-ocr page 1-
JAARBOEKJE
VAN HET
OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP
„NIFTARLAKE"
19 6 6
SCHOTANUS & JENS UTRECHT N.V.
UTRECHT
-ocr page 2-
Beschermheer:
Mr C. Th. E. Graaf van Lynden van Sandenburg, Cothen.
Bestuur:
Dagelijks Bestuur:
Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Loenen aan de Vecht,
Voorzitter.
Jhr P. H. A. Martini Buys, Avenue Concordia 68, Rotterdam-16.,
Secretaris.
G. J. Weyland, Loenen aan de Vecht, Bibliothecaris en Penningmees-
ter.
Leden:
J. Trouw, Abcoude.
Ir J. Loeff, Oud-Loosdrecht.
F.  D. Sprenger, Vreeland.
G.  Adriaans, Amersfoort.
Dr D. P. Blok, Nederhorst den Berg.
Mr J. H. van den Hoek Ostende, Amsterdam.
Redaktie Jaarboekje:
Mr Dr N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello.
Jhr P. H. A. Martini Buys.
Mr J. H. van den Hoek Ostende.
-ocr page 3-
-ocr page 4-
LEDEN
Abcoude:
Bianchl, Mr R.
Bouman, J. H.
Breejen, A. den
Carmiggelt, Mej. J. W.
Doom, Dr A. van
Graaf-Vossensteyn, Mevr.
W. D. de
Heuven, H. van
Heuven, Mej. M. H. van
Knoppers, Drs H. C.
Lee, Mej. E. van der
Luca, W. F.
Pape, W. F.
Pompe, P. H.
Sschoenmaker, H.
Storm-van Gent ,Mevr. J. M.
Trouw, C. C.
Trouw, J.
Tussenbroek Jr, G. C. van
Uiterwaal, M. C.
Veltman, van Cruyssen, Mevr.
A. G.
Visser, Mr H.
Vis- Völker, Mevr. C. A. L. M.
Vries, B. H. de
Vries- Kok, Mevr. L. de
Wagenaar, Drs H.
Welsen, H. J. van
Wiersma, Dr C.
Wiersma-Buriks, Mevr. Dr A. A.
Wuisman, P. J. M.
Wijnen, Mej. B.
Amerongen:
Doude van Troostwijk, Ir H. J.
Amersfoort:
Adriaans, G.
„Flechite" Oudh. Vereen.
Rijksdienst voor het Oudheid-
kundig Bodemonderzoek
Amstelveen:
Achterberg,}. W. N. van
Amsterdam:
Beekman, J. S.
Bond ,,Heemschut"
Duyvensz, Fr.
Gemeentearchief
Harder, K.
KoninkHjke Academie van
Wetenschappen
Koninklijk Oudheidkundig
Genootschap
Leuven, K. F. van
Leuven-Werker, Mevr. W. M. va
Niekerk, W.
Hoek- Ostende, Mr J. H. van
den
Pannevis, Mr C.
Renes, H.
UniversiteitsbibUotheek
van Amsterdam
Weede, Jhr S. G. van
Wijk, Mevr. A. C. van
Ankeveen:
Harinxma thoe Slooten, B. A.
Ph. Baron van
Baambrugge:
Geel, W.
Grevenstuk, Prof. Dr A.
Kalff, L. E. A.
Portengen- Hoefman, Mevr. E.
Walbeek, J. H. van
-ocr page 5-
VI
Baarn:
Dedel, Jhr Mr C.
Barneveld:
Snijder, M.
Bathmen:
Koomans,Mr W. C.
De Bilt:
Wit, H. C. de
Bilthoven:
Twijnstra, Ir U.
Blaricum:
Lindenhout, H. J. van 't
Breukelen:
Akkerman, T. C.
Baas, J.
Backer- Loeb van Zuilenburg,
Mevr. E. Y. E. G.
Beek- Jansen, Mevr. Mr A. C.
ter
„Beth San", Direktie Ver.
Bijleveld, Th. Th. M. H.
Colenbrander- Hoekstra,
Mevr. A. H.
Colenbrander, H. Th.
Coppoolse, K.
Frulthof, C. W.
Ginkel, Mr H. C. L. van
Grift, A. van der
Haars, Mej. Mr E. A.
Kleef, G. C. van
Koopman, G.
Koorn-Waterdrincker, Mevr. L.
Kroon, H.
Mertens, Ir H. F. b.i.
Molenkamp, J.
Nixon, St. John
Postma, Dr E. B. J.
Quarles van Ufford, Jhr
Mr L. A.
Remijnse, Prof. Dr J. G.
Smits, P. B. A.
Vermeulen, J. Th.
Verwey, J.
Vulpen, Jr, W. van
Zweers, W.
Breukelerveen:
(post Tienhoven):
Graaf Wzn, E. de
Vigeveno, A. L. G.
Bunnik:
Tholen- Schmidt, Mevr. A.
Bussum:
Ahrend- van Gemund,
Mevr. M. W.
Berg, H. van den
Klaveren, H. W. van
Nordemann, J. G.
Cothen:
Lynden van Sandenburg, Mr
C. Th. E. graaf van
Doorn:
Stoop- Koekoek, Mevr. G.
van der
Driebergen:
Clifford Koek van Breugel,
Erven Jhr Mr Dr J. R.
Ede:
Jantzen, F. B. F. Gzn
Geervliet:
Pruim, J. H.
Gorssel:
Schimmelpenninck, G. Graaf
-ocr page 6-
VII
Gouda:
Oudh. Kring „Die Gouda"
's-Gravenhage:
Bak, J .P.
Fries, Mr F. H.
Hartog, L.
Hess, Jr P.
Koninklijke Bibliotheek
Middelberg, Mr G. A. A.
Rijksbureau voor Kunsthisto-
rische Documentatie
Sanders, P. F. X.
Sleesen, Ir J. van der
Velsen- Metzelaar, Mevr.
W. L. van
Woestenburg J. C.
Haarlem:
Wilde, J. de
Heerlen:
Tekelenburg, G.
Hilversum:
Hoogland, W. H.
Huisken, C.
Notten, Mej. W. L. van
Ronde, J. de
Renou, F.
Scheltema, H. D.
Smorenburg, J. M.
Steyling, Dr W. J.
Holandse Rading:
Kuhlwillm, H. J.
Huis ter Heide:
Huydecoper van Maarseveen,
JhrJ.
Huizen (N.-H.):
Volkersz, H. F.
Kamerik:
Breen, H. L.
Kockengen:
Gemeente Kockengen
Kerste, J.
Langbroek:
Hellemans, J. J. H.
Laren (N.-H.):
Boetzelaar, R. "W. C. Baron van
Leonhardt, G. J. G.
Leiden:
Antiquariaat en Boekhandel
Burgersdijk en Niermans
Mij. der Nederlandse Letter-
kunde
De Lier:
Hofwegen, G. van
Loenen aan de Vecht:
Bastert, J. N.
Beusekom- van Foreest, Mevr.
de Wed. Mr F. C. van
Bloem- van der Heijden,
Mevr. M. C.
Blok, Jr J. W.
Enst, Dr W. van
Dudok van Heel, J. F.
Holthoon-Fluit, Mevr. H.J. van
Joncheere- van Dijk, Mevr.
C. H. de
Kampen, J. W. van
Kappeyne van de Coppello,
Mr Dr N. J. C. M.
Kappeyne van de CoppoUo-
van Panhuys, Mevr. Th. E.
C. M.
Kempen- van Setten, Mevr. M.
van
-ocr page 7-
vin
Klaassens, E. H.
Kralingen, B. van
Nie, C. W. van
Olff, C.
Raat, H. de
Schayk, W. A. van
Sondaar- Keyzer, Mevr. C. F.
Sondaar, L. H.
Stolp, Mej. A. G.
Wedden, H. J. M. van der
Weyland, G. J.
Wittert van Hoogland, Jhr
O. A. E. E. L.
Droogenbroek, H. J. van
Diik, J.
Feyten, A.
Freytag, F. J. de
Gieling, J.
Gulik, D. van
FJinfelaar, L. C.
Huitzing, E. R.
Jansen, Mgr A. M.
K.erkvoort, P. van
Kingma, Ir G.
Klap, C. P.
Schuckink Kool, Mej. A. W.
Kraayenhagen, J.
Kroon, G.
Mol, B. C. T. de
Plomp, R.
Remijnse, M.
Rodriguez, M.
Rossum- Waterman, Mevr.
A. T- van
Royen, N. van
Rijsterborg, C. J.
Sandick, J. W. W. A. G. van
Schaik, Mr Dr Th. E. E. van
Schenk, Mr W. L.
Schipper, A. P.
Schokking- Kany, Mevr. R. J.
Servaas, J. N.
Seumeren, M. F. M. van
Terbijke, L.
Verkuil, M.
Vlugt, J. van der
Vos, D. de
Wal, D. van der
Westenburg- de Groot, Mevr. P.
Westerman, B. W.
Wolff, Ir L. C. M. de
Zwaardemaker, R. C.
Zijlstra, S. H.
Loenersloot:
Kalff Azn, G. A. A. A.
Nagell- Martini Buys, M. F. M.
Barones van
Schuilwerve, Mr J. H.
Sluyters Jr, J.
Loosdrecht:
Aalberts, H.
Arends, H.
Boeschoten, J.
Daams, J.
Doude vanTroostwijk, Mr
J. H. M. A.
Freese, J. P.
Haselen, Mej. E. van
Loeff, Ir J.
Simons, Mr C. H. F.
Maarssen:
Agterberg, J.
Alleman, J. G.
Berg, B. O. van den
Besier- van Geelen, Mevr. C. J.
Bruza, Ir I. V.
Cornelissen, Dr R. L,
Cosijn, Dr J.
Dekker, D.
Diepgrond, H.
Maastricht:
Limburgs Geschied- en Oud-
heidkundig Genootschap
-ocr page 8-
IX
Rotterdam:
Biblotheek en Leeszalen der
Gem. Rotterdam
Vereniging Boerenwagenclub
Canter Cremers, Mr J. J.
Klausz-Martini Buys
Mevr. A. M.
Martini Buys, Jhr P. H. A.
Rozendaal (Gld.):
Nitschmann, E. A.
Soest:
Bentinck,Mr S.P. Baron
Soesterberg:
Haselen, Mr J. van
Uithoorn:
Hulst, A. J. van
Utrecht:
Biegelaar Jr, J. B. P.
Buisman, P. W.
Burg. Plebaan, J. van der
Historisch Genootschap
Horst, A. van der
Koren, F, G.
Lip- Kibbeling, Mevr. W. A.
M. van der
Mezger, J.
„Oud-Utrecht", Ver.
Plomp- Klijnsma, Mevr. W. A.
Provinciale Biblotheek
Reisbureau „Ebato"
R.K. Openbare Leeszaal en
Biblotheek
Prov. Utrechtse Bond voor
Vreemdelingenverkeer
Rijksarchief in de Prov Utrecht
Soeten, H. J. de
Thèonville, F. W. G.
Ven, Dr A. J. van de
Vor der Hake, J.
De Meern:
Bogaard, P. H.
Bruijn, Jac. de
Muiderherg:
Schellart, A. I. J. M.
Naarden:
Gortel, Dr J. H. van
Oudenniel, C. G. van
Nederhorst den Berg:
Blok, Dr D. P.
Brink, H. van den
Huisstede, C. van
Ver. voor VreemdeUngen-
verkeer
Nieuwersluis:
Blankenberg, B. H.
BHjdenstein- Cruys, Mevr.
C. E. B.
Doedens, J. B.
Doude van Troostwijk, D. W.
Doude van Troostwijk, L. W.
Doude van Troostwijk, Mr "W.I.
Schmal Jr, J. P.
Nigtevecht:
Amez, P. J.
Hulsinga, D.
Wees, G. A. van
Oosterbeek:
Beusekom, Mr E. van
Overveen:
Vries- van der Lee, Mevr. A. de
Warnaars, H. B. E.
Rilland-Bath:
Spaan, D. N.
-ocr page 9-
X
Vinkeveen:
Vries, J. de
Voorburg:
Rijksdienst voor de Monumen-
tenzorg
Vreeland:
Beelaerts van Blokland, Jhr
J-P-
Leeuwen Boomkamp, D. C.
van
Brandes, Ir M. C.
Doorne Mr P. W. van
Erdman-Kensen, Mevr. L
Hartung, O. E. K.
Los, P. J.
Oosterbroek, B. H. A.
Ruiter, J. A.
Sprenger, F. D.
Tas, Mr L. C. van der
Waardenburg:
Goelst Meyer, A. F. van
Wageningen:
Kniphorst's Boekhandel
Wassenaar:
Wieder Jr., F. C.
Weesp:
Lindeboom, G.
Woerden:
Wesseling, G. J.
Wijk bij Duurstede:
Dijkman-Schoenmaker
Mevr. G. J. E.
IJsselstein:
Cool, A. G.
Zaandam:
Vis-Honig, Mevr. A. M. C.
Zeist:
Adels-Vermeulen, Mevr. de
Wed. Dr M.
