-ocr page 1-



		JAARBOEKJE 1998

			VAN HET OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP 'NIFTARLAKE'

-ocr page 2-

Ereleden en bestuur

Erelid Mr J.H. van den Hoek Ostende, Amsterdam

Lid van verdienste A.J.A.M. Lisman, Nieuwersliiis

Bestuur Drs E. Munnig Schmidt, voorzitter

Nieuwerhoek, 3632 AD Loenen a/d Vecht (0294) 231280,
e-mail: emunnigs@worldonline.nl

Mw Dr M.A. Dukes-Greup, vice-voorzitter, Amsterdam

Mw C.H. ter Laan-Dingemans, secretariaat

Herengracht 6, 3601 AL Maarssen, tel. en fax (0346) 571921

�jf G.N.F.M. Hofman-van Miert, Zandpad 83, 3621 NG Breuke-
len, ledenadministratie, tel (0346) 261201, fax 264961

Drs E.F.L.Stubb�, penningmeester. Dorpsstraat 20, 1393 NH
Nigtevecht, tel. (0294) 252873, fax 253659

Mw Drs G. Recter, bibliothecaresse. Bijdorp, Oud Over 8,
3632 VD Loenen a/d Vecht (0294) 2.34653

A.J.A.M. Lisman, Nieuwersluis
J.N.W. Voorhoeve, Vreeland

Drs E. Munnig Schmidt

Nieuwerhoek, 3632 AD Loenen a/d Vecht tel. (0294) 231280

fax (0294) 232651, e-mail: emunnigs@worldonline.nl

Leden

Redactie
voor 1999

Contributie Postbank nr. 513805

t.n.v. Penningmeester Niftarlake te Vreeland

ISBN 90-6550-059-6

-ocr page 3-



	Ledenlijst 1998 van het Oudheidkundig Genootschap 'niftarlake'

Abcoude Drs). Baalljergen R. Bianchi Mw Dr M. C;arass<)-K<)k Mr G. van Donkersgoed J. van Doorn Prof Dr AJ. Dunning MwJ. Elenia Mw B.SJ. El/inga WJ. Engel Gemeente Abcoude H. de Graaf \|. de CJroot Hist.Kring liaamliiugge/Al^coudc J.Th. Kenune Mw M. Kok Mw I. Monlijn Mw A.A. van der MostT^e Ridder \|.\|. Paliou \|r F.K Rehbock \|. van Santen Mw E.M. SclioUe-Vis h-D.L.H. Slelios W.M. Timmer Mw A. den Toom-Naafs W.C.Cl Trouw Mw G.L.J. Uiterwaal-V�lker Mw M.A.J. Vreeken-van Brink J.E. Wustenhoff Almelo C.J.M. Bakker Amersfoort MwJ.T.T. van Goudzwaard Museum Flehite Rijksdienst Oudheidk. Bodemonderzoek Amstelveen J.W.N, van Achterbergh Jr J.E. van der Dussen E.H. Glasius Mw H. Vlot-van Lonkhuyzen Amsterdam Archief Gemeente Amsterdam (M. van Riemsdijk)
		Sandbergstraat 8, 1391 EL Meerzicht 1, 1391 AR Dr. Koomansstraat21, 1391 XA Folkert Posdaan 6, 1391 AV Broekzijdselaan 37, 1391 ZA Angsteloord 63, 1391 ED Dr Koomanssti-aat 1 h, 1391 VZ Ereprijs 27, 1391 TA Angsteloord 5, 1391 EB Gemeentehuis, 1391 EL Meerweg 19 a, 1391 HG Gein Noord 26, 1391 GZ Folkert Posdaan 1, 1391 AV deTourton Bruyn,sstraat 3, 1391 EM GarshenS, 1391 RP Stationstraat 17, 1391 GL Papenhof 9 , 1391 BD D. v. Troostwijkstraat 51, 1391 ER Torenlaan 52, 1391 AN Heinkuitenhof 14, 1.391 TS Sandbergstraat 14, 1391 EL Leo Dorgelmanstraat 8, 1391 EW Achter de Kerken 40, 1391 LP Kievitsheuvel37, 1391 Al' Torenlaan 32, 1391 AM Kerkplein 14, 1391 GJ D. v. Troostwijkstraat 46, 1391 ET Koppellandll, 1391 EV Horsdaan 76, 7602 AN J. van Oldenbarnevelddaan 17, 3818 HA BreestraatSO, 3811 BL Kerkstraat 1,3811 CV Amsterdamseweg 270, 1182 HN Camera Obscuralaan 103, 1183JX "Nieuwer Ainstel", Amsteldijk N76, 1183 TE Ferd. Bolweg 89, 1181 XC Postbus 51140, 1007 EC

-ocr page 4-



		Mw D.J.K. Beynes-Heymeyer van Heemstede Bibliotheek Universiteit Bibliotheek Rijksmirseum Mw E.d.H. Blaiiwknip-Haker MwJ. Boers Jhr Ir R.G.M.P. Bosch van Drakestein Mw L. Deen-van Leeuwen Mw Dr M.A. Duke.s-Greiip Drs P.M. Fischer MrJ.H. van de Hoek Ostende K. Hoen Instituut P.J. Meertens Mw E. de Jongh M.M.W. Kasteleyn G. Kemme Drs K. de Leeuw K.F. van Leuven Mw A.M.J. Oostenbroek-Smilde IrJ.G.S. Philips W.A.C. Reesink J.R. Ritman Mw C.J. van der Seys Mw Drs \|.G.B. Straatman M.H.L. Stubb� J.M Tor E.F. Vermeiden J. Zwaan Ankeveen* Stichting Curtevenne Arnhem J.E. van der Slee.sen Baambrugge H.F. Anger M. Blokhuis Mw Drs S. Boerdam F. Eekels Mw M. van Erven Dorens-Vinke H. Kegel Mw Drs L.B. Lugt Baarn Mw C.E.B, van den Arend Schmidt-Oost Indi� Bilthoven Mw B. Bleeker-Eeuwens A.J. Crucq MwA.P. Disch-Jacobson Mw A.A. Mertens zur Borg Mw L. Quispel-de Langen
				Gannenburg ,39, 1081 GV Singel 42.5, 1012 WP Postbus 74888, 1071 DN Prin.sengracht 104,3, 1017 KP van Woustraat 44 ,3h, 1073 LM Beelhovensiraat 40', 1077IJ Keizersgracht 207, 1010 DS Beethovenstraat 249, 1077 JE Hemsterhuisslniat 173, 106,5 JZ B. Wieringerstraat 22, 1013 EB Dirk Schaferstraat 59, 1076 BB Postbus 94264, 1090 (JG P de Hooghstraat 38'», 1071 EG Olympiaplein 77, 1077 GR Leliegracht 44, 1015 DH Pracanalaan 80, 1060 RG Minervalaan 71-11, 1077 NS Nic. Macsstraat 38 hs, 1071 RB Michelangelostraat 20'', 1077 GB Koninginneweg 40, 1075 GZ BlocTngraclit 19 h, lOKiKB Po.stbus 78512, 1080 KA Minervalaan 60 11, 1077 PD Waalstraat 41 1, 1078 BW Egelan(ier.s,slraal 10 B, 1015 PI. Linnaeuskadc ,56 I, 1098 BK Lijzijde45, 1034KN van Breelaan 9, 1244 PB Bergstraat97, 6811 LE Pr. Beatrixstraat 13, 1396 KD Rijksstraatweg 25, 1396JD Rijksstraatweg 22, 1.396JM Rijksstraatweg 119, 1396JJ Rijksstrweg 147, 'Valk en Heyning', 1,396JK Binnenweg 24, 1396 KM Rijksstraatweg 91, 'Geinwijck', 1396JG Prinses Carolinalaan 2, 3743 JH Soestdijkseweg 95, 3721 AA Bosuillaan 147, 3722 XJ Beethovenlaan 24, 3723 JK Sweelincklaan 69, 3723 JC Noord Houdringelaan 32, 3722 BR

-ocr page 5-

-ocr page 6-



				Heerenstraat 2, 3621 AR Linnaeusdreef 21, 3621 XT Vrijheidslaan 81, 3621 HL Linnaeusdreef 13, 3621 XT Zandpad 53, 3621 NE Keizerskroon 5, 3621 RS Straatweg 111, 3621 BK Herenstraat 4, 3621 AR Broekdijk Oost 37, 3621 LM Straatweg 147,3621 BL Oud Aa la, .3621 IA Dannegracht 16, 'Vechten Dam', 3621 AA Straatweg 79, 3621 BJ Watertoren 6, 3621 XZ Brouwerij 2C, 3621 AD Straatweg 220, 3621 BZ Zandpad 48, 'Gunterstein', 3621 NE Straatweg 76, 3621 BR Heycoplaan 11,.%21 WS Eendrachtlaan 33, 3621 DD Straatweg 192, 3621 BX Keizerskroon 10, 3621 RS Straatweg 224, 'Klein Vechtvliet', 3621 BZ Rijksstraatweg 101, 3621 BK Stinzenlaan 18, 3621 RD Kloo.sterhof 15,.3621 BE Zandpad 87, 362 ING Straatweg 25, 3621 BG Dannegracht 11, 3621 AA Zandpad 80 'Oudaen', 3621 NG Straatweg 68, 'Vreedenoord', 3621 BR Brouwerij 1,3621 AD Straatweg 61, 3621 BH Mecklenburgstraat 6, 3621 GP Straatweg 47, 3621 BH Zandpad 9, 3621 NC Zandpad 37, 'Groenevecht', 3621 ND Heerenweg 109, 3625 AE Heerenweg 27, 3625 AA Heerenweg 52, 3625 AG Heerenweg 97, 3625 AD Heerenweg 47a, 3625 AB Heerenweg 59, 3625 AC Heerenweg 89, 3625 AC Koedijklaan 10, 1406 KZ
		MwH.J. de Jong Mw GJ. van Julsingha Mw C. Knuist J. de Koning Mw A.E.C. Koole-Qiiarles van Ufford A. Koornneef R.G.H.W. Korstjens M. van Kralingen H.K. Lenstra MwM. Marlens A.C. Menke R.W.C. Molenkamp J. Molenkamp Mw L. Paulson Drs H.J.P. van Pelt ProfDrR. Plomp Jhr Mr W.H.D. Quarles van Ufford P.V.L. Ritmeester RC. Roeleveld Mw A.C.H. Roosjen P. van Schoonhoven Mw W.J. Schr�der-van den Beukei T.N. Simonis Ir RB.A. Smits Ir W.F. Staargaard Mw A.J. Stihing G.S. Streefland Universiteit Nijenrode MwJ.H.Ch. Vegter-Bal G.H.M. Vehmeijer Ver. B.v.W. in Asfalt Mr J.A. Vermeulen Mr G. Versluys J. Verweij MwJ.C.M. Voormolen-Van der Blom MwJ, Wasterval MwJ. van Zadelhoff-Hortulanus Breukeleveen Ir F. Roelofsz Mw J.A.M. Aalberts-Veen Mw G.C. Geel-Krijgsman MwJ.C. Jongkees-van Pernis Drs M.M, van Kesteren Dr J.F.W. Nuboer Dr P.J. Sinninghe Damst� Bussiun Mr E. Barendsen-Polak

-ocr page 7-



		Mw W.C. van den Bergh Mw J.M.E. Blickman-Lette van Oostvoorne Mr F.A. Doude van Troostwijk Mr R.R. Hazewinkel R.H. Heybroek MwA.E. Koch-van de Stadt M. Langelaar Mw RA.C. Ooiman-van Aubel DeBUt Dr. C.E.M, de Maat Mw RA.L. de Wil-van der Grinten Diemen R.V. Groll� Doorn MwW.E.E. Bernt-Scheffer Ir H.J. Doiide van Troostwijk Dordrecht MwA.W. deJong-Vis Eindhoven IrJ.V. Briiza Ermelo Drs R.Th. Schoenmaker Gouda Hist.Vereniging 'Die Goiide' VGraveland Bibliotheek Natuurmonumenten R Honig 's-Gravenhage Centraal Bureau Genealogie Mw L.J. Doude van Troostwijk Rijksbureau Kunsth.& Doe. IrJ.J. Siepman van den Berg F. Vintges DrsJ.D. Sparrow 'tGoy S.S. Hesselink Gronsveld Mw M.A.H. Pomerantz-Beks Haarlem Archief Rijks Prov. N.Holland J.W. Hageman Haarzuilens L.J. Huisinga Heemstede Mw C. Lugt Heeze Mw Drs M.C. van Tuyll-Huygen
				Vosmaerlaan 8, 1401 CA Koningslaan 51 a, 1406 KG Waldecklaan 10, 1405 CR Nw 's Gravelandseweg 67, 1406 NC Meenhveg 63, 1406 KD Koedijklaan 21, 1406 KX Mecklenburg 52, 1404 BJ Groot Hertoginnelaan 29, 1405 EB Groenekanseweg 4, 3732 AG Zorgvliet 29, 3732 EP ZeezichtSO, llllTL Park Boswijk 598, 3941 AN Parklaan 40, 3941 RE Wolwevershaven 11, 3311 AV Orpheuslaan 53, 5631 BR Anna van Burenlaan 1, 3851 RV Vlietenburg 32, 2804 "WT Noordereinde 60, 1243 JJ Spanderswoud 5, 1243 HZ Prins Willem Alexanderhof 22, 2502 AT Ther�se Schwartzestraat 30, 2597 XJ Postbus 90418, 2509 LK Wassenaarseweg 76, Flat 514, 2596 CK Hendrinaland 49, 2591 TB Lange Vijverberg 9, 2513 AC Tuurdijk 16, 3997 MS Rijksweg 4, 6247 AH Kleine Houtweg 18, 2012 CH Nieuwe Gracht 20, 2011 NG Ockhuizerweg 20, 3455 RN Provincielaan 5 / 33, 2101 SP Postbus 1,5590 AA

-ocr page 8-



		Heukelum RJ. Nieuwland Hilversum* Archief Gooi en Vechtstreek MwJ.Janmaat Mw E.H.A. Korthals Altes-Kamerling D.M.C. Mol p/a AGV/DWR T.W. Ploeg DrJ. Rechsteiner F. Renou Mw N. Ruiter Jhr A. Rutgers van Rozenburg Dr W.J. Steyling Stichting 'Tussen Vecht en Eem' MwA.J. Swanenburg de Veye-v. Wieringen Houten Bibliotheek Centrale, Prv.Utrecht Huis ter Heide R. Bakker M.J. van Looyen Kockengen Prof DrJ.A. van Dongen G.F.W. Herngreen Koedijk P.J. Prett Kortenhoef P.A. Bakker Mw T. van Essen-Tiggers F. Laboyrie W. Spaan Mw M.A. Sprenger LageVuursche C.M.J. Hoek Laren J.N. Bastert Mw C.A.H. Bleekemolen Mw A. Blijdenstein-van Berckel Mw J.C.F. Mulders-Baljon Ing H.C. Oortman Gerlings H.W. Schouwenaar JhrMrG.C. Six Mw A.A. Steffens G.N. Verhoef Leersum W.R.A. baron van Tuyll van Serooskerken Leiden Genootschap Belle van Zuylen (secr.)
				kasteel Heukelum, 4161 AA Postbus 9900, 1201 GM Corverslaan 20, 1217 TN Bussumer Grintweg 38, 1217 BR Laren.seweg 30, 1221 NC O. AmersfoorLseweg 44, 1213 AE Regentesselaan 30, 1217 EG Soestdijkerstraatweg 28-B, 1213 XC Utrechtseweg 54, 1213 TW Utrechtseweg 26, 'Beukendael' flat 48, 1213 TT Koninginneweg 18, 1217 KZ van Gelderlaan 74, 1215 SP Diependaalsedrifl 6, 1213 CP Postbus 650, 3990 DR Korte Bergweg 14, 3712 AG Korte Bergweg 14, 3712 AG Wagendijkl2, 3628EP Godinweg 2, 3628 BA Postbus 10, 1830 AA Moleneind55, 1241 NJ Kortenhoefsedijk 83, 1241 CS Oostindi� 24, 1241 HR Kortenhoefsedijk 171, 1241 LZ Oranjeweg 34, 1241 XS 300 Roedenlaan 4, 3749 AP BrinkS, 1251KV J. Hamdorfflaan 31, 1251 NL Tafelbergweg 15, 1251 AB Hein Keverweg 17, 1251 BT Pastoor Hendrikspark 9, 1251 MB Zevenenderdrift 22, 1251 RC Wally Moesweg 1, 1251 AT Barbiersweg 3, 1251 PA Mendes da Costalaan 2, 1251 NP De Boskant 2, 3956 BV Gerecht9, 2311TC

-ocr page 9-



		Mw A. Vroom-van der Leeden Lochem Mw H. van Weede-Vaandering Loenen Archief Gemeente Loenen MwJ.M.R. Baas-van der Werff RM. Bakker N. Bakker H. Bakker Mw L.V. Beyer-Hubrecht Bibliotheek Loenen BJ. Blijdenslein Mw E. de Boer-Berendsen M.C. Boev�e Mw E.E.C. Bon-Meyer F. Bonnema M. Bootsma Mw E. Bootz-Nieiiwenhuys A. Dalen Meurs C. Dierdorp Mw M.M.C Dijkstra-Dreesmann J.R Dullaert Mw G.C.V. Ehlhardt-Proehl J.T.G. Ernst DrsJ.C. van Essen A. Gelderman Mw E. de Geus-Goossen Mw E. Goemans Mw B. Gordijn Mw S. Griffioen W. Grunfeld Mw R. Vor Der Hake-Campfens Mw M.S. Harms-van Estrik P.M. Hiensch M.J. graaf d'Hollosy Mw A.L. Hoogendijk-Kuiper Mw M.A.G. van Iperen W.B.Jagt H.J. de Jong M.C.dejongh P.J. Kastelein Mw R.T. Knol-Smit Drs G.J. Koelemey Mw W. van Kralingen-Niekerk C.J. de Kruyter W.F. Kuijper L. Kusters
				Antonie Duycklaan 2, 2334 CD Lange Voren 2, 7241 HS Postbus 99, 3632 ZS Vreelandseweg 19, 3632 EP Wallestein 66, 3632 WR Oud Over 3, 3632 VA� Wallestein 52, 3632 WP Rijksstraatweg 80, 3632 AD Postbus 47, 3632 ZR Oud Over 86, 'Nedervecht', 3632 VE Vreelandseweg 20, 3632 EP Hofljergen 52, 3632 WC Dorpsstraat 10, 3632 AT Oud Over 152, 3632 VH Holbergen 42, 3632 WC Oud Over 3, 'Vegtlust', 3632 VA Dorpsstraat 8, 3632 AT K. Ottolaan 30, 3632 BW Vreelandseweg 24, 3632 ER Grutterstraat 12, 3632 EJ Oud Over 88, 3632 VE Moleneind 4, 3632 DA Kerkstraat 6, 3632 EL Oud Over 39, 3632 VA 'tRondl3, 3632BN Vreelandseweg t/o 5, 3632 EP Oud Over 124, 'De Glashut', 3632 \G Mijndensedijk 27, 3632 NT Dorpsstraat 98, 3632 AW Rijksstraatweg 85, 3632 AA Hoflaanl,3632BT Westerklip 54, 3632 EG Mijndensedijk 20, 3632 NV Rijksstraatweg 84, 3632 AD Oud Over 10, 3632 VD Middenhoek 34, 3236 TB Vreelandseweg 25, 3632 ER Rijksstraatweg 90, 3632 AD Rijksstraatweg 96, 'Middelhof, 3632 AD Graaf Janlaan 2, 3632 CB 't Rond 9, 3632 BN Rijksstraatweg 130, 3632 AG Kickestein 77, 3632 WK Kon. Julianaweg 22, 3622 EE 'tRondl,3632BN

-ocr page 10-



Drs A. Ledeboer J. Leicher Mw F.M. Luxwolda DrsJ. van der Meiilen C.P.G. Molenkamp Mr A. Mostert Drs E. Munnig Schmidt C.W. van Nie Mw W.M.J. Nooteboom-Bonarius Mw Drs H.H. Pijzel-Dommisse A.A.J. Plateyn Drs W.M. van der Poel JhrJ.H.J. van der Poll M.J.B. Popma Mw Drs G. Recter Drs A.H.J. Risseeuw Mr P.J. Rogaar Mw M.W.H. Sanger-Kleine Mw M.A.H. Schoorl-Nooteboom Mw A. Schras Mw Drs K.A.L. Scliuckink Kool-Oudendal Mr B. Schuit Mw Mr A.A. Schwartz Dr P.J. Sondaar Mw A.A, Sondaar-Dobbelman R.E. Spee Mw A. Sprenger-den Uijl Stichting Culturele Raad Loenen MwA.G. Stolp Jhr. Mr J.P.E. Teding van Berkhout Terra Nova Beheer Mw G. Thijs-Mantel CJ.M. Thijssen IrA.M.Thole E. Timmers W.G. Tober G.CJ. Tukker Mw E. Vesseur-Murck Jansen R.J. van Vliet Mw G.M J. Voorbij Drs S.G. de Vries Mr A. Vrij A.R. van Well Mw H.L.M. Wennink P.B. Westerhuis ProfDrH.C.Zanen		Dorpsstraat 4, 3632 AT Oud Over 120, 3632 VC Oud Over 28, 3632 VD Vreelandseweg 8, 3632 EP Dorpsstraat 69, 'LeeuwenDijk', 3632 AS Rijksstraatweg 95, 3632 AA Rijksstraatweg 78, 3632 AD Driehovenlaan 38, 3632 BL Oud Over 3, 'Vegtlust', 3632 VA Dorpsstraat 28, 3632 AT Postbus 150, 3632 ZV Rijksstraatweg 81 a, 3632 AA Oud Over 146, 3632 VG Oud Over 48, 3632 VD Oud Over 8, 'BijDorp', 3632 VD Oud Over 168, 'Warande', 3632 VH Oud Over 59, 3632 VB Spinneriel3, 3632ET Dorpsstraat 21, 3632 AP Torenstraat 1, 3632 EK Rijksstraatweg 70, 3632 ZR Croncnburgherlaan 1, 3632 AN Oud Over 93 A, 3632 VC Oud Over 33a, 3632 VA Postbus 2, 3632 ZR Vreelandseweg 1, 3632 EP Ter Beekhof 7 b, 3632 BK De Werf 7S 3632 AE Oud Over 93, 3632 VC Oud Over 1,3632 VA Oud Over 154 a, 3632 VH Rijksstraatweg 75, 3632 AA 't Rond 7, 3632 BN Grutterstraat 11, 3632 EJ Vreelandseweg 18, 3632 EP Brugstraat 10, 3632 EH HoefijzerlOS, 3632WD Oud Over 3, 'Veg�ust', 3632 VN Mijndensedijk 9, 3632 NT Oud Over 3, 'Vegdust', 3632 VA Dorpsstraat 40, 3632 AV 't Rond 5, 3632 BN Hofbergen 34, 3632 WC Hoefijzer 24, 3632 WB Dorpsstraat 53 A, 3632 AR . Vreelandseweg 23, 3632 ER


	10

-ocr page 11-



Loenersloot P. de Boer H. de Cock Mr Z.M.F. Dingemans J.W.F. Straes.ser Mw S. Verster Mw E.G.M. Wieling-De Rijck vd Gracht Loosdrecht H. Aalberts J.P.B. Biemans Mw P.M. Bijl-Lazoe J.G. Boeschoten MwJ. Briina Th. Burggraaf Hist.Kring Loosdrecht J.M.L. Trouw W. ter Veld Mw A.J. Visscher Maarsbergen MwJ. Guntenaar Maarssen Mw M.M. van den Akker-Weck Mw W.J.R. Baardman-Dusseldorp D. van Barneveld Mw M. van de Beek-Bomgaars Mr W. Beerman J.H.W. van Bemmel MwJ.D. van den Berg-van Cleeff G.J. van den Berg Bibliotheek Maarssen Bibliotheek Maarssenbroek Mw GJ.M. Bierling-Berg Mw A. Bink-van der Steen J.P. Boelens A. Bohnenn Dr Ir H.A. van den Boogaard JJ. de Bos W.M. Bos Mw M.L.C.C. Braakman-Dolmans Ir R.A. Brzesowsky Drs S.W.G. de C;iercq MwA.C. Cosijn-Gouda A.R.A. Croiset van Uchelen Mw E.H. du Croo Kampmeinert-van den Berg Mw M. van Dam-Smallenbroek Mw E.H.Th, barones van Dedem-von Martels H.J. DoUekamp
	Hollandstraat 6, 3634 AT RN. Kruiswijkstraat 14, 3634 AZ Rijksstraatweg 206 "Geynzicht", 3634 AN Hollandstraat 19, 3634 AS Hollandstraat 19, 3634 AS RN.Kruiswijkstraat 1, 3634 AX Rembrandtlaan 1, 1231 AR Larixlaan 20, 1231 BL Breukeleveense Meentje 10a, 1231 LM Kreek 1, 1231 NM Nieuw Loosdrechtsedijk 234, 1231 LG Veendijk 4, 1231 PB Postbus 11, 1230 AA v.d. HelstlaanS, 1231AL Nw Loosdrechtsedijk 302, 1231 LJ Rembrandtlaan 8, 1231 AC De Driest 2, 3953 BS Bisonspoor 325, 3605 JS Boomstede 686, 3608 BT Schippersgracht 15, 3603 BC Zandpad 30, 'Midden Gansenhoef, 3601 NA Zandweg 33, 3601 AE Kuyperstraat 29, 3601 VE Nassaustraat43, 3601 BB Zandpad 42,'Cromwijck', 3601 NA Harmonieplein 2, 3603 BM Bisonspoor 1161, 3605 KV Klokjeslaan 4, 3601 HE Lange Gracht 13, 3601 AH Reigerskamp 171, 3607 HJ Diependaalsedijk 33, 'Vechtoever', 3601 GJ Zandpad 22, 3601 AN Duivenkamp 504, 3607 BJ J. van Galenstraat 32, 3601 HW Langegracht 33, 3601 AJ Reigerskamp 382, 3607 HW Straatweg 17, 3603 CV Straatweg 17 b, 3603 CV van Houtenstraat 16, 3601 XJ Zandpad 14, 3601 AN Langegracht 30, 3601 AJ Zandweg 45, 3601 AE J. Catsstraat 17, 3601 SJ


		11

-ocr page 12-



Mw Mr M.B. Geeris-Vehmeyer A.J. Gelderblom Gemeen te-Archief Maarssen J.H. de Graaff Drir A. Graveland S. Haisma D.J. Hamoen F. Heerkens Thijssens M. van Heijningen H. Heuschen Hist.Kring Maarssen Mw R.E.M, barones v H�vell tot Westerflier Mr Z.O.H.M. baron v H�vell tot Westerflier Mw J.H.M. Kamp-Schweers J.J. van Kerkvoort Mw M. Kloosterhuis-Duinker C.H. Knaake D.P. Koets S. Komdeur J. Kraayenhagen Mw M. Kraneveld-Lokker Mw C.M.L. Kruisheer-Brunt DrsJ.K.J. Kuiper Mr P.M. van der Laan K. ter Laan J.C. de Lang J.J.C. Louet Feisser Mw C.A.A. Mac Lennan-Hamminga Dr A.P. Messer M. Meysen D. Niesing MwJ.M. Nijhoff MwJ. Onnes-van der Noordaa R. Pfeiffer J.Plas J.C. Plomp C.J. Rijsterborgh E. van Rossum Prof Dr A. van Rossum MwJ.G. Roukema-van de Berg Mw G. Ruys Mw K, Scholten-Kloosterman Mw L. Schwartz Dr W. Smit A.F. Smorenburg Mw H.A.S. Stooker-Menges A.PJ. Strookman		Zandpad 29 "Gansenhoef, 3601 NA Binnenweg 60, 'Hazenbing', 3603 AG Postbus 11, 3600 AA Diependaalsedijk 37, 3601 CS Diependaalsedijk 84, 3601 GM Stationsweg 5, 3603 ED Wilhelminaweg 9, ,3603 CR Heerengracht 21, 3601 AM Bolensteinseweg 3, 'Bolenstein', 3603 CP Klokjeslaan 16, 3601 HE Postbus 90, 3600 AB Vechtensteinlaan 111, 3601 CP Zandweg 44, 3601 AE Diependaalsedijk 52, 3601 GL Zogweteringlaan 17, 3601JJ Van Lingenlaan 6, 3602 PA Fazantenkamp 721, 3607 DS Straatweg 17, 3603 CV Straatweg 162a, 3603 CS Julianawegl9, 3603AP Zandweg 34, 3601 AE Heerengracht 19, 3601 AM Zandweg 1, 'Vechte.stein', ,3602 AC Veenkade 16, 3601 CH Heerengracht 6, 3601 AL Machinekade 9, 3601 AR Binnenweg 39, 3603 AE Kantonnaleweg 11, 3608 AC Kerkweg 9, 3603 CL Zandpad 6, 3601 AN Royaardslaan 2, 3601 HA Langegracht 22, 3601 AH Rogier van Otterloolaan 44, 3604 BH Treubstraat 18, 3601 BX Straatweg 23, 3603 CV Zandpad 40, 3601 NA Parkweg 41, 3603 AB W. Barendszlaan 1, 3603 GM Zandpad 24, 3601 NA Gerbrandystraat 12, 3601 BW Kerkweg 41, 3603 CL Heerengracht 7, 'De Vecht', 3601 AL Heerengracht 22, 3601 AM Abel Tasmanlaan 12, 3603 GB Kuyperstraat 27, 3601 VE Kennedylaan 28, 3601 VG Schippersgracht 13, 3603 BC


	12

-ocr page 13-



R. Taal J.H. van Tongeren MwJ.M. Verhoeff J.F.M. Versteegh y Visser J. van Vliet Mw M. Vos R. van Vredendaal E. Vriesinga J. van Waay D. van der Wal Mw C. Waller-Gunning J. Wasser Mw M.M. Welle Mw R Westenburg-de Groot B.G. Wiegeraad B.B. van der Woude Mw A.RM. van Zelst-van Dalen Drs H. de Zoeten W. Zweers Maartensdijk G.H. van Walbeek Mijdrecht W. Bos J.C.A. Dalmeyer Mw M.W. van de Gronde-Visser Mw N. Ronday-van der Stap Naarden J.F. Dudok van Heel Mw D. Rutgers van Rozenburg-Hartung Nederhorst den Berg J.F.A. Baar ProfDrD.RBlok Drs FH.B. Gladder Mw Dr E.N.G. van Damme J.L. Jonker Prof DrJ.Joosse B. Noordanus Dr Ir H. Spekreijse A.A.A. Vendrig R.J. Verkaik Nieuwegein C.J.J. Westerman, p/a St Ant Zkhuis Nieuwer ter Aa Mw K. ten Brink Mw Mr M. Lispet
	Rooyaardslaan 10, 3601 HA Duivenkamp 851, 3607 WG Van Lingenlaan 12, 3602 PA Langegracht 44, 3601 AJ Kuyperstraat 17, 3601 VE Diependaalsedijk 31a, 3601 GJ Straatweg 152, 3603 CS Emmaweg 43, 3603 AL Diependaalsedijk 78, 3601 GM Van Lingelaan 100, 3602 PB Zandpad 31, 3601 NA Heerengracht 8, 3601 AL Straatweg 160, 3603 CT Maire Hofstedelaan 12, 3601 BR Kerkweg 23, 3603 CL Lelystraat20, 3601 BV Straatweg 33. 'Vredenhoef, 3603 CW Diependaalsedijk 80, 3601 GM C. de Houtmanlaan 9, 3603 GE Bloemstede 387, 3608 VD Maertensplein 85, 3738 GN Botdrager 8, 3641 LA Postbus 1032, 3640 BA Midrethstraat 4, 3641 CD Hoofdweg 6, 3641 PS Valkeveenselaan 56a, 1411 GT Rijksweg 46, 1412 BB Kerkstraat 6, 1394 CX Ankeveensepad 7, 1394 GW Hinderdam 18, 1394 JB Hinderdam 15, 1394 JB Sloriaan 4, 'Nederhorst', 1394 BK Hinderdam 15, 1394JB Hinderdam 6, 1394JB Voorstraat 11, 1394 CS Dammerweg 111, 1394 GT P de Hooghlaan 24, 1394 GK Postbus 2500, 3430 EM Laantje 2, 3626 AN Wilhelminastraat 3, 3626 AL


		13

-ocr page 14-



Nieuwersluis J.C. Braun R.E.J. Bus J.C.T, van Hoeven DrsW.FJ.Kels P.T. Lakeman A.J.A.M. Lisman Mw H.B.C, van Manen-Blijdenstein C.M. Oost\'een Mw I. Rot Mr Drs H.W.G. van Schaik Mw L. Simons-Smit J.H. Stefels Mw 1. Teijema RR.E.A. Woltering Nigtevecht J.W. Brouwer MrTh. vanHilst C. Kootstra C. Lipsius J.W. Nieuwenhuijs RN. Pikaar Mw M.E.C. Rehbock-Beyers Drs E.EL. Stubb� Oisterwijk H.C.M. Hoppenbrouwers Opheraert L.D.J. Walraven Oud Zuilen H.O. Barneveld Ir A.M. Bunjes G. van Heusden MrJ.G. van Rossum du Chattel Mw M.G.S. Vehmeijer Ouderkerk E.J. Jonker - Putten Th.J.C. Oudemans Rijsbergen-Br Mw E. Kalkman-Klep Schoorl M.EL. Mol Soest S.P. baron Bentinck Tienhoven W.T. de Boer Mw B.Jansen
		Rijksstraatweg 14, 'OverHolland', 3631 AC Zandpad 29, 'Weeresteijn', 3631 NL Rijksstraatweg 62, 3631 AB Mijndensedijk 86, 3631 NR Zandpad 18, 3631 NK Rijksstraatweg 53, 'VreedenHoff, 3631 AB Rijksstraatweg 72, 3631 AD Rijksstraatweg 35, 3631 AA Mijndensedijk 64, 3631 NP Mijndensedijk 60, 3631 NP Mijndensedijk 62, 3631 NP Rijksstraatweg 24, 'Rupelmonde', 3631 AC Mijndensedijk 29, 3631 NN Station.sweg3, 3631 A;J Vreelandseweg 42, 1393 PG Petersburg 30, 1393 PT Dorpsstraat 142, 1393 NL Dorpsstraat 18, 1.393 NH Klompweg 41, 1393 PJ Dorp,sstraat 130, 1393 NK Dorpsstraat 154, 1393 NL Dorpsstraat 20, 1393 NH Klompven 10, ,5062 AH Dreef 1,4061 BL Vechtzijde 1,3611 AM Groeneweg 1,3611 AT Laan van Zuylenveld 54, 3611 AT Dorpsstraat52, 3611 AG Dorpsstraat 1, 3611 AD Binnenweg 2, 1191 AA Peppelerweg 54, 3881 NA Overasebaan 22, Vinkenbosch, 4891 RG Postbus 60, 1870 AB Vosseveldlaan 56, 3768 GN Laan van Niftarlake 22, 3612 BS Nieuweweg 19, 3612 NB


