OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

DRUKKERIJ H. J. SMITS
OUDE GRACHT 231 � UTRECHT

1. Bestuur van het Genootschap ............... V

2. Ledenlijst ............................ VII

3. Jaarverslag ...........................XIII

4. Rekening van de Penningmeester.............XVI

5. Excursieverslag......................... 1

6. Niftarlake-literatuur ..................... 10

I. Oud Baambrugge, door Ds G. van der Zee........ 17

Dr Mr J. W. Verburgt, Epe, Oud-Voorzitter.
J. D. Bastert, Maarssen, Oud-Penningmeester.

Bestuur:
Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello,

Loenen a. d. Vecht, Voorzitter.
Jhr. P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68,

Rotterdam O., wnd. Secretaris. ,

G. J. Weyland Jr, Loenen a/d Vecht, Bibliothecaris W^Sf ^^^
1I7- j -o ■ 4. I Bestuur,

en Wnd. Penningmeester.

Mgr A. E. Rientjes, Maarssen.
Dr Mr J. W. Verburgt, Epe.
J. D. Bastert, Maarssen.

A. H. Doude van Troostwijk, Notaris, Breukelen.

Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht.

F. D. Sprenger, Vreeland.

G. Adriaans, Amersfoort.
Pastoor J. M. J, Waterkamp, Abcoude.

Redactie Jaarhoekje:

Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a.d. Vecht.
Mgr A. E. Rientjes, Maarssen.
Jhr. P. H. A. Martini Buys.

Carmiggelt, Mej. J. W.

Gortel, Dr J. H. van

Heuven, Mej. M. H. van

Quarles van Ufford, Jhr Mr

L. A.
Roest, J. van der
Speet, Th.

Timmer, Notaris Ph. W.
Trouw, J.
Veltman-v. Cruyssen, Mevr.

A. G.
Vis-V�lker, Mevr. C. A. L. M.
Waterkamp, Pastoor J, M. J.

Alkmaar:
Bemmel, A. A. van

Amersfoort:
Adriaans, G.
Chijs, Mej. N. van der
�Flehite" Oudh. Vereen.
Vor der Hake, J. J. G.

Achterbergh Jr, J. W. N. van

Bianchi-V/�stenhoff,

Mevr. C. E.
Bond �Heemschut"
Bouman, J. H.

Jantzen, F.Gzn., Ferd. B.

Koninklijke Academie van

Wetenschappen
Koninklijk Oudheidkundig

Genootschap
Lange, AUert de, C. V.
Leuven, W. van
Leuven-Werker, Mevr.

W. M. van
Niekerk, W.
Pos, Mej. A.G.

Doude van Troostwijk, L. W.
�Vondel", Uitg. Mij. Joost

van den N.V.
Weerdenburg, Ab. van

Harinxma thoe Slooten, B. A.
Ph. Baron van

Fortuyn Harreman, A.

Arnhem:
Koekoek, Mej. G,

Baamhrugge:
Canter Cremers, Mr J. J.
Grevenstuk, Prof. Dr A.
Lee, Mej. E. van der
Walbeek, J. H. van
Zee, Ds G. van der

Doude van Troostwijk, D. W.

Jhr. Dr L. M. van Holthe
tot Echten.

Bloemendaal:
Koomans, Drs W. H.

Den Bommel:
Kooy, Ds A. v. d.

Breukelen:
Baas, J.
Becker, W. A.
Beek-Janszen, Mevr. Ds E. C.

ter
�Beth San", Directie Ver.
Booy, H.

Bijleveld, Th. Th. M. H.
Colenbrander-Hoekstra,

Mevr. A. H.
Colenbrander, H. Th.
Dop, H. R. van
Freytag, F. J. de
Gentis-NAermij, Mevr. de

Wed. A. S. S.
Ginkel, Mr H. C. L. van
Goeman Borgesius, Mevr. Th.
Grift, A. van der
Haars, Mej. Mr E. A.
Horst, A. van der
Kasteleyn, J.
Klap, C. P.
Kroon, H.

Leisink, Pastoor J. B.
Matthes-Varossieau, Mevr.

C. W.
Matthes-de Rooy, Mevr. C. H.
Molenkamp, J.

Oebele Bosma-Bouman,

Mevr. L. M. C.
Postma, Dr E. B. J.
Pot, J.

Remijnse, Prof. Dr J. G.
Reyden, J. van der
Six Dijkstra, Ds P.
Smits, P. B. A.
Troostwijk, A. H. Doude van.

Notaris.
Vermeulen, J. Th.
Verwijs Kramer, Mevr. A. J.
Vis-Honig, Mevr. A.
Vis Sr., Gerbrand
Vlug, H. M.
Vries, J. G. J. de
Vries-Verbruggen, Mevr. C.

F. W. de
Vulpen Jr., W. van
Wijk, Mevr. Mr A. C. van

Breukelerveen (post Tien-
hoven).
Graaf Wzn., E. de
Homan van der Heide, J.
Pittet-van Linge, Mevr. J. C.

Ahrend-v. Geniund, Mevr. M.

Clifford Koek van Breugel,

Jhr. Mr Dr J. R.
Prein, Prof. J. A. M.

Epe (Gld.):
Verburgt, Dr Mr J. W.

Giessendam:
Sluijs, P. van der

's-Graveland:
Schimmelpenninck, G. Graaf

Adels-Vermeulen, Mevr. de

Bureau van de Rijksdienst

V. d. Monumentenzorg
Middelberg, Mr G. A. A.
Velsen-Metzelaar, Mevr. W.

Schoemaker, Pastoor F. J.

Heelsum:
Ansoul, G.

Hilversum:
Bree, D. de
Frank, Deken H. F.
Notten, Mej. W. L. van
Smorenburg, J. M.
Steyling, Dr W. J.
Steyling-Grevenstuk,

Mevr. A.
Tervooren, H. A. P. M.

Huizen (N.-H.):
Volkersz, H. F.

Kockengen:
Jongeneel, J. C.

Krommenie:
Walbeek, P. van -

Boetzelaer, R. W. C. Baron

van
Leonhardt, G, J. G.

Leeuwarden:
Colenbrander-Overhoff,
Mevr. M.

Loenen a.d. Vecht:

Beusekom-van Foreest, Mevr.

de Wed. Mr F. C.
Blankenberg, B. H.
Blok Jr., J. W.
Breman, A. J.
Erdmann, Mr R. H.
Hofwegen, G. van
Herring, Mej. L. Z.
Joncheere-van Dijk, Mevr.

C. H. de
Kampen, J. W. van
Kappeyne van de Coppello,

Mr Dr N. J. C. M.
Kappeyne van de Coppello-

van Panhuys, Mevr. Th. E.

C. M.
Kappeyne van de Coppello-

Wijgers, Mevr. E. J.
Kempen, Nots, J. M. C. van
Kralingen, B. van
Lamme, J. G.
Linde, Dr S. van der
Snijder, M.
Sondaar, L. H.
Weyland, Jr, G. J.

Loenersloot:
Kalff Azn., G.

Nagell-Martini Buys, Bar.esse
M. F. M. v.

Doude van Troostwijk,

Mr J. H. M. A.
Freese, J. P.
Loeff, Ir J.

Oudenniel, C. G. van
Verburgt, Dr G.
Wentink-Boon, Mevr. G.

Nederhorst den Berg:
Michels, J.

Pos-Kofoed, Mevr. C. A.
Voorn, G. A. van der

Nieuwersluis:
Beelaerts van Blokland-

Jessurum, Mevr. Mr B. R. J.
Blijdenstein-Cruys, Mevr.

C. E. B.
Doude van Troostwijk,

Mr W. I.
Schmal Jr., J. P.
Slik-Scharf, Mevr. B. van der

Nigtevecht:
Amesz, O. J.
Hennipman, C.
Loggers, Ds Ph.
Wees, G. A. van

Bernards, Mej. F. A. M.

Lindenhout, H. J. van 't

Oosterheek:
Beusekom, Mr E. van

Vries-van der Lee, Mevr.

A. de
Warnaars, H. B. E.
Witzel, B.

Rilland-Bath:
Spaan, D. C.

Meijer, A. F. van Goelst

Swinderen, Jhr Q. J. van
Voogsgeerd, W. J.
Vunderink, Mr J. L.

Thomassen a Thuessink van

der Hoop van Slochteren,

Droogenbroek, H. J. van

Groot- de Vries, Mevr.

P. C. de
Heul, G. de
Hoekstra, Dr Sj.
Kroon, G.
Mol, B. C. J. de
Remijnse, M.
Rientjes, Mgr A. E.
Royen, N. van
Rijsterborgh, C. J.
Sandick, J. W. W. A. G. van
Schalk, Mr Dr Th. E. E. van
Schipper, A. P.
Servaas, J. N.
Vader, Nots. H. P.
Verkuil, M.
Wissema, G.
Wymstra, W.

Huydecoper van Maarsseveen,

Jhr. J.
Rijn, J. G. van

De Meern:
Bruijn, Jac. de

Bibliotheek en Leeszalen der

Gem. Rotterdam
Martini Buys, Jhr P. H. A.

Rijswijk (Z.-H).:
Geertzema, W. H.
Mont�, Mevr. A.

Bentinck, Mr S. P. Baron

Soesterherg:
Haselen, Mr J. van

Biegelaar Jr, J. B. P.
Bogaard, P. H.
Buisman, P. W.
Burg, Plebaan J. van der
Hagenouw, J. G.
Historisch Genootschap
Koedijk Jr., G.
Lip-Kibbeling, Mevr. J. v. d.
Mesdag-Spier, Mevr. M. T. v.
�Oud-Utrecht", Ver.
Provinciale Bibliotheek
Ridder, Mevr. A. Ph.
Ruwers-Becker, Mevr. E. W.
Smits, H. J.
Soeten, H. J. de
Th�onville, F. W. G.
Ven, Dr A. J. van de
Verburgt, Dr P. J. G.
Vor der Hake, J.
Vuurst de Vries, Dr H.

van der
Wilbrenninck, J. C.
Woerden, A. W. F. C. van

Vinkeveen:
Vries, J. de

Vreeland:
Bree, B. van
Duveen, Mej. T.
Hartung, O. E. K.
Huting, Ds H.
Sprenger, F. D.

Wageningen:
Kniphorst's Boekhandel

Wassenaar:
Honders, Dr H. J.
Wieder Jr., F. C.

Bosboom, Ds F. C.
Breijer, K.
Lindeboom, G.

Weesperkarspel:
Klaveren, H. W. van

Wijk hij Duurstede:
Dij kman-Schoenmaker,

Mevr. G. J. E.
Thieme Sr., Mej. A. C.

Cool, A. G., Notaris.

Zeist:
Lantsheer, J. A.

Op 17 Juli 1953 had in hotel �Het Raadhuys van Cronenburgh"
te Loenen de jaarvergadering plaats. Aanwezig waren volgens
de presentielijst 22 leden.

De notulen van de vorige vergadering en het jaarverslag wer-
den door de secretaris voorgelezen en onveranderd goedgekeurd.
Daarna werd door de penningmester het financi�le verslag uit-
gebracht. De boeken van de penningmeester werden gecontro-
leerd en in orde bevonden door de kascommissie bestaande uit
de heren Wymstra en Colenbrander. "Voor het jaar 1953 werden
in de kascommissie benoemd de heren Dr. Van der Linde en
Van Heuven.

Het voorstel van de voorzitter om de statuten van het Ge-
nootschap in dier voege te wijzigen, dat de jaarlijkse contributie
door de ledenvergadering wordt vastgesteld, werd met grote
meerderheid van stemmen aangenomen. Daar hiervoor het statu-
tair vereiste aantal leden niet aanwezig was, werd besloten, dat
binnen een maand een nieuwe buitengewone ledenvergadering
zou worden gehouden.

Om een betere voorbereiding van de excursies te verkrijgen
werd besloten op deze vergadering reeds de excursie voor 1954
vast te stellen. Er werd besloten, dat de excursie naar Kampen
zal worden gemaakt. De heer De 'Graaf stelde voor de excursie-
autobus ten gerieve van de deelnemers en uit propagandistisch
oogpunt door de Vechtstreek te laten rijden. Op een desbetref-
fende vraag antwoordde de voorzitter, dat hij hoopte, dat er in
het Jaarboekje retrospectief aandacht zou worden geschonken
aan het 1000-jarig bestaan van Loenen. De bijdrage aan de Com-
missie voor de Vecht- en het Oostelijk en Westelijk Plassenge-
bied werd wederom vastgesteld op 25 gulden.

Bij de rondvraag informeerde de heer Bastert naar de pro-

blemen rond de brug te Nederhorst den Berg. De voorzitter ant-
woordde hierop, dat zich steeds meer instanties met de brug be-
moeien, waarbij intussen ook nog een beroep op de Kroon is ge-
daan. De heer Trouw deelde mede, dat er een plan is voor geheel
Nederhorst den Berg en dat de brug hiervan een onderdeel uit-
maakt.

De heer Wymstra wenste de aandacht te vestigen op het Huys
ten Bosch te Maarssen, dat nog als gemeentehuis dienst doet; er
bestaan echter plannen dit huis, dat in verwaarloosde toestand
verkeert te verlaten en het gemeentehuis te vestigen in het huis
Bolesteyn, dat groter is. De spreker pleitte voor het huis Ten
Bosch, zowel van buiten als van binnen, welks bestemming nu
onzeker wordt. Er is zelfs een plan door een brug over de Vecht
bij Bolesteyn een verbinding te maken met Doornburgh, waar-
door een van de mooiste gedeelten van de Vecht zou worden
bedorven.

Als leden van de excursiecommissie werden aangewezen de
heren: Kappeyne van de Coppello, Adriaans en Martini Buys.

Op 14 Augustus 1953 had op het kasteel Loenersloot de buiten-
gewone vergadering plaats, welke speciaal werd bijeengeroepen
m verband met de voorgestelde statutenwijziging. Na voorlezing
werden de notulen van de vorige vergadering onveranderd goed-
gekeurd.