Holthe tot Echten
Jhr. Dr L. M. van
-ocr page 10-
Jaarverslag 1965
Op woensdag 12 mei 1965 had in hotel De Nederlanden te Vree-
land de jaarvergadering plaats. Volgens de presentielijst werd zij
bezocht door 20 leden.
De voorzitter opende de vergadering met een welkomstwoord en
herdacht de in het verslagjaar overleden leden, zijnde mevrouw C.H.
Matthes- de Rooy en de heren J.M.C, van Kempen en J.J.G. Vor der
Hake.
De voorlezing van de notulen van de vorige vergadering gaf geen
aanleiding tot op- of aanmerkingen, zodat zij onveranderd konden
worden goedgekeurd. Aansluitend hieraan werd door de secretaris
het jaarverslag voorgelezen. Vervolgens bracht de penningmeester
zijn financieel verslag uit. Het voordelig saldo per 1 januari 1965
bleek hierbij f 2.940,01 te zijn. Aangezien de kaskommissie niet vol-
tallig de boekhouding van de penningmeester over 1964 had nage-
zien werd besloten de décharge in de volgende vergadering te doen
plaats hebben. In de kaskommissie voor het jaar 1965 werden be-
noemd de heren Koren en Van Wees met als plaatsvervangend lid de
heer Kerste.
Bij het volgende agendapunt werden verschillende plaatsen als
doel van de aanstaande excursie naar voren gebracht. Het door het be-
stuur geopperde plan naar Delft te gaan werd aangenomen. Als leden
van de excursiecommissie werden aangewezen de heren Canter Cre-
mers, Adriaans en Martini Buys, terwijl aan 10 juli als streefdatum de
voorkeur werd gegeven.
Voor het Jaarboekje bleken ook nu weer enige artikelen ter opne-
ming beschikbaar te zijn, waaronder het verslag van de Vechtcom-
missie. Besloten werd geen verslagen van de excursies van andere orga-
nisaties op te nemen. Hoewel het streekmuseum van Kockengen nog
te weinig geordend en geconsolideerd was, zou een goed inlichtend
artikel hierover op prijs worden gesteld. Men wilde wel eens weten
hoe belangrijk dit zou kunnen worden.
-ocr page 11-
XII
De bijdrage aan de Vechtcommissie werd als vanouds op f 100,-
gesteld. De commissie waardeert onze bijdrage, omdat zij in stilte re-
serveert voor de verwezenlijking van verschillende plannen, die zij
in voorbereiding heeft. In dit verband werden genoemd de molen te
Loenen, het hek van Doornburgh en de koepels van Valkenheining
en te Abcoude. Ook het woonschepenvraagstuk kwam weer ter spra-
ke. Opgemerkt werd, dat de Provinciale Staten zich er wel mee be-
moeien, maar er niet genoeg aan kunnen doen, omdat de wetgever al-
leen technische eisen stelt, terwijl de provincie en de gemeenve alleen
ligplaatsen mogen aanwijzen. De waterschappen zouden ook wel iets
in de goede richting kunnen doen door hun taak tot bescherming van
de kaden.
De rondvraag bracht het museum te Kockengen opnieuw in de
discussie. Rijksmonumentenzorg zou het objekt van het museum niet
belangrijk genoeg vinden en daarom aarzelen met het verlenen van een
rijksbijdrage. Een eventuele weigering zou een grote teleurstelling
voor Kockengen zijn. Ons genootschap beschikt over te weinig mid-
delen om een bijdrage te kunnen geven.
Niets meer aan de orde zijnde bedankte de voorzitter de leden
voor hun opkomst en sloot de vergadering.
Tot zover het verkorte verslag van de jaarvergadering.
In het verslagjaar hebben zich weinig gebeurtenissen voorgedaan,
waarbij het genootschap rechtstreeks betrokken is gewest. Wel wil-
len wij hierbij de herinnering levendig houden aan twee manifestaties,
waarbij ons bestuur vertegenwoordigd was en die ieder op haar wijze
de aandacht van velen op onze Vechtstreek,heeft gericht.
Tijdens de akademiedagen d.d. 22 en 23 april te Utrecht van de
Koninklijke Academie van Wetenschappen heeft de heer J. Stapper
de „Monumentenbescherming in de Vechtstreek" behandeld. Uit de
kaart, welke bij deze voordracht werd getoond, bleek dat de bescher-
ming der monumenten zich meer en meer uitbreidt van de bescher-
ming van het enkele gebouw tot dat van straten en zelfs van gehele
dorpskommen. Het scheen ons toe, dat de bebouwde kom van Breu-
kelen wel wat meer bescherming had mogen hebben, dan haar op de
kaart was toegedacht.
Op 9 oktober had tijdens de algemene vergadering van de Stichting
voor de Vecht en het oostelijk- en westelijk plassengebied de herden-
king van „100 Jaar Thijse - 50 Jaar Vecht" plaats, welke met licht-
-ocr page 12-
XIII
beelden werd toegelicht. Duidelijk bleek hoe in het verloop van vijftig
jaren de Vechtstreek een ander gezicht heeft gekregen.
Op zaterdag 10 juli hield ons genootschap zijn jaarlijkse excursie,
tijdens welke de stad Delft haar historische bezienswaardigheden voor
onze leden openstelde. Een uitvoerig verslag hiervan werd in het
Jaarboekje opgenomen.
Wij beëindigen dit verslag met de gebruikelijke opgave van het aan-
tal leden. Aan het einde van het verslag bedroeg dit 289.
Martini Buys
-ocr page 13-
STAAT VAN ONTVANGSTEN EN UITGAVEN
Boekjaar 1965:
X
<
Ontvangsten:
Saldo 1964:
Kas ................ ƒ 1.265,01
Effecten ............ „ 1.675,—
---------------ƒ 2.940,01
Contributies...................... „ 1.344,—
Verkochte jaarboekjes.............. „ 198,—
Rente 1965 ...................... „ 62,73
Uitgaven:
Jaarboekje ...................... ƒ 1.174,94
Onkosten:
Porti, telefoon, drukkosten, enz.....„ 203,60
Bijdrage Commissie voor de Vecht .... „ 100,—
Bibliotheek ...................... „         3,10
Saldo 1965:
Kas ................ ƒ 1.388,10
Effecten ............ „ 1.675,—
---------------ƒ 3.063,10
ƒ 4.544,74
ƒ 4.544,74
G. J. WEYLAND, penningmeseter
-ocr page 14-
Excursieverslag 1966
Leiden behoort tot die nederlandse steden, waar zoveel voor oud-
heidminnaars te zien is, dat het voor ons bestuur niet moeilijk was
onze leden voor een excursie op 20 juni 1966 een programma aan te
bieden. Een eerste indruk van deze overvloed aan monumenten kregen
we al te zien toen we ons van het station over het statige Rapenburg
naar het Gravensteen begaven, waar de gelegenheid tot wederzijdse
begroeting het gebruikelijke voorspel van de tocht vormde.
De naam Gravensteen laat aan duidelijkheid niet veel te wensen over;
gelegen op het grafelijk domein was het huis als gevangenis sedert
de veertiende eeuw het zichtbare teken van de macht van de graven
van Holland. Van het samenstel van gebouwen is de zware gevan-
gentoren het oudste deel, waaraan sedert de vijftiende eeuw en daarna
nog regelmatig tot in de moderne tijd werd voortgebouwd (tuchthuis
1655, vierschaar 1672), met als resultaat het huidige schilderachtige
complex. Na de laatste oorlog is het in gebruik genomen door de
juridische faculteit van de Leidse universiteit. De schilderachtigheid
van buiten stemt overeen met een onregelmatige indeling van binnen,
die het een intimiteit geeft, welke ons in verbeelding terugvoerde
naar het openingsjaar van de universiteit in 1575. De oprichting
hiervan was de beloning die de stad ontving voor haar heldhaftig
verzet tijdens het beleg van 1573 tot 1574, waarbij een groot deel
van de burgerij van de honger omkwam. In de beginjaren was het
bezoek aan de hogeschool -sedert 1581 gevestigd in de kerk van
het Dominicanenklooster aan het Rapenburg- klein en daarom besloot
de overheid de studenten vrij te stellen van onder meer de impost op
bier en wijn. Hoe belangrijk dit vooral voor die tijd was kunnen
slechts zij weten, die evenals schrijver dezes al jarenlang geen drink-
(baar)water meer ter beschikking hebben. Met het verbeteren van de
economische en militaire toestand lukte het de overheid beroemde
professoren aan de hogeschool te verbinden, waardoor er een zeer
grote toevloed van nederlandse en buitenlandse studenten kwam.
-ocr page 15-
XVI
Door dit alles tezamen werd de Leidse hogeschool de laatste univer-
siteit, waarvan de wetenschap de gehele toenmalige beschaafde wereld
overstraalde. Van het inwendige van het Gravensteen valt niet veel
bijzonders te vermelden; opmerkelijk vonden we de smaakvolle
aankleding van de docentenkamer.
Wij keerden het Gravensteen en haar bevolking van studenten de
rug toe om links afslaande een bezoek te brengen aan de St. Pieters-
kerk, die er schuin tegenover ligt. De noordingang binnengaande ver-
toonde zich de laat-gothische kruisbasiliek in al haar wijdsheid als be-
langrijkste en oudste parochiekerk van Leiden. Oorspronkelijk in de
twaalfde eeuw gewijd aan de heiligen Petrus en Paulus, schijnt
Paulus in het vergeetboek te zijn geraakt; van hem hoort men althans
in latere tijden niet meer. Nadat graaf Floris V in 1266 stadsrechten
aan Leiden had verleend schonk hij in 1268 het patronaatsrecht van
de kerk aan de Duitse Orde te Utrecht. Dit zal er toe hebben mee-
gewerkt dat Stichtse bouwmeesters (Mr. Rutger van Kampen en Mr.
Aernt van den Doem) als "kerckmeester" de leiding hebben gekregen
bij de bouw van een nieuw nog bestaand koor met omgang (ca. 1400).
In de loop van de tweede helft van de vijftiende eeuw kwamen ook
achtereenvolgens een nieuw schip en een dwarsschip tot stand. De
grote bloei van de Leidse lakennijverheid sedert de veertiende eeuw,
die met enkele tussenperioden tot in de achttiende eeuw zou voortdu-
ren, stelde de Leidse gemeenschap in staat de vernieuwing en uit-
breiding van haar godshuizen te bevorderen. Aan een nieuwe toren
is men echter nooit toegekomen; de veertiende-eeuwse toren met
hoge slanke spits bleef staan tot 1512, in welk jaar zij instortte
waarna een portaal met nieuwe westgevel aan de plaats herinnert,
waar deze toren zijn klokgelui jarenlang over de gehele stad kon doen
horen. In 1572 had de overgang naar de hervormde eredienst plaats.
Sedert het einde van de vorige eeuw is er vrijwel voortdurend aan het
herstel van de kerk gewerkt.
Binnenkomende in de St. Pieterskerk werd ons oog getroffen door
het grote koorhek met koperen spijlen in laatgothische vormen; het
later daarop getimmerde hoofdgestel heeft bijzonder mooie vroegre
naissance friezen. Op enkele zuilen van het koor zijn nog overblijfse-
len van middeleeuwse schilderingen te zien. Aan de zuidzijde van
het koor bevindt zich de kamer der gemeentecommissie, die omstreeks
1675 tegen het koor werd gebouwd. De uitmonstering van deze kamer
-ocr page 16-
XVII
met goudleerbehangsel, de houten overwelving met de wapens van
kerkmeesteren en de fraaie schoorsteen zijn nog geheel oorsponkelijk.
Omstreeks 1730 werd de kamer op niet storende wijze enigzins gemo-
derniseerd. Aan de zuidwesthoek van het schip bevindt zich de kleine
voormalige doopkapel met aardig koperen kroontje in vroeg renais-
sance stijl. Het middenschip bewaart de weelderige laatgothische
preekstoel met een renaissance klankbord met mooi snijwerk. Het
rijk versierde orgel dagtekent uit de jaren 1639—1641. Aan de
vele epitafen uit de 16e, 17e en 18e eeuw die de kerk sieren gaan wij
hier voorbij. De wit-marmeren graftombe van Joh. a Kerckhove door
Rombout Verhulst uit 1663 en het eenvoudige monument uit 1762
voor Boerhave verdienen daarentegen wel een bijzondere vermelding.
Een korte wandeling bracht ons vervolgens van de Pieterskerk
naar het Rijnlandshuis. De gevel van het gemeenlandshuis van Rijnland
is in 1598 tot stand gekomen. In 1882 onderging hij een uitwendige
vernieuwing, waardoor hij zijn oude bekoring geheel verloren heeft.
Wanneer men de ruime behuizing binnengaat krijgt men door de
verzorgde oude aankleding van de hal en de zalen de indruk en dit
is ook wel de kennelijke bedoeling ervan, dat we hier met een oud en
invloedrijk instituut te maken hebben.
De oorsprong van Rijnland wordt gezocht in een heerschappij van
de bisschoppen van Utrecht. Als bisschoppelijke leen van de hcUandse
graven is zij geleidelijk geheel in het graafschap Holland opgegaan.
