|
UITGAVE VAN HET ZEISTER HISTORISCH GENOOTSCHAP
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ttp
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zeister Tramrails als dateringsinstrument
Zeist'West apart
Klein Schoonoord,
^ voorheen Driebergseweg 6 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
V i ■
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'. '^ wit
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
L
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i^!^B^^iL ^-.A..
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Inhoudsopgave
|
||||||||||||||||||||
|
De vertraagde uitgave van Seijst 2001-IV...
De redactiecommissie
Voorwoord
J.B.M.Pvan Grunsven
Zeister Tramrails als dateringsinstrument
JanHein Heimei
Zeist-West apart
W. de Jong
Jaarverslag 2001
het bestuur, cie lezingen en excursie
focus op zeist
recensie boek Leo Visser
Voorjaarsvoorstelling Figi wederom groot succes
Jaap van Zoonen
Klein Schoonoord, voorheen Driebergseweg 6
JanHein Heimei
Mededelingen van het bestuur,
nieuwe donateurs |
||||||||||||||||||||
|
_ BuUelin ter bevordering varx de kennis
van de geschiedenis van Zeist |
||||||||||||||||||||
|
ISSN 1383-2867
i Verschijnt 4x per jaar. Jaargang 32, nr. 1.
Üuli 2002. Drukwerk: Gregorius, Zeist. É Ontwerp: Frédérik Ruys. ;j |
||||||||||||||||||||
|
5
20
22 |
||||||||||||||||||||
|
t REDACTIECOMMISSIE
^J.L. Verbeek, vootzitter, J. A. v/d
Dikkenberg/ R.E.M, van Weelderen redactie, ETfi.H. Ruys, vormgever, N. Vlak traffic & control. f REDACTIEADRES VOOR KOPIJ
iPostadres: Commeniusln.87, 3706 XC I Zeist f'E-mail: setjst@frephitophe.com POSTADRES
Aanmeldingen van nieuwe donateurs of
fadreswijzigingen kunnen enkel schriftelijk jworden gemeld via Postbus 342, 3700 AH i^Zeist. Giro 384 03 83 |
||||||||||||||||||||
|
pDOCUMENTATIECENTRUfvl
iSlot Zeist, Zinzendorfin. 1, tel. (030)
,17 04, Geopend op dinsdag 10
|
iH
'Wam
|
|||||||||||||||||||
|
.uur en iedere eerste zaterdag van de
-maand 14 -16 uur.
|
||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||
|
DE VERTRAAGDE UITGAVE VAN SEÜST 2001-IV - DE REDACTIE
|
|||||||||||
|
Ook langere bijdragen zijn welkom; die splitsen we dan,
naar behoefte en mogelijkheden, in een aantal afleve- ringen. En mocht u een voorstel hebben voor een publi- catie zonder de ambitie te hebben dat zelf te schrijven, dan bent u evenzeer welkom; met u zullen we dan pro- beren een schrijver te vinden. Tenslotte nog een ding. Het ZHG drijft volledig op vrijwil-
ligers, en sommigen moeten om allerlei redenen vaak het werk na enige tijd weer opgeven, of men heeft het al zo lang gedaan dat het tijd wordt plaats te maken voor anderen. Dat geldt uiteraard ook voor een redactie (annex productiebureau voor "Seijst"). Wij verwelkomen graag mensen die een bijdrage aan ons blad kunnen leveren. Het gaat dan om het "echte" redactiewerk, maar ook om zaken als assistentie bij het venwerven en begeleiden van auteurs, de productiegang bewaken en verder alles wat voor een blad nodig is. Belangstellenden kunnen contact opnemen met de
voorzitter van de redactiecommissie, J.L.Verbeek (tel. 6922487) of met de coördinator R.E.M. van Weelderen (tel. 6963790). |
|||||||||||
|
De vertraagde uitgave
van Seijst 20014V„. |
|||||||||||
|
DE REDACTIE
|
|||||||||||
|
Vertraagd is misschien wel een euphemisme voor 'bijna
nooit verschenen'. Toch, gelukkig, hebben we, ten lange leste, het laatse nummer van "Seijst" van 2001 nog bij u kunnen bezorgen. Wij zullen hier niet uitweiden over de vertraging, maar neemt u maar aan dat het defini- tieve bewijs van de Wet van Murphy is geleverd: "alles wat fout kan gaan, gaat fout". Met dit nummer 2002-1 hopen we een eerste stukje
van de opgelopen vertraging in te lopen. Ons streven is om in 2001 twee normale nummers te laten verschij- nen en 1 dubbelnummer; met enig geluk halen we op die manier het normale aantal pagina's dat in een jaar behoort uit te komen. Toch hebben we wel wat zorgen. Er wordt de laatste
maanden vrij weinig publiceerbaar materiaal aangele- verd, en zonder enthousiaste auteurs kan een blad als "Seijst" niet bestaan. Overwin dus vooral uw schroom; we zoeken niet louter diepgravende wetenschappelijke bijdragen. Ook de "human interest" met betrekking tot het Zeister verleden kan een leuk artikel opleveren. |
|||||||||||
|
VOORWOORD VAN DE VOORZIHER
|
|||||||||||
|
Ons genootschap heeft het afgelopen jaar het lustrum
gevierd. Dankzij de inzet van de vele vrijwilligers en de ondersteuning van instellingen , fondsen en sponsors is het mogelijk geweest een aantal activiteiten te ver- richten. Daarbij moet worden genoemd de publicatie van het boek "Zeister Sportverengingen en Sporters", de productie van de film "Zeist in Beweging", de organi- satie van de manifestatiedag , de "van de Poll Lezing", de publicaties van de artikelensehe over sport in ons bulletin "Seijst", enzovoort. Het thema "sport" was geen gemakkelijk onderwerp,
des temeer dient dank te worden uitgesproken aan de vele vrijwilligers en andere betrokkenen die veel tijd hebben gestoken in voorbereiding, onderzoek en uit- voering. Naast de bestaande activiteiten van ons genootschap
zijn er nog wensen, die wij graag de komende tijd willen gaan invullen. Om enkele te noemen: de contacten met het onderwijs, automatiseringen deaanschaf van een programma voor de vastlegging van onze collectie, het starten van "oral history" . Kortom er zijn nog vele wensen en dat is het teken dat
ons genootschap leeft en daarbij uw steun en inzet niet kan ontberen. |
|||||||||||
|
Vootwoord
|
|||||||||||
|
J.B.M.P. VAN GRUNSVEN, VOORZITTER
|
|||||||||||
|
Het jaar 2002 zal een belangrijk jaar worden in de
geschiedenis van ons genootschap. Zoals de lezer weet zullen wij de "van de Poll kamer" in het Slot moeten gaan verlaten. Het bestuur is al geruime tijd in overleg met de
gemeente Zeist over mogelijkheden van nieuwe huisves- ting. Tevens bestudeert een werkgroep bestaande uit bestuursleden en vertegenwoordigers van de gemeente de haalbaarheid van een (vorm van ) samengaan van het gemeentelijk archief en het onze. De voordelen daarvan zijn evident. Immers de toeganke- lijkheid voor de belangstellende bezoeker, maar ook en vooral voor de onderzoeker neemt in belangrijke mate toe. Desondanks is het nog niet bekend wanneer er besluit-
vorming over de beide onderwerpen plaatsvindt. Het moge duidelijk zijn dat dit niet te lang op zich mag laten wachten, zowel voor de vrijwilligers in de van de Poll kamer als voor het zorgvuldig onderhoud van onze bij- zondere collectie is duidelijkheid dringend geboden. |
|||||||||||
|
ZEISTER TRAMRAILS ALS DATERINGS-INSTRUMENT - JANHEIN HEIMEL
|
||||||||||||
|
Zeistet Tramrails als
daterings-instrument |
||||||||||||
|
Er zijn duizenden verschil-
lende prentbriefkaarten van Zeist verschenen. Alleen al in het archief van het Zeister Historisch Genootschap - van de Pollstichting zijn ruim 1700 kaarten opgenomen. |
||||||||||||
|
JANHEIN HEIMEL
|
||||||||||||
|
Vaak is het interessant om de
ansichtkaart of een andere foto te kunnen dateren. Dat kan op vele manieren. Huizen, personen en situaties geven vaak al veel duidelijkheid. Maar ook straat- lantaarns, tramwagons en derge- lijke zijn vaak gebonden aan een |
||||||||||||
|
Donkerelaan. Na 1909, voor 1925 (enkel spoor met derde spoorstaaf en pas-
seerstuk). FOTO COLLECTIE 2HG |
||||||||||||
|
ZEISTER TRAMRAILS ALS DATERiNGS-INSTRUMENT - JANHEiN HEIMEL
|
||||||||||||||||
|
Oude Kerl< na 1908, voor 1950
(tweebaans, bovenieiding) |
||||||||||||||||
|
Het rond, voor 1908. Geen bovenleiding.
|
||||||||||||||||
|
COLLECTIE JAN HEIN HEIMEL
|
||||||||||||||||
|
COLLECTIE JAN HEIN HEIMEL
|
||||||||||||||||
|
bepaalde periode. Een specifieke
mogelijkheid geeft de aanwezigheid van tramrails; in de periode 1879-1955 hebben er een aantal herkenbare veranderingen plaatsge- vonden, op pagina 7 wordt hiervan een overzicht gegeven. Er waren 2 tramlijnen: Utrecht -
Zeist (NBM/STM/NCS) die via de |
||||||||||||||||
|
Utrechtseweg en de Ie Dorpsstraat
tot aan het Rond ging; later verder op de Slotlaan en uiteindelijk tot aan het oude spoorstation aan het einde van de Slotlaan. Deze tram- lijn was uitgevoerd met zo genaamde normaalspoor (l,435m breed). De andere tramlijn liep in eerste
instantie van het Rond tot aan |
||||||||||||||||
|
Driebergen (OSM/STM/NBM).
Later was deze lijn onderdeel van
de route Amersfoort-Arnhem. Deze tram reed op smalspoor (l,067m breed). Op de Donkere laan en Slotlaan waar beide trams liepen gaf dit verschil in breedte een pro- bleem. In eerste instantie werd dit opgelost door het plaatsen van een |
||||||||||||||||
|
ZEISTER TRAMRAILS ALS DATERINGS-INSTRUMENT - JANHEIN HEIMEL
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
WIJZIGING
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JAAR LIJN STRAAT
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Utrechtseweg/ Ie Dorpstr.
2e Dorpstr./Driebergsew.
Donl<ere laan en Slotlaan
2e Dorpstr./Driebergsew.
Driebergseweg
2e Dorpstr./Driebergsew.
Slotlaan
Slotlaan
2e Dorpstr./Driebergsew.
Utrechtseweg/ Ie Dorpstr.
Donkere laan en Slotlaan
Donkere laan en Slotlaan
2e Dorpstr./Driebergsew.
2e Dorpstr./Driebergsew.
Donkere laan en Slotlaan
Alle
Alle
Donkere laan en Slotlaan
Donkere laan en Slotlaan
|
Paardentram over 1 spoor (in gebruik: 20-5-1879)
Paardentram over 1 spoor (In gebruik:15-6-1882)
Rails doorgetrokken tot aan Nieuwe Sociëteit
Stoomtram vervangt Paardentram (1-10-1886)
2e spoor
Personenvervoer ook weer met stoomtrein (1-8-1989)
Rails tot aan hotel Parkoord (in gebruik: 6-9-1897)
Rails tot aan treinstation (in gebruik: 1-5-1902)
Einde paardentram
Aanleg bovenleiding
Aanleg bovenleiding (in gebruik: 19-8-1909)
Derde spoorstaaf ivm smalspoor trams
Aanleg bovenleiding
Elektrische trams (in gebruik: 2-1-1911)
Aanleg dubbelspoor, beide met 4e spoorstaaf (26-8)
Laatste rit (2-5-1949)
Bovenleiding verwijderd
Rails gevuld met asfalt
Rails venA/ijderd
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I" I
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEIST-WEST APART - W. DE JONG
|
||||||||
|
o
o
|
||||||||
|
derde spoorstaaf (zie pag. 5). In de
praktijk bleek dit een slechte oplos- sing vanwege de ongelijke slijtage en verzakking van de gemeenschap- pelijke staaf ten opzichte van de twee andere. Uiteindelijk wordt gekozen voor
een smalspoor dat binnen het nor- maalspoor ligt. Curieus is de prent- briefkaart waarop bij de Oude kerk eveneens drie spoorstaven te zien zijn (pag. 6, rechter foto); dit blijkt echter een technische voorziening te zijn welke alleen in de bocht is aangebracht om te voorkomen dat de tram de rails verlaat. De overige afbeeldingen zijn willekeurig geko- zen situaties. Publicaties over de Zeister tram: 'De Zeister tram' en 'Trams langs de Utreclitse Heuvelrug', uitgeverij Pirola te SchoorI, 1982 respect. 1983. In beide boeken is een literatuurlijst aanwe- zig- |
||||||||
|
Boven: Driebergseweg. Na 1910, voor 1950 (twee baans, met bovenleiding).
Onder: Slotlaan 1955: Sloop tramrails. collectie jan hein heimel |
||||||||
|
ZEIST-WEST APART - W. DE JONG
|
|||||||||||||||
|
voor ca. 15.000 mensen en onge-
veer 4.000 woningen. Zeist-West is naast de reeds
bestaande wijken Kersbergen, Grif- fensteyn en de Vogelwijk onder te verdelen in de leefgebieden Nijenheim, Couwenhoven, Brug- akker, de Clomp en Crosestein. Ondanks de noodzaak in Zeist-West 4.000 woningen te bouwen, was de opdracht de waardevolle landschap- pelijke elementen te sparen, zoals de Grift met het sluisje, de bebos- sing bij het landgoed Nijenheim, de Kouwenhovenselaandie vanaf de Koppeldijk naar Bunnik loopt en het aanwezige bomenbestand. Ook het parkgebiedje met waterloop aan het Pesterslaantje met de oude brug in de Kroostweg is ingebed in de stedelijke bebouwing. Verder zijn een drietal boerderijen gespaard en is hieraan een passende bestem- ming gegeven, zoals de kinderboer- derij in het wijkpark De Brink. |
|||||||||||||||
|
Zeist'West apart
|
|||||||||||||||
|
Zeist-West maakt deel uit van
het in mei 1962 door de Utrechtse Provinciale Staten vastgestelde en in juli 1965 door de Kroon goedgekeurde streekplan "De Utrechtse Heu- velrug". |
|||||||||||||||
|
Ter bestrijding van de woning-
nood in Zeist is in 1969 door oud wethouder C.J. van Mastrigt daad- werkelijk het startsein gegeven voor de ontwikkeling van Zeist-West. Van Wijnen N.V., Geelen B.V.
en N.V. Schokbeton werden aan- getrokken als planontwikkelaar, de ruimte architecten Van Wijk en Gelderblom voor de planologi- sche aspecten en het bureau voor tuin- en landschapsinrichting Van Empelen voor de groenstructuur. Zeist-West is het product van
samenwerking tussen stedebouw- kundigen, architecten, bouwonder- nemingen, verkeersdeskundigen, landschapsarchitecten en organisa- toren, met de opdracht een zo hoog mogelijke woonkwaliteit scheppen |
|||||||||||||||
|
W. DE JONG
|
|||||||||||||||
|
H
|
' et onbebouwde gebied ten
westen van de Utrechtse- .weg, globaal begrensd door
de Waterige Weg, de wijken Grif- fensteyn en Kersbergen, de Kroost- weg, de gemeentegrens met De Bilt en de toen geprojecteerde randweg S8, was in dit streekplan aangewe- zen voor stedelijke bebouwing met een bebouwingsdichtheid van 35 woningen per hectare. |
||||||||||||||
|
ZEIST-WEST APART ■ W. DE JONG
|
|||||
|
Het gebied ten westen van de
Utrechtseweg maakt deel uit van de Rijndelta (kleigrond)(zie tekening oude Rijnloop in Zeist). Het gebied ten oosten van de Utrechtsewegis onderdeel van de Utrechtse Heu- velrug (zandgrond). De Utrechtse- weg'Driebergseweg vormt een harde scheiding tussen deze gebieden. Oude Zeistenaren zeiden: "Aan de overzijde van de Utrechtseweg moet je niet gaan wonen want daar krijg je reumatiek". Bij de ontwikkeling van Zeist-
West stond men voor de beslissing "ophogen of verlaging van de grond- waterstand". Er is gekozen voor ver- lagingvan de grondwaterstand door middel van diepdrainage. Met uit- zondering van de wijk Nijenheim is een gescheiden riolering toege- past, wat vrij zeldzaam was voor die tijd. Het vuile water gaat voor zui- vering naar de rioolwaterzuivering, het schone hemelwater gaat recht- |
|||||
|
Ui
|
|||||||||||
|
ZEIST-WEST APART - W. DE JONG
|
|||||||||||
|
streeks naar de randsloten. Voor het
plangebied is een sluitende grond- balans verricht, hetgeen wil zeggen dat er geen grond is aan- of afge- voerd, wel verplaatst binnen het gebied. Omsloten door de Grift, de Grift-
laan en de Koppeldijk is in het hart van het plangebied het wijk- centrum gerealiseerd, met winkels, supermarkten, sporthal, kerkelijk centrum, sociaal cultureel- en gezondheidscentrum. Twee parkeer- terreinen voor 150 auto's per ter- rein completeren dit centrum. Ter weerszijde van de Koppeldijk zijn scholen met sport- en speelveldjes en gymnastieklokalen gerealiseerd. Het centrumgebied is vanaf alle
deelwijken per auto goed bereikbaar, maar ook via de aparte voet- en fiets- paden. Door de verhoogde aanleg van de Griftlaan konden fiets- en voetgangerstunneltjes worden gere- aliseerd. |
De wijkopbouw is ontwikkeld
met laagbouw, middelhoogbouw en hoogbouw voor de wijken Nijen- heim en Couwenhoven. Brugakker kent alleen laagbouw
en middelhoogbouw, terwijl Cro- sestein alleen laagbouw kent. Het middengebied van Brugakker is vrij dicht bebouwd en steenachtig, dus meer stedelijk. Nijenheim en Cou- wenhoven zijn ruim van opzet met veel groen. De ontwerpers van de wijk Zeist-
West geven de garantie dat er over alle facetten goed is nagedacht en waar mogelijk overlegd. In het begin van het proces waren er nog geen bewoners, maar is er overlegd met - en geluisterd naar maatschappe- lijke organisaties, zoals de Vrouwen Advies Commissie. In zijn totaliteit valt Zeist-West
positief uit, mede door de zorg en |
de kwaliteit van de buitenruimte.
Naar mijn mening is het een ple- zierige, leefbare en woonbare wijk geworden. Zeist-West is thuis best!
