-ocr page 1-
JAARBOEKJE
VAN HET
OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP
„NIFTARLAKE"
1961
DRUKKERIJ P. DEN BOER & SMITS
lERUZALEMSTRAAT 8-12 - UTRECHT
-ocr page 2-
Beschermheer:
Mr C. Th. E. graaf van Lvnden van Sandenburg, Cothen.
Eere-leden:
J. D. Bastert, Maarssen.
Mgr. A. E. Rientjes.
Bestuur:
Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello,
Loenen a. d. Vecht, Voorzitter.
Jhr. P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68,
Rotterdam-O., Secretaris. I Dagelijks
G. J. Weyland Jr, Loenen a/d Vecht, Bibliothecaris [ Bestuur
en wnd. Penningmeester.
Mgr. A. E. Rientjes, Utrecht.
J. D. Bastert, Maarssen.
J. Trouw, Abcoude.
A. H. Doude van Troostwijk, Breukelen.
Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht.
F.  D. Sprenger, Vreeland.
G.  Adriaans, Amersfoort.
Dr D. P. Blok, Nederhorst den Berg.
Redactie Jaarboekje:
Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello.
Mgr A. E. Rientjes, Utrecht.
Jhr. P. H. A. Martini Buys.
-ocr page 3-
-ocr page 4-
LEDEN
Abcoude:
Bianchi. Mr. R.
Bouman, J. H.
Carmiggelt, Mej. J. W.
Doorn, Dr A. van
Graaf, Mevr. J. H. de
Heuven, H. van
Heuven, Mej. M. H. van
Hulst, A. J. van
Luca, W. F.
Pape, W. F.
Pompe, P. H.
Quarles van Ufford, Jhr Mr
L. A.
Schoenmaker, H.
Storm-van Gent, Mevr. J. M.
Trouw, C. C.
Trouw, J.
Tussenbroek Jr, G. C. van
Uiterwaal, M. C.
Veltman-v. Cruyssen, Mevr.
A. G.
Vis-Völker, Mevr. C. A. L. M.
Vries, B. H. de
Vries-Koster, Mevr. L. de
Wiersma, Prof. Dr W.
Amersfoort:
Adriaans, G.
Chijs, Mej. N. van der
„Flehite" Oudh. Vereen.
s'Jacob, Mevr. Dr H. E.
Amstelveen:
Achterbergh, J. W. N. van
Avisterdam:
Beekman, J. S.
Bond ,,Heemschut"
Duyvensz, Fr.
Koninklijke Academie van
Wetenschappen
Koninklijk Oudheidkundig
Genootschap
Lange, Allert de, C. V.
Leuven, K. F. van
Leuven-Werker, Mevr.
W. M. van
Niekerk, W.
Hoek Ostende, Mr J. H.
van den
Pannevis, Mr C.
Renes, H.
Universiteitsbibliotheek
van Amsterdam
Weede, Jhr. S. G. van
Wijk, Mevr. A. C. van
Ankeveen:
Harinxma thoe Slooten, B. A.
Ph. Baron van
Arnhem:
Matthes-de Rooy, Mevr. C. H.
Baambrugge:
Arends, H.
Geel, W.
Grevenstuk, Prof. Dr A.
Kalff, L. E. A.
Lee, Mej. E. van der
Portengen-Hoefman, Mevr. E.
Walbeek, J. H. van
Baarn:
Voorst van Beest, J. P. van
Dedel, Jhr. Mr C.
-ocr page 5-
VI
Barneveld:
Snijder, M.
De Bilt:
Bogaard, P. H.
Bilthoven:
Holthe tot Echten, Jhr. Dr
L. M. van
Twijnstra, Ir. U.
Blaricum:
Lindenhout, H. J. van 't.
Breukelen:
Baas, J.
Backer-van Zuilenburg,
Mevr. J. G.
Becker, W. A.
Beek-Jansen, Mevr. Mr. A. C.
ter
„Beth San", Directie Ver.
Bijleveld, Th. Th. M. H.
Colenbrander-Hoekstra,
Mevr. A. H.
Colenbrander, H. Th.
Coppoolse, K.
Ginkel, Mr H. C. L. van
Goeman Borgesius-Blommers,
Mevr. Th.
Grift, A. van der
Haars, Mej. Mr E. A.
Kroon, H.
Mertens, Ir H. F. b.i.
Molenkamp, J.
Postma, Dr E. B. J.
Remijnse, Prof. Dr J. G.
Smits, P.B. A.
Tekelenburg, G.
Troostwijk, A. H. Doude van,
Vermeulen, J. Th.
Vis Sr., G.
Vries Verbrugghen, Mevr. C.
F. W. de
Vulpen Jr., W. van
Breukelerveen
(post Tienhoven):
Graaf Wzn., E. de
Vigeveno. A. L. G.
Bunnik:
Tholen-Schmidt, Mevr. A.
Bussum:
Ahrend-v. Gemund, Mevr. M
Berg, H. van den
Nordemann, J. G.
Cothen:
Mr. C. Th. E. graaf van Lyn-
den van Sandenburg
Doorn:
Stoop-Koekoek, Mevr. G. van
der
Driebergen:
Clifford Koek van Breugel,
Erven Jhr. Mr Dr J. R.
Ede:
Jantzen, F. B. F.G.zn.
Gorssel:
Schimmelpenninck, G. Graaf
Gouda:
Oudh. Kring „Die Goude"
's-Gravenhage:
Bak, J. P.
Bureau van de Rijksdienst
v.d. Monumentenzorg
-ocr page 6-
VII
Loenen a.d. Vecht:
As, P. van
Bastert, J. N.
Beusekom-van Foreest, Mevr.
de Wed. Mr F. C. van
Blok Jr., J. W.
Enst, Dr W. van
Erdmann, Erven Mr R. H.
Dudok van Heel, J. F.
Hofwegen, G. van
Holthoon, J. van
Joncheere-van Dijk, Mevr.
C. H. de
Kampen, J. W. van
Kappeyne van de Coppello,
Mr Dr N. J. C. M.
Kappeyne van de Coppello-
van Panhuys, Mevr. Th. E.
C.M.
Kappeyne van de Coppello-
Wijgers, Mevr. E. J.
Kempen, J. M. C. van
Klaassens, E. H.
Kralingen, B. van
Olff, C.
Pruim, J. H.
Sondaar, L. H.
Wedden, H. J. M. van der
Weyland, G. J.
Wittert van Hoogland,
Jhr. O. A. E. È. L.
Loenersloot:
Kalff Azn., G. A. A. A.
Sluyters Jr., J.
Loosdrecht:
Boeschoten, J.
Doude van Troostw^ijk,
Mr J. H. M. A.
Freese, J. P.
Haselen, Mej. E. van
Loeff, Ir. J.
Voogsgeerd, W. J.
Hartog, L.
Hess Jr., P.
Koninklijke Bibliotheek
Middelberg, Mr G. A. A.
Rijksbureau voor Kunsthisto-
rische Documentatie
Velsen-Metzelaar, Mevr. W.
L. van
Groningen:
Schoemaker, Pastoor F. J.
Hilversum:
Hoogland, W. H.
Notten, Mej. W. L. van
Ronde, J. de
Scheltema, H. D.
Smorenburg, J. M.
Steyling, Dr W. J.
Hollandse Rading:
Kuhlwillm, H. J.
Huizen (N.-H.):
Volkersz, H. F.
Kamerik:
Breen, H. L.
Kockengen:
Gemeente Kockengen
Laren (N.-H.):
Boetzelaer, R. W. C. Baron
van
Leonhardt, G. J. G.
Leiden:
Antiquariaat en Boekhandel
Burgersdij k en Niermans
Mij. van Nederlandse Letter-
kunde
-ocr page 7-
VIII
De Meern:
Bruijn, Jac. de
Muiderherg:
Schellart, A. I. J. M.
Naarden:
Gortel, Dr J. H. van
Oudenniel, C. G. van
Nederhorst den Berg:
Blok, Dr. D. P.
Brink, H. van den
Huisstede, C. van
Ver. voor Vreemdelingenver-
keer
Nieuwersluis:
Blankenberg, B. H.
Blijdenstein-Cruys, Mevr.
C. E. B.
Doedens, J. B.
Doude van Troostwijk, D. W.
Doude van Troostwijk, L. W.
Doude van Troostwijk.
Mr W. I.
Schmal Jr., J. P.
Nigtevecht:
Amesz, P. J.
Hulsinga, D.
Wees, G. A. van
Oosterheek:
Beusekom, Mr E. van
Overveen:
Vries-van der Lee, Mevr.
A. de
Warnaars, H. B. E.
Rüland-Bath:
Spaan, D. C.
Maarssen:
Agterberg, J.
Alleman, J. G.
Bastert, J. D.
Berg, B. O. van den
o V
Bruza, Ir. I. V.
Cosijn, Dr J.
Dekker, D.
Diepgrond, H.
Droogenbroek, H. J. van
Feyten, A.
Freytag, F. J. de
Groot- de Vries, Mevr.
P. C. de
Hellemans, J. J. H.
Huitzing, E. R.
Huydecoper van Maarsseveen,
Jhr. J.
Jansen, Mgr. A. M.
Kerkvoort, P. van
Klap, C. P.
Schuckink Kool, Mej. A. W.
Kraayenhagen, J.
Kroon, G.
Mol, B. C. J. de
Remijnse, M.
Rodriguez, M.
Royen, N. van
Rijsterborgh, C. J.
Sandick, J. W. W. A. G. van
Schaik, Mr Dr Th. E. E. van
Schenk, Mr W. L.
Schipper, A. P.
Servaas, J. N.
Seumeren, M. F. M. van
Verkuil, M.
Vlugt, J. van der
Westermann, B. W.
Zwaardemaker, R. C.
Zijlstra, S. H.
Maastricht:
Limburgs Geschied- en Oud-
heidkundig Genootschap
-ocr page 8-
IX
Rijksarchief in de Prov.
Utrecht
Schuit, Mr. H. A. R.
Smits, Erven H. J.
Soeten, H. J. de
Tange-van Keeken, Mevr.
de Wed. Dr H. M.
Terbijhe, L.
Théonville, F. W. G.
Ven, Dr A. J. van de
Vor der Hake, J.
Wilbrenninck, J. C.
Wit, H. C. de
Woerden, A. W. F. C. van
Vinkeveen:
Vries, J. de
Vreeland:
Beelaerts van Blokland,
Jhr. J. P.
Leeuwen Boomkamp,
D. C. van
Doorne, Mr. P. W. van
Hartung, O. E. K.
Lanschot, G. M. G. I. van
Oosterbroek, B. H. A.
Sprenger, F. D.
Tas, Mr L. C. van der
Vuurman, C.
Waardenburg:
Goelst Meyer, A. F. van
Wageningen:
Kniphorst's Boekhandel
Wassenaar:
Wieder Jr., F. C.
Weesp:
Lindeboom, G.
Rotterdam:
Bibliotheek en Leeszalen der
Gem. Rotterdam
Vereniging Boerenwagenclub
Canter Cremers, Mr J. J.
Martini Buys, Jhr P. H. A.
Rijswijk (Z.H.):
Nitschmann, E. A.
Schiedam:
Kolenberg, Mej. M. D.
Soest:
Bentinck, Mr S. P. Baron
Isings, J. H.
Soesterherg:
Haselen, Mr J. van
Utrecht:
Biegelaar Jr, J. B. P.
Buisman, P. W.
Burg, Plebaan J. van der
Eldering-Niemeyer, Mevr.
Mr. W.
Haakman, P. J.
Hagenouw, J. E.
Hinfelaar, L. C.
Historisch Genootschap
Horst, A. van der
Linde, Prof. Dr. S. van der
Lip-Kibbeling, Mevr. W. A.
M. V. d.
Mesdag-Spier, Mevr. M. T. v.
Mezger, J.
„Oud-Utrecht", Ver.
Plomp, R.
Plomp Klijnsma, Mevr. W.A.
Provinciale Bibliotheek
Rientjes, Mgr. A. E.
Rooy, Mej. G. A. van
-ocr page 9-
X
Weesperkarspel:
Aafjes, H. W.
Klaveren, W. van
Zeist:
Adels-Vermeulen, Mevr. de
Wed. Dr. M.
Lantsheer, J. A.
Klausz-Martini Buys, Mevr.
A.M.
Vor der Hake, J. J. G.
Zetten:
Bemmel, A. A. van
Zwolle:
Doude van Troostwijk,
Ir. H. J.
Wijk hij Duurstede:
Dijkman-Schoenmaker,
Alevr. G. J. E.
IJsselstein:
Cool, A. G., Notaris.
Cool-van Oosten Slingeland,
Mevr. C. J. G.
-ocr page 10-
Jaarverslag 1960
Op Dinsdag 17 Mei 1960 had in café-restaurant „De Harmonie"
te Maarssen de jaarvergadering plaats, welke volgens de pre-
sentielijst werd bezocht door 27 leden.
De voorzitter opende de vergadering met een welkomstwoord
en herdacht de in 1959 overleden leden, zijnde de heren: C. van
Dorp, P. A. Kater, Dr. Mr. J. W. Verburgt en P. van Walbeek.
Na voorlezing van de notulen van de vorige vergadering wer-
den deze na het aanbrengen van een kleine verbetering goed-
gekeurd: aansluitend hieraan werd door de secretaris het jaar-
verslag voorgelezen.
Vervolgens bracht de penningmeester zijn financieel verslag
uit. Tot aller tevredenheid bleek het batig saldo van de reke-
ning per 1 Januari 1960 te zijn gestegen tot ƒ 1907,26. Op voor-
stel van Jhr. Mr. L. A. Quarles van Ufford, vertegenwoordigen-
de de kascommissie, die het financieel beheer had nagezien en
in orde bevonden, werd de penningmeester onder dankzegging
voor zijn beleid gedechargeerd. In de kascommissie voor het jaar
1960 werden benoemd de heren Servaas en Wymstra met als
plaatsvervangend lid de heer Westermann.