Uit de belofte, die de rooms-koning Willem II in 1255 deed om de
bevoegheden van Rijnland te zullen ontzien, blijkt, dat reeds voordien
Rijnland door de hollandse graven van uitgebreide bevoegdheden
werd voorzien. Die bevoegdheden verleenden het hoogheemraadschap
een autonomie, welke zich niet alleen tot waterstaatszaken beperkte.
De inrichting was zo doelmatig, dat het oude statuut tot 1857 heeft
dienst gedaan, toen het in dat jaar door een rijksregeling werd ver-
vangen en daarmee aan de autonomie van Rijnland een einde kwam.
In de benedenruimten werden we gastvrij onthaald en ontvangen
door de secretaris van Rijnland Dr van der Linden. In de Grote Zaal
op de eerste verdieping gaf de secretaris ons een belangwekkende
uiteenzetting van de geschiedenis van Rijnland. Verschillende docu-
menten uit het rijke archief brachten ons deze geschiedenis zichtbaar
onder het oog. De Grote Zaal werd evenals de statige trap door Pieter
Post in classicistische trant ontworpen. In 1670 kwam zij met de
-ocr page 17-
XVIII
levering van het prachtige goudleer behangsel geheel klaar. Tegenover
de grote schoorsteen hangt aan de wand de handvestverlening aan
Rijnland geschilderd door Caesar van Everdingen. Vele andere op
Rijnland betrekking hebbende schilderijen en voorwerpen, waarbij
modellen van waterwerken, hadden onze bijzondere aandacht. Nadat
onze voorzitter zijn dankwoord had uitgesproken verlieten wij het
gemeenlandshuis om door de Breestraat lopende het raadhuis te gaan
bezoeken.
Staande voor de gevel van het stadhuis kwam ons de grote brand
weer in het geheugen, die tijdens de zeer strenge winter van 1929 het
gehele gebouw volledig in de as legde. De zwaar beschadigde voor-
gevel heeft men gelukkig kunnen herstellen en weer gebruikt bij de
bouw van het nieuwe stadhuis, dat in de jaren 1935-1941 naar het
ontwerp van architect C. J. Blauw achter de voorgevel werd opge-
trokken. Deze voorgevel, zij het veel korter dan thans, werd op het
einde der zestiende eeuw grotendeels uitgevoerd naar een ontwerp
van Lieven de Key in de weelderige hoUandse renaissance stijl.
Boven de hoge bordestrap ter weerszijden van de Ingang bevinden
zich in nissen de Vrede en de Gerechtigheid, die de plicht der stede-
lijke overheid verbeelden. Als eregasten mochten wij het stadhuis
door de oude ingang aan de Breestraat binnengaan om in de Grote Hal
en Burgerzaal door de burgemeester gastvrij te worden ontvangen,
waarna de secretaris ons de representatieve gedeelten van het stadhuis
liet zien en ons op alle bijzonderheden opmerkzaam maakte. Bij het
verlaten van het stadhuis kreeg iedere deelnemer als gedachtenis de
uitvoerige gedrukte gids mede. Men kan er in nalezen hoe vele be-
kwame kunstenaren hun bijdrage hebben geleverd aan de totstandko-
ming van een gebouw, waarop de gemeente met recht trots kan zijn.
Dat na al deze bezoeken een kofflemaaltijd in restaurant Van der
Heyden een welkome rustpauze was spreekt vanzelf.
Na afloop van de maaltijd zochten de deelnemers hun vervoermid-
delen weer op om gezamenlijk naar Rijnsburg te rijden.
Aan de voet van de oude toren werden wij opgewacht door de heer
Van Regteren Altena. Hij heeft de leiding van de opgravingen die
er plaats vinden met als doel nadere Inlichtingen te verschaffen over
de geschiedenis en de omvang van de Abdij die tot het beleg van Lei-
den In 1574 een belangrijke rol In het graafschap Holland heeft ge-
speeld. Tijdens dit beleg werd de abdij verwoest. In 1962 werd een
-ocr page 18-
XIX
begin gemaakt met het herstel van de kerktoren. Bij dit herstel vond
men aanwijzingen waaruit bleek dat de toren het enige overblijfsel
is van de romaanse abdijkerk, die eertijds op deze plaats heeft ge-
staan.
Reeds in de elfde eeuw stond er op de plaats der latere abdijkerk
in „Rinasburg" een kleine parochiekerk, welke door de abdij van
Echternach is tot stand gekomen. Het bezit hiervan werd even-
wel langdurig aan Echternach door het hollandse gravenhuis be-
twist, totdat tenslotte Echternach in 1156 met een ruilovereenkomst
al haar rechten aan de graaf overdroeg. Inmiddels was er door be-
moeiingen van de grafelijke familie een abdij gesticht, die in 1133
door de bisschop van Utrecht werd gewijd. Wij mogen veronder-
stellen, dat na de verwerving van de onbetwiste eigendom in 1156,
de graven hun abdij zodanig hebben begiftigd, dat door wijziging en
uitbreiding van de oude kerk een grotere abdijkerk kon worden opge-
richt, waarvan de nog bestaande toren - tenminste het tufstenen ge-
deelte ervan - de zuidelijke toren van de westbouw was. In 1183
werd deze kerk door de Utrechtse bisschop gewijd.
Tegen het einde van de zestiende eeuw werd tegen de overgeble-
ven toren van de abdij een nieuw kerkje gebouwd, waarin nog enkele
romaanse zuilen en andere fragmenten uit de verwoeste kerk een
plaats hebben gevonden. Aan latere uitbreidingen tot in de twintig-
ste eeuw toe danken wij de huidige weinig fraaie kerkruimte, zoals
wij die tijdens het bezoek konden bezichtigen. Van het meubilair uit
de zeventiende eeuw willen wij hier nog vermelden de preekstoel met
lezenaar, het koperen doopbekken en het doophek.
Door de opgravingen sedert 1949, waarbij de rustplaatsen van
verschillende leden van het hollandse gravenhuis zijn gevonden,
hebben wij thans enig inzicht gekregen in het samenstel van de rijns-
burgse abdijgebouwen, zoals deze zich na geleidelijke uitbreiding tot
voor de verwoesting hebben vertoond. Daar de opgravingen tijdens
ons bezoek nog in volle gang waren, konden wij ons na de inleiding
door de heer Van Regteren Altena in de kerk en zijn toelichting daar-
buiten een voorstelling maken van de omvang der vroegere abdijge-
bouwen.
Tenslotte bracht de autobus ons met een korte rit naar de boule-
vard van Katwijk aan Zee, waar wij op een gezellig buitenterras onze
-ocr page 19-
XX
dorst bevredigden en genoten van de middagzon en het wijde uitzicht
op de Noordzee.
Wij hopen dat een ieder na de beëindiging van de excursie tevreden
huiswaarts is gekeerd.
Martini Buys.
-ocr page 20-
Verhaal van een reis,
eindigende op Kalorama
's avonds 14 augustus 1830
In onze Jaarboekjes worden verslagen van de Niftarlake-excursies
opgenomen, die zo gesteld zijn, dat zij ook voor degenen, die de be-
schreven tocht niet meemaakten, gewaardeerde lectuur vormen. Over
heel wat steden en landstreken buiten onze eigen Vechtgouw zijn dus
in onze kronieken gegevens te vinden en dat hielp mij over mijn aarze-
ling heen of het hierna volgende verhaal ^) er wel op zijn plaats is
Dat de zieke heer Valk op Kalorma te Loenen van de reis ging uitrus-
ten is maar een bijkomstigheid, doch het verhaal is van belang om het
beeld dat het biedt van een deel van België vlak voor het uitbreken
van de opstand op 25 augustus 1830. In Frankrijk was het al onrustig
en daarvan bleven onze reizigers door extra kranten op de hoogte.
Koning Karel X vaardigde op 25 juli een viertal ordonnanties uit,
waarbij de Kamers werden ontbonden, het kiesrecht en de rechten van
het parlement werden beperkt en voor het openbaar maken en ver-
spreiden van alle drukwerk toestemming der overheid werd vereist.
Hiertegen publiceerden de kranten op 27 juli een protest van Thiers.
Parijs kwam in opstand en de 29e moesten de troepen der regering de
strijd opgeven. De liberale afgevaardigden namen het heft in handen,
benoemden een voorlopig bewind en riepen de Kamers bijeen. Karel X
vluchtte naar Engeland. Nadat de Kamers op 7 augustus een door
Guizot uitgewerkte grondwet hadden aangenomen, werd twee dagen
later de hertog van Orleans, die steeds aan de zijde der liberalen had
gestaan, als Louis Philippe tot koning der Fransen uitgeroepen. De
gebeurtenissen in Frankrijk oefenden in Zuid Nederland hun invloed
uit en de daar reeds geldende maatregelen tegen de vrijheid van druk-
pers werden verscherpt. Politici als De Potter, Tielemans, Bartels en
De Neve, in 1830 tot ballingschap veroordeeld, bleven van Frankrijk
uit de regering bestrijden. Op 25 augustus 1830 zou een uitvoering van
La Muette de Portici te Brussel aanleiding geven tot een volksoploop,
die het vooral gemunt had op de minister van Justitie Van Maanen en
-ocr page 21-
de uitgevers van enige regeringsgezinde dagbladen. Weldra verspreidde
de opstand zich over geheel België, maar was slechts gericht op weg-
neming der grieven en wijziging der grondwet. De opening van de
Staten Generaal te 's-Gravenhage op 13 september werd dan ook nog
door de meeste afgevaardigen uit het zuiden bijgewoond. Op 24 sep-
tember werden echter te Brussel de regeringsambtenaren afgezet en
door een verlopig bestuur vervangen. Op 4 oktober kondigde dit de
onafhankelijkheid der zuidelijke gewesten af.
Doch vragen wij ons nu af, wie waren onze reizigers? Aanvankelijk
houden zij zich geheel schuil achter de initialen C, de V en B, maar bij
de afrekening aan het slot blijkt V te staan voor Valk en is ondanks de
doorhaling te zien, dat C Coppenaal is. Omtrent de schrijver B is een
dergelijke zekerheid niet te verkrijgen. De gebroeders Coppenaal
waren rond 1830 kooplieden aan de O.Z. Achterburgwal bij het Wa-
lenpleintje. Een doorgehaalde passage over ons aller vriend de Heer
President der Kamer van Koophandel en fabrieken te Amsterdam
maakt het mede waarschijnlijk, dat onze reizigers tot de koopmans-
stand behoorden. Van Coppenaals komen voor bij de intekenaren op
de Dichtstukjes van Marten Westerman, evenals een ook daar geheim-
zinnig blijvende V. Wellicht is hij Hendrik de Valk Fijkoszoon, bouw-
meester en aannemer te Amsterdam. In de kantoorboekhandelaar
Hendrik Blikman (1789-1854) meen ik de schrijver te mogen zien van
het voor ons liggende reisverhaal. Door de uitgave van de Algemene
Stads Prijscourant van Koopmanschappen en de Amsterdamsche
Kantooralmanak had ook Hendrik Blikman ongetwijfeld relaties met
de President van de Kamer van Koophandel. ^)
Na deze inleiding volgt de tekst van het reisverhaal, waaraan in de
noten enige toelichtingen zijn toegevoegd. Ook vonden daar enkele
door de auteur doorgehaalde zinsneden een plaats, voor zover zij enig
licht kunnen werpen op de identiteit van hem en zijn gezelschap.
Mejuffrouw dr. I. H. van Eeghen heeft n.a.v. het reisverhaal van het
18e eeuwse Amsterdamse reisgezelschap Semper Idem opgemerkt,")
dat de schrijver niet verzuimde de namen van de hotels op te tekenen,
dikwijls vergezeld van een kwalificatie. Die namen konden immers
altijd weer te pas komen, hetzij voor hemzelf, hetzij voor andere rei-
zigers. Evenals de prijzen, die men betaalde, zijn de onderscheidene
herbergen ook door B. nauwkeurig opgeschreven.
Mr. J. H. van den Hoek Ostende
-ocr page 22-
Na op den 29ste July de koffer door de hand der liefde te hebben
laten pakken, aanvaarde de 3 Vrienden C....., de V.....en B . . . .
op Vrijdag den 30ste des s'morgens om 7 Uur hun reeds lang voorgeno-
mene reis naar Braband.
Eerstgenoemde met 2 E rijtuig van Sloterdijk afgehaald hebbende,
kwamen wij om 1/210 Uur aan Posthuis boven Haarlem, alwaar een
rijtuig te vooren besteld, gereed stond om ons naar Rotterdam te bren-
gen waar voor wij moeste betalen ƒ. 20,—.
Van Amsterdam tot Rotterdam is zo ver ik weet niets van belang
voorgevallen, een heete dag zijnde en daar door dorstig zijnde ver-
teerde wij onderweg aan Tollen, fooyen enz. ƒ. 9,80, behalve nog, dat
wij aan de Zwet "*) (waar wij de Heer Genestet aantroffen) voor lekker
Osse vleesch met Salade en goede wijn betaalde ƒ. 6,20.
