad aldaar om eene attestatie van zijn handel en
wandel. Dit document werd hem echter niet ter hand gesteld
omdat men meende, dat men om verschillende redenen �met
geen goede consoientie hem een goede attestatie geven kon".

Wel kreeg hij in plaats daarvan eene vermaning tot �chris-
telycke sedicheyt ende godsalicheyt".

De vermaning hielp echter weinig, want kort daarna wordt
vermeld �hoedat Mr. Pieter chirurgijn hem verloopen heeft in
een groote sonde van dronckenschap en ongebonden lossioheyt".
Hij werd onder censuur gesteld en voortdurend vermaand om
zijn leven te beteren; maar zonder succes. Eindelijk in 1661,
toen hij weder �over voorighe sonden aengesproken ende be-
I straft wiert", betuigde hij zijn leedwezen en werd hij van de
censuur ontheven.

Het beviel Mr. Pieter echter maar matig, dat hij voortdurend
iiagereden werd. Weldra vertrok hij met zijne vrouw naar Am-
sterdam, en verzocht nogmaals om eene attestatie, die hem
vroeger wegens losbandigheid en dronkenschap geweigerd was.

De kerkeraad gaf nu een attestatie �maer niet nae de ge-
vv�one styl, maer simpel gesont in den geloof".

Eenigen tijd later behandelde de kerkeraad een klacht tegen
zekeren Jan Tijmensen, van wien �quaet rapport was gedaan;
onder anderen dat hij geheel absenteert van 't gehoor des God-
delycken Woorts ende dat hy verleden weeck met een Lant-
loopster op de been is geweest 2 a 3 dagen". Dit uitstapje was
hem echter slecht bekomen, want �syn vrouw hem t' Abcoude
van dat vrouwmensch hebbende gehaelt, sy t' samen hier in een
herberch syn geraeckt, alwaer sy heftich keven ende oock mal-
canderen sloegen, stellende het geheele dorp in roer, Jan Ty-
mensen van syn vrouw een gat in syn been krygende".

Het verder relaas, zijnde min of meer pikant en niet ter zake
dienende, zal ik maar niet vermelden.

Natuurlijk moest hij voor den kerkeraad verschijnen, maar
�gelyck hy stout was in 't spreken, ontkendet meest alles". Hij
had, naar zijn zeggen, slechts ��n dag met de landloopster, die
zich voor een �Kostlycke meestresse" uitgaf, gegeten en ge-
dronken. Verder zou hij voor haar 100 gulden uit de Wisselbank
te Amsterdam lichten en daarvoor 30 gulden ontvangen. Het
overige geld zouden zij gebruiken om �Kostelycke Salven ende
Speceryen" te bereiden, waarmede zij dan samen door het land
zouden trekken. Dank zij de tusschenkomst van den kerkeraad
werden de plannen van deze kwakzalfster en haar welbespraak-
ten metgezel verijdeld, zoodat de lijdende menschheid voor
deze kostelijke zalf gespaard bleef.

Had men vroeger veel te stellen gehad met Mr. Pieter, zijn
opvolger. Mr. Thomas was geen haar beter. In 1677 deelde de
predikant mede, dat hij een zeker lidmaat over �eenige feyten
seer ruchtbaer in 't Dorp" aangesproken had om de zaak te on-
derzoeken, doch dat de aangesprokene niets van een dergelijk
onderzoek moest hebben, maar �ter contrarie in veele harde
injurieuse woorden, gemenght met vloecken en vuyl spreecken,
in groote hefticheyt en toorne uytgevaren was".

In de daarop volgende week ging de domin� met een ouder-
ling naar de woning van Mr. Thomas den chirurgijn om eene
boetpredikatie te houden. De ontvangst was echter alles be-
halve feestelijk. Mr. Thomas toonde niet het minste berouw of
leedwezen, maar had zich integendeel opnieuw �in qualyck spre-
ken ende groote bitterheyt seer onbetamelyck ende onmanier-
lyck tot groote ontsteltenisse van den predicant en ouderlingh

uytgelaten. De Eerwaarde Kerckenraet met droefheyt dit rap-
port gehoort hebbende ende siende dat hij obstinatelyck in syn
sonden voortgaet, verstaet, dat Mr. Thomas voornoemt van de
Tafel des Heeren sich sal hebben te onthouden, totdat berouv;
betoont ende afstant van syn sonden ghedaen sal hebben". �

De domin� had echter geen lust om er zoo spoedig weer heen
te gaan, maar schreef een briefje, dat door den schoolmeester
bezorgd werd.

Intusschen toonde Mr. Thomas niet de minste neiging tot toe-
nadering en beweerde, dat hij niets misdaan had. Als hij ver-
nam, dat de predikant huisbezoek zou doen, zorgde hij dat hij
niet thuis was. Herhaaldelijk komt zijn naam nog in de notulen
voor met de mistroostige bijvoeging �manet in statu".

Eindelijk, in 1680, ging hij uit eigen beweging naar den pre-
dikant �ende aldaer voor denselve als voor den Heere betuycht
hebbende berouw ende leetwesen te hebben van die sonden om
welker wille hij dus langh van de Tafel des Heeren afgehouden
was geweest ende ook belooft heeft sich voortaen van die en
andere sonden na vermogen te sullen wachten".

Hiermede was de zaak in orde. Na een ernstige vermaning
werd de censuur opgeheven �'t welck den Broederen wel be-
vallen is".

Mr. Thomas was dus weer in genade aangenomen, maar toch
schijnt men niet veel vertrouwen in zijn bekwaamheid gehad te
hebben, want in 1694 betaalde de diaconie aan zekeren Mr. Hom-
mes � 10.� �voor medicamenten gebruyct aan 't quade been
van Lucas den Tuynman". Later schijnt men echter van opinie
veranderd te zijn, want twee jaar later betaalde men aan Mr.
Thomas f 12.�- voor het �meesteren over Grietjes Block been",
waarvoor Dr. Johan de Witt de medicijnen leverde.

Sedert den bouw van zoovele buitenplaatsen te Baamibrugge
was de behoefte aan een ervaren geneesheer grooter gewor-
den en daaraan zal het wel te danken zijn, dat Dr. de Witt zich
in het laatst der 17e eeuw te Baambrugge vestigde, waar hij in
1706 ouderling werd.

Nog een andere �meester" was op zekeren dag spoorloos
verdwenen. Later bleek, dat hij zijn vroeger beroep van zee-
man weer opgevat had! , ,

De diaconie zag er soms niet tegen op om zoo noodig elders
hulp voor de gealimenteerden te zoeken, gelijk blijkt uit de no-
tulen van 27 Aug. 1700:

�Nadien men verstaet dat er een Mr. te Breukelen is, die
medicinale baden gebruyot om dese ende gene accidenten (ook
Ic�mmigheydt) daerdoor te cureren ende Lambert Elbertsen
alhier nu eenige jaren een heupquale gehad heeft, waerdoor
onbequaem is om syn werck te doen ende met syn huysgesin
tot laste van de diaconye is, so wert verstaen, dat men eens
nader die saak ondersoeken sal, om te vernemen of ook eenige
goede effecten door die badstoven geschiet zijn ende sullen
dan de diaconen met die Mr. spreeken ende de onkosten dien-
aengaende dragen, op hope of 't God beliefde, dat de voor-:
noemde persoon eenige betersdhap daerdoor ontfangen mochte".

't Onderzoek was gunstig uitgevallen, maar of de pati�nt baat
bij de behandeling heeft gevonden wordt niet vermeld.

In ieder geval heeft de kuur niet lang geduurd, want zes
weken later werd aan Nicolaas Nimaal, chirurgijn te Breuke-
len 21 gulden 18 stuivers uitbetaald wegens het behandelen van
Lambert Elbertsen.