De Jong is eigenaar van
een woning in Couwenlio- ven, gepensioneerd planolo- gisch hoofdambtenaar van de gemeente Zeist en Lid van het bouw- en ontwikke- lingsteam Zeist-West. |
|||||||||
|
n
|
|||||||||||||||||||
|
Van Delft Geurtsen en Co, Accountants en
Belastingadviseurs, is een Zeister kantoor, waarin registeraccountants, accountants- administratieconsulenten en belastingadviseurs samenwerken, gericht op een persoonlijke begeleiding van relaties. ONZE KERNACTIVITEITEN ZIJN:
• Accountancy
• Fiscale zaken
• Advisering
• Loonadministraties
• Financiële administraties
• Automatisering
Prins Hendriklaan 35 - Postbus 20,
3700 AA Zeist. Telefoon 030-6923024, fax 030-6918205
E-mail accountants@vdgc.nl |
|||||||||||||||||||
|
Global Invest is een lijfrente-J
programma van DBV Verzekeringen! in samenwerking met Prudential | Securities Inc. uit New York. I I
Met Global Invest kiest u voor eert
beleggingsstijl die bij u past. De beleggingen worden uitgevoerd door de absolute top van 's werelds vermogensbeheerders. |
|||||||||||||||||||
|
Met Global Invest
bent u verzekerd van een lijfrente die bij u past. Uw vermogen wordt professioneel beheerd en objectief gecontroleerd. |
|||||||||||||||||||
|
Voor meer informatie
kunt u contact opnemen met: DBV Verzekeringen Utrechtseweg 75 3702 AA Zeist 030-6933166 info@dbv.nl |
|||||||||||||||||||
|
Prudential Securities Inc. heeft;
deze elite van vermogensbeheerders geselecteerd. Daarnaast controleert Prudential Securities Inc. deze vermo- gensbeheerders doorlopend. |
|||||||||||||||||||
|
De controle is geheel in lijn
van de strenge regelgeving omtrent vermogensbeheer die in Amerika geldt. |
|||||||||||||||||||
|
ACCOUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS
|
|||||||||||||||||||
|
^ Van Delft Geurtsen en Co
|
|||||||||||||||||||
|
ten van de jubileumviering.
Dankzij de inzet van de jubile-
umcommissie, de vrijwilligers, de overige bestuursleden en dankzij de financiële onder- steuning van sponsoren is het een bijzonder jaar geweest. Een overzicht van de activitei-
ten: Fotorubriek
Gedurende 18 weken is
in de Nieuwsbode een foto van historische sportmomen- ten gepubliceerd. De foto's waren afkomstig uit de eigen collectie en verenigingsarchie- ven. De Tentoonstellingscom- missie van het ZHG verzorgde, na onderzoek, voor de bijschrif- ten. Zowel de Nieuwsbode als de lezers ervan hebben posi- tief op dit initiatief gereageerd. Twee lezers die de origineelste reactie gaven op het verzoek om op de foto's te reageren ontvingen een boek en video over Sport in Zeist. |
|||||||||||
|
keling in ons land en dat heeft
een bijzondere bijdrage gele- verd aan de geschiedschrij- ving van Zeist. Ook voor deze bijdragen spre-
ken we nogmaals onze dank uit. Zeister Sportverenigingen
en Sporters Ter gelegenheid van het jubi-
leum is een boek 'Zeister Sportverenigingen en Spor- ters' uitgegeven, dankzij de bijdrage van velen uit de Zeis- ter Sportwereld en Zeister vrij- willigers. De Zeister Sportverenigingen
die in 1951 in Zeist beston- den en in 2001 als zodanig nog bestonden zijn gevraagd hun medewerking te verlenen aan onze de jubileumviering. Gevraagd is naar foto- en film- materiaal en enkele bijzon- dere leden van hun vereniging aan te wijzen voor een inter- view. Aan dat verzoek is van harte voldaan. |
|||||||||||
|
VERSLAG VAN HET BESTUUR
|
|||||||||||
|
Extra bulletin van Seijst
Onze oud-voorzitter Mr. Dr.
V.A.M. van der Burg heeft met '50 jaar plaatselijke geschied- schrijving' een uitstekend over- zicht van ons Genootschap gegeven. Het is als een extra nummer Van Seijst uitgegeven en alle donateurs hebben dit ontvangen, het eerste exem- plaar is aan de burgemeester van Zeist aangeboden. Wij zijn erg blij met dit nu alweer historisch tijddocu- ment, waarvoor ook op deze plaats nogmaals onze harte aan onze oud-voorzitter. Bulletin Seijst
In de reguliere uitgaven van
Seijst zijn gedurende 2001 een aantal artikelen: Zeister Sport in beeld' gepubliceerd, de auteur F, Vogelzang en R.PM. Rhoen hebben in deze artikelen de ontwikkeling van de sport in Zeist gedurende de laatste 100jaargespiegeld aan de algemene sportontwik- |
|||||||||||
|
HET JUBILEUM
Het jaar 2001 stond geheel
in het teken van het 50 jarig bestaan van het Zeister His- torisch Genootschap Van de Poll Stichting. Op 24 september 1951 wordt
door jonkvrouw J.IVl.E. van de Poll een stichting in het leven geroepen met ais doelstelling: /iet bestuderen van de historie van Zeist, het aanleggen van verzamelingen van documen- ten, platen, kaarten, foto's en dergelijke op de geschiedenis van Zeist betrekking hebbende en het verbreiden van de kennis van de historie van onzer woonplaats. Bij het vijftigjarig bestaan heeft
het bestuur in de geest van de doelstelling gekozen voor het thema 'Sport' en dit centraal te stellen voor al de activitei- |
|||||||||||
|
Onder leiding van F. Steen-
sma hebben vrijwilligers van het Gilde en van ons Genoot- schap 19 leden van Sport- verenigingen en 5 individuele sporter geïnterviewd Van de uitgewerkte interviews heeft Mars van Grunsven, een prachtig boek 'Zeister Sportverenigingen en Spor- ters' geschreven. F. Vogelzang is de auteur van het eerste hoofdstuk: Sport in Zeist, een algemene inleiding op de artikelen over Zeister Sport in beeld in Seijst. De eindredacteuren van het
boek Zeister Sportverenigin- gen en Sporters, V.A.M, van der Burg en Fl. De Vrijer, hebben de wens uitgespro- ken dat dit boek een waardige pendant vormt op 'Markante Zeistenaren', een bundel uitge- geven bij het 40-jarig bestaan van ons Genootschap en het begin van een reeks publica- ties met 'oral history' over de Zeister samenleving. |
Zeist In beweging
Van de sportverenigingen is
ook veel (oud) filmmateriaal ontvangen en hiervan is een compilatiefilm geproduceerd onder de titel 'Zeist in bewe- ging'. De première van de film die op vhs en dvd (een primeur) is uitgebracht vond plaats op de feestelijke bij- eenkomst in Figi. Van de Poll lezing
Ter gelegenheid van het jubi-
leum is de 'van de Poll lezing' geïntroduceerd Hiermee wil het ZHG jaarlijks een belangrijk onderwerp voor een groot publiek over of gere- lateerd aan de historie van Zeist presenteren. Het ondenwerp ter gelegen- heid van het jubileum was: Sportontwikkeling in Neder- land door Dr. W. de Heer. Op de jubileumavond op 25 september 2001 het Konink- lijk Zeister Harmoniegezel- schap een muzikale bijdrage geleverd. De foyer van Figi was |
|||||||||
|
die avond getooid met vlag-
gen en vaantjes van de Zeis- ter Sportverenigingen. Publleksdag
Zaterdag 22 september 2001
kon de Zeister bevolking op een speciale wijze met het ZHG kennismaken. Daarvoor was een Wandel- route (Z.W. - kant van Zeist) en een Fietsroute door Zeist en omgeving georganiseerd. De wandel- en de fietsroute zijn met veel historische foto's en gegevens geïllustreerd helaas was op de 22e de publieke belangstelling niet erg groot, maar deze uitgaven behou- den hun waarde voor later gebruik. Receptie
In het Slot van Zeist recipi-
eerde het bestuur ter gelegen- heid van het jubileum. Tijdens de .druk bezochte receptie werd het eerste exemplaar van zowel het boek als de extra uitgave van Seijst gepre- |
senteerd.
Diner
Het jaarlijkse dinervan bestuur
en medewerkers stond ook in het teken van Sport. Het prachtige clubhuis van de Pan was een toepasselijke omge- ving voor het jaarlijkse diner. Tijdens het diner zijn alle vrijwilligers en bestuursleden die een bijzondere bijdrage aan het jubileum hebben gele- verd nogmaals in het zonnetje gezet en de vertrokken mede- werkers nogmaals bedankt voor hun inzet en bijdrage. |
|||||||||
|
HET BESTUUR
Beleid
Het beleid van de komende
jaren is diverse malen ter sprake geweest. De uitwerking zal gefaseerd plaatsvinden. Een belangrijk onderwerp was de toekomstige huisvesting. Een commissie bestaande uit bestuursleden van het ZHG en enkele medewerkers van de Gemeente Zeist, onder voor- zitterschap van de penning- meester, J.H. Heimei, heeft zich gebogen over de toekom- stige huisvesting en mogelijke integratie met het gemeen- tearchief. Helaas waren er aan het einde van het verslag- jaar over deze ondenwerpen nog geen beslissing genomen. Gelukkig kan het ZHG in 2002 nog beschikken over de van de Poll kamer in het Slot. Afscheid
In 2002 heeft het bestuur, op
hun verzoek, afscheid geno- men van twee bestuursleden: |
Mw. M.E. van Bellen, voor-
zitter van de PR en spon- sorcommissie en de heer M.K.M. Wortmann, voorzitter van de Redactiecommissie Bulletin Seijst. Op deze plaats spreekt het bestuur haar dank nogmaals uit voor hun bij- drage aan het Zeister His- torisch Genootschap. In de ontstane vacatures kon alleen die van de Redactiecommis- sie door de benoeming van de heer J.L. Verbeek van Seijst tot voorzitter worden opge- vuld. Onderscheiding
Ter gelegenheid van koningin-
nedag 2001 ontving de heer H. Wels, medewerker van de commissie Beheer Audiovisu- ele Collecties, uit handen van de burgemeester van Zeist een koninklijke onderschei- ding. Zijn grote verdienste voor de gemeente Zeist en ook voor ons Genootschap werd hiermee koninklijk geho- noreerd. |
Lezingen en excursies
In 2001 zijn naast de Van de
Poll lezing een drietal andere interessante lezingen geor- ganiseerd en waarvoor veel belangstelling bestond: 7 MAART Franssen van de Putte: door de heer G. Storm de Grave 5 APRIL Passie en Pasen in de
beeldende kunst, door Mw. M. Marijnene. 14 NOVEMBER Hoe Zeist zijn
glans verloor (zilver) door de heer J.C. Steenbeek, deze lezing zal in het Bulletin Seijst opgenomen worden (nummer IV van 2001). Op 28 juni 2001 was er een
excursie naar Naarden-Ves- ting, zoals altijd was de belang- stelling ook voor deze excursie groot en moeten en altijd een aantal mensen teleur- gesteld worden omdat het aantal plaatsen beperkt is. Tentoonstellingen
In februari werd Zeist terug
|
|||||||||
|
Donateurs
Het Zeister historisch Genoot-
schap telt per 1 januari 2002 835 donateurs. Er melden zich 57 nieuwe donateurs zich aan, maar we hebben er 38 moeten uitschrijven, waarvan ongeveer de helft door overlij- den. Financiën
Financieel gezien gaat het
weer goed met het Zeister His- torisch genootschap. Was er verleden jaar nog sprake van een liquiditeitsprobleem, nu is dat niet meer het geval. De verhoging van de minimum- bijdrage heeft een positieve bijdrage geleverd aan de ver- hoging van de inkomsten. De kosten van de bijzondere uitgaven ter gelegenheid van het jubileum konden groten- deels uit de bijdragen van de sponsors worden bekostigd. Een extra woord van dank aan deze sponsoren is dan ook hier op zijn plaats. |
|||||||||||
|
ii;
|
|||||||||||
|
in de tijd afgesloten. Na een
aantal deeltentoonstellingen in 2000 in Zorgcentra in Zeist was de hele tentoonstelling nog één keer van 11 decem- ber 2000 tot en met 8 februari 2001 te zien in Verpleeghuis de Wijngaard in Bosch en Duin. Dat dat in de smaak viel moge blijken uit het feit dat De Wijngaard een nabe- stelling van vijf foto's (groot formaat) in passe-partouts en lijsten deed In samenwerking met de
Fotodienst van Het Utrechts Archief werd deze bestelling en enkele bestellingen door particulieren uitgevoerd. Van Gasweg en Steinlaan
tot Steynlaan OP verzoek en in opdracht van
de Belangenvereniging Steynl- aanwinkeliers is een etalage- tentoonstelling met de titel 'Van Gasweg en Steinlaan tot Steyntaan' samengesteld. Ter gelegenheid van de opening van de heringerichte Steyn- |
|||||||||||||||||||||
|
laan op 25 mei werden in 41
etalages vergrotingen van his- torische foto's getoond. Deze foto's waren voorzien van bijschriften. De foto's waren afkomstig van enkele particu- lieren en van de eigen col- lectie. De geschiedenis van de Steynlaan was te lezen op tekstborden in de etala- ges van Eneco en Multicopy. Deze tekst was tevens als flyer gratis verkrijgbaar bij de deelnemende winkeliers. Hoog Beek en Roijen
Injuni 2001 kwam het verzoek
van Van Lanschot Bankiers om een bijdrage te leveren aan de heropening van Hoog Beek en Roijen op 5 september. In hoog tempo is onderzoek gedaan, materiaal verzameld, een opzet gemaakt voor een tentoonstelling en zijn teksten geschreven. Onze inspannin- gen hebben uiteindelijk gere- sulteerd in een brochure die op 8 september tijdens de Open IVlonumenten Dag aan |
|||||||||||||||||||||
|
BESTUUR
|
|||||||||||||||||||||
|
PER 31 JANUARI 2002
|
|||||||||||||||||||||
|
J.B.M.P van Grunsven
Mw. Fl. de Vrijer J.H. Heimei De commissievoorzitters
A. de Groot
Mw. Drs. R. Efdée
A. Steensma
Mw. Fl. de Vrijer
Dr. J.L. Verbeek
|
|||||||||||||||||||||
|
VOORZITTER
SECRETARIS
PENNINGMEESTER
|
|||||||||||||||||||||
|
BEHEER AUDIOVISUELE COLLECTIES
BEHEER COLLECTIES EN ARCHIEF
LEZINGEN EN EXCURSIES
PUBLICATIES
REDACTIE BULLETIN SEIJST
|
|||||||||||||||||||||
|
Mw. Drs. K. Veenland-Heineman
|
|||||||||||||||||||||
|
TENTOONSTELLINGEN
|
|||||||||||||||||||||
|
De vacature voor public relations is nog niet vervuld.
