-ocr page 1-

			JAARBOEKJE 1984
				VAN HET OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP
		'NIFTARLAKE'

-ocr page 2-

		Erevoorzitter Mr Dr N.J.C.M. Kappeijne van de Coppello, Loenen a/d Vecht
						Jhr P.H.A. Martini Buys, Brugge België Drs E. Munnig Schmidt, voorzitter, Nieuwerhoek Loenen a/d Vecht (02943) 1280 Mw. C.H. ter Laan-Dingemans, secretariaat Herengracht 6, 3601 AL Maarssen (03465) 71921 H.C.M. Hoppenbrouwers, penningmeester Baambrugge (02949) 1541 Mw. Mr M.A. Dukes-Greup, bibliothecaresse Breukelen (03462) 62627 Mr J.H. van den Hoek Ostende, Amsterdam A.J.A.M. Lisman, Loenen a/d Vecht
		Erelid Bestuur
			Leden
			Redactie             Drs E. Munnig Schmidt voor 1985          Nieuwerhoek, 3632 AD Loenen a/d Vecht (02943) 1280 Betalingen          Gironummer 513805 t.n.v. Penningmeester Niftarlake te Baambrugge

-ocr page 3-

			Ledenlijst 1985
		Abcoude De Gemeente Abcoude Drs J. Baalbergen A. Bessem R.Bianchi Drs D.G. Carasso W.J. Engel Mw.W.D. de Graaf-Vossestijn J. de Groot Historische Kring Baambrugge Abcoude J.Th Kemme W. Kompier P.E. Koppen N.L. Loeb J.K. Luttikhuis W. van ter Meij J..I. Pabon Jr H. Schoenmaker P.L. Schram J.B. Schreur Mr J.W.F.M. Swinkeis B.A.H.M. Theunissen W.C.C. Trouw Mw. G.L.J. Uiterwaal-Völker Mw. CA.L.M. Vis-Völker MW. H.A.J. Vreeken-van Brink B.H. de Vries Mw. A. Visser-Stoeiman D.T. Winter J.E. Wustenhoff Aerdenhout Mr Ir J.J. Smorenburg Alkmaar Mr Dr J. Belonje Almelo J.C.M. Bak Amersfoort Oudh. Ver. Flehite Amstelveen J.W.N, van Achterbergh Jr Mw. H.Vlot-van Lonkhuyzen
					Gemeentehuis, 1391 EL Sandbergstraat 8, 1391 EL Willem V. Abcoudelaan 11, 1391 CG Meerzicht 1, 1391 AR Dr Koomansstraat 21, 1391 XA Angsteloord 5, 1391 EB Meerweg 19, 1391 HG Gein Noord 24, 1391 GZ Dr. Koomansstraat 21, 1391 XA Sandbergstraat 7, 1391 EV Koppelland 13, 1391 EV Dr Koomansstraat 6a, 1391 XB Molenweg 16, 1391 CG Kerkstraat 114, 1391 HE Zilverschoon 107, 1391 XS D. V. Troostwijkstraat 51, 1391 ER F. Postlaan 5, 1391 AV P. V. Wijngaerdtlaan 42, 1391 AW Jan Trouwstraat 4, 1391 TT Gein Zuid 7, 1391 GT Reyer Spreijstraat 10, 1391 GA Torenlaan 32, 1391 AM Kerkplein 14, 1391 GJ Stationsstraat 54, 1391 GR D. van Troostwijkstraat 46, 1391 ET Sandbergstraat 4, 1391 EL Koningsvaren 87, 1391 AG Angsteloord 63, 1391 ED Koppelland 11, 1391 EV Merellaan 29, 2111 GK Nassaulaan 39, 1815 GL Horstlaan 76, 7602 RR Westsingel 52, 3811 BC Amsterdamseweg 270, 1182 HN Ferd. Bol weg 89, 1181 XC

-ocr page 4-

		Amsterdam Dr J.F. August de Meyer Mw. J. Douque-Weber Gemeentelijk Archief Drs P.M. Fischer Mw. J.H. Greup-Nicolai Mr J.H. v.d. Hoek Ostende D. Hoen Drs E.J. Krul Mr P.M. van der Laan K.F. van Leuven P.J. Meertens Instituut Mw. E.G. Pannevis-Lammerts van Buuren W.A.C. Reesink H. Renes J.R. Ritman Ir W. Siewertsz van Reesema J. Stodel Universiteitsbibliotheek Mw. W.J.C. V. Veen-Coenen Jhr S.G. V. Weede Mw. J. van Zadelhoff-Hortulanus J. Zwaan Ankeveen B.A.Ph. Baron van Harinxma Thoe Slooten Baambrugge H.F. Anger M. Blokhuis Mw. Dr S. Boerdam Mw. J.P. Croon-Marlet Mw. J.E. Croon-Ogterop Jhr Mr J.E. v.d. Does de Willebois Mw. M. V. Erven Dorens-Vinke H. Hoogenhout H.C.M. Hoppenbrouwers Mw. Mr M. de Koning Mw. E. v.d. Lee Mw. Dra L.B. Lugt Mw. A.H. Mebus-Riechelman A.J. Slaman Ir J.L.H. Slebos A.W. Steenhof Mevr. J.J. Tholenaar
				Gein 81, 1109 AC Ant. van Dijkstraat 12, 1077 MH Amsteldijk 67, 1074 HZ Hemsterhuisstraat 173, 1065 JZ De Boeleiaan 267, 1082 RC B. Wieringerstraat 22, 1013 EB Amsteiveenseweg 1056, 1081 JV Keizersgracht 353, 1017 DR Keizersgracht 443, 1017 DJ Minervalaan 71-11, 1077 NS Keizersgracht 569-571, 1017 DR Minervalaan 84-1, 1077 PK Koninginneweg 40, 1075 CZ Werengouw 25 (Nieuwendam) 1024 NC Bloemgracht 19 h, 1016 KB Keizersgracht 353, 1016 EJ Rokin 70, 1012 KW Singel 425, 1012 WP Minervapiein 2, 1077 TN J. V. Goyenkade 27-1, 1075 HS J.W. Brouwersplein 5,1071 LL Lijzijde 45, 1034 KN 'Berkenrode' Dorpsweg 80 1244 Pr. Beatrixstraat 13, 1396 KD Rijksstraatweg 25, 1396 JD Rijksstraatweg 22, 1396 JM Kleiweg 36, 1396 HX Kleiweg 34, 1396 HX Dorpsstraat 23, 1396 KG 'Valk en Heyning' Rijksstraatweg 147, 1396 JK Zand en Jaagpad 30, 1396 KD 'Kromwijck' Zand en Jaagpad 5, 1396 JR Binnenweg 10, 1396 KM Rijksstraatweg 113, 1396 JH 'Geinwijck' Rijksstraatweg 91, 1396 JG B. Straalmanstraat 1, 1396 JR 'Middelvaart' Rijksstraatweg 103, 1396 JH Rijksstraatweg 4, 1396 JL Pr. Joh. Frisostraat 46, 1396 KB 'Kroonesteijn' Rijksstraatweg 125, 1396 JJ

-ocr page 5-

				'Postwijck' Rijksstraatweg 39, 1396 JD Rijksstraatweg 141, 1396 JK Rijksstraat 20, 1396 JM Bennebroekerdreef 49, 2121 CM Dorpsstraat 126, 3732 HL Bosuillaan 111, 3722 XH Bilderdijklaan 72, 3723 DD Rubenslaan 20, 3723 BP Rembrandtlaan 93, 3723 BM Langeweg 5, 1261 EL Saksen Weimarlaan 31, 4818 LA Rijksstraatweg 43, 3621 BH Griftenstein 2, 3621 XK Kerkplein 16, 3621 BA Straatweg 200, 3621 BX Straatweg 78,3621 BR Zandpad 82, 3621 NG Postbus 68, 3621 AB Straatweg 85, 3621 BJ J.E.Boutstraat 3, 3621 CH Brugstraat 20, 3621 AH Zandpad 61, 3621 NG Kerkbrink 26, 3621 BS 't Heycop 508, 3621 WJ Orttswarande 55, 3621 XN Zandpad 27, 3621 ND Straatweg 45, 3621 BH G. van Nijenrodestraat 90, 3621 GH Vrijheidslaan 23, 3621 HM Scheendijk 5, 3621 VB Oud Aa 41, 3621 LA Nassauplein 1, 3621 EA Dannestraat 33, 3621 AE Linnaeusdreef 26, 3621 XW Straatweg 204, 3621 BX Kerkplein 16, 3621 BA Julianastraat 25, 3621 EG Linnaeusdreef 24, 3621 XW Zandpad 83, 3621 NG Linnaeusdreef 21, 3621 XT Beatrixstraat 7, 3621 ET
		P.C. Versloot H.C.M. Vos J.H. van Walbeek Bennebroek G.M. de Heer De Bilt H.C. de Wit Bilthoven P.H. Bogaard Dr N.W. Caro Ir U.Twijnstra B.Vermeulen Blaricum Mw. J.G. Siewertsz van Reesema-Schmidt Breda Mr L.E. Kalff Breukelen Notaris T.C. Akkerman J. Bakker Mw. Mr L.G. Baud Drs R.J. Benders Ir G.G. v.d. Berg Mw. J.M. Bierman-Polman Ver.voor Bitumineuze Werken C.  Blom N.C. Bosman J. de Bruin J.W. de Bruyn Kops P.J. Burggraaf H.Th. Colenbrander Jac. van Dam W. Dobber Mw. Mr M.A. Dukes-Greup Mw. Mr H.M. van Dijk-Witjas B. Fritzsche Mw. M. Fruithof-Matthes P. Funken R.T. v.d. Geer D.W. Gerwig Drs A. Gevers Dr J.W. Gunning Mw. Mr E.A. Haars Drs H.C.J. Hendriks D.  Hendrikse R.J. Hofman G.J. van Julsingha G.C. van Kleef

-ocr page 6-

		Mw. C.P. Knuist M. van Kralingen Jr Mw. A.J.E. Lempke-Cramer H.K. Lenstra Ir H.F. Mertens J. Molenkamp R.W.C. Molenkamp R.W.L. Mijnssen Openbare Bibliotheek Breukelen Prof. Dr Ir R.Plomp J.H. Posthumus Jhr Mr L.A.Quarles van Ufford H.J. Schröder Ir F.J. Schijff P.B.A. Smits Mr C.W. van Stapele Mw. A.J. Stilting A.C. van Uchelen F.L. Vegter Mw. F.Verhagen Mr J.A. Vermeulen J. Verweij D. v.d. Wal Drs H.A. van Zwieten D. van Zijtveld Breukeleveen L.Geel Drs M.M. van Kesteren Dr J.F.W. Nuboer J.H.P. Roeland Ir J.J. Siepman v.d. Berg Dr P. Sinnighe Damste Brugge, 8000 België Jhr P.H.A. Martini Buijs Bunnik Mw. Blömer-Heisc Mw. M. Copijn-Brand Bussum M. Langelaar Mw. R.A.C.E. Ooiman-van Aubel Stichting tussen Vecht en Eem De Meern Jac. de Bruijn		G.v.Doornikstraat 8, 3621 HZ Herenstraat 4, 3621 AR 'Vegtiust' Zandpad 3, 3621 NC Zandpad 94, 3621 NH Rijksstraatweg 236, 3621 BZ Bisschopswater 27, 3621 WV 'Vecht en Dam' Dannegracht 16, 3621 AA Straatweg 76, 3621 BR J.Dircksenstraat 20, 3621 CB 'Vegtvliet' Rijksstraatweg 220, 3621 BZ Zandpad 125, 3621 NJ Zandpad 48, 3621 NE Straatweg 120, 3621 BV 'Nijenrode' Rijksstraatweg 19, 3621 BG Rijksstraatweg 101, 3621 BK Herenstraat 40, 3621 AR Laan van Gunterstein 3, 3621 VA Zandpad 41, 3621 NE 'Hofstede Boomrijk' Zandpad 53, 3621 NE Straatweg 74, 3621 BR Brouwerij 1, 3621 AD Mecklenburgstraat 6, 3621 GP Zandpad 87, 3621 NG Straatweg 190, 3621 BX Straatweg 95, 3621 BJ Herenweg 52, 3625 AG Herenweg 47a, 3625 AB Herenweg 59, 3625 AC 'Willem ir Herenweg 103, 3625 AD Herenweg 125, 3625 AD Herenweg 89, 3625 AC Nieuwe Gentweg 53 Marskramersbaan 15, 3981 TJ Schrijnwerkershof 4, 3981 TP Mecklenburg 52, 1404 BJ Groot Hertoginnelaan 29, 1405 EB Brinklaan 18b, 1404 ET Rijksstraatweg 84, 3454 JG

-ocr page 7-

		Den Dolder Mw. Wilhelm-v.d. Meer Doorn Ir H.J. Doude van Troostwijk F.A. Groen Mw. G. v.d. Stoop-Koekoek Dordrecht Mw. A.W. de Jong-Vis Eindhoven Ir J.V. Bruza Gouda Ver. Oudheidkundige Kring "Die Goude' Grave H.J.G. Jansen 's-Graveland Mr H.L. Houthoff G. Kortenoever B.H.A. Oosterbroek 's-Gravenhage Mr J.A. Alleman J.P. Bak Kon. Bibliotheek Rijksbur. v. Kunsth. Doe. J.C. Woestenburg Haarlem Rijksarchief in Noord Holland J. Vor der Hake Haarzuilens L.J. Huisinga Heemstede J.P. Schmal Jr Hilversum J.G. Alleman Mw. L. Buwalda-Terlet Mr W.G.M. Cerutti J. Kruishoop T.W. Ploeg H.D. Scheltema Dr W.J. Steyling Mw. N.H. Vinke-Andersson Huizen F.  Renou Kockengen Dr J.A. van Dongen De Gemeente Kockengen Dr G.F.W. Herngreen W. van Schaik G.  Versloot
				Hezer Enghweg 90, 3734 GV Parklaan 40, 3941 RE V. Heemskerklaan 41, 3941 WD van Galenlaan 12, 3941 VD Wolwevershaven 11, 3311 AV Orpheuslaan 53, 5631 BR Oosthaven 53, 2801 PN Burg. Reymakerslaan 136, 5361 KJ 'Trompenburgh' Zuidereind 43, 1243 KK Leeuwenlaan 48, 1243 KB Noord Einde 178, 1243 JP Wassenaarseweg 90, 2596 CZ Koninginnegracht 96d, 2514 AK Postbus 90407, 2509 LK Postbus 90418, 2509 LK Hoge Nieuwstraat 28 A, 2514 EL Kleine Houtweg 18, 2012 CH Gasthuissingel 38 rood, 2012 DP Ockhuizerweg 20, 3455 RW Bartoklaan 95, 2102 ZH Trompenbergerweg 2b, 1217 BE Utrechtseweg 52, 1213 TW J.P. Coenstraat 77, 1215 KP Bachlaan 1, 1217 BT Oude Amersfoortseweg 44, 1213 AE Utrechtseweg 58a, 1213 TW Koninginneweg 18, 1217 KZ Pal. Res. 's-Gravelandseweg 86, flat 56, 1217 EW Nw. Bussummerweg 83a, 1272 CE Wagendijk 12, 3628 EP Gemeentehuis, 3628 AE Godinweg 2, 3628 BA Wagendijk 2, 3628 EP Portengen 97, 3628 ED

-ocr page 8-

		Kortenhoef Curtevenne Stichting J. Daams W.Spaan Vereniging Curtevenne Krimpen a/d IJssel Mr J.H. Huizinga Langbroek Cothen Mr C.Th.E. Graaf van Lijnden van Laren N.H. Mw. A. Blijdenstein-van Berckel J.N. Koppelman Leusden Mw. S. Peeters-Kopp Loenen a/d Vecht Dr P.J.A.v.d. Akker P.M. Bakker J.W. Blok Jr Mw. E.E.C. Bon-Meyer R.J.M. Bootz H.Bos H.C. Bos C. Dierdorp J.Dopper Dr A. Dunning J. Drewes A.J. van Dijk Drs H.C. Dijksma J.A. Ehlhardt Drs B.Th.P. Fontein A. Gelderman L.J. de Geus W. Grunfeld Mr R. Hamminga E. Harberink Mw. M.S. Harms-van Estrik M.J.P.A. Graaf d'Hollosy R. Jetten H.J. de Jong Mr Dr N.J.C.M Kappeijne van de K.Knol Drs G.J. Koelemey D.P. Koets Mw. W. v. Kralingen-Niekerk Mw. H. Kusters-van Leusden Drs A. Ledeboer J. Leicher D.C. V. Leeuwen Boomkamp Drs J. v.d. Meulen
				Zuidsingel 20, 1241 EN Zuidsingel 23, 1241 EH Kortenhoefsedijk 171, 1241 LZ Moleneind 32, 1241 NH Lansing 53, 2923 BC SandenburgKasteel Sandenburg, 3945 Tafelbergweg 15, 1251 AB St. Jansstraat 41, 1251 KZ Parelduiker 52, 3831 GJ Rijksstraatweg 97, 3632 AA Wallenstein 66, 3632 WR Vreelandseweg 4, 3632 EP Dorpsstraat 10, 3632 AT 'Vegtlust' Oud Over 3, 3632 VA Hoefijzer 54, 3632 WA Hoflaan 5, 3632 BT Keizer Ottolaan 30, 3632 BW Oud Over 3, 3632 VA Dorpsstraat 82, 3632 AW Kerkstraat 8, 3632 EL Oud Over 154, 3632 VH Spinnerie 1/3, 3632 ET Grutterstraat 12, 3632 EJ Rijksstraatweg 87, 3632 AA Oud Over 39, 3632 VA 't Rond 13, 3632 BN Dorpsstraat 98, 3632 AW 'Vegtlust' Oud Over 3, 3632 VA Keizer Ottolaan 22, 3632 BW Hoflaan 1, 3632 BT Mijndensedijk 20, 3632 NV Mijndensedijk 13, 3632 NF Vreelandseweg 25, 3632 ER Coppello Oud Over 59, 3632 VB Graaf Janlaan 2, 3632 CB 't Rond 9, 3632 BN Wallenstein 55, 3632 WP Rijksstraatweg 130, 3632 AG 't Rond 1, 3632 BN Dorpsstraat 4, 3632 AT Oud Over 120, 3632 VC Oud Over 156, 3632 VG Vreelandseweg 8, 3632 EP

-ocr page 9-

		Mw. M.Meyer-van Loon Dr G.H. Mulder A.H.M. Mulder Drs E. Munnig Schmidt C.W. van Nie A.J.A.C. Nooteboom Stichting Openbare Bibliotheek M.J.B. Popma Mw. Dra H.H. Pijzel-Dommisse Drs A.H.J. Risseeuw Mw.Dra G.Recter Mw. M.M. Rotbarth A.  Schras Mw. E. van Schijndel J.P. Seijffert J.M. Sikking Dr P.J. Sondaar Mw. A.A. Sondaar-Dobbelmann R.E.Spee J.C. Spekman Mw. A.A. Steffens Stichting Culturele Raad Mw. A.G. Stolp Jhr Mr J.P.E. Teding van Berkhout Mw. G. Thijs-Mantel C.J.M. Thijssen B.  Timmers W.G. Tober Mw. E. Vesseur-Murck Jansen F.E. Veenstra Mw. R. Vor der Hake-Campfens Drs S.G. de Vries Mr A. Vrij A.Witmer Prof. Dr H.C. Zanen Loenersloot Mr Th. van Hilst Dr A.A.H. Meurs H.J. v.d. Meij Mw. M.F.M. Bsse van Nagell-Martini Buys G.A. van Oorschot J. Prins Drs J.H.W. Veenstra Loosdrecht H. Aalberts J.G. Boeschoten Ir H.G. de Cock Mr J.H.M.A. Doude van Troostwijk J.P. Freese		Oud Over 108, 3632 VB Dorpsstraat 68, 3632 AV Rijksstraatweg 96, 3632 AD Rijksstraatweg 78, 3632 AD Driehovenlaan 38, 3632 BL 'Vegtlust' Oud Over 3, 3632 VA Postbus 47, 3632 ZR Oud Over 48, 3632 VD Dorpsstraat 28, 3632 AT Hoefijzer 56, 3632 WB 'Bij Dorp' Oud Over 8, 3632 VD 'Bosch en Vecht' Oud over 5, 3632 VA Torenstraat 1, 3632 EK Vreelandseweg, 3632 EP van Lijndenlaan 10, 3632 BZ Rijksstraatweg 95, 3632 AA Oud Over 33a, 3632 VA 'Oud Over' Oud Over 33, 3632 VA Vreelandseweg 1, 3632 EP Weerestein 57, 3632 WX Oud Over 41, 3632 VA p/a Gemeentehuis Oud Over 93, 3632 VC Oud Over 1, 3632 VA Rijksstraatweg 75, 3632 AA 't Rond 7, 3632 BN Dorpsstraat 63, 3632 AS Brugstraat 10, 3632 EH Oud Over 3, app. 5, 3632 VN Mijndensedijk 30, 3632 NV Rijksstraatweg 85, 3632 AA Dorpsstraat 40, 3632 AV 't Rond 5, 3632 BN Dorpsstraat 102d, 3632 AW Vreelandseweg 23, 3632 ER Voorburgstraat 23, 3634 AV Slotlaan 9, 3634 AP Stichtsestraat 5, 3634 AR Kasteel Loenersloot, 3634 AC Rijksstraatweg 52, 3634 AC Nesciolaantje 2, 3634 AA Rijksstraatweg 228, 3634 AN Rembrandtlaan 1, 1231 AR Hotel'De Driesprong' Veendijk 1, 1231 PB Nw. Loosdrechtsedijk 175, 1231 KS Nw. Loosdrechtsedijk 69, 1231 KN Oud Loosdrechtsedijk 247, 1231 LX

-ocr page 10-

					Nootweg 10, 1231 CT Horndijk la, 1231 NV Rading 4, 1231 KA v.d. Helstlaan 5, 1231 AL Horndijk 4b, 1231 NV Nw. Loosdrechtsedijk 302, 1231 LJ Breedstraat 6, 3603 BA Schippersgracht 8, 3603 BC Kuyperstraat 29, 3601 VE Wilhelminaweg la, 3603 CR Straatweg 3, 3604 BN 'Hazenburg' Binnenweg 60, 3603 AG Machinekade 6, 3601 AS Reigerskamp 382, 3607 HW Straatweg 17, 3603 CV Straatweg 17b, 3603 CV V. Houtenstraat 16, 3601 XJ Herengracht 21, 3601 AN Langegracht 30, 3601 AJ Zandpad 13, 3601 AN J. Catsstraat 17, 3601 SJ Diependaalsedijk, 3601 GL Straatweg 17b, 3603 CV Stationsweg 5, 3603 ED Zebraspoor 573, 3605 HH Klokjeslaan 22, 3601 HE 'Bolenstein' Bolensteinseweg 3, 3603 CP Langegracht 22, 3601 AH Schokkingstraat 17, 3601 XK Zandweg 44, 3601 AE Diependaalsedijk 52, 3601 GL Dr. Plesmanlaan 350, 3601 DL Diependaalsedijk 102, 3601 GN Straatweg 162a, 3603 CS Julianaweg 19, 3603 AP Herengracht 6, 3601 AL Abel Tasmanlaan 8, 3603 GB Kerkweg 9, 3603 CL Herengracht 7, 3601 AL W. Barendzlaan 11, 3603 GL Treubstraat 18, 3601 BX Straatweg 23, 3601 XA Paulus Potterstraat 43, 3601 RC Zandweg 45, 3601 AE Talmastraat 18, 3601 XA Parkweg 41, 3603 AB Zandpad 24, 3601 NA
		Mej. E. Haselen Historische Kring Loosdrecht Dr C.H.F. Simons J.M.L. Trouw Mw. G.J. Uittenbos W. ter Veld Maarssen J. Agterberg Mr W.Beerman J.H.W. van Bemmel B.O. van den Berg Mw. W.E.E. Bernt-Scheffer Mr J.W.L. Beijer J.E. Brinkhof Ir R.A. Brzesowsky Drs S.W.G. de Clercq Dr J. Cosijn A.R.A. Croiset van Uchelen Mw. A. Crone-Kegel Mw. M. van Dam-Smaiienbroek Drs D.Dekker H.J. Dollekamp Gemeente Maarssen Genootschap Belle de Zuylen S. Haisma Mw. C.A.A. Hamminga L. Heus M. van Heijningen Mw. B.C.J. Hiemstra-van Roon Historische Kring Maarssen Mr Z.O.H.M. Baron v. Hövell tot Westerflier Mw. J.H.M. Kamp-Schweers P. van Kerkvoort G.K. van der Klis S. Kcmdeur J. Kraayenhagen K. ter Laan J.C. de Lang Dr. A.P. Messer Drs B.C.J. de Mol Mr O.B. Okkinga Mw. R. Pfeiffer J. Plas R. Pos Drs H.J. Post E.J. Rinsma C. Rijsterborgh Prof. Dr. A. van Rossum
			10

