OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

DRUKKERIJ H. J. SMITS
OUDE GRACHT 231 � UTRECHT

Dr Mr J. W. Verburgt, Wassenaar, Oud-Voorzitter.
J. D. Bastert, Breukelen, Oud-Penningmeestcr.

Ms Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello,

Loenen a. d. Vecht, Voorzitter.
Jhr. P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68,

Rotterdam O., wnd. Secretaris. ,

G. J. Weyland Jr, Loenen a/d Vecht, Bibliothecaris ) ^^ ^^ ^

en Wnd. Penningmeester.
Mgr A. E. Rientjes, Maarssen.
Dr Mr J. W. Verburgt, Wassenaar.
J. D. Bastert, Breukelen.

A. H, Doude van Troostwijk, Notaris, Breukelen.

Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht.

F. D. Sprenger, Vreeland.

G. Adriaans, Amersfoort.
Pastoor J. M. J. Waterkamp, Abcoude.

Redactie Jaarboekje:

Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a.d. Vecht.
Mgr A. E. Rientjes, Maarssen.
Jhr. P. H. A. Martini Buys.

Carmiggelt, Mej. J. W.

Gortel, Dr J. H. van

Heuven, Mej. M. H. van

Quarles van Ufford, Jhr Mr

L. A.
Roest, J. van der
Speet, Th.

Timmer, Notaris Ph. W.
Trouw, J.
Veltman-v. Cruyssen, Mevr.

A. G.
Vis-V�lker, Mevr. C. A. L. M.
Waterkamp, Pastoor J M. J.

Amersfoort:
Adriaans, G
Chijs, Mej. N. van der
�Flehite" Oudh. Vereen.
Vor der Hake, J. J. G.

Achterbergh Jr, J. W. N. van

Bussy, Mr A. Ie Cosquino de

Colenbrander-Overhoff,

Mevr. M.
Duyvensz, Fr.
Jantzen, F.Gzn., Ferd. B.
Kater, P. A.

Koninklijk Oudheidkundig

Genootschap
Lange, Allert de, C. V.
Leuven, W. van
Niekerk, W.
Pos, Mej. A.G.

Doude van Troostwijk, L. W.
�Vondel", Uitg. Mij. Joost

van den N.V.
Weerdenburg, Ab. van

Harinxma thoe Slooten, B. A.
Ph. Baron van

Fortuyn Harreman, A.

Arnhem:
Koekoek, Mej. G.

Canter Cremers, Mr J. J. .
Grevenstuk, Prof. Dr A.
Lee, Mej. E. van der
Walbeek, J. H. van
Zee, Ds G. van der

Doude van Troostwijk, D. W.

Jhr. Dr L. M. van Holthe
tot Echten.

Dloemendaal:
Koomans, Drs W. H.

Den Bommel:
Kooy, Ds A. v. d.

Breukelen:
Baas, J.
Becker, W. A.
Beek-Janszen, Mevr. Ds E. C.

ter
�Beth San", Directie Ver.
Bianciii-W�stenhoff, Mevr.

Bijleveld, Th. Tli. M. H.
Colenbrander-Hoekstra,

Mevr. A. H.
Colenbrander, H. Th.
Dop, H. R. van
Freytag, F. J. de
Gentis-Vermij, Mevr. de

Wed. A. S. S.
Ginkel, Mr H. C. L. van
Goeman Borgesius, Mevr. Th.
Grift, A. van der
Haars, Mej. Mr E. A.
Hoogendoorn, C.
Horst, A. van der
Jong, J. de
Kasteleyn, J.
Klap, C. P.
Kroon, H.

Leisink, Pastoor J. B.
Matthes-Varossieau, Mevr.

C. W.
Matthes-de Rooy, Mevr. C. H.
Molenkamp, J.
Oebele Bosma-Bouman,

Mevr. L. M. C.
Paulus-Wempe, Mevr. E. M.
Postma, Dr E. B. J.
Pot, J.
Remijnse, Prof. Dr J. G.

Troostwijk, A. H. Doude van,

Notaris.
Vermeulen, J. Th.
Verwijs Kramer, Mevr. A. J.
Vis-Honig, Mevr. A.
Vis Sr., Gerbrand
Vlug, H. M.
Vries, J. G. J. de
Vries-Verbruggen, Mevr. C.

F. W. de
Vulpen Jr., W. van
Wijk, Mevr. Mr A. C. van

Breukelerveen (post Tien-
hoven).
Graaf Wzn., E. de
Homan van der Heide, J.
Pittet-van Linge, Mevr. J. C.

Ahrend-v. Gemand, Mevr. M.

liampsins van den Velden,
Jhr J. K.

Driebergen:
Beaufort, Jhr P. P. de
Clifford Koek van Breugel,

Jhr. Mr Dr J. R.
Prein, Prof. J. A. M.

Eindhoven:
Bemmel, A. A. van

Epe (Gld.):
Verburgt, Dr Mr J. W

Giessendam:
Sluijs, P. van der

Bergh, Th. P. van den

Schimmelpenninck, G. Graaf

Bureau van de Rijksdienst

V. d. Monumentenzorg
Cornet, J. W. G.
Middelberg, Mr G. A. A.
Velsen-Metzelaar, Mevr. W.

Schoemaker, Pastoor F. J.

Haarlem:
Emmeriks, L.

Heelsum:
Ansoul, G.

Notten, Mej. W. L. van

Kockengen:
Jongeneel, J. C.

Krommenie:
Walbeek, P. van

Boetzelaer, R. W. C. Baron

van
Leonhardt, G J. G.

Loenen a.d. Vecht:

Beusekom-van Foreest, Mevr.

de Wed. Mr F. C.
Blankenberg, B. H.
Blok Jr., J. W.
Breman, A. J.
Erdmann, Mr R. H.
Hofwegen, G. van
Horring, Mej. L. Z.
Joncheere-van Dijk, Mevr.

C. H. de
Kampen, J. W. van
Kappeyne van de Coppello,

Mr Dr N. J. C. M.
Kappeyne van de Coppello-

van Panhuys, Mevr. Th. E.

C. M.
Kappeyne van de Coppello-

Wijgers. Mevr. E. J.
Kempen, Nots, J. M. C. van
Lamme, J. G.
Linde, Dr S. van der
Sandtmann, Mevr. E, F. A.
Snijder, M.
Sondaar, L. H.
Tervooren, H. A. P. M.
Weyland, Jr, G. J.

Loenersloot:
Kalff Azn., G.

Nagell-Martini Buys, Bar.esse
M. F. M. V.

Doude van Troostwijk,

Mr J. H. M. A.
Freese, J. P.
Loeff, Ir J.

Swinderen, Jlir Q. J. van
Voogsgeerd, W. J.
Vunderink, Mr J. L.
Wieringen, Dr C. W. van

Thomassen a Thuessink van

der Hoop van Slochteren,

Droogenbroek, H. J. van

Groot- de Vries, Mevr.

P. C. de
Heul, G. de
Hoekstra, Dr Sj.
Kroon, G.
Mol, B. C. J. de
Remijnse, M.
Rientjes, Mgr A. E.
Ruiter, H. J. de
Rijsterborgh, C. J.
Sandick, J. W. W. A. G. van
Schaik, Mr Dr Th. E. E. van
Schipper, A. P.
Servaas, J. N.
Vader, Nots. H. P.
Verkuil, M.
Wymstra, W.

Huydecoper van Maarsseveen,

Jhr. J.
Rijn, J. G. van

Maartensdijk (U.):
Steyling-Grevenstuk,

Mevr. A.
Steyling, Dr W. J.

Oudenniel, C. G. van
Verburgt, Dr G.

Wentink-Boon, Mevr. G.

Nederhorst den Berg:
Krol, J. J. F.
Pos-Kofoed, Mevr. C. A.
Voorn, G. A. van der

Nieuwersluis:
Beelaerts van Blokland-

Jessurum, Mevr. Mr B. R. J.
Blijdenstein-Cruys, Mevr.

C. E. B.
Doude van Troostwijk,

Mr W. I.
Schmal Jr., J. P.
Slik-Scharf, Mevr. B. van der

Nigtevecht:
Hennipman, C.
Wees, G. A. van

Nijmegen:
Lindenhout, H. J. van 't

Oosterheek:
Beusekom, Mr E. van

Vries-van der Lee, Mevr.

A. de
Warnaars, H. B. �/.
Witzel, B.

Rilland-Bath:
Spaan, D. C.

Meijer, A. F. van Goelst

Bibliotheek en Leeszalen der

Gem. Rotterdam
Martini Buys, Jhr P. H. A.

Rijswijk (Z.-H).:
Geertzema, W. H.
Mont�, Mevr. A.

Bentinck, Mr S. P. Baron

Soesterherg:
Haselen. Mr J. van

Adels-Vermeulen, Mevr. M.
Biegelaar Jr, J. B. P.
Bogaard, P. H.
Burg, Plebaan J. van der
Hagenouw, J. G.
Historisch Genootschap
Lip-Kibbeling, Mevr. J. v. d.
Mesdag-Spier, Mevr. M. T.
�Oud-Utrecht", Ver.
Provinciale Bibliotheek
Ridder, Mevr. A. Ph.
Ruwers-Becker, Mevr. E. W.
Smits, H. J.
Soeten, H. J. de
Tange-van Keeken, Mevr.

Wed. Dr H. M. van
Th�onville, F. W. G.
Tombe, Mr J. H. des
Ven, Dr A. J. van de
Verburgt, Dr P. J. G.
Vor der Hake, J.
Vuurst de Vries, Dr H.

van der
Wilbrenninck, J. C.
Woerden, A. W. F. C. van

Boetzelaer, V L. Baron van

Vinkeveen:
Vries, J. de

Cleyn Brem, R. M. J. de

Wageningen:
Kniphorst's Boekhandel

Wassenaar:
Honders, Dr H. J.
Wieder Jr., F. C.

Weesp:
Breijer, K.
Dockum, W. A. van
Lindeboom, G.

Weesperkarspel:
Klaveren, H. W. van

Wijk hij Duurstede:
Dijkman-Schoenmaker,

Mevr. G. J. E.
Thieme Sr., Mej. A. C.

Cool, A. G., Notaris.

Zeist:
Lantsheer, J. A.

Op 17 Juni 1952 had in Hotel �Het Statewapen" te Breukelen
de jaarvergadering plaats. Aanwezig waren volgens de presentie-
lijst 24 leden.

De notulen van de vorige vergadering en het Jaarverslag
werden door de secretaresse voorgelezen en onveranderd goed-
gekeurd. Daarna werd door de wnd. penningmeester het finan-
ci�le verslag uitgebracht. Mevrouw Veltmann verklaarde namens
de commissie voor het nazien der rekening van de penning-
meester, dat de boeken in orde waren bevonden en bracht des-
wege hulde aan de penningmeester.

Vervolgens kwam het bestuursvoorstel tot verhoging van de
contributie tot � 4.� per jaar aan de orde, welk voorstel met
algemene stemmen werd aangenomen.

Bij de bespreking over de plaats, waar het 40-jarig bestaan
van het Genootschap zou worden gevierd, werden onder meer
genoemd: De Hoge Veluwe, Arnhem, Wijk bij Duurstede en
Brugge. Bij de stemming verkregen de laatste twee steden even-
veel stemmen, waarop de voorzitter voorstelde vast te stellen,
dat ditmaal naar Wijk bij Duurstede zou worden gegaan en
volgend jaar Brugge te bezoeken. Aldus werd besloten. De
excursie-commissie werd als volgt samengesteld: De voorzitter,
de secretaresse en de heren Adriaans, Bastert en Martini Buys,
terwijl als datum werd vastgesteld 29 Juli 1952.

De heer Trouw verzocht in het volgende Jaarboekje weer een
verslag van de Vechtcommissie en Niftarlake-literatuur te willen
opnemen.

De voorzitter deelde mee, dat het dringend nodig is een actie
te beginnen om de schone buitenplaatsen aan de Vecht te be-
houden voor gezinsbewoning. Ook de korenmolen te Loenen
aan de Vecht kwam ter sprake.

De bijdrage aan de Commissie voor de Vecht en het Oostelijk-
en Westelijk plassengebied werd vastgesteld op � 25.�.

Ten slotte klaagde de heer Trouw over de vele woon- en werk-
schepen, die het landschap ontsieren.

Tot zover het verslag over de vorige jaarvergadering.

Op 24 Juni 1952 overleed nog vrij onverwacht onze zeer ge-
waardeerde secretaresse Mejuffrouw W. F. Grevenstuk. Haar
verdiensten voor ons genootschap werden in het jaarboekje her-
dacht. Het bestuur was bij haar begrafenis vertegenwoordigd.

Op 29 Juli had de excursie naar de plaatsen Wijk bij Duur-
stede en Rhenen plaats, waarvan U het verslag van de hand van
de heer Adriaans in het Jaarboekje hebt kunnen lezen. Aan de
koffiemaaltijd in Hotel Pabst te Doorn werd door de Voor-
zitter en andere leden gesproken naar aanleiding van ons
40-jarig bestaan. Getuige de stemming, die er op deze excursie
heerste, kan zij zeer geslaagd worden genoemd.

