-ocr page 1-

							\ ■
			JAARBOEKJE 1981
				VAN HET OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP
		'NIFTARLAKE'

-ocr page 2-

Mr Dr N.J.C.M. Kappeijne van de Coppello, Loenen a/d Vecht

Erelid Bestuur

Drs E. Munnig Schmidt, voorzitter Nieuwerhoek, Loenen a/d Vecht (02943) 1280

H.J. Post, secretaris Zandweg 45, 3601 AE Maarssen (03465) 68965

H. C. M. Hoppenbrouwers, penningmeester Baambrugge (02949) 1541 giro 513805

Mevrouw Mr M. A. Dukes-Greup, bibliothecaresse Kasteel Oudaen, Breukelen (03462) 2627

Mr Dr N. J.C.M. Kappeijne van de Coppello Mr J. H. van den Hoek Ostende A. J. A. M. Lisman

Leden

Redactie            Drs E. Munnig Schmidt voor 1982          Nieuwerhoek, Loenen a/d Vecht (02943) 1280

-ocr page 3-

Ledenlijst 1982

Abcoude De Gemeente Abcoude Drs J. Baalbergen R. Bianchi A.  den Breejen Drs D. G. Carasso W. J. Engel J. Enters Mw. W. D. de Graaf-Vossensteijn J. de Groot Mr F. A. M. ten Herkei J. Th. Kemme N. L. Loeb J. K. Luttikhuis W. van ter Meij J. J. Pabon Jr P. V. d. Schaaf H. Schoenmaker J. B. Schreur Mr J. W. F. M. Swinkels B.  A. H. M. Theunissen W. C. C. Trouw Mw. G. L. J. Uiterwaal-Völker Mw. C. A. L. M. Vis-Völker B. H. de Vries

Gemeentehuis, 1391 EL Sandbergstraat 8, 1391 EL Meerzicht 1, 1391 AR Oldenhoff 35, 1391 VR            ' ' Dr Koomansstraat 21, 1391 XA Angsteloord 5, 1391 EB Aasdomstraat 1, 1391 CR Meerweg 19, 1391 HG Gein Noord 24, 1391 GZ Gein Noord 32, 1391 HA Sandbergstraat 7, 1391 AJ Molenweg 16, 1391 CG 't Marktveld 19, 1391 BZ Zilverschoon 107, 1391 XS D. V. Troostwijkstraat 51, 1391 ER Burg. de Beaufortlaan 2, 1391 CK F. Postlaan 5, 1391 AV Jan Trouwstraat 4, 1391 TT Gein Zuid 7, 1391 GT Reyer Spreijstraat 10, 1391 GA Torenlaan 32, 1391 AM Kerkplein 14, 1391 GJ Stationsstraat 54, 1391 GR Sandbergstraat 4, 1391 EL

Aerdenhout Ir J. J. Smorenburg

Rijnegomlaan 60, 2111 XP

Alkmaar Mr Dr J. Belonje

Nassaulaan 39, 1815 GJ

Amersfoort Oudh. Ver. Flehite K. A. Vis

Westsingel 50, 3811 BC Kortegracht 18, 3811 KH

Amstelveen J. W. N. van Achterbergh Jr H. L. M. Raadschelders Wennink Mw. H. Vlot-van Lonkhuyzen

Amsterdamseweg 270, 1182 HN Eline Verestraat 38, 1183 KZ Ferd. Bolweg 89, 1181 XC

-ocr page 4-

Amsterdajn Gemeentelijk Archief Drs P. M. Fischer Mw. J. H. Greup-Nicolai Mr J. H. V. d. Hoek Ostende D. Hoen Mej. D. Hoogstins Mr P. M. van der Laan K. F. van Leuven P. J. Meertens Instituut Mw. E. G. Pannevis-Lammerts van Bueren W. A. C. Reesink H. Renes J. R. Ritman Mr W. Siewertsz van Reesema J. Stodel Universiteitsbibliotheek Mw. W. J. C. V. Veen-Coenen Jhr S. G. V. Weede Kon. Ac. V. Wetenschappen J. Zwaan

Amsteldijk 67, 1074 HZ Hemsterhuisstraat 173, 1065 JZ De Boelelaan 267, 1082 RC B. Wieringerstraat 22, 1013 EB Amstelveenseweg 1056, 1081 JV Bickersgracht 14 hs, 1013 LE Keizersgracht 443, 1017 DJ Minervalaan 71-11, 1077 NS Keizersgracht 569-571, 1017 DR Minervalaan 84-1, 1077 PK Koninginneweg 40, 1075 CZ Verengauw 25 (Nieuwendam) 1024 NC Bloemgracht 19 hs, 1016 KB Keizersgracht 353, 1016 EJ Rokin 70, 1012 KW Singel 425, 1012 WP Minervaplein 2, 1077 TN J. V. Goyenkade 27-1, 1075 HS Keizersgracht 569-571. 1017 DR Lijzijde 45, 1034 KN

Ankeveen B.A.Ph. Baron v. Harinxma Thoe Slooten

'Berkenrode', Dorpsweg 80

Baambrugge H. F. Anger Mw. J. P. Croon-Marlet Drs F. A. Eekels H. Hoogenhout H. C. M. Hoppenbrouwers Mw. M. de Koning Mej. E. V. d. Lee Mw. Drs A. Lugt Mw. A. H. Mebus-Riechelman C. Oskam A. J. Slaman A. W. Steenhof P. C. Versloot J. H. van Walbeek

Pr. Beatrixstraat 13, 1396 KD Kleiweg 36, 1396 HK Rijksstraatweg 119, 1396 JJ Zand en Jaagpad 30, 1396 JB ' Kromwij ck'. Zand en Jaagpad 5, 1396 JA Binnenweg 10, 1396 KM Rijksstraatweg 113, 1396 JH 'Geinwijck' Rijksstraatweg 91, 1396 JG B. Straalmanstraat 1, 1396 JR 'Middelvaart' Rijksstraatweg 125, 1396 JJ Rijksstraatweg 103, 1396 JH Pr. Joh. Frisostraat 46, 1396 KB 'Postwijck', Rijksstraatweg 39, 1396 JD Rijksstraatweg 20, 1396 JM

Baarn Jhr Mr C. Dedel J. van Vliet

Wilhelminalaan 6, 3743 DC Javalaan 30, 3742 CP

-ocr page 5-

Barneveld M. Snijder Bennebroek G. M. de Heer De Bilt H. C. de Wit Bilthoven P. H. Boogaard Ir U. Twijnstra B. Vermeulen

Thorbeckelaan 11, 3771 EA

Bennebroekerdreef 49, 2121 CM

Dorpsstraat 126, 3732 HL

Bosuillaan 111, 3722 XH Rubenslaan 20, 3723 BP Rembrandtlaan 93, 3723 BM

Blaricum Mw. J. G. Siewertsz van Reesema-Schmidt Langeweg 5, 1261 EL

Boertange J. G. Koeman

Oude Wallen 1, 1504 CA

Breukelen Notaris T. C. Akkerman J. Bakker Mr L. G. Baud Ds F. J. ter Beek Drs R. J. Eenders Ver. voor Bitumineuze Werken C. Blom N. C. Bosman J. de Bruin J. W. de Bruyn Kops P. J. Burggraaf Drs N. W. Caro H. Th. Colenbrander C.  H. Cozijnsen Jac. van Dam W. Dobber Mr M. A. Dukes-Greup K. Fiolet B. Fritzsche Mw. M. Fruithof-Matthes F. Funken R. T. v. d. Geer D.  W. Gerwig Drs A. Gevers Mw. Mr E. A. Haars Drs H. C. J. Hendriks D. Hendrikse

Rijksstraatweg 43, 3621 BH Griftenstein 2, 3621 XK Kerkplein 16, 3621 BA G. V. Nijenrodestraat 117, 3621 GH Straatweg 200, 3621 BX Rijksstraatweg 68, 3621 BR Straatweg 85, 3621 BJ J. E. Boutstraat 3, 3621 CH Brugstraat 20, 3621 AH Zandpad 61, 3621 NG Straatweg 84, 3621 BS Rijksstraatweg 49, 3621 BH 't Heycop 508, 3621 WJ Niftarlakestraat 7, 3621 GT Orttswarande 55, 3621 XN Zandpad 27, 3621 ND •Oudaen', Zandpad 80, 3621 NG Zonswaert 16, 3621 WR Vrijheidslaan 23, 3621 HM Scheendijk 5, 3621 VB Oud AA 41, 3621 LA Nassauplein 1, 3621 EA Dannestraat 33, 3621 AE Linnaeusdreef 26, 3621 XW Kerkplein 16, 3621 BA Julianastraat 25, 3621 EG Linnaeusdreef 24, 3621 XW

-ocr page 6-

Zandpad 83, 3621 NG Zandpad 83, 3621 NG Zandpad 87, 3621 NG Zandpad 86, 3621 NG Beatrixstraat 7, 3621 ET G. v. Doornikstraat 8, 3621 HZ Vrijheidslaan 14, 3621 HH Herenstraat 4, 3621 AR 'Vechtlust', Zandpad 3, 3621 NC Zandpad 94, 3621 NH Rijksstraatweg 236, 3621 BZ Rijksstraatweg 204, 3621 BX 'Vecht en Dam', Dannegracht 16, 3621 AA 'Hoeve Rustoord', Straatweg 179, 3621 BM Straatweg 76, 3621 BR Stationsweg 3, 3621 LJ 'Vegtvliet', Rijksstraatweg 220, 3621 BZ Zandpad 125, 3621 NJ Zandpad 48, 3621 NE Straatweg 120, 3621 BV 'Nijenrode', Straatweg, 3621 BM Rijksstraatweg 101, 3621 BK Ln. van Gunterstein 3, 3621 VA Straatweg 74, 3621 BR Brouwerij 1, 3621 AD Mecklenburgstraat 6, 3621 GP Zandpad 87, 3621 NG G. van Doornikstraat 121, 3621 HX Vrijheidslaan 16, 3621 HH

Drs J. W. M. Heslenfeld R. J. Hofman A. H. R. Hoogezand S. Jonker G. C. van Kleef Mej. C. P. Knuist J. F. B. Kraan M. van Kralingen Jr Mw. A. J. E. Lempke-Cramer H. K. Lenstra Ir H. F. Mertens J. Molenkamp R. W. C. Molenkamp Mw. M. C. Molenkamp-Korver R. W. L. Mijnssen Openbare Bibliotheek Prof. Dr Ir R. Plomp J. H. Posthumus Jhr Mr L. A. Quarles van Ufford H. J. Schröder Ir F. J. Schijff P. B. A. Smits Mw. A. J. Stilling Mw. F. Verhagen Mr J. A. Vermeulen J. Verweij D. V. d. Wal A. de Wijs Drs H. A. van Zwieten

Breukeleveen C. Aarnoudse L. Geel Dr J. F. W. Nuboer Ir J. J. Siepman v. d. Berg Dr P. J. Sinninghe Damsté

Herenweg 60, 3625 AH Herenweg 52, 3625 AG Herenweg 59, 3625 AC Herenweg 125, 3625 AD Herenweg 89, 3625 AC

Brugge, 8000 België Jonkheer P. H. A. Martini Buijs

Nieuwe Gentweg 53

Bussum Stichting Tussen Vecht en Eem p/a M. J. M. Heijne

Oud Bussummerweg 7, 1401 SM

-ocr page 7-

Cothen Mr C. Th. E. Graaf van Lijnden van Sandenburg Doorn Ir H. J. Doude van Troostwijk F. A. Groen Mw. C. V. d. Stoop-Koekoek

Kasteel Sandenburg

Parklaan 40, 3941 RE V. Heemskerklaan 41, 3941 WD van Galenlaan 12, 3941 VD

Dordrecht Mw. A. W. de Jong-Vis

Wolwevershaven 11, 3311 AV

Eindhoven Ir J. V. Bruza

Orpheuslaan 53, 5631 KK

Giekerk T. H. de Boer

Simke Kloostermanstraat 116, 9061 BD

Gouda Ver. Oudheidkundige Kring Die Goude

Westhaven 62, 2801 PN

's-Graveland Mr H. L. Houthoff G. Kortenoever B. H. A. Oosterbroek

'Trompenburgh', Zuidereind 43, 1243 KK Leeuwenlaan 48, 1243 KB Nrd. Einde 178, 1243 JP

's-Gravenhage Mr J. A. Alleman J. P. Bak Kon. Bibliotheek Rijksbur. v. Kunsth. Doe. Mw. W. L. van Velzen-Metzelaar J. C. Woestenburg

Wassenaarseweg 90, 2597 CZ Koninginnegracht 96d, 2514 AK Lange Voorhout 34, 2514 EE Korte Vijverberg 7, 2513 AB Bankastraat 111, 2585 EK Hoge Nieuwstraat 28A, 2514 EL

Haarlem M. P. Goenée J. Vor der Hake Haarzuilens L. J. Huisinga

Omvalspoort 11, 2011 EK Gasthuissingel 38 rood, 2012 DP

Ockhuizerweg 20, 3455 RW

Heemstede ' J. P. Schmal Jr Hilversum J. G. Alleman

Bartoklaan 95, 2102 ZH

\

Trompenbergerweg 2b, 1217 BE

-ocr page 8-

T. W. Ploeg J. de Ronde H. D. Scheltema Dr W. J. Steyling Mw. N. M. Vinke J. V. d. Walle H. J. M. V. d. Wedden

Oude Amersfoortseweg 44, 1213 AE Busken Huetplein 16, 1215 AJ Utrechtseweg 58a, 1213 TW Koninginneweg 18, 1217 KZ Palace Residence flat 56, 's-Gravelandseweg 86, 1217 EW Regentesselaan 12, 1217 EE 's-Gravelandseweg 86, flat 35, 1217 EW

Huizen Drs L. Aardenburg J. F. Dudok van Heel Mw. M. Langelaar F.  Renou Kockengen Dr J. A. van Dongen De Gemeente Kockengen Dr G. F. W. Herngreen W. van Schalk G.  Versloot Kortenhoef Ver. Curtevenne J. Daams W. Spaan Krimpen Mr J. H. Huizinga Langbroek F. B. Schotanus Loenen Dr P. J. A. V. d. Akker P. M. Bakker J. W. Blok Jr Mw. E. E. C. Bon-Meyer R. J. M. Bootz H. Bos H. C. Bos C. Dierdorp J. Dopper Prof Dr A. Dunning J. Drewes A. J. van Dijk Drs H. C. Dijksma

'Oud Bussum', Flevolaan 69, 1272 PC Valkeveenselaan 56a, 1272 ND Eeshof 35, 1272 DH Nw. Bussummerweg 83a, 1272 CE

Wagendijk 12, 3628 EP Gemeentehuis, 3628 Godinweg 2, 3628 BA Wagendijk 2, 3628 EP Portengen 97, 3628 ED

Moleneind 32, 1241 NH Zuidsingel 23, 1241 EH Kortenh.dijk t/o NH kerk, 1241 LZ

Lansing 53, 2923 BC

Kasteel Lunenburg

Rijksstraatweg 79, 3632 AA Wallenstein 66, 3632 WR Vreelandseweg 4, 3632 EP Dorpsstraat 10, 3632 AT 'Vechtlust', Oud-Over 3, 3632 VA Dorpsstraat 77, 3632 AS Hoflaan 5, 3632 BT Keijzer Ottolaan 30, 3632 BW Oud Over 3, 3632 VA Dorpsstraat 82, 3632 AW Kerkstraat 8, 3632 EL Oud Over 154, 3632 VH Spinnerie 1/3, 3632 ET

8

-ocr page 9-

				Grutterstraat 12, 3632 EJ Rijksstraatweg 87, 3632 AA Oud Over 39, 3632 VA 't Rond 13, 3632 BN Rijksstraatweg 157, 3632 AC Oud Over 3, 3632 VA Keizer Ottolaan 22, 3632 BW Oud Over 170, 3632 VA Grutterstraat 13, 3632 EJ Mijndensedijk 20, 3632 NV 'Kalorama' Oud Over 59, 3632 VB 'Kalorama' Oud Over 59, 3632 VB Graaf Janlaan 2, 3632 CB 't Rond 9, 3632 BN Wallenstein 55, 3632 WP Rijksstraatweg 130, 3632 AG 't Rond 1, 3632 BN Oud Over 154A, 3632 VH Oud Over 120, 3632 VG Vreelandseweg 8, 3632 EP Rijksstraatweg 153, 3632 AC 'Nieuwerhoek', Rijksstraatweg 78, 3632 AD Driehovenlaan 38, 3632 BL 'Vechtlust', Oud Over 3, 3632 VA Oud Over 48, 3632 VD Dorpsstraat 28, 3632 AT Hoefijzer 56, 3632 WB 'Vechtlust', Oud Over 3, 3632 VA 'Bij Dorp', Oud Over 8, 3632 VD 'Bosch en Vecht', Oud Over 5, 3632 VA Torenstraat 1, 3632 EK Oud Over 102, 3632 VG van Lijndenlaan 10, 3632 BZ Rijksstraatweg 95, 3632 AA Huize 'Oud Over', Oud Over 33A 3632 VA Vreelandseweg 1, 3632 EP Weerestein 57, 3632 WX Oud Over 41, 3632 VA Oud Over 93, 3632 VC Oud Over 1, 3632 VA Rijksstraatweg 75, 3632 AA 't Rond 7, 3632 BN Dorpsstraat 63, 3632 AS Brugstraat 10, 3632 EH
		J. A. Ehlhardt Drs B. Th. P. Fontein A. Gelderman L. J. de Geus C.  L. Glastra van Loon Mr R. Hamminga E. Harberink P. M. Hiensch Mr Th. van Hilst M. J. P. A. Graaf d'Hollosy Mr Dr N.J.C.M. Kappeijne v.d. Coppello Mw. Th.E.C.M. Kappeijne v.d. Coppello van Panhuys K. Knol Drs G. J. Koelemey D.  P. Koets Mw. W. V. Kralingen-Niekerk Mw. H. Kusters-van Leusden D. C. v. Leeuwen Boomkamp J. Leicher J. V. d. Meulen A. H. M. Mulder Drs E. Munnig Schmidt C. W. van Nie A. J. A. C. Nooteboom M. J. B. Popma Mw. Drs H. H. Pijzel-Dommisse A.  H. J. Risseeuw J. Prins Mw. D. Recter Mw. M. M. Rotbarth Mw. A. Schras Mw. E. van Schijndel J. P. Seijffert J. M. Sikking L. H. Sondaar R. E. Spee J. C. Spekman Mw. A. A. Steffens Mej. A. G. Stolp Jhr Mr J. P. E. Teding van Berkhout Mw. G. Thijs-Mantel C. J. M. Thijssen B.  Timmers W. G. Tober
						9