-ocr page 11-

				W. Barendszlaan 1, 3603 GM 'Beuk en Vecht', Parkweg 61, 3603 AB Schippersgracht 9, 3603 BC Raadhuisstraat 18, 3603 AW Wilhelminaweg 8, 3603 CR Dr. Plesmanlaan 292, 3601 DJ Julianaweg 27, 3603 AP Postbus 1, 3600 AA Bisonspoor 1161, 3605 KV Duivenkamp 851, 3607 WG Leeuwenhof 17,3601 JS Kuijperstraat 17, 3601 VE R. d. Beerenbrouckstr. 18, 3601 CB Herengracht 8, 3601 AL Zandpad 29, 3601 NA Kerkweg 25, 3603 CL Kerkweg 23, 3603 CL Lelystraat 20, 3601 BV Fazantenkamp 726, 3607 DS 'Vredenhoef Straatweg 33, 3603 CW Binnenweg 47, 3603 AE Stationsweg 2, 3603 EE Klokjeslaan 84, 3601 HG Klokjeslaan 84, 3601 HG Bloemstede 387, 3608 VD Egelskop 17, 3738 TY Scharnerweg 41, 6224 JA Van Ostadelaan 15, 1399 EX Dorpsstraat 23, 3641 EA Valkeveenselaan 56a, 1411 GT Kloosterstraat 20, 1411 RT Overmeerseweg 8, 1334 BC Ankeveensepad 7, 1394 GW Hinderdam 18, 1394 JB Voorstraat 39, 1394 CT Voorstraat 11, 1394 CS Ankeveensepad 3, 1394 GW Dammerweg 111, 1394 GT Zandpad 18, 3631 NK
		E. van Rossum N. van Royen C. Saeys Mr Dr Th. E.E. van Schalk Mw. A.W. Schuckink Kool J.N. Servaas Prof.Dr H.J.L. Smeets Stichting Openb. Bibliotheek Stichting Openb. Bibliotheek Maarssenbroek J.H. van Tongeren Mw. A. v.d. Vlugt-de Groot Y. Visser C. de Vries Mw. C. Waller-Gunning B.W. Wartena Mr Q Waverijn Mw. P. Westenburg-de Groot B.G. Wiegeraad J.J.Ch. Wittenberg B.B. v.d. Woude W. Zuidervaart Mw. S.L. Zuurdeeg-Katz R.C. Zwaardemaker Mw. G.A.J. Zwaardemaker-Job W. Zweers Maartensdijk M. v.d. Berg Maastricht D.C. van Proosdij Muiderberg Stichting Oud-Muiderberg Mijdrecht G.H. van Walbeek Naarden J.F. Dudok van Heel H. Poolman Nederhorst den Berg J.F.A. Baar Prof.Dr D.P.Blok F.H.B. Gladder Drs A.J. Crucq Dr Ir H. Spekreijse Mw. M.A. Sprenger A.A.A. Vendrig Nieuwersluis J.J. Beelen
					11

-ocr page 12-

					'Over Holland' Rijksstraatweg 14, 3631 AC Rijksstraatweg 28, 3631 AC 'Sterreschans' Rijksstraatweg 18, 3631 AC Rijksstraatweg 62, 3631 AD Zandpad Ib, 3631 NK 'Vreeden HofP Rijksstraatweg 53, 3631 AB Rijksstraatweg 35, 3631 AA Stationsweg 1, 3631 AJ Rijksstraatweg 38, 3631 AC Zandpad 19, 3631 NK Mijndensedijk 60, 3631 NP Mijndensedijk 62, 3631 NP Zandpad 29, 3631 NL 'Rupelmonde'Rijksstraatweg 24, 3631 AC Mijndensedijk 29, 3631 NN St. Servaesweg 42a, 6083 AS Rijssensestraat 124, 7441 AK Zuylenveld 3611 AJ Groeneweg 8, 3611 AT Mgr. Borretstraat 7, 5375 AA Utrechtsestraatweg 45, 3911 TW Sir W. Churchilllaan 915, 2286 AB Nieuwe Markt 1, 3011 HP Laanweg 41, 1871 BK Vosseveldlaan 56, 3768 GN 'Hanebalk' Heistraat 6, 4847 NN Dwarsdijk 22, 3612 AP Laan van Niftarlake 22, 3612 BS Nieuweweg 5, 3612 AR woonark 'in het schip' Jachthaven Manten, 3612 AR Looydijk 7, 3612 BC
		J.C. Braun D.W. Doude van Troostwijk L.W. Doude van Troostwijk J.C.T. van Hoeven G.E.J. Huetink A.J.A.M. Lisman C.M. Oostveen P.V.L. Ritmeester Mw.C.M.S. v. Rooy P. Rote H.W.G. van Schaik Mw. L. Simons-Smit Mw. Stassen-van Meurs J.H. Stefels Mw. I. Teijema Nunhem Mr J.J.S. Klerken Nijverdal H.J. Kuhlwillm Oud Zuilen G. van Heusden R. Plomp Reek M.F.M, van Seumeren Rhenen Mr.Th.Th.M.H. Bijleveld Rijswijk Z.H. A.J. Crucq Rotterdam Bibliotheek & Leeszalen Schoorl Mw. E. du Croo Kampmeinert- van den Berg Soest S.P. Baron Bentinck Teteringen Mw. L. Kalkman Tienhoven Mw. A.A.E. Bodisco Massink-Eggink W.T. de Bier A. Hogenhout E.R. Huitzing C.P.J. Klap
			12

-ocr page 13-

				Laan v. Niftarlake 81, 3612 BN Laan van Niftarlake 54a, 3612 BT Heuvellaan 10, 3612 BA Laan van Niftarlake 54, 3612 BT Looydijk 81, 3612 BE Dwarsdijk 22, 3612 AP Koningslaan 98, 3583 GR Nieuwegracht 67, 3512 LG A. Numankade 199, 3572 KW Koningslaan 109, 3583 GT Emmalaan 3, 3581 HL Troosterlaan 24, 3571 NM Catharijneconvent, 3512 LG Stadionlaan 57, 3583 RD Achter St. Pieter 20, 3512 HT A. Numankade 201, 3572 KW Chopinstraat 42, 3533 EN Koningslaan 24, 3583 GE Postbus 80, 3500 AB Postbus 80300, 3508 TH Naberlaan 11, 3571 ZH Mariaplaats 51, 3511 LM Emmalaan 1, 3581 HL Wittevrouwenstraat 9/11, 3512 CS Koningslaan 118, 3583 GW Takstraat 1, 3572 HZ Kiosk 70, 5802 NS Baambrugse Zuwe 180, 3645 AL Prof. T. Brandsmalaan 17, 3451 ZX Prof. Bronkhorstlaan 29, 3451 ER Vogelenzangseweg 41a, 2114 BB Vondelstraat 16, 2251 KH Klapstraat 21, 3633 BH Bergseweg 18, 3633 AK p/a Boslaan 19, 3633 UZ Voorstraat 7, 3633 BA Nigtevechtseweg 48, 3633 XT Boslaan 2, 3633 UZ Singel 10, 3633 CR
		Drs Th.K.A. Liem Mw. A.M. van Lonkhuizen-Meyer M. Remijnse Mw. Rijsterborch Th. Schouten Mw. Mr W.M. Voet-Eggink Utrecht Mw. A.M. Biegelaar-Boogaerdt H.A. Danklof Gemeente Archief Mw. W.J. van Gortel-ten Houten Mw. CE. Hefting-Beerendonk Ir G.J. Jonker Oud Utrecht Dr E.B.J. Postma Prov. Bibliotheek Rijksarchief C.J.Th. Schut F.  de Soeten St. Openbare Bibliotheken Stichting de Utrechtse Molen Mw. P.J. Blom-v.d. Bosch Stichtse Culturele Raad Mw. M.D.M. Sturkenboom Universiteitsbibliotheek Mw. N.M. Volkers-Meyssen Mw. Dra CCS. Wilmer Venray Mw. B. Wijnen Vinkeveen Dr J. de Vries Vleuten W. Uittenbogaard Jhr Mr A.R. Clifford Kocq van Breugel Vogelenzang G.  Koopman Voorschoten H.M. van der Horn Vreeland H.J. Aalderink Mw. G. Beelaerts van Blokland-Kalff Mw. R.M.C, van den Berg-Tap Mw. E.E. Brandes-de Lestrieux Hendrichs F.H. Bruna Mw. W. de Gelder-de Ruiter Mr J.E. Goldhoorn
					13

-ocr page 14-

				De Vliet 8, 3633 EL Klapstraat 13, 3633 BH Boterweg 44, 3633 ER Duinkerken 12, 3633 EN Voorstraat 5, 3633 BA Fl. van Boekhorststraat 5, 3633 CN Vredelantstraat 71, 3633 EB Hoge Duinlaan 18, 5582 KG Kasteel Waardenburg, Waalbandijk 13,4181 AN Schielandweg 11, 2741 HZ Bowlespark 25, 6701 DR Papeweg 8, 2245 AD Nieuwstad 28, 1381 CC Dammerweg 5a, 1383 HT Frans Halsstraat 44, 1382 VK Waarschapsstraat 32, 1382 EJ Nieuwstraat 41, 1382 VV Postbus 5146, 1380 GC Zeeburgstraat 37, 1382 BM Utrechtseweg 59, 1381 GT Herengracht 31, 1382 AH Herensingel 162, 1382 VV Dorpstraat 59, 3648 AG Rijnoord, Oostdam 12, 3441 EN Gebr.v. Eijckstraat 4, 3443 VG Postbus 35, 3400 AA Kerkstraat 26, 5301 EJ Lyceumlaan 29, 3707 EB Broederplein 41, 3703 CD Arnh. Bovenweg 16 fl. 15, 3708 TA Boomkensdiep 13, 8032 XZ Chalet Ariane, Hohlen 918, 3801 Sundlauenen In den Bueren, Davos-Dorf 7260 19 Denbigh Road, London Wil 28
		Mw. M.H. Happee J. Jongsma Mr J.A.H. Olde Loohuis E. Roosegaarde Bisschop F.D. Sprenger Drs C. Verhaar J.H. Vrij Waalre Mw. A. Krijgsman-Spoor Waardenburg A.F. van Goelst Meijer Waddinxveen Dr W.J. Doude van Troostwijk Wagenlngen Mr J.D. V. Ketwich Verschuur Wassenaar F.C. Wieder Jr Weesp Boekhandel De Ark Mw. Dra H.J. Bodisco Massink-Jongejans H. Brood G. Lindeboom Gemeente Museum Openbare Bibliotheek F.G. van Reijen A. Stork G.A. van Wees Mw. Drs A.J. Zondergeld-Hamer Wilnis H.W. van Soest Woerden Mw J.C.M, van Capel-Legüe G.J. Wesseling IJsselstein Prov. Biblioth. Centr. Zaltbommel J. v.d. Walle Zeist K. Feringa Rijksdienst voor de Monumentenzorg Ir J. v.d. Sleesen Zwolle Mw. H.W. Schouwenaar Zwitserland A.H.R.Hoogezand Mevr. M.A.H. Pomerantz-Beks Engeland J.N.W. Voorhoeve 14                                       ^

-ocr page 15-

		Concept financieel overzicht 1984 (1983)
																				(1983)									1984
			Inkomsten:
															4.064,17 275,-- 8.500,-- 270,50 9.955,-- 144,69 2.729,-- 125,-- 26.063,36										6.019,49 1.025,-- 8.500,-- 52,80 11.005,-- 174,13 3.486,-- 125,--
				Saldo voorgaand jaar............................ Kontributies voorgaand jaar.................. Reservering jaarboekje........................... Verkoop oude jaarboekjes..................... Kontributies .......................................... Renten.................................................. Excursies en lezingen............................. Kontributies volgend jaar...................... Totaal
																										30.387,42
						Uitgaven:
																2.812,22 3.890,21 7.844,35 7.749,-- P.M. 1.397,72* 200,-- -,-- 50,-- 50,-- 50,-- P.M. 58,50 58,50 200,-- 360,35 203,80 2.134,32** 125,-- 125,-- 8.500,-- 8.500,--
					Excursies en lezingen............................. Jaarboekjes drukken (incl.foto's)............ Jaarboekjes verzenden............................ Aankoop oude jaarboekjes.................... Kontributie Stichting "De Utrechtse Molens"............ Kontributie "Commissie voor de Vecht" Kamer van Koophandel ........................ Receptiekosten....................................... Sekretariaatskosten................................. Overboeking inzake ontvangen kon- tributies volgend jaar............... Overboeking inzake reservering jaarboekje ............................... Totaal
																											24.265,10
																	20.043,87
									Saldo positief per 31-12
																		6.019,49										6.122,32
							* inclusief 824,50 over 1983 ** inclusief 1.093,40 over 1983
							Opgemaakt te Baambrugge, 12 januari 1985												De penningmeester H.C.M. Hoppenbrouwers
																														15

-ocr page 16-

				Kort verslag over 1984 van de voorzitter.
			Uw bestuur recipieerde ter gelegenheid van het begin van een nieuw verenigingsjaar op 14 januari in het huis Vegtlust te Loenen. Zaterdag 11 februari troffen een twintigtal leden elkaar in de gehoorzaal van de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage. Mevrouw Pijzel-Dommisse hield op 21 maart in het kader van het komend bezoek aan Paleis Het Loo voor een vijftigtal leden een lezing over: Interieurdecoratie in Nederland rond 1700. Deze vond plaats op Nieuwerhoek. VreedenHoff was het passend kader voor de sprankelende voordracht door mevrouw Louise van Everdingen- Jkvr. Meijer over de jachtverblijven van de Oranje's met als hoofdonderwerp Het Loo. Dit was op 14 april. Der traditie getrouw vond de jaarvergadering plaats in De Kampioen te Nieuwer- sluis op 2 mei. Ditmaal werden ter opluistering twee films vertoond; een video opname van de Vechttocht van het Genootschap die in juni 1982 plaats vond en een film welke door Polygoon in 1942 in de Vechtstreek was opgenomen. De heer Lisman was deze op het spoor gekomen waarna de heer M. van Heijningen een copie (16 mm) alsmede drie verschillende video copiën liet maken en deze aan het Genootschap aanbood ter gelegenheid van zijn lidmaatschap. De film was nog nooit eerder vertoond daar de bezetters dat verboden. Helaas kon de heer Van Heijningen niet bij de première aanwezig zijn om onze dank in ontvangst te nemen; daarom danken wij hem nu nog eens hartelijk voor deze buitengewone geste. Na de zomerstilte de jaarexcursie welke op 21 september ging naar Paleis Museum Het Loo. Wij werden zeer begunstigd, niet alleen door het weer, maar heel speciaal doordat wij mee konden maken dat onze Koningin met Prins Claus en enige genodigden door de gouden deur aan de achterzijde van het corps de logis de tuin betrad voor een uitgebreide bezichtiging. Onze excursiecommissie moet heel goede contacten hebben op hoog niveau! Op 9 october leidde mevrouw Dukes nog eens een twintig-tal leden rond op kasteel Oudaen dat zij in 1985 gaat verlaten. Een week later waren wij weer op Oudaen te gast voor de lezing met dia's door mevrouw B.M. Dumortier conservatrice oude costuums in het Rijksmuseum te Amsterdam. Op 15 november hield Dr. A.J. Bemolt van Loghum Slaterus zijn lezing over historie en familie-penningen op VreedenHoff.
		16

-ocr page 17-

			De excursiecommissie zeggen wij hulde voor het vele geïnspireerde werk dat zij in al deze evenementen staken. De goede opkomst van de leden en het gestaag stijgende aantal daarvan is hun belangrijkste beloning. Dit jaar nam de heer Post afscheid als secretaris wegens drukke werkzaamheden elders. Wij zeggen hem hartelijk dank voor al hetgeen hij voor het Genootschap deed in de afgelopen jaren. Wij verwelkomen mevrouw S. ter Laan in de functie van secretaris in afwachting van de bekrachtiging van haar benoeming door de ledenvergadering.
						E. Munnig Schmidt
				Loenen, maart 1985.
		Drie leden van het bestuur, de heren Munnig Schmidt, Lisman en Post in gesprek met de heren August de Meyer en Van den Akker op de nieuwjaarsreceptie in Vegtlust.
							17

-ocr page 18-

		'Antoni Waterlo f(ecit)' in Maarsseveen De Amsterdamse kunstenaar Antoni Waterlo (1610 - 1690) heeft de laatste vijftien jaren van zijn leven goeddeels doorgebracht in het gebied dat bekend was als 'de heerlyckheyt van Maerseveen'. Informatie uit de eerste hand biedt zijn levensbericht in Houbrakens Groote Schouburgh der Nederlantsche Konstschilders en Schilderessen.' De biograaf noteerde wat de 76-jarige Jan Weenix zich in 1718 herinnerde: 'Den Konstschilder Jolian Weeninlis nog in leven, heeft my verhaalt, dat hy hem (= Waterlo) in het byzonder gekent, en omgang met hem gehad heeft over 45 Jaren, by gelegenheit dat hy eenige van zyne stukken met beeltjes en beesjes heeft opgeziert, tot welken einde hy gemelde Weeninks verzogt op zyn woning, gelegen tusschen Maarssen en Breukelen, buiten Uitregt te komen; daar hy vele jaren agter den anderen gewoont heeft in ongetrouden staat'.^ Waterlo en Weenix waren even goed thuis in Amsterdam als in het Sticht. Jan Weenix (1642 - 1719) was de zoon van de schilder Jan Baptist Weenix (1621 - 1660/61), die omstreeks 1658 was gaan wonen 'twee uren boven Uitrecht by het dorp de Haar, op het oud Adelyk Huys ter Mey'.' De zoon werd van 1664 tot 1668 vermeld als lid van het Utrechtse schildersgilde, terwijl zijn aanwezigheid in Amsterdam blijkt uit documenten uit 1677 en 1680. In 1679 trouwde Jan Weenix daar, waarbij hij in het bijzijn van zijn veel jongere vrouw beweerde pas dertig jaar te zijn (wat minstens zesendertig moet zijn geweest).'' In deze tijd heeft hij 'omgang gehad' met Waterlo. Antoni Waterlo was in Rijssel geboren en trok met zijn familie naar Amsterdam, waar hij op dertigjarige leeftijd in 1640 trouwde met 'Cathalyntge Stevens van der Dorpe'.' Hoewel hij in verschillende documenten als 'Schilder' stond geregistreerd, maakte hij toch vooral tekeningen en etsen met als voornaamste onderwerp het landschap. De vroegste datum is 1649 op een blad met het opschrift 'Op de Boom, by de oude Blaauwebrug te Amst.' (Amsterdam, Gemeente-archief, Coll. Erven van Eeghen).* Dergelijke inscripties in een lopend, maar soms ook calligrafisch handschrift zijn karakteristiek voor de tekeningen van Waterlo. Ze benadrukken het strikt topo- grafische karakter van zijn (stads)gezichten. Omstreeks het midden van de 17de eeuw maakte hij met Jan Abrahamsz Beerstraten en Roelant Roghman dit genre populair, bij voorkeur in kapitale, gedetailleerde tekeningen op folio-formaat. De nauwkeurige registratie was het eerste oogmerk van deze duidelijk voor de verkoop bestemde bladen. 'Gelyk ook een menigte van zyne teekeningen', zei Houbraken, 'klaar doen blyken dat de zelve naar 't leven gevolgt zyn'.' Waterlo was een reislustig man: omstreeks 1655 tekende hij langs de Rijn onder meer panorama's van Utrecht, Rhenen, Arnhem, Nijmegen en Kleef.* In de tweede helft van de jaren vijftig zwierf hij door noord-Duitsland, van Hamburg tot Dantzig. Daaraan herinneren uitgewerkte landschapstekeningen op groot formaat, veelal met indicaties van de voorgestelde plaats, bijvoorbeeld Een gezicht op het Olivaklooster bij Dantzig (Hamburg, Kunsthalle) met het opschrift: 'De Olyf klooster buijten Danzich'.' Op deze reis tekende hij ook een schetsboek vol, waarvan de bladen her en der verspreid raakten. Vermoedelijk heeft hij zelf deze kleine tekeningen later opgewerkt, van zijn monogram 'AW' voorzien en verkocht. 18                               ,

-ocr page 19-

		Eén ervan. De wallen van Hamburg (Amsterdams Historisch Museum) voorzag hij eigenhandig van het veelzeggende opschrift 'tot hamborgen naer te leeve an de oude stadt'." 'Naar 't leven' was een begrip destijds. Zo werden bijvoorbeeld de tekeningen omschreven die de pionier van het topografisch landschap, Pieter Breugel, honderd jaar eerder maakte: 'In zijn reysen heeft hy veel ghesichten nae t' leven gheconterfeyt', schreef Van Mander in 1604.'^ In 1674 overleed Waterlo's vrouw, Cathalyna van der Dorp, en toen heeft de weduwnaar zich kennelijk teruggetrokken in een woning bij Maarssen aan de Vecht." Immers, Jan Weenix leerde hem kennen 'in ongetrouden staat' en 'over 45 Jaren', waarmee hij bedoeld moet hebben: lang geleden, ongeveer in 1675, toen hij geen vrouw (meer) had.'" Hij had het daar niet breed, althans in vergelijking met zijn jongere confrater. 'De voordeden die hem de konstoeffening aanbragt, en het geen hy van zyne Ouders bezat, was maar even genoeg om Borgerlyk van te konnen leven', vertelde Weenix aan Houbraken, die er aan toe voegde: 'Dus hy al
			Afb. 1 Antoni Waterlo. Een laan bij Paarlenburg in Maarsseveen, 1679. Gewassen krijttekening, 317 X 349. Bremen, Kunsthalle.
				19

-ocr page 20-

		I t. SchffMjtrtmm-tr. X .Tarlmltia-^. 5 . Hatm tfuk ■ ^. Vier Juvejt.., g. JfidJeïcwtjf, , te.pS^ ttitHn. \ a , l&jfi tirJleer. • CwJrmhayi..
			Afb. 2, Anoniem naar J. Bosch. 'Een klein gedeelte van de Heerlijcheit van Maerseveen', 1660. Gravure, 190 x 225. Utrecht, Rijksarchief.