	14

-ocr page 15-



Mw CD. de Jong-Mesker M. Remijnse Th. Schouten G.P. Termohlen Uithoorn Mw E. Schreuder-de Miiinck Keizer Ulvenhout A. Met Utrecht Mw Dr C. Anne-Hawkins Archief Gemeente Utrecht Mr D.A.N. Bartels Bibliotheek Provincie Utrecht Bibliotlieek Rijks Universiteit Bibliotheek Gemeente Utrecht Mw A.M. Biegelaar-Boogaerdt Mw E. Birnie-de Vries Federatie Stichts Cultureel Erfgoed MwJ.H. de Graaf Mw C.E. Hefdng-Beerendonk Hist.Ver Utrecht(DrsJ.Baars) Hist. Vereniging Oud-Utrecht (P. Kroes) W.C.M, de Meyer L.R.C, van der Molen Museum, Centraal (att. Dhr Koot) Mw Drs M.C. van Oudheusden ProflrW.J. Petri J.P. Prevoo Mw A.M. Rosenberg-Zegers Mw E.CH. van Sandick-Doude van Troostwijk Jhr Ir D.L. Six Mw A.J. van de Slikke Stichting Stichtse Geschiedenis Stichting De Utrechtse Molen Ver. Vrienden Kerk Oud-Zuilen Ir A.J. Vlaardingerbroek VW Provincie Utrecht Ir L.B. Wevers Mw Drs CCS. Wilmer Mw Drs H.J.M. Winkelman Venray* Mw B. Wijnen Vinkeveen Mw M.E. Buehre-Andriessen Dr L. Mur Vleuten Hist.Ver. Vleuten-de Meern-Haarzuilens
	Laan van Niftarlake 30, 3612 BT Heuvellaan 10, 3612 BA Looydijk81,3612BE Dwarsdijk20, 3612AP Tesselschadelaan 17, 1422 HZ Postbus 67, 4850 AB Zwaardemakerlaan 33, 3571 ZA A. Numankade 199, 3572 KW Museumlaan 2, 3581 HK Postbus 80300, 3508 TM Witte Vrouwenstraat 7-11, 3512 CS Postbus 80, 3500 AB Koningslaan 98, 3583 GR Lange Jansstraat 21, 3521 BA Mariaplaats23, 3511LK Bemuurde Weerd o.z. 76 bis, 3514 AN Emmalaan 3, 3581 HL G. Doustraatl2, 3583SE Prins Hendriklaan 76, 3584 ER Weth. D.M. Plompstraat 41, 3555 BS Nieuwegracht 46, 3512 LD Agnietenstraat 1, 3512 XA Havikstraat 12, 3514 TP Emmalaan 4 a, 3581 HR Fien de la Mariaan 77, 3584 ZW Sophocleslaan 7, 3584 AS Wilhelminapark 12 a, 3581 NC A. Romerostraat 611, 3573 AT Emmalaan 4 a, 3581 HR Mariaplaats23, 3511LK Mariaplaats23, 3511 LK B. de Waalstraat 47, 3555 BH Catharijnesingel 67, 3511 DK Beneluxlaan 6, 3527 HT Boomstraat 32'''', 3582 KS Jacob V. Ruisdaelstraat 104, 3583 CH Cayennedreef 49, 3563 SC Kiosk 70, 5802 NS Meerkoetlaan 78, 3645 JP Demmerik21,3645EA Dorpsstraat 1,3451 BH


		15

-ocr page 16-



Vogelenzang G. Koopman Voorburg Ir H.G. de Cock Vreeland Mw M. Aalderink-van Groen Jhr C. Beelaerts van Blokland Mw G. Beelaerts van Blokland-Kalff F. van den Berg EJ. Bink J. Boerstra Mw E.E. Brandes-de Lestrieux Hendrichs Broex-Vliet BV Mw Drs F.E. Brouwer F.H. Bruna Mw H.W.B, van Dranen-Aleven Mw A. Driessen-Hermsen MrJ.E. Goldhoorn Mw H.Cl Greevelink-Swaving Mw M.H. Happee Mr H.J. Hoegen Dijkhof S.Joosten J. Kohnstamm MwJ. Kok-Boekschoten Mw R. Kooperberg Mw O. Lodeizen Mw I. Monasch Mr I.A.H. Olde Loohuis E. Roosegaarde Bisschop Mw W. Sandberg Drs M. graaf Schimmelpenninck MwA.Th. Schot-Dolman Drs C. Schuurman Mw M. Smit Sibinga Mw H. Smit-Houpst Mw A.M.G. Vlam-Voorhoeve J.N.W. Voorhoeve J.H. Vrij D.R. Wijnschenk Mw H.J. Winkel Drs W.E. Witte Waalre* Mw A. Krijgsman-Spoor Wassenaar FP. Buis CR. von Lindern J.H.R Roeland
		Vogelenzangseweg 41a, 21 14 BB Badhuislaan 4, 2273 AA Klap.straat21,36,33BH Bergsewegl8, 3633AK Berg,sewegl8, 3633AK Floris Boekhorststraat 11, 3633 GN Boslaan21,.3633VZ Nigtevechtseweg 10, 3633 XS Voorstraat 7, 3633 BA DeVliet 18, ,36,33EL De Vliet 7, 3633 EK Nigtevechtseweg 196, 3633 XX Otto van Schonauwenstraat 1, 3633 GP Kleizuwe 10,5-a, 3633 AG Singel 10, 36.33 GR Voorstraat 18, 36.33 BB de Vliet 8, 3633 EL Kleizuwe 101,,3633 AG Sluisje 12, .36.33 AG Voorstraat 16, 3633 BB Voorstraat 9, 3(x33 BA H. van Viandenstraal 6, 3633 GH Voorstraat 22, ,36.33 BB Klapstraat 1,3, ,36,33 BH Boterweg 44, 3633 ER Duinkerken 12, 3633 EN Alambertskade 4, 3633 VX Voorstraat 5, 3633 BA Kerkplein 4, 3633 BG Voorstraat 6, 3633 BA Ruiterstraat 13, 'Vreedenhoek', 3633 AV Raadhuislaan 1,5, 3633 AP Alambertskade 5, 3633 VX Boslaan 4, 3633 VZ Vredelantstraat 71, 3633 EB Postbus 62, 3633 ZV Voorstraat 17, 3633 BB Boslaan 9, 'Slotzicht', 3633 VZ Hoge Duinlaan 18, ,5.582 KG Lange Kerkdam 63, 2242 BS Kievietslaan 9a, 2243 GB Postbus 599, 2240 AM


	m

-ocr page 17-



Mw M.A. Stubb�-Bruot Weesp J. van Baars Bibliotheek Weesp Mw H.J. Bodisco Massink-Jongejans (;. Dra ij er Mw H.M. Gerschtanowitz-Pauw H. Kok J.j.M. Koks Mu.seinii Gemeente Weesp A.J. Nipius F.G. van Reijen Mr J.A. Schepel A. Stork Ir L. Vuyk Drs A.J. Zondergeld-Hamer Dr G.R. Zondergeld Wilnis H.W. van Soest Mw G.J. van Staveren Woerden J.C.M, van Gapel G.J. Wes.seling Zaltbommel Mw L.L. Doude van Troostwijk Zeist Rijksdienst voor de Monumentenzorg Mw DrsJ.T. Swaab-Barneveld P.L. de Vries Zoelen Mr R. Barendsen Zutphen* MrJ.A. Alleman ZWITSERLAND A.H.R. Hoogezand
		Kerkeboslaan ?,, 2243 CM Dammerweg 5, 1385 HT Postbus 5146, 1380 GC Dammerweg 5 a, 1383 HT Fijnvandraa�aan 5, 1381 ES Horn23, 1381 GZ Utrechtseweg 25, 1381 GR Horn 3, 1381 GX Nieuwstraat 41,1382 W jan Campertplein 53, 1382 SV Zeeburgstraat 37, 1382 BM Dammerweg 5b, 1383 HT Utrechtseweg 59, 1381 GT Nieuwstad 100, 1381 CE Heerensingel 162, 1382 W Heerensingel 162, 1382 W Dorpstraat 59, 3648 AG Dr Mees ten Oeveriaan 17, 3648 XA Oostdam 12, 'Rijnoord', 3441 EN Gebr v. Eyckstraat 4, 3443 VG Thorbeckestraat 75, 5301 NE Broederplein 41, 3703 CD Griffensteynseplein 10, 3703 BG Bachlaan81,3706PW Kasteel Soelen, 4011 EN Halterstraat 20, 7201 MX Chalet Ai-iane, 3802 WALDEGG


	=lid voor het leven NB. Van verschillende zijden is het Genootschap verzocht een lidmaatschap voor het leven in te stel- len. De volgende regel is daarvoor uitgewerkt: voor leden jonger dan zestig jaar bedraagt de eenma- lige contribtuie �500,- en voor ouderen �400,-. Inmiddels hebben enige leden hun lidmaatschap op deze wijze voor het leven bestendigd. Voor hun naam staat .

			17

-ocr page 18-



Jaaroverzicht 1998

	Het is verheugend weer een druk Niltarlake jaai' te kunnen beschrijven. Hel le- dental wast rustigjes aan naar de 600 en dat is voor het bestuur een maat voor de appreciatie van zijn beleid. De Nieuwjaarsreceptie op 3Januari sloeg alle records met 185 elkaar het beste wensende leden. De niet genoeg te roemen gastvrijheid van de heer en mevrouw Quarles van Ufford op kasteel Gimterstein zal daar veel mee te maken hebben. Als nu al 10 jaar doorlopende activiteit,die steeds tussen de 10 en 20 leden trekt, speelt de cursus "Lezen van de klassieken" in het progiamma een be- langrijke rol. Mevrouw Hol�mann verzorgde die met onverllauwend enthou- siasme door het lezen van vier antieke tragedies van Aischilos en Euripides en met het oeuvre van Suetonius. De ochtendexcursie naar het huis Willet-Holthuysen te Amsterdam op 27 Ja- nuari voldeed aan een behoefte want hel maximum aantal bezoekers was snel voltekend. Ook de lezing door mevrouw Van Lochem van Vereniging Natiuir- monumenten op 18 Februari op slot Zuylen trok veel belangstellenden. Zij be- handelde het beleid van en de verzorging door Natianmonumenten met be- trekking tot cultuurhistorisch waardevolle tuinen, parken, boerderijen, kassen en landhuizen in bezit van de Vereniging. Wij waren bang dat hun biologen daar met wat weinig gevoel voor cultuur mee omspringen; dat blijkt de laatste tijd mee te vallen. De nationale gevoelens werden gestreeld door de lezing van dr E. de Jong op 26 Maart op slot Zuylen over "Sporen van l?*^ en 18^' eeuwse Nederlandse tuin- architectuur rond de Oostzee". Het blijkt dat Nederlanders rond de Oostzee meer school hebben gemaakt met hun parkarchitectuur dan bekend was. En gelukkig is daarvan nog veel bewaard gebleven. Een door velen gekoesterd verlangen kon op 25 April in vervulling gaan met een bezoek aan kasteel Loenersloot. Lang niet alle belangstellenden konden mee zodat dit bezoek nog eens op het programma zal komen. De heer Taets van Amerongen, voorzitter van het Stichtingsbestuur van kasteel Loenersloot, leidde twee groepen op zijn onnavolgbare wijze rond. 6 Mei zag een 40-tal leden op de soci�teit van de KNZ&RV te Muiden bijeen voor het jaardiner, de jaarvergadering en een lezing over de Monumenten- wacht door ir G.J.Luyendijk, landelijk directeur van die onvolprezen organisa-

		18

-ocr page 19-



	De voorzitter overhandigt de Ciommissaris van de Koningin van Utrecht, de heer B. Staal, een facsi- mile van De Zegepraalende Vecht.De kasteellieer van Gunterstein, jhr W.H.D. Quarles van Ufford, onze gastheer, staat ghindei end in het midden. (Foto Van Krahngen)

tie.Als ieder jaar is deze trits een gezellig gebeuren met veel onderlinge con- tacten tussen de leden. Andermaal een hoogtepunt was de excursie naar kasteel en tuinen van Twickel in Delden op 27 Mei. Ook deze keer was het aantal van 50 deelnemers snel vol- geboekt. De combinatie met de lunch in hotel De Zwaan viel in de smaak en het bezoek was weer een groot succes. Bestuur en vrijwilligers van Stichting Twickel doen geweldig werk, alles ziet er bewoond en verzorgd uit. Het nazomerprogramma begon met tuinbezoek op 29 Augustus aan de parken van Bijdorp, Middenhoek, Vreeden Hoff en Klein Ouderhoek te Loenen. Het weer zat mee en dat zegt wat in dat natste jaar in mensenheugenis. Velen heb- ben daarvan genoten. Uw voorzitter viel de eer te beurt op 10 September het eerste exemplaar van een nieuwe facsimile uitgave van de Zegepraalende Vecht uit 1719 aan te bie-

		19

-ocr page 20-



		den aan de ook nieuwe Commissaris van de Koningin in het Sticht, en aan de burgemeesters van Maarssen, Loenen en Breukelen. (zie afb.) Het 25-jarig bestaan van de Stichting tot Behoud van Particuliere Buitenplaat- sen (PHB) werd o.m. gevierd met een prachtige tentoonstelling, "Wonen in Ar- cadi� "geheten, in het Noord-Brabants museum te 's-Hertogenbosch. Op 29 September bracht een 50-tal leden daaraan een bezoek. De Vechtstreek bleek goed vertegenwoordigd met stukken uit vele huizen. De inrichters hebben een zeer professionele tot de verbeelding sprekende expositie gemaakt van het col- lectieve buitenplaatsinterieur in Nederland. Op 13 October hield mevrouw Van Suchtelen op slot Zuylen een lezing over schilderijen, die de vrede van Munster tot onderwerp hebben. Haar zachte stem drong niet tot alle aanwezigen even goed door en die had versterkt moe- ten worden; een les voor een volgende maal. Excursies "doen" het goed want die naar het Gemeentemuseum in Den Haag was weer geheel volgeboekt. Ons lid, mevrouw Pijzel-Dommisse, leidde rond door het onlangs prachtig gerestaureerde kunstwerk van architect Berlage. De stijlkamers waren voor velen verrassend evenals de meubels van Berlage. Het VOC-zilver vormt een byzonder accent daar er zo weinig van over is. De activiteiten werden afgesloten met een bezoek aan Huis van Brienen, stads- paleis en kantoor van Vereniging Hendrick de Keyser op 11 December. Ook nu weer was de belangstelling zo groot dat 4 rondleidingen moesten worden ge- geven. Het huis is in '97/'98 gerestaureerd waarbij vooral de grote zaal grondig onderhanden genomen is. Niet alleen de plafondstukken en de wandschilde- ringen, maar ook het verguldsel van de spiegels, tafeltjes en lijsten stralen weer als ooit in de IS'^ eeuw. De Vereniging, met 320 verhuurde monumenten in het gehele land, is de hoeder van het gebouwde erfgoed in Nederland en verdient ieders steun. De programma commissie bestaande uit mevrouw S. ter Laan en mevrouw S. Munnig Schmidt is het opnieuw gelukt een serie evenementen aan te bieden, die goed aansloeg. Hun voldoening vinden zij vooral in de grote mate van deel- name door de leden. Heel veel dank van het Genootschap zij hun deel. De voorzitter

			20

-ocr page 21-



	Mededelingen

Reactie op artikel in Jaarboek 1997 De heer Glasius te Amstelveen merkt op over het "weerglas" op blz. 25 van het artikel over Lindenhoff en Donkervliet, dat dit een glazen fles was met een lan- ge omhoog gebogen tuit van onderuit de fles. Het water in de fles en de tuit staat bij 760 mm barometer druk even hoog. Als de luchtdruk stijgt dan komt het water lager te staan in de tuit, en als de druk daalt komt het niveau daarin omhoog. Dit laatste is v��r een donderbui heel duidelijk, reden waarom zo een glas "donderglas" werd genoemd. Vechtservies Mevrouw Rogaar heeft 4 kop en schotels daarvan te koop. Adres: Oud Over 59, 3632 VB Loenen, tel. 0294-232269. Genootschapsdas Deze donkerblauwe das met acht zilveren theekoepels kost �40,- toegestuurd na overmaking van dat bedrag op nr 65.74.11.698 van Stichting Plaatsen aan de Vecht te Loenen onder vermelding "das". Boek Plaatsen aan de Vecht Van de 4^^ editie 1997 zijn nog enige exemplaren voorradig. Ledenprijs ./80,-, niet-Ieden ^90,- afgehaald op Nieuwerhoek te Loenen. Toezending kost �12,-. Het totale bedrag in dat geval overmaken op nr 65.74.11.698 van St. Plaatsen a/d Vecht te Loenen onder vermelding "Plaatsen". Voor de laatste uitgave heeft de tekenaar Chris Schut in 1994/95 enige nieuwe tekeningen gemaakt. De originelen daarvan zijn te koop voor �550,- per stuk. Het betreft Sterreschans, Vreedenhoop, Roosendael, Lindenhoff, Binnenrust, Brugzicht, en Villa Casparus. Belangstellenden wordt verzocht contact te ne- men met E. Munnig Schmidt, tel. 0294-231280, fax 232651. De opbrengst gaat evenals die van de boeken naar Stichting Plaatsen aan de Vecht, die uitgaven mogelijk maakt met de historie van de streek als onderwerp. Archief* Het Utrechts Archief is de nieuwe naam van de Gemeentelijke Archief-en Fo- todienst en het Rijksarchief Utrecht, beide gevestigd aan de Alexander Nu- mankade 199-201, 3572 KW te Utrecht. Men denkt aan verhuizing, maar dat zal nog enige tijd nemen.

		21

-ocr page 22-

Staat van baten en lasten 1997 en 1998 (concept)

1997

1998

Baten

Contributies

Excursies en lezingen

Rente

Diversen

Verkoop jaarboekjes

Saldo, ten laste van spaarrekening


	�13.575	�14.900
	20.811	12.040
	1.419	1.240
	40 1.660	1.205
Totaal	� 37.505	� 29.385
	./■	� 318
	19.081	13.012
	4.224	4.108
	11.598	8.652
	882	440
	405	253
	333	502
Totaal	� 37.505	� 29.385

Lasten

Representatie

Excursies, lezingen en jaarvergadering

Secretariaat en ledenadministratie

Jaarboek

Donaties

Bibliotheek

Diversen

Vermogen per 31/12/1997
Giro en spaarrekeningen

Boeken en overige eigendommen

� 1.123

- 2.866

- 22.533

P.M.
Totaal � 26.522

Voor 1997, Vreeland 4 Mei 1998

J.N.W. Voorhoeve

-ocr page 23-



	Floris (II) Florisz. van de Boekhorst (ca. 1300 - tussen 1383 en 1389), onder meer baljuw van Delf- en Schieland en kasteelheer van Vreeland*

1. Inleiding Bij raadsbesluit van 29 november 1962 werd in Vreeland een straat genoemd naar Floris van de Boekhorst.' Wie en wat was hij, die niet alleen van belang is geweest voor Vreeland, maar gedurende veertig jaar ook een belangrijke rol speelde in het graafschap Holland. Zijn levensloop moest uit allerlei aktes en andere documenten gedestilleerd worden, hetgeen het betere detectivewerk vergt. 2. Afkomst en familiale achtergrond van Floris (II) Florisz. van de Boekhorst Floris (II) Florisz. van de Boekhorst was een zoon van Floris Boudewijnsz. van de Boekhorst. De familie ontleende haar naam aan het kasteel de Boekhorst te Noordwijkerhout (Afb. 1). Dit huis lag op het gelijknamige stuk land dat Bou- dewijn Willemsz. van Noortich (Noordwijk) in 1273 van de graaf van Holland onder leenverband had gekocht.'- Dit betekent dat Boudewijn en zijn afstam- melingen leenmannen van de graven van Holland waren (zie de tabel achter dit artikel). Boudewijn Willemsz. van Noortich, de grootvader van Floris, was in 1270 met Aleid, buitenechtelijke dochter van de Utrechtse bisschop Otto III (1234- 1249), getrouwd.'' Deze Otto was een broer van graaf Floris IV (1222-1234).^ Hierdoor was Floris (II) Florisz. van de Boekhorst van vaderszijde verwant aan de Hollandse grafelijke familie. Nog op 23 maart 1340 was men er zich van be- wust dat de familie Van de Boekhorst uit het grafelijke huis stamde. Toen Floris (II) namelijk beleend werd met het ambacht Moordrecht en de gruit in dit am- bacht v/erd hij aangeduid als een nee/^van graaf Willem FV (1337-1345).'' (Een ambacht v/as een administratieve eenheid, waar een ambachtsheer dLan het hoofd stond. GruitW2is een kruidenmengsel, waarvan gagel een belangrijk ingredi�nt was, dat diende voor de fermentatie en als smaakmaker van bier. In de loop van de veertiende eeuw werd het meer en meer vervangen door hop. Met neef be- doelt men in de middeleeuwen ook bloedverwant tot in de vierde graad.) De naam van de moeder van Floris (II) is niet bekend. Daar zijn grootvader Boudewijn in 1270 trouwde, is diens zoon Floris (I) waar- schijnlijk voor 1275 geboren. Daarom kan met enige voorzichtigheid aangeno- men worden dat Floris (II) omstreeks 1300 geboren is. Bovendien kan als twee-

		23

-ocr page 24-

'^' J i,f I

.a3i &(g:iki^ yiai ©p ©�id.W-ial .!?©*'-iiie3i

- - 'I

.ij)c> pjaala ssTl-^ysjai' ■?'«-�� «"«ia t---- >� '-.vxx i's^irvreai

%«j 4iliy iile 1K:um1^

.» f j « �i l� c dl �! «^ i a:i «»�i.

Afb. 1. 't Huis te Boekhorst. Uit: De Nedetiandsche stad- en Dorp Beschrijver deel VII, 1799 (Rijnland).
Gravure van Anna C. Brouwer

-ocr page 25-



		de argument daarvoor het volgende aangevoerd worden. Een Floris van de Boekhorst was voor of in 1323 getrouwd met een dochter van Willem veren Baartenz. Hij werd niet met ridder aangeduid, zodat niet zijn vader Floris I Bou- dewijnsz. bedoeld kan zijn, maar wel Floris (II). Toen Willem veren Baartenz. in de loop van 1323 overleed, sloot zijn laatste re- kening voor de grafelijkheid met een tekort van 1545 pond 19 schelling Hol- lands. Op 9 januari 1324 sloten zijn erven een overeenkomst met de graaf over het aanzuiveren van dit tekort. Er werd een compromis bereikt, zodat er in to- taal 600 pond betaald moest worden.'' Bij de onderhandelingen trad Floris (II) op als voogd van zijn vrouw. Willem veren Baartenz. (een neefvAn de Haarlem- mer Magister Gerrit heer Mensenz., een groot weldoener van het cisterci�nze- rinnenklooster Leeuwenhorst in Noordwijkerhout' en verschillende Haarlem- se kloosters^) was overigens een vooraanstaand man geweest. Tussen 1301 en 1322 was hij rentmeester van het klooster Leeuwenhorst'' en tussen 1311 en 1322 rentmeester voor graaf Willem III in Kennemerland, West-Friesland en Amstelland.'" Bovendien was hij in dienst geweest van Jan van Beaumont (of van Henegouwen), een broer van graaf Willem III (f1317)." Deze laatste had in 1308 deze Jan van Beaumont beleend met de ambachtsheerlijkheid Noord- wijk,'- zodat er meer dan ��n band tussen Noordwijk en de grafelijke familie bestond. Floris (II) was dus getrouwd met een dochter van Willem veren Baartenz., die mogelijk Aaiiand heette. Aarland Willem veren Baartenzdr. wordt 8 april 1375 vermeld. In deze akte wordt tevens melding gemaakt van haar zuster Eliza- beth,'' die in 1341 overleden was'"* als weduwe van Dirk Barthout.'' Aarland was op 28 maart 1383 overleden, want dan verklaart Philips van Waardenstein, dat een scheiding tussen de goederen van Jonkvrouw Elizabeth en Aarland [Wil- lem] veren Baartenzdr., op last van de heer van Brederode heeft plaats gevon- den. Als erfgenamen worden genoemd Floris van de Boekhorst, Aarland's we- duwnaar, aan de ene zijde en Andries van Zeist en Floris Honen aan de andere zijde. (Philips van Waardenstein was ook erfgenaam en familie van het geslacht Van de Boekhorst, want hij verklaarde terzelfder tijd dat hij de hem toebedeel- de goederen had verkocht aan zijn neef Willem van de Boekhorst.) '^ De naam Aarland komt weinig voor en het is derhalve opmerkelijk dat in 1479 Jan van Foreest en Floris van Adrichem gezamenlijk een schenking aan het begijnhof in Haarlem deden, opdat op het graf van wijlen jonkvrouwe Aarland van de Boekhorst en wijlen jonkvrouwe Jacoba Florisdr. van Adrichem jaarlijks gebe- den zou worden.'^ Het zou kunnen zijn dat deze Aarland van de Boekhorst bij- na 100 jaar later vernoemd was naar dat voor zover bekend eerste familielid van die naam uit het huis Van de Boekhorst.

			25

-ocr page 26-



		3. De carri�re van Floris (II) Florisz. van de Boekhorst Floris (II) wordt op 1 augustus 1322 voor het eerst vermeld. Op die datum wor- den Reinier van Heemstede, Dirk van Zuidwijk, Jan van Polanen en Willem de cameriinc'^* (functionaris aan het grafelijk hof) de vrienden van Floris van de Boekhorst genoemd.'-' Hieruit volgt dat Floris (II) banden met dit hof onder- hield. Of hij toen reeds een taak aan het grafelijke hof vervulde is niet bekend.

3.a. Baljuw van Delft- en Schieland Wel is zeker dat Floris (II) tussen 1329 en 1340 baljmuvun Delfland en Schie- land was.^" (Een baljuw was de hoogste rechterlijke ambtenaar in een gebied, die ook bestuurlijke taken had; een baljuw werd op andere plaatsen drossaard genoemd.) Mogelijk bekleedde hij deze functie ook nog in 1343, want in dat jaar moest hij zich verweren tegen Willem van Naaldwijk, die hem beschuldig- de dat zijn leenmannen hinder van hem ondervonden.'^' (Zoals bekend ligt Naaldwijk in het Westland en daar zullen de meeste van Willem van Naaldwijk's leenmannen zich bevonden hebben.) Baljuw Floris (II) van de Boekhorst is in verschillende documenten aan het werk te zien, waarbij ook blijkt dat hij zijn bezit uitbreidde. - Zo verkocht graaf Willem III 20 oktober 1330 aan hem als vrij eigendom de erfenis, die Willem III was aanbestorven na de dood van Willem Magister Aft). 2. Zefrel van Floris (II) Floris/,. van de Boekliorst (ARA, Abdij van Leeuwen- horst nr. 145).

	26

-ocr page 27-



		Jansz.-- (Wanneer een leenman zonder wettige nakomelingen overleed, kwam het leen terug aan de leenheer.) - hl februari 1332 was Floris, samen met Jan van Polanen, Philips van Wasse- naar, Hendrik heer Dirksz., Engelbrecht van Voorschoten, Jan van der Span- gen en Gerrit Alewijnsz., lid van een "commissie", die de schadevergoeding moest vaststellen voor de nabestaanden van hen die in 1301 te Veere dood- geslagen waren.-'^ - Huge de Vriese verkocht aan Floris op 1 augustus 1332 8 morgen (±6,5 hecta- re)^'' land in Ruiven.-' (Ruiven of Ruyveen was een heerlijkheid die tussen Delft en Pijnacker lag.'-^'') - Op 30 mei 1333 vermaakte de Noordwijkse pastoor, Simon van der Zee,-' het patronaatsrecht van de kapelanie op het altaar van de heilige Nicolaas in de Sint-Jeroenskerk in Noordwijk aan Floris van de Boekhorst, knaap.^* (Als iemand het patronaatsrecht van een kerk of een altaar bezat, mocht hij de priester aanstellen.) - Op 10 april 1336 beval graaf Willem III aan Jan van Polanen, haljuwvmi Rijn- land, Floris van de Boekhorst, baljuw van Delfland en van Schieland, en de heemraden van Delfland om naar de hoeve Zijtwende te gaan en daar de wa- terkering van Schieland te maken;'^-' hieronder moet waarschijnlijk de aanleg van een dijk verstaan worden. 3.b. Medestander van Willem van Duvenvoorde in het conflict met de bisschop van Utrecht: Jan van Diest, in 1334 Floris was nog geen ridder, toen hij in 1334 door de bisschop van Utrecht, Jan van Diest (1322-1340), in de kerkelijke ban werd gedaan.'"' (De bisschop ging zijn tegenstanders namelijk niet alleen gewapenderhand, maar ook met gees- telijke wapens te lijf.) Hieraan was het volgende voorafgegaan: Willem van Du- venvoorde, (Afb. 2) bijgenaamd Snickerieme''^, (wurger, hij was belastinginner) was ��n van de schuldeisers van Jan van Diest. Op 7 en 10 oktober 1327 was vast- gelegd, dat hij deze 3.700 pond Terneus (Tournois) had geleend. Daar de bis- schop met schulden overladen was, had hij Willem van Duvenvoorde als borg- stelling voor het geleende het slot Vreeland in pand moeten geven.^^ Hierbij beloofde hij de kastelein 200 pond per jaar te betalen en de reparaties aan het slot te financieren. De kastelein van Vreeland (zijn naam is onbekend), een va- zal van Willem van Duvenvoorde, kreeg bovendien het bestuur over de dorpen Vreeland, Nigtevecht, Breukelen en Maarssen.^''' Ook had bisschop Jan het ge- rechtvan Vreeswijk en Nieuwervaart in pand moeten geven aan Willem van Du- venvoorde.'^* (Nieuwervaart lag aan de Lek en beheerste de handel van de stad Utrecht naar het zuiden;'''' het verkeer noord- en zuidwaarts ging over de Vecht en de Rijn.) In 1334 werd Gijsbrecht, een richter (gerechtsdienaar) van Willem

			27

-ocr page 28-


	29.1.^ ' '� ' AbV \|j!"�!lfflil Ie	1}i!ri!''ij r-.":'!.
	il r, _S"''!' iU'-ff" ! OBUS J^'lt	}
	1lr-.i»jri?fl iDTin J� locp'-ixip^i ,	^■"ra \.'<■-.. 1
	M�is. sak: jr;)!'.jle I's"?!.- .	vj,...-"! ,
	Cy-if»ln©ir»l iia;:i''f l�tr^G ^iA-nyioifl	(DJ'- 1 Jii�-aj^v'.pii ,
	"4	■ J

Afb. 3. Het dorp Noordwijk-binnen. Uit: De Nederlandsche stad- en Dorp BeschrijverdeeWll, 1799 (Rijn-
land) . Gravure van Anna C. Brouwer.

-ocr page 29-



		van Diivenvoorde, doodgeslagen. Het is niet bekend waar hij werd vermoord, maar het zal wel een wraakneming geweest zijn voor de hoge belastingen. Over deze doodslag ontstond, zcjals te begrijpen is, grote beroering. Willem van Du- venvoorde legde uit wraak het dorp Ten Gheynem de as. (Bedoeld is het dorp om het Huis te Gein, in het Nederkwartier van Utrecht, ten noorden van Jutf- aas. Het slot werd in 1482, tijdens de drie-jarige oorlog (1481-1483) tegen Maxi- miliaan van Oosterijk, door de inwoners van IJsselstein ingenomen, geplun- derd en afgebrand.^') De zaak escaleerde snel, want hierop reageerden de inwoners van Utrecht door Nieuwervaart in brand te steken. Daarop bracht Willem van Duvenvoorde een groot leger op de been met krijgslieden uit Hol- land, Gelre en Kleef. Hij voer de Lek op tot Rhenen, ging van daaruit naar de Grebbeberg en brandde een deel van het dorp Ter Horst* plat. Willem van Box- tel, kastelein van het slot van Horst, hield echter stand. (Het kasteel Horst was een kasteel in het Overkwartier van Utrecht, ten Noorden van Rhenen en werd in 1527 tijdens de oorlog tussen Karel V en Karel van Gelre onherstelbaar ver- nield. '^) Willem van Boxtel was een zusterzoon van bisschop Jan en daarom diens zaak ten zeerste toegedaan.'^^ Willem van Duvenvoorde, die geen belege- ringswerktuigen mee had genomen, was genoodzaakt zich uit veiligheidover- wegingen snel naar de stad Tiel terug te trekken. Daar wachtten ridders uit Zee- land en Friesland op hem om te helpen het slot Horst in te nemen. Bovendien voegden zich Brabanders en Vlamingen, die hun verplichtingen als leenman ten opzichte van graaf Willem III nakwamen, bij hen. (Sommige Brabantse ede- len waren namelijk leenplichtig aan graaf Willem III en niet aan de hertog van Brabant.) Nu kwam bisschop Jan van Diest in actie, die het conflict op grotere schaal wilde uitvechten. Zover kwam het echter niet, want graaf Willem III kwam uit Henegouwen naar de strategisch gelegen havenstad Dordrecht en be- val Willem van Duvenvoorde de strijd te staken. De graaf wilde namelijk de strijdbijl met Brabant begraven om zodoende sterk te staan tegen Frankrijk.-^^ Zo eindigde deze strijd met een sisser. Waarschijnlijk werd nu ook de kerkelij- ke ban, die bisschop Jan van Diest over Floris II, als medestander van Willem van Duvenvoorde, had uitgesproken, opgeheven. Willem van Duvenvoorde vervulde in 1334 nog verschillende diplomatieke mis- sies om een alliantie tussen de huizen Avesnes (Holland/Henegouwen) en Brabant tot stand te brengen. Hij had namelijk zelf veel bezittingen tussen hun beider invloedssferen.'''' Graaf Willem III sloot, mede dankzij Van Duvenvoor- de's goede diensten, nog kort voor zijn dood, op 8 juni 1337, een verdrag met hertogjan III van Brabant.'