|
|||||||||||||||||||||
|
steld. Zowel Van Lanschot
Bankiers als het ZHG hebben de wens uitgesproken om in de toekomst in cultuurhistori- sche projecten (bijv. lezingen, tentoonstellingen, publicaties) opnieuw samen te werken. |
|||||||||||||||||||||
|
circa 200 bezoekers is uitge-
deeld. Korte teksten en enkele historische foto's zijn gebruikt voor de tentoonstellingspane- len die tijdens de opening en de Open Monumenten Dag in het koetshuis waren opge- |
|||||||||||||||||||||
|
Filmvoorstellingen
De voorjaars-, najaars-, en
koninginnedag filmvoorstellin- gen onder het motto 'een feest van herkenning' werden ook dit jaar in Figi gehouden, deze inmiddels tra- ditionele activiteit van het ZHG kan altijd rekenen op een ruime publieke belang- stelling. In 2001 werden er ook diverse
film- en diavoorstellingen 'op maat' gegeven voor vereni- gingen en verzorgingscentra. Films en dia's met beelden van herkenbare Zeister loca- ties en bekende Zeistenaren mogen zich verheugen in een bijzondere belangstelling, het ZHG wil in de toekomst daar meer aandacht aan beste- den. Het ZHG heeft thans een
totaal van 120 films, video- banden, geluidsbanden, cd's en dvd's onder beheer, een nieuwe (digitale) catalogus |
|||||||||||
|
zal in 2002 verschijnen, een
aparte catalogus voor de dia's zal eveneens in 2002 verschij- nen. Van panden en locaties in
Zeist die op de nominatie staan om te verdwijnen worden door het ZHG op foto/dia vast- gelegd voor toekomstige pre- sentaties. Oude Algemene Begraaf-
plaats Zeist De werkgroep Oude Algemene
Begraafplaats Zeist, een samenwerking van de Gemeente Zeist, Rijksdienst voor Monumentenzorg, Rotary Club Zeist, Stichting 't Gilde Zeisten her Historisch Genoot- schap Van de Poll Stichting hebben in november 2001 een 'Plan voor instandhou- ding en ontwikkeling van de oude algemene begraafplaats Zeist' aangeboden. De partici- panten werden gevraagd zich achter de daarin venwoordde doelstellingen te stellen. Het |
bestuur van het ZHG heeft dat
van harte gedaan, en spreekt de wens uit dat in 2002 een begin met de realisatie gemaakt kan worden. Een bijzonder woord van dank voor de heer Andy Smith die namens het ZHG in de werkgroep heeft deelgeno- men, wordt ook op deze plaats nogmaals uitgesproken. Zij zochten Adullam In Zeist
In mei 2001 verscheen het
boek: Zij zochten Adullam in Zeist, een overzicht van de joodse inwoners van de gemeente Zeist 1940-1945, de auteur hiervan is de gemeentearchivaris van Zeist, R.PM. Rhoen. Met de uitgave van dit boek hopen we dat dit zal bijdragen aan een blij- vende herinnering aan de vele mensen die tussen 1940 en 1935 in Zeist hun vergeefse toevlucht zochten. Bekendheid
Het Zeister Historisch Genoot-
|
schap Van de Poll stichting
mag zich verheugen in een vrij algemene bekendheid in Zeist. Dit is mede te danken aan de verschillende activi- teiten die ontplooid worden Onze prachtige collectie in de van de Poll kamer, die ook dit jaar weer met schenkin- gen werd uitgebreid en waar- voor we zeer erkentelijk zijn. Er is een verschuiving waar te nemen in het raadplegen van onze collectie, er is een tendens om steeds meer tele- fonische verzoeken om inlich- tingen. In de toekomst hopen we zeker ook onze collectie, of tenminste een gedeelte daar- van, via Internet ter beschik- king te kunnen stellen, maar dat zal nog veel inspanning en geld vergen. Onze bekendheid komt verder
ondersteund door onze boek uitgaven, die ook via twee plaatselijke boekhandelaren verkocht worden, de filmvoor- stellingen, de lezingen, de |
|||||||||
|
17
|
|||||||||||
|
kleine en grote tentoonstellin-
gen. De plaatselijke media: Nieuws-
bode en Slotstad RTV onder- steunden ons royaal in ons streven om zo breed mogelijk al onze activiteiten bekend te maken. En in dit jubileum jaar hebben we nog ruimere bekendheid gekregen, door interviews in de nieuwsbladen en voor de radio. Ten slotte
Het bestuur wil op deze plaats
haar dank uitspreken aan alle medewerkers die, in dit bij- zondere jaar, zoveel belange- loos hebben bijgedragen Dank zij hen kan het Zeister His- torisch Genootschap Van de Poll stichting haar bijzondere plaats in de Zeister samenle- ving innemen en behouden. Zonder onze vele donateurs zou het vele werk ook niet gedaan kunnen worden. We roepen hen op om ons extra te steunen om nieuwe donateurs aan te brengen, |
||||||||||
|
mond-op-mond reclame werkt
immers meestal het beste. De jaarlijkse subsidie van de
gemeente Zeist vormde ook dit jaar weer een belangrijke steun voor ons werk en daar zijn we zeer erkentelijk voor. De directie van Figi danken we voor het beschikbaar stel- len van zalen voor de film- voorstellingen. De sponsoren die via advertenties in Seijst ons ondersteunen, de plaat- selijke media zij allen hebben bijdragen om onze doelstel- ling gestalte te geven. Het bestuur spreekt de wens uit dat in 2002 nieuwe huis- vesting mede zal bijdragen aan een verdere ontwikkeling van: 'het bevorderen en ver- breiden van de kennis omtrent de geschiedenis van Zeist en wat daarmee verband houdt, alsmede het aankwe- ken van belangstelling daar- voor in ruime kring'. Flora de Vrijer
|
||||||||||
|
C'^ LEZINGEN EN EXCURSIE
|
||||||||||
|
Op 25 maart waren ruim hon-
derd belangstellenden aan- wezig bij de dia-lezing over de historie en toekomst van de Pyramide van Austerlitz verzorgd door de heer Ton Reichgelt, medewerker van degemeentelijkearchiefdienst in Amersfoort. Het was een geslaagde bijeenkomst in een voor dit onderwerp passende locatie: het Beauforthuis in Austerlitz aan de Woudenberg- seweg. Op de achterzijde van het
boek "De Pyramide van Austerlitz"(erkenning voor een Frans gedenkteken), geschreven door Ronald Blij- denstijn en uitgegeven in 2000, staat kernachtig waar het om gaat: 'Midden in Nederland, ver-
scholen in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug, staat een merkwaardige heuvel met een obelisk er op. Deze heuvel had oorspronkelijk de vorm |
||||||||||
|
van een Egyptisciie piramide
en werd in 1804 ontworpen door Franse en Nederlandse soldaten, die hier hun tenten- kamp hadden. Het idee kwam van hun opperbevelhebber, de Franse generaal Marmont. In 1806 gaf Lodewijk Napoleon, die toen koning van ons land was, het monument de naam "Pyramide van Austerlitz" naar de gelijknamige slag in het huidige Tsjechië.' Op dit moment wordt het monument gerestaureerd om in 2004 op gepaste wijze het tweehonderdjarig bestaan te kunnen vieren. Het vele groen en bomen op de hellingen en directe omgeving van de pira- mide gaat vervangen worden door een trapsgewijze bekle- ding van graszoden. De vroe- gere droge gracht wordt hersteld en er komt een lage haag langs. In een ring om deze haag worden ter marke- ring van het bosgebied rode beuken geplant. Na de pauze vertelde de heer |
|||||||||||
|
Reichgelt over de historie van
de bij de piramide gelegen uitspanning annex speeltuin, die al jarenlang geëxploiteerd wordt door de familie van Kolf- schoten. De dagexcursie ging dit jaar
op woensdag 17 april naar Schoonhoven. Ruim zestig belangstellenden meldden zich om 09.30 uur bij de bus om te gaan genieten van een interessante en geslaagde dag. Voor de lunch werd in het
'Goud-, zilver- en klokken- museum' onder leiding van deskundige gidsen kennis gemaakt met de speciale ten- toonstelling over Gustav Beran en de afdelingen 'goud en zilver' en 'klokken'. Na de lunch konden de deelnemers een keuze maken uit een drie- tal "Zilveruitjes": een wande- ling door de oude stad, een kijkje bij enkele zilversmeden en een bezoek aan de oude watertoren. |
|||||||||||
|
De tentoonstelling 'Gestroom-
lijnd zilver' geeft een overzicht van ruim veertig jaar ziiveront- werpen van Gustav Beran, in 1912 in Oostenrijk geboren en nu nog genietend van z'n oude dag in Zwitserland. Hij werkte sinds 1934 als ont- werper in de zilverfabriek van 'Gerritsen en van Kempen' in Zeist. Na de fusie tussen dit bedrif en de K.N.E.B. in Voor- schoten in 1960, werd Beran benoemd tot adjunct-directeur en artistiek leider bij 'Van Kempen en Begeer'. Na de Tweede Wereldoorlog heeft Beran een toonaange- vende rol gespeeld in de vormgeving van het moderne zilver en Keltum Pleet uit de jaren vijftig en zestig. Kenmer- kend voor zijn ontwerpen zijn de gladde, strakke, gestroom- lijnde vormen met vloeiende, golvende contouren. Het best komen deze vormen tot hun recht in zijn bijzondere unica (o.m. in Koninklijk bezit). In de jaren vijftig legde Beran met |
|||||||||||
|
zijn vernieuwende bestekont-
werpen de basis voor de hui- dige courante roestvrijstalen bestekken. Op dit moment zijn er
gesprekken gaande over de (on)mogelijkheid deze bijzon- dere expositie van Beran ook in Zeist te laten plaatsvinden. In 2004 is het honderd jaar geleden dat Albert Gerritsen zijn Amsterdamse juweliers- zaak (annex atelier) verlaat en zich vestigt aan de Karpervij- ver in Zeist. Fk-ed Steensma
|
|||||||||||
|
19
|
|||||||||||
|
\- \
|
||||||||||||||||||
|
FOCUS OP ZEIST- RECENSIE LEO VISSER
|
||||||||||||||||||
|
Leo Visser heeft een fotoboek
over de geschiedenis van Zeist van begeleidende tekst voor- zien. De tekst geeft in kort bestek de lezer veel informatie over de geschiedenis van Zeist. Het accent bij de keuze van de foto's ligt op de periode tussen 1930 en 1970, toen Zeist van 24.000 tot 56.700 inwoners groeide. In de jaren vijftig en zestig kreeg Zeist een stedelijk gezicht. |
||||||||||||||||||
|
Focus op Zeist
|
||||||||||||||||||
|
1949 gestaakt en vervangen door
een buslijn. De recreatie in Zeist heeft enkele markante bijzonderhe- den gekend. In 1932 werd het die- renpark geopend, dat vele duizenden bezoekers trok. Het bestand aan dieren werd steeds kleiner tussen 1940 en 1945. Uiteindelijk volgde opheffing van het park. Heel ver- makelijk is de speakerscorner in het Walkartpark. Tussen 1958 en 1964 trokken de zeepkistredenaars lan- delijke belangstelling. In het laatste deel Zorg voor Jong
en Oud wordt aandacht besteed aan het onderwijs, de groei van de bevolking (de geboorte van de vijftigduizendste inwoner van Zeist op 6 december 1957) en het ont- staan van de verzorgingshuizen voor ouderen. |
||||||||||||||||||
|
Werken maakt de auteur duidelijk
dat de bevolkingsgroei de bouw van middenstandswijken en villaparken met zich mee bracht. Het bedrijfsleven in Zeist telde
tot in de jaren zestig enkele grote werkgevers, zoals bijvoorbeeld de N.V. stoomwasserij Burger en de gasfabriek aan de Steynlaan. Aan de Voorheuvel trof het winkelend publiekmiddenstandsbedrijvenaan. Door reconstructie van het Zeister centrum kreeg de Slotlaan een ste- delijk allure. Typerend is het flatge- bouw "de Arcade" uit 1956. In het deel Verkeer, Vervoer en
Recreatie meldt de auteur dat voor de opkomst van het autogebruik de tramlijn Utrecht-Zeist erg popu- lair was. Deze tramlijn werd in |
||||||||||||||||||
|
RECENSIE
|
||||||||||||||||||
|
Bi
|
jzonder in Zeist zijn de bui-
enplaatsen, te beschouwen ls een eenheid van huis en
|
|||||||||||||||||
|
park. In de jaren dertig van de
vorige eeuw verdween Kersbergen door verkaveling helemaal. Hoog Beek en Royen is in tegenstelling tot drie andere buitenplaatsen niet gesloopt maar gerestaureerd. In het deel Wonen, Winkelen en
|
||||||||||||||||||
|
FOCUS OP ZEIST- RECENSIE LEO VISSER
|
||||||||
|
S
|
||||||||
|
Het boekje ziet er verzorgd uit.
De foto's geven een goed beeld van de ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkeling in Zeist. De auteur heeft het geheel van helder en kern- achtig commentaar voorzien. |
||||||||
|
L. Visser, Focus op Zeist
Europese Boel<handei Zalt-
bommel.
Tel. 0418-513144.
|
||||||||
|
VOORJAARSVOORSTELLING FIGI WEDEROM GROOT SUCCES - JAAP VAN ZOONEN
|
|||||||||||||||||||
|
Op maandagavond 18 maart
2002 organiseerde het Audio- visueel team van de Van de Poll Stichting wederom haar voorjaarsvoorstelling in Figi onder het motto Een feest van herkenning. |
|||||||||||||||||||
|
Vootjaatsvoorstelling Figi
wedetom groot succes |
|||||||||||||||||||
|
de middenstandsfilm 'Zo leeft en
werkt Zeist' uit 1950 vertoond. 'Zo werkt en leeft Zeist' toont de beelden van de NBM bus van Utrecht naar Zeist, het oude Figi en de Hermitage, restaurant Het Raedthuis, de fabrieken Mijnhardt (Ivorol), Gero (tafelzilver) en Stin- kens (orgelpijpen); de bedrijven Lonkhuizen (drukkerij) en Conti- meta (tuinmeubelen); de - toen nieuwe - Gaastra flat, Hotel Kerc- kebosch en zwembad Mooi Zeist. Deze film zal naderhand nog worden behandeld in een latere editie van ons bulletin. Op de filmavonden tracht de Van
de Poll Stichting immer iets ouds en iets nieuws te brengen. Na de pauze werd daarom het pas ont- |
|||||||||||||||||||
|
JAAP VAN ZOONEN
|
|||||||||||||||||||
|
Hi
|
laas moest gastheer Jan
illem van Scherpenzeel egens ziekte de presenta-
|
||||||||||||||||||
|
tiemicrofoon overgeven aan Henk
Wels. Ondanks de bijzonder korte voorbereidingstijd van enkele uren heeft Henk de avond op een ont- spannen manier aan elkaar gepraat (zie foto). Met name de wisselwer- king met het publiek -er waren zo'n 400 mensen aanwezig- droeg bij aan een informatieve en gezellige avond. Filml: Zo leeft en werkt Zeist
Op veler verzoek werd deze avond
|
|||||||||||||||||||
|
dekte materiaal van de gasfabriek-
brand aan de Steinlaan vertoond. Film2: De Gasfabriekbrand
Op zondag 12 augustus 1962
explodeerde één van de vijf 27 ton zware hogedrukvaten op het terrein |
|||||||||||||||||||
|
22
|
|||||||||||||||||||
|
VOORJAARSVOORSTELLING FIGI VKEDEROM GROOT SUCCES - JAAP VAN ZOONEN
|
|||||||||
|
van het gasbedrijf aan de Steynlaan.
De geëxplodeerde gastank kwam op het dak van het oude badhuis terecht dat in brand vloog. De ont- ploffing doodde opzichter-machinist Van Butselaar. In deze compilatie- film zijn beelden opgenomen van filmers als van Gameren, van Mil- lingen, Braun, Greeven, Schouten en van Scherpenzeel. De opgeno- men fragmenten bevatten beelden over de brand, over de medewerkers van de gasfabriek en over het défilé ter gelegenheid van 150 jaar Zeister brandweer in 1978. De bebouwing aan de Steynlaan
De explosie veroorzaakte enige
paniek bij de bewoners van de panden in de directe omgeving van de gasfabriek. Het was namelijk niet direct duidelijk hoe groot de omvang van de brand was. Om een indruk te geven van de bebouwing aan Steynlaan rond 1960 maken we een kleine wandeling vanaf de Slot- |
|||||||||
|
wegstation met rechtsachter het
station en links de opslagplaatsen voor de steenkolen voor de gasfa- briek. Dan volgt de ABU, de Alge- mene Brandstoffenhandel Utrecht met daarnaast de directiewoning van het gasbedrijf; het oude kas- sierskantoor; de hoofdingang van het gasbedrijf en de toonzalen. Nu volgt het oude badhuis waarop in 1962 de ontplofte gastank belande. Dan komen de volgende winkels: Het Anker, damesmode van mevrouw Snellens; kapper Dit- trich, loodgieter Groenestein, vis- handel Bijlsma, groentehandel van Barneveld, een woonhuis met daar- achter schoenmaker Meijer, doe- het-zelfwinkel van Houwelingen |
|||||||||
|
laan. Aan de kant van de gasfabriek
(noordkant Steynlaan) vinden we als eerste het pand van de brand- stoffenhandel van de firma Boek- hout. Brandstoffen en Oliehandel. Dan komt de ingang van het spoor- |
|||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
VOORJAARSVOORSTELLING FIGI WEDEROM GROOT SUCCES - JAAP VAN ZOONEN
|
|||||||||||||||
|
M
O
O |
|||||||||||||||
|
deze film volgt nog een beschrij-
ving in een toekomstige editie van dit bulletin. De volgende open- bare -najaars- filmvoorstelling is wederom in Figi, op maandag 21 oktober. We houden u op de hoogte. |
|||||||||||||||
|
even om de hoek.
|
|||||||||||||||
|
uit. In 1959 werd er gestopt met
de productie van steenkolengas, de gasfabriek betrok daarna zijn stads- gas van Gasbedrijf Centraal Neder- land in Utrecht. Eind jaren zestig ging Zeist over op aardgas uit Sloch- teren. Op de winterfoto uit 1939 zien we
drie generaties van Scherpenzeel. Jan Willem van Scherpenzeel sr. (met wandelstok), Joop van Scher- penzeel (links, jongste zoon van sr.) en Jan Willem van Scherpenzeel (kleinzoon van sr. en neef van Joop) op 6 jarige leeftijd. Ze staan voor de gashouders aan de Scheeperslaan waar het gasbedrijf het steenkool- gas in opsloeg. De fotograaf van deze plaat was Willem van Scher- penzeel, zoon van sr. en vader van Jan Willem jr. Bij het nemen van de foto staat Willem naast de brood- en banketbakkerij die de familie van Scherpenzeel voerde op de hoek van de Wetlaan/Scheeperslaan. Later ging dit bedrijf naar de Steynlaan, |
|||||||||||||||
|
De wijk rond het gasbedrijf heeft
de afgelopen decennia een ware metamorfose ondergaan. Het sta- tion is verdwenen, zwembad de Geijser is gebouwd (en later ver- bouwd tot bouwmarkt Gamma), de Antonlaan is doorgetrokken en gemoderniseerd en het gehele voor- malige stationsterrein is onlangs vol- gebouwd met woningen en winkels. Daarom zijn de medewerkers van de Van de Poll stichting altijd weer verheugd films, foto's en geschriften van historische situaties of personen te ontvangen, zodat we filmvoor- stellingen zoals deze voor j aars voor- stelling kunnen blijven organiseren voor een breed publiek. Intussen is op 30 april j.1. een
Koninginnedag voorstelling geweest waarbij we de film 'Geel is onze kleur' hebben vertoond onder lei- ding van de inmiddels herstelde Jan Willem van Scherpenzeel. Ook van |
|||||||||||||||
|
Avondje
Figi ♦ Een welkomstdrankje
♦ Driegangendiner met
bijpassend wijnarrangement Kopje koffie of thee tijdens de pauze van de voorstelling ♦ Na afloop een drankje met
een hapje in Theatercafé 'Het Weeshuis'. |
|||||||||||
|
sociale
werkvoorziening
zeist
|
|||||||||||
|
een tekort aan mankracht?
SWZ biedt u de oplossing!