-ocr page 10-

G. J. Uittenbos Mr J. Vesseur F. E. Veenstra Mw. M. E. G. Vor der Hake-Campfens Drs S. G. de Vries Mr A. Vrij A. Witmer Prof. Dr H.C. Zanen

Oud Over 88a, 3632 VE Oud Over 3 app. 5, 3632 VA Mijndensedijk 30, 3632 NV Rijksstraatweg 85, 3632 AA Dorpsstraat 40, 3632 AV 't Rond 5, 3632 BN Dorpsstraat 102d, 3632 AW Vreelandseweg 23, 3632 ER

Loenersloot Mw. M. V. Erven Dorens-Vinke Mw. M. S. Harms-van Estrik Mr L. E. Kalff H. J. v. d. Meij Mw. M.F.M. Bsse van Nagell-Martini Buys J. W. F. Straesser Drs J. H. W. Veenstra H. C. M. Vos

'Valk en Heining', Rijksstraatweg 247 3634 AN P. N. Kruiswijkstraat 32, 3634 AZ Binnenweg 28, 3634 AH Stichtsestraat 5, 3634 AR Kasteel Loenersloot, 3634 AL Hollandstraat 19, 3634 AS Rijksstraatweg 226, 3634 AN Rijksstraatweg 141, 3634 AN

Loosdrecht H. Aalberts J. G. Boeschoten Mr J.H.M.A. Doude van Troostwijk J. P. Freese Mej. E. Haselen Historische Kring Loosdrecht Mr C.H.F. Simons J. M.' L. Trouw W. ter Veld

Rembrandtlaan 1, 1231 AR Hotel ,,De Driesprong", Veendijk 1, 1231 PB Nw. Loosdr.dijk 69, 1231 KN Oud Loosdr.dijk 247, 1231 KN Nootweg 10, 1231 CT Horndijk la, 1231 NV Rading 4, 1231 KA V. d. Helstlaan 5, 1231 AL Nw. Loosdr.dijk 302, 1231 LJ

Maarn Mr F. W. van Ketwich Verschuur

Raadhuislaan 10, 3951 CH

Maarssen J. Agterberg W. Beerman J. H. W. van Bemmel B. O. van den Berg Notaris J. W. L. Beijer P. J. W. van Breukelen J. E. Brinkhof Drs S. W. G. de Clercq Dr J. Cosijn Genootschap Belle de Zuylen A. R. A. Croiset van Uchelen

Breedstraat 6, 3603 BA Schippersgracht 8, 3603 BC Kuyperstraat 29, 3601 VE Wilhelminaweg la, 3603 CR Binnenweg 60, 3603 AG Schippersgracht 22, 3603 BC Machinekade 6, 3601 AS Straatweg 17, 3603 CV Straatweg 17b, 3603 CV Straatweg 17B, 3603 CV V. Houtenstraat 16, 3601 XJ

10

-ocr page 11-

				Langegracht 30, 3601 AJ Zandpad 13, 3601 AN J. Catsstraat 17, 3601 SJ Straatweg 56, 3604 BC 3601 GL Klokjeslaan 22, 3601 HE 'Zuylenveld', Oud Zuilen, 3611 AJ Langegracht 22, 3601 AH Schokkingstraat 17, 3601 XK Zandweg 44, 3601 AE Diependaalsedijk 52, 3601 GL Langegracht 42, 3601 VC Dr Plesmanlaan 350, 3601 DL Diependaalsedijk 102, 3601 GN Straatweg 156/158, 3603 CS Bloemstede 483, 3608 XM Julianaweg 19, 3603 AP Abel Tasmanlaan 8, 3603 GB Kerkweg 9, 3603 CL Herengracht 7, 3601 AL W. Barendzlaan 11, 3601 GL Straatweg 23, 3603 CV Zandpad 40, 3601 NA V. Houtenstraat 22, 3601 XH Schippersgracht 11, 3603 BC Dr Arienslaan 68, 3601 GC Zandweg 45, 3601 AE Talmastraat 18, 3601 XA Reigerskamp 223, 3607 HM Zandpad 24, 3601 NA Maarsseveense Grachtje 6, 3603 CL 'Beuk en Vecht', Parkweg 61, 3603 AB Schippersgracht 9, 3603 BC Raadhuisstraat 18, 3603 AW Wilhelminaweg 8, 3603 CR Dr Plesmanlaan 292, 3601 DJ Julianaweg 27, 3603 AP Postbus 1, 3600 AA Zandpad 4, 3601 AN Duivenkamp 851, 3607 WG Leeuwenhof 17, 3601 JS Kuyperstraat 176, 3601 VE Dr Arienslaan 126, 3601 GE R. d. Beerenbrouckstraat 18, 3601 CB Kerkweg 25, 3603 CL Kerkweg 23, 3603 CL A. Cuypstraat 1, 3601 EW
		Mw. M. van Dam-Smallenbroek Drs D. Dekker H. J. Dollekamp H. J. V. Droogenbroek Gemeentehuis Maarssen L. Heus G. van Heusden Mw. B. C. J. Hiemstra-van Roon J. H. Sagel, Hist. Kring Maarssen Mr Z. O. H. M. Baron v. Hövell tot Westerflier en Weezeveld Mw. J. H. M. Kamp-Schweers Mw. E. Kampmeinert-van der Berg P. van Kerkvoort G. K. van der Klis S. Komdeur Mej. A. M. Kooijman J. Kraayenhagen J. C. de Lang Dr A. P. Messer Drs B. C. J. de Mol Mr O. B. Okkinga J. Plas P. J. C. Plomp Mw. C. Plomp-Faber Mw. M. A. H. Pomerantz-Beks R. Pos H.J. Post E. J. Rinsma P. V. L. Ritmeester Dr A. van Rossum Mw. A. Rost van Tonningen-Homburg N. van Royen C. Saeys Dr Th. E. E. van Schaik Mw. A. W. Schuckink Kool J. N. Servaas Prof Dr H. J. L. Smeets Stichting Openb. Bibliotheek A.  Th. Stigter J. H. van Tongeren Mw. A. V. d. Vlugt-de Groot Y. Visser G. Vogel C. de Vries Mr Q. Waverijn Mw. P. Westenburg-de Groot B.  G. Wiegeraad
					11

-ocr page 12-

'Vredenhoef', Straatweg 33, 3603 CW Kennedylaan 20, 3601 VH Binnenweg 47, 3603 AE Stationsweg 2, 3603 EE Klokjeslaan 84, 3601 HG Klokjeslaan 14, 3601 HE Bloemstede 387,3608 VD

B. V. d. Woude P. Zöllner W. Zuidervaart Mw. S. L. Zuurdeeg-Katz R. C. Zwaardemaker Mw. G. A. J. Zwaardemaker-Job W. Zweers Maartensdijk M. V. d. Berg Maastricht D. C. van Proosdij De Meern Jac. de Bruijn Muiderberg Stichting Oud-Muiderberg A. J. J. M. Schellart Mijdrecht G. H. van Walbeek Naarden Mw. W. J. Gortel-Ten Houten H. Poolman Nederhorst den Berg J. F. A. Baar Prof Dr D. P. Blok F. H. B. Gladder Drs A. J. Cruq J. J. Gillissen J. van Mesdag Dr Ir H. Spekreijse Mej. M. A. Sprenger V.V.V.

Egelskop 17, 3738 TY

Scharnerweg 41, 6224 JA

Rijksstraatweg 84, 3454 JG

van Ostadelaan 15, 1399 EX van Ostadelaan 23, 1399 EX

Dorpsstraat 23, 3641 EA Van der Helstlaan 83, 1412 HJ Kloosterstraat 20, 1411 RT

Overmeerseweg 8, 1394 BC Ankeveensepad 7, 1394 GW Hinderdam 18, 1394 JB Voorstraat 39, 1394 CT Voorstraat 2a, 1394 CS Ankeveensepad, 1394 GW Voorstraat 11, 1394 CS Ankeveensepad 3, 1394 GW Overmeerseweg 116, 1394 BJ

Nieuwersluis J. H. H. Blijdensteijn J. C. Braun D. W. Doude van Troostwijk L. W. Doude van Troostwijk G. E. J. Huetink A. J. A. M. Lisman

Rijksstraatweg 70, 3631 AD 'Over Holland', Rijksstraatweg 14, 3631 AC Rijksstraatweg 28, 3631 AC 'Sterreschans', Rijksstraatweg 18, 3631 AC Zandpad Ib, 3631 NK 'VreedenHoff', Rijksstraatweg 53, 3631 AB

12

-ocr page 13-

Zandpad 27, 3631 NL Rijksstraatweg 35, 3631 AA Rijksstraatweg 38, 3631 AC Mijndensedijk 60, 3631 NP Mijndensedijk 62, 3631 NP Zandpad 29, 3631 NL 'Rupelmonde', Rijksstraatweg 24, 3631 AC Mijndensedijk 29, 3631 NN Rijksstraatweg 45, 3631 AB

Prof J. M. Luttge C. M. Oostveen Mw. C. M. S. V. Rooy H. W. G. van Schaik Mw. L. Simons Mw. Stassen-van Meurs J. H. Stefels Mw. I. Teijema A. A. Weersma

Nunhem Mr J. J. S. Klerken

St. Servaesweg 42A, 6083 AS

Nijmegen H. A. J. Koekenbier

Bachstraat 50, 6521 EK

Nijverdal H. J. Kuhlwillm

Rijssensestraat 124, 7441 AK

Oud Zuilen R. Plomp

Groeneweg 8, 3611 AT

Reek M. F. M. van Seumeren

Mgr. Borretstraat 7, 5375 AA

Rhenen Th. Th. M. H. Bijleveld, burgemeester

Utrechtsestraatweg 45, 3911 TW

Rotterdam Bibliotheek & Leeszalen

Nieuwe Markt 1, 3011 HP

Soest S. P. Baron Bentinck

Vosseveldlaan 65, 3768 GN

Teteringen J. B. Kalkman

'Hanewolk', Meistraat 6, 4847 NN

Tienhoven W. Beets Mw Mr A. Bloemsma-Ristjouw Mw. A. A. E. Bodisco Massink-Eggink W. T. de Boer A. Hogenhout E. R. Huitzing C. P. J. Klap Th. K. A. Liem

Nieuweweg 2, 3612 AR Nieuweweg 18a, 3612 AR Dwarsdijk 22, 3612 AP Laan v. Niftarlake 22, 3612 BS Nieuweweg 5, 3612 AR woonark 'in het schip'. Jachthaven Manten, 3612 AR Looijdijk 7, 3612 BC Laan v. Niftarlake 81, 3612 BN

13

-ocr page 14-

Heuvellaan 10, 3612 BA Laan v. Niftarlake 54, 3612 BT Looijdijk 81, 3612 BE Dwarsdijk 22, 3612 AP

M. Remijnse Mr C. J. Rijsterborch Th. Schouten Mw. Mr W. M. Voet-Eggink

Utrecht Mw. P. J. Blom-van den Bosch H.A. Dankhof Gemeente Archief Mw. C. E. Hefting-Beerendonk G. J. Jonker Oud Utrecht, t.a.v. dhr Staal Dr E. B. J. Postma Prov. Bibliotheek Rijksarchief C. J. Th. Schut H. J. de Soeten St. Openbare Bibliotheken Stichting de Utrechtse Molen Stichtse Cult. Raad Mw. M. D. M. Sturkenboom Universiteitsbibliotheek Drs C. C. S. Wilmer

Haberlaan 11, 3571 ZH Nieuwegracht 67, 3512 LG Alex. Numankade 199, 3572 KW Emmalaan 3, 3581 HL Troosterlaan 24, 3571 NM Catharijneconvent, 3512 LG Stadionlaan 57, 3583 RD Achter St. Pieter 20, 3512 HT A. Numankade 201, 3572 KW Chopinstraat 42, 3533 EN Attleeplantsoen 24, 3527 BA Postbus 80, 3500 AB Postbus 80300, 3508 TH Mariaplaats 51, 3511 LM Emmalaan 1, 3581 HL Wittevrouwestraat 9/11, 3512 CS Takstraat 1, 3572 HZ

Venray Mw. B. Wijnen

Kiosk 70, 5802 NS

Vinkeveen Dr J. de Vries

Baambrugse Zuwe 180, 3645 AL

Vleuten J. H. P. Roeland W. Uittenbogaard Vogelenzang G. Koopman Voorburg Mr F. H. Fries

Wilhelminalaan 5, 3451 HJ Prof. T. Brandsmalaan 17, 3451 ZX

Vogelenzangseweg 41a, 2114 BB

Ln. v. Leeuwensteijn 1, 2271 HH

Voorschoten H. M. van de Horn

Vondelstraat 16, 2251 KH

Vreeland H. J. Aalderink Ir M. C. Brandes Mw. W. de Gelder-de Ruiter Mr J. E. Goldhoorn, notaris

Klapstraat 21, 3633 BH Voorstraat 7, 3633 BA Boslaan 2, 3633 VZ Singel 10, 3633 CR

14

-ocr page 15-

De Vliet 8, 3633 EL Klapstraat 13, 3633 BH Boterweg 44, 3633 ER ,'t Jaeghuys', Duinkerken 12, 3633 EN Maartenplein 27, 3633 EJ Voorstraat 5, 3633 BA Fl. van Boekhorststraat 5, 3633 CN Boslaan 4, 3633 VZ Vredelantstraat 71, 3633 EB

Mw. M. H. Happee J. Jongsma J. A. H. Olde Loohuis Mw. P. A. C. E. Ooiman-van Aubel Mw. Mr E. J. Six-Drost F. D. Sprenger Drs C. Verhaar J. N. W. Voorhoeve J. H. Vrij Waardenburg A. F. van Goelst Meijer

Kasteel Waardenburg, Waalbandijk 13

Waddinxveen Dr W. J. Doude van Troostwijk

Schielandweg 11, 2741 HZ

Wageningen Mr J. D. V. Ketwich Verschuur

Bowiespark 25, 6701 DR

Wassenaar F. C. Wieder Jr

Papeweg 8, 2245 AD

Weesp Boekhandel De Ark H. Brood Mw. J. S. Janse de Jonge G. Lindeboom Gemeente Museum, J. Salomons Openbare Bibliotheek F.  G. van Reijen J. Salomons Ir A. Stork H. W. F. Tideman G.  A. van Wees Drs G. R. Zondergeld

Nieuwstad 28, 1381 CC Frans Halsstraat 44, 1382 VK Bej. Centr. 'Niftarlake', Aetveldseweg 76, 1383 HS Waarschapsstraat 32, 1382 EJ Julianastraat 2f, Postbus 5146, 1380 GC Zeeburgstraat 37, 1382 BM Julianastraat 2f, 1382 XX Utrechtseweg 59, 1381 GT Achtergracht 61, 1381 BC Herengracht 31, 1382 AH Herensingel 162, 1382 VV

Wilnis H. W. van Soest Woerden G. J. WesseHng Wijk bij Duurstede Mw. Mr G. J. E. Dijkman-Schoenmaker Mw. A. Luijkx-Buijsrogge

Dorpsstraat 59, 3648 AG

Gebr. v. Eijckstraat 4, 3443 VG

Zandweg 27c, 3962 EA H. G. Hoffweg 3, 3961 DH

15

-ocr page 16-

IJsselstein A. G. Cool Prov. Biblioth. Centr. Zeist J. P. B. Biegelaar Jr K. Feringa Rijksdienst voor de Monumentenzorg Ir J. V. d. Sleesen Van de Poll Stichting

Kronenburgplantsoen 5, 3401 BM Postbus 35, 3400 AA

p/a 't Rond 3, 3701 HS Lyceumlaan 29, 3707 EB Broederplein 41, 3703 CD Arnh. Bovenweg 16 fl. 15, 3708 TA Graaf Janlaan 83, 3703 CD

Zwolle Mw. M. W. Schouwenaar

Boomkensdiep 13, 8032 XZ

16

-ocr page 17-

Concept financieel overzicht 1981 (1980)

Inkomsten:

1981 - 781,42 785,— 8.500,— 587,10 10.170,— 132,59 1.310,— 130,—

(1980) Saldo voorgaand jaar....................... + 152,72 Achterstallige contributie voorgaand jaar..............................................                 20,— Overboeking reservering jaarboekje.....             8.500,— Verkoop oude jaarboekjes.................                325,— Contributies...................................             7.630, — Renten..........................................                105,38 Excursies en lezingen........................             1.983,50 Contributies volgend jaar..................                275,— Totaal           18.991,60 Uitgaven:

20.833,27

1.894,55 8.314,91 25,- 25,- 50,- 7000,— 662,49 1.047,17 7.662,49 25,— 25,- 54,- 459,20 229,36 783,16 486,68 275,— 130,— 8.500,— 8.500,— 19.773,02 18.713,50 - 781,42 + 2.119,77

Excursies en lezingen........................ Jaarboekje drukken.............7.675,— Jaarboekje verzenden..............639,91 Contributie Utrechtse Molen.............. Contributie Commissie voor de Vecht... Kamer van Koophandel..................... Convocaties, receptie, vergaderingen, lezingen........................................ Portikosten.................................... Overboeking inzake ontvangen contributie volgend jaar.................... Overboeking inzake reservering jaarboekje.....................................