Uit een post uit het rekenboek blijkt, dat de Diaconie in zeer
delicate gevallen ook hulp in de stad zocht: �Een douceur aan
de moeder in het Lazarushuis voor 't genezen van 't hoofd van
Herman Pietersz f 3�".

Hebben wij hiervore« gezien hoe de chirurgijns door verma-
ningen en censuur op het pad der deugd werden teruggeleid, nu
komt er een, die een pak slaag kreeg. Of het verdiend of niet
verdiend was, meldt de historie niet.

Toen de chirurgijn Mr. Jacobus Vrients op een middag van
het jaar 1712 uit zijn woning kwam, werd hij door zekeren Jan
Corze met een stok afgeranseld, waarna de beide mannen hand-
gemeen raakten.

Terwijl zij aan het vechten waren, kwam de predikant met
een ouderling voorbij en het gevolg hiervan was dat Jan Corze
voor den kerkeraad gedaagd werd en �scerpelyck bestraft".
Door tusschenkomst van den domin� werden de beide mannen
met elkander verzoend, maar Vrients heeft niet lang meer ge-
leefd en liet zijn huisgezin in betrekkelijk kommervolle omstan-
digheden achter.

In 1716 verklaarde zijne weduwe Maria Aijtsma voor Nota-
ris Mooy te Kortenhoef, dat zij onmachtig was om met hare
familie te bestaan en daarom met hare kinderen onderstand
van de Diaconie genoot. Zij was voornemens eenige effecten,
die zij bezat, te gelde te maken en machtigde de diakenen te
Baambrugge om haar huis dat naast de kerk aldaar op erf-
pacht stond, met inbegrip van den chirurgijnswinkel en toebe-
hooren te verkoopen. De geheele zaak bracht f 400.� op. De
toenmalige kerkmeesters lieten de arme weduwe nog f 48.�
voor 6 jaar erfpacht betalen, en aan den chirurgijns gildeknecht
te Amsterdam werd � 4,13,8 betaald, zoodat de Wed. Vrients na
betaling van eenige schulden 93 gulden overhield!

Behalve eenige posten voor heelkundige behandeling en me-
dicijnen, waaruit blijkt, dat het tarief langzamerhand aanmer-
kelijk gestegen was, was er in het archief van de 18e eeuw
niets bijzonders op dit gebied te vinden.

Trouwens de genees- en heelkundige hulp schijnt allengs ver-
beterd te zijn. Volgens den �Geheymschryver van Staat en
Kercke" waren er te Abcoude in 1759 �een Doctor Medicinae
en drie Wondheelders. over welkers bekwaamheden Abcoude
niet ligt reden zal worden gegeven te klagen, en om beter naar
elders te gaan zoeken".

Te Baambrugge was toen �een chirurgijn die men hier om
zijne geleertheid, ervarendheid en goede bekwaamheden ook wel
gebruykt om inwendige ziektens en kwaaien te geneesen, daar
bij veelen zig niet ongelukkig bevinden___"!!

Baambrugge, November 1923.

J. G. Th. GREVENSTUK.

De Franschen in de Vechtstreek in 1672.

Medegedeeld door I. M, VRM WIjHE.

Op de Kon. Bibliotheek te 's Hage bevinden zich een aantal
manuscripten, waarin plaatsbeschrijvingen van Andries Schoe-
maker, die deze ook met uit de hand gekleurde afbeeldingen
heeft voorzien.

Een daarvan bevat min of meer uitgebreide aanteekeningen
hoe de Franschen anno 1672 in de stad en de provincie Utrecht
en in andere deelen van ons land hebben huisgehouden.

Op het titelblad staat:

�De stadt en het geheele Sticht werd in den jare 1672 bernag-
tigt van de Francen, alwaar dat se slegt huijsgehouden hebben
en het jaar daaraan sijn se sonder slag of stoot weder wegh-
getrocken, doch niet sonder groote knevelarij en brantschatting,
die seer swaar was te moeten betalen".

Op verzoek van den heer J. W. Verburgt wil ik ten behoeve
van �Niftarlake" eenige mededeelingen betreffende plaatsen en
kasteelen in de Vechtstreek uit dit manuscript geven.

Een oud adelijk huijs gelegen aan de Vecht, welke een uijt-
muntent swaar gebouw en de muragie wel drie voeten dik sijn,
gelijk men ten huijdige daage aan dat gebouw noch kan zien.

De Franzen sig achter en tusschen die sware muuren alsmede
daarvoor op 't nederhof of desselfs poortplijn met een form
van een halve maan seer sterk verschanst en dus uijt het voor-
delig genot dat sij daarvan genoten den eijgenaar of inwoon-
ders belooft de selve plaas op hun vertrek in staat te laten
blijven sonder hetselve te ruineren, waarin sij ook getrouwelijk
hun woord hielden, tot soolang egter, maar dat de Staatse be-
zetting (in) het niuw gefortificeerde fort Niwersluijs hen daar
soo geweldig benaaude, dat se eijndelijk gedwongen wierden

vandaar te moeten wijken derhalve uijt vreese of de Staatse
verder doorbrekende zich van hun voordelen mochten bedinen,
soo deden se het huijs eerst voor een gedeelte springen en ver-
der staken se de brant daarin, dat het ten gronde toe ver-
teerde. ' :

Een dorp gelegen in 't Sticht van Utrecht aan de Vecht en
dus mede onder het geweld der Francen. In den jaare 1673
quamen van Utrecht tot Vreeland 12 Francen in mening om de
klokken uijt den toorn te lichten en mede te nemen, gelijk sij
reeds op verschijden dorpen hadde gedaan, wierd sulx door een
boer aan den Hinderdam bekent gemaakt, waarop kapitijn Kol-
beenen met 16 vrijwillige musquetiers in een scuijtgen den vij-
and tegemoet trocken en tot Vreeland komende, vonden deze
klockedieven bezig om de kloeken in 't schip te doen, daarop
deden de Hollanders een charge op den vijand, welke het met
loepen meenden te ontkomen, maar sij wirden soo kort op de
hielen gevolgd, dat se 6 van haar achter heten, welke met de
kloeken binnen Weesp gebraght wierden.

Is gelegen aan de Vecht, alwaar de schuijten die na en van
Amsteldam naar Utrecht varen, plijsteren. De Francen, die in
den jaar 1672 nevens die van de bisschoppen van Keulen (en)
Munster, benevens den koning van Engeland Nederland over-
stroomde soo hadden de France om post te vatten aan de Ni-
wersluijs, doch de Hollanders quamen haar net voor.

In de maand Maij desjaars 1673 was de prins van Oranje
dugtig in de weer om de frontieren tegen de France te ver-
stercken, want de France maakten staat om tot Niwersluijs
te komen nestelen, doch dit mislukten haar.

Zijn Hooghijt, den heere Prince van Oranje besigtigde in de
maand Meij des jaars 1673 alle de frontierplaatsen van de staat,
of dezelve van alles wel besorgt waren, alzoo den prins van
Cond� beneffens Luxemburg en d'Anjou groote preparati�n
maakte om de eene of andere post te forceeren, en zoo Holland
in te dringen, voornamentlijk schenen sij het oog op Muijden
en Weesp te heibben (want de stad Amsteldam scheen haar soo
wonderlijk in 't oog, zijnde dit de buijt daar de France offeci�rs

en soldaten om dansten) bij de laast genoemde stad, lieten haar
verschijde France troepen sien. Selfs quam Cond� met duc
d'Anjou met veele offecieren en soldaten bij de Hinderdam, als-
of sij daar iets op wilde ondernemen, dooh sij bleven echter
daar niet lang, weshalve de staat de fortificatien soo tot Weesp
en alle andere posten ongemeen deden verbeteren, en om de-
sclve te beter te beschermen, sond sijn Hooghijt patenten voor
d.; burgers en landluijden af, om haar na een aangewese rende
voes te begeven. Ook ordonneerden sijn Hoogheit aan de co-
tonnel Stokheijm om aan de Niwersluijs post te vatten dewijl
veele meenden, dat de France het selfde voornemen hadden om
daar een sterckte op te werpen, om soo veel te beter door
Weesp na Amsteldam te konnen komen.