SWZ, een betrouwbare partner voor een betaaibare prijs als het gaat om: • drukwerk en mailingen
• verpakkingsactiviteiten
• assemblage
• hout- en metaalbewerking
• groenvoorziening en schoonmaak
• detacheringen
Voor meer informatie of een vrijblijvende
afspraak kunt u bellen met onze afdeling verkoop. Tel. 030-6959004 |
|||||||||||
|
per persoon
|
|||||||||||
|
® Golden Tulip Hotel Figi Het Rond 2
tel. 030 69 27 400 fax 030 692 74 68 |
|||||||||||
|
KLEIN SCHOONOORD, VOORHEEN DRIEBERGSEWEG 6 - JANHEIN HEIMEL
|
||||||||||||
|
Klein Schoonoord,
vootheen Dnebetgseweg 6 |
||||||||||||
|
Waar nu, schuin tegenover
Hoog Beek en Roijen, aan de Driebergseweg het appar- tementencomplex Park State hgt, lag vroeger Klein Schoon' oord. Onlangs werden mij hierover enkele vragen gesteld. Naspeuringen, voornamelijk in het archief van het Zeister Historisch Genootschap van de Pollstichting maakte het mogelijk onderstaand overzicht te maken. |
||||||||||||
|
JANHEIN HEIMEL
|
||||||||||||
|
Misschien is dit voor anderen een
stimulans om ook eens op een dins- dagmorgen de "van de Pollkamer" in het Slot te bezoeken en wat onderzoek te doen. |
||||||||||||
|
K.iLfiüïiï^ S^nïH?n)€i)K®'i!)Mni).
|
||||||||||||
|
• {
|
||||||||||||
|
KLEIN SCHOONOORD, VOORHEEN DRIEBERGSEWEG 6 - JANHEIN HEIMEL
|
|||||||||||||||||||||||
|
2E HELFT 18E EEUW Pieter Verbeek laat aan de Driebergseweg een
pand bouwen. 24 DECEMBER 1799 Onderhandse koopconditie afgesloten door jaren '20
Jacoba Johanna Karsseboom. SEPTEMBER 1800 De erfgenamen van Pieter Verbeek (zijn kin-
deren) verkopen het pand voor 6500 gulden aan Jacoba Johanna Karsseboom. Samen met haar broer Jeronimus IVlattheus Karsseboom |
kenburgerlaan. Het huis gaat Klein-Schoon-
oord heten. In het tuinontwerp van Huize Schoonoord
(door H. van Lunteren ?, zie Seijst 2001-3) is de tuin van Klein Schoonoord opgenomen. Het op deze tekening (met en afwijkend hand- schrift) vermelde jaartal 1820 kan niet juist zijn. M. Mourot maakt ets van Klein Schoonoord,
(zie illustratie pagina 27). Willem Jan Adriaan van Romondt verkoopt als erfgenaam van zijn vader Otto het pand aan Margaretha Johanna Rijsendaal, weduwe van Johan Christiaan Meijer te Amsterdam voor ƒ23.500. Ferdinand Domela Nieuwenhuis brengt de
zomers door op Klein Schoonoord, dan het huis van zijn stiefmoeder. Het pand, in de volksmond, zowel Peper en Zout- als Olie en Azijnstel genoemd, vanwege de twee torenachtige uitbouwsels aan de hoeken van de voorgevel,ondergaat in de loop der jaren een forse gedaantewisseling, (pag. 29) Het pand wordt voor ƒ12.210 verkocht aan
de heren J. en H. IVIeerdink. |
||||||||||||||||||||||
|
bew/oontzij het pand. Beiden zijn ongehuwd.
|
1828
|
||||||||||||||||||||||
|
Op "Plan van Zeist", kopergravure naar I. Peter-
|
|||||||||||||||||||||||
|
1802
|
|||||||||||||||||||||||
|
sen door LForsell (1802) staat het pand ver-
|
2 NOVEMBER 1841
|
||||||||||||||||||||||
|
meld als "Karsebooms Plaats".
|
|||||||||||||||||||||||
|
1812
|
Jeronimus Mattheus Karsseboom wordt de
|
||||||||||||||||||||||
|
eerst benoemde notaris in Zeist
1817-1819 J. IVI. Karsseboom wordt tevens Gemeente
Secretaris van Zeist rond 1860
1819 J. M. Karsseboom overlijdt.
17 JULI 1821 Jacoba Johanna Karsseboom overlijdt. Bij tes-
tament gaat het pand over naar haar nichtje
Mathea Jacoba Karsseboom te Dordrecht. Voogden en familieraad besluiten "de Karsse- boom" te laten veilen. 9 NOVEMBER 1821 In het logement het Hof van Holland te Zeist
wordt het huis voor f 10.600 gekocht door mr Otto van Romondt, eigenaar van het landgoed 15-9-1886 Schoonoord aan de andere zijde van de Blik- |
|||||||||||||||||||||||
|
28
|
|||||||||||||||||||||||
|
KLEIN SCHOONOORD, VOORHEEN DRIEBERGSEWEG 6 - JANHEIN HEIMEL
|
||||
|
20
|
||||
|
KLEIN SCHOONOORD, VOORHEEN DRIEBERGSEWEG 6 - JANHEIN HEIMEL
|
||||||||||||
|
In de eerste jaren van de 20e eeuw wordt
het pand op een aantal verschillende prent- briefkaarten afgebeeld, (zie elders op deze bladzijde). Het pand wordt gesloopt, het is dan al sterk
in verval. Het appartementencomplex Park State ver-
rijst ter plekke. De achter het voormalige pand aangelegde
weg wordt Karsseboomsplaats genoemd. |
||||||||||||
|
1900/1910
|
||||||||||||
|
1973
|
||||||||||||
|
1976
|
||||||||||||
|
1995
|
||||||||||||
|
4ëis!. ' T^rlebsrg^hs StraatmEg
|
||||||||||||
|
SKI
TENNIS OUTDOOR SPORT-ALLROUND |
|||||||||||||||||||||||
|
Van Rhijn
notarissen |
|||||||||||||||||||||||
|
Woudenbergseweg 5
Postbus 70 3700 AB Zeist Telefoon (030)692 08 66 Telefax (030) 692 51 76 |
|||||||||||||||||||||||
|
SPORTMUIS
|
|||||||||||||||||||||||
|
CSUNNYCAMP
|
|||||||||||||||||||||||
|
NOTARISSEN:
|
|||||||||||||||||||||||
|
mr W.H.M. Fransen
mr F.G. Bakker
mr M.M. Elings-van Hooidonk
|
|||||||||||||||||||||||
|
Slotlaan 178
370! GT Zeist |
Tel.:030-6916737
Fax: 030 - 6920969 |
||||||||||||||||||||||
|
Als de notaris met u meekijkt
ziet u meer! |
|||||||||||||||||||||||
|
Skiwerkp laats:
Aalscholverlaan 18 -Tel.:030 - 6958548 |
|||||||||||||||||||||||
|
Victoria
BiLJARTCENTRUM
|
||||||||||||||||||
|
Bezoekadres: Het Slot Zeist, Zinzendorfln 1, (030) 692 17 04
|
||||||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||||||
|
Zeister Historisch
Genootschap
|
||||||||||||||||||
|
U kunt ook contribuant worden van de Van de Poll
Stichting. Stuur daarvoor een briefkaart in en vermeld daarbij naam en voorletters, adres, postcode, woonplaats, uw bijdrage (minimumdonatie ƒ 35,- per jaar), datum en handtekening. U ontvangt dan elk kwartaal het tijdschrift 'Seijst'. Zeister Historisch Genootschap
Van de Poll Stichting
Postbus 342
3700 AH Zeist
|
||||||||||||||||||
|
ie Dorpsstraat 7
3701 HA Zeist Telefoon 030 - 691 67 16 Fax 030 - 693 02 80 |
||||||||||||||||||
|
Wacht met betalen tot u een acceptgiro heeft ontvangen.
|
||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||
|
Zev&n biljarts (drie matchtafds)
|
||||||||||||||||||
|
BERICHTEN UIT DE VAN DE POLL-KAMER
|
|||||||||||
|
als schriftelijk een reactie gegeven
op de concept beleidsnota van de gemeenteraad, over het cultuurbe- leid van de gemeente Zeist voor de komende jaren. |
'Eenheid'. Bijgaande foto siert de
voorkant van deze grammofoonplaat met zang van o.a. de Rozenstraat Jongeren- en Kinderkoren. De diri- gent was Hans de Brouwer en Jan van Amerongen leidde het combo. Afgezien van de vermeldingen op de hoes van deze grammofoonplaat is er over dit project niets bekend. De Van de Poll Stichting vraagt daarom uw medewerking om een tipje van de sluier op te lichten. Herkent u misschien uzelf of iemand
anders van de foto (de namen van het combo zijn bekend)? Kunt u iets vertellen over de lotgevallen van de mensen die op deze foto staan? Weet u misschien waarom deze grammofoonplaat werd gemaakt? En wanneer werd deze gemaakt? Kortom, als u iets over deze gram- mofoonplaat kunt vertellen verzoe- ken we u een briefje te sturen naar: Jaap van Zoonen, Kroostweg 24, 3704 ED, Zeist. |
||||||||||
|
Lintjes
Ons bestuurslid, de heer Fred Steen-
sma, en ons lid van de Tentoonstel- lingen Excursiecommissie, mevrouw Toos Boekhoven-Eikema hebben een koninklijke onderscheidinggekregen, wij feliciteren hen daar van harte mee. Schenkingen
Het bestuur heeft een paar bijzon-
dere schenkingen ontvangen; een herinneringsmedaille uit 1922, een zilveren gulden uit 1940 en een pen- ning uit 1980, allen gerelateerd aan de geschiedenis van Zeist. In het volgend bulletin schenken we hier uitgebreid aandacht aan. Huisvesting
Het gesprek met de gemeente over
onze toekomstige huisvesting is nog steeds gaande. Huisvesting in de voormalige apotheek aan de Dorps- straat is niet meer actueel. Wij houden u op de hoogte over het ver- dere verloop. Beleidsnota Cultuur
Het bestuur heeft zowel mondeling
|
|||||||||||
|
Grammofoonplaten uit
de vergetelheid Dorpsgenoot Leo Visser heeft de Van
de Poll Stichting onlangs een belang- wekkende stapel grammofoonplaten uit de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw geschonken. In die stapel ontdekten we de Elpee
|
|||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
BADHUIZEN iN ZEIST - LEO VISSER
|
|||||||||||||||||
|
Badhuizen
in Zeist Over de badgewoonten van
de Romeinen in het begin van onze jaartelling zijn we redelijk goed op de hoogte. De Romeinse badhuizen waren gezondheids- en culturele centra waar mensen met veel tijd en geld elkaar dagenlang konden ontmoeten... |
|||||||||||||||||
|
LEO VISSER
|
|||||||||||||||||
|
Over de badgewoonten van
de Zeistenaren aan het begin van de vorige eeuw is niet zoveel bekend. Uit het volgende overzicht van de diverse badhuizen in Zeist blijkt, dat de volksgezond- heid ook hier de doorslaggevende reden was om openbare badhuizen te bouwen. Bij het onderzoek viel |
|||||||||||||||||
|
Het badhuis aan de Bothalaan ca. 1930.
|
|||||||||||||||||
|
COLLECTIE VAN DE POLL-STICHTING.
|
|||||||||||||||||
|
het mij op, dat tot in het begin
van de jaren tachtig, kort voor de sluiting van het laatste badhuis, nog steeds een probleem niet was opgelost en wel de gewoonte van de overgrote meerderheid van de baders om op zaterdag het badhuis |
|||||||||||||||||
|
te bezoeken. Zaterdag was de dag
waarop je vroeger in de teil ging en dat moest zo blijven. Het gevolg was dat er op de overige dagen altijd overcapaciteit was en dat op zater- dag mensen teruggestuurd werden wegens onvoldoende badcellen. .; |
|||||||||||||||||
|
35
|
|||||||||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST ■ LEO VISSER
|
||||||||||
|
Broederplein 19
Het eerste badhuis in Zeist werd
beheerd door de Zeister arts-apothe- ker dr. J.Ch. Kaulfusz (1759-1822) lid van de Evangelische Broederge- meente. We weten dit uit een brief van 29
augustus 1810 van schout en sche- penen te Zeist aan de landdrost van het departement Utrecht, die bijzonderheden had gevraagd over baden in Zeist. Omdat er weinig over bekend was
hadden zij dr. Kaulfusz gevraagd een verklarende brief te schrijven. Daaruit bleek dat hij eerder in Neuwied een badhuis beheerde en dat hij in het pand Broederplein 19 ook baden had laten inrichten Een gewoon bad kostte ƒ1,-. Voor minerale zwavel-, staal- en andere "konst"baden vroeg hij een prijs naar billijkheid. De gemiddelde jaar- opbrengst was ƒ200.-. Van 1 janu- ari tot 29 augustus 1810 waren er 41 |
Weeshuislaan 6-10
In de Weekbode voor Zeist, Drie-
bergen en omstreken van 24 januari 1885 maakte architect J. P. Houtza- gers te Utrecht bekend, dat hij op 5 februari daaropvolgend om 2 uur in het koffiehuis "De Zwaan" (nu Vic- toria) het bouwen van een badhuis zou trachten aan te besteden. Dat lukte blijkbaar, want op 7
februari 1885 deelde de Weekbode mede, dat de bouw was gegund aan J. van den Brink te Zeist voor ƒ6.499,-. "Met veel genoegen vermelden vuij dat de commissie welke zich zoveel moeite heeft getroost om een zoda- nige inrichting tot stand te brengen er in is geslaagd om de gemeente met een nuttige instelling te verrij- ken.", aldus de Weekbode. Half mei had het bestuur van de Zeister bad- en wasrichting uit vijf- tig sollicitanten een keus gemaakt voor een badmeester. Het werd |
|||||||||
|
badgasten geweest. Het is duidelijk
dat hier meer medische dan hygië- nische motieven aan ten grondslag lagen. Dat zal zeker ook zo zijn geweest bij zijn opvolger Carl Frie- drich Kraepelin. Die plaatste op 16 mei 1868 een advertentie in de Weekbode voor Zeist, Driebergen en omstreken waarin hij liet weten dat bij hem te beginnen op 18 mei 1868 gewone en kunstmatig bereide baden te bekomen waren . Na het overlijden van Carl Friedrich Kraepelin op 25 maart 1871 werd zijn medevennoot Waldeman Cor- nelis Holm algemeen directeur van de later zo bekend geworden geneesmiddelenfabriek Kraepelin en Holm. Daarmee kwam vermoe- delijk een einde aan de badgelegen- heid op het Broederplein. Bronnen
Archief staten van Utrecht, toeg. 33.lnv.nr.l341-40,
verbaal 8-9-1810.
Weekbode voor Zeist, Driebergen en omstrei<en d.d.
16 nnei 1868; Gemeentearchief Zeist.
H.Wels, Hernhutters in Zeist, Abcoude, 1999.
|
||||||||||
|
36
|
||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST ■ LEO VISSER
|
|||||||||||||
|
zijden een wachtkamer.
Het badhuis was geopend van
's-morgens zeven tot 's-avonds acht uur. Het tarief voor een bad was ƒ0,50. Bij een abonnement voor tien baden ƒ0,40. Ondanks alle goede zorgen van
de commissie mocht het niet lukken met het badhuis. Op 2 juli 1892 verscheen er in
de Weekbode het bericht van de "Commissie voor liquidatie van de Zeister bad- en wasinrichting" dat de inrichting tengevolge van het overlijden van de badmeester geslo- ten was. Daarmee kwam een eind aan
zeven jaar vechten voor het behoud van het badhuis. Op 28 juli 1892 werd het badhuis met inventaris, bestaande uit o.a. een stoomma- chine van vier paardenkrachten, drie waterreservoirs en acht badkui- pen publiek verkocht. De Weekbode van 30 juli 1892
ging nog eens uitgebreid in op de |
|||||||||||||
|
Het pand WeesKuislaan 6-10 in 1983.
|
|||||||||||||
|
PARTICULIERE COLLECTIE.
|
|||||||||||||
|
de gepensioneerde militair C. Bos-
schard en de nuttige instelling kon op 1 juni 1885 worden geopend. Uit het verslag in de Weekbode
van 11 juli 1885 weten we dat het |
|||||||||||||
|
pand Weeshuislaan 6-10 behalve
een bovenwoning voor de badmees- ter beneden acht kamers bevatte, waarvan vier voor de dames en vier voor de heren en tevens aan weers- |
|||||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST- LEO VISSER
|
|||||||||||
|
oorzaken van de sluiting van het
badhuis. Lof was er voor de leden
van de commissie, die vaak uit
eigen middelen hadden getracht de
zaak te redden ten gerieve van dat
gedeelte der Zeister ingezetenen, dat
uit een oogpunt van gezondheid en
reinheid het nemen van een bad
wenselijk achtte en daarvoor thuis
niet in de gelegenheid was. Zelfs een
jaarlijks subsidie van de gemeente
Zeist van ƒ200,- had de oplossing
niet gebracht.
"Het moet aan de vreemdeling wel
verwondering baren dat een der
rijkste gemeenten van het land, een
plaats bovendien die des zomers veel
vreemdelingen trekt, niet in staat
is een badinrichting op bescheiden
schaal binnen zich te herbergen"
aldus de Weekbode.
Het badhuis had blijkbaar toch
wel indruk gemaakt in Zeist, want in de notulen van de gemeente- raad van 9 februari 1894 werd de |
|||||||||||
|
Weeshuislaan nog steeds Badhuis-
laan genoemd. In " Zeist, Groei en Bouw", deel
4, Patijnpark, Dorpskern en Wilhel- minapark wordt het pand Weeshui- slaan 6-10 als volgt beschreven: "Het witgepleisterde pand met waar' devolle topgevel is als voormalig badhuis van belang voor de plaatse- lijke geschiedenis." Desondanks is het op 19 april 1990 in verband met de realisering van de centrumplannen gesloopt. JAMMER. Bronnen
Weekbode voor Zeist, Driebergen en omstreken d.d.
24januari 1885, /februari 1885,11 juli 1885, 2juli 1892 en 30juii 1892; Gemeentearchief Zeist. Blijdenstein, R, Groei en Bouw, deel 4, Zeist, 1984. |
Hij had in Amsterdam het beroep
van masseur uitgeoefend en exploi- teerde daar een geneeskrachtige badinrichting. Rijnders opende in Zeist een
inrichting voor massage, terwijl er ook een mogelijkheid was om een geneeskrachtig bad te nemen. Hij adverteerde regelmatig in de Week- bode voor Zeist, Driebergen en omstreken voor zijn inrichting voor Electro Vibro Massage en Genees- krachtige baden. Om meer bekendheid aan zijn
inrichting te geven verspreidde Rijnders asbakken in de vorm van miniatuur badkuipjes, voorzien van een goudkleurig randje. In 1911 verhuisde hij naar de Wet-
laan 9. De belangstelling voor het bedrijf was vijf jaar later blijkbaar toegenomen, want in 1916 betrok hij het pand Utrechtseweg 59, later genummerd Utrechtseweg 131. De voorzieningen waren daar uitgebrei- der dan aan de Jagerlaan. |
||||||||||
|
Utrechtseweg 131
Op 26 maart 1906 vestigde H. R
Rijnders zich uit Amsterdam in het pand Jagerlaan la te Zeist. |
|||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST- LEO VISSER
|
|||||||||
|
De wens voor een openbaar bad-
huis klonk daarna vele malen in de raadsvergaderingen. Hieraan werd op 30 december 1921 kracht bijge- zet door aanneming van een motie "Van Nieuwenhuizen-Grundmeij er- Van der Linden-Bendien", die luidde als volgt: "De Raad van oordeel, dat voïks- badhuizen een noodzakelijke eis zijn voor de Volksgezondheid, nodigt burgemeester en vuethouders uit in 1922 plannen te ontwerpen en voor' stellen bij de raad in te dienen." Toen Van Nieuwenhuizen er op 18 december 1922 bij de algemene beschouwingen voor de gemeente- raad op wees, dat nog steeds geen voorstellen waren ingediend, terwijl in een seizoenplaats als Zeist met veel vreemdelingen een volksbad- huis toch noodzakelijk was, raakte de burgemeester duidelijk geïrri- teerd. In de notulen staat: "De Voorzitter, spreker in de rede vallende, vestigt er de aandacht op |
|||||||||
|
Behalve individuele gasten was
ook het elftal van de Zeister Voetbalvereniging regelmatig onder handen van
masseur Rijnders. Er was een lokaal voor heilgymnastiek, er kon gebaad worden en er was zelfs pensiongele- genheid. Bij de behandeling van het raads-
voorstel voor de bouw van een badhuis aan de Steynlaan op 26 februari 1923 merkte wethouder L. Adriaanse op, dat een badhuis voor middenstanders niet nodig bleek te zijn. Anders zou de inrichting aan de Utrechtseweg wel beter tieren, aldus de wethouder. Vermoedelijk was er meer belang-
stelling voor de massage en voor geneeskrachtige baden dan voor de "gewone" baden. Dat kan ook worden opgemaakt
uit de advertenties in de Week- bode en uit de vermelding van het beroep van Rijnders in de adres- boeken van Zeist van 1909 tot 1939 |
namelijk: "Oud masseur der genees-
kundige badinrichting te Amster- dam". In 1930 kwam het einde van de badinrichting aan de Utrechse- weg. Rijnders verhuisde eerst naar Kroostweg 52, later naar Walkart- weg 52. Hij overleed te Zeist op 17 juni 1941. Bronnen
Weekbode voor Zeist, Driebergen en omstreken;
Gemeentearchief Zeist.