-ocr page 21-

		mee een van de genen geweest is die de Fortuin van agteren zagen'." Wat hiervan waar is geweest, valt niet meer na te gaan. Het is een feit dat Waterlo op 23 oktober 1690 in het St. Jobsgasthuis te Utrecht overleden is. Hij woonde toen al enkele jaren niet meer in zijn buitenhuis in Maarsseveen." Van zijn tekeningen 'naar 't leven' wist Houbraken voorts dat ze 'omstreeks Uitrecht geteekent' waren." Het is niet onmogelijk dat hij van Weenix vernomen had dat Waterlo in zijn woonplaats ('tusschen Maarssen en Breukelen') op het eind van de jaren zeventig bijzonder veel topografische gezichten heeft gemaakt van kastelen, landhuizen en tuinen. Om een aantal van deze tekeningen draait het in dit verhaal. In Maarsseveen Van documentair belang blijkt een opschrift te zijn op een tekening die nu nog heet Een laan met bomen (Bremen, Kunsthalle) (afb. 1).'* Op de achterzijde schreef de kunstenaar zelf(?): 'so te sien op de slincke hand van ons schuytehuysken voorbij aen 't ende 't huys ... van Maarsseveen A" 1679'.'■* De datering en de situering stemmen aardig overeen met de mededelingen van Weenix. De tekenaar meldde aldus dat hij langs zijn botenhuisje kijkend in de verte "t Huys van Maersseveen' kon zien (of wist te) liggen. Hij doelde hiermee niet op het tamelijk kleine huis aan de laan op de tekening, maar op een veel verder gelegen centraal gegeven in Maarsseveen, het huis Goudestein. In de zeventiende eeuw had deze veel bezongen en uitgebeelde buitenplaats een classicistisch uiterlijk met een koepeltje op het dak, na de verbouwing (sinds 1628) door Joan I Huydecoper van de voormalige hofstede Goudehoef Goudestein lag aan de oostzijde van de Vecht en de Huydecopers resideerden er tot 1911.^° Toen Waterlo zijn tekening maakte was het goed in eigendom van Joan II Huydecoper, heer van Maarssen en Neerdijk, die tussen 1673 en 1693 maar het liefst dertien maal burgemeester van Amsterdam is geweest.^' Dank zij het bijzonder uitgebreide familie-archief van de Huydecopers (Utrecht, Rijksarchief)^^ kan hier onthuld worden waar het 'schuytehuysken' van Antoni Waterlo ongeveer heeft gestaan. Joan I Huydecoper had veel land verworven in Maarsseveen en hij had daar op als een moderne projectontwikkelaar buitenhuizen laten bouwen en die vervolgens verkocht. Voor het onderhoud van wegen en wandelpaden was een hoofdelijke omslag bepaald en daartoe werd omstreeks 1677 een 'Lyste van de hoffsteden en Landereijen in de voorgemelte wegen' opgesteld. Het archief bevat nog een concept-contract met een dergelijke opsomming. Op beide lijsten komt Waterlo's naam voor: 'Paarlenburgh ... Waterloos' en (in Joan II Huydecopers handschrift): 'Paerlenburg ... waterloo'. ^' Paarlenburg was een van de (nu niet meer bestaande) buitenplaatsen die Joan I Huydecoper ten oosten van Goudestein had laten bouwen. De ligging is te zien op een kaart die in 1660 werd uitgebracht naar een ontwerp van Jacob Bosch onder de titel 'Een klein gedeelte van de Heerlijcheijt van Maerseveen' (afb. 2).^" De kaart werd gemaakt met het oog op de verkoop van de buitenplaatsen en ze geeft een duidelijk beeld van de verkaveling van de percelen en de globale vorm van de gebouwde of nog te bouwen huizen. Ongeveer midden op de kaart, tussen 21

-ocr page 22-

				Afb. 3. Antoni Waterlo. 'de hofstede genaamt Sluys oori', 1677. Gewassen pentekening, 290 . 350. Verblijfplaats onbekend.
			Afb. 4. Jan van der Heyden. 't Swarte Varken. Paneel, 465 x 605. Malibu, The J. Paul Getty
		Museum. 22

-ocr page 23-

				U N i ■^ 'f r- f '
							} 'A
			Afb. 5. Anioni Waterlo. Sluyspoort. 1677. Gewassen krijttekemng, 267 x 411. Ottawa, The National Gallery of Canada.
		Afb. 6. Antoni Waterlo. Spruytenburg. Gewassen krijttekening, 295 x 413. Leiden. Prentenkabinet der Rijksuniversiteit.
								23

-ocr page 24-

		Schoonderbuurt (1) en Doornhouck (3) is Peerlenburgh (2) aangeduid. Als men de weg langs dit perceel afkeek naar het westen, zou daar inderdaad ver weg Goudestein aan de Vecht zichtbaar kunnen zijn geweest. Een dergelijke uitvoerige inscriptie bij een tweede tekening 'naar 't leven' maakt het mogelijk het gezichtspunt van Waterio nauwkeurig te bepalen. Helaas is de verblijfplaats van de tekening onbekend, maar op een afbeelding in een oude veilingcatalogus kunnen de vermoedelijk meest essentiële delen van de tekst worden gelezen. Er staat: 'de hofstede Sluys oort in de Laan' ... (en dan volgt een lang, onleesbaar gedeelte), met de datering '1677' en de signatuur 'Antoni Waterio f.' (afb. 3)^' Net als Paarlenburg was Sluysoort zo'n niet meer bestaande kleine buitenplaats die door Joan I Huydecoper was gebouwd. Op de kaart van 1660 is het te zien op het langgerekte perceel 'B' links boven, onder de aanduiding 'Koninxvelt'. Waterio stond in de laan die van de Zogwetering naar het Zandpad liep, toen bekend als de Geesbergerlaan.^'' Aan het einde lag herberg 't Swarte Varken, ofwel 't Wapen van Maarsseveen, waar schout en schepenen zitting hielden en contracten werden afgesloten onder het genot van een glaasje. Jan van der Heyden maakte een schilderij van dit bekende punt in Maarsseveen (Malibu, The J. Paul Getty Museum) (afb. 4).^' De Geesbergerlaan lag tussen twee waterlopen, links de (huidige) Molenwetering en rechts een vaart die de bebouwde stukken grond begrensde en die vanuit dit gezichtspunt vervolgens naar rechts het terrein van Geesbergen doorsneed met enkele bochten. Het bouwsel in de verte op de tekening van Sluysoort is een hoek van 't Swarte Varken. Er is nog een blad met de datering 1677 en een volledig identieke signatuur die eerder of later in dat jaar ontstaan moet zijn, want de kale bomen geven aan dat het winter is (Ottawa, The National Gallery of Canada) (afb. 5). Ik geloof dat hier ongeveer dezelfde plek is uitgebeeld. Ook deze tekening was voorzien van een opschrift, dat nu zo afgesneden is dat het onleesbaar is geworden en dus onbruikbaar als toetssteen. Rechts op dit tafereel liggen de resten van een huis, dat - zoals zal worden aangetoond - door de Fransen in het rampjaar (1672/73) is gebrandschat. Er naast is een nieuw, tamelijk klein buitenhuis verrezen en in de verte ligt nog zo'n gebouw van bescheiden afmetingen. Zo lagen destijds Sluysoort en Neerbeek zij aan zij op het einde van twee lange, smalle percelen die op de kaart zijn aangeduid met 'A' en 'B'. Waterio stond in dit geval dus iets verderop in de Geesbergerlaan en hij keek achter Sluysoort door naar Neerbeek. Links tekende hij een hoek van de tuin van Spruytenburg, op de kaart met 'C' aangegeven. De voorgestelde identificatie van deze hofsteden is niet alleen gebaseerd op de kaart van 'Maerseveen', maar ook op het gegeven dat laatstgenoemde tekening er een is van een reeks, waarop één landhuis wel opvallend vaak voorkomt. Tot nu toe was men er niet in geslaagd de naam van de hofstede te achterhalen.^' Volgens mij was dat Spruytenburg. Spruytenburg De reeks tekeningen werd uitgevoerd op vellen van groot formaat - zo'n 30 x 40 centimeter -, die allemaal in het midden vertikaal opgevouwen zijn geweest. Ze zijn stuk voor stuk aan de voorzijde op overeenkomstige wijze langs de benedenrand 'Antoni Waterio f.' gesigneerd en ze hebben allemaal de inscriptie 'a/o' in bruine 24

-ocr page 25-

		pen op de achterzijde, aangebracht door een onbekende verzamelaar of veilinghouder.^" De serie is illustratief voor Waterlo's manier van tekenen. Hij registreerde wat hij zag en bekommerde zich daarbij niet echt om het perspectief of de juiste constructie van een gebouw, wat soms een enigszins naïef effect oplevert. Waterlo hield het meest van de grillige natuur met machtige boompartijen die met veel geduld weergegeven werden en die bij voorkeur het hele vlak vullen. Figuratie ontbreekt meestal - en zoals vermeld liet hij die in zijn schilderijen zelfs graag door anderen aanbrengen. De eerste schets van zijn tekening is steeds in zwart krijt, terwijl schaduw, licht en lucht met gewassen partijen aangebracht werden. De opzet is vermoedelijk direct naar het voorbeeld getekend, terwijl de uitwerking op het atelier kan zijn gebeurd. Daar maakte hij waarschijnlijk ook varianten op bestaande tekeningen. In deze reeks is het gebruik van verschillende tinten waterverf opvallend, want naast zwart en grijs gebruikte hij ook wassingen in groen en bruin, wat bij Waterlo tamelijk zeldzaam is. Dat de kunstenaar de huizen in zijn directe omgeving vereeuwigd heeft, is een wetenschap die al vroeg verloren is gegaan, althans voor zover het deze tekeningen betreft. Ten gevolge van een verkeerd opschrift ging het afgebeelde huis wel door voor Zorgvliet bij Den Haag. Anderen identificeerden het als Elswout bij Haarlem en alleen Carlos van Hasselt deed een poging in de goede richting, toen hij stelde: 'men is geneigd het aan de Vecht te zoeken, waar Waterlo zelf een huis bezat'." Al voor 1781 lijkt de serie uiteengevallen te zijn, toen twee bladen ervan aangeboden werden op de veiling Calkoen: 'Een fraay Thuyngezigt met geboomten, ziende van het Parterre Zydelings naar het Heerehuys, dun met sapverven geteekent door A. Waterlo' en het pendant 'Een dito Gezigt van dezelve Hoffstede, zynde een wederga, met dito behandeld door denzelve'." Deze beschrijvingen lijken heel wel van toepassing te zijn op een tweetal bladen dat nu nog samen is in Leiden (Prentenkabinet der Rijksuniversiteit) (afb. 6 en 7)." De ene tekening is een gezicht vanuit de voortuin naar het rechts op het blad geplaatste huis, de andere biedt een totaaloverzicht waarop het huis klein ligt in een entourage van hoog opschietend geboomte. Een ophaalbrug en een getimmerd hek geven toegang tot de voortuin. Vanaf deze ophaalbrug heeft Jan van der Heyden de situatie gezien en in beeld gebracht in een schilderij (Moskou, Poesjkin Museum) (afb. 8), wellicht te dateren omstreeks 1670 toen hij ook Goudestein in enkele versies schilderde.''' Van der Heydens schilderij is door Helga Wagner in 1971 geïdentificeerd als Vechtvliet (ten onrechte volgens Mej. Van Eeghen en Carlos van Hasselt)." Jhr. Van der Wijck heeft recent het geschilderde landhuis herkend als 'het ideale beeld van een vroege hofstede van het Italiaanse type, Herteveld bij Maarssen'.'* Ook dat blijkt niet juist te zijn. Harteveld lag schuin tegenover Goudestein op de westelijke oever van de Vecht. De plattegrond van huis en tuin is vastgelegd op een (kopie van een) kaart uit 1670 (Utrecht, Rijksarchief)," die gemaakt werd in opdracht van de toenmalige bewoner, de Amsterdamse koopman en bankier Everard Scott. De situering lijkt wel overeenkomst te bieden met wat het schilderij en de tekeningen laten zien, maar toch moet het huis dan later ingrijpend verbouwd zijn. De algemeen bekende voorstelling in De zegepraalende Vecht uit 1719 geeft een andere indeling van de ramen in de voorgevel aan." Dit uiterlijk had het huis al op twee schilderijen die Jan van der Heyden er (ook omstreeks 1670) naar maakte, één voor de eigenaar 25

-ocr page 26-

			AJb. 7. Anioni Wulerlo. Spniyienburi;. ijewas.sen krijltekening, JIJ x 408. Leiden, Prentenkabinet der Rijksuniversiteit.
		Aft. 8. Jan van der Heyden (en Adriaen van der Velde?). Spruylenburg. Paneel, 460 x 590. Moskou, Poesjkin Museum. 26

-ocr page 27-

								't:;.
			-\
							-s;
							tl
						05
							^ 27

-ocr page 28-

		(Louvre, Parijs)" en één voor zichzelf, dat in de nalatenschap van zijn weduwe werd aangeduid als 'de plaats van Everhard Schot' (Drumlanrig Castle, The Duke of Buccleuch).""' Dit huis had twee vensters in de kamers links en rechts van de ingangspartij en geen drie zoals het huis van de tekeningen. Het verwarrende van veel buitens langs de Vecht is dat ze soms als twee druppels water op elkaar lijken. Op een van de tekeningen van Waterlo in Leiden (afb. 6) en nog duidelijker op het schilderij van Van der Heyden in Moskou (afb. 8) is op de achtergrond een tweede huis te zien, met een kruis- of T-vormige plattegrond. De opbouw is identiek aan die van het als Sluysoort gepresenteerde kleine buiten op de tekening van 1677 (afb. 5). Toch kan dit Sluysoort niet zijn, als we goed kijken op de kaart van Maarsseveen: links achter dit buiten lag niet zo'n groot huis. Het kan niet anders dan dat dit Neerbeek is geweest. Ter vergelijking dient een tweede kaart van het gebied, gemaakt voor Huydecoper door graveur Philibertus Bouttats in 1690-91, getiteld 'Een gedeelte van de Heerlyckheyt van Maerseveen' (afb. 9)."' Neerbeek lag pal tegen de voortuin van het midden op een groot rechthoekig perceel gelegen Spruytenburg, op dezelfde hoogte als Sluysoort tegen de achtertuin daarvan (vgl. afb. 5). Geen ander deel van Maarsseveen vertoont een vergelijkbare terreinindeling. Spruytenburg moet al met al het huis zijn dat Antoni Waterlo in zijn tekeningen vereeuwigde. De hofstede Spruytenburg blijkt een statig huis geweest te zijn met een iets vooruitspringende middenrisaliet die door de kroonlijst heen breekt en die bekroond is met een fronton. Van buiten had het huis weinig opsmuk - de voortuin heeft een fraaie, steeds wisselende aanblik geboden. Deze was op de tekeningen in rechthoeken ingedeeld en er waren tuinvazen opgesteld op stenen piëdestals. Op Jan van der Heydens schilderij hebben de perken ronde vormen met een boompje in het midden en er staan wat antieke bustes en een Dianabeeld. De hele voortuin was omheind met gladgeschoren heggen, waarin tuinpoorten met geschilderde figuren in nissen. Er stond een paal in het midden met een ornamentknop (een zonnewijzer?).''^ Een tekening van Waterlo in Parijs biedt een blik over de breedte-as van de siertuin (Fondation Custodia) (afb, 10)."' Huis Spruytenburg is buiten beeld gebleven, maar Neerbeek is achter de haag zichtbaar. Links achter een hoek van de voortuin is een kleiner gebouwtje getekend. Op de kaart van Bouttats is op deze plek inderdaad de plattegrond van een huisje aangeduid. Op een vierde tekening van de voortuin ontbreken de tuinvazen en andere decoraties, op de hoge, spitse boom na, die op een hoek was geplaatst (Haarlem, Teylers Stichting) (afb. 11)."" De klimop naast de voordeur is hoger dan die op een van de bladen in Leiden (afb. 6), zodat het er op lijkt dat dit gezicht later is gemaakt, toen de tuin was vereenvoudigd (tenzij de tekenaar de opsmuk met opzet weg liet). Deze versie biedt een blik naar de entree van de tuin, die aan de zijkant was gelegen, precies zoals op Bouttats' kaart. De ophaalbrug verschuilt zich hier achter de poort in het geboomte, terwijl op de achtergrond de hoge sparren zijn te zien die langs de rond het terrein gegraven vaart stonden (zie afb. 7). Links achter vertonen zich twee tegen elkaar aan gebouwde huisjes met een zadeldak, het linker met een hoge schoorsteen. Deze zullen bij de identificatie van de lokatie nog een sluitstuk blijken te zijn. Als men door de poort rechtuit liep, bereikte men het Zandpad aan de Vecht: links lag dan op een ruitvormig stuk grond Geesbergen en 28

-ocr page 29-

		Afb. 10 Antoni Waterlo. De tuin van Spruyienburg met gezicht op Neerbeek. Gewassen krijttekening, 311 x 407. Parijs, Fondation Custodia.
		Afb. II. Antoni Waterlo. De tuin van Spruyienburg. Gewassen krijttekening, 310 x 410. Haarlem, Teylers Stichting.                                                                                            29

-ocr page 30-

		daarnaast herberg 't Swarte Varken en rechts Hogevecht, Otterspoor en Gansenhoef. De Haarlemse tekening laat rechts op de achtergrond een paviljoentje zien, dat Waterlo wellicht wat overdreven in het totaalbeeld heeft willen betrekken. De kaart van Bouttats toont aan dat er iets gebouwd was op een smalle, voor het overige braak liggende strook grond tussen de terreinen van Neerbeek/Spruyten- burg en Hogevecht. Mogelijk heeft het wat achteraf gelegen Neerbeek hier een poortgebouw gehad. Op de tekening in Haarlem is dit paviljoen of poortgebouw iets te veel naar links getekend, zoals ook blijkt uit een andere tekening in de reeks, waarop de ophaalbrug van Spruytenburg is te zien (Amsterdams Historisch Museum) (afb. 12).''^ Van deze brug liep naar links de toegangsweg naar het Zandpad; verloren tussen bomen en struiken ligt de voortuin van Spruytenburg, waarvan alleen een tuinpoort van achteren herkenbaar is. Aan het water is wat hekwerk en een vlonder getimmerd, kennelijk de wasplaats voor de bewoners. De bejaarde tekenaar (want Antoni Waterlo was toen de vijfenzestig al gepasseerd) was onvermoeibaar. Hij is ook achter het huis gaan zitten en maakte daar een frontaal gezicht op de achtergevel (Amsterdam, Rijksprentenkabinet) (afb. 13).'"' De tuinpoort uiterst links is dezelfde als die naast de wasplaats. Rechts achter is de spits geknipte boom uit de voortuin een markant punt en daarachter is nog net een stuk van Neerbeek zichtbaar. De klimop of druivenwingerd groeit welig op speciaal daartoe aangebrachte lattenrekken, zoals ze overigens aan alle vier de muren van het huis bevestigd waren. Op een ander gezicht op de achtergevel zijn de struiken een stuk jonger (Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten) (afb. 14)."^ Achter een haag met getimmerde hekjes lag achter huis Spruytenburg (zoals te doen gebruikelijk) een boomgaard, die dezelfde afmetingen had als de voortuin. Een hoekje daarvan was te zien op de tekening in Ottawa (afb. 5). Er blijkt dat op het terrein van Spruytenburg ook een duivenhuis stond, buiten de omheining van de tuin. Dat is duidelijk niet hetzelfde als de duiventil die zich voordoet op een laatste blad uit de reeks, dat op het eerste oog geen topografische aanknopingspunten biedt (Parijs, Fondation Custodia) (afb. 15).''* Toch valt precies na te gaan waar Waterlo deze tekening heeft gemaakt. Volgens de kaart van Bouttats doorsneed een sloot met een scherpe knik het terrein tussen Spruytenburg en de Vecht, waarop Geesbergen was gelegen. Pal tegen deze bocht blijkt een bouwsel gelegen te hebben. Deze situatie is precies die van het Parijse blad. Links voor is de V- vormige curve in de sloot te zien en daarnaast twee aaneengebouwde huisjes met een zadeldak. Deze waren ook zichtbaar als men langs de voorgevel van Spruytenburg in de richting van de Vecht keek (afb. 11) en inderdaad: het linker huisje heeft een hoge schoorsteen voor op de nok. Dit - moeilijkste - stukje van de puzzel blijkt zo mooi in het geheel te passen dat deze als opgelost mag worden beschouwd. Het scherm van boomkruinen op de achtergrond van deze tekening verbergt dus Spruytenburg en de bomen stonden langs het water waarover de ophaalbrug lag (afb. 12). Deze brug en de toegangsweg naar het grote huis lagen vlak achter de huisjes. De wasplaats links bevond zich op een hoek van Geesbergen, op een van de spitse punten van de ruit, waarin het terrein was verkaveld. De rare loop van de sloot bepaalde deze ongebruikelijke vorm. 30

-ocr page 31-

			Afb. 12. Antoni Waterlo. De ophaalbrug van Spruytenburg. Gewassen krijttekening, 313 x 410. Amsterdam Historisch Museum.
					1,' '^k' • J t Lt,^rj^^^H iw
				'WSMi
							*-?.
						^w^.
		Afb. 13. Antoni Waterlo. Spruytenburg (achterzijde). Gewassen krijttekening, 305 x 408. Amsterdam, Rijksprentenkabinet.                                                                                     t.

-ocr page 32-

			Afb. 14. Antoni Waterlo. Spruytenburg (achterzijde). Gewassen krijitekening. Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.
		32

-ocr page 33-

			Afb. 15. Antoni Waterlo. Tussen Geesbergen en Spruytenburg. Gewassen pentekening, 314 x 406. Parijs, Fondation Custodia.
		Ajb. 16. Antoni Waterlo. Spruytenburg (?). Gewassen pentekening, 301 x 407. Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.
					33

-ocr page 34-

		Voor de volledigheid moeten hier nog enkele terzijdes gemaakt worden. Op een tekening die op een of andere manier ook tot deze serie behoort, heeft Antoni Waterlo een beetje een loopje genomen met de werkelijkheid. Hij tekende Spruytenburg met nogal afwijkende proporties en zonder de dakkapellen (Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten) (atb. 16).'*'' De opzettelijke symmetrie van de voorstelling geeft er iets saais aan. Deze versie zal wel op het atelier zijn ontstaan en lijkt getekend uit de fantasie. Net als alle genoemde bladen is het eigenhandig en op overeenkomstige wijze 'Antoni Waterlo f.' gesigneerd. Het is frappant te zien dat hij in dezelfde periode ook zulke sfeervolle bladen tekende als Een duivenhuis in Maarsseveen (afb. 15) en De ophaalbrug van Spruytenburg (afb. 12). Een drietal identiek gesigneerde gezichten op een landhuis van een dergelijk bouwtype bevindt zich in Berlijn (Kupferstichkabinett) (afb. 17-19).^" Wat al te haastig wordt aangenomen dat dit hetzelfde landhuis is als op de reeks gezichten op Spruytenburg. '' Het is echter overduidelijk niet Spruytenburg, noch Neerbeek, noch Sluysoort; het vertoont ook niet het uiterlijk van een van de huizen aan de rivier, zoals die bekend zijn uit De zegepralende Vecht. Het gebouw is van het type- Hartevelt, niet al te groot, met twee schoorstenen, twee verdiepingen en - verrassend genoeg - twee vooruitspringende zijvleugels. Het lijkt er op dat de tekenaar de werkelijkheid manipuleerde. Om het uitzicht op de gevel vrij te laten verschoof hij in beide voor-aanzichten de toegangspoort, naar links en naar rechts. Op het zij-aanzicht heeft het poortje een geheel gewijzigde vorm. Berust het geheel wellicht op fantasie en is dit huis nooit gebouwd?" Van Boekendaal tot Leeuwenburg Het bijzondere van de 'Spruytenburg-serie' is dat hier een stukje Maarsseveen in beeld is gebracht, waarvoor andere kunstenaars nauwelijks oog hebben gehad. De meeste uitbeeldingen laten de buitens zien die front maakten naar de Vecht toe, terwijl Spruytenburg grotendeels door Geesbergen vanaf het water aan het oog onttrokken was." Naast Van der Heydens schilderij en de tekeningen van Waterlo, is er nog één uitbeelding waarop Spruytenburg als het ware toevallig voorkomt. Dat is in het schetsboek uit 1686-87 van de amateurtekenaar Abraham Rutgers, een textielkoopman die op Hogevecht woonde (Dordrecht, Museum Simon van Gijn).''' Op een van de bladen wordt een blik uit een venster getoond (afb. 20), waarbij men rechtuit kijkend gedeelten van een huis ziet en wel een fronton met twee dakkapellen: de rest is door het lover aan het oog onttrokken. Als dit Spruytenburg is, dan keek Rutgers door een raam van Otterspoor naar zijn eigen huis Hogevecht (links getekend) en zag hij verderop het huis van zijn andere buurman.'^ De tekeningen van Waterlo zullen zeker niet op eigen initiatief zijn gemaakt. De opdracht moet hij gekregen hebben van de eigenaar van het huis Spruytenburg. Dat was toen de Amsterdamse koopman Dirck van der Cooghen (1614-ca. 1683), die nauwe vriendschapsbanden had met zijn ongetrouwde neef, de Haarlemse schilder Leendert van der Cooghen (1632 - 1681). Bij Van der Cooghen woonde bij tijd en wijlen kennelijk zijn eveneens ongetrouwde stiefzoon Abraham van 34

-ocr page 35-

			Afb. 17. Antoni Waterlo. Hofstede. Gewassen krijttekening. 322 x 432. Berlijn. Kupferstichkabinett.
		Afb. 18. Antoni Waterlo. Hofstede. Gewassen krijttekening, 321 x 418. Berlijn, Kupferstichkabinett.
						35