Bij de bestuursverkiezing verklaarde de voorzitter dat hij na-
mens het bestuur voor de aanvulling van het bestuur de heer Dr.
D. P. Blok aanbeveelt. Bij acclamatie werden de aftredende be-
stuursleden, de heren Kappeyne van de Coppello, Rientjes en
Doude van Troostwijk herkozen en benoemd de heer Dr. D. P.
Blok te Nederhorst den Berg.
Het volgende punt van de agenda bracht de excursie naar
Alkmaar aan de orde. Na enige discussie werd de datum hier-
van door de vergadering vastgesteld op Dinsdag 5 Juli. Op voor-
stel van het bestuur werd bij meerderheid van stemmen beslo-
ten om in 1961 naar 's Hertogenbosch te gaan. Als leden van de
excursie-commissie voor 1960 werden aangewezen: Mevrouw
Van Nagell en de heren Sprenger en Martini Buys.
Voor het Jaarboekje bleken gelukkig weer enige artikelen be-
schikbaar te zijn.
-ocr page 11-
XII
De bijdrage aan de Commissie voor de Vecht en het oostelijk
en westelijk plassengebied bleek zowel voor- als tegenstanders
te hebben. We kregen de indruk, dat een grotere openbaarheid
van de financiën van deze stichting bevorderlijk voor een vlot-
tere verlening van de subsidie zou kunnen worden. Tenslotte
werd de bijdrage toch weer op ƒ 100,— vastgesteld.
Bij de rondvraag vroeg de heer Weyland de aandacht voor de
uitbreidingsplannen van Loenen. Spreker betreurde, dat door
deze plannen het oude dorpskarakter van Loenen zwaar zal
worden geschonden, ook de Vechtcommissie was er sterk tegen
gekant. Men betreurde, dat de burgerij niet meer bij de plan-
nen Wordt betrokken, waarop de heer Wymstra antwoordde, dat
dit wel kan, maar zeer kostbaar is, omdat men dan b.v. gede-
tailleerde opmetingen van straatwanden zal moeten gaan maken
om de burgerij een duidelijk beeld van de ontworpen plannen
te geven. De gebruikelijke plannen lijden aan een gebrek aan
verstaanbaarheid door de burgerij.
Op een desbetreffende vraag antwoordde de voorzitter, dat ge-
tracht zal worden een index van alle artikelen in de oude jaar-
boekjes te publiceren, tezamen met een catalogus van hetgeen in
de bibliotheek aanwezig is.
Ten slotte verklaarde de heer Wymstra bizonder bezorgd te
zijn over de toekomst van het Huis ten Bosch, omdat de ge-
meente Maarssen het raadhuis in Goudesteyn heeft onderge-
bracht. Het Huis ten Bosch staat thans op non-actief en is vol-
komen verwaarloosd. Het zou een groot verlies zijn, als er geen
goede bestemming voor zou kunnen worden gevonden. Gelukkig
is volgens spreker de demping van de Korte Gracht aangehou-
den en is het sluisje, dat aan de Korte Gracht vastzit behouden.
Niets meer aan de orde zijnde sloot de voorzitter de vergade-
ring na de aanwezigen voor hun opkomst te hebben bedankt.
Tot zover het verkorte verslag van de jaarvergadering.
Op 10 Februari 1960 verloren wij door overlijden ons bestuurs-
lid de heer Pastoor J. M. J. Waterkamp. In de hierdoor ontsta-
ne vacature werd door de ledenvergadering voorzien door de
benoeming van Dr. D. P. Blok.
Kort na de jaarvergadering overleed plotseling ons medelid
de heer W. Wymstra. In hem verloren wij een toegewijd lid, wie
de schoonheid van de Vechtstreek zeer ter harte ging.
Op Dinsdag 5 Juli 1960 had de excursie naar Alkmaar plaats.
Helaas kon worden vastgesteld, dat het rijden van de autobus
-ocr page 12-
XIII
door de Vechtstreek geen stimulans tot grotere deelneming is
geweest. Het aantal deelnemers was ditmaal teleurstellend.
Het ledental van het Genootschap onderging in het afgelopen
jaar een kleine vermindering door overlijden en bedanken, het
bedroeg aan het einde van het verslagjaar 263.
Met belangstelling ziet het bestuur nieuwe bijdragen voor de
volgende jaarboekjes tegemoet.
MARTINI BUYS.
-ocr page 13-
STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN
Boekjaar 1960
Uitgaven-
Kosten Jaarboekje 1959 ......ƒ 579,07
Onkosten:
porti, drukkosten, telefoon, etc. ,, 97,95
Bijdrage Commissie voor de
Vecht en het O. en W. Piassen-
gebied ...............„ 100,—
Bibliotheek.............„        7.47
Batig saldo: Kas.....ƒ 1.284,86
Effecten .........„ 1.000,—
„ 2.284,86
ƒ 3.069,35
Ontvangsten:
Batig saldo 1959............ƒ 1.907,26
Contributies ..............,, 1.063,50
Verkochte jaarboekjes........,, 42,50
Rente 1960 ..............„ 56,09
X
p—I
<
ƒ 3.069,35
De penningmeester:
G. J. WEYLAND.
-ocr page 14-
Excursieverslag 1961
Het is verheugend ditmaal het excursieverslag te kunnen be-
ginnen met de mededeling, dat op Dinsdag 27 Juni 1961 een
ongekend groot aantal deelnemers, zijnde 60, de tocht naar
Den Bosch heeft meegemaakt en de excursiecommissie had er
dan ook gaarne de hieruit voortvloeiende moeilijkheden voor
over. Wel moet worden vastgesteld, dat er altijd weer deelne-
mers zijn, die zich niet van te voren aanmelden in de gevaarlijke
veronderstelling, dat er toch nog wel plaats in de autobus zal
zijn.
Na een rit van ruim een half uur naderden we ,,De Waarden-
burg", gelegen in de gemeente van die naam.
Oorspronkelijk heette de buurschap Hiere of Hiern; sedert in
1265 ridder Rodolph die Cock van graaf Otto, van Gelre diens
curtis Heyrn in leen ontving en bij dezelfde oorkonde van de
graaf vergunning kreeg op de berg te Hyere een houten verster-
king te bouwen tot een bedrag van 300 Leuvense ponden, droeg
de buurschap de naam Werdenberch of Waardenburg. Deze oor-
konde is ook nog daarom zo belangrijk, omdat zij aantoont, dat
de begrippen berg, burg en burcht nauw aan elkander verwant
zijn.
In 1283 werd de Werdenberch uitgebreid, want we vernemen,
dat „heer Rodolph ridder heer Roloffzoon voirsz tot Werdenberch
den sael ende den ronden toern" maakte. Met sael wordt een
bewoonbaar hoofdgebouw bedoeld.
Anno 1355 was het de vierde heer van Weerdenburg, Johan
de Cock, die „tymmerde tot Weerdenberch den groten viercanten
toern int oesteinde mit der ringmuere ende dat voerborcht".
Het komt uiterst zelden voor, dat men over de bouwgeschiede-
nis van een kasteel zo uitvoerig door de documenten wordt inge-
licht als over de Waardenburg en het mag zeker tot de desiderata
van de Nederlandse kastelenkunde worden gerekend, dat van
de Waardenburg de fundamenten zouden worden blootgelegd en
onderzocht, opdat men de vondsten kan vergelijken met de do-
cumenten, temeer omdat er van het uiterlijk van deze middel-
-ocr page 15-
XVI
eeuwse burcht weinig bekend is en het ook nog van invloed zou
kunnen zijn op de restauratie, waarmede sedert kort een aan-
vang is gemaakt, i)
Met de mededeling van 1355 krijgen wij vaste grond onder de
voeten bij de reconstructie van de burcht, zoals deze er in grote
lijnen van 1355 tot 1574 kan hebben uitgezien. In dit laatste jaar
werd het huis door de prins van Oranje belegerd, ingenomen en
verwoest omdat de toenmalige vrouwe van Waardenburg, Catha-
rina van Gelder, weduwe van Walraven van Arckel, als trouwe
vazal van de Spaanse koning een bezetting van 300 Spanjaarden
op het slot huisvestte.
Wat er na de verwoesting van het huis overgebleven is, is ons
overgeleverd in enige afbeeldingen van de ruine uit het begin
van de zeventiende eeuw. We zien daarop allereerst de ,,voer-
borcht", gelegen tussen het kasteel en de rivier de Waal, waar-
van boven de grond niets meer over is. Van de genoemde „ring-
muere" is uiterlijk ook niets meer te bespeuren. Daarentegen is
van de ,,groten viercanten toern" uit 1355 gelukkig de helft blij-
ven staan. Gedekt door een groot lessenaarsdak doet hij van
buiten niet eens vermoeden, dat hij eens de taak van donjon ver-
vulde met zijn twee meter dikke muren. Alleen de tegen de
donjon aangebouwde ook al ingekorte traptoren, met zijn aller-
aardigste wenteltrap, verraadt, dat hij eertijds veel hoger tegen
de donjon aangeleund was.
Zoals gebruikelijk bevond de toegangspoort tot de hoofdburcht
zich links naast de donjon in het zuidelijke gedeelte van het
complex. Helaas is dit poortgebouw bij een vroegere herstelling
op het einde der 19e eeuw om meer woonruimte te verkrijgen aan
de grachtzijde in quasi-renaissance stijl verdubbeld en voorzien
van een nieuwe ronde traptoren.
Ten slotte zien we als verder overblijfsel van het slot in wel-
stand op de oude afbeeldingen van de ruine de halfronde toren
aan de noord-oost zijde van het gebouw. Men wijst er de bezoe-
ker nog de kamer, welke volgens de legende door Doctor Faustus
als studeervertrek werd gebruik. De duivel zou hem door het
venster naar buiten hebben gesleurd, de hel in. Legendes plegen
zich nu eenmaal bij voorkeur te nestelen in verlaten huizen en
oude ruines, vooral wanneer deze, zoals hier het geval is, door
^) Nadat de copie van dit verslag reeds was gezet, zijn de resultaten van
het recente bodemonderzoelc bekend geworden, welke tot enkele wij-
zigingen van de tot dusver geldende opvattingen hebben geleid.
-ocr page 16-
XVII
hun oude historie en hun sprookjesachtige ligging in een bos, de
romantische gevoelens van de bezoeker opwekken. Is het een
wonder, dat ook Jacob van Lennep voor de verleiding bezweken
is?
In 1618 werd de troosteloze ruïne gekocht door Johan Vijgh,
die spoedig daarna aan het gedeeltelijk herstel is begonnen. Blij-
kens de muurankers met het jaartal 1627 in de middenvleugel
heeft de nieuwe bezitter de verschillende vleugels opnieuw opge-
trokken met gebruikmaking van de resten van de ruïne. Dat hij
daarbij aan de grachtkant de oude ringmuur heeft benut is wel
aan te nemen. Of uit deze tijd de fraaie vensterbekroningen (op
acanthus-consoles rustende driehoekige frontons met schelpvor-
mige vulling) dagtekenen of dat deze nog voor het rampjaar
1574 zijn aangebracht, weten wij niet met zekerheid; maar wel
kan men inwendig nog overal de herstellingen van Johan Vijgh
vaststellen. Hij heeft het binnenplein in een open voorplein ver-
anderd en daardoor het huis het karakter van een 17e eeuws bui-
tenhuis gegeven. De burcht had zijn betekenis als versterking
voorgoed verloren.
In de 18e en 19e eeuw was van een geregelde bewoning geen
sprake meer, omdat de bezitters hun domicilie elders in Neder-
land hadden of op het nabij gelegen kasteel Meerijnen verbleven.
Ludolf Smits (Schatkamer der Nederlandsse Oudheden, 1711)
en de schrijver van de ,,Tegenwoordige Staat" (1741) geven zelfs
-ocr page 17-
XVIII
de indruk, dat zij het niet eens meer de moeite waard hebben
gevonden zich op de hoogte van de toenmalige toestand te stellen.
Het huis is in de loop van zijn geschiedenis enige malen ver-
kocht en door vele geslachten bewoond geworden. Achtereen-
volgens wai'en dit de volgende families: Van Weerdenberch, Van
Broeckhuysen, Van Arckel, Vijgh, Van Bronckhorst, Van Aylva
en Van Pallandt.
Na de beschadigingen, die het slot in de laatste oorlog heeft
opgelopen, is de huidige eigenares Barones van Pallandt van
Waardenburg en Neerijnen er gelukkig sedert kort toe overge-
gaan met overheidssteun het verder verval van het slot door
ingrijpende herstelmaatregelen te stuiten, daarin ijverig bijge-
staan door de bewoner, ons lid de heer A. F. van Goelst Meyer.
Aan de hand van het bovenstaande en de erbij gevoegde af-
beelding van een ets door Jan van der Velde uit het begin van
de zeventiende eeuw, geloven wij, dat de bezoeker de Waarden-
burg van heden met voldoende piëteit en begrip voor zijn his-
torie kan benaderen; vooral wanneer hij, zoals met ons gezel-
schap het geval was, gastvrij door de bewoners van de zuidelijke
vleugel, de heer en mevrouw Van Goelst Meyer, bijgestaan door
mevrouw Tutein Nolthenius echtgenote van de burgemeester
van Waardenburg, wordt ontvangen en rondgeleid. Wij gevoel-
den ons dankbaar jegens hen gestemd door alles wat ons geboden
werd.