Archief der gemeente Zeist, 1906 -1945, inv.nrs. 17
en 1214; idem.
Weekbode voor Zeist, Driebergen en omstreken van
1916; idem.
Adresboeken van Zeist, De Bilt en Bilthoven 1909
-1939; idem.
Steynlaan
Nadat in 1914 een plan van bur-
gemeester en wethouders voor de bouw van een badhuis door oorlogs- omstandigheden in de ijskast was terechtgekomen duurde het tot 27 februari 1919 voor het onderwerp opnieuw in de gemeenteraad aan de orde kwam. |
||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST - LEO VISSER
|
|||||||||||
|
dat in hotel Figi een badkamer aan-
wezig is, doch dat de vreemdelin- : gen daarvan maar zelden gebruik
maken. Bovendien kan des zomers :. gebruik worden gemaakt van de
hadinrichting aan de Blikkenburger- laan." VanNieuwenhuizenwasbUjkbaar
geschrokken van de reactie van de burgemeester want hij ging onmid- dellijk over op een ander onder- werp. De burgemeester kwam er bij zijn beantwoording overigens nog op terug en zei dat Van Nieuwen- huizen gelijk had, maar dat er een voorstel gereed lag en inmiddels zou zijn ingediend, wanneer niet op het laatste moment een andere oplos- sing gevonden was. Wat was het geval? Er lag een
plan klaar om op het terrein aan |
|||||||||||
|
de Bergweg naast de watertoren
een volksbadhuis te bouwen, waar- van het exploitatietekort jaarlijks ƒ3.000,- zou bedragen. Toen burge- meester en wethouders op het punt stonden dit voorstel aan de raad aan te bieden kwam er een plan ter tafel voor de verbetering van de wasgelegenheid van het personeel van het gasbedrijf Daarbij kwam |
|||||||||||
|
de gedachte naar voren om door
uitbreiding van het aantal douches tegelijkertijd een volksbadhuis te creëren. Zo gezegd, zo gedaan. Er kwamen elf extra douches, de stichtingskosten waren aanmerke- lijk lager dan bij het vorige plan en het exploitatietekort werd terugge- bracht tot ƒ500,- per jaar. Toen dit voorstel op 26 februari |
|||||||||||
|
Het badhuis aan de Steynlaan ca.
1960. PART. COLLECTIE.
|
|||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST - LEO VISSER
|
||||||||||
|
aangebracht; hij deze gelegenheid
kan dit echter niet en dit is ook niet zo erg. Bekend is namelijk dat de vrouwen in het algemeen om niet te noemen redenen in een hotel een douchebad boven een kuipbad pre- fereren. Onder douches kunnen zij het hoofd bedekken, evengoed als in de zweminrichting en aan het strand." Daarmee was het probleem opge-
lost. Nadat de voorzitter er nog op had
gewezen dat er voor middenstanders aan de Utrechtseweg ook reeds lang een badgelegenheid bestond merkte wethouder Adriaanse op dat zijns inziens onder een volksbadhuis in de eerste plaats moest worden ver- staan een inrichting voor het volk en wel bepaaldelijk voor de arbei- ders. Een badhuis voor middenstan- ders blijkt niet nodig te zijn, aldus de wethouder, anders zou de inrich- ting aan de Utrechtseweg wel beter tieren. |
Het voorstel werd vervolgens in
stemming gebracht en met elf stem- men voor en drie tegen aangeno- men. Op 11 december 1923 werd het
badhuis geopend. De Zeister Cou- rant van 15 december 1923 besteedde er een artikel aan dat eindigde als volgt: "Resumerende kan werkelijk de conclusie worden getrokken dat de gemeente een keurige, praktische en nuttige inrichtingrijker geworden is. Volksbadhuis staat er geschreven. Wij twijfelen er niet aan of uit alle lagen der burgerij zal de inrich- ting bezoekers trekken. Het is onze stellige mening dat niemand uit de burgerklasse zich voor een gebruik maken van de inrichting behoeft te generen. Tenslotte merken wij nog op dat iedere bezoeker gedu- rende een half uur van de badcellen gebruik kan maken. Is de inrich- ting toegankelijk voor baadsters dan |
|||||||||
|
1923 in de gemeenteraadsvergade-
ring in behandeling kwam zeiden de indieners van de motie dat dit plan in geen enkel opzicht beant- woordde aan de verwachtingen van een volksbadhuis. Een der voor- naamste bezwaren was dat er alleen maar douches waren en geen kuip- baden. Het raadslid Van der Linden was van mening dat dit badhuis als verlengstuk van de wasgelegenheid van de arbeiders van de gasfabriek niet geschikt was voor ambtenaren en middenstanders. Voor vrouwen was er volgens Van der Linden wegens gemis aan kuipbaden hele- maal geen plaats. Ook het raadslid Groesbeek pleitte voor enkele kuip- baden opdat ook vrouwen van de inrichting gebruik zouden kunnen maken. Wethouder Adriaanse wist daar
wel een oplossing voor. Hij rea- geerde als volgt: "Men betreurt het dat er voor vrou-
wen geen kuipbaden zullen worden |
||||||||||
|
41
|
||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST ■ LEO VISSER
|
||||||||||
|
wordt uitsluitend hulp verleend door
de echtgenote van de badmeester. " Het tarief voor een sproeibad, warm of koud, zonder zeep of hand- doek was twaalf cent. Tien sproei- baden kostten een gulden. Zeep en handdoek met badmuts kon men voor resp. drie en vijf cent huren. Uit het verslag van de bedrijfs-
commissie van 15 juli 1926 blijkt dat het aantal bezoekers de verwach- tingen ver had overtroffen. In 1924 waren er 14-571 bezoekers geweest en in 1925 15.039. Aanvankelijk was het badhuis
alleen op donderdag, vrijdag en zaterdag open, vanaf 9 april 1925 ook op woensdag. Het grootste pro- bleem was dat veel bezoekers niet midden op de dag konden komen en dat men niet wenste af te wijken van de gewoonte om de wekelijkse reiniging op zaterdag te houden. Het gevolg was dat er op zaterdag steeds weer bezoekers teruggestuurd moes- ten worden omdat er geen plaats |
||||||||||
|
Het zwaar beschadigde badhuis aan de Steyniaan op 12 augustus 1962.
|
||||||||||
|
PART. COLLECTIE.
grond benut voor de bouw van win-
kels en woningen. Daarmee zijn de laatste sporen van het volksbadhuis uitgewist. Bronnen
Archief der gemeente Zeist, 1906 - 1945, inv.nrs.
13,15,16 en 1642; Gemeentearchief Zeist. Zeister Courant d.d. 15 december 1923; idem. |
||||||||||
|
was. Het einde van het eerste volks-
badhuis is Zeist kwam op zondag 12 augustus 1962 toen een ont- plofte gastank boven op het bad- huis terechtkwam. Het gebouw werd gesloopt en de vrijgekomen ruimte werd jarenlang gebruikt als parkeer- plaats. In 1999 is ook dit stukje |
||||||||||
|
^^^^^^^^^^i^'^^^^'^^^^^^^^^^^^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Avondje
Figi |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Van Delft Geurtsen en Co, Accountants en
Belastingadviseurs, is een Zeister kantoor, waarin registeraccountants, accountants- administratieconsulenten en belastingadviseurs samenwerken, gericht op een persoonlijke begeleiding van relaties. ONZE KERNACTIVITEITEN ZIJN:
• Accountancy
• Fiscale zaken
• Advisering
• Loonadministraties
• Financiële administraties
• Automatisering
Prins Hendriklaan 35 - Postbus 20,
3700 AA Zeist. Telefoon 030-6923024, fax 030-6918205
E-mail accountants@vdgc.nl |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
♦ Een welkomstdrankje
♦ Driegangendiner met
bijpassend wijnarrangement ♦ Kopje koffie of thee tijdens
de pauze van de voorstelling ♦ Na afloop een drankje met
een hapje in Theatercafé 'Het Weeshuis'. |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
€38,-
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
perpersoon
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEIST
® Golden Tulip Hotel Figi Het Rond 2
tel. 030 69 27 400 fax 030 692 74 68 HOTEL - RESTAURANT - THEATER - BIOSCOOP
ESPRESSOBAR - PATISSERIE - CONGRESZALEN |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
I
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
ACCOUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
'^1 m
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
# Van Delft Geurtsen en Co
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
^v^^
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST - LEO VISSER
|
|||||||||
|
Bothalaan 2
Vrij spoedig na de opening van
het badhuis aan de Steynlaan bleek er behoefte te zijn aan een groter badhuis in Zeist. In de raadsverga- dering van 16 december 1926 waren er verzoeken aan de orde van de afdeling Zeist van de sdap en van de Zeister Besturenbond om te beslui- ten tot het stichten van een derge- lijk badhuis. Ze werden in handen gesteld van
burgemeester en wethouders maar er kwam niet veel beweging in de zaak Toen het raadslid W. Dieterich
er op 28 april 1927 naar vroeg ant- woordde wethouder Adriaanse dat de adressen waren blijven rusten in afwachting van de beslissing welke omtrent het openbaar slachthuis zou worden genomen. Het voorne- men bestond namelijk om indien er geen slachthuis zou komen, het gebouw Calor aan de Bothalaan |
|||||||||
|
dat door de gemeente was aange-
kocht, als noodslachtplaats in te richten. Nu inmiddels een beslissing was genomen over het slachthuis hadden burgemeester en wethou- ders besloten te onderzoeken of het mogelijk was bedoeld gebouw in te richten als volksbadhuis. Terwijl dit onderzoek nog in volle
gang was kwam er een verzoek van de afdeling Zeist van de bond van Nederlandse onderwijzers om invoering van schoolbaden. Dit betekende dat eerst hierop moest worden beslist voor de plannen voor het badhuis konden worden uitge- werkt. Op het verzoek om school- zwemmen werd afwijzend beschikt omdat het onderwijs daardoor zou worden geschaad. Daarop deelde het raadslid A. van Groenestein mede, dat het in het voornemen van de SDAP-fractie lag om een voorstel in te dienen tot het invoe- ren van schoolbaden onder toezicht na schooltijd. |
Dat voorstel kwam op 28 maart
1929 aan de orde met het advies van burgemeester en wethouders om het te verwerpen. De fractie van de SDAP moge schoolbaden onder toezicht van het onderwijzend per- soneel preferen, velen dergenen met een andere levensopvatting reke- nen het baden der kinderen tot de taak der ouders, aldus wethouder Adriaanse. En ook het voorstel van de SDAP-fractie werd verworpen. Daarmee was de weg geëffend
voor een eenvoudig volksbadhuis zonder faciliteiten voor schoolba- den. Op 2 juli 1930 was het moment
aangebroken waarop burgemeester en wethouders een voorstel bij de gemeenteraad konden indienen voor het stichten van een volks- badhuis aan de Bothalaan op het terrein van de voormalige Calor- fabriek. Het terrein werd voor het beoogde doel zeer geschikt geacht |
||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST - LEO VISSER
|
|||||||||||||||||||
|
Na aanbeste-
ding werd de bouw gegund aan N. Verschuur's Aan- nemersbedrijf te Zeist voor ƒ17.650,-, bijna de
helft van het geraamde bedrag. |
|||||||||||||||||||
|
omdat het gelegen was in een volk-
rijke omgeving in het centrum. De nabijheid van de gasfabriek bood bovendien de mogelijkheid gebruik te maken van de afge- werkte stoom van dat bedrijf Volgens het plan zouden er 18 douchecellen en 2 cellen met badkuip gebouwd worden. Het gebouw bevatte verder een wacht- kamer, een vertrek voor de uitgifte van badgoed, een berg- ruimte, een WC en een urinoir. De verdieping met daarboven gelegen zolder was bestemd voor de badmeester, die de beschik- king kreeg over twee woonkamers, drie slaapkamers, een keuken en een zolder. De kosten voor de bouw en inrich-
ting van het volksbadhuis werden begroot op ƒ34.500,-. De gemeenteraad had er op 31 juli
1930 niet veel woorden voor nodig. Het voorstel werd zonder hoofde- lijke stemming aangenomen. |
|||||||||||||||||||
|
BADHUIS
C5EOPENID- |
|||||||||||||||||||
|
HEREN
|
|||||||||||||||||||
|
DAMES
DONDERDAG
10.-. 12.- ^19.-. 2i30 |
|||||||||||||||||||
|
DONDERDAG
13.- . 19.- ZATERDAG
7.30-18.30 |
|||||||||||||||||||
|
VRIJDAG
9-21.30 |
Het badhuis aan
de Bothalaan heeft
ruim veertig jaar
voor veel mensen
die thuis niet over
een douche of over
een bad konden
beschikken een oplossing gebracht.
Op 10 april 1972 werd de deur
van het badhuis aan de Bothalaan
voor de laatste keer gesloten.
Bronnen
Archief der gemeente Zeist, 1906 - 1945, inv.nrs.
20, 21, 23. 24 en 1643; Genneentearchief Zeist. Nieuwsbode d.d. 13 april 1972; idem. |
||||||||||||||||||
|
Het bord met de openingstijden van
het badhuls aan de Bothalaan. Het heeft nog een aantal jaren dienst gedaan in de kelder van het zwembad De Geiser en heeft nu een plaatsje gevonden in het zwembad "Dljnsel- bUrg". PART. COLLECTIE.
|
|||||||||||||||||||
|
45
|
|||||||||||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST- LEO VISSER
|
||||||||||
|
De Geiser, Steynlaan
Toen in 1972 het overdekte zwem-
bad De Geiser in gebruik werd genomen waren in de kelder 9 dou- cheruimten en 2 ruimten met bad- kuipen aangebracht ter vervanging van het badhuis aan de Bothalaan. Evenals de laatste jaren in het bad- huis aan de Bothalaan waren in de Geijser de openingstijden alleen op donderdag, vrijdag en zaterdag. Het aantal bezoekers nam van jaar tot jaar af. In 1972 waren er nog 270 bezoekers per week, in 1974 188, in 1976 123, in 1978 71 en in 1979 65. Toen in begin 1980 het aantal
bezoekers per week daalde tot 55 kwam het eind van het badhuis in zicht. Een voorstel van burgemees- ter en wethouders van 20 juni 1980 om de exploitatie met ingang van 1 augustus 1980 te beëindigen haalde de eindstreep niet. Twee jaar later was het zover. In de Nieuwsbode |
||||||||||
|
men die op kosten van de gemeente
Zeist aan de openbare lagere school waren gebouwd. De exploitatie was in handen van de vereniging Aus- terlitz Belang. In 1955 werd de badgelegenheid uitgebreid met twee douchecellen en een zitbad. Evenals in Zeist werd er behoorlijk gebruik van gemaakt. In de jaren 1949 tot en met 1951 was het aantal gebrui- kers resp. 9803, 9204 en 9083. Overigens vertelde een inwoner
uit Austerlitz mij dat hij in zijn jonge jaren het entreegeld wel eens voor iets anders had besteed, zijn hoofd ergens onder de kraan had natgemaakt om zijn moeder vervol- gens te vertellen dat hij heerlijk had gebaad. In 1972 werd de exploitatie van de badgelegenheid in Austerlitz beëindigd. Aan de inwoners van Den Dolder
werd in 1932 de gelegenheid gebo- den gebruik te maken van de bad- gelegenheid in de Willem Arntsz |
||||||||||
|
van 28 december 1982 verscheen
het bericht dat het badhuis in De Geiser in verband met bezui- nigingen per 1 januari 1983 zou worden gesloten. Er was een oplos- sing gevonden door de douchecel- len van het zwembad beschikbaar te stellen voor baders tegen een tarief van ƒ2,- voor de jeugd en van ƒ2,50 voor volwassenen. Er waren zelfs tien en twintig badenkaarten beschikbaar. Van deze gelegenheid is nog jarenlang gebruik gemaakt. Bronnen
Gemeentearchief Zeist, Raadsvoorstel 1980, nr.
121. Nieuwsbode d.d. 28 december 1983; Gemeentear-
chief Zeist. |
||||||||||
|
De buurtschappen
Behalve in Zeist was er ook een
aantal jaren badgelegenheid in Aus- terlitz en in Den Dolder. In Austerlitz werden op 1 maart
1948 vier badcellen in gebruik geno- |
||||||||||
|
BADHUIZEN IN ZEIST ■ LEO VISSER
|
|||||||||||||||||
|
gen gedaan om daar een een-
voudige badgelegenheid te creëren. Gedacht werd aan de mogelijkheid om gebruik te maken van de dou- checellen in het Wallart-Sacrekamp en aan het oprichten van een afzon- derlijk gebouwtje naast de school aan de Korte Bergweg. Het is bij plannen gebleven en de
inwoners van Huis ter Heide hebben zich met de wastobbe moeten behel- pen tot ook hun woningen van dou- ches werden voorzien. Bronnen
Archief der gemeente Zeist. (1934-) 1946 - 1965
(-1974), inv.nrs. 96 en 1023;
Genneentearchief Zeist.
Notulen van de vergaderingen van de gemeenteraad
1970; idem.
Archief der gemeente Zeist, dossier nr. 8937,
1966-1973; idem.
|
|||||||||||||||||
|
Hoeve. Daar werd wel rekening
gehouden met de badgewoonten in die tijd, want het badhuis was alleen op zaterdag geopend voor het publiek en wel van elf tot vier uur voor vrouwen en kinderen en van vier tot negen uur 's-avonds voor mannen. In 1941 was het gebruik: 2438 sproeibaden door mannen, 1315 door vrouwen en 389 door kinderen en 309 kuipbaden door mannen en 198 door vrouwen. Bij de behandeling van de
gemeentebegroting voor 1971 bleek dat het badhuis in Den Dolder al enkele maanden gesloten was. Bur- gemeester en wethouders maakten daaruit op dat het badhuis blijkbaar overbodig was geworden omdat vrij- wel alle woningen intussen van een douchegelegenheid waren voorzien. En daarmee was de kous af- in 1950 zijn er naar aanleiding van vragen van het raadslid A. Span uit Huis ter Heide nog pogin- |
|||||||||||||||||
|
SKI
TENNIS OUTDOOR SPORT-ALLROUND |
|||||||||||||||||
|
SPORTMUIS
|
|||||||||||||||||
|
(SUWlHYCAiyiP
|
|||||||||||||||||
|
Slotlaan 178
3701 GT Zeist |
Tel.:030-6916737
Fax:030-6920969 |
||||||||||||||||
|
Skiwerkplaats:
Aalscholverlaan 18 -Tel.:030 - 6958548 |
|||||||||||||||||
|
Victoria
BiLJARTCENTRUM
|
||||||||||
|
werkvoorziening
zeist |
||||||||||
|
een tekort aan mankracht?