Immers den gesagte Colonel Stokheijm begaf hem op den 13
Meij met 1600 man aanstens derwars, bij hem hebbende 1000
boeren om te graven, sonder vertoeven wierd den spa in de
aarde gestoken en sodanig gevordert, dat binnen 2 dagen dese
niwe schans in een volkomen perfectie was om alle gewelt te
kunnen afweren. Tot meesten zekerhijt wierden 11 uijtleggers
daar rondom in de Vecht gelijt en aanstons veel canon op de
schans gebraght.

Den Colonel Palm nam van den Uijthoorn mede tot Willes
en Lemmerck post, waarmede Holland als met een muur be-
sloten was, en geen kans voor de Franschen haan overbleef,
hoe sterck hij kraaijde, die wegens dit postvatten ni�t wijaig
ontset en verslagen waren, doch evenwel om de moet niet
geheel verloren te geven, quam duc de Luxenburg met 3 a 4000
van Utrecht te Breukelen met voornemen om de onsen te slaan,
daar alles wel beset vindende dorst niets ondernemen maar
versterckte sich te Breukelen, desgelijks ook op het huijs Gun-
tersteijn, daar kort voor zijn aankompst 300 France op geri-
teert waren, gevolgt door den kapitijn Toulemonde met 150
man, welke sij tot onder het geschut gelokt hadden gaven
dapper vuur onder de Hollanders, blijvende daar 4 man dood
en de rest meest retireren, doch opdat sulx te vijliger soude
gschieden, bleef de kapitijn aan de brugh de wagt houden tot
sij alle over waren. Als wanneer hij de planken van de brugh
meende af te werpen, wierd in sijn rug geschoten, sijn sergeant
nam hem op en men braght hem na Amsteldam om genescii te
worden, dagelijks vielen d'er niwe schermutzelen voor, maar

die van de Niwersluijs hadden wel het meeste voordeel. '

Alle de gereformeerde officiers wierden uijt den Haag der-
wars gezonden, met ordre om deze niwe post an de Niwersluijs
wel te bewaren, zoodat de Francen aan die kant niets konde
uijtregten, alsoo men daar gestadig goede waght tegens haar
hield.

Dit post vatten an Niwersluijs braght de Francen in een
sodanige ontsteltenis, dat se selfs niet wisten, hoe sij souden
aanleggen, sijnde vol vrese of se niet wel het oog op Breuke-
len mochte hebben, verschanste haar aldaar. De preventie van
Holland spiegelden haar an de veroverde preventien en waren
soo lafhartig niet om haar soo sonder slag of stoot aan den
vijnd over te geven en niettegenstaande den vijand in het be-
gin des jaars 1673 om met haar overgroote maght Holland te
sullen aantasten, soo wierd door des Heeren segen, dat gude
voornemen gestuijt, door het post vatten en starck bezetten der
generale posten, als de Niwersluijs, tot Muijden, Weesup, Uijter-
meersluijs, Hinderdam, Cronenburg, Oudewater, Niepoort,
Schoonhoven, Gorcum, Leuvesteijn, Willis, Uijthoorn, Weerse
overlaat, NiAverbrugge en Woercum; van de Zuijderzee af tot
over de revier de Waal, welke alle seer duftig bezet wierden,
maar wel in sonderhijt de post aan de Niwersluijs, we'Ike sluijs
rondom omgraven wierd (als we ten dien tijde gesien hebben)
en een retrencement over de Vechtbrugge opgeworpen wierd;
de wegen van wedersijde de Vecht tot halfswegen Breukelen
daar de brantwaght van het Hollands volk was, waren met
verchijde traverssen, afgravingen, wolfskuijlen, voetangels, put-
ten, ruijters, etc. en andere middelen tot afbreuk en weerhou-
ding der vijanden seer wel besorght en daar en boven noch
met een seer censidefable batterij in forme van een redout, die
met een volkomen contrescharp was omringt, tot meerdere
verdediging was versterckt.

Aan een sijde deser soo welbeschanste wegen sag men niet
dan wateren, aan de andere sijde had men niet als een moer-
rassig land dat dese post, ten aansien van naturelijke situatie
en kunstige versterckingen volkomen onwinbaar was, en ge-
heel Holland ontoegankelijk wierd gemaakt, mits het met een
behorelijk garnisoen getrouwelijk beset blijvende, tot welkers
onderhout berijds den 17 May aldaar vrij leger wierd verklaart,
en onder behorelijke paspoorten aan een ider toegestaan allerlij

lijftocht daar heen te mogen voeren en opentlijk te verkopen,
dat braght daar een ongelofelijke toevoer van alles en gans niet
duurkoop.

Als men nu alles klaar hadde, soo wirdet er seer hevig uijt
de Niwersluijs op Breukelen geschoten, 'twelke de France met
haar geschut weder beantwoorde, waardoor er aan wedersijde
alsoo vrij wat volk dood bleef en alomme soo slegt gesteld
werd, dat sij eijndelijk soowel aan de eene sijde als de andere
sijde moede wierden en voortaan hare posten met vlijt be-
waarden.

Echter baarden het geen k�jne alternatie onder de Francen
wanneer sij des naghts van desen kant soo veel dooden en ge-
ciueste offeciers sagen inbrengen, behalve de gemene soldaten;
die wat swaar gespiest waren, wierden aanstons in eenige
putten geworpen en met aarde bedekt, haar verlies wierd wel
op 600 man gerekent, waaronder veel van het regiment waren,
sijnde dat het schoonste volk dat den Francen koning in sijn
dienst hadde, hier te lande, welk dus doen de meest geruineert
was.

Boven de 30 gequeste offecieren op de voorgaande dagen,
waren nu noch 15 dooden in Breukelen gebraght, waaronder 2
opperhoofden van regementen, in dier voegen dat Holland aan
deze kant nevens een goet gedeelte van 't Sticht van Utrecht
van de France moortbranders bevrijt wierd, toen hield sig de
vijand voor eerst wat stil.

Een fraij dorp aan de Vecht gelegen en niet verre van het
steedje Weesp. Moest alsmede de gruwelen der Francen onder-
gaan en den wrede tirannische beker drinken, zij hadde ver-
schijde malen wel last geleden door de stropende partijen, maar
nu gong het verder. Zij moorden en roofden het geheele dorp
uijt. Zij waren net ontrent roversknegten en dragonders onder
het commando van den Marquis de Bouflers uijt de stad Utrecht
in het dorp Nichtvecht met expresse last en bevel om alles te
verbranden en verwoesten tot den grond toe. Hett sij uijt spijt
van begeersucht omdat de inwoonders niet tijdig genoeg en
overtollig waren geweest tot het opbrengen van haar opgeleg-
de schatting of wel uijt wreede wraaklust omdat de Staatse
benden eenige watermoolens daar ontrent en langs de Vecht

uijt vrese of de Francen het onderleggende land mochte droog
maken, hadden doen afbranden.



	JAARBOEKJE

			VAN HET

OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP �NIFTARLAKE" 1923

		ELECTR. DRUKKERIJ H. J. SMITS OUDE GRACHT 231 - UTRECHT



		LEDEN.