			29

-ocr page 30-



		3.C. Baljuw van Noordwijk vanaf 14 december 1338 Op 14 december 1338 functioneert Floris (II) ook als haliuwvan Noordwijk. Hij had toen nog steeds niet de ridderslag ontvangen. (Afb. 3)'- Dit was ook nog niet het geval, toen hij op 31 maart 1340 samen met Huge Mensonis, abt van Egmond/'-'' Christina van Teilingen, abdis van Leeuwenhorst en Johannes, pas- toorvan Noordwijk, de akte medebezegelde, die inhield dat Albertus Terninc'" het gasthuis in Noordwijk stichtte.'' Op 10 december van dat jaar werd hij even- wel als ridder aangeduid.'' (Afb. 2) Het zal waarschijnlijk in zijn kwaliteit als haljwvvdn Noordwijk geweest zijn dat Floris II van de Boekhorst in 1341, samen met Gerrit van Poelgeest, Jan van de Boekhorst, Dani�l van Alphen, Jan van Zanden, Jan van der Laan, Albrecht de Viselaar en Claasjan Boudijnsz voor het Hof van Holland moest getuigen in een zaak tussen Willem van Brederode en de graaf van Oostei'vant (de latere Karel de Stoute) over de houtvesterij.'' In 1347 moest Floris II als belangrijk edelman in Noordwijkerhout, mede uit- spraak doen toen een aantal inwoners van dit dorp beweerde welgeboren te zijn en daarom niet hoefde bij te dragen tot de heden, die de huisliedev (niet ade- lijke inwoners) opgelegd waren. '** 3.d. Beleend met het ambacht Moordrecht in 1340 Op 23 maart 1340 beleende graaf Willem IV (1337-134.5) Floris (II), zoals in het begin al opgemerkt, met het ambacht Moordrecht (Afb. 4).'"' Reeds in 1273 be- hoorde Moordrecht tot het baljuwschap Schieland,'" zodat aan te nemen is dat Floris als baljuw \dM Schieland reeds v��r deze belening als ambachtsheer \'3.n Moordrecht bemoeienis met dit ambacht geh'A� heeft. Omstreeks 1300 was Moordrecht in het bezit van het geslacht Van Cralingen. (E�n van deze heren werd ook wel Soeteman van Bleienburg genoemd.) Het wapen van het geslacht Van Cralingen: een achtpuntige zilveren ster op een rood veld, vormt tegen- woordig nog het gemeentewapen van Moordrecht. Na Soetemans dood in 1304 kwam Moordrecht aan zijn dochter (of weduwe) Berta van Moordrecht''' en daarna aan Jacob van Moordrecht, die een tijdlang grafelijk balfmvvan Woerden was geweest. Eind 1330 waren diens schulden dermate opgelopen, dat hij zijn gehele bezit van de hand had moeten doen. Zodoende kwam Moordrecht als leen terug bij de leenheer, graaf Willem III. Deze verkocht Moordrecht door aan Klaas Rengersz., die getrouwd was met Elizabeth, dochter van Jacob van Moord- recht.^^ Klaas hield het ambacht kennelijk niet lang in bezit; immers in 1340 be- leende graaf Willem IV Floris (II) van de Boekhorst ermee. Reeds voor 1331 bezat Floris II inkomsten uit tienden in Waddinxveen , die aan de grafelijke rentmeester van Noord Holland toebehoorden. De Raad van Hol- land, het hoogste rechtcollege in het gewest, besliste op die datum , omdat deze

		30

-ocr page 31-



			NcdcdaaJfchc O�THEEDEN en GEZIGTEN.

		ri Jtpu�fvijtiir ■^4rif-
		ri Jtpu�fvijtiir ■^4rif-		*Moors joMEauT*
				*Moors joMEauT*

CXC�. Het Dorp MooRSDRECHT by de Stadt Gouda aen den Yflcl tuf- fchen Rotterdam en Gouda , volgens zyn gedaente in den Jafc 163J, N^ �91. Afb. 4. Gezicht op het dorp Moordrecht. Uit: Kab. v. Ned. Oudh. deel II, nr. 191. Gravure van Abra- ham Rademaker

	tienden niets opbrachten, dat Floris van de Boekhorst schadeloos gesteld moest worden uit andere inkomsten uit de grafelijke domeinen. Het was aan de grafelijkheid te wijten dat de venen tot een waterplas waren gemaakt.'''' Floris stond op 31 december 1340 de buren van Waddinxveen toe een water-

					31

-ocr page 32-



		gang door zijn ambacht Moordrecht naar de Hollandse IJssel te graven en gun- de hen de schouw daarvan.'' (Onder /^wren werden de vertegenwoordigers van de inwoners van een dorp verstaan.) Hij verwierf ook persoonlijk eigendom in Moordrecht, want op 27 februari 1348 kocht hij een viertel (4 morgen of 3,25 hectare) land daar.'' 3.e. De overige bezittingen van Floris (II) van de Boekhorst Floris was op een onbekend tijdstip in het bezit gekomen van 14 morgen (11,5 hectare) land in 's-Gravenhage. Hij droeg dit bezit op 8 april 1344 over aan zijn broer,Jan Florisz. van de Boekhorst.''' Floris werd in maart 1345 door Jan II van Polanen beleend met 14 morgen in Haagambacht.^'^ Haagambacht lag in Delfland, waartoe ook Scheveningen, Ei- kenduinen, Loosduinen of Nieuwveen en 's-Gravenzande behoorden.'** Floris bezat ook tienden in Zoetermeer. Zijn grootvader Boudewijn had in 1270 de tienden in Zoetermeer in pand gekregen. '■' Mogelijk was dit pandrecht na 1270 op een onbekend ogenblik omgezet in een leenrecht. 3.f. Baljuw van West-Friesland en Amstelland tussen 1341 en 1351 Net als zijn schoonvader Willem veren Baartenz. werd Floris tot rentmeester van West-Friesland en Amstelland benoemd. Hij fungeerde als zodanig tussen 1341 en 1351.''" Hij ontving daarvoor een salaris van 80 pond Hollands per jaar.''' In 1342/43 kocht hij samen met zijn zwager, Gijsbrecht Dullaard, in Am- sterdam hout in opdracht van graaf Willem IV.''"^ Ook was Floris in het boekjaar 1343/44 speciaal belast met de aankoop van runderen en bier.''^ Toen er in 1344 moeilijkheden ontstonden tussen de Utrechtse bisschop. Jan IV van Arkel (1342-1364), en zijn onderdanen, vertegenwoordigd in het kapittel-generaal, werd Floris enige malen door graaf Willem IV naar Utrecht gestuurd.''"* Floris was bovendien lid van de Raad van Willem de Verhelder, de latere graaf Willem V (Afb. 6), waar we hem sinds 1339 aantreffen.'''' Als zodanig werd hij tussen 1346 en 16 juni 1350 ter (iagTyaart opgeroepen.'''' (Een daguaart wsls een vergadering van de standen: geestelijkheid, adel en steden, als een met gezag bekleed lichaam, gevormd door mensen die uit verschillende plaatsen waren opgeroepen.) Hij was door Willem IV in 1342 aangesteld als kastelein van het slot Vreeland, waar hij met enige tientallen soldaten verbleef.''' Dit slot was door de Utrecht- se bisschop Hendrik van Vianden (1250-1267) gesticht. Zoals reeds vermeld werd, had bisschop Jan van Diest het in 1327 al aan zijn financier Willem van Duvenvoorde in pand moeten geven.''** In de praktijk zwaaiden graaf Willem III en zijn opvolger graaf Willem FV er de scepter. Toen deze laatste de tocht naar Friesland voorbereidde, die bij Warns zo jam-

			32

-ocr page 33-



	CiiJtrani i).vudi'ei YRZEDELAlS'Dut .

		A"m Dcini.

Afb. 5. Plattegrond van de opgegraven fundamenten van het kasteel Vreeland, 1653. Waterverfteke- ning op perkament, 26x.S0 cm, Kasteel Zuilen. Deze kaart werd reeds gepubliceerd in^J. Niftarlake 1918, blz 45. Foto W.H.M. Bouts.

merlijk voor hem af zou lopen, omdat hij door de Friezen beslissend werd ver- slagen, stelde Floris zich in dienst van zijn leenheer. Op Marken lag het kloos- ter Mari�nhof, een priorij van het Friese norbertijnerklooster Mari�ngaarde (bij Hallum). Voordat de landing in Friesland plaats kon vinden, moest eerst met Mari�nhof afgerekend worden om zeker te zijn van een veilige overtocht. Bovendien konden de bezittingen van Mari�nhof dienen om de tocht naar Friesland mede te financieren. Daarom vertrok Floris in het voorjaar van 1345 vanuit Weesp aan boord van een kogge (koopvaardijschip met rechte boeg en steven) op bevel van graaf Willem IV naar Marken. Toen hij, door storm geteis-

			33

-ocr page 34-



		terd, daar aankwam, waren er nog maar drie monniken in het klooster Ma- ri�nhof aanwezig; de anderen waren gevlucht. Deze drie werden naar het slot Vreeland afgevoerd. Na een verblijf van vijf weken daar werden zij aan het be- stuur van de stad Naarden overgedragen, dat geld voor de oorlog van Willem rV voorgeschoten had. De in arrest genomen monniken werden dus in pand gegeven, zodat er altijd nog een losprijs bedongen kon worden. Wat hun verder lot geweest is, is niet bekend. Mari�nhof moet een welvarende priorij geweest zijn, want de opbrengst van de in beslag genomen goederen bedroeg niet min- der dan 454 pond 2 schelling 7 denieren. Hierbij kwamen nog de pachtinkom- sten van 384 pond 3 schelling 6 denieren. (Ter vergelijking: de inkomsten van graaf Willem FV uit Waterland, ge�nd door Jan Persijn, bedroegen in 1344 tesa- men slechts 354 pond 4 schelling.) In 1346 werden de goederen van Mari�nhof openlijk onder de hamer ge- bracht. Een deel werd verkocht aan de vroegere pachters van het klooster. Een ander deel viel toe aan inwoners van Amsterdam, dat toen reeds economisch opkwam.^** In de jaren 1345 en 1346 werd de burcht Vreeland (Afb. 5) met 52.000 bakste- nen versterkt. Dat was zoveel dat er een verbod tot verkoop aan andere kopers werd uitgevaardigd. Een bode van de graaf van Holland ging de oevers van de Vecht langs om dit verbod bekend te maken.'^" Het dertiende-eeuwse kasteel Kronenburg bij Loenen aan de Vecht werd ten behoeve van de burcht Vree- land geheel en al gesloopt.'^' Floris stuurde zelfs brieven aan vrienden in Am- stelland: Jan Albrechtsz. van Egmond/Van Merenstein,'^Jan III Persijn, Gerrit van Heemskerk en Arnout van Amstel, heer van IJsselstein,^"' met het verzoek om hem te helpen. Met de twee eerstgenoemden onderhield Floris (II) ban- den in het persoonlijke vlak.'^'' In 1345 telde het kasteel Vreeland een bezetting van 25 man.'^-^ (In die dagen telde een "leger" eerder enige honderden dan enige duizenden mannen, zo- dat er met 25 man wel wat uit te richten viel.) Mogelijk was het aantal man- schappen wat opgevoerd als gevolg van de oorlogdreiging. Deze was ontstaan doordat na de dood van de Hollandse graaf Willem IV in 1345 zijn zuster Mar- garetha van Henegouwen , de wettige erfgename, in conflict kwam met haar zoon Willem alias de Verhelder (Afb. 6), die deze opvolging bestreed. De hier- uit ontstane burgeroorlog noemt men de Hoekse en Kabeljauwse twisten.^'' De Hoeken waren de aanhangers van Margaretha, die met de Duitse keizer, Lode- wijk van Beieren, was getrouwd. De Kabeljauwen steunden Willem. Floris koos de kant van de Hoeken. Dit is opmerkelijk, daar de stad Delft het centrum was van het Kabeljauws verzet tegen Margaretha. Daar Floris jarenlang baljuw vzn Delfland is geweest, moet hij in Delft veel contacten gehad hebben, die een an- dere politieke opvatting koesterden dan hij.

			34

-ocr page 35-



		Afb. 6. Willem V, graaf van Holland. Kopergra\'ure. Foto: Iconografisch Bureau, Den Haag.

			35

-ocr page 36-



		Floris arresteerde in 1345 een Utrechtse spion en zette die op het slot Vreeland gevangen. Zelf had hij een informant in Utrecht en Amersfoort'^' en speelde ook een rol toen de Utrechtse bisschop, Jan van Arkel, Eemnes en IJsselstein heroverde.^** Hoewel de politieke situatie in Holland gespannen was, bleef de samenstelling van de grafelijke raad dezelfde als gedurende het bestuur van graaf Willem IV.� Dit veranderde voor Floris van de Boekhorst, toen keizerin Margaretha hem op 15 of 16 juni 1350, samen met Jan van Egmond en Gerrit van Heemskerk, als opperbevelhebber aanstelde in Kennemerland, West-Friesland, Waterland en Amstelland.^" De moord op 23 augustus in Delft op Klaas van Zwieten, die pa- rodoxaal genoeg geen rol speelde in het politieke spel, vormde het eigenlijke begin van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Gezien Floris' benoeming kort er- voor is het niet zo verwonderlijk dat hij op 5 september 1350 toetrad tot het Hoeks verbond." Zijn basis was het kasteel Vreeland, zijn ambtswoning."^ De strijd was snel in het voordeel van de Kabeljauwen beslist en Margaretha, die in 1351 nog slechts Geertruidenberg, Heemskerk en Vreeland in handen had, vluchtte naar Engeland. Daar zocht zij steun bij haar zwager, de Engelse koning Edward III (1327-1377), die in 1328 met haar zuster Philippa getrouwd was.^^ Margaretha droeg, om de steun van de Engelse koning te krijgen, zelfs de ves- tingen die nog in haar bezit waren aan Edward III over, wat haar echter niet baatte. Haar zoon en tegenstander, Willem de Verhelder, de latere graaf Willem V (1354/1358 - tl389) trouwde met Edward III's nicht, Mathilde van Lancas- ter."* Margaretha verkocht nu het kasteel Vreeland aan bisschop Jan van Ar- kel."'' Kort hierop werd Floris door (nu graaf) Willem V gevangen gezet."'' Hoe diep de Hoekse opvattingen bij Floris geworteld waren blijkt uit het feit dat hij, in tegenstelling tot zijn zonen Floris (III) en Gijsbrecht, weigerde zich later te verzoenen met de overwinnaar: graaf Willem V."^ 4. De laatste jaren van Floris (II) als ambteloos burger Voor 7 September 1357 verkocht Floris, kennelijk door geldgebrek gedwon- gen, het ambacht Moordrecht aan Pouwels Tolnaar, grafelijk rentmeester."" Deze verkocht het in 1358 weer door aan Jan van Blois, heer van Gouda en Schoonhoven."^ Daar Floris' goederen verbeurd verklaard waren als gevolg van zijn Hoekse stellingname, was deze verkoop evenwel ongeldig. Zijn oudste zoon Floris (III) kocht de verbeurd verklaarde goederen van zijn vader echter terug.^" Daardoor was het voor vader Floris (II) ook minder nodig geweest zich met zijn Kabeljauwse tegenstanders te verzoenen.^^ Wij vinden Floris (II) nog enige malen bij bepaalde gelegenheden vermeld. Zo treedt hij in 1359 samen met Dirk van Wassenaar als getuige op voor zijn oom- zegger ridder Arend II van Duvenvoorde, ridder.^^ Dat gebeurde toen deze in

			36

-ocr page 37-

1359 een renteleen (een soort obligatie) van 100 gouden Vlaamse schilden aan
de vader van zijn vrouw Katrien, Jan Jansz. Bugge, verkocht.^'*
Op 10 februari 1360 bezegelde Floris (II) de akte waarbij zijn zoon Gijsbrecht I
van de Boekhorst afstand deed van zijn aandeel in de Roestkamp in Noordwijk,
die zijn oom Masijn Agniezenz. (Afb.7) (buitenechtelijke zoon van Floris (II)
van de Boekhorst) aan de kinderen van Floris U's andere zoon, Floris (III) Flo-
risz., verkocht had. We treffen bij deze gelegenheid de dochter van Floris (II):
Alverade voor het eerst aan. Omdat zij een zesde deel bezat van de Roestkamp,
werd zij gecompenseerd met de helft van zes koeweiden op Akkerend. Uit de
Roestkamp kwamen 28 schelling inkomsten, waarvan er 10 voor 7\lverade wa-
ren.^''Zij was op 15april 1361 nogongetrouwd,^'''maar trouwde nadien meteen
oom van Floris U's oude vriend Albrecht van Egmond: Wouter Albrechtsz. van
Egmond van Merenstein als zijn tweede vrouw. Deze Wouter leefde nog op 6
juli 1392.-"'

Op 15 april I36I vermaakten de kinderen van Floris (II): Floris (III), Gijs-
brecht en Alverade van de Boekhorst, alle inkomsten boven 15 pond uit een be-

Afb. 7. Zegel van Marijn Agnie-
zenz., bastaard van Floris Flo-
risz. van de Boekhorst. Charter
28 juni 1373 (ARA, Abdij van
Leeuwenhorst, nr. 243).

jmm

,'<f*^.

^ r. * k: '

-ocr page 38-



		zitting in De Lier, (die wijlen hun grootvader Floris Boudewijnz gegeven had aan de kapelanie in de kerk van Noordwijkerhout,) aan het klooster Leeuwen- horst. Floris (II) zegelde bij die gelegenheid op verzoek van zijn dochter Alver- ade, zoals hierboven reeds werd verteld.-" Op die datum legden Gerrit van Heemstede, ridder, Willem Nagel, priester en Masijn Agniezenz., knaap en buitenechtelijke zoon van Floris (II), vast, dat Flo- ris (II) Florisz. en zijn zoon Floris (III) de arbitrage over de erfenis van diens laatste broer Gijsbrecht, aan hen overgelaten hadden.''^ (Kennelijk was er dus over die erfenis een geschil geweest.) Willem, zoon van Floris (III) Florisz. geeft bij die gelegenheid aan zijn grootvader Floris (II) 35 pond per jaar lijfrente. Na de dood van Floris (II) moest 20 schelling bestemd worden om op zijn sterfdag memorie* voor hem te doen in het klooster Leeuwenhorst.''' (Dit betekent dat een gebed werd gezegd, meestal op iemands sterfdag.) Floris (II) van de Boekhorst overleed na 28 maart 1383, toen hij van zijn over- leden vrouw Aarland erfde'"" en v��r 30 april 1389 , want hij komt niet meer voor in het testament van die datum van zijn bastaardzoon Masijn Agniezenz."" Tussen 1383 en 1389 zijn geen stukken gevonden, waarin Floris II acte de pre- sence geeft. 5. De vrouw en de wettige kinderen van Floris (II) Florisz. van de Boekhorst Aarland, mogelijk Floris (II)'s eerste vrouw, overleed voor 28 maart 1375.'"�^ Hun kinderen waren Floris, Gijsbrecht, Katrien, Alverade en Johanna van de Boekhorst. Floris II hertrouwde kennelijk na de dood van zijn eerste vrouw met een zekere Aleid, die in 1389 als zijn weduwe aangeduid wordt.'"'^ Floris (III) kreeg samen met zijn broer Gijsbrecht op 26 november 1356 van graaf Willem V amnestie; eerder had hij de verbeurd verklaarde goederen van zijn vader Floris (II) teruggekocht, zoals we al weten.'"^ Hierbij hoorde ook het ambachtM.oovdTechi,* dat na deze koop door Floris (III) aan graaf Willem V ten behoeve van rentmeester Pouwels Tolnaar werd opgedragen. Dit betekent dat er een leenovereenkomst werd gesloten. Pouwels verkocht dit op 17 maart 1357 weer door aan graaf Jan van Blois,'"^ een verwant van de graven van Hol- land. Terzelfder tijd werd Floris (III) beleend met 8 morgen land in Noordwij- kerhout.^"^ Opl 2 januari 1358 verschenen voor Jan van Blois Floris (III) van de Boekhorst en zijn broer Gijsbrecht, ten einde aan Jan van Blois de eigendom van de oostwindmolen in Noordwijk over te dragen, die van hun vader geweest was. Jan van Blois beleende hierop Floris (III) en Gijsbrecht met deze windmo- len als een onversterfelijk leen.'"^ Gijsbrecht was, zoals hiervoor reeds duidelijk werd, voor 28 juni 1373 overle- den. Zijn erfenis werd mede door zijn broer Floris (III) afgewikkeld. Gijsbrecht

			38

-ocr page 39-



		was mogelijk ongetrouwd, maar zeker kinderloos, want anders zouden zijn kin- deren in zijn testament genoemd zijn. Katrien Florisdr. van de Boekhorst trouwde voor 26 november 1368 met Bart- holomeus uter Wijk.'"^ Op die datum verkocht dit echtpaar aan hun halfbroer Masijn Agniezenz. 4,5 morgen* land en 1/3 deel van een huis in Maasland, gren- zende aan het land van hun broers en zusters Van de Boekhorst. Daarnaast wer- den 8 margen (5 hectare) land in Schadewacht in Rijswijk en 10 hond (1,3 hec- tare) in Vrouwenambacht in Dorp verworven.'"■' (De heerlijkheid Dorp lag bij Delft;''" en is tegenwoordig een wijk van Schipluiden.) In 1378 werd deze Bart- holomeus als eigenaar vermeld van vijf morgen (4 hectare) land in Monster. Op 25 mei 1404 was hij overleden. Zijn vrouw leeft dan nog en Gijsbrecht van Die- penburg, ridder, treedt op als haar voogd. Een kleinzoon van Floris (II) Florisz van de Boekhorst, Floris Willemsz. van de Boekhorst, noemt Katrien van de Boekhorst bij die gelegenheid zijn tante.'" (Omdat we deze Willem niet in het testament van Floris U's zoon Gijsbrecht uit 1360 genoemd wordt lijkt het waar- schijnlijk dat hij voor ditjaar overleden was.) Floris (lil), Gijsbrecht, Katrien en Alverade van de Boekhorst werden later aan de Noordkant van de Oude of Sint-Bartholomeuskerk in Delft begraven."^ Waarschijnlijk isjohanna van de Boekhorst, die in 1369 en 1373 kapittelzuster van Leeuwenhorst was"^ en als zodanig volwassen en bij de besluitvorming in het klooster betrokken, later ook daar begraven. 6. Een of meer buitenechtelijke kinderen van Floris (II) Florisz. van de Boekhorst Floris (II) had een buitenechtelijke zoon Masijn Agniezenz., die tussen 3 no- vember 1357 en 1389 als rentmeester van het kloosterLeeuwenhorst genoemd wordt. In 1362 was hij schout van Noordwijk. (Een schoutwas belast met de or- dehandhaving en fungeerde als openbaar aanklager.) Uit zijn testament blijkt dat hij heel rijk geworden is. Hij vermaakte daarin aan de priester van de pa- rochiekerk in Noordwijk 45 stuiver om de memorievan Masijns (half?)broer, Wil- lem Vlamink, priester, te verzorgen. Deze was voor 30 april 1389 overleden en is waarschijnlijk priester in de Sint-Jeroenskerk in Noordwijk geweest. (Het is niet gezegd dat Willem Vlamink eveneens door Floris (II) van de Boekhorst verwekt is.) Masijn had een dochter: Aleid, die in Noordwijk woonde, en Claas en Gijs- brecht Gheyevenz., priesters, waren zijn jzewen."* Omdat al gemeld is dat het woord neefin de middeleeuwen een andere betekenis had dan tegenwoordig, is het niet duidelijk hoe de relatie van beide priesters tot Masijn precies was. Ookjohannes Hugenz., kapelaan in Rijnsburg, zijn zuster en haar man Gerrit Kerkman waren bloedverwanten van Masijn."''

			m

-ocr page 40-

Genealogisch overzicht van de afkomst van Floris Florisz van de
Boekhorst en zijn nakomelingen.

Graaf Willem I van Holland
Regeerde van 1203-1222

1198 X Aleida Ottodr van Gelre

Huge van Noortich

ambt bekleder 1198-1205

xNN

Bisschop Ottp 111 van Utrecht
In functie 1234-1249

xNN

Graaf Floris IV

Willem van Noortich

bekend 1227-1281

xNN

� x 1" H 1270------Boudewijn Willemsz van Noortich

Aleid-

Floris I van de Boekhorst

* voor 1275

xNN

Floris II van de Boekhorst

Jan van de Boekhorst

* ca 1300-t na 1383 voor 1389

- X 1) Aarland, dochter Willem veren Baartensz
tvoor 1383
X 2) Aleid

tna 1389

(x) Agnies----------------------bastaard Masijn,

bekend 1357-t 1389

X Petronella
tot 1345

Aleid

tna 1389

I------------------\-----------------\----------------r

Floris III Gijsbrecht Willem Alverade
Bekend 1361 11361 f voor 1361

X N N X Wouter van

Egmond van
Merenstein
Johanna(non)

------1------------1

Katrien Johanna

X voorl368 (non) f na 1373
Bartolomeus
uter Wijk

-ocr page 41-



	Masijn was, zij het in de bastaardlijn, van adellijke afkomst, had belangrijke ambten bekleed en was bovendien, zoals reeds vermeld, erg rijk. Hij scheidde in 1345 van tafel en bed van Petronella, dochter van Jan veren Battenz."^ Masijn overleed tussen 18 mei 1390 en 13 juni 1391. Zijn dochter Aleid wordt na 30 april 1389 niet meer vermeld,"^ waarmee het verhaal van Floris II van de Boekhorst en zijn familie binnen een eeuw zijn einde vindt. Delft 1998, Geertruida de Moor

Noten . Met dank aan de heer HJ. Aaldeiink, studiegroep Vreeland, vroeger en nu. 1. Gemeente-archief Vreeland 1811-1964, inv. nr. 679. Met dank aan Mw Drs. F.E. Brouwer, ge- meente-archivaris van de gemeente Loenen aan de Vecht. 2. J.G. Ki-uisheer, Oorkondmboek van Holland en Zeeland tol 1299,111, 1256-1278, 1992, nr. 1620. As- sen/Maastricht. 3. Geertruida de Moor, "Floris I Boudewijnsz. van de Boekhorst (voor 1275 - na 1316), baljuw van Delfland", in bewerking. 4. A.W.E. Dek, Genealogie der grati�n van Holland,* Zaltbommel 1969'', 5. 5. Algemeen Rijksarchief in Zuid-Holland (hierna ARA), Inventaris van mr. Pietervan Renesse van Beoosterzwenne, Archief Graven van Holland (hierna AGH), inv. nr. 2118, fol. 169 en de daarin gedane nummering van charters, BI. LXXXV). Met dank aan drs. A.A.M. Schmidt Ernsthausen. 6. ARA, Leen- en registerkamer (hierna LRK), inv. nr. 37, fol. 10 en ARA, AGH, inv. nr. 255. 7. [ uitgegeven] H.G. Hamaker, De rekeningen der grafelijkheid van Holland onder het Henegouwsche huis, door, -, 11, Utrecht 1876, 4, 90, 413. (Werken Historisch Genootschap, 24) Zie voor Gerrit heer Mensenz: Geertruida de Moor, Verborgen en geborgen Het cisterci�nzerinnenklooster Leeuwenhorst in de Noordwijkse regio (1261-1574), Hilversum 1994 (Middeleeuwse studies en bronnen, XLII) (proefschrift Leiden), 38, 135, 328, 594 en 596. 8. Haarlem, Aixhiefdienst voor Kennemerland Archieven van de kloosters en van de rentmees- ters der Geestelijke goederen, passim. 9. De Moor, Verborgen en geborgen, 94, 135,137, 373 en 385. De motivatie van O. van den Arend, Ze- ven lokale baljuwschappen i, omdat hij leenman van Holland en n Holland, Hilversum 1993 (Mid- deleeuwse studies en bronnen, 25), 157, dat Willem veren Baartenz "man" van de graaf was, kon optreden als baljuw van Noordwijk, is een onwetenschappelijk argument. Zie voor de aan- stellingsprocedure van baljuxm: C. Postma, Het hoogheemraadschap van Delfland in de Middeleeuwen 1289-1589, Hilversum 1989, 39-40. 10. H.J. Smit, De rekeningen der graven en gravinnen uit het Henegouwsche huis, 3, Inleiding, Utrecht 1939 (Werken Historisch Genootschap, nr. 69), 139-142; ARA, AGH, inv nr. 255); ARA, AGH, inv. nr. 248. 11. He VLoor, Verborgen en geborgen, 9i en \?ib. 12. Geertruida de Moor, "Noordwijk in de Middeleeuwen. Een dorp apart", in: LeidsJaarboekje, 85, 1993, 154-178, in casu 156. 13. Haarlem, Archiefdienst voor Kennemerland, Archief stad Haarlem, inv. nr. 1265. 14. ARA, LRK, inv nr. 32, fol. 29. 15. ARA, LRK, inv, nr, 30, fol. 57.

		41

-ocr page 42-



			16. Haarlem, Archiefdienst voor Kennemerland, restant Enschede, charter I 2133 X. 17. H.A. van Foreest, Het oude geslacht van Foreest 1250^1570, Assen 1958, 98. 18. Mogelijk vras deze Willem de camerlinc de voorvader van de familie "van Boekhorst, genaamd Ka- merlinck", waarover E.J.C. Kamerling, in: De NederlandKlie Ij'niru, 8,5 (1968), 303 inlichtingen inwon. 19. Smit, Rekeningen Henegouwsche huis, 166. 20. Zie voor de periode tussen 1329 en 1336: Tli.F.J.A. Dolk, C>e scliiedevis van hel Iloogtieniiraadschap Dellland, 's-Gravenhage, 19,39, Bijlage I, 706 en Bibliotheek Hoogheemraadschap Dellland in Delft, Kaart van de Wapenen der Weledele Heeren Hoog-baljuws, Opper-dijkgraaven, Hoog- heennaaden. Secretarissen & Penninc-meesteren van Delfland. Zie voor Floris II van de Boek- horst als baljuw van Delfland en Schieland ook F. van Mieris, Groot charterboek der Graaven van Holland, van Zeeland en heeren van Vriesland, 2, Leyden 1754, 2, 510 (7 februari 1331); ARA, AGH, inv. nr. l,fol.98 (1333); zie voor de periode tussen 1337 en 1340: H.M. Brokken,/fe o>i(- staan van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, Ztitphen 1982, 525. (LRK, inv. nr 30, fol. 21 v., nr. 143; Hamaker, Rekeningen Holland, I, 258; ARA, LRK, inv. nr 30, fol. 28, nn 197). Floris (II) Florisz. van de Boekhorst wordt vlak voor het uitbreken van de Hoekse en Kabeljauwse twisten in 1351 ook als baljuwvun Delfland vermeld (ARA, AGH, inv. nr. 223, fol. 20 v- 21). Het kan ook zijn dat er sprake was van achterstallig salaris. In 1341 was Jan de Schermer, in 1341/42 Dani�l van Ro- denrijs, in 1347 Dani�l van Matenesse, in 1349 Kerstand van den Berge en in 1351 Dirk Tier- kijn baljuw van Delfland {Brokken, Hoekse en Kabeljamiise twisten, 52^). 21. R.W.G. Lombarts, Paula C.M. Sch�lvinck, J.Th. de Smidt en H.W. van Soest (ed.). Memorialen van het hof (den raad) van Holland., '/geland and WestFriesland, van den secretaris Jan Rosa, XII, VIII, IX, X, Leiden, 1985, (Rechtshistorisch Instituut, Serie 1,5), VII, 88, nr. 318. 22. ARA, AGH, inv. nr. 242, fol. 68 (zelfbediening LRK, nr 2). 24. J.M. Verhoeff, De oude Nederland- se maten en geivichten, Amsterdam 1982, (Publikaties van 23. Smit, Rekeningen Henegouwsche huis, 226. Van Mieris, Cnoot charterboek, 2, 510 en 511.). 24. J.M. Verhoeff, De oude Nederlandse maten en. geiuichten, Amsterdam 1982, (Publikaties van het PJ. Meertens Instituut voor Dialectologie, Volkskimde en Naamkimde van de Koninklijke Neder- landse Akademie van Wetenschappen, deel 3), 129. 25. N.L. van Dinther, "Het geslacht van Coudenhoven", in: Ons Voorgeslacht, 34 (1979), 456-484, in casu 469. 26. A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden bijeen gebracht door -, 9, Gorinchem 1847, 786-787. 27. Zie voor Simon van der Zee: Geertruida de Moor, "Simon van der Zee (Circa 1275 - 5 mei 1340), pastoor van Delft (1299-1311) en geestelijke in de Noordwijkse regio", in: in: Kernpun- ten... Vereniging "De Oude Dorpskern" te Nomdwijk, 7 (1992), nr. 41, 5-9. 28. ARA, Lwh, charter d.d. 30 mei 1333. 29. Gemeente Archief Leiden, Secretarie Archief, inv. nr. 81, fol. 221 v. (10 april 1336). 30. ARA, AGH, inv. nr. 10, fol. 30. 31. Zie voor Willem van Duvenvoorde, alias Snickerieme. H.M. Brokken, "Duvenvoorde, Willem van (bijgenaamd Snicrieme), politicus en financier", in: Nationaal Biografisch Woordenboek van Belgi�, 5, Brussel 1972 (Koninklijke Academi�n van Belgi�), 313-328. 32. Zie voor de bouwgeschiedenis van het kasteel Vreeland: Hans L.Janssen, "Het bisschoppelijk kas- teel Vreeland ca. 1258 - ca. 1700. II De bouwgeschiedenis, in: Castellogica verkenningen. Mededelin- gen van de Nederlandse Kastelen Stichting, III, Doorn: Nederlandse Kastelen Stichting, 1993,49-70. 33. J.W. Berkelbach van der Sprenkel, Regesten van om-konden betreffende de bisschop van Utrecht uit de jaren 13011340, Utrecht 1937 (Werken uitgegeven door het Historisch Genootschap, Derde Se- rie, nr. 66) , 793 en 794. LJ. van der Heijden, "Het kasteel Vreeland en eenige aanteekeningen

		42

-ocr page 43-



		omtrent het kerspel", in: Archief voor de gesehiedenis van het Aartsbisdom Utrecht, 39 (1913), 228- 2.57, in ca.su 241-242. 34. P.L. Muller, Regesta Hannonensia. Lijst van oorkonden betreffende Holland en Zeeland uit het tijdvak der regeering van het Henegouzusche huis 12991345, die in het charterboek van Van Mieris ontbreken, 'sGra- venhage 1881 (uitgegeven vanwege de Koninklijke Academie van Wetenschappen door), 94. 35. ].F. Niermeyer, "Het sticht Utrecht, Gelre en de Friese landen.", in: Algemene Geschiedenis der Ne- derlanden, 111, De late middeleeuwen 1305-1477, Utrecht, enz. 1951, 125-133, in casu 128-129. 36. A.J. van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, 4, Gorinchem, 1843, 488-489. 37. Van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek, 5, Gorinchem, 1844, 853-885. 38. S. Muller Fzn, "9. Het middelpunt in de geschiedenis der Nederlandsche gewesten", in: CA. Rutgers (ed.),/)f Utrechtse bisschop in de middeleeuwen, 's-Gravenhage, 1978, 76-94, in casu 88. Wil- lem van Boxtel was een zoon van Willem van Cuyk (F.Chr. Butkens, Troph�es tant sacr�s queprop- hanes du Duch� de Brabant, II, La Haye, 1774), die in 1270 getrouwd was met Maria van Diest (J.A. Coldeweij, Heten xtan Kuyc 1096-1400, Tilbiug 1981 (Bijdragen tot de geschiedenis van het zui- den van Nederland, L), 111). Willem van Boxtel trouwde voor 12 december 1324 met Cunig- onde, dochter van Otto V, graaf van Tecklenburg-Lingen (Dek, Graven Holland, 20). Hij werd in 1350 door Jan van Herlaar doodgeslagen (Butkens, Troph�es Duch� de Brabant, 215). 39. H. Bruch, Joliannes de Beke. Croniken van den Stichte van Utrecht ende van Hollant, 's-Gravenhage 1982 (Rijks Historische Publicaties, Grote Serie, nr. 180), 181-182. 40. J. C Aiveliei, "Les origines de la fortime de la maison d'Orange-Nassau. Contribution a Fhistoire du capitalisme au moyen age", in: Acad�mie Royale de Belgique, Classe des Lettres et des sciences mor- ales elpolitiques, M�moires, Deuxi�me Serie XVI (1922), 1-144, in casu 18-20. 41. J.F. Niermeyer, "Henegouwen, Holland en Zeeland onder Willem 111 en Willem IV van Aves- nes", in: Algemene Geschiedenis der Nederlanden, III, De late middeleeuwen 1305-1477, Utrecht enz., 1951, 61-91, in casu 79-80. 42. M. H�Ffer, Bronnen vooi' de geschiedenis der abdij Rijnshwg, 1,1, Oorkonden (tot 1620), 's-Gravenha- ge, 1951, (RGP, Kleine Serie nr. 31), 103, regestnr. 225. Floris (II) Florisz. van de Boekhorst als baljuw van Noordwijk wordt niet genoemd in het boek van Van den Arend, Baljuwschappen. 43. J. Hof, De abdij van Egmond van de aanvang tot 1573, 's-Gravenhage/Haarlem, 1973 (Hollandse Studi�n, 5), 15, 69-71, 205, 319, 359 en 360. 44. Zievoor AlbertusTerninc:De Moor, Verborgen en geborgen, 121, 125, 257, 302, 304, 417,448-450, 582, 594, 597 en 598. 45. ARA, Lwh, charter d.d. 21 maart 1340. Floris II Florisz. van de Boekhorst werd bij die gelegen- heid "famulus" (niet tot ridder geslagen edelman) genoemd. 46. W. Prevenier en J.G. Smit, Bronnen voor de geschiedenis der dagvaarten van de Staten en steden van Holland tot 1544,1: 1276-1433, eei-ste stuk, Inleiding, lijsten en indices-, 's-Gravenhage 1987 (RGP, Grote Serie 201)en idem, tweede stuk: Teksten, bewerkt door-, 's-Gravenhage 1987 (RGP, Gro- te Serie 202), nr. 68. 47. R.W.G. Lombarts, Paula C.M. Sch�lvinck, J.Th. de Smidt en H.W. van Soest (ed.), Zeeland and WestFriesland, van den secretaris Jan Rosa, IV, V en VI, Leiden, 1982, Memorialen van het hof (den raad) van Holland, (Rechtshistorisch Instituut, Serie 1,4), 645 (nr. 612). 48. R.W.G. Lombarts, Paula C.M. Sch�lvinck, J.Th. de Smidt en H.W. van Soest (ed.), Memorialen van het hof (den raad) van Holland, Zeeland and WestFriesland, van den secretaris Jan Rosa, XII, VIII, IX, X, Leiden, 1988, (RechtshistorischInstituut, Serie 1,6), XII, 174-175, nr. 94,207, nr. 335,211, nr. 338. 49. ARA, AGH, inv. nr. 2118, fol. 169 en de daarin gedane nummering van charters, BI. LIOV. 50. [A. Kwaak], Een en ander uit de geschiedenis van Moordrecht, Moordrecht 1954 (Uitgegeven door de Stichting "'t Ambachtshuis" te Moordrecht), 5.