SWZ biedt u de oplossing!
SWZ, een betrouwbare partner voor een betaaibare prijs als het gaat om: • drukwerk en mallingen
• verpakkingsactiviteiten
• assemblage
• hout- en metaalbewerking
• groenvoorziening en schoonmaak
• detacheringen
Voor meer informatie of een vrijblijvende
afspraak kunt u bellen met onze afdeling verkoop. Tel. 030-6959004 |
||||||||||
|
ie Dorpsstraat 7
3701 HA Zeist Telefoon 030 - 691 67 16 Fax 030 - 693 02 80 Zeven büjarts (drie matchtafels)
|
||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||||||||||||
|
In 2004 zal het precies 200 jaar
geleden zijn dat de Pyramide van Austerlitz is gebouwd. Een mooie gelegenheid om de restauratie van de Pyramide af te ronden en dit feit te |
|||||||||||||||||||
|
vieren.
|
|||||||||||||||||||
|
uratie
terlitz |
|||||||||||||||||||
|
Bouw, verVi
van de Pyti |
|||||||||||||||||||
|
Iaf4ur>ir 4r ZnM Afinnf-M*r ■irt^rm^ l^-*Kit'
|
|||||||||||||||||||
|
1>YHAMI1)K
NAPOLEON r." |
|||||||||||||||||||
|
mmtfrstaffs »tr Mfixi'Msmr
|
|||||||||||||||||||
|
Bi A, /'i4.i3itfiut I« Mrwrrr Jlmr^^. t^l-Mi,
|
|||||||||||||||||||
|
49
|
|||||||||||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ ■ A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||||
|
A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||||
|
Het is niet de eerste res-
tauratie. In 1894 werd de Pyramide voor het eerst gerestaureerd, hard nodig omdat de oorspronkelijke Pyramide ernstig in verval was geraakt. Anders dan bij de eerste restauratie, wil men nu veel terug restaureren naar de oor- spronkelijke situatie: een pyramide van aarde en graszoden, herstel van de oorspronkelijke afmetingen van de treden en meer zicht op het bouwwerk. De grootse plannen die de Franse
generaal Marmont in het begin van de vorige eeuw koesterde ten aanzien van de heide bij Zeist heeft Woudenberg een monument en uitspanning van landelijke ver- maardheid opgeleverd. Generaties schoolkinderen werden hier gecon- fronteerd met een overblijfsel uit de Napoleontische tijd. Die landelijke |
|||||||||||
|
Woudenberg, 18
KUYPER-ATLAS.
|
|||||||||||
|
vermaardheid heeft er ook toe bijge- hite, P.J. Frederiks, kon in 1895
dragen dat er diverse afbeeldingen in het artikel dat hij ter gelegen- gemaakt zijn die een indruk geven heid van de restauratie publiceerde van de veranderingen die Pyramide de volgende impressie van het land- en het landschap in de loop der tijd schap geven: 'Wanneer men met hebben ondergaan. Het lid van de een trein van de Hollandsche IJze- Oudheidkundige Vereniging Fle- ren Spoorweg-Maatschappij voorbij |
|||||||||||
|
50
|
|||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||||||
|
Amersfoort gestoomd is, in de rich-
ting van Kesteren, ziet men al spoedig, even na het schilderach- tige torentje van Oud-Leusden en het landgoed Nimmerdor gepas- seerd te zijn, links van den molen van Bavoort een vrij hoogen heuvel waarop een obelisk'. We zullen ons in dit artikel verdiepen in de bouw- geschiedenis van de Pyramide, het verval in de negentiende eeuw en tenslotte nog net voor die eeuwwis- seling de restauratie en de opbloei van de Pyramide als toeristisch attractiepunt van landelijke beteke- |
|||||||||||||
|
hij, zoals zovele collega's een blik-
semcarrière gemaakt. In zijn memoi- res wilde hij daar uiteraard niet al te bescheiden over zijn. Wat hij had aangetroffen bij zijn komst was een verzameling slecht geklede en gedemoraliseerde militairen. Ook was de gezondheidstoestand slecht. De verbroedering tussen de Franse en Bataafse bondgenoten liet te wensen over. Hij zette zich direct aan de reiniging van deze Augi- asstal. Daartoe begon hij de troe- pen, die over het hele land verspreid lagen te concentreren op de heide bij Zeist. In zijn standpunt ten aan- zien van nut en haalbaarheid van deze maatregel stond hij alleen. Zelfs Napoleon had zijn beden- kingen. In zijn memoires, die pas veel later zijn geschreven, kon Mar- mont natuurlijk vrijer spreken en een eigen draai aan de geschiedenis geven. Toen het kamp waaruit het hui-
|
|||||||||||||
|
nis.
|
|||||||||||||
|
De bouw
Na de hervatting van de oorlog
met Engeland in 1803 werden de plannen van Napoleon voor een invasie in dat land nieuw leven inge- blazen. Ook in ons land, dat onder de naam Bataafse Republiek een |
|||||||||||||
|
van de satellietstaten van Frank-
rijk was, werden troepen geconcen- treerd. Napoleon benoemde in 1804 Auguste Frédéric Louis Viesse de Marmont tot bevelhebber van de Franse en Bataafse (Nederlandse) troepen. Nog geen 30 jaar oud had |
|||||||||||||
|
t;i
|
|||||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dige Austerlitz is ontstaan, was aan-
gelegd, moest hij zijn mannen bezig zien te houden en besloot daarom een echt militair monument te laten oprichten, sober maar groot. Zijn keuze viel op een pyramide met een obelisk erop. Pyramiden en obelis- ken waren toen in de mode. Zes jaar tevoren hadden Franse troe- pen gestreden in Egypte. Napoleon had aan de voet van de pyramiden bij Gijzel aan het historisch besef van zijn soldaten geappelleerd met zijn bekende uitspraak dat veertig eeuwen op hen neerzagen. Mar- mont bleek hiervoor dus wel gevoelig. Bovendien, zo meende Marmont, zou de kunstmatige heuvel een opvallend reliëfelement in het vlakke Nederlandse land- schap vormen. Met de bouw van de Pyramide, op
het grondgebied van de gemeente Woudenberg, werd vrij laat in het seizoen begonnen, namelijk op 11 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
september 1804. Bij gebrek aan
stenen maakte men de Pyramide van aarde, bedekt met graszoden. Op de top kwam een houten obe- lisk te staan. Tijdens de bouw werd een oorkonde in een loden koker in de Pyramide achtergelaten. De Pyramide werd op 8 oktober plech- tig ingewijd met een groots vuur- werk, dus na een bouw die 27 dagen geduurd had. Volgens de memoires |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
van Marmont was de periode van de
bouw voor iedere militair, van gene- raal tot gewoon soldaat één groot feest. Saamhorigheid en moreel op een hoog peil. De hele zomer had het kamp op de heide bij Zeist veel bekijks getrokken. Verko- pers van drank en etenswaar waren daar neergestreken en deden goede zaken. Komediantentroepen en cir- cusartiesten gaven voorstellingen. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
\^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/»"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||
|
Kortom het moet daar een vrolijke
boel zijn geweest. In het voorjaar van 1805 wilde
Marmont het kamp een meer per- manent karakter geven. Hij liet de tenten vervangen door houten barakken. Ook de Pyramide kreeg aandacht. Aan de voet van de Pyra- mide werden aan de iedere zijde platen bevestigd. Deze platen zijn nog te zien op de ets die Baltard in 1806 van de Pyramide maakte. In het bijschrift van deze ets staan de teksten die daarop waren aan- gebracht. De eerste plaat bevatte een opdracht aan Napoleon. Deze had zichzelf op 2 december 1804 tot keizer gekroond. Verder werden de afmetingen vermeld, zoals de hoogte: 36 meter of 110 voet. Op de tweede plaat kwamen de namen van alle overwinningen die Napo- leon tot op dat moment behaald had. De naam Austerlitz ontbrak hier nog aan. De derde vermeldde de overige verdiensten van Napo- |
||||||||||
|
leon. Op de vierde werd een opsom-
ming gegeven van de Franse en Bataafse legeronderdelen die in het kamp waren gebivakkeerd en die de |
||||||||||
|
Pyramide hadden helpen bouwen.
Het landschap in deze tijd is nog volledig onbebost en het uitzicht weids. Maar in het bijschrift bij de |
||||||||||
|
^fa
|
||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ ■ A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||
|
ets van Baltard wordt wel schrome-
lijk overdreven. De bedenker van de ets wil ons doen geloven dat men vanaf de top van de Pyramide onder andere de Zuiderzee, Nijme- gen en Deventer kon zien. Verder kocht Marmont in april
1805 de hofstede Henschoten in Woudenberg met bijbehorende grond van Jan Willemse van Ginkel. P.J. van Oosthuizen, eigenaar onder meer van het landgoed Rijsenburg en rijk geworden door leveranties aan het leger van Napoleon, had hierbij een bemiddelende rol gespeeld. De Pyramide stond op de heideterreinen die bij deze hof- stede behoorden. Vervolgens liet Marmont bij de Pyramide drie huis- jes bouwen voor de Franse solda- ten Louis Faivre en Jean Baptiste la Roche en de Nederlandse soldaat Barend Philips, die met vrouwen uit de omgeving waren getrouwd. Zij kregen als bewakers van de Pyra- |
||||||||||
|
mide het vruchtgebruik van de
hofstede en de grond. De bedoe- ling was dat uit deze drie huisjes onder beschermheerschap van de stad Amsterdam een Gallo-Bataafse nederzetting zou ontstaan. |
||||||||||
|
voor de nederzetting bij de Pyra-
mide. Het stadsbestuur belastte zich daar gaarne mee. Zozeer zelfs dat het de naam van Marmont aan de nederzetting wilde verbinden. Een commissie uit het stadsbestuur bestaande uit de heren Van Eys, Six en Changuion werd belast met deze taak. Het stadsbestuur van Amster- dam zat daarmee op dezelfde lijn als Marmont die zich vleide met de gedachte dat het nageslacht in dankbare herinnering aan hem de Pyramide de naam Marmontberg zou geven. Het voorstel van de com- missie werd door de raadpensiona- ris, Rutger Jan Schimmelpenninck, bekrachtigd. In 1806 werd Napoleons broer,
Lodewijk Napoleon, koning van het pas gecreëerde koninkrijk Holland. Voor hij een van zijn gebruikelijke bezoeken aan een kuuroord bracht, bereikte hem het verzoek van bur- gers, die in zich het legerkamp |
||||||||||
|
Verval
In juli 1805 voerden de krijgs-
gebeurtenissen Marmonts troepen naar andere delen van Europa. In verband met de voorgenomen inva- sie van Engeland verlieten de troe- pen het legerkamp. Toen Napoleon dit plan moest laten varen, trok- ken de troepen Zuid-Duitsland en Oostenrijk. In Moravië zou op 2 december de slag bij Austerlitz plaatsvinden, waar de Pyramide uit- eindelijk zijn naam aan te danken heeft. Bij zijn vertrek naar Zuid-Duitsland had Marmont aan het stadsbestuur van Amsterdam opdracht gegeven om zorg te dragen |
||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ • A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||||
|
bij Zeist gevestigd hadden. Zij vroe-
gen hem om zich het lot aan te trek- ken van de nederzetting. Dit kwam prachtig overeen met de instructie van zijn broer, de keizer, om in de provincie Utrecht en grote leger- macht te concentreren. De koning vaardigde een decreet uit op 17 augustus 1806 dat het midden hield tussen een stadsrechtverlening, een legerorder en een beschikking ten aanzien van een monument, name- lijk de Pyramide. Het document rammelde juridisch aan alle kanten en dit werd nog verergerd omdat de vertaling van de oorspronkelijk Franse tekst een andere mogelijk- heid tot interpretatie bood. Kort gezegd kwam het erop neer dat het legerkamp bij Zeist een permanent karakter moest krijgen en Auster- litz moest gaan heten, genoemd naar de plaats van de veldslag van 2 december van het voorafgaande jaar. Verder werd er een burgerlijk bestuur ingesteld waarvan het niet |
|||||||||||
|
duidelijk was waar het ressorteerde.
De Pyramide en de drie huisjes met de bewoners moesten bij de nieuwe gemeente gevoegd worden. Met name deze laatste bepaling
was tegen het zere been van Mar- mont die bij de Pyramide immers / 3^ptember 1807
|
|||||||||||
|
zijn eigen nederzetting had willen
stichten. Zijn grootste bezwaar was misschien wel dat Lodewijk Napo- leon in zijn besluit aan de Pyramide de naam van Austerlitz verbonden had en daarmee het vorige besluit van Schimmelpenninck uit 1805 doorkruiste. Bij dit besluit waren, |
|||||||||||
|
liSUaWiilkl
|
|||||||||||
|
Jó.
|
|||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||
|
1807
|
||||||||||
|
zoals we al gezien hadden, de neder-
zetting en de Pyramide naar Mar- mont vernoemd. Aan de commissie, bestaande uit de heren Van Eys, Six en Changuion, was de onaan- gename taak toebedeeld om tot een compromis te komen en Mar- mont die toen in Split verbleef op de hoogte te stellen. Het eindigde ermee dat de annexatie ongedaan |
werd gedaan en de naam Marmont
gereserveerd bleef voor de terreinen die hij had gekocht. Op den duur zou de Pyramide toch de naam Aus- terlitz gaan dragen. Toen Lodewijk Napoleon eind
1806 op zijn terugreis uit Duitsland Driebergen aandeed, ontbood hij de gouverneur van Austerlitz, De |
|||||||||
|
Pineda. Deze kon hem weinig vreug-
devols meedelen. Voor winkeliers en andere kleine ondernemers viel er weinig meer te verdienen, omdat van de permanente vestiging van militairen weinig terecht was geko- men. Door gebrek aan paarden- mest was de ontginning ook al geen succes geworden. Met de nederzet- ting bij de Pyramide ging het nog |
||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
|||||||
|
slechter. Bij een bezoek aan de Pyra-
mide had de commissie uit Amster- dam kunnen vaststellen dat het met de ontginning niet erg vlotte door de onbekendheid van de soldaten met de landbouw. Het is haast sym- bolisch te noemen dat de vier jaar tevoren geplaatste houten obelisk op last van de koning in verband met eventuele beschadiging van de Pyramide in 1808 gesloopt moest worden. De bewoners van de drie huisjes komen we in archiefstukken uit 1808 en 1812 nog wel tegen. In een belastingkohier uit 1808 staan de namen vermeld onder de huis- nummers 79 en 80, met als toe- voeging 'Bewoners bij de Pyramide' en in 1812 onder de huisnummers 87 en 88. De Fransen bewoonden het ene huisje, Barend Philips het andere. In 1816 werd met hen een regeling getroffen. Marmont ver- kocht in hetzelfde jaar de hofstede Henschoten en de bijbehorend ter- reinen aan H.M.A.J. van Asch van |
|||||||
|
Wijck. In volkstelling van 1824
komen zie niet meer voor. Hun namen ontbreken ook in de regis- ters van de burgerlijke stand. We kunnen dus niet anders conclude- ren dan dat zij in 1816 vertrokken zijn met onbekende bestemming. Van Asch van Wijck beschreef de huisjes in een aantekening die in het familiearchief De Beaufort voorkomt: Nu (1805) werden drie woningen naar Franse bouwtrant gebouwd, op steenen fundament, in houten ramen met steen ingemet- seld. Eene schuur afgedeeld voor ieder der bewoners, akkertjes land, een put van houten ramen, 96 voet diep tusschen de huizen en die schuur gegraven. Het zijn deze drie huisjes die Otto Howen heeft gete- kend op 3 september 1807. Uit de kadastrale legger blijkt dat de huis- jes in 1836 zijn gesloopt en ver- vangen door één nieuw groter huis. Tegen het midden van de vorige eeuw gingen de grote landgoedeige- |
|||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||||
|
naren in deze omgeving, de
Amsterdamse bankier J.B. Stoop, en de Utrechtse bur- gemeester Van Asch van Wijck, er toe over grote stuk- ken met bos aan te planten. Langzaamaan verloor het landschap zijn open karak- ter. Toch kon Frederiks, zoals we in de inleiding al hebben vastgesteld, nog aan het einde van de negentiende eeuw schrijven dat de Pyra- mide vanuit de verte zicht- baar was. Met Pyramide was het inmiddels triest gesteld. De houtsnede van J.C. Greive Jr. laat ons een wat asymmetrische en afgeplatte heuvel zien met boven op een paar berkenboompjes. |
||||||||||||
|
die onder aan de Pyramide
bevestigd was geweest, door de majoor bij het 5e regiment infanterie te Amersfoort, O.G.H. Heldring, tevens secretaris van de vereniging Flehite. De Beaufort schonk het fragment aan het gelijk- namige museum. Hij kon op 18 februari
1893 de vereniging laten weten dat het onderzoek van de Pyramide was gestart, onder erbarmelijke weersomstandigheden volgens Fre-
deriks: Aanhoudende regens en wilde windvlagen bemoeilijkten het onderzoek van de Pyramide en het terrein van het kamp. Wat van het gedenkteeken was overgebleven, was weinig meer dan een 20 meter hooge zandhoop'. Bij dit onderzoek werd de loden bus die bijna negentig jaar vroeger in de Pyramide begra- ven was, opgegraven. Het moet uit- |
||||||||||||
|
na het overlijden van zijn moeder,
Anna Alida Stoop, eigenaar van de grond waarop de Pyramide staat. De Beaufort vatte vrij snel plannen op om tot herstel van de Pyramide te komen. In 1888 kwam de archi- tect D. van der Werf uit Amersfoort al met een plan in tot herstel. Een sterke impuls kregen de plannen tot restauratie door de vondst van een brokstuk van de derde plaat. |
||||||||||||
|
Herstel
In 1887 werd de burgemeester
van Woudenberg, J.B. de Beaufort |
||||||||||||
|
58
|
||||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||||||
|
eindelijk een anticlimax geweest
zijn. We citeren nogmaals Fre- deriks: 'Op den 25sten Februari begaven zich de Voorzitter en de Penningmeester naar de Pyramide ten einde de werkzaamheden in loco te bezichtigen. Bij hunne aankomst vernamen zij reeds aanstonds, dat de loden bus gevonden was. Spoe- dig ontmoetten zij de heer De Beau- fort, die hun mededeelde, dat de inhoud wel niet door dieven gesto- len was, doch, naar hij vreesde, door roest in casu lekkage, geleden had. Inderdaad was dit het treurige geval'. Van de perkamenten oor- konde was niets meer over. Wat restte was slechts de houten rol, stank en ondefinieerbare bruine vloeistof De Beaufort schonk de bus aan het Rijksmuseum te Amster- dam. In maart besloot De Beaufort
om met Van der Werf in zee te gaan. Na enkele adviezen van de |
bekende architect Pierre Cuypers,
onder andere om meer steen te gebruiken, kwam het definitieve ontwerp tot stand. De restauratie vond plaats in de zomer van 1894. de obelisk werd daarbij weer in ere hersteld, in steen. Stenen trappen voeren de bezoeker sinds die tijd naar boven. |
|||||||||||||
|
Bezoekadres: Het Slot Zeist, Zinzendorftaan l (030) 692 17 04
|
||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||
|
Zeister Historisch Genootschap
Van de Poll Stichting Ook u kunt donateur worden van tiet Zeister Historisch
Genootschap Van de Poll Stichting (ZHG). Donateurs ontvangen 4 maal per jaar ons blad Seijst. De minimum bijdrage is 16,50 per jaar. Meld u aan per post of e-mail en vermeld daarbij uw naam en voorletters, adres, postcode en woonplaats. |
||||||||||||||
|
De uitspanning
In het gebied waar later de Pyra-
mide kwam te staan moet van ouds al een herberg hebben gestaan langs de oude weg van Woudenberg naar Utrecht. De Beaufort en Jansen maken gewag van een herberg in de Franse tijd. Naspeuringen in de archieven aan de Woudenbergse kant hebben hier vooralsnog geen aanwijzingen voor opgeleverd. Op de volkstellinglij st van 1824 onder huisnummer 88, hetzelfde huisnum- mer waaronder Barend Philips stond |
||||||||||||||
|
Zeister Historisch Genootschap
Van de Poll Stichting
Postbus 342 , 3700 AH Zeist
e-mail: fl.devrijer@worldonline.nl
|
||||||||||||||
|
Wacht met betalen tot u een bevestiging en een acceptgiro heeft
ontvangen. . . |
||||||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - A.F.M. REICHGELT
|
|||||||||
|
duidelijk dat de Pyramide een toe-
ristische trekpleister voor het hele land begon te worden. In het fami- liearchief De Beaufort bevinden zich talloze briefjes van school- hoofden met het verzoek om hun leerlingen de Pyramide te laten beklimmen. De samenhang tussen Egyptische pyramiden en obelisken, de oorlogen die Napoleon voerde, met name de slag bij Austerlitz, en het bouwwerk in de bossen van Henschoten zal voor de kinderen toch wel wat duister zijn geweest. De beklimming, het uitzicht en de speeltuin vormden voor hen veel grotere attracties. De grootse plannen die Mar-
mont en Lodewijk Napoleon koes- terden, bleken weinig reëel te zijn. Bovendien doorkruisten de plannen elkaar. Nadat de troepen weg waren getrokken uit het kamp Austerlitz was het met bloei van de nederzet- ting bij het legerkamp gedaan. Meer |
|||||||||
|
ingeschreven in 1812, komt wel een
vermelding voor van een zekere Marietje Toonen, met de toevoe- ging 'tapster'. Dezelfde vrouw komt op de lijst van 1830 weer voor, nu naar haar plaats van herkomst Maria van Putten genoemd, met als beroep kroeghoudster. Het huis- nummer is nog steeds 88 met als toevoeging 'heide'. In 1840 blijkt Evert van Garde-
ren ingeschreven op nummer 88 onder de topografische aanduiding 'Pyramide'. De drie huisjes waren |
toen, zoals we hierboven al vermeld
hebben, gesloopt en vervangen door één huis. Van Garderen liet een met stro bedekt hutje bouwen op de Pyramide. Hier kon de bezoeker van de Pyramide uitrusten na zijn beklimming en van het uitzicht genieten. Consumpties kon men vanuit de herberg laten aanrukken. Dit hutje was al weer verdwenen toen De Greive zijn houtsnede in 1866 vervaardigde. Vanaf ongeveer 1870 werd er een hotel/restaurant beheerd door de familie Van Kolf- schoten, eerst Dirk en later zijn zoon Anton. De familie pachtte het ter- rein en de uitspanning van Anna Alida Stoop. Alida was de dochter van de bankier J.B. Stoop, die het landschap in de buurt van de Pyra- mide had opgeluisterd met een clas- sicistische koepel, waarvan de zuilen afkomstig waren van de gesloopte beurs van Hendrik de Keyser te Amsterdam. De vele ansichtkaarten van rond de eeuwwisseling maken |
||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ A FM REICHGELT
|
|||||||
|
DE PIRAMIDE TA?f AU8TEBLITZ;
teekening op hout van J. C. Greive Jr.