-ocr page 36-

			Lennep. Althans, toen in 1677/78 de 'Lyste van de hoffsteden' opgemaakt werd ten behoeve van het onderhoud van de wegen, werd daarin 'dirck vander Cogen' als bewoner genoteerd, maar Van Lennep betaalde de hoofdelijke omslag: 'abraham van lennep voor de plaets genaempt Spruytenburgh ... ƒ 15,—'."' Abraham van Lennep (1627 - 1678), die we kennen van zijn portret door Caspar Netscher (Parijs, Fondation Custodia) (afb. 21)", was een kunstverzamelaar die onder andere belangrijke aankopen had gedaan uit de befaamde tekeningencollec- tie van Thomas Howard, graaf van Arundel (1575 - 1648)."* Bij testament van 1675 had Abraham van Lennep bepaald dat zijn stiefvader al zijn tekeningen en zes van zijn schilderijen zou erven. Na de dood van Abraham in 1678 zal deze collectie zich dus op Spruytenburg hebben bevonden. Dirck van der Cooghen was daar sinds de dood van zijn vrouw in 1675 definitief gaan wonen.'*'' Het leven moet er aangenaam zijn geweest voor de kunstzinnige bewoners. Voor Saegmans Comptoir Almanak hield Dirck van der Cooghen een kroniek bij in de jaren 1680 en 1681, waarin hij onder meer verslag deed van zijn verblijf 'Op Spruytenburg myn hofken'. Hij noteerde daarin bijvoorbeeld dat zijn 'Neeff Leen van der Cooghen' hem meer dan eens kwam bezoeken en hoe hij hem bijstond op zijn sterfbed in 1681. Zo ook dat hij op 4 mei 1681 's middags was gaan eten bij zijn (stieOzoon Jacob van Lennep waarna deze 'mij met synen waghen brengt tot Abkoude, daar ick ga in de Maersse schuyt na Spruytenb(urg)'.''" Jan (1634 - 1711) en zijn broer Jacob van Lennep (1631 - 1704) erfden in 1678 de
		Afb. 19 Antoni Waterlo. Hofstede. Gewassen krijttekening, 325 x 423. Berlijn, Kupferstichkabinett. 36

-ocr page 37-

		AJb. 20 Abraham Rutgers. Spruytenburg gezien vanuit Otterspoor (?). Gewassen krijttekening. 166 x 103. Dordrecht, Museum Simon van Gijn.
				37

-ocr page 38-

		rest van de schilderijencollectie van hun broer Abraham.''' Zij waren gefortuneerde Amsterdamse industriëlen, fabrikanten van alle soorten zijde, goud- en zilverkant en handelaars in geverfde en gerede ruwe zijde." Dirck van der Cooghen logeerde vaak bij hen: bij Jan op zijn buiten Over Zeeburg in het Gein en bij Jacob op het huis Rozenburg in de Diemermeer.''' Toen hun stiefvader omstreeks 1683 overleed, hebben zijn zoons Spruytenburg waarschijnlijk geërfd, maar wellicht niet meer bewoond. Het is alleen bekend dat de buitenplaats in 1694 verkocht werd door J(an of Jacob) van Lennep aan Salomon de Lima, waarna het huis geruime tijd in handen is geweest van Portugese Joden.'"' Het zou mij niet verbazen als het schilderij 'Een lusthof van Van der Heijden door A. van de Velde gestoffeert', dat Jan van Lennep in 1711 naliet, identiek is met het schilderij in het Poesjkin-Museum (afb. 8).^' Dirck van der Cooghen zal Van der Heyden wel verzocht hebben zijn 'hofken' te vereeuwigen. Hij moet het ook geweest zijn die Antoni Waterlo, nadat hij in Maarsseveen was komen wonen, de opdracht heeft gegeven om van Spruytenburg een reeks tekeningen te maken. Maar de familie Van der Cooghen/Van Lennep was niet de eerste bewoonster van de buitenplaats. De geschiedenis wordt ons bij stukjes en beetjes verteld door een fragment dat bewaard gebleven is van de 'Groote Kaart der Landen en Successieve Eygenaren onder Maersseveen 1780' (Rijksarchief, Utrecht) (afb. 22).''^ De gegevens die daarop vermeld staan, blijken deels ontleend te zijn aan de (kopieën van) de verkoopactes die zich in het Huydecoper-archief bevinden.''' Andere archiefstukken corrigeren of completeren de mededelingen op de 'Groote Kaart'. Een inscriptie op de kaart meldt dat de erfgenamen van Sebastiaan van Geesbergen in 1649 aan de heer van Maarsseveen de boerenhoeve 'Geesbergen' hadden verkocht 'mette Hof, Boomgaard en Steeg, mitsgaders een hennep akker en 4 Morgen weyland annex den anderen gelegen in Maarsseveen'.''* Joan I Huydecoper bouwde ook op dit nieuw verworven land buitenhuizen van verschillende omvang en prijs (zie afb. 3). Het buiten Hogevecht was bijvoorbeeld drie en een kwart morgen groot, het belendende Neerbeek en Spruytenburg ieder een en een kwart morgen, Sluysoort een morgen en om Geesbergen resteerde een terrein van een kwart morgen.''' Waar Spruytenburg kwam, lag voorheen de boerderij Boekendaal, zoals uit het koopcontract blijkt. Op 23 februari 1657 kocht 'David Cardozen, koopman der voorschr(even) stad Amsterdam ... zeekere hofstede, voor dezen genaamt Boekendaal, & als nu Spruytenborg groot ruym een mergen'.'" Voor de toegangsweg naar de Vecht toe was een klein stuk grond ('een snibbetje') gereser- veerd en aan het terrein toegevoegd. Op 24 juli 1659 kocht David Cardoso (alias Davilaar)'" bovendien 'Een Snibbetje lands, geweest zynde een Bleekveltje, breed vooran d'Geesberger Laan Vyff & vyftig voeten, achter scherp uytlopende, lang omtrent honder(d) voeten'. Cardoso 'zal mogen uyt gaan' door een poortje in de Geesbergerlaan." Dit in een punt uitlopend stuk land is zichbaar op de tekening met het duivenhuis te Parijs (afb. 15). Cardoso verkocht Spruytenburg in 1663 aan Dirck van der Cooghen, volgens de 'Groote Kaart'. In 1694 werd het geheel geschat op ƒ 5150,—, toen J(an of Jacob) van Lennep het huis verkocht aan Salomon de Lima. De erfgenamen van Salomon de Lima lieten Spruytenburg in 1697 schatten op ƒ6500,—. In 1730 werd het buiten nagelaten door David Lopez Suasso en het werd toen geschat op 38

-ocr page 39-

		Afb. 21. Casper Netscher. Portret van Abraham van hennep, 1672. Doek, 550 x 453. Parijs, Fondation Custodia.
				39

-ocr page 40-

		ƒ6000,—.^' Wie de elkaar daarna opvolgende eigenaren waren, is vrij nauwkeurig bekend - de lijst ervan werd onlangs gepubliceerd.''' Van het oude Spruytenburg is thans niet veel méér over dan de achtergevel. Een vergelijking met Waterlo's frontale aanzicht daarvan (af"b. 13) laat zien, dat de a- centrale plaatsing van de achterdeur gehandhaafd bleef. Waar vroeger links drie en rechts vier ramen waren, bevinden zich nu twee, respectievelijk drie vensters (afb. 23). Omstreeks 1800 is de oorspronkelijke voorgevel vervangen door een facade in empire-stijl en tegen 1900 werd in de zuidmuur een erker met veel glas aangebouwd (afb. 24). In de 20ste eeuw vond via een uitbouw enige modernisering plaats aan de noordkant. Sinds 1857 heeft het huis een nieuwe naam: Leeuwenburg, nu Zandpad 24 in de gemeente Maarssen." Omdat Neerbeek en Sluysoort niet meer bestaan en daarom nauwelijks iets is gepubliceerd over deze kleine buitens, laat ik hier nog kort volgen wat de 'Groote Kaart' en het Huydecoper-archief aan gegevens bevatten. Joan I Huydecoper verkocht het buiten Neerbeek op 12 mei 1659 aan juffrouw Catharina Colijn, weduwe van Evert de Lo(c)kker: zij verkocht het door aan A. van Bylevelt in 1677."" Deze verkocht Neerbeek op zijn beurt in 1680 aan J.E. Blom, die het van de hand deed in 1682 aan J. van Halmael. Dit was ongetwijfeld een familielid van de overleden vrouw van zijn buurman op Spruytenburg, Sara van Halmael." In 1695 werd in een 'Contract van het sanden van de lanen' Philips van Halma(el) als woonachtig op Neerbeek vermeld. Voor de erven Halmael werd het huis getaxeerd op ƒ 5800,— op een niet nader vermeld tijdstip na 1700. Uit de nalatenschap van een zekere Romswinkel werd het in porties verdeeld, waarvan een achtste deel in 1739 geschat werd op ƒ670,—.'* Van der Aa identificeerde Neerbeek in het midden van de 19e eeuw als Vreelust, dat volgens hem bewoond werd door J.H.G. Kenkel. Deze Kenkel werd in 1857 (ook) eigenaar van Spruytenburg, dat (door hem?) omgedoopt werd in Leeuwenburg. Wellicht is het zogeheten voormalige koetshuis van Leeuwenburg (Machinekade 5) gebouwd op Kenkels deel van Neerbeek/Vreelust (of is het dat zelfs).'' Een verkoopcontract van Sluysoort is niet bewaard gebleven en de 'Groote Kaart' laat ons in dit geval in de steek. Wellicht heeft die blinde vlek in de voorgeschie- denis van het huis iets te maken met het ietwat bewogen bestaan van de hofstede. In het rampjaar 1672 werd het gebied rond Utrecht bezet gehouden door de Fransen, die schattingen oplegden aan huiseigenaren in de provincie. Wie niet betaalde kon rekenen op plundering of het in brand steken van zijn buitenhuis, als de rondzwervende troepen daartoe zelf al niet het initiatief hadden genomen. Uit deze woelige periode dateren (afschriften van) brieven van Joan II Huydecoper, die daarin verslag deed van de verwoestingen langs de Vecht en in het bijzonder in Maarsseveen. Op 11 april 1674 schreef hij: 'Alle de Hofsteden en meeste plantagien tuschen het selve (= Nieuwersluys) en Breukelen gelegen zyn geraseerdt' en 'de Hofsteden Sluysoort van Vanderburg (enz.) hebben deselve fortuyn gelopen'.*" Het kan haast niet anders dan dat de puinhopen op Waterlo's tekeningen (afb. 3 en 5) die van het gebrandschatte Sluysoort zijn. Vanderburgs hofstede werd in 1695 bewoond door Ma.ximiliaen van der Burg.*' In de in 1677/78 te dateren 'Lyste van Hoffsteden' worden 'de kinderen van J. Fransz Hinlopen' als eigenaars genoemd, voor wie Huydecoper zelf, als voogd over deze kinderen, de hoofdelijke omslag betaalde.*^ Volgens de 'Groote Kaart' 40

-ocr page 41-

\.

^}lOt^'\ OTTEMSPOOK. \ '''"HO0GE\XGT." :•',"^^r:]iBEEX.

CsA^^^

7^> s-

j.,'«,vj^*».*'

nr.^tjpr ■•• T-J^

Ü^

A^

/^/Z"- ^-^ Anoniem. 'Groote Kaart der Landen en Successieve Ey genaren onder Maersseveen', 1780. Gewassen pentekening (detail). Utrecht, Rijksarchief.

-ocr page 42-

			werd het huis in 1726 voor de erfgenamen van J. Karsseboom getaxeerd op ƒ3000,—. Zij verkochten het in 1728 aan de weduwe Launer/' Wanneer de geschiedenis van Siuysoort ten einde is gelopen, schijnt niet bekend te zijn. Tot slot mogen nog wat jubeltonen weerklinken, die gericht waren aan het adres van de 'doorluchte Bouwheer Maarseveen'. Dit is de eerste regel van een lang gedicht uit omstreeks 1660, door de rijmelaar P. van den Broeck, getiteld: 'Ridderswyck in de Heerlyckheyt van Maerseveen'/'' Daarin worden alle vijfentwintig huizen die dankzij Joan I Huydecoper toen gebouwd waren of die nog in aanbouw waren, beschreven. Goudestein natuurlijk uitgebreid en alle andere huizen in drie regels. Over Waterlo's eigen buiten en de door hem getekende huizen, schreef de dichter: PEERLENBORRIGH buyten dcncken Sal eer langh meer Vruchten schencken. Want haer Voorbo is gewis.
					SPRUYTENBORGH is aen 't Spruyten Soo van binnen als van buyten. Overal met acrdichcen
					NEERBEECK om en 't om in 't water Stopt een hoger Lant de snater Met sijn Aerd en boom-Gewas
					SLUYS-OORT overkropt den yver Van de Vissers met een Vyver Die meer leven heeft als schijn.
				Ben P.J. Broos december/januari 1984/85.                                           Nieuwegein
		42

-ocr page 43-

				^iJjIH^.
			Afb. 23. Leeuwenburg, voorheen Spruytenburg (achterzijde).
		Afb. 24. Leeuwenburg, voorheen Spruytenburg (voorzijde).
					43

-ocr page 44-

		Noten 1   A. Houbraken, De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen (3dln.), Amsterdam 1718-21, dl. 2, p. 59-60. 2   Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 59-60 gaf als Weenix' leeftijd toen (in 1718) 16 jaar, wat een drukfout (voor 76) moet zijn; hierop wees W. Stecliow, 'Jan Baptist Weenix', The Art Quarterly II (1948), p. 197, noot 2. Over Waterio zijn biografische gegevens vaak onvolledig of onjuist. Ronduit misleidend is zelfs M. Vandallc, 'Antoine Waterio', Revue beige d'archéologie et d'histoire de l'art 10 (1940), p. 59-65. Zie ook noot 9 en 14. 3   Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 81. 4  C. Kramm, De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeld- houwers, graveurs en bouwmeesters (6 dln.), Amsterdam 1857-64, dl. 5, p. 1835. A. Bredius, Kiinstler-inventare (6 dln. + Nachtrage -I- Register), Den Haag 1915-22, dl. 1, p. 100; dl. 3, p. 1017. A.D. de Vries, 'Biografische aantekeningen betreffende voornamelijk Amsterdamsche schilders, plaatsnijders, enz. en hunne verwanten', Oud-Holland 4 (1886), p. 300. 5  Kiinstler-inventare, o.c. (noot 4), dl. 5, p. 1808, nr. d. 6   150 X 260; zie: Cat. Amsterdam in tekening 1600-1800 Amsterdam (Koninklijk Oudheid- kundig Genootschap) 1955, p. 32, nr. 49; Cat. Catalogus van den hoogstbelangrijken atlas van Amsterdam ... D.C. Meijer jr. Amsterdam (R.W.P. de Vries) 17-22 maart 1910, p. 35, nr. 641 en afb. 7  Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 51. 8   Hierop zal ik uitvoerig ingaan in het te publiceren deel 4 in de reeks catalogi Oude tekeningen in het bezit van de Gemeentemusea van Amsterdam waaronder de collectie Fodor. Voorlopig verwijs ik naar F. Gorissen, Conspectus Cliviae. Die klevische Residenz in der Kunst des 17. Jahrhunderts, Kleef 1964, p. 107; H. Dattenberg, Niederrheinansichten hollandischer Künstler des 17. Jahrhunderts, Düsseldorf 1967, nr. 440-441; H.P. Deys, Achter Berg en Rijn. Over boeren, burgers en buitenlui in Rhenen, Rhenen 1981, p. 84, nr. 32. 9   Inv. nr. 22703 (296 x 384); zie L. & W. Stubbe, Urn 1660 auf Reisen gezeichnet. Anthonie Waterloo 1610-1690. Ansichten aus Hamburg, Altona, Blankenese, Holstein,Bergedorf, Lüneburg und Danzig-Oliva, Hamburg 1983, p. 153-156 en 183, nr. 54a-b en afb.; over de datering van deze reis, zie: B.P.J. Broos, 'Notitie der Teekeningen van Sybrand Feitama': de boekhouding van drie generaties verzamelaars van oude Nederlandse tekenkunst', Oud Holland 98 (1984), p. 25. 10   Hierop zal ik nader ingaan in de catalogus, genoemd in noot 8. Er zijn zo'n twintig schetsboekbladen bewaard gebleven, die veelal genummerd zijn, met als hoogste cijfer 93 (op de tekening, genoemd in noot 11). Zie ook: L. & W. Stubbe, o.c. (noot 9), p. 36-119, nr. 2-23, 26-35 en 40. 11   Inv. nr. A 10367 (91 x 141); zie: L. & W. Stubbe, o.c. (noot 9), p. 15, 42-43 en 176, nr. 5 en afb. 12  C. van Mander, Het leven der doorluchtighe Nederlantsche en hooghduytsche schilders, Alkmaar/Haarlem 1604, fol. 233a. 13   Kiinstler-inventare, o.c. (noot 4), dl. 5, p. 1804-1805, nr. d: zij is gestorven tussen 24 april en 12 december 1674. 14   H, V(ollmer), 'Waterloo (Waterio, Waaterloo), Anthonie', in: U. Thieme & F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart (37 dln.), Leipzig 1907-50, dl. 35 (1942), p. 181 meende ten onrechte dat Waterio vóór zijn huwelijk in Maarssen gewoond heeft. 15   Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 51. 16   Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 51; Kramm, o.c. (noot 4), dl. 5, p. 1831 meende dat zijn overlijden in dit gasthuis niet op een staat van armoede hoeft te duiden. Zie ook: Vollmer, o.c. (noot 14), p. 181. In een document uit 1688 wordt Waterlo's naam niet meer bij het huis genoemd waar hij in Maarsseveen heeft gewoond (zie noot 23, nr. II). 17   Houbraken, o.c. (noot 1), dl. 2, p. 51. 18   Inv. nr. 55/112 (317 x 349); Gernsheim 61 330.
		44

-ocr page 45-

		19   Cat. Dessins topographiques. Collection de feu M.-Ant. W.M. Mensing Amsterdam (F. Muller & Cic.) 26 oktober 1937, p. 19, nr. 178: mij is deze inscriptie niet uit autopsie bekend. 20   Over Goudestein, zie: E. Munnig Schmidt & A.J.A.M Lisman, Plaatsen aan de Vecht en Angstel, Alphen a/d Rijn 1982, p. 56-57 en 221; H.W.M, van der Wijck, De Nederlandse buitenplaats: aspecten van ontwikkeling, bescherming en herstel. Alphen a/d Rijn 1982, p 29-40: G. Schwartz, Man van der Heyden and the Huvdecopers of Maarsseveen', The J. Paul Getty Museum Journal 11 (1983), p. 204-208. ' 21   Over de Huydecopers, zie: JE. Elias. De vroedschap van Amsterdam 1578-1795 (2 dln.), Haarlem 1903-05, dl. 1, p. 384 e.v. en 518 e.v.; J.F.L. de Balbian Verster, Burgemeesters van Amsterdam in de 17e en 18e eeuw, Zutphen 1932, p. 35-40; Schwartz, o.c. (noot 20), p. 204 e.v. 22   J. Steur, Archief van het geslacht Huydecoper en aanverwante familie (m.s., z.j. Rijksarchief, Utrecht). 23   Steur, o.c. (noot 22), nr. 1941. De daarin ondergebrachte en door mij geciteerde documenten heb ik voor het gemak van de lezer hier een eigen nummering gegeven: I. 'Copyen van diverse Transporten van goederen en plaatsen in Maarsseveen' (1652- 1694) IL 'Contract van sanding" (1688) III.'Contract van het sanden van de lanen in het kwartier van sluys oort gelegen', (1 maart 1695) IV.  'Lyste van de holTsteden en Landereijen in de voorgemelte wegen' (niet gedateerd; te dateren 1677/78, zie noot 58) V.   'Contract: tusschen; de Eygenaren van de hofsted(en)' (niet gedateerd). De nummers IV en V bevatten de vermeldingen van Waterlo. 24   Uitgegeven door Jacob Colom voor 'Hr. loan Huydekooper, Ridder, Heer van Maerseveen, Neerdyck, & Burgemeester en Raat tot Amsterdam 1660'; zie: Schwartz, o.c. (noot 20), p. 202-203, noot 15 en afb. 4. 25   Cat. Handzeichnungssammlung Eduard Cichorius Leipzig (C.G. Boerner) 5-6 mei 1908, p. 82-83, nr. 641. Vermoedelijk identiek aan Cat. Die Zeichnungen-Sammlung Oskar Huldschinsky f Berlin Berlijn (Paul Graupe) 3 november 1931, p. 52, nr. 98 (zonder afbeelding). 26   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. I. 27   Inv. nr. Ace. 78.PB.200 (465 x 605); zie: H. Wagner, Jan van der Heyden. 1637-1712, Amsterdam/Haarlem 1971, p. 107-108, nr. 181; Schwartz, o.c. (noot 20), p. 200-204. 28   Inv. nr. 6858 (267 x 411); zie: E. Popham & K.M. Fenwick, Cat. European Drawings (and Two Asian Drawings) in the Collection of the National Gallery of Canada Ottawa (The National Gallery of Canada) 1965, p. 111-112, nr. 161 en afb. 29   C. van Hasselt, Cat. Landschaptekeningen van Hollandse meesters uit de XVIIe eeuw (2 dln.) Brussel (Albert I-Bibliotheek) Rotterdam (Museum Boymans-van Beuningen) Parijs (Institut Néerlandais) Bern (Kunstmuseum) 1968-69, dl. 1, p. 180, noot 5: 'De heer J.W. Niemeijer en Jhr Van (der) Wijck, die herhaaldelijk gepoogd hebben dit huis te identificeren, hebben dit probleem ook niet kunnen oplossen'. 30   Deze notitie heb ik aangetroffen op de tekeningen, genoemd in de noten 33 en 43 t/m 48. 31    Van Hasselt, o.c. (noot 29), dl. 1, p. 179, nr. 181; aldaar ook de opmerking over 'Elswout'. Voor 'Zorgvliet', zie: Cat. Van Rembrandt tot Van Gogh. Tekeningen van Hollandse meesters uit de verzamelingen van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België Brussel (Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België) 1971, p. 34-35, nr. 36. 32   Cat. Catalogus van een fraaye verzameling met gekleurde en ongekleurde teekeningen ...nagelaten door wylen den heer Pieter Calkoen, Willemsz. Amsterdam (Ph. van der Schley) 11 september 1781, p. 2, Konstboek A, nr. II en 12. 33   Inv. nr. AW 1235 (313 x 403) en inv. nr. AW 1236 (295 x 413). 34   Inv. nr. 300 (460 x 590); zie: Y. Kuznetsov & I. Linnik, Dutch Painting in Soviet Museums, Amsterdam/Leningrad 1982, nr. 240 en afb. 35   Wagner, o.c. (noot 27), p. 99- 100, nr. 99 en afb.; LH. van E(eghen), 'Jan van der Heyden als schilder', Maandblad Amstelodamum 60(1973), p. 79; C. van Hasselt, Cat. Rembrandt 45