Saldo

Aldus opgemaakt, de 9 januari 1982

De penningmeester H. C. M. Hoppenbrouwers

17

-ocr page 18-

				Kort verslag over 1981 van de voorzitter
		Ook 1981 mochten wij aanvangen met een geanimeerde nieuwjaarsreceptie van het bestuur op 10 januari op de buitenplaats 'Bijdorp' te Loenen van ons bestuurslid Mevrouw Kalkman. Later in het jaar heeft de familie Kalkman 'Bijdorp' verkocht en heeft Mevrouw Kalkman afscheid genomen uit het bestuur. Vanaf deze plaats roepen wij haar een welgemeend dankwoord toe voor haar werk voor ons Genootschap. Wij zijn zo gelukkig geweest de heer H. Post te Maarssen bereid gevonden te heb- ben, de taak van secretaris op zich te nemen. Een taak, waarvan hij zich met veel verve kwijt. Hem heten wij gaarne welkom in het bestuur van Uw Genootschap. Als wij de verdere activiteiten de revue laten passeren, denken wij met genoegen te- rug aan de goed bezochte lezing op 'Nieuwerhoek' op 11 februari door Mevrouw Taudin Chabot over 'De geschiedenis van de Nederlandse Tuinkunst'. Op 13 maart ging een twintigtal leden mee naar het V.O.C, museum van Werkspoor te Amster- dam. Op 28 april hield Mevrouw Dubois een boeiende lezing over Belle van Zuylen op kasteel Oudaen met hoogst interessante dia's. Onder de zestig aanwezigen zagen wij naast onze trouwste leden een aantal nieuwe gezichten. Op 6 mei was de jaarver- gadering in de Kampioen. De leden die er niet waren misten een voortreffelijk betoog over de Beeldhouwkunst in de Vechtstreek vergeleken met die in Amsterdam door drs P. M. Fischer. Vele haarscherpe dia's brachten prachtige gevelbekroningen binnen het zicht; men zou wensen dat men deze steeds zo goed kon zien als men door Amsterdam wandelt. Dit jaar hebben wij weer beslag kunnen leggen op de heer Fischer voor een nieuwe le- zing na de Jaarvergadering. Na de zomerrust kwam de heer Phaff uit Haarlem ons op 21 augustus een voorproef geven op de jaarexcursie die op 28 augustus plaats vond. Ons lid mevrouw Pijzel had een wandeling uitgezet. Deze was zo aardig dat wij gemeend hebben haar be- schrijving in dit jaarboek op te nemen voor hen die de tocht na willen wandelen. Op 1 oktober hield ons lid Visser een lezing met dia's en video over de schilder Wil- lem van Leusden en zijn geslaagde pogingen om de etstechniek van Hercules Seg- hers terug te vinden. Een veertigtal leden luisterde geboeid in de Koepelzaal van VreedenHoff naar dit spannende verhaal. 26 oktober tenslotte ging een 15-tal leden mee naar het koffie- en theemuseum van Douwe Egberts onder leiding van Mevrouw Dukes. Het bestuur wil, mede namens de leden naar wij mogen aannemen, de excursiecom- missie, bestaande uit Mevrouw Dukes en Mevrouw Munnig Schmidt met grote steun van de heer Lisman, zeer danken voor al het werk voor deze evenementen ver- richt en prijzen voor de creativiteit die zij steeds ten toonspreiden.
			18

-ocr page 19-

		Jaarexcursie naar Haarlem
			Voor hen die op 28 augustus 1981 niet mee konden doen, volgen hier de wandelroute-aanwijzingen: Vertrek uit station (op zich schitterend art-nouveau bouwwerk uit 1908 van archi- tect D. A. N. Margadant en binnenhuis-architect Jac. van den Bosch) links af, dan rechts de Jansweg inslaan, lopende naar het centrum van de stad. Aan uw linker- hand passeert u het deftige Hofje van Staats uit 1730. Dit noordelijk stadsgedeelte van Haarlem behoorde tot de grote stadsuitleg uit 1671- 1686 - plannen van architect/schilder Salomon de Bray - maar werd toen niet volge- bouwd, omdat de bloei van de stad over zijn hoogtepunt was. In de 18e en 19e eeuw werd het pas ingevuld. U kruist de Parklaan en vervolgens de Nieuwe Gracht, scheiding tussen de 'Nieuwe uitleg' en de oude kern van Haarlem. Op de brug naar rechts kijkend mooi gezicht op deze statige gracht, met een aantal fraaie huizen uit de eerste helft van de 18e eeuw (bijv. nr 80 en 74 rechts te zien van de brug iets verscholen achter de bomen). Verder de Jansstraat volgend stopt u links bij de R.K. St. Jozefskerk, een neo- klassicistische Waterstaatskerk van Ir H. H. Dansdorp uit 1843, waarnaast rechts een Maria Kapel. Schuin er tegenover staat de Janskerk, oorspronkelijk de kerk van de Johanniters uit de 14e/15e eeuw, met een houten met lood beklede daktoren uit 1595, nu Gemeentearchief. Direct na de St. Jozefskerk gaan wij links het Donkere Begijnhof in. Dan de eerste straat rechts (het Begijnhof) en rechtuit tot de Waalse- kerk. Oorspronkelijk de Begijnhofskerk met slanke toren, sterk verbouwd eenbeukig schip met verdieping voor de Begijnen, midden 15e eeuw, koor ca 1500. Vóór de toren langs lopen, linksaf even het Begijnhof over, daarna rechts de Lange Begijnestraat in en dan de eerste straat links, de Korte Begijnestraat, volgen naar de Bakenessergracht. U loopt in een zeer oud buurtje van Haarlem. Hier werd (wordt?) ook het oudste beroep van de wereld uitgeoefend. De Bakenessergracht, zeer pittoresk grachtje, moeten wij via de brug oversteken. Het is zeer de moeite waard om even rechts door te lopen naar het Hofje van Bakenes zijingang in op nr 66. Klein hofje met nauwe toegang, slechts in kleine groepjes te betreden. Zeer oud hofje (gesticht in 1395) nu voornamelijk 17e eeuws, in 1756 enigszins gewijzigd. Let op de gevelsteen boven de ingang (het was bestemd voor 20 vrouwen van 60 jaar en ouder) en de uitgebouwde regentenkamer binnen. Over de brug over de Bakenessergracht rechts, dan eerste straat links in, de Vrouwestraat. Het poortje voorbij nr 8 geeft toegang tot de Bake- nesserkerk, uit eind 15e eeuw met rijke zandstenen torenbekroning uit ca 1530, die mogelijk ooit bestemd is geweest voor de St Bavo, maar daar te zwaar was (vergelijk met de kruistoren op de St Bavo, deze is nu van hout met lood bekleding). Aan het eind van de Vrouwestraat even rechts, dan links en dan de Valkenstraat naar de Koudenhorn. Rechtsaf naar de imposante ingang van het Teylershofje, gebouwd in 1785-87 naar plannen van Leendert Viervant. Classicistische zuilen-portiek in Dori- 19

-ocr page 20-

		sche stijl. Het hofje is gesticht door de rijke zijdefabrikant en groot verzamelaar Pieter Teyler (van hem is ook het Teyler-museum en Teyler's genootschap). Hoe an- ders, statiger en deftiger dan het intieme Bakenesser hofje! Het wordt nog steeds be- woond door vrouwen, ouder dan 70 jaar. Volgens het reglement uit de begintijd is het verboden voor honden en katten. Het bleken van de was mag alleen gebeuren op het speciale bleekveldje links achter het hofje! Op de sterfdag van Teyler komen de regenten nog op bezoek met krentenbrood. Kijkt u direct linksom in de hoek vooral even in de Regentenkamer, nog geheel gemeubileerd als in de late 18e eeuw. Vanaf hier - na een blik op de prachtige Bakenessertoren - vervolgt u de route weer, rechts met een bocht langs het Donkere Spaarne, een dubbele klapbrug voorbij 'Gravenstenen-brug'. Aan de overzijde twee hoge trapgevels, in Hollandse renaissance stijl met karakte- ristieke combinatie van rode baksteen en witte zandsteen en tudor-bogen boven de vensters, uit de Ie helft van de 17e eeuw en in het bezit van Hendrick de Keyser. Dergelijke gevels zijn zeer typerend voor Haarlem. Spaarne nr 16 is de ingang van het Teyler's museum, een gebouw uit de vroege 19e eeuw naar ontwerp van een Weense architect. Alvorens het museum te bezoeken nog een blik naar de overzijde van het Spaarne; Het Hodshon huis, door stadsbouwmeester van Amsterdam Abra- ham van der Hart gebouwd in 1794 voor de schatrijke Juffrouw Cornelia Hodshon, die er met 10 man aan personeel woonde. Inwendig bevat het nog prachtige met stucwerk versierde kamers (Lodewijk XVI stijl), uitwendig vallen vooral de mooie proporties op. Na het museumbezoek de weg langs het Spaarne tot de hoek vervolgen. Hier staat u naast de Waag, een geheel met hardsteen bekleed bouwwerk uit 1597. Waarschijn- lijk van de toenmalige stadsbouwmeester Lieven de Key. Strak en eenvoudig van decoratie, zeer vooruitstrevend voor zijn tijd. Zeker als u straks de Vleeshal van dezelfde architect ziet! Tegenover de Waag de 19e eeuwse Ko- renbeurs. Rechtsaf de Domstraat in richting St Bavo. U passeert rechts nog enkele interessante trapgevels, een gevelsteen (nr 16) en het woonhuis van Pieter Teyler van Leendert Viervant, eind 18e eeuw. Aan het eind van de Domstraat rechts, het Klok- huisplein over. Vanaf het Klokhuisplein lopen we over de Riviervismarkt noordelijk van de St Bavo naar de Grote Markt. Dit Marktplein is één van de mooiste besloten pleinen van Nederland, gedomineerd door de St Bavo. Aan de voet daarvan de Vismarkt, 18e eeuw. Oorspronkelijk niet overwelfd natuur- lijk ivm de lucht van vis. Tegenover de Vismarkt en het westportaal van de St Bavo rechts deVleeshal, 1602 van Lieven de Key. Prachtig voorbeeld van Hollandse Re- naissance met baksteen/natuursteen combinatie en renaissance ornamenten als pi- nakels (obeliskjes), rustica (zware steenblokken), consoles, rolwerk omlijstingen en dierkoppen (hier natuurlijk ossen en schapen). Binnenin waren oorspronkelijk 40 stallen. Het gebouw was meteen een toeristische trekpleister. In 1605 moest binnen wandelen officieel worden verboden. Zowel de Vis- als Vleeshal zijn nu dependances van het Frans Hals-Museum voor exposities. Aan de andere kant van het plein tegenover deze hallen de Hoofdwacht. Eén van de oudste gebouwen van Haarlem. In de zijgevel zijn nog grote kloostermoppen te 20

-ocr page 21-

		zien. De voorgevel is uit ca 1650. De gevelsteen meldt dat het tijdelijk stadhuis is ge- weest en sinds 1755 Hoofdwacht van de Schutterij van Haarlem. Aan de westzijde van de Grote Markt ligt het stadhuis. Daarna de bezichtiging van de St Bavo. Komende uit de St Bavo lopen we de Warmoesstraat in. Aan de kant van de Vlees- hal - bij de kruising - even rechts, meteen weer links de Frankestraat in. Naar ons lunchadres 'De Lantaern' op nr 33. Links de Frankestraat uitlopen tot de Gedempte Oude Gracht. Deze gracht begrens- de met de Bakenesser Gracht en het Spaarne oorspronkelijk de oudste kern van Haarlem. Vermoedelijk was er reeds in de 15e eeuw uitbreiding ten zuiden van deze gracht. Veel huizen, die u hier straks tegen zult komen, stammen uit de 17e eeuw. De Oude Gracht overstekend lopen we door het Klein Heiligland. Aan uw rechterhand, nr 64, is het binnenhof van het Vrouwen- en Antoniegasthuis,hei bezichtigen waard. Iets terug aan de overzijde (nr 67) lopen we de steeg onder de straatoverbouwing in (Nieuw Heiligland) en vervolgens de weg naar het Groot Heiligland - rechtsaf aan het einde - met het Frans Hals-museum. Voormalig Oudemannenhuis, later Wees- huis, sterk verbouwd begin deze eeuw, de hoofdgevel tegenover de binnenplaats is nog oud en toegeschreven aan Lieven de Key. Tegenover het Museum een reeks Proveniershuisjes met trapgeveltjes van het St Eli- sabeths Gasthuis (Provenier = iemand die 'proven' of 'preuven' ontvangt, dwz mi- nimale levensbehoeften: brood, drank, hout, kleding). Let op de gevelsteen aan het begin van de rij huisjes. Het bezoek aan het Frans Hals- museum is zonder rondleiding: raadpleeg de brochure voor bijzonderheden over de collectie en vergeet niet het 18e eeuwse poppenhuis te zien. Na het museumbezoek wandelen wij rechts naar de Gasthuisvest, rechts aanhouden, de tweede straat wéér rechts: de Grote Houtstraat in. Voor de bus naar het station: links brug over bij Grote Houtstraat. Even doorlopen naar halte voor nrs 1-2-3-5-6-8. Het tweede straatje - niet inlopen - links is de Kerkstraat, straatje aangelegd in de 17e eeuw behorend bij de Nieuwe Kerk aan het einde. Let op de afwisseling van de hoogte van de huisjes. Weg vervolgen, naar ca 100 meter verderop links (nr 144) het Proveniershuis. De trapgevel rechts van de inrijpoort uit 1591, naar ontwerp van Willem Dirksz den Abt, stadsmetselaar vóór Lieven de Key. Later werd dit gebouw de Nieuwe of St Joris Doelen. Loop het grote hofje binnen, waar u weit proveniers- woningen uit ca 1700 in verschillende groottes ziet. U kunt aan de overzijde het hof- je weer verlaten door de achteringangdeur nr 144N en komt dan uit op het Nieuwe Kerksplein. De Nieuwe Kerk heeft een toren van Lieven de Key uit 1613. De kerk zelf werd in 1645-49 vervangen door de huidige van Jacob van Campen (architect van Paleis op de Dam!), zeer interessant bouwwerk, plattegrond een Grieks Kruis, houten tonge- welven, fraaie preekstoel uit de 17e eeuw, heel mooie ruimtewerking. De combinatie toren/kerk is onzes inziens echter weinig harmonieus. Staande met de rug naar het Proveniershofje vervolgen wij de route rechts via de Lange Annastraat. Doelstraat oversteken; aan de linkerhand passeert u het Guurtje de Waalhofje (nr 40A), 1616, 21

-ocr page 22-

			geheel vernieuwd in 1783, heel bescheiden klein hofje met eenvoudige waterput. Lange Annastraat vervolgend kruisen we de Breestraat, lopen nu in de Tucht- huisstraat en passeren wederom links het Brouwershofje uit 1586. Oorspronkelijk bestemd voor arme brouwersmeiden, die niet meer konden werken. Beperkt toegan- kelijk, wel de moeite waard. Na dit hofje de tweede straat links, de Barrevoetestraat. Op de Botermarkt zagen we nog een mooie trapgevel op nr 25. Barrevoetestraat nr 7, aan de rechterhand, het schilderachtige Hofje van Loo uit 1489, dat bij een verbreding van de straat in 1885 de voorste huisjes verloor. De ka- rakteristieke beslotenheid verdween daardoor. Eind van de straat rechtsaf, gedempte Volders Gracht, en dan weer rechts het Doe- lenplein op. Na de Stadsbibliotheek aan de rechterhand de Oude of St Adriaansdoe- len, poortje met geweren, topgevel uit 1612, mooie binnenplaats. Staande met de rug naar de Bibliotheek links de Gasthuisstraat volgen, eerste straat rechts (Zuiderstraat) tot de Gedempte Oude Gracht. Deze oversteken en links oplo- pen. U ziet hier verschillende oude trapgevels. Eerste straat rechts (Jacobijnestraat) volgen tot aan pleintje Prinsenhof, voormalige Kloostertuin (we staan achter het stadhuis!) van 1721-1865 Hortus Medicus. Prieel uit 1648. Links plein omlopen, voor langs het gebouw genaamd Prinsenhof en aan het eind van de gevel bij het gymnasium rechts, door het straatje Het Pand, dat na een rechte hoek in de Zijlstraat uitmondt. Links deze straat in (diverse mooie oude gevels boven de winkel-etalages) tot de Nieuwe Groenmarkt, deze rechts in. Aan het eind even rechts, weer links: de Kruisstraat in. Op de hoek links (Kruisstraat nr 44) het Hofje van Oorschot, statig hofje uit 1769 met fraai smeedijzeren hek uit de bouwtijd. Vanaf hier voert de Kruisstraat naar het Stationsplein terug. U passeert wel Nieuwe Gracht en Parklaan, zoals vanochtend vroeg. juU 1981                                                                             H. H. Pijzel-Dommisse
		22

-ocr page 23-

			De Grote- of Laurentiuskerk te Weesp II
			Gebouwd van 1429 - 1462; Gerestaureerd in de jaren 1969 tot 1978
		Na het artikel over de bouwfondsen van de kerk in het jaarboek 1979, nu iets over het gebruik van de kerk in de loop der tijden. Vrijwel geheel rondom de kerk lag het kerkhof, hoewel in de kerk zelf ook werd be- graven, zoals toen algemeen gebruikelijk was. Door Koning Willem I werd in 1830 een wet uitgevaardigd, waarbij het na dat jaar verboden was om in de kerken te be- graven. Naar aanleiding van dit verbod is door de gemeente Weesp de begraafplaats 'Lands- kroon' aangelegd op het oude buiten van die naam. Waarom er in de steden en stadjes in vroegere tijd om- en in de kerk werd begraven is wel te begrijpen. Deze moesten zich met grachten, verdedigingsmuren en torens versterken om weerstand te kunnen bieden tegen invallen, plunderingen en brand- schatting door de vijand. In zo'n belegerde stad (wat lang kon duren) moest zeker een plaats zijn waar men de doden kon begraven. Waar was dan in de meeste gevallen een betere ruimte, blijvend te bereiken dan om- en in de kerk? Zo fungeerde het kerkgebouw niet alleen als Godshuis, maar mede als begraaf- plaats. De naam 'Kerkhof' (lang in gebruik geweest) doelde op de hof, vaak om- muurd, om de kerk. Van dit begraven in de kerk te Weesp, resten ons nog altijd de grote- en minder gro- te grafstenen met hun inscripties en beeldhouwwerk. Behalve Godshuis en begraafplaats werd de kerk nog voor andere doeleinden ge- bruikt, welke ons in deze tijd vreemd aandoen. Doordat er in de kerk werd begraven was deze veel meer dan nu openbaar, eigenlijk openbare grond. De jeugd voelde zich er al bijzonder thuis met hun spel, maar de straathonden had- den er een werkelijk tehuis. Met de jeugd en vooral met de honden werd het te erg. Daar moest een einde aan komen. Zodoende werden er personen aangesteld belast met het toezicht, vooral tij- dens de godsdienstoefeningen, op loslopende honden. De aangestelde personen droegen in de volksmond de naam van 'hondenslager'. Van een ander gebruik van de kerk lezen wij in de notulen van de kerkeraad van 11 augustus 1640 o.a.: Dat Gecommitteerden uit de krijgsraad verzoeken, dat men aanstaande zondag ten gerieve van de schutterij die dan zal optrekken (monstering en vergadering) de namiddagse predikatie wilde voor deze tijd opschorten, omdat na het op- trekken de verpachting van de schutterij geschiedt, waartoe anders de tijd te kort valt. De kerkeraad oordeelt, dat zulk een verzoek niet behoort te worden ingewilligd om- dat het strijdt tegen de heiliging van de dag des Heren, gelijk het ook verleden jaar is geweigerd. 23

-ocr page 24-

			Interieur van de kerk naar het westen gezien. Omdat de krijgsraad haar voorbereiding heeft gemaakt en de tijd kort is, wilde de kerkeraad, zeer ongaarne, het verzoek voor deze keer inwilligen doch op deze condi- tiën: 1 'Dat in de toekomst het optrekken en het verpachten niet meer zou geschieden op de dag des Heren, maar op een andere dag, die de heren daartoe mochten aan- wijzen.
		24