Door het overlijden van onze secretaresse zeer kort na de vorige
ledenvergadering werden de secretariaatswerkzaamheden ver-
traagd en verscheen het Jaarboekje veel later, dan het bestuur
zich had voorgesteld. De klacht, dat de leden-schrijvers hun bij-
dragen veel te laat inzenden, kan helaas ook nu weer worden
herhaald.

In de bestuursvergadering van 20 December werd het be-
stuurslid de heer Martini Buys bereid gevonden tijdelijk het
secretariaat waar te nemen, totdat een geschikte opvolger zal
zijn gevonden.

Gedurende het verslagjaar bleef het ledenaantal vrij constant;
aan het einde 274 tegen 273 aan het begin. Na het verslagjaar is
bet ledental, zoals te verwachten was, door de contributiever-
hoging teruggelopen. Laat ons dit een aansporing zijn met her-
nieuwde ijver aan de bloei van ons Genootschap verder te
werken.

De tand. secretaris:

MARTINI BUYS.
Loenen aan de Vecht, 17 Juli 1953.

STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN BOEKJAAR 1952.

Batig saldo.......... � 438.53

Contributies.......... � 740.65

Extra bijdragen........ � 140.�

Verkochte jaarboekjes . . . . ,, 148.50

Excursie (voordelig saldo) . . ,, 31.07

Totale kosten jaarboekje .

zaalhuur, druk- en incasso-

kosten, porti enz.......

Bijdrage Commissie voor de

Vecht en het O. en W. Piassen-

Batig saldo..........

De Penningmeester:

Op Zaterdag 6 Juni verzamelden zich een achttiental leden
wederom voor het reisbureau Hagenouw, om zich, voorzien van
koffertjes en tassen, te begeven naar een landstreek, waar de
leden van ,,Niftarlake" nog nooit een bezoek hadden gebracht.
Het was jammer, dat wij ditmaal verschillende vertrouwde
figuren onder de deelnemers misten.

De tocht, die van het begin tot het einde door mooi weer werd
begunstigd, leidde eerst naar Rotterdam, waar nog twee deel-
nemers werden opgenomen. Het expressieve nieuwe beeld van
Ossip Zadkine herinnerde er met zijn wanhoopskreet aan hoe
deze stad in Mei 1940 van bijna al zijn monumenten werd be-
roofd. Vanuit de autobus was goed te zien hoe ver de weder-
opbouw al weer was gevorderd.

Na door de Maastunnel te zijn gegaan werden in een snel
tempo de brug bij Dordrecht en die over het Hollands Diep ge-
passeerd. Ook het nemen van de grens heeft slechts een korte
tijd in beslag genomen. Onwillekeurig wordt de tijd bekort door
nieuwe beelden en indrukken, die men ontvangt, wanneer de
eigen streek voor een andere wordt verwisseld. Het was juist
de tijd, waarin de rhodondendrons, die in Zuid-West-Brabant zo
talrijk zijn, de wegen en bossen met hun kleuren opvrolijkten.

Het enige, wat vermelding verdient in de streek voor en na
Antwerpen is de kathedraal, die het silhouet van deze stad zo
mooi beheerst. We denken dan de storende wolkenkrabber
maar weg.

Met de tijd was zo ruim rekening gehouden, dat het mogelijk
was de grote weg naar rechts af te slaan en een kort bezoek
te brengen aan St. Niklaas, het industri�le middelpunt van het
land van Waas. Weinig steden kunnen zich beroemen op zulk
een groot marktplein, dat ons een ruim uitzicht bood, terwijl wij
in een caf� een kopje koffie dronken. Recht tegenover ons werd

het oog getroffen door drie mooie Renaissance-gevels; overigens
bezit het marktplein geen merkwaardigheden. Wij waren te
vroeg in het jaargetijde om op onze verdere tocht in de nabij-
heid van Gent te kunnen genieten van de bloemkwekerijen.

Bij de blijde inkomste in Gent werd abusievelijk een verkeer-
de weg gereden, v/aardoor wij terecht kwamen op het St. Pieters-
plein; gelukkig maar, want het is een van de bekoorlijke stille
pleinen van Gent. Aan de Oostzijde staat de St. Pieters abdij met
daarnaast de in de 17e eeuw gebouwde St. Pieterskerk.

Spoedig werd de weg naar het centrum der stad gevonden
en het duurde niet lang of op de Graslei kon worden gestopt om
de leider van die middag, de heer Adalbart van der Walle,
directeur van het Museum van Sierkunst te begroeten.

Intussen was er volop de gelegenheid de zeldzaam mooie
gevels van de Graslei te bewonderen. Onder deze gildehuizen
zien wij ook de uit omstreeks 1200 dagtekenende gevel van het
koornstapelhuis.

De heer Van der Walle leidde het gezelschap naar de Koorn-
markt, waar schuin tegenover de St. Niklaaskerk in restaurant
Venise werd genoenmaald. De maaltijd duurde wel wat lang,
zodat het gezelschap zich na afloop snel op weg moest begeven,
om het programma, dat de heer Van der Walle zich voorgesteld
had ons te laten zien, te kunnen afwerken.

Eerst ging de middagtocht langs de Hal met Belfort naar de
St. Baafskerk. In een Noordelijke koor kapel werd het bekende
schilderij van Peter Paul Rubens (1577�1640) bezichtigd, voor-
stellende de bekering en inkleding door bisschop Amandus van
de heilige Bavo. ') De heer Van der Walle beschouwde dit schil-
derij als een welkome inleiding tot het bezoek aan het Lam
Gods van de gebroeders Van Eijck. Beide schilders. Van Eijck
zowel als Rubens, zijn hoogtepunten in de ontwikkeling van de
Vlaamse kunst; hoogtepunten, die samenvallen met jaren van
welvaart tot in de 17de eeuw, want na de Munsterse vrede (1648)
werd Vlaanderen pas goed door Holland van de zee afgesloten.
Deze afsluiting en de langzame en geleidelijke ontwikkeling
sedert de tweede helft der achttiende eeuw, zijn er de oorzaak

') De heilige Bavo leefde in de zevende eeuw in Gent, alwaar zijn
stoffelijke resten zijn bijgezet. De uitgebreide handel tussen Gent en
Haarlem was er de oorzaak van dat na Gent ook Haarlem hem tot
patroon verkoos.

van dat de Vlaamse steden zoveel stedeschoon uit vroeger dagen
hebben kunnen bewaren, totdat de algemene belangstelling en
bewondering het behoud ervan heeft verzekerd.

Rubens schildert ons in zijn bekering van Bavo een drama-
tisch en dynamisch gebeuren, waarbij niet alleen door de kleu-
ren en schaduwen, maar ook door de compositie bestaande uit
diagonalen onze aandacht geheel op het wonder van de bekerings-
daad wordt gevestigd. Bij de gebroeders Van Eijck is de hande-
ling van het Lam Gods, dat aan de engelen bloed geeft, verstild
tot een groots schouwspel van aanbidding, waarbij de figuren
in felle kleuren tot in de kleinste bijzonderheden zijn uitgewerkt.

Met de heilige Amandus zitten we midden in de oudste ge-
schiedenis van Gent. De naam Gent komt vermoedelijk van
�Monding" n.1. die van de Leie in de Schelde. De heilige Aman-
dus stichtte er de Baafsabdij en de Pietersabdij. Nadat de Noor-
mannen deze streek voorgoed hadden verlaten, vestigde ook de
graaf van Vlaanderen zich te Gent, door aan de Leie een castrum
te bouwen, waaruit het latere Gravensteen is ontstaan. In de
schaduw van de genoemde abdijen en het castrum ontwikkelde
zich de nederzetting (�portus") van koop- en ambachtslieden in
de twaalfde eeuw. Reeds spoedig blijkt de stadsgeschiedenis een
autonome sociale en politieke ontwikkeling te hebben, die ons
aan de onrustige historie van Utrecht in de Noordelijke Neder-
landen doet denken.

Een beschrijving van het Lam Gods, dat door de engelen Zijn
Bloed in een kelk laat opvangen, zullen wij niet geven, omdat
de schoonheid van dit altaarstuk alleen ,,gezien" kan worden.
Wel willen we nog vermelden, dat we op de achtergrond de
Domtoren van Utrecht zagen en dat ons opnieuw trof de mee-
dogenloze scherpte waarmede de Van Eijcken het wel zeer on-
sympathieke gezicht van de donator Jodocus Vijdt hebben waar-
genomen. Door een dienst op het koor konden we helaas de kerk
niet uitvoerig bezichtigen.

Na dit hoogtepunt van onze tocht reden we langs het Gerard
de Duivelsteen (± 1245) naar het Bijloke-museum, dat wegens
werkzaamheden was gesloten. De bezichtiging van de fraaie
laatgotische gevel van het vroegere refter met zijn fijne trace-
ringen vergoedde deze teleurstelling.

Vervolgens leidde de heer Van der Walle ons langs de kleurige
groente- en vruchtenmarkt naar het Gravensteen, de grafelijke

burcht, die door zijn strategische ligging de stad tot in de der-
tiende eeuw zal hebben beschermd en beheerst. Aangenomen
mag worden, dat het oude castrum door de eerste graven van
Vlaanderen in de tiende eeuw is gesticht, waarvan hier en daar
nog resten over zijn. In 1180 is het, blijkens een inschrift boven
de ingangspoort aanzienlijk uitgebreid en verder versterkt, zodat
het toen ongeveer de vorm verkreeg, die het nu nog heeft.

We bezichtigden er onder de deskundige leiding van de heer
Van der Walle, die zelf van het Steen een uitvoerige studie
maakt, de vermoedelijke vroegere kapel boven de ingang,
de weergangen, de vroegere verblijven, waarin nu een mu-
seum is gevestigd, en na een wenteltrap te hebben bestegen,
werd algemeen genoten van het schitterende uitzicht, dat men
van het platte dak met zijn hoektorenjes heeft op de stad met zijn
vele torens. Na beneden ook de romaanse paardenstallen nog
te hebben bekeken, begaven wij ons naar het Museum van Sier-
kunsten, waarvan onze leider directeur is en waar hij ons toe-
stond onze dorst te lessen en van de lange tocht door de stad
uit te rusten. Intussen kon het museum worden bekeken en
kregen wij een indruk van de 17e en 18e eeuwse binnenhuis-
kunst in Vlaanderen en daarbuiten. Het gebouw werd in 1752
gesticht door De Coninck.

Het doel, dat het museum zich stelt volgens de door het stads-
bestuur uitgegeven gids, n.1. het leveren van modellen voor
technici, doet ons wel sterk verouderd aan. De voorzitter heeft
de heer Van der Walle onze welgemeende dank overgebracht
voor de zeer belangwekkende middag, die hij ons heeft bezorgd,
zonder dat enige moeite hem te veel was.

Na dit afscheid ging het in snelle vaart naar Brugge, waar men
ons in Hotel Van Eijck aan het diner verwachtte.

Verschillende leden hebben laat in de avond nog een blik ge-
worpen op de feestelijke verlichting van allerlei typische en
schilderachtige hoekjes, waaraan Brugge zo rijk is.

In onze grote moderne steden, die niet meer die sterke over-
gang van stad op platteland hebben, zoals wij dat nog op oude
profielgezichten van steden kunnen zien, missen wij het gevoel
van bescherming, dat vroeger de poorters achter de wallen en
muren hebben gehad, wanneer zij door klokgelui, dat over de
gehele stad weerklonk van tijd of gevaar op de hoogte werden
gebracht.

Deze gedachten hielden mij bezig toen de zware klokken van
de Halletoren regelmatig hun tonen in de Zilverstraat lieten
wegsterven. Mijn fantasie werd verder opgewekt door het uit-
zicht van uit mijn hotelkamer op een prachtige achtergevel van
een winkel aan de Steenstraat. Gelukkig was deze achtergevel
nog niet gerestaureerd, anders had hij misschien ook al een zo-
danige opknapbeurt gekregen, waarmee ontelbare gevels van
Brugge hun kil en d�corachtig aanzien verworven hebben.

Des Zondagochtends na het ontbijt leidde de tocht eerst naar
de stille binnenhof van de Halle, die aan de korte zijden een
mooie Renaissance zuilengalerij bezit. De Halle is het symbool
van de handelsmacht, die Brugge in de Middeleeuwen heeft be-
zeten. Oorspronkelijk van hout gebouwd, werd in de tweede helft
der dertiende eeuw met de bouw van de huidige Halle en Ha'le-
toren begonnen. In 1482 werd de achthoekige bovenbouw van de
toren voltooid. Zij heeft in vroeger tijden nog een vrij hoge spits
gehad.

Op de markt staan de standbeelden van Breydel en De
Coninck, de helden van de Gulden Sporenslag (1302), waarbij
het Vlaamse volk met goed gevolg de opdringende Franse in-
vloed weerstond.

Door de Breydelstraat bereikten we de burgplaats. Hier was
het middelpunt van de grafelijke burcht, waarvan Boudewijn II
van Vlaanderen vermoedelijk de stichter is geweest in de negen-
de eeuw en waar omheen de stad zich in de volgende eeuwen
heeft ontwikkeld.

In de zuidelijke hoek van de Burg bevindt zich de Basiliek van
het heilig Bloed, bestaande uit twee boven elkaar gelegen ka-
pellen. De onderste is nog geheel in Romaanse stijl (i 1150),
terwijl de bovenkapel, die wij langs een met medaillons en wa-
penschilden versierd portaal en draaitrap, bereikten, in geheel
gotische stijl gebouwd is.