-ocr page 46-

		et ses contemporains. Dessins holiandais du dix-septième siècle New York (The Pierpont Morgan Library) Parijs (Institut Néerlandais) 1977-78, p. 195, noot 13. Vechtvliet had immers een fronton met de basis óp de dakgootlijst, zie: D. Stoopendaal & C. Bruyn, De zegepraalende Vecht, vertoonende verscheidene gesichten van Lustplaatsen, heeren huysen en dorpen; beginnende van Utrecht en met Muyden besluytende, Amsterdam 1719, atb. 39 (verder geciteerd als De zegepraalende Vecht). 36   Van der Wijck, o.c. (noot 20), p. 17 en 21 en afb. 37   Inv. nr. Muller 1487; zie: J. Zwarts, "Harteveld, de plaets van den Hr David Mcndcs da Silva (te Maarssen)', .Jaarboekje van het oudheidkundig genootschap 'Niftarlake' 1938, p. 9 en afb. 38   De zegepraalende Vecht, o.c. (noot 35), alb. 13. 39   Inv. nr. R.F. 3723 (470 x 590); zie: Wagner. o.c. (noot 27), p. 96, nr. 131 en afb. 40   543 X 840; zie: Wagner. o.c. (noot 27), p. 96 en 156, nr. 132 en alb.; zie ook: A. Bredius, 'De nalatenschap van Jan van der Heyden's weduwe', Oud-Holland 30(1912), p. 134, nr. 29 en p. 135, nr. 19 (dit betreft een tweede, kleinere en niet geïdentificeerde versie); van Eeghen, o.c. (noot 35), p. 78 en I.H. van E(eghen), 'De nakomelingen van Jan van der Heyden', Maandblad Amstelodamum 60(1973), p. 130. 41   Zie: Schwartz, o.c. (noot 20), p. 216-218, noot 67 en alb. 9-10: te dateren 1690-1691 (een exemplaar in het Huydecoper-archief heeft op de achterkant de notitie van J.E. Huydecoper: 'anno 1700'. zie: Steur, o.c. (noot 22), nr. 1749. 42   Hierop werd ik opmerkzaam gemaakt door E. Munnig Schmidt. 43   Inv. nr. 506(311 X 407); zie: Van Hasselt, o.c. (noot 35), p. 193-195. nr. 128 en afb. pi. 57. 44   Inv. nr. P. 19 (310 x 410); zie: H.J. Scholten, Musée Teyler a Haarlem. Catalogue raisonnc des dessins des éeoles franijaise et hollandaise, Haarlem 1904, p. 133, nr. P. 19. 45   Inv. nr. A 10369 (313 x 410); hierover zal ik nader berichten in de catalogus, genoemd in noot 8. Een kopie van deze tekening is in Hamburg (Kunsthalle), inv. nr. 41915 (312 x 406): Gernsheim 17 775. 46   Inv. nr. A 2784 (305 x 408); deze tekening is nog ongepubliceerd en is in het kader van de 'Spruytenburg-reeks' steeds ongenoemd gebleven, zie: Van Hasselt, o.c. (noot 29), dl. I, p. 179-180, nr. 176 en Van Hasselt, o.c. (noot 35), p. 193-195, nr. 128. 47   Inv. nr. De Grez 3964 (405 x 301); zie: Cat. Brussel 1971, o.c. (noot 31), p. 35, nr. t37. 48   Inv. nr. 251 (314 x 406); zie: Van Hasselt, o.c. (noot 29), dl. 1, p. 179-180, nr. 176, dl. 2, afb. pi. 114: de achterkant vertoont een onleesbare, afgesneden inscriptie. 49   Inv. nr. De Grez 3965 (301 x 407); zie: Cat. Bru.ssel 1971, o.c. (noot 31), p. 34-35, nr. 36. 50   Inv. nr. 14474 (322 x 432); Gernsheim 49 801; inv. nr. 14475 (321 x 418); Gernsheim 49 818; inv. nr. 13875 (325 x 423); Gernsheim 49 800. Zie: E. Bock & J. Rosenberg, Staatliche Museen zu Berlin. Die niederlandischen Meister, Berlijn 1930, dl. 1, p. 315-316, nrs 14474-14475; dl. 2, afb. pi. 216. De bladen zijn groter van formaat dan die uit de 'Spruytenburg-serie'. 51   Van Hasselt, o.c. (noot 29), dl. 1, p. 179-180, noot 8 en Van Hasselt, o.c. (noot 35), p. 194-195, noot 7. 52   Vermoedelijk zijn verschillende huizen, afgebeeld op de kaart uit 1660 (alb. 3) nooit gerealiseerd. Van het project achter Waterlo's huis met Oosterbos (L), Boshoven (M), Suyderhoff (N) en Noorderhof (O) worden de namen niet vermeld in het gedicht uit 1660 (noot 82). noch in de 'Lyste van de hoffsteden' uit 1677/78. zie: Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. IV. 53   Op de vier anonieme etsen uit ca. 1650 met panorama's van de oostelijke Vechtoever (afgebeeld in de drie werken, genoemd in noot 20: op de schutbladen van Munnig Schmidt & Lisman en Van der Wijck; Schwartz, p. 206-207, afb. 7) komt tussen Hoge Vecht en Geesberge andermaal de vermelding Hoge Vecht voor. E. Munnig Schmidt deed mij de suggestie aan de hand dat dit een gezicht op de plaats kan zijn waar Spruytenburg zou komen, toen nog de boerderij Boekendaal (zie noot 65). 54   Zie: J.W. Niemeijer, 'Varia Topografica IV. Een album met Utrechtse gezichten door Abraham Rutgers', Oud Holland 79(1964), p. 127-134. Hierin werden ook verschillende niet geïdentificeerde Vechthuizen vermeld/afgebeeld. 55    166 X 103; zie: Niemeijer, o.c. (noot 54), nr. 32 (niet geïdentificeerd; E. Munnig Schmidt maakte mij opmerkzaam op dit topografisch gegeven). 46

-ocr page 47-

		56   Archief' Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. IV. Bij Neerbeek noemt het document als bewoner 'Bijlevelt': deze kocht het huis in 1677 (zie noot 77). Abraham van Lennep overleed in 1678 (zie noot 57-58), zodat de 'Lyste van hoffsteden' in 1677/78 opgemaakt moet zijn. 57   Inv. nr. 1976-S. 1 (550 x 453); zie: S. Nihom-Nijstad, Cat. ReHets du siècle d'or. Tableaux hollandais du dix-septième siècle. Coilection Frits Lugt. Fondation Custodia Parijs (Institut Néerlandais) 1983, p. 91-93, nr 56 en afb. pi. 69; J.G. van Gelder, 'Caspar Netscher's portret van Abraham van Lennep uit 1672', Jaarboek Amstelodamum 52(1978), p. 227- 238. 58   S.A.C. Dudok van Heel, "De kunstverzamelingen Van Lennep met de Arundel- tekeningen'. Jaarboek Amstelodamum 67(1975), p. 140 (N.B. Dudok van Heel kende toen nog slechts de zwartekunstprent van W. Vaillant naar het schilderij, genoemd in noot 57). 59   Dudok van Heel, o.c. (noot 58), p. 140-141. Pas in 1677 werden de goederen van Sara van Halmael definitief gescheiden, waarbij Abraham van Lennep de huizen kreeg in Amsterdam en Dirck van der Cooghen de hofstede in Maarsseveen, zie: F.K. van Lennep, Verzameling van oorkonden betrekking hebbende op het geslacht Van Lennep (1093-1900) (3 dln.), Amsterdam 1900, dl. 1, p. 65, nr. 358. 60   Van Lennep, o.c. (noot 59), dl. 1 p. 7-10. Wellicht geeft de door mij niet geraadpleegde almanak nog nadere bijzonderheden over het buitenleven aan de Vecht. 61   Van Lennep, o.c. (noot 59), dl. 1 p. 64-65, nr. 357; Dudok van Heel, o.c. (noot 56), p. 140. 62   Zie ook: Elias, O.C. (noot 21), dl. 2. p. 965-969. 63   Van Lennep, o.c. (noot 59), dl. I, p. 8, noot 4-5 en p. 156: Jacobs zoon Jacob jr. bewoonde later Otterspoor. 64   R. van Luttervelt, De buitenplaatsen aan de Vecht, Lochem 1948, p. 25-26. 65   Dudok van Heel, o.c. (noot 58), p. 139. 66   Inv. nr. 169-2. 67   'Groote Kaart', o.c. (noot 66): 'N. 213. Spruytenburg te voren Boekendael. V/, M(orgen). Str(ekkende) met een snibbetje voor uyt tot '/j voet van de Hofst(ede) daar agter bel(endende) weederz(ijds) de H(ee)r van Maarssev(een) met een steeg die hy geheel behoudt, ond(er) conditie dat de accept(ant) zal behouden een vrye overgang over de laan naast de maarsev(eense) Weter(ing) getr(ansporteerd) door de H(ee)r v(an) Maerseveen, a(an), Dav(id) Cardose: 1657. d(oor) Cardose, a(an) v(an) der koogen. 1663. geest(imeerd) op ƒ 5150. 1694. d(oor) J. v(an) Lennep, a(an) Sal(omon) de Lima: 1694. v(an) de hh(eren) Erfg(ename)n ge(estimeer)t op ƒ 6500. 1697. Nagel(aten) by dav(id) Lopes Suasso, ge(estimeer)t op ƒ 6000. 1730'. De formuleringen komen overeen met die in het verkoopcontract in Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. I. 68   'Groote Kaart', o.c. (noot 66): 'Geesbergen, mette Hof, Boomg(aard) en Steege, mits(gaders) een hennep akker en 4 M(orgen) weyl(and) annex den anderen geleegen in Maarssev(een) gr(oot) 5 M(orgen) 339 R(oeden) Str(ekkende) uyt de Vegt tot in de Hoofdwet(ering) toe, bel(endende) Z(uidwaarts) de Maars(seveense) uytscheut, N(oord- waarts) gysb(ert) goossens: getr(ansporteerd) door de Erfg(enamen) Seb(astiaan) v(an) geesbergen, a(an) de H(ee)r v(an) Maarsseveen. 1649'. 69   Volgens 'Groote Kaart', o.c. (noot 66). 70   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. I: Munnig Schmidt & Lisman, o.c. (noot 20), p. 66 en p. 224 noemden (per vergissing?) ook de naam 'Boekesteyn'. 71   De bijnaam Davilaar werd vermeld door Van Luttervelt, o.c. (noot 64), p. 26. 72   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. I en 'Groote Kaart', o.c. (noot 66). In 1659 kocht Cardoso dus niet het huis Spruytenburg, zoals Van Luttervelt, o.c. (noot 62), p. 19 en 26 abusievelijk vermeldde. 73   'Groote Kaart', o.c. (noot 66), Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. III: op 1 maart 1695 wordt bij Spruytenburg vermeld 'Salomon Delima'. 74   Munnig Schmidt & Lisman, o.c. (noot 20), p. 224: de namen van de eigenaars vóór 1697 zijn daarin gedeeltelijk onjuist weergegeven. 75   Munnig Schmidt & Lisman, o.c. (noot 20), p 66. 76   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. I. Zie ook de volgende noot. 47

-ocr page 48-

			77   'Groote Kaart', o.c. (noot 66), 'N. 215. Neerbeek. gr(oot) 1'/, M(orgen). Een Hof, en tuyn, met een poortje; str(ekkcnde) uyt '/j sloot v(an) Cardo.se tot in de Sogweet(ering) met de laan, de poort, als ook de agter dw(ars) laan, tot de laan v(an) geesb(ergen) toe getr(an,sporteerd) d(oor) de H(ee)r v(an) Maarsseveen a(an) de Wed(uwe) de Lockker: 1659. d(oor) de7.(e) a(an) A. v(an) Byievelt: 1677. d(oor) dez(e) a(an) .I.E. Blom. 1680. d(oor) dez(c) a(an) J. v(an) Halmael. 1682. v(an) dcss(elfs) Erfg(enamen) ge(estimecr)t op 5800. 17..(blanco), nagel(aten) by d. Romswinkel, eerst gekomen uyt den Boedel v(an) J. v(an) Halmael / nu in div(erse) portien; v(oor) 1/8 gcestim(eerd) op 670-. 1739'. 78   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. III; 'Groote Kaart', o.c. (noot 66). 79   A..I. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden (13 dln.), Gorkum 1839- 51, dl. 8 (1846), p. 62, dl. 11 (1848), p. 905: 'in eigendom bezeten en bewoond door den heer Jan Hendrik George Kenkel'. Zie ook: Munnig Schmidt & Li.sman, o.c. (noot 20), p. 224. 80   Rijksarchief, Utrecht; Archief Huydecoper (nieuw) nr. 55; brief van 11 april 1674; zie ook de brief van 27 december 1673. Tevens: W. Smits, 'Maarssen - de dans ontsprongen'. Historische Kring Maarssen, 9(1983), p. 73. 81   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. III. 82   Archief Huydecoper, o.c. (noot 23), nr. IV. Over Jacob Fransz Hinlopen en diens kinderen, zie: Elias, o.c. (noot 21), dl.l, p. 31 1-312 en J.Z. Kannegieter, 'Het een en ander over de familie Hinloopen en over Michiel Hinloopen in het bijzonder, I', Oud-Holland 45(1928), p. 123-129: Jacob Fransz/Hinlopen (1618-1671) was getrouwd met Elisabeth, later met haar zuster Maria Huydecoper. 83   'Groote Kaart', o.c. (noot 66): 'N. 214. Sluysoort. gr(oot) 1 m(orgcn). ... d(oor) de H(ee)r v(an) Maarssev(een) a(an) ... v(an) de Erfg(enamen) J. Karsseboom, ge(cstimeer)t op ƒ 3000: 1726. d(oor) dez(en) a(an) de Wed(uwe) Launer. 1728'. 84   Een kopie daarvan werd mij zeer vriendelijk ter beschikking gesteld door Gary Schwartz. De volledige titel luidt: 'Ridders-wyck in de hecrlyckheyt van Maerseveen, Acn den wel Edelen gestrcngen Heer Johan Huydekooper, Ridder, Heere van Maerseveen, Neerdijck en Diependael, &c. Regeerent Burgermeester, Raet en Bewinthebber der Oost-Indische Compagnie t 'Amsterdam'. Omdat de vermelde huizen veelal na 1655 zijn gebouwd (zie noot 23, nr. I) verwijst het 'Regeerent Burgermeester' niet naar 1655 (toen Huydecoper burgemeester was) maar naar 1660, toen hij andermaal die functie bekleedde. E.A.J. van der Wal bereidt een artikel voor over het gedicht.
		48

-ocr page 49-

		Hoogerlust in de achttiende en negentiende eeuw: Buitenverblijf en Kostschool vóór 1722: Willem Vrancken van der Saai, Johan de Haas en Hendrik Block. Het buitenplaatsje Hoogerlust te Breukelen (in 1887 omgedoopt tot Nieuw- Hoogerlust) werd vermoedelijk kort na 1722 gebouwd. Daarvoor stond er op dezelfde plaats al een huis en we kennen de namen van enkele eigenaars maar veel verder reikt onze kennis niet. De eerste akte die ik heb kunnen vinden dateert uit 1711. Willem Vrancken van der Saai verkoopt dan een huis dat buitendijks staat op grond die eigendom is van Cornelis Jacobsen Ockhuysen. Het perceel grenst ten noorden aan land van Mr. Willem van den Broeck, de eigenaar van Vegtvliet, en aan de zuidkant aan een 'gank' van Jan Janssen Breur. Deze gang, die in het vervolg van dit verhaal nog een rol zal spelen, was een pad tussen de rivier en de Heerenweg (d.w.z. de Vechtdijk, nu de Straatweg) en diende als 'uytgang' voor drie morgen bouwland ten westen van de dijk. De koper van het huis was Johan de Haas 'Schout van Breukelen Staten en Nyenrodes Geregten''. Dat ambt werd ook uitgeoefend door een volgende eigenaar, Hendrik Block. Hij verkocht in 1722 het huis met 'het erff oft de grond van dien voor dese erftpagtgoet geweest van Cornelis Jacobsz. Ockhuijsen' aan een Amsterdammer, Jacob Lindenbergh'. Twee jaar later, op 15 maart 1724, wordt Hendrik Block als schout en gader- meester van Breukelen en als weduwnaar van Margreta Maria Oost vermeld. Hij hertrouwde toen met Eva Wanning (1682 - 1764), weduwe van Abraham de Wit (1664 - 1722) van Slangevecht. Hendrik Block is toen vermoedelijk op Slangevecht gaan wonen. Hij overleed in Breukelen op 24 januari 1738.' 1722 - 1741: Jacob Lindenbergh en Anna de Burlett. Het stuk grond dat Lindenbergh in 1722 kocht was vermoedelijk een heel smal perceel: in een latere akte wordt het omschreven als 'het allodiaal goed van de Hofstede Lindenberg, sijnde het gedeelte daar het huys op staat met noch een strookje"'. Het verbaast ons dan ook niet dat Jacob Lindenbergh zijn terrein wilde uitbreiden. Aan de zuidkant kon dat niet vanwege de dicht bij het huis gelegen gang. Hij wendde zich dan ook tot zijn buurman op Vegtvliet en van hem kreeg hij een stuk tuin ten noorden van het huis in erfpacht, op een canon van vijf gulden en tien stuivers per jaar.^ Jacob Lindenbergh werd op 27 januari 1675 in de Westerkerk in Amsterdam gedoopt. In 1696 wordt hij in het poorterboek als boekbinder vermeld. Driejaar later was hij boekhandelaar in de Gapersteeg (bij het Rokin). Hij ging toen, op 3 april 1699, in ondertrouw met de 22-jarige Anna de Burlett wier ouders vanuit de zuidelijke Nederlanden naar Amsterdam waren gekomen: Jan Everard de Burlett (1636 - 1680) was in Luik geboren, zijn vrouw Maria Flaman (1637 - 1716) in Valenciennes. Een van hun afstammelingen bracht het in 1787 tot directeur van de 49

-ocr page 50-

		O
						O P D E TYTELPRINT. BEdricgcr Schrokhart kan lyn Kofptriifnici rcr- (iraagcn; l]f kaauwd ,cn byt, cli worgt, wyl hy ziy ziet ver- linkt In flrikkcn, die hy voor een ander bad gcfchikt: Stiiroi vcrüerkt hcni wel met lilt en llinkfche ïaagen , En blaall de fckclmery licni door liet oor in 't hart; Gevritij'jbeii/ wil heni met haar Schaai>iviigi bedekken , Maar dat kan hem tot hulp, nog raad, nogtrood Verdrekken; De dunre koop Van 't Huis geeft hem te groot een Tmart. 7.yn Steiepodt vertreed 't Gebod: Gt zuLt niït j T E H L 1 N ; Zyn Jinkfcht Handen üaan tot dicvery gereed. . De Shig, die de inborll vSn dit inonltermcns bntlced, Kruipt uit zyn boezem , om met haar vergif iz fpeclcn. De vahft Sitmptli zyn getuigen van zyn kwaad. Zyn Btik dtftfl vertoond /yn HA en fnoode flrcckcn; Terwyl Gtycgi'ightid \\n kwajddoeu dreigt te wrceken; , Zy volgt lyr] flafftn naar, om hem , die haar Verfiuaad; En, als fje Wolf Ac Huif, decciivoUwdigen doet bloeden. Te llrallcn door haar magt, die wis; doi'. langzaam,gaat. De kalven wagt hem, als hy l'arMenJIein veilaat. Reeds kratslende, om zig met dien vuilen romp te voeden: Want elk verkrygt het loon hetgeen hy heeft verdiend, Celyk haart blyken zal aan Niko niïmanti Vriend.
				SCHJROKHART SLIKTaSRBEEN in zvn upeiLstj'ihk^ji ^'^'sh-i^tr                              I" - -^ Blyst^el.           _________^ JJ
			Gijsbert Tijssens' toneelstuk Schrokhart Slingerbeen (1727): titelprent en verklaring (foto Universiteitsbibliotheek, Universiteit van Amsterdam).

-ocr page 51-

		Oosterse handel en woonde toen in de bocht van de Herengracht, maar toen Anna Burlett trouwde was het nog een eenvoudige familie: haar vader was passement- werker geweest en haar broer was ijzerkramer.'' Uit het huwelijk Lindenbergh-de Burlett werden zeven kinderen geboren van wie er echter vier jong zijn overleden. Alleen Anna Maria (die op 14 maart 1700 in de Westerkerk werd gedoopt), Catharina (Westerkerk 16 augustus 1705) en Johan Ferdinand (Nieuwe Kerk 3 juli 1714) komen wij later nog tegen. Het gezin woonde vanaf 1711 op de Nieuwezijds Achterburgwal, in een huis dat Lindenbergh voor ƒ 3000 had gekocht.' Hij overleed in 1727 en werd op 30 september in de Nieuwe Kerk begraven. Mej. Dr. l.H. van Eeghen heeft veel aan het licht gebracht over de loopbaan van Lindenbergh." Het is een aaneenschakeling van wandaden. Hij betaalde met vals gestempelde schellingen, weigerde het poortergeld te betalen, liet zilveren pennen maken en vroeg of die ook van buiten van zilver en van binnen van lood gemaakt konden worden, vroeg Rudolf Wetstein (de zoon van een collega-boekhandelaar) om kostbare werken van Molière uit de winkel van zijn vader te stelen en hem die voor de helft van de prijs te verkopen en hij betaalde de papierverkopers en drukkers niet. Na in 1700 een Franse bijbel (volgens de editie van Genève) te hebben uitgegeven liet hij in 1702 een Lutherse bijbel drukken. Hij vroeg zijn faillissement aan toen het papier nog niet betaald was. Onder zijn schulden (totaal ruim ƒ 23.000) werd ook de ƒ 12.000 opgenomen die Anna de Burlett ten huwelijk zou hebben gebracht. Dat onwaarschijnlijk hoge bedrag werd aangevochten door de schuldeisers, maar zonder succes.' Zij klaagden ook dat Lindenbergh de bijbels heeft 'soek gemaakt'. Inderdaad heeft hij duizend exemplaren verkocht aan zijn schoonzuster Maria de Burlett, onder het beding dat hij ze later weer terug mocht kopen. Dat het bankroet frauduleus was werd wel vermoed maar niet bewezen. Er werd uiteindelijk een akkoord bereikt maar Lindenbergh had zich met dit faillissement een zeer slechte reputatie verworven. Bovendien was de Lutherse kerkeraad ontevreden over de kwaliteit van het drukwerk. Vanaf de kansel werd de gemeente gewaarschuwd 'voorsigtig te sijn in het kopen van de bijbel in folio, alsoo daarinne veele bladeren defect waren'. Toen Lindenbergh in 1707 een Statenbijbel wilde laten drukken adviseerde het gilde negatief over de octrooi-aanvraag van 'desen bedrieger ... die sig soo valschelijk had gedragen'. In 1704 gaf Lindenbergh de 'Histoire du Vieux et du Nouveau Testament' uit, met platen van Romeyn de Hooghe. Van dat werk verscheen ook een Nederlandse uitgave en het werd vele malen herdrukt. In 1721 kondigde Lindenbergh in een voorwoord aan dat hij 'een eynde van zijn lastige reyzen en handel, in stil leeven zijn dagen eindigen zal'. Er kwamen geen nieuwe uitgaven maar Lindenberghs laatste levensjaren waren verre van rustig. Jacob Campo Weyerman wijdde in 1725 en 1726 in zijn roddelkrantjes 'Den Ontleeder der Gebreeken' en 'Den Echo des Weerelds' enkele hatelijke stukjes aan Lindenbergh (die hij de Reus Kakus noemt) en zijn buitenplaats ('Het huys te Paddesteyn'). Kakus heeft daarin 'een oneven Olifants Poot''", een 'puriteynsche tronie' en een 'Tong die onbezweeken, Zig van de Stempel Straf wist vrij en vrank te preeken'. Er wordt gesuggereerd dat hij vaak dronken is, hij loopt te 'Vagebondeeren met geestelijke Prentverbeeldingen van Romeyn de Hooge' en 51

-ocr page 52-

		verschijnt in een van de stukjes als een spook met een zak vol afgekeurde munten. De aanval werd voortgezet" door Gijsbert Tijsscns die in 1727 vier toneelstukken schreef waarin Lindenbergh als 'Schrokhart Slingerbeen' de hoofdrol speelt; 'De weergadeloze bedrieger ontmaskerd'"'; 'Het ingebeelde huuwelijk door eigenbaat'; 'Schrokhart Slingerbeen in zijn eigen strikken verstrikt"; en 'De Uitvaart en Testament van den Hoofd-bedrieger Schrokhart Slingerpoot'. Lindenberghs vrouw treedt in de toneelstukken op onder de naam 'Valsgelaat', haar zuster Maria de Burlett als 'Schoonpraatje'. Slingerbeen wordt door zijn collega's afgeranseld, hij zou in Groningen gevangen hebben gezeten en in Engeland aan de galg ontsnapt zijn en hij wedijvert in het bedriegen met Schoonpraatje die veel brandewijn drinkt en een dubieuze carrière bij het leger zou hebben gehad. De valse schellingen, de defecte bijbels, de onbetaalde rekeningen: het wordt allemaal breed uitgemeten. Ook het huisjesmelken van de familie komt aan de orde: in een van de toneelstukken ontstaat er een relletje als Valsgelaat huur gaat innen in de Runstraat." Lindenberghs transacties met huizen spelen ook een rol in 'Schrokhart Slingerbeen' waarvan hier de titelprent met toelichting is afgebeeld. In dat stuk wil Schrokhart Vroomaard een koopbrief laten ondertekenen die hem twee huizen voor de prijs van één moet bezorgen. Die streek mislukt want Vroomaard wordt op tijd ingelicht over Slingerbeen: 'heel Nederland kent hem door zyn schelmeryen, want steelen, bedriegen, en valsheid zyn zyne dagelijkse bezighede; gelijk die van zyn Wyf en Zuster ...'. Toen Jacob Lindenbergh was overleden verscheen tenslotte nog een anoniem gedicht waarin een grafschrift werd voorgesteld: 'Ter gedagtenis van SCHROKHART SLINGERBEEN alias Oliphants-Poot, Heer van Paddestein, & c. Die berugt door zijn Guitestukken en Schelmeryen, van ieder gehaat, van niemand bemind, en by elk bekend was; die Weduwen en Wezen bedroog, en te kort deed; beroemd door zyn Loteryen en Beleeningen van defecte Bybels en Boeken; door valsche Assignatiën en Koopbrieven te maaken; door valsche Schellingen te Stempelen; door zyn Buuren haar Muur te breeken, en zo 't Geld uit hun Huis te haaien; Arbeidslieden haar Loon te besnoeijen; en diergelijke ongehoorde Dieveryen te begaan, die gelukkig meer als een galg te ontsnappen en eindelijk, tot ieders verwondering, op zyn Bed is gestorven, den 25 van Herfstmaand, Ao MDCCXXVII ...' Dit zou moeten prijken op een grafmonument op de Volewijk (waar de galg stond).'" Anna de Burlett hield als weduwe het huizenbezit in Amsterdam aan. Zij stak zich diep in de schulden en op 25 maart 1741 moesten er vijf huizen bij executie worden verkocht. De opbrengst van die veiling was ƒ 14.900 maar de hypothecaire schuld was ƒ 15.000 (exclusief achterstallige rente) en bovendien werd op een deel van de opbrengst beslag gelegd door een steenkoper, een timmerman, een metselaar en 52