Te Rotterdam komende, waren wij 't logement dat de Heer van Os
ons opgegeven had vergeten, weetende dat het onder de Boompjes was,
verkozen wij het Nieuwe Royaal Badhuis, welk logement wanneer men
veel geld verteeren en slegt bediend wil zijn, te prijzen is. Daar wij van
gemelde Heer een brief uit Brussel alhier wagtende waren om te weten
welk logement ZE aldaar voor ons gevonden had, stuurde wij de knegt
in de andere logementen onder de boompjes om er naar te informeren,
doch kwam terug met te zeggen dat er nergens een brief voor ons was,
en daar wij onze reis niet verder voort konde zetten zonder de brief
te hebben, zonden wij er een ander op uit, welke dan ook hoewel niet
vlug met de brief die wij wachtende waren en in 't Logement les Pays
Bas ^) bezorgt was, aankwam en waar uit wij vernamen dat ZE in 't
Hotel d'Engleterre tegen maandag den 2de Augustus plaats besteld
had.
Door een kop thee ons verlugt hebbende deeden wij een wandeling
door de stad en keerde tegen 9 Uur naar ons logement terug, waar wij,
na een goed soupé (de stinkende gebakken tongen er afgetrokken) en
een redelijk glaasje vins gebruikt te hebben ons te bed begaven.
Zaterdag 10 Augs.") uithoofde van de vermoejenis van de vorige
dag laat opgestaan zijnde, gebruikte wij het ontbijt en stapte na nog
een wandeling gedaan en aan de Castelijn voor Thee, soupé, 3 vlessen
wijn, logement en ontbijt, ƒ. 20,40 betaald te hebben tegen 10 Uur op
de stoomboot welke ons naar Antwerpen zoude brengen. Aldaar ge-
zeten zijnde schrikte wij bij 't lezen der Dortsche krant van dien dag,
waarin de opstand in Parijs gemeld wierd en geloof dat wanneer wij
-ocr page 23-
niet op reis geweest waren, door deze tijding dezelve wel voor een tijd
kon verschooven zijn, doch daar Parijs nog op een verre afstand van
ons was, zetten wij het lugtige mutsje op en gingen onder stoom, voor
welk Stoompartijtje wij tot Antwerpen betaalde ƒ. 22,50.
Al de steden, dorpen en gehugten te noemen, welke wij voorbij
stoomde zoude te veel plaats in dit Journaal wegnemen, te meer nog
daar ik de namen van dezelve niet opgenomen heb, uithoofde ik niet
van voornemens was een reis Journaal te maken, doch op verzoek van
mijn reisvrienden in onze terugtogt hiertoe aangemoedigt wierd en
waaraan ik dan ook gaarne, zo ver mijn geheugen gestrekt heeft bij
deze voldoe.
Op de stoomboot zelfs viel niet veel van belang voor, onder weg
riep de stuurman ons om een groote levendige zeehond te zien welke
op een drooge plaat zat en vervolgens zich weer in zee begaf. Ook
waren er 2 jonge passagiers welke dien middag op de boot smakelijk
gegeeten en gedronken hadden en aan de Willemstad er uit gingen en
(ik denk bij toeval) vergaten den Hofmeester te betalen, welke hier
over niet gesticht was en de hun aan wal zettende schipper toe-
schreeuwde van de jonge heeren niet uit zijn schuit te laten gaan voor
en alleer zij hun verschuldigde f. 3,50 meen ik betaald hadden, wij
moesten voor koffie, morge drank, dine, 3 vlesse wijn, bier en Thee
aan hem betale ƒ. 12,—.
Meer als een uur omgestoomd en een half uur op een plaat vast
gezeten hebbende, kwamen wij 's nagts circa 12 Uur te Antwerpen aan
en lieten onze bagaadje na het hotel de 1'Engleterre bij de wed. Loos
brengen waar de Heer Waller benevens de Heer Beets die wij beide op
de boot onder een menigde passagiers aantroffen mede na toegingen
en eerstgemelde voor ons zoude plaats bestellen, daar komende deden
wij spoedig een Collation gereedmaken en een vies Rudesheimer
brengen, naar welkers gebruik wij ons ter rust begaven.
Zondag den 1ste Augs. het ontbijt gebruikt hebbende, wandelde wij
na de have waar wij de heer Rouffaer ontmoete in wiens gezelschap
wij onze wandeling vervolgende en de welvaart van deze stad bij Am-
sterdam vergeleken met bedroefde oogen aanzagen, verder bezogte
wij het nieuwe aangelegd wordende Entre-pot dok, eenige voorname
kerken,waarvan in een derzelve onze vriend C een stoot kreeg van de
Suis uithoofde hij met zijn derrier na 't allerheilige stond en vriend R
omdat hij wat hard praate, benevens het Museum en 't kabinet van de
-ocr page 24-
Heer Professor van Bree '), van waar wij ons na de Place verte bega-
ven om in het Café du Nord de op dat ogenblik uitgegeevene extra
krant te lezen na welkers lezing wij onze een exemplaar aanschafte
om naar Huis te zenden en naar 't Hotel terugkeerde om te dineeren,
waar wij in gezelschap van de voorige genoemden heeren smakelijk
aten en na de afloop van 't zelve door introductie van de Heer Waller
en onder geleide van de Heer Flament na de Sociëteit de Harmonie
vertrokken na alvorens brieven en de extra krant naar Amsterdam te
hebben verzonden en in het Waafelen Huis welke men moest passeren
eenige potteke leuvens gebruikt te hebben.
Zeer vermoeidt door dien onze geleider de verkeerde weg genomen
had in de harmonie aankomende vonden wij aldaar een tal- en luiste-
rijk gezelschap (doch weinig mooye vrouwen) aan de onderscheidene
taveltjes rondom het wel ingerigte Orkest zitten. Alle zes Amsterdam-
mers zijnde staken wij lange pijpen op en smookte onder 't gebruik van
eenige litters bier (want wijn wordt hier niet gedronken) dat het lief-
hebberij om te zien was. Het weer ongunstig wordende keerde wij
gezamentlijk na onderweg door een kleine regenbui verkoeld te zijn
en het genoegen gehad te hebben van de Glimwurm in zijn volle glans
te zien tegen half negen uur naar ons hotel terug,waar wij ons na eenige
soupe gebruikt te hebben uit hoofde wij dien andere dag vroegtijdig
vertrekken moeste te ruste begave.
Maandag 2 Augustus vertrokken wij om 6 Uur met de Deligence
naar Brussel na alvorens aan de Castelijnnes betaald te hebben
ƒ. 19,20, aan de bediende voor een fooi ƒ. 1,50, kruivragte van de
stoomboot en na de deligence enz. ƒ. 3,60.
Van Antwerpen naar Brussel passeerende door Mechelen, Ville-
voorden enz. was niets merkwaardigst te zien en dus viel er niet veel
over te praten, waar toe ook geen gelegenheid was, alzo wij in gezel-
schap zaten met een heer en twee dames welke zo onophoudelijk
kakelde dat ons hooren en zien verging, gelukkig echter dat het op
't laatst geweldig stoof waardoor hunnen keelen droog werden en
daar door eenigzinds aan 't bedaaren kwamen, de vragt op deze reis
was de fooi aan den conducteur en de kruivragt na ons Hotel er onder
begrepen ƒ. 8,95.
Tegen 12 Uur te Brussel arriverende wandelde wij na 't Hotel
d'Engleterre, alwaar wij door een kort dik en met een kaale kruin
vercierd ventje die wij naderhand vernamen de meester van het huis
-ocr page 25-
te zijn vriendelijk ontvangen wierden en door zijn knegt onze kamers
zijnde No. 18 deed aanwijzen. Ons wat afgepoest en gewast heb-
bende, vervoegde wij ons bij de Boekverkoper Brest van Kempen om
te informeren of er ook brieven uit Amsterdam (welke wij de vrijheid
genomen hadden bij ZE te addresseeren) aangekomen waren, dan
zulks met neen beantwoordende verzochte wij ZE om indien er brie-
ven kwamen dezelve naar ons Hotel op te zenden, van daar wandelde
wij na de Heeren de Munck & frère om kaartjes voor de bezigtiging
van de tentoonstelling te halen na onderweg in Mille Colonne waar
wij de heer de Heus ontmoete een petit Gout genomen te hebben. De
Heeren de Munck niet thuis zijnde wierden wij door den zoon van
de Heer Froger') welke aldaar logeerde vriendelijk ontvangen en
drie kaartjes ter hand gesteld en na door een meid welke waarschijn-
lijk tot sierraad een groote spinnekop NB levendig op haar muts
zitten had uitgelaten te zijn, na ons hotel terug keerde om te dineeren.
Aan een Tavel met een menigte onbekende kost en een aantal ons
vreemde gezigten gezeten zijnde, leerde wij onze maitre d'Hotel
nader kennen en gaven onder ons, hem de naam van Maalfait"), hoe-
wel hij alles voordiende, zorgde hij egter wel dat zijn buik er niet bij
te kort kwam en at met zulk een smaak dat zijn eeten ons aptijt gaf.
Tegen half Zes uren lieten wij een fiacre komen om de stad de
gebouwen als mede de fraaie aangelegde en nog aangelegd wordende
Boulevars te zien, doch hier al het schoon te beschrijven wat onze
oogen zagen, zoude mede eenige vellen beslaan, genoeg als ik zeg, dat
de wederga van een stad als Brussel te vergeefsch in ons koninkrijk te
zoeken is en wanneer men met de verfraaijing derzelve zo voortgaat
het volgens ooggetuigen met Parijs gelijk zal staan. Onder de merk-
waardige gebouwen welke wij zagen en binnen traden was het Hotel
de l'Hospice of gesticht voor oude mannen en vrouwen, op het eerste
gezigt van buiten waren wij reeds over het grote en trotse van dit
gebouw verwondert doch hoe klom dezelve toen wij vergezeld van
een niet onaardige dikke zindelijke praatzugtige Directrice het zelve
geheel van binnen gezien hadden en keerde terug met de wensch dat
bij aldien onze regenten der liefdadige gestigte Brussel bezogte dit
wonderwerk mogen gaan zien gelijk wij zulks aan een ieder ander
aanbevelen, wij gaven aan de meide tot fooy ƒ. 1,25.
Van daar lieten wij ons na de Allé verte brengen doch konde die
uithoofde men drok bezig was aan het maken der sluis welke voor het
-ocr page 26-
nieuwe kanaal van Antwerpen naar Charleroi moet dienen, niet bin-
nen rijden en ordonneerde de koetzier ons naar het park te brengen.
Aldaar komende vonden wij de Heer Ameshof f raad onzer stad en lid
der commissie van tentoonstelling zitten, welk de Heer V . . . aan-
sprak en zeer verheugt was stadgenoten en wel bijzonder kennisse hier
te ontmoeten, na gezamentlijk een kop thee gedronken te hebben,
verzogt Z.E. ons om 2.E. naar zijn Hotel Rue neuve te volgen en
een glas wijn te gebruiken, 't welk wij accepteerde en na aldaar een
goed uur vertoefd en ons van nog een zestal kaartjes voor de tentoon-
stelling voorzien te hebben, keerde wij tegen 10 Uur naar Maalfait
terug, hebbende dien dag verteerd ƒ. 4,50, in 't Hotel teruggekeerd
leide wij ons na 't gebruik van een koude kip en een flesje pispotter
te ruste, na ons alvorens te hebben doen aanwijzen een noodzakelijke
verblijfplaats zo in huis als op reis en welke men hier met No. 100
bestempeld had.
Dinsdag den 3 Augs. het ontbijt gebruikt en de brieven uit Amster-
dam gelezen hebbende, lieten wij een rijtuig komen om een uitstapje
naar Boisfort te doen, waarvoor wij moesten betalen ƒ. 7,—, door dien
het bos van soignies waar men voor het grootst gedeelte doorreed heel
veel gekapt was en onze voerman de regte weg niet had, trof ons de
ligging van dit alleraangenaamst gelegen dorp zo sterk niet als bij
onze reis in 1826 door V . . . en B . . . gedaan, want toen hielde wij
'het voor het mooiste gezigt op onze geheele reis, trouwens wij waren
niet te Dinant en verder geweest.
Bij Mademoiselle Rowies afgestapt zijnde, deden wij een wande-
ling in het dorp en op de daarom liggende bergen waar wij tot onze
verwondering een menigte jongelieden 't geweer zagen hanteren en
schooten en vonden bij onze terugkomst onze vriend de Heus, egtge-
noot en Zoon mede aldaar wien wij onder het nuttige van wat brood
en vleesch, en een vlesje vins eenige tijd gezelschap hielde en welke
gaarne had willen zien dat wij aldaar hadden blijven eten, dan dit
was ons plan niet en keerde na onse Mademoiselle voor een en ander
ƒ. 2,25 betaald te hebben onder het genot van de schoonste gezigten
rondom de stad, naar Brussel terug.