De bovenkapel is die van het heilig Bloed, zo genoemd van-
wege het heilig Bloed, dat in een kunstig bewerkte �Rijve" be-
waard wordt. ^) Deze rijve werd in 1617 door de Brugse goud-
smid Jan Crabbe gemaakt en wordt thans bewaard in het zich
naast de kapel bevindende museum, waar ook nog verschillen-
de schilderijen zijn te zien. Naast de kapel van het heilig Bloed

1) D3 .reliek van het heilig Bloed werd in 1149 door Dirk van den
Elzas, graaf van Vlaanderen, uit het Heilige Land meegebracht.

bevindt zich het raadhuis met zijn prachtige helaas veel te sterk
herstelde gevel in Vlaamse laatgotische stijl, terwijl hiernaast
de belangrijke gevel van de Oude Griffie in vroegrenaissance
stijl (1537) werd ontworpen.

Hieraan grenst het gerechtshof, dat met zijn van 1722�1727 ge-
bouwde gevel een heel wat soberder indruk maakt dan de naast-
gelegen weelderige oudere gevels. Het werd grotendeels ge-
bouwd op de plaats van het paleis van het Vrije, dat weer werd
voorafgegaan door het oude Kasteel, waar door de graven van
Vlaanderen werd hof gehouden.

Over het binnenhof bereikten we door de moderne rechtszaal
de oude rechtszaal, nu museum, van het Vrije, welke over het
water uitziet op de Steenhouwersdijk. De zaal is beroemd om
zijn zeer rijk in hoogrelief uitgevoerde gebeeldhouwde schouw
in vroeg-renaissance stijl (1529�31). Het midden wordt ingeno-
men door het beeld van Karel V, geflankeerd door de medail-
lons met de borstbeelden van zijn ouders, Philips de Schone en
Johanna de Waanzinnige. Ter weerszijden van het uitstekende
middengedeelte bevinden zich de vier grootouders van den
keizer. ') In sappig Vlaams werd door de zaalwachter de geschie-
denis van Suzanna en de ouderlingen verteld, die in albast is
gebeeldhouwd in de vier vakken, waarin het fries van de schoor-
steenkap is verdeeld. De gehele schouw is bovendien overvloedig
met wapens en ornamenten versierd. De zaal is verder nog aan-
gekleed met wandtapijten, vorstenportretten en andere schilde-
rijen.

De wandeling werd voortgezet door de Blinde Ezelstraat naast
de Oude Griffie naar de Groene Rei. Hier toonde Brugge zijn
grootheid in het kleine; want behalve allerlei grote kunst-
werken, welke de stad rijk is, wordt de bekoorlijkheid van
Brugge in het bijzonder gevormd door de schilderachtige straten
en reien, de stemmige pleinen en de vele kleine naamloze kunst-
werken, die meer tot de volkskunst moeten worden gerekend.
Zo zagen we op verschillende hoeken van straten kleine devotie-
beeldjes onder een baldakijntje of in een nis. Zij doen het in
hun eenvoud zo goed tegen de ranke gevels met hun fijne profile-
ringen en spreken ook nu de voorbijganger nog aan. Dit ver-

') Van vaderszijde: Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bour-
goundi�; van moederszijde: Ferdinand van Arragon en Isabella van
Castili�.

trouwde beeld van Brugge roept bij de vreemdeling een zekere
weemoed op naar vroegere tijden, al wordt het verleden door de
moderne mens wel eens te veel of verkeerd ge�dealiseerd.

Op de Groene Rei bestegen wij een kleine stoep; wij traden
binnen en werden verrast door een eenvoudig altaar van be-
scheiden afmetingen in barokstijl, dat in zijn opschrift vertelde,
dat wij ons bevonden in het ,,Godtshuys opgerecht ende gefun-
deert door Frangois van Beversluys met Magdalena van West-
veldt, syn Huysvrouwe, Anno 1708".

Die dag stond het kleine gezelschap geheel onder de leiding
van de voorzitter, die, gewapend met een gids, ons overal waar
dat nodig was met tekst en uitleg diende.

Inmiddels hadden wij, gaande langs de Vismarkt, over de
huidenvettersplaats, waar nu nog het ,,Ambagtshuys der Huy-
denvetters" staat, het Stedelijk Museum bereikt. Het museum
ontleent zijn bijzondere betekenis aan de vroege Vlaamse mees-
ters, waarvan zich prachtige panelen in de eerste zaaltjes be-
vinden. Wij vermelden hiervan alleen: ,,Van Eijck, vertegen-
woordigd door zijn ,,Madonna met de Kanunnik Van der Paele";
terwijl Hans Memling aanwezig is met zijn ,,Christoffel, het
Christuskind dragende". En zo vervolgende zouden wij alleen
nog de namen van de schilders Rogier van der Weyden, Hugo
van der Goes, Gerard David, Jan Provoost en Jeroen Bosch willen
noemen. De rij der grote schilders kunnen wij in dit museum be-
sluiten met Pieter Pourbus en Lanceloot Blondeel.

Na dit bezoek werd naar de onze Lieve Vrouwekerk gewan-
deld. De bezoekuren waren echter zodanig, dat het in verband
met de dagindeling beter leek het noenmaal vervroegd in Hotel
Van Eijck te nemen. Aldus werd gedaan en het werd ons galge-
maal in Belgi�. Het gezelschap begaf zich hierna naar de Burg-
plaats, dichtbij het standbeeld van Jan van Eijck, waar het uit-
gangspunt voor de middagtocht was. Het eerste doel was het Sint
Janshospitaal, een kostelijk complex van oude gebouwen, gele-
gen langs het water van de Reye en tegenover de Onze Lieve
Vrouwekerk, v/aarvan de geschiedenis teruggaat tot in de twaalf-
de eeuw. Deze gebouwen behoren nog geheel tot het hospitaal,
al heeft men er in de moderne tijd een nieuw ziekenhuis naast
gezet. De oude kapittelzaal is herschapen in een museum, waar
verschillende onovertroffen werken van Hans Memling zijn te
zien. Laten wij slechts twee van zijn meest belangrijke kunst-

werken vermelden. Eerst het mystieke huwelijk van de heilige
Catharina; het grote drieluik, dat in 1479 werd voltooid. In het
midden der zaal bevindt zich de Rijve van Sinte Ursula, welke
in de zes zijpaneeltjs de geschiedenis van Ursala en de elf dui-
zend maagden verhaalt. Vanaf het binnenhof van het hospitaal
hadden wij een prachtig gezicht op Onze Lieve Vrouwekerk.

Met de autobus begaven we ons vervolgens naar het Katalijne-
vest, van waar de wandeling naar het Begijnenhof een aanvang
nam. Langs het stille Minnewater gaande zagen wij al van verre
het oude sashuis, dat Maurits Sabbe tot een gedenkteken van
zijn eigen arbeid heeft gemaakt. Welk een groot verschil met
vroeger, als we bedenken, dat het Minnewater in de Middel-
eeuwen de binnenhaven van Brugge was.

Over de Reye leidt een gemetselde boogbrug naar het begijn-
hof, voluit genaamd ,,Het prinselijk begijnhof ten wijngaerde".
De begijntjes waren druk bezig in de hof het pad met bloemen te
versieren, terwijl zij in de toegangspoort een altaar hadden op-
gericht; zij verwachtten er de komst van de processie, die wij
des ochtends op de Burgplaats hadden zien voorbijtrekken en
die ongetwijfeld een rondgang over het begijnhof zou komen
doen. De voornaamheid van het schilderachtige begijnhof wordt
nog verhoogd door de statige zwanen, die zich vanaf de toegangs-
brug door de bezoekers laten voederen; vroeger was het houden
van zwanen, de zwanendrift, een heerlijk recht; geen wonder dat
de Bruggenaren nog zo trots op hun zwanen zijn.

De wandeling terug leidde wederom langs het Minnewater.
Op het eerste gezicht doet de naam van dit water po�tischer aan
dan het verdient, want vermoed wordt dat deze afgeleid is van
gemeente- of meene-water.

De bus bracht het gezelschap weer naar de Onze Lieve Vrouwe-
kerk. In de vroege Middeleeuwen stond op die plaats al een kapel.
De kerk met de toren verkreeg in de dertiende eeuw in hoofd-
lijnen haar huidige vorm. In het zuidelijk dwarsschip bevindt
zich op een vrij groot altaar het prachtige wit-marmeren beeld
van Maria met het Christuskind. Het werd v��r 1509 door Michel
Angelo gemaakt en behoort tot de mooiste kunstwerken, die
Brugge nog sieren. In 1514 werd het aan de O.L. Vrouwkerk ge-
geven en het moet door zijn zuiver Italiaanse stijl toen wel een
hele omwenteling van de kunstopvattingen der Bruggenaren
hebben teweeggebracht. Immers een geheel andere geest ademt

nog het uit dezelfde tijd daterende grafmonument van Maria van
Bourgondi�, dat gegoten werd door de Brusselse zilversmid
Pieter de Beckere. De schoonheid van dit werk beseffen we pas
goed als we Maria's beeld vergelijken met dat van Karel de
Stoute, dat een zestigtal jaren later door Jacob Jonghelinck van
Antwerpen werd gegoten. In dit laatste beeld vermocht de gieter
alleen nog met vakmanschap een schamele poging tot een waar-
dige tegenhanger van Maria's beeld te bereiken. De Kapel,
waarin deze grafmonumenten staan, deed ons met de vele schil-
derijen aan een opslagruimte voor oude kunst denken, en wij
vragen ons af waarom deze monumenten, die veel ruimte nodig
hebben, niet meer op de plaats (het koor) staan, waarvoor zij
zijn ontworpen.') De kostbaarheid van het Lam Gods maakt
het ons helaas onmogelijk, wat dit kunstwerk betreft, dezelfde
klacht te uiten.

De kapellenkrans verder langslopende zagen wij aan de Noord-
zijde de fijnbewerkte laatgotische loge der heren van 'Gruut-
huuse, van waaruit zij de dienst op het koor konden gadeslaan.
Deze loge is bereikbaar vanuit het Hof der heren van Gruut-
huuse, wier devies ,,Plus est en vous" nog steeds de loge siert.



JAARBOEKJE VAN HET OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

	ir		IFTARLAKE"
	ir

				1953

		DRUKKERIJ H. J. SMITS OUDE GRACHT 231 � UTRECHT



		Eere-leden: Dr Mr J. W. Verburgt, Wassenaar, Oud-Voorzitter. J. D. Bastert, Breukelen, Oud-Penningmeestcr.

Bestuur: Ms Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a. d. Vecht, Voorzitter. Jhr. P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68, Rotterdam O., wnd. Secretaris. , G. J. Weyland Jr, Loenen a/d Vecht, Bibliothecaris ) ^^ ^^ ^ en Wnd. Penningmeester. Mgr A. E. Rientjes, Maarssen. Dr Mr J. W. Verburgt, Wassenaar. J. D. Bastert, Breukelen. J. Trouw, Abcoude. A. H, Doude van Troostwijk, Notaris, Breukelen. Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht. F. D. Sprenger, Vreeland. G. Adriaans, Amersfoort. Pastoor J. M. J. Waterkamp, Abcoude.

	Redactie Jaarboekje: Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a.d. Vecht. Mgr A. E. Rientjes, Maarssen. Jhr. P. H. A. Martini Buys.



	LEDEN

Abcoude: Carmiggelt, Mej. J. W. Doorn, Dr A. van Firet, C. J. J. Gortel, Dr J. H. van Graaf, J. H. de Heuven, H. van Heuven, Mej. M. H. van Hulst, J. G. van Pape, W. F. Quarles van Ufford, Jhr Mr L. A. Roest, J. van der Speet, Th. Timmer, Notaris Ph. W. Trouw, J. Veltman-v. Cruyssen, Mevr. A. G. Vis-V�lker, Mevr. C. A. L. M. Waterkamp, Pastoor J M. J. Amersfoort: Adriaans, G Chijs, Mej. N. van der �Flehite" Oudh. Vereen. Vor der Hake, J. J. G. Amstelveen: Achterbergh Jr, J. W. N. van Amsterdam: Aa, O. L. van der Altena, Chr. Beekman, J. S. Bond �Heemschut" Bouman, J. H. Bussy, Mr A. Ie Cosquino de Colenbrander-Overhoff, Mevr. M. Duyvensz, Fr. Jantzen, F.Gzn., Ferd. B. Kater, P. A.
		Koninklijk Oudheidkundig Genootschap Lange, Allert de, C. V. Leuven, W. van Niekerk, W. Pos, Mej. A.G. Doude van Troostwijk, L. W. �Vondel", Uitg. Mij. Joost van den N.V. Weerdenburg, Ab. van Ankeveen: Harinxma thoe Slooten, B. A. Ph. Baron van Apeldoorn: Fortuyn Harreman, A. Tombe, Mr A. L. des Arnhem: Koekoek, Mej. G. Baamhrugge: ,v Canter Cremers, Mr J. J. . Grevenstuk, Prof. Dr A. Lee, Mej. E. van der Walbeek, J. H. van Zee, Ds G. van der Baarri: Dedel, Jhr. Mr C. Tegelberg: P. E. De Bilt: Pas. W. van der Doude van Troostwijk, D. W. B�thoven: Jhr. Dr L. M. van Holthe tot Echten.