-ocr page 53-

		een glazenmaker wegens onbetaalde rekeningen." Tot zo ver wat Dr. Van Eeghen over de handel en wandel van de Lindenberghs in Amsterdam wist te vinden. We keren terug naar Breukelen. Weyerman had toen hij in 1725 over Lindenbergh begon te schrijven zelf al een heel wonderlijk leven achter de rug. Zijn geschrijf zou hem uiteindelijk in de Gevangenpoort doen belanden."" Vermoedelijk heeft Lindenbergh het huis dat hij in 1722 van Hendrik Block had gekocht afgebroken, het terrein uitgebreid en een nieuw huis neergezet. Weyerman heeft dit alles goed kunnen volgen want hij woonde toen zelf in Breukelen, op Meerenhoef. Hij vond Lindenberghs huis ('Dat Spookpaleys der Vegt') maar een raar bouwsel en kondigde een beschrijving aan van de buitenplaats 'bij weynige met den Tytel van Kleyn Angola, doch aan veele bekent met den Doopnaam van Slakkenburg', waarvan de bouwheer vermaard is 'door zyn kromme Pooten'." Op 3 en 10 september 1725 werd in de 'Ontleeder' een bezoek aan de plaats beschreven. Campo vertelt Kakus dat hij veel heeft gehoord over de 'opreyzende Muuren uwes Paddesteyns'. Kakus is zelf de architect en bijzonder trots op zijn schepping.'* De ingang is laag en smal, het huis heeft Engelse schuiframen, er is slechts één, een Engelse schoorsteen die versierd is met lofwerk, door Kakus 'zelfs zeer cierlijk gesneeden met een geschaart Broodmes, beschildert met het Hemelsblauw des Antikrists, (Tonnetjes Zwart) en verguit met dat stofgoud waar meede Abclerietsche^^ Tabaksverkoopers hun dorre Blaadjes kleuren'. Er is een stal, een tuinhuis, een wonderlijke volière en een tuinpoort met een protserig monogram. Campo klaagt over de steile trap die men door een gat bereikt (dat detail klopt) en 'die zo maklyk was om te beklimmen, als een met Spaansche zeep bestreeken Mast'. Kakus verklaart 'Ik heb een Trap geordonneert die geen Matroos zal durven opklimmen'. Na Lindenberghs dood bleef zijn weduwe nog tot 1732 lid van het boekverkopers- gilde.^" Later woonde zij buiten Amsterdam, in 1736 in Utrecht, in 1737 op de buitenplaats in Breukelen. Haar twee dochters waren getrouwd met predikanten, Anna Maria in 1726 met Ds. Lambertus van de Poll, praeceptor van de Latijnse School in Amsterdam^' en Catharina in 1728 met Ds. Henricus van der Burcht. Catharina hertrouwde met Arnold Elliott (weduwnaar van Barendina van der Velden) en ging toen in Utrecht wonen.^^ Dat huwelijk tussen de dochter van de 'valse stempelmunter' en Elliott die 'waerdijn en essaijeur van de Provinciale Munte 's Lands van Utrecht' was is haast te mooi om waar te zijn. De weduwe Lindenbergh hield het buitenverblijf in Breukelen nog aan tot 1741 toen het huis moest worden geveild. De gegevens in de Utrechtse archieven geven een aardige aanvulling op wat Dr. Van Eeghen in Amsterdam vond: ook hier een spoor van schulden. Op 7 juli 1736 verscheen de weduwe voor notaris Volkert Versteegh te Utrecht en machtigde haar schoonzoon Elliott om ƒ 1.000 op te nemen met haar buitenplaats te Breukelen of vaste goederen in Amsterdam als onderpand. Wij zouden van een consumptief krediet spreken want het geld is bestemd voor haar zoon Jan Ferdinand, voor 'alimentery en zijne studie'. Elliott weet van Jonker Jan Jacob de Geer, heer van Reijnhuijze een hypotheek op de buitenplaats te krijgen." Jean Cliquet van Vegtvliet geeft de weduwe Lindenbergh bij die gelegenheid een nieuwe erfpachtbrief voor de tuin 'daarop tegenwoordig een steenen speelhuys door haar daerop getimmert staat'.-'' 53

-ocr page 54-

		Op 11 oktober 1737 verscheen de Kockengse notaris Hendrik Bilstijn op de buitenplaats om het testament op te maken van Anna de Burlett 'siekkelijk te bedde leggende edogh haar verstand, Redene en Uijtspraak volkomentlijk hebbende en Gebruijkende'. Interessant is de bepaling dat twee van de drie kinderen een deel van de erfenis moesten gebruiken om lijfrenten te kopen die tijdens hun leven niet mochten worden verkocht.^' Die bezorgdheid over de financiële toestand van haar kinderen belette haar niet om nog meer schulden aan te gaan. Enkele weken later leende zij ƒ 3.000 van haar zuster Maria en machtigde zij haar schoonzoon Van de Poll om ƒ 4.000 te lenen met haar goederen in Amsterdam als onderpand. Die laatste lening diende ter delging van rekeningen van de metselaar Pieter van Rossum en de timmerman Gerrit van Gijtenbeek te Breukelen wegens 'loon, geleverde matrialen en aangenomen werken op haar Comparantes Plaats genaamt Lindenbergh ... als mede Enige Verder openstaande Verschove en onbetaalde schulden'.^'' Maria de Burlett gebruikte de vordering op haar zuster weer als onderpand toen zij in 1739 ƒ 1.200 leende van Arent van der Waijen (1685 - 1767), bewindhebber van de Westindische Compagnie.^' De weduwe Lindenbergh betaalde vervolgens zelfs de erfpachtcanon en de 'ongelden' (een onroerend goed belasting) niet meer en toen Van der Wayens lening op 6 mei 1741 (vlak na de veiling in Amsterdam) afliep stortte het financiële kaartenhuis in elkaar.^* Er werd besloten de plaats op 12 juni te veilen. Jean Clicquet protesteerde dat daarbij van overdracht van de tuin geen sprake kon zijn: wegens de achterstallige betalingen van de canon was (volgens een clausule in de erfpachtbrief van 1736) de erfpacht vervallen en het speelhuis zijn eigendom geworden." Dat conflict is blijkbaar bijgelegd want de oude regeling bleef nog tot 1796 van kracht. 1741 - 1764: Hendrik Colonius en Angenieta van Broekhoff. Gerrit Colonius en Gesina Grim lieten op 23 januari 1692 hun zoon Hendrik dopen in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Vader Colonius was een welgesteld koopman in wijn op de Nieuwezijds Voorburgwal (later op de Herengracht bij de Hartenstraat). Ook Hendrik werd koopman. Zijn entree in het Amsterdamse zakenleven zal wel zijn vergemakkelijkt door de familiebanden met enkele vooraanstaande figuren in die kring, o.a. Pieter de Smeth (1665 - 1724) en Dirk Bontekoning (1682 - 1736).'° Bicker Raye noemt zijn oudere broer Jan Colonius een groot 'axionist' en ook Hendrik Colonius was aktief op de beurs. Voordat hij Hoogerlust kocht had hij een buitenplaats bij Warmond waarover Rademaker schreef:" 'De Lustplaats van een Zuil der Beurs van d'Ystad wenkt My toe: Colonius kan hier zich zelf vermaaken Wanneer hy, moede om voor zyn koopbelang te waaken, Zyn adem vrolyk haaldt, door geene zorg belet Sints Febus ryst, tot dat hy 's avonds gaat te wedt'. Toen in 1730 zijn ouders kort na elkaar overleden erfde Hendrik Colonius een groot vermogen. Er viel zoveel aan onroerend goed en effekten te verdelen dat de notaris vijfenzestig bladzijden voor de boedelscheiding nodig had." De interes- santste stukken bleven nog buiten die opsomming. Dat waren de Engelse aandelen 54

-ocr page 55-

		die Gerrit Colonius bezat, o.a. van de 'Governour and Company of merchants of Great Brittain; trading to the Southsea and other parts of America and for encourageing the fishery': de lange officiële naam voor de beroemde Southsea Company die in 1720 voor financiële chaos in Europa had gezorgd. De koers was toen door speculatie (later aangeduid als de 'Southsea bubble') van £ 129 tot £ 1.240 gestegen maar (toen de zeepbel uiteen spatte) aan het eind van het jaar weer teruggevallen naar £ 120." Die 'aktiedolligheid' had ook in Amsterdam velen meegesleurd. Bicker Raye suggereerde dat broer Jan toen tonnen had verdiend (27.12.1736). Zou vader Gerrit toen ook een financiële slag hebben geslagen? Hoe het ook moge zijn, hij liet in 1730 zijn kinderen in welstand achter. Dat wordt bevestigd door het testament dat zijn dochter Johanna twee jaar later liet opmaken: dat somt maar liefst twee ton aan legaten op.'"* Engelse aandelen bleven ook na het 'aktiejaar' 1720 populair. Er was in de dertiger jaren een levendige handel in premiecontracten (wij spreken nu over een optiebeurs), vooral voor aandelen in de Engelse Oostindische Compagnie. Toen de koers daarvan in de zomer van 1733 scherp daalde kwamen enkele bekende Amsterdammers in grote financiële moeilijkheden. Er waren in 1734 enige geruchtmakende faillissementen, o.a. dat van David Leeuw van Lennep. Tot zijn crediteuren behoorden ook Jan en Hendrik Colonius. Pas in 1752 (Van Lennep en Jan Colonius waren toen al overleden) werd er een kleine vijftienduizend gulden onder de schuldeisers verdeeld, minder dan vijf procent van wat zij gezamenlijk te vorderen hadden.''' Toen het kalf verdronken was werd de put gedempt: in 1739 werd er een 'reglement weegens het opeyssen en aanzeggen der premiecontracten van actiën' opgesteld. Hendrik Colonius was een van de ondertekenaars.''' Hij trouwde pas toen hij 46 jaar was. Op 17 september 1738 ging hij in ondertrouw met de dertigjarige Angenieta van Broekhoff die uit Arnhem kwam. In de huwelijkse voorwaarden werd bepaald dat winst en verlies in het huwelijk voor rekening van de bruidegom zouden komen." Colonius woonde toen op de Herengracht, in het huis (nr. 390) dat bekend is door de gevelversiering: een man en een vrouw verbonden door een touw. Een jaar na de bruiloft verhuisde hij naar een veel deftiger gedeelte van de gracht: hij kocht toen voor ƒ 40.000 nr. 494 met een aangrenzend huis in de Vijzelstraat." In 1742 had hij daar twee dienstboden, een koets en twee paarden. Zijn inkomen was toen minstens ƒ 7.000." Een jaar eerder had hij het buitenplaatsje in Breukelen gekocht.'"' In de Vechtstreek zal hij zich niet vreemd gevoeld hebben. Zijn oom Dirk Colonius was schepen van Loenen geweest en had daar een buitenplaats (Hoogerwerf) die nog steeds in het bezit van de familie was. Hendriks zuster Geertruyd Bontekoning- Colonius bezat onroerend goed in Breukelen en op Bosch en Vecht kon hij een volle nicht opzoeken, Geertruid Ploos van Amstel-Grim.'" Hendrik Colonius heeft de naam Hoogerlust aan het plaatsje gegeven; hij heeft het terrein uitgebreid; hij kocht in 1744 voor ƒ 75 een 'gestoelte' in de kerk te Breukelen (die kerkbank zou tot 1801 bij het huis horen); en hij is aan het eind van zijn leven het huis permanent gaan bewonen. Toen Colonius in Breukelen verscheen lagen er tussen zijn buitenplaats en die van Jan Willink Janszoon (Vechtstroom) nog drie percelen: de aan Hoogerlust grenzende gang, ten zuiden daarvan een terrein waar Erenst Woutersen Koijman''^ een boerderij had en vervolgens een aan Vechtstroom grenzend erf met huis dat 55

-ocr page 56-

		eigendom was van de Amsterdamse timmerman Arnoldus van Hoorn. Hoogerlust en Vechtstroom kwamen aan elkaar te grenzen toen Willink en Colonius die percelen bij hun terreinen trokken. Dat proces van consolidatie ging gepaard met enige fikse burenruzies. Willink had in 1736 het bouwland ten westen van de dijk gekocht en was daardoor eigenaar geworden van de gang.'" In juni 1742 waren er bij die gang metselaars aan het werk in opdracht van Colonius; waarschijnlijk werd er een muur langs de grenslijn gebouwd. De metselaars kregen bezoek van notaris Kasteleyn die namens Willink protesteerde dat 'gij een fondament van muurwerk in de grond heeft gemetseld het welk wel seven a acht duymen naar buyten in syn ... gang en grond is'. Zij beloofden het 'muurwerk' weer af te breken."'' Twee jaar later kocht Willink het bezit van Van Hoorn en Colonius dat van Koijman."' Willinks gang was nu een enclave in het gebied van Colonius geworden. De twee heren kregen onmiddellijk ruzie over de vraag wie er nu een schutting aan de zuidkant van de gang mocht neerzetten. De zaak liep hoog op: er werd geprocedeerd bij het Provinciale Hof in Utrecht, Willink zette een schutting neer die weer werd afgebroken, Colonius bouwde een tweede en pas toen Willink een derde schutting had geplaatst rijpte het inzicht dat hierover 'langduerige en kostbare procedueren' konden ontstaan. Colonius vroeg Willink om ergens anders een uitweg voor zijn bouwland te maken en hem de gang te verkopen. Er was Colonius aan de eigendom van de gang 'seer veel gelegen ... tot bevrijding van sijne Hofsteede en Erven' en dat bleek ook wel want hij betaalde er ƒ 1.050 voor plus nog eens ƒ 300 voor Willinks kosten. De ongeveer vijfentwintig meter lange gang zal daarmee wel het duurste stukje grond in de Vechtstreek zijn geworden. Tenslotte kon de notaris noteren dat 'hiermede alle proceduuren tusschen partijen komen te Cesseeren'.'"' Colonius werd eigenaar van de gang en sindsdien vormden Vegtvliet, Hoogerlust en Vechtstroom een trits aaneengesloten buitenplaatsen langs de Vecht. Colonius had omstreeks 1745 nog wat problemen met het huis. Er moesten metselaarsknechts uit Amsterdam komen om de kelder te repareren 'die seer lek was en dikwijls water in quam'. Het hielp weinig want in 1758 verklaarde Maria van de Klugt (die schoonmaaktster op Hoogerlust was) dat zij 'meermalen veele emmers water uyt de kelder heeft geklept en uytgedragen, ook nadat de metselaars hadden geweest'.'" Colonius verleende wel eens een hypotheek voor een huis in het dorp, b.v. in 1747 voor een 'scheepsmakerije' in de Klapstraat (nu de Herenstraat); maar verder heeft hij in de Breukelense archieven geen sporen achtergelaten.'"* In 1757 woonden Hendrik Colonius en Angenieta van Broekhoff niet meer in Amsterdam maar in Leiden, aan het Rapenburg. Er werd toen een nieuw testament opgemaakt waarin zij elkaar wederzijds tot universeel erfgenaam benoemden. De 'diaconie armen van de gereformeerde nederduytse gemeente' in Amsterdam, aan wie in een eerder testament nog het pakhuis 'Het Bordeaux Brandewijnstuk' aan de Nieuwe Rapenburgergracht in Amsterdam werd gelegateerd, werden niet meer genoemd. Dat kostbare bezit (het pakhuis zou in 1768 maar liefst ƒ 11.400 opbrengen) zou uiteindelijk niet bij de armen maar juist bij enkele zeer rijke Amsterdammers terechtkomen.*" In 1762 ging het echtpaar vermoedelijk permanent in Breukelen wonen.''" Colonius overleed op 9 december 1763 op Hoogerlust.''' Zes dagen later passeerde 56

-ocr page 57-

		de lijkstaatsie de kerk van Breukelen (waar de klok vier uur lang werd geluid), op weg naar Amsterdam. Daar werd Hendrik Colonius de volgende dag in de Nieuwe Kerk begraven. Zijn huwelijk was kinderloos gebleven en er moest dan ook in Amsterdam aangifte worden gedaan voor de collaterale successie. Er werd ƒ 39.500 aan onroerend goed opgesomd: de huizen aan de Herengracht en in de Vijzelstraat, twee kleinere huizen en drie pakhuizen. Aan waardepapieren werd ƒ 24.371 aangegeven, o.a. voor een aandeel in de Oostindische Compagnie (ƒ 11.371). Het totaal van de aangifte (/" 63.871) lag, zoals een paar jaar later zou blijken, ver beneden de werkelijke waarde." Angenieta van Broekhoff moest nu zij weduwe was geworden een nieuw testament maken om te voorkomen dat na haar dood het hele bezit naar haar familie zou gaan. Dat deed zij al in januari 1764." Van dit testament profiteerden (behalve 'mijn goede vriend Pieter Hulscher' die een legaat van ƒ 4.000 kreeg) haar neven en nichten Bontekoning, de vier kinderen van Dirk Bontekoning en Geertruijd Colonius: Floris Bontekoning, Geertruy Bontekoning (echtgenote van Frans Bosboom), Gezina Bontekoning (getrouwd met de befaamde Dr. Hugo van der Poll) en Johanna Bontekoning (de vrouw van Ds. Johannes Boskoop).''' Zij kregen alle meubels, kleren en sieraden en erfden bovendien de helft. De andere helft ging naar de familie Van Broekhoff. De weduwe Colonius hield het bezit in Amsterdam aan maar Hoogerlust werd verkocht: in mei 1764 werd Gerard van der Burgh voor ƒ 6.500 de nieuwe eigenaar." Angenieta van Broekhoff is toen vermoedelijk in Amsterdam gaan wonen. Zij overleed vier jaar later (op 29 april 1768) en werd in de Nieuwe Kerk begraven (6 mei). De drie executeurs van haar testament (Floris Bontekoning, Frans Bosboom en Pieter Hulscher) lieten het onroerend goed in Amsterdam in augustus veilen. Herengracht 494 bracht toen ƒ 27.500 op, de drie pakhuizen ƒ 29.475, twee andere panden ƒ 9.740.'" 1764 - 1771: Gerard van der Burgh en Anna Aletta Varlet. Gerard van der Burgh was in 1714 in Amsterdam geboren. Zijn ouders waren Jan van der Burgh en Clara Saara Braems. Hij werd koopman en vestigde zich op de Prinsengracht. In 1754 trouwde hij met de vijfentwintigjarige Anna Aletta Varlet, dochter van Daniel Varlet op de Keizersgracht." Van de voor die gelegenheid gemaakte gedichten zijn er vier in manuscript bewaard gebleven.'* In een ervan wordt al op het moederschap van de bruid geanticipeerd: 'O! (zugt ze) mogt dit wight zoo klyn Een spruitje voor den Heere zijn'. Petrus Brouwer, theologisch student, geeft in zijn 'Huwelijkszang Ter Bruilofte van den Heer Gerard van der Burgh en Jongkvrouwe Aletta Varlet' ook geen blijk van grote poëtische gaven. Hij rijmt: ' 'VAN DER BURGH', dus zoud Zy spreken Heb ik, op 't aanhoudend smeken Hart en hand, naast God, gewyd: 'k Min Zyn Deugd, en stille zeden, 'k Agt Zyn afgepaste treden, 'k Ben met Zyn bezit verblyd.                                                                  ,^

-ocr page 58-

		'k Durf Myn welvaart aan Hem wagen: 'k Wil zyn lasten helpen dragen Delende in zyn vrolykheid. God, die U aan my gegeven. Heeft, wiir Mij aan U doen kleven Tot ik spade van U scheid ...' en hij laat die vrolijke bruidegom antwoorden: ' 'k Wil op 't Deugdspoor met U wandlen. Met U van den Godsdienst handlen ...' en zo wordt er nog een hele tijd door gerijmeid zonder dat wij veel meer te weten komen dan dat het echtpaar vroom was. Er werden drie kinderen uit dit huwelijk geboren: Daniel Gerard in 1755, Sara in 1758 en Anna Aletta in 1763. Toen Gerard van der Burgh in 1764 Hoogerlust kocht van de weduwe Colonius was hij kanunnik van de Dom. Hij woonde toen nog wel in Amsterdam maar op 16 maart 1765 werd hij ingeschreven als nieuwe burger van Utrecht. De buitenplaats in Breukelen heeft hij niet lang gehouden. In 1771 verkocht hij Hoogerlust voor f 10.000 ('goed groff Zilvergeld off Goude Rijders') aan Maria de Marees (weduwe van Nicolaas Tonis) te Amsterdam.''' De Van der Burghs woonden in Utrecht (in de Brigittenstraat) toen in 1789 de ouders kort na elkaar overleden. Zij werden beiden zeer deftig in de Jacobikerk begraven: de begrafenis van Vrouwe Anna Aletta Varlet kostte ƒ 120, die van de WelEdGeb. Heer Gerard van der Burgh ƒ 150. Hun zoon keerde later terug naar de Vechtstreek. Mr. Daniel Gerard van der Burgh (die al in 1779 kanunnik van de Dom was geworden) kocht in 1803 voor het kolossale bedrag van ƒ 167.000 de heerlijkheid Cronenburgh bij Loenen.'" 1771 - 1780: Maria de Marees, weduwe van Nicolaas Tonis. Nicolaas Tonis was koopman in glas en werd in 1728 poorter van Amsterdam. Toen hij dertig jaar was, in 1726, trouwde hij zijn eerste vrouw, Agneta Fabri. In 1742 woonde hij op de Gelderse Kade. Zijn inkomen was toen niet bijzonder hoog (f 2.500) en hij was slechts 'halve kapitalist' maar hij hield er toen al wel een buitenplaats op na." Vijfjaar later verloor hij zijn vrouw: Agneta Fabri werd op 13 januari 1747 begraven. De weduwnaar wachtte niet lang met hertrouwen: hij ging al op 21 april in ondertrouw met de ruim twintig jaar jongere Maria de Marees (1718 -1780). Zij was een dochter van Pieter de Marees, koopman en fabrikant van lint op de Prinsengracht, en van Maria Margaretha Ockhuyzen.''^ De Ockhuyzens, die o.a. aktief waren in de zijdehandel, hadden vele banden met de Vechtstreek. Een oom van Maria de Marees, Matthias Ockhuyzen, was bijvoorbeeld eigenaar van Leeuwendijk en Vrederust in Loenen; zijn kinderen zouden die huizen tot 1792 aanhouden.'' Het echtpaar Tonis-de Marees kreeg drie kinderen, maar de kindersterfte eiste zijn tol: Nicolaas Pieter werd gedoopt in 1749 en in datzelfde jaar begraven, Maria Margaretha werd in 1753 gedoopt en het volgende jaar begraven. Alleen Hendrik Nikolaas Tonis (1750 - 1821) zou zijn ouders overleven. Materieel ging het Nicolaas Tonis beter. Hij was inmiddels een vermogend man geworden: in 1751 58