Vervolgens was aan de orde de voorgestelde contributieverho-
ging. De voorzitter stelde vast, dat overeenkomstig artikel 12
der statuten thans hierover met gewone meerderheid van stem-
men kon worden beslist. Bij de stemming werd het voorstel, de
statuten in dier voege te wijzigen, dat de contributie en jaarlijkse
bijdrage in het vervolg door de ledenvergadering worden vast-
gesteld, met algemene stemmen aangenomen. Tevens machtig-
den de leden het bestuur al het nodige te verrichten om tot de
voorgestelde statutenwijziging te geraken.

Bij de rondvraag besprak de heer van Leuven de herdenking
van het 1000-jarig bestaan van Loenen. Hij betreurde de aan-
wezigheid van twee lelijke huizen bij de Hervormde kerk te
Loenen; klaagde erover, dat de borden te hoog hangen, de meubi-
lering eentonig is en hij vondt, dat ook de aanleg van het kerk-
plein niet geslaagd is, welke klachten door de voorzitter werden
beantwoord.

Tot zover de verslagen over de plaats gehad hebbende ver-
gaderingen.

Op Zaterdag 6 Juni had de tweedaagse excursie naar de
plaatsen Gent en Brugge plaats, waarvan U het verslag in het
Jaarboekje hebt kunnen lezen. Wij hebben de indruk, dat ook dit-
maal de deelnemers, hoewel niet groot in aantal, tevreden zijn
geweest met alles wat hun op deze tocht geboden werd.

In Augustus werd te Loenen aan de Vecht het duizendjarig be-
staan van deze gemeenschap op waardige wijze gevierd, waarbij
mede door een hieraan verbonden topografische tentoonstelling
op de geschiedenis van de Vechtstreek naar buiten die aandacht
werd gevestigd, die zij ten volle verdient. Het bestuur was op de
ontvangst van het gemeentebestuur vertegenwoordigd.

Nadat in de herfst van het verslagjaar het bestuur van de
haar in de vergadering van 14 Augustus verleende machtiging
tot verzorging van de statutenwijziging had gebruik gemaakt, is
op 13 Januari 1954 de koninklijke goedkeurig hierop afgekomen.

Gedurende het verslagjaar is het ledental wederom vermin-
derd en wel van 273 tot 268. Wij willen dan ook niet nalaten de
leden op het hart te drukken door daadwerkelijke belangstelling
voor ons genootschap niet alleen ons Jaarboekje te vullen, maar
ook ons ledental weer te doen groeien.

STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN BOEKINGSJAAR 1953

Batig saldo.............. � 576.04

Contributies (netto)........ � 1.088.60

Verkochte jaarboekjes ...... � 122.50

Excursie (voordelig saldo) .. .. � 41.98

Rente (nederl. Middenst. Bnk.) � 5.�

Kosten jaarboekje.........� 689.71

zaalhuur, drukkosten, porti

enz.................� 125.79

Bijdrage Commissie voor de
Vecht en het O. en W. Piassen-
gebied ...............� 25.�

Aanschaf voor bibliotheek en Ar-
chief ................� 27.�

Batig saldo..............� 966.62

De penningmeester:

Op Dinsdag 27 Juli verzamelden zich 27 leden van ons genoot-
schap in de Moreelselaan om zich met de autobus naar Kampen
te laten brengen. De heenreis moest in snel tempo worden ge-
reden; maar dit belette ons niet toch ten volle van het vader-
landse landschap te genieten. Misschien wil de lezer deze tocht
in gedachten nog eens met ons meemaken. Al kijkende naar het
landschap willen wij als inleiding alvast het een en ander ver-
tellen van de lotgevallen van de stad Kampen in vroeger eeuwen,
opdat U in staat zult zijn, bij de bezichtiging van de stad Uw
fantasie de vrije loop te laten en U in de historische sfeer van de
stad in te leven.

De IJssel, een zijtak van de Rijn, was reeds vroeg in onze ge-
schiedenis een verkeersweg van betekenis; in het dal van deze
rivier liggen dan ook tal van nederzettingen. Een ervan is Kam-
pen, dat voor het eerst genoemd wordt in 1227. Aangenomen mag
worden dat zij haar naam heeft ontleend aan de stroken onver-
deelde markegrond �kampen" genaamd; als merkwaardigheid
willen wij dan ook niet onvermeld laten, dat er zich zelfs nu nog
veestallen in de stad bevinden.

Het kleine dorp, dat eerst voornamelijk uit boerenhoeven be-
stond, breidde zich langzamerhand uit door de toenemende
visserij op de rivier en de steeds groter wordende Zuiderzee; en
deze visserij legde weer, evenals elders, ook hier de grondslag
voor de koopvaart en de handel. Als bekroning op deze ontwikke-
ling werd er in de eerste helft der dertiende eeuw door de bis-
schop van Utrecht stadsrecht aan gegeven; de betrekkelijke akte
is helaas verloren gegaan, zodat wij het juiste jaar niet meer
weten. Zij ontving dus toen een eigen bestuur en rechtspraak;
dit in tegenstelling tot het platteland.

Door haar ligging als knooppunt tussen de Nederlanden en de
Oostzee werd Kampen in de dertiende eeuw een doorvoer- en
uitvoer-haven van de eerste grootte. Haar �ommelandvaarders"
bezochten behalve het Noordzeegebied het gehele Oostzegebied.
Zolang de stad zich sterk voelde had zij weinig behoefte aan
bescherming. In 1370 vocht zij zelfs mee tegen de Deense koning
tot het behouden van de vrije vaart door de Sont. Pas toen haar
handel in de vijftiende eeuw verminderde heeft zij zich in 1441
in het Hanzeverbond laten opnemen. Al verloor de stad lang-
zamerhand terrein aan haar mededingers, vooral in Holland, zij
was nog belangrijk genoeg om als steunpunt te dienen in het
kader van de Bourgondisch-Oostenrijkse politiek en werd dan
ook in 1495 door de Roomse koning Maximiliaan tot Vrije Rijks-
stad verheven. In zijn laatste levensjaren was bisschop David van
Bourgondi� (gestorven in 1496) niet meer bij machte zich tegen
de opdringende macht van Maximiliaan te verzetten.

In de zestiende eeuw gaat het snel bergafwaarts. De handel
verlegt zich naar andere steden en ondanks alle inspanning ge-
lukte het niet de verzanding van de IJsselmonden te verhinde-
ren. Aan het einde van de zeventiende eeuw, na dapper en hard-
nekkig maar tevergeefs tegen haar gestage neergang te hebben
gestreden was Kampen nog slechts de schim van de machtige
koopstad van weleer. Zij bleef slapen tot in de negentiende eeuw
en dit is het behoud geweest van het schilderachtige en histori-
sche karakter, dat de stad nu nog achter haar poorten bewaart.
In de laatste eeuwen zijn velerlei pogingen ondernomen door
de vestiging van industri�n de stad nieuw leven in te blazen. Dit
is pas in de negentiende eeuw met enig succes gelukt, maar meer
nog is de stad in de belangstelling komen te staan door het
nieuwe achterland van de Noordoost- en Oostpolder en niet te
vergeten de nieuwe verkeersweg met Friesland, welke er langs
loopt.

Inmiddels waren wij de IJsselstad genaderd; het binnen-
komen over de IJsselkade verraste ons met het mooie gezicht
op de rivier voor de stad. Aan deze kade bevindt zich de nog
nieuwe Stadsherberg, waar ons de leider van die dag. Mr. J. J. D.
Beintema, opwachtte. Gekoesterd door de zon, kon er zowel
binnen als buiten op het terras rustig een kopje koffie worden
gedronken.

Vanaf de Stadsherberg is het slechts enkele minuten lopen
naar het raadhuis. Dit bestaat uit een oud gedeelte, dat in opzet
uit de veertiende eeuw dagtekent en een daarnaast gelegen
nieuwer deel, dat door verbouwing van het stadswijnhuis tot
stand kwam en door een toegang met het oude raadhuis is ver-
bonden. Het oude raadhuis stond oorspronkelijk geheel vrij om
de verdediging te vergemakkelijken. In Februari 1543 werd het
door een hevige brand geteisterd; alleen de muren en de schepen-
toren bleven behouden. Reeds spoedig werd met het herstel een
aanvang gemaakt. De toren kreeg een nieuwe spits, terwijl het
raadhuis geheel hersteld werd, maar nu met toepassing van Re-
naissance-elementen, die echter heel goed passen bij het go-
thische karakter van het verbrande raadhuis.

Zo kwamen tot stand: het rijke maaswerk langs de dakrand;
nieuwe kraagstenen werden toegevoegd en de vensters van Re-
naissance-profileringen voorzien. Uit de zelfde tijd dagtekenen
de beelden, voorstellende de Moed, de Kracht, de Matigheid, de
Trouw, de Gerechtigheid en de Weldadigheid, welke nu in de
Cellebroederspoort tegen verdere slijtage door weer en wind
worden beschermd en deswegen door andere beelden van Johan
Polet Jr. werden vervangen. Ondanks alle wederwaardigheden
bezitten de gevels met het torentje nog een bijzondere bekoring.

In 1545 kwam de herstelling van het Raadhuis zowel uit- als
inwendig gereed en het loont de moeite over te gaan tot de be-
schrijving van de schepenzaal, die enig is in haar soort; ons is
in Nederland geen andere van die ouderdom bekend, die zo vol-
ledig en gaaf bewaard is gebleven.

Door het nieuwe gedeelte van het Raadhuis komt men op de
verdieping, waar zich de ingang naar de schepenzaal bevindt.
De toegang wordt door een portaal in twee�n gesplitst; door de
ene deur werd de verdachte naar binnen gebracht, terwijl de
andere deur door het publiek werd gebruikt. De grote schepen-
zaal heeft een gewelf van een gecontourneerde vorm, zoals dat
elders hier te lande niet meer voorkomt. Door een grote balie,
die aan de bovenzijde van een open kolonnade is voorzien, had
de advocaat van de verdachte, evenals het publiek, het gezicht
op de ruimte, waarin recht werd gesproken. Men keek daarbij
over de nog aanwezige rol, waarop de processen werden ge-
plaatst. Een andere toegang nl. vanuit de traptoren, wordt ver-

leend, door �de ijzeren deur", die niet alleen merkwaardig is door
haar zware ijzeren samenstelling, maar wel in het bijzonder door
het feit, dat de Kampenaren deze na de verovering van het kas-
teel te Voorst in 1361 als oorlogsbuit hebben meegenomen.

Door een deur in de balie betreden wij het achtergedeelte van
de grote zaal. Rondom bevinden zich hier de zetels van de magi-
stratuur als deel van de lambrizering. Ter linker zijde was de
vertegenwoordiger van de landsheer; de schout gezeten. Hij was
de rechtsvorderaar en voorzitter, terwijl de schepenen recht-
spraken. De rechtdoende schepenen, zittende in een met hun
ambtelijke waardigheid strokend voornaam gestoelte, bevonden
zich achter een lezenaar, waarop de lei lag, die beschreven was
met de beschuldiging en het vonnis. Na de uitvoering van het
vonnis door de schout of de vrijspraak kon men opnieuw �met
een schone lei beginnen".

Het schepengestoelte, plaats biedende aan twee schepenen,
behoort tot het schoonste, wat op dit gebied is vervaardigd. De
maker hiervan is Mr. Vrederick, de stadstimmermeester, die
zich met een dagloon van acht stuivers uitstekend van zijn op-
dracht heeft gekweten. De schepenen zaten onder een door ge-
gebeeldhouwde kolommen ondersteunde overhuiving, op we.ks
hoofdgesteld twee lauwerkransdragende engelen van de hand
van Pieter van Cranendonck zijn gezeten. In de twee rugpanelen
zijn in hoogrelief de Gerechtigheid en de Weldadigheid verbeeld.
Het geschilderde paneel, dat zich boven dit gestoelte bevindt
noodzaakt ons met een enkel woord iets te zeggen over de
Kamper schilderschool, waarvan hierna nog meer sprake zal
zijn.

Van de Overijsselse en Gelderse steden heeft vooral Kampen
in de zestiende eeuw een schildersschool van betekenis gehad.
Onder de daartoe behorende schilders trekt Ernst Rolofsz Maler
de aandacht door het werk, dat van hem is overgebleven. Hij
was bestuurder van het St. Lucasgilde. In 1545 ontvangt hij be-
taling �voer dat ordell boven dat gestoelte van den borgemeister
staande", terwijl ook de stenen schouw van Colijn de Nole door
hem werd verguld. Door het vervaardigen van het paneel ,,Het
laatste oordeel" bewijst Ernst Maler, dat hij een vooraanstaand
kunstenaar was en het verwondert ons dan ook niet, dat hij zijn
opdrachten ook uit andere steden heeft mogen ontvangen. Zoals

in die tijd gebruikelijk onderkent men in zijn werk ook Italiaanse
invloed.

Dicht, men mag wel zeggen veel te dicht, tegen het schepen-
gestoelte staat de monumentale schouw, waarvoor Meester Colijn
de Nole reeds kort na de ramp van 1543 de opdracht tot vervaar-
diging ontving. De geheel schouw is een hulde aan keizer Karel
V, wiens wapen en devies �Plus oultre" met het opschrift �Ca-
rolus V Romanorum Imperator semper Augustus" boven in de
schouw voorkomen. Onder het beeld der Gerechtigheid treffen
we de spreuk aan ,,Justitia gladio Martis violentia cessit" (Voor
het zwaard der gerechtigheid wijkt het oorlogsgeweld). Voor de
tijd, waarin deze schouw tot stand kwam (1545) was deze spreuk
zeer juist, want eerst toen waren de Nederlanden onder een een-
hoofdig bewind tot vrede en welvaart gekomen, zij het, dat deze
maar van korte duur zou zijn. De schouw is verder overladen
met vele zinnebeeldige voorstellingen en beelden (Prudentia,
Fides en Spes), die tezamen met een stel vaandeldragende
leeuwen het beeld van de Caritas flankeren. Hieronder bevindt
zich een gebeeldhouwd fries met een aan de voorzijde voorstel-
lingen van �Salomo's eerste recht" en �Mucius Scaevola voor
Porsenna". Er is geen onderdeel, dat niet versierd is met een van
de vele zinnebeelden, welke de Renaissance-kunstenaar ter be-
schikking stonden. Door deze overladenheid heeft de schouw
sterk aan monumentaliteit ingeboet.