			Ankeveen: P. J. Eijma. E. R. D. Schaap. Mevr. H. W. J. Schaap van der Pek. B aambrugge: Mej. D. van Doorn. J. G. Th. Grevenstuk. Th. E. Grevenstuk. Mej. Wilh. F. Grevenstuk. C. P. de Groot. C. F. Jonkhart. A. Schoenmaker. Baarn: Mevr. E. H. Rutgers van Rozenburg�Baronesse van Hardenbroek. P. E. Te'gelberg. Bilthoven: D. R. Buma. K. P. Maclaine Pont. Breukelen: J. D. Bastert. D. J. M. Bianclii. Johan Bleeker. A. H. Colenbrander. C. G. Hoekstra. G. C. Hoekstra. Mr. M. P. Th. a Th. van der Hoop van Slochteren. C. de Joncheere. E. B. van Julsingha. H. J. van 't Lindenhout.
Abcoude: ). de Bruijn. Joh. Gebhard. J. M. C. van Kempen. W. H. Koomans. Th. Moinat. Jos. Niemer. W. F. Pape. Jdh. Rentinck. J. F. G. Rincker. Mevr. Roos Vlasman-Linge- man. W. W. E. Rosenk�tter. Past. Dr. D. A. W. H. Sloet. J. Trouw. Joan Vis. Luit J. Th. H. van Weeren. S. C. van der Werff.

	Amsterdam: Dr. L. Alma. M. G. H. Andriessen. A. J. Boom. Dr. M. van Haaften. P. Jansen Hzn. P. J. Kater. L. P. G. Kerfchoff. H. L. Klein. Dr. C. de Rooij. Th. J. Verrijn Stuart. J. Vriesendorp. Mr. P. L. de Vries Feijens. L. A. Weinrich. E. W. Wijers. D. de Zwart Jr.



	20 Vooreerst 't orgel, 'n geschenk van wijlen Barones van Reede van Ter Aa. �Dit orgel is geschonken ter nagedachtenis aan de

			Heraldisch raam.

geliefde en hoogge�erde �Kitty Earle", geboren Barones van Keede van ter Aa" lazen we op de mooie eikenhouten betiim-

		■h



			21

	racring. Genoemde dame was n.l. geihuwd met George Hudson Harle. Behalve dit naar ons werd verzekerd prachtige orgel, uit Vlaanderen afkomstig, kan deze kerk bogen op een ander ge- schenk, dat zeer zeker waard is vermeld te worden. Aan de Zuidzijde van het transept bevind zich n.l. een prachtig ge- brandschilderd raam van Engelschen oorsprong. Voorgesteld is hierin St. Caecilia, aan het orgel gezeten, gekleed in weelderige gewaden en in weelderige kleuren uitgevoerd. Men lette bij het

		Koorraam.
		Koorraam.		Fragment.
				Fragment.

beschouwen der afb. eens op de harmonie in kleur en lijn, die alles beheerscht. 'n Heerlijk stuk werk! 't Raam is, zooals reeds gezegd is, 'n geschenk, 'n Onderschrift in 't glas luidt: �In honored meonory of late Gerrit Jan Dijk of Amsterdam and Haarlem and Eleonore Marie Oskamp his wife, the beloved uncle and aunt of S. E. Earle de Reede de ter Aa. Anno Dni 1899". Nu, we zijn er �the beloved uncle and aunt" der Barones ten zeerste dankbaar voor. Haar zelve echter ook. Want 't Westelijk gedeelte der Kerk- ruimte, de plaats van het vroegere hoofdaltaar, biedt nog veel bezienswaardigs. Hier vallen thans de in half-cirkel-vorm geplaatste Gothische ramen te bewonderen, 't Middelste trekt direct onze aandacht door de Vrouwefiguur, die prachtig van teekening is met strakke lijn, maar toch met veel innigs. Let eens op het haar.



		INHOUD.

	1. Naamlijst.............blz. V 2. Verslag van den secretaris.......� XI 3. Rekening van den penningmeester.....� XIV

4. Geneeskundige hulp op het platteland in de 17e en 18e eeuw, door J. G.Th Grevenstuk. � 1 5. De Franschen in de Vechtstreek in 1672, medegedeeld door J. M van Wijhe....., 6 4. Nieuwer ter Aa, door D Philips.....� 18

De uitgave van dit jaarboekje moest wachten op een artikel van den heer Remouchamps, doch zeer tot ons leedwezen was de auteur door ongesteldheid niet in de gelegenheid dit artikel te voltooien.



		*L. S.* Aangezien de rekening van het genootschap over 1922 een nadeelig saldo aanwijst, moest de omvang van dit jaarboekje eenigszins beperkt worden. Aan de schrijvers van de artikelen betuigen wij hartelijk dank voor de moeite, die zij zich hebben willen getroosten. De Redactie van het Jaarboekje: J. G. TH. GREVENSTUK. Dr. D. A. W. H. SLOET. J.W. VERBURGT. October 1923.



	VII

		P. A. Pijnappel. Dr. M. Sch�nfeld. 0. Streutgers. Kockengen: Pastoor J. J. Swildens. Kortenhoe f: Ds. J. van Bruggen. J. Warmolts. Krommenie: P. van Walbeek. Laren: Mevr. W. M. Terpstra- Reerink. Leiden: J. W. Verburgt. Loenen: N. Bastert. G. J. Dokkum. G. Fikkert. J. van Holthoon. H. Hissink. 1. A. Lantsheer. Mr. H. P. Loggere. L. L. Posthuma. J. H. C. van Reenen Jr. J. Roozenschoon. N. W. Baron van Till. E. A. H. A. van de Velde. Loenersloot: Pastoor B. J. Brouwer. Ir. E. Middelberg. Mevr. de Wed. G. A. A. Middelberg-Hallmann.
C. W. Matthes. Hans Matthes. Deken P. W. A. Pieck. Ph. J. Schippers. Dr. K. de Snoo. Mevr. S. A. de Snoo-Sillevis. Mr. W. F. E. Spiering. B. G. P. Verbiest. C. de Vries. Mej. J. M. E. Willink van Collen. Mej. M. E. Willink v. Collen. Bussum: Jan de Grijs. 's-Gravetand: Mr. D. J. A. Baron van Harinxma thoe Slooten. 's-Gravenhage. Bureau der Rijkscommissie voor de Monumenten. Groningen: Kapelaan F. J. Schoemaker. Haarlem: C. Maarschalk. Heemstede: J. C. Brand Jr. Hengelo (O.): Kapelaan W. M. A. van Rijn. Hilversum: C. L. Heek. Kolonel E. Luden. C. Metzelaar.



	VIII

		Nieuw er sluis: Mr. E. van Beusekom. Mr. H. J. Doude v. Troost- wijk. A. Baron de Girard de Mieiet van Coehoorn. Mr. U. H. van Notten. Nigtevecht: Th. E. B. Houders. M. H. Ladd�. Renkum: Kapelaan A. van Hofslot. Rhenen: J. Houtman. Dr. F. C. Wieder . Rotterdam: Bi'Wiotheek der gemeente Rotterdam. Soest: Jhr. P. P. de Beaufort. Soesterberg: J. P. de Keizer. Twelto: V. L. Baron van Boetzelaer. Utrecht: D. P. Becker. J. B. P. Biegelaar. Dr. C. Broeksmit. Mr. A. de Bussy. Mej. E. W. Guldemont. Pastoor L. J. v. d. Heijden. Jhr. C. H. Hooft Graaflana. O. Jonker.
Loosdrechl: Prof Dr. A. C. Bouman. C. J. Hacke van Mijnden. Jhr. O. .1. van Swinderen. Jihr. C. H. C. A. V. Sypesteyn W. VoogS'geerd. Maarssen: Pastoor Dr. Alph. Ari�ns. R. H. Driessen. F. J. de Freytag. A. M, Hartog. L. G. James. E. A. Ie Jolle. J. M. de Muinck Keizer. Mr. W. H. Kohier. Dr. A. R. van Linge. A. T. Plomp. Mej. J. K. Plomp. Ds. M. J. Sanders. ^ B. Scheuer. C. W. E. V. Voorst v. Beest. J. P. van Voorst van Beest. C. E. Wolff. Mr. W. B. Westermann. Maarsseveen: Willem van Leusden. Frans Smithuysen. H. Schoenmaker Ezn. Maartensdijk: J. L. Krom Hzn. Dr. J. J. F. Steijling.. Mijdrecht: Pastoor J. Heerschop. Nederhorst-den-Berg: Mevr. C. A. Pos�^Kofoed, Mej. J. W. H. Spruit.