-ocr page 25-

		2 Dat men ook niet meer de kerk, zijnde Godshuis en een bede-huis zal gebruiken tot het vergaderen van de schutters, omdat daar volgens ons wel een andere ge- schikte plaats voor gevonden kan worden.' 10 juli 1641 'De Vroedschap heeft besloten ais volgt: 1   Dat voortaan de schutterij niet meer zal optrekken op de dag des Heren, maar op de dag van St. Lourens (de gedenkdag van St. Lourentius valt op 10 augustus) en indien die dag mocht vallen op de dag des Heren, zal dan het optrekken worden gesteld op de maandag daaraanvolgend. 2  Dat de monstering en vergadering der schutters ook niet meer zal geschieden in de kerk, maar op het Stadhuis of in het Weeshuis.' Waarover de kerkeraad verheugd is! De vreugde van de kerkeraad heeft helaas maar kort geduurd. De notulen van 27 augustus 1642 (ruim één jaar later) laten zien, dat de Vroedschap gewoon als van- ouds heeft besloten de schutterij weer op zondag te laten optrekken. 10 seplember 1642 'Is rapport gedaan door de gedeputeerde (lid van de kerkeraad) bij Heren Burge- meesters over het optrekken van de schutterij op de zondag; refererende met droef- heid, met weinig bescheid en reden door hun bejegend te zijn; verstaande dat er voor deze tijd in deze zaak weinig met vrucht zal kunnen gedaan worden.' Hieruit blijkt wel dat de heren schutters niet erg kerks waren. In het koor van de kerk staat nog steeds een spreekgestoelte, dat ook een rol in het bijzondere gebruik van de kerk heeft gespeeld. Het gestoelte diende voor de leraren bij de jaarlijkse promoties van de Latijnse School. Deze was gevestigd in een van de twee kloosters te Weesp nl. in 'Het Jonge Convent'. Het tweede was 'Het Klooster' ook wel genaamd 'Het oude hof'. Toen na de alteratie (1577-1578) de beide kloosters werden opgeheven, is deze school in een deel van het gebouw van 'Het Jonge Convent' gekomen. Dat de promoties in het koor van de kerk plaatsvonden, kwam omdat er in de school zelf geen of niet voldoende ruimte voor zo'n plechtige bijeenkomst was. Na de restauratie kreeg het koor de bestemming om daar de trouwplechtigheden te houden. Het gestoelte dient nu als preekstoel. De 19e mei 1800 werd met de burgerlijke gemeente een contract aangegaan. Tegen een bepaalde vergoeding werden stadszeilen en brandslangen in de kerk (koor) te drogen gehangen. Daarbij kwam ook nog de bepaling, dat de 'schutterij' haar excercitiën in het koor mocht houden. De brandzeilen dienden om het gevaar van overslaan van de brand op de naastgele- gen huizen tegen te gaan, door deze met natte zeilen af te dekken. In het koor werden deze zeilen en brandslangen na gebruik, hoog opgehesen, zodat ze in volle lengte en breedte uit konden hangen en drogen. Voor de 'excercitiën' werd door de stad Weesp de vloer van het koor, bestaande uit grafzerken, met een opneembare houten vloer bedekt. In hetzelfde contract van 19 mei 1800 (het zesde 25

-ocr page 26-

		jaar der Bataafse Vrijheid) staat dat de stad jaarlijks aan kerkmeesteren zal betalen een somma van één honderd vijf en twintig gulden voor het gebruik van het koor ten dienste der excercitiën der gewapende Burgermacht enz. enz. 'De planken vloer in hetzelve koor der kerk liggende, een eigendom der stad zijnde, zal bij het begraven der lijken voor rekening en ten kosten der stad, opgenomen en hersteld worden'. 1 september 1854 nam de kerkeraad inzake het gebruik van het koor voor excercities der schutterij een besluit. In de notulen staat kort en bondig: 'is besloten om voortaan het koor der kerk niet meer te verhuren als excerci- tieplaats voor de schutterij'. Het gebruik van het schip of ruim van de kerk is altijd ten dienste van de kerkganger geweest. Op afbeeldingen van kerkinterieurs zien we, dat de meeste aanwezigen in de kerk, tijdens een godsdienstoefening deze staande bijwonen. Omdat er niet alleen om de kerk (kerkhoO maar ook in de kerk werd begraven, kon zeker in het schip van de kerk en in de zijbeuken geen 'vaste getimmerte' staan, om een oude uitdrukking te gebruiken. Twee interieur-tekeningen, welke in de consisto- riekamer van de kerk hangen, vertonen banken die om de pilaren van de kerk zijn gebouwd, zogenaamde 'ronde banken'. Deze banken konden daar vast geplaatst worden, omdat door de brede voet van het basement van de pilaren daar vlak bij geen ruimte en diepte genoeg was voor een graf. In die tijd kwamen ook de verzoeken van kerkleden om een gestoelte in de kerk te mogen plaatsen. Voor deze gestoelten of banken, geheel voor eigen rekening van de aanvrager, moest voor de oppervlakte welke zij innamen huur worden be- taald. Zoals te begrijpen is waren deze gestoelten of banken verplaatsbaar, indien dat nodig was bij een begrafenis in de kerk. De toegangsdeurtjes van deze banken waren met slot en sleutel uitgerust. De eige- naar van zo'n bank hep, komende met famihe in de kerk, voorop met de sleutel in de hand om het deurtje te openen. Men zat dan prinsheerlijk, terwijl er ook nog kerkgangers waren, die de gehele dienst stonden. In het plaatsenboek, tevens Inkomsten der Kerkelanden, lopende van het jaar 1704 tot 1819 komen verschillende namen van banken voor zoals: Burgemeestersbank, Oud Burgemeestersbank, Scheepenenbank, Oud Scheepenenbank, Krijgsraad of Capitainsbank, enz. Opvallend is, dat er toen ook gestoelten in de kerk waren, welke bij een buitenplaats of hofstede behoorden. Zo bijvoorbeeld: Anno 1722, Een gestoelten op naam van de Hofstede 'Gaesperdam', huur ƒ 10,— 's jaars. Het slot van de verhuurbrief luidt: 'So dat d'Eijgendom voor altoos is en zal blijven aan de Eijgenaar van de Hofstede Gaesperdam'. In hetzelfde jaar 1722 nog een verhuring nl. voor 'Gijn Vreugd': 'zijnde een gestoel- te door de heer Scheepen Jan van Ghesel in de kerk met goetvinden van Kerk- meesters gesteld achter de gestoelten van Regerende ouderlingen en dier volgens ap- probatie van de d'Heren Burgemeesteren (de vinger in de pap) in dato 24 october No. 1722 aan den selve Heer van Ghesel van nu af aan vergunt voor altoos aan d'ge- melde Hofstede genaamt 'Gijn Vreugd', mits dat er jaarlijks wordt betaald aan de 26

-ocr page 27-

		kerk, de somma van zes guldens'. (Hiervan hebben Kerkmeesteren aan d'Heer van Ghesel een acte verleend). In 1729 wordt de plaats 'Landskroon' genoemd; huur: tien guldens. Anno 1729: Jan Walraven, Resident van Sijn Koninklijke Majesteit van Grood Bhttanjen wegens het Keurvorstendom van Hannover, Resideerende 't Amsterdam. Kerkmeesteren hebben aan Sijn Ed in de kerk vergunt een Plaats om een gestoelte in de kerk te moogen plaatsen van 6 personen a f 10,— 's jaars. Dit bovenstaande gestoelte door den burger Jan Noordink in publieque Vey- ling gekogt zijnde, heeft het zelve aan de kerk present gedaan en is door kerk- meesteren met dankzegging geaccepteerd'. 1 augustus 1819 wordt de plaats 'Middenrak' genoemd. Huur ƒ 10,—. Behalve de reeds hiervoor besproken gestoelten waren er verder losse stoelen, de zo- genaamde ,vrouwenstoelen', welke in het ruim of schip van de kerk een plaats had- den en inklapbaar waren om makkelijk te kunnen worden weggezet, indien nodig voor een begrafenis. Wat een moeilijkheden kwamen er in de kerk door deze ,vrouwenstoelen'. De afme- tingen van de stoelen — het waren allemaal particuliere stoelen — werden steeds breder van zitting en hoger van rugleuning. (Een status-symbool?). Over dit euvel gaat de volgende bepaling van Heeren Kerkmeesters dd. 16 januari 1723: 'Laatstelijk ondervonden zijnde, dat enige stoelen in de kerk worden gebracht, die buitengewoon breed zijn, waardoor bij navolging hiervan het zou kunnen gebeuren dat andere stoelen geheel van plaats zouden komen te veranderen; waarvoor willen- de voorzien hebben kerkmeesters bepaald dat voortaan geen stoelen meer in de kerk zullen worden toegelaten die meer dan 19 duim (49 cm.) breed zijn in houtmaat. Waarover gedelibereerd zijnde hebben haar Edelachtbaren de Heren Burgemeeste- ren het vorenstaande geresolveerd en het verzoek van de kerkmeesters volkomen toegestaan dd. 16 januari 1723'. Anno 1736 moest er via de Edelachtbaren Heren weer een ordonnatie komen welke de hoogte van de stoelen wettelijk bepaalde. Deze nieuwe ordonnantie begint zo:
			'Na de maal de vrouwenstoelen in deze kerk thans zeer ongelijk zijn en een ie- der zodanige stoelen op zijn plaats laat zetten als hij komt goed te vinden, hetgeen veel wanorde meebrengt; omdat alles in het vervolg te voorkomen, zo verzoeken de kerkmeesters dat u Edelachtbaren een vaste maat der stoelen gelieven te beramen en omdat de kerkmeesters bevonden hebben dat de maat van de zitting der stoelen 20 duim (51,5 cm.) en der gehele stoelen (met de rugleuning) 33 duim (85 cm.) zeer gemakkelijk en meer dan hoog genoeg zijn, zo verzoeken de kerkmeesters dat u Edelachtbaren gelieven te ordonneren dat geen stoelen met de zitting breeder dan 20 duim, en in het geheel hoger dan 33 duim in de toekomst in de kerk geplaatst mogen worden'. 27

-ocr page 28-

		Alle soorten gestoelten en vrouwenstoelen hebben dienst gedaan tot de vernieuwing van het meubilair in de jaren 1855 tot 1865. Omstreeks 1855 zijn bijna al de vaste banken ontstaan met de daarbij behorende ho- ge bouwsels nabij het orgel en het koorhek, waarin kast- en bergruimte was. Alle zitplaatsen waren nu zo gesteld, dat iedere kerkganger zicht op de preekstoel had. De genoemde hoge bouwsels hadden aan de zijde van de zuiderzijbeuk hoge schotten, welke daarmee de trapsgewijs oplopende banken in deze beuk afsloten. Hetzelfde gebeurde in de noorder zijbeuk, waar de afsluitende schotten overgingen in vier stel banken met luifels tegen de buitenmuur van de zijbeuk. De gehele opzet van deze nieuwe inrichting was om het de kerkgangers, met de wei- nige kachelverwarming en warme stoven, wat behaaglijker te maken. In de gehele kooropening hing nog een enorm groot gordijn, dat achter het koorhek doorliep. Hiermede trachtte men de koude uit het koor (vaak noordoosten wind) enigszins te keren. In het ruim van de kerk zijn toen zitbankjes met rugleuningen (de zitting van zwart trijp) geplaatst. Heel veel jaren was het ruim van de kerk met deze bankjes de enige plaats waar vrouwen zaten. Als man dacht je er niet aan daar te gaan zitten. Na de restauratie in de jaren 1969-1978 is de meubilering van de kerkruimte heel wat eenvoudiger geworden. Het merendeel van de zitplaatsen bestaat nu uit knopstoelen met biezen zitting. Te- genover de preekstoel staan tegen de buitenmuur van de noorder-zijbeuk twee stel banken met hoog achterschot. Deze monumentale eikenhouten banken vertegenwoordigen de 'Hollandse Renais- sance' (1550-1600). In het koor bevinden zich, behalve het reeds besproken 'spreekgestoelte', nog oude voorheen particuliere banken. De foto's bij dit artikel en dat in het jaarboek van 1979 over de kerk in Weesp zijn door de heer P. S. Stobbe gemaakt. G. Lindeboom Weesp, juli 1980 Rectificatie: Op bladzijde 31 van het jaarboekje 1979 staat over de modernisering van de Con- sistoriekamer, dat dit is gebeurd in de Lodewijk XVIstijl, maar dit moet zijn Lode- wijk XV.
			28

-ocr page 29-

		Het Buitenplaatsje Kattenburg of Ruymzicht onder Maarssen
			In het grote gezin van de predikant Ds Adriaan Fran?ois Mattheus en Elisabeth Hol- tius uit Wadway en Wognum waren kinderen, die het bepaald in hun geboortestreek niet hebben 'gevonden'. Mogelijk was dit een gevolg van de invloed van een oom van vaderszijde, die, al was hij nog slechts 28 jaren oud, overleden was als onder-coopman en opperhoofd des Comptoirs Porto Novo van de Oost-Indische Compagnie. 1) Twee van hen zijn bij hun beroepskeuze eenzelfde weg ingeslagen. Dat was in de eerste plaats Mr Nicolaas Mattheus, die te Leiden was gepromoveerd in de Rechten als 'WadWeida Westfrisius' de 2e juli 1779 op een proefschrift 'De conditione im- possibili'. Hij was getrouwd met Hillegonda Smit, maar zij scheidden later. Na te Amsterdam te hebben gewoond, vertrok hij alleen einde 1789 als onderkoopman met het O.I. Compagnieschip 'Berkhout' voor de Kamer Hoorn naar Batavia. Daar overleed hij in 1791 als notaris. 2)  De tweede zoon was Jean Franpois Mattheus, die op zijn beurt met het schip 'Rotterdam's Weivaaren' naar zee vertrok. Van dit vaartuig of zijn equipage is nim- mer enige tijding ingekomen. Het is met man en muis vergaan. 3)  Het vierde kind van de predikant uit Wadway en Wognum was een min of meer vreemde figuur of liever gezegd een losbol. Zulks ondanks zijn maatschappelijke positie van aanzien. Dat was Gualtherus Mattheus, de baljuw en schout van de Ste- de Schagen en van de Schager Cogge, bovendien baljuw en schout van Burghorn en tevens notaris in zijn woonplaats Schagen. Die belangrijke functies stonden blijk- baar niet in de weg, dat hij voor het Hof van Holland werd betrokken in een civiele procedure tegen de curator ad lites van de minderjarige Catharina van den Wal. Zo- als aan het Hof werd voorgedragen was deze in kennis geraakt met Gualtherus Mat- theus "na seductieve persuasien met denselven vleeselijk heeft ge-conserveert terwijl zij daarna beswangert van een dochter verlost is op 11 juli 1789, die den 19en daarna te Schagen gedoopt is". 4) In het jaar tevoren was dezelfde heer zich ook al in amoureuze perikelen te buiten gegaan. Ditmaal door verregaande avances bij een inwoonster van Alkmaar, waar- van hij wist dat de echtgenoot zich tijdelijk te Amsterdam bevond. In dit geval heeft de vrouwenjager zich echter tot zijn geluk kunnen sauveren door middel van het ex- ceptio plurium concubentium ten aanzien van het medeplichtige vrouwspersoon. 5)  De familie Mattheus nu had een buitentje aan de westelijke oever van de Vecht onder Maarssen gelegen. Gualtherus en zijn moeder waren allengs de enige overle- venden uit het besproken gezin. Hij nam zijn moeder bij zich in huis, waarna hij tenslotte toch nog wettig is getrouwd. Aanvankelijk had hij nog op 2 maart 1792, ten gunste van zijn moeder een testament gemaakt. 6)  Maar Gualtherus ging op 2 april 1795 huwelijksvoorwaarden aan voor Mr Hen- drik Rijser te Alkmaar met de toen 36 jaren tellende Gerarda Anna van der Horst, dochter van Ds Jacobus Albertszoon, destijds predikant te Kolhorn, 7) en Catharina Kaat. Uit het huwelijk is een dochtertje Elisabeth geboren, dat nog geen jaar oud is geworden. Toen de baljuw Mattheus op 23 november 1804 was overleden ging zijn weduwe te Alkmaar wonen. Vijfjaar later heeft zij zich van het 29

-ocr page 30-

		buitenplaatsje aan de Vecht ontdaan. Vervolgens is zij de 30e september 1818 ook weer te Alkmaar hertrouwd. Met de 50-jarige winkelier in verfwaren Philip Craus, een man, die 'volgens gerugte' in 'onegt' geboren heette te zijn en wiens geboorte- plaats en ook wiens ouders onbekend waren. 8)  Zoals gezegd was er in de boedel Mattheus eer buitenplaatsje aan de Vecht aan- wezig. In de bestaande literatuur zoekt men de naam daarvan, te weten 'Katten- burg' en later 'Ruymzicht' tevergeefs. Nóch onze stafkaart, nóch de chromo- topografische kaart van het Koninkrijk der Nederlanden kunnen behulpzaam zijn om met zekerheid de juiste plek aan te wijzen. 9) Desondanks is bekend waar moet worden gezocht. Dat vloeit voort uit de speciale procuratie ad negotia, die de toenmalige weduwe Mattheus op 31 oogstmaand 1808 liet uitbrengen in rem suam voor notaris A. P. de Lange te Alkmaar op de heer Jo- seph Janse te Nieuw Maarsseveen. Deze moest voor haar compareren 'voor den ge- rechte van Maarssen om naar stijle locaal aan en ten behoeve van den Wel Edel Ge- boren Heer Gerardus Johannes de Joncheere te Utrecht te transporteren een Buy- tenplaatsje van ouds genaamd Kattenburg, doch thans Ruymzicht bestaande in een Huyzinge, Schuyten-Huys en Tuyn genommerd volgens de nommeringe met No. 4 gelegen onder de gerechten van Maarssen, strekkende voor uyt de Vecht, tot aan de Daalsche dijk toe, daar aan de eene zijde de heer koper, en aan de andere zijde de heer Mozes Ximenis naast gelegen zijn of zodanig hetzelven anders mogt gelegen wezen, alles in conformiteit van het onderhandsche contract van koop en verkoop van 21 van Grasmaand 1809 getekend, waar aan ten deze werd gerefereerd. Wijders te bekennen van de bedongen kooppenningen ter somma van ƒ 775,— al voldaan te zijn en wel betaald en mitsdien daarvoor finaal en absoluut te kwiteren, vrijwarin- gen te beloven, als recht en in den lande van het Departement Utrecht gebruikelijk is domicilium citandi et excitandi te kiezen en alles te doen', enz. De koper was de ei- genaar van het buurhuis, dat de naam 'Op Buuren' droeg. 10) Hij, G. J. de Joncheere geboren te Jaffapatnam als zoon van de fiscaal-generaal te Colombo op Ceylon Albert Burghard de Joncheere en Barbara Wilhelmina Pol- ken, was kapitein in Staten dienst in het Regiment van Munster en is overleden in 't huis 'Op Buuren' te Maarssen op 20 maart 1830. Hij trouwde 1° in de Janskerk te Utrecht op 30 mei 1798 Jacoba Catharina Vos, geboren aldaar 30 april 1766 en over- leden te Utrecht 24 februari 1801, dochter van Mr Cornelis Anthony Vos en Johan- na van Buijtenhem en trouwde 2° te Maarssen op 16 november 1802 met Jkvr Christina Charlotte Strick van Linschoten, geboren in Utrecht, gedoopt in de Dom- kerk op 10 mei 1775, overleden te Maarssen in het huis 'Op Buuren' op 24 januari 1846, dochter van Jhr Mr Balthasar Strick van Linschoten en Charlotte Martha van Utenhove. Ook de buurman aan de andere zijde kan terecht worden gebracht. Hij zou volgens de hier weergegeven acte 'Mozes Ximenis' hebben geheten. Het is wel zeker dat deze een vertegenwoordiger was van het adellijke Portugees-Israëlische geslacht Ximenes. Dan komt hier alleen in aanmerking Mozes Levy Ximenes Perei- ra, geboren 1750 en overleden te Altona bij Hamburg maart 1832, de zoon van Sa- muel Levy Ximenes, geboren uit diens huwelijk van 9 maart 1741 met Rachel, doch- ter van Samuel de Pinto. Zij was geboren in 1722 en overleed te Maarssen op 18 april 1792, welke laatste omstandigheid het boven aangehaalde vermoeden over het familiebezit aldaar alleen maar kan versterken. 11) 'Op Buuren' maakt nu deel uit van de ACF. Mogen de hier naar voren gebrachte gegevens over het drietal buitentjes, die deels van bescheiden omvang warenl2) er- 30