			43

-ocr page 44-



			51. P. Joh. Zonruiter, Moordrecht op het tapijt. Moordrecht 1986, 10. 52. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse txcisten, 235. 53. A.S. de Bl�court en E.M. Meijers (ed.), Memorialen van het hof (den raad) van Holland, Zeeland and WestFriesland, van den secretaris Jan Rosa, I, II, 111, Haarlem 1929, (RechLshistorisch Instituut, Se- rie I), 49-50, nr. 96. 54. Gemeente Archief Gouda, J.H. Hingman, Inventaris van het oud-archief der Gemeente Moordrecht (opgemaakt 1880), nr. 1, Register met het opschrift: Moordrechts actens en octrooijen. Begin- nende 1340, nr h, fol. 5. Zie hiervoor ook: Regesta Hannonensia, 274. 55. C. Hoek, "Repertorium op de grafelijke lenen te Capelle a/d IJssel, Moordrecht en Nieuwer- kerk", in: Ons Voorgeslacht, 40 (1985), 107-115, in casu UI (Op 21 oktober 1333 wordtJacob Gerardsz. als zijn klerk genoemd, passim). 56. C. Hoek, "Repertorium op de lenen van de Lek en Polanen gelegen in Delfland, Schieland, op het eiland IJsselmonde en in de Lek (13e eeuw - 1650)", in: Ons Voorgeslacht, 37 (1982), 129- 189, in casu 137. 57. ARA, Archief Nassause Domeinraad, inv. nn 114, fol. 227; S.W.A. Drossaers, Het Archief van den Nassauschen Domeinraad, I, Repertorium op de leenregisters, 's-Gravenhage, Leen nr. 115. 58. Van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek, 5, Gorinchem 1844, 5. 59. Kruisheer, Oorkondenboek, III, nr. 1316. 60. ARA, AGH, inv. nr. 255, fol. 10 v.; zie hiervoor ook: Smit, Rekeningen Henegouwsche huis, 141-142. 61. Sm\l, Rekeningen Henegouwsche huis, 173. 62. Hamaker, Rekeningen Holland, I, 4, 90, 294 en 413. Zie voor Gijsbrecht Dullaard ook: idem, I, 334 en 395,11, 546, III, 414 en 415; ARA, Lwh, charter d.d. 14 februari 1317. 63. Hamaker, Rekeningen Holland, II, 4, 90 en 413. 64. C.A. Rutgens,/an van Arkel Bisschop van Utrecht, Groningen 1972 (Bijdragen van het Instituut voor Middeleeuw.se Geschiedenis der Rijksuniversiteit te Utrecht, lOIV), 29. 65. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 532 en 533. Memorialen Rosa, TV, 94-98, nr 200, V, 171, nr. 137, VI, 410-411, nr. 80, 441-445, nr. 1439, 487-488, nr 251, 524-525, nr. 335, 546-549, nr 384, 638, nr. 587, R.W.G. R.W.G. Lombarts, Paula C.M. Sch�lvinck, J.Th. de Smidt en H.W. van Soest (ed.). Memorialen van het hof (den raad) van Holland, Zeeland and WestFriesland, van den secretaris fan Rosa, XII, VIII, IX, X, Leiden, 1985, (Rechtshistorisch Instituut, Serie 1,5), Paula C.M. Sch�lvinck, J.Th. de Smidt en H.W. van Soest (ed.). Memorialen Rosa, VII, 19-20, nr. 79, 72-73, nr 272, 74-75, nr 272, 86-87, nr. 310, VIII, 123, nr 49, 124, nr. 50, 147-148, nr. 95, 148, nr 96, 148-149, nr 98,160, nr 139, IX, 225, nr. 50, 225-226, nr. 51, 226-227, nr 52, 240-241, nr 99, 267- 268, nr 198, X, 278-279, nr 16, Memorialen Rosa, 218, nr 414, 222, nr 460, 238-239, nn 13. 66. Prevenier en Smit, Bronnen dagvaarten I: 1276-1433, Teksten, nrs. 75-80, 84-87, 90, 92-96, 100, 102,103,105-108,110,111,113 en 129. 67. Hamaker, Rekeningen Holland, I, 257-454; ARA, AGH, inv. nr. 2883-2884, 3725. On�eend aan: Janssen, "Het kasteel Vreeland", 65. 68. Berkelbach van der Sprenkel, Regesten Utrecht, 793 en 794. 69. R.C. Bakhuizen van den Brink (met een bijlage van W.C.H. Staring), "Markerhoof,. in: De Vrije Fries. Mengelingen, uitgegeven door het Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde, X (1865), Nieuwe reeks, vierde deel, 101-143. (Dit artikel geeft unieke informatie over prijzen van land- en veeteeltproducten in 1344/45). A. Driessen, "Nog eens het klooster Mariahof op het eiland Marken", in: Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom Haarlem, 31 (1908), 70-71. Met dank aan Dr. AJ. Mol. 70. ].}\o\\este\\e, De steenbakkerij in de Nederlanden tot omstreeks 1560. Arnhem 1976, 115-116 (Hol- lestelle citeert de rekeningen van de graven van Holland, deel 1, 295, 409, 418 en 439).

		44

-ocr page 45-



		71. W.A. Beelaerts van Blokland, "Nederlandsche Kastelen, 1", in: Historia. Maandschrift voor Ge- schiedenis, 1 (1935), 25-29, in casu 27-28. 72. Zie voor Jan Albrechtsz. van Egmond: H.A. van Foreest, "Oosterwijk in Kennemerland. De ge- schiedenis van een versterkt huis", in: Berichten xmn de Rijksdienst voor hel Oudheidkundig Bode- monderzoek, 10-11 (1960-1961), 527-538. 73. Hamaker, Rekeningen Holland, 11, 472; Zie hiervoor ook: Van der Heijden, "Kasteel Vreeland", 427. 74. De dochter van Floris (II) van de Boekhorst: Alverade, was op 15 april 1361 nog ongetrouwd, want toen zegelde haar vader voor haar. Het is dus aan te nemen dat Alverade uit zijn (tweede?) huwelijk met de hieronder te bespreken Aleid gesproten was (Geertruida de Moor, "De testa- menten van twee veertiende-eeuwse rentmeesters van de abdij Leeuwenhorst: Masijn Agnie- zenz., bastaard van Florentiiis van de Boekhorst, en Johannes Hugenz.", in: Ons Voorgeslacht, 39 (1984), 300-308, in casu 301.) (Met deze Florentius is Floris (II) Florisz. van de Boekhorst be- doeld.) Opeen onbekend tijdstip na 15 april 1361 werd Alverade de tweede vrouw van Wouter Albrechtsz. van Egmond van Merenstein, zoals we hieronder zullen behandelen. Deze Wouter, die in 1368 nog leefde, was een oomvanjan Albrechtsz. van Egmond, de medestander van haar vader ten tijde van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Alverade trouwde dus waarschijnlijk met een oudere man. Zij wordt op 22 september 1372 en 6 juli 1392 vermeld. (A.W.E. Dek, Gene- alogie der heren en graven van Egmond, 'sGravenhage 1958.) Dek geeft geen bronvermelding; zie ook: Geertruida de Moor, "Het cisterci�nzerinnenklooster Leeuwenhorst (12611574) en de fa- milie Van Egmond (van Merenstein, van Kenenburg)", in: NL, 102 (1985), 3239, in casu 35.) Het moet niet uitgesloten geacht worden dat er, omdat haar vader zich onder de verliezers van de Hoekse en Kabeljauwse twisten bevond, weinig vrijers naar haar hand hadden gedongen. Verscheidene dochters uit het huis Van Egmond, of Van Merenstein verbleven in het klooster Leeuwenhorst of zouden daar nog intreden (Geertruida de Moor, "Het cisterci�nzerinnen- klooster Leeuwenhorst (1261-1574) en de familie van Egmond (van Merenstein, van Kenen- burg)", in: De Nederlandsche Leeuxu, CII (1985), 32-39.) Ook met Jan UI Jansz. Persijn had Floris (II) banden. Deze Jan 111, heer van Velsen, volgde zijn vader, na diens dood op 25 maart 1334, op als heer van Waterland. Jans dochter, Heilwich van Velsen, wordt vanaf 1349 als abdis van Leeuwenhorst genoemd. In 1353 bewees Jan III (f 20 december 1353) aan deze abdij een niet nader omschreven aantal goederen, opdat hij sa- men met zijn vrouw. Jutte van Brederode, hier begraven kon worden. Het geslacht Van Velzen stierf uit met het overlijden van Heilwichs zuster, Katrien van Velsen, in de loop van 1372 (J. Craandijk, "Het geslacht Persijn van Waterland", in: Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, vierde reeks, tweede deel, 1902, 97-152, in casu 135-147. De Moor, Verborgen en ge- borgen, 36, 50, 80, 111, 124, 371, 375, 376, 448, 449, 559, 582, 596, 599 en 601.) Door zijn ge- vorderde leeftijd had Jan III Jansz. Persijn nauwelijks een rol gespeeld bij de Hoekse en Kabel- jauwse twisten (Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 555-556.). Floris' dochter Johanna I van de Boekhorst en zijn kleindochter Johanna II van de Boek- horst (dochtervan zijn zoon, Floris (III)), bevonden zich ten tijde van de twisten waarschijnlijk reeds in Leeuwenhorst. Zij worden namelijk in 1369 genoemd als zusters die hun geloften af- gelegd hadden (De Moor, Verborgen en geborgen, 38, 50, 376, 560, 588 en 599.) Dit klooster had net als de families Van de Boekhorst, Van Egmond/Van Merenstein en Persijn met de Hoekse factie gesympathiseerd (De Moor, Verborgen en geborgen, 375-376). 75. P.E. van Reijen, Middeleeuxuse kastelen in Nederland, Haarlem 1979'', 85-86 (Eerder verschenen als deel 9 van de Fibula-reeks). De mededeling van Van Reijen dat Floris Florisz. van de Boekhorst in Vreeland in de jaren 1345 en 1346 bussen liet aanbrengen moet op een vergissing berusten.

			45

-ocr page 46-



		{"Bussen" waren kleine vaasvormige "kanonnen", waaruit een pijl of wat loodkorrels werden ge- schoten.) Het woord �wi komt niet in de rekening van Florisvan de Boekhorst voor. Bovendien wordt algemeen aangenomen dat in de Noordelijke Nederlanden de eeiste vermelding van bussen in de stadsrekening van Deventer in 1348 voorkomt (M.J. Waale, "Vvmrwapens in de Noordelijke Nederlanden in de middeleeuwen", in: Spiegel Historiael. Maandblad voor Geschiede- nis en Archeologie, 27 (1992), 304-309, in casu 304). 76. Brokken, Hoekse en Kabeljauxose twisten, 65. 77. Rutgers,/an van Arkel, 41. 78. Rutgers,/an van Arkel, 45-46. 79. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 45. 80. W. Prevenier en J.G. Smit, Bronnen voor de geschiedenis der dagvaarten van de Staten en steden van Holland tot 1544,1: 1276-1433, eerste stuk, Inleiding, lijsten en indices-, 's-Gravenhage 1987 (RGP, Grote Serie 201)., nr. 129. Brokken, Hoekse en Kabeljamvse twisten, 75. 81. Prevenier en Smit, Bronnen der dagvaarten, nr 13. 82. Hamaker, Rekeningen Holland, I, 283, 292-296, 299, 346, 351, 353, 355, 416, 418-423, 427, 434, 436, 438, 443 en 452. 83. A.W.E. Dek, Genealogie der Graven van Holland, Zaltbommel, 1969'', 40. 84. A.J. Portengen, "Vreeland in het bezit van den Engelschen Koning (1.351), m: Jaarboekje van het Oudheidkundig Genootschap "Niflerlake", 1917, 36-37. 85. H. Bruch, Chronographia Johannis de Beka, uitgegeven door , 'sGravenhage 1973 (Rijks Ge- schiedkundige Publicaties, Grote Serie, nr 143), 332 (Continuatio V). We gaan hier voorbij aan de discussie hoeveel er nu precies voor deze overdracht betaald is (C.A. Rutgers, /an van Ar- kel. Bisschop van Utrecht, Groningen 1970, 98). Zie voor een romantische beschouwing over het slot Vreeland: J. van Lennep en W.J. Hofdijk, "Het kasteel Vreeland", in: Merkwaardige kasleelen in Nederland, Derde Serie, Amsterdam 1861, 235-256. (Fotomechanische herdruk van de twee- de druk verzorgd door W.J. Hofdijk, Leiden: Brill, 1995). 86. Brokken, Hoekse en Kabeljauw.K twisten, 532. 87. Brokken, Hoekse en Kabeljamvse twisten, 533 vermeldt dat Floris van de Boekhorst voor 26 no- vember 1356 overleden was. Kennelijk omdat hij niet genoemd werd bij degenen die zich met Willem V hebben verzoend. Uit nadere gegevens blijkt dat hij in 1373 nog leefde (ARA, Lwh, charter d.d. 28 juni 1373.). Floris (II) Florisz. van de Boekhorst, ridder, was ��n van de weinige edelen die zich niet met Willem V hebben verzoend en daardoor hun goederen niet hebben teruggekregen. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 533 meldt voorts dat Floris (III) van de Boekhorst, zoon van Floris (II) van de Boekhorst op 26 november 1356 amnestie kreeg samen met zijn broer Gijsbrecht. Dit is onjuist. Op die datum kocht Floris (III) de inbeslaggenomen goederen van zijn vader Floris (II), ridder, terug. Floris (III) had al op 26 maart 1356 amnestie gekregen. Uit de tekst van de akte waarbij Floris (III) de goederen van zijn vader kocht blijkt bovendien niet dat zijn vader overleden was. Sterker nog: uit de tekst kan worden afgeleid dat Floris (II) nog leefde, daar voor zijn naam geen "wijlen" staat of op een andere manier duide- lijk gemaakt wordt dat hij overleden zou zijn. In deze tijd was het ook gebruikelijk om wanneer mensen overleden waren te vermelden dat ze dood waren. 88. ARA, LKH, inv. nr. 418, fol. 164. J.H.W. Unger, Regestenlijst voor Rotterdam en .Schieland tot in 1425, uitgegeven op last van het gemeentebestuur door-. Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam, 4, Rotterdam, 1907, regest nrs. 756 en 757 d.d. 7 en 17 september 1357. 89. Unger, Regestenlijst voor Rotterdam en Schieland, regestnr. 776, d.d. 17 maart 1358. 90. ^vok^en. Hoekse en Kabeljauwse twisten, b'A?>. 91. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 4:5.

			46

-ocr page 47-



		92. C. Hoek, "De leenkamers van de lenen van Wassenaar", in: Ons Voorgeslacht, 33 (1978), 461-557, in casu 549. 93. Huisarchief Twickel, Heren van Wassenaar, Leenregister AA, inv. nr. 83, lol. 35 (Copie in ARA, Ardeling.sbibliolheek RAZH, inv. nr 1712). 94. ARA, Lwh, charter d.d. 10 februari 1360. A.J. van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek der Neder- landen, 11, Gorinchem IS48 verme\dl geen Akkerend. 95. ARA, Lwh, charter d.d. 15 april 1361. 96. A.W.E. Dek, Genealogie der heren en graven van Egmond, 'sGravenhage 1958. Dek geeft geen bron- vermelding; zie ook: Geertruida de Moor, "Het cisterci�nzerinnenklooster Leeuwenhorst (12611574) en de familie Van Egmond (van Merenstein, van Kenenburg)", in: NL, 102 (1985), 3239, in casu 35. In 1368 en 1372 wordt hij nog aangetroffen. 97. ARA, Lwh, charter d.d. 15 april 1361. 98. ARA, Lwh, charter d.d. 28 juni 1373. 99. ARA, Lwh, charter d.d. 28 juni 1373. Floris Boudewijnsz. van de Boekhorst komt niet voor op de lijst van personen voor wie in Leeuwenhorst gebeden werd. Er werd evenwel niet altijd op- gegeven voor wie men op een bepaalde dag bad (De Moor, Verborgen en geborgen, 232). Het kan echter ook zijn dat het verschuldigde stipendium nooit betaald werd. 100. Haarlem, Archiefdienst voor Kennemerland, restant Enschede, charter I 2133 X. 101. De Moor, "Testamenten", 301. 102. Archief stad Haarlem, inv. nr. 1265. De veronderstelhng van Brokken dat de vrouw van Floris (II) van de Boekhorst voor 26 november 1356 overleed, is niet juist (Brokken, Hoekse en Kabel- jauwse twisten, 582 en 593. Dat berust op een verkeerde interpretatie van een zinsnede op die datum. Floris (III) koopt dan de goederen van zijn vader Floris (II), die deze door zijn stel- lingname voor de Hoeken verbeurd had, voor 800 gouden oude schilden terug. Floris (III) mag deze bezittingen gebruiken op dezelfde manier als zijn vader dat deed, voordat de oorlog uitbrak tussen Willem V en zijn '"liever vrouwen ende moeder dae>' God die ziele of hebben moet' (ARA, AGH, inv. nr. 223). Hier is sprake van de moeder van de graaf van Holland Willem V, die op 23 juni 1356 in Le Quesnoy in Henegouwen overleden was (Dek, Graven Holland, 60). Er moest na de dood van de leenheer altijd opnieuw leenhulde gedaan worden (Hugo de Groot, Inleidinge tol de Hollandsche Rechts-geleerdheid. Met de te Lund teruggevonden verbeteringen, aanvullingen en op- merkingen van den schrijver en met verwijzingen naar zijn andere geschriften uitgegeven en van aanteke- ningen en bijlagen voorzien door F. Dovring, H.F.W.D. Fischer en E.M. Meijers, Leiden, 1965^, 175. Sinds Hugo de Groot is niets recenter over het middeleeuwse leenrecht verschenen (In een re- cent proefschrift, dat ook de Europese context beschrijft, wordt niets vermeld over het Hol- landse leenrecht (Rik, Opsomer, Het Leenrecht in het Graafschap Vlaanderen, 14de-15de eeuw, Leu- ven, Fakulteit van de Letteren en Wijsbegeerte, 1993, 86). 103. DeMoor, "Testamenten", 301. 104. Brokken, Hoekse en Kabeljauwse twisten, 533. Zie verder over Floris III en Gijsbrecht I van de Boekhorst: H�ffer, Bronnen Rijnsburg, l, 1, 1433; regestnr. 342; zie hiervoor ook: ARA, Lwh, no- tari�le kopie in cartularium, fol. 30 v. van charter d.d. 10 februari 1360. 105. ARA, Graven van Blois, inv nr. I, fol. 91-91 v. 106. J.C. Kort, "De leenkamers van de heren van Egmond. De lenen van de hofstede IJsselstein", 1310-1656", in: Ons Voorgeslacht, 38 (1983), 449-499 in casu 497. De transactie vond plaats op 17 april 1357. 107. ARA, Graven van Blois, inv. nr. 1, fol 72 v. Bij deze belening was Barend Grietenz., schout van Noordwijk, aanwezig, 108. Het is niet waarschijnlijk dat de echtgenoot van Katrien van de Boekhorst, Bartholoraeus uter

			47

-ocr page 48-



			Wijk, identiek is aan die Bartholomeus uter Wijk waarvoor op 10 mei 1.319 Huge Mensenz., monnik in Egmond, uitspraak deed in een conflict tussen Bartholomeus en de abdis van Rijn.s- burg (H�ffer, 1,1, Bronnen Rijnsburg, 76-77, regestnr. 163). Bartholomeus zou dan wel heel erg oud geworden zijn. 109. ARA, Lwh, charter d.d. 26 november 1368. 110. Van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek, 483-484. 111. A.J. van der Valk, "Repertorium op de grafelijke lenen in Monster, 1242-1647", in: (his Voorge- slacht, 38 (1983), 565-585, in casu 580. 112. Bisschoppelijk Archief Haarlem (in bruikleen bij Gemeente Arcliief Delft), inv. nr. 638, nr. 40 (oudinv. nr 12),fol. 7v. In 1398 wordt de Oude Kerk te Delft, die tot dan toe aan de H. Bartho- lomeus gewijd was, vermeld als gewijd aan Sint-Hippolytus. Na de overwinning van hertog Al- brechtvan Beieren op de Friezen op 13 augiistu.s (Sint-Hippolytusdag) 1397 werd de naam van deze kerk veranderd in Sint-Hippolytuskerk (A.Janse, Grenzen aan demarht. De Friese oorlog van de graven van Holland omstreeks 1400, Den Haag 1993 (Hollandse Historische Reeks, 19), 140-141.) 113. De Moor, Verborgen en geborgen, 38, 58, 565, 575, 588 en 599. 114. De Moor, Floris I. 115. De Moor, "De testamenten", 300-301.Op 25 maart 1386 droeg een zekere welgeboren.eMAS\)n Hu- genz. uit Noordwijkerhout, wonende in Noordwijk, bij aan de Ixiete die zijn famiheleden was opgelegd voor hun deelname aan een doodslag (J.O. Kort, "Inwoners van het platteland van Holland; Het register "vrijkopingen van doodslagen", 1371-1,396", in: Nederlandsche Historische Bronnen, uitgegeven door het Nederlands Historisch Genootschap, 's-Gravenhage 1979, 1-41, in casu 9). Het moet niet uitgesloten worden geacht, dat we hier met Masijn Agniezenz. te doen hel)- ben. Het kan namelijk zijn dat zijn moeder Agnieze, na haar relatie mei Flori.s (II), trouwde met een zekere Huge N.N. en dat Masijn in dit gezin opgroeide, zodat Johannes Hugenz. als zijn halfbroer beschouwd kan worden en de vrouw van Gerrit Kerkman als zijn zusten Zeker is dit echter niet. Het is in dit verband wel van belang te weten dat op dezelfde dag dat Masijn Ag- niezenz. zijn testament maakte Johannes Hugenz., kapelaan in Rijnsburg, dat ook deed. Dit feit kan op een nauwe relatie tussen hen beiden wijzen. Om een testament te maken was ook toen een notaris nodig en het zal kosten bespaard hebben om dat voor meerdere mensen tegelijk te laten doen. Johannes Hugenz. was namelijk, zoals gezegd, mogelijk de halfliroer van Masijn, had in 1374 met hem samengewerkt en volgde hem op als rentmeester van Leeuwenhonst. Hij stierf voor 3 oktober 1398 (De Moor, "Testamenten", 300-308).Hij zegelde met een vis, wat een verwijzing zal zijn naar zijn ambt als priester De vis is namelijk een Christelijk teken (JJ.M.Tim- mers, Christelijke Symboliek en Iconografie, Bussum, 1974,2, 53, nr 93). 116. Jan veren Battenz. werd op het eind van zijn leven lekebroeder van het klooster Leeuwenhorst. Jan was namelijk in 1314, samen met zijn zoon Dirk (en diens vrouw Femeyse) en zijn zoon Si- mon, (Deze Simon moet niet verward worden met Simon van der Zee. (De Moor, "Simon van der Zee", 5-9), priester, door de abdis van Leeuwenhorst als zodanig aangenomen (De Moor, Verborgen en geborgen. Lijst 24, nrs. 2 t/m 5 en Lijst 26, nrs. 14, 36, 44 en 52). Toen Petronella (voor 18juni 1361) overleden was, tekenden haar erfgenamen:Jacob Giselbertsz. en zijn vrouw Aleid van Warmond, Dirk Donevoet en zijn vrouw en Dirks zwager,Jacobus, tevergeefs bezwaar aan tegen de scheiding (De Moor, "Testamenten", 300). Waarschijnlijk wilden zij na Masijns dood van hem erven. We weten niet hoe Petronella het na haar scheiding financieel gered heeft. Mogelijk zal zij, zoals bij meer vrouwen van haar stand in de middeleeuwen gebruikelijk was, in een klooster getreden zijn of, zoals ook voorkwam, prostituee geworden zijn. 117. De Moor, "Testamenten", 301.

		48

-ocr page 49-



	Drie verdwenen Buitenplaatsen aan de Angstel te Baambrugge De bewoners en hun buren

Introductie Het zal niet vaak voorkomen, dat de registers op de 17e-eeuwse belastingen aanleiding geven tot het vermoeden van gelijktijdige totstandkoming van bij- zondere huizen in onze omgeving. Dit nu lijkt het geval met drie buitens, wel- ke dicht bij elkaar aan de Angstel hebben gestaan: Meerleveld en Langverswe- gen in de 'Oostseyder Polder' en Ipenburg daartegenover in de 'Polder Het Hooge Land'. In de zetting op het huisgeld van 1685' (=lijst van aanslagen onroerend goed belasting), die met eerdere belastingregisters kan worden vergeleken^, komen, behoudens de namen van eigenaren van reeds langer bestaande objecten in deze omgeving, nieuw de namen van de eigenaren van deze drie buitenplaat- sen voor. De daarop staande 'Heerenhuizen' vertonen bovendien, blijkens de etsen, die daarvan omstreeks 1725 zijn gemaakt, een grote architectonische verwantschap, al is die bij Lang\'erswegen door een ingrijpende verbouwing in 1705 minder pregnant geworden. Het is verleidelijk om uit deze beide omstan- digheden af te leiden dat deze herenhuizen tegelijk, en wellicht zelfs uit ��n hand tot stand zijn gekomen. Concrete aanwijzingen zijn daarover echter niet gevonden. Bijgaand fragment (afb. 1) van een in 1706 gemaakte copie van de uit 1685 da- terende zetting op het huisgeld, is te vergelijken met het hierbij afgedrukte fragment van de kaart van Gerrit Drogenham, - ongeveer 1700 getekend - (afb. 2), waarbij ook de reeds voor 1685 bestaande objecten een plaats kregen. We kunnen zelfs zien hoe de taxateur, die de zetting heeft opgemaakt, is gelo- pen. Het kaartfragment begint met een klein vierkantje tegenover de 'Hoog- lantse Moolen', juist op de plaats waar thans de Lange Coupure eindigt en de Rijksstraatweg langs de Angstel zijn loop begint. Deze boerderij, die thans nog bestaat, maar denkelijk wel in de loop der eeuwen is vergroot, draagt een voor deze omgeving wat vreemde naam: "Beek en Geyn". De Angstel werd evenwel in die jaren het Geyn genoemd, en uit de zetting op het huisgeld uit 1685 blijkt, datLenertvan Beek toen de eigenaar was!! In de gerechtelijke archieven is een- maal sprake van de Buitenplaats Beek en Geyn, nl: in 1736, en wordt in de akte zowel een 'Huysingh' als een ' boerenwoningh' genoemd, d.w.z. twee te bewo- nen objecten.^ Overigens was het een boerderij met 32 morgen land.

		49

-ocr page 50-

^yt^x-�- »

^^�xM^ft^ts------------------�----------------�^ 6'� t^

(;2l>^§�trfc^.,------�------'■--------------------�-^^-----o -----o

'■l^'i^UHit>>+&Ltl<i---------;---------------_�^ y- ��6"-�» o

^l'�i^Mrt.^tTnt/Cf--"----------.� ■----- .____-___.-i^O;------O ------ O

Afb. 1. Fragment van de zetting op het huisgeld 1685.

Dan komt, in de Oostseyder Polder: Meerleveld, eigendom van Van Seller;
laatstgenoemde naam is 1691 al weer uit de belastingpapieren verdwenen. Ver-
der gaande langs de Angstel in Zuidelijke richting, volgen eerst een tweetal ka-
vels, waar tot 1722 nog geen bebouwing stond, en dan volgt de buitenplaats
Langverswegen, in 1685 eigendom van Thomas de Letter, iemand die regel-
matig voor langere tijd in zowel Amsterdam als Antwerpen verbleef.

Vervolgens zijn op de kaart van Gerrit Drogenham twee kleinere objecten te zien,
de een naamloos, de andere voorzien van de naam 'Schaaps Gift', die beide al
voor 1685 bestonden. Het naamloze rechthoekje stelt een boerderij voor, eigen-
dom van advocaat Cocq; 'Nieuwendijk' geheten, die ruim 20 morgen groot was.

-ocr page 51-



		Afb. 2. Fragment van de kaart van Gerrit Drogenham ongeveer 1700.

			51

-ocr page 52-



		De taxateur steekt nu de Angstel over, wellicht met de pont, naar Ipenburg, wel- ke buitenplaats in 1685 eigendom was van Mr Dirck van Naerden. De taxateur vermeldt vervolgens de eigenaresse van de ten Zuiden van Ipen- burg gelegen boerderij, thans Jeanette's hoeve geheten: Neeltie Tadkken. Weer de Angstel overgestoken zijnde vermeldt de taxateur als eigenaar van Schaaps Gift: Schepen Schaep. Dit is een object wat heden ten dage een 'Hee- reboerderij' zou worden genoemd: wel een huis voor de eigenaar, teneinde zo nu en dan van het buitenleven te genieten, maar overigens geen tuinen en plantages, waarmede het de aanduiding 'buitenplaats' zou verdienen. De ka- vels behorende bij Schaaps Gift sloten aan de zuidzijde geheel aan bij de gron- den van het nu nog bestaande 'Postwijck'. Meerleveld "Wellustig landsieraad, hoe kunt gij 't oog veniialcen. "Met 't prachtig hofgebouw............"' Meerleveld vormde in het laatst van de 17e eeuw reeds een markante plaatsbe- paling. Zo besloot apostolisch vicaris Van Neercassel (afb. 3), - daartoe speciaal naar Slootdijk gekomen -, in het laatst van de 17e eeuw, in een poging tot be- middeling in de zich reeds jarenlang voortslepende discussie tussen de pas- toors van Baambrugge en Loenersloot, dat de parochianen wonend tussen Loenersloot en Meerleveld zelf mochten kiezen, waar ze ter kerke zouden gaan. Dit besluit had tot gevolg, dat de meesten kozen voor het kerkje aan de Slootdijk, hetgeen de pastoor van Baambrugge met lede ogen moet hebben aangezien.^ In 1685 wordt, zoals hierboven reeds gemeld, als eigenaar van Meerleveld, Van Seller genoemd. Het zijn Reinier en Anna van Seller, - broer en zus -, telgen uit een geslacht van wijnkopers uit Rotterdam, - wonend in Amsterdam. Zij heb- ben niet lang plezier van hun zomer-residentie gehad: Anna van Seller, (1648- 1690), huwde in 1672 Pieter Coenensz, advocaat te Amsterdam en is op 17-5- 1690 in de Nieuwe Kerk te Amsterdam begraven.^ Haar weduwnaar legde op 21-8-1692 tegenover Schout en Schepenen van Ab- coude een verklaring af, dat Meerlevelt hem, uit de nalatenschap van zijn vrouw Sa. (zaliger), is toegescheiden.'' Na Pieter's kinderloos overlijden in 1698 is de buitenplaats nog een aantal ja- ren in het bezit van het echtpaar Van Malsen - de Koker**, (familieleden van Pieter), gebleven.^

			52

-ocr page 53-



		Afb. 3. Apostolisch vicaris Van Neercassel.

	''^///////y//fMu.^ t/r ,^\<vi-/r/A//////////.t. '■Ot'/UM/zs *1 Ij.. %* v/ // ///: i' -,' //// . A "('c V / ////'/** .'&-/,rtuiii . u.imis t i iN'//,'//rH.t <A//w,/t/.{ ~'h:;'//f.'.