			Jaarverslag.

		't Verslag over het afgeloopen genootschapsjaar kan zeer kort zijn. Over de Algemeene Vergadering, die op 13 Juni in het Hotel .,de Kampioen" te Nieuwersluis werd gehouden, valt weinig te zeggen. De secretaris bracht het jaarverslag uit en de reke- ning van den penningmeester werd door de heeren Schietihart en van der Lip nagezien en accoord bevonden. Na eene uitgebreide bespreking werd besloten om de contri- butie niet te verhoogen, omdat men vreesde dat dit het ledental zou doen afnemen. Een voorstel om eene excursie te houden naar het Centraal Museum en het kasteel Heemstede te Houten werd aangeno- men. De regeling hiervan werd aan eene commissie, bestaande uit de heeren Lampsins van den Velden, van der Lip, J. D. Bastert en Verburgt, opgedragen. Ten slotte werd besloten om weder een jaarboekje uit te geven. Op Donderdag 3 Augustus 1922 vereenigden zich vele leden met hunne dames in het Centraal Museum, het voormalig Sint Agnes-Kl'ooster te Utrecht, waar zij onder de deskundige lei- ding van ons medelid Mr. W. C. Schuylenburg, gemeente- archivaris en directeur van het Museum, en Jkvr. Dr. C. H. de Jonge, conservatrice, de belangrijke verzameling oudheden en kunstschatten bezichtigden. Na afloop hiervan reed het gezelschap in auto's naar de def- tige patrici�rswoning op de Plompetorengracht, waar de voor- zitter der Excursie-Commissie Jhr. Lampsins van den Velde, aan de deelnemers een lunch aanbood. Om half drie vertrok men in vier groote auto's naar het kasteel Heemstede waar men gastvrij door de familie Heymeyer werd ontvangen. Na bezichtiging van het kasteel en het park werd op dezelfde wijze den terugtocht aanvaard. De deelnemers waren ten hoogste voldaan over alles, wat zij zoowel in het Museum als op het kasteel, gezien hadden. Namens het genootschap wordt hier nogmaals dank gebracht aan den heer Schuylenburg en Jkvr. de Jonge voor de even



		XII aangename als deskundige leiding -bij den rondgang door het Museum, aan Jhr. Lampsins van den Velden voor de buiten- geAvoon gastvrije ontvangst in zijne woning en aan de familie L. J. Heymeyer voor de ^ulle, prettige wijze, waarop zij de leden van Niftarlake in de gelegenheid heeft gesteld om het kasteel Heemstede te bezichtigen. In het laatst van het jaar verscheen het tiende jaarboekje, Verschillende schrijvers hadden het weder mogelijk gemaakt om het boekje uit te geven. Aan al de auteurs, die zich sedert 10 jaren belangeloos zooveel moeite getroost hebben om vele, lang vergeten gebeurtenissen op te sporen en die zoo'n onein- dige verscheidenheid van onderwerpen, betreffende de Vecht- streek in het jaarboekje behandeld hebben, hulde en dank! Er werd dit jaar slechts ��n lezing gehouden. Langzamer- hand wordt het moeilijker om sprekers te vinden, die bereid zijn om belangeloos een lezing te houden. En aangezien de geld- middelen niet veroorloven om buitengewone dingen te doen, moest het bestuur zich tot deze eene lezing beperken. Op 5 April 1923 werd door den heer A. E. Remouchamps, werkzaam bij 's Rijks Museum van Oudheden te Leiden, eene lezing gehouden in �de Harmonie" te Maarssen en wel over de Romeinsche Vecht. Deze interessante lezing werd door de aan- wezigen met groote belangstelling gevolgd. Door den heer W. van Rede te Rotterdam werd aan het genootschap een overdruk aangeboden van zijne (in het week- blad gewijd aan de belangen van Rotterdam verschenen) arti- kelen getiteld �Van Oude tijden 0. Toen men het op de vorige Algemeene Vergadering niet wen- schelijk vond om de contributie te verhoogen, werd besloten om ieder in zijn kring te trachten het ledental uit te breiden. Op enkele loffelijke uitzonderingen na, is hiervan echter niet veel te bemerken geweest, ofschoon dit met weinig moeite had kunnen geschieden. Het aantal leden bedraagt thans 182. Uitgebracht op de Alg. Vergadering in het Hotel �de Kam- pioen" te Nieuwersluis 4 Juli 1923. De Secretaris, J. G. TH. GREVENSTUK,

			') Uitgegeven door �de Maasstad" te Rotterdam.



			xiii

		Voor de reparatie van het oude kerkje te Kortenhoe! heb ik tot dusverre ontvangen 1 gift ad � 50.�, 1 ad � 25.�, 2 ad � 10.�, 1 ad � 2.50 en 1 ad � 2.�, tezamen � 99.50, welk be- drag door mij is overgemaakt. Aan de schenkers is door ons medelid Ds. J. van Bruggen te Kortenhoe! bericht van ontvangst met dankbetuiging ge- zonden, J. G. Th. G.



		3 uytgelaten. De Eerwaarde Kerckenraet met droefheyt dit rap- port gehoort hebbende ende siende dat hij obstinatelyck in syn sonden voortgaet, verstaet, dat Mr. Thomas voornoemt van de Tafel des Heeren sich sal hebben te onthouden, totdat berouv; betoont ende afstant van syn sonden ghedaen sal hebben". � De domin� had echter geen lust om er zoo spoedig weer heen te gaan, maar schreef een briefje, dat door den schoolmeester bezorgd werd. Intusschen toonde Mr. Thomas niet de minste neiging tot toe- nadering en beweerde, dat hij niets misdaan had. Als hij ver- nam, dat de predikant huisbezoek zou doen, zorgde hij dat hij niet thuis was. Herhaaldelijk komt zijn naam nog in de notulen voor met de mistroostige bijvoeging �manet in statu". Eindelijk, in 1680, ging hij uit eigen beweging naar den pre- dikant �ende aldaer voor denselve als voor den Heere betuycht hebbende berouw ende leetwesen te hebben van die sonden om welker wille hij dus langh van de Tafel des Heeren afgehouden was geweest ende ook belooft heeft sich voortaen van die en andere sonden na vermogen te sullen wachten". Hiermede was de zaak in orde. Na een ernstige vermaning werd de censuur opgeheven �'t welck den Broederen wel be- vallen is". Mr. Thomas was dus weer in genade aangenomen, maar toch schijnt men niet veel vertrouwen in zijn bekwaamheid gehad te hebben, want in 1694 betaalde de diaconie aan zekeren Mr. Hom- mes � 10.� �voor medicamenten gebruyct aan 't quade been van Lucas den Tuynman". Later schijnt men echter van opinie veranderd te zijn, want twee jaar later betaalde men aan Mr. Thomas f 12.�- voor het �meesteren over Grietjes Block been", waarvoor Dr. Johan de Witt de medicijnen leverde. Sedert den bouw van zoovele buitenplaatsen te Baamibrugge was de behoefte aan een ervaren geneesheer grooter gewor- den en daaraan zal het wel te danken zijn, dat Dr. de Witt zich in het laatst der 17e eeuw te Baambrugge vestigde, waar hij in 1706 ouderling werd. Nog een andere �meester" was op zekeren dag spoorloos verdwenen. Later bleek, dat hij zijn vroeger beroep van zee- man weer opgevat had! , ,



			De Franschen in de Vechtstreek in 1672. Medegedeeld door I. M, VRM WIjHE.