-ocr page 31-

			toe leiden, dat er in de toekomst nog eens wat meer aandacht zal worden besteed aan de voormalige kleine goederen, die langs de Vechtoevers stonden. Alkmaar, januari 1980                                                                              Mr J. Belonje
		1) Zijn grafsteen ligt in Voor-lndië Ie Sandras Chingleput op het Oud-Hollandse kerkhof; zie 'De Wapenhcraut' I, 1897, bladzijde 201. 2) Twee acten dd. 22 oktober 1783 voor notaris Pieter de Leeuw te Den Helder, notarieel ar- chief 's-Rijks archief in Noord-Holland deel 1789. 3)  'De Nederlandsche Leeuw' XXII, 1904, kolom 271 evv. 4) Request om mandement in rau actie waarop fiat ut petitur 8 februari 1790, archief Hof van Holland inventaris deel 3213 Alg. Rijksarchief 's-Gravenhage. Blijkbaar heeft de Vrijheer van Schagen ca. Théodore Graaf d'Oultremont-Wardfusée zijn baljuw steeds de hand boven het hoofd gehouden! 5) Getuigenverklaring door vier personen ter requisitie van Jacobus van Leuven voor notaris Mr P. Panneboeter te Alkmaar, inventaris notarieel archief Alkmaar deel 806 acte No 436 dd. 11 februari 1788. 6)  Acte notaris Mr H. Rijser te Alkmaar notarieel archief Alkmaar deel 712. 7)  Hij werd proponent predikant te Kolhorn 1768, vertrok naar Groet en Camp 1789 en van- daar 1791 naar Oost-Graftdijk. Na zijn emeritaat aldaar in 1800 overleed hij te Alkmaar, 76 jaar oud op 8 maart 1820. 8) Zie de trouwacte alsmede de acte van notoriteit verleden voor de Alkmaarse notaris Jacob Nuhout van der Veen van 12 augustus 1818 notarieel archief Alkmaar deel 1201 no 163. De ac- te van de Burg. Stand Alkmaar vermeldt het overlijden van hem, van beroep veearts, zoon van Godliep Craus en 47 jaar oud. 9)  Halverwege tussen Zuilen en Maarssen zie stafkaartblad 31 Utrecht, schaal 1 : 50.000 oudste editie 1855, waaraan de militaire verkenning van 1845-1850 ten grondslag ligt als op het andere vermelde kaartblad 426 'Maarssen' schaal 1 : 25.000, verkend 1872, herzien 1900- 1908; editie 1914, het na te noemen buurthuis 'Op Buuren'. 10)  A. J. van der Aa 'Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden' VIII, Gorinchem 1846, bladzijde 585. Zie ook 'Nederland's Patriciaat' XXXIX, 1953 bladzijde 133/4 sub Vla en Nederland's .Adelsboek XLV, 1952, bladzijde 100/1 sub 4. — De acte in notarieel archief Alkmaar deel 1403. 11) Zie Jhr Dr E. Teixeira de Mattos 'Bijdrage tot de geschiedenis betreffende Oud-Spaansch- Portugeesche geslachten in Nederland' in 'De Nederlandsche Leeuw' XXXVl, 1918, kol. 124 en L. Alvares Vega 'Het Beth Haim van Ouderkerk beelden van een Portugees-Joodse Be- graafplaats', Amsterdam 1975, bladzijde 41. 12)  De 'Tegenwoordige staat Utrecht' noemt deze huizen niet, evenmin als Dr R. van Lutter- velt in 'De Buitenplaatsen aan de Vecht', Lochem 1948, waarin alleen de meer omvangrijke goederen aandacht hebben verkregen. 'Op Buuren' komt wel voor in P. J. Lutgers 'Gezigten aan de rivier de Vecht' van 1836.
				31

-ocr page 32-

			Een knipsel uit het Utrechtsch en Provinciaal en Stedelijk dagblad^
				Nigtevecht, 8 Augustus. Alhier werd gisteravond een zeer eigenaardig feest gevierd. Verscheiden heereri, al- hier met hunne familiën dezen zomer verblijfhoudende, besloten namelijk den logement- en stalhouder Buwalda een blijk te geven van hunne ingenomenheid met zijn vlijt en welwillendheid, maar vooral met den door hem opgerichten omnibus- dienst, de geregelde en goedkoope kommunikatie tusschen Abcoude en Nigtevecht. Tegen den avond werd door den omroeper in het dorp aangekondigd, dat ten half negen ure een cornet a piston feestelijk zou worden overgereikt aan Buwalda. Ter loops zij aangemerkt, dat Buwalda zelf kondukteur is van zijn omnibus. Op het gezegde uur was een groote schare aanwezig in den sierlijken koepel van het logement, terwijl groot en klein, zoowel in den tuin als in schuitjes op de Vecht, zich beijverden om te zien, wat in den koepel omging. Met eenige toepasselijke en niet minder hartelijke woorden reikte een der heeren het geschenk over. Blijkbaar bewo- gen beantwoordde Buwalda de hartelijke toespraak, waarna het gezelschap nog ee- nige uurtjes vriendschappelijk bij elkander bleef. Voor u geknipt door A. J. A. M. Lisman *nr. 219 van Zaterdag 10 Augustus 1872, biz. 2, kolom 3.
		32

-ocr page 33-

De schrijfkunst van drie generaties Grevenstuk

Drie generaties Grevenstuk hebben zich tussen 1858 en 1950 te Amster- dam en te Baambrugge als kalligrafen en ten dele ook als historici van de Vechtstreek met de schrijfkunst bezig gehouden. Het waren Antonie Gre- venstuk en diens drie zoons, allen kal- ligrafen van beroep, terwijl drie klein- kinderen zijdelings door de kalligrafie werden geraakt. Het werk van de Gre- venstukken heeft geen diepe sporen getrokken. Het is echter interessant genoeg om er aandacht aan te beste- den. In 1983 zal een kleine expositie in het prentenkabinet van het Amster- dams Historisch Museum aan hen worden gewijd." In deze beschouwing en op de ten- toonstelling worden leven en werken van de kalligrafen uit de familie Gre- venstuk belicht. De kalligrafie staat daarbij centraal. Jammer genoeg zijn niet al hun schoonschrijfprodukten, zoals prijskaartjes en etiketten, te ach- terhalen. Wèl is het gelukt, op het spoor te komen van het prachtwerk der Grevenstukken en van door erfge- namen zorgvuldig bewaarde oefen- boekjes, welke laatste inzicht geven in hoe zij hebben gewerkt. Omdat de let- terkundige en historische liefhebberij- en van verschillende leden van de fa- milie verband hielden met hun beroep, of hun liefhebberij als kalligraaf, wordt ook daaraan aandacht besteed.

Omdat hierover nauwelijks literatuur bestaat, is deze vraag moeilijk te beantwoorden. Ik zal trachten een in- druk te geven van het beroep in de I9de eeuw en ontwikkelingen daar- na^'. Er moet, om te beginnen, een nauwe relatie hebben bestaan tussen kalligra- fen en zakenleven. Een uit omstreeks 1825 daterende prospectus van de Amsterdamse schoonschrijver L. Lé- vèque vermeldt dat deze verschillende soorten zakelijk schrijfwerk verzorg- de, zoals wisselbrieven, assignaties, connossementen, circulaires, facturen en etiketten. Antonie Grevenstuk ad- verteerde omstreeks 1880 met prijs- couranten, tarieven, hoofden in groot- boeken en etiketten. De band met het zakenleven lijkt zwakker geworden te zijn, een indruk die ook naar voren komt uit 20ste-eeuwse prospectussen van de gebroeders Grevenstuk. Van hen staat overigens vast dat zij gere- geld etalagekaarten maakten voor ge- renommeerde Amsterdamse zaken als De Bonneterie, Hirsch en De Bijen- korf. De verbinding schoonschrijver-zaken- leven moet ook in de 17de en 18de eeuw intensief zijn geweest, getuige voorbeelden voor commerciële stuk- ken in kalligrafische leerboeken en het fraaie schrift van verschillende oude obligaties en dergelijke. Onze bankbil- jetten en effecten herinneren qua vormgeving mijns inziens aan deze vroegere relatie, die thans nog slechts voortleeft in het lesvak kalligraferen voor de aankomende etaleur. Een tweede maatschappelijke functie van de kalligraaf lag in het onderwijs- vlak. Van de Velde, Strick, Coppenol, Heuvelman en Bureau zijn bekende

et kalligrafenambacht

Wat hield en houdt het vak van kalli- graaf in?

33

-ocr page 34-

		schrijf meesters uit de 17de en het be- gin van de 18de eeuw. Verschillende schrijf meesters legden hun inzichten ook in leerboeken vast. In het licht van deze traditie is het niet toevallig dat Antonie Grevenstuk een lesboekje voor de praktijk schreef en dat zijn zoons in onze eeuw nog les gaven in schrijven aan de klerken van Blaauw- hoedenveem-Vriesseveem. Het spreekt vanzelf dat vele schoolmeesters de kal- ligrafie beheersten, en beheersen, want er wordt op pedagogische acade- mies vaak nog met plezier les in gege- ven. Voorts - niet onbelangrijk in de con- text van dit artikel - was er een nauwe band tussen de kalligrafie en het druk- kerswezen. De letterkast was vroeger beperkt. Voor bijzonder drukwerk was de hand van de schoonschrijver onontbeerlijk. Ik wijs op de gedrukte muziek. Deze moest worden gegra- veerd of gelithografeerd; een enkeling nog beheerst het kalligrafische specia- lisme van muziekschrijver en/of mu- ziekgraveur. Daaraan vooraf gingen de muziektitels, die lange tijd in sierlij- ke lijnen en krullen werden uitge- voerd. De kalligraaf verzorgde ook talloze andere drukwerkzaken, zoals bijschriften 'met lopende hand', visite- en adreskaartjes, menukaarten, vignetten als handelsmerken, fa- brieksmerken en ex-librissen, affiches, reclametekeningen, monogrammen, kalenders, diploma's, getuigschriften, versierde letters, effecten, sierranden, ornamenten, illustraties, kortom alles wat aanvankelijk de ets-gravure- techniek en later de litho-, fotolitho- en boekdruktechnieken toelieten. Nog steeds zijn beroepskalligrafen bij het drukproces betrokken. Sedert om- streeks 1900 echter steeds meer in de marge: enerzijds kwamen er druklet- tertypes op die de schrijfhand bena- derden, anderzijds eisten kunstenaars, professionele illustratoren, gespeciali-
					seerde letterontwerpers en andere gra- fische vormgevers een plaats op, naast en boven de niet zelden traditioneel- ambachtelijk denkende en weinig op artistieke vrijheden gestelde en in- gestelde kalligrafen. De origine van de grafische ontwerpers, die in feite de Nieuwe Schoonschrijvers zijn, komt nog tot uiting in een traditioneel les- vak dat zij bij hun opleiding volgen: kalligrafie. In dit raakvlak van pen, penseel en machine zijn de Gre- venstukken, getuige hun prospectus- sen, altijd actief geweest. Vermoede- lijk verloren óók zij terrein, gezien de toenemende nadruk die de prospectus- sen op het 'prachtwerk' legden. Er is één gebied, waarover en waarop de schoonschrijver altijd meester is ge- weest en gebleven. Dat van de exclu- sieve pennekunst, de krullerige van de oude ganzepen en de strakke van de latere stalen pen: het geschreven gele- genheidsgedicht of de wandtekst met religieuze inhoud, de oorkonde, het prachtalbum, de inscriptie of het spe- ciale blad in een boek, het huldeblijk en het heraldische werk. Daarbij komt dan de drukpers weer om de hoek kij- ken, als er aan een grote vraag moet worden voldaan. Samengevat: de kalligrafie heeft ter- rein verloren, maar zij is bij lange na niet dood, zoals de gebroeders Gre- venstuk meenden, die zichzelf als de Laatsten der Schoonschrijvers zagen. De belangstelling neemt zelfs weer toe, vooral in het recreatieve vlak.
			34

-ocr page 35-

							Het is niet onwaarschijnlijk dat Dirks weduwe, Johanna Maria van Helden, geld moest verdienen; zij wordt in het Amsterdamse bevolkingsregister van 1851 als naaister vermeld. Antonie woonde in dat jaar officieel nog bij zijn moeder in. Als zijn beroep wordt 'draayer' genoemd. Antonie, die vol- wassen werd in de barre tweede helft van de jaren veertig, kreeg pas in de gunstiger jaren vijftig maatschappelijk vaste voet aan de grond. Van hout- of metaalbewerker werd Antonie kan- toorbediende, terwijl hij als lid van de schutterij opklom tot korporaal. Op 18 november 1857 trouwde hij te
				ntonie Grevenstuk
			Op 1 september 1858 vestigde Antonie Grevenstut: zich als kalligraaf te Amsterdam, een datum die in latere prospectussen van zijn zaak altijd met enige trots wordt vermeld. Antonie was op 19 november 1829 als zoon van de kleermaker Dirk Grevenstuk gebo- ren. Vader Dirk was vroeg gestorven, toen Antonie nog slechts zeven was.
		Ontwerp voor een prospectusafbeelding van het atelier A. Grevenstuk, in of na 1890, vóór 1897. Papier, pen in zwart, 20,3x31 cm. Antonie Grevenstuk en/of zijn zoons Amstelveen, verz. C. C. Bakker-Homberg Links onder is het A msterdamse pand Rokin 78 afgebeeld, met op de achtergrond de Nieuwe- zijds Kapel. Het atelier van de Grevenstukken was daar, volgens de Amsterdamse adresboe- ken, van 1890 tot 1900 gevestigd. Eerdere adressen waren: Elandstraat 1 (1857-1861), Anje- liersgracht bij de Baanstraat, na demping Westerstraat 213 (1861-1862). Tot in 1880 woonde Antonie ook op deze adressen. In 1880 verhuisde hij naar Overdorp te Baambrugge, waar hij een tweede atelier vestigde (rechts onder).
								35

-ocr page 36-

						Jean, Thierry en Edouard^', niet meer weg te denken bij festiviteiten in Amsterdam. Ik wijs slechts op de op- dracht ter gelegenheid van de Interna- tionale Koloniale en Uitvoerhandel- Tentoonstelling in 1883, toen de Gre- venstukken ongeveer 10.000 gedrukte
		Amsterdam met Anna Hendrika Jousma, welke echt werd gezegend met zeven kinderen, van wie twee op jeugdige leeftijd stierven. De zoons en dochters kregen deftig klinkende Franse namen: Jean Gérard Thomas, Antoine Charles Marie, Anne Hen- riëtte, Thierry Emanuel, Cathérine, na haar overlijden werd de volgende dochter ook Cathérine genoemd, en tenslotte Edouard Nicolas". De in 1858 opgerichte kalligrafische praktijk van Antonie ontwikkelde zich voorspoedig. Dit is af te lezen uit de gestaag verbeterende stand van het atelier, waarachter Antonie ook woonde. De vestiging op het Rokin, in 1890, (afb. 1) betekende dat de zaak een zekere status kreeg. Antonie woonde toen niet meer in Amsterdam. Hij was in 1880 naar Baambrugge ge- gaan, waar hij het kleine buitengoed Overdorp had betrokken. Dit werd in 1886 gekocht, waarschijnlijk mede uit de opbrengst van Antonies sterk in waarde gestegen postzegelverzame- Hng'". Het atelier wist eervolle op- drachten te verwerven. In 1876 ver- vaardigde Antonie bijvoorbeeld een album ter gelegenheid van het zilveren huwelijksfeest van het kunstenaars- echtpaar Bosboom-Toussaint^'. In 1877 mocht hij zich 'Calligraaph van Z.K.H. Prins Hendrik der Nederlan- den' noemen, een onderscheiding die door diens overlijden slechts twee jaar commerciële waarde had. De eer van hofkalligraaf is Antonie echter nooit ten deel gevallen, ondanks een in 1879 gedaan verzoek; pas zijn zoons moch- ten deze titel in 1901 dragen, nadat zij een grote prestatie hadden geleverd met het nationale geschenk aan de Koningin-Regentes (afb. 2,3)^'. In de jaren tachtig was de firma Gre- venstuk, die in 1873 en volgende jaren versterking had gekregen van de zoons
					Standaard en album, het Nationaal Hul- deblijk voor koningin Emma, 1898 Papier, pen in zwart, penseel in kleur, 25 X 14 cm. Gebroeders Grevenstuk 's-Gravenhage, Koninklijk Huisarchief Het boek op de standaard is het meest om- vangrijke werk van de gebroeders. Het is geheel met de hand geschreven en bevat tal van stads- en dorpsgezichten, en kleder- drachten. Het geschenk werd gecoördi- neerd door een Hoofdcommissie voor het Nationale Huldeblijk, ter gelegenheid van het aftreden van koningin Emma. De aquarel is als titelpagina opgenomen in een album dat de gebroeders Grevenstuk de Hoofdcommissie aanboden.
			36

-ocr page 37-

aainlirai|f]i-.

alkr.

if**|"

HkouiVPraoMii.