Joan van Malsen was koopman te Amsterdam, en slechts enkele jaren ouder dan Pieten^" In 1708 -Joan is dan 71 jaar oud - wordt het buiten door hen verkocht aan de oorspronkelijk uit Aken afkomstige Reynier van Recklinghuysen, die op de ets uit ongeveer 1725 nog als eigenaar wordt vermeld'' (afb. 4). Een groot deel van de familie van Reinier is in Duitsland blijven wonen en heette Von Reckling- hausen. Reinier heeft zijn naam een Nederlands tintje gegeven; hij werd in Juni 1686 ingeschreven in het Poortersboek van Amsterdam als boekhouder.'^ Hij is

			53

-ocr page 54-



		^'Vem-ietvk, a/^artf»mtt a M' R-ryrr.n X'AK JRxx: '(. 9eer-U>'ck.ioetthiii>nnJc Jm TlJiFjt Myxxr.n. THA

				M^:x'/>/\'A//K'i .lA \
			l.rVKTm'-SiX


	Afb. 4. 'Meerleveld' ongeveer 1725.

in 1685 getrouwd met Margriet Abbas en werd in de familie van zijn vrouw op- genomen.'* Zijn schoonvader, Barent Abbas, stond eveneens als boekhouder in het Poortersboek vermeld (bij zijn schoonzoon); wellicht een redersfamilie. Het jonge echtpaar ging wonen in het huis Herenmarkt 5 te Amsterdam, dat reeds aan de familie Abbas toebehoorde.''' Hendrik van Recklinghuysen, zoon van Reinier, werd er in 1686 geboren maar de moeder van Hendrik is kort daar- op overleden, en op 12July 1686 in het familiegraf in de Noorderkerk bijge- zet.'^ Bij gebrek aan een testament verscheen Reynier voor de Weeskamer van Am- sterdam om 4000 gids vast te zetten voor 'Moeders versterf', en dit 'behaeghde Barent Abbas, de Grootvader'.'^

54

-ocr page 55-



		Ter gelegenheid van de 10e verjaardag van zoon Hendrik verscheen Reynier opnieuw voor de Weeskamer, teneinde ' uyt genegentheyd en liefde bij forme van liberale gifte onwederroepelyck een somme van 300 gids. te schenken...... ende heeft daarop Barent Abbas, de grootvader, in de naam van de minderjari- ge de voorz. gifte danckelyck geaccepteert.'"^ Bij de overdracht van Meerleveld in 1708 aan Reynier-dan 50jaar oud-werd het buiten als volgt omschreven: 'seeckere hoftstede genaempt Meerleveld met desselfs heerschapshuys, boerenhuys, paerdestal als anders, mitsgaders bepotinge, beplantinge en met 14M mergen lants..........'"* Reynier ging er wonen, samen met zijn zoon en een nicht, Sara Catharina von Recklinghausen, die het huishouden op Meerleveld bestierde.^^ In 1711 reisde Reynier nog eens met zijn zoon naar de Weeskamer waar op 26 Augustus aan Hendrik van Recklinghuysen, 'meerderjarig geworden sijnde int bijsijn van sijn Vader, 4300 gids met 428 gids rente behandigt worden'.-" Op de kaart van Gerrit Drogenham uit 1700 is een merkwaardig hoekje aan de zijde van de trekvaart te zien, dat niet tot het buiten behoort. In 1715 slaagde Reynier er in, dit hoekje, groot omtrent een halve morgen, te verwerven,^' en daarmee zijn bezit af te ronden. Hij kocht het van de Noordelijk belendende eigenaar. Jan Jacob Swaen, die en- kele grote kavels zonder bebouwing tussen Meerleveld en de boerderij 'Beek en Geyn' in bezit had. Reynier verkreeg hierdoor de gelegenheid om de in- gangspartij met de beide inrijhekken, die op de ets uit 1725 te zien zijn, te vol- tooien (afb. 4). De kaart van Gerrit Drogenham blijkt aldus een voor die tijd grote nauwkeurigheid te vertonen! Wanneer Reynier zijn tijd gekomen acht, ontbiedt hij op 11 februari 1727, 69 jaar oud, de in Abcoude gevestigde notaris Antipas Tredee, teneinde op Meer- leveld zijn testament op te maken. De notaris noteert: 'redelijk gesont van lig- haam sijnde'.^^ Zijn zoon Hendrik is de erfgenaam, maar het testament begint met een aantal legaten. Hij legateert aan diverse neven en nichten, hetzij een bedrag aan geld, hetzij meubelstukken, e.d., die uit Nederlands Oost Indie af- komstig zijn. Zo legateert hij aan zijn neven Matthias en Jeremias Hoesch o.a. 6 snaphanen en 5 paar pistolen, in "Oostindien" gemaakt, waarvan de lopen met zilver zijn ingelegd. Voorts aan Godart Cappel een ivoren Oost Indisch cabinet benevens 2 ivoren vijzels, met de stampers daartoe behorende. Hij legateert aan Matthias Romswinkel een meubelstuk, van binnen en van buiten met figu- ren belegd, waarvoor hij twee candelaartjes heeft laten maken, die bij zijn zoon

			55

-ocr page 56-



		in bewaring zijn. De Heren Cappel en Romswinkel werden in dit testament tot executeurs aangewezen. Hij legateert voorts aan Joan Adam von Recklinghausen, zoon van zijn testa- teurs broeder^'* wonende tot Eschweiler in het land van Gulick /5()0,- en aan Casparis Colombo, 'seynde een swart, door syn, testateiirs, broeder Joan Ber- nard von Recklinghausen uit Oostindien gebragt, tot Amsterdam woonachtig �250,-' Na het overlijden van Reinier op Meerleveld, later in het jaar 1727, werd het stoffelijk overschot per schip uit Abcoude naar de Prinsengracht gebracht, om in het familiegraf in de Noorderkerk te worden bijgezet. De koster tekende speciaal aan, 'dat het lijk alleen uit een schuyt in de kerk hoefde te worden ge- dragen'.^^ Met het overlijden van Reynier van Recklinghuysen kwam Meerleveld in han- den van zijn zoon Hendrik, die ongehuwd gebleven is. Hij bleef op de buiten- plaats wonen, doch niet langer met Sara Catharina von Reck�nghausen - een nicht van zijn vader -, doch met een nicht van zijn eigen generatie, Helena Margaretha van Recklinghuysen. In beide gevallen werd deze dienstbaarheid meteen legaat verzilverd. Hendrik is in de dertiger jaren enige keren Schepen van Abcoude geweest. Wanneer hij in 1739 zijn testament doet opmaken, blijkt hij in een matige gezondheid te verkeren.^'' Hij is dan kort tevoren verhuisd naar de buitenplaats Sorgvrij, meer naar het Zuiden aan de Angstel te Baam- brugge gesitueerd. Meerleveld is vervolgens korte tijd, nl. van 1738 tot 1746-', eigendom geweest van een jonge zilversmid, Hendrik Joan de Ruyter, die in Amsterdam is blijven wonen, waarna het werd verkocht aan Jaques Ferrand, koopman te Amster- dam.^^ Deze was, komende uit Charmacq (Fr.?) in 1717 te Amsterdam ge- trouwd metjeanne Le Clercq, die al langer in Amsterdam woonde, en lidmaat was van de Waalse kerk.-^ Zowel Jaques Ferrand als diens schoonvader waren in- geschreven in het Poortersboek van Amsterdam, Jaques als kassier.^*^ Het echt- paar Ferrand verwierf 10 kinderen, waarvan er al een drietal getrouwd was, toen zij Meerleveld kochten en het als zomerresidentie gingen gebruiken. Jaques handelde op en in Suriname, waar hij o.a. twee plantages bezat, ge- naamd 'De Bijkorf' en 'De Jonge Bijkorf', gelegen nabij de rivier Cottica, waar zijn zoon Jean ter plaatse het beheer voerde.-^ In de notari�le archieven van Amsterdam bevinden zich tal van akten, die van zijn bemoeiingen met Surina- me getuigen.^" Hij nam ook personeel voor uitzending naar dat gebied aan.

			56

-ocr page 57-



		Afb. 5. Boerderij Meerleveld ongeveer 1890.

		De zorgen voor het vrij beperkte boerenbedrijf achter Meerleveld spraken blijkbaar minder tot zijn verbeelding; immers in 1753 verkocht hij 11 morgen weiland aan de eigenaar van de naastgelegen buitenplaats Lang\'erswegen, zo- dat Meerleveld daarna nog slechts "iVi morgen groot was; de boerenbehuizing werd nu omschreven als tuinmanswoning.^' Het testament van Vrouwe Jeanne Le Clercq, is opgemaakt in 1764.''^ Zij was toen weduwe en woonde met enkele van haar kinderen op de Keizersgracht. De 10 kinderen deelden gelijk op in haar nalatenschap. Uitdrukkelijk wordt bepaald, dat de dochters gehouden zullen zijn haar huishouding nog gedu- rende 3 maanden voort te zetten, en dat haar nog ongetrouwde dochters de vrijheid zullen hebben om, na taxatie, Meerleveld over te nemen, teneinde daar te gaan wonen. De dochters Jeanne Louise, Madelaine, Marianne en Con- stance Jeanne maakten van deze mogelijkheid gebruik en vestigden zich op de buitenplaats. Pas in 1780 zijn zij tot publieke verkoop overgegaan.''''

			57

-ocr page 58-



		Hierna ging het buiten van hand tot hand; de nieuwe eigenaren hadden het meestal niet langer dan 4of 5jaar in bezit en er veranderde niet veel. Alleen de naam werd door een van deze eigenaren, - Abraham van der Velden - gewij- zigd in 'Veldenhoven','''* maar dat was niet blijvend. Vier jaar later ging het bui- ten al weer in andere handen over, waarbij de naam 'Meerleveld' terugkeer- de.35 De laatste eigenaar in deze rij was H.H. Rijnders, die de plaats in 1800 kocht.'"' In 1811 kwam tenslotte het einde van de buitenplaats: Anna Geertruida Hee- ren, wonende te Amsterdam op 't Singel bij de Brouwersgracht verkocht, - we- duwe geworden van H.H. Rijnders -, het geheel aan Simon Reinierse, meester- timmerman te Bloemendaal.^ Het transport vond plaats op 13-9-1811''^; de dag daarna was de veiling van roerende goederen.'^ En reeds in 1812 vond de ver- koop van de grond van de buitenplaats met de daarop nog staande opstallen, de tuinmanswoning, de 'persikkas' en de druivenkas, plaats."" Later dat jaar volgde nog een veiling van het restant van de bij de aftraak van het huis vrijge- komen materialen.'" Zo op het einde van de Franse tijd was er in het verarmde Holland weinig geld meer voor de instandhouding van buitenplaatsen. Het kostte dan ook enige moeite om een nieuwe eigenaar-gebruiker voor het onroerend goed te vinden, en eerst in 1815 vond de overdracht plaats door de tussenhandelaar Gerrit Bosch, wonende op de Keizersgracht, aan Nicolaas Trokkel, landman te Amstelveen.^^ Toen de kinderen Trokkel, na het overlij- den van hun vader in de herfst van 1826, (die reeds weduwnaar was) in het voorjaar van 1827 Meerleveld weer verkochten bleek dat Nicolaas Trokkel er een 'warmoesierderij' (=groentenkwekerij) van gemaakt had.'''^ Er stonden toen nog de tuinmanswoning, een koestal en een schuur op het terrein. Nadat Meerleveld vanaf 1827 enige jaren eigendom was van Andries Joh. Alt- hoff, tapper, later rentenier, wonende te Amsterdam werd het in 1832 gekocht door Willem Marx, tuinman, wonende op 'Lindenhoff'.''^ Deze zette de 'war- moesierderij' voort, en na zijn dood in 1848 gingen zijn beide zonen, Josef en Petrus Marx, daarmee door.'^ Na 1871 kwam de oude plaats, na gedwongen verkoop, in handen van Steven van Wees, familie van de toenmalige overburen op Ipenburg: Keetje van Wees, gehuwd met EIbertus Miltenburg.'*'' De om- schrijving luidt dan: 'Boerenhofstede met zijn huizinge, afzonderlijke schuur alsmede bouw- en moes-land', (afb. 5) Steven van Wees heeft de groentenkwekerij nog enige tijd gecontinueerd. Thans treft men op de beschreven historische grond de nieuw gebouwde wo-

			58

-ocr page 59-



		ypeahinf, aftatinnnfif a M":f>itC�r,ji.AS M001.X- \| ypenimfv, tcelnAi'crindc dtn. Ukkr J'-'scviaas

			Motit.K.VAAK .

	Aib. 6. 'Ipenburg' ongeveer 1725

ningen van C.G. en P. van Vliet aan. Het toegangshek vermeldt nog de naam 'Meerleveld'. Ipenburg "De Triton, die 'Ic liet plein zie voor het huis versieren, Blaasd Ypenburg zijn lof en Moolenaar zijn deugd. Die zich als Hofheer vaak op dezen grond verheugd, En vind zijn wellust in het vrolijk buitenleven'"" (afb. 6). Zoals we reeds hebben gezien was deze heer Moolenaar niet de eerste eigenaar van de buitenplaats. De zetting op het huisgeld uit 1685 geeft de naam: Van Na- erden. Dit was Mr Dirckvan Naerden, in 1680 in tweede of derde echt verbon- den met Elisabeth den Otter, een telg uit een oud Amsterdams geslacht van

				59

-ocr page 60-



		kooplieden.^** Hij wordt ook reeds vermeld bij de ingezetenen van Abcoude, die in 1684 bijgedroegen aan de vernieuwing van het uurwerk in de kerktoren. Hij staat in de daarvan opgemaakte lijst tussen Jofir. van Beeck (Beek en Geyn) en Sr. Andries Apostool (Postwijck).''' Dirck bracht in zijn huwelijk met Elisabeth den Otter een dochter uit een vorig huwelijk mee. Bij Elisabeth den Otter verwekte hij drie kinderen: Wivina, Hil- legonda en Jacobus. Zij lijkt zich na het overlijden van haar echtgenoot met de aan haar toevertrouwde kinderen min of meer permanent op Ipenburg te heb- ben teruggetrokken. Reeds in een akte van 21 December 1696, op de 'Hofste- de van Vrouwe Comparant' voor Notaris Veenman te Abcoude gepasseerd, (derhalve midden in de winter), wordt zij omschreven als 'Elisabeth den Otter, douairiere en boedelhoudster van Mr Dirck van Naerden, momberse (voog- des) over de kinderen, bij hem nagelaten.'" Ook ziet men vanaf 1694 in de zet- ting op het familiegeld (bewonerslijstvoor de belastingen),opgenomen: 'Vrou- we van Naerden'."'' Het is waarschijnlijk dat daarmede Elisabeth den Otter is bedoeld. Van haar oudste dochter, Wivina is in de kerk van Abcoude een rouwbord aan- wezig. Zij was getrouwd metjoannes Baptista de Bloys van (iinderdeuren, en is reeds in 1712 overleden.'^ Teneinde aan haar nalatenschap het vaderlijk erf- deel te kunnen toevoegen sloot de weduwe van Dirck van Naerden in 1713 een hypotheek groot./1000,- op Ipenburg alv'' Later schijnt ook (Hiristina Hagen, weduwe van Nicolaes van Naerden, broer van Dirck, zich op de buitenplaats te hebben gevestigd. Op een mooie Junidag in 1719 kwam notaris Antipas Tredee naar Ipenburg, teneinde in een akte vast te leggen dat Elisabeth den Otter aan Elisabeth van Naerden, voordochter van haar overleden echtgenoot, een losbrief van �1600,- uitkeert. Buurman Reynier van Recklinghuysen was zo vriendelijk bij deze transactie te assisteren.'''* In 1721 verkocht Elisabeth den Otter de buiten- plaats aan de reeds eerder genoemde Nicolaas Moolenaar." Deze was koop- man te Amsterdam, evenals Hendrik de Jager, de echtgenoot van zijn dochter Deliana.'''' Voor het verdere verloop met deze buitenplaats wordt verwezen naar hetgeen daarover geschreven is in het Jaarboekje van Niftarlake uit het jaar 1989.'^ Wel is sindsdien van een van de eigenaren uit het midden van de 18e eeuw. Pie- tervan Buytene, nog gevonden, dat hij, eigenaar van Ipenburg sinds 1748, deze buitenplaats tot zijn doodop 10-3-1762 in bezit had.''* Van hem wordt vermeld,

		60

-ocr page 61-



		Afb. 7. Grafsteen echtpaar van Buytene-van Spyk.

			61

-ocr page 62-



		dat hij, -van katholieken huize zijnde -, in Abcoude ter kerke ging, terwijl zijn echtgenote, Maria van Spyk, in de Gereformeerde (=Hervormde) kerk te Ab- coude kerkte. De kerkeraad van Baambrugge, die zorgvuldig over het aantal zielen waakte, rustte echter niet, voordat deze dame beloofd had voortaan de godsdienstoefeningen te Baambrugge te zullen bijwonen. De heer Van Buyte- ne daarentegen was, als gevolg van de halve eeuw-oude beslissing van de apos- tolisch vicaris Van Neercassel, vrij in zijn keuze. Of mevrouw Van Buytene zich aan haar belofte heeft gehouden, is onbekend, maar het echtpaar is uiteinde- lijk in de Hervormde kerk te Abcoude bij elkaar te ruste gelegd, waarvan de hierbij afgebeelde grafsteen met beide familiewapens tot op de dag van van- daag getuigt (afb. 7). Voorts valt nog te vermelden, dat in de Oostseyder Polder tegenover Ipenburg, tussen Meerleveld en Langverswegen, twee kavels lagen zonder bebouwing. Deze waren in 1717 eigendom geworden van Hugo Dierten, zich later noe- mende Hugo Dierten Laegland, een handelaar in onroerend goed, die in deze hoek van Baambrugge meerdere stukken grond in bezit had.'�' Hij betaalde nooit de volle koopsom maar bezwaarde het nieuw verworven goed met een hy- potheek. De koop van deze beide kavels, zo tussen Meerleveld en Langverswe- gen gesitueerd, was een strategische aankoop, hetgeen de tijd wel heeft bewe- zen. Van een van deze beide kavels is in 1722 het aan de weg gelegen voorste stuk gekocht door Nicolaes Moolenaar, die - in 1721 eigenaar geworden van Ipenburg -, daarop een stalling liet bouwen.''" Om 'Ipenburg' te bereiken moest gebruik worden gemaakt van "de pont, daar men mede overvaert." Dat is overigens nog steeds zo! Een stalling aan de overzijde van de Angstel, voor het rijtuig, waarmee de heer Moolenaar naar Amsterdam kon rijden, was derhalve niet overbodig, Langverswegen "'k Genaak de voorpoort van't aanminnig Langverswegen, De voorpoort, die zoo trots met Hek en mueren praald, Zijn ronde gevelpraal zo heerlijk boven liaald, Versierd met lijstwerk en met rijzende pylaren.""' De ets uit ongeveer 1725 geeft het aanzien van het buiten weer na de grote ver- bouwing uit 1705 (afb. 8). De eigenaar, die in de zetting op het huisgeld van 1685 wordt genoemd, was Thomas de Letter, iemand, die regelmatig voor lan- gere tijd in zowel Amsterdam als Antwerpen verbleef.^^ Tijdens de langdurige perioden van afwezigheid woonden op Langverswegen zijn 'Moeie Paternel', (=Grootmoeder van Vaderszijde), in tweede echt ver- bonden met Thomas Hartopp.^^

			62

-ocr page 63-



		Xaite-verxvaien.itfarttaml ,i M'.JJSAK tMA" SBX-t Zaag' y^r-gx-ufm.t^-fM^-ofvriJ^ ife Ttsnn Ta^ %'A^ Afb. 8. 'Lang\'erswegen' ongeveer 1725.

		Thomas de Letter heeft, meer definitief uit Antwerpen terug gekeerd, het plan opgevat om Langverswegen ingrijpend te verbouwen, welk plan in 1705 tot uit- voering is gekomen. Schout en Schepenen verklaren: '.....Langverswegen in den jare 1705 soo door nieuwe timmeragien, plantagien en verhoogingen van de grondt van hoven en boomgaarden, als door het graven van graften en vij- vers metterdaat gemelioreert en verbetert te sijn....''''* Het concept voor deze verklaring, opgemaakt t.b.v de verdeling van de nalatenschap, in het jaar dat zijn weduwe, Rebecca Anna van Tongeren is overleden, (1718), is hierbij afge- beeld (afb. 9). Het huwelijk was in 1677 te Amsterdam gesloten.'''' De verwezenlijking van een koepelkamer was het meest in het oog springende onderdeel van de verbouwing. Het was een driezijdig uitgebouwde zaal van het

			63

-ocr page 64-



		Franse type, voor zover bekend voor het eerst toegepast bij de bouw van het Huis te Nigtevecht, dat in 1687 werd gebouwd naar het ontwerp van de Am- sterdamse architect Herbert Kramer''' Mogelijk was Langverswegen het tweede voorbeeld van zo'n koepelkamer, waarbij opgemerkt moet worden dat, in tegenstelling tot bij het Huis te Nigte- vecht, de koepelkamer nu aan de voorzijde werd uitgebouwd, waardoor een ruim met ornamenten versierde middenpartij, zoals bij Meerleveld en Ipen- burg, niet langer mogelijk bleef. Op de ets-gravure uit ongeveer 1725 valt nog slechts een eenvoudige toegang te zien (afb. 8). De verklaring van Schout en Schepenen uit 1718 omtrent de uitgebreide op- hogingen geeft ook nader inzicht omtrent het opvallende verschil tussen Meer- leveld en Langverswegen enerzijds en Ipenburg anderzijds, inzake de ligging van de hoofdverdieping. Van Ipenburg is bekend, dat het terrein, voordat men met de bouw begon, flink werd opgehoogd.''^ Blijkbaar is dat bij Meerleveld en Langverswegen niet gebeurd, en zo is te zien dat bij Ipenburg de hoofdverdieping beneden was gesitueerd, terwijl bij zowel Meerleveld als Langverswegen de hoofdverdieping op de eerste etage lag. Daarmee werd een beter uitzicht over het Zandpad en de rivier verkregen; de hoofdingang bevond zich dan halverhoogte. In December 1705 kwam Thomas de Letter kinderloos te overlijden.Hij werd in de Oude Kerk van Amsterdam begraven.' Lange procedures over de verde- ling van de nalatenschap volgden, totdat tenslotte in 1724 daaraan, althans voor zover het zijn bezittingen in Abcoude betreft, een einde kwam. Langver- swegen werd uit de boedel gekocht door Joan van Sevenhuysen, Oud-Directeur- Generaal van de Noord- en Zuid-kust van Afrika.''^ Hij kocht in 1730 van Hugo Dierten Laegland bovendien de beide kavels gelegen tussen Meerleveld en Langverswegen, totaal 7 Vi morgen.� Aan de wegzijde was inmiddels door de heer Moolenaar (Ipenburg) ,een stalling gebouwd, doch overigens sloten toen de gronden van de beide genoemde buitenplaatsen 'tot over den Indyck ten halven sloote' aaneen. Joan van Sevenhuysen maakte op 9 Maart 1733 zijn testament op, hetgeen hij op 9Juni daaraanvolgend 'met de dood bevestigd'.^' De nalatenschap, die alles tezamen op rond �250.000,- uitkwam, (zou nu ongeveer 25 min zijn) ging in twee helften, waarbij alle onroerende goederen werden toegescheiden aan Catharina van Sevenhuysen, zuster van de erflater en huysvrouw van Egbert Buys, (die een legaat van �4.000,- ontving) .^^ De andere helft ging naar een re- latie, waarmede de familieband, in de stukken, niet expliciet is gemaakt Catha-

			64

-ocr page 65-

& '

y^^u.,

«�'■KA.

Afb. 9. Concept-verklaring van Schouten Schepenen inzake ophoging van Langverswegen 1718.

rina van Sevenhuysen heeft Langverswegen tot 1746 in bezit gehad. Zij was toen
reeds weduwe van Egbert Buys en verkocht Langverswegen aan Sara Maria Wit-
sen, een telg uit een Amsterdamse Burgemeestersfamilie.'^■''

De gebeurtenissen met Langverswegen raken nu zo verweven met die rond de
naastgelegen boerderijen Nieuwendijk en Schaeps Gift, dat hier eerst de voor-
geschiedenis daarvan wordt beschreven:

-ocr page 66-



		Nieuwendijk en Schaeps Gift Nieuwendijk was ruim 20 morgen groot, en in 1685 eigendom van advocaat Cocq. De registers op de polderlasten handhaven de naam Cocq, maar bij grondtransacties ten aanzien van naastgelegen gronden in 1717 en 1718 is als belending de naam De Bie, c.q. De Bye gebruikt. De boerderij was toen al on- derdeel van een onverdeelde boedel. Rond 1730 is er bij eigendoms-transacties ook sprake van twee staken in deze boedel, nl. de erfgenamen van Eva There- sia de Cocq en van wijlen Adriaan de Bye.'^'' Schaeps Gift, in 1685 eigendom van Schepen Schaep was eveneens ruim 20 morgen groot, en was in die jaren, zoals in de introductie vermeld, wat thans een Heereboerderij genoemd zou worden: Het huis wordt aangeduid als 'Heerschapshuis', een omschrijving waarvan in de stukken uit het laatst van de 17e en het eerste kwart van de 18e eeuw herhaaldelijk sprake is. (zie ook de be- schrijving van Meerleveld van 1 Augustus 1708). Meestal had een dergelijk complex ook een naam en wordt bij de beschrijving naast een heerschapshuis ook de afzonderlijke boerenbehuizing genoemd. De aanduiding 'Heerschapshuis' wordt hier gezien als de aanduiding van het huis voor degene die de heerschappij had over grond en opstallen: In de Mid- deleeuwen sprak men over bezit en eigendom, twee begrippen die elkaar toen nog niet dekten, en heerschappij werd gezien als een sequeel van eigendom, en niet van bezit.^'' Opgemerkt zij, dat in een akte uit 1584 inzake Schaeps Gift, - waarover hierna meer -, ook gesproken lijkt te worden over 2 afzonderlijke objecten: "seeckere huysinge en hoffstede". Dit kwam in die jaren nog slechts zelden voor. Van de opstallen zijn geen etsen of andere afbeeldingen gevon- den. Gerrit Drogenham vermeldt op zijn kaart de naam Schaaps Gift, maar in latere stukken is steeds sprake van Schaeps Gift, hetgeen mij, gezien de naam van de eigenaar, aannemelijker voorkomt. Mr Pieter Schaep (1635-1685), degene die als Schepen Schaep in de belasting- registers wordt vermeld, was in 1666 schepen van Amsterdam. In 1672 werd hij door stadhouder Willem III uit zijn ambt gezet. Hij behoorde tot het in de 16e en I7e eeuw zeer invloedrijke geslacht Schaep, dat zich in het midden van de 14e eeuw vanuit Silezi� (thans Polen) in Nederland vestigde. Hij was getrouwd met Constantia Reynst (1638-1694)�, en woonde op de Keizersgracht bij de Spiegelstraat. De naam Schaeps Gift intrigeert, vooral als blijkt dat de eigenaar in 1685 Pieter Schaep is.

		66

-ocr page 67-



		Afb. 10. Mr. Gerard Schaep Pietersz 1629.
	'^.^v^^


Dankzij diens vader. Mr Gerard Pietersz. Schaep (afb. 10), die veel onderzoek naar het geslacht Schaep heeft verricht, is bekend, dat Catharina Symon Bau- ckens, weduwe en boedelhoudster van Gerrit Schaep in 1584 een proces won inzake 'seeckere huysinge en hoffstede met omtrent 20 mergen lants daeraen behorende, gelegen bij de Dorrewaert in den gerechte van Abcoude', door haar vader Symon Baucken op 6 November 1563 gekocht." In datzelfde jaar 1563 kocht Symon Baucken ook het huis 't Blaeuwe Schaep in de Kalverstraat. Zijn schoonzoon, Gerrit Schaep was in 1558 met zijn dochter Catharina in het huwelijk getreden, hetgeen de schoonvader mogelijk tot de naamgeving heeft ge�nspireerd.� Hij was tevens benoemd tot voogd over twee nog zeer jonge kinderen van Sy- mon. Gerard Pietersz. Schaep, heer van Cortenhoef, was een kleinzoon van deze Ger- rit Schaep. Hij was mede erfgenaam van Abel Matthysz Burgh, die - tezamen

			67

-ocr page 68-



		met Gerritjacobsz Schaep, eveneens een kleinzoon van Gerrit Schaep - Schaep en Burgh te 's-Graveland heeft gesticht'^-' (nu hoofdkantoor van de Vereniging Natuurmonumenten). Terugkerend tot Baambrugge: mogelijk kan de naam 'Schaeps Gift' worden ge- zien als een nadrukkelijke bevestiging van het feit, dat aan de oorspronkelijke boerderij uit 1563 door het geslacht Schaep een heerschapshuis is toegevoegd. De boerderij is immers gedurende een eeuw in het bezit van het geslacht Schaep geweest. Schaeps Gift bleef na het overlijden van Gerard Pietersz. Schaep onderdeel van de onverdeelde boedel. Blijkens een aantekening in de Gerechtelijke archie- ven van Abcoude stond Johan Schaep, broer van Pieter, nog als eigenaar van een derde deel te boek, hoewel hij al ruim twintigjaar tevoren was overleden.*" Na het overlijden van Mr Pieter Schaep in 1685, werd deze boedel verdeeld en kwam Schaeps Gift in handen van Anna Schaep, zijn enige tot mondige jaren gekomen nazaat, die getrouwd was met Mr Franco Pauw^' (1661-1724). Dit echtpaar verkocht Schaeps Gift, vermoedelijk in verband met de benoeming van Franco tot Secretaris van de Hollandse Rekenkamer en tot Hoogheemraad van Delfland. Zij woonden sindsdien in Den Haag. Zo kwam Schaeps Gift in 1697 in handen van Cornelis Aerts Breur*^ en werd uit diens nalatenschap in 1718 gekocht door Hugo Dierten, die hiervoor al eerder ter sprake kwam, eveneens bezwaard met een hypotheek, ten gunste van een deel van de in deze nalatenschap gerechtigden.'^-^ Op 14 Mei 1731 sloot Hugo Dierten Laegland bij Jacob Gousset, de schout van Abcoude, een lening groot �1500,- af, met Schaeps Gift als onderpand, het- geen de belangstelling van de schout voor deze hoek van Baambrugge moet hebben versterkt.^^ Gousset slaagde er in 1734 in, om de boerderij Nieuwendijk uit de dan nog steeds onverdeelde boedel van advocaat Cocq te verwerven^^, terwijl hij in 1737 ook Schaeps Gift uit handen van Hugo Dierten Laegland en diens echtgenote kon kopen.^ De beide objecten bevonden zich toen met de aan elkaar aansluitende kavels in ��n hand. Lindenhoff Kennelijk met de bedoeling van dit totale bezit een nieuwe buitenplaats te ma- ken, verving de schout de boerenbehuizing van Nieuwendijk door een aanvan- kelijk nog klein herenhuis, waartoe dan nog de boerenbehuizing van v.m. Schaeps Gift en ongeveer 40 morgen hooi- en weiland behoorde. (De 7)1 mor- gen weiland, gelegen tussen Meerleveld en Langverswegen, waren zolang zij ook eigendom van Hugo Dierten Laegland waren aan het areaal van Schaeps

			68

-ocr page 69-



		Gift toegevoegd geweest, doch daaraan was door de verkoop aan Joan van Sevenhuysen in 1730 een einde gekomen.)' Na de bouw van het herenhuis, dat de naam 'Lindenhoff kreeg had de schout denkelijk aan het heerschapshuis op Schaeps Gift geen behoefte meer; bij be- schrijvingen van deze boerderij is niet langer sprake van twee objecten (heer- schapshuis en boerenwoning) doch uitsluitend van boerenbehuizing. Ver- moedelijk is het heerschapshuis in die jaren afgebroken, en is daar een boomgaard voor in de plaats gekomen. Na het overlijden van schout Gousset in 1744^ ging zijn nalatenschap in twee gelijke delen: Elisabeth Gousset, enige nazaat uit zijn eerste echt, gehuwd met Cornelis van Marken Nicolaaszn, Schepen en koopman tot Weesp ter eenre zij- de, en Maria Hendrikse, met wie hij in tweede echt verbonden was geweest, en die zowel Schaeps Gift als Lindenhoff (nu gezamenlijk een geheel nieuwe bui- tenplaats vormend), kreeg toegescheiden ter andere zijde.^^ Het tweede huwelijk van Jacob Gousset was kinderloos gebleven, zodat de na- latenschap van Maria Hendrikse, na haar overlijden in 1745 op 28 October 1746 is verdeeld over haar drie zusters.^' De gezusters hadden uit de nala- tenschap van Jacob Gousset ook elk reeds een legaat van �4.000,- ontvangen. Lindenhoff werd toegescheiden aan de jongste zuster, Magdalena Hendrikse, gehuwd met Dirck Kruyt, maar zij kreeg er slechts 1 morgen land bij: 'Lin- denhoff, groot omtrent 1 mergen, nu genaemt Lindenhoff, voortijds Nieu- wendijk'.-'^ De bij de nieuwgevormde buitenplaats behorende 40 morgen land was namelijk tezamen met de van Schaeps Gift overgebleven boerenbehuizing reeds eerder, kort na het overlijden van Jacob Gousset, geveild en verkocht aan Matthys Romswinkel, kanunnik van Oud Munster en Ritmeester van de kurassiers.^^ Zoals te lezen valt in het jaarboekje van 1997, (blz.23), huurde Maria de Neuf- ville Lindenhoff vanaf eind 1744 voor �250,- per jaar. In October 1746 heeft zij Lindenhoff weer verlaten, in verband met de verdeling van de nalatenschap van Maria Hendrikse op 28 October 1746. Op diezelfde dag werd namelijk Lin- denhoff door de verkrijgende zuster, Magdalena Kruyt-Hendrikse, verkocht aan Nicolaas Mattheus van der Noot.^* De daaropvolgende eigenaar was twee jaar later Everard Bouwer, die niet alleen het huis vergrootte, maar ook van Vrouwe Anna Constantia Romswinkel, (die na het overlijden van haar vader eigenaresse was geworden van de boerderij Schaeps Gift), 3 morgen land kocht, waardoor de buitenplaats de omvang van 4 morgen kreeg.^^

			69

-ocr page 70-



		Voor de verdere gang van zaken met Lindenhoff kan aan hetgeen daaromtrent vermeld wordt in het boekwerk 'Plaatsen aan de Vecht en de Angstel' (4e druk 1997), gerefereerd worden. Meer over Langverswegen Terugkerend tot de gebeurtenissen rond Langverswegen: In 1734 vond een vermeldenswaardige gebeurtenis plaats, die een twaalftal jaren later van belang werd voor Langverswegen. Het bericht, zoals dat staat opgetekend in 'De Vroedschap van Amsterdam' van Elias luidt:^^ "1 Mey 1734 is de Heer Secretaris van Amsterdam, Nicolaas van Strijen met een wijnkoper Bols sijn vrou uyt Amsterdam weggegaan en heeft sijn lieve vrou, van haar selve Jiiffrou Witse, mei sijn kindt van 4 a 5 jaar malicieeuselijk verlaaten. Hij heeft eenig geit en juweelen van sijn vroti meede ge- noomen; men meent dat hij na Braabant is gegaan. Sijn ampt is hij reeds qiiyt, dat wel sesdiiysend guldens 'sjaars waert is." Het valt niet te verwonderen, dat dit huwelijk bij vonnis van Schepenen in 1735 werd ontbonden.^^ Nicolaas van Strijen, (I700-I757), was een zoon van Quiryn van Strijen, 1709 en I7I0 Burgemeester van Amsterdam. Nicolaas was in 1727 getrouwd met Sara Maria Witsen, (I707-I760), dochter van Mr Nicolaes Witsen en Anna Cathari- na Tulp. Uit hun huwelijk: Margaretha Jacoba van Strijen (1727-1806).-* Of Sara Maria Witsen nu wel zo'n lieve vrouw was als het geciteerde bericht sugge- reert valt nog te bezien. Een partijdig oordeel valt op te maken uit het testa- ment van de moeder van Nicolaas van Strijen: Vrouwe Cornelia van Bambeek, weduwe van Quiryn van Strijen, dat op 7 Maart 1736 voor notaris Van Aken te Amsterdam is opgemaakt.^^ Zij heeft haar zoon namelijk niet verstoten, maar heeft hem integendeel gesteund door rekeningen voor hem te betalen en kle- ren voor hem aan te schaffen en op te sturen. Wel werd dit alles zorgvuldig ge- administreerd, teneinde het t.z.t. van zijn erfdeel te kunnen aftrekken. Zij had nog een tweede -jongere - zoon, Jacob van Strijen, schepen en raad van Amsterdam alsmede gecommiteerde en raad van de Staten van Holland en West Friesland, en ook Bewindhebber van de Oost Indische Comp., die tot voogd over de kleine Margaretha werd aangewezen.'°° De testatrice kende in haar testament aan haar oudste zoon de keuze toe tussen, ofwel de naakte en blote eigendom over zijn legitieme portie, dan wel het vruchtgebruik van zijn erfdeel. Dit erfdeel diende alsdan bij de Weeskamer van Amsterdam te worden ondergebracht. Bepaald werd, dat de wettige descendenten (nakomelingen) van Nicolaas tot in de vierde graad niet over deze nalatenschap zouden mogen

			70

-ocr page 71-



		beschikken, doch dat e.e.a. eerst aan de descendenten van Nicolaas in de vijfde graad als vrije goederen zou mogen worden afgegeven! Verder werd bepaald, dat wanneer het kleindochtertje Margaretha ofwel 25 jaar zou worden, danwei eerder zou trouwen met volledig consent van haar voogd (haar oom Jacob), dat dan een deel van de bij de Weeskamer onderge- brachte goederen tot een bedrag van �150.000,- (!) aan haar zou mogen wor- den uitgekeerd, doch dat zij daarover niet zou mogen disponeren ten behoeve van haar moeder of van vrienden van moederszijde. Ook was het, aldus de be- palingen van dit testament, aan de Staten van Holland en West-Friesland ver- boden deze bepalingen op te heffen. Tachtig jaar later moest Koning Willem I er aan te pas komen om de proble- men, die uit dit alles voor de kleinkinderen van Margaretha voortkwamen, op te lossen.'"' Nicolaas heeft, na opening van het testament, bij notari�le akte bepaald dat hij koos voor het vruchtgebruik van zijn erfdeel.'"^ Zijn moeder had nog bedacht, dat indien Nicolaas deze keuze zou maken, de uitkering aan zijn dochtertje een vermindering van de revenuen van het vruchtgebruik ten gevolge zou hebben, en zij legde bij codicillaire beschikking vast, dat Nicolaas hiertegen geen be- zwaren zou mogen inbrengen.'"^ Tenslotte werd ook nog bij codicillaire beschikking bepaald, dat Margaretha niet bij testament delen van de uitkering ten goede mocht laten komen aan haar moeder. Het feit dat Margaretha bij haar trouwen over �150.000,- mocht beschikken, wekt wel onze interesse op naar het eindbedrag van de boedelin- ventaris. Notaris van Aken heeft na het overlijden van Cornelia van Bambeek op 14 augustus 1741 ruim eenjaar en vele akten nodig gehad om e.e.a. te re- gelen. Het eindbedrag sloot op bijkans �800.000,- (zou nu ongeveer 80 min. zijn), waaruit blijkt, hoe puissant rijk deze vrouw was.'"* Margaretha Jacoba van Strijen (1727-1806), die als klein meisje zo smadelijk door haar vader was verlaten, is op 16-jarige leeftijd in het huwelijk getreden met Cornelis Graafland Corneliszn (1717-1774).'"'' Haar moeder Sara Maria Witsen, die na de affaire met Nicolaas van Strijen verder ongetrouwd is geble- ven, heeft, zoals hiervoor reeds vermeld, in 1746 Langverswegen gekocht van Catharinavan Sevenhuysen.'"''Ditis de aanzet geworden tot wat, met enige be- scheidenheid, grootgrondbezit genoemd kan worden: haar schoonzoon, Cor- nelis Graafland, verwierf in 1753, zoals hierboven bleek, 11 morgen weiland van Jaques Ferrand behorende tot Meerleveld, welke weilanden, dank zij de aankoop van de twee 'tussenkavels' door Joan van Sevenhuysen in 1730""^, in het areaal van Langverswegen konden worden ge�ncorporeerd.'"**