Na het Raadhuis te hebben verlaten begaven wij ons nog verder
in de Oude Straat, omdat ons oog nog geboeid werd door de
forse Nieuwe Toren, die, hoewel hij al in het midden der zeven-
tiende eeuw, vermoedelijk geheel, maar zeker voor wat betreft
de bovenbouw, door Philip Vingbooms werd ontworpen, nog
steeds de jongste onder de Kamper torens is. De zware romp
draagt een achtzijdige bovenbouw, waarin zich een uitnemend
klokkenspel van de bekende Hemony bevindt. De doorgang onder
de toren is voorzien van een fraaie zandstenen omlijsting met het
wapen van de stad Kampen; hij geeft een aardig gezicht op de
vroegere Latijnse school. Even verder in de Oude Straat staat
het oudste nog bestaande woonhuis van Kampen. Het heeft een
laatgothische natuurstenen gevel met merkwaardig grote
vensters.

Hierna begaf ons gezelschap zich wederom naar de Stads-
herberg, waar op de eerste verdieping van een uitgebreide koffie-
maaltijd werd genoten. Van hieruit had men het volle gezicht op
de langs de stad stromende IJssel. Na deze rustperiode begaven
wij ons weer te voet op weg door de stad. Door de Broederstraat
wandelende passeerden wij de Broederkerk, of volledig gezegd
de voormalige Minnebroederskerk. Wij volgden de straat totdat
wij tenslotte recht voor de Broederpoort kwamen te staan. Deze
poort is in aanleg nog middeleeuws, maar is in de zeventiende
eeuw grondig herbouwd tot haar huidige vorm met de vier
slanke hoektorens. In een van deze laatste leidt een wenteltrap
naar de twee verdiepingen, waar het stedelijk museum is geves-
tigd. We zagen er een mooi wintergezicht van de talentvolle
Kamper kunstenaar Hendrik Avercamp (1585-1634), terwijl de
andere muren behangen waren met portretten van de bekende
Kamper regeringsfamilie Van Ingen. Men bewaart er verder ver-
schillende voorwerpen, die afkomstig zijn van het St. Anna- of
Rijnschippersgilde, wat � het verleden der stad in aanmerking
genomen � zeker niet te verwonderen is. De oudste beker, die
hiertoe behoort dagtekent uit het jaar 1369. Uit de Middeleeuwen
is ook het merendeel van een verzameling in de stad opgegraven
aardewerk, dat voorzover het steengoed betreft uit het Rijnland
(Keulen, Siegburg, enz.) naar Kampen zijn weg heeft gevonden.
Wij dachten aan grootmoeders tijd bij het zien van vele voor-
werpen van klederdracht en huisraad, waaraan de herinnering
in het dagelijks leven al vrijwel is uitgestorven. Laten we het
bij deze vluchtige indruk van een museum, dat een bezoek over-
waard is.

Van de eertijds zo omvangrijke verdedigingswerken van Kam-
pen zijn niet veel meer dan drie stadspoorten over, al moeten we
toegeven, dat deze indrukwekkend genoeg zijn om Kampen nog
een schilderachtig aanzien te geven. Wel vragen, we ons af of de
stad van de rivierzijde gezien vroeger niet een fantastische aan-
blik moet hebben opgeleverd, toen de walmuur aan die zijde
alleen al door meer dan dertig torens en poorten was bevestigd.
Aan de landzijde zijn, behoudens de Broeder- en de Cellebroe-
ders-poort vrijwel alle overige werken voor meer dan honderd
jaren gesloopt; de wallen en grachten werden naar het ontwerp
van J. D. Zocher in sierlijke waterpartijen en parken herschapen,

waarvan wij, dit moeten we erkennen, de schoonheid nu nog ten
volle kunnen waarderen.

Na het verlaten van de Broederpoort werd de weg terugge-
nomen door de Broederstraat tot de Burgwal; de walgracht van
de oudste stad. Over de Burgwal naderden wij de Verenige Gast-
en Proveniers huizen, een stichting ten behoeve van ouden van
dagen. De woningen, gelegen rond een binnenplein, vertonen
een aantal aardige zandstenen dakvenstergevels in renaissance-
vormen, gedeeltelijk afkomstig van het voormalige Heilige Geest
Gasthuis. In de grote deftige regentenkamer van 1895 komt de
decoratieve groep van schilderijen uit de Kamper school bij-
zonder goed tot haar recht.

Uit het jaar 1548 zijn er twee werken, vroeger beide aan Ernst
Maler toegeschreven, v/aarvan er een slechts is gebleken door
deze kunstenaar te zijn geschilderd. Het is een dubbelpaneel,
voorstellende de maagd Maria met het Christuskind en Johannes
de Doper met het Lam. Ook Jacob Maler was te zelf der tijd een
vooraanstaand lid van het Kamper St. Lucasgilde, waarvan hij
vier malen overman is geweest. Aan hem wordt in de Gast- en
Proveniershuizen het andere paneel toegeschreven. Het stelt de
werken van barmhartigheid voor; van de zeven werken van
barmhartigheid zijn er zes voorgesteld; alleen het begraven der
doden ontbreekt.

Hieraan nauw verwant is Het Laatste Avondmaal uit het jaar
1552, alhoewel het van mindere kwaliteit is. Het schilderstuk
heeft een treffende overeenkomst met een houtsnede van de
monogrammist AI uit het jaar 1552 en wordt door Hoogewerff
met stelligheid toegeschreven aan Albert Jacobs, die aan het
stuk in het atelier van zijn vader Jacob Maler de laatste hand
zal hebben gelegd. Uit dezelfde werkplaats is nog afkomstig het
drieluik, dienende als memorietafel door Mr. Johan Evertsz tus-
sen 1548 en 1555 gesticht, dat zich nog in het Groot Burgerwees-
huis te Kampen bevindt.

Drie zich in de Gast- en Proveniershuizen bevindende schilde-
rijen zijn van de hand van �Mechtelt van Ligtenbergh anders
g�nant to Bocop", zoals zij zichzelf noemt en met welke naam zij
haar schilderijen tekent. Zij was de dochter van de Utrechtse
glasschilder Gerrit van Ligtenbergh en huwde met Egbert toe
Bocop, zoon en broeder van invloedrijke Kamper burgemeesters.

Het eerste werk uit het jaar 1572 is een Kerstnacht of een Aan-
bidding der Engelen, dat in zijn opzet nog sterk aan de glasschil-
dertechniek herinnert. Met het tweede paneel uit 1574, voorstel-
lende Het Laatste Avondmaal, sluit zij zich reeds veel meer aan
bij de plaatselijke school van Jacob Maler. Het derde en laatste
paneel, ook uit 1574, stelt ook Het Laatste Avondmaal voor. Zij
toont daarin een verdere ontwikkeling te hebben doorgemaakt,
waarin de invloed van de Antwerpse schildersschool duidelijk
aanwijsbaar is.

De regentenkamer herbergt nog meerdere schilderijen, die het
bezichtigen overwaard zijn. Wij zullen ze echter niet beschrijven
omdat zij niet behoren tot de Kamper school.

Na het verlaten van de regentenzaal wendden we onze schre-
den over het Muntplein naar Kampen's grootste en oudste bouw-
werk, de St. Nicolaas- of Bovenkerk. Het is niet toevallig, dat
deze kerk aan de heilige Nicolaas werd gewijd; St. Nicolaas is
de patroonheilige van de schippers, wiens verering in West
Europa sterk door de Hanze is bevorderd.

De St. Nicolaaskerk is een overwelfde gotische kruisbasiliek
met slanke toren, en het verwonderde ons niet gezien haar groot-
te, dat de Kampenaren hieraan meer dan honderd jaren hebben
gewerkt. Van haar bouwgeschiedenis is weinig bekend, maar
zeker moet men er al in de eerste helft der veertiende eeuw aan
zijn begonnen. Van de daarbij betrokken architecten zijn ons de
namen van Mr. Herman de Steenbicker en zijn broeder en die
van Mr. Rutger van Keulen bekend. In de loop der vijftiende
eeuw is het oorspronkelijke schip met twee zijbeuken vermeer-
derd tot het thans vijfbeukige schip, waarna omstreeks 1500 de
beide portalen zijn aangebouwd.

Het inwendige van de kerk is indrukwekkend door zijn grote
ruimte en rijzigheid, al wordt aan de schoonheid veel afbreuk ge-
daan door het verval, waarin de kerk verkeert. Bij het binnen-
treden werd ons oog al onmiddellijk getroffen door de drie fraaie
koperen kronen, die in het schip hangen. Vervolgens merkten
wij op de laatgotische bewerkte natuurstenen preekstoel met het
daarbij staande laatgotische hardstenen doopvont. Het eerste ziet
men slechts hoogstzelden van steen. Tegen de toren is het prach-
tige orgel geplaatst, dat van 1670 tot 1676 door Johan Sleger werd
gemaakt. Gaande door de zijbeuk ontdekten we bij het Zuider-

portaal de stenen urn, waarin het hart werd geplaatst van
admiraal De Winter, de onfortuinlijke bevelhebber van de Hol-
landse vloot in de slag bij Kamperduin in 1797. Van deze plaats
hadden we ook een goed gezicht op het mooie vroeg-renaissance
koorhek van 1552, dat met zijn forse reli�fs der boogvullingen
doet denken aan het koorhek in de Westerkerk te Enkhuizen.

Vooral het koor met zijn dertien kapellen rond de kooromgang
is van bijzondere monumentaliteit. Tussen zijn pijlers van
trachiet bevinden zich nog sierlijke zandstenen koorafsluitingen
en sedilia uit de vijftiende eeuw. Dit koor is het eerste in grote
trant, dat na het koor van de Dom in Utrecht in Nederland tot
stand is gekomen. Het vertoont in zijn onderdelen invloed van
uit het Oostzeegebied, hetgeen voor Kampen als Hanzestad geen
verbazing wekt. Op de gewelven van de kerk bevinden zich nog
de oude gewelfschilderingen, die echter door slechte herstelling
hun sierende waarde vrijwel verloren hebben. In de rekeningen
van de St. Nicolaaskerk ontmoeten we Cornelis Maler en de
eerder genoemde Ernst Maler als de kunstenaren, die in 1542
met het beschilderen van de gewelven werden belast. Maar on-
danks alle geknoei en verval mag de Bovenkerk nog tot de be-
langrijkste kerken van ons land worden gerekend.

Dicht bij de Bovenkerk is de Koornmarktpoort gelegen. Zij
valt in het bijzonder op door haar forse verhoudingen en het
ongerepte Middeleeuws-gesloten karakter, waarachter de bur-
gers zich veilig konden achten voor gevaren van buiten. Onder
door de poort bereikten we weer de IJsselkade, nu als eindpunt
van de ronde door de stad. Verschillende deelnemers hebben ten
slotte nog op eigen gelegenheid de oude straatjes doorkruist,
waarna omstreeks te half vijf uur het vertreksein kon worden
gegeven.

De terugreis bood nog genoeg tijd om twee maal van de rechte
weg af te wijken. De eerste maal om het stadje Elburg door te
rijden; de tweede maal om een blik op en in Harderwijk te
werpen, hetgeen menigeen met een vette paling naar huis deed
gaan. Op de verdere terugreis, die zich door niets bijzonders meer
kenmerkte hadden we volop gelegenheid onze gedachten te laten
gaan over de vele indrukken, die wij die dag hadden ontvangen
en die naar wij hopen allen tevreden hebben gesteld.

Niftar lake - Literatuur.

BEKNOPTE GESCHIEDENIS VAN MUIDEN,
door Dr. L. Jansen en Drs. S. C. van Diest; 1953;

1000 JAAR DORPSLEVEN AAN DE VECHT,
Loenen aan de Vecht 953�1953, door Dr. S. van
der Linde, Loenen aan de Vecht, 1954.

Op 21 April 953 gaf koning Otto I in Quedlinburg een oorkonde,
waarin hij de St. Maartenskerk te Utrecht met uitgestrekte
koninklijke domeinen begiftigde. Hoewel de St. Maartenskerk
al sedert vele jaren goederen in de Vechtstreek bezat, krijgen
we de indruk, dat in deze schenking de bisschoppelijke macht in
ons gebied zijn uitgangspunt vond. De naam van Muiden
(�Amuthon") komt al veel vroeger in oorkonden voor; de naam
van Loenen (�Lona") ontmoeten wij in 953 voor het eerst, al zal
de gemeenschap ouder zijn, en wel minstens even oud als de
naam Lonaralaca (Loenersloot), waarin wij een afleiding zien
van Lona.

Eigenlijk zou het ons moeten verwonderen, dat zich al niet in
de Romeinse tijd langs de door de scheepvaart veel gebruikte
rivier de Vecht nederzettingen hebben gevormd. De Romeinse
politiek aan en ten Noorden van de Rijngrens een strook nie-
mandsland te handhaven ter beveiliging van het rijk, heeft er
stellig toe bijgedragen, dat Romeinse vondsten aan de Vecht
slechts zelden zijn gedaan. Wanneer wij verder zien, dat er in
het Vechtgebied van grafelijke macht nauwelijks sprake is ge-
weest � de oorkonden spreken alleen van graven in Niftar-
lake �, dan is het wel duidelijk, dat hier voor de Utrechtse kerk
een groot gebied ter ontginning braak lag. Wij achten de schrij-
vers van de twee voor ons liggende boekjes dan ook ten volle



	OUD-BAAMBRUGGE

			door

		Ds a VAN DER ZEE

UITGEVERIJ G. VAN DIJK � BREUKELEN



			INHOUD

		1. Bestuur van het Genootschap ............... V 2. Ledenlijst ............................ VII 3. Jaarverslag ...........................XIII 4. Rekening van de Penningmeester.............XVI 5. Excursieverslag......................... 1 6. Niftarlake-literatuur ..................... 10 I. Oud Baambrugge, door Ds G. van der Zee........ 17



	Eere-leden: Dr Mr J. W. Verburgt, Epe, Oud-Voorzitter. J. D. Bastert, Maarssen, Oud-Penningmeester.

Bestuur: Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a. d. Vecht, Voorzitter. Jhr. P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68, Rotterdam O., wnd. Secretaris. , G. J. Weyland Jr, Loenen a/d Vecht, Bibliothecaris W^Sf ^^^ 1I7- j -o ■ 4. I Bestuur, en Wnd. Penningmeester. Mgr A. E. Rientjes, Maarssen. Dr Mr J. W. Verburgt, Epe. J. D. Bastert, Maarssen. J. Trouw, Abcoude. A. H. Doude van Troostwijk, Notaris, Breukelen. Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht. F. D. Sprenger, Vreeland. G. Adriaans, Amersfoort. Pastoor J. M. J, Waterkamp, Abcoude.