In de stad komende wierd ons dadelijk door een kranteman de
Courier van de volgende dag aangeboden, welke wij voor de niet
goedkopen prijs van ƒ. 0,50 van hem namen en na ons hotel terug-
keerde, van waar wij daar het nog geen tijd was om te dineeren, een
-ocr page 27-
8
wandeling in de stad deeden en ons het volgende voor gezamelijke
rekening aankogte als 3 Argussen de Boudoir voor ƒ. 3,—, 1 kaart
van Braband ƒ. 1,50 en 3 afbeeldzels van het oneerbaar mannekepis
ƒ. 1,05, in het teruggaan naar ons hotel ontmoeten wij de Heer Rouf-
faer, die wij kennis gaven waar wij gelogeert waren als mede van het
feest dat er dien avond in de Societe royale d'horticulture zoude
plaatshebben en waar hij ons hoopte te zien. Bij Maalfait komende
werd juist de bengel geroert om aan tavel te gaan, waar wij plaats
namen en smakelijk aten. Om 6 Uur vervoegde wij ons na de Sociëteit
om het feest van dien avond aldaar bij te wonen, na introductie van
een onzer aldaar bekende en voor de entre ƒ. 9,— betaald te hebben,
kwamen wij een paleis binnen welke ik mij niet zal verstouten te
beschrijven veel minder de groot en kostbaarheid van 't feest doch
laat zulks aan Vader Noach (welke wij hier ontmoeten en belooft
heeft in Amsterdam een verslag er van uit te geeven) over, hij zelfs
was met ons er over verwondert en had in Parijs nooit luisterrijker
feest bijgewoond"), wij dronken met de Heer Rouffaer een vies
wijn waar voor wij ons aandeel zijnde ƒ. 2,75 betaalde en keerde zeer
voldaan over hetgeen wij hier gezien hadden tegen half een uur naar
ons Hotel terug om ware 't mogelijk nog iets te souperen; dan daar de
Hofmeester en Kok reeds te bed ware, moesten wij ons met wat boter
en brood en ternauwer nood een vies wijn behelpen en gingen op wel
te ruste.
Woensdag den 4de Auguste vervoegde wij ons tegen 11 Uur naar
het Paleis van de tentoonstelling, alwaar wij na eenige tijd voor de
hekken te hebben staan wagten na afgif der kaartjes wierden binne-
gelaten en ons een Catalogus voor ƒ.1,— aankogte, hier mede in de
hand, doorwandelde wij de meenigvulde zalen onder het onophou-
delijk geschreeuw van ne touchez pas door de in 't wit met rode op-
slagen gegalloneerde bedienden, welke zelfs het wijzen met de vingers
verboden, zodat men zig bloot met 't gezigt moest vergenoegen.
Wat de lokaliteit en de order van 't gebouw aanbetrof was aller
voortreffelijkst en Brussel waardig, dan wat de geëxposeerde goede-
ren aangaat geloven wij stond zo ver wij er konde over oordeelen met
de Tentoonstelling van 1825 in Haarlem '') gelijk zo dezelve dit niet
al overtrof. Onder de voorwerpen welke uitmunten, was 't Porse-
leine Tafel en desert Servies van de Heer Faber uit Brussel waar van
ieder bord een schilderij was, waardig een lijst er om te zetten, en zo
-ocr page 28-
men ons verhaalde moest dit servies wanneer het geheel vervaardigt
was ƒ. 60.000 koste, ook was 't Massief Zilver verguld Toilet voor
princes Marianne bestemd overkostbaar schoon. Van daar gingen wij
naast het daarliggende gebouw om de tentoonstelling der Schilderijen
te zien welke zalen mede zeer prachtig en vol smaak waren en veel
verschillen van die te Amsterdam boven de beurs, hier zagen wij een
menigte stuks doch weinig die ons bevielen dat van de Heer G. Wap-
pers uit Antwerpen '^) verbeelende de standvastigheid en opoffe-
ring van de Burgemeester van der Werf f te Leyden bij't beleg dier stad
door de spanjaarde toen het zelve ten prooi van Oproer en Hongers-
nood was, is fraaij de uitdrukking der hartstochten en het breed en
smeltend penceel maken dit schilderij tot een meesterstuk de jonge
schilder waardig. Ook 't Portret van onze Koning door den verdien-
stedelijke Kruzeman was zo in gelijkenis als in uitvoering fraai.
Circa 5 Uren met kijken zoek gebragt hebbende gingen wij vermoeidt
naar ons logement om te dineeren, en bragten het overige van den
dag met wandele en zitten in Mille colonne door, hebbende dien dag
verteerd ƒ. 3,62.
Donderdag den 5de Augustus bezogte wij andermaal in gezelschap
van de Heer Rouffaer de tentoonstellingen en zagen nogmaals de
voornaamste zaken en wel bijzonder 't Tellurium Lunarium van de
Heer C. ter Kuile ") te Enschedé een stuk door hem zelfs uitgevon-
den en vervaardigt en van meer dan 130 raderen en rondsels zamen-
gesteld, overschoon om te bezigtigen, na weder aldaar eenige uren
zoek gebragt te hebben, doorwandelde wij het Muzeum van Natuur-
lijke Historie en gingen in het park om onder 't gebruik van eenige
verversing wat uit te ruste en van daar na een restorateur bij de co-
medie om te dineeren waar voor wij voor ons 3e met de wijn ƒ. 7,61
betaalde. Onvoldaan over het geen wij gegeten en gedronken hadden,
namen wij een fiacre om boodschappen te doen en lieten ons aan de
comedie afzetten, waar wij tegens betaling van ƒ. 2,— per perzoon
zijnde ƒ. 6,— wierden binnegelaten en in het parket plaats namen,
daar komende ontmoeten wij de Heeren Waller en Rombach benevens
Juffw. Adams. Men vertoonde die avond ma Place et ma Femme
comedie en trois actes en tot ballet Astolphe et loconde, het stuk vol-
deed om de weinige intrigue, niet en wierd gedugtig uitgefloten, 't
ballet waar onze geweze danseresse Ie Compte uitmunte was goed
maar zeer langdradig, tusschen 't stuk en 't ballet nuttigde wij eenige
-ocr page 29-
10
litters bier in 't Caffé Suisse en keerde na het uitgaan van de Comedie
na ons hotel terug, waar wij nat gebruik van een koud soupe ons te
ruste begaven.
Vrijdag 6 Augustus pakte wij reeds vroeg onze koffers en vroegen
de rekening welke ons (hoewel niet goedkoop) nog in de hand viel,
zijnde ƒ. 81,25, fooy aan de bediendens ƒ. 3,75, Commissionair, Bar-
bier, briefporte, schoeneschoonmaker, kruier enz. ƒ. 8,85.
De rekening reeds betaald zijnde en nog voor ons vertrek dorst
hebbende ordonneerde wij een Vies pispotter waar voor wij betaalde
ƒ. 2,— en wandelde na het bureaux der deligence om 3 plaatsen na
Namen te bestellen passende daar voor ƒ. 12,75.
Onze bagaadjes arriveerende stapte wij op en verlieten even 12
Uur Brussel.
Gezeten zijnde, kregen wij tot reiscompagnons een dik heer welke
wij voor een paardekoper aanzagen een koopman in antikuiteiten en
een jong persoon welke twee eerste zeer spraakzaam waren, wij reden
door het bos van Soignies, Waterlo, Hougoumont, la Haye sainte, la
belle Alliance (allen plaatsen elk regtschapen Nederlander zo dierbaar
bekend door de gevechte van Juny 1815) en zagen de drie monu-
menten ter eere van de helden in dien roemrijke dagen gesneuveld
opgericht, de plaats waar onze erfprins gekwetst is en het observa-
torium in de gevechte door Napoleon gebruikt en kwamen te Qutre
Bras aan, waar wij van paarden verwisselde en de koopman in anti-
kuiteiten en de jonge Heer ons verlieten.
Een lekkere boterham gegeten en wat zuur bier er bij gedronken
hebbende waar voor ƒ. 0,80 betaald wierd, vervolgde wij met onze
dikke heer die onderweg aan de koopman verteld had dat hij de
pastoor van Dinant was waar over wij ons zeer verwonderde alzo hij
zig had uitgelaten van met de revolutie in Frankrijk zeer in zijn
schik te zijn als zijnde daardoor het Jezuitisme de bodem ingeslagen,
onze reis vrolijk voort, horende dat wij liefhebbers van wijn waren
proponeerde hij ons te Templouse een vlesje vins te drinken. Aldaar
aankomende wierden wij door een dikke Castelijnnes die er even als
haar dochter Therese goed uitzag vriendelijk ontvangen. Hier onze
Pastoor als kind in huis zijnde, kreeg men spoedig een lekkere vies,
welke ons zo smaakte, dat er nog een op de deligence mede genomen
wierd waar voor wij betaalde een bierglaasje eronder begrepen ƒ. 3,—.
Daar wij de Pastoor niet lieten betaale wierd de man nog eens zo
-ocr page 30-
11
vriendelijk en noemde ons daar hij hoorde dat wij Dinant zoude be-
zoeken geen eerlijke lieden indien wij bij hem geen visite maakte, en
zijn wijn kwamen proeven waarvan zijn kelder goed verzien was.
De donkerde reeds beginnende te vallen moesten wij de schoone
ligging die men van deze route op Namen heeft, missen en kwamen
omstreeks 9 uur aldaar aan geevende de Conducteur ƒ. 1,50.
Ons voornemen zijnde om in 't Hotel d'Harskamp ") te logeren,
was de pastoor die mede aldaar wezen moest zo vriendelijk om voor-
uit te gaan om Logement voor ons te bestellen, dan kwam ons in het
daar na toe gaan reeds te gemoet met te zeggen dat er geen plaats
was en lieten ons goed welke wij volgde in 't Hotel d'Leurope op een
markt over de Comedie brengen en namen aldaar ons intrek. Hoewel
de lokaliteit groot en de bediening redelijk was, zoude het leugen-
achtig zijn om te vertellen dat het er heel zindelijk was. Niets dan
een enkelde boterham sedert ons ontbijt van dien morgen gebruikt
hebbende, stonden onze maagen schrikkelijk op zijde en lieten wij
dadelijk een soupé klaarmaake, welke hoewel niet te best, en met
tinne borde voorgediend 't welk ons schrikkelijk hinderde, goed
smaakte naar welkers gebruik wij ons te ruste begaven, voor de geen
die ruste kon, welk geluk B . . . niet mogt overkomen alzo hij even
inslaap zijnde een gedugte stoelgang kreeg, ik herzeg stoelgang, alzo
de stoel er door geheel van kleur veranderde en de Markt er nog wel
tweemaal 24 Uur van getuigen was.
Zaterdag den 7de Augustus waren wij reeds ten 6 Ure gewekt door
het geschreeuw der eenden en ganzen waar het juist dien morgen
markt van was en in het klijn veel overeenkomst had van de Markt
uit 't sprakelooze Meisje van Portici, egter met dat onderscheid dat
het hier zonder oproer bleef. Na het ontbijt gebruikt te hebben, be-
zogte wij de fraaye kerk van St.Loup "), welke toen wij daar kwa-
men openstond, dan daar in zijnde gesloten wierd om genoodzaakt
te zijn een fooy te geeven, deze kerk met deszelfs schoone gewelf
wordt door twaalf pilaren uit het marmer het welk in den omtrek van
Namen in menigte tevind is geschraagd en wel waardig te worden
aanschouwt, van daar bezogte wij de alom beroemde Messenfabryk
van Arnould Raymond en kogte voor gezamentlijke rekening 3 ma-
chines om pennen mede te vermaken voor de prijs van ƒ. 11,25, na
alles tot de geringste kleinigheid bezigtigd te hebben, vervoegde wij
ons om De Vesting van binnen te bezigtige, doch konde hiertoe geen
-ocr page 31-
12
permissie krijgen en moesten ons vergenoegen om dat na onze ge-
dachte onoverwinnelijk fort van uit de laagte te aanschouwen, het-
zelve ligt op een rots 300 voeten hoog uit het bed der Maas zig ver-
heffende. Daar men in ons hotel gewoon was om ten 1 uren te dinee-
ren keerde wij na hetzelve terug en gebruikte in gezelschap van een
aantal officieren der Artillery het ons niet bevallende middagmaal
na welkers gebruik wij om 3 Uren met de diligence waar voor ƒ.3,—
moesten betalen naar Dinant vertrokken, nauwelijks waren wij een
kwartier uit Namen of schenen alle drie als betovert en wisten niet
in welke oord wij ons bevonden, om strijd elkander toeroepende. Zie
hier! Kijk daar, alzo ieder wending van de weg een ander gezigtspunt
opleverden dat ons oog boeide, dan mijn zwakke pogingen zijn niet
in staat dit Paradijsachtig land te beschrijven maar leze slechts Cra-
mers Reize naar Dinant in 1828 door hem zelfs gedaan en beschreven.