			71

-ocr page 72-

\ \.'f^^^ /^.j-^-^ ?^n!>^^-'-' � ''. n^^' -/-

::--'\:"7-!f- N�;^-v^ /^ow/'- y ^A /

'■■ut/' p.t>^>AJc yM'^<^i^ %^y^ yy ■■ ^X

/ /

Afb. 11. Fragment van de kaart van Ketelaar

-ocr page 73-



		Vervolgens werd op 18 October 1760 notarieel vastgelegd, dat Langverswegen door Vrouwe Sara Maria Witsen bij wijze van donatie op naam van haar doch- ter Margaretha van Strijen werd gesteld.'"^ Van het geslacht Graafland waren in de 18e eeuw bijkans alle mannelijke telgen betrokken bij bestuurlijke taken: hetzij als bewindhebber van de Oost Indische Compagnie, dan wel als Raadsheer van de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland. Ook zien wij hun namen in de registers van de Schepenen en de Burgemeesters van Amsterdam, waarin wij ook de namen Witsen en Van Strijen kunnen vinden. Zo was Sara Maria Witsen een telg uit het Amsterdamse bestuurdersgeslacht Witsen.' "^ Mr Cornelis Graafland Corneliszn., de echtgenoot van Margaretha van Strijen, staat vermeld als advocaat der Oost Indische Compagnie (1742) en als Secreta- ris der stad Amsterdam (1745). Over diens Vader Mr Cornelis GraaflandJansz. is het volgende bericht bewaard gebleven:'" "In juli 1769 is in den ouderdom van twee en tagentigjaaren na een langdurige siekten overleeden den WelEdl. Achtbaaren Heere Mr Corn. Graafland Jansz., in leeven Oudt Scheepen deser Stadt (Amsterdam) en Bewinthebber van de Oost Indische Comp. ter kamer alhier, dat sijn WelEdl. Achtb. in de vijftig Jaaren geweest was, sijnde geweest een seer schrander en by uytstek verstandig Heer, waaraan de Comp. seer veel verliest, dog was tegens sijn eevenmens gans niet vrindelijk, en had sulke schuddingen met sijn hooft, en trekkingen in sijn weesen, dat hem altoos de paruyk (pruik) seer scheef stont en men hem op het uyterlijke gans "voor geen verstandig mens soude heb- ben aangesien." (Het bestuur van de Oost Indische Compagnie werd gevormd door bewind- hebbers, waarvan er 20 door Amsterdam werden benoemd. Uit hun midden werden de 'Heeren XVII' benoemd, waarvan Amsterdam er 8 mocht aanwij- zen). Elsbosch/Elsenbos Het echtpaar Graafland-van Strijen heeft in die jaren de naam Langverswegen veranderd. Jarenlang na 1760 wordt uitsluitend gesproken van de buitenplaats Elsbosch, maar eerst in de notari�le acte van 19-12-1818 van de Abcouse nota- ris Viervant, - een Pietje Precies -, staat de omschrijving: 'de Buitenplaats Els- bosch, ook genaamd geweest: Langverswegen'."^ Op 6-8-1761 werd door Mr Cornelis Graafland Cornzn. 'de boerderije met zijn huysinge, berg en schuren en verdere getimmerten met 37 morgen wei- en hooy-land vanouds genaemd Schaeps Gift' gekocht, die bij Elsbosch werd ge- voegd, waarmede ook de naam Schaeps Gift verdween."'' Het geheel was nu 74

			73

-ocr page 74-



		morgen groot en de buitenplaats Lindenhoff werd als het ware door Elsbosch omsingeld. Het hierbij afgedrukte fragment van de kaart van Ketelaar (afb. 11) geeft wel enig nader inzicht, doch blijkt belangrijk minder nauwkeurig dan de 70 jaar eerder gemaakte kaart van Gerrit Drogenham. (Meerleveld is veel te ruim be- meten, terwijl de kavels van v.m. Langverswegen, gelegen tussen Lindenhoff en Meerleveld, ontbreken.) Cornelis Graafland kocht tenslotte ook nog inl768 de boerderij, gelegen te- genover Lindenhoff in de Hooglandse Polder, thans Jeanette's Hoeve geheten, en de daarbij behorende 40 morgen land. Daarmee had zijn bezit aan onroe- rend goed in dit deel van Baambrugge zijn grootste omvang - bijna 100 Ha. - bereikt."** Na het overlijden van Cornelis Graafland op 8-5-1774"'' werden de onroeren- de goederen ten name van zijn weduwe Margaretha van Strijen gesteld."'' Het echtpaar had 5 kinderen, waarvan er 4 de leeftijd der handelingsbekwamen hebben bereikt: Cornelis, Pieter, Nicolaas en Sara Susanna Maria. Hun moe- der, die al zo jong haar vader heeft moeten missen, heeft ook in haar latere le- ven genoeg verdriet moeten verwerken. Hiervan getuigt haar testament uit 1801"^: 'en alzo de Vrouwe testatrice tot haar grievent leedweesen en droef- heid van haar en van haar Vrouwe testatrices vooroverleedene Man heeft moe- ten ondervinden, dat haar Vrouwe testatrices nu mede overleedene zoon, wij- len den Heer Cornelis Graafland van zig heeft konnen verkrijgen niet alleen in weerwil en niettegenstaande alle de pogingen en d�marches van zijne ouders om hem daarin te detourneren, te blijven cohabiteeren met seekere Johanna ter Bruggen, met dat gevolg dat hij bij dezelve drie onechte kinderen heeft ver- wekt........' Cornelis heeft deze kinderen, ondanks dat zijn ouders daarop heb- ben aangedrongen, niet willen echten, zodat zij, en ook Johanna ter Bruggen, door de testatrice niet als rechthebbenden in haar nalatenschap werden er- kend. Haar dochter Sara was getrouwd met Willem Hartsinck, welk huwelijk scheu- ren vertoonde. Op 14 Mei 1779 schonk haar moeder bij wijze van donatie 8 morgen land aan Sara,"* waarop Willem Hartsinck - twee dagen later reeds - tegenover schout en schepenen van Abcoude een verklaring aflegde, dat hij als- nog goed vond, dat zijn echtgenote deze donatie had geaccepteerd!"^ In late- re akten is steeds sprake van Sara, gesepareerde echtgenote van Willem Hart- sinck, hetgeen vermoedelijk de achtergrond vormt voor deze donatie. Middels het testament van haar moeder verkreeg Sara nog enkele specifieke voordelen.

		74

-ocr page 75-



		(onder andere zou zij haar kleding, snuisterijen, boeken e.d. erven), doch dit alles zou weer ongedaan gemaakt worden, mocht zij zich weer met haar gewe- zen echtgenoot verenigen. Dit laatste is niet gebeurd. Zij bleef zonder kinderen en kwam op 22 Januari 1812 op de buitenplaats Elsbosch te overlijden. Haar moeder was eerder, hoewel zij altijd op de Keizersgracht in Amsterdam ge- woond heeft, in 1806 eveneens op de buitenplaats overleden.'^" Sara verbleef veel in het huis dat tot v.m. Langverswegen behoorde, en nu Els- bosch heette. Voormalig Schaeps Gift vormde de boerderij van de buitenplaats Elsbosch. Nicolaas Graafland, broer van Sara, (onder meer oud schepen van Leerdam) ,is enkele dagen eerder dan zijn zuster, eveneens in Januari 1812 kinderloos over- leden. Sara verbleef op dat moment op Elsbosch, en dit verklaart waarom op haar sterfdag op Elsbosch haar inderhaast geschreven olografisch testament werd gevonden.''^' Daarbij wees zij haar neef en nicht Pieter en Cornelia Graaf- land, als haar universele erfgenamen aan. De weduwe van Nicolaas ontving een legaat, terwijl deze van haar echtgenoot 1/3 van het vruchtgebruik van de bij de weeskamer van Amsterdam nog aanwezige tegoeden verwierf. Haar schoon- moeder had in haar testament van 1801 reeds bepaald, dat zij dit vruchtge- bruik, in geval Nicolaas eerder zou komen te overlijden dan zijn moeder, alleen zou verkrijgen zolang zij niet zou hertrouwen. Bij het overlijden van Margaret- ha ging haar nalatenschap in 3 delen, en verwierven Nicolaas, Sara en de kin- deren van Pieter Corneliszn Graafland, behoudens vrije goederen ook 1/3 in het door hun grootvader verkozen vruchtgebruik in de nagelaten goederen van hun overgrootmoeder.'^^ Pieter Corneliszn. Graafland, (1748-1794), de derde broer van Sara, was de eni- ge, die via zijn twee kinderen het geslacht deed voortleven. Hij was 1775 ge- trouwd met Louisa Carolina van Alderwerelt (1755-1783), via haar vader Vrou- we van Heenvliet. Pieter was o.m. schepen van Brielle en mocht zich na het heengaan van zijn vrouw Heer van Heenvliet noemen. Na zijn overlijden in 1794 stelden Nicolaas en Sara zich ten behoeve van zijn kinderen bij notari�le acte garant voor de stipte uitvoering en het beheer van hetgeen de kinderen bij nalatenschap ten deel zou vallen.'^^ Zijn zoon Pieter en dochter Cornelia bereikten gelukkig de leeftijd der hande- lingsbekwamen, (hun oudste broer Cornelis was juist voor zijn meerderjarig- heid overleden). Pieter jr. nam in 1809 de afwikkeling van de nalatenschap van zijn in 1806 overleden grootmoeder ter hand. Zo verwierf Sara Elsbosch.'^* Na het kinderloos overlijden van hun oom Nicolaas en tante Sara in 1812, waren Pieter en zijn zuster Cornelia de enige erfgenamen van de omvangrijke bezit-

			75

-ocr page 76-



		Afb. 12. Vrouwe [ohannajudith van IJsseldijk-ZecU (uil '125 jaar Post- wijck').

tingen van hun grootouders, zulks behoudens de financieele verplichtingen aan de weduwe van Nicolaas Graafland. Pieter woonde toen op zijn 'Maison de Campagne': Voortwijk te Maarssen, [waarschijnlijk is Voortwijck te Breukelen bedoeld] (vele notari�le akten werden in die tijd van inlijving bij Frankrijk, in de Franse taal gesteld). Cornelia was getrouwd met Joh. la Maison,die zich Heer van Heenvliet mocht noemen. Dit echtpaar bewoonde het Huis Heen- vliet te Heenvliet.^^^ De uiteindelijke afwikkeling van de nalatenschap geschiedde bij akte d.d. 19- 12-1818, bij welk dossier zich ook het besluit van Koning Willem I d.d. 20-8- 1818 bevindt, waarbij de Koning bepaalde dat de daarvoor in aanmerking ko- mende delen van de nalatenschap onder fidei commissair verband bleven, waarvoor inschrijvingen in het Grootboek van 's Rijks Publieke Schuld moesten worden aangelegd.'^'^

	76

-ocr page 77-



		In 1815 verscheen Joan August Classen, rijksaannemer te Amsterdam in de ar- chieven. Hij kocht in dat jaar de buitenplaats Lindenhoff'^^ en nam van Pieter Pieterszn Graafland een gedeelte van Elsbosch over, nl. de gronden, waarop de buitenplaats Langverswegen had gestaan. In de notari�le akte wordt daarom- trent vermeld, dat Pieter de gronden van de bestaande opstallen had ontdaan. Zijn tante Sara was daarmede, nadat het buiten aan haar was toegescheiden, reeds begonnen. In 1811 liet zij materialen, van de afbraak van een omvangrijk koetshuis en andere opstallen veilen. Na het overlijden van Sara is ook het huis, v.m. Langverswegen, afgebroken, en is het terrein weer weiland geworden.'^® Classen was kennelijk op zoek naar belegging in onroerend goed van de hem ten dienste staande financieele middelen en hij richtte zich daarbij op de om- geving van Lindenhoff. Hij slaagde er in de in de Oostzijderpolder nog reste- rende gronden uit de nalatenschap van Margaretha Jacoba Graafland-van Strijen te verwerven,(o.a. v.m. Schaeps Gift), toen deze in opdracht van Pieter Graafland werden geveild.'^^ Tussenpersoon was de op de boerderij Elsbosch wonende Cornelis Brouwer. Evenals in 1815 werden de akten verleden ten overstaan van notaris Viervant te Abcoude.''"' Het bezit van Cornelis Graafland Corneliszn was destijds 74 morgen groot, en doordat daar de ongeveer 4 morgen van de buitenplaats Lindenhoff aan waren toegevoegd, kon in de 19e eeuw gesproken worden over een totale omvang van ongeveer 70 HA. dat is ongeveer 78 morgen. Classen liet Lindenhoff in 1819 in- grijpend verbouwen, hetgeen nader wordt omschreven in het Jaarboekje van Niftarlake van 1988. Hij werd echter benoemd ter standplaats Brussel, en zijn positie als ambtenaar van het Nederlandse gouvernement zal aldaar, in de ja- ren van de afscheiding, niet eenvoudig geweest zijn. (De verdragen inzake de afscheiding werden eerst in April 1839 getekend). Hoe het zij, in 1837 gaf hij vanuit Brussel opdracht om zijn bezit in de Oostzij- der polder te veilen. Het geheel werd op 2 October 1837, ten overstaan van no- taris Theodore Marinus de Man te Amsterdam, afgemijnd in opdracht van Vrouwe Johannajudith van IJsseldijk-Zeelt.'"^' Zij was in 1817 door vererving ei- genares geworden van het naastgelegen Postwijck,'"*^ en had tot het overlijden van haar echtgenoot in 1832 op Trompenburgh in 's-Graveland gewoond, maar zich daarna op Postwijck gevestigd'^'' (afb. 12). Zij had in 1818 de boerderij, thans geheten Jeanettes hoeve, gelegen tegenover Postwijck, uit de boedel van Margaretha Graafland-van Strijen gekocht'''^, en zo was zij door de hiervoor genoemde aankopen, en omdat zij ook nog een drie- tal andere boerderijen tot haar bezit mocht rekenen, een van de belangrijkste grootgrondbezitters van Baambrugge.

			77

-ocr page 78-


M^K.'	t 'i'^ ' f«i.J«mLm'\- iiii N««»Jiiii ■		tff		m	i ' T
WVwl				,..�	'^ ^>\ A, ^"^	^Ar	tl "		i
^^^	**\ i ,-S. .J f{^^^^B**	^		) 'Sm	*^T^^m^^m^*	BS»C	H	~

.\lb. 13. B�eidciiJ 'Schacps Gill' 1910.

In de jaren veertig van de 19e eeuw werden de gronden in de Oostzijder polder
doorsneden door de aanleg van de spoorlijn Amsterdam-Utrecht, hetgeen
voor de hierboven besproken objecten geen andere gevolgen had, dan een uit-
gebreide vernummering van de tot de eigendommen behorende kadastrale ka-
vels.'^^ De eigenaren zouden nog lange jaren, ten behoeve van de agrarische
bedrijfsuitoefening het recht van spoor-overgang behouden.

Op 19 November 1857 verkocht Vrouwe IJsseldijk-Zeelt, die de buitenplaats Lin-
denhoff tot dan toe verhuurd had, deze met ongeveer 8 ha grond aan Jhr Wil-
lem Karel de Rooy van der Does, die deze koop aanging ten behoeve van zijn
echtgenote Maria Julia van der Does, met wie hij buiten gemeenschap van goe-
deren gehuwd was.'-''® Dit echtpaar heeft Lindenhoffnietzo langin bezitgehad:
in 1862 werden de roerende goederen door de jonkheer in opdracht van zijn
vrouw geveild, waarna het buiten eveneens werd geveild met de opdracht aan de
koper, dat alle opstallen voor of op 1 April 1863 zouden moeten worden afge-
broken, met uitzondering van het tuinmanshuis.''" Koper was Dirk de Groot
Dirkszn ca., meestertimmerman, die deze koop verrichtte voor een lastgever.

-ocr page 79-



		met de opdracht het gekochte niet te slopen, maar heel te laten.'^** De lastgever was Herman Lejay, grondeigenaar te Warnsveld. Na alle berichten over afbraak, die in het voorgaande gemeld moesten worden, is de opdracht van Herman Lejay om geen gevolg te geven aan de bepalingen uit de veilcondities ten aanzien van de sloop een eerste blijk van het feit dat men midden 19e eeuwbesef kreeg van de kwetsbare positie van de oude architectuur "bedreigd als haar voortbrengselen werden door den verdelgingsmoker ener voorbeeldloze wansmaak, ener onverklaarbare gedachteloosheid of van den er- gerlijksten moedwil", zoals Alberdingk Thym het in 1848 formuleerde. Nadat Vrouwe IJsseldijk-Zeelt in 1864 was overleden werden eerst ingevolge haar testamentaire beschikking, grond en een legaat ten behoeve van de bouw van een Gereformeerde kerk en een toegangspad afgezonderd. Meer daarover is te vinden in het boekje: M. Blokhuis en H. Hoogenhout, '125 jaar Postwijck', 1990. Omdat Postwijck al vrij dicht op de erfgrens stond is daarvoor een strook grond van het v.m. Schaeps Gift afgenomen, vermoedelijk het gedeelte waarop het z.g. heerschapshuis heeft gestaan, en dat inmiddels boomgaard was geworden. De nog overgebleven bezittingen in de Oostzijder polder werden in 1865 uit de boedel verkocht aan Vrouwe Sara J.M. Bongardt, weduwe van Rudolf H.J. Vee- ren,'''�' een nicht van mevrouw Zeelt, die uit dien hoofde gerechtigd was in de helft van haar nalatenschap; in totaal f556.055,36. Lindenhoff was in 1870 ook door haar gekocht van Lejay, zodat alle gronden van Classen, - met uitzonde- ring van de voor de Gereformeerde kerk afgestane grond -, weer in een hand waren gekomen.'''*' De in 1859 door het echtpaar Van der Does gestichte koe- pel van Lindenhoff ontsnapte nu niet langer aan de slopershamer; zij werd nog in 1871 gesloopt. Vanuit het bezit van mevrouw Bongardt werd Lindenhoff in 1874 zonder de bij- behorende gronden verkocht aan de Gemeente. Overigens waren er in de la- tere jaren van de 19e eeuw geen veranderingen, behoudens de zeer ingrijpen- de doorsnijding van de gronden door het Merwede-kanaal, ook nu weer een groot aantal kavel-vernummeringen veroorzakend. In 1909 verscheen een voor deze hoek van Baambrugge nieuwe naam in de ar- chieven, nl. die van P. Blokhuis, veehouder te Baambrugge, die op 30 October 1909 een huurcontract voor de boerderij Lindenhof afsloot.''" Op 12 October 1912 werden de bezittingen van wijlen Mevrouw Veeren-Bongardt door notaris Van Kempen in publieke verkoop gebracht, tengevolge waarvan zowel Pieter Blokhuis als Albert Griffioen de mogelijkheid verwierven voor een agrarische

			^9

-ocr page 80-

bedrijfs-uitoefening; Pieter Blokhuis beschikte toen over het v.m. Schaeps Gift,
hetgeen door hem werd verbouwd (afb. 13).

Zoals de voorbijganger vanaf de Rijksstraatweg kan zien, is er sindsdien nog
veel gebeurd, doch daarover kan beter bij een andere gelegenheid verslag wor-
den gedaan.

Abcoude, december 1998

ir D.L.H. Slebos

Lijst van eigenaren
MEERLEVELD

Eigenaren:

Anna en Reinier van Seller
Vererving:

Pieter Coenensz X Anna van Seller
Vererving:

Joan van Malsen X Catharina de Koker
Verkoop:

Reynier van Recklinghuysen X Margriet Abbas
Vererving:

Hendrik van Recklinghuysen
Verkoop:

Hendrik Joan de Ruyter X Wijnanda Cappel
Verkoop:

Jaques Ferrand XJeanne Le Clercq
Erfstelling:
Jeanne Louise, Madelaine, Marianne en Constance Jeanne Ferrand

1685ofeerder-1690

1690-1698

1698-1708

1708-1727

1727-17-58

1738-1746

1746-1764

1764-1780

1780-1785

1785-1789

1789-1800

1800-1811

1811-1812

1812-1815

1815-1827

Joan Muijsken X N.N.

Abraham van der Velden X N.N.

Verkoop:

Frans Elderman X N.N.

H.H. Rijnders X Anna Geertruida Heeren

Verkoop:

Simon Reinierse

Verkoop:

Gerrit Bosch

Verkoop:

Nicolaas Trokkel

Verkoop:

-ocr page 81-

Andriesjoh. Althoff
Verkoop:
Willem Marx
Vererving:

Josef en Petrus Marx
gedwongen verkoop:
Steven van Wees

1827-1832
1832-1848
1848-1871
1871-19??

IPENBURG

Eigenaren:

Mr Dirck van Naerden X Elisabeth den Otter
Onverdeelde boedel:

Weduwe Elisabeth den Otter en kinderen
Verkoop:

Nicolaas Moolenaar X N.N.
Vererving:

Hendrik de Jager X Deliana Moolenaar
Verkoop:

Hermanus Wijnnoltz
Verkoop:

Hendrik Hooft Gerritszn. X Susanna Adriana Hasselaar
Verhoop:

Pieter van Buytene X Maria van Spyk
Verkoop:

Jacob van Zeiler
Verkoop:

Johannes van Seppenwolde
Verkoop:

Mejuffrouw Anna Cornelia Pauw
Veiling:

Nicolaas van Voorthuijsen en Gerrit Rinzes Voormeulen
Verhoop:

Gerrit Rinzes Voormeulen en Rintze Poort
Verkoop:
Jacques Mare Fraissinet

1684-1694

1694-1721

1721-1732

1732-1740

1740-1741

1741-1748

1748-1762

1762-1770

1770-1778

1778-1807

1807-1818

1818-1820

1820-1821

1821-1828

1828-1870

1870-1905
r uit het geslacht Miltenburg

1685ofeerder-1705

Jean Pierre Wilhelm Perez
Veiling:

Jan van Wees
Vererving:

Elbertus Miltenburg X Keetje van Wees
Ruiling met Boerderij 't Hooge Land, eveneens eigendom van een t

LANGVERSWEGEN

Eigenaren:

Thomas de Letter X Rebecca Anna van Tongeren

-ocr page 82-



		Vererving: Weduwe Rebecca Anna van Tongeren 1705-1718 Onverdeelde boedel Thomas de Letter x Rebecca van Tongeren 1718-1724 Verkoop: Joan van Sevenhuysen 1724-1733 Vererving: Catharina van Sevenhuysen X Egbert Buys 1733-1746 Verkoop: Sara Maria Witsen 1746-1760 Donatie: Margaretha van Strijen X Cornelis Graafland Corneliszn. 1760-1806 Vererving: Sara Graafland 1806-1812 Onverdeelde boedel van Sara Graafland 1812-1815 Verkoop: Joan August Classen 1815-1837 Veiling: WeduweJohannajudith van IJsseldijk Zeelt 1837-1865 Verkoop: Vrouwe SaraJ.M. Bongardt, weduwe van Rudolf H.J. Veeren 1865-1912 Afkortingen RAU Dorpsger: Rijksarchief te Utrecht Gerechtelijke archieven. RAU Not.: Idem, Notarieel archief. RAU Bibl.: Idem, Biblotheek. GAA Not.: Gemeentelijk Archief Amsterdam, Notarieel archief. GAA.Bibl.: Idem, Bibliotheek. GAA.DTB.: Idem, Doop, Trouw en Begraafregisters. GAA Poort: Idem, Poortersboeken. GAA Part.: Idem, Particuliere Aixhieven. OAAB.: Oud Archief Abcoude/Baambrugge, te Mijdrecht. RAH Bibl.: Rijksarchief te Den Haag. Bibliotheek. HHA.: Hoogheemraadschap Amstelland, archief Polder Baambrugge Oostzijds. Noten 1. OAAB doss. no 18 en 20. 2. HHA. 3. RAU Dorpsger, no 20. 4. RAH Bibl. Rademaker. A., Hollands Arcadia, Amsterdam. 1730. 5. Gedenkboek 100 jr. Parochiekerk Abcoude 1988. 6. GAA DTB registers. 7. RAU Dorpsger.doss. no 8. 8. RAU Dorpsger. doss. no 9. 9. GAA DTB registers. 10. GAAPoort. Boek no2,blz. 558. ' 11. RAU Dorpsger. no 10.

			82

-ocr page 83-



		12. GAA Poort. Boek no 6, blz no 540. 13. GAA DTB registers. 14. GAA.Bibl. Dossier Herenmarkt, no AA 5253. 15. GAA.DTB registers. 16. Zie 14. 17. id.id. 18. RAU Dorpsger. doss. no 9. 19. RAUNot.no. 3. 20. Zie 14. 21. RAU Dorpsger. doss. no. 9. 22. RAUNot.no. 3. 23. Zie 14. 24. RAU Not. no. 10. 25. RAU.Dorpsger doss. no. 20 alsmede GAA.Not. no. 10380. 26. RAU.Dorpsger. doss. no. 11. 27. GAA DTB registers. 28. GAA Poort. Boek no 14, blz. no.254. 29. GAANot.no 10384. 30. GAA Not. no 10385. e.v. 31. RAU Dorp.sger.doss. no. 11. .32. GAANot.no. 10544. 33. RAU Dorpsger. doss. no. 13. 34. RAU Dorpsger. dass. no. 14. 35. RAU Dorpsger. doss. no. 15. 36. RAU Not. no. 44. 37. RAU Dorpsgen doss. no. 23 38. RAU Not. no. 49. 39. RAU Dorpsger. doss. no. 26. 40. RAUNot.no. 51. 41. RAUNot.no. 50. 42. RAU Not. no. 57. 43. RAU Not. no. 73. 44. RAU Not. no. 2348. 45. RAU Not. no. 625. 46. RAU id.id. 47. RAH Bibl. Rademaker A., Hollands Arcadia, Amsterdam 1730. 48. Slebos.D.L.H.,Jb. Niftarlake 1989.(pag 42-55). 49. Grevenstuk.J.G.Th.,Jb. Niftarlake 1930 (pag 5-25). 50. RAU Not. no. 1 51. OAABdoss.no. 16. 52. De Ned.Leeuw.jrgang CXll, nr 7-9 blz.347 e.v. 53. RAU Dorpsger doss no. 9. 54. RAUNot.no. 2 55. RAU Dorpsger doss. no. 9. 56. RAU Not. no. 23. 57. Slebos. D.L.H..,Jb. Niftarlake 1989 (pag 42-55). 58. id.id.

				83

-ocr page 84-



	59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105.	RAU Dorpsger. doss. no. 10. id.id. RAH Bibl. Rademaker.A., Hollands-Arcadia, Amsteram 1730. RAU Dorpsger. doss. no. 8. RAU Dorpsger, doss. no. 9. id.id. GAA DTB registers. Munnig Schmidt, E. en A.J.A.M. Lisman, Plaatsen aan de Vecht en de Angstel, 4e druk 1997, blz. 16. Slebos. D.L.H.., Jb. Niftarlake 1989 (Pag 42-55). GAA DTB registers. RAU Dorpsger. doss. no. 10. RAU Dorpsger. doss. no. 20. GAA Not. no. 8697. GAA Not. no. 8768 GAANot.no. 10384. RAU Dorpsger. doss. no. 20. RAU Bibl.: Mar�ni Buys. Lonaralaca. 1986. GAA DTB registers. GAA Part. no. 172, doss no. 482 e.v. GAA Part. no. 172, doss no. 501 e.v. GAA Part. no. 172, doss no. 518. RAU Dorpsger. doss no. 8. GAA Part. no. 172, doss no. 482. e.v. RAU Dorpsger. doss no. 8. RAU Dorpsger. doss no. 9. RAU Dorpsger. doss no. 20. id.id. id.id. RAU Dorpsger. doss no. 10. RAUNot.no, 12 id.id. id.id. id,id, id.id. id.id. id.id. RAU Dorpsger. doss no. 11. Elias. J.E.., De Vroedschap van Amsterdam, Haarlem 1903-1905. RAU Dorpsger. doss. no. 7. Zie 96. ' . GAAnot.no. 8130. GAA not. 8149. RAU Not, no. 63. GAANot.no. 8152. GAANot.no. 8143. GAANot,no. 8152 en 8152. RAU Dorpsger. no. 18.


84

-ocr page 85-



	06.GAANol.no. 10384. 07.RAU Dorpsger, doss no. 10 en 20. 08. RAU Dorpsger, doss no. 11, 18 en 22. 09.RAUNot, no, 24. lO.Elias. J.E.., De Vroedschap van Amsterdam, Haarlem 1903-1905. ll.id.id. 12.RAUNot.no. 63. 13.RAU Dorpsger. doss.11 en 22. 14.RAU Dorpsger. no. 22. 15.Elias.J.E., De Vroedschap van Amsterdam, Haarlem 1903-1905. 16.RAUNot.no. 63. 17.GAANot.no. 1480. 18.RAUNot.no 32. 19.RAU Dorpsger. doss. no 13. 20.RAU Dorpsger. doss. no 18, en GAA Not. no. 18520. 21.RAUNot.no 63. 22.GAANot.no. 18527. 23.GAANot.no. 17244. 24.GAA Not, no. 19267. 25. RAU Dorpsger. doss. no. 22. 26.RAUNot.no. 63. 27.RAUNot.no. 56. 28.RAUNot.no. 57. 29.RAUNot.no. 63. 30.id.id. 31.GAANot.no. 20097. 32.RAU Dorpsger. no. 22. 33.Munnig Schmidt.E., Plaatsen aan de Vecht en de Angstel. 4e druk 1997, blz. 247. 34. RAU Dorpsger. no. 22. 35.0nderhandse verkopen 23-2-1843. 36.GAANot.no. 20903. 37.RAUNot.no. 2414. 38.RAUNot.no. 119. 39.RAUNot.no. 122 40.GAA Not no. 23134. 41.Huisarchief Familie Blokhuis.

Dit artikel is tot stand gekomen mede dank zij het voortdurend support van W.W. Timmer te Abcoude, terwijl Marco Blokhuis te Baambrugge zo vriende- lijk was, mij inzage te verlenen in het huisarchief van de familie Blokhuis. Ten- slotte was de heer Munnig Schmidt behulpzaam bij de finishing touch. D.L.H.S.

		85

-ocr page 86-



		Nieuwersluis Verkeersknooppunt in vroeger tijden

	Eene geoctrooieerde "pleijsterplaetse" aan de Nijer Sluse Onder deze titel verscheen 22 Mei 1898 in het Utrechts Provinciaal en StedeHjk Dagblad een korte beschrijving van de hand van Jhr J.A.F. Backer (* 1853 te Amsterdam en f 1911 op huis Slotzicht te Vreeland, burgemeester van Vree- land en enthousiast amateur-historicus) van de geschiedenis van Nieuwersluis. Het lijkt de redactie een goed idee dit aardige en niet zo bekende stuk wijdere bekendheid te geven waarbij de 19e-eeuwse spelling gemoderniseerd is: "Nieuwersluis dankt zijn naam aan de aldaar gelegen schutsluis, die deel uit- maakt van de Nieuwe Wetering, een waterweg verbindende de Vecht met de Kromme Angstel. (afb. 1) Wanneer deze wetering gegraven is, is niet met juistheid te bepalen. Vele eeu- wen reeds bestaat de Nieuwersluis: in 1448 des salerdaghs na aller Heilighen dag kon Johan van Mijnden ende van Ruwiel, heer van Cronenburg, al spreken - bij een leenverheffing van landerijen - diegheleghen s�n in den kerspel van Loenen bi- der Nijer Sluse. Voor de I7e eeuw bestond Nieuwersluis, thans een klein dorp, uit slechts een paar huizen, onder welke een kleine herberg aan de heerwec.h, met land, strec- kende tot mitden honderschen wall suijtwaerts, ende de nije weteringswall, colck ende nij- ersluis noortwaerts naest gelegen sijn. Aanleg van een fort In 1673 is hier onder toezicht van kolonel Stokijna [Stockheim] een vesting op- geworpen. Deze sterkte werd weliswaar in 1688 weer geslecht, doch in de jaren 1744-46 andermaal in staat van verdediging gebracht. Omstreeks 1760 telde men 24 huizen aan de westzijde van de Vecht en waren er aan de oostzijde der rivier 10 barakken, ten gebruijk van een commando of bezetting, vooreen sergeant, cor- poraal en twaalf gemeenen uit de hofgarde in Den Haag van de Staten van Holland. On- der de regering van Koning Willem III is hier een militaire pupillenschool op- gericht [in 1876-77], die enige tijd later [1896] weer opgeheven is. Nieuweisluis heeft steeds op hoge prijs gesteld de aanwezigheid van militairen, niet slechts om de voordelen, die daaruit voor de burgers voortvloeiden, maar ook om de levendigheid, die de inwoonders van dieze forteresse daardoor aan hun dorp zagen geschonken.