	VIII

Dloemendaal: Koomans, Drs W. H. Den Bommel: Kooy, Ds A. v. d. Breukelen: Baas, J. Becker, W. A. Beek-Janszen, Mevr. Ds E. C. ter �Beth San", Directie Ver. Bianciii-W�stenhoff, Mevr. C. E. Booy, H. Bijleveld, Th. Tli. M. H. Colenbrander-Hoekstra, Mevr. A. H. Colenbrander, H. Th. Dop, H. R. van Freytag, F. J. de Gentis-Vermij, Mevr. de Wed. A. S. S. Ginkel, Mr H. C. L. van Goeman Borgesius, Mevr. Th. Grift, A. van der Haars, Mej. Mr E. A. Hoogendoorn, C. Horst, A. van der Jong, J. de Kasteleyn, J. Klap, C. P. Kroon, H. Leisink, Pastoor J. B. Matthes-Varossieau, Mevr. C. W. Matthes-de Rooy, Mevr. C. H. Molenkamp, J. Oebele Bosma-Bouman, Mevr. L. M. C. Paulus-Wempe, Mevr. E. M. Postma, Dr E. B. J. Pot, J. Remijnse, Prof. Dr J. G.
		Reyden. J. van der Silj�e, J. J. Six Dijkstra, Ds P. Smits, P. B. A. Troostwijk, A. H. Doude van, Notaris. Vermeulen, J. Th. Verwijs Kramer, Mevr. A. J. Vis-Honig, Mevr. A. Vis Sr., Gerbrand Vlug, H. M. Vries, J. G. J. de Vries-Verbruggen, Mevr. C. F. W. de Vulpen Jr., W. van Wijk, Mevr. Mr A. C. van Breukelerveen (post Tien- hoven). Graaf Wzn., E. de Homan van der Heide, J. Pittet-van Linge, Mevr. J. C. Bussum: Ahrend, J. Ahrend-v. Gemand, Mevr. M. Lubsen, M. Nordemann, J. G. Doorn: liampsins van den Velden, Jhr J. K. Driebergen: Beaufort, Jhr P. P. de Clifford Koek van Breugel, Jhr. Mr Dr J. R. Prein, Prof. J. A. M. Eindhoven: Bemmel, A. A. van Epe (Gld.): Verburgt, Dr Mr J. W



	IX

Giessendam: Sluijs, P. van der 's-Graveland: Bergh, Th. P. van den Schimmelpenninck, G. Graaf 's-Gravenhage: Asser, Mr P. A. Bak, Mr A. G. Bak, J. P. Bureau van de Rijksdienst V. d. Monumentenzorg Cornet, J. W. G. Middelberg, Mr G. A. A. Velsen-Metzelaar, Mevr. W. L. van Groningen: Schoemaker, Pastoor F. J. Haarlem: Emmeriks, L. Heelsum: Ansoul, G. Hilversum: Bree, D. de Frank, Deken H. F. Metzelaar, C. Notten, Mej. W. L. van Smorenburg, J. M. Kockengen: Jongeneel, J. C. Krommenie: Walbeek, P. van Laren (N.-H.): Boetzelaer, R. W. C. Baron van Leonhardt, G J. G.
		Loenen a.d. Vecht: As, P. van Beusekom-van Foreest, Mevr. de Wed. Mr F. C. Blankenberg, B. H. Blok Jr., J. W. Breman, A. J. Erdmann, Mr R. H. Hofwegen, G. van Horring, Mej. L. Z. Joncheere-van Dijk, Mevr. C. H. de Kampen, J. W. van Kappeyne van de Coppello, Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello- van Panhuys, Mevr. Th. E. C. M. Kappeyne van de Coppello- Wijgers. Mevr. E. J. Kempen, Nots, J. M. C. van Lamme, J. G. Linde, Dr S. van der Sandtmann, Mevr. E, F. A. Snijder, M. Sondaar, L. H. Tervooren, H. A. P. M. Weyland, Jr, G. J. Loenersloot: Kalff Azn., G. Nagell-Martini Buys, Bar.esse M. F. M. V. Loosdrecht: Boeschoten, J. Doude van Troostwijk, Mr J. H. M. A. Freese, J. P. Loeff, Ir J. Swinderen, Jlir Q. J. van Voogsgeerd, W. J. Vunderink, Mr J. L. Wieringen, Dr C. W. van



	X

Lunteren: Thomassen a Thuessink van der Hoop van Slochteren, Dr M. P. Maarssen: Agterberg, J. Alleman, J. G. Bastert, J. D. Dekker. Dorp Sr., C. van Droogenbroek, H. J. van Feyten, A. Groot- de Vries, Mevr. P. C. de Heul, G. de Hoekstra, Dr Sj. Kroon, G. Mol, B. C. J. de Remijnse, M. Rientjes, Mgr A. E. Ruiter, H. J. de Rijsterborgh, C. J. Sandick, J. W. W. A. G. van Schaik, Mr Dr Th. E. E. van Schipper, A. P. Servaas, J. N. Vader, Nots. H. P. Verkuil, M. Wymstra, W. Maarsseveen: Huydecoper van Maarsseveen, Jhr. J. Rijn, J. G. van Maartensdijk (U.): Steyling-Grevenstuk, Mevr. A. Steyling, Dr W. J. Naarden: Oudenniel, C. G. van Verburgt, Dr G.		Wentink-Boon, Mevr. G. Nederhorst den Berg: Krol, J. J. F. Pos-Kofoed, Mevr. C. A. Voorn, G. A. van der Nieuwersluis: Beelaerts van Blokland- Jessurum, Mevr. Mr B. R. J. Blijdenstein-Cruys, Mevr. C. E. B. Doude van Troostwijk, Mr W. I. Schmal Jr., J. P. Slik-Scharf, Mevr. B. van der Nigtevecht: Hennipman, C. Wees, G. A. van Nijmegen: Lindenhout, H. J. van 't Oosterheek: Beusekom, Mr E. van Overveen: Vries-van der Lee, Mevr. A. de Warnaars, H. B. �/. Witzel, B. Rilland-Bath: Spaan, D. C. Rossum: Meijer, A. F. van Goelst Rotterdam: Bastert, J. N. Bibliotheek en Leeszalen der Gem. Rotterdam Martini Buys, Jhr P. H. A.



	XI

Rijswijk (Z.-H).: Geertzema, W. H. Mont�, Mevr. A. Soest: Bentinck, Mr S. P. Baron Soesterherg: Haselen. Mr J. van Utrecht: Adels-Vermeulen, Mevr. M. Biegelaar Jr, J. B. P. Bogaard, P. H. Burg, Plebaan J. van der Hagenouw, J. G. Historisch Genootschap Lip-Kibbeling, Mevr. J. v. d. Mesdag-Spier, Mevr. M. T. �Oud-Utrecht", Ver. Provinciale Bibliotheek Ridder, Mevr. A. Ph. Ruwers-Becker, Mevr. E. W. Smits, H. J. Soeten, H. J. de Tange-van Keeken, Mevr. Wed. Dr H. M. van Th�onville, F. W. G. Tombe, Mr J. H. des Ven, Dr A. J. van de Verburgt, Dr P. J. G. Vor der Hake, J. Vuurst de Vries, Dr H. van der Wilbrenninck, J. C. Woerden, A. W. F. C. van Velp: Boetzelaer, V L. Baron van Vinkeveen: Vries, J. de
		Vreeland: Bree, B. van Cleyn Brem, R. M. J. de Duveen, Mej. T. Hartung. O. E. K. Huting, Ds H. Sprenger, F. D. Wageningen: Kniphorst's Boekhandel Wassenaar: Honders, Dr H. J. Wieder Jr., F. C. Weesp: Breijer, K. Dockum, W. A. van Lindeboom, G. Weesperkarspel: Klaveren, H. W. van Wijk hij Duurstede: Dijkman-Schoenmaker, Mevr. G. J. E. Thieme Sr., Mej. A. C. IJsselstein: Cool, A. G., Notaris. Zaandijk: Honig, G. J. Vis Jr, Gerbrand Zeist: Lantsheer, J. A. Zuilen: Wit, H. C. de Wijk, J. A, van



			JAARVERSLAG 1952.

		Op 17 Juni 1952 had in Hotel �Het Statewapen" te Breukelen de jaarvergadering plaats. Aanwezig waren volgens de presentie- lijst 24 leden. De notulen van de vorige vergadering en het Jaarverslag werden door de secretaresse voorgelezen en onveranderd goed- gekeurd. Daarna werd door de wnd. penningmeester het finan- ci�le verslag uitgebracht. Mevrouw Veltmann verklaarde namens de commissie voor het nazien der rekening van de penning- meester, dat de boeken in orde waren bevonden en bracht des- wege hulde aan de penningmeester. Vervolgens kwam het bestuursvoorstel tot verhoging van de contributie tot � 4.� per jaar aan de orde, welk voorstel met algemene stemmen werd aangenomen. Bij de bespreking over de plaats, waar het 40-jarig bestaan van het Genootschap zou worden gevierd, werden onder meer genoemd: De Hoge Veluwe, Arnhem, Wijk bij Duurstede en Brugge. Bij de stemming verkregen de laatste twee steden even- veel stemmen, waarop de voorzitter voorstelde vast te stellen, dat ditmaal naar Wijk bij Duurstede zou worden gegaan en volgend jaar Brugge te bezoeken. Aldus werd besloten. De excursie-commissie werd als volgt samengesteld: De voorzitter, de secretaresse en de heren Adriaans, Bastert en Martini Buys, terwijl als datum werd vastgesteld 29 Juli 1952. De heer Trouw verzocht in het volgende Jaarboekje weer een verslag van de Vechtcommissie en Niftarlake-literatuur te willen opnemen. De voorzitter deelde mee, dat het dringend nodig is een actie te beginnen om de schone buitenplaatsen aan de Vecht te be- houden voor gezinsbewoning. Ook de korenmolen te Loenen aan de Vecht kwam ter sprake.



		XIV De bijdrage aan de Commissie voor de Vecht en het Oostelijk- en Westelijk plassengebied werd vastgesteld op � 25.�. Ten slotte klaagde de heer Trouw over de vele woon- en werk- schepen, die het landschap ontsieren. Tot zover het verslag over de vorige jaarvergadering. Op 24 Juni 1952 overleed nog vrij onverwacht onze zeer ge- waardeerde secretaresse Mejuffrouw W. F. Grevenstuk. Haar verdiensten voor ons genootschap werden in het jaarboekje her- dacht. Het bestuur was bij haar begrafenis vertegenwoordigd. Op 29 Juli had de excursie naar de plaatsen Wijk bij Duur- stede en Rhenen plaats, waarvan U het verslag van de hand van de heer Adriaans in het Jaarboekje hebt kunnen lezen. Aan de koffiemaaltijd in Hotel Pabst te Doorn werd door de Voor- zitter en andere leden gesproken naar aanleiding van ons 40-jarig bestaan. Getuige de stemming, die er op deze excursie heerste, kan zij zeer geslaagd worden genoemd. Door het overlijden van onze secretaresse zeer kort na de vorige ledenvergadering werden de secretariaatswerkzaamheden ver- traagd en verscheen het Jaarboekje veel later, dan het bestuur zich had voorgesteld. De klacht, dat de leden-schrijvers hun bij- dragen veel te laat inzenden, kan helaas ook nu weer worden herhaald. In de bestuursvergadering van 20 December werd het be- stuurslid de heer Martini Buys bereid gevonden tijdelijk het secretariaat waar te nemen, totdat een geschikte opvolger zal zijn gevonden. Gedurende het verslagjaar bleef het ledenaantal vrij constant; aan het einde 274 tegen 273 aan het begin. Na het verslagjaar is bet ledental, zoals te verwachten was, door de contributiever- hoging teruggelopen. Laat ons dit een aansporing zijn met her- nieuwde ijver aan de bloei van ons Genootschap verder te werken. De tand. secretaris: MARTINI BUYS. Loenen aan de Vecht, 17 Juli 1953.



			Excursie 1953.

		Op Zaterdag 6 Juni verzamelden zich een achttiental leden wederom voor het reisbureau Hagenouw, om zich, voorzien van koffertjes en tassen, te begeven naar een landstreek, waar de leden van ,,Niftarlake" nog nooit een bezoek hadden gebracht. Het was jammer, dat wij ditmaal verschillende vertrouwde figuren onder de deelnemers misten. De tocht, die van het begin tot het einde door mooi weer werd begunstigd, leidde eerst naar Rotterdam, waar nog twee deel- nemers werden opgenomen. Het expressieve nieuwe beeld van Ossip Zadkine herinnerde er met zijn wanhoopskreet aan hoe deze stad in Mei 1940 van bijna al zijn monumenten werd be- roofd. Vanuit de autobus was goed te zien hoe ver de weder- opbouw al weer was gevorderd. Na door de Maastunnel te zijn gegaan werden in een snel tempo de brug bij Dordrecht en die over het Hollands Diep ge- passeerd. Ook het nemen van de grens heeft slechts een korte tijd in beslag genomen. Onwillekeurig wordt de tijd bekort door nieuwe beelden en indrukken, die men ontvangt, wanneer de eigen streek voor een andere wordt verwisseld. Het was juist de tijd, waarin de rhodondendrons, die in Zuid-West-Brabant zo talrijk zijn, de wegen en bossen met hun kleuren opvrolijkten. Het enige, wat vermelding verdient in de streek voor en na Antwerpen is de kathedraal, die het silhouet van deze stad zo mooi beheerst. We denken dan de storende wolkenkrabber maar weg. Met de tijd was zo ruim rekening gehouden, dat het mogelijk was de grote weg naar rechts af te slaan en een kort bezoek te brengen aan St. Niklaas, het industri�le middelpunt van het land van Waas. Weinig steden kunnen zich beroemen op zulk een groot marktplein, dat ons een ruim uitzicht bood, terwijl wij in een caf� een kopje koffie dronken. Recht tegenover ons werd



			Onze Bibliotheek.