		Op de Kon. Bibliotheek te 's Hage bevinden zich een aantal manuscripten, waarin plaatsbeschrijvingen van Andries Schoe- maker, die deze ook met uit de hand gekleurde afbeeldingen heeft voorzien. Een daarvan bevat min of meer uitgebreide aanteekeningen hoe de Franschen anno 1672 in de stad en de provincie Utrecht en in andere deelen van ons land hebben huisgehouden. Op het titelblad staat: UTRECHT. �De stadt en het geheele Sticht werd in den jare 1672 bernag- tigt van de Francen, alwaar dat se slegt huijsgehouden hebben en het jaar daaraan sijn se sonder slag of stoot weder wegh- getrocken, doch niet sonder groote knevelarij en brantschatting, die seer swaar was te moeten betalen". Op verzoek van den heer J. W. Verburgt wil ik ten behoeve van �Niftarlake" eenige mededeelingen betreffende plaatsen en kasteelen in de Vechtstreek uit dit manuscript geven. NIWENRODE. Een oud adelijk huijs gelegen aan de Vecht, welke een uijt- muntent swaar gebouw en de muragie wel drie voeten dik sijn, gelijk men ten huijdige daage aan dat gebouw noch kan zien. De Franzen sig achter en tusschen die sware muuren alsmede daarvoor op 't nederhof of desselfs poortplijn met een form van een halve maan seer sterk verschanst en dus uijt het voor- delig genot dat sij daarvan genoten den eijgenaar of inwoon- ders belooft de selve plaas op hun vertrek in staat te laten blijven sonder hetselve te ruineren, waarin sij ook getrouwelijk hun woord hielden, tot soolang egter, maar dat de Staatse be- zetting (in) het niuw gefortificeerde fort Niwersluijs hen daar soo geweldig benaaude, dat se eijndelijk gedwongen wierden



		8 en soldaten om dansten) bij de laast genoemde stad, lieten haar verschijde France troepen sien. Selfs quam Cond� met duc d'Anjou met veele offecieren en soldaten bij de Hinderdam, als- of sij daar iets op wilde ondernemen, dooh sij bleven echter daar niet lang, weshalve de staat de fortificatien soo tot Weesp en alle andere posten ongemeen deden verbeteren, en om de- sclve te beter te beschermen, sond sijn Hooghijt patenten voor d.; burgers en landluijden af, om haar na een aangewese rende voes te begeven. Ook ordonneerden sijn Hoogheit aan de co- tonnel Stokheijm om aan de Niwersluijs post te vatten dewijl veele meenden, dat de France het selfde voornemen hadden om daar een sterckte op te werpen, om soo veel te beter door Weesp na Amsteldam te konnen komen. Immers den gesagte Colonel Stokheijm begaf hem op den 13 Meij met 1600 man aanstens derwars, bij hem hebbende 1000 boeren om te graven, sonder vertoeven wierd den spa in de aarde gestoken en sodanig gevordert, dat binnen 2 dagen dese niwe schans in een volkomen perfectie was om alle gewelt te kunnen afweren. Tot meesten zekerhijt wierden 11 uijtleggers daar rondom in de Vecht gelijt en aanstons veel canon op de schans gebraght. Den Colonel Palm nam van den Uijthoorn mede tot Willes en Lemmerck post, waarmede Holland als met een muur be- sloten was, en geen kans voor de Franschen haan overbleef, hoe sterck hij kraaijde, die wegens dit postvatten ni�t wijaig ontset en verslagen waren, doch evenwel om de moet niet geheel verloren te geven, quam duc de Luxenburg met 3 a 4000 van Utrecht te Breukelen met voornemen om de onsen te slaan, daar alles wel beset vindende dorst niets ondernemen maar versterckte sich te Breukelen, desgelijks ook op het huijs Gun- tersteijn, daar kort voor zijn aankompst 300 France op geri- teert waren, gevolgt door den kapitijn Toulemonde met 150 man, welke sij tot onder het geschut gelokt hadden gaven dapper vuur onder de Hollanders, blijvende daar 4 man dood en de rest meest retireren, doch opdat sulx te vijliger soude gschieden, bleef de kapitijn aan de brugh de wagt houden tot sij alle over waren. Als wanneer hij de planken van de brugh meende af te werpen, wierd in sijn rug geschoten, sijn sergeant nam hem op en men braght hem na Amsteldam om genescii te worden, dagelijks vielen d'er niwe schermutzelen voor, maar



		10 lijftocht daar heen te mogen voeren en opentlijk te verkopen, dat braght daar een ongelofelijke toevoer van alles en gans niet duurkoop. Als men nu alles klaar hadde, soo wirdet er seer hevig uijt de Niwersluijs op Breukelen geschoten, 'twelke de France met haar geschut weder beantwoorde, waardoor er aan wedersijde alsoo vrij wat volk dood bleef en alomme soo slegt gesteld werd, dat sij eijndelijk soowel aan de eene sijde als de andere sijde moede wierden en voortaan hare posten met vlijt be- waarden. Echter baarden het geen k�jne alternatie onder de Francen wanneer sij des naghts van desen kant soo veel dooden en ge- ciueste offeciers sagen inbrengen, behalve de gemene soldaten; die wat swaar gespiest waren, wierden aanstons in eenige putten geworpen en met aarde bedekt, haar verlies wierd wel op 600 man gerekent, waaronder veel van het regiment waren, sijnde dat het schoonste volk dat den Francen koning in sijn dienst hadde, hier te lande, welk dus doen de meest geruineert was. Boven de 30 gequeste offecieren op de voorgaande dagen, waren nu noch 15 dooden in Breukelen gebraght, waaronder 2 opperhoofden van regementen, in dier voegen dat Holland aan deze kant nevens een goet gedeelte van 't Sticht van Utrecht van de France moortbranders bevrijt wierd, toen hield sig de vijand voor eerst wat stil. NICHTEVECHT. Een fraij dorp aan de Vecht gelegen en niet verre van het steedje Weesp. Moest alsmede de gruwelen der Francen onder- gaan en den wrede tirannische beker drinken, zij hadde ver- schijde malen wel last geleden door de stropende partijen, maar nu gong het verder. Zij moorden en roofden het geheele dorp uijt. Zij waren net ontrent roversknegten en dragonders onder het commando van den Marquis de Bouflers uijt de stad Utrecht in het dorp Nichtvecht met expresse last en bevel om alles te verbranden en verwoesten tot den grond toe. Hett sij uijt spijt van begeersucht omdat de inwoonders niet tijdig genoeg en overtollig waren geweest tot het opbrengen van haar opgeleg- de schatting of wel uijt wreede wraaklust omdat de Staatse benden eenige watermoolens daar ontrent en langs de Vecht



		22 Hoe sober is dit behandeld, hoe zuiver is ieder golfje. De ge- laatsteekening is ook heel juist. Met groote pi�teit is de figuur in het algemeen weergegeven, 't Is de afbeelding der Schenk- ster. 't Linker fragment der venstertraceering vertoont beneden de ■wapenschilden der Earle's en van Reede's, verbonden door kleurige linten, aldus duidend op de vermaagschapping der beide famili�n. Onder deze afbeeldingen lezen we: �Susanna Eiizabeth Baroness de Reede de ter Aa, who died Febr. 24 1896 and was burried at For Ouay England, the be- loved and honored wife of George Hudson Earle in her memo- ry: these ancient Windows were restored A. D. 1897". 't Overige van het raam is gevuld met wapenschilden van verschillende adellijke geslachten o.a. van Rhenesse, van Wilp eiiz. Al deze schilden zijn sober gehouden. Verbazend knap is soms de kleur getroffen. Hoe gloeit het diepe rood, schittert het harde geel, vlamt het felle blauw, 't Blauw wordt azuur- achtig door 't naast liggend rood, terwijl de laatste kleur violet- klcurig wordt door de nabijheid van de eerste. De andere ramen in het koor zijn ook alle bladzijden uit het boek der heraldiek. Tallooze schilden treffen we er in aan. Summa summarum, wel 'n �little churcli", maar een, die 'n ,,great enjoyment" biedt. Utrecht, Wijnmaand '23. D. PHILIPS.