C '^ 1^ ' oad,' IMn'' 'f\\'l!'}ül.!h\ - rtüWitiCCMC"- C:Cjr:iUcr

t ^ t^(.'//('('////<',if7/.

Detail van een pagina uil hel album voor koningin Emma, 1898                                        3 Papier, pen in zwarl, penseel in kleur Gebroeders Grevenstuk 's-Gravenhage, Koninklijk Huisarchief De landelijke Hoofdcommissie overkoepelde gemeentelijke comité's in hel hele land. Jean Grevenstuk had zitting in dat van Abcoude-Baambrugge, welke bestond uit de burgemeester, de gemeentesecretaris en de leden van de raad, van wie Jean er één was.

37

-ocr page 38-

					X'^^^' ,                  "'Mi,,
						" ''^ 1 'ONCOfiDIl: Nf ER NOS."-
		Pagina uil een album voor W. van der Vliel, 1890                                                             4 Papier, pen en penseel in kleur, 25,5 x 35 cm. Anionie Grevensluk en/of zijn zoons (sign. A. Grevensiuk) Amslerdams Historisch Museum W. van der Vliet was een invloedrijke figuur uit hel Amsterdamse zakenleven, die zich had in- gespannen voor de houw van arbeiderswoningen. Mede hierom werd bij diens zeventigste ver- jaardag een marmeren borstbeeld van hem opgesteld in hel lokaal van de Ainsterdainsche Werkmansbond. Van der Vliel zelf kreeg als herinnering aan deze hulde van verschillende vakverenigingen en de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van eigen Woningen een album. Onder deze organisaties was Concordia inter Nos.
								de waardigheid van hofkalligraaf aan te vragen"". Ook particulieren bood hij wel eens iets aan, getuige de tekst van de oorkonde voor de eigenaar van Wijnand Fockink (afb. 5). En met succes, want andere kalligrafieën van de Grevenstukken voor deze firma be- wijzen dat zij bij latere feestelijkheden niet werden vergeten. Antonie Gre- venstuk zorgde ook voor bekendheid door in te zenden naar de vele ten- toonstellingen die in de 19de eeuw werden gehouden om de economie te stimuleren, nationale en internationale exposities, waarop met gulle hand me- dailles werden uitgedeeld (afb. 6). In het begin van onze eeuw kon het ate- lier er in een prospectus op liefst dertig bogen.
				diploma's moesten invullen en zij ook erediploma's maakten voor de Koning en de Prins van Wales*', en op het al- bum voor W. van der Vliet, een voor- aanstaande persoonlijkheid uit het Amsterdamse zakenleven (afb. 4). De kroon op Antonies carrière was dat hij in 1888 voorzitter werd van de ju- rygroep grafische kunsten van de Nati- onale Tentoonstelling van Oude en Nieuwe Kunstnijverheid in Den Haag^'. Dit betekende een vorm van erkenning vanuit de grafische wereld.. De opkomst van het atelier kan niet los worden gezien van de wervende aanpak van Antonie. Zo stuurde hij bij gebeurtenissen in het vorstenhuis trouw een huldeblijk, om zich daarop te beroepen, toen hij de tijd rijp achtte
			38

-ocr page 39-

01 .Hiipifi ? i. iiliieiii-fdDmIi lies! HTrri! •

^Z'

liiinifii'*^ i!iltrlm)ii}ii iilH-iÜrW oftrinrüiMitef,

iiilr ilwiH ÉlrpriK 'iiirf pFöiifi' liiii1\ip imw. mm'

* ^.»*

% k\i inrroiiöi' opohiHitnlif Ui ni fiarriid iiti örii Emiffrlii im

".^u V "s ^«f ^> -Wr|iieii.iHi-iY:fiiHiüiii\i!!riil;i1h1fii!!:4 iimn               uüiUtfcrPirtillCTiirr whiim'tiu'wnilul;*/*

«ill-Hii«W'riii ini.h

Oorkonde voor de eigenaar van Wijnand Fockink, 1879 Papier, bladgoud, pen en penseel in zwart en kleur, 38,3 x 30 cm. Amsterdam, verz. P. A. Gijsberti Hodenpijl De tekst luidt: 'Den XIX Augusti / A.D. MDCLXXLX / werd de Liqueurfahryck des Heeren Wijn AND FocKtNK binnen Amstelredam ghesticht ofte wel ghefundeert. Ende op den XIX Au- gusti MDCCCLXXIX werd r Tweede Eeuwfeest dezer stichlinghe ofte fundatie / als sijnde met sooveel voorspoets ende welvaert ghesegent / met groote blijtschapgheviert. Waarvan de- se oirconde opghemaeckt is en daerna aen den Erentfeslen Heere A. J. W. H. Schmitz vereert ende ter hant gheslelt werd door S. Ed. Diensiveerdige Dienaer Anthonie Grevenstuk / Konst- Schrijver van wijle Sijn K. H. den Heere Prince Hendrick der Nederlanden'.

39

-ocr page 40-

		Aanmoedigingsmedaille, door paus Pius IX uitgereikt aan A. Grevenstall, 1870 Brons, diam. 5 cm. Amstelveen, verz. F. W. H. M. van den Eerenbeemt Antonie Grevenstuk beeldde onder meer deze penning tweezijdig af op verschdlende van zijn prospectussen, waarbij hij de pontificale naamsverhaspeling verbeterde (afb. 1, linksonder).
					ntonie Grevenstuk en 'De Nederlandsche Drukpers'
							van toneelspel, voordracht, zang en een beperkte hoeveelheid sterke drank. Binnen de gelederen van de ontwikkelde typografen was men er trots op zélf de hederen te dichten. Ook Antonie liet zich als poëet gelden. Ik heb van zijn hand voor de jaren 1860-1864 negen gezangen gevon- den'^'. Dit laatste couplet uit het Hed 'Vriendschap en vrolijkheid', dat op 10 januari 1864 tijdens het Kopper- feest op de wijs van 'Al is ons prinsje nog zo klein, hoezee!' ten gehore werd gebracht, geeft een indruk van de kwaliteit: 'De wijn verwekke ons hart dan vreugd en lust, Maar niet tot schending van de deugd, en rust,
			Als pas gevestigd kalligraaf was Anto- nie Grevenstuk actief in de in 1857 op- gerichte Amsterdamse typografische vereniging 'De Nederlandsche Druk- pers', een kleine sociaal-culturele or- ganisatie, die voornamelijk bestond uit gezellen in het drukkersvak. Anto- nie kon als zelfstandig kalligraaf zon- der bezwaar lid worden, omdat de ver- eniging zich in de beginfase openstelde voor 'Allen, wier werkkring in ver- band staat met de Boekdrukkunst...'"'. 'De Nederlandsche Drukpers' richtte zich op onderlinge bijstand in geval van ziekte en dergelijke, en op be- schaafd gezellig verkeer, met name ter gelegenheid van Koppermaandag, het grote feest der typografen. Bij zo'n viering werd met de dames genoten
				40

-ocr page 41-

				len dragen tot voorkoming van een na- deelig saldo, doch dat zij tevens een Reglement van Orde stelden, welke zij stipt wilden gehandhaafd hebben. Dit Reglement gaf hoofdzakelijk te ken- nen dat hij, welke op dien dag zich aan dronkenschap of wanorde schuldig maakte, door den Patroon, bij welke hij werkzaam was, dadelijk uit zijne dienst zoude ontslagen worden'. Er werd veel werk verzet. 'In den nacht van den 12e op 13e November werd door de Bestuurderen Grevenstuk, Kreyts, Meyer en Smidt het officieele Programma opgemaakt..."'*'. De op- tocht die onder het welwillende, maar ook wantrouwende oog van de werk- gevers door de stad trok - er moet, omdat het maandag was, vrijaf zijn gegeven - werd een succes. Niet alleen, omdat niemand wegens wanordelijk- heden werd ontslagen. Volgens Anto- nie deden er, exclusief cavalerie, 4412 personen aan mee. Gedurende zes uur slingerde de triomftocht zich door Amsterdam. In de tros liepen mee: mi- litairen, waaronder oud-strijders, de door diens bravoure in 1813 legenda- risch geworden B. Ponstijn met zijn Oranjevlag, de twee organiserende ty- pografenverenigingen en hun liederta- fels, niet-georganiseerde maar wel uit- genodigde typografen, verder een groep lithografen, de werklieden van de lettergieterij Tetterode, de mannen van 's Lands Marinewerf, de arbeiders van de Koninklijke Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen en die van de metaalwarenfabriek J. J. Scholten, tabakswerkers uit verschil- lende bedrijven, de korendragersorga- nisaties, matrozen van de KNSM, de vereniging tot afschaffing van de ster- ke drank 'Tot Nut en Genoegen', en niet te vergeten de bloem der diamant- bewerkerswereld met zijn liedertafels en weduwen- en wezenfondsen'^'. Op 16 november 1863 bracht de werk-
		Of voere ons niet van 't redenspoor, Zoo drinken wij slechts matig door, Dan elk zijn vrouw gekust En vrolijk in de rust.' Antonie kreeg voor zijn inzet in 1862 de zilveren medaille van de vereniging uitgereikt. In 1863 en 1864 was hij vice-president"'. Als zodanig behoorde hij tot de orga- nisatoren van een groot werkmansde- filé, dat op maandag 16 november 1863 ter gelegenheid van de viering van het halve eeuwfeest van Neder- lands onafhankelijkheid Amsterdam doorkruiste. Het idee voor deze op- tocht was kort vóór de bewuste datum bij het bestuur van 'De Nederlandsche Drukpers' opgekomen. Het bestuur van de andere Amsterdamse typogra- fenvereniging 'Voorzorg en Genoe- gen' werd voor het denkbeeld gewon- nen dat 'hier in de eerste plaats de Ty- pograaf een werkdadig aandeel be- hoorde te hebben', zoals de secretaris van 'Voorzorg en Genoegen' schreef. Beide clubs namen de organisatie op zich. De burgemeester die werd ge- raadpleegd, vond het een mooi initia- tief. Hij eiste wel dat het défilé in de vorm van een rekwest zou worden aangevraagd, wat op 29 oktober door de secretarissen van de beide organisa- ties geschiedde. In de stedelijke cou- ranten werden ook andere corporatiën opgeroepen mee te doen, wat aan- sloeg, voornamelijk onder de 'hand- werkstand'. Er kwamen zelfs zoveel aanmeldingen binnen dat de kosten ver uitrezen boven de 600 gulden ste- delijke subsidie. In dit stadium spron- gen de werkgevers bij. 'Aan de heeren Patroonen werd eene missive gerigt, waarin eenige ondersteuning verzocht werd om de buitengewone en niet voorziene uitgaven enigszins te herstel- len, welke ten gevolge had dat de Hee- ren Patroons ons op eene vergadering uitnodigden en verklaarden bij te wil-
					41

-ocr page 42-

			manselite van Amsterdam tot uiting dat zij als een gerespecteerde groep geaccepteerd wilde worden binnen het maatschappelijk bestel. 'De Neder- landsche Drukpers' zou in 1865 nóg zo'n triomftocht organiseren, ter ere van de Slag bij Waterloo. Het ligt niet in de lijn van dit artikel deze de- monstraties aan de geschiedenis van de arbeidersbeweging te relateren, omdat ik het over de Grevenstukken heb. Wèl moet nog worden vermeld, dat Antonie Grevenstuk in 1865 samen met Petrus Werthweijn - die in dat jaar president van de vereniging was - een toneelstuk over 1813 en het daar- mee in verband gebrachte jaar 1863 schreef'*"'. Het stuk behandelt in Von- delachtige verzen, vanuit orangistisch perspectief de Amsterdamse gebeurte- nissen in het onafhankelijkheidsjaar. Opvallend is de worsteling van de au- teurs met het begrip 'burgerij' ener- zijds en 'grauw' en 'muitziek volk' an- derzijds. Als in 1813 het douanehuisje op het Kadijksplein door het 'grauw' in brand wordt gestoken, sluit het eerste bedrijf af met wat niet uit had kunnen blijven: het neerschieten van de oproerlingen. En het derde, laatste bedrijf, dat in 1863 speelt, eindigt met een rei van burgers (lees: typografen, want het stuk werd verkocht ten bate van 'De Nederlandsche Drukpers'), waarvan de eerste regels luiden: 'Eén God, één Vorst, één wil, één geest Regeren Nederland, Geen haat, geen tweedragt wordt ge- vreesd. Ons dekt geen schaamte of schand'. Partijzucht wordt hier niet gekend, Geen godsdiensthaat gevoed; Geen muitzucht stort ons in de ellend' Ze is vreemd aan ons gemoed!' Dit illustreert, in een periode die ge- kenmerkt werd door toenemende ar- beidersstrijd, dat de typografen zich- zelf als eerbare burgers en niet als mui-
						ters uit het grauw zagen. Petrus Werthweijn zou als voorman in deze strijd, in 1866 voorzitter worden van de 'Algemeene Nederlandsche Typo- grafenbond', de oudste vakbond in ons land. Antonie Grevenstuk volgde zijn eigen weg, die van kalligraaf.
							neo-classicisme tot eclectisme
					De triomftocht van 1863 werd door Antonie Grevenstuk in twee, mis- schien wel meer identieke albums vast- gelegd, met daarin een verslag van de dag, de namen van de deelnemers en verder afbeeldingen van pronkwagens, banieren, vlaggen en meegevoerde at- tributen. De amateuristische tekening op het titelblad (afb. 7) ademt een neo-classicistische geest die voor het jaar 1864 als artistieke prestatie ana- chronistisch aandoet, maar die wel aansluit op wat in de toenmalige kalli- grafie nog leefde. De ook in vele ande- re pennekunstwerken voorkomende engeltjes hebben zich overigens tot op de dag van vandaag weten te handha- ven als plakplaatjes voor 'poesieal- bums'. De randversiering van het titel- blad is wat moderner dan de figuratie. Zij sluit meer aan bij drukwerkversie- ringen uit die tijd dan bij een autono- me kalligrafische traditie, die deels wèl weer uit de belettering spreekt. De oorkonde voor Wijnand Fockink, uit 1879, ademt een heel andere geest (afb. 5). De belettering is Gotisch. Het geheel ziet er uit als een verluchte pagi- na van een middeleeuws manuscript. De tekst is in het koeterwaals. Hij is bedoeld als Oud-Hollands. Deze sti- listische wending in het werk van An- tonie Grevenstuk kan het best in zijn eigen woorden worden weergegeven.
		42

-ocr page 43-

/

. ^v;

V

V.- " \i-)i,!ioii'

HALVE EEUWFEEST

ii<H.%*n-> iüMii* jii'ur'^ ir^wH^Mivi i'%iW,ap

! ! *<? f'! (' '»''1

t ( ' K^ f K ^

^.-^ 'f/^

P -- J»*-

Titelpagina van het 'Gedenkboek aan den Triomflogt te Amsterdam...', 1864 Papier, pen in zwari en penseel in kleur, 36,5 x 27 cm. Anionie Grevenstuk, i.s.m. Simon Harls 's-Gravenhage, Koninklijk Huisarchief Anionie Grevenstuk Hel zich voor het lekenen en kleuren bijslaan door Simon Harls {Leeu- warden, 1 sept. 1835-Amsterdam, 12 jan. 1907). De laatste was volgens het Amsterdamse be- volkingsregister aanvankelijk schilder en laler schoonschrijver. Een identiek exemplaar be- vindt zich in hel Werkspoormuseuin te Amsterdam.

43

-ocr page 44-

			zoals deze in een prospectus uit die tijd trots werden afgedrukt: 'In 't kort zij hier even aangestipt, dat de interessan- te kunstvoortbrengselen der midden- eeuwen en die der XVIIe eeuw, ge- paard met de kennis van de schoon- heidsleer der tegenwoordige boek- drukkunst, mij tot voortdurende stu- die hebben aangespoord, en dat de be- oefening van het Kunstschrift, door mij uit haar verval terug gebragt, tot een zelfstandig vak verheven is, éénig in Nederland"^'. Met andere woor- den: het atelier stond open voor het historiserende eclectisme dat in de ja- ren zestig en zeventig de vormgeving op allerlei gebieden ging beheersen. Ook het gebruik van Oud-Hollands voor bijzondere gelegenheden werd in die jaren populair. Of Antonie in de kalligrafie een voortrekker was, zoals hij zelf verklaart, weet ik niet. Daar- voor zou een breder opgezette studie nodig zijn. Opvallend is wel dat de oorkonde voor Wijnand Fockink wordt gekenmerkt door mooi, aan- eensluitend opgebracht bladgoud, een kunst die weinig andere kalligrafen in die dagen verstonden"**. Het atelier Grevenstuk legde zich overigens niet vast op één stijl, getuige het blad in een uit 1890 daterend al- bum voor W. van der Vliet (afb. 4). Vader Antonie en zijn drie zoons kon- den volgens verschillende stijlen wer- ken. Zij waren daarin kinderen van hun tijd, maar dat niet alleen: de veel- zijdige oriëntatie van de Grevenstuk- ken is ook een kenmerk van ambach- telijkheid. Van kunstenaars werd ook toen al een zeker individualisme ver- wacht. Ambachtslieden werden daar- entegen geacht historische stijlen tot in de perfectie te beheersen. Dat gold voor steenhouwers, houtbewerkers, ornamenttekenaars, en ook voor kalli- grafen.
						et werk van de gebroeders
					Antonie betoonde zich in 1864 geen behendig tekenaar (afb. 7) en dat is hij ook nooit geworden''". Het lijkt mij daarom plausibel dat de duidelijk gestegen kwaliteit van het figuratie- werk van het atelier te danken is aan zijn zoons Jean, Thierry en Edouard, ook al is met A. Grevenstuk gesig- neerd (afb. 4). De vraag is dan natuurlijk: hoe was dit tekentalent onder de broers verdeeld? Over Thierry weet ik helaas niets. Ten aanzien van Jean en Edouard kan op grond van verschillende bewaard ge- bleven 'vrije' schetsen worden opge- merkt dat de eerste amateuristisch te- kende en de tweede min of meer pro- fessioneel (afb. 8). Edouards zoon vertelde mij dat zijn vader het meeste figuratiewerk voor het atelier verzorg- de en de anderen vooral de ornamen- ten en het schrijfwerk. Dit is mogelijk. Het staat echter vast dat Edouard een geoefend tekenaar van ornamenten was (afb. 9) en dat Jean uitstekend kon natekenen. En omdat het meren- deel van de in de kalligrafieën ver- werkte stadsgezichten, gebouwen en situaties, vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw tot aan de jaren veertig van de onze, in dezelfde, wat schools- ambachtelijke precieze stijl van foto's zijn gekopieerd (het 'eigen' kunnen speelt dan nauwelijks een rol), durf ik over het individuele aandeel van de drie gebroeders geen uitspraak te doen. Dat deden zijzelf ook niet, want het was: 'De Gebroeders Grevenstuk, Hof-Calligrafen en Tekenaars'. Punt uit. Is er in het werk van Antonie een evo- lutie te bespeuren, bij de produktie
		44