		,,Bibliotheek" is nog wel een wijds woord voor de geringe ver- zameling boeken, tijdschriften en kleinere werken, welke tot heden bijeengebracht konden worden. In de jaarboekjes 1942 en 1948 is een opsomming gegeven van de voorraad, destijds aan- wezig. Voor de nieuwe leden zal het niet ondienstig zijn opnieuw een volledig overzicht te geven. Wij zullen de boeken vermelden in de volgorde van de genoemde jaarboekjes en daarna de na 1948 verworven werken. Utrechtsch Bisdom (Oudheden, kerkelijke gebouwen enz.), 1719, 3 delen; Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche Oudheden, M. Brou�rius van Nidek en I. Ie Long. Amstellandsche Arkadia, 1773, Dani�l Willink. Utrecht en derzelver fraaye omstreken, ca. 1850, N. van der Monde. Dani�l Willinks Bloemenkrans van Christelijke liefde- en zede- gedichten; C. Bruins dichtmatige gedachten over 150 bijbelsche printver- beeldingen, 1727. Ons voorgeslacht, (deel 5 ontbreekt), W. J. Hofdijk. Tooneel der Vereenigde Nederlanden, in historisch, genealogisch, geographisch en staatkundig woordenboek, 1725, Frangois Halma. Vredelant in vroegere tijden. Toespraak door Burgemeester J. A. E. Backer te Vreeland in 1894. Enige kleinere geschriften, overdrukken enz. onder meer over de kerk en het orgel te Loenen.



		XXVII Schoonheid aan de Vecht, (Heemschutserie), Dr R. van Lutterveld. Het lustoord tusschen Amstel en Grebbe, 1837, J. B. Christenmeyer. Geschiedenis van het slot te Muiden, 1828; Hooft's leven, Jacobus Koning. Onze Lieve Heer op zolder. Geschiedenis van het schuilkerkje 't Haantje en Museum Amstelkring, 1938, Leon. van den Broeke. Catalogus van verkoop op Gunterstein, Breukelen op 27 en 28 Mei 1936, met foto's. Ordonnantie rakende Gabelle of Weg- en Bruggeld van het Zand- pad tusschen Breukelen en Ouderkerke, 1774. Reglement op de bus te Tienhoven en Oud-Maarsseveen, 13 Octo- ber 1785, drie exemplaren; Agnes Block, Vondels nicht en vriendin, 1943, Dr Cath. van de Graft. Aartsbisschoppelijke Musea te Utrecht, diverse jaarverslagen. Kasteelenboek der Provincie Utrecht, samengesteld door den Prov. Utr. Bond v. Vreemdelingenverkeer, Jhr Mr Dr J. R. Clifford Kocq van Breugel. Tusschen Vecht, Eem en Zee, 1934. Dr Henri Polak. De Zoom van het Gooi, 1936, Dr Henri Polak. Het Kerspel Jutfaas, opnieuw bewerkt en aangevuld door Kapelaan J. G. Boeker. Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam, Diverse jaarverslagen. De Dom van Utrecht, G. van Klaveren. De kloostergang van den Dom te Utrecht, 1911, Dr Gerard Brom; De Dom te Utrecht, Jonkvr. Dr C. H. de Jonge. Historische wandelingen, 1909, Dt H. J. Broers. Gedenkboek der Utrechtsche Hooge School, 1837. Mr L, Ph. C. van den Bergh,



		XXVIII Utrecht voorheen en thans, tijdschrift voor geschiedenis, oud- heden en statistiek, jaargang 1846. Utrechtsche Volksalmanak, Diverse jaargangen. Vereniging ,,Oud Utrecht", Diverse Jaarboekjes en Maandbladen. Gids voor Utrecht, 1916, C. W. Wagenaar. Gidsen van de Provincie Utrecht, Circa 1880 en 1921. Amsterdam in zijn opkomst en aanwas, 1760, 1765 en 1767, Jan Wagenaar. Oud-Amsterdam (100 stadsgezichten), 1907, L. W. R. Wenckebach. Uit onze oude Amstelstad, 1891, Mr N. de Roever. Wandelingen door Nederland, 1878, deel 4 ontbreekt, J. Craandijk en P. A. Schippers. Door Nederland (Uit het Engels van Charles Wood), 1878, C. Baarslag. Zeden en gebruiken aan de Zaanstreek, 1874, Dr G. D. J. Schotel. De Nieuwe Kerk te Delft, 1923; Mausoleum van het huis van Oranje, 1923, H. van der Kloot Meyburg. De Haarlemsche hofjes, 1910, J. Craandijk. De Bilt. Een Utrechtsch dorp in vroeger eeuw, Everard Gewin. Huis te Ilpendam, 1836, G. van Ernst Koning. Historische Kamper Kronijk, 1839, E. Moulin. Chronique Arch�ologique du Pays de Li�ge, Diverse maandbladen. Het huis van ouds genaamd Portugal te Delft, 1917, K. Sluyterman. West-Friesland's hoofdstad in vroeger eeuwen (Hoorn), 1908. Dr J. J. Doesburg. Bijdrage tot de geschiedenis van Venlo, 1914, Henri H. H. Uyttenbroeck.



		XXIX Alkmaar en omstreken, circa 1920, Uitgave van ,,Alcmaria" V.V.V. Roermond in de Middeleeuwen, 1909, C. J. A. Meerdink. Het klooster Bethlehem bij Doetinchem, 1903, W. L. Bouwmeester. Een bezoek aan een Nederlandse stad in de XlVde eeuw (Deventer), 1906, Dr F. B. Buitenrust Hettema. Relation de tout ce qui s'est pass� pendant Ie si�ge de Grave en 1'ann�e 1674, 1753. Korte Kronijke der staat Deventer van de oudste geheugenisse af tot het vredejaar 1648, 1714, Arnold Moonen. De oude klapbrug te Loenen aan de Vecht, Diverse oude documenten. De eerste levensjaren van de brandspuit (Nigtevecht), 1895, Jhr J. A. F. Backer; Iets over het onderwijs te Vreelend in vroegere tijden, 1902, Jhr J. A. F. Backer. Reglement op de bus te Tienhoven en Maarsseveen, 1785. Huis te Honselaarsdijk, circa 1923, Uitgave Vereniging �Die Haghe", Th. Morren. Oudheidkundig Genootschap ,,Niftarlake", Alle verschenen jaarboekjes. Bond Heemschut, Diverse jaargangen. Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, Diverse Jaarboeken. De Buitenplaatsen aan de Vecht, 1948, Dr R. van Luttervelt. Schatkamer der Nederlandsse Oudheden, (63 kopergravures zonder tekst), Lud. Smids. De dertiende penning, (overdruk weekblad voor privaatrecht etc. 1939), W. van Iterson. Handwissel, dertiende penning en zilvergeld, (overdruk uit Versl. en meded. der Ver. tot uitgaaf der bronnen van het Oudvaderlandsch Recht, Deel IX afl. 3). Het Regthuys (te Breukelen) 1877�1952, J. Baas. Korte beschrijving van huize Van Brienen te Amsterdam, 1947.



		XVII het oog getroffen door drie mooie Renaissance-gevels; overigens bezit het marktplein geen merkwaardigheden. Wij waren te vroeg in het jaargetijde om op onze verdere tocht in de nabij- heid van Gent te kunnen genieten van de bloemkwekerijen. Bij de blijde inkomste in Gent werd abusievelijk een verkeer- de weg gereden, v/aardoor wij terecht kwamen op het St. Pieters- plein; gelukkig maar, want het is een van de bekoorlijke stille pleinen van Gent. Aan de Oostzijde staat de St. Pieters abdij met daarnaast de in de 17e eeuw gebouwde St. Pieterskerk. Spoedig werd de weg naar het centrum der stad gevonden en het duurde niet lang of op de Graslei kon worden gestopt om de leider van die middag, de heer Adalbart van der Walle, directeur van het Museum van Sierkunst te begroeten. Intussen was er volop de gelegenheid de zeldzaam mooie gevels van de Graslei te bewonderen. Onder deze gildehuizen zien wij ook de uit omstreeks 1200 dagtekenende gevel van het koornstapelhuis. De heer Van der Walle leidde het gezelschap naar de Koorn- markt, waar schuin tegenover de St. Niklaaskerk in restaurant Venise werd genoenmaald. De maaltijd duurde wel wat lang, zodat het gezelschap zich na afloop snel op weg moest begeven, om het programma, dat de heer Van der Walle zich voorgesteld had ons te laten zien, te kunnen afwerken. Eerst ging de middagtocht langs de Hal met Belfort naar de St. Baafskerk. In een Noordelijke koor kapel werd het bekende schilderij van Peter Paul Rubens (1577�1640) bezichtigd, voor- stellende de bekering en inkleding door bisschop Amandus van de heilige Bavo. ') De heer Van der Walle beschouwde dit schil- derij als een welkome inleiding tot het bezoek aan het Lam Gods van de gebroeders Van Eijck. Beide schilders. Van Eijck zowel als Rubens, zijn hoogtepunten in de ontwikkeling van de Vlaamse kunst; hoogtepunten, die samenvallen met jaren van welvaart tot in de 17de eeuw, want na de Munsterse vrede (1648) werd Vlaanderen pas goed door Holland van de zee afgesloten. Deze afsluiting en de langzame en geleidelijke ontwikkeling sedert de tweede helft der achttiende eeuw, zijn er de oorzaak

			') De heilige Bavo leefde in de zevende eeuw in Gent, alwaar zijn stoffelijke resten zijn bijgezet. De uitgebreide handel tussen Gent en Haarlem was er de oorzaak van dat na Gent ook Haarlem hem tot patroon verkoos.



		xvni van dat de Vlaamse steden zoveel stedeschoon uit vroeger dagen hebben kunnen bewaren, totdat de algemene belangstelling en bewondering het behoud ervan heeft verzekerd. Rubens schildert ons in zijn bekering van Bavo een drama- tisch en dynamisch gebeuren, waarbij niet alleen door de kleu- ren en schaduwen, maar ook door de compositie bestaande uit diagonalen onze aandacht geheel op het wonder van de bekerings- daad wordt gevestigd. Bij de gebroeders Van Eijck is de hande- ling van het Lam Gods, dat aan de engelen bloed geeft, verstild tot een groots schouwspel van aanbidding, waarbij de figuren in felle kleuren tot in de kleinste bijzonderheden zijn uitgewerkt. Met de heilige Amandus zitten we midden in de oudste ge- schiedenis van Gent. De naam Gent komt vermoedelijk van �Monding" n.1. die van de Leie in de Schelde. De heilige Aman- dus stichtte er de Baafsabdij en de Pietersabdij. Nadat de Noor- mannen deze streek voorgoed hadden verlaten, vestigde ook de graaf van Vlaanderen zich te Gent, door aan de Leie een castrum te bouwen, waaruit het latere Gravensteen is ontstaan. In de schaduw van de genoemde abdijen en het castrum ontwikkelde zich de nederzetting (�portus") van koop- en ambachtslieden in de twaalfde eeuw. Reeds spoedig blijkt de stadsgeschiedenis een autonome sociale en politieke ontwikkeling te hebben, die ons aan de onrustige historie van Utrecht in de Noordelijke Neder- landen doet denken. Een beschrijving van het Lam Gods, dat door de engelen Zijn Bloed in een kelk laat opvangen, zullen wij niet geven, omdat de schoonheid van dit altaarstuk alleen ,,gezien" kan worden. Wel willen we nog vermelden, dat we op de achtergrond de Domtoren van Utrecht zagen en dat ons opnieuw trof de mee- dogenloze scherpte waarmede de Van Eijcken het wel zeer on- sympathieke gezicht van de donator Jodocus Vijdt hebben waar- genomen. Door een dienst op het koor konden we helaas de kerk niet uitvoerig bezichtigen. Na dit hoogtepunt van onze tocht reden we langs het Gerard de Duivelsteen (± 1245) naar het Bijloke-museum, dat wegens werkzaamheden was gesloten. De bezichtiging van de fraaie laatgotische gevel van het vroegere refter met zijn fijne trace- ringen vergoedde deze teleurstelling. Vervolgens leidde de heer Van der Walle ons langs de kleurige groente- en vruchtenmarkt naar het Gravensteen, de grafelijke