Daar wij te veel te zien hadden, was er onder ons weinig discours met
de reisgezellen, alleen was V ... in gesprek geraakt met een fransch
Heer, welke Holland bezogt had doch aldaar niets goeds had gevon-
den dan de vrouwen en derzelver zindelijkheid, waarover wij gants
niet gestigt waren doch de gek maar lieten praaten en er ons niet aan
stoorde. Aan de eerste pleisterplaats gekomen zijnde het dorpje Rouil-
lon en afstappende zagen wij dat onze vrolijke pastoor van Dinant
tusschen twee dames in de Cabriolet'") der Deligence zat en aldaar
naar zijn genoegen scheen geplaatst te zijn, na een glas bier gebruikt
en van een Kappelaan en nog een ander reisgenoot met een soort van
Kaneelwafel (hoewel de Kaneel er in vergeeten was) begiftigd te zijn
vervolgde wij de schoone weg en kwamen tegen 1/2 6 Uur na ons
oogen zeer gekeken te hebben te Dinant aan, en stapte aan het Hotel
de poste bij Mr Sax-Appia af, waar wij na de Conducteur ƒ. 1,— ge-
geeven te hebben onze intrek namen en thee bestelde, onderwelks
gebruik onze vriendelijke hospes bij de Heer Lion belet liet vragen
om zijn tuin te mogen zien, het welk ons wierd vergund en ons met
hem derwaarts vervoegde. Deze tuin is om deszelfs hooge ligging
waar men kronkelend naar toe gaat zeer merkwaardig, men vond er
een donker grot waar wij binne traden, een koepel met onderschei-
den gekleurde glazen welk een aardig effekt deede en waar ons door
de tuinman verzogt werd onze namen in een daarliggend boek te
zijnde, volbragt de wandeling in deze tuin niet in zijn geheel doch de
twee andere reisgenooten beklommen het hoogsten toppunt derzelve
-ocr page 32-
13
en waren tot voor 't fort van Dinant waar dezelve aangrenst en, 't
welk nagenoeg 410 voeten hoog is geklommen. De Tuinman tot fooy
ƒ. 0,75 gegeeven en de Heer Lion bedankt te hebben keerde wij na
schrijven. B . . . van de berugte affaire in Namen nog niet bevrijd
alvorens het stadje dat klein en een straat en groote Markt langs de
Maas vormt, benevens de van steen zeer hecht en sterk over de Maas
liggende brug (die volgens het koddige opschrift aldaar gemaakt is)
te hebben gezien na ons hotel terug; waar wij soepeerde en vroeg-
tijdig te rust begaven.
Zondag 8 Augustus namen wij om 9 uur een rijtuig om ons na de
Hoeve te brengen waar men de overvaart heeft naar het Grot en
Kasteel van Freyer toebehoorende aan de hertogin de Beaufort en in
Cramers reis nader beschreven staat, aldaar aankomende, gingen
mijn twee vrienden (alzo ik nog niet in order was) in 't schuitje zitten
en kwamen behouden aan 't Grot aan, aldaar komende moeste zij
een geruime tijd wachten alzo de kaarzen waar mede men in dezelve
gaat op waaren en er dus andere gehaald moesten worden intussen zat
ik aan de hoeve na hun Ed. te wagten, doch verveelde mijn tijd niet
alzo ik een aangenaam onderhoudt had met een Heer uit den omtrek
aldaar. Na verloop van een uur keerden mijn vrienden terug welke
zeer voldaan waren over de ligging van het kasteel dat zij uit welle-
vendheid voor mijn (om mijn zo lang niet alleen te laten) niet bezig-
tigd hadden, 't welk mijn speet, doch wat het Grot aanbetrof had
hun verwagting niet overtroffen en onze vriend C. . . . had hier-
bij nog een ongeluk kunnen krijgen daar ZE door de glibberigheid
van 't Grot viel en zulks in de nabijheid van een levendige slang,
hebbende door dien val zijn Tabaksdoos gebroken.
Onze pijpen aangestoken, het verschuldigde zijnde f. 2,— betaald
en eenige Haarlemmer kennisse waaronder de Burgemeester benevens
de jonge Heer Beets tevoren gemeld gesproken hebbende, keerde wij
in gezelschap van een inwoonder uit Dinant welke wij een plaats op
ons rijtuig vergunde terug. In het terugkeeren bezagen wij de rots
van Bayard waar wij in het heengaan ongemerkt door gepasseert
waren, benevens de brug waar de Maas in de Rivier de Les loopt en
aan welke Rivier 't Grot d'En leidt (ons door den Heer Lion te Dinant
zo hoog aangerecommandeert om te gaan bezigtigen) doch waartoe
om de verre afstand geen tijd was, als mede de marmere groeven waar
wij eenige tijd voor stil hielden, en kwamen aan ons logement terug,
-ocr page 33-
14
waar wij de Tavel reeds gedekt vonden en plaats namen, na smake-
lijk gegeeten en goed gedronken hebbende vroegen wij op dessert
aan de maitre d'Hotel na de woonplaats van de reeds meermalen ge-
noemde Pastoor, waaraan hij bezig was om zulks te zeggen, toen een
lang heer in 't zwart gekleed zulks hoorende en met wien wij voor
de eten reeds in gesprek geweest waren, verzocht ons derwaarts
te geleiden daar ZE ook plan had er na toe te gaan, onderweg geko-
men zijnde verhaalde ons dien heer dat hij gereformeerd predikant
van 't Garnisoen te Namen was en hier om de 14 dagen ook voor het
Garnisoen dienst moest doen, gelijk hij zulks heden gedaan had, doch
nimmer hier kwam zonder bij de Pastoor te logeeren of te dineeren
uitgezondert heden daar een officier hem ten eten verzocht had, dan
Dinant niet willende verlaten zonder zijn vriend en medebroeder
een visite gemaakt te hebben ging hij met ons derwaars. Aan 't huis
van de Pastoor komende, hoorde wij van de dienstbode dat Zijneer-
waarde zijn middagslaapje deed, en wilde vertrekken, doch de meid
achter gegaan zijnde kwam spoedig terug met het verzoek of wij wilde
binnekomen, daar zijnde vonden wij den brave man (volgens getuige
van de Dn) in zijn groot pontifikaal als hebbende dien morgen de mis
gehouden onder zijn kop Koffy aan den gedekte tavel zitten. Zeer
verheugt zijnde van ons te zien en dat wel in tegenwoordigheid van
de predikant welke hij zijn broeder noemde verzocht hij ons plaats
te nemen, vragende wat wij wilde gebruiken. Champagne, Bourgonje,
Bourdeaux of rinse wijn en daar wij ons tot de Bourgonje bepaalde,
liet hij dadelijk een vies aanrukken welke spoedeg door een ander
benevens eenig fruit en wat vanille bisquit gevolgd wierd. Onze tijd
zeer bepaald zijnde, konde wij hier niet lang vertoeven 't welk ons
speet als hebbende op onze geheele reis zo danig gul en vrolijk man
niet aangetroffen. Devlesse geledigt hebbende wilde ZEWons vol-
volstrekt nog Champagne geeven waar voor wij allen bedankte en
na onze namen opgeschreven en die aan ZEWuit wiens contra kaartje
wij zagen dat la Hire heete, gelijk ook aan de predikant welke zig
van Exter noemde en te Hoorn geboortig was ter hand gesteld te
hebben stonden wij van Tafel op en wandelde de tuin door, onder
welker bezigtiging ZEW ons te kennen gaf dat hij gaarne zoude zien
dat wij nog eenige tijd te Dinant verbleeven, dan onze tijd was
te bepaald en moesten van dien braven geestelijke die wij nimmer
zullen vergeten met dankbaar gevoel scheiden, keerende in gezelschap
-ocr page 34-
15
van Do. die meede na Namen moest en welke in het terug gaan ons
de Zaal van 't stadhuis waar hij gewoon was de dienst te verrigten
liet zien, in 't Hotel terug.
Reeds 1/2 5 zijnde en wij om 5 Uren met de Deligence naar Namen
terug moesten, verzochten wij onze rekening en betaalde dezelve de
fooyen en de plaatsen der Deligence er onder begrepen met ƒ. 31,10.
De klok 5 Uur slaande namen wij op het geroep van de conducteur
monté Messieurs onze aangewezen plaats op de Deligence die zeer vol
en zelfs de Impreaale (waarop eenige van ons reeds genoemde Haar-
lemieten gezeten ware) bezet was, de reis aan, daar het weder zeer
schoon was hadden wij even als de vorige dag onze oogen nodig om
alles te zien door Bourignes komende zagen wij de bouwvallen van
het kasteel Crevecour, als mede andere kasteelen wiens namen mijn
ontschoten zijn, tegen 8 Uur kwamen wij, na aan de poort door de
sergeant van de wacht gevraagt te zijn of wij ook Fransche waren en
waar wij van daan kwamen aan ons Hotel terug betalende de Con-
ducteur ƒ. 1,—.
Ons plan zijnde om de volgende morgen vroeg na Luik te vertrek-
ken, begaven wij ons na 't gebruik van wat Thee en Brood op wel te
rusten.
Maandag 9 Augs. na ontbeten en de rekening ten bedrage van
ƒ. 22,50 betaald te hebben, vertrokken wij en stonden ten 6 Ure aan
den oever van de Maas alwaar de Barge naar Luik afvoer. In de
eerste kamer onze plaats uithoofde van de natte mist welke er viel,
genomen hebbende, dagte wij aldaar rustig onze reis voor te zetten,
dan daar het vol wier en er veele Dames bij waren, ruimde wij uit
welvoegelijkheid onze plaatse voor dezelve in en zetten ons in het
middelste gedeelte dat van boven wel digt doch van weerzijde open
was en dus wegens het ongunstig weder niet aangenaam was neder,
tegen 9 Uur het weder opklarende en de zon doorbrekende, kregen
wij schoon weder waar door wij in staat gesteld wierden om de weg
welke tusschen de rotzen en bergen kronkelde en door de schoonste
Wijngaarden, Tuinen, boschaadjes, korenvelden, boomgaarden ja
zelfs weiland aan de voet der kalen rotzen elkander afwisselende en
die bijna gelijk staat met de weg tusschen Namen en Dinant te kunnen
aanschouwen. Omstreeks 10 Uur kwamen wij voor een gehucht 't
welk wij om deszelfs ligging de Nieuwersluis noemde aan waar wij
aan wal stapte om in een niet onaardige Herberg een slap kop koffij
-ocr page 35-
16
en een boterham met taay vleesch gebruikte waar voor wij ƒ. 1,20
moesten betaalen. Eenige tijd vertoefd en de omstreeken waar bij
een groote papier Fabriek door stoom bewerkt stond, aanschouw te
hebben vervolgende wij met het overige gezelschap waarbij onder
andere een Dortsche familie uit Acht personen zo heeren als dames
bestaande en waar onder de Notaris Schultz van Hagen, nog een
Vader met zijn dochter die wij reeds te Dinant hadde leere kennen
en wegens de zaken in Vrankrijk zijn kind aldaar school liggende
had teruggehaald en met dezelve na zijn woonplaats in Mechelen
terug keerde, onze reis ik moet hier nog aanmerken dat onder 't Ge-
zelschap Dorttinaren een Meisje van circa na gissing 24 Jaar oud was
welke er goed uitzag en Saartje genoemd wierd en waar een van ons
drieën passasièremant op verliefd was en wel tot zijn slaap cameraat
op reis had willen hebben.
Tegen 12 Uur waren wij het om deszelfs fraaye ligging zo bekende
stadje Huy en waar van de beschrijving in Cramers reis breedvoerig
vermeit staat, genadert, en voeren daar wij hier niet vertoefde de
over de maas liggende fraaye steenen brug door en verlieten Huy,
dat op eenen afstand gekomen, zich even bevallig voordeed als aan
geene zijde. Omstreeks 2 Uren waren wij te Flaune alwaar wij aan
land stapte en in gezelschap van de hier vooren gemelde persoenen
in een zindelijke Herberg dineerde, bestaande uit een goede soep,
vervolgens BouUie met wortelen en aardappelen een stuk kalfsvleesch,
groente etc. en dronken daarbij 2 Vlessen Landwijn, dat is wijn die in
de omstreeken gewonnen was, welke ons zeer goed smaakte en voor
het flaauw vallen noch twee op reis mede namen, waar voor wij in
alles betaalde ƒ. 3,72.
Van Flaune vertrokken zijnde, kwam de Conducteur zijn vragt
ophalen welke voor ons drieën bedroeg ƒ. 3,75 men vroeg ons niets
voor het Jagertje, waar over ik mijn verwonderde alzo de man het
wel verdiend had, daar hij doordien er geen jaagpad is, dikwijlks ja
ik mag wel zeggen bijna de helft van onze reis met zijn paard tot aan
de Buik door de maas moest, 't welk de rivier afgaande zo als bij ons
het geval was met een paard doch opgaande met 6 paarden geschied.
Omstreeks 5 Uur kregen wij 't florisante dorp Serrein in 't gezicht
na onderweg de fraaiste Landhuizen en Kasteelen waar onder dat van
Crokiers zich onderscheidt als staande op de punt van eene steile rots,
die uit de Maas ruim 150 Voeten hoog verrijst en zo men ons ver-
-ocr page 36-
17
haalde aan een Russische Baron behoorde die hetzelve reeds eens had
verspeeld, doch door de moeder weder ingekocht en thans met hem
bewoonde. Voor Serrein 't welk nagenoeg een uur van Luik ligt, en
welke spoedig bekend is door de meenigvuldige Stoompijpen of
schoorstenen welke uit onderscheidene Fabrijken en Kolemijnen hun
stoom uitwerpen genadert zijnde, wees een der passagiers ons de
vermaarde fabriek van den Heer Coquerell aan, waar volgens zijn
zeggen en ons nader ook te Luik is bevestigt 1800 menschen aan 't
werk zijn, men heeft er ook een voorname Glas Fabrijk en zageneen
weg welke van de Fabrijk na de maas geleide die met ijzeren sporen
voorzien was, welke een en ander wij voornamen nader te zullen zien,
doch waarin wij door het slegte weder in verhindert wierden.