-ocr page 45-

						<>,
		De Hervormde Kerk te Baambrugge Edouard Grevensluk, 14,2 x 14,1 cm. Papier, zwart potlood Driebergen-Rijsseuburg, verz. J- J. Grevenstuk-Rincker
				clientèle van de gebroeders behoorde (afb. 12), sluit qua stijl exact aan bij de platen in een album dat dominee H. A. J. Lutge van de Amsterdamse Nieuwe Kerk in 1899 van zijn dankba- re gemeenteleden ontving^"'. In de tus- senliggende twintig jaar brachten de gebroeders echter een prospectus uit, waarin geometrische en Jugendstil- elementen zijn verwerkt, de laatste overigens ondergeschikt gemaakt aan
		van de gebroeders ligt dit aanmerke- lijk moeilijker. Zij maakten een eclec- tisch gebruik van letters (afb. 10) en ornamenten. Dit had als gevolg dat de uit 1931 daterende oorkonde voor de kunsthandelaar Bernard Houthakker niet wezenlijk verschilt van die voor Wijnand Fockink, welke een halve eeuw eerder is gemaakt (afb. 5, 11). De plaat voor het echtpaar Janssen- Rehbock, dat tot de vooraanstaande
							45

-ocr page 46-

xem EiwopitfiHf hfi*fn»»lW 3ck bf II toart tnof r frhwin t)»» jlttSatn te ahn iWftiitrf ïonJIfrttWfinglif t^h Ott toticrnttftdf n ta Crtur/ nl? ;S'(iloB()n?l!tUEn.s£ntonimf ii«! 'afnfflfrchim Oat Irh br ujm btn H® Olf ^dttnc i)tt*tm? (mtuti - ml. jti^Sn^ tturtcfji tónOcrcn Ijebkit tt'jljttt wj glif9tt>cn tafyi t>mwj'ttnl)Pt0ari'8tKffe Oer ttilJtiB(in*6m 9ht(lrit/lck en brtj mi) «f'ttiiingamiitrtbrtoMrt.êilKeft »»te dmmn glip ilfnhKifhtn mj>n jitle (i«mmjt / wiwr 9^)> ruf W Wf tt imittosh, 0|) ÖtU irinW en b^jsinntljtrwacrt;» en aer • Bmer^ toopftf lijrt te toopm nne (ie cttSW uwer ge felW ii, sCeft Dei jji)y 1> fe(»fn nlrt en twnM o oWer ff Iwonfe enOf r Oif tiroutten'fo» SOf l tot e«0« wolf ht ael)ter We Wtt Sttpiien

^rkji Kits Kif 'i i«i;}ïïvJi,K^r i'Cil i*t'( -ijri ÖTHv { . ntie ««dsföm itf* bru«t« i()l ha^an bruydjjt^i'm CKri^tum

I

ïcufCf mpmtt amcuftm ktrrOatsijn/ Oic alöcrbfflc felufw. ïllijhfflmtf olit t;* utom tttttw Oatwffl htbiin Crtttmi' WffuCfennatb(«oprit f,.- ini»fttn«tkU!inuW(f«tafn.0«r, -'■' comntlt tif «ft mj» binwn gWei'l in ■ ?i)it ItflOmn toj' Wen otj« öer-' Ijeujiicn fttSf Bf rWiÜicn in iv jjk . Softiftrl) ut»f r iwiflenboaf Om f- h

Blad uit 'Salomons sanghen', waarschijnlijk 1944                                                             9 Papier, bladgoud, pen en penseel in kleur, 35,1 x 25 cm. Edouard Grevenstuk Amstelveen, verz. F. W. H. M. van den Eerenbeemt Tijdens de oorlog had de als enige van de gebroeders Grevenstuk overgebleven Edouard, wei- nig om handen. Tot de schaarse opdrachtgevers behoorde Herman van den Eerenbeemt, di- recteur van drukkerij Van Munster. Deze liet Edouard voor zijn privéverzameling wat 'mid- deleeuws' werk doen.

46

-ocr page 47-

			^I. ^. (i.l), d.^5^ 6^."^ ^ iU-Wi
		Storf w/V een schoolschrift, mei tellers, na 1900                                                                10 Papier, pen in zwart, 20,7 x 16,5 cm. Jean Crevensluk Amstelveen, verz. C. C. Bakl<er-Homberg
				Al

-ocr page 48-

							Een geometrische orna- mentstudie, omstreeks 1900 Jean Grevenstuk Papier, zwart potlood en pen in zwart, 9,2 X 9,2 cm. Amstelveen, verz. C. C. Bakker-Homberg
				14
						passer en hneaal is te bereiken. Hun composities zijn altijd af. En hoe nauw dit bij kalligrafieën luistert, blijkt wel uit een wandtekst van Jeans dochter Wilhelmina (afb. 15). Deze tekst mist iets, terwijl Wilhelmina niet zonder artistieke aanleg was, getuige de afgebeelde lettervignetten (afb. 16). Het is verstandig van de gebroeders geweest dat zij zich niet hebben laten verleiden tot het afwijken van hun strenge opvattingen over orde en orde- ning, omdat zij daartoe het talent misten. Zij bleven geometrisch wer- kende eclectici, ook in een tijd die zich ging richten op enerzijds drukwerk zónder ornamenten en anderzijds il- lustraties in vrije stijl.
			een geometrische compositie (afb. 13). Hiermee zijn we aan de kern van het werk van de gebroeders Grevenstuk gekomen. Dit draagt altijd een streng geordend karakter, met als grondslag een geometrische benadering, ook voor het kleinste ornament (afb. 14). Het werk van de Grevenstukken kan wat dit betreft worden gerelateerd aan grafische opvattingen, zoals deze wer- den uitgedragen door W. B. G. Mol- kenboer en J. H. de Groot, de laatst- genoemde leraar aan de Amsterdamse Quellinusschool voor kunstnijver- heid^''. De geometrische benadering der gebroeders ging overigens verge- zeld van een perfect gevoel voor com- positie, wat echt niet met behulp van
		48

-ocr page 49-

inteiiipuip uau miOclami uultüi cöütlauö/ uitinp luUliniDc ticucn aan km toaar. cc uni^c maarnp öe ccr

iHiiOii Dc cipriclitiiui Der crcctilgiiig in licljaar mi/itïimet liel ccrctariaat Itccft liclajt/iieeftlieminoc liunneciic crnaücriiiti nanl? clirimriUiSlaip noorllcitiau liel ciluuniiel aliicmecuc ftcmmcn lunuunno tot

ï^ri

.-„v...

^.

i

11

Oorkonde voor de kunsthandelaar Bernard Houthakker, 1931 Papier, bladgoud, pen in kleur, 29 x 21 cm. Gebroeders Grevenstuk Amsterdam, verz. L. A. Houthakker

49

-ocr page 50-

		12 Pagina ter inleiding van foto's met betrekking tot de familie Janssen, in een fotoalbum ter ge- legenheid van de dertigjarige echt van Christiaan Wilhelm Janssen en Siisanna Dorothea An- na Rehbock, 1918 Papier op karton, bladgoud, pen in zwart en kleur, 38 x 29 cm. Gebroeders Grevenstuk Particuliere verzameling Boven, nagetekend van een foto, een kijkje op Wangeroog, het Duitse Waddeneiland, waar de stamvader van de familie Janssen vandaan kwam. Beneden een Amsterdams stadsgezicht, met rechts het Centraal Slation, wat zinspeelt op de la- tere woonplaats van de familie. C. W. Janssen was onder meer directeur van de Deli- Maatschappij (afb. 17).
			50

-ocr page 51-

		Titelblad van een prospectus van de gebroeders Grevenstuk, omstreeks 1900-1909 Papier, boekdruk naar pen, 19,5 x 13,2 cm. Gebroeders Grevenstuk Amstelveen, verz. C. C. Bakker-Homberg De prospectus vermeldt dat het hoofdatelier te Baambrugge is gevestigd. Als Amsterdams adres wordt Rokin 160 genoemd. De gebroeders zaten daar in de jaren 1900-1909. Van 1909- 1934 was het atelier op de zolderverdieping van Rokin 122 gevestigd, van 1934-1945 op de bo- venverdieping van Rokin 98, boven kunsthandel Bernard Houthakker (afb. 16).
			51

-ocr page 52-

				♦ ♦
			♦'""""'t, T j[ll|A
		52

-ocr page 53-

			Leltervignelten (A en Dj Papier, pen in zwarl, resp. 6 X 5 en 6x3 cm. Wilhelmina Grevensluk Particuliere verzameling
						16
		Wandtekst Papier, pen en penseel in zwart en kleur, 27 x 33,5 cm. Wilhelmina Grevensluk 15 Baambrugge, verz. J. H. van Walbeek
						53

-ocr page 54-

		Menukaart van de Deli-Maatschappij Papier, fotolitho naar pen, 18,4 x 13,1 cm. Gebroeders Grevenstuk Amstelveen, verz. C. C. Bakker-Homberg Dit is een van de weinige, wat vrijere pennekunstwerken van de gebroeders. In 1909 had de Deli-Maatschappij voor de tweede keer in haar geschiedenis verlies geleden. Grote voorraden, een slechte oogst en verhoogde Duitse invoerrechten waren daaraan debet, evenals de concurrentie van dunne, uit Sumatrazaad gewonnen Amerikaanse en Cubaanse la- bak. In 1910 ging het weer uitstekend. Daar moest op gegeten en gedronken worden. Een me- nukaart van 18 april 1910 toont het schip van maatschappij, varende tussen de klippen van Scylla en Charybdis: de Amerikaanse concurrentie en de Duitse invoerrechten.
			54

-ocr page 55-

			p Grevenstukken en Baambrugge
		In 1880 was Antonie Grevenstuk in Baambrugge komen wonen. Zijn zo- nen volgden hem. Zij bleven in Baam- brugge toen Antonie in 1896 overleed. Baambrugge was een klein dorp, met veel land eromheen, waar welvarende boeren de Hervormde kerkeraad, de diaconie, de waterschappen, de Raif- feisenbank en de gemeentelijke poli- tiek beheersten. De gemeente Abcou- de-Baambrugge was rijk, en de plaat- selijke belastingen waren laag. Het aangrenzende Abcoude-Proostdij was arm, terwijl de lokale belastingen daar hoog waren. Baambrugge was overwe- gend Hervormd, met een Gerefor- meerde minderheid rond de kerk van Postwijck, terwijl in Abcoude een be- langrijke Rooms-Katholieke bevol- kingsgroep woonde. De grens van bei- de gemeenten, die één burgemeester hadden, liep dwars door de bebou- wing van Abcoude, met de welvarende buurten in het Baambrugse gedeelte. Het spreekt vanzelf dat luide stemmen weerklonken om beide gemeenten sa- men te smelten, hetgeen tenslotte na jarenlange verhitte strijd, in 1941 ge- beurde. De Baambruggenaren, en vooral de boeren, die het meeste te verliezen hadden, wilden van samen- voeging met het eigenwijze 'wan- delstokkendorp', zoals het meer steed- se Abcoude bij hen heette, niets we- ten. In dit Baambrugge, dat omge- keerd werd aangeduid met 'zeven hui- zen en een kippenhok' vestigden zich de gebroeders Grevenstuk. Zij be- hoorden met hun weinig voorkomen- de beroep niet tot de middenstand, maar zij waren ook niet helemaal van
					het vertrouwde allochtone notabelen- soort, zoals de dominee, de dokter en de notaris. Een leveranciersknecht had er wat moeite mee, want toen hij de echtgenote van Jean aansprak met het voor burgerdames gebruikelijke 'juf- frouw', repliceerde zij 'mevrouw' te zijn, want 'juffrouwen', dat waren haar twee ongetrouwde dochters, die algemeen juffrouw Mien en juffrouw Anna werden genoemd. Hoe moeilijk te plaatsen ook, de Grevenstukken gingen deel uitmaken van de dorpsge- meenschap, met als prijs dat hun door Antonie zo mooi bedachte Franse voornamen sneuvelden. Het werd, heel gewoon: Jan, Dirk en Eduard. Van hen werd Jan op 7 april 1891 lid van de gemeenteraad. Hij zou de raad trouw blijven, tot in de dood, bijna een halve eeuw lang. Jan was als raadslid actief. Zijn persoonlijke pro- gram werd vanaf het begin tot aan het eind beheerst door zuinigheid en het streven naar zo laag mogelijke be- lastingen. Zuinigheid kenmerkte ook de andere raadsleden, al wilden dezen, zoals op 15 oktober 1897, zelf wel eens wat beter worden beloond uit het jaar- lijkse overschot in kas. Jan was dan té- gen, als enige, want hij was niet bang alleen te staan. Jan had bij zijn zuinig- heid echter wel oog voor de gewone man of vrouw. Zo spande hij zich in voor een kleine bijdrage in de kosten van één door de gemeente aan te wij- zen doorlerend kind. Hij kwam daar- op onverbiddelijk terug, toen B en W vergeten waren - natuurlijk, vergeten - dit financieel in de begroting te ver- werken. En tijdens een raadszitting,
						55

-ocr page 56-

					van onze eeuw ook nog aan het pavil- joen van het Amsterdamse Burger- weeshuis aan de Ruysdaelkade ver- bonden. Deze situatie doet vermoeden dat niet alle drie de broers van het kal- ligrafenberoep konden leven. Deze ge- bondenheid verklaart - naast plaatse- lijke opdrachten - waarom de Gre- venstukken zowel in Amsterdam als in Baambrugge een atelier hadden. In Baambrugge was dit op Overdorp, en toen het buiten in 1898 werd verkocht, huurden de gebroeders een ruimte bo- ven het café-Iogement De Jonge Prins. Nadeel was dat zij vaak op en neer moesten reizen tussen het dorp aan de Angstel en Amsterdam. Vanuit Baambrugge moesten de ge- broeders eerst met een paardebusje en later met de T-Ford van de levensge- vaarlijk koersende Hannes Vonk naar het station van Abcoude. Daar stapten de in keurige jassen geklede en door gleufhoeden gedekte heren Gre- venstuk in een eerste klasse coupé - zo weet het dorp zich nog precies te her- inneren - naar het Weesperpoortstati- on in Amsterdam, om daar lijn 11 naar het Rokin te nemen. De gebroe- ders hielden dit pendelen tot op hoge leeftijd vol, want zij bleven tot aan hun dood toe werken^^'. De liefde voor de kalligrafie van de ge- broeders werd door drie kinderen ge- deeld: Mien, Anna en Anton^^'. Over hen ben ik kort, omdat het schone schrift in hun leven een minder belangrijke rol speelde dan in die van hun vaders. Mien heeft nog het meest aan kalligrafie gedaan. Naast haar kantoorbetrekking zette zij, nadat Eduard in 1945, te voet op weg naar huis, in de Horn tussen Abcoude en Baambrugge was overleden, de Baam- brugse praktijk in haar vrije uren voort (afb. 15). Een bewaard kasboek van Mien laat zien dat zij in de jaren 1945-1950 voor
			waarin werd geklaagd over de ver- vuilde school, stelde hij als enig raadslid - tevergeefs - voor, de oplos- sing in een betere honorering van de werkvrouw te zoeken. Electoraal kon Jan dan ook op de voorkeurstemmen van een deel van de minder welvaren- de dorpsgenoten rekenen. Soms had hij deze nodig, want toen Jan Gre- venstuk ouder werd, en eigengerei- der dan ooit, trachtten zijn geestver- wanten van de Protestantsche Kiesver- eeniging hem meermalen te wippen. Dit heeft niet mogen slagen, want Jan genoot óók populariteit als kampioen in de strijd tegen het samengaan van Abcoude en Baambrugge. Dat hij de aanleg van een waterleiding vertraag- de, woog kennelijk minder zwaar. In 1932 werd Jan, na meer dan veertig jaar, wethouder - na het overlijden van de agrariër C. P. de Groot, die in- drukwekkend als Paul Krüger, een tijdperk lang het toneel had beheerst. Dit maakte dat nü Jan, met enige iro- nische zelfingenomenheid, over Baambrugge kon spreken als over zijn 'koninkrijk'. Jan Grevenstuk was een sterke per- soonlijkheid. Een zoon van zijn vader, zij het dat hij bescheidener en subtieler was. Jan domineerde ook zijn broers, wat tot uiting kwam in het feit dat zijn zestigjarig jubileum als kalligraaf en zijn overlijden in de kranten de aan- dacht trok; zijn broers bleven altijd in de schaduw. Dirk en Eduard waren ook in de Baambrugse samenleving minder prominent. Dirk, die waar- schijnlijk veel van tuinieren hield, be- kleedde het ambt van brievengaarder, wat betekende dat hij het postagent- schap beheerde. Eduard was tot in 1941 secretaris-penningmeester van de waterschapjes Hoog- en Groenland, De Roode Molen en Donkervliet, wat neerkwam op een administratieve deeltijdbaan. Eduard was in het begin
		56

-ocr page 57-

		18 Ex-libris van het echtpaar Grevenstuk-Rincker Papier, boekdruk naar pen, 8 X 5,8 cm. Antonie Grevenstuk Ez. Driebergen-Rijsenburg, verz. Grevenstuk-Rincker Afgebeeld zijn de Oostzijdse molen bij Abcoude, alsmede een tweetal door de tekenaar ver- zonnen familiewapentjes.
			57