		Redactie Jaarhoekje: Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen a.d. Vecht. Mgr A. E. Rientjes, Maarssen. Jhr. P. H. A. Martini Buys.



	VII LEDEN

Abcoude: Carmiggelt, Mej. J. W. Doorn, Dr A. van Firet, C. J. J. J. Geijsel Gortel, Dr J. H. van Graaf, J. H. de Heuven, H. van Heuven, Mej. M. H. van Hulst, J. G. van Pape, W. F. Quarles van Ufford, Jhr Mr L. A. Roest, J. van der Speet, Th. Timmer, Notaris Ph. W. Trouw, J. Veltman-v. Cruyssen, Mevr. A. G. Vis-V�lker, Mevr. C. A. L. M. Waterkamp, Pastoor J, M. J. Alkmaar: Bemmel, A. A. van Amersfoort: Adriaans, G. Chijs, Mej. N. van der �Flehite" Oudh. Vereen. Vor der Hake, J. J. G. Amstelveen: Achterbergh Jr, J. W. N. van Amsterdam: Aa, O. L. van der Altena, Chr. Beekman, J. S. Bianchi-V/�stenhoff, Mevr. C. E. Bond �Heemschut" Bouman, J. H.
		Duyvensz, Fr. Jantzen, F.Gzn., Ferd. B. Kater, P. A. Koninklijke Academie van Wetenschappen Koninklijk Oudheidkundig Genootschap Lange, AUert de, C. V. Leuven, W. van Leuven-Werker, Mevr. W. M. van Niekerk, W. Pos, Mej. A.G. Doude van Troostwijk, L. W. �Vondel", Uitg. Mij. Joost van den N.V. Weerdenburg, Ab. van Ankeveen: Harinxma thoe Slooten, B. A. Ph. Baron van Apeldoorn: Fortuyn Harreman, A. Tombe, Mr A. L. des Arnhem: Koekoek, Mej. G, Baamhrugge: Canter Cremers, Mr J. J. Grevenstuk, Prof. Dr A. Lee, Mej. E. van der Walbeek, J. H. van Zee, Ds G. van der Baarn: Dedel, Jhr. Mr C. Tegelberg: P. E.



	VIII

De Bilt: Pas. W. van der Doude van Troostwijk, D. W. Bilthoven: Jhr. Dr L. M. van Holthe tot Echten. Bloemendaal: Koomans, Drs W. H. Den Bommel: Kooy, Ds A. v. d. Breukelen: Baas, J. Becker, W. A. Beek-Janszen, Mevr. Ds E. C. ter �Beth San", Directie Ver. Booy, H. Bijleveld, Th. Th. M. H. Colenbrander-Hoekstra, Mevr. A. H. Colenbrander, H. Th. Dop, H. R. van Freytag, F. J. de Gentis-NAermij, Mevr. de Wed. A. S. S. Ginkel, Mr H. C. L. van Goeman Borgesius, Mevr. Th. Grift, A. van der Haars, Mej. Mr E. A. Horst, A. van der Kasteleyn, J. Klap, C. P. Kroon, H. Leisink, Pastoor J. B. Matthes-Varossieau, Mevr. C. W. Matthes-de Rooy, Mevr. C. H. Molenkamp, J.		Oebele Bosma-Bouman, Mevr. L. M. C. Postma, Dr E. B. J. Pot, J. Remijnse, Prof. Dr J. G. Reyden, J. van der Six Dijkstra, Ds P. Smits, P. B. A. Troostwijk, A. H. Doude van. Notaris. Vermeulen, J. Th. Verwijs Kramer, Mevr. A. J. Vis-Honig, Mevr. A. Vis Sr., Gerbrand Vlug, H. M. Vries, J. G. J. de Vries-Verbruggen, Mevr. C. F. W. de Vulpen Jr., W. van Wijk, Mevr. Mr A. C. van Breukelerveen (post Tien- hoven). Graaf Wzn., E. de Homan van der Heide, J. Pittet-van Linge, Mevr. J. C. Bussum: Ahrend, J. Ahrend-v. Geniund, Mevr. M. Lubsen, M. Nordemann, J. G. Driebergen: Clifford Koek van Breugel, Jhr. Mr Dr J. R. Prein, Prof. J. A. M. Epe (Gld.): Verburgt, Dr Mr J. W. Giessendam: Sluijs, P. van der



	X

		Naarden: Oudenniel, C. G. van Verburgt, Dr G. Wentink-Boon, Mevr. G. Nederhorst den Berg: Michels, J. Pos-Kofoed, Mevr. C. A. Voorn, G. A. van der Nieuwersluis: Beelaerts van Blokland- Jessurum, Mevr. Mr B. R. J. Blijdenstein-Cruys, Mevr. C. E. B. Doude van Troostwijk, Mr W. I. Schmal Jr., J. P. Slik-Scharf, Mevr. B. van der Nigtevecht: Amesz, O. J. Hennipman, C. Loggers, Ds Ph. Wees, G. A. van Nijmegen: Bernards, Mej. F. A. M. Lindenhout, H. J. van 't Oosterheek: Beusekom, Mr E. van Overveen: Vries-van der Lee, Mevr. A. de Warnaars, H. B. E. Witzel, B. Rilland-Bath: Spaan, D. C. Rossum: Meijer, A. F. van Goelst
Swinderen, Jhr Q. J. van Voogsgeerd, W. J. Vunderink, Mr J. L. Lunteren: Thomassen a Thuessink van der Hoop van Slochteren, Dr M. P. Maarssen: Agterberg, J. Alleman, J. G. Bastert, J. D. Dekker. Dorp Sr., C. van Droogenbroek, H. J. van Feyten, A. Groot- de Vries, Mevr. P. C. de Heul, G. de Hoekstra, Dr Sj. Kroon, G. Mol, B. C. J. de Remijnse, M. Rientjes, Mgr A. E. Royen, N. van Rijsterborgh, C. J. Sandick, J. W. W. A. G. van Schalk, Mr Dr Th. E. E. van Schipper, A. P. Servaas, J. N. Vader, Nots. H. P. Verkuil, M. Wissema, G. Wymstra, W. Maarsseveen: Huydecoper van Maarsseveen, Jhr. J. Rijn, J. G. van De Meern: Bruijn, Jac. de



	XI

Rotterdam: Bastert, J. N. Bibliotheek en Leeszalen der Gem. Rotterdam Martini Buys, Jhr P. H. A. Rijswijk (Z.-H).: Geertzema, W. H. Mont�, Mevr. A. Soest: Bentinck, Mr S. P. Baron Soesterherg: Haselen, Mr J. van Utrecht: Biegelaar Jr, J. B. P. Bogaard, P. H. Buisman, P. W. Burg, Plebaan J. van der Hagenouw, J. G. Historisch Genootschap Koedijk Jr., G. Lip-Kibbeling, Mevr. J. v. d. Mesdag-Spier, Mevr. M. T. v. �Oud-Utrecht", Ver. Provinciale Bibliotheek Ridder, Mevr. A. Ph. Ruwers-Becker, Mevr. E. W. Smits, H. J. Soeten, H. J. de Th�onville, F. W. G. Ven, Dr A. J. van de Verburgt, Dr P. J. G. Vor der Hake, J. Vuurst de Vries, Dr H. van der Wilbrenninck, J. C. Woerden, A. W. F. C. van Vinkeveen: Vries, J. de
		Vreeland: Bree, B. van Duveen, Mej. T. Hartung, O. E. K. Huting, Ds H. Sprenger, F. D. Wageningen: Kniphorst's Boekhandel Wassenaar: Honders, Dr H. J. Wieder Jr., F. C. Weesp: Bosboom, Ds F. C. Breijer, K. Lindeboom, G. Weesperkarspel: Klaveren, H. W. van Wijk hij Duurstede: Dij kman-Schoenmaker, Mevr. G. J. E. Thieme Sr., Mej. A. C. IJsselstein: Cool, A. G., Notaris. Zaandijk: Honig, G. J. Vis Jr, Gerbrand Zeist: Lantsheer, J. A. Zuilen: Wit, H. C. de Wijk, J. A. van



			Jaarverslag 1953.

		Op 17 Juli 1953 had in hotel �Het Raadhuys van Cronenburgh" te Loenen de jaarvergadering plaats. Aanwezig waren volgens de presentielijst 22 leden. De notulen van de vorige vergadering en het jaarverslag wer- den door de secretaris voorgelezen en onveranderd goedgekeurd. Daarna werd door de penningmester het financi�le verslag uit- gebracht. De boeken van de penningmeester werden gecontro- leerd en in orde bevonden door de kascommissie bestaande uit de heren Wymstra en Colenbrander. "Voor het jaar 1953 werden in de kascommissie benoemd de heren Dr. Van der Linde en Van Heuven. Het voorstel van de voorzitter om de statuten van het Ge- nootschap in dier voege te wijzigen, dat de jaarlijkse contributie door de ledenvergadering wordt vastgesteld, werd met grote meerderheid van stemmen aangenomen. Daar hiervoor het statu- tair vereiste aantal leden niet aanwezig was, werd besloten, dat binnen een maand een nieuwe buitengewone ledenvergadering zou worden gehouden. Om een betere voorbereiding van de excursies te verkrijgen werd besloten op deze vergadering reeds de excursie voor 1954 vast te stellen. Er werd besloten, dat de excursie naar Kampen zal worden gemaakt. De heer De 'Graaf stelde voor de excursie- autobus ten gerieve van de deelnemers en uit propagandistisch oogpunt door de Vechtstreek te laten rijden. Op een desbetref- fende vraag antwoordde de voorzitter, dat hij hoopte, dat er in het Jaarboekje retrospectief aandacht zou worden geschonken aan het 1000-jarig bestaan van Loenen. De bijdrage aan de Com- missie voor de Vecht- en het Oostelijk en Westelijk Plassenge- bied werd wederom vastgesteld op 25 gulden. Bij de rondvraag informeerde de heer Bastert naar de pro-



		XV Tot zover de verslagen over de plaats gehad hebbende ver- gaderingen. Op Zaterdag 6 Juni had de tweedaagse excursie naar de plaatsen Gent en Brugge plaats, waarvan U het verslag in het Jaarboekje hebt kunnen lezen. Wij hebben de indruk, dat ook dit- maal de deelnemers, hoewel niet groot in aantal, tevreden zijn geweest met alles wat hun op deze tocht geboden werd. In Augustus werd te Loenen aan de Vecht het duizendjarig be- staan van deze gemeenschap op waardige wijze gevierd, waarbij mede door een hieraan verbonden topografische tentoonstelling op de geschiedenis van de Vechtstreek naar buiten die aandacht werd gevestigd, die zij ten volle verdient. Het bestuur was op de ontvangst van het gemeentebestuur vertegenwoordigd. Nadat in de herfst van het verslagjaar het bestuur van de haar in de vergadering van 14 Augustus verleende machtiging tot verzorging van de statutenwijziging had gebruik gemaakt, is op 13 Januari 1954 de koninklijke goedkeurig hierop afgekomen. Gedurende het verslagjaar is het ledental wederom vermin- derd en wel van 273 tot 268. Wij willen dan ook niet nalaten de leden op het hart te drukken door daadwerkelijke belangstelling voor ons genootschap niet alleen ons Jaarboekje te vullen, maar ook ons ledental weer te doen groeien.



			Excursie 1954.

		Op Dinsdag 27 Juli verzamelden zich 27 leden van ons genoot- schap in de Moreelselaan om zich met de autobus naar Kampen te laten brengen. De heenreis moest in snel tempo worden ge- reden; maar dit belette ons niet toch ten volle van het vader- landse landschap te genieten. Misschien wil de lezer deze tocht in gedachten nog eens met ons meemaken. Al kijkende naar het landschap willen wij als inleiding alvast het een en ander ver- tellen van de lotgevallen van de stad Kampen in vroeger eeuwen, opdat U in staat zult zijn, bij de bezichtiging van de stad Uw fantasie de vrije loop te laten en U in de historische sfeer van de stad in te leven. De IJssel, een zijtak van de Rijn, was reeds vroeg in onze ge- schiedenis een verkeersweg van betekenis; in het dal van deze rivier liggen dan ook tal van nederzettingen. Een ervan is Kam- pen, dat voor het eerst genoemd wordt in 1227. Aangenomen mag worden dat zij haar naam heeft ontleend aan de stroken onver- deelde markegrond �kampen" genaamd; als merkwaardigheid willen wij dan ook niet onvermeld laten, dat er zich zelfs nu nog veestallen in de stad bevinden. Het kleine dorp, dat eerst voornamelijk uit boerenhoeven be- stond, breidde zich langzamerhand uit door de toenemende visserij op de rivier en de steeds groter wordende Zuiderzee; en deze visserij legde weer, evenals elders, ook hier de grondslag voor de koopvaart en de handel. Als bekroning op deze ontwikke- ling werd er in de eerste helft der dertiende eeuw door de bis- schop van Utrecht stadsrecht aan gegeven; de betrekkelijke akte is helaas verloren gegaan, zodat wij het juiste jaar niet meer weten. Zij ontving dus toen een eigen bestuur en rechtspraak; dit in tegenstelling tot het platteland.