|
|||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ • A.F.M. REICHGELT
|
||||||||||
|
blijvend resultaat zouden bosaan-
plant een busexploitatie hebben. Rond 1900 ging de Pyramide na de restauratie een nieuwe fase in als toeristische attractie. Archieven
Het Utrechts Archief. Familiearchief De Beaufort
Gemeentelijke archiefdienst Amersfoort. Archieven van de gemeente Woudenberg 1509-1943. Literatuur
Beaufort, R.P.F, de en L.H. Jansen. De geschiedenis
en het volksleven van W/oudenberg. 's-Gravenhage, 1969. Blijdenstijn, R. De Pyramide van Austerlitz. Erken-
ningvooreen Frans gedenkteken. Utrecht, 2000. Frederiks, P.J. De Pyramide van Austerlitz. Eene his-
torische studie, Amersfoort, 1895. |
||||||||||
|
Loenen, R. De Oude kamp ...
21 (1991) |
||||||||||
|
maar waar? In : Seijst
|
||||||||||
|
Marmont, A.RL.V. de. Mémoires du Maréchal Mar-
mont, Duc de Raguse. Parijs, 1857. dl2. Reichgelt, A.F.M. De Bataafs-Franse tijd in Wouden-
berg (1781-1815). In: De Kiapperman. Bijdragen tot de geschiedenis van Woudenberg - december 2000, 445-465. Sabron, F.H.A. De stichting en de eerste vijfjaar van
het bestaan van Austerlitz/gem. Zeist. In: De Navor- scher 64 (1915), 357-359. |
||||||||||
|
Z^J,
|
||||||||||
|
PYRAMIDE VAN AUSTERLITZ - RESTAURATIE
|
||||||||||||
|
Restauratie
Op dit moment ondergaat
de Pyramide van Aus- terlitz een grondige opknapbeurt. Daarvoor is ruim €900.000 beschikbaar. Rond 12 oktober 2004,
tweehonderd jaar nadat de Pyramide
werdt opgericht ter ere van Napo- leon, wordt er een groots feest gevierd met legermanouvres Napoleontischestijl. De Provincie Utrecht nam hierbij het voortouw bij plannen om het vervallen rijks- monument te restaureren. De provincie draagt ruim
€200.000 bij, de rest wordt op tafel gelegd door Monumentenzorg in Zeist, het Prins Bernhardfonds en de eigenaar van de grond waarop |
||||||||||||
|
gemaakt is. De vier zijden
zullen weer traptreden hebben van Graszoden. De stenen obelisk wordt gerestau- reerd en er komt een uitkijkpla- teau met balustrade er omheen. In de directe omgeving zijn inmiddels, op twee oude eiken na, alle bomen gerooid, zodat de Pyramide weer geïsoleerd in het landschap staat. De droge gracht, die in een straal
van 45 meter rond de Pyramide lag wordt opnieuw gegraven. Bron
Dit artikel staat integraal op www.austerlitz.nl.
|
||||||||||||
|
de Pyramide staat. Landgoed Den
Treek-Henschoten B.V. |
||||||||||||
|
Na de res-
tauratie zal de Pyramide er weer bij staan zoals hij 200 jaar geleden |
||||||||||||
|
'#SP^^
|
||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
MEDEDELINGEN VAN HET BESTUUR
|
||||||||||
|
Mededelingen van het bestuur
|
||||||||||
|
Profiei van medewerlter
bij redactiecommissie Voor een openstaande vacature in
de redactiecommissie, de samen- stellers van het bulletin "Seijst", zoeken wij een enthousiaste man/ vrouw uit de omgeving van Zeist met buitengewone belangstelling voor de lokale en regionale geschiedenis. Hij/zij moet in staat zijn artikelen op leesbaarheid en toegankelijkheid te kunnen beoordelen en zal eventueel eindredactie moeten kunnen voeren. Hierbij is een goede tot uitstekende beheersing van de Nederlandse taal een vereiste. Excursie 400 jaar V.O.C.
In voorbereiding is een dagexcursie
naar Lelystad in de eerste helft van oktober. Waarmee kan de VOC-tijd beter herleven dan met een bezoekje aan een nagebouwd schip uit die |
||||||||||
|
Huisvesting
Het bestuur kan u helaas nog niets
concreets over de toekomstige huis- vesting melden, wel verwachten we dat in de loop van het najaar een beslissing genomen wordt. Scltenliingen
Wanneer u een archief, een voor-
werp of een bijzondere foto heeft (natuurlijk te maken met Zeist) waar- voor u geen bestemming hebt, denk dan eens aan een schenking aan ons Genootschap. IVïe heeft interesse in Seijst?
Uit de nalatenschap van een van
onze donateurs: ingebonden jaar- gangen van Seijst van 1971 tot heden. Wie hierin interesse heeft kan contact opnemen met de secre- taris. |
Gero
In aansluiting op onze publicatie
over zilver in Zeist: in het Drents Museum te Assen zal op 7 decem- ber 2002 een tentoonstelling over de Gero worden geopend. Bestuursleden en medewerlters
Wij willen graag in contact komen
met mensen die geïnteresseerd zijn in de historie van Zeist en zich middels een bestuursfunctie of als medewerker van een van onze com- missies wil aanmelden. Vacatures op het gebied van PR, bij de redactie- commissie en de commissie archief en beheer. Voor alle hier bovengenomen onder-
werpen kunt u contact opnemen met de secretaris, Mw.FI.de Vrijer, e-mail: fl.devrijer@worldonline.nl; tel. 030 695 63 11 |
|||||||||
|
BERICHTEN UIT DE VAN DE POLL-KAMER
|
||||||||||||||||
|
tijd. Op de scheepswerf in Lelystad
is de 'Batavia' te bekijken. Het ori- gineel werd in 1628 te water gela- ten, maar zonk al tijdens zijn eerste reis voor de kust van Australië. Deze replica was zeilend present tijdens de Olympische Spelen in Australië. Op dezelfde werf is de bouw van het oorlogsschip van Michiel de Ruyter, 'de Zeven Provinciën', nog in volle gang. Over de definitieve datum, kosten
en wijze van aanmelden hopen we u tijdig te kunnen informeren. |
||||||||||||||||
|
Nieuwe donateurs
|
||||||||||||||||
|
De heer RA. Otten Zeist
De heer P van Lunteren Zeist
De heer CD. Beauveser Zeist
De heer RA. Molenaar Zeist
Hotel Rest. Oud London Zeist
De heer T.J.M. EIbertse Zeist
De heer D.J. van Saltbommel Zeist De heer E. van Tellingen Zeist
|
||||||||||||||||
|
De heer A.M.J. van Schalk Zeist
De heer M.G.F, van Maurik Zeist
De heer en mevrouw J.R. Eichelsheinfi en M.E.B. Strijker Zeist
De heer D. van Hensbergen Zeist
Mevrouw H. v/d Kuil Zeist
De heer P Dieleman Zeist
De heer R.D. Hoegen Zeist
|
||||||||||||||||
|
Lezing 400 jaar V.O.C.
In ieder geval staat vast dat we
op dinsdag 12 november a.s. dit bewogen VOC-jaar afsluiten met een lezing over dit onderwerp. De geschiedenis van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie spreekt nog steeds tot de verbeelding. Met meeslepende verhalen over spannende zeereizen en exotische oorden in Azië, over de strenge |
||||||||||||||||
|
Blikkenburgerlaan) om 20.00 uur.
De lezing, inclusief beeldmateriaal, wordt verzorgd door mevrouw Marina Marijnen uit Zeist. Documentatiecentrum
Slot Zeist, Zinzendorfln. 1, tel. (030)
692 17 04. Geopend op dinsdag 10 - 12 uur en iedere eerste zaterdag van de maand 14 -16 uur. |
||||||||||||||||
|
tucht op de schepen, hete koortsen,
scheurbuik en andere dodelijke ziek- ten aan boord en 'in de Oost'. Maar het gaat ook over het reilen en zeilen van de eerste 'multinational' in de ons toen (on)bekende wereld. Iedereen is welkom in de recreatiezaal/kantine van het Open- baar Zeister Lyceum op het land- goed Schoonoord (ingang aan de |
||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||
|
Zeistet bedrijven
Koninklijk ondersclieiden |
|||||||||||
|
V.A.M. VAN DER BURG
|
R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
De nijverheid te Zeist in kaart gebracht 1830-1930
|
|||||||||||
|
67
|
|||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||
|
Sedert de vestiging in 1746 te Zeist
was er een concentratie van nijver- heid rond het Slot Zeist (de brouwerij: 1819 zeepziederij van P.H. Brouwer), aan de Karpervijver (zijdefabriek van Gerrit van Wees) en aan de pleinen (Broeder- en Zusterplein): de winkels van blikwaren en galanterieën. Het dorp zelf had een korenmolen aan de Molenweg (in de buurt van 'Sparren- heuvel') en een smidse in de Dorps- straat. Buiten de dorpskern hadden de leden van de Evangelische Broeder- gemeente een industrieterrein aan de Zeister en Biltse Grift ontwikkeld in de buurt van het sluisje. Daar ston- den een lijmerij, blekerij en oliemo- len. De rol van de Broedergemeente met betrekking tot de economische structuur van het dorp Zeist is reeds elders uitvoerig beschreven. In deze studie wordt beoogd over de periode 1830-1930 de ontwikkeling te Zeist te schetsen. Het jaar 1930 is gekozen omdat dan voor het eerst de overheid met de Winkelsluitingswet 1930 regu- |
||||||||||||||
|
Vootwoord
|
||||||||||||||
|
R
|
cent onderzoek met betrek-
ing tot de industriële ont- ikkeling in Nederland over |
|||||||||||||
|
de periode 1800-1850 laat zien dat de
Nederlandse overheidspolitiek in de Noordelijke Nederlanden de industri- alisatie heeft afgeremd en in de Zuide- lijke Nederlanden (thans België) heeft gestimuleerd. De tweedeling: handel (het huidige Nederland) en nijver- heid (het huidige België) is in de tijd van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) bewust door koning Willem I bevorderd. Natuur- lijk was daarbij van belang dat in de Zuidelijke Nederlanden de nodige grondstoffen voor de zware metaalin- dustrie gevonden konden worden. Pas vanaf 1830 na de afscheiding
van België kreeg de nijverheid in de Noordelijke Nederlanden een impuls. Vanaf dat jaar wordt in deze studie de nijverheid te Zeist in kaart gebracht. |
||||||||||||||
|
Mr.Dr.
V.A.M.
van der
Burg
(1945)
is voorzitter van het Koninklijk
Nederlandsch Genootschap
voor Geslacht- en Wapenkunde
te 's-Gravenhage sedert 1998.
Hij publiceert regelmatig over
juridische, lokaal-historische
en genealogische onderwerpen
en geeft lezingen.
lerend optreedt. Voordien waren de
winkels 'onbeperkt' open. Pas met deze wet wordt de middenstander en zijn gezin beschermd door een regule- ring van de openingstijden. Elke dag, |
||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
lijkheid tot het leiden van een sociaal
leven (sportbeoefening, het bekleden van bestuursfuncties in het maat- schappelijk middenveld en zelfont- plooiing door het lezen van boeken en studeren voor vak- en andere diplo- ma's). De bevolking van Zeist in de peri-
ode 1830 (2.477 inwoners) en 1930 (24.754,inwoners) groeit pas na 1890. In 1809 vormden de Hernhutters nog 15% van de bevolking, in 1850 7% en in 1930 met 529 zielen ongeveer 2%. Hun stempel op de bedrijvigheid in Zeist neemt daarmee in deze periode ook duidelijk af. De n.h., tot aan de invoering van het algemeen kies- recht voor mannen in 1917 was de elite van Zeist Nederlands Hervormd, bezat in 1830 veruit de meeste aan- hangers. Een kleine 30% was r.k. in 1849 (volkstelling). Dit percentage neemt in de loop van de 19*^ eeuw af tot 22% (het personeel op de buiten- plaatsen was N.H.) om in het begin van de 20^'' eeuw weer te stijgen naar |
de 30%. Na de afscheiding krijgt Zeist
ook een fors aantal gereformeerden. Maar het meest opvallende in 1930 is het hoge percentage onkerkelijken te Zeist: 13%. Rond 1920 was het aantal vrijzinnig hervormden te Zeist ook 13%. Ook de Doopsgezinde com- ponent ontbrak toen in Zeist niet. Geconcludeerd mag worden dat de bevolking van Zeist, een geliefd woon- gebied voor de beter gesitueerden op de Utrechtse heuvelrug, in 1930 gedo- mineerd werd door de protestanten (n.h. en gereformeerden), de r.k. een nog niet geheel geëmancipeerde min- derheid was en dat zowel onder de oud- Indiëgangers als onder de leden van de s.D.A.p. (voorloper p.v.d.A.) nogal wat onkerkelijkheid zat. De fabrieksnijverheid te Zeist con-
centreerde zich in 1930 rond het zilver (Van Kempen en Begeer, de Gero en de Sola), de wasindustrie (Burger, Van Melsen, Van der Voort en Hoogstra- ten), de machinefabriek aan de Odij- kerweg en de bedrijvigheid in Den |
|||||||||||
|
R.P.M. Rhoen
(1951) is gemeente- archivarisj van Zeist en publiceert regelmatig over de Zelster geschiedenis in uit- eenlopende tijdschriften zoals Cascade, maandblad Oud-Utrecht en Seijst. Hij is Nd van de redactie van het tijd- schrift Oud-Utrecht. |
||||||||||||
|
behalve de zondag, mogen de winkels
in Zeist open zijn van 5 uur 's ochtends tot 20.00 uur 's avonds. Vanaf dat moment is pas voor de middenstan- der sprake van 'vrije tijd' en de moge- |
||||||||||||
|
69
|
||||||||||||
|
2EISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||
|
Dolder. Zeist was een industriële plaats
met nogal wat bedrijven met het pre- dikaat 'Koninklijk' en Hofleveran- cier. Aan deze beide verschijnselen besteedt deze studie veel aandacht. Helaas is in de gemeente Zeist het
Register van Patentschuldigen niet bewaard gebleven. De patentbelasting, een belasting op het bezit van bedrij- ven, biedt, waar het Register van Patentschuldigen bewaard is gebleven, een goede bron voor de economische waarde van het betreffende bedrijf De voornaamste door ons geraadpleegde bronnen zijn: opgave van de fabrie- ken en bedrijven 1838-1926, de Hin- derwetvergunningen 1824-1914 en het Stoomwezen 1856-1871. Het Handels- register ingevoerd in 1918 en berus- tend bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken biedt voor het beschrijven van de geschiedenis van opgeheven bedrijven geen informatie. Bedrijfsar- chieven van de onderzochte onderne- mingen hebben de auteurs in openbare |
archiefbewaarplaatsen niet aangetrof-
fen. Op 15 september 1984 hield het
Zeister Historisch Genootschap Van de Poll-Stichting een open dag rond het thema 'Bedrijvigheid in Zeist'. Het jaar 1916 werd daarbij aan de hand van het 'Verslag van den toestand der gemeente Zeist' in beeld gebracht (Seijst, 14, 1984, blz. 50-59). Eerder was door L. Visser (Seijst, 13,1973, blz. 16 e.v.) de 'opgaaf der fabrieken' in het jaar 1891 gepubliceerd. Een samenvat- tend overzicht van de nijverheid in Zeist over de periode 1830-1930 heeft deze studie in kaart gebracht. Zeist, september 2000
|
||||||||
|
Literatuur
Gerard Hogendoorn, Zeist. Een milieu-geografi-
sche studie, ongepubliceerde scriptie, Amster- dam,januari 1978. G.A.Z. 111-75. Micliael Jansen. De Industriële ontwikkeling in Nederland 1800-1850, NEHA, Amsterdam 1999. R.H.C, van Maanen, Twee zeepzlederijen in Zeist. Seijst (29) 1999, blz. 84 e.v. Kees Mandemakers en Onno Boonstra (red.), De levensloop van de Utrechtse bevolking in de 19e eeuw. Van Gorcum, Assen 1995. R. Mulder, De gemeente Zeist. Een economisch- en sociaal-geografische studie, Rotterdam , janu- ari 1943. G.A.Z. 111-88. R.P.M. Rhoen en H. van den Top, Industrieel erf-
goed in Zeist, In: Jaarverslag 1995 Monumenten- commissie Zeist, blz. 14 e.v. G.A.Z. 111-359. H. Wels, Hernhutters in Zeist. Wonen, werken geloven. Uitgeverij Uniepers, Abcoude 1999. Geschiedenis van de Provincie Utrecht vanaf 1780, blz. 245 e.v., Utrecht 1997. Zeist in 1832. Grondgebruik en eigendom. Deel 1: Tekst met bijlagen van D.T. Koen en R.P.M. Rhoen. Deel 2: Kaarten. Kadastrale atlas provin- cie Utrecht 2, 1996. |
|||||||||
|
2 Nijverheid te Zeist in
kaart gebracltt |
|||||||||||||||||
|
De plattegrond van Zeist
gegraveerd door C. Forsell naar een tekening van I. Peter- sen ca. 1802 geeft de kern van Zeist, het Slot en de beide plei- nen van de Broedergemeente met aparte vermelding van de twee fabrieken van de Hern- hutters: de zijdefabriek en de bierbrouwerij. |
|||||||||||||||||
|
D
|
e korenmolen van Zeist aan
|de Molensteeg (thans Molen- weg) ontbreekt bij de legenda. Ook de smidse aan de Dorpsstraat is niet aangegeven. Naast de Oude Kerk is wel het logement ('Hof van Hol- land') ingetekend alsmede midden in de Dorpsstraat het Rechthuis en het nieuw logement van de Broederge- |
||||||||||||||||
|
MoLeB»^n de Koppelweg, 4942.:
|
|||||||||||||||||
|
„•#-'.