		XIX burcht, die door zijn strategische ligging de stad tot in de der- tiende eeuw zal hebben beschermd en beheerst. Aangenomen mag worden, dat het oude castrum door de eerste graven van Vlaanderen in de tiende eeuw is gesticht, waarvan hier en daar nog resten over zijn. In 1180 is het, blijkens een inschrift boven de ingangspoort aanzienlijk uitgebreid en verder versterkt, zodat het toen ongeveer de vorm verkreeg, die het nu nog heeft. We bezichtigden er onder de deskundige leiding van de heer Van der Walle, die zelf van het Steen een uitvoerige studie maakt, de vermoedelijke vroegere kapel boven de ingang, de weergangen, de vroegere verblijven, waarin nu een mu- seum is gevestigd, en na een wenteltrap te hebben bestegen, werd algemeen genoten van het schitterende uitzicht, dat men van het platte dak met zijn hoektorenjes heeft op de stad met zijn vele torens. Na beneden ook de romaanse paardenstallen nog te hebben bekeken, begaven wij ons naar het Museum van Sier- kunsten, waarvan onze leider directeur is en waar hij ons toe- stond onze dorst te lessen en van de lange tocht door de stad uit te rusten. Intussen kon het museum worden bekeken en kregen wij een indruk van de 17e en 18e eeuwse binnenhuis- kunst in Vlaanderen en daarbuiten. Het gebouw werd in 1752 gesticht door De Coninck. Het doel, dat het museum zich stelt volgens de door het stads- bestuur uitgegeven gids, n.1. het leveren van modellen voor technici, doet ons wel sterk verouderd aan. De voorzitter heeft de heer Van der Walle onze welgemeende dank overgebracht voor de zeer belangwekkende middag, die hij ons heeft bezorgd, zonder dat enige moeite hem te veel was. Na dit afscheid ging het in snelle vaart naar Brugge, waar men ons in Hotel Van Eijck aan het diner verwachtte. Verschillende leden hebben laat in de avond nog een blik ge- worpen op de feestelijke verlichting van allerlei typische en schilderachtige hoekjes, waaraan Brugge zo rijk is. In onze grote moderne steden, die niet meer die sterke over- gang van stad op platteland hebben, zoals wij dat nog op oude profielgezichten van steden kunnen zien, missen wij het gevoel van bescherming, dat vroeger de poorters achter de wallen en muren hebben gehad, wanneer zij door klokgelui, dat over de gehele stad weerklonk van tijd of gevaar op de hoogte werden gebracht.



		XX Deze gedachten hielden mij bezig toen de zware klokken van de Halletoren regelmatig hun tonen in de Zilverstraat lieten wegsterven. Mijn fantasie werd verder opgewekt door het uit- zicht van uit mijn hotelkamer op een prachtige achtergevel van een winkel aan de Steenstraat. Gelukkig was deze achtergevel nog niet gerestaureerd, anders had hij misschien ook al een zo- danige opknapbeurt gekregen, waarmee ontelbare gevels van Brugge hun kil en d�corachtig aanzien verworven hebben. Des Zondagochtends na het ontbijt leidde de tocht eerst naar de stille binnenhof van de Halle, die aan de korte zijden een mooie Renaissance zuilengalerij bezit. De Halle is het symbool van de handelsmacht, die Brugge in de Middeleeuwen heeft be- zeten. Oorspronkelijk van hout gebouwd, werd in de tweede helft der dertiende eeuw met de bouw van de huidige Halle en Ha'le- toren begonnen. In 1482 werd de achthoekige bovenbouw van de toren voltooid. Zij heeft in vroeger tijden nog een vrij hoge spits gehad. Op de markt staan de standbeelden van Breydel en De Coninck, de helden van de Gulden Sporenslag (1302), waarbij het Vlaamse volk met goed gevolg de opdringende Franse in- vloed weerstond. Door de Breydelstraat bereikten we de burgplaats. Hier was het middelpunt van de grafelijke burcht, waarvan Boudewijn II van Vlaanderen vermoedelijk de stichter is geweest in de negen- de eeuw en waar omheen de stad zich in de volgende eeuwen heeft ontwikkeld. In de zuidelijke hoek van de Burg bevindt zich de Basiliek van het heilig Bloed, bestaande uit twee boven elkaar gelegen ka- pellen. De onderste is nog geheel in Romaanse stijl (i 1150), terwijl de bovenkapel, die wij langs een met medaillons en wa- penschilden versierd portaal en draaitrap, bereikten, in geheel gotische stijl gebouwd is. De bovenkapel is die van het heilig Bloed, zo genoemd van- wege het heilig Bloed, dat in een kunstig bewerkte �Rijve" be- waard wordt. ^) Deze rijve werd in 1617 door de Brugse goud- smid Jan Crabbe gemaakt en wordt thans bewaard in het zich naast de kapel bevindende museum, waar ook nog verschillen- de schilderijen zijn te zien. Naast de kapel van het heilig Bloed 1) D3 .reliek van het heilig Bloed werd in 1149 door Dirk van den Elzas, graaf van Vlaanderen, uit het Heilige Land meegebracht.



		XXI bevindt zich het raadhuis met zijn prachtige helaas veel te sterk herstelde gevel in Vlaamse laatgotische stijl, terwijl hiernaast de belangrijke gevel van de Oude Griffie in vroegrenaissance stijl (1537) werd ontworpen. Hieraan grenst het gerechtshof, dat met zijn van 1722�1727 ge- bouwde gevel een heel wat soberder indruk maakt dan de naast- gelegen weelderige oudere gevels. Het werd grotendeels ge- bouwd op de plaats van het paleis van het Vrije, dat weer werd voorafgegaan door het oude Kasteel, waar door de graven van Vlaanderen werd hof gehouden. Over het binnenhof bereikten we door de moderne rechtszaal de oude rechtszaal, nu museum, van het Vrije, welke over het water uitziet op de Steenhouwersdijk. De zaal is beroemd om zijn zeer rijk in hoogrelief uitgevoerde gebeeldhouwde schouw in vroeg-renaissance stijl (1529�31). Het midden wordt ingeno- men door het beeld van Karel V, geflankeerd door de medail- lons met de borstbeelden van zijn ouders, Philips de Schone en Johanna de Waanzinnige. Ter weerszijden van het uitstekende middengedeelte bevinden zich de vier grootouders van den keizer. ') In sappig Vlaams werd door de zaalwachter de geschie- denis van Suzanna en de ouderlingen verteld, die in albast is gebeeldhouwd in de vier vakken, waarin het fries van de schoor- steenkap is verdeeld. De gehele schouw is bovendien overvloedig met wapens en ornamenten versierd. De zaal is verder nog aan- gekleed met wandtapijten, vorstenportretten en andere schilde- rijen. De wandeling werd voortgezet door de Blinde Ezelstraat naast de Oude Griffie naar de Groene Rei. Hier toonde Brugge zijn grootheid in het kleine; want behalve allerlei grote kunst- werken, welke de stad rijk is, wordt de bekoorlijkheid van Brugge in het bijzonder gevormd door de schilderachtige straten en reien, de stemmige pleinen en de vele kleine naamloze kunst- werken, die meer tot de volkskunst moeten worden gerekend. Zo zagen we op verschillende hoeken van straten kleine devotie- beeldjes onder een baldakijntje of in een nis. Zij doen het in hun eenvoud zo goed tegen de ranke gevels met hun fijne profile- ringen en spreken ook nu de voorbijganger nog aan. Dit ver-

			') Van vaderszijde: Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bour- goundi�; van moederszijde: Ferdinand van Arragon en Isabella van Castili�.



		XXII trouwde beeld van Brugge roept bij de vreemdeling een zekere weemoed op naar vroegere tijden, al wordt het verleden door de moderne mens wel eens te veel of verkeerd ge�dealiseerd. Op de Groene Rei bestegen wij een kleine stoep; wij traden binnen en werden verrast door een eenvoudig altaar van be- scheiden afmetingen in barokstijl, dat in zijn opschrift vertelde, dat wij ons bevonden in het ,,Godtshuys opgerecht ende gefun- deert door Frangois van Beversluys met Magdalena van West- veldt, syn Huysvrouwe, Anno 1708". Die dag stond het kleine gezelschap geheel onder de leiding van de voorzitter, die, gewapend met een gids, ons overal waar dat nodig was met tekst en uitleg diende. Inmiddels hadden wij, gaande langs de Vismarkt, over de huidenvettersplaats, waar nu nog het ,,Ambagtshuys der Huy- denvetters" staat, het Stedelijk Museum bereikt. Het museum ontleent zijn bijzondere betekenis aan de vroege Vlaamse mees- ters, waarvan zich prachtige panelen in de eerste zaaltjes be- vinden. Wij vermelden hiervan alleen: ,,Van Eijck, vertegen- woordigd door zijn ,,Madonna met de Kanunnik Van der Paele"; terwijl Hans Memling aanwezig is met zijn ,,Christoffel, het Christuskind dragende". En zo vervolgende zouden wij alleen nog de namen van de schilders Rogier van der Weyden, Hugo van der Goes, Gerard David, Jan Provoost en Jeroen Bosch willen noemen. De rij der grote schilders kunnen wij in dit museum be- sluiten met Pieter Pourbus en Lanceloot Blondeel. Na dit bezoek werd naar de onze Lieve Vrouwekerk gewan- deld. De bezoekuren waren echter zodanig, dat het in verband met de dagindeling beter leek het noenmaal vervroegd in Hotel Van Eijck te nemen. Aldus werd gedaan en het werd ons galge- maal in Belgi�. Het gezelschap begaf zich hierna naar de Burg- plaats, dichtbij het standbeeld van Jan van Eijck, waar het uit- gangspunt voor de middagtocht was. Het eerste doel was het Sint Janshospitaal, een kostelijk complex van oude gebouwen, gele- gen langs het water van de Reye en tegenover de Onze Lieve Vrouwekerk, v/aarvan de geschiedenis teruggaat tot in de twaalf- de eeuw. Deze gebouwen behoren nog geheel tot het hospitaal, al heeft men er in de moderne tijd een nieuw ziekenhuis naast gezet. De oude kapittelzaal is herschapen in een museum, waar verschillende onovertroffen werken van Hans Memling zijn te zien. Laten wij slechts twee van zijn meest belangrijke kunst-



		XXIII werken vermelden. Eerst het mystieke huwelijk van de heilige Catharina; het grote drieluik, dat in 1479 werd voltooid. In het midden der zaal bevindt zich de Rijve van Sinte Ursula, welke in de zes zijpaneeltjs de geschiedenis van Ursala en de elf dui- zend maagden verhaalt. Vanaf het binnenhof van het hospitaal hadden wij een prachtig gezicht op Onze Lieve Vrouwekerk. Met de autobus begaven we ons vervolgens naar het Katalijne- vest, van waar de wandeling naar het Begijnenhof een aanvang nam. Langs het stille Minnewater gaande zagen wij al van verre het oude sashuis, dat Maurits Sabbe tot een gedenkteken van zijn eigen arbeid heeft gemaakt. Welk een groot verschil met vroeger, als we bedenken, dat het Minnewater in de Middel- eeuwen de binnenhaven van Brugge was. Over de Reye leidt een gemetselde boogbrug naar het begijn- hof, voluit genaamd ,,Het prinselijk begijnhof ten wijngaerde". De begijntjes waren druk bezig in de hof het pad met bloemen te versieren, terwijl zij in de toegangspoort een altaar hadden op- gericht; zij verwachtten er de komst van de processie, die wij des ochtends op de Burgplaats hadden zien voorbijtrekken en die ongetwijfeld een rondgang over het begijnhof zou komen doen. De voornaamheid van het schilderachtige begijnhof wordt nog verhoogd door de statige zwanen, die zich vanaf de toegangs- brug door de bezoekers laten voederen; vroeger was het houden van zwanen, de zwanendrift, een heerlijk recht; geen wonder dat de Bruggenaren nog zo trots op hun zwanen zijn. De wandeling terug leidde wederom langs het Minnewater. Op het eerste gezicht doet de naam van dit water po�tischer aan dan het verdient, want vermoed wordt dat deze afgeleid is van gemeente- of meene-water. De bus bracht het gezelschap weer naar de Onze Lieve Vrouwe- kerk. In de vroege Middeleeuwen stond op die plaats al een kapel. De kerk met de toren verkreeg in de dertiende eeuw in hoofd- lijnen haar huidige vorm. In het zuidelijk dwarsschip bevindt zich op een vrij groot altaar het prachtige wit-marmeren beeld van Maria met het Christuskind. Het werd v��r 1509 door Michel Angelo gemaakt en behoort tot de mooiste kunstwerken, die Brugge nog sieren. In 1514 werd het aan de O.L. Vrouwkerk ge- geven en het moet door zijn zuiver Italiaanse stijl toen wel een hele omwenteling van de kunstopvattingen der Bruggenaren hebben teweeggebracht. Immers een geheel andere geest ademt