Tegen 1/2 7 te Luik aankomende (wiens ligging als mede wat de
beschrijving der stad aangaat ik uw alweder na Cramers reize ver-
wijzen moet) lieten wij door een kruier onze bagaadje naar het Hotel
l'Aigle Noir brengen waar voor wij betaalen moesten ƒ. 0,75, aldaar
aankomende en vernomen hebbende of wij Logement konde krijge
't welk met ja beantwoord wierd, kregen wij een groote kamer met
drie Ledikanten, waar wij, om ons te vervrissen Thee bestelde, 't welk
ons spoedig uit een Zilver Servies werd toegedient. Daar B zien wilde
of 't zilver welgekeurt was en er niet om denkende dat de Melkkan
vol was, had hij de lompigheid om de melk over 't moye rode Tafel-
kleed te werpen, tot genoegen van de twee andere vrienden welke
hartelijk om zijn kippigheid lachte.
Ons gezegt hebbende dat men tegen 9 Ure soupeerde hadden wij
noch tijd om een gedeelte der stad en kade welke niet onaardig is, al
wandelende te bezigtigen en keerde tegen de ons opgeeven tijd naar
't Hotel terug, alwaar wij aan een groote Tafel waar meer dan 30
menschen aan zaten de dortsche familie en dus Saartje er onder be-
greepen plaats namen, daar wij weinig trek hadden hoewel het eten
goed doch de conversatie sleg was stonden wij spoedig op en begaven
ons te bed.
Dinsdag 10 Augustus opstaande en voor ƒ. 0,50 geraceerd te zijn,
ziende dat het hart regende zagen wij van ons plan om naar Serrein
te gaan af maar lieten na het ontbijt een rijtuig komen om de Fabriek
van de Heeren Poncelet frère in Luik te zien, waar wij als zijnde
onze vriend V ... er bekend beleeft door een der Heeren zelfs ont-
vangen wierden, welke ons de geheele Fabriek waar meer dan 200
-ocr page 37-
18
menschen werkte geheel liet zien. Hier mede gedaan hebbende en het
weer intusschen opgeklaart zijnde zo dat wij de kap van het rijtuig
konde neer doen, bezagen wij het grootste gedeelte der lage en hooge
stad, als mede de weg naar de citadel welk een allerschoonst gezigt
op het laagste gedeelte der stad oplevert, hier stapte wij uit het rijtuig
om nog hoger te wandelen, toen eenige Officieren onze tegen kwamen
en een derzelve een HoUande, denkende dat wij de vesting willende
gaan zien, aan zijn daarbij zijnde overste verzogt ons derwaarts te
geleiden het welk wij ofschoon het ons plan niet was accepteerde.
Aan de brug der vesting gekomen zijnde verzogt ZE aan de officier
der wagt om ons 't fort te laten zien en keerde terug. Na een ogen-
blik wagtens ging de Kapt. benevens de luitenant (beide mede Hol-
landers) het geheele fort rond en liet ons aldeszelfs bijzonderheden zo
ver onze tijd toeliet ente veel om hier te vermelden onder een vriend-
schappelijk discours zien en deed ons tot bij ons rijtuig uitgelei. Daar
de weg hier zeer steil en hoog is, liggende het fort bijna 300 Voeten
hoog moest onze koetsier om weer na de lage stad te komen op een ge-
deelte der weg de achtste wielen vastbinden en keerde na ons hotel om
te dineeren. Aldaar komende vonden wij 't gezelschap reeds aan Tafel
doch Saartje niet alzo die met de familie in een kamer apart zaten,
de soep reeds afgenomen zijnde bragt de vriendelijke en vlugge knecht
echter ons nog ieder een bord van dezelve en aten dien middag re-
delijk wel, doch waren weder niet over het gezelschap tevreden en
bijzonder Vriend V . . . welke naast een lompe engelsman geplaatst
was.
Na het eten hadden wij het rijtuig terug doen komen om een uit-
stapje naar Chaud fontaine te maken en vertrokken.
Dit aangenaam Dorp 't welk door veele zieke en ook gezonden
reizigers en bijzonder des Zondags door de Luikenaars bezogt wordt
ligt op de weg na Spa 4 Uur gaans van Luik en heeft behalve deszelfs
bekoorlijke ligging bijzonder wanneer men op de haar omringende
hooge rotzen klimt (hetgeen wij deden) de fraaiste gezigten. Men
vind er warme en koude baden uit de bergen ontsproten ook heeft
men er veel geweerfabryken en verscheiden marmer groeven, wij ge-
bruikte hier bij een vriendelijke Castelijnnes een slap kopje Thee doch
een lekkere vies wijn, waar voor wij betaalde ƒ. 3,30.
Te Luik teruggekeerd zijnde en de koetsier ƒ. 1,— fooy gegeeven
hebbende gingen wij door de stad wandele en zagen de Comedie en
-ocr page 38-
19
Bisschoppelijk paleis van waar wij ons na 't Hotel begaven en voor
soupe een koud Hoen en een glaasje rood gebruikte, waarna wij ons
te rust begaven.
Woensdag den 11 Augustus na 't Ontbijt gebruik te hebben pakte
wij onze koffers alzo wij tegen 12 Uur met de barge naar Maastricht
wilde vertrekken, intusschen nog tijd genoeg over hebbende gingen wij
de neef van de Heer V . . . den heer Luitenant bij de artillerie de Flines
waarna wij de voorige dag reeds tevergeefsch na zijn woonplaats ge-
zogt hadden opzoeken, waarin ZE slaagde en met hem in ons hotel
kwam aldaar onder het gebruik van een Hollandsch teugje nog wat
uitgerust te hebben, vertrokken wij na onze onvriendelijke Hospes zijn
rekening die met fooyen ƒ. 39,15 bedroeg betaald te hebben na de
Barge.
Scheep gegaan zijnde moesten wij nog circa een half uur wagten
na al de goederen en menigvuldige passagiers alvorens men onder
zeil kon gaan. Luik uit het gezigt hebbende, zagen wij al spoedig de
St. Pietersberg die ons tot Maastricht volgde en een fraay gezigt op-
leeverd hoe wel over het algemeen de gezigten lang zo schoon niet
zijn als tusschen Namen en Luik. Ook beviel ons het varen minder
dan na laatst genoemde plaatsen, daar de maas hier zeer ondiep en
men soms geen twee voet water vind, waardoor onze barge tegen de
vragtschuit die aan dezelve opzijde vast gebonden was geduchtig
stoote en kraakte.
Tegen 6 Uur kwamen wij eindelijk te Maastricht aan hebbende in
de 6 Uren die wij gevaren hadden niet anders dan 2 Vlessen bier voor
ƒ. 0,30 kunnen krijgen en voor vragt betaald met 't kruiloon na 't
Logement ƒ. 2,25.
Uitgehongert wandelde wij na het ons opgegeevene beste logement
in de Hazewind '') bij Mevrouw van Halen, waar wij door haar Ed
zelfs vriendelijk ontvangen wierden en haar verzochten ons zodra
mogelijk wat eeten gereed te maken 't welk dan ook spoedig klaar was
en ons regt goed smaakte als zijnde dit de eerste plaats waar wij weder
een goede HoUandsche pot kregen. Daar wij allen toen nog welvarend
en op onze terugreis naar Holland waren, ontstond hier spoedig de
vraag, hoe wij verder dien volgende dag zoude vertrekken, waarover
wij lang beraadslaagde doch eindelijk besloten om met de Deligence
die 's avonds om 6 Uur na den Bosch afrijd te vertrekken en dadelijk
door de knegt drie plaatsen lieten bestellen waar voor wij in alles
-ocr page 39-
20
ƒ. 29,55 betaalde, intusschen schreef de Heer C . . . een brief naar
Huis dat zijn koetzier moest zorgen om Zondags te Loenen te zijn om
ons vandaar naar huis terug te brengen.
Na lekker gegeeten te hebben, vervoegde wij ons na een koffijhuis
op de Paradeplaats om de Haarlemmer kranten waar wij weer zeer
nieuwsgierig na waren te lezen, welke wij dan ook onder het gebruik
van een vies zuur bier in een benauwde kamer lazen, welke kamer wij
spoedig verlieten en in de avond lugt buiten de deur gingen zitten
waar wij een glas cognac gebruikte en na ƒ. 0,35 betaald te hebben na
Mevrouw van Halen terugkeerde, wien wij benevens de aldaar lo-
gerende gasten aan het Souper vonden waar wij uit hoofde, wij eerst
om 7 Uur het middagmaal gehoude hadden geen gebruik van maakte,
maar ons een vies wijn lieten geeven en op verzoek van onze Caste-
lijnnes niettegenstaand wij aan dezelve tafel waren daar het overige
gezelschap waaronder dames onder het dessert zaten, een HoUand-
sche pijp rookte en vervolgens ons te rust begaaven.
Donderdag den 12en Augustus opstaande kwam de barbier om ons
te scheren zeggende dat onze vriend V. nog te bed lag, waarop B zich
na zijn kamer begaf om te zien of hij wel was, doch hoorde met Leed-
wezen dat V. dien nacht zwaar gehoest en pijn in de schouders had
doch dat hij op zoude staan en zich zou laten scheren gevende de
barbier ƒ. 0,50.
Na 't gebruik van het ontbijt de heer V. zich beter bevindende
en in staat om de St. Pietersberg van binnen tezien, namen wij een
rijtuig en lieten ons onder geleide van een commissionair na toe bren-
gen, aldaar komende wierden wij door den opzichter van Stokkum
wonende te Maastricht op den Steenenbrug Nr. 906 afgewacht, die
na zijn fakkel ontstoken en er een aan de commissionair gegeeven
te hebben er met ons binne trad.
Hier mijn gevoel uit te boezeme dat wij in het doorwandelen van
hetzelve ondervond daartoe is mijn zwakke vermogen te klein en
laat zulks aan groote mannen, die deze berg bezogten en ook be-
schreven hebben over. van de 100016 wegen welke wij in twee Uren
tijds hier gedeeltelijk doorwandelde, zagen wij er onderscheiden die
30, 40 ja 45 Voeten hoog en zommige 12 Voeten breed waren, duizen-
de namen waaronder van verscheidene bekende gelijk ook die van
hooge personaadje en andere verdienstelijke mannen en vrouwen,
als mede Godsdienstige en koddige schilderstukken en verzen waar-
-ocr page 40-
21
onder een door 2 monneke waar van de geschiedenis uw bekend is
aldus luidt
Wij danken God in het wederkeren
Wij zullen ons Gebed vermeren
Tot dat den Heer ons halen zal
Uit dit ellendig tranendal
zijn in deze berg te vinden, wij voegde onze namen erbij, de oudste
der namen welke ons wier aangewezen was van Frans Bricmate met
't jaargetal 1030 er onder. Alles te beschrijven wat onze oogen zagen
en de opziender ons vertelde zoude te veel gevergt zijn om in mijn ge-
heugen terug te roepen maar verwijs mijn vrienden naar de beschrij-
ving van dezelve die wij er voor ƒ. 1,35 hebben aangekogt, alleen
moet ik nog zeggen dat deze berg 4 Uur lang en 2 Uur breed is 12 uit-
gange heeft en dat men uit dezelve steen haald die in de berg zijnde,
zagt, doch door het liggen in de lugt, hard en tot bouwing der huizen
gebruikt word, de arbeiders waren juis bezig met kar en paard dezelve
er uit te halen wien wij om op onze gezondheid te drinken ƒ. 0,50
gaven. Eer wij de berg verlieten, maakte de geleiders de fakkels uit
en lieten ons door het daar inschijnend dagligt een naboozend maan-
ligt zien, 't welk men niet beter wetende zeker voor het natuurlijke
maanligt zouden houden. De berg uit zijnde gaven wij het daartoe-
staande zijnde ƒ. 3,— aan den opzigter en gingen te Slavante waar
voorheen een mannen en vrouwen klooster gestaan heeft doch nu
in een herberg waar Sociëteit gehouden word herschapen is en waar
men een heerlijk en uitgestrekt gezicht heeft eenige ververschingen
gebruiken waar voor wij ƒ. 1,33 betaalde. Na deze sociëteit waar het
ieder vergund is die uit de berg komt binne tetreden vanbinnen bezig-
tigd te hebben, lieten wij het rijtuig inspannen en keerde uitermate
voldaan naar Mevrouw van Halen terug.
Door een glas bitter onze maag geprepareerd hebbende, zetten wij
ons aan Tafel en aten zeer smakelijk, dan eensklap verliet onze Vriend
V. dezelve zonder de reden daar van te weeten, en niet terugkeerende,
zochte wij zijn Ed en vonden dezelve in een andere kamer op de
Canapé zitten, zeggende zeer benauw op den bors te zijn en bijna
geen adem te kunnen halen en reeds om een docter gezonden had,
welke ook na verloop van een half uur daar was en na de oorzaak
-ocr page 41-
22
der ziekte onderzocht te hebben welke hij voor een opde Borst ge-
vatte koude hield, ordonneerde hij eers pappe, dan hoorende dat wij
om 6 Uur na den Bosch vertrekken moesten, veranderde hij zulks in
een spaansche vlieg, welke gereed gemaakt zijnde door onze goede
Mevrouw van Halen dadelijk zelfs op zijn borst gelegt wierd, waar
van ik op verzoek van de zieke nota moest nemen.