86

-ocr page 87-



		Afb. 1. Deel van de kaart uit 171.S, uitgegeven door de wed. Nicolaus Visscher, van Mijnden en de 2 Loosdrechten. Langs de Nieuwe Wetering, die van Nieuwersluis naar de Angstel voert, staat "Oude Tolhuis". Dat moet het tolhuis zijn dat Abraham van Dorssen in 1684 bouwde 100 roeden buiten het fort. Nadat de fortificatie in 1688 geslecht werd zal rond 1700 een nieuw tolhuis bij de beide brug- gen gebouwd zijn. Dat is het nog bestaande gebouw, dat vanaf eind vorige eeuw De Kampioen werd genoemd. (Coll. auteur)

		Tijdens de bouw van het eerste fort, verrees te Nieuwersluis ook een kerkje en werd er een predikant, ds Coenen uit Smyrna [Izmir] beroepen. Met het slech- ten van het fort verdween deze kerk tevens. In de volgende eeuw- omstreeks 1750 - mocht Nieuwersluis zich verheugen tal vanjaren in't bezit van een vermaarde school waarin men de Fransche taal vol- maakt koude leeren. Verkeer Dat Nieuwersluis eerst in de I7e eeuw een plaats van meer betekenis is gewor- den mogen wij voor een groot deel toeschrijven aan het gebruik van de midde- len van vervoer, zo te water als te land, dat toen hoe langer hoe meer zich open-

			87

-ocr page 88-



		baarde in onze Vechtstreek. Het verkeer tussen Utrecht en Amsterdam - via Nieuwersluis - werd steeds levendiger Allengs deelden de tussenliggende plaatsen mee in de welvaart, die de trekschuitdiensten en later de wagendien- sten bezorgden (afb. 2). De Vechtstreek, evenals zo menig andere streek, die een middel van vervoer kreeg ingericht naar de eisen van de tijd, nam in bloei toe. Reeds toen verrezen enige van die Landpaleizen waaraan in de 18e eeuw de Mennistenhemel zo rijk was. De Staten 's Lands van Utrecht hadden het in 1600 al lang in 't oog gehad, dat er een toekomst van bloei was weggelegd voor dit deel van hun gewest. Maar za- gen tevens in dat in deze streek verkeerswegen aangelegd of verbeterd moesten worden ten gerieve van het reizende publiek en het goederenvervoer. Aanleg jaagpad Omstreeks 1600 dan ook legden zij een zand- en jaagpad van Utrecht naar Breukelen, dat zij de Ie September 1607 verhoefslaagden en waarnaast zij om- streeks 1684 een rijweg aanlegden waarop zij vanaf 17 December van dat jaar tol hieven, zo aan hel Swarte Varken [naast Geesbergen in Maarssen] als aan de Klop [bij Utrecht] van alle karossen, kalessen, bolderwagens, oerlijnen, koelsen, koel- wagens, chaises, karren, open wagens ende verdere rijluygen hoe ook genaamt. In 't begin van de 17e eeuw was door de steden Utrecht en Amsterdam over- eengekomen om een zandpad aan te leggen en te onderhouden van Breukelen tot Ouderkerk en daarenboven een wagenweg van omtrent tegenover de Voe- tangel [een herberg tussen Ouderkerk en Abcoude aan de trekvaart] tot het dorp Abcoude. De Staten van Holland keurden de 15e Juni 1626 dit plan goed ten opzichte van 't Hollandse gebied. De Staten van Utrecht waarschijnlijk in- ziende dat dit zandpad voor hen een voordelige zaak kon worden maakten van hun bevoegdheid gebruik om zelf het werk voor zover hun provincie betrof ter hand te nemen en uit te voeren. En zo ontstond het zand- en jaagpad van Breukelen tot aan de Vechtbrug te Nieuwersluis langs de oostzijde van de Vecht. Dan vanaf de sluis daar langs de Nieuwe Wetering, de Kromme Angstel door de dorpen Loenersloot en Baam- brugge tot Abcoude en van daar langs de Voetangel naar Ouderkerk aan de Amstel. Aanleg jaagpad naar Hinderdam Werd aan de stad Utrecht dus niet gegund om dit plan uit te voeren, wellicht om haar hiervoor enigszins schadeloos te stellen of mogelijk ook omdat de Sta- ten in het volgende minder voordeel voor zich zagen, verleenden de Staten van Utrecht permissie aan de stad Utrecht de 12e Augustus 1628 om een zandpad

			88

-ocr page 89-

''\ 5^<

-v 'XTJiVWERShVIS,

Alt). 2. Nieuwersluis in 1719 met rechts het jaagpad tevens rijweg met een koets;Van Dorssens brug
over de Vecht was hoog genoeg dat de meeste schepen er met gestreken mast onderdoor konden.
Naast de brug het Gemene Landshuis en links daarvan de Pleisterplaats met daarvoor de brug over
de Nieuwe Wetering. In het water voor die brug is een trekschuit te zien. (CoU. auteur, nr 46 van de
Zegepraalende Vecht)

aan te leggen van de Nieuwersluis tot aan de Hinderdam. Natuurlijk mocht dan
de stad tot vervallinge van de onkosten een redelijk tol- of weggeld heffen, 't Tarief
mocht zij zelf bepalen (afb. 3).

Tolheffing

De Staten van Utrecht en de stad Amsterdam hieven op hun zand- en jaagpad
ook wel tol zowel te Nieuwersluis als aan de Voetangel. En niet min ook, zoals
blijkt uit de ordonnantie van 21 Augustus 1648, die het volledige tarief behelst.
Driejaar later zijn zij bovendien gaan heffen een stuiver op ieder mens, hetzij
de tolplaats te Nieuwersluis of die aan de Voetangel passerende, die niet per or-

-ocr page 90-




			OtrDKRBOJSKS Jf>c'e/-Au�,


		Afb. 3. Nieuwersluis vanuit het Noorden met een trekjacht met jaagpaard op het jaagpad naar de Hinderdam bij Nederhorst den Berg bij de koepel van het buiten Ouderhoek. Links een boomvlot waarmee bomen vanuit het Zwarte Woud langs de Rijn naar Amsterdam werden gebracht. (Coll. auteur, nr 48 van de Zegepraalende Vecht) c?man5 vrachtschuiten tussen Amsterdam en Utrecht, maar per vrachtschuiten van andere steden, vlekken of dorpen vaart. Onze Staten hadden het goed ingezien, dat dit zand- en jaagpad Breukelen-Ou- derkerk hun geen windeieren zou leggen. De gabellen [tollen] brachten be- hoorlijke revenuen op, dankzij ook de voorrechten, die zij de tolpachter schon- ken. En 't onderhoud van het zand- en jaagpad kostte niet veel. In 't begin moesten de gecommiteerden, want onze Staten en de stad Utrecht hadden we- derzijds personen aangewezen om gezamenlijk de gemeenschappelijke belan- gen te behartigen, wel enige huizen, een schuitenhuis aan 't Swaantje ['t Swaantje lag aan de Angstel op de plaats van de brug in de N 201] en het nodi- ge land onteigenen, maar die kosten waren zij spoedig te boven, en daarbij, lichtvaardig gaven zij het geld niet uit. Immers, in 1646 moest de Heer van Cro-

		90

-ocr page 91-



		nenburg nog van de gecommiteerden vergoeding hebben voor het hem ont- nomen land. 20 November van dat jaar meenden zij die heer te kunnen af- schepen met hem 4 aam beste Rijnse wijn te zenden, maar 't volgende jaar gaven zij hem toch maar �250,-. In 1735 was het zand- en jaagpad tussen Nieuwersluis en 't Swaantje zeer ver- smald en onbruikbaar geworden. Toen hebben de gecommiteerden tot het pad een voor hun administratie zeer voordelig accoord gesloten met de aange- lande ingelanden van de Loenschepolders tot het verbreden en verhogen van het pad. In de poort van de Nieuwersluis werd toen een witte steen gemetseld tot peil hoe hoog het pad moest worden en blijven. Afsluitbomen zijn toen ge- plaatst te Nieuwersluis en aan het Swaantje, opdat geen rijtuigen noch vee, noch koppels paarden er over zouden kunnen passeren. De eigenaren en brui- kers van landerijen, tussen de twee slagbomen gelegen, kregen evenwel, doch uitsluitend voor eigen gebruik, sleutels om de bomen te kunnen openen. De 24 Juni 1768 is dit peil herzien om de hooge winterwateren van de Anxteren een witte peilsteen, gemetseld in de buitenmuur van de benedenste sluis en een peilpaal geslagen bij 't Swaantje [werden aangebracht]. Wij zeiden daarstraks dat de pachter van de tollen te Nieuwersluis en aan de Voetangel door de eigenaren van het zand- en jaagpad Breukelen-Ouderkerk bijzondere voorechten werden verleend, welke zeer zeker niet zonder invloed geweest zijn op de hoogte van de pachtsom. Onder deze voorrechten mag wel gerekend worden het octrooi [in feite een alleenrecht] van de Staten van Utrecht van 2 Februari 1686 waarbij deze gehoort hebbende het rapport van derzelver Gecommiteerden uyt hare rechte wetenschap, souveraine maght ende authoriteit hebben ge- octroyeert ende geauthoriseert den persoon van Abraham van Dorssen, voor hem ende sij- ne Nakomelingen omme met kennisse ende op aanwijsinge van die Heeren Gecommiteer- den van 't Sandpad tussen Breukelen ende Ouwerkerk hondert roeden buijten het fort Nieuwersluis op den Stichtsen bodem ten kosten van hem van Dorssen ende sijne Nako- melingen te stellen ofte doen stellen eene bekwame huijsinge ende stallinge omme voortsen met seclusie van allen anderen te zijn en blijven de ordinaris Stichtse Tol ende Pleystepla- etse van alle x)rachtschuyten varende van ende tussen Utrecht en Amsterdam respectieve ende also mede van alle dorpsschuyten met Passagiers oft Vracht varende;Willende ende ordonneerende daer omme dat alle Schippers en hare Knechts van de genoemde Vracht- schuyten gene uijtgesondert te samen ende ijder van deselve in 't bysonder voortaen geene andere Tol ende Pleysterplaetse van de Stichtse zijde zullen hebben of vermogen aen te doen, ofte met hare Vrachtschuyten om te Pleysteren, stil te leggen als ter plaetse van de voorensgemelte geoctrooyeerde Stichtse Tol ende Pleysterplaetse op poene van XXVguldens telken reijse bij ieder contravateur ten behoeve van den Pachter van de Stichtse Tol in der tijd te verbeuren.

			91

-ocr page 92-



			Afb. 4.17e-eeuwse ets van het soort schouw waarmee passagiers, vee, koetsen en wagens werden over- gezet. Op de achtergrond het soort fort dat in 1672 rond de Nieuwersluis werd opgeworpen, (Coll. auteur) Verstaende daer toe mede dat de voorsz. schippers in het stilleggen ofte Pleysteren op de voorsz. geordonneerde plaetse, ten dienste van de passagiers haer-luyden stricktelijken sul- len hebben te reguleren naar de ordres, daer op gemaeckt ofte noch te maecken en interdi- ceren voorts allen en een ijgelijh ter plaetse voorsz. eenige huysinge, kamers ofloodse, om wijn of bier aldaer te tappen ofverkoopen, te maken ofte stellen ofgemaak ofgestelt sijn- de in deselve de tappers nering te doen ofte exerceren; alles direct of indirect op poene van 100 goude Nederlandse rijders jegens den Heere van den Lande te verbeuren des de voorn. Abraham van Dorssen ende zijne nakomelingen van tijd tot tijd mede gehouden blijven den weg tot den voorz. Tolhuyse en Pleysterplaetse wel en na behooren te maken, alsmede een suffisante valbrugge over de wetering te leggen ende alle hetzelve tot zijne en zijner na- komelingen kosten van tijd tot tijd te onderhouden en mede tot onsen genoegen sonder tot lasten van de passagiers of iemand daer voor iets te heffen ofte mogen vorderen. [Abraham van Dorssen, bierbrouwer en -tapper te Vreeland, had zich kennelijk door een goede jurist laten bijstaan.]

		m

-ocr page 93-



		Enige jaren voor 1700 schijnt de Vechtbrug te Nieuwersluis bezweken te zijn. De overtocht in 1700 geschiedde door middel van een schouw. Tol werd daar- bij geheven van karossen, wagens, chaises enz. (afb. 4) In 1700 sloten de Heeren Gecommiteerden tot het Zandpad met Abraham van Dorssen voornoemd een accoord. Daarbij werd overeen gekomen dat Van Dorssen een nieuwe houten brug over de Vecht te Nieuwersluis zou leggen op eygen kosten mitsgaders dat hij deze brug zou onderhouden 12 jaren lang, gedu- rende welke jaren hij zou mogen ontvangen zodanige gabellen als hij met de schouw genoot. Na die 12 jaren zou de brug dan komen aan de stad Amster- dam en de Staten van Utrecht. Maar .... gedurende die 12 jaar moest Van Dors- sen aan de heren van het zand- en jaagpad voor de tol op de brug te samen met die op het pad zo aan de Nieuwersluis als aan de Voetangel jaarlijks 7000 gul- den pacht betalen. Het is te begrijpen dat de heren van het zand- en jaagpad goede zaken maak- ten. En zulks blijkt uit de omstandigheid dat in latere jaren het zand- en jaag- pad onverplicht bij wijze van subsidie belangrijke sommen gelds aan de pro- vincie Utrecht gaf voor doeleinden, die niets te maken hadden met het zand- en jaagpad. [Niets nieuws onder de zon] Maar ook Van Dorssen zal wel goede zaken gedaan hebben. Uit byzondere bescheiden blijkt dat hij niet zonder ver- mogen is gestorven. Wij mogen aannemen dat de heren gecommiteerden zijn Pleisterplaats niet onbezocht lieten. Jaarlijks kwamen zij officieel te Nieuwersluis bijeen om de re- kening af te sluiten en de helft van het zuiver overschot te delen. Tot 1703 zal deze bijeenkomst wel gehouden zijn in de geoctrooyeerde Pleysterplaetse. In dat jaar 1703 echter besloten de Gecommiteerden om aan de Nieuwersluis op gemene kosten te doen approprieren een Landhuys om aldaar jaarlijks de reekeningen van het gemeene sandpad op te nemen en te sluyten. Mevrouw de wed. van wijlen de heer Lodewijk de Bas [die in Baambrugge een buitenplaats bezat] was toen eigenares van de pleisterplaats van Van Dorssen en bevreesd, dat de Gecommiteerden zouden bewerkstelligen dat in dat te ap- proprieren Landhuys een herberg zou komen, vroeg zij tot hare gerustheid een akte aan de Staten dat voorsz. huysinge noijt tot een herberge soude moge worden geap- proprieert. De Staten willigden haar verzoek in en verklaarden (gebonden zeker door het octrooi in zake de pleisterplaats) datvoors. huysinge, geapproprieert sullende worden tot een gemeen Landshuys, noijt na desen tot een herberge sal mogen worden geapprop- rieet. Dit Gemeenlandshuis is thans nog aanwezig. Prijkende met de wapens van de Provincie Utrecht en van de stad Amsterdam staat het daar, een stille getuige van de bloei waarin weleer het zand- en jaagpad zich mocht verheugen. Het Ge-

			93

-ocr page 94-



		Afb. 5. 18e-eeuwse gravoire van het soort lange smalle vrachtschepen, waarmee op de Rijn werd ge- varen en dat keulenaar of samoureus werd genoemd (CoU. auteur) meenlandshuis heeft nimmer concurrentie aangedaan aan de vermaarde door de Ed.Mgo. geoctrooieerde pleisterplaats. Deze verloor echter gaandeweg haar karakter, maar, gelegen aan de grote heer- weg - dat wil zeggen aan de weg daer die koopman of vreemde man te wagen van die eene stad tot d'ander, of van dat een groot dorp tot het ander vaart - van Amsterdam naar Utrecht, werd het gebouw vervolgens hoe langer hoe meer een logement met uitspanning voor rijtuigen. Hiertoe heeft zeker ook bijgedragen de verbe- tering, die de weg in 1812-13 heeft ondergaan, [door Napoleon] Was tot 1819 het onderhoud van de weg bij wijze van verhoefslaging geregeld, d.w.z. moest iedere eigenaar van een gedeelte van de weg dit zelf onderhouden, in gemeld jaar heeft het Rijk de weg bestraat en voor het vervolg in onderhoud genomen, In de eerste helft van de vorige eeuw werd in de aloude pleisterplaats nog een paardenposterij gehouden, maar nadat de Rijnspoorwegmaatschappij haar baan geopend had werden hier geen postwagens als van weleer meer gezien. Het Merwedekanaal [Amsterdam-Rijnkanaal] ontnam de scheepvaart aan de Vecht.* En het werd stil langs de weg en op de Vecht.

			94

-ocr page 95-



		Sinds enige tijd echter openbaart zich een nieuw leven op de weg: meer leven- digheid, meer gerij, maar een gerij van een geheel andere soort als van vroeger en Abraham van Dorssen, kon hij thans zijn pleisterplaats van 1686 nog eens bezoeken, verstomd zou hij staan te kijken, niet slechts naar die stoomboten, die spoorwegen, die zuchtend zich zelf voortbewegende ouderwetse trekschui- ten, maar ook naar die menigte van wieltrappende dames en heren, die zijn pleisterplaats - thans ter hunner ere de "Kampioen" genoemd - voorbij vliegen ofwel daar afstappen om hetzij in 't wielerpark daar aan de Vecht hetzij in het bondshotel (voorzien van een hulpkist van de wielrijdersbond) even uit te rus- ten en zich te verversen. En wat zou de, in zijn tijd zo ondernemende Van Dorssen wel zeggen indien hij mocht zien dat een electrische tram zijn pleisterplaats gekozen had tot een van haar stations? [Zou daar ooit sprake van zijn geweest?] J-A.F. * Waar tot die tijd keulenaars, sammereuzen of bijtelschepen (afb. 5) kagen, krapschuiten, dam- lopers, schietschuiten, tjalken, pinken enz. stoomboten en ook houtvlotten steeds bij toeneming de Vecht passeerden, hield dit verkeer toen plotseling bijna geheel op. Ook nam toen de sleep- bootdienst op de Vecht een einde, die enige tijd tevoren de scheepsjagerij met paarden had ver- drongen, een bedrijf dat eeuwen lang met veel succes hier uitgeoefend is geworden. In Augustus 1758 richtten de Jagers van de Nieuwersluis zelfs een beursse ofbussche op. Ieder jager moest van elke vracht, die hij aannam of overdeed (er werd geloot wie zou jagen) een stuiver aan de Bus- bewaarder ter hand stellen voor de bus binnen 24 uur, anders zes stuivers. Niet jagende jagers moesten iedere week twee stuivers contribueren;betaa!den zij niet binnen 4 weken, dan verviel hun recht op de bus. Nieuw inkomende jagers moesten �7,50 entree betalen. Bij overlijden van een jager of zijn vrouw kreeg de overblivende �25,- uit de bus en was de vrouw de langstlevende, dan behield zij het recht op de bus zonder contributie verschuldigd te zijn en werd bij haar over- lijden �25,- uit de bus gegeven tot haar begrafenis. Bij besloten water (gedwongen werkloos- heid) werd, indien in de bus meer geld aanwezig was dan nodig voor 8 begrafenissen, een som uit de bus genomenen deze in egale porties verdeeld onder de jagers [die] tot de bus gerechtigd [waren]. De eerste busmeesters waren Jeremiias de Ru, Jelis de Ru en Cornelis Topper. Loenen 1998 bewerking door E. Munnig Schmidt

			95

-ocr page 96-



			Afbeelding 1: Delftsblauwe vaas, H 36 cm, gemerkt "P" voor Johannes Pennis (1723-1763) met af- beelding van het park van Gansenhoef, en verso van huis en park van het Huis te Loenen. (Cat. nr 349 Christie's 24-6-98 A'dam)

		96

-ocr page 97-



	Vechtgezichten op een 18*^-eeuwse Delftsblauwe vaas

Op 24Juni 1998 werd bij veilinghuis Christie's te Amsterdam een Delftsblauwe vaas geveild waarop twee Vechtgezichten prijken. De schrijver trachtte de vaas te verwerven doch haakte af: inclusief de kosten deed de vaas bijna �10.000,-. De op afbeelding 1 getoonde zijde draagt een gezicht in een formele tuin. Bij ver- gelijking met prenten in het plaatwerk De Zegepraalende Vecht blijkt dat als voor- beeld gebruikt is prent nr 26. De titel luidt: "Gansenhoefs Gesigt, over haer groote Vijver, naar agteren". (Afb.2) Gansenhoef ligt in Maarssen aan de Zandweg. De plateelschilder heeft zich een aantal vrijheden veroorloofd. Zo liet hij de beelden op de pi�destallen weg, die tegen de hoge scheerhagen stonden, evenals de beide dames met fontangemutsen en een man met een mand in de hand op de voorgrond. Ook de meeste figuren achter de vijver nam hij niet over. Aan het einde van de laan tekende hij een huis waar op de prent een hek staat. Boven de hagen liet hij aan weerszijden drie bomen verschijnen, die op de prent niet voorkomen. Wat deze laatste toevoegingen betreft liet hij zich lei- den door prent nr 70, een gezicht in de tuin van Wallestein te Loenen. Op de andere zijde van de vaas staat eveneens een gezicht op een formele park- aanleg waarvoor prent nr 65 model stond. Het betreft het Huis te Loenen met als titel "Loenen; van het dorp op de sijde van de Groote Laen te sien" (Afb.3). Dat huis is reeds lang geleden gesloopt. De getoonde laan, waarschijnlijk over- dreven breed getekend liep vanaf de bocht in de Molendijk in het verlengde daarvan naar het Noorden. De heer Dierdorp, toenmalig hoofd van Publieke Werken te Loenen, deelde schrijver dezes jaren geleden mee, dat er onder het wegdek bij de bocht nog de fundamenten liggen van de twee hekpilaren, die de toegang markeerden naar de getoonde laan. Onderop de vaas staat een blauwe "P", het merkteken van Johannes Pennis (1723-1763),die bij de "Porcelijne Schotel" in Delft werkte. In hetjaarboekje van 1986 tevens catalogus voor de jubileumtentoonstelling in 1987, is op blz.73 een zeer verwante vaas afgebeeld, die in 1904 bij Frederik Muller in Amsterdam is geveild. Daarop stond Driemond, een buiten aan het Gein, op een zijde; van de andere zijde is niets bekend Literatuur - Veilingcatalogus Christie's Amsterdam: Eiger- 2378 blz. 102, nr 349 - De Zegepraalende Vecht met etsgravures door D.Stoopendaal, rijm van de hand van C. Bruin en

		97

-ocr page 98-



			Afbeelding 2: Etsgravure nr 26 van de tuin van Gansenhoef te Maarssen uit De Zegepraalende Vecht uit 1719.Voorbeeld voor de schildering op afb. 1

		Afbeelding 3: Etsgravure nr 65 van het park van Huis te Loenen uit De Zegepraalende Vecht uit 1719. Voorbeeld voor de schildering op de keerzijde van de vaas op afb. 1 tekst door A. de Leth. Uitgegeven in 1719 door de wed. Nicolaus Visscher te Amsterdam in 1719Prenten nrs 26 en 65. - Jaarboekje Niftarlake 1986 blz.73

		98

-ocr page 99-



	De Zegepraalende Vecht voor buitenlanders

Bij verschillende antiquaren zijn de laatste jaren prenten aangetroffen, die ge- maakt zijn naar voorbeeld van de etsgravures uit de Zegepraalende Vecht. Schrijver dezes zou het op prijs stellen indien lezers, die dit soort prenten heb- ben of tegenkomen, hem van het onderwerp, de uitgever en het nummer van de prent op de hoogte zouden kunnen stellen. Tot nu zijn de volgende prenten gevonden met de maten 20 x 29,5 cm: I. Uitgave Martinus Engelbrecht te Augsburg (Duitsland) (A.V.= Augusta Vin- delicirum) vaak met de letters CPSCMaj. = Cum Privilege Seine C�nigHche Majestatca 1780 Nr. 2. "Vue du village de Loenen" en id. Duitse tekst in gothiserende letters. Nr. 6. "Maison de justice de Maarsseveen" en id. in Duitse tekst =Zwarte Var- ken, het toenmalige Rechthuis. Nr. 7. "La maison de Campagne Nieuwerhoek regardant par (1) Croonen- burg, vers (2) Loenen" en id. in Duitse tekst. Nr. 9. "Huis te Loenen" Franse en Duitse tekst (ook als nr. 91 genummerd) Nr. 11. "Partie de Maarssen" met kasteel Bolestein en Vechtleven met Franse en Duitse tekst Nr. ? Vreeland uit het Noorden met Franse en Duitse tekst. II Uitgave" a Paris chez Beauvais rue St Jaques a St Nicolas" Nr. 99. "Veu (sic) du village de Maarssen en Hollande". De afbeelding is ge- spiegeld weergegeven. III Uitgave "Printed forjohn Bowles nr.13 Cornhill " Nr. 2. "The garden of Petersburg, a place often visited by the late emperor Pe- ter while he resided in Holland". Nr. 7. "The garden of Otterspoor belonging to mr. Jacob van Lennep". Nr. 9. "The village of Loenen & Croonenburg as seen from Nieuwerhoek". Nr. n . "The garden of Sybaalen", "C. Bruin del" en "F. Lamy sculp." (Bruin was de dichter en niet de tekenaar) rV De volgende uitgaven vertonen noch de naam van de drukker noch die van de graveur: Nr. 2. Wallestein met Engelse en Franse tekst

		99

-ocr page 100-



			Nr. 3. Ouderhoek Nr. 4. Ouderhoek naar Nieuwersluis Nr 6. Loenen vanaf Nieuwerhoek Nr. 7. Vreedenoord " " Nr. 8. "Oudaen, the house of the lord of Bonenge" " " Nr. 10. "A view of Maarsseveen and the adjacent country" Intrigerend is hoeveel platen elke uitgave telde en of er meer tekst bij was. Ko- men zij uit boeken of werden de platen los of in bundels verkocht? De geraad- pleegde antiquaren weten er weinig over te vertellen. Loenen 1999 E. Munnig Schmidt

		100

-ocr page 101-



	Restauratieplan voor de Vecht

De geschiedenis van de Keulse Vaart De vaarverbinding tussen Amsterdam en het achterland is lange tijd gevormd door de Weespertrekvaart, Gaasp, Smalweesp, Vecht en Vaartsche Rijn. Deze verbinding met het achterland werd Keulse Vaart genoemd. Vanaf de Middel- eeuwen is al sprake van de Keulsche Vaart eerst via Muiden als verbindingsrou- te tussen Amsterdam en de Rijn. Het gezag van het bisdom Utrecht heeft bij deze vaarweg altijd een belangrijke rol gespeeld. In 1475 verzocht de stad Am- sterdam de bisschop van Utrecht, David van Bourgondi�, te bevorderen dat de Amsterdammers bij Maarssen ongemoeid werden gelaten en tevens geen tol meer zouden hoeven te betalen. De schippers werden daar nogal eens lastig ge- vallen, geplunderd en zonder duidelijke reden gearresteerd. In de 1T^ eeuw, na de drooglegging van het Watergraafsmeer, kwam de bin- nenroute via de Weespertrekvaart steeds meer in gebruik. De Keulsche Vaart was in die tijd in hoofdzaak een Amsterdamse aangelegenheid. Op 28 januari 1790 werd door Burgemeester en Wethouders van Amsterdam een reglement op de vaart naar Keulen vastgesteld. Na de Franse overheersing van Napoleon kwam de Rijnvaart via de Keulsche Vaart weer goed tot leven. Wegens het slech- te onderhoud gedurende de Franse tijd vertoonde de vaarweg echter grote ge- breken. Bovendien kregen schepen ook steeds grotere afmetingen. Koning Willem I, zoals bekend niet bang om beslissingen te nemen met betrekking tot aanleg van kanalen, kondigde daarom op 16 april 1821 verbetering van de Keulse Vaart aan. Deze verbetering kwam in 1822 gereed. Groot nadeel was echter dat er geen stoomsleepboten werden toegelaten. Wan- neer zeilen onmogelijk was, was men aangewezen op het gebruik van de jaag- paden. In de stad Utrecht was dit echter verboden. Op grond van een uit 1765 daterende overeenkomst moesten de paarden daar worden uitgespannen en vervangen door ... nonnen. In 1853 kwam daar pas een eind aan. In 1854 bracht de toenmalige minister Thorbecke het beheer en onderhoud van de Keulsche Vaart onder bij het Rijk. De Rijkshavenmeester van de Keulsche Vaart In 1862 besloot koning Willem III op voordracht van de minister van Binnen- landse Zaken 'dat er zal zijn een Rijkshavenmeester bij het kanaal genaamd de

		101

-ocr page 102-



		Aib. 1. Penning Rijkshavenmeesler Keulsche Vaan 1862-1989 (foto rest. plan Vecht)

Keulsche Vaart van de rivier de Lek te Vreeswijk tot Amsterdam, op een jaar- wedde van �1.200,-, met een vaste tegemoetkoming van �300,- 's jaars.' (Het gemiddelde salaris in Nederland bedroeg toen tussen de �150,- en �300,- per jaar). De taak van de Rijkshavenmeester was te zorgen voor een onbelemmerde vaart. Hij zetelde van 1862 tot 1989 in Utrecht, het voormalig centrum van de verbin- ding tussen Amsterdam en Rijn. Bij de functie van Rijkshavenmeester behoort als legitimatie een zilveren ambtspenning die sinds 1862 steeds is doorgegeven. De laatste Rijkshaven- meester van de Keulsche Vaart, de heer A. van den Berg, heeft de penning over- gedragen aan de Hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat directie Utrecht, (afb.1)

	102

-ocr page 103-



		Vanaf de oudste tijden werd de loop van de rivier een aantal malen kunstmatig be�nvloed. Zo werd in 1122 de open verbinding met de Rijn bij Wijk bij Duur- stede gesloten. Veel later had de aanleg van het Merwedekanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal grote gevolgen voor de waterhuishouding en het gebruik van de Vecht.Het be- lang van de Vecht als vaarroute nam toen sterk af. Eind 80-er jaren heeft het Rijk besloten om alleen de vaarwegen die tot de hoofdinfrastructuur van Nederland behoren te blijven beheren. Hiertoe wor- den gerekend de grote rivieren en kanalen, de zeekant en de Deltawerken, het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal. De overige wateren zouden aan regionale waterbeheerders worden overgedragen. Zo is Rijkswaterstaat in 1991 in overleg getreden om een goede toekomstige be- heerder te vinden voor de Weespertrekvaart, Gaasp, Smalweesp en Vecht. In overleg met de provincies Noord-Holland en Utrecht, en de desbetreffende waterschappen is het beheer van deze voormalige Keulse Vaart uiteindelijk in 1997 in handen gekomen van het hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV). dat als uitvoerder de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR) heeft aangesteld. Hiermee is een integrale overdracht van een watersysteem gerealiseerd: zowel waterkwaliteit, waterkwantiteit, als vaarbeheer en eigendom, zijn bij ��n in- stantie ondergebracht. Tevens werden het beheer en onderhoud van enkele kleinere objecten overgedragen. Welke werken werden overgedragen? Vecht De Vechtsluis te Maarssen, de ophaalbrug en de kering te Nieuwersluis, de schutsluis en op- haalbrug te Nigtevecht Vecht te Muiden De Groote Zeesluis met draaibrug Weespertrekvaart (incl. Gaasp) De schutsluis en ophaalbrug te Driemond Smalweesp De keersluis en het uitstroomhoofd te Weesp Nieuwe Wetering Twee keersluizen en een hefbrug Kerkvaart Drie keersluizen en een vaste brug Overige De keerschuiven Nieuwe Diep, Diemen, Ipen- slotersluis en Diemendammersluis, de schot- balkkering in de Muidertrekvaart (PEN-brug); de gemalen Loenen, Driemond, Betlem en Naarden; de Uitermeersluis te Weesp inclusief een gedeelte van de 's Gravelandse Vaart; de

			103

-ocr page 104-



		Weesperpoortsluis en de Keetpoortsluis te Muiden Nu begint de Vecht bij de Weerdsluis in Utrecht en loopt via de Groote Zeesluis te Muiden uit in het IJsselmeer. Hij staat in open verbinding met het Amster- dam-Rijnkanaal. Eigenlijk is de Vecht meer een boezem dan een rivier Water dat in de Vechtstreek overtollig is, wordt erop uitgeslagen en een tekort wordt met water uit de Vecht aangevuld. Het water stroomt met geringe snelheid in verschillende richtingen. Ter verbetering van de waterkwaliteit wordt water vanuit het IJmeer ingelaten. Bij Nigtevecht komt het water uit het IJmeer sa- men met dat uit Utrecht en stroomt vervolgens naar het Amsterdam-Rijnka- naal, dat door het IJ en het Noordzeekanaal bij eb op de Noordzee loost. De wa- terkwaliteit is dankzij de zuivering van afvalwater inmiddels verbeterd, maar voldoet nog niet aan de normen. Het merendeel van de oevers is natuuron- vriendelijk en de verplaatsingsmogelijkheden voor planten en dieren zijn on- voldoende. Het beperkte aantal soorten is karakteristiek voor voedselrijk en weinig stromend water Multifunctioneel watersysteem in 2015 Ongeveer vijf en twintig jaar geleden gebeurde er met de kwaliteit van het wa- ter in de Vecht iets heel bijzonders. Na een eeuw van voortdurende verslechte- ring trad verbetering op. Een trendbreuk, als resultaat van inspanningen in de zuiveringstechnische sfeer Ondanks dit resultaat nam de bedekking met waterplanten verder af en zette ook de vermindering van het aantal diersoorten zich voort. Verbetering van de waterkwaliteit alleen betekent dus nog geen herstel voor het ecologisch func- tioneren. En dat is een voorwaarde voor een multifunctioneel watersysteem, waar naast recreatie en water aan- en afvoer ook de natuur een belangrijke plaats inneemt. In het Restauratieplan Vecht is een streefbeeld geformuleerd met realiseerbare doelstellingen en maatregelen. Dit is mede ge�nspireerd door het album 'De Vecht" van Jac. R Thijsse en streeft naar een watersysteem waarin alle gebruiksvormen tot hun recht komen. Daarvoor is meer nodig dan zuivering van afvalwater: Het behoeft een integra- le aanpak van het hele watersysteem. Interactieve planvorming Herstel van een watersysteem vereist samenwerking tussen alle betrokken or- ganisaties. Bij de planvorming waren vijftien verantwoordelijke instanties en twintig organisaties betrokken die ��n of meer gebruiksvormen vertegenwoor- digen.

			104

-ocr page 105-



		Met de ondertekening van een intentieverklaring door de verantwoordelijke organisaties zijn de financiering en de voortgaande gezamenlijke aanpak van het herstel van de vele kwaliteiten van de Vecht zeker gesteld. Parallel aan het overleg over de overdracht van de waterstaatwerken aan het hoogheemraadschap is overleg gevoerd over het Restauratieplan Vecht (RPV). Dit heeft geresulteerd in een intentieverklaring tot uitvoering van het RPV, dat als zodanig geen wettelijke status heeft. De betrokken organisaties zoals ge- meenten, provincies. Rijkswaterstaat en hoogheemraadschap kunnen er ech- ter voor zorgen dat de inhoud wordt opgenomen in plannen die wel juridisch bindend zijn, zoals waterhuishoudingsplannen, streekplannen, waterbeheers- plannen, rioleringsplannen en bestemmingsplannen. Uitvoering van het RPV wordt geco�rdineerd door de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR) en zal in drie fasen plaatsvinden. Gezamenlijke uitvoering In de eerste fase zijn maatregelen met name gericht op het verhogen van de stroomsnelheid, het natuurvriendelijk inrichten van oevers en het cre�ren van aanlegplaatsen voor de recreatievaart. In de tweede fase (2001-2010) staat ver- dere verbetering van de waterkwaliteit centraal. De derde fase (2011-2015) is gericht op sanering van de waterbodem en betreft dus de baggerproblematiek. Baggeren kan noodzakelijk zijn voor de scheepvaart. De vaargeul op diepte houden is tegenwoordig minder eenvoudig dan vroeger. Bij de berging en ver- werking van verontreinigde bagger moet aan strenge milieu-eisen worden vol- daan. Een locatie vinden om verontreinigd slib te storten is bijna onmogelijk. Positief gevolg van de strenge milieuwetgeving is dat nieuwe saneringstechnie- ken volop in ontwikkeling zijn. De kosten van deze technieken zijn voor de toe- komst echter moeilijk te bepalen. Naast het op diepte houden van de vaargeul kan uit milieu-overwegingen be- sloten worden de bodem te saneren. Voor sanering van buiten de vaargeul ge- legen natte en droge grond zijn voor wat betreft eigendomsoverdracht en kos- ten speciale regelingen gemaakt. De gezamenlijke uitvoering van de maatregelen Eerste Fase wordt door zes werkgroepen waarin de eerder genoemde partijen vertegenwoordigd zijn, be- geleid. Werkgroep Oevers De oevers van de Vecht vormen van oorsprong een geleidelijke overgang tussen water en land. Van deze oorspronkelijke oevers is weinig overgebleven. Van de

			105

-ocr page 106-



		tweemaal 40 kilometer lange oever is ruim driekwart steil en beschoeid met hout en beton of stortsteen. Aan het water gelegen tuinen, behorend bij kaste- len en buitenplaatsen, vormen vaak uitzonderingen op dit natuur-onvriende- lijke beeld. In veel gevallen is daar zorgvuldiger omgegaan met landschappelijk schoon en is enige ruimte gelaten voor bomen en struiken. De werkgroep Oevers heeft tot 1999 op diverse plaatsen langs de Vecht inmid- dels ruim 4000 meter natuurvriendelijke oevers gerealiseerd, (afb.2) In het zuidelijk deel van de Vecht maakt een dakpannenbeschoeiing deel uit van waardevolle cultuurhistorische elementen, (afb.3) In Loenen is in goede samenwerking met de gemeente het plan om een nieu- we hardhouten beschoeiing bij de molen te maken gewijzigd in een traditione- lere beschoeiing. Werkgroep Woonboten Zorgen dat er niet meer woonboten op de Vecht bijkomen en het aantal op ter- mijn terugbrengen: dat is de doelstelling van de werkgroep woonboten. Verder

Afb. 2. Natuurvriendelijke oever tussen Loenen en Vreeland (foto rest.plan Vecht)

	106

-ocr page 107-

V ?�■ x;

��< - ^: �

Afb. 3. Dakpanbeschoeiing als oever bescherming ( foto rest.plan Vecht)

moet een aantal woonschepen worden verplaatst vanwege de aanleg van na-
tuurvriendelijke oevers of vanwege de natuurhistorische waarde van de plek.
Ook voor een aantal schepen dat vanuit landschappelijk oogpunt gezien moei-
lijk ligt, wordt een alternatief gezocht.