		XXiV nog het uit dezelfde tijd daterende grafmonument van Maria van Bourgondi�, dat gegoten werd door de Brusselse zilversmid Pieter de Beckere. De schoonheid van dit werk beseffen we pas goed als we Maria's beeld vergelijken met dat van Karel de Stoute, dat een zestigtal jaren later door Jacob Jonghelinck van Antwerpen werd gegoten. In dit laatste beeld vermocht de gieter alleen nog met vakmanschap een schamele poging tot een waar- dige tegenhanger van Maria's beeld te bereiken. De Kapel, waarin deze grafmonumenten staan, deed ons met de vele schil- derijen aan een opslagruimte voor oude kunst denken, en wij vragen ons af waarom deze monumenten, die veel ruimte nodig hebben, niet meer op de plaats (het koor) staan, waarvoor zij zijn ontworpen.') De kostbaarheid van het Lam Gods maakt het ons helaas onmogelijk, wat dit kunstwerk betreft, dezelfde klacht te uiten. De kapellenkrans verder langslopende zagen wij aan de Noord- zijde de fijnbewerkte laatgotische loge der heren van 'Gruut- huuse, van waaruit zij de dienst op het koor konden gadeslaan. Deze loge is bereikbaar vanuit het Hof der heren van Gruut- huuse, wier devies ,,Plus est en vous" nog steeds de loge siert. Het is ondoenlijk hier nog afzonderlijk de vele kunstwerken te vermelden, die de O.L. Vrouwekerk bezit. Laten we ons nog vergenoegen met de namen van de kunstenaren Pieter Pourbus en Barend van Orley. Na een uitvoerig bezoek verlieten wij de kerk om andermaal de poort van het Sint Janshospitaal binnen te treden ten einde de merkwaardige verzameling oude meubels te zien, die in het oude kloosterpand zijn ondergebracht; bijzon- der belangwekkend was ook de oude apotheek met zijn zeven- tiende-eeuwse inrichting. Deze antieke apotheek is nog steeds geheel in bedrijf ten dienste van het hospitaal. Hiermede was ons programma voor de tweede dag ge�indigd en wie dacht, dat de terugtocht toen vlug kon worden aanvaard vergiste zich wel sterk, want tijdens ons bezoek aan de O.L. Vrouwekerk en het Sint Janshospitaal, had zich een grote op- tocht voor de kerk opgesteld, die ons de weg versperde. Zij kwam slechts moeizaam in beweging en bood ons hierdoor ruimschoots de tijd te zien hoe de weg van de melk van koe naar consument wordt afgelegd. Ook deze hindernis werd goed genomen. ') Het getuigt buitendien van gebrek aan pi�teit voor de betrokken overleden personen.



		XXV Zo lieten wij dan na deze welbestede dag �Brugge die Scone" weer achter ons en wierpen wij tussen de bomen door nog een laatste blik op de drie torens van Brugge; de stad, die langzamer- hand een tastbaar begrip is geworden voor de gouden tijd van Vlaanderen. Brugge werd ook de stad van Hans Memling; de schilder woonde er van 1465 tot aan zijn dood in 1494. Verschillende zijner meesterwerken bleven in zijn stad; de overige grotere en kleinere werken van zijn hand bevinden zich verspreid over de gehele wereld, waar zij getuigen van de vroomheid en de scheppings- kracht van het Vlaamse volk. De terugtocht ging langs dezelfde weg als die het gezelschap op de heenreis had gevolgd. Na het overschrijden van de grens werd onze honger gestild in Restaurant Krabbebossen in Rijs- bergen en de tocht verliep verder zonder enig oponthoud tot hare be�indiging in Utrecht. Zo was dan deze excursie, de eerste die ons Genootschap naar het buitenland heeft gemaakt ten einde en wij geloven wel ge- rechtigd te zijn haar hier als geslaagd te mogen boekstaven. MARTINI BUYS.



		XXX En nu . .. rondom Amsterdam, 1944, Ton Koot. Beknopte geschiedenis van Muiden, 1953, Dr L. Jansen en Drs C. S. van Diest. Bouwkundig Weekblad Architectura, (Overdruk van 19 Sept. 1936, gewijd aan de Vecht); Kasteel Heemstede bij Jutphaas, Catalogus van de verkoping in 1919; De geschiedenis van Nederhorst den Berg, 1951, J. Krol. Tussen Vecht en Oude Rijn, 1952, W. van der Pas. De Rijksarchieven in Nederland, Overzicht van de inhoud van de rijksarchief bewaarplaatsen, 1953. 1000 jaar dorpsleven aan de Vecht (Loenen), 1953, Dr S. van der Linde; (verschijnt binnenkort). Amersfoorts luisterrijk stadsherstel, 1953, W. F. J. den Uyl. Tot slot mogen wij ons verzoek nogmaals herhalen, oude boe- ken, brochures, kaarten enz. voor onze bibliotheek te willen af- staan, indien men zelf hierin geen belang stelt; vooral natuurlijk over de Vechtstreek, maar ook wanneer het andere delen van ons land betreft wordt onze bibliotheek hierdoor verrijkt. Ook oude jaarboekjes zijn steeds welkom, hoewel, sinds ons artikeltje in jaargang 1942, wel enige verbetering kan worden vastgesteld. Tracht U ook hiermee het aanzien van ons Genootschap te ver- groten! DE BIBLIOTHECARIS. December 1953.



			Niftarlake-literatuur.

		BIJDRAGE TOT DE GESCHIEDENIS VAN DE WIJBISSCHOPPEN VAN UTRECHT, door J. F. A. N. Weyling. (Archief Aartsb. Utr., deel 70). Herhaaldelijk treden in de geschiedenis van ons gewest choor- bisschoppen en ook wijbisschippen op. De choorbisschoppen waren helpers van de Bisschop bij zendingsarbeid en bestuur van uitgestrekte bisdommen. In de 9e eeuw zijn de eigenlijke choorbisschoppen verdwenen, wel bleef de naam voortleven; ��n der aartsdiakens was zo genoemd. Later kwamen hulpbisschop- pen, de voorgangers van de wijbisschoppen, die omtrent het jaar 1300 optreden, zodat de Bisschop zelf maar zelden de wijdingen verricht. Als eerste wijbisschop van Utrecht treedt in 1312 op Jacob van Denmarcken. Zijn bevoegdheid en taak is het wijden van nieuwe kerken, kapellen, altaren, kerkhoven en de wijdin- gen toe te dienen. De meeste wijbisschoppen behoren tot een kloosterorde o.a. predikheren, Carmelieten Cistersiensers. Het grootste deel van het werk wordt ingenomen door de monogra- fie�n van Utrechtse wijbisschoppen. Zo vernemen wij dat Jaco- bus, bisschop van Suden, afkomstig was uit het geslacht Denmar- cken, zogenoemd naar de heerlijkheid Denmarken bij Vinke- veen; deze was van de orde der Johanniters, en commandeur van Sinte Catharyne te Utrecht. Hij was ook verwant aan het Utrechtse geslacht Bole. Van Joannes Strote, die sedert 1334 wij- bisschop van Utrecht was, vernemen wij werkzaamheden en reizen, o.a. wijdingen te Utrecht, de abdis van Oudwijk, hij kwam per schip te Maarssen, vertrok vandaar naar het Odulphus- klooster in Stavoren.



		XXXII Wij lezen ook de monographie van Boudewijn van Starcken- borg, wiens graf zich bevindt in de kerk van Westbroek, een tombe van blauwe steen met het beeld van een bisschop. Rondom dit monument liggen nog vele vragen onopgelost, omdat volgens de necroloog van St. Servaas Boudewijn in dit klooster te Utrecht begraven ligt. Een andere wijbisschop Jacobus de Wezep, was afkomstig uit Weesp, en wordt vermeld in 1397 en hij heeft in 1416 drie klokken van het Begijnhof te Haarlem gewijd. Een zijner op- volgers Mathias heeft het ontwijde kerkhof te Weesp gereconci- li�erd. Deze Mathias ontving machtiging om zijn taak aan een ander over te dragen, wat ook in die tijd van Jacob van Wesep te Utrecht wordt vermeld. Op 6 Maart 1457 werd door de Wijbis- schop Judocus of Joost de Kapel met altaar en kerkhof te West- broek gewijd. Deze was, zoals zijn wapenschild bewijst, afkom- stig uit het Utrechtse geslacht Borre. Onder Nicolaas van Nieuw- land had te Muiden de abtswijding plaats van Gerrit van Mierlo, abt van St. Paulus te Utrecht in 1574. R.



			,,Tussen Vecht en Oude Rijn."

		Naar aanleiding van het eeuwfeest van de R.K. parochie van Kockengen heeft de Heer W. van der Pas een beschrijvende ge- schiedenis van Noordwest Utrecht geschreven, die in 1952 door ,,Het Spectrum" te Utrecht onder bovengenoemde titel uitste- kend verzorgd is uitgegeven en waarvan wij de lezing gaarne aanbevelen. De schrijver heeft zijn taak zeer ruim opgevat. Na een be- schrijving van de oudste gegevens over land en volk geeft hij een beschouwing over de ontginningsgeschiedenis van het Noord- westelijk veengebied, waarbij helaas het betoog van Dr Heeringa in Nijhof's Bijdragen (Jaargang 1929) is gevolgd. De hypothese van Heeringa, dat de ontginning van het grote veengebied in en rond Mijdrecht gelijktijdig is geschied vanuit de Vechtstreek, het Noorden en het Zuiden is niet alleen onbewezen, maar ook zeer onwaarschijnlijk, als men de radiale richting der afwaterin- gen, de ouderdom van Mijdrecht en de moderne opvatting over het ontstaan dezer lage veengebieden in aanmerking neemt. Het doet wel wat al te modern aan, wanneer Heeringa voor dit grote gebied ter verklaring van zijn veronderstelling een soort van stormloop vanuit vele richtingen op een centraal punt moet te hulp roepen. De mening van de schrijver, dat de kerk van Mij- drecht vermoedelijk de moederkerk is geworden voor alle latere parochies in die streek is met de opvatting van Heeringa ook moeilijk te verenigen. In dit verband zouden wij het boek van Dr C. J. van Doorn handelende over ,,Het oude Miland en zijn waterstaatkundige ontwikkeling" in de bijzondere aandacht van de schrijver willen aanbevelen. Veel waarschijnlijker lijkt het, dat het uitgangspunt van de ontginning wel degelijk in het Mijdrechtse gebied zelf heeft gelegen en dat de Bisschop of het Kapittel van Sint Jan te Utrecht daarbij de leiding heeft gehad.



		XXXIV , Tegelijkertijd of niet lang daarna heeft de adel uit de aangren- zende gebieden zijn macht ten koste van dit oorspronkelijk bis- schoppelijk domein weten uit te breiden, waardoor het steeds meer in het leenstelsel werd opgenomen. Daar het gehele Mijdrechtse gebied in de tiende eeuw of daar- omtrent een bisschoppelijke grondheerlijkheid zal zijn geweest, ontmoeten wij er geen inheemsche oude vrije adel; voorzover tenminste onze bronnen reiken. Er zal zich dus alleen een dienst- manschap hebben kunnen ontwikkelen ten behoeve van het bisschoppelijk beheer. In andere gedeelten van het Sticht heeft wel een vrije oude adel bestaan, waarvan zeker een deel als wel- geboren mannen van Sint Maarten in de ministerialiteit van het Sticht is opgegaan. Dit doet de schrijver bij zijn beschrijving van het volk in het geheel niet uitkomen, en hij geeft daarmee de indruk de standenorganisatie in het onderhavige ontginningsge- bied ten onrechte als geldend ook voor het overige Sticht te willen beschouwen. Na de Middeleeuwen behandelt de schrijver in het tweede deel Noordwest Utrecht tijdens de Republiek; wij lezen hoe door de onrustige toestanden in de zestiende eeuw het kerkelijk leven is achteruitgegaan. De Hervorming is er zeer laat door- gedrongen; voornamelijk omdat de meeste ambachtsheren het oude geloof bleven aanhangen en beschermen, hetgeen niet kon verhinderen, dat de parochie Kockengen tenslotte toch omstreeks 1606 het onderspit delfde; twintig jaar na het betrekkelijke be- sluit van de Utrechtse staten. De Contra-Reformatie deed al spoedig haar invloed voelen en zo verschenen er in het Noord-westelijk gebied verschillende stati�n: Mijdrecht (ca. 1630), Vinkeveen-Waverveen (ca. 1630), Loenersloot (1652), Teckop (1653) en Uithoorn (1656), die er het voortbestaan van het Rooms-Katholicisme hebben verzekerd, al ging haar pad voorlopig nog niet over rozen. Daarbij kwamen nog de interne moeilijkheden met het Jansenisme, die pas om- streeks 1715 een einde vonden met de afscheiding der Oud- Katholieken. Bij de lotgevallen van de streek in de oorlogsjaren van 1672� 1674 vermeldt de schrijver ten onrechte, dat het kasteel Loener- sloot door de Fransen werd opgeblazen. De achttiende eeuw bracht een betrekkelijk rustige tijd op



		XXXV kerkelijk gebied, die door de afkondiging van de rechten van de mens in 1796 niet diepgaand werd beroerd. Na het herstel van de bisschoppelijke hi�rarchie was de positie der Rooms-Katholieken in Kockengen nog niet gemakkelijk en ging het nog wel eens hard tegen hard, maar in 1879 werden de moeilijkheden met de ,,afgescheidenen" tot een oplossing ge- bracht. Sedert dien heeft de parochie van een voortdurende vrede genoten en het is dan ook te begrijpen, dat dit boek een uiting van vreugde over het 100-jarig bestaan van de parochie is geworden. De schrijver is er in geslaagd ons, vooral in de laatste eeuwen, een levendig beeld van de godsdienstige en maatschappelijke toestanden van een kleine plattelandsgemeenschap te geven. Het boek is uitstekend ge�llustreerd en bevat aan het einde als bijlagen: een lijst van de ambachtsheren van Kockengen (1394� 1950): een lijst van de pastoors van Teckop (1653�1852), en een van de pastoors van Kockengen (vanaf 1852), alsmede een lijst van de burgemeesters van Kockengen (vanaf 1826). MARTINI BUYS.