Hiermede was het eerste bezoek van het programma achter de
rug; het weer klaarde gelukkig op en met de autobus vervolgde
men de tocht voor een bezichtiging van het Bossche raadhuis.
In afwachting van de komst van onze rondleider de heer Dr.
Pirenne, gemeentearchivaris, was er gelegenheid de grote hal te
bekijken. In 1892 en 1897 werd de hal verrijkt met de grote wand-
schilderingen door Anton der Kinderen, welke betrekking heb-
ben op de geschiedenis der stad en haar geestelijk leven. Achter
in de hal bevindt zich de vierschaar, waar de schepenen tot in de
Franse tijd plaats namen, wanneer er rechtspraak moest plaats-
vinden.
Dr. Pirenne wees er in zijn inleiding op, dat het Bossche raad-
huis een unicum in onze gewesten is, omdat het ons met zijn in-
richting een aanschouwelijk beeld van de geschiedenis van de
stad geeft. Daarbij valt de nadruk op het jaartal 1629, in welk
jaar prins Frederik Hendrik de stad na een langdurig en beroemd
beleg op de Spanjaarden veroverde.
-ocr page 18-
XIX
Sedert de verlening van stadsrechten, met Leuven als moeder-
stad, door hertog Hendrik van Brabant omstreeks 1185 ontwik-
kelde de stad zich tot het belangrijkste noordelijke centrum van
het hertogdom Brabant. Al spoedig verkreeg zij een bloeiende
handel in wol en vlas, alsmede van de daaruit vervaardigde pro-
ducten (lakens, dekens en linnen) en werd zij vermaard om haar
messen- en speldenindustrie.
Hoewel de stad vele economische banden had met het Rijnge-
bied en de noordelijke Nederlanden bleef zij politiek en cultureel
op het zuiden georiënteerd. Bovendien behoorde zij tot 1559 ker-
kelijk tot het bisdom Luik.
Na 1629 behoorde de stad tot de invloedssfeer van Holland en
de andere gewesten, die haar gebruikten als zeer sterke vesting,
van ouds in een moerassige streek gelegen, maar nu tegen het
zuiden gericht. Van de uit het vestingstatuut voortvloeiende
knellende banden werd zij eerst in de tweede helft der 19e eeuw
bevrijd. Toen kon de stad zich naar alle kanten uitbreiden en
ook de waterstaatkundige toestand worden verbeterd, zodat zij
werd verlost van de regelmatig optredende overstromingen.
Na de vrede van Munster (1648), die de legalisatie betekende
van de verovering van 1629, werd de gehele Meyerij van 's Her-
togenbosch als Generaliteitsland politiek afhankelijk van de Sta-
ten Generaal, die er de gezagsdragers benoemden en er de uitoe-
fening van de Katholieke eredienst bemoeilijkten. ledere poli-
tieke invloed van de burgerij werd uitgesloten door het vanouds
bestaande derde lid der stadsregering, bestaande uit de dekens
der ambachtsgilden, te laten vervallen, zodat het stadsbestuur
alleen nog gevormd werd door schepenen (eerste lid) en raden
(tweede lid).
Economisch kwam Den Bosch in de verdrukking te liggen
tussen Holland, Brabant en het prinsbisdom Luik, welke elkan-
der doorgaans het leven zuur plachten te maken. Het hebben
van een sterk staats garnizoen was hiervoor een schrale troost.
Door de verschillende genoemde oorzaken bleef de stad in de
17e en 18e eeuw een moeilijk bestaan leiden.
Het oudste raadhuis stond reeds op de zelfde plaats aan de
Markt en besloeg een breedte gelijk aan de tegenwoordige hal.
Onder de regering van Karel V werd het tweede in laatgothische
stijl gebouwd (1529), waarvan de huidige Raadskelder en veel
ander muurwerk is bewaard gebleven. De omvang was inmid-
dels uitgebreid met de twee belendende huizen; ter linker zijde
-ocr page 19-
XX
het huis ,,De Gaffel", het stadsteerhuis, waar schepenen hun
maaltijden hielden; ter rechter zijde het huis „Sinterclaes", het
gildehuis der Bossche kramers. In 1649 werd het raadhuis ver-
meerderd door de bouw van een slanke toren met achtkante
spits en koepel met peer, welke hoog boven het gebouw oprijst.
Naar aanleiding van een onbetekenend brandje in 1669 werd
door het stadsbestuur in 1670 een nieuwe voorgevel geplaatst
naar het ontwerp van de Rotterdamse stadsbouwmeester Claes
Persoons met medewerking van drie andere architecten. Het in-
wendige werd toen ook gewijzigd. De nieuwe strakke gevel in
natuursteen heeft een vooruitspringende ingangspartij met ko-
lossale orde, bekroond door een fronton, waarin door Jacob van
der Hoeven beeldhouwwerk werd vervaardigd. Zoals te ver-
wachten was is het ontwerp van de gevel geheel onder invloed
van het Hollandse Klassicisme tot stand gekomen.
In de hal toonden ons vier kanonnen op affuiten, in 1580 door
Jean de Challengie gegoten, dreigend hun vuurmonden. Links
bevindt zich de toegang tot de herentrap, een monumentale bor-
destrap met zeer fraaie balustrade en leuningen. Halverwege
hangt een schilderij door de Bossche schilder Quirinus van
Amelsfoort (1760—1820) voorstellende St. Nicolaas als patroon
van het beenhouwersgilde. Verder de trap opgaande ziet men de
wanden versierd met de gebeeldhouwde wapens der over de Bos-
sche burgers gestelde overheden, alsmede een schilderij voorstel-
lende de vaandeluitreiking aan de Bossche mobiele schutterij
door de kroonprins-veldmaarschalk, vervaardigd door Dubois, in
1831.
Op de eerste verdieping bevindt zich de Oranje-galerij, be-
staande uit de conterfijtsels van de Oranjevorsten, die de Kapi-
teins-Generaal van het staatse leger waren, te beginnen met
prins Frederik Hendrik, waaronder er twee zijn, die door de hof-
schilder Bolomey zijn gemaakt. Van hier komt men in de grote
raadzaal, die uitziet op de markt. De grote schouw is er ont-
worpen door de bekende architect Jacob Roman (1640—1715),
die ook nog de hand heeft gehad in verschillende andere onder-
delen van het gebouw. Het schoorsteenstuk met de voorstelling
van de gerechtigheid is in 1648 geschilderd door Theodoor van
Tulden. De zoldering met voorstellingen van de vier wereldde-
len is uitgevoerd door Elyas van Nijmegen; in het midden daar-
van bevindt zich een „horloge", dat verbonden js met het caril-
lon (van de gebroeders Hemony en Melchior de Hase) in de to-
-ocr page 20-
XXI
ren. De wanden zijn geheel bedekt met mooie wandtapijten, die
in 1679 werden geleverd door Maximiliaan van der Gucht uit
Delft. De naast de raadzaal gelegen commissiekamer heeft een
rococo-betimmering en -schoorsteen; de wanden zijn er met
goudleer bedekt en worden gesierd door verschillende portretten,
waaronder die van de koning-stadhouder en zijn gemalin door
J. H. Branden. De er tegenover gelegen burgemeesterskamer was
tijdens ons bezoek niet te bezichtigen, zodat wij verschoond zijn
hiervan een beschrijving te geven, al geeft ook deze weer nieuwe
aanknopingspunten met betrekking tot de geschiedenis van de
stad.
Op de begane grond teruggekeerd werd onze aandacht bij de
toegang tot de trouwzaal getrokken door een allegorie op de
verovering van de stad door Frederik Hendrik door Jacob Ger-
ritsz Cuyp en een mooi gezicht op de Markt en het raadhuis door
Beerstraten in 1665 geschilderd. Dit laatste tafreel toont ons dui-
delijk hoe belangwekkend en fraai vroeger de bebouwing van
de Markt is geweest. Behalve het raadhuis is het enige vermel-
denswaardige overblijfsel het huis ,,De Moriaen", dat in oor-
sprong nog uit de 13e eeuw dagtekent en het oudste nog be-
staande stadshuis in Nederland is. Dit huis, gelegen aan de noord-
zijde van de Markt, bevindt zich in deplorabele toestand, maar
zal binnenkort geheel worden hersteld.
De trouwzaal met fraaie balkenzoldering herinnert ons in haar
verschillende onderdelen aan de stijl en, waarin achtereenvolgens
aan het inwendige van het gebouw is gewerkt. Zij vormde een
gewaardeerd slot aan ons bezoek en werd getuige van het dank-
woord, waarmede onze voorzitter de onderhoudende en deskun-
dige voorlichting van Dr. Pirenne beloonde.
De autobus bracht ons vervolgens naar het onder Vucht gele-
gen, middeleeuwse kasteel Maurick, dat in gebruik is als hotel-
restaurant. De bezitters hiervan zijn in de loop der eeuwen steeds
nauw verbonden geweest met Den Bosch. Tijdens het noenmaal
hebben wij gelukkig niet ervaren, wat Frederik Hendrik tijdens
het beleg van Den Bosch in 1629 is overgekomen, toen hij zijn
hoofdkwartier op Maurick had gevestigd. Van hem wordt ver-
teld, dat toen hij op zekere dag de maaltijd zou aanvangen, een
kanonskogel uit het fort Isabella de tafel met wat daarop was
kort en klein sloeg.
Wegens het grote aantal deelnemers konden de verzamelingen
van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap alleen in twee groe-
-ocr page 21-
XXII
pen worden bezichtigd. Daardoor kon men ons ook niet een meer
uitgebreide tentoonstelling met een uitvoerige inleiding en toe-
lichting geven.
De Illustre Lieve Vrouwe Broederschap dagtekent uit het jaar
1318 en is daardoor de oudste nog bestaande instelling te 's-Her-
togenbosch. Zij was een lekebroederschap, waarvan de kern be-
stond uit gezworen broeders, die gezamenlijk hun godsdienstige
plichten vervulden en daarnevens de weldadigheid beoefenden.
De verering van de heilige Maagd stond hierbij op de voorgrond.
De broeders hadden in de Sint Janskerk een eigen kapel, welke
in 1480—1496 in zeer rijke vormen aan de noordzijde van het
koor herbouwd werd. In deze nieuwe kapel, de Heilige Sacra-
mentskapel geheten, wilde de Broederschap en nieuw altaar
plaatsen van de hand van een vermaard meester-beeldsnijder
Adriaan van Wesel uit Utrecht. Deze leverde de „Onser Lieve
Vrouwentaeffel" in 1477 af en werd nog extra beloond, omdat
men zo tevreden was. In 1488 of 89 werd het altaar voorzien van
beschilderde luiken van de hand van niemand minder dan Jeroen
Bosch, die in 1486 lid van de Broederschap was geworden. In
1493 werd het altaar in de nieuwe kapel geplaatst, alhoewel het
eerst in 1522 door andere schilders geheel werd voltooid. Te oor-
delen naar het werk, dat van de genoemde kunstenaars bekend
is, moet het een van de schoonste altaren ter wereld zijn geweest.
Helaas zal het de Beeldenstorm (1566) niet hebben overleefd. Be-
houdens enkele elders aanwezige fragmenten heeft de Broeder-
schap slechts twee met laatgothisch snijwerk versierde kasten of
,,Bakken", die beeldengroepen bevatten, respectievelijk Johannes
op Patmos en keizer Augustus met de Sybille voorstellende, we-
ten te redden. Beide fragmenten konden wij in haar verzameling
bewonderen.
Sedert 1483 bevindt zich het broedersschapshuis, vroeger ,,Lie-
ve Vrouwe Poort" geheten op de huidige plaats, waar het oude
laatgothische huis in 1846 werd vervangen door een gebouw en
inrichting in dorre neo-gothieke styl, dat meer merkwaardig en
kunstig dan mooi is. Op de eerste verdieping bevindt zich het
bezit, dat de Broederschap zich in de loop der eeuwen heeft ver-
worven. Wij willen er nog van vermelden de prachtige antipho-
naria en de bekende serie tinnen drinkkannen uit de zestiende
eeuw.
De doelstellingen der Broederschap, waarvan de wapenspreuk
luidt ,,sicut lilium inter spinas", zijn niet altijd dezelfde gebleven.
-ocr page 22-
XXIII
Na de reductie der stad in 1629 werd in 1642 de grondslag gewij-
zigd, doordat voortaan de helft der 36 broeders en van de daar-
uit gekozen acht proosten Katholiek zou zijn en de andere helft
Gereformeerd. Hierdoor verviel het godsdienstige element en
bleef alleen de beoefening van de weldadigheid over. Rest ons
nog te vermelden, dat alleen vorstelijke personen de titel van
zwanenbroeder deelachtig kunnen worden.
Van het broederschapshuis naar de Sint Janskerk geeft ae
korte wandeling volop gelegenheid het uitwendige van de kerk
te bewonderen. Bij het grote portaal van de zuiderdwarsarm wer-
den wij door onze gids opgewacht. Voor het koor gezeten gaf hij
ons een uitvoerige inleiding tot de geschiedenis en de symboliek
van de kerk en haar inhoud, waarna de rondleiding door de kerk
aanving.
Het is moeilijk van deze grootse kruisbasiliek een beknopte
karakteristiek te geven. In haar bereikte de Brabantse gothiek
haar hoogtepunt, zowel in het grondplan als in de ongeëvenaar-
de rijkdom aan beeldhouwwerk. De weelderige uitwendige be-
handeling van de dubbele luchtbogen en luchtboogstoelen met
schrijlings gezeten menselijke figuurtjes en bevolkt met fantas-
tisch gedierte komt op deze wijze in Nederland niet eerder en
ook niet later voor. Inwendig is de St. Janskerk zeer indruk-
wekkend door de weidsheid van haar vijf beuken en de rijkdom
van profileringen en traceringen.