-ocr page 59-

		kocht hij voor ƒ 7.700 een huis aan de Gelderse Kade, in 1752 voor ƒ 4.750 een aandeel ('/i^) in de brouwerij 'Het Anker' op de Korte Prinsengracht en in 1755 voor ƒ 28.000 een huis aan de Herengracht, nr. 12.'''' Daar woonde hij tot zijn dood vier jaar later; hij werd op 28 november 1759 begraven. Maria de Marees bleef achter met de negenjarige Hendrik Nikolaas. Zij is niet gaan rentenieren: uit het 'Naamregister van alle Heren kooplieden' etc. voor 1766 blijkt dat zij de handel in glas als weduwe voortzette. Zij ontwikkelde ook aktiviteiten op het gebied van de rederij, zoals blijkt uit een akte betreffende de verkoop van het schip de 'Hendrik Nikolaas' in Curapao in 1775.''^ Inmiddels had de weduwe Tonis in 1771 het huis in Breukelen van Van der Burgh gekocht. Zij bleef echter op de Herengracht wonen, Hoogerlust werd alleen als buitenverblijf gebruikt. Haar zoon was kort na de aankoop student geworden: hij liet zich op 19 maart 1772 inschrijven in Utrecht. Toen zijn moeder op 25 november 1780 in Amsterdam overleed erfde hij de buitenplaats. 1780 - 1801: Mr. Hendrik Nikolaas Tonis en Frederica Elisabeth Cramer. Hendrik Nikolaas Tonis had zijn studie in Utrecht afgesloten met twee dissertaties: 'Quaedam de motu composito, ejusque usu in physica et mathesi' (1777) en 'De potestate domini in servos, eorumque prolem' (1778). Hij was nog vrijgezel toen zijn moeder in 1780 overleed maar op 11 oktober 1781 ging hij in ondertrouw. Zijn bruid was de 29-jarige Frederica Elisabeth Cramer, die toen op de Keizersgracht woonde, dochter van Hendrik Cramer en Alida van Driest.'"'' De bruiloft werd op 28 oktober gevierd en er verschenen huwelijkszangen onder de fraaie titel 'Isaak getroost na den dood zijner moeder ...'. Mr. Tonis' bezit in de Vechtstreek bleef niet beperkt tot Hoogerlust. Hij investeerde in huizen en in land (o.a. bouwland in de Otterspoorbroek)''' en kocht in 1787 de buitenplaats Vreeden Hoff in Nieuwersluis. Toen Maria Altius in 1796 Vegtvliet verkocht (grotendeels aan Wijnand van Driest, een oom van mevrouw Tonis) werd een klein deel van het bezit afgesplitst en aan Mr. Tonis verkocht. Dat betrof allereerst de 'erfpacht van vijf guldens tien stuyvers sjaars gaande uyt een stukie uytendijk gelegen ten zuyden de hofstede vegtvliet in het plaatsie hogerlust'. Mr. Tonis werd daardoor eigenaar van de tuin die sinds de tijd van Jacob Lindenbergh van Vegtvliet was gepacht: Hoogerlust werd nu 'geheel en al vrij en allodiaal goed'. Bovendien kocht Tonis van Maria Altius Vj-^ morgen bouwland, strekkende 'aan de oostzijde van de schutting van het buytenplaatsie Hogerlust gedeeltelijk van de sloot die de uytendijk van de hofstede vegtvliet van den dijk of rijweg afscheyd westwaards op over gemelden dijk ...': het bouwland over de uitgang waarvan Colonius en Willink een halve eeuw eerder hadden geruzied. Dit gebied moest nu door sloten van het Vegtvliet-terrein worden gescheiden. Een deel ervan ('een end uytgeplante laan van het bos langs den dijk of wagenweg') werd als overplaats bij Hoogerlust getrokken.''* In deze periode trok Mr. Tonis zich vermoedelijk tijdelijk terug uit Amsterdam.''' Omstreeks 1800 begon hij delen van zijn bezit te verkopen, hij ging zich blijkbaar op Vreeden Hoff concentreren. Oud Over werd kort nadat het van Alida van Driest was geërfd van de hand gedaan. In 1801 volgde de verkoop van Hoogerlust dat toen voor ƒ 500 per jaar was verhuurd. De koopsom bedroeg ƒ 5.500; Mr. 59

-ocr page 60-

		Tonis verleende zelf een hypotheek voor ruim de helft van dat bedrag (f 3.000 a 4%, in zes jaar af te lossen). De overplaats werd niet meeverkocht en een klein deel van de huur (f 25) bleef dan ook voor Mr. Tonis 'ais wordende deese gerekend voor de beplante akker en Laan over den dyk gelegen en dewelke ... wel bij voor(noemde) buytenplaats zijnde verhuurd dog onder deese koop niet begrepen en aan den Verkoper in Eygendom verblijven'. Ook het gestoelte in de kerk te Breukelen werd niet meeverkocht.'" Enkele maanden later verkocht Mr. Tonis het land ten westen van de weg (inclusief de laan) voor ƒ 2.500 aan de Domdecaan Anthonie Fran^ois van der Voort." Mr. Tonis werd op 25 februari 1806 benoemd tot raad van Amsterdam. De regeringswisselingen van de volgende jaren hebben zijn positie niet beïnvloed: hij zat in het stadsbestuur tijdens de nadagen van de Bataafse Republiek, tijdens het Koninkrijk Holland en de periode van de inlijving bij Frankrijk (Napoleon benoemde hem tot municipale raad bij Keizerlijk Decreet van 12 mei 1811) en ook weer na het herstel van de onafhankelijkheid." In 1820 vermeldt het Heerenboekje hem als commissaris van het trekpad op Utrecht. Hij woonde toen nog op de Herengracht maar was inmiddels verhuisd naar nr. 520. Zijn vrouw was regentes van het oude mannen- en vrouwengasthuis geworden, een funktie die zij bijna twintig jaar (1817 - 1836) uitoefende." Mr. Tonis overleed in 1821, Frederica Elisabeth Cramer in 1836. 1801 - 1843: Thomas Bruyn, Maria Theresia Hoeman en hun kinderen. De nieuwe eigenaar van Hoogerlust was Thomas Bruyn die makelaar in Amsterdam was. Hij was op 19 juli 1756 in de Evangelisch-Lutherse kerk gedoopt. Zijn vader, Coenraad Bruyn, was koopman in suiker en suikerraffinadeur en (sinds 1758) makelaar. Zijn moeder, Anna Bendeker, zette dat bedrijflater voort op de Prinsengracht (bij de Looiersgracht) onder de naam Wed. Coenraad Bruyn en Comp. Thomas Bruyn verloor zijn eerste vrouw, Maria Stiesel, in 1787. Hij wachtte bijna twaalf jaar met hertrouwen. Op 30 november 1798 ging hij in ondertrouw met Maria Theresia Hoeman''', die toen 22 was. Thomas Bruyn, die inmiddels tot makelaar was benoemd (1790), woonde toen op de hoek van de Heren- en de Leliegracht. Later verhuisde het gezin naar de Keizersgracht (tegenover 'het Huis met de Hoofden).'^ Maria Theresia Hoeman schonk haar man vijf kinderen; het zal op Hoogerlust toen wat levendiger zijn geweest dan bij het kinderloze echtpaar Tonis. In Amsterdam ging het gezin later op de Oude Turfmarkt wonen. Daar overleed Thomas Bruyn op 28 augustus 1828, 72 jaar oud. Hij was in 1798 op huwelijkse voorwaarden getrouwd maar nu bleek dat er geen rekeningen waren bijgehouden, zodat niet duidelijk was hoeveel de weduwe toekwam. Zij stelde zich tevreden met een kindsdeel. Zij en haar vijf kinderen deelden elk voor '/, in de erfenis en voor '/j in Hoogerlust (van dat deel van de nalatenschap werd een zoon uit het eerste huwelijk namelijk uitgesloten).'* De erven Bruyn hebben het huis nog vijftien jaar aangehouden. Twee van de zoons, Abraham Jacob en Laurens Augustus Bruyn kregen in die tijd een nauwere band met Breukelen: zij kochten in 1833 voor ƒ 32.300 de buitenplaats en steenfabriek Vecht en Rhijn." In 1842 woonden die twee zoons en hun moeder alle drie in Breukelen-St. Pieter. Er werd toen besloten 60

-ocr page 61-

		om Hoogerlust te verkopen'* maar na ruim een half jaar was er nog geen koper gevonden. In de Utrechtsche Provinciale en Stads-Courant van 3 mei 1843 werd toen de veiling aangekondigd van '...Het Buitenverblijf genaamd Hoogerlust, aller- aangenaamst gelegen zoo aan de Straatweg, als aan de rivier de Vecht, onder de Gemeente Breukelen, zeer nabij het dorp en daardoor bijzonder geschikt voor Zomer en Winterverblijf, met deszelfs Hechte, Sterke, weldoortimmerde en zeer Logeabele HEERENHUIZINGE, Koetshuis, Stalling, Koepel, Tuin en Erve, zijnde de huizinge voorzien, van zes zoo Boven als Benedenkamers, Keuken, Kelder, Droogzolder met twee Domestiquekamers en Vliering, leverende het geheel zeer uitgestrekte en riante gezigten op'. Drie dagen later werd in het logement het Statenwapen de veiling gehouden. De koper werd verplicht veertig winterluiken voor een gulden per stuk over te nemen. Voor de spotprijs van ƒ 3.000 werd het huis eigendom van de Loenense meester-timmerman en molenmaker Lourens Krook.'' 1843 - 1846: Lourens Krook en Dirkje Vleugel. De naam Krook kwam in die tijd veel voor in de Vechtstreek maar Lourens Krook was zelf in Haarlem geboren. In 1818 kocht hij in Loenen het huis Vrederust om het daarbij behorende tuinmanshuis in handen te krijgen. Het huis zelf verkocht hij al weer in 1819."" Ook Hoogerlust heeft hij maar kort gehouden maar het was wel een heel goede investering: drie jaar later verkocht hij het huis voor ƒ 5.300. Vermoedelijk is hij zelf in die jaren in Loenen blijven wonen en werd Hoogerlust verhuurd.*' Lourens Krook overleefde zijn vrouw Dirkje Vleugel en overleed 79 jaar oud op 30 augustus 1864 te Loenen. 1846 - 1852: Nicolaas Monné en Dina Gerarda Jacoba Snel. Nicolaas Monné was in 1846 kostschoolhouder te Breukelen. Of die school in Hoogerlust gevestigd was valt niet meer na te gaan. Toen Monné het huis van Krook kocht woonde hij in ieder geval nog in de Heerenstraat maar een dag later hebben de Monnés zich al aan de Straatweg geïnstalleerd. Monné verkocht toen een ten zuiden van zijn huis gelegen stuk grond met het koetshuis, de stalling en de daar achter gebouwde daggelderswoning voor ƒ 1.800 aan Albertina Henriette Gildemeester, de weduwe van Jan Coenraad Duuring. Hoogerlust vormde destijds een enclave in het grondgebied van de weduwe Duuring: zij was niet alleen eigenares van Vegtvliet en Vechtstroom maar ook van de daarbij behorende overplaatsen ten westen van de weg en van het bouwland aan de overkant van de rivier. Vechtstroom was inmiddels afgebroken. De naam ging over op het huis dat aan de noordelijke grens van het Vechtstroom-terrein stond, vlakbij Hoogerlust. De bijgebouwen die de weduwe Duuring van Monné kocht stonden tegen dat huis aan. Haar zoon Gerard Daniel Duuring (later burgemeester van Breukelen) ging kort na de verkoop in het huis wonen.*^ Monné nam twee hypotheken op Hoogerlust. A.A. Kok, de eigenaar van Boom en Bosch leende hem ƒ 2.500, de andere lening werd verstrekt door 'Zijne Excellentie de Hoogwelgeboren Heer Godard Alexander Gerrit Philip Baron van der Capellen 61

-ocr page 62-

		van Berkenwoude, Minister van Staat, oud Gouverneur generaal van Neerlands Indien'. Van der Capellen (die het de Inlandse hoofden als G.G. niet makkelijk had gemaakt en die een eervolle vermelding in de 'Max Havelaar' zou krijgen) heeft niet lang van de renten mogen genieten: hij schrok zo van wat hij tijdens de Februari revolutie in Parijs zag dat hij spoorslags terugkeerde naar zijn buitenverblijf Vollenhoven, in diepe melancholie verzonk en op 10 april 1848 zelfmoord pleegde." Of de Monnés een succes van de kostschool hebben weten te maken betwijfel ik: het bevolkingsregister vermeldt slechts drie leerlingen, waarvan één hun dochter is. Na zes jaar verkoopt Monné het huis voor ƒ 7.000 aan juffrouw Albertine Johanne Marie Gobelins Schadd die zich liet vertegenwoordigen door Everhardus Pieter Temminck, candidaat-notaris te Wijk bij Duurstede*''. Onder haar bewind zou de kostschool tot bloei komen. De Monnés bleven nog vijfjaar in Breukelen wonen; in 1857 vertrokken zij naar hun geboortestad Utrecht. 1852 - 1888: Albertine Johanne Marie Gobelius Schadd, Everhardus Pieter Temminck en hun kinderen. Juffrouw Gobelius Schadd was op 10 februari 1818 geboren te Wamel (dicht bij Tiel) als dochter van Mr. Jan Johannes Nicolaas Gobelius Schadd (1778 - 1832) en Elisabeth Ludolphina Meijnhardt (1785 - 1865). Haar vader was schout en notaris in Wamel geweest en vervolgens hoofd-ambtenaar in Suriname waar hij overleed toen zij veertien jaar oud was. Toen zij Hoogerlust kocht was zij institutrice te Wijk bij Duurstede en door de kostschool over te nemen volgde zij het voorbeeld van haar oudere zuster Geertruida Helena Wilhelmina Gobelius Schadd (1810 - 1872) die ook onderwijzeres en schoolhoudster was."' Uit het bevolkingsregister blijkt dat juffrouw Schadd het huis op 1 augustus 1852 betrok, samen met haar moeder, Jhr. Jacob Daniel Smissaert, een secondante en vier dienstmeiden. Er waren toen ruim 25 kostleerlingen; het jongste meisje was 9 jaar, de oudste leerlinge was 23. Het moet een deftige school geweest zijn. Er waren twee freuletjes Van Pabst (dochters van Jhr. D.J.A.A. van Lawick van Pabst, Heer van Nijevelt) en vele dochters uit de 'aanzienlijke Nederlandsche familiën'.*'' Drie jaar later verscheen E.P. Temminck weer op het toneel. Hij was inmiddels notaris in Utrecht geworden en op verzoek van juffrouw Schadd werd er onder zijn leiding een veiling gehouden op Hoogerlust ('staande nabij den Tolboom'). De notaris was van 10 tot 5 in de weer met het verkopen van schotels, serviezen, kandelaars, lessenaars, inktkokers, boeken, bedden, schilderijen en zelfs appelen en een likeurkistje.'" De reden van deze uitverkoop werd zes dagen later duidelijk. Toen werd in Breukelen het huwelijk gesloten tussen notaris Temminck en de kostschoolhouderes A.J.M. Gobelius Schadd*'*; kort daarna werden zij, haar moeder en Jhr. Smissaert uitgeschreven naar Utrecht. Everhardus Pieter Temminck was op 24 maart 1817 in Stompwijk geboren. Na candidaat-notaris in Wijk bij Duurstede geweest te zijn volgde in 1854 zijn benoeming tot notaris in Utrecht en dat bleef hij tot zijn dood dertig jaar later. In Utrecht werden de twee kinderen van de Temmincks geboren: Sara Maria 62

-ocr page 63-

		Elisabeth Ludolphine in 1856 en Hendrik Frederik Johannes Nicolaas Willem in 1859. Die kinderen verloren hun moeder al vroeg: zij overleed op 14 februari 1866. Hoogeriust werd nog lang na haar dood aangehouden door haar erven, de notaris en zijn twee kinderen. Voor zover valt na te gaan hebben de Temmincks het huis nooit als buitenverblijf gebruikt: het bleef in gebruik als kostschool. Mevrouw Temmincks opvolgster als kostschoolhouderes was Andrietta E. van Oosterzee die echter al een maand na haar komst in Breukelen overleed.*'^ Enige jaren later werd Hoogeriust een jongenskostschool.'" Van 1867 tot 1875 had Coenraad Nicolaas Klausz de leiding. Hij had eerst vier jaar lang een secondant naast zich, vervolgens een hulponderwijzer die na een halfjaar vertrok, toen een hoofdonderwijzeres die al na vier maanden haar biezen pakte en tenslotte een hulponderwijzer die het maar een maand uithield. Klausz was blijkbaar geen ideale werkgever. Het buurhuis Vechtstroom werd in die tijd waarschijnlijk ook voor de kostschool gebruikt. Klausz huurde het voor ƒ 650 per jaar en in 1871 kocht hij het voor ƒ 5.600 van de erven van burgemeester Duuring." Notaris Temminck overleed in 1884. Er was in die tijd nog wel een kostschoolhouder, G.A. de Waal, maar die vertrok kort daarna. Daarmee kwam een einde aan de jongensschool. Mej. A. Visscher liet de gemeente weten de school te willen overnemen en de raad besloot haar een jaarlijkse subsidie van ƒ 700 toe te kennen 'overwegende dat het bestaan van een dag- en kostschool voor jonge meisjes in het belang der gemeente is'. Dat bedrag bleek onvoldoende: Mej. Visscher zag af van haar plannen en er gebeurde een jaar lang niets. Toen stelde de raad vast dat de school een gemeentebelang was, o.a. omdat er huizen leegstaan waar gezinnen met jonge kinderen zich in zouden kunnen vestigen. De gemeente zou Hoogeriust moeten kopen van de kinderen Temminck en er zou een hoofdonderwijzeres ('van beschaafde vormen') moeten worden aangesteld. Zij kreeg een tractement van ƒ 800 maar de verdiensten lagen voor haar ook in 'het mogen houden van kostkinderen' waarvan men verwachtte dat het 'een prikkel (zou) zijn, zoveel in haar macht ligt de school te doen bloeien'. De gemeente (die ƒ 75 schoolgeld per kind kreeg) hoopte dat daardoor het aantal leerlingen tot vijftien zou stijgen. De verhoudingen in het College van Burgemeester en Wethouders waren in die tijd niet erg hartelijk en de stemming zal niet zijn verbeterd toen 'De Oranjevaan' over de gemeenteraadsverkiezingen het volgende berichtje plaatste: 'Men kan nergens komen of het is over de verkiezing. Geen wonder! Ook hier toch is het onwaardige spel gespeelt, dat in zoovele andere plaatsen vertoond werd. Wat niet van de 'kliek' was, werd bestreden; en daarom is de heer G. van Vlaanderen, uitstekend raadslid en wethouder ... uit den Raad geworpen. Ook met den heer M. van Waart (voor Breukelen-Nijenrode) werd dit geprobeerd. Echter zonder succes. Men wil dat de Burgemeester der beide Breukelens dit vuurtje aangestoken heeft en zich van beide zijn wethouders heeft getracht te ontslaan'. Twee weken later viel wethouder Van Waart het plan voor de school aan dat gesteund werd door de burgemeester. Hij zag geen rol voor de overheid in de opvoeding, dat was een taak voor de ouders en de meisjesschool was dan ook helemaal geen gemeentebelang. Hij kreeg voor de voeten geworpen dat alleen hij het stukje in de Oranjevaan kon hebben geschreven en ontkende het niet: 'Wat in de Oranjevaan stond was zijns inziens waarheid'. Over Hoogeriust zei hij dat 'het perceel zeker wel het slechtste 63

-ocr page 64-

		te Breukelen is en in de loop der tijden zeer groote reparatiën zal vereischen'. De verdeeldheid bleek een maand later toen de onderhandelingen met de erven Temminck over de aankoop van het huis in de slotfase waren gekomen. Het voorstel om ƒ 6.500 (vrij op naam) te bieden voor het huis 'met het doel daarin van gemeentewege een school voor jonge meisjes op te richten' haalde het maar net in de raad: vier stemmen voor en drie tegen. H.F.J.N.W. Temminck (die inmiddels in het voetspoor van zijn vader en grootvader was getreden: hij was candidaat-notaris op het kantoor van Mr. Dubois in Utrecht), en zijn zuster aanvaardden het bod en in januari 1888 vond de overdracht plaats.'^ Dan lezen we voor het eerst de naam Nieuw-Hoogerlust in een notariële akte.'' Dat voorvoegsel zou al ongebruikelijk zijn geweest als het oude huis was afgebroken, maar dat was niet het geval. Blijkbaar zag men in de eigendomsover- dracht of in de ingrijpende verbouwing die de gemeente liet uitvoeren een reden voor naamsverandering. 1888 - 1901: Gemeente Breukelen-Nijenrode. De gemeente was er in geslaagd om in 1887 een lening van ƒ 8.000 a 2^1-p/o te plaatsen voor de aankoop en de verbeteringskosten. Er werden twaalf schoolbanken (voor vier gulden per stuk) gekocht, burgemeester Braams hield persoonlijk toezicht op het in orde brengen van de tuin en er werd een directrice benoemd: Mej. L.F. van Deinse. Het onderwijs werd toen vermoedelijk door Mej. Van Deinse en Jkvr. N.E. barones Mulert verzorgd. De directrice vroeg eind 1889 al ontslag. Haar opvolgster Mej. H.J. Prinsen vroeg bij haar sollicitatie om een bad- en mangelkamer 'zodra de behoefte daaraan zich doet gevoelen'. Dat bescheiden verzoek werd afgewezen door de raad en het zou nog bijna een eeuw duren voordat er een badkamer in het huis kwam. Na twee jaar vertrok ook Mej. Prinsen. Mej. G.J. Akersloot van Houten Roos werd in januari 1892 benoemd''' tot 'directrice der bijz. gesubsidieerde meisjesschool Nieuw-Hoogerlust'. Zij mocht met haar familie in het huis wonen maar tegen de aanwezigheid van haar broer maakte de gemeente bezwaar: de raad 'acht het verblijf van een jongmensch in een jongemeisjesschool ... verkeerd' en besloot 'dat geen jonge mannen het huis mogen bewonen'. Uit het bevolkingsregister blijkt dat die broer zich daarvan niets heeft aangetrokken. Mej. Roos was de laatste directrice, zij vertrok in 1901 naar Indië. De gemeente besloot om het huis te verkopen, er was geen behoefte meer aan een school en het onderhoud van het pand was erg duur (wethouder Van Waart had gelijk gekregen!). Er kwam een bod van ƒ 4.000 dat echter weer werd ingetrokken (de notulen spreken verontwaardigd over 'deze ver van fatsoenlijke handelwijze') en toen besloot de raad Nieuw-Hoogerlust in publieke veiling te brengen en daartoe in drie percelen te verdelen. Ook werd besloten het ijzeren hek langs de Vecht weg te halen en te plaatsen om het plantsoen bij de Heycoppersluis. De splitsing van het terrein en de veiling gingen gelukkig niet door. In april 1901 werd de raad in spoedvergadering bijeengeroepen omdat zich op het laatste moment nog een koper, de heer H.C.H. Maas (1846 - 1904) te Rijswijk, had gemeld. Overwegende dat 'het perceel dringende en kostbare reparatiën eischt' werd besloten zijn bod van ƒ 4.400 (de gemeente leed een fors verlies) te aanvaarden.'' 64

-ocr page 65-

		Daarmee werd de kostschoolperiode afgesloten: vanaf 1901 werd het huis permanent en particulier bewoond maar die periode valt buiten het bestek van dit verhaal. Waarom zoveel aandacht voor de geschiedenis van een onbeduidend huis? Het laatste woord is aan Samuel Johnson die op 14 juli 1763 tegen Boswell zei: 'There is nothing, Sir, too little for so little a creature as man. It is by studying little things that we attain the great art of having as little misery and as much happiness as possible'.
			Breukelen, december 1984.                                                            J.W. Gunning
				65