		Oude Koopbrieven uit Abcoude.

Lange tijd geleden vergunde de Heer Gielissen, wonende in de vroegere �Heilige buurt" die sinds enige jaren verdoopt is in Kerkstraat, mij de koopbrieven van zijn huis, waarin thans de Heer Lutz woonachtig is, in te zien. Het bleek mij dat uit derge- lijke oude papieren bijzonderheden te putten zijn die omtrent het plaatselijk bestuur, de geschiedenis der plaats, voor genealo- gisch onderzoek of om andere redenen van waarde kunnen zijn. Op vijf Mei 1665 doen Isaak van Roijensteijn Schoudt, Albert Jansen Pos ende Boudewijn Jacopsen Helling schepenen in Proostdij en Eerw. Heeren Decanum en Capitulari�n van St. Peters Kerck tot Utregt, geregte tot Abcoude, condt allen luijden dat voor ons gecomen ende gecompareert is Aert Dircxen Cra- mer wonende in onsen Dorpe verklarende hij comparant voor hem en sijnen erven wettelijcken te cedeeren transporteeren en in eijgendom over te geven aan en ten behoeve van Anthonius Dingemans en Jan Dingemans 't samen als ijder voor de helft seeckere huijsinge ende schuur met beplantingen en bepotingen daarop staande en gelegen in de Gerechte voorg: (bovenge- noemd) streckende tsamen voor van de straat tot agter in 't Gijn, daar Oostwaarts IJsbrant Cornelisz grutter ende westwaarts de erfgenamen van Mr Jan Visscher ') naast gelegen zijn, met lasten van Huysgeld etc. etc. Hebben wij Schout en'schepenen voornoemd desen besegelt en ondergeteekent op den vijfden

	^) Vroeger werden de chirurgijns Meester genoemd, het zou hier ook schoolmeester kunnen betekenen aangezien er toen in Abcoude een Roomse Kostschool was (Zie Jaarboekje 1926, Grevenstuk: de Parochie van de H.H. Cosmas en Damianus).



		Mei 1665. Op 29 Nov. 1699 oude stijl ') wordt dit huis weder ver- kocht Schout was toen Johannes Gousset, schepenen Cornelis Langendijk en Willem Rijcken. Het wordt getransporteerd aan en ten behoeve van Cornelis Vennix daar oostwaarts de grutterij en westwaarts de erfgena- men van den Heer Baackman naast gelegen zijn. In het jaar 1716 op 7 Dec. verklaren omtrent dit huis Adam de Weerdt en Ursula van Aelst eghtelieden dat sekere huijsinge grenzende ten oosten aan de erven van Jacob IJsbrantsz '^) ten westen de Wed. Cornelis Baackman door de Wed.e en voogden van onmon- dige kinderen van Cornelis Vennix op ons getransporteert, geenszins aan hen is behoorende maar aan onsen soon de Eerw. Heer Theodorus van Aelst �') die het heeft betaald en zijn naam ten effecte van dit transport pro forma heeft geleend weshalve sij afstand doen. Op 15 Febr. 1762 verkopen Jacoba en Johanna Agnes de Weerd seeckere huijsinge naast de grutterije, zij hadden dit huijs als erfgenamen van hare zuster Anna Johanna de Weerd verkregen. Anna Johanna was het huijs aangekomen bij prelegaat uit de goederen van wijlen de Heer Theodorus van Aelst pastoor te Abcoude. Op 17 Juni 1762 compareert voor Philippus Hoogeveen Schout en 'George Hofman en Jan van Kroonenburgh Scheepenen de Juf- frouwen Jacoba de Weerd en Johanna Agnes de Weerd die ver- klaarden te cedeeren transporteeren aan Maria Johanna en Geer- truida van Miroy een huis en erve belend ten oosten de grutterij ten Westen de huijsinge waarin de pastoor van de R.K. gem.eente

			') Oude stijl ook we] Juliaansche Kalender naar Julius Caesar ge- noemd was de tijdrekening die in vroegere eeuwen gevolgd werd. Deze was echter nit juist, waarom Paus Gregorias XIII deze in het jaar 1582 liet herzien. Zij werd echter ingevoerd in een tijd van hevige godsdiensttwisten waardoor de invoering hier en daar niet vlot ging. In katholieke landen werd deze nieuwe tijdrekening algemeen gevolgd, in Nederland echter heeft het tot 1700 geduurd voor zij in alle pro- vincies gebruikt werd. Vandaar dat in offici�le stukken zoals hier aan- geg.even wordt welke tijdrekening gevolgd is. '^) Deze is de zoon van de in de eerste akte genoemde IJsbrant Cornelisz. In vroeger eeuwen hadden zeer veel mensen nog geen achter- naam. Zij werden toen nader aangeduid door achter hun voornaam de voornaam van hun vader te plaatsen zoals hier gedaan is. �■') Hier doet zich het merkwaardige geval voor dat de zoon de ge- slachtsnaam zijner moeder aanneemt. Zulks geschiedde in vroegere tijd meerdere malen.



		is wonende, ten andere de helft van een ledig erf geappropieert tot een tuintje en bleekveld ') schuin over voorz: huijs gelegen belend ten oosten de groote tuin van de kerkmeesterij van de R.K. kerk. In 1780 verzoeken de geestelijke dochters van de Roomsche Godsdienst Johanna en Geertruij Miroij om dispensatie van het placaat van 17 Dec. 1644 d.w.z. om over hare goederen te mogen beschikken als in dit verzoekschrift vermeld, n.1. om na haar beider overlijden aan de Roomsche Kerk hun huijsinge erve grond met een daartegen over gelegen bleekveld te mogen ver- maken. Dit verzoekschrift werd op 6 Dec. 1780 toegestaan. Op 14 Dec. 1780 maken zij hun testament bij de Utrechtsche Notaris Buddingh ten huize van comparanten, onder de geregte van Abcoude. In 1833 op 28 Maart wordt het huis alleen dus zonder tuin en bleekveld door kerkmeesters van de R.K.-kerk in openbare vei- ling verkocht aan Pieter Rotteveel; pastoor was toen Eduardus Antonius Beguinet. In 1850 verkoopt P. Rotteveel het aan E. Fluit, in 1853 verkoopt E. Fluit het aan Dirk van Veen. Deze simpele akten van verkoop geven een schat van bijzon- derheden over Abcoude in vroeger jaren: Ie. het feit dat de grutterij minstens 3 eeuwen oud is en steeds als zodanig is gebleven. Schrijver dezes is daar vaak in zijn prille jeugd geweest, toen de Heer A. Hogervorst eigenaar der zaak was en hij met bewondering keek naar het paard dat maar voortdurend in een cirkel voor de rosmolen liep, die boek- weit vermaalde tot grutten. De Heer A. Hogervorst werd opgevolgd door diens zoon en kleinzoon, thans woont de Heer de Hartog in dit perceel. 2e. geven deze akten van verkoop de namen der schouten en schepenen in die tijdvakken benevens de namen der opvolgende eigenaren en der naburige percelen, hetgeen voor beoefenaren van genealogie van waarde kan zijn. 3e. enige belangrijke aanvullingen van de geschiedenis der Parochie van de H.H. Cosmas en Damianus zoals die beschreven is in het jaarboekje 1926 door Grevenstuk. Ofschoon niet in bovengenoemde akte van verkoop vermeld maak ik van deze

			') Op dit terrein staat het tegenwoordige patronaatsgebouw. Voor de stichting van dit gebouw was het nog een tuin door wijlen de Heer G. Bane als groentekweekerij gebruikt.



		gelegenheid gebruik om ene verbetering en aanvulling te geven van het artikel van Grevenstuk. Hij schrijft daarin op blz. 36: Pastoor Vennicx (1672�1716) liet een schuur timmeren door hem als kerk gebruikt. �Een pastorie was er niet" (blz. 30). Uit de akte van 1716 blijkt dat het huis naast dat van Gielissen ver- kocht werd ten behoeve van de pastoor Theodorus van Aelst. Op blz. 26: �later is er nog het St. Andries-altaar bijgekomen". Dit is onjuist, zodat indien dit ook zo in het door Grevenstuk aangehaalde memorie boek staat beschreven, deze aantekening daarin waarschijnlijk in latere jaren zal ingeschreven zijn, want de Stichtings akte ') luidt als volgt: Fundatie der vicarie van het altaar van den Apostel Jacobus binnen de Kerk van Abcoude In de jaere van die geboorte desselfs ons Heeren duijsent vijf- honderd en twee, regnerende onser aller heijlichste vader Alexander by der gratie Godts paus van Rome, compareerde voor mij openbaer notaris en getuijgen, die eerbaren ende wijsen Jacob Jansz alias-) Jacob Leeuw ende Petronella Boudewijns dochter sijne geechte wijve overmerckende die cortheijt haers levens, gebieden sij Jacob ende Petronella voorz: tot vermeerder- nisse van der dienste Godts, tot lavenisse harer beijder ende harer ouders zielen, tot een fundatie, erectie van eenen eeuwighe officie te bedienen bij dergeene die daertoe gepresenteert sal worden in maniere hier verclaert op St. Jacobs altaere staende binnen de voorz: Kerk van Abcoude en nergens elders. Op blz. 35 schrijft Grevenstuk: ,,de (Katholieke eere)dienst werd in dien tijd in boerenwoningen en schuren en dikwijls ook op de hofstede Overstigt. .. gehouden". Jaren geleden vroeg mij kapelaan J. C. van der Loos, die veel over Amstelland heeft ge- schreven, of mij deze hofstede Overstigt'') bekend was. Ik moest het antwoord hierop schuldig blijven. Onlangs voor een genealogisch onderzoek de notari�le proto- collen van Ouderkerk a.d. Amstel naziende, vond ik dat dat deze hofstede gelegen was in de Oude-Bullewijk aan de tegenwoordige Amsterdamse straatweg ter plaatse waar nu de boerderij van de Erven Buts gelegen is. Op blz. 32 en 33 schrijft Grevenstuk, dat Pater Brixius, die in

			') De volledige akte bestaat uit 4 folio vellen berustende in het oud-archief van Amsterdam lade 1 no. 4 '^) Anders genoemd. ■') Analoog met hofstede over Holland nabij Nieuwersluis.



		de Bijlmer preekte, opgevolgd werd door zekere van Baern en dat ,,zijne dienstmaagd huis en kerk in brand stak". Op oude kaarten van Le Roij en Beeldsnijder is dit kerkje aangegeven. Het stond in de lage Bijlmer niet ver van Gaasperdam. Waar was nu de R.K. pastorie v��r de reformatie. Volgens mij was dit het huis waar in vroeger jaren de wagenmakerij van Kroo- nenburg gevestigd was en thans een melkzaak is. Ik grond dit vermoeden op het feit dat recht tegenever dit perceel zich aan de Noordzijde der hervormde kerk een nis bevindt die dicht ge- metseld is en waarschijnlijk als ingang voor de geestelijken ge- diend heeft. Wanneer wij nu kunnen vaststellen, dat de twee kerken en de twee pastorie�n in eikaars onmiddellijke nabij- heid aan de zelfde weg staan, evenals het bleekveld met tuin, dat aan de R.K. kerkmeesterij door de geestelijke zusters ver- maakt is, die eveneens aan die weg woonden; dat de kleine huisjes die aan het R.K. armbestuur toebehoorden doch die nu gesloopt zijn, met de daarachter gelegen grote tuin der latere R.K. pastorie eveneens aan die weg liggen; dat er iets verder aan die weg ene hofstede gestaan heeft genaamd ,,Groot Rome" en thans nog aan die weg ene Hofstede staat �Klein Rome" genaamd, dan is het niet vreemd, dat de volksmond deze weg ,,de heilige buurt" genoemd heeft, zoals elk oud Abcouder zich nog herinne- ren zal. Deze naam is helaas veranderd in ,,Kerkstraat", zoals ook ,,de Baan" ') veranderd is in ,,Stationsstraat". Het verzoek van enkele bewoners onlangs aan het gemeentebestuur gedaan om d� Hein Kuitenstraat te verdopen in Brugstraat, is gelukkig afgewezen. Dit is een bewijs dat er thans ene andere mening bij het bestuur der gemeente heerst, want B. en W. voerden als argument aan dat men niet moet uitroeien wat in de historie wortelt. W. H. KOOMANS. Bloemendaal.

			') Deze naam herinnert aan �de Caetsbaan" die daar in vroeger eeuwen gestaan heeft. In een protocol van Nots. Veenman (1685�1705) lezen wij van een huis geslagen aan de Caetsbaen, in Abcoude staten gerecht. (Abcoude staten gerecht is het vroegere Abcoude-Baambrugge, Abcoude St. Pieters gerecht is het vroegere Abcoude Proostdij).