		11 uijt vrese of de Francen het onderleggende land mochte droog maken, hadden doen afbranden. De inwoonders van Nichtvecht van het voornemen der Fran- cen tirannen verwittigt sijnde, namen met alle hun tilbare goe- deren de vlught voor sooveel sij konden na Weesp, ondertussen vielen de Francen als woedende beesten in de huijsen en van- daar tot onder het schut van den Hinderdam genadert, staken daar eenige huijsmanswoningen in de brant. Hierop deed de kapitijn Domselaar dien 't fort commandeer- de aanstons met kanon eenige 't sijnschoten tot waarschouwin- nge aan die van Muijden en Weesp en den Utermeersche Schans, waardoor alles in de om.leggende garnizoenen in allarm ge- raakte; de voornoemde commandant, als naast daaraan gele- Icgen, commandeerde op 't beright, dat den vijand niet sterker, sond ontrent een gelijke partij uijt, de welke den vijand veel te sterck vindende, socht het op de bequaamste wijs te ontkoo- men, dan vonden haar eer sij 't dochten van allen beset. Soo poogden sij door te breken, maar wirden soo gehavent dat ver- schijden van hem nevens eenige vijanden op de plaats bleven liggen, en daar bleven wel 60 man gevangen, de overige sijn het ter nawernoot noch ontkomen, toen begon de tirannij los gebro- ken en sijnde den toorn te vieren, alles moest toen voort, huijs voor huijs werd in de brant gestoken, de kerk wierd niet ont- zien, maar onderging hetselfde lodt. Het bleef noch bij het dorp niet, waar dese brantstichters gon- gen wel een half uur in 't ronde alles verwoestend sonder eenige verschoning, niets bleef er over als de grond. Dus was het ge- welt en 't leven der Francen in de Hollandse dorpen overal wreed en schrikkelijk. De gevangens wierden naar Utrecht gebraght en met hun rijke roof aldaar dan als in triump omgevoert om al daar haar rent- meester, de opperste moordbrander, de hartog van Luxenmurg rekenschap van hun goddeloos bedrijf te geven. Onderwijle hadden se de gevangenen langs de weg van Nich- tevecht tot aan Utrecht toe, met allerleij barbaarse wreedheijt seer ellendig geplaagt. Sommige ten deele, andere geheel naakt uijtgschut, dus moesten ze nu met bloot voeten, langs den weg die met ijs en hagel besaaijt lagh na Utrecht gaan. En hadden se noch mogen gaan, maar sij wierden met slagen en stoten voortgedreven, veel slimmer gehandelt als men de



		12 beesten doet. Dese gevangenen versteijfden van kouw en on- gemack langs de wegh die wel ses uuren lang is. Het bloet droop deze ellendigen langs het lijf bij de beenen af. Te Utrecht op deze manieren gebragt sijnde soo verschrik- ten de inwoonders aldaar van dit deerlijk schouspel te sien, welke uijt mededogen van dese elledige gevangens alles toe- bragten, wat se konden om deze onnosele en naakte menschen te decken, LOENEN. Nadat nu den vijand Kronenburg') hadde ingenomen, soo vielen se op het dorp Loenen aan, daar sij deze en den volgen- den dagh seer jammerlijk en tirannig huijs hielden, rooven, branden en plunderende was daar geen gebrek, plegende aan den genen, die haar wreede handen niet hastig konde ontko- men met alle wreedhijt die sij konden bedenken out noch jong, noch geen sexe verschonende, maar sij lieten overal bloedige handen staan. Nadat den vijand schandelijk geleeft hadde met de bezetting van Kronenburg, soo borsten se uijt met alle gewelt, soo leefden se met de omheen gelegen huijsluijden seer tirannig. RUWIEL. Is een oude ridderhofstad gelegen aan de Vecht, onder het gedistrueerde huijs ter Aa en is leenroerig aan het Sticht van Utrecht. In den jaare 1672 is dit huijs, als onder het Sticht sijnde, al- mede in de handen der Francen gevallen, bedrijvende daarom heen grote wreedheden en als sij in den jaare 1673 moesten vertrecken schijden ze met stank, want den 21 Julij staken se dit huijs in de brant, en verwoesten het soodanig gelijk het hier- nevens wierd vertoont, soodat daar tegenwoordig niet anders van te sien is als verwoeste puijnhopen, koelden hier baar moetwil, dat ze doen konden sonder tegenstant, want te Ameijde hadden ze lustig Mop gehad.

			O Over 't slot Kronenburg gaf ik elders bijzonderheden, de ge- beurtenissen op dit kasteel in 1672 gaf ik daarin als slot, zoodat ik ze hier niet kan mededeelen, evenals van 't Kasteel Guntersteyn.



		13 MAARSEN. Een deftig dorp gelegen in 't Sticht van Utrecht aan de Vecht, omtrent twee uure van Utrecht. Ir den jaare 1672 is dit dorp nevens het geheele Sticht onder de macht der Francen gekomen, die hier gelijk in andere dorpen seer sleght geleeft hebben, ru�nerende de inwoonders met ge- stadige inquartiering, sohattingen en afpersingen ten eenenmaal. Het slot of kasteel is in wezen geweest tot in den jaare 1672 als wanneer de moordbranders, anders de quadaardige Fran- cen, dat deftig slod in brant gestoken hebben en het alsoo ver- woest, waarvan de overblijfsels ons hier dus vertoont werden. Naderhand zijn ook deze ruinen afgebroken en tot de grond toe gesleght, de fondamenten uijtgegraven en de vlakte is ver- andert in een seer fraije hoffstede en wort nu 't Huijs ter Meer genaampt, en is leenroerig aan het Sticht van Utreoht. ABCOUDE. De gruwelijke tirannij, moorderij en roverij der Francen in de Hollandse dorpen, waar dat se quamen, is onbeschrijfelijk. Daar waren geen gruwelstucken die bij haar niet bedreven wierden, al waar het schoon dat ze door haar quaden handel geen voordeel hadden soo moest alles voor haar zucgte. De Hollandse en Utrechtse dorpen, die zoo wat na lagen, wierden haar verwoestingen gewaar waarvan men onder andere �het voorbeeld gezien heeft in het schone dorp Abkoude. Hier hebben de moordbranders (niettegenstaande dat dit dorp onder het Sticht van Utrecht lagh) echter almede het nootlod des oorlogs en de gruwelijke geweldenarijen van den Francen moortbrander moeten lijden en ondergaan. De vijand op den 17 November 1672 waren te samen 150 man stark, met voll last vap den overgegeven booswicht den hartog van Luxemburg om alles te ruineeren waar dat se bij konden komen; daags voor hare uijttocht van Utrecht marcheerde se tot aan Bambrug en 't slod van Abcoude, van waar sij 40 man buijten 't slod om over de onder gdegen velden na het dorp sonden. Deze knapen als helsche furi�n in de duijsternis met een is- selick geroep in het dorp vielen en met haar fackels en gepre- pareerde vuurwerken op diverse plaatsen in de brand setten,.