Wat de oudste bouwgeschiedenis betreft beschikken wij over
weinig vaste gegevens. Ter vervanging van een 13e eeuwse ro-
maanse kerk werd in 1280 een begin gemaakt met een nieuwe
gothische kerk, die in 1312 grotendeels voltooid was. Het ont-
werp van deze kerk werd sterk beïnvloed door de kathedralen
van Amiens en Keulen.
In 1419 werd de kerk bij een grote stadsbrand zwaar bescha-
digd, zodat men weer opnieuw kon beginnen. Hierbij werden de
oude plannen aangehouden, zij het met belangrijke veranderin-
gen en uitbreidingen. Tot deze uitbreidingen behoorde de onder
leiding van Alard Du Hamel van 1480—1496 gebouwde weel-
derige Sacramentskapel van de Onze Lieve Vrouwe Broeder-
schap. De aldus tot stand gekomen en nog bestaande vijfbeukige
kruisbasiliek kwam in het begin van de zestiende eeuw, op de
westpartij met toren na, gereed. Na een brand in 1584 werd de
hoge kruisingstoren door een lagere kruislantaarn vervangen.
Oorspronkelijk gebouwd als parochiekerk, staande buiten de
-ocr page 23-
XXIV
muren van de oudste omv/alling, werd zij al spoedig in de
stadsuitbreiding opgenomen en in 1366 verheven tot kapittel-
kerk. Dit maakte het nodig dat het koor ten behoeve van de
kanunniken door een oxaal afgesloten en van banken voor-
zien werd. Aan de in het koor ter weerszijden aanwezige ka-
nunnikenbanken is tot ver in de vijftiende eeuw door beeldsnij-
ders gewerkt. Het beeldhouwwerk dezer banken werd tijdens en
na de Beeldenstorm zwaar beschadigd, ten slotte in de negen-
tiende eeuw zo ingrijpend en met te veel fantasie hersteld, dat
van een logische gedachtengang in de opeenvolging der voor-
stellingen weinig te bespeuren valt. Zeer fraai en oorspronkelijk
zijn de twee westelijke wangen aan de koorgestoelten, voorstel-
lende Het Laatste Oordeel en de geschiedenis van de kerkpatroon
Johannes de Evangelist. Alle tot de architectuur behorende
heiligenbeelden onder baldakijnen zijn nieuw en hoogst ver-
velend.
Van 1559 tot 1629 was de collegiale kerk evenals tegenwoordig
kathedraal van het bisdom 's Hertogenbosch. Na de verovering
van de stad in 1629 werd zij ter beschikking van de Gerefor-
meerden gesteld, die haar bij keizerlijk decreet van 1810 weer
moesten afstaan aan de Rooms-katholieken.
Ter gelegenheid van het veertiende kapittel van de ridder-
orde van het Gulden Vlies, gehouden in de St. Jan in 1481 ver-
kreeg de stad van keizer Maximiliaan het recht om de dubbel-
koppige adelaar met de balk in Habsburgse kleuren mede in
het stadswapen (de gouden lindeboom met in een gevieren-
deeld vrij kwartier de Brabantse en Limburgse leeuwen) te
voeren. Tot 1794 hingen de wapenborden der deelnemende rid-
ders in de kerk, toen zij met alle andere wapenborden door de
,,Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap" daaruit werden ver-
wijderd.
In de negentiende eeuw kan wat de St. Janskerk betreft van
een hernieuwde Beeldenstorm worden gesproken. Het prachti-
ge van 1616-1620 door Hans van Mildert vervaardigde hoofdal-
taar werd gesloopt en door een onbelangryk neo-gothisch exem-
plaar vervangen. In 1866 werd het beroemde oxaal van Coen-
raad van Noremburch, dat in 1611 in de plaats kwam van een
gothisch oxaal, verkocht. Het is nu met zijn door Hendrick de
Keyser en Stone gemaakte beelden een der topstukken in de
verzameling van het Victoria en Albertmuseum in Londen.
Als heel mooi renaissance meubilair bewonderden wij de rijk
-ocr page 24-
XXV
versierde preekstoel (1550—1567), het grote monumentale or-
gel (1617—1634) en het grafmonument met de knielende figuur
van bisschop Gisbert Masius. Ook bekwame geelgieters hebben
hun sporen in de kerk achtergelaten, zoals het koperen doop-
vont uit 1492, het Victorskroontje uit de vijftiende eeuw in de
Sacramentskapel en de drie grote kroonluchters (1646). Een
gesneden altaar met geschilderde vleugels (Brabants werk van
omstreeks 1500), in deze eeuw aangekocht, geeft een indruk van
hoe vele altaren er vroeger zullen hebben uitgezien.
Al is de Sint Janskerk uit- en inwendig door vernieling, uit-
verkoop en slechte restauratie nog slechts een flauwe afscha-
duwing van wat zij eenmaal was, zij bevat nog zoveel prachtige
kunstwerken, dat een bezichtiging voor de gewaarschuwde be-
zoeker een waar kunstgenot kan zijn. Om hiertoe te komen is
een bezoek van slechts een uur v/el wat erg zuinig afgemeten.
Wij hopen dan ook dat verschillende deelnemers het individueel
nog eens beter zullen overdoen, dan zulks met een groot gezel-
schap uiteraard mogelijk is. Neemt men echter genoegen met
een vluchtige indruk van het geheel, zonder zich te verdiepen
in de kwaliteit van de onderdelen, zo zal men zich volgaarne
aansluiten bij het oordeel van Dr. E. H. ter Kuile, dat de Bos-
sche St. Jan in de keten van de Brabantse basilieken-architec-
tuur een zeldzaam briljant juweel is.
MARTINI BUYS.
-ocr page 25-
14 nov. 1936                                                                    14 nov. 1961
VERSLAG
van de Stichting
COMMISSIE VOOR DE VECHT
en het Oostelijk
en Westelijk Plassengebied
over de jaren 1958 t/m 1960.
INLEIDING:
Het zal op 14 november 1961 25 jaar geleden zijn dat de
Vechtcommissie werd opgericht, welke datum vastgelegd is in
de notariële acte van 25 oktober 1940, waarbij de Stichting
Commissie voor de Vecht en het Oostelijk en Westelijk Piassen-
gebied tot stand werd gebracht. Wanneer onze commissie terug
ziet op de vijfentwintig jaren werkzaamheid, dan mag wel wor-
den gezegd, dat er in die jaren naar gestreefd is het karakter
van de Vechtstreek en de plassengebieden zo goed mogelijk te
bewaren. Veel werk is door de commissie en door verschillende
leden persoonlijk verricht, soms met min of meer succes, ook
wel zonder dat het beoogde doel werd bereikt. Bereikt werd in
elk geval, dat een groep particulieren, die een warme belang-
stelling en liefde voor de streek hebben zoveel erkenning ver-
worven heeft, dat althans naar hun oordeel wordt geluisterd.
Alle moeite en strijd ten spijt, heeft onze streek in de 25 jaar
van het bestaan van onze commissie menige verandering moe-
ten ondergaan, die afbreuk hebben gedaan aan de natuurlijke
en culturele rijkdom en de schoonheid van Vecht en Plassen, die
wij volgens onze statuten trachten te behouden, te bevorderen
en te behartigen.
Dat dit een feit is in een zich dynamisch ontwikkelend land,
waarvan onze streek een zeer levendig deel uitmaakt, liggende
in de invloedsfeer van drie grote bevolkingsopeenhopingen, ter-
wijl het doorsneden of geraakt wordt door belangrijke verkeers-
aders, behoeft geen verwondering te baren. Toch zijn er aantas-
tingen te noemen, die bij een beter op het karakter van de
streek afgestemd beleid, naar onze mening onnodig zouden zijn
geweest. Als voorbeeld noemen wij de ernstige ontsiering van
de Vecht door talrijke woonschepen, die samen met de ernstige
-ocr page 26-
vervuiling van het water veel van het aantrekkelijke van deze
stroom hebben bedorven. Een ander voorbeeld moge zijn de
uitbreiding van verschillende onzer dorpen, die slecht werd
aangepast aan de karakteristieke oude kernen.
Tegenover deze voorbeelden is gelukkig veel te stellen, wat
wel behouden bleef, terwijl vastgesteld mag worden, dat de
waarden, die wij trachten te bevorderen in verschillende over-
heidskringen een aanzienlijk grotere erkenning hebben gekre-
gen. Allen, die hieraan hebben medegewerkt, zijn wij hoogst
dankbaar.
Voor zover ons werkcomité in woord en geschrift gedurende
de verslagperiode haar stem heeft doen horen ten aanzien van
belangen in onze doelstelling vastgelegd, wordt in het verslag
beschreven.
IN MEMORIAM
DR. MR. J. W. VERBURGT.
Op 17 augustus 1959 werd Dr. Mr. J. W. Verburgt in alle stilte
te Nigtevecht begraven. Hij was één der oprichters van onze
Stichting en gedurende vele jaren voorzitter. Al die tijd, waar-
in de overledene deel uitmaakte van het bestuur der Stich-
ting, was hij buitengewoon geïnteresseerd in het werken en stre-
ven van het Werkcomité. In verschillende problemen wist hij
zich vlug in te werken en de resultaten uit te dragen in het be-
lang van ons doel. Wij gedenken hem met dankbaarheid en
eren hem voor alles hetgeen hij voor de Stichting heeft gedaan.
W. WIJMSTRA.
Op 18 mei 1960 stierf plotseling ons medebestuurslid de heer
W. Wijmstra te Maarssen. Zijn verscheiden was ook voor ons
een treurig verlies. Bij de teraardebestelling was het bestuur
vertegenwoordigd. Wij gedenken hem als mede-oprichter van
de Stichting en brengen bij deze dank voor zijn adviezen en
initiatieven in het belang van de doelstelling van onze Stich-
ting. Bovenal zullen wij zijn enthousiasme voor de goede zaak in
dankbare herinnering houden.
-ocr page 27-
BESTUUR EN WERKCOMITÉ.
In de verslagperiode hebben een aantal mutaties plaatsgevon-
den. Steeds heeft het werkcomité het op hoge prijs gesteld in
haar midden een aantal burgemeesters uit de streek te hebben.
Bij de aanvang van dit tijdvak waren dat de heren Mr. W. J.
Doude van Troostwijk te Nieuwersluis, die vrijwel van de op-
richting zitting had, Jhr. Mr. L. A. Quarles van Ufford te
Abcoude en Mr. J. L. Vundering te Loosdrecht. Dankzij hun
bekendheid met gemeentelijke aangelegenheden en met de pro-
blemen van de streek danken wij aan hun medewerking waar-
devolle adviezen. In overleg met deze heren werd echter de
wenselijkheid onder ogen gezien ook andere burgemeesters in
de streek actief in ons werk in te schakelen door deze in het
werkcomité op te nemen, zo mogelijk telkens voor een aantal
jaren. Op grond van deze overweging traden de zitting-heb-
bende burgemeesters terug en werden in de algemene vergade-
ring van 10 mei 1958 de heren A. C. Blom, Vinkeveen, Th. Th.
M. H. Bijleveld, Breukelen en D. D. W. J. Kastelein, Weesper-
karspel in het werkcomité opgenomen.
Op de voornoemde algemene vergadering werd de waarne-
mende Penningmeester, de heer H. D. Scheltema te Hilversum
definitief in deze functie gekozen.
In de plaats van het bestuurslid Dr. V. Westhoff, die voor deze
functie bedankte, maar die wel in het werkcomité zitting
bleef nemen, werd toen de heer Drs. R. J. de Wit tot bestuurslid
benoemd.
Aan het werkcomité werd toegevoegd de heer K. Nagel te
Utrecht ter versterking van de biolografische sectie. Thans
wordt aan de Alg. Vergadering voorgesteld de heer Bern. H. de
Vries, architect te Abcoude daaraan toe te voegen.
In de plaats van wijlen de heer W. Wijmstra trad de heer
Th. Th. M. H. Bijleveld als waarnemend bestuurslid op. De
definitieve benoeming van deze functionaris zal overeenkomstig
artikel 4 der Statuten aan de vergadering worden voorgelegd.
De heer J. Trouw te Abcoude heeft aan het bestuur gevraagd
om in verband met zijn vele en drukke werkzaamheden onthe-
ven te worden van het secretariaat. Hij wil wel als lid van be-
stuur en werkcomité medewerking blijven verlenen. In ver-
band hiermede heeft de heer Bijleveld zich bereid verklaard
-ocr page 28-
het secretariaat op zich te nemen. Hij wordt hierbij geassisteerd
door de heer J. H. Goeman Borgesius te Breukelen.
Het bestuur der Stichting bestaat nu uit:
Ir. J. Loeff, voorzitter, Oud-Loosdrecht.
Th. Th. M. H. Bijleveld, secretaris, Breukelen.
H. D. Scheltema, penningmeester, Hilversum.
Drs. R. J. de Wit, Amsterdam.
J. Trouw, Abcoude.
In het werkcomité hebben behalve het bestuur zitting de
heren G. Adriaans, Amersfoort, A. C. Blom, Vinkeveen, D. D. M.
J. Kastelein, Weesperkarspel (Weesp), K. Nagel, Utrecht, Bern.
de Vries, Abcoude en dr. V. Westhoff, Driebergen.
Tot onze Stichting behoren de volgende lichamen:
Oudheidkundig Genootschap ,,Niftarlake".
Bond Heemschut.
Stichting ,,Het Utrechtsch Landschap".
Provinciale Utrechtsche Welstandscommissie.
Bond van Nederlandsche Architecten.
Vereniging tot behoud van natuurmonumenten in Nederland.