		5 in die tijd gebruikelijk onderkent men in zijn werk ook Italiaanse invloed. Dicht, men mag wel zeggen veel te dicht, tegen het schepen- gestoelte staat de monumentale schouw, waarvoor Meester Colijn de Nole reeds kort na de ramp van 1543 de opdracht tot vervaar- diging ontving. De geheel schouw is een hulde aan keizer Karel V, wiens wapen en devies �Plus oultre" met het opschrift �Ca- rolus V Romanorum Imperator semper Augustus" boven in de schouw voorkomen. Onder het beeld der Gerechtigheid treffen we de spreuk aan ,,Justitia gladio Martis violentia cessit" (Voor het zwaard der gerechtigheid wijkt het oorlogsgeweld). Voor de tijd, waarin deze schouw tot stand kwam (1545) was deze spreuk zeer juist, want eerst toen waren de Nederlanden onder een een- hoofdig bewind tot vrede en welvaart gekomen, zij het, dat deze maar van korte duur zou zijn. De schouw is verder overladen met vele zinnebeeldige voorstellingen en beelden (Prudentia, Fides en Spes), die tezamen met een stel vaandeldragende leeuwen het beeld van de Caritas flankeren. Hieronder bevindt zich een gebeeldhouwd fries met een aan de voorzijde voorstel- lingen van �Salomo's eerste recht" en �Mucius Scaevola voor Porsenna". Er is geen onderdeel, dat niet versierd is met een van de vele zinnebeelden, welke de Renaissance-kunstenaar ter be- schikking stonden. Door deze overladenheid heeft de schouw sterk aan monumentaliteit ingeboet. Na het Raadhuis te hebben verlaten begaven wij ons nog verder in de Oude Straat, omdat ons oog nog geboeid werd door de forse Nieuwe Toren, die, hoewel hij al in het midden der zeven- tiende eeuw, vermoedelijk geheel, maar zeker voor wat betreft de bovenbouw, door Philip Vingbooms werd ontworpen, nog steeds de jongste onder de Kamper torens is. De zware romp draagt een achtzijdige bovenbouw, waarin zich een uitnemend klokkenspel van de bekende Hemony bevindt. De doorgang onder de toren is voorzien van een fraaie zandstenen omlijsting met het wapen van de stad Kampen; hij geeft een aardig gezicht op de vroegere Latijnse school. Even verder in de Oude Straat staat het oudste nog bestaande woonhuis van Kampen. Het heeft een laatgothische natuurstenen gevel met merkwaardig grote vensters.



		OVER HET PORCELEIN VAN WEESP, LOOSDRECHT EN OUDER-AMSTEL. Met speurzin en kennis heeft de Heer W. J. Rust te Naarden een uitgebreide studie gemaakt van het onderwerp, dat zeker tot het interessegebied van de leden van Niftarlake behoort. Zijn werk heet Nederlands porselein, maar is voor een groot gedeelte gewijd aan de geschiedenis der produkten van Weesp, Loos- drecht, Ouder-Amstel en den Haag. Door het nauwe verband met de ontwikkeling van de porseleinindustrie in Europa heeft de auteur drie inleidende hoofdstukken van zijn mooie met 100 illustraties verluchte boek gewijd aan het Europees porselein. Uitvoerig worden de omgeving en situatie van het bedrijf te Weesp beschreven, waar Daniel Maccarthy uit Engeland of Schotland afkomstig met steun van te Amsterdam gevestigde kooplieden in 1757 een porseleinfabriek heeft opgericht. Een pand, een voormalige branderij, was gemakkelijk te krijgen, het stadsbestuur steunde de nieuwe onderneming, aangrenzende percelen werden aangekocht en zo werd in 1758 begonnen. Helaas, het bedrijf liep niet voorspoedig, totdat in 1759 de roe- rende en onroerende goederen eigendom werden van de Graaf van Gronsveld-Diepenbroick. Deze werd in 1760 aangesteld tot hoofdschout van Weesp. Door aanstelling van vakkundige mede- werkers waarschijnlijk uit Saksen, waar de porceleinfabricatie op hoger trap van bloei stond, werd het bedrijf gereorganiseerd, ging het wat voorspoediger, kwam er een bevredigende afzet. Later ging het weer ongunstiger en werden de gebouwen ver- kocht. Over de producten van het Weesper bedrijf wordt uitvoerig gesproken: terrines, drinkserviezen, waarbij belangstellende lezers naar het leerzaam boek zelf moeten worden verwezen. Het blijkt, dat de producten van Weesp konden wedijveren met bui- tenlandse fabrieken. Verscheidene staaltjes van technisch kun- nen met reliefversiering, en beschildering, decoratie en vakbe-



		15 kwaamheid worden genoemd (blz. 66�72). Ook over de merken op het Weesper porselein vinden wij meerdere gegevens. Bij de litteratuuropgave had ook nog kunnen verwezen worden naar het opstel van A. van Beek, �De Weesper porseleinfabriek" in het jaarboekje van Niftarlake 1931. In het toenmalig afgelegen veendorp Oud-Loosdrecht heeft de predikant Ds De Mol in 1771 het plan opgevat een porselein- fabriek te beginnen. Hij had reeds lang proefnemingen gedaan ter vervaardiging van porselein uit inlandse bestanddelen, en meende meer welvaart te kunnen brengen in het armelijke dorp. Nadat hij zich van hulpkrachten en vakkundige assistenten had verzekerd, werd in begin van 1774 een aanvang gemaakt met de fabricatie. De behaalde resultaten beantwoorden aan de ver- wachtingen van den moedigen ondernemer. Het ging goed, en de producten werden naar Amsterdam vervoerd. In 1778 waren er ongeveer 60 personen waaronder ongeveer 20 schilders werk- zaam, behalve nog de kinderen. De Loosdrechtse porseleinindustrie kreeg last van concurren- tie, toen in 1778 in den Haag door een Duits koopman Lyncker ook een porseleinfabriek zou worden opgericht. Op den duur echter kon de Heer de Mol de concurrentie tegen het goedkopere Engelse aardewerk niet volhouden, en werd gaandeweg de finan- ti�le toestand van het bedrijf slechter. Deze teruggang van zaken wordt uitvoerig besproken. Inspanning, arbeid en geldelijke offers hadden niet gebaat, hoewel buitengewoon veel werd ge- produceerd. Dan volgt een lang opstel over de kwaliteiten en merken van het Loosdrechtse product, dat men nu nog in het Museum Sypesteyn en in het Rijksmuseum te Amsterdam kan bewonderen. In het jaarboekje van Niftarlake 1914 schreef Jhr. C. H. C. A. van Sypesteyn een belangrijke bijdrage over �Oud- Loosdrechtsch porselein" met illustraties. Ook aan het �Haags Porselein" heeft de heer Rust een uit- voerig hoofdstuk gewijd. Zij die daarin belangstellen, mogen het boek van de Heer Rust niet ongelezen laten, vooral omdat het door de vele reproducties ons duidelijk de kenmerken en ver- schillen van deze porselein-stukken laat zien. In tegenstelling met de gewone mening blijkt, dat na het over- lijden van Ds de Mol het bedrijf te Loosdrecht nog geruimen tijd in werking bleef. Daarna ging de fabriek over naar Ouder-



		16 Amstel. Geleidelijk werden daar nieuwe ontwerpen toegepast voor serviezen, onafgewerkte stukken werden in Ouder-Amstel voltooid. Het Amstelporselein mocht zich verheugen in een uit- stekende kwaliteit, maar doordat de tijdsomstandigheden lang- zamerhand ongunstiger werden, vond het dure porselein minder aftrek. Er kwam een andere leiding in November 1800, allerlei technische wijzigingen werden aangebracht, totdat ten slotte het bedrijf naar Nieuwer-Amstel werd overgebracht. Het Amstel- porselein schijnt tegenwoordig zeldzamer dan het Loosdrechtse. Wil de belangstellende lezer kennis nemen van Amstelporselein, in het Museum Sypesteyn worden meerdere stukken bewaard, o.a. borden, beeldgroepje enz. Over de versiering en beschilde- ring dezer stukken biedt het mooie boek van de Heer Rust be- langrijke gegevens (blz. 139�149). Over Amstelsporselein heeft ook Matty Vigelius lezenswaar- dige artikelen geschreven in de jaargangen VII en VIII van Oude Kunst. A. E. RIENTJES.



		Het dorp Baembrugge in het Nederquartier van het Stigt.



		6 Hierna begaf ons gezelschap zich wederom naar de Stads- herberg, waar op de eerste verdieping van een uitgebreide koffie- maaltijd werd genoten. Van hieruit had men het volle gezicht op de langs de stad stromende IJssel. Na deze rustperiode begaven wij ons weer te voet op weg door de stad. Door de Broederstraat wandelende passeerden wij de Broederkerk, of volledig gezegd de voormalige Minnebroederskerk. Wij volgden de straat totdat wij tenslotte recht voor de Broederpoort kwamen te staan. Deze poort is in aanleg nog middeleeuws, maar is in de zeventiende eeuw grondig herbouwd tot haar huidige vorm met de vier slanke hoektorens. In een van deze laatste leidt een wenteltrap naar de twee verdiepingen, waar het stedelijk museum is geves- tigd. We zagen er een mooi wintergezicht van de talentvolle Kamper kunstenaar Hendrik Avercamp (1585-1634), terwijl de andere muren behangen waren met portretten van de bekende Kamper regeringsfamilie Van Ingen. Men bewaart er verder ver- schillende voorwerpen, die afkomstig zijn van het St. Anna- of Rijnschippersgilde, wat � het verleden der stad in aanmerking genomen � zeker niet te verwonderen is. De oudste beker, die hiertoe behoort dagtekent uit het jaar 1369. Uit de Middeleeuwen is ook het merendeel van een verzameling in de stad opgegraven aardewerk, dat voorzover het steengoed betreft uit het Rijnland (Keulen, Siegburg, enz.) naar Kampen zijn weg heeft gevonden. Wij dachten aan grootmoeders tijd bij het zien van vele voor- werpen van klederdracht en huisraad, waaraan de herinnering in het dagelijks leven al vrijwel is uitgestorven. Laten we het bij deze vluchtige indruk van een museum, dat een bezoek over- waard is. Van de eertijds zo omvangrijke verdedigingswerken van Kam- pen zijn niet veel meer dan drie stadspoorten over, al moeten we toegeven, dat deze indrukwekkend genoeg zijn om Kampen nog een schilderachtig aanzien te geven. Wel vragen, we ons af of de stad van de rivierzijde gezien vroeger niet een fantastische aan- blik moet hebben opgeleverd, toen de walmuur aan die zijde alleen al door meer dan dertig torens en poorten was bevestigd. Aan de landzijde zijn, behoudens de Broeder- en de Cellebroe- ders-poort vrijwel alle overige werken voor meer dan honderd jaren gesloopt; de wallen en grachten werden naar het ontwerp van J. D. Zocher in sierlijke waterpartijen en parken herschapen,



		8 Het eerste werk uit het jaar 1572 is een Kerstnacht of een Aan- bidding der Engelen, dat in zijn opzet nog sterk aan de glasschil- dertechniek herinnert. Met het tweede paneel uit 1574, voorstel- lende Het Laatste Avondmaal, sluit zij zich reeds veel meer aan bij de plaatselijke school van Jacob Maler. Het derde en laatste paneel, ook uit 1574, stelt ook Het Laatste Avondmaal voor. Zij toont daarin een verdere ontwikkeling te hebben doorgemaakt, waarin de invloed van de Antwerpse schildersschool duidelijk aanwijsbaar is. De regentenkamer herbergt nog meerdere schilderijen, die het bezichtigen overwaard zijn. Wij zullen ze echter niet beschrijven omdat zij niet behoren tot de Kamper school. Na het verlaten van de regentenzaal wendden we onze schre- den over het Muntplein naar Kampen's grootste en oudste bouw- werk, de St. Nicolaas- of Bovenkerk. Het is niet toevallig, dat deze kerk aan de heilige Nicolaas werd gewijd; St. Nicolaas is de patroonheilige van de schippers, wiens verering in West Europa sterk door de Hanze is bevorderd. De St. Nicolaaskerk is een overwelfde gotische kruisbasiliek met slanke toren, en het verwonderde ons niet gezien haar groot- te, dat de Kampenaren hieraan meer dan honderd jaren hebben gewerkt. Van haar bouwgeschiedenis is weinig bekend, maar zeker moet men er al in de eerste helft der veertiende eeuw aan zijn begonnen. Van de daarbij betrokken architecten zijn ons de namen van Mr. Herman de Steenbicker en zijn broeder en die van Mr. Rutger van Keulen bekend. In de loop der vijftiende eeuw is het oorspronkelijke schip met twee zijbeuken vermeer- derd tot het thans vijfbeukige schip, waarna omstreeks 1500 de beide portalen zijn aangebouwd. Het inwendige van de kerk is indrukwekkend door zijn grote ruimte en rijzigheid, al wordt aan de schoonheid veel afbreuk ge- daan door het verval, waarin de kerk verkeert. Bij het binnen- treden werd ons oog al onmiddellijk getroffen door de drie fraaie koperen kronen, die in het schip hangen. Vervolgens merkten wij op de laatgotische bewerkte natuurstenen preekstoel met het daarbij staande laatgotische hardstenen doopvont. Het eerste ziet men slechts hoogstzelden van steen. Tegen de toren is het prach- tige orgel geplaatst, dat van 1670 tot 1676 door Johan Sleger werd gemaakt. Gaande door de zijbeuk ontdekten we bij het Zuider-



		9 portaal de stenen urn, waarin het hart werd geplaatst van admiraal De Winter, de onfortuinlijke bevelhebber van de Hol- landse vloot in de slag bij Kamperduin in 1797. Van deze plaats hadden we ook een goed gezicht op het mooie vroeg-renaissance koorhek van 1552, dat met zijn forse reli�fs der boogvullingen doet denken aan het koorhek in de Westerkerk te Enkhuizen. Vooral het koor met zijn dertien kapellen rond de kooromgang is van bijzondere monumentaliteit. Tussen zijn pijlers van trachiet bevinden zich nog sierlijke zandstenen koorafsluitingen en sedilia uit de vijftiende eeuw. Dit koor is het eerste in grote trant, dat na het koor van de Dom in Utrecht in Nederland tot stand is gekomen. Het vertoont in zijn onderdelen invloed van uit het Oostzeegebied, hetgeen voor Kampen als Hanzestad geen verbazing wekt. Op de gewelven van de kerk bevinden zich nog de oude gewelfschilderingen, die echter door slechte herstelling hun sierende waarde vrijwel verloren hebben. In de rekeningen van de St. Nicolaaskerk ontmoeten we Cornelis Maler en de eerder genoemde Ernst Maler als de kunstenaren, die in 1542 met het beschilderen van de gewelven werden belast. Maar on- danks alle geknoei en verval mag de Bovenkerk nog tot de be- langrijkste kerken van ons land worden gerekend. Dicht bij de Bovenkerk is de Koornmarktpoort gelegen. Zij valt in het bijzonder op door haar forse verhoudingen en het ongerepte Middeleeuws-gesloten karakter, waarachter de bur- gers zich veilig konden achten voor gevaren van buiten. Onder door de poort bereikten we weer de IJsselkade, nu als eindpunt van de ronde door de stad. Verschillende deelnemers hebben ten slotte nog op eigen gelegenheid de oude straatjes doorkruist, waarna omstreeks te half vijf uur het vertreksein kon worden gegeven. De terugreis bood nog genoeg tijd om twee maal van de rechte weg af te wijken. De eerste maal om het stadje Elburg door te rijden; de tweede maal om een blik op en in Harderwijk te werpen, hetgeen menigeen met een vette paling naar huis deed gaan. Op de verdere terugreis, die zich door niets bijzonders meer kenmerkte hadden we volop gelegenheid onze gedachten te laten gaan over de vele indrukken, die wij die dag hadden ontvangen en die naar wij hopen allen tevreden hebben gesteld. MARTINI BUYS.