-ocr page 58-

						neraties oude familietraditie een einde gekomen.
			bedragen van in totaal enkele honder- den guldens per jaar, kalligrafische opdrachten uitvoerde voor de melkfa- briek MOBA, jongelingenverenigin- gen, het hoogheemraadschap Amstel- land en vele particulieren. Zij kalligra- feerde wandspreuken, naamlijsten, roosters van aftreden, teksten in al- bums en bijbels, zij maakte huwe- lijksteksten, gedichten, herinneringen aan gestorvenen, en zij deed zelfs aan prentenrestauratie. Mien had, evenals haar vader Jan, een zekere literaire aanleg; zij heeft enkele niet-gepubliceerde gedichten geschre- ven. Eenzelfde dispositie was ook aan- wezig bij Anna, die in Baambrugge en Abcoude wegens haar grote hartelijk- heid en sociale bewogenheid een zeer geziene persoonlijkheid was. Anna, die ook fraaie teksten schreef in de bij- bels van haar leerlingetjes van de zon- dagsschool, trad op als corresponden- te van verschillende streekbladen. Zij publiceerde voorts een ontroerend kinderboekje over een eendje, 'Pietie' getiteld, dat door Jan werd geïl- lustreerd. Het valt hierbij op dat zij een pseudoniem gebruikte: 'Ans van der Jagt', en dat haar vader signeerde met 'Graaf'. Bij Anna kwam dit voort uit bescheidenheid. Ook Anton, de zoon van Eduard, werd door de kalligrafie geraakt (afb. 18). Hij hielp wel eens op het atelier, en hij mocht tijdens de oorlog de rouwborden in de Hervormde kerk te Abcoude restaureren, over welke hij later in het jaarboekje van 'Niftarlake' schreef^"". Anton heeft van de kalli- grafie echter nooit zijn beroep ge- maakt. Het atelier Grevenstuk hield na de dood van Eduard op te bestaan. Het werd nog even onder andere naam voortgezet door drukkerij Van Mun- ster. Toen Mien tenslotte in 1952 over- leed, was er definitief aan een drie ge-
							jean, Wilhelmina en de Vechtstreek
					Het leven voltrekt zich langs grillige lijnen, en de som van meer levens leidt naar een slot dat ver van het begin af ligt, zelfs als bepaalde activiteiten 'door aanleg en traditie', in de familie blijven, zoals bij de Grevenstukken het geval was. Met de poëtisch geïnspi- reerde Antonie begonnen, eindigt dit artikel met de historische interesse van Jan en Mien - nu wij ons uit het Baam- brugse verwijderen, weer Jean en Wil- helmina te noemen. Jean bezat een historisch-topografi- sche verzameling met betrekking tot Baambrugge en Abcoude, die, gezien verschillende reprodukties in het jaar- boekje van 'Niftarlake' en restanten in de nalatenschap, interessante unica telde. Aangetrokken door deze collec- tie, kwam de theoloog J. W. Verburgt in 1912 met Jean Grevenstuk in aanra- king. Dit deed de vraag rijzen of een op te richten commissie belangstellen- den in de geschiedenis en de monu- menten van hun woonplaats zou kun- nen verenigen^''. Dit was de aanzet voor het Oudheidkundig Genootschap 'Niftarlake', waarvan Jean Gre- venstuk tot kort voor zijn dood secre- taris en jarenlang ook redacteur van het jaarboekje zou zijn. De nieuwe vereniging kwam vlot van de grond, mede dank zij Jean, die in Abcoude met lezingen en lantaarnplaatjes op- trad. De naar het etablissement 'De Wakende Haan' getogen belangstel- lenden hadden overigens wel eens een
		58

-ocr page 59-

				19
		Twee vignetten Papier, boekdruk naar pen, resp. diam. 6 cm. en 5,5 x 4,5 cm. Gebroeders Grevensluk Amstelveen, C. C. Bakker-Homberg Hel ex-libris is voor defannacoloog Prof. Dr A. Grevensluk, een zoon van Thierry. Het ande- re vignet is voor de Roomsch-Katholieke Arisenvereniging.
			59

-ocr page 60-

bied', één van de oudste milieuorgani- saties in den lande. Evenals Jean schreef Wilhelmina historische bijdragen in het jaarboekje van 'Niftarlake'. Zij verzorgde ook de registers. De bijdragen van Jean verdienen tenslotte enige aandacht, omdat zij van een hoog niveau zijn. De meeste opstellen hadden betrekking op Ab- coude en Baambrugge, waarbij Jean vaak uitging van geschreven, niet- gepubliceerde kerkelijke bronnen. Zijn goed geschreven, niet zelden anekdotische opstellen volgen nauw- keurig de door de bronnen aangegeven weg. Als kalligraaf had Jean affiniteit met het oude schrift, en vanuit deze achtergrond is zijn bronmatige aanpak dan ook mede te verklaren. De groot- ste prestatie van Jean op dit vlak was, overigens niet in het jaarboekje, de tekstuitgave van het memorieboek van de kerk te Abcoude^'^'. Deze editie is een ambachtelijk-historisch werkstuk, volgens de beste tradities van het vak. Jean Grevenstuk getuigde hiermee van een instelling, welke zijn familie bijna een eeuw lang in dienst van de schrijf- kunst heeft doen staan. (afb. 20)

teleurstelling te verwerken, toen 'vele platen niet vertoond konden worden, omdat de eigenaar van de lantaarn te weinig koolzuur had meegenomen'. Jean had zo zijn best gedaan, met één van zijn op keurig geschept papier ge- drukte 'Oud-Hollandse' convocaten, een kunst die hij als kalligraaf natuur- lijk tot op grote hoogte beheerste: 'Uyt den lanteerne sal men 't oude Bambrugh mit grooter luyster opt doeck vertoonen'...^^*. Jean tekende ook het vignet van 'Niftarlake', naar een oude aquarel in zijn collectie^^'. De voorstelling met het Slot van Ab- coude steekt qua niveau overigens wat mager af bij de andere vignetten uit het atelier (afb. 19). Ook een aantal il- lustraties in de verschillende afleverin- gen van het jaarboekje 'Niftarlake' is van de hand van Jean, terwijl hij - dit is het belangrijkste - ook regelmatig zelf daarin historische studies het licht deed zien. Wilhelmina volgde haar vader op als secretaris van 'Niftarlake' en dat bleef zij tot aan haar dood. Daarnaast nam zij het tijdrovende secretariaat op zich van de uit 'Niftarlake' gesproten actie- groep 'Commissie voor de Vecht en het Oostelijk en Westelijk Plassenge-

Abcoude 1982

D. G. Carasso

Folo van Jean Grevenstuk als waarnemend burgemeester van Abcoude-Baanibrugge en Abeoude-Proostdij, 1934 Particuliere verzameling Toen Jhr Mr C. Dedel in 1934 aftrad als burgemeester, nam Jean Grevenstuk gedurende enige tijd het vacante ambt waar.                                                                                          __^

60

-ocr page 61-

		61

-ocr page 62-

		Noten: 1   Een overdruk van dit artikel zal, samen met een cataloguslijst, de tentoonstelling begelei- den. Gaarne spreek ik mijn dank uit aan hen, die toestemming hebben gegeven afbeeldin- gen op te nemen van werk in hun bezit. Mijn dank gaat tevens uit naar hen, die mij inlich- tingen gaven: C. C. Bakker-Homberg, C. C. Berg (Gemeentearchief 's-Gravenhage), E. J. C. Boutmy de Katzmann (Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wa- penkunde), A. R. A. Croiset van Uchelen en C. M. Faas (Universiteitsbibliotheek Amster- dam), S. A. C. Dudok van Heel en J. H. van den Hoek Ostende, alsmede H. Peschar (Ge- meentelijke Archiefdienst Amsterdam), M. A. Dukes-Greup, R. van Dijk (Werkspoormu- seum), F.W.H.M, van den Eerenbeemt, J. Griffioen-Homsma, H. W. Gunst (Bibliotheek van de Vereniging voor de Effectenhandel), S. Honig Jz. en W. F. Renaud (Nederlands Openlucht Museum), L. A. Houthakker, P. A. Gijsberti Hodenpijl, F. Iliohan (v.h. Ate- lier Nelly ten Have), R. Jager (Amsterdams Historisch Museum), N. J. C. M. Kappeijne van de Coppello, H. Pees, N. Plomp (Centraal Bureau voor Genealogie), A. van Rennes- Donkerbroek en O. F. Schrijver (Gemeente Abcoude), H. Rombach (Gemeentearchief Alkmaar), F. F. Rehbock, G. Sarabèr-Grevenstuk, N. Spruyt-ten Have, W. C. C. Trouw (die als eerste mij op het spoor zette), A. F. Ubels (Koninklijk HuisarchieO en J. H. van Walbeek. Het spreekt vanzelf dat de verantwoordelijkheid voor fouten bij de auteur ligt. De foto's van de werken in particuliere collecties zijn gemaakt door de fotodienst van de Amsterdamse Gemeentemusea en R. Stolk. 2   Voor de meer recente geschiedenis van het schrijfonderwijs en schrijfstijlen kan o.m. ver- wezen worden naar P. H. van Gestel, G. C. F. van der Laan: Schrijven en schrijfonder- wijs. Groningen 1919'. Hierin is een uitstekende bibliografie opgenomen. Over kalligrafie buiten de context van het onderwijs bestaat nauwelijks literatuur. Mijn opsomming is een eerste poging, gebaseerd op het doornemen van verschillende verzamelingen en prospec- tussen van de Grevenstukken (in de verzamelingen van het Koninklijk Huisarchief te 's-Gravenhage, C. C. Bakker-Homberg te Amsterdam en J. J. Grevenstuk-Rincker te Driebergen-Rijsenburg). De prospectus van L. Lévèque berust in de handschriftenverza- meling van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek. Ik heb ook mondelinge informatie verwerkt van A. Grevenstuk Ez., L. A. Houthakker, F. Iliohan en N. Spruyt-ten Have. De verwijzingen naar ontwikkelingen in de grafische kunsten berusten op literatuur, die m.i. in dit verband niet hoeft te worden gespecificeerd. Hetzelfde geldt voor de I7de- en 18de-eeuwse schrijfmeesters. Het lesboekje van Antonie Grevenstuk is getiteld: 'Hoe men volgens eene nieuwe methode in zes lessen zonder onderwijzer eene fraaie hand kan leeren schrijven. Eene practische handleiding.' Dit beleefde vier drukken, tot in de jaren tachtig. De eerste druk heb ik niet gevonden. De tweede dateert uit 1869. 3   Over Antonie: Gemeentelijke Archiefdienst Amsterdam (af te korten met GAA), arch. Kabinet van de Burgemeester, 1864, corr. 27 juni en 15 juli 1864, 99 P en 112 P. Dirk Grevenstuk (Kampen, 24 maart 1785 - Amsterdam, 22 jan. 1835) trouwde op 26 okt. 1825 te Amsterdam met Johanna Maria van Helden ('s-Gravenhage, 6 aug. 1790- Amsterdam, 27 maart 1863). Hun zoon Antonie Grevenstuk (Amsterdam, 19 nov. 1827- Baambrugge, 29 aug. 1896) trouwde op 18 nov. 1857 te Amsterdam met Anna Hendrika Jousma (Amsterdam, 24 sept. 1826-Baambrugge, 23 juli 1895). Hun kinderen waren Jean Gérard Thomas (Amsterdam, 3 maart 1858-Baambrugge, 1 febr. 1938), Antoine Charles Marie (Amsterdam, 8 mei 1859-Loenersloot, 19 mei 1887), Anne Henriëtte (Amsterdam, 13 nov. 1860-Amsterdam, 17 nov. 1869), Thierry Emanuel (Amsterdam, 8 april 1863- Baambrugge, 30 okt. 1929), Cathérine (Amsterdam, 13 jan. 1865-Amsterdam, 1 mei 1866), Cathérine (Amsterdam, 23 okt. 1866-Laren, 27 jan. 1935), Edouard Nicolas (Amsterdam, 6 sept. 1868-Baambrugge, 14 juni 1945). Zie voor (het beperkte) vervolg noot 23. Deze gegevens en die omtrent lokaties zijn ontleend aan de archieven van de bur- gerlijke stand, het bevolkingsregister, het kadaster, familiepapieren en adresboeken. 62 .

-ocr page 63-

		4   Mededeling A. Grevenstuk Ez, 5   Ik heb het album niet kunnen terugvinden. Antonie zinspeelt er op in de tekst van een kal- ligrafisch blad t.g.v. de zeventigste verjaardag van de schrijfster (Gemeentearchief Alk- maar, port. Nationaal Huldeblijk A. L. G. Bosboom-Toussaint, 16 sept. 1882). 6   Koninklijk Huisarchief, 's-Gravenhage (af te korten met KHA), verzoekschrift A. Gre- venstuk, 4 sept. 1879, met aant. en bijl. Verzoekschrift gebr. Grevenstuk, 27 april 1901, met aant. 7   Algemeen Handelsblad, avonded. 28 nov. 1933 (interview met Jean Grevenstuk t.g.v. diens zestigjarig jubileum als kalligraaO- De Telegraaf, bericht 6 febr. 1939 (verslag van de begrafenis van Jean Grevenstuk). Of Antoine ooit de kalligrafie heeft beoefend, is mij niet bekend. 8   Tevredenheidsbetuiging S. de Clercq Wz., 30 juni 1884. Afgedrukt in een prospectus uit de jaren 1900-1909 (verz. C. C. Bakker-Homberg, Amstelveen). 9   Verslagen van de Jurygroepen der Nationale Tentoonstelling van Oude en Nieuwe Kunst- nijverheid, 's-Gravenhage 1888, 2e afd.. Nieuwe Kunstnijverheid. 's-Gravenhage 1889 (gedrukt, in de bibl. van hel Gemeentearchief 's-Gravenhage). 10   KHA, verzoekschrift A. Grevenstuk, 4 sept. 1879. 11   GAA, Bibliotheekmap m.b.t. De Nederlandsche Drukpers, reglement van 23 febr. - 12 maart 1857, art. 1. Uit reglement uit 1859 en 1867 (t.a.p.) blijkt dat er een ontwikkeling was naar beperking van de toegangsmogelijkheden tot de gezellenstand. Er waren overi- gens meer zelfstandigen lid van de vereniging, in ieder geval de vrijdenker F. Gunst (diens lidmaatschapsboekje bevindt zich in de bibliotheekmap) en F. W. Vislaake. 12   GAA, t.a.p. KHA, in: Gedenkboek aan den Triomftogt... (zie afb. 7). 13   KHA, verzoekschrift A. Grevenstuk, 4 sept. 1879. GAA, t.a.p. 14   Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, arch. Grafici, 2, Notulenboek Voor- zorg en Genoegen: Verslag der Triomftogt van den 16e November 1863, uitgebr. door den eerste secr. op de alg. verg. 21 Dec. 1863. 15   KHA. Gedenkboek aan den Triomftogt... 16   KHA, verzoekschrift A. Grevenstuk, 4 sept. 1879. P. Werthweijn, A. Grevenstuk: De om- wenteling van 1813. Historisch-dramatisch-allegorische voorstelling, in 3 afd. Amsterdam 1865. 17   KHA, prospectus bij verzoekschrift A. Grevenstuk, 4 sept. 1879. 18   T.g.v. de zeventigste verjaardag van A. L. G. Bosboom-Toussaint maakte een aantal kal- ligrafen bladen, die niet door toepassing van bladgoud, maar door goudverf gekenmerkt werden. Antonie paste als enige bladgoud toe (Gemeentearchief Alkmaar, port. Nationaal Huldeblijk). 19   Zie bijv. later schetsboek (verz. J. J. Grevenstuk-Rincker, Driebergen-Rijsenburg). 20   Universiteitsbibliotheek Amsterdam, handschriftenverzameling. 21   Zie A. Marlis: Het ontstaan van het kunstnijverheidsonderwijs in Nederland en de ge- schiedenis van de Quellinus-school te Amsterdam (1879-1924). In: Nederlands Kunsthisto- risch Jaarboek 1979, 30, 1980, p. 79-171. 22   Dit gedeelte is gebaseerd op mondelinge mededelingen. Ik heb verder gebruik gemaakt van kranteknipsels uit o.m. 'Het Nieuws', die in de nalatenschap van Jean waren. Daarnaast heb ik de notulen van de raadsvergaderingen van Abcoude-Baambrugge voor de periode 1890-1940 doorgenomen (in het Rijksarchief Utrecht). Interessant is een uitgave van 'Ab- coude's Belang', een pressiegroep t.b.v. samensmelting van Abcoude en Baambrugge: Is het niet alleen GEWENSCHT, doch ook NOODZAKELIJK, dat de gemeenten Abcoude- Baambrugge en Abcoude-Proostdij vereenigd worden tot ééne gemeente? Abcoude 1920. De uitspraak over de botanische liefde van Dirk is gebaseerd op een blad uit een familieal- bum (verz. C. C. Bakker-Homberg, Amstelveen), die over Eduards relatie tot het Burger- weeshuis op familiestukken. 23   Wilhelmina Frederika (Sloten, 16 mei 1886-Baambrugge, 24 juni 1952), Anna Hendrika (Baambrugge, 15 aug. 1890-Woerden/Baambrugge, 15 maart 1975). Zij sproten uit het huwelijk van Jean met Wilhelmina Frederika van de Ven (Haarlem, 5 jan. 1860- Baambrugge, 5 april 1940). Antonie (Baambrugge, 28 aug. 1899-Driebergen/Rijsenberg, 21 maart 1980) was zoon van Edouard Nicolas en Gijsberta van Gent ('s-Gravenhage, 2 febr. 1866-Hilversum, 10 nov. 1953). Zie ook noot 3. 63

-ocr page 64-

				24   MededcHng A. Grevensluk E/. A. Grevensluk: Beschrij\ing van de drie rouw borden in de Ned. Herv. Kerk te Abconde. In: .Irb. 'Niftarlake' 1973, p. 27-31. 25   De feestelijke herdenking van het 25-jarige bestaan van ons (Icnoolschap op dinsdag 22 juni 1937. In: .Irb. 'Nil'tarlake' 1937,'p. .X.XI. 26   J. G. Th. Grevensluk: Hoc Nil'tarlake tot stand kwam. In: ,Irb. 'Niftarlake' 1913, p. XVII. Het betreft een bijeenkomst op 12 febr. 1933. Coiivocaat bijeenkoiiisl 12 l'ebr. 1913 (verz. C. C. Bakker-Homberg, Amstelveen). 27   Het ontwerp voor het vignet is in de verz. C. C. Bakker-Homberg, Amstelveen. De aqua- rel is afgebeeld in Jrb. 'Niftarlake' 1930, op p. 32. 28   Voor een overzicht van de bijdragen van Jean en Wilhelmina, zie: Register op de jaar- boekjes I9I3-1973 van het Oudheidkundig Genootschap 'Niftarlake' (1975). Voor een goed overzicht van beider activiteiten dient men de afleveringen van het jaarboekje door te nemen. Zie voorts: In Memoriam J. G. Th. Grevensluk, in leven secretaris van ons Ge- nootschap. In: Jrb. 'Niftarlake' 1938, p. XI en XII. In Memoriam Mej. W. F. Grevensluk (I886-I952). In: Jrb. 'Niftarlake' 1952, p. XXVII.
		Inhoud: Bestuur .......................................................................................         2 Leden .........................................................................................    3/16 Financiën ....................................................................................        17 Kort verslag .................................................................................        18 Excursie ......................................................................................   19/22 De Grote- of Laurentiuskeric te Weesp II.............................................  23/28 Het buitenplaatsje Kattenburg of Ruymzicht onder Maarssen...................  29/31 Een knipsel uit het Utrechtsch en Provinciaal en Stedelijk Dagblad ..........        32 De schrijfkunst van drie Generaties Grevenstuk.....................................  33/64 Inhoud .......................................................................................       64
			64