Vereniging voor Vreemdelingenverkeer en behoud Natuur-
schoon „De Vechtstreek".
Provinciale Bond van Vreemdelingenverkeer Utrecht.
iSTederlandsche Heide Maatschappij.
Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw.
Kon. Ned. Toeristenbond A.N.W.B.
Staatsbosbeheer.
Advies-Commissie Noordhollandsche gemeenten voor bouwont-
werpen en uitbreidingsplannen.
Bond van Nederlandsche Tuinarchitecten Gemeente Amsterdam.
Stichting ,,Het Noord-Hollandsch Landschap".
Kon. Verbonden Ned. Watersportverenigingen.
Kon. Watersportvereniging ,,Loosdrecht".
-ocr page 29-
STATUTEN.
De nodige stappen, die de nieuwe Wetgeving op de Stichtin-
gen noodzakelijk maken, worden genomen.
ALGEMENE LEDENVERGADERING.
Aangezien de onderwerpen, door ons werkcomité behandeld,
veelal een lange aanloop behoeven om de voortgang al of niet
met enig succes te kunnen vermelden, wordt het verslag der
werkzaamheden over enige jaren gecombineerd en gepubliceerd
waarna de Algemene Vergadering volgt. Het Bestuur wil ernaar
streven zowel jaarverslag als algemene vergadering op kortere
termijn te doen plaatsvinden.
De laatste vergadering had plaats op 10 mei 1958 in het Mui-
derslot.
Na de behandeling van de huishoudelijke aangelegenheden
had een forumbespreking plaats over de ontwikkeling van de
Vecht en zijn oevers, gezien in het licht van de doelstellingen
van de Stichting aan de hand van lichtbeelden, nadat Jhr. Mr.
Quarles van Ufford een interessante inleiding had gegeven.
Het forum werd gevormd door de heren:
G. Adriaans, architect; R. J. Benthem, landschapsarchitect; Jhr.
Mr. L. A. Quarles van Ufford, burgemeester; J. Trouw, stede-
bouwkundige; Dr. V. Westhoff, bioloog.
Als leider van de gedachtenwisseling trad op de heer Ir. J.
Loeff.
FINANCIËN.
Sind het vorige jaarverslag geeft de financiële toestand een
verbetering te zien.
In 1959 ontvingen wij van de provincie Noordholland een sub-
sidie groot ƒ 2.000,— en bovendien een toekenning van een
vaste jaarlijkse bijdrage ad ƒ 750,— voor de jaren 1960 t/m 1962.
De provincie Utrecht verstrekte ons nog een aanvullende
subsidie groot ƒ 999,— over de jaren 1953 t/m 1958, terwijl vanaf
1959 tot wederopzeggens op een jaarlijkse bijdrage gerekend kan
worden van ƒ 750,—.
Tegenover deze inkomsten staan ons binnenkort belangrijke
uitgaven te wachten, in verband met de financiering van een
-ocr page 30-
6
tweetal publicaties (waaronder de zojuist verschenen publicatie
Botshol II).
Niettemin zullen onze middelen toereikend zijn om verdere
aandacht te schenken aan de restauratie van de zgn. kleine
monumenten, zoals hekken, koepels e.d., waarvoor een aparte
rekening werd geopend.
Vooral voor dit doel wordt tevens gehoopt op de geldelijke
steun van de bewoners van het Vechtgebied, op wie in 1961
een beroep zal worden gedaan.
MONUMENTEN,
INVENTARISATIE.
Het ligt in de bedoeling de fotografische inventarisatie van de
monumenten in de Vechtstreek te completeren en deze in de
vorm van enige bundels te publiceren.
Ons is gebleken, dat zowel de Provinciale Utrechtsche Wel-
stands Commissie als de Provinciale Planologische Dienst van
Utrecht over een inventarisatie archief beschikken. Getracht zal
worden tot een samenwerking te komen om dan van een be-
paald dorp of een deel van de streek een album uit te geven.
Met een overzichtelijke rangschikking van het beschikbare
materiaal wordt voortgegaan.
DOCUMENTATIE.
Behalve in de vorm van fotografieën blijft het werkcomité
er op uit te trachten verschillende objecten te laten opmeten en
in tekening te brengen. In Maarssen, Breukelen, Loenen, Vree-
land en Weesp zijn verschillende belangrijke gebouwen en
straatwanden, die hiervoor in aanmerking komen. De ver-
werkelijking van deze plannen is echter niet gemakkelijk, om-
dat hierbij medewerking zou moeten worden verkregen van
studenten in de bouwkunde e.d.
Intussen zijn wij verheugd, dat van de zijde van de Prov.
Utrechtse Welstands Commissie in dit opzicht initiatief wordt
genomen.
BUITENPLAATSEN.
Met grote zorg volgt ons Werkcomité de bewoningsmogelijk-
heden van de grote buitenhuizen in ons werkgebied. Af en toe
-ocr page 31-
bereiken ons verzoeken om opgave van buitenplaatsen, die voor
wijziging van bewoners in aanmerking komen.
Ons comité is genegen in deze bemiddeling te verlenen,
maar dient daarvoor op de hoogte te zijn van de stand van
zaken. Het ter beschikking krijgen van de nodige gegevens blijkt
niet eenvoudig.
Wat de bescherming van de buitenplaatsen en monumenten
betreft, schonk het werkcomitè aandacht aan verschillende
onderwerpen zoals hieronder blijkt:
ABCOUDE, Koepel aan de Angstel
De koepel staande aan de Angstel, behorende bij het heren-
huis, Laan van Binnenrust 1, is door de vorige eigenaar, niet met
die zorg onderhouden, die noodzakelijk was. Het huis met tuin
en koepel is overgegaan in handen van de Eerste Abcouder Boe-
renleenbank, die het bestaande huis, dat van weinig architecto-
nische waarde is, zal laten slopen om een nieuw bankgebouw te
bouwen. De koepel zal echter worden gerestaureerd. Als archi-
tect van het nieuwe bouwwerk en de koepelrestauratie is de
heer Bern. H. de Vries, architect te Abcoude aangewezen. Aan
het behoud van de koepel zal ons comité medewerking ver-
lenen.
BAAMBRUGGE, Koepel Valk- en Heining.
De bijzonder fraaie koepel, behorende tot de Buitenplaats
Valk- en Heining te Loenersloot, eigenaresse en bewoonster
Mevrouw E. E. Ruys-van Houten toont tekenen van verzakking.
Met medewerking van het Gemeentebestuur van Abcoude, werd
het mogelijk om onder leiding van de kringarchitect en de
architect Bern. H. de Vries te Abcoude de sloten gedeeltelijk
af te dammen en de fundering te controleren. Deze bleek in
slechte staat te verkeren voornamelijk aan de zijde van de oude
Rijksstraatweg v.n. toegeschreven aan een te lage waterstand
in de sloten. Vermoedelijk zal door de capilaire werking van
de grond de overige funderingsconstructie nog niet in een
zelfde toestand verkeren, als het gedeelte liggend in en aan de
sloot.
Er zijn foto's vervaardigd benevens een toelichting en begro-
ting en getracht wordt financiële medewerking te verkrijgen,
-ocr page 32-
8
waarvoor met de Rijksdienst voor Monumentenzorg contact
is opgenomen. Verwacht mag worden dat dit zeldzame monu-
ment van kleine omvang gerestaureerd zal kunnen worden.
BREUKELEN, Vecht en Rijn
De voormalige steenfabriek mocht dan niet tot de monumen-
ten van grote stijl gerekend worden, opzichzelf lag deze fabriek
op een sublieme wijze in het Vechtlandschap. Uiteraard was het
moeilijk om na de opheffing als steenfabriek, met de gewijzigde
bestemming, het fraai in het landschap passende bouwcomplex
in zijn oorspronkelijke vorm te behouden. Toch is men hierin
geslaagd en met waardering mag worden gerept over de mede-
werking door eigenaar en autoriteiten verleend.
MAARSSEN, Vechtoever
Onze belangstelling blijft bestaan voor het hek van ,,Vecht-
oever" aan de Diependaalseweg. De slechte toestand van. het hek
noopte tot sloping. De restanten zijn echter opgeslagen.
Wij vernemen, dat architect Stooker te Utrecht een onder-
zoek instelt naar een restauratie van „Vechtoever". Aan de
Directie van de Stichting A.G.O. te Amsterdam en te Maarssen
is op de belangrijkheid van het hek gewezen. De Directie is in
deze diligent.
MAARSSEN, Cromwijck
Door verschillende omstandigheden werd het verder opmeten
van de restanten van het stukgereden hek gestagneerd. Binnen-
kort zal door ons een nieuw plan van restauratie van het Voor-
plein van Buitenplaats en werkplaatsen aan de eigenaar worden
voorgelegd.
MAARSSEN, Huis ten Bosch
Onze belangstelling blijft gericht op het ,,Huis ten Bosch",
dat thans als gemeentehuis door het Gemeentebestuur verlaten
is, in verband met de verhuizing naar de fraaie buitenplaats
„Goudensteyn". Wij hopen ten zeerste, dat voor dit historisch
rijke, in klassicistische stijl opgetrokken gebouw een goede be-
-ocr page 33-
9
stemming zal worden gevonden en dat een restauratie zal kun-
nen worden uitgevoerd.
MAARSSEN, De Buitenplaats Doornburch
Op een verzoek van Burgemeester en Wethouders van de ge-
meente Maarssen brachten wij in 1957 advies uit naar aanleiding
van de bouwaanvrage voor een aanbouw aan het huis ,.Doorn-
burch". Het buiten was in eigendom overgegaan aan de Kanun-
nikessen van het Heilig Graf („De Cloese" te Lochem), waar-
door het aan de oorspronkelijke bestemming werd onttrokken.
Het werkcomité was van mening, dat dit buiten behorende tot
één der fraaiste van de Vechtstreek en een sieraad voor Maars-
sen met de meest mogelijke zorg en piëteit moest worden be-
handeld:
De bouwaanvrage beoogde:
a.   de verbouwing van het koetshuis;
b.   het aanbouwen van een kapel aan het huis;
c.   het bouwen van een klooster in het park.
In ons advies — betreffende het koetshuis werd erkend, dat
dit een gebouw zonder pretentie was, maar werd erop gewezen,
dat de verbouwing zich moest aanpassen aan het mooie bui-
ten. Het ontwerp gaf blijk, dat én de architect èn de eigenaren,
wellicht door onbekendheid met de grote waarde die Doorn-
burch uit oogpunt van monumentenzorg en landschapsbescher-
ming heeft, niet de hierdoor te stellen eisen aanvoelden.
Het ontwerp aanbouw van een kapel aan het huis versterkte
ons in de overtuiging, dat de architect niet doordrongen was
van de bijzondere waarde, die aan dit historische buiten moet
worden gehecht.
Ten opzichte van de bouw van. een klooster in het park werd
geadviseerd, door Staatsbosbeheer een zorgvuldige inventarisa-
tie van de houtopstand te maken, alvorens de plaats van een
nieuw gebouw te bepalen. Tenslotte wezen wij erop, dat het
buiten Doornburch behoort, volgens de beschikking van het
Nationale Plan tot de gebieden, die door meldingsplicht be-
-ocr page 34-
10
schermd worden, daarbij het landschappelijk en nationaal van
betekenis is verklaard.
Onze commissie verzocht onze opmerkingen ter kennis te
brengen aan de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en aan de
Rijksdienst voor het Nationale Plan. Ook werd verzocht de
nieuwe eigenaresse van Doornburch te willen wijzen op de
wenselijkheid van het behoud en de restauratie van de bijko-
mende monumenten, zoals koepel en het hek aan de Vechtzijde,
welke laatstgenoemde objecten nodig restauratie behoeven.
In de loop van het jaar 1958 werd het koetshuis verbouwd en
naar de juiste plaats van de kapel gezocht.
In september 1958 werd te Maarssen door het Gemeentebe-
stuur een conferentie belegd, waarbij de voorzitter van onze
Stichting aanwezig was. Omtrent de plaats der nieuwe gebouwen
werd geadviseerd daarvoor de moestuin en tennisbaan aan te
wijzen. Op 24 april 1959 werd door de voorzitter wederom een
conferentie te Maarssen bijgewoond. Een zeer gunstige oplos-
sing van de te volgen gedragslijn werd verkregen. Tot adviseurs
zijn aangesteld de heren Dom van der Laan, St. Paulus Abdij,
Oosterhout, architect en Ir. M. Otto, Utrecht, landschapsarchi-
tect. De kapel wordt in het hoofdgebouw opgenomen en het
klooster zal op de tennisbaan worden gebouwd.
Het is verheugend dat de Moeder Overste van de Kanunni-
kessen van het Heilig Graf bijzondere medewerking tijdens de
besprekingen heeft verleend en blijk gaf zowel in architecto-
nisch als wel landschappelijk opzicht, de juiste waarde van het
huis en omgeving te schatten.
NEDERHORST DEN BERG, Kasteel Nederhorst
Ten opzichte van het kasteel is veel belangrijks mede te delen.
Het kasteel ging in andere handen over, de eigenaar, de heer
J. L. Jonker heeft een Stichting in het leven geroepen om hem bij
de restauratie terzijde te staan. Deze „Hermine Wolters Stich-
ting" heeft voor het kasteel reeds veel goed werk verricht.
Het bestuur bestaat uit: Jhr. J. F. Beelaerts van Blokland,
voorzitter; J. L. Jonker, penningmeester; Dr. H. Kluvers, vice-
voorzitter; O. M. Hofland Furst; Administrateur: J. E. Kappeyne
van de Copello.