			n gerechtigd het jaar 953 als een mijlpaal in de ontwikkeling van de Vechtstreek te beschouwen. Na het uiteenvallen van het rijk van Karel de Grote had dit niemandsland zijn strategische waarde verloren; werd het in- tegendeel een belang van het Duitse rijk dit land niet prijs te geven aan de veroveringszucht der Noormannen en het paste in de politiek der keizers hiermede de macht van hun bisdommen te versterken. Vermoedelijk hebben in de volgende eeuwen vele geslachten hun woonplaatsen van het Oosten naar deze gebieden verlegd. Na een korte inleiding behandelen de heren Jansen en Van Diest de geschiedenis van het Middeleeuwse Muiden, die wat de overgang van Utrecht naar Holland betreft nog veel onver- klaard laat. Onbekend is van wie de stad stadsrecht heeft ont- vangen. Evenmin is bekend, wie het Muiderslot in de 2de helft van de dertiende eeuw heeft gesticht. ^) In ieder geval hebben Utrecht en Holland er tot in de veertiende eeuw om de voorrang gestreden, totdat de Utrechtse invloed er door de Hollanders geheel verdrongen werd. De waterstaatkundige toestanden dwon- gen er de Hollandse graven ook wel toe om hun invloed in het Utrechts-Hollandse grensgebied geleidelijk uit te breiden. In Loenen heeft zich eveneens door de Amstelse goederen, die aldaar waren gelegen, hetzelfde voorgedaan, met dit verschil echter, dat daar de strijd om de hegemonie onbeslist bleef. Deze toestand van gedeelde invloed op de rivier de Vecht is zeker niet bevorderlijk geweest voor de scheepvaart van Muiden en het oudste Muidense wapen met het zeeschip kan dan ook later meer als een wensdroom, dan als basis voor een stadsbestaan worden beschouwd. Het is niet toevallig dat Muiden later haar wapen in een balk heeft gewijzigd. In de veertiende eeuw ging het binnen- scheep vaartverkeer van Holland niet meer in belangrijke mate over de Vecht en naast het opkomende Amsterdam verviel Mui- den langzamerhand tot een agrarisch dorp, dat door wallen be- vestigd, haar over het hoofd gegroeide concurrent als Hollandse grensvesting zou moeten beschermen. Uit Muidens bloeitijd is alleen de kerk overgebleven. Noch op aestetische, noch op histo-

		1) Wij willen hier tevens de aandacht vestigen op het aantrekkelijk geschreven en uitstekend ge�llustreerde boekje getiteld �Het Muiderslot" door Ton Koot (Wereldbibhotheek 1954).



		12 rische overwegingen wordt de kerk, die eeuwenlang het middel- punt van het geestelijk openbaar en privaat dorpsleven is ge- weest een goede afbeelding van buiten of van binnen waardig gekeurd. Het is typisch voor dit gedenkboekje, dat de schrijvers de indruk wekken door hun opdracht zich in het bijzonder ge- richt te hebben op de economische belangen van de Muidenaren, die naar wij hopen vroeger ook nog wel eens andere zorgen en genoegens zullen hebben gehad, dan alleen te klagen over de hoge verpondingen. In de achttiende eeuw en na de Napoleontische tijd begint het economisch getij voor Muiden geleidelijk aan weer gunstiger te worden, waarbij de schrijvers uitvoerig op de geschiedenis van die bedrijven zijn ingegaan, die Muiden thans het bestaan als kleine stad hebben mogelijk gemaakt. Dr. Van der Linde heeft in zijn gedenkboekje over Loenen een heel andere geschiedenis geschreven, zelfs als men wil toegeven, dat Loenen, nog altijd een aanzienlijk en deftig Vechtdorp, de �struggle for high life" van een kleine stad nooit heeft gekend. Dat hem daarbij in het bijzonder de kerkgeschiedenis aantrok ligt voor de hand. De schrijver begint ons in te wijden in de ge- schiedenis van Loenen in de Middeleeuwen. Laten wij terloops vermelden, dat het restant van de oerbebossing van voornamelijk eikenbomen, dat in Nieuwersluis is gevonden, ook elders, zoals te Loenersloot en Oucoop is aangetroffen. Verder vermeldt de schrijver de aanwezigheid van een oude rivierbedding op de plaats van de huidige straatweg Loenen- Loenersloot, die vroeger Slootdijk werd geheten. Dit lijkt ons uitermate onwaarschijnlijk. In de volgende bladzijden worden we geboeid door de lotge- vallen van het kasteel Cronenburch, waarvan vrij veel bekend is uit de rekeningen van de baljuw van Amstelland. Na de ver- beurdverklaring der Amstelse goederen werd het in 1355 door hertog Willem van Beieren gegeven aan zijn neef Dederic Claesz, die zich daarnaar in het vervolg Dirc van Cronenburch noemde. Aan het Hollands-Henegouwse huis heeft dit nieuwe geslacht het wapen met de vier leeuwen in het schildhoofd ontleend, dat na het uitsterven van het geslacht van Cronenburch het wapen van Hollands Loenen zou blijven. De wapens worden in het boekje niet besproken; ook niet het huidige wapen van de ge- meente Loenen, dat vroeger gevoerd werd door Stichts Loenen.



		18 Op de grote �Kaarte van alle Dijkpligtige en eenige Waalpligtige Landen, behorende onder het Hoogheemraadschap van den Zee- burg en Diemerdijk" van Jan Wandelaar komen beide wapens voor. Ernstiger is in het boekje het gebrek aan een goede kaart, welke ons zou kunnen inlichten over de begrenzingen van Hol- lands- en Stichts Loenen, alsmede de omvang het oude kerspel en de huidige gemeente. Ook bij de behandeling van de Loenense kerk en haar naaste omgeving wordt er van de belangstellende lezer, die niet in Loenen woont, wel wat veel voorstellingsver- mogen gevergd. Zowel voor Muiden als voor Loenen zijn de ,,Informacies" van 1493 en 1514 de bronnen voor het onderzoek naar de plaatse- lijke economische toestand; deze was lang niet fraai. Vooral het platteland ving destijds het eerst de slagen van de oorlog op. In het tweede hoofdstuk �Loenen in de eeuwen van Kente- ring" bespreekt de schrijver onder meer de Spaanse tijd, de Her- vorming en de opkomst en de bloei der buitenplaatsen, waardoor de oude kastelen op de achtergrond werden gedrongen. Het boekje wordt afgesloten door een hoofdstuk �Loenen in de nieuwe tijd", waarin het jongste verleden weer voor ons her- leeft. Vermelden wij � ter verbetering voor een volgende druk �, dat de schrijver bueren niet gelijk mag stellen met burgers en dat het niet is Herfsttijd maar Herfsttij der Middeleeuwen; dit doet evenwel niets af van het feit, dat Dr. Van der Linde er in is ge- slaagd een levendige beschrijving van de geschiedenis van Loenen te hebben gegeven. Ieder, die zich wel eens met de plaatselijke geschiedenis heeft beziggehouden, zal des te beter de arbeid van Dr. Van der Linde weten te waarderen om van een grote hoeveelheid van de meest uiteenlopende gebeurtenissen een prettig leesbaar geschiedverhaal te maken. MARTINI BUYS.



		TER INLEIDING. De navolgende schets van Oud-Baambrugge danken wij voor het grootste gedeelte aan de historische onderzoekingen van J. G. Th. Grevenstuk (1858�1938), die in een aantal opstellen in de Jaarboekjes van het Oudheidkundig Genoot- schap �Niftarlake" allerlei merkwaardigheden publiceerde, waarvan wij een dankbaar gebruik hebben gemaakt. In een folio-schrijfboek is alles door mij opgetekend en zijn vele antieke plaatjes gecopieerd door de tekenaar J. Schoenma- ker. Dit boek bevat alles uitvoeriger dan deze schets. Het moge tot in lengte van dagen in het archief alhier bewaard blijven. Met toestemming van de Redactie van Niftarlake mochten wij in deze schets allerlei met vermelding van de naam en schrijver overnemen, waarvoor wij onze dank betuigen. Bovendien hebben wij uit het Rijksarchief te Utrecht en archief van eigen gemeente nog een en ander verzameld. De eigenlijke moeite voor de samenstelling van deze schets bestond in het rangschikken en omwerken van de stof, ten gevolge van de vele doublures en voorts in de keuze van de meest geschikte onderdelen met bekorting van hetgeen te veel tijd zou kosten, waardoor de aandacht zou verslappen. Laat ons dan direct �de oude doos" maar openen.



		HOOFDSTUK I. HET DORP MET ZIJN KERK EN SCHOOL. De Gouw Niftarlake. Dr. Alberta J. Portengen geeft in een schets een overzicht van het geologisch ontstaan van de Gouw Niftarlake (^ ne- vens de Lek). Wat nu Nederland is, was eerst een ondiepe zee. Na het diluvium of ijstijd kwam de periode van heden het alluvium. Groot gesteente herinnerde aan het verleden, klei, grint en duinen aan het heden. Vorming van veen- gronden, moerassen, die dichtgroeiden en weilanden vorm- den, gaven een geheel andere aanblik. De Vecht had haar vrije loop, maar werd bekort door het IJ en Flevo-meer. De Veclit was toen een zijtak van de Rijn. Langzamerhand werd zij afgesloten, tot boezem gemaakt en het land er om- heen in polderland herschapen. De bedreiging van het water werd paal en perk gesteld door bedijking en watermolens. Echter m.oest men door het uitbaggeren van het laagveen toch weer plassen laten bestaan, gelijk de mislukte poging van drooglegging van het Naardermeer bewijst. De Angstel en het dorp. Vecht en Angstel kronkelden op dezelfde aardrijkskundige hoogte alsof zij de weg naar zee niet konden vinden. Mr. J. Schoenmaker geeft in Niftarlake 1936 hiervan een overzicht in verband met de watersnood van 1675. Oude kaarten onderrichten ons, maar de bodem des lands spreekt nog duidelijker taal, vooral voor hem, die er oog voor heeft. Getrouw aan de kronkelende loop van de Angstel bevinden zich aan weerszijden door slib opgehoogde terreinen. Van- daar dat er vele gunstig gelegen gronden voorkomen. De huidige loop moet dan ook later gegraven zijn. Bij de mo- dernisering van het Hooglandse gemaal in 1925 bleek in het grondwerk wel, dat de bodem hier niet langs de oorspron- kelijke stroom ligt. En �Beek en Gein" heet de hofstede, die tegenover deze bocht is gelegen. Het ligt voor de hand, dat beide stromingen een poos naast elkaar bestonden, zoals bij de Vecht voorkomt. Gedeeltelijk bestaat de oude loop trou- wens nog.



		De definitieve afdamming van deze bocht bracht een grote verandering teweeg, waardoor een nieuwe watergang moest worden gegraven, welke in tegenstelling met andere verhoef- slaagde vaarten in algemeen onderhoud kwam, waarvan de reden nu te begrijpen is, hetgeen anders volkomen onduide- lijk voor ons zou blijven. Dan leggen wij ook niet een een- voudige oude lijst van ogenschijnlijk grillige aanwijzingen van onderhoudsplicht ter zijde en nog minder brengen wij daarin naar eigen inzicht veranderingen aan, want zo'n oud stuk blijkt nu de oude en rechtvaardige voorziening te be- vatten wegens een veranderde situatie in de waterstaat. De Westzijdse waterschappen kennen voorts een Zuwe, in N.W. Utrecht meer voorkomende. Wanneer de waterschaps- autoriteit Beekman juist ziet, dan heeft hij hier een argu- ment, dat ZUWE oorspronkelijk zijwende, zijdelings ge- wende kade was, wat de zuwe ten aanzien van de West- zijdse landerijen inderdaad is. Het middelnederlands woor- denboek verklaart: suw = souwe = zouw-weg, weg naar het moeras. Tenslotte vinden wij aan de Vinkeveense grens een vaart, het zogenaamde Zweth, een naam, welke als Zwetta, Swe- tha, swad, swade oorspronkelijk �streep", �grensstreep" be- tekende en daarom als naam zowel voor een strook water als land of ook voor een regel afgemaaid gras kan voorko- men. (Zo betekent �Horn" hoorn, bocht.) De westzijdse waterschappen, oorspronkelijk vier in getal, later drie (Hoogland en Groenland sedert 1822 verenigd) bleven afzonderlijk. Zij zijn echter ��n in het hooghouden der oud-vaderlandse traditie: de strijd tegen het water. Hier- mede bewaart men kostbare cultuurgronden. Daarbij weet men gebruik te maken van de moderne techniek, hetgeen de gehele Gouw Niftarlake, gelijk overal, ten goede komt. Ten aanzien van ons dorp vraagt zijn naam allereerst de aandacht. In de 18e eeuw schreef men meestal Baenbrugge. Op het eerste gezicht zou men denken aan een ijs-, kaats-, kolf-, kegel- of schietbaan bij een brug. Mogelijk ook een lijnbaan, zoals voorheen te Loenersloot. In Amsterdam is een Baen- brugsteeg. Maar hoe komt de n in een m te veranderen? Evenals misschien bij aan-beeld in aambeeld? Toch ligt het geval anders. In die steeg was een huis met een gevelsteen waarop het dorp Baambrugge was afgebeeld. Er was in die steeg geen brug, zodat die steeg haar naam ontleende aan die gevelsteen. Nu heeft Prof. Visscher de zaak opgehelderd in een artikel