		14 soo dat van des morgens van 3 tot 6 uuren meer dan 100 ge- bouwen in rooken geraakten. De meeste inwoonders salveerden haar soo gekleet ais onge- kleet uijt haar bedde opvlogen op het ondergelopen land, daar sij soo naakt en bloot in de koude nacht in 't water moesten staan, dat met ijs bestrempt was. Sommige, die de vijanden verrasten wierden met de huijsen door de brant verteert en andere die in hun vlught aghterhaalt wierden, moesten al hetgene uijtstaan dat een gruwel was om te aanschouwen werdende sommigen aan de staarten der paar- den en andere aan de voeten der ruijters bij het haar gebonden en gesleept na hun garnisoen, daar hare smerten wierden ver- menigvudigt meer alsof sij van de helsohe furi�n in de rasernije met tormenten ter dood gebragt ware. Het garnisoen op 't slod van Abcoude hadde de vijand in 't aankomen door 't plotsen van 't water en 't breken van 't ijs welgehoort, doch alsoo 't selve seer swak sijnde, haar aanbe- volen post niet dorsten verzwacken, veel min verlaten en alzoo haar ordring was de macht van den aannaderenden vijand, mits gaders of deselve ook een achterhoede hadde, dewelke het slod soude kunnen aantasten, soo vond men geraden haar post wel te bewaren en Abkoude met de andere omgelegen dorpen door drie sijnschooten uijt het kon te waarschouwen dat er onrust was, waartegen sij op hare hoeden mogten sijn, dinende deselve schooten mede om uijt de naastgelegen posten onderstant af te locken, gelijk daarop uijt Weesp ook eenig seoours quam 't welk tot Abkoude, dewijl de vijand al voort was niet meer voordeel dede, als dat se de kerke die op twee plaatsen was aangestoken voor het veribranden bevrijde. In plaas dat dese gepleegde wreethijt en het tirannis gemoet van deze moordbranders haar sat� een afkeer van zulk een barbaarsen handel souden gekregen hebben, soo wierden in te- gendeel hetselve te meer brandende om diegelijke barbaarsche acti�n uijt te voeren, doende bet haar noch leet dat tot Abkoude noch eenige huijsen onbeschadigt gebleven waren warom sij op den 30 Novermber, evenals Voorheen het dorp mede wilde ver- rassen en het overige dat er was blijven staan, mede door het vuur doen verteren, dat haar sodanig mislukte, dat sij in plaas van gevangenen mede te slepen, veele van de hare wierden gevangen door het garnisoen dat op bet slod lagh, want dat



		15 garnisoen was tussen beijde versterckt, doende een uijtval het- welke van een goet gevolg was, waardoor het garnisoen op den vijand seer verbittert was wegens de voorgaande gruweldaden, soeckende gelegenthijt om dese moortbranders haren handel betaalt te zetten, welke haar ook ten deele gelukte want ter- wijl de ordinaire treckschuijten op ene tijt van Amsterdam op Utrecht voeren soo heen als weder, sette sig eenige waaghal- sen uijt het garnisoen van 't slod in de treksohuijt, waarme sij in alle stilihijt tot Breukelen komende 19 Francen in een kroeg sittende, op 't lijf vielen en met eenige buijt gevankelijk op het slod brag'hten. WESTBROEK. Soo genaampt omdat het ten westen van Utrecht is gelegen in tegenstelling van Oostbroek aan de andere sij de der stad Utrecht gelegen, daar de France ook meester waren. Het Ne- derlands krijgsvolk had reeds door klijne vaartuigen en andere schuijtgens met klijne veltstuksgens beplant een toaht gewaagt en die bij Breukelen opgeworpen schans onbuijkbaar gescho- ten, hen naderhand te lande begeven en aldaar noch eenige I-'rance werken vernielt, doch het was niet geschiet, sonder schade te hebben geleden aan haar volk, waarvan verschijde gequest naar Amsteldam wierden gebraght oock bleef een constapel, door het springen van het geschut. Kort hierna sijn omtrent 100 man in chaloepen en roeijschuiten in Niwersluijs afgevaren, nemende hun wegh achter Breukeilen en Westbroek, alwaar de France verschijde borstweringen had- den opgeworpen, en de Hollanders een slapende schildwacht aantroffen, dewelke maar van 't leven berooft wordende, son- der eenig gerught of alarm omtrent 90 man van de vijand aan- vielen, die sij ook meest aMen in 't gras deden bijten en sig met goede buijt en plundering weder na hun post, de Niwersluijs, begaven nalatende 5 dooden en 2 gequesten. BREUKELEN. Een seer vermakelijk dorp aan de Veght gelegen tusschen Niwersluijs en Maarsen, 't welk alsmede in de handen der Fran- cen was gvallen, als behorende onder 't Sticht. Hier hebben de France haar vastgemaakt met schansen, met canon en een sterck garnisoen bezet. � ^ . . ■ ;



		16 De inwoonders van de dorpen langs de Vecht hadden bijna een rond jaar geplaagt geweest van den francen met een sware inquartiering, schattingen, contributie, en gestadige verande- ring van volk door het heen en weer trecken der partijen, ge- stadig geplaagt geweest en tot het gebeente toe uijtgemergelt, want de Francen in tegenweer van de staatse sterckte op de Niwersluijs, nog te Breukelen versterckende, wierpen twee schansen, de eene aan de Oostsijde en de andere aan de West- sijde aan de Veoht op, waartoe sij de boeren uijt Gooiland en Amersfoort presten, die sij niet alleen des daags met slagen en gewelt aan 't werk dreven, maar ook des naghs als krijgsgevan- genen in de kerk tot Breukelen opslooten, omdat sij anders ge- dwongen arbijt niet souden weghlopen. Deze arbijders den gan- schen dagh moede en mat gewerckt en des avons kout en nat sonder eenig vuur bij malkander opgesloten vindende, staken de stoelen en banken van de kerk en al wat sij konden vinden in debrant, om sig uijt noot te verwarmen; waarna de Francen, in en om dit dorp Breukelen in forme van een legerplaas hun tenlien opgeslagen en daartoe wel omtrent de 100 huijsen af- braken, verbranden en ru�neerden, ondertussen noch dat die arme inwoonders hun van alle nodruft moesten verzorgen, ook hooij en haver voor hun paarden, daar en boven wierden sij noch van hun vee: koeijen en paarden, koorn en eijndelijk van alles berooft, want nawelijks was de eene stropende partij weggegaan of daar quam al wederom een andere, want deze roofvogels waren gestadig op de been, daar sij dagte, dat iets was, wierd door haar weggehaalt soodat de dorpelingen of de huijsman hier omtrent nawelijks broet hadden. Eer dat sijn Hoo'ghijt de post aan de Niwersluijs had betrocken soo wierden op de heerenhuijsen hier omtrent maar 50 of 60 man gelegt, maar sedert 'hervatten van deze post, soo waren der veele honderden op die huijsen gekomen en wanneer nu eenige van dese sware garnisoenen des naghts eenen exploot, hetzij om te branden, rooven en plunderen of iets anders wil- den ondernemen; soo quameti de partijen des avons uijl Utrecht de welcke door den arsmoordbrander Luxenburg igesonden sijnde, de andere in dese gruwelen wel dapper bijsprongen, zijn- de door den bant vol vruegde als zij een schelmstuk soude on- dernemen en soo haast als eenig inwoonder van Breukelen sig in 't minste tegens sulk geweld wolde tegenstellen, jaa alleen



		17 maar om haar leven en eijge goederen te beschermen, wierden dezulke aanstons maar onder de voet geschoten of seer ellen- dig geslagen, dat het ermarmelijk was om te aanschouwen, in- dier voegen dat de meeste ingesetenen om hun leven te sal- veren en dat in een wat sagter elend te verslijten, alles verlieten en vlugten van daar. Naschrift. De schrijver heeft een begin gemaakt met 't kasteel Zuylen, doch Is daar niet mede voortgegaan, er staat alleen iets omtrent de ligging, wat geen zin heeft hier te verm&lden.