De Stichting stelt zich ten doel het restaureren en beheren
-ocr page 35-
11
van het kasteel Nederhorst met bijbehorende terreinen. Het
hoofdgebouw werd bestemd tot het herbergen van kunstcollec-
ties van de heer Jonker, die grotendeels uit een zeldzame klok-
kenverzameling bestaat, waarvan het tot standbrengen, beheren
en uitbreiden in haar doelstellingen is begrepen.
Teneinde het kasteel te kunnen restaureren en voor het nage-
slacht te behouden, was het noodzakelijk om het koetshuis te
verbouwen tot een assemblage bedrijf. Niettegenstaande in eerste
instantie in het algemeen een voorbehoud werd gemaakt, bleek
na ernstig onderzoek, dat de oplossing gesteund moest worden,
aangezien met veel zorg wordt gewerkt. Het Ministerie van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen verklaarde zich tot het
verlenen van subsidie voor de restauratie bereid.
Ons bestuur, die de gehele gang van zaken met aandacht heeft
gevolgd is met het bestuur van de Hermine Wolters Stichting
in overleg getreden, teneinde het park, het fraaie hek en de
steiger in de restauratie te betrekken. Wij zullen ons met het
voorbereidende werk belasten.
NIEUWERSLUIS, Hunthum
De restanten van de hekken van de voormalige buitenplaats
Hunthum hielden onze belangstelling. De eigenaar van het ter-
rein liet aldaar een villa bouwen en had om de grote kosten,
welke de restauratie der hekken zouden vorderen, weinig be-
langstelling deze ter plaatse op te bouwen. Omdat de onderdelen
hier en daar verspreid lagen, was een inventarisatie noodzakelijk
In de eerste plaats werd nadere aandacht aan het ijzerwerk ge-
schonken. Aan de hand van bestaande tekeningen was het moge-
lijk tot reconstructie over te gaan. Door bemiddeling van ons
medelid de heer Bijleveld werd de medewerking verkregen Van
de werkplaats voor de Invalide Stichting te Breukelen. Met suc-
ces werd de restauratie voltooid. Hierna werd gezocht naar een
oplossing om met leerlingen van de U.T.S. te Amsterdam de
inventarisatie van net hardsteen ter hand te nemen. Intussen
bereikte ons het bericht dat het hek aan H.K.H. Prinses Beatrix
werd verkocht ter plaatsing bij het kasteel Drakenstein te Lage
Vuursche.
Wij bestreuren het, dat geen van deze twee fraaie hekken voor
onze 'streek gespaard bleef.
-ocr page 36-
12
MOLENS.
STICHTINGEN.
De onderstaande molens zijn ingebracht in de:
a.   „Stichting Molen Delphine" te Abcoude.
b.    „Stichting Molen Gabriël" te Kortenhoef.
Voor deze stichtingen treedt de heer J. Trouw te Abcoude als
secretaris èn als vertegenwoordiger onzer Stichting op.
ABCOUDE, Molen „Delphine" Gein Zuid
Deze molen wordt door de heer H. M. L. Souget te Parijs
bewoond. In verband met het Schipholbedrijf ,,Shipside" ver-
blijft de familie op de molen. Met eigen middelen werd deze
watermolen tot een gerieflijke woning verbouwd en wel zó, dat
deze bedrijfsklaar staat. Zoals in ons vorig jaarverslag werd
medegedeeld, kwam er door de bestedingsbeperking stagnatie
in het verlenen van de B.W.O. subsidie. Bij besluit van Gedepu-
teerde Staten van 18 Juli 1960, no. 793/847 Afd. 2A werd de in
1958 verleende subsidie van ƒ 2.950,— verhoogd op ƒ 5.460,32.
De reparaties betroffen het aanbrengen van een nieuwe wind-
peuling, steunder enz. Bij de werkzaamheden kwamen vele rotte
delen te voorschijn, waarop niet gerekend kon worden, ook het
rietwerk, dat door de werkzaamheden werd geschaadt, bracht
grotere onkosten. De herstelling is thans voltooid en deze mooie
molen prijkt weer in het schone Geinlandschap.
KORTENHOEF, Molen „Gabriël" aan de Zuwe
Deze molen wordt bewoond door Dr. M. C. Slotemaker de
Bru'ine. Zoals in ons vorig jaarverslag werd medegedeeld, was
de eindfinanciering van de restauratie nog niet geregeld. Welis-
waar had de Vechtcommissie de voorfinanciering geregeld,
maar het lag in de bedoeling dat het restant van de kas van de
geliquideerde Stichting ,,Curtevenne" via ,,De Hollandsche Mo-
len" als erfgename, voor de eindbetaling zou dienen.
De liquidatie van ,,Curtevenne" vroeg vele administratieve
handelingen. Tenslotte kwam deze totstand en werd ons via
,,De Hollandsche Molen" een bedrag van ƒ 315,— betaald. Dit
-ocr page 37-
13
bedrag was gelijk aan de subsidie welke in normaal geval ten
laste van het Gemeentebestuur van Kortenhoef zou zijn ge-
komen.
LOENERSLOOT, Molen „Oukoop" aan de Angstel
De volijverige Vereniging „De Hollandsche Molen" berichtte
op ons verzoek, dat het in de bedoeling ligt, het scheprad in een
vijzel te veranderen en deze vijzel mechanisch aan te drijven,
opdat de bemaling van de polder ook bij windstilte gewaarborgd
is. Ook van de zijde van Gedeputeerde Staten van Utrecht wordt
ernstig gestreefd om de bemalingstaak van deze molen te besten-
digen. Dit is verheugend, omdat deze molen, liggende aan de
autoweg Amsterdam-Utrecht, zeer veel aandacht trekt en wel de
meest gefotografeerde molen kan worden genoemd.
LOENEN, Korenmolen aan de Dorpsstraat
Getracht wordt tot een oplossing te geraken, waarbij de prach-
tige molen in alle luister zal prijken. Het gemeentebestuur is in
deze diligent.
MAARSSEN, Molen polder Westbroek
<
Deze achtkantige bovenkruier, die in het landschap een be-
langrijke plaats inneemt, zal met overheids-subsidies als monu-
ment worden gerestaureerd. Ook in deze heeft de vereniging
„De Hollandsche Molen" vruchtbaar werk verricht.
NEDERHORST DEN BERG, Stichts-Ankeveense molen aan het
Bergsepad
De molen, eigendom van de heer J. S. van Mesdag te Eist, is
gerestaureerd. Het interieur wacht op realisatie op een nader
tijdstip. De beplanting langs het Bergsepad, aangebracht met
subsidie van het Staatsbosbeheer is prachtig aangeslagen.
Met de heer van Mesdag leeft ons bestuur mede in het behoud
van deze molen. Ons bestuurslid de heer J. Trouw te Abcoude
staat hem zoveel mogelijk terzijde in het belang van de molen.
-ocr page 38-
14
NIGTEVECHT, Garstermolen aan de Vecht
Zoals in ons vorig jaarverslag werd medegedeeld, was de
bestedingsbeperking reden, dat een eventuele subsidieverlening
op finantiele voorwaarden „Bijzondere Werken in Oorlogstijd"
niet verwezenlijkt kon worden. Daarbij kwam, dat het interieur
van de molen een beperkte ruimte besloeg, zodat met het be-
houd van het molenwerk, een behoorlijke inrichting alleen viel
te bereiken door ingrijpende verbouwingen, die gepaard zouden
gaan met grote kosten. Onderhandelingen met referenten mis-
lukten meermalen. Teneinde de molen intact te behouden moest
dus een finantieel sterke liefhebber worden gevonden. De tegen-
spoed werd vergroot door het niet afdoen van de subsidiever-
lening. Bij onderhandelingen hieromtrent werd niet bij de over-
heidsambtenaren de nodige sympathie ondervonden. Een en
ander was betreurenswaardig, omdat de molen in een deplorable
toestand verkeerde, die allengs verergerde.
Omstreeks Juli 1958 verkreeg de Stichting juist een afzegging
van een ernstige candidaat, gegrondvest op bijzondere omstan-
digheden. Uiteraard werd met nieuwe moed getracht iemand
bereid te vinden.
)
«, •^ ' In dit stadium werd door het Polderbestuur als vorige eige-
;          naar plotseling de overdrachts-overeenkomst opgezegd, omdat
^,,y*' /                    de Stichting zich bij de schenkingsactie had verbonden de molen
te herstellen en in gebreke was gebleven.
De gehanteerde bepaling was indertijd in de acte overgeno-
men om als wapen te dienen tegen een reflectant, die de ver-
plichtingen tegenover de Stichting niet zou nakomen. Deze
weinig vriendelijke geste van het Polderbestuur gaf de secre-
taris van de Stichting aanleiding zich bij het Provinciaal Be-
stuur te beklagen. Op Donderdag 24 Juli 1958 had ten Provincie-
huize onder leiding van Gedeputeerde Staten een bespreking
plaats, waarbij ook het gehele Polderbestuur was opgeroepen.
Uiteraard beklaagde de secretaris zich erover dat het Polderbe-
stuur op minder juiste wijze een einde aan de taak der Stichting
had gemaakt.
Het Polderbestuur bleek zelf de taak der Stichting op zich te
willen nemen.
Bij de bespreking bleek dat van de zijde der Provincie in deze
niet kon worden opgetreden. Wel zou de Stichting een civiele
procedure kunnen voeren, maar daarvoor wordt uiteraard wei-
-ocr page 39-
15
nig gevoeld. De secretaris besloot in deze toe te geven. De molen
is nu uitgebroken en wat het exterieur betreft hersteld, maar
onze bedoeling werd niet bereikt.
WEESP, v.m. Korenmolen „'t Haantje"
Aan deze charmante molen ontbreken reeds gedurende jaren
twee wieken. We hebben ons onlangs met de eigenaar in ver-
binding gesteld. Afgesproken is dat met de adviseur van de
Vereniging „De HoUandsche Molen" het gehele project technisch
zal worden bekeken. Wij hopen, dat het mogelijk zal zijn deze
molen in zijn oude luister te herstellen.
Korenmolen „De Vriendschap" aan de Vecht
De eigenaar van deze molen is de ,,Centrale Coöperatie
„L.T.B." te Haarlem, met wie wij ons reeds in een vroeger sta-
dium in verbinding hadden gesteld.
De Vereniging „De HoUandsche Molen" deelde ons kort gele-
den mede, dat de eigenaresse bereid is mede te werken aan het
behoud van de molen door aan de restauratie bij te dragen.
Thans wordt met medewerking van Rijkswege de financiële
zijde onder het oog gezien, in het vertrouwen dat ook provincie
en gemeente subsidie zullen verlenen.
-ocr page 40-
16
UITBREIDINGSPLANNEN EN ANDERE
STEDEBOUWKUNDIGE ONDERWERPEN
STREEKPLANNEN
Het Streekplan voor de Vechtstreek, dat reeds verscheiden
jaren in voorbereiding is en waarin de laatste jaren weinig
voortgang was te bespeuren, is in een nieuw stadium gekomen.
Gedeputeerde Staten van Utrecht hebben namelijk het gebied
van dit streekplan uitgebreid met de plassengebieden ten oosten
en ten westen van de Vecht. In het oosten sluit het gebied zich
aan bij het Streekplan Utrechtse Heuvelrug, in het westen zijn
de gemeentegrenzen van Vinkeveen en Waverveen, Ruwiel en
Maarssen tevens de begrenzing van het streekplan. De Provin-
ciale Planologische Dienst te Utrecht werkt nu met voortvarend-
heid aan dit plan, waarbij de gebieden der Loosdrechtse Plassen
en de Vinkeveense Plassen vooral in de aandacht staan. De voor-
zitter van onze Stichting maakt deel uit van de technische werk-
groep voor dit Streekplan.
Wat het Noord-Hollandse deel van de Streek van Vecht en
Plassen betreft, hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Hol-
land bekend gemaakt, dat bij besluit van 27 Juli 1960 no. 3745, is
bepaald, dat een Streekplan wordt voorbereid voor het Gooi en
de Vechtstreek in Noordholland, omvattende het gebied ge-
vormd door: a) de gemeenten Ankeveen, Blaricum, Bussum,
's Graveland, Hilversum, Huizen, Kortenhoef, Laren, Naarden,
Nederhorst den Berg en Weesp geheel, b) de gedeelten van de
gemeenten Muiden en Weesperkarspel, gelegen ten oosten van
de as van het kanaal van Amsterdam naar de Boven-Rijn.
COMMISSIE AFVALWATERZUIVERING UTRECHT
In deze Commissie is onze Stichting vertegenwoordigd. Na
1953 is deze Commissie echter niet meer bijeen geweest.
ABCOUDE
Het ontwerpplan van Groot-Amsterdam zoals dit o.a. bekend
werd uit persberichten, nadert de Utrechtse provinciegrens en
daarmede de grens van Abcoude op niet opwekkende wijze en
komt zeer nabij het prachtige riviertje het Gein.
-ocr page 41-
17
Immers het is de bedoeling de Bijlmerpolder met een stads-
wijk van ca. 100.000 inwoners vol te bouwen.
Het is een structuurplan, dat volgens latere berichten in de
zuidelijke begrenzing is ingekort. Het voornemen, het Gein te
kruisen door een interprovinciale weg dat aan het plan ver-
bonden is, is een vooruitzicht, waartegen zeker stelling moet
worden genomen. Onze Commissie is in deze diligent.
HILVERSUM
Het Gemeentebestuur aanvaardde een uitbreidingsplan in
hoofdzaak „Egelshoek", dat aanhangig was gemaakt om de ter-
reinen in het zuid-westelijk gedeelte der gemeente Hilversum
te ontsluiten om ruimte te scheppen, teneinde bevolkingstoe-
name van Hilversum tot 1980 op te vangen. Het gemeentebe-
stuur was van mening, dat dit kon geschieden zonder te grote
schade aan het natuurschoon te berokkenen.