		in �De Wereldbol", waar aangehaald wordt, dat Baam- brugge zo veel betekent als tolbrug, van baam, boom, tol- boom. Ook in de Belgische provincie West-Vlaanderen ligt een dorp Baambrugge, hetgeen bewijst, dat deze naam uit het grijs verleden stamt. De geschiedenis van een dorp begint meestal bij de stichting van een kapel of kerk, waaromheen later zich al het andere groepeert. De lotgevallen der samenleving zijn dan ook bijna altijd zeer nauw met beide verweven. De Kapel. Na de voorgaande opmerkingen over streek en dorp komen wij nu tot het gemeentelijk en kerkelijk hart van Baam- brugge: de kapel. Hiermede begint dikwijls een plaatselijke geschiedenis, ja een dorp ontleent haar naam op vele plaatsen aan kapel of kerk, denk maar aan Blauwkapel, Lopikerkapel, Ouderkerk of Nieuwerkerk enz. Het leven van een dorp is nu eenmaal met kapel en kerk nauw verbonden. Omstreeks 1400 werd bij de Bambrug een kapel gebouwd ten gerieve van oude en ziekelijke mensen, die wegens de verre afstand de dienst in de parochie-kerk te Abcoude niet konden bijwonen. De stichter van de Kapel is onbekend. De oudste gegevens zijn van het jaar 1444. In 1471 lezen wij van een kapel en pastorie met hofstede. De Kapel werd bediend door een kapelaan of vicaris, ook vice-cureit geheten. In 1505 schijnt de Kapel verbouwd of vergroot te zijn blijkens een gedenk- steen, want bij de verbouwing tot Kerk in 1650 werden de jaartallen 1505 en 1650 in het Oostelijk deel van de kerk boven de ingang van het portaal aangebracht. In het be- graafboek lezen wij een aantekening van de schoolmeester, dat er aan de buitenkant aan de Noordelijke zijde een steentje was met het jaar 1545, doch dat uit een zekere opdrachtsbrief van het huis �de oude prins" blijkt, dat de kapel er al stond in 1505. De Toren. Van de kleine Gothische toren vonden wij weinig vermeld. Maar wat er ook verdween, hij staat er nog als de oudste getuige in het heden van het verleden. Op dit ogenblik staat hij onder Monumentenzorg. In 1682 kreeg hij een nieuwe windwijzer ten koste van � 5,��, terwijl het ver- gulden van de haan � 3,� bedroeg. De spits werd in 1726 vernieuwd.



		Bij de vele veranderingen, die de Franse Revolutie teweeg bracht, behoort ook de overgang in eigendom naar de burgerlijke gemeente. Dit is gegrond op art. 6 van de addi- tionele artikelen van de Staatsregeling van 1798. De ge- meente staat daarmee ook voor het onderhoud. Thans staat hij ingebouwd door gebouwen en opstallen, doch oorspronkelijk stond hij met de kapel geheel vrij op het land, met het kerkhof aan zijn voet. De priesters. De oudste ons bekende naam is die van priester Melis uit het jaar 1545. Verder kennen wij uit 1551 een vicaris Tatick Aertsz., die de geweldpleging van Brederode's sol- daten in 1567 heeft meegemaakt. Omstreeks 1581 is hij naar Abcoude vertrokken. Hij leefde nog in 1595. Zijn handtekening, blijkens mededeling uit het Begraafboek, was van 20 Mei 1581. Hij woonde in het huis, dat later predi- kantshuis was. Hij is hier circa 30 jaren geweest. Toen het leger van Hendrik van Brederode van Vianen naar Amsterdam optrok, passeerden de soldaten het dorp op 24 April 1567 en haalden alles wat aan Roomse ere- dienst herinnerde onderstboven en richtten alzo in de kapel grote vernielingen aan. De verwoesting was enorm. De schoolmeester tekent o.a. aan, dat het misboek is �ge- scheurt, ghedistrueert off verbrant". In dat boek stond de inventaris van de kapelgoederen. In 1588 had de kapel voor de R.K. eredienst afgedaan. De vicaris woonde te Abcoude blijkens het trouwregister, daar hij enige jongelieden in het huwelijk verbond. De Kapelgoederen. De schoolmeester Ambrosius Antonius Coop van Groen heeft in 1641 aan de kerkeraad een boekje gegeven waarin hij de inventaris had overgeschreven. Hij bevestigde uit- drukkelijk, dat het zo in het misboek gestaan heeft. Ie. Vijf morgen land gelegen in Bortouts zijland strekkende uit het Gein tot de dwarsdelle, 2e. Een halve morgen land in het meenland, 3e. Een half pond zwart uit het meenland, 4e. Acht vlaams uit Lysgen Truyges hofstede, 5e. Een pond zwart uit het derde deel van het pond zwart uit anderhalf morgen land gelegen in de satelands groot 19 morgen. 9



		Bovendien wordt nog vermeld: In 1444 werd door Hugo Spruyt aan de kapel besproken �een halve Rijnse Gulden vrij geld jaarlijks uit een stuk land in de Horn". De dienst- doende vicaris schijnt al spoedig hier gekomen te zijn, want in een memorie van 1471 wordt reeds melding gemaakt van het huis van de priester en de hofstede. De hofstede werd nog bewoond tot het einde der 18e eeuw door na- komelingen van Hugo Spruyt op �Het Hoge Land". In 1545 werd door de priester Heer Melis een altijddurende vicarie in de kapel gesticht, waarvan de stukken langen tijd in de familie zijn bewaard gebleven. (Een vicarie is een fundatie, uit welker opbrengst de geestelijke zijn inkomsten geniet.) De totale opbrengst was � 62,� per jaar, zodat de kapel niet rijk met goederen was bedeeld. Het schoolhuis behoor- de ook aan de kapel. Misschien was het gedenksteentje van 1545 ter nagedach- tenis van deze priester. De Hervormingstijd. Na de afzwering van Filips II in 1581 werd bij placcaat van 1584 de uitoefening van de Roomse eredienst verboden. Dit vond zijn uitwerking in 1586 te Abcoude. Omstreeks die tijd zal ook in de kapel, die onder Abcoude ressorteerde, de R.K. eredienst opgeheven zijn, want op 18 Mei 1588 beschikte de Directie-kamer te Utrecht, die toen het beheer had over de kerkelijke goederen ten plattelande in de pro- vincie Utrecht, goedgunstig op het verzoek van onze zijde, om een predikant te mogen aanstellen en gaf ons daartoe de beschikking over het inkomen van �de Cappellerie", dat slechts f 62,� per jaar bedroeg, mits wij een predikant, gezond in leer en leven beriepen op een bezoldiging van f 240,�. Dit was aanvankelijk het gewone dorpstracte- ment, elders uitgedrukt: 40 pond Vlaams. Hiertoe was de toenmaals zeer kleine gemeente niet bij machte, want men kon aan de predikant slechts f 100,� aanbieden. Hierdoor sprong de zaak af en de administratie der inkomsten werd een week later opgedragen aan Floris van Weede, ontvanger der gebeneficieerde goederen te Utrecht. De kapel moest echter onderhouden worden en daaraan is het waarschijnlijk te danken, dat de Gedeputeerde Sta- ten van Utrecht op 8 April 1592 de administratie in handen gaven van twee kapelmeesters (later kerkmeesters of kerk- voogden geheten) tot onderhoud n.1. van de kapel, het uur- werk en ook nog een schoolmeester. Alles voor f 62,�. 10



		Hiermee was meteen de vicare gemortificeerd (vernietigd). Na deze overdracht aanvaard te hebben, gingen de kapel- meesters spoedig aan het werk, gelijk blijkt uit het kerk- visitatierapport van 1593, waarin wordt medegedeeld, dat de kapel werd gerestaureerd en geschikt gemaakt tot uit- oefening van de predikdienst. Mogelijk ter gedachtenis aan dit feit werd 50 jaar later de tegenwoordige predikstoel, die van 1642 dateert, in de kapel geplaatst. De sobere inkomsten van de kapel waren echter een voort- durende belemmering. Onophoudelijk moesten de kapel- meesters op middelen bedacht zijn om de inkomsten te ver- groten. Kleine stukjes grond werden verkocht of in erf- pacht uitgegeven. Zo werd in 1611 door Gedeputeerde Staten een overeen- komst goedgekeurd, door de kapelmeesters gesloten, na machtiging van de meeste burgers en van Schout en Sche- penen van Abcoude, ten overstaan van de Maarschalk van het Nederkwartier van Utrecht, waarbij zes voet van het erf van het Schoolhuis en een vrije watergang werden over- gedragen tegen een jaarlijks canon van f 5,�. In de kapel werd toen eens in de 14 dagen gepreekt door de predikant van Abcoude, doch daar wij op een eigen pre- dikant gesteld waren en naar zelfstandigheid streefden, trachtten de kapelmeesters, die telkens als gemachtigden van de �gemene gebueren" optraden, onophoudelijk de jaarlijkse inkomsten van de kapel te vermeerderen. Hiertoe werden in 1619 twee erven binnen- en buitendijks overgedragen tegen een vergoeding van f 10,� ten bate der kapel en in hetzelfde jaar werd het zuidelijk deel van het kerkhof aan de smid Heynrick Petersz in erfpacht uit- gegeven tegen een jaarlijkse pacht van f 11,�� om op dat terrein een huis te bouwen. Aardig is in deze overeenkomst de uitdrukkelijke bepaling dat de erfgenamen of latere recht verkrijgenden van Heynrick Petersz �niet en sullen mogen tappen ofte enige andere ligtveerdige spelen in 't voorseide huys mogen doen". Ook miocht er in de smederij niet gewerkt worden tijdens kerkdiensten zowel des Zondags als des Woensdags in de Vastentijd, Lijdens- weken, want op laatstgenoemde dagen werd er 's morgens om 9 uur in de Kapel gepreekt om de Roomsen te trekken. Uit deze en andere overeenkomsten blijkt, dat ons dorp nog niet geheel bebouwd was. Langzamerhand ging het echter vooruit, vooral nadat in 1626 door de Staten van Holland octrooi was verleend tot het maken van een Zand- 11



		pad tussen Ouderkerk en Breukelen. De welvaart nam toe en hier en daar verrezen reeds buitenplaatsen. Het verblijf aan de schilderachtige Angstel scheen menig Amsterdams patrici�r te bekoren, evenals dit het geval was met de pre- dikant van Abcoude, Ds Deylius, die toen reeds te Baam- brugge woonde. De 7e Mei 1630 keurden Ged. Staten goed, dat de kapel- meesters met advies en ten overstaan van de Maarschalk, het land dat aan de kapel toebehoorde verkochten, onder verplichting, dat het geld hypothecair belegd moest wor- den ten overstaan van de Ontvanger der gebeneficieerde goederen �ten behoeve ende eygendomme der capelle tot Baembrugge". Ten gevolge van deze transactie ontvingen de kapelmees- ters drie dagen later ten behoeve van de kapel een obligatie van f 7000,� a 4 pet. De rente ad f 280,� werd vele ja- ren uitbetaald door de rentmeester van het Karthuizer Klooster te Utrecht en later door de Prov. Ontvanger. Van dit kapitaal is echter voortdurend de rente vermin- derd, totdat eindelijk in de tijd van Napoleon niets of zeer weinig uitbetaald werd (ruim f 31,� in 15 maanden), dat is dus circa i/j^g gedeelte. Tenslotte heeft de beruchte ti�r- cering het kapitaal en de rente tot een kleine som terug- gebracht. Scheiding van Abcoude 1633, In 1633 moest de kerk te Abcoude een grote restauratie ondergaan en tevens een orgel worden aangeschaft. Derge- lijke kosten werden voorheen gedragen door de Gerechten (besturen) van St.-Pieter en Abcoude-Baambrugge. Wij kwamen tegen de bijdrage in de kosten van restauratie te Abcoude in verzet, en werden door Ged. Staten in het ge- lijk gesteld, daar deze instantie niet gedoogde, dat wij met kapitaal en rente zouden bezwaard worden. Daarom werd goedgevonden, dat wij een zelfstandige gemeente zouden vormen met een eigen predikant. De rente van de hierboven vermelde obligatie diende in deze tijd tot betaling van de helft van het tractement van de predikant. De andere helft werd door de Staten betaald. Het bedroeg dus toen � 560,� 's jaars. Na ver- kregen machtiging werd Ds Petrus Deylius, die hier reeds woonde, beroepen voor ons alleen, en daarmede was de scheiding een feit. Hij bewoog zich ook enigszins op literair gebied, arbeidde hier nog zes jaren en stierf in de lente van het jaar 1639. Hij werd in de kapel begraven, onge- 12



		twijfeld naar de gewoonte dier dagen bij de kansel. Zijn weduwe kreeg � 40,� vergoeding voor verhuiskosten. De scheiding bracht meermalen diaconale moeilijkheden mee, daar toenemende welvaart van ons dorp enige jalouzie opwekte te Abcoude. Daarom wilde die gemeente ons af en toe belasten met onderhoud van sommige armen. Daar er tot 1640 geen notulen zijn, valt er over deze eerste jaren niets meer te vermelden. Van Kapel tot Kerk. De vacante plaats werd bezet door Ds. Henricus Malecoodt, die wij met de twee ouderlingen en de twee diakenen op 10 Febr. 1640 in de kerkeraadsvergadering aantreffen. Met grote nauwkeurigheid heeft hij gedurende de tijd van zijn verblijf alhier (tot 1653) de notulen bijgehouden, waaraan wij dus veel te danken hebben. En dit te meer, omdat in zijne dagen door zijn werkkracht er een vernieuwd kerkge- bouw verrees en er een klok in de toren kwam. De slechte staat waarin de kapel verkeerde ging Ds Male- coodt zeer ter harte. Reeds in 1641 vraagt de kerkeraad op zijn voorstel aan de Staten om de gehele betaling van het tractement (zij betaalden de helft) opdat de inkomsten van de kapel gebruikt konden worden voor herstel en on- derhoud van het bedehuis. Telkens waren er als b.v. in 1645 reparaties. Om de inkomsten te verhogen gaven de kapelmeesters in 1649 een stuk grond in erfpacht uit aan Claes Jansz tegen � 8,�� 's jaars, ter plaatse waar vroeger het schoolhuis gestaan had, nl. aan de Noordzijde van de kapel. Het te bouwen huis mocht volgens contract nooit bewoond worden door een �tapper ofte herbergier". Ook mocht er geen smid, timmerman of dergelijk ambachtsman wonen, opdat de kerkdiensten niet gestoord zouden worden, want er was des Zondags reeds lawaai genoeg, gelijk wij uitvoerig zullen vernemen. Inmiddels was Ds Malecoodt, die op velerlei gebied thuis was, bezig met tekening en bestek voor een vernieuwd klein kerkje. Hij wordt dan ook de �directeur" in dezen ge- noemd. Na herhaalde verzoeken kwam eindelijk mede door de aandrang der Classis, op 26 April 1650 het besluit af van de Ged. Staten. Zij verleenden aan �de gemeynte Christi tot Bambrugh" een subsidie van � 1200,� voor de verbou- wing van de kapel. Voorts gaven zij 30 Mei d.a.v. machti- ging om de grond in de te verbouwen kapel te verkopen. Deze moest tot grafsteden worden uitgeslagen, om de ver- 13