|
^OTO: GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
||||||||||||||||
|
j^^:
|
|||||||||||||||||
|
71
|
|||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||
|
'ixj.'S.Ji
|
||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
meente daartegenover. Ook de school,
het schoolhuis, aan de Dorpsstraat staat niet vermeld. Misschien was het ook niet de bedoeling van de kaart- maker volledig te zijn. Het oudste industrieterrein buiten
het complex van de Broedergemeente lag op een gebied genaamd 'de Koppel' ' aan de Zeister en Biltse Grift ter hoogte van het sluisje (thans flats no 70 in de wijk Nijenheim). Het ter- rein werd ontwikkeld door leden van de familie Van Calker, een vooraan- staande Hernhutterfamilie. Op dit ter- rein stond een groot herenhuis 'De Grote Koppel' met daarbij een ble- kerij (wasserij) - tot 1932 in bedrijf en gedreven door leden van de fami- lie Van Calker - , ros- en oliemolen^ (1836 afgebroken), een lijmziederij en azijnfabriek 'De Ster' (in 1876 door |
H.H. Liefrink verplaatst naar de Steeg
(thans Maurikstraat) na eerst aan de Eerste Dorpsstraat en Tweede Dorps- straat gevestigd geweest te zijn. Het herenhuis, in 1767 eigendom van Cornelis Schellinger, was in 1826 in handen van Carl Heinrich Wil- helm Verbeek (1797-1864), burge- meester van Rijsenburg, gehuwd met Maria Jacomine Emma Kelderman (1791-1852). Deblekerij (wasserij) werd in 1841 gedreven door een lid van de familie Van Calker: P.C. van Calker (1778-1863). Na zijn dood werd A. van Engelen de beheerder van de wasserij. In 1858 kwam Leonardus Burger (Oudewater 1824-Zeist 1898) naar Zeist uit Hoencoop (gem. Oude- water) als beheerder/huurder van deze wasserij. Hij had daar in 1868 zeven wasmeisjes in dienst en keerde in 1875 terug naar Hoencoop toen een telg uit het geslacht Van Calker de was- serij weer zelf kon drijven. De laatste bleker van Van Calker stopte in 1932 met de wasserij aan 'De Koppel'. In |
1889 keerde L. Burger terug naar Zeist
toen zijn zoon W.G. Burger (Zeist 1861-Zeist 1932) aan de Noordweg een eigen wasserij opende, die het predi- kaat Hofleverancier in 1930 zou ver- werven. Van het oude industrieterrein 'De
Koppel' is thans nog alleen het sluisje te vinden in de Zeister en Biltse Grift. Vermeldenswaardig is nog dat de eerste burgemeester van Zeist (1814-1850), Frans Nicolaas van Bern (1786-1851), aan de provincie een plan heeft voor- gelegd om de Grift te verbinden met de Kromme Rijn om de vestiging van bedrijven in dit deel van Zeist te bevorderen. Het plan kwam bij G.S. in de lade terecht. Aan het Zusterplein / Lageweg ont-
wikkelde zich vanaf 1834 een nieuw industrieterrein. L.W. Schütz, lid van de Broedergemeente, richtte in dat jaar een metaalgieterij / koperslagerij / loodgieterij op met de verplichting in de hinderwetvergunning de smeltoven altijd aan de slootkant te houden. Het |
||||||||||
|
Het personeel van de keramische
fabriek van Martin aan de Lageweg, circa 1895. foto: gemeentearchief zeist |
||||||||||||
|
73
|
||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
De smederij van Fries aan de Lage-
weg, lioek Karpervijver, circa 1915. FOTO: GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
||||||||||||
|
de hele Lageweg tot industriegebied.
Rond 1830 was de smederij van C.P. Fries reeds aan de Lageweg (hoek Kar- pervijver) gevestigd. Achter de Eerste Dorpsstraat kwam,
zoals gezien, aan de Maurikstraat 6 in 1876 de azijnfabriek 'De Ster'. Aan de Dorpsstraten zaten de volgende 'hof- leveranciers': G.M. de Bruijn (1883), |
||||||||||||
|
hutter uit Silezië, was opgericht in 1835
door de Deen E.L. Nörgaard, ook een Hernhutter. Het bedrijf maakte ter- racotta ornamenten en de beroemde zgn. Zeister kachels, die nu nog in de kerk van de Broedergemeente te zien zijn. De fabriek is in 1958 opgehe- ven met uitzondering van de potten- bakkerij . Langzamerhand ontwikkelde |
||||||||||||
|
bedrijf richtte zich voornamelijk op
'het vervaardigen van kunstwerken', had in 1882 49 personeelsleden, werd in 1894 overgenomen door de bekende firma Braat te Delft en daarheen in 1907 verplaatst. De keramische fabriek van de aannemer - pottenbakker E.C. Martin (1805-1878), een in 1855 tot Nederlander genaturaliseerde Hern- |
||||||||||||
|
74
|
||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
C. Avis Jzn., boek-, muziek- en kunst-
handel met boekbinderij, uitgever van de Weekbode, (1892), J. van Zanten, kleermaker, (1898), D. van Arkel, ver- voerbedrijf en stalhouderij, (1900) en C.J. van Scherpenzeel N.V., slagerij, (1936). Op het aansluitend gebied Nooitgedacht 26 zat de firma A.J. Kraan en Zoon (1963), terwijl aan de Jufferstraat de rijtuigmakerij van Uitman gevestigd was. Met de smidse, de hotels, de bazaar en de vele win- kels vormde de beide Dorpsstraten en het omliggende gebied in de periode 1830-1930, maar vooral na 1900 een druk centrum van Zeist. Het gebied Kroostweg / Noordweg / Koppelweg had een concentratie van wasserijen: 1889 W.G. Burger (Noordweg), de eerst in het centrum van Zeist aan de Achterheuvel (1868) opgerichte was- serij A. van Melsen aan de Kroostweg 35 en Van der Voort aan de Koppel- weg. De wasindustrie was in Zeist na 1932 geheel in r.-k. handen. Op het terrein naast de korenmo- |
len 'De Hoop' (afgebrand 1867) hoek
Voorheuvel/Jagerlaan richtte Antho- nie Rogair in 1863 de bierbrouwerij 'De Leeuw' op, die ruim veertig jaar bestaan heeft. Ook rond de Voorheuvel ontwik-
kelde zich ambachtelijke nijverheid. 1881 Fa. L. Gadellaa, verwarmingsin- dustrie, Voorheuvel 37. De smederij van firma C.W. Aben (later Sinus- Aben N.V. aan de Odijkerweg) en de natuurblekerij van de familie C.H. Hoogstraten (Voorheuvel 39). De win- kels en wekelijkse markten maakten de Voorheuvel ('De Slof' geheten in de volksmond) tot een druk gebied. De Karpervijver 8-10 huisvestte de
firma Kraepelien en Holm, nadat in 1890 de apotheek, opgericht in 1774 door G. van Wees aan Broederplein 19, van de fabriek was gescheiden. Het bedrijf werd in 1876 Hofleverancier. Na het faillissement van de voormalige rij- wielfabriek Wilhelmina kwam in het fabrieksgebouw aan Karpervijver 17 de N.V. Koninklijke Nederlandse Fabriek |
|||||||||
|
van Gouden en Zilveren Werken, Ger-
ritsen en Van Kempen, N.V. in 1904- Het predikaat 'Koninklijk' verwierf het bedrijf in 1926. Aan de Bergweg 107A en I07B ver-
rees in 1911 de Eerste Nederlandsche Fabriek van Nieuwe Zilveren Werken (sedert 1931 Gerofabriek genaamd) vlakbij het Openbaar Slachthuis (Bergweg lOlB). De Gerofabriek ver- schafte in 1926 aan 236 mannen en 37 vrouwen werk en was daarmee de grootste werkgever van Zeist. Gerrit- sen en Van Kempen volgde in de zil- verindustrie met 125 mannen en 15 vrouwen. De jongste loot. Nieuw Zil- veren Werken 'Solafabriek' aan de Van Reenenweg 155, opgericht in 1922, sloot de rij met 95 mannen en 13 vrouwen. Ook aan de Bergweg op nr. 25 verrees een nieuwe korenmolen 'De Vriendschap' (1867; molenromp gesloopt 1981). Voor de werknemers bij de 'Gero'
bouwde de woningbouwvereniging 'Gerodorp' in 1920 reeds aan de |
||||||||||
|
75
|
||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||
|
'Het Stille Hofje'. In 1916 verkregen
de Zeepfabrieken 'De Duif' het predi- kaat Koninklijk. Ook is vermeldenswaard het ini-
tiatief van de Hernhutter Conrad Wilhelm Anton (1831-1908)" in 1866 eigenaar van het Antonpark en oprichter van de garen- en bandfa- briek aan de Weeshuislaan (thans Weeshuislaan/hoek Belcour). Ook hier woonde het personeel bij de fabriek, die in 1967 werd gesloten. Niet tot de nijverheid gerekend
werden de 'Bloemkweekers' van Zeist. Toch is het bloemistenbedrijf zeer belangrijk voor Zeist geweest. Ont- staan doordat tuinlieden van de bui- tenplaatsen in Zeist zich zelfstandig gingen vestigen, waren er in het begin van de 20*"^ eeuw tal van gerenom- meerde bloemisten in Zeist. De heer C.G. van Dijk van bloemisterij 'Flora' aan de Montaubanstraat werd in 1895 hofleverancier. Hij leverde aan het Hof Na zijn faillissement in 1904 werd Derk Meeuwenberg eige- |
naar. Her bedrijf werd in 1952 opgehe-
ven. Bekend waren ot)k bloemisterij 'Aurora' 2" Dorpsstraat 27 (eigenaar H.H. ile Kruijff) en met diezelfde naam, Slotlaan 47 (eigenaar A.G. de Kruijff) en Bloemenmagazijn 'Corona', Voorheuevel 31 (eigenaar H. Steen- huis). C. Smitskamp huurde de kwe- kerij achter het Protestantse Weeshuis aan de Slotlaan (thans HEMA-gebouw), Weeshuislaan 5, waar hij de bloemis- terij 'Semper Florens' exploiteerde. Uit de 'Naamlijst der Aangeslote-
nen van het Telephoonet' (ook gepu- bliceerd in Seijst (4) 1974, blz. 67-68, blijkt dat alle grote leveranciers te Zeist in 1902 reeds voorzien waren van telefoon, zodat vanaf de grote en kleine buitenplaatsen en villa's door de beter gesitueerden gemakkelijk besteld kon worden. De werkgevers organiseerden zich
ook al in het begin van de 20'"^ eeuw: Zeister Handelsvereniging (opgericht 1907), de r.-k. middenstandsvereni- ging St. Ansfridus (enkele dagen later |
||||||||
|
Gerolaan. Bij het 50-jarig bestaan van
de 'Gerofabriek' in 1962 ontstond het Geroplein, welke naam na het ver- dwijnen van de fabriek in 1977 weer werd ingetrokken. Den Dolder, een buurtschap onder
Zeist, maakte in de 20'"' eeuw een metamorfose door. Op een gedeelte van de buitenplaats 'De Ewijckshoeve' ruim 207 ha groot kwam een vesti- ging van de Willem Arntszstichting uit Utrecht in 1911. Nadat zijn fabriek in Amersfoort afgebrand was, kwam in 1902 de zeepfabrikant Christoph Plei- nes naar den Dolder om "eene zeep- fabriek en toiletzeepfabriek" te bouwen op een gedeelte van het buiten 'Prins Hendriksoord' aan de spoorweghalte van de lijn Utrecht-Amersfoort bij de Dolderseweg. De fabriek 'De Duif' kreeg een heel dorp om zich heen: veelal gebouwd door de woningbouw- vereniging 'Duivendorp': directeurs- woning, boerderij ('Nieuw Transvaal'), zes dubbele arbeiderswoningen, kerk- zaak school en eigen begraafplaats |
|||||||||
|
■M%tmm
|
||||||||||||
|
WTiKS-aWI^W
|
||||||||||||
|
De stakende Zeister bouwvakkers voor liet St. Joseph-gebouw aan de Hortensialaan, 1919. foto: gemeentearchief zeist
|
||||||||||||
|
1%
|
||||||||||||
|
.a«i»%fiiJi,r
|
||||||||||||
|
het gemeentehuis uitgenodigd. Waar-
schijnlijk geschiedde dit onder druk van de ondernemers te Zeist. Zo had de leiding van de Zilverfabriek voor- heen J.A.A. Gerritsen aan de Karper- vijver op 11 juli 1919 geprotesteerd bij de stakingsleiding dat geen gevolg was gegeven aan het verzoek tot noodza- kelijke onderhoudswerkzaamheden in de fabriek. De bemiddelingspoging heeft niet
onmiddellijk tot succes geleid. Pas 18 augustus 1919 werd de staking beëin- digd. Toen was aan de looneisen van de bouwvakkers voldaan en een col- lectief arbeidscontract gesloten. Een foto met leden van de vier bouwbon- den met de tekst "Na de overwinning" herinnert aan deze stakingsperiode te Zeist, waar de patroons verenigd in de Ned. Aannemersbond afd. Zeist het onderspit hadden moeten delven. Bij de Rijnspoorweg Utrecht-Arn-
hem werd in 1842 station Driebergen op de grens met Zeist geopend. Dit |
|||||||||
|
ook in 1907 opgericht) en de Chr.
middenstandsvereniging werkten later samen onder de koepel de 'Midden- standscentrale van Zeist'. De tegen- hangers, de werknemersverenigingen, Nvv (opgericht in 1906) en de Chris- telijke en r.-k. vakorganisatie, ontston- den in diezelfde periode. Over arbeidsonrust en geschillen
over arbeidsvoorwaarden is door de auteurs bij hun onderzoek alleen de staking door de vier bouwbonden te Zeist in 1919 aangetroffen. Na afloop van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) deed zich in geheel West- Europa een revolutionaire geest voor. In Nederland achtte de SDAP-leider P.J. Troelstra de tijd rijp voor een repu- bliek. Hij vergistte zich in de stem- ming onder de Nederlanders deerlijk. Na de huldiging van koningin Wilhel- mina op het Malieveld te Den Haag volgde ook in de provincie Utrecht een proclamatie van de Commissaris van de Koningin aan de burgemees- |
|||||||||
|
ters op 13 november 1918 en ver-
volgens een oproep tot een "biddag" op donderdag 28 november 1918 met behoud van loon en sluiting van alle scholen. Vanuit Zeist werd een rekest gezonden aan H.M. de Koningin om ïn deze bewogen tijden aan Uwe Majes- teit eerbiedig hulde te betuigen en uiting te geven aan hunne (lees: van de gehoorzame onderdanen) gevoe- lens van innige verknochtheid aan Uw Huis." Op 25 april 1919 verscheen ook te Zeist een "Manifest der Tucht- Unie" gericht om herhaling van de gebeurtenissen in 1918 te voorkomen. Intussen werd te Zeist de bouwac- tiviteiten na de Eerste Wereldoorlog hervat. Dit leidde tot een arbeidsge- schil over de hoogte van het loon voor de bouwvakkers. De staking duurde te Zeist van 3 juni tot 18 augustus 1919. Na bijna zes weken staking probeerde het college van B. en W te bemidde- len. Het comité uit de samenwerkende organisaties van bouwvakkers werd daartoe op donderdag 31 juli 1919 op |
|||||||||
|
78
|
|||||||||
|
van Chr. Pleines te Den Dolder de
grootste werkgever in Zeist - na de 2'^'^ Wereldoorlog in gebruik door o.a. de handelsmaatschappij Klewabo en later door de verwarmingsindustrie Sinus- Aben N.V. Bij deze fabriek werden ook arbeiderswoningen gebouwd (Odijker- weg 2