-ocr page 66-

		Noten (De gemeente archieven van Amsterdam, Breukelen, Leiden en Utrecht zijn aangeduid als GAA, GAB, GAL en GAU, het Rijksarchief in Utrecht als RAU). 1   RAU, rechterlijk archief 313, 3 mei 1711. 2   RAU, rechterlijk archief 313, 11 september 1722. 3   S.A.C. Dudok van Heel, Kwartierstaat van de kinderen van het eerste echtpaar Dudok van Heel, Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 1972, biz, 146-180 (nrs. 40, 41). 4   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 12 juli 1736. Wellicht is dit een verklaring voor de zonderlinge plaatsing van het huis, haaks op de rivier, er was waarschijnlijk niet genoeg ruimte om het huis evenwijdig aan de Vecht te plaatsen. 5   Dit blijkt uit de akte van 12 juli 1736. De erfpacht moet ingegaan zijn voor het overlijden van Mr. Willem van den Broeck in 1726. In de transportakten van 1711 en 1722 is er nog geen sprake van erfpacht. 6   J.E. Elias, De vroedschap van Amsterdam 1578-1795, Haarlem 1903-5, deel II, bIz. 954- 5. 7   GAA, kwijtscheldingsregister, 4D, 7, 23 november 1711. 8   Deze en de volgende vijf alineas zijn gebaseerd op haar publikaties: De Amsterdamse boekhandel 1650-1720, Amsterdam 1960-1978, vijf delen, i.h.b. deel III, blz. 210-221; Gijsbert Tijssens" toneelstukken en het bedrog in de achttiende-eeuwse boekhandel, blz. 109-123 in de bundel Ondernemende Geschiedenis, 's Gravenhagc 1977. 9   In de huwelijkse voorwaarden is alleen sprake van een belofte dat bedrag in te brengen. Uit een getuigenverklaring blijkt echter dat Maria Flaman haar andere dochter niet meer dan ƒ 1.200 had willen meegeven (dat voorgenomen huwelijk van Maria de Burlett ging om die reden niet door) 'voegende daarbij ik kan niet meer ten huwelyk geven ik wort out en kan niet wel naakt blyven sitten maer moet wat voor my selve houden'. Maria de Burlett probeerde die getuige nog om te kopen maar dat lukte niet. GAA; not. Johanncs Boots, 18 april 1699; not. Cornelis van Achthoven, 10 juli en 21 augustus 1702; desolate boedelkamcr (5072), 763, 234, 25 januari 1703. 10   Echo des Weerelds, 28 januari 1726. In 1702 werd als signalement van Lindenbergh opgegeven: 'van persoon niet langh, en vleesigh of redelijck corpulent, hebbende een quaat been of soo men 't noemt een horrele voet' (Van Eeghen, Boekhandel, deel III, blz. 221). 11    Tijssens verwijst naar Weyermans stukjes, in het eerste toneelstuk laat hij Slingerbeen zeggen: 'Meen je dat ik voor zo'n weekelijkze schrijver zwicht? Neen, eer zal ons hele Paddesteyn te gronde gaan ... Wat heb ik met zijn Echo's, of met zyn Ontleeder te doen?' (blz. 23). 12   De volledige titel luidt: De weergadeloze bedrieger ontmaskerd, of de valsche boekhandelaar In zijn aard en wezen ontdekt. Blijspel. Gedrukt in de stad Arglistigheid, op den hoek van 't Winzucht-steegje, tegen over de Hooiberg van dieverij, daar Bedroch in de Gevel en Valsheid in 't Uithangbord staat. (Lindenberghs huis op de Nieuwezijds Achterburgwal stond tegenover de brouwerij 'De Hooiberg'). 13   Lindenbergh had daar twee huizen waar hij in 1719 en 1721 woningen te huur aanbood en die hij in 1726 voor het ongelofelijke bedrag van ƒ 12,000 wist te verkopen. LH. Van Eeghen, Beneden- en bovenwoningen in de Runstraat te huur (twee merkwaardige advertenties), Maandblad Amstelodamum 1967, blz.73-76. 14   Zamenspraak tusschen Pasquin en Mart'orio over de dood van Schrokhart nevens een grafschrift, blz. 116-123 in Latijnsche en Nederduitsche Keurdichten, zesde vervolg, 1733. 15   Een van de huizen bleef in de familie, het werd voor ƒ 3.600 gekocht door schoonzoon Lambertus van de Poll. GAA, rechterlijk archief (5061), 2272, vanaf 203v en 2176, 288. 16   Dr. C.M. Geerars, Jacob Campo Weyerman (1677-1747), Annalen van het Thijmgenootschap, 45, 1957, blz, 294-311; G.J. Rehm, Jacob Campo Weyerman en zijn familie, Ned. Leeuw, 75, 1958, blz. 353-365; Dr. W.P.C Knuttel, Verboden boeken in de Republiek der Vereenigde Nederlanden, 's Gravenhage 1914. De Ontleeder was al in 1723 in Rotterdam verboden (Knuttel, nr. 285). Toen Weyerman zich 'niet ontzag op de meest grove wijze door middel van zijn 66

-ocr page 67-

		smaadschriften chantage te plegen' kreeg hij in 1739 levenslang (Geerars, blz. 300). 17   Ontleeder, 3 september en 27 augustus 1725. De formulering van het tweede citaat doet vermoeden dat beide namen fictief waren. Dr. Van Eeghen heeft Kleyn Angola echter als een echte naam opgevat en Lindenberghs bezit daarom op de rechter oever van de Vecht gesitueerd: zij schrijft dat hij 'naast de bestaande huizen Lisboa (lees: Lixboa) en Angola van de familie Pechlin een huis Kleyn Angola liet bouwen' (Toneelstukken, blz. 114). Daarvoor is geen enkele aanwijzing te vinden en het lijkt ook onwaarschijnlijk dat de snoeverige Lindenbergh die bescheiden naam zou hebben gekozen. Bovendien zou hij dan in 1725 twee plaatsen aan de Vecht hebben gehad, op iedere oever een. Angola lag aan een Hollands stuk van de Vecht, ten noorden van de Weersloot (de provinciegrens), weliswaar 'omtrent Breukelen' maar vlak bij Nieuwersluis, in de heerlijkheid Mijnden: niet in Breukelen en zelfs niet in het Sticht (RAU, rechterlijk archief 1376, 29 augustus 1736). Dat valt slecht te rijmen met wat Weyerman schrijft: 'een buitenplaats aan de Breukelense Vecht' (Echo, 28 januari 1726). Ik concludeer hieruit dat met de namen Kleyn Angola, Slakkenburg en Paddesteyn het plaatsje op de linker oever werd bedoeld dat Lindenbergh in 1722 had gekocht: het latere Hoogerlust. 18   Die trots wordt later weer genoemd: 'ik ben zo hovaardig op het opbouwen van myn Paddesteyn' (Echo, 28 januari 1726) en 'Hy die te Nimwegen heeft loopen bedelen, en kaal en naakt Hier ... is aan komen dryven Durft zig nu Heer van Paddenstein onderschryven' (Uitvaart, blz. II). 19   De inwoners van de Griekse stad Abdera golden als dom. 20   Van Eeghen, Boekhandel, deel III, blz. 213. 2! Hij woonde op de Nieuwezijds Achterburgwal. GAA, kwijtscheldingsregister 4V, 210, 3 april 1726. Mr. W.F.H. Oldewelt, Kohier van de Personeele Quotisatie te Amsterdam over het jaar 1742, Amsterdam 1945 (wijk 26, nr. 3634). 22   Elliott komt vaak voor in de Utrechtse archieven, o.a. in 1729 als hij van Reynier van Utenhove, Heer van Amelisweert een huis met twee hoven, stalling en koetshuis aan de Mariënplaats koopt. 23   RAU, rechterlijk archief 313, II juli 1736. 24   RAU, not. .loan Stoesak te Breukelen, 12 juli 1736. Op de eerste kadastrale kaart (1832) staat in de noord-west hoek van het terrein (aan de Straatweg) een koepel getekend, mogelijk het speelhuis van Anna de Burlett. 25   Jan Ferdinand was toen al getrouwd (attestatie Utrecht 26 januari 1737), maar uit het testament blijkt dat hij 'sijn Houwelijkse mede gave' nog niet had gekregen. 26   RAU, not. Hendrik Bilstijn te Kockengen, twee akten van 29 november 1737 en rechterlijk archief 313, 17 juni 1738. 27   RAU, rechterlijk archief 313, 6 mei 1739. Van der Waijen had de weduwe Lindenbergh in 1737 al een hypotheek van ƒ 4.000 verleend op een van de Amsterdamse huizen die in 1741 werden geveild. Bij die veiling hadden ook Jan Elias Huydecoper en Frangois Lestevenon grote bedragen te vorderen (f 4.000, ƒ 6.000). Dat deze drie vooraanstaande Amsterdammers bereid waren geld te lenen aan 'Valsgelaat' en 'Schoonpraatje' doet vermoeden dat de familie toch niet zo berucht was als de toneelstukken ons willen doen geloven. 28   RAU, rechterlijk archief 294, 11 oktober 1741. Van der Waijen was als schuldeiser betrokken bij de veiling in Amsterdam in maart en zal dan ook wel niet geneigd zijn geweest om de looptijd van de lening te verlengen. 29   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 9 juni 1741. 30   De Smeth was getrouwd met Hendriks volle nicht Helena Geertruy Colonius (1681- 1736), Bontekoning met zijn zuster Geertruijd Colonius (1685-1756). Ploos van Amstel beschrijft de bonthandel Bontekoning en de genealogische relaties tussen de families Bontekoning, Grim en Colonius. Er waren ook zakelijke banden. Zo kochten Gerrit Colonius en Floris Bontekoning in 1718 gezamenlijk een aantal erven aan de Nieuwe Rapenburgergracht waarop zij pakhuizen lieten bouwen. Jhr. G. Ploos van Amstel, Portret van een koopman en uitvinder: Cornelis Ploos van Amstel. Maatschappelijk, cultureel en familieleven van een achttiende eeuwer. Assen 1980; GAA, kwijtscheldings- register, 4L, 252v, 25 januari 1718. 31   Abraham Rademaker, Rhynlands fraaiste gezigten; vertoonende alle deszelfs Lustplaat- zen etc, Amsterdam 1732 (afb. 19). 67

-ocr page 68-

		32   GAA, not. Adriaan Baars, 21 december 1730 (nrs. 2068 boedelscheiding, nrs. 2063-2067 procuraties voor de Engelse stukken). Hendrik erfde o.a. twee pakhuizen ('Het Bordeaux Brandewijnstuk' en 'Het Katschip' aan de Nieuwe Rapenburgergracht), ƒ 1.400 per jaar aan lijfrenten en ruim/ 15.000 aan obligaties. 33   S.B. Clough, European Economie History, New York 1968, biz. 215-217. Voor het Engelse effektenbezit van Hendrik Colonius zie verder GAA, not. Adriaan Baars 15 augustus 1732 (nrs. 1377, 1378, 1379; o.a. verkoop van £ 4.000 aan Zuidzee stukken), 15 mei 1736 (nrs. 1106 en 1107; o.a. verkoop van £ 4.000 aandelen van de Engelse Oostindische Compagnie) en 18 juni 1737 (nrs. 1241 en 1242). 34   GAA, not. Jan Ardinois te Amsterdam, 19 maart 1732. Hendrik Colonius was legataris voor ƒ 50.000 en erfgenaam voor de helft. 35   Dr. Leonie van Nierop, Het dagboek van Jacob Bicker Raye (1732-1772), .laarb. Amstelodamum 1936, blz. 173-247; GAA, desolate boedelkamer (5072), 472, 9, 3 maart 1735. 36   Van Nierop, blz. 213. 37   GAA, not. Jan Ardinois te Amsterdam, 7 augustus 1738. 38   GAA, kwijtscheldingsregister, 5H, 75v, 28 oktober 1739. Beide huizen zijn verdwenen, op die hoek staat nu het hoofdkantoor van de ABN. 39   Kohier, wijk 57, nr. 3819. 40   Ik ga ervan uit dat de veiling op 12 juni 1741 is doorgegaan, maar ik heb geen akte gevonden. Colonius was in ieder geval eigenaar op 11 juni 1742. 41    Hoogerwerf was toen eigendom van Harman van Ghcsel x Geertruy de Smeth, een klein- dochter van Dirk Colonius, Elias, deel II, blz. 791, 797-8; RAU, rechterlijk archief 289, 25 juli 1742; E. Munnig Schmidt en A.J.A.M. Lisman, Plaatsen aan de Vecht en de Angstel, Alphen a/d Rijn 1982, blz. 218: Ploos van Amstcl, bijlage IV. 42   Dat perceel was eigendom van de erven van Jan van Proosdije. Eén van die erven was zijn weduwe Aeltje van Vulpen die hertrouwde met Koijman. Deze had een hofstede met veertig morgen land gepacht van de vrouwe van Ruwiel, Francelina Louise barones van Wijligh tot Boctselaer. Hij kon de pacht niet betalen, zijn 'meubele goederen' waren al bij executie verkocht en zijn huis was vervolgens bezwaard met twee hypotheken. Koijmans benarde financiële positie was waarschijnlijk een van de redenen voor de latere verkoop aan Colonius. RAU, rechterlijk archief 313, 7 augustus 1737 en 18 juli 1738. 43   RAU, rechterlijk archief 294, 13 november 1736. 44   RAU, not. Rijk Kasteleyn Jr. te Breukelen, 11 juni 1742. 45   RAU, rechterlijk archief 313, 11 juli resp. 20 mei 1744. 46   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 2 juli 1744 (in deze akte waarin Colonius de procureur Maurits Overvest machtigt 'specialijk in der sake op ende jegens de heer Jan Willink Jans' is er voor het eerst sprake van 'de hofstede genaamt Hogerlust'); rechterlijk archief 313, 17 februari 1745 en 311, 17 februari 1745 (met copie van het koopcontract ondertekend bij notaris Daniel van den Brink te Amsterdam, 3 februari 1745). 47   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 18 september 1758. 48   RAU, rechterlijk archief 289, 7 augustus 1747 en 290, 26 augustus 1763. 49   GAL, not. Albertus Kleynenbergh te Leiden, 22 augustus 1757 (testament en benoeming van Angenieta van Broekhoff tot executrice voor de Engelse effekten; die tweede akte vertoont Colonius' wapen); GAA,   not. Jan Ardinois te Amsterdam, 21 september 1738. 50   Colonius wordt in dat jaar ingeschreven als lid van de kerk in Breukelen 'met attestatie van Leiden'. GAB,   archief Ned. Herv. Gemeente, Leedemaaten Boek, inv. nr. 6A, 7 april 1762. 51   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 22 februari 1764. 52   GAA, reg. collaterale successie 37, 542 en 549, 1 en 6 maart 1764. De huizen waren toen alle vier verhuurd. Herengracht 494 voor ƒ 1.050 per jaar. De aangifte had natuurlijk niet betrekking op het bezit buiten Amsterdam, maar enkele weken later werd de helft van Hoogerlust getaxeerd op ƒ 3.000. RAU, rechterlijk archief 311, 29 maart 1764. 53   GAA, not. Gerrit Bouman te Amsterdam, 24 januari 1764. Zij droeg haar erven op 68

-ocr page 69-

		jaarlijks ƒ 70 te betalen voor de verzorging van haar schoonzuster Van Broekhoff- Verhoeven in het krankzinnigengesticht te Nijmegen. 54   Pieter Hulschcr (in het Kohier als rentenier vermeld) was bij de ondertrouw in 1738 getuige en trad als executeur op in 1764 en 1768. Over de Bontekonings, zie Ploos van Amstel; Elias, deel II, blz. 994-5; en Vier Eeuwen Herengracht (nrs. 48, 108, 324 en 629). Johanna Bontekoning hertrouwde in 1777 Jan van Meekeren, eigenaar van Vrederust in Locnen. Frans Bosbooms zoon kocht later Sterreschans. 55   RAU, not .loan Stoesak te Breukelen, 12 mei 1764 en rechterlijk archief 313, 19 mei 1764. 56   Het huis in de Vijzelstraat bracht niet ƒ 32.000 (Vier Eeuwen Herengracht, blz. 231) maar ƒ 5.200 op. Een in 1764 genoemd pand in de Egelantiersstraat wordt niet meer vermeld. De totale opbrengst (ƒ 66.715) lag aanzienlijk hoger dan wat was aangegeven voor de collaterale successie (ƒ 40.600 voor de zes geveilde panden, in 1764 ƒ 39.100). GAA, not. Gerrit Bouman te Amsterdam, 30 september en 1 oktober 1768; kwijlscheldingsregister, 6N, vanaf 127v; register collaterale successie 39, 779. 57   Gerard (ook wel: Gerrit) van der Burgh werd op 27 april 1714 gedoopt, Anna Aletta Varlet (ook wel: Verlet) op 27 november 1729; ondertrouw 23 augustus, huwelijk 10 september 1754. Bicker Raye geeft een aardige anecdote over Daniel Varlet (Fr. Beijerink en Dr. M.G. de Boer, Jacob Bicker Raye 'Notitie van het merkwaardigste myn bekent' 1732-1772, Amsterdam 1935, blz. 92-93); Kohier, wijk 55, nr. 2941. 58   GAA, personalia, G. v.d. Burgh. 59   GAU, not. Willem van Vloten te Utrecht. 6 maart 1771; RAU, rechterlijk archief 313, 27 maart 1771. 60   Munnig Schmidt en Lisman, blz. 132. Hij was eerder al Heer van Ameide, Herlaer en Tien hoven. 61    De Navorscher 1877, blz. 147; GAA, poorterboek 28 januari 1728, onder CT; Kohier, wijk 12, nr. 3340. 62   Genealogische gegevens in Mr. H.J. Koenen, Het geslacht De Marez, 's Gravenhage 1898 (ook verschenen als een serie artikelen in De Wapenheraut 1898, 1899, 1900). 63   Matthias' vrouw, Sara Ockhuyzen, was een zuster van de eerder genoemde Maria Margaretha zoals blijkt uit de Amsterdamse ondertrouwakten van de echtparen De Marees-Ockhuyzen (12 juni 1711) en Ockhuyzen-Ockhuyzen (2 november 1712). Matthias' dochter Johanna Margaretha trouwde met Jan van Meekeren die in 1777 hertrouwde met Johanna Bontekoning die wij al tegenkwamen als nicht van Hendrik Colonius, (In de eigenaarslijst van Munnig Schmidt en Lisman (blz. 236) wordt Sara verward met haar dochter Sara Maria.) 64   GAA, kwijtscheldingsregister, 5V, 291v; 5W, 74v; 5Z, 114. 65   RAU, not. Joan Stoesak te Breukelen, 27 mei 1775. 66   Hendrik Cramer was eerder dat jaar overleden. Hij was in 1780 eigenaar van Oud Over geworden; zijn zwager Wijnand van Driest kocht in 1796 Vegtvliet. Munnig Schmidt en Lisman, blz. 229; Ned. Patriciaat 1952, blz. 124. De heer A.J.A.M. Lisman te Nieuwersluis wees mij op de volgende passage in Jan Luykens 'Tempelzangen: Ter Bruilofte van den Heere Hendrik Cramer en Jongkvrouwe Alida van Driest' (1759): Juich! ó Amstel! langs uw rieten. Juich! ó Amstel! langs uw rieten. Juich! ó Wetring! paar uw lof Met de Kennemerlandsche Vlieten, HOOGERLUST, HOOGERLUST en HOUTENHOF! Dit slaat echter op een ander Hoogerlust, in Ouderkerk aan de Amstel (waar nu nog een Hoogerlustlaan is). Het is een merkwaardig toeval dat dat huis blijkbaar eigendom was van de familie van Frederica Elisabeth Cramer terwijl zij door haar huwelijk terecht kwam op een gelijknamige buitenplaats. Abraham Rademaker, Hollands Arcadia. Of de vermaarde Rivier Den Amstel etc, Amsterdam 1730 (atb. 60). 67   RAU, rechterlijk archief, 295, 28(?) april 1793 en 297, 29 januari 1798. 68   RAU, rechterlijk archief 297, 21 december 1796 en 292, 26 februari 1801. 69   Vier Eeuwen Herengracht vermeldt hem als bewoner van nr. 12 van ca. 1780 tot 1796 en van ca. 1810 tot 1817. Een duidelijker aanwijzing is dat hij op 15 februari 1798 lid van de kerk te Breukelen werd (met attestatie van Amsterdam) en op 17 april 1809 weer werd 69

-ocr page 70-

		uitgeschreven. GAB, archief Ned. Herv. Gemeente, Leedemaaten Boek, inv. nr. 6A. 70   RAU, rechterlijk archief 292, 26 februari en 31 juli 1801; 297, 31 juli 1801. 71    RAU, rechterlijk archief 292, 17 november en 4 december 1801. 72   Mr. CE. Vaillant, Wapenboek der Amsterdamsche regeringsleden sedert 1795, Amsterdam 1861. 73   Vier Eeuwen Herengracht, nrs. 12, 520. 74   De spelling is dan nog Hoemann, evenals bij haar doop (Ev. Luthers, 23 mei 1777). 75   GAA, gilde archieven (PA 366), 1141: Naamen en Woonplaatsen der Makelaars (1805-08 en 1809-13). 76   GAA, not. Adrianus van Etten te Amsterdam, 6 september 1828 en 21 mei 1829. 77   Munnig Schmidt en Lisman, blz. 233. 78   RAU, not. Nicolaas Franpois Snel te Breukelen, procuraties van 15, 16 en 20 augustus 1842. 79   RAU, not. Nicolaas Fran^ois Snel te Breukelen, 6 mei 1843. 80   Munnig Schmidt en Lisman, blz. 148, 236. 81    In het in 1844 verschenen vijfde deel van Van der Aa's Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden wordt B. van Dijk als eigenaar genoemd. Dat is onjuist maar Van Dijk kan wel huurder geweest zijn. 82   RAU, not. N.F. Snel te Breukelen, 1 en 2 mei 1846 (nrs. 31 en 32); R. Plomp, Vegtvliel te Breukelen als zomerverblijf, 1665-1854, Jaarb. Niftarlake 1983, blz. 22-52. Dat er in 1846 sprake is van Vechtstroom (lang nadat het oude buitenverblijf was afgebroken) betekent niet (Plomp, blz. 47) dat er een nieuw huis was gebouwd. Uit de kadastrale gegevens blijkt dat de naam was overgegaan op een oud huis (nu Straatweg 198 en 200), 83   RAU, not. N.F. Snel te Breukelen, 2 mei 1846 (nrs. 33 en 34); Nieuw Ned. Biografisch Woordenboek over Van der Capellen. 84   RAU, not. N.F. Snel te Breukelen, 15 juni 1852. 85   Gens Nostra 1960, blz. 135. 86   Ned. Adelsboek 1916, blz. 4; A.A. Vorsterman van Oijen, Stam- en Wapenboek van aanzienlijke Nederlandsche faniilien, Groningen, 1885-90 (o.a. M.G. van Everdingcn, deel 1, blz. 245, haar nichtje M.G. Kolff, deel 2, blz. 166 en de zusjes M.I. en M.M. Ruys, deel 3, blz. 95). 87   GAU, not. E.P. Temminck te Utrecht, 20 juli 1855. 88   Gerard Daniel Duuring - buurman in dubbele zin: eerst op Vechtstroom, later op Vegtvliet (Plomp, blz. 49) - was getuige. 89   Vorsterman van Oijen, deel 2, blz. 400. 90   De sociale achtergrond van de leerlingen veranderde niet. Een van de jongens was b.v. de latere kamerheer, commandeur van de Duitsche Orde en burgemeester van Wassenaar R.G.S. baron van Rhemen (1847-1905), Heer van Rhemenhuizen, een neef van de Heer van Zuylen. 91   RAU, not. N.F. Snel te Breukelen, 13 september 1871. 92   Notulen van de gemeenteraad Breukelen-Nijenrode, 19 januari en 16 maart 1886, 8 augustus, 6 september en 27 september 1887; De Oranjevaan: Antirevolutionair Weekblad voor het Sticht, 23 juli 1887 (GAU); GAU, not. Mr. H.F.W. Dubois te Utrecht, 7 januari 1888. 93   Bij de veiling van 1855 (en zelfs nog in 1881 en 1883 bij de verkoop van Vechtstroom) werd de oude naam gebruikt. De notulen van de gemeenteraad spreken nog op 6 september 1887 van Hoogerlust (maar in die notulen wordt een brief aangehaald, die Mr. Dubois op 29 augustus schreef, waarin het huis Nieuw-Hoogerlust wordt genoemd). GAA, not. Willem Nicolaas Repelius te Amsterdam, 19 september 1881; RAU, not. Jan Jacob Schalij te Breukelen, 19 februari 1883. 94   Haar naam was toen nog Roos; naamstoevoeging bij K.B. nr. 43 van 7 maart 1898. 95   Notulen van de gemeenteraad Breukelen-Nijenrode, 16 en 23 november 1887, 23 december 1889, 21 januari 1892, 14 februari, 15 april en 25 april 1901; Transportakte verleden voor not. J.J. Schalij te Breukelen, 10 mei 1901 (hypotheekkantoor te Utrecht, deel 622, no. 6). De gemeente was haar snode plannen uit 1901 natuurlijk al lang vergeten toen zij er tachtig jaar later toe bijdroeg dat plannen om het huis te slopen en het terrein te splitsen niet konden worden uitgevoerd. 70

-ocr page 71-

		INHOUD: Bestuur ..............................................................................................         2 Leden ................................................................................................    3/14 Financiën ...........................................................................................       15 Kort verslag .......................................................................................  16/17 'Antoni Waterio f(ecit)' in Maarsseveen ..............................................  18/48 Hoogerlust in de achttiende en negentiende eeuw ...............................  49/70 Inhoud ...............................................................................................       71
			71