Ons Werkcomité heeft zich tot de Gemeenteraad van Hilver-
sum gewend en erop gewezen, dat het plan een ingrijpende
wijziging van het weidegebied, gelegen tussen Nieuw-Loos-
drecht en de hoge gronden van het Gooi, zou teweegbrengen.
Dit vlakke land met heuvels en bossen op de achtergrond geeft
een bijzonder fraaie ruimtewerking. De geprojecteerde bebou-
wing, deels zelfs ,,hoogbouw" en industrieterrein zal de land-
schappelijke schoonheid van. dit gehele gebied ernstig aantasten.
In een uitvoerig betoog onzerzijds werd er op gewezen dat
ook de Loosdrechtse Plassen door het plan zullen worden ge-
schaad.
Niettegenstaande 42 bezwaarschriften tegen het plan, keurde
de Gemeenteraad het plan goed.
Hierna werd door ons Werkcomité beroep aangetekend bij het
Provinciale Bestuur. Gedeputeerde Staten hebben bij hun be-
sluit van 2 November 1960, Afd. 1, no. 409 goedkeuring aan het
plan onthouden.
KORTENHOEF
Het ontwerp-uitbreidingsplan in onderdelen „Oud-Korten-
hoef" ten Noordwesten van het oude dorp langs de Korten-
hoefsedijk, dat door het gemeentebestuur in December 1959 ter
-ocr page 42-
18
visie werd gelegd, gaf het werkcomité aanleiding hiertegen bij
het gemeentebestuur bezwaar te maken.
Dit plan, sneed de oude dorpsbebouwing ter plaatse volkomen
af van het unieke plassenlandschap, een natuurgebied van uit-
zonderlijke rijkdom, dat zowel natuurwetenschappelijk als
landschappelijk zeer kwetsbaar is en negeerde volkomen het
karakter van een oud streekdorp in het veen- en plassengebied.
Ons werkcomité ging uit van de overtuiging, dat een uitbrei-
ding op bescheidener schaal, zowel wat het aantal woningen
betreft, als de opzet van de parallelweg, aan een gevoelde be-
hoefte zou kunnen voldoen, zonder aantasting van het oude
dorp.
De gemeenteraad keurde het uitbreidingsplan goed en ons
werkcomité ging, met vele andere zusterverenigingen en parti-
culieren in beroep bij Gedeputeerde Staten van Noordholland.
In Maart 1960 bereikte ons het heugelijke bericht, dat Gede-
puteerde Staten goedkeuring aan het raadsbesluit hadden ont-
houden.
LOENERSLOOT
Reeds in een vroeger stadium werd door ons werkcomité bij
een behandeling van een ontwerp-uitbreidingsplan voor het
buurtschap Loenersloot, bij de Commissie voor uitbreidings-
plannen en stedebouwkundige regelen, bezwaar gemaakt.
In ons betoog wezen wij op het eigen karakter van dit buurt-
schap. Het forse kasteel, de fraaie vermoedelijk 16e eeuwse boe-
renhofsteden van het Saksische type, het mooie gebouw, waarin
een café is gevestigd, droegen daartoe in hoge mate bij.
Ons advies was niet door het uitbreidingsplan een aanbouw in
nieuwe straten mogelijk te maken, maar de aard der bebouwing
en het gebruik der gronden te regelen in een kernplan en artikel
43 der Woningwet. Niettegenstaande ons betoog werd het uit-
breidingsplan door de gemeenteraad goedgekeurd.
In 1958 kwam een herzieningsplan in behandeling van het
door ons eerder gewraakte plan. Onze Commissie heeft toen de
Commissie voor Uitbreidingsplannen en Stedebouwkundige
regelingen naar ons vroeger ingenomen standpunt verwezen.
Het voor dit mooie buurtschap desastreuze resultaat van de
-ocr page 43-
19
aangenomen uitbreiding is van de brug over het Amsterdam-
Rijnkanaal reeds goed te zien.
LOENEN, plan „Leeuwendijk"
Het uitbreidingsplan „Leeuwendijk" beoogde de tuinen
achter het fraaie huis „Leeuwendijk", gelegen in het dorp, te
bebouwen met bungalows en woningen voor bejaarden. Het
plan greep te diep in het hart van het karakteristieke dorp.
In een uitvoerig adres protesteerde ons werkcomité tegen dit
plan, dat enige jaren onbesproken bleef, maar, dat naar ons ter
ore kwam weer ter tafel komt. Ons werkcomité zal dan opnieuw
bezwaar maken.
ONTWERP UITBREIDINGSPLAN „DRIEHOVEN"
Ons werkcomité was op 14 Juni 1960 helaas verhinderd ge-
volg te geven aan de uitnodiging van de Commissie voor de
Uitbreidingsplannen en andere Stedebouwkundige regelingen
ter behandeling van het hierboven aangehaalde uitbreidingsplan
in ontwerp.
Op 20 December 1960 adresseerde ons Comité bij de gemeen-
teraad tegen dit plan. Het ontwerp heeft grote beroering onder
de dorpsbewoners teweeggebracht.
De voorzitter van onze Stichting werd door een inmiddels ge-
vormd protestcomité benaderd. Op 19 Januari 1961 heeft hij
namens de Stichting in adresvorm het standpunt van ons werk-
comité uiteengezet tegenover Gedeputeerde Staten.
Als oordeel werd uitgesproken, dat de ontwikkeling van
Loenen tot forensenplaats niet bevorderlijk is voor het behoud
van de aantrekkelijke schoonheid van het dorp. Indien deze ont-
wikkeling onafwendbaar is, wordt de overtuiging uitgesproken,
dat deze ontwikkeling van Loenen niet gepaard behoeft te gaan
met de aantasting van het oude dorp. Het ontwerpplan leidt tot
een aantasting van de kern van het oude dorp en wel om de
volgende redenen:
Ie. Een gedeelte van het oude dorp, dat bescherming verdient,
wordt te nauw door het uitbreidingsplan omkneld;
-ocr page 44-
20
2e. Het ontworpen busstation, voor de toekomstige ontwikkeling
is veel te klein en vormt een bedreiging, omdat aan een
oplossing voor opneming van een te verwachten uitbreiding
geen aandacht is gegeven;
3e. De bebouwing grenzende aan de oude kern, die door het plan
mogelijk wordt gemaakt, is geenszins aangepast aan de oude
dorpsbebouwing, waarvan de dorpskern met de grootst
mogelijke zorg en piëteit moet worden behandeld.
Onder leiding van Gedeputeerde Staten vond in Utrecht een
bespreking plaats waarbij enerzijds het Gemeentebestuur met
zijn stedebouwkundige, anderzijds de plaatselijke bezwaarden en
onze Stichting tegenwoordig waren, alsmede de ambtelijke orga-
nen, die deze materie te beoordelen hebben. In ,,Heemschut" en
in de televisie werd de aandacht gevestigd op de schoonheid
van Loenen en de problemen die deze schoonheid bedreigen,
ook wat betreft de behandeling van de kern van het dorp zelf.
Het verloop van deze uiterst belangrijke zaak wordt met grote
belangstelling gevolgd.
Zandbedrijf
Op een weiland langs de oude Rijksweg bij de Kerklaan te
Slootdijk, wordt het oog getroffen door grote bergen grond, die
wordt uitgegraven ter exploitatie van een. zandbedrijf.
Het treft ons Comité, dat blijkbaar bij het verlenen van een
vergunning in verband met de ontgrondings verordening niet
voldoende voorwaarden worden gesteld, zodat tijdens de duur
van de concessie, aandacht wordt geschonken aan het land-
schappelijke schoon, van dit tot nu toe opgeschonden weide-
gebied met zijn bijzondere ruimtewerking ten opzichte van het
Vechtsilhouet.
Onze Stichting heeft aan Gedeputeerde Staten geschreven
om op deze schending van het landschap te wijzen en heeft aan-
gedrongen op het alsnog nemen van maatregelen teneinde deze
ontsiering van het gebied tegen te gaan.
LOOSDRECHT, Uitbreidingsplan
Op 15 April 1958 adresseerde ons Werkcomité aan de gemeen-
teraad van Loosdrecht, inzake het ontwerpplan van uitbreiding.
-ocr page 45-
21
regelende de bestemming van gronden, gelegen tussen de Mo-
lenmeent en de Nootweg nabij de kom Nieuw-Loosdrecht. In dit
plan werd op roekeloze wijze en onnodig de fraaie Buitenplaats
„Jachtlust" van de heer A. Sprenger geschonden. Ook de heer
Sprenger had zich met een bezwaarschrift tot de Raad gewend.
Met genoegen en waardering kan worden gewaagd van het
juiste inzicht van het Gemeentebestuur om door verschuiving
van de geprojecteerde weg in meer zuidelijke richting en de be-
stemming van het deel der buitenplaats te wijzigen van „bijzon-
dere bestemming" in „buitenplaats". Op deze wijze is aan onze
bezwaren tegemoet gekomen.
Industrie
Ernstige bezwaren bracht ons Werkcomite bij het Gemeente-
bestuur in tegen de vestiging van een essence- en extracten-
fabriek. In hoofdzaak ging het bezwaar om elke industrie toe
te laten, terwijl het in het uitbreidingsplan aangegeven indus-
trieterrein o.i. bestemd moet blijven voor vestiging van de in de
gemeente aanwezige bedrijven, die geen uitbreidingsmogelijk-
heid bezitten. Het karakter van Loosdrecht is van huis uit
agrarisch en is door de plassen een allerbelangrijkst recreatie-
gebied geworden. Bovendien is het tot een forensenplaats uitge-
groeid. Om van Loosdrecht ook nog een industrieplaats te maken
is in strijd met het landelijk aspekt. Het werkcomite verzoekt
aan de vestiging geen medewerking te verlenen en zodanige
maatregelen te nemen, dat ten opzichte van industrie-vestiging
in Loosdrecht een zeer strenge selectie kan worden toegepast.
Nader vernemen wij, dat met vestiging van een servituut
waardoor stankverspreiding en watervervuiling wordt tegen-
gegaan, de vestiging is toegestaan.
Buitenplaats „Nooit Gedacht"
Het buiten „Nooit Gedacht", voorheen bewoond door wijlen
Burgemeester Jhr. R. J. van Swinderen, vraagt de aandacht,
omdat het bijbehorende bos te koop is aangeboden. Ons werk-
comite volgt met bijzondere aandacht deze aangelegenheid, aan-
gezien dit bos door zijn langgerekte vorm een fraai en sterk
sprekend landschapselement is.
-ocr page 46-
22
Lintbebouwing en kassen
Naar aanleiding van een uitbreidingsplan in hoofdzaken voor
het agrarisch deel der gemeente werd een vertoog tot het ge-
meentebestuur gericht, dat het gewenst is de mogelijkheid van
tuinbouw, waaraan het gebruik van kassen verbonden is niet in
de gehele gemeente toe te laten. Aangezien het gemeentebestuur
geen reden zag in het ontwerpplan een wijziging aan te brengen,
werd een soortgelijk bezwaarschrift tot Gedeputeerde Staten ge:-
richt. Hierin werd, aangezien het landschapsschoon van Loos-
drecht hier in het geding wordt gebracht, tevens de aandacht
gevestigd op de wenselijkheid van het ongeschonden behoud
van het bos van ,,Nooit Gedacht" en op de voortschrijdende
lintbebouwing langs de Oud- en Nieuw-Loosdrechtse Dijk.
MUIDEN
Burgemeester en Wethouders gaven kennis, dat bouwvergun-
ning was verleend ingevolge art. 20 Wederopbouwwet aan de
Chr. Bouwver. „Ons Belang" tot het bouwen van 48 flatwonin-
gen in vier blokken met elk drie verdiepingen aan de Constan-
tijn Huijgenslaan te Muiden.
In verband met het historische bezit van het prachtige Mui-
derslot meende ons Werkcomité dat de bouw van een driever-
diepingshuis in de onmiddellijke omgeving van dit kasteel een
zodanige ingreep in de silhouetverhouding zou teweegbrengen
dat zulk een bouw niet met een artikel 20 W.O.W. mocht worden
afgedaan. Burgemeester en Wethouders werden door ons ver-
zocht de vergunning te herroepen.
Tegelijkertijd werden Gedeputeerde Staten ingelicht en aldaar
bezwaren ingebracht.
Bij schrijven van 15 Juni 1960 afd. 1 no. 412 deelden Gedepu-
teerde Staten ons mede goedkeuring aan het besluit van B. en W.
te hebben onthouden.
VREELAND
Ons werkcomité maakte in een brief aan het Gemeentebestuur
van Vreeland bezwaar tegen het voornemen om aan het Kerk-
plein in de omgeving van de aan St. Nicolaas gewijde kerk,
die in het dorp een zo waardige plaats inneemt, een permanente
-ocr page 47-
23
houten kleuterschool te laten bouwen. Een vergunning art. 20
W.O.B, was verleend.
Helaas is door Gedeputeerde Staten van Utrecht geen be-
zwaar tegen de bouw gemaakt.
Tegen het vestigen van een zandbedrijf aan de Vechtoever
nabij de Vechtbrug aan de Prov.weg werd actie gevoerd.
Dat dit bedrijf geweigerd kon worden is te danken aan de
schoonheidsverordening van de gemeente Vreeland.
Deze verordening werd indertijd op initiatief der Vecht-
commissie vastgesteld.
ZUILEN
Wat betreft „Zuileveld" kan worden medegedeeld, dat het
gevaar van bebouwen is afgewend en het bos behouden zal blij-
ven. Het is te hopen dat dit in goede handen zal overgaan.
Het bestuur blijft in deze diligent.