De werkgroep Woonboten is in nauw overleg met betrokkenen, zoals gemeen-
ten, woonbootbewoners en Natuurmonumenten bezig met het inventariseren
op de Vecht. Inmiddels zijn de voorbereidingen voor twee woonschepenhavens
ver gevorderd. De Nes in Loenen is in uitvoering. Daar kunnen ruim twintig
schepen worden gehuisvest. Bij de Dammerweg in Weesp zal eind 1999 ook tot
uitvoering kunnen worden overgegaan. Daar gaat het om negen ligplaatsen.

Werkgroep Vaarwegen

Ter regulering van de pleziervaart heeft de werkgroep Vaarwegen voor 1999
een aantal maatregelen gepland. In samenwerking met de Vechtgemeenten zal
strenger worden toegezien op handhaving van de vaarsnelheden op de Vecht.
Dit is niet alleen nodig voor het wooncomfort van o.a. de (woonboot)bewo-
ners, maar ook ter bescherming van de inmiddels aangelegde natuurvriende-
lijke oevers.

107

-ocr page 108-



		Ook de ontheffingen aan partyschepen die een lengte, diepgang of breedte hebben die op de Vecht niet zijn toegestaan zullen strenger worden getoetst. Speciale zwaaiplaatsen zullen worden aangewezen zodat deze schepen met draaimanoeuvres niet hinderen en geen oevers zullen beschadigen. In het vaarseizoen 1999 zal de DWR boot zeer regelmatig op het water te zien zijn en alle gebruikers van de Vecht aanspreken op hun gedrag. Werkgroep Aanlegplaatsen Ook zal in 1999 het aanlegplaatsenplan aan de Vechtgemeenten ter goedkeu- ring worden aangeboden. Dit gaat samen met een voorlichtingstraject voor de bewoners van deze gemeenten. De bedoeling is dat afmeren alleen zal worden toegestaan op door de gemeenten en DWR aangewezen plaatsen. Ook hier zal handhaving zowel vanaf het water als vanaf de wal voorwaarde zijn voor een suc- cesvolle uitvoering van beleid. Binnen RPV houdt deze werkgroep zich speci- fiek met deze problematiek bezig. Werkgroep Weerdsluis De werkgroep Weerdsluis beoogt door middel van verhoging van de stroom- snelheid (in vakjargon: debiet) in de Vecht een verbetering van de waterkwali- teit tot stand te brengen. In maart 1999 zullen proeven rondom de Weerdsluis moeten aantonen in hoeverre een debietverhoging invloed heeft op de (ple- zier)vaart. Hiertoe zal vanuit verschillende richtingen extra water via de Weerd- sluis in de Vecht worden gelaten. Mochten de proeven slagen, dan zal het wa- ter in de Vecht harder kunnen stromen, wat weer tot gevolg zal hebben dat fijn slib minder snel bezinkt. Voordeel is dat het water zuurstofrijker wordt en dat daardoor waterplanten en fauna kansen krijgen om zich te ontwikkelen. Contactdag voor de Vecht 1998 In oktober 1998 is in het kader van Restauratieplan Vecht een Contactmiddag ge- organiseerd voor gemeenten. Dijkgraaf J. van der Vliet ontving ambtelijke en be- stuurlijke vertegenwoordigers van de Vechtgemeenten, de Provincies en belan- genorganisaties en memoreerde het startsein op 31 oktober 1996 voor een gezamenlijke aanpak van de Vecht. Hij verwachtte uitwisseling van informatie over het RPV en een gedachtenwisseling over het thema van de middag: handhaving. Aan de hand van een geanimeerde discussie bleek dat de Vecht velen ter harte gaat. De niet verplichtende intenties uit de intentieverklaring zouden moeten worden opgenomen in streek- en bestemmingsplannen, die immers wel ver- plichtend zijn. Eenduidigheid in nautisch beheer, natuur en landschap, rekre- atie en toerisme en ruimtelijke ordening zou moeten worden vormgegeven. De bij het RPV betrokkenen zouden middelen ter beschikking moeten stellen

			108

-ocr page 109-



		voor handhaving. Dit zou bovendien vergezeld moeten gaan van goede, eens- luidende voorlichting. Ook het afvalwaterprobleem kwam ter sprake. De aanleg van uitpompstations waar de schepen hun afvalwater kwijt kunnen werd bepleit. Het cultuurhistorische karakter van de Vecht verdiende volgens de aanwezigen een aparte middag. Tot slot Samenwerking is noodzaak Ondanks de lange looptijd van de uitvoering van het Restauratieplan zal dit al binnen enkele jaren tot zichtbare resultaten leiden. Het behoort tot de re�le mogelijkheden dat het water nog v��r 2000 weer echt stroomt, dat de oevers er aantrekkelijker uitzien, dat het zien van een ijsvogel geen unicum is en dat een tocht op de Vecht weer gepaard gaat met avontuur. Daarvoor is het wel nodig dat de betrokken organisaties samen achter het plan staan, en ook blijven staan. Alleen dat maakt een structurele opknapbeurt mogelijk van ��n van de meest karakteristieke wateren van Nederland. Landschappelijk cultuurmonument Een rivier of boezem; de Vecht is meer dan een watersysteem. Het is een land- schappelijk cultuurmonument. Met natuur als drager, de economie als motor en met de mensen als rentmeesters. Hilversum 1999 Dick Mol en Inge Willems van Beveren

			109

-ocr page 110-



Jaarverslag van de Dr R. van Luttervelt Restauratie Stichting

	Het voorbije jaar 1998 is veel tijd besteed om de financiering rond te krijgen voor de herbouw van het Brandspuithuisje te Breukelen. Een Rad van Avon- tuur, een loterij, een baksteenactie, het plaatsen van spaarbussen bij winkeliers en het aanschrijven van vele fondsen hebben er toe geleid dat 29 maart met de herbouw begonnen gaat worden. Van oude foto's werd duidelijk, dat de zes deuren van fraaie panelen en lijst- werk voorzien waren, ook bleek dat er een spatrand rond het huisje aanwezig was waarvan de hoogte strookte met het onderste paneel op de deuren. De be- strating is later omhoog gebracht waardoor de deuren ingekort moesten wor- den. Dat was ook te zien aan een stel deuren dat nog origineel was op het lijst- werk na. De oude situatie zal hersteld worden inclusief de paneeldeuren. De klokkestoel wordt gerepareerd en komt weer het dak opsieren compleet met nieuwe luidklok. Een ander project dat wacht op het rondkomen van de financi�n is de restau- ratie en herplaatsing van het 18'' eeuwse sierhek, dat de oprijlaan naar de villa Grigia aan de Vecht te Breukelen kon afsluiten. Het stond iets voorbij de villa De Kaap (achter de Markt). Op de afljeelding is een deel ervan te zien. Het plan is om het hek na reparatie te herplaatsen op de dam langs de Straatweg waar het laantje begint. Het staat dan in het zicht en de staande delen zullen wat verder uiteen gezet worden en beschermd worden zodat omrijden verhin- derd wordt. Het terrein Viod-Welkoop te Maarssen tussen de Straatweg en de Vecht dreig- de door een te grootschalig appartementencomplex bebouwd te worden. De Vechtplassen-commissie, omwonenden, andere verenigingen, en OG Niftarla- ke samen met de Van Luttervelt Stichting liepen te hoop tegen de plannen. Deze gingen van tafel. Een ad hoc adviescommissie voor de gemeenteraad van Maarssen werd ingesteld door de verantwoordelijke wethouder om samen met de projectontwikkelaar te trachten om met een voor alle partijen aanvaardbaar plan te komen. Als dat lukt wordt dat aan de gemeenteraad voorgelegd. In de commissie hebben zitting de heren B. Boudewijn en J. Wasser namens omwo- nenden, de heren W. Messer en E. Munnig Schmidt namens de verenigingen en stichtingen, de heren Weber en Van lersel namens de Gemeente en de heer Van Moorselaar namens de projectontwikkelaar.

		110

-ocr page 111-



	Bovenzijde \an een van de beide staande delen van het vroeg 18'' eeuwse sierhek voor het laantje naar Klein Boom en Bosch en de villa Grigia te Breukelen. De twee vogelkoppen zijn door de smid in het smeedijzer gekerfd en niet gegoten zoals men zou kunnen vermoeden. Aan het ijzerwerk daaronder is duidelijk het nodige te restaureren. (Foto Van der Horst)

Wilt U ook meehelpen om de Vechtstreek niet te laten bezwijken onder Vinex en ander geweld? Het rekeningnummer van de stichting is 65.74.10616 te Loenen. Alle gelden, die binnen komen worden voor het doel van de stichting aangewend. Dat doel is het behoud en zo mogelijk verbetering van de schoonheid van dit gebied. Ziet U iets dat de aandachtvan de stichting waard zou kunnen zijn laat U het de secretaris weten: Dorpstraat 4 3632 AT Loenen. Dank U wel. E. Munnig Schmidt Voorzitter

		111

-ocr page 112-



		De bibliotheek in 1998

Ook dit jaar werd de bibUotheek weer door een aantal leden en nietleden be- zocht. Daarnaast worden wij nogal eens schriftelijk of telefonisch benaderd met het verzoek of de bibliotheek informatie kan verstrekken over een bepaald historisch onderwerp. Als de gevraagde gegevens eenvoudig op te zoeken zijn verstrekken wij die informatie graag, maar als dit een uitgebreidere studie vergt dan nodigen wij de aanvrager uit zelf eens in de bibliotheek te komen speuren. Afspraken hiervoor worden meestal voor de donderdag gemaakt. Deze dag houden wij ook graag aan voor leden die geen direct gerichte interesse heb- ben, maar graag eens willen rondsnuffelen in het bibliotheekbestand. Inmiddels is de Catalogus van de Bibliotheek bijgewerkt tot en met januari 1999 en leverbaar voor �7,50. Ook het Register op de Jaarboekjes is bijgewerkt tot en met 1997; dit is te verkrijgen voor de prijs van �5,00. Oude jaarboekjes van het genootschap, zoals we er ook dit jaar weer mochten ontvangen, blijven zeer welkom. Het bibliotheekbestand is ook in 1998 uiteraard weer uitgebreid. Een keuze hieruit treft u hieronder aan. ALGEMEEN Huizen en kastelen Wonen in Arcadi� - Het interieur van Nederlandse kastelen en buitenplaatsen. Uitg. Waanders, Zwolle 1998 door Dr. P. HuysJanssen en Drs. D. Basart (redactie). Dit fraai uitgevoerde boekwerk diende als catalogus bij de gelijknamige ten- toonstelling die van 26 september 1998 tot en met 17 januari 1999 te zien was in het Noordbrabants Museum te 's-Hertogenbosch. Aanleiding tot het hou- den van deze tentoonstelling was het zilveren jubileum van de Stichting tot be- houd van Particuliere Historische Buitenplaatsen (PHB). De tentoonstelling en de catalogus zijn het resultaat van een 2 jaar durende intensieve samenwer- king tussen PHB en het Noordbrabants Museum. Meer dan zestig huizen wer- den in die periode bezocht, ge�nventariseerd, beschreven en gefotografeerd. De titel 'Wonen in Arcadi�' roept een beeld op van een idyllisch geluksland. Al in de hellenistische tijd (± 300 v. Chr.) werden de 7\rcadische herders, de be- woners van een bergachtige streek in het midden van de Peloponnesos, door de Griekse dichters geprezen om hun eenvoudige, gezonde levenswijze. In de

	112

-ocr page 113-



		Romeinse tijd waren het dichters als Vergilius en Theocritus die de lof van het landleven verkondigden. Met de Renaissance is de mode van de pastorale (lan- delijke) po�zie vanuit Itali� ook overgewaaid naar WestEuropa en zelfs naar Nederland: herinnert u zich nog het herdersspel 'Granida' van P.C. Hooft? Arcadi� is dus een land van onschuld en vrede, van landelijke vreugde en zor- geloosheid. Echter, "over deze idylle zal het in dit hoofdstuk niet gaan", schrijft de heer Sluyterman van Loo, directeur van PHB, in zijn inleidend artikel 'Wer- ken in Arcadi�'. "Wonen op een buitenplaats is natuurlijk een voorrecht. Maar dat dit voorrecht puur genieten in zou houden staat haaks op de realiteit van vandaag. Vandaag betekent wonen op een buitenplaats ook, en in veel gevallen zelfs vooral: werk aan de winkel, de handen uit de mouwen" (blz. 11). In het kort schetst hij vervolgens de ontstaansgeschiedenis van PHB. Ons land heeft in het verleden duizenden buitenplaatsen gekend. Daarvan zijn er nu nog slechts een paar honderd over. Verontrust over deze gang van zaken heb- ben enkele buitenplaatsbewoners zich al in 1973 tot de regering in Den Haag gewend voor overleg. Als er niet ingegrepen zou worden zou dat de ondergang betekenen van nog m��r buitenplaatsen, terwijl het hier toch ging om door het Rijk beschermde monumenten. Aan overname door het Rijk viel ook niet te denken, omdat dit van de staat een niet op te brengen investering zou vergen. Tenslotte is gekozen voor voortzetting van het particuliere beheer, maar dan wel in nauwe samenwerking met de rijksoverheid. Zo is de Stichting tot behoud van Particuliere Historische Buitenplaatsen geboren, die sindsdien veel werk heeft verzet. Achterstallig onderhoud van tuinen en parken (gemiddeld twee a drie manjaar!) werd aangepakt door een aan PHB verbonden Hoveniersorga- nisatie. Er kwam, naast subsidie voor de restauratie van de gebouwen, ook over- heidssteun voor het onderhoud ervan. In 1973 begon PHB met zo'n zeventig aangesloten eigenaren ("het viel niet mee om katholiek en protestant in ��n 'hok' te krijgen!"), in 1998 telde de Stichting bijna 300 aangeslotenen! Het be- stuur was van mening dat dit zilveren jubileum gevierd moest worden en wel op zo'n manier dat diegenen die in toenemende mate blijk geven van belangstel- ling voor het cultuurhistorisch erfgoed in ons land, daarin zouden kunnen de- len. Zo is het idee ontstaan van een tentoonstelling over het interieur van de buitenplaatsen in Nederland. Het resultaat heeft u in Den Bosch kunnen zien en kunt u in de catalogus nog eens naslaan. In de degelijke inleiding van Ronald van Immerseel en Heimerick Tromp (blz. 15 t/m 50) wordt een en ander nog eens op een rij gezet. Allereerst: wat verstaan wij nu eigenlijk onder een buitenplaats? Definitie PHB: een buitenplaats is de eenheid van een historisch landhuis (soms een kasteel) met bijgebouwen, wa- terpartijen, tuin en park. Zowel uit de tentoonstelling als uit de catalogus blijkt

			113

-ocr page 114-



		hoe belangrijk deze combinatie van 'buiten' en 'binnen' is. 'Desoeticheydtdes buytenlevens, vergheselscapt met de boucken' (ondertitel van Petrus Hondius voor zijn hofdicht over het buiten de Moffenschans bij Terneuzen), dat is de kern van het genot van de buitenplaats. Men onderscheidde als het ware twee soorten boeken: het gewone boek en Gods grote natuurboek buiten. Zoals Cats het formuleerde: "N� door het velt te gaen, dan weder in de boecken, Den aert van alk dingh te mogen ondersoecken, En Godt daer in te sien ". Daarom was het in de tentoonstelling in Den Bosch ook belangrijk dat er in het hart van de tentoonstellingsruimte video-opnamen te zien waren van drie bui- tenplaatsen waarbij ook tuin en park in beeld kwamen. In de catalogus wordt hetzelfde effect bereikt door schitterende foto's. De foto van de Tuinzaal van VreedenHoff op de omslag met door de openslaande deuren uitzicht over het park. De eetkamer van Huys ten Donck, waarbij de blik langs de feestelijk ge- dekte tafel naar de openslaande deuren en het terras getrokken wordt (blz. 162-163). De fraaie salon van Kasteel Eysden in oud-roze en grijs, alles in har- monie met de grijze tinten van het winterlandschap buiten (blz. 38-39). Bij het organiseren van een tentoonstelling met een diversiteit aan voorwerpen is het uiteraard belangrijk tot een logische indeling te komen. Een eerste cate- gorie van afbeeldingen van kastelen en buitenplaatsen ligt voor de hand (hier vinden we ook de meeste afbeeldingen uit de Vechtstreek, o.a. Gunterstein, Ru- pelmonde en VreedenHoff). En ook een portrettengalerij van buitenplaatsbe- woners laat zich gemakkelijk tot ��n geheel voegen. Voor het vervolg heeft men een leidraad gevonden in de indeling van het huis (salon, eetkamer, keuken) en de genoegens van het buitenleven (jacht, koninklijk bezoek). Apart toege- voegd zijn de afdelingen genealogie en heraldiek, gevolgd door ambten, mili- tairen en ridders, en tenslotte kerk en huwelijk. Op deze wijze kwam men tot een overzichtelijk en evenwichtig geheel. Restauratietechniek Praktijkboek Instandhouding Monumenten. Sdu Uitgevers, 's-Gravenhage 1998, door J.M. van der Veen ... et al. (redactie). Het Praktijkboek Instandhouding Monumenten is de opvolger van het Restau- ratievademecum, dat in 1998 met het verschijnen van de 40"= aflevering van dit naslagwerk voor de instandhouding van monumenten en andere oude gebou- wen en objecten werd afgesloten. De behandelde onderwerpen lagen vooral op het gebied van de historische bouwkunde, het conserveren en het restaure-

			114

-ocr page 115-



		ren. Kunst- en architectuurhistorische aspecten werden slechts zijdelings in de beschouwingen betrokken. Evenmin werden zuiver wetenschappelijke onder- werpen als chemie, fysica en biologie fundamenteel behandeld. Wel werd sum- mier ingegaan op Wet- en regelgeving (Monumentenwet en rijkssubsidierege- lingen). Het Restauratievademecum is verschenen van 1985 tot 1998. De inhoud van het Restauratievademecum: artikelen, tekeningen, gegevens, is ingedeeld in ongeveer 175 hoofdgroepen, benoemd met trefwoorden, en verzameld in 9 banden. Het Restauratievademecum bestaat uit de volgende losbladige elementen: 1 Catalogusbladen (CATbladen) Hierop wordt aangegeven wat men in het Restauratievademecum over het aangegeven onderwerp kan vinden. Ook treft men daar besprekingen aan van relevante recente literatuur en andere korte mededelingen. 2 Restauratievademecumbladen (RVbladen) Deze bevatten artikelen en gegevens over alle onderwerpen, die met de in- standhouding van gebouwen te maken hebben. 3 Documentatiebladen (DOCbladen) Hierop treft men in hoofdzaak tekeningen van bouwhistorische details aan, voorzien van een toelichting. Aan dit losbladige systeem werden gebundelde rapporten, congressyllabi en andere publikaties toegevoegd als Restauratievademecum-bijdragen (RVbij- dragen). Als opvolger van het Restauratievademecum wil het Praktijkboek Instandhou- ding Monumenten een handboek �n naslagwerk zijn voor hen die betrokken zijn bij zowel eenvoudige onderhoudswerkzaamheden (herstel van kleine ge- breken) als bij specialistisch onderhouds en restauratiewerk. Het publikatie- plan van dit Praktijkboek omvat 5 delen, met hoofdonderwerpen als: conser- vering (funderingen, kapconstructies, goten), bouwfysica (vocht, geluid) en organisatie (Arbo en veiligheid, meerjarenonderhoud). De eerste aflevering van het Praktijkboek omvatte o.a. katernen over preventief onderhoud, (her) inrichting van historische erven en behoud van ijzeren en stalen ramen. Ook voor de ge�nteresseerde nonprofessional uitermate verhelderende lec- tuur. KVbijdrage 18, Venstertraceringen in Nederland. Uitg. Rijksdienst voor de Monu- mentenzorg, Zeist 1998, door H.J. Tolboom.

			115

-ocr page 116-



	In dit deel van het Restauratievademecum beschrijft de auteur de authentieke venstertraceringen (een verstevigend harnas in vensteropeningen) die nog in Nederland te vinden zijn. Nooit eerder was er onderzoek gedaan op dit terrein. Het blijkt dat er meer bewaard gebleven is van deze zeer kwetsbare onderdelen van een gebouw dan tot voor kort aangenomen. RVbijdrage 19, Van aaks tot zwei. Uitg. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1998, door H. Janse. Een aaks is een bijl en een zwei (ook wel zweihaak genoemd) is een meetinstru- ment met een draaibare arm om hoeken te kunnen nameten. Het moge dus duidelijk zijn dat dit deel van het Restauratievademecum een overzicht geeft van historische handgereedschappen in de Nederlandse en Vlaamse bouwwe- reld.

REGIO Vecht en Plassengebied Het Gein - Levensloop van een rivier. Uitg. Uniepers, Abcoude 1998, door Marijke Carasso-Kok en Jan Slofstra. (redactie). Deze goedverzorgde uitgave is een ode aan het Gein, het kronkelende riviertje tussen Abcoude en Driemond, en tevens een pleidooi voor het behoud van de waarden van het Gein. In elf hoofdstukken wordt door vijftien verschillende auteurs, ieder van hen specialist op zijn/haar vakgebied, een stukje geschiedenis van het Gein behan- deld, waarvan ik u in het kort een overzicht zal trachten te geven. Het Geingebied omvat slechts ongeveer 10 km^. Het riviertje het Gein takt in Abcoude af van de Angstel en mondt in Driemond uit in de Gaasp. E�n van de redenen waardoor het gebied door de eeuwen heen zo goed bewaard is geble- ven is dat het Gein een grensgebied vormt. Al in de Middeleeuwen vormde de Hollandse Kade, even ten noorden van het Gein, de grens tussen het graaf- schap Holland en het bisdom Utrecht. Later werd dit de provinciegrens tussen NoordHolland en Utrecht. Vanaf de late 11^ eeuw is het Gein in verzen bezongen. De eerste gedichten die wij kennen hebben echter niet zozeer de rivier tot onderwerp als wel de tuinen van de buitenplaatsen die daar omstreeks het midden van de 11" eeuw door rij- ke Amsterdamse kooplieden waren gebouwd. Er hebben er wel twintig gestaan, vooral aan de kant van het huidige dorp Driemond, dat zijn naam ontleent aan de meest imponerende ervan, het Huis Driemond, ontworpen in 1642 door

		116

-ocr page 117-



		Philips Vingboons en maar liefst acht (!) maal afgebeeld in Stoopendaels Ze- gepraalende Vecht (1719). In de tuin van Driemond stond ook de fraaie fon- tein van de hand van de Amsterdamse beeldhouwer Ignatius van Logteren, die met haar drie sierlijke watergoden de naam van het huis verbeeldt: bij Drie- mond vloeien de riviertjes het Gein, het Gaasp en het Smalweesp ineen. We- gens geldgebrek van een latere eigenaar werden al in 1770 alle tuinsieraden van Driemond geveild, ��k deze fontein, die een plaats kreeg op de buiten- plaats Frankendael in de Watergraafsmeer en daar staat tot op de dag van van- daag. Van de andere buitenplaatsen langs het Gein is helaas geen afbeelding bewaard gebleven. Waren de huizen - dus hun bewoners - daarvoor niet be- langrijk genoeg? Van Luttervelt noemt in zijn 'Buitenplaatsen aan de Vecht' de Geincultuur "boers" en "provinciaals" in vergelijking met de Vecht. Inderdaad beschikten veel buitenplaatsbewoners aan het Gein wel over aanzienlijke kapi- talen, maar behoorde niemand van hen tot de elite van het Amsterdamse re- gentenpatriciaat. Voor een deel kwam dat ook omdat zij daarvan door hun ge- loof waren buitengesloten: ze waren doopsgezind (of katholiek). Belangrijk of minder belangrijk, de tuinen zullen een lust voor het oog geweest zijn! Van doopsgezinden is namelijk maar al te bekend, dat zij grote belangstelling had- den voor het buitenleven, niet in de moderne betekenis overigens, maar in de zin van gecultiveerd en ingericht landschap. In de aanleg van een geordende tuin kon men de door God bedoelde orde in de Schepping terugbrengen. Zo kon men zonder bezwaard gemoed genieten van de vruchten ervan: abrikozen en perziken (leifruit dus!), verder ook ananassen, gekweekt in kassen. Zeer in trek waren ook de 'wijngaartjens', waarvan het snoeien vakmanschap vereiste. Vanaf ongeveer 1800 zijn langs het Gein geleidelijk de buitenplaatsen verdwe- nen door de verslechterde economische situatie in de Republiek. De namen leefden echter dikwijls voort in de bijbehorende boerderijen. En van die boer- derijen zijn er gelukkig vele bewaard, die het huidige beeld van het Gein bepa- len. We vinden hier nog boerderijen van het oude type hallehuis en het latere krukhuis. Een herinnering aan de vroegere buitenplaatsen vormen nog de zo- genaamde 'herenboerderijen', waarbij het hele voorhuis tot 'herenhuis' ver- bouwd is, zoals bij Hogerlust en Starnheim, beide op de zuidoever gelegen. Ook het fraaie Bijlmerlust, dat vanwege de oprukkende Bijlmermeerflats in 1969-1970 vanaf de Abcouder Straatweg naar het Gein Zuid is overgeplaatst, is oorspronkelijk een herenboerderij. Helaas heeft men alleen het voorhuis ver- plaatst en niet de boerderij, zodat het geheel wat uit balans is geraakt. Ook dit in de 19e eeuw totaal veranderde Gein had zijn bekoring en is door kunstenaars dan ook niet onopgemerkt gebleven. Vooral voor schilders van de Haagse School, die in navolging van de Franse School van Barbizon buiten gin- gen zitten schilderen om de wisseling van het licht op lucht en water te kunnen

			117

-ocr page 118-



		opvangen, was het Gein uitermate aantrekkelijk (en gemakkelijk vanuit de stad bereikbaar!). Willem Roelofs, bekend om zijn landschappen met koeien, stof- feerde ook zijn Geingezichten ermee, wat samen met het Hollandse licht en de Hollandse luchten sfeervolle schilderijen opleverde. Anderen, zoals Simon Ma- ris en Piet Mondriaan, volgden. De plaatsen waar Mondriaan tussen 1900 en 1908 met zijn veldezel gezeten heeft zijn aan de hand van zijn aquarellen en schilderijen voor een deel vrij nauwkeurig te lokaliseren. Fraai is bijv. zijn aqua- rel van het huis Gein Noord 55 met hetjaartal 1741 op de gevel. De kleuren zijn fascinerend, vooral de weergave van het Gein, waarin het huis zich dromerig weerspiegelt, is van een wondermooi blauw (zie blz. 27). Begin 20'' eeuw volgden ook de schrijvers. E�n van de eersten wasJac.P. Thijsse, de auteur van de bekende Verkade-albums, die het Gein als het ware schilder- de met de pen. Anderen volgden, waaronder Nescio (pseudoniem van JH.F. Gr�nloh, 1882-1961). Nescio woonde in Amsterdam-Oost en trok op mooie da- gen graag op de fiets erop uit met zijn vrienden. In zijn werk beschrijft hij die tochtjes, die hem vaak naar het Gein voerden en de toenmalige herberg De Vink, waar hij graag op het terras aan de waterkant naar het spel van het licht op het water zat te kijken. Zijn eenvoudige schrijfstijl heeft zijn tijdgenoten des- tijds niet zo aangesproken, maar voor ons is zijn werk verrassend modern. Tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw is het stil gebleven rond het Gein. Aan de noordzijde was er de bescherming van de provinciegrens, aan de west- zijde liep de spoorlijn Amsterdam-Utrecht en later ook de Rijksweg A2, terwijl het gebied aan de oostzijde werd begrensd door het Amsterdam-Rijnkanaal. Vanaf 1966 was er echter ineens sprake van serieuze bedreiging van het Gein. Het gevaar kwam van twee kanten: 1 Allereerst vanuit Amsterdam door de bouw van het stadsdeel Zuidoost. In 1966 werd de gemeente Weesperkarspel, waartoe het noordelijk Geindeel bij Driemond behoorde, opgeheven en de noordzijde van het Gein bij Amster- dam ingelijfd. De Bijlmermeer werd dichtgebouwd en vervolgens presen- teerde Amsterdam in 1976 het bestemmingsplan Gaasperdam, volgens het- welk de uitbreiding van het stadsdeel Zuidoost het Gein tot op minder dan 100 m zou naderen. 2 Vanuit Rijkswaterstaat door een snelweg over het Gein. Om een snelle ver- binding vanuit het westen met de noordelijke provincies mogelijk te maken ontwierp Rijkswaterstaat een nieuwe Rijksweg, de latere A6, die ten zuiden van Amsterdam het Gein en de Vecht zou kruisen, om vervolgens via Mui- derberg, Lelystad en Emmeloord aan te sluiten op het Friese wegennet. Het is voor een belangrijk deel te danken aan de in 1970 in Abcoude opge- richte actiegroep 'Spaar het Gein', dat deze bedreigingen zijn afgewend. Al in

			118

-ocr page 119-



1973 besloot Verkeer en Waterstaat het doortrekken van de A6 via Vecht en Gein op te schorten en de verbinding tussen de Al en de A2 door de Bijlmer- meer te leggen (de huidige A9). Vervolgens kwam het conflict met Amsterdam tot een definitieve oplossing doordat in 1989 een grenscorrectie plaatsvond tussen de provincies Noord-Holland en Utrecht, waarbij het Amsterdamse deel van het Gein overging naar Utrecht en werd toegevoegd aan de gemeente Ab- coude. Inmiddels hadden al heel wat agrari�rs aan de noordzijde van het Gein hun bedrijf moeten opgeven. Het land dat zij hadden moeten afstaan voor be- bouwing konden zij niet meer terugkopen. Heel wat boerderijen zijn daardoor noodgedwongen tot woonhuis verbouwd. De jaren negentig brachten een nieuwe bedreiging, de Hoge Snelheids Lijn Oost. Een ondertunnelde passage van het Gein leek bij het ter perse gaan van dit boek veilig gesteld, maar is inmiddels niet volledig haalbaar gebleken. Wel is er gekozen voor een verdiepte aanleg van de spoorverbreding.

	Loenen aan de Vecht, maart 1999 G. Recter

		119

-ocr page 120-



		Inhoud

Ereleden en bestuur............................................. 2 Ledenlijst 1998 ................................................. 3 Jaaroverzicht 1998 .............................................. 18 Mededelingen .................................................. 21 Staat van baten en lasten 1997 en 1998 (concept) .................... 22 Floris (II) Floris/,. van Boekhorst (ca. 1.300-1 ussen 1383 en 1389), onder meer baljuw van Dell- en Schieland en kasteelheer van Vreeland. . 23 Drie verdwenen Buitenplaalscn aan de Angstel te Baambrugge. De bewoners en hiui buren ....................................... 49 Nieuwershiis. Verkeersknooppunt in vroeger tijden .................. 86 Vechtgezichten op een 18'-eeuwse Delftsblauwe vaas ................. 97 De Zegepraalende Vecht voor buitenlanders ........................ 99 Restauratieplan voor de Vecht .................................... 101 Jaarverslag van de Dr R. van Luttervelt Restauratie Stichting .......... 110 De bibliotheek in 1998........................................... 112

	120

S.j. Vrind
Blaricum

Jlir D.|.A. van Lawick van Pabst
Mw R. de Quant-Ckmlher
MwH.E. Role-deRaad
Drs E. Veischuijl
W. Znidervaait
Bloemendaal
J.W. van dei Linden
Breda
j.H. Peek
Breukelen
T.C.. Akkerman
Mw M. Albers

Archief (Gemeente Breukelen
J. Bakker

Mw M. Balk-van Kampen
MwMrL.G. Baud
J. Beelen

Mw G. Bekkei-Jonker
\r G.G. van den Berg
Bililiotlieek Bi enkelen
MwJ.M. Bierman-Polman
j.W.M de Boer
C;.A.M. Brugman
J.W, de Bruyn Kop,s
PJ- Burggraaf

Mw A.C. Crietee-Hoogerbeels
JAC. van Dam
Mw Mr M.W. van Dijk-Witjas
Mw Mr M.L. Dingemans
Mw Mr P. van Dobbenbiirgh-Rossberg
W. Dobber

H.H.J. Doude van Troostwijk
W.F.E. baron van der Feltz
B.T. Freijters
J. Funken
R.T. van de Geer
P.L. van Gent
D.W. Gerwig
R. van Gessel
DrJ.W. Gunning
Drs H.CJ. Hendriks
Hist.Kring Breukelen
RJ. Hofman
Mw A.C.K. Hollemans
Mw L. Hunsucker

Lassuslaan 55, 3723 LH

\^iegwegl7, 1261 GK
't Hemeltje-Achterom 5, 1261 EE
HollewegU, 1261 BW
Heideweg 4, 1261 GR
Postbus 135, 1260 AC

Dr jac. P. Thijsselaan 2, 2061 BJ

Ginnekenweg 84, 4818 JH

Rijksstraatweg 43, 3621 BH

Zandpad 43, 'Vecht en HofF, 3621 NE

Postbus 116, 3620 AC

Griftenstein 2,3621 XK

Kerkstraat?, 3621 AK

Kerkplein 16,3621 BA

Linnaeusdreef 12, 3621 XW

Heerenstraat 58, 3621 AR

Straatweg 78, 3621 BR

J. Dircksenstraat 20, 3621 CB

Zandpad 82, 3621 NG

Willink van Collenstraat 79, 3621 CL

Keizerskroon 18, 3621 RS

Zandpad 61, 3621 NG

Kerkbrink 26, 3621 BS

Linnaeu,sdreef 44 a, 3621 XX

Orttswarande 55, 3621 XN

G. van Nijenrodestraat 90, 3621 GM

Zandpad 81, 3621 NG

Griftenstein 52, 3621 XL

Zandpad 27, 3621 ND

Straatweg 244, 3621 BZ

Sdnzenlaan, Zuid 201, 3621 TC

G.W.van Couwenhovenstraat 12, 3621 CD

Oud Aa 41, 3621 LA

Nassauplein 1,3621 EA

Zandpad 86, 3621 NG

Dannestraat 33, 3621 AE

Linnaeusdreef 23, 3621 XT

Straatweg 204, 3621 BX

Julianastraat25, 3621EG

G. van Nijerodestraat 42, 3621 GL

Zandpad 83, 362 ING

Eendrachdaan 33, 3621 DD

Sjlverstein80,3621 PD