		dere kosten te kunnen bestrijden. Van de bovengenoemde tractementskwestie wordt niet meer gerept, daar men hier zich nog al tevreden betoonde nu in de grootste nood werd voorzien. De kapel werd nu aanstonds waarschijnlijk gedeeltelijk aan de Oostzijde afgebroken en aan Kerkvisitatoren werd in Juli 1650 voor hun hulp dank betuigd. Ook de diaconie schoot te hulp. De predikant achtte dit een liefdeplicht, daar de Diaconie �rijk van den Heere geze- gend was". Van deze zijde kwam een gift van � 100,� en een lening van � 550,� tegen 4 %. Zo verrees er al spoedig een verbouwd klein kerkje van 18 m lang en 8 m breed. Een gedenksteentje met de jaar- tallen 1505 en 1650 werd aangebracht in het oostelijk deel van de ingang boven het portaal. Het steentje van 1545, dat aan de vicarie herinnerde, verdween. Ook werden er fraai beschilderde kerkramen geschonken, waarvan er in 1740 nog slechts ��n over was gebleven, dat niet onherstelbaar beschadigd was. Dit raam was waarschijnlijk door de stad Utrecht geschonken, want het stadswapen was er op afge- beeld. Met de inval der Fransen in 1672 had het gebouw namelijk veel geleden. De ramen waren vernield, zodat de glazenmaker er bij te pas moest komen ten bedrage van �22,- (1676). Gelijk hierboven vermeld is moest de grond tot grafsteden worden uitgeslagen. Dit geschiedde in de lengte van letter A tot F met een nummering van 1�11 in de breedte. Het driezijdig oostelijk gelegen koor had volgens het begraaf- boek 6 graven als in de kerk en 4 lagen van 8 graven. Zij waren 70 bij 192 cm. Elk graf was eigendom en werd na verloop van tijd verkocht of geruimd. Elk graf kostte � 12,� en onder beding van onderhoud wegens verzakking der zerken � 20,�. Van vaste bankenrijen was nog geen sprake. Alleen de preekstoel van 1642 is nog overgebleven van het oude meubilair, dat de verhuizing meemaakte. Naast de koster kwam nog een destijds gebruikelijke func- tionaris van hondenslager. Hiermee was Hendrik Claessen belast om de honden uit de kerk te verdrijven op een be- zoldiging van � 12,60 per jaar. Zo was er dus omstreeks 1650-'51 een vernieuwd kerkge- bouw met behoud van de oude toren. Doch hiermede nog niet tevreden, schafte men in 1651 een klok in de toren aan. Zij draagt het volgende opschrift: �De gemeente heeft mij betaelt en doen gieten -\- Ten tijde Schout Pauw -}- Henricus Malecoodt predikant -f- Marten Segersen, Joost 14



		Jansen Drost Kerkmeesters tot Baembrugge -f- Johan Dop me fecit 1651". Om nu meteen maar ter plaatse te blijven willen wij hier melding maken van het uurwerk. De eerste gegevens zijn uit 1615, toen het gedeeltelijk moest vernieuwd worden. Voorts werd het in 1684 gerepareerd. Hiervoor bedroegen de vrijwillige bijdragen der burgers en bewoners der bui- tenplaatsen de belangrijke som van � 512,30. Genoemd worden de vaklieden Johan Smid, uurwerkmaker te Am- sterdam, Barend Hofsmid, idem te Utrecht voor slinger- werk en wijzers, Jacob Dirks, koperslager en Jacob Seyl- maker, vergulder. De kosten beliepen � 284,�. In 1743 moest het uurwerk weer gerepareerd worden. Wederom ging men de gemeente rond en haalde de som op van f 719,75. Aan repareren viel niet te denken, zodat er een geheel nieuw kwam. De kosten beliepen toen f 680,-. De uurwerkmaker was Dirk de Graaf. Wij keren nog even terug naar de kerk. Voortdurend hadden de kerkmeesters met geldgebrek te kampen. Toen dan ook de rente van het kapitaal, dat van 4 pet. op 5 pet. was gebracht, weer tot 4 pet. daalde, waren de fondsen van de kerk niet meer voldoende om de helft van het predikantstractement te betalen. Het aantal pro- testanten was blijkbaar niet groot genoeg. Aanvragen bij de Staten hadden geen succes. Een rondgang door de ge- meente voor bijzondere doeleinden vond steeds gehoor. Zo ook in 1682. Toen ging men hoofdzakelijk de buitenplaatsen rond voor �nieuwe gestoelten". Wederom werd rijkelijk bijgedragen. Velen gaven 8 dukaten (= f 28,�). Waarschijnlijk zijn de antieke eiken bankstukken met snijwerk in de panelen, die men v��r en achter in de kerk vindt, hiervan nog af- komstig. De pastorie. Vanouds woonden de priesters in de pastorie, gelegen aan de Noordzijde van de Kerk. Ook woonden daar vele jaren de predikanten. In die omgeving heeft oudtijds ook de school gestaan. Alles tegenover de Brugstraat, aan het be- gin van de Kleiweg, die voorheen Herenweg heette. In 1649 werd daar een stuk grond in erfpacht gegeven aan Claes Jansz., en in 1650 kwam door (waarschijnlijk gedeel- telijke) afbraak van de kapel een geheel nieuwe situatie. Volgens een aantekening bouwde de erfpachter daar een huis. 16



		De schoolmeester Jan Dubbeld, gestorven in 1724, vermeldt dat de pastorie in zijn tijd pal naast de kerk stond. Vele ja- ren later is de pastorie in de Dorpsstraat gevestigd. Tijdens Ds Bouman (1877-'82) is zij een verdieping verhoogd. In 1950 werd de pastorie verenigingsgebouw. Ds Malecoodt heeft nog ongeveer twee jaren de nieuwe kerk als plaatselijk predikant aanschouwd. Hij vertrok in April 1653 naar Deventer. De ergernis die hij nam aan het �drinkwinkeltje" tegenover de pastorie, kon hij nu van zich werpen. Zijn opvolger was Ds Theodorus van der Horst, die hier als candidaat in Augustus 1653 bevestigd werd. Hij heeft het hier maar kort gemaakt, want toen hij bij stormachtig weer op Maandag 4 Dec. langs het Zandpad liep, waaide hij in de Angstel en raakte door zijn mantel in onmacht en ver- dronk. De plaats werd vervuld door de candidaat Gerardus Hal- ma, die hier zijn levenstaak vond van 1655-1702. De Schoolmeester. Blijkens een aantekening in het Begraafboek was tijdens de vicaris Tatick Aertsz hier werkzaam als schoolmeester Aert Jansz. De hervorming heeft hij ook beleefd en als school- meester was hij die toegedaan, blijkens het visitatie-rapport van 1593, dat melding maakt van een goede schoolmeester Aert Jansz, geboren te Baambrugge. De schoolmeester in het algemeen was ook koster, klok- luider, doodgraver enz. en sedert de reformatie ook voor- zanger. Zijn opvolger, gereformeerd van origine, was Jan Desmares tot 1614. Daarna Ambrosius Antonius Coop van Groen over wie wij een apart verhaal zullen te berde brengen. Hij stond hier tot 1654 en is hier gestorven en in de kerk begraven. Daarna hebben wij tot 1724 hier viermaal achtereenvol- gens een schoolmeester gehad uit Oostzaan. Van de laatste staat aangetekend dat hij bijna 40 jaren de dienst onder Gods zegen heeft waargenomen. Het schoolhuis stond aan de Noordzijde van de kerk. Later is het naar de Zuidzijde verplaatst, terwijl het oudere ge- slacht de situatie nog levendig kent met de smalle doorloop naar de toren en de pomp op het plein bij de straat. Kerkbouw van 1844. In December 1842 bleek bij een inspectie, dat de kerk zo bouwvallig en oud werd, dat bij storm grote kans bestond van instorting. 17



		Ofschoon ons dorp omstreeks die tijd slechts 450 zielen telde, waaronder vele R. Katholieken en Afgescheidenen (die op de buitenplaats Postwijck van Mevr. Zeelt bijeen- kwamen) was toch de voormalige kapelkerk te klein ge- worden. Zij besloeg een oppervlakte van circa 18 bij 8 m. De tegenwoordige kerk is 22 bij 11.5 m. Voorheen was er dus aan de straatkant 4 m. meer ruimte. Aan de opzichter van de Waterstaat Meyer werd het ma- ken van een tekening en bestek opgedragen tegen een be- loning van f 100,�. Zijn plan werd aanvaard en zodoende hebben wij een pom- peuse kerkgevel gekregen in waterschapsstijl. Daar de kerk vergroot moest worden was het nodig het huis, dat naast de kerk op erfpacht stond, af te breken. Volgens de erfpachtsacte was de eigenaar bij vergroting van de kerk verplicht zijn huis af te breken of af te staan volgens taxatie van de Ged. Staten. De erfpachthouder Keiler was echter niet bereid zijn huis te ontruimen, tenzij men hem een ander huis aanwees, even geschikt voor zijn zaak, omdat hier zijn bestaan van afhing. De Kerkvoogdij slaagde er na veel moeite in een huis te vinden, waarin een soortgelijke zaak werd gedreven en bood Keiler � 2000,� uit de kerkfondsen en � 200,� uit een particuliere bijdrage aan, doch Keiler wilde hiervan niets weten. Men gaf hem toen nog 24 uren beraad en toen hij niets meer van zich liet horen, liet men hem door een procureur aanzeggen, dat hij zijn huis moest afbreken. Keiler koos toen eieren voor zijn geld en verklaarde voor altijd afstand te doen van zijn aanspraken op de erfpacht en tot zijn genoegen schadeloos gesteld te zijn met de som van � 2000,�. Inplaats van de � 200,� die hem vroeger bovendien waren toegezegd, ontving hij slechts � 31,�. Blijkbaar waren de proceskosten er afgetrokken. De erfpacht had gedurende 200 jaren � 8,� per jaar op- gebracht. Voor de Kerk dus geen voordelig zaakje. Op 15 Maart 1844 werd door de Heer P. H. A. Martini Buys de eerste steen gelegd namens Mevr. de Wed. van den Bergh. Het kostte heel wat moeite de bouwsom bijeen te krijgen. Het was een benarde tijd en de gemeente was toenmaals te klein om de gehele last te dragen. Nadat de Koning, de Synode, het Rijk en particulieren belangrijke bijdragen hadden geschonken, een lening was gesloten en er zelfs te Amsterdam in de kerken voor gecollecteerd was, kwam het vereiste bedrag bijeen. De totale uitgaven be- droegen � 17.399,48. 18



		In 1845 werd de kerk in gebruik genomen. Eigenaardig genoeg staat er niets van in de Kerkeraadsnotulen. De toen- malige predikant P. A. van der Scheer vermeldt alleen, dat de Diaconie � 2000,� aan de Kerkvoogdij geleend heeft voor de bouw van de Consistoriekamer. Ten slotte is in 1928 het interieur belangrijk gerestaureerd onder auspici�n van de heer Middelberg. Het orgel. Jaargang 1922 van �Niftarlake" behelst een artikel van Joan Vis over ons orgel. De geschiedenis begint bij 1837. Het rekeningenboek ver- meldt als volgt: 13 Sept. 1837. Een orgel aangekocht en ingewijd, waarvoor in de gemeente gecollecteerd, hetgeen heeft opgebracht � 241,50. Aankoop en betimmering van hetzelve F. Hofmeyer Orgelmaker � 385,�, totale uitgaven daarvoor � 1051,57. (Dit orgel kwam dus met de preekstoel en enige banken met snijwerk mee uit de oude kerk van 1650). Waarschijnlijk was het bij de aankoop reeds oud en bijna afgeleefd, misschien ook wel uit een kerk van elders af- komstig. Dit vermoeden wordt nog versterkt door een mededeling in het notulenboek, betreffende de vergadering van Kerk- voogden en Notabelen dd. 31 Januari 1862. In deze ver- gadering onder presidium van J. F. A. M. Witsen Baron Straalman gehouden, deelde de Kerkvoogd-administrateur mede, dat het orgel in zo'n slechte toestand verkeerde, dat volgens verklaring van een deskundige repareren nutteloos zou zijn. Dientengevolge werd een commissie benoemd, be- staande uit Ds. Krayenbelt, D. de Groot, J. de Veer en W. Kampf, die met een lijst in de gemeente zou rondgaan om gelden voor een nieuw orgel in te zamelen. In een volgende vergadering, 14 dagen later, werd besloten in tegenwoordigheid van predikant, ouderlingen en diakenen, naar vermogen te tekenen, onder voorwaarde, dat er een nieuw orgel zou komen met klavier en front volgens teke- ning. De inzameling vlotte buitengewoon. De gemeente voelde blijkbaar de behoefte aan een nieuw instrument. Reeds op 4 Maart kon worden medegedeeld, dat er voor � 942,� op de lijst getekend was. Deze som was echter nog niet vol- doende. Niettemin besloot men toch het orgel te laten bouwen en voor het ontbrekende bedrag een lening te slui- ten tegen 3% ten laste van de Kerkvoogdij met een jaar- lijkse aflossing van � 50,�. Ds. Krayenbelt en Baron Straal- 20