Eerst 4 Uur zijnde ordonneerde wij Thee en bleeven onze vriend
in de zijkamer gezelschap houden, voelende hij zig iets beter en genoot
met ons het gezigt op een niet onaardig overbuurtje die voor het open
raam zat te brayen en waar B en C zo sterk na keken, en laatstge-
melde daar door zijn duitsche pijp liet vallen en brak. ZE wilde een
andere Kop voor dezelve koopen doch kon niet slagen en had nog het
ongeluk van in het terugkomen een gedeelte van zijn roer te verliezen,
zodat de dame aan onze vriend Kop en roer koste.
Na door onze Castelijnnes (wiens zorg en voorkomentheid wij
nimmer vergeten zullen en ieder wien Maastricht bezoekt den Haze-
wind gerust kunnen aanbeveelen) van alhet nodige voor onze nacht-
reis als een gesneede hoen, broodjes en wijnvoor den gezonden en hof-
man voor de zieke voorzien te zijn, wandelde wij na onze vertering
dien in alles ƒ. 34,90 bedroeg na de Deligence, waar in wij voor de
lugtigheid in de Cabriolet plaats namen en ten 6 Ure vertrokken.
Onder de weg tot Tongeren viel niets bijzonders voor, de paarden
kregen geducht lang voer alzo de knolle niet voort wilde, aldaar ko-
mende was het reeds donker en moesten hier na de Deligence van
Luik wagte waardoor wij de tijd hadden om een half vies rinse wijn
te drinken. De avondlugt koud zijnde en overvloed plaats was gingen
wij binnen in de Deligence zitten en vertrokke. Onze vriend V. weer
zeer benauwd zijnde en niet kunnende slaapen, bleeven wij ook zo
veel mogelijk wakker. Te Hamont kreegen wij midden in de nagt
gelijk nader ook op een ander plaats versche paarden, doch konde van
't Stadje waar geen lantaarns branden iets zien en reisde verder, om-
streeks 6 Uur in de morgen kwamen wij te Eyndhoven waar er weder
van paarden verwisseld wier, en wij een kop thee dronken, en van
daar over Boxtel tot den Bosch onze reis vervolgende, hebbende onder
weg verteerd ƒ. 1,85.
Vrijdag den 13 Augustus ten 10 Ure kwamen wij zeer vermoeidt in
den Bosch aan en namen in den Gouden Leeuw op de grote markt
bij 't stadhuis onze intrek, waar wij dadelijk om een Docter stuurde
-ocr page 42-
23
alzo onze vriend V. . . . zoals men wel denken kon niet beter was,
en zich voort na de hem aangewezene kamer begaf en wat uitkleede,
intusschen kwam de Dokter welke ZE in geen goede toestand vondt
en volstrekt verbood om onze reis te vervolgen, keurende hij het geen
Docter Bosch in Maastricht gedaan had af, schreef een drank op, or-
donneerde de spaanse vlieg er af te nemen en na de patiënt te hebben
doen laten, op de borst pappen en zich te bed te leggen, zullende ZE
des avonds terugkomen. Intusschen gingen wij na alvorens ons ge-
poest en zorg te hebben gedragen dat onze vriend de nodige oppas-
sing had wat ontbijt gebruiken. Onze vriend na de lating zich eenig-
sinds beter bevindende en meer kunnende opgeeven legte hij zig te
ruste doch kon niet slaapen en daar hij rust nodig had, lieten wij hem
in stilte en bezogte in dien tijd een koffijhuis om de Haarlemmerkrant
te lezen, van waar wij na ons logement terug keerde om te Dineeren,
dan daar het nog te vroeg was, bezogte wij de patiënt, die maar vol-
strekt niet ruste kon en gingen vervolgens aan Tafel, waar ik niet kan
zeggen dat wij smakelijk aten en na welkers afloop wij weder na de
zieken gingen zien en aldaar bleeven tot dat de Dr kwam, ZE geko-
men zijnde vond hij de patiënt vrij beter en zelfs zo dat hij geen
zwarigheid maakte om morgen de reis verder te vervolgen en maken
zou om, voor ons vertrek de patiënt nog eens te komen zien gevende
hem intusschen een andere drank die stipt moest ingenomen worden,
waar van de Heer C de bezorging op zig nam en wel zo dat de pa-
tiënt die in gezonde dagen anders als het tijd is om in schenken likt
nu over dat drokke inschenken ontevreden was.
C en B zeer vermoeidt zijnde daar wij de voorige nagt bijna geen oog
toegedaan hadden begaven wij ons (na de stad nog eeven door gelopen
en in 't koffijhuis een kop thee gedronken en een partijtje billart
gespeeld te hebben) reeds ten 8 Ure te ruste, wenschende de patiënt
een goede nagt.
Zaterdag den 14 Augs waren wij reeds ten 5 Ure op de kamer van
de zieke, welke eerst toen wij bij ZE kwamen wakker wierd en de
geheele nagt doorgeslapen had, vindende zig wat de borst aanbetrof
beter, doch overal pijn door de leden en met veel moeite tegen 1/2 7
Uur opstond, niet instaat om zig zelfs alleen aan te kleeden, waar
in wij onze vriend hielpen en in de entre kamer bragte, waar wij onder
het ontbijt Dr. Molenschott afwagten, welke ook op zijn tijd daar
was en de patiënt veel beter vond, doch ons raade een koets te nemen
-ocr page 43-
24
om 2E na de stoomboot te brengen, de patiënt tevens ter hand stellend
een brief voor deszelfs schoonzoon, waar uit ZE de behandeling aan
de zieke gedaan konde lezen.
Alle die het ongeluk mogte hebben in den Bosch ziek te liggen kunnen
wij deze Docter als mede 't Logement waar onze vriend bijzonder
attent is opgepast gerust aanbevelen.
Na het verschuldigde in den Bosch dat in alles f. 26,65 bedraagt be-
taald te hebben kwam de koets voor welke ons na de stoomboot
bragt. Het weer zeer guur zijnde begaven wij ons in 't pavilloen en
verbleven daar tot wij te Gorcum aan wal stapte, alwaar dadelijk
een deligence gereed stond om ons na Utrecht te brengen.
Hebbende op de stoomboot de geheele vragt tot Loenen f. 20,70 be-
taald en voor vertering zo aldaar als Utrecht f. 2,50.
Bij 3 Ure te Utrecht aankomende hadden wij ternaauwernood tijd
iets te gebruiken of moesten op de bijwagens der Deligence welke
ons na Loenen zoude brengen plaats nemen. 1/2 5 Ure voor de deur
van de Wed. van Beusekom afstappende vervoegde wij ons eerst na de
Heer Bijrde welke dadelijk aan ZE schoonvader bemerkte dat hij
niet wel was en na de brief van Dr. Molenschot gelezen te hebben ons
na Calorama bragt, alwaar wij met verwondering doch hartelijk ont-
vangen wierden en een lekker diné vonden, waar van C en B alzo
zij weinig die dag gehad hadden smakelijk aten. Daar onze zieke
vriend rust nodig had en het spreeken zo veel mogelijk verboden was
en wij ook na huis verlangde lieten wij (hoe wel tegen de zin van de
patiënt die ons gaarne wilde houden) een wagen komen om ons na
Amsterdam te brengen waar voor wij de Tollen, Poortgeld enz. er
onder begreepen f. 10,10 betaalde en kwamen tegen 10 alzo hij tegen
gewoonte langzaam gereden had behouden en wel bij onze familie
aan, hebbende op de geheele reis die buiten de ziekte van Vriend V.
zo genoeglijk is geweest verteerdt f. 548,88 waarvan ieder zijn aan-
deel is f. 182,96 hier van op rekning van de Heer C. ontvange f. 200,-
en van de Heer V.f. 100,- dus competeerd de Heer C van mijn f. 17,04
terwijl de Heer Valk mijn debet blijf f. 82,96.
-ocr page 44-
25
1) Gemeentearchief Amsterdam, Familiearchief Westerman nr. 542.
^) Dr C.C. van de Graft, Lotgevallen van een Amsterdams Koopmanshuis 1749 -
1949, Blikman en Sartorius N.V., Amsterdam 1949.
') Maandblad Amstelodamum 1958, blz. 101.
■*) Brug en buurt tussen Delft en Overschie, waar de Berkelse Zweth in de Schie
uitloopt. De nog bestaande vooral bij roeiers bekende uitspanning Zweth-heul heeft
het jaartal 1685 op haar uithangbord. Van der Aa noemt in zijn Aardrijkskundig
Woordenboek (Gorinchem 1839-1851) de vele partijen door inwoners van 's-Gra-
venhage, Rotterdam en Delft aldaar gegeven.
'') Het in 1705 gebouwde patriciërshuis van Cornelis de Jonge van Ellemeet werd
in de 19e eeuw als logement vooral bezocht door de reizigers der pakketboten, die
een tochtje langs de Rijn maakten. In december 1870 werd het pand betrokken
door de Rotterdamsche Bank en Willem Westerman, een achterkleinzoon van
Hendrik Blikman rou er rond 1920 zetelen als president-directeur.
") Lees 31 juli.
'') Mattheus Ignatius van Bree, 1773-1839, directeur van de academie te Antwerpen
en sinds 1817 hofschilder van de kroonprins. Van hem hangt in de Lakenhal te Lei-
den: De vaderlandsliefde van Van der Werf f, door Willem I aan die stad geschon-
ken.
^) Evert Froger, geb. 1808, commissionair in goud en zilver, wisselhandelaar, zoon
van de bekende hoedenwinkelier en broer van de ontwerper van het Noordzee-
kanaal en architect van het gebouw van de Nederlandsche Bank aan de Oude
Turfmarkt.
^) Hierna doorgehaald: alwaar volgens zeggen van C. en V. hij veel na geleek.
Hoewel ik Maalfait niet gekend heb, geloof ik echter niet, dat hij zo eten en drin-
ken kon als onze maitre.
'") Hierna doorgehaald: onder de menigvulde kennisse en mannen van 't lant,
welke wij hier spraken bevond zig onzer aller vriend de Heer President der Kamer
van Koophandel en fabrieken te Amsterdam (dat was van 1826 tot 1833 G. D.
Crommelin).
'') Op initiatief vaa Koning Wilem I was besloten, dat Algemene Nijverheidsten-
toonstelling beurtelings in het Zuiden en het Noorden zouden zijn. De tentoonstel-
ling van 1825 bracht te Haarlem wel veel leven en vertier, doch grote vooruitgang
in de nijverheid is er niet het gevolg van geweest.
'^) Gustaef (baron Egide Charles Gustave) Wappers, 1803-1874, schilderde vooral
historische en religieuze taferelen en portretten. Hij was een van de bekendste ver-
tegenwoordigers van de Romantische school en zijn werken maakten in zijn tijd
grote opgang. Het door de drie vrienden aanschouwde doek geldt als zijn hoofd-
werk. Het kreeg later een plaats in het Utrechtse stadhuis.
-ocr page 45-
26
1') Zes jaar later zou deze Ter Kuile een zonnewijzer doen aanbrengen aan de
zuidzijde van de kerk te Enschedé. De later bijgevoegde inscriptieluidt:
„Herinnering moog deez' steen bewaren
Coenraad ter Kuile aan uw naam
Gij die in werktuigkunde ervaren
In sterrenkunde ook waart bekwaam.
In achttienhonderd zes en dertig
Plaatste uwe hand hier aan den muur
Deez' zonnewijzer zeer vernuftig
Die ons doet kennen dag en uur".
''') Het oude herenhuis van de graven d' Harscamp is nog altijd een eersterangs
hotel-restaurant.
^^) De St. Lupuskerk, van 1621 tot 1645 voor de Jezuïeten gebouwd naar ontwerp
van F. Huyssens.
^*) De Hollandse postwagen had een wagenbak met twee of drie kasten, resp.
genaamd coupé,berline en galerij of rotonde. Met cabriolet bedoelde B. waarschijn-
lijk de halve kast of coupé. Cf. R.E.J. Weber, een vroege lithografie met voorstel-
ling van een postwagen ni Bullettin Kon. Ned. Oudh. Bond 1961, kolom 1-14.
") Hotel Du Lévrier in de Boschstraat tegenover de Sint Matthiaskerk. Van Lennep
en Ter Gouw noemen Le Grand Lévrier nog de voornaamste herberg te Maastricht.
Het Grand hotel du lévrier et de 1' aigle noir, Boschstraat 76, is tegenwoordig R.K
hogere hotelschool.
-ocr page 46-
27
INHOUD
1.    Bestuur van het genootschap..........    III
2.     Ledenlijst................    V
3.    Jaarverslag................    XI
4.    Rekening van de penningmeester.........    XIV
5.     Excursieverslag..............    XV
I. Verhaal van een reis, eindigende op Kalorama 's avonds
14 Augustus 1830; door
Mr. J. H. van den Hoek Ostende........1