PLASSEN EN ANDERE WATEREN
EN MOERASSEN
BOTSHOL
Teineinde het bezit der Vereniging tot Behoud van Natuur-
monumenten in de Botshol te verrijken, werden met onze mede-
werking pogingen tot aankoop van een gedeelte gedaan. Van
particuliere zijde bestond echter belangstelling om tegen hogere
prijzen dan door „Natuurmonumenten" verantwoord werden
geacht, aan te kopen, zodat de pogingen mislukten. De nieuwe
eigenaar is wel iemand, waarvan we overtuigd zijn, dat hij de
waarde van Botshol als natuurmonument hoog weet aan te
slaan.
Met vreugde hebben wij gehoord, dat de Vereniging tot be-
houd van Natuurmonumenten eigenaresse is geworden van het
v.m. fort „Botshol".
KORTENHOEF, Groene Woud
In verband met de uitbreiding van het vuilstorten op de ter-
reinen „Groene Woud" is bij de beoordeling der uitbreiding
-ocr page 48-
24
overwogen, dat zolang de compostering door de Gooise Gemeen-
ten niet tot stand komt, het vuilstorten een onopgelost pro-
bleem blijft. Wel degelijk is door de Vereniging tot Behoud van
Natuurmonumenten bezwaar gemaakt tegen storting in het
zuidelijk deel.
LOOSDRECHTSE PLASSEN
Zoals hiervoor werd medegedeeld zijn deze plassen opgeno-
men in een in voorbereiding zijnd streekplan. Dit houdt o.a.
verband met de bij het Plassenschap Loosdrecht en omstreken
naar voren gekomen wens dat een bestemmingsplan voor het
gebied van het Plassenschap tot stand moet komen.
Het gevormde Plassenschap werkt met grote energie aan de
bevordering van de recreatie, waarbij het landschapsschoon niet
uit het ook wordt verloren. In een verordening van dit boven^
gemeentelijke publiekrechtelijke lichaam wordt ontsiering van
de plassen door woonschepen, stortingen van zand of grond
e.d. tegengegaan. Ook wordt er naar gestreefd de Breukeler-
veense Plas zoveel mogelijk als „stille plas" te behouden.
Door het maken van enige reeksen van eilanden waarvan het
eerste genaamd ,,Geitekaai" gereed kwam, wordt er naar ge-
streefd de oorspronkelijke verdeling van de Plassen, die door
afslag der oude ligakkers verloren dreigt te gaan, te herstellen.
Wij hebben vertrouwen in de zegenrijke arbeid van het Plas-
senschap, in welks dagelijks bestuur twee van onze bestuurs-
leden — zij het uit andere hoofde — zitting hebben.
In de droge zomer van 1959 zijn de Plassen ernstig bedreigd
door het inlaten van grote hoeveelheden sterk verontreinigd
Vecht-water. Sedert de Amsterdamsche Waterleiding het uit-
slag-water van de Bethune-polder niet meer door de Loos-
drechtse Plassen naar de Loenerveense Plas voert maar buiten-
om de plassen door een daarvoor gemaakt kanaal, is men voor
het op peil houden van de plassen op de Vecht aangewezen.
Weliswaar heeft de natte zomer van 1960 en de daarop gevolgde
zeer natte winter het ondervonden gevaar voor de kwaliteit van
het water weer goeddeels gecompenseerd, maar toch blijft een
gevaar aanwezig. Daarom hebben wij ons in verbinding gesteld
met de directeur van het waterleidingbedrijf met het verzoek
te willen onderzoeken of de watertoevoer naar de plassen niet
uit een andere bron zou kurmen komen.
-ocr page 49-
25
MAARSSEVEENSE PLASSEN
Toen aan ons werkcomité ter ore kwam, dat er voor de
Maarsseveense Plassen plannen in de maak waren voor een
zandwinning als onderdeel van een ruilverkaveling hebben wij
alles in het werk gesteld om in een vroeg stadium gelegenheid te
krijgen onze inzichten over deze plannen te kunnen geven. De
betrokken autoriteiten wilden hieraan geen medewerking geven
op grond van de wens tot geheimhouding.
Ten slotte kwam een ruilverkavelingsplan tot stand, volgens
de zogenaamde „multi-purpose" gedachte, waarbij het schep-
pen van nieuwe tuingrond, zandwinning en een recreatieoord
gecombineerd werden, een plan waarbij het winnen van zand
ten bate van de stadsuitbreiding van Utrecht sterk op de voor-
grond stond, terwijl het hierdoor tevens mogelijk werd tuin-
bouwgronden tot stand te brengen, terwijl een ontworpen be-
planting het zandgat voor recreatie aantrekkelijk zou moeten
maken. De biologische waarde van de plassen werd hierbij totaal
veronachtzaamd.
In een adres van 25 November 1959 wezen wij het College van
Gedeputeerde Staten erop, dat het Vechtplassengebied van
unieke natuurwetenschappelijke betekenis is, terwijl de plassen
onderling grote verschillen vertonen in milieu, die tot uiting
komen in de samenstelling van de daar voorkomende levensge-
meenschappen; waarom onze Commissie zich op het standpunt
stelt, dat de moeras- en plassengebieden van de Vechtstreek, zo
enigszins mogelijk ongerept voor het nageslacht behouden moe-
ten blijven.
Verder werd uiteengezet, dat het plan overduidelijk aantoont,
dat in feite geen sprake is van een veelzijdige behartiging van
belangen. Het is duidelijk dat de agrarische wensen en de wen-
sen ten behoeve van de zandwinning de hoofdlijnen van het plan
hebben bepaald en dat het element „recreatie" slechts is toege-
voegd om het geheel voor de publieke opinie aantrekkelijker te
maken. Een project waarbij wezenlijk de bedoeling zou voor-
zitten de belangen van de recreatie te dienen, zou tot een geheel
ander inrichtingsplan hebben moeten leiden. Gevraagd werd
de goedkeuring aan het plan te onthouden.
Hieraan is geen gevolg gegeven, zodat dit een verloren zaak
werd.
-ocr page 50-
26 ,
VINKEVEENSE PLASSEN
Door Gedeputeerde Staten is ingesteld een voorbereidings-
commissie voor oprichting van een Plassenschap Vinkeveense
Plassen. Als vertegenwoordiger van onze Stichting, treedt op
de Voorzitter Ir. J. Loeff.
VERVUILING VAN DE VECHT
Op 22 October 1960 ontving onze Commissie van Burgemees-
ter en Wethouders van Weesp een afschrift van een belangrijk
request d.d. 13 October 1960 inzake de verontreiniging van het
Vechtwater, met verzoek om adhaesie betuiging bij Z.E. de Mi-
nister van Waterstaat.
Naar aanleiding van dit adres heeft ons Werkcomité zich tot
Z.E. de Minister van Verkeer en Waterstaat gericht met verzoek
om met klem al het mogelijke in het werk te willen stellen
om aan de verontreiniging van de Vecht een einde te maken of
om de vervuiling te verminderen.
WOONSCHEPENVRAAGSTUK VOOR DE VECHT
Het woonschepenvraagstuk heeft voor ons steeds een onder-
werp van zorg uitgemaakt.
Wij betreuren het, dat de Rijkswaterstaat zich blijkbaar op
het standpunt stelt, dat deze overheidsdienst generlei verant-
woording voor en beperking van dit euvel op zich moet nemen,
een standpunt dat ons bijzonder eenzijdig en daardoor onjuist
voorkomt.
Het aantal schepen breidt zich nog steeds uit en ook voor de
Burgemeesters blijft het een moeilijk vraagstuk, als ter plaatse
geen andere ligplaats kan worden aangewezen.
In de eerste plaats willen wij een algemene klacht uiten, n.1.
dat een woonschip vrij is van voorschriften inzake architectuur
en aesthetica of van welstand, terwijl de plaatsing het landschap
zonder meer kan ontsieren.
Alleen als een gemeente een andere plaats kan aanwijzen, valt
er iets te bereiken.
-ocr page 51-
27
WEGEN
NIEUW LOOSDRECHTSEDIJK
Door het gemeentebestuur werd een plan tot verbetering
van deze weg voorbereid dat bijzonder ingrijpende maatregelen
beoogde, waa.rdoor het karakter van het dorp Nieuw Loos-
drecht en van een agrarisch deel der gemeente in gevaar werd
gebracht. Hiertegen werd een adres gericht aan Gedeputeerde
Staten, die 13 April 1959 geantwoord hebben, dat G.S. zich
inzake de plannen voor de Nieuw Loosdrechtsedijk tot het ge-
meentebestuur hadden gewend en dat wij nader bericht tege-
moet konden zien.
Ofschoon dit bericht nog uitbleef, is ons gebleken dat de in-
grijpende plannen worden ingetrokken. Dit neemt niet weg, dat
de gemeente deze dijk wenst te verbeteren, zodat waakzaamheid
noodzakelijk blijkt omdat men niet overtuigd schijnt van de
wenselijkheid het karakter van dorp en landschap niet onnodig
aan te tasten.
VELDBIOLOGISCHE INVENTARISATIE
INVENTARISATIE-COMMISSIE
De inventarisatie-commissie heeft thans de volgende samen-
stelling: Drs. R. J. de Wit, (voorzitter). Dr. V. Weshoff, J. v.
Dijk, K. W. R. Zwart, Drs. S. Parma (leden) en Drs. P. Leent-
vaar (secretaris-penningmeester, p/a R.I.V.O.N., Soestdijkse-
weg 33 N, Bilthoven). De commissie vergaderde in de verslag-
periode driemaal.
In het voorjaar van 1961 werd te Utrecht een bijeenkomst ge-
houden van medewerkers aan het biologische inventarisatie-
werk. Deze bijeenkomst werd druk bezocht. Drs. P. Leentvaar
hield een voordracht over „Veranderingen in de hydrobiolo-
gische toestand van de Vechtplassen". Hierin werd uiteengezet,
dat de Loosdrechtse plassen sterker geëutrophieerd zijn en daar-
door meer planktongroei vertonen dan 20 jaar geleden. De rest
van de tijd werd besteed aan een discussie over het verdere in-
ventarisatieprogramma van de Vechtplassen, waarvoor veel be-
langstelling bestond.
-ocr page 52-
28
PUBLICATIES.
Na de publicaties „Landschap, flora en vegetatie van de
Botshol nabij Abcoude" (1948), „Kortenhoef, een veldbiologische
studie van een Hollands verlandingsgebied" (1955), verscheen
begin 1961 „De Botshol; een inventarisatie van de vogelwereld"
van de heren A. J. Wiggelaar en J. Veenman.
Er wordt thans gewerkt aan de samenstelling van een boek
over het Zuidelijk Vechtplassengebied.
Na de verschijning van dit boek stelt de Inventarisatie-com-
missie zich voor over te gaan tot de uitgave van ,.Mededelingen
van de Inventarisatie-commissie van de Vechtplassen", waarin
min of meer afgeronde onderzoekingen zullen worden gepubli-
ceerd, die op ongeregelde tijdstippen zullen verschijnen.
INVENTARISATIE ZUIDELIJKE VECHTPLASSENGEBIED.
In de afgelopen jaren werden door verschillende medewerkers
onderzoekingen verricht, welke verwerkt zullen worden in een
boek over dit gebied. Genoemd worden hiervan: Biosociologisch
onderzoek van de zodden in Westbroek en Gagelpolder van Dr.
V. Westhoff, Dr. J. Lindeman, A. H. J. Freysen en A. J. M.
Leeuwenberg; de jaarcyclus van de plankton in de Tienhovense
Plassen van mej. F. Escher; de vogels van de Molenpolder van
K. W. R. Zwart; hydrobiologische waarnemingen van Drs. P.
Leentvaar. De Desmidiaceëen van de Molenpolder zullen in 1961
door de heer K. W. R. Zwart bewerkt worden. De heer F. Creutz-
berg zal een Crustaceëenonderzoek van de Molenpolder bewerk-
ken.
BOTSHOL
Studenten van de Vrije Universiteit zijn reeds enige tijd bezig
met een onderzoek van de wieren van de Botshol. In 1961 zal
dit onderzoek worden uitgebreid met een inventarisatie van de
lagere dieren.
NAARDERMEER
Er zijn van het Naardermeer vele gegevens aanwezig over
vogels en insecten. Er zal getracht worden deze gegevens te ver-
zamelen en ze te bewerken tot een publicatie. Verder wordt er
-ocr page 53-
29
in 1961 een gecoördineerd onderzoek verricht op het gebied van
plantensociologie en entomologie.
LOOSDRECHT
Drs. P. Leentvaar verrichtte als onderdeel van het inventarisa-
tiewerk van het R.I.V.O.N. een onderzoek naar het aanwezige
plankton in de natuurmonumenten aan de oostzijde van de
Loosdrechtse Plassen, terwijl tevens de invloed van verontrei-
nigd Vechtwater aan de westzijde van de plassen werd vastge-
legd.
In het bovenstaande is een overzicht gegeven van de werk-
zaamheden door het werkcomite verricht. Vele onderwerpen
hebben aandacht gevraagd waarbij ook teleurstellingen werden
ondervonden.
Het is noodzakelijk om voor het werkgebied actief te blijven.
Met volle moed gaat het werkcomite een volgende verslag-
periode tegemoet.
HET WERKCOMITE.
Correspondentie-adres Gemeentehuis Breukelen.
-ocr page 54-
INHOUD:
1.   Bestuur van het Genootschap.............               III
2.   Ledenlijst ........................                V
3.   Jaarverslag .......................               XI
4.    Rekening van de penningmeester...........           XIV
5.    Excursieverslag .....................            XV
I. Verslag van de Stichting Commissie voor de Vecht
en het O. en W. plassengebied over de jaren 1958,
1959 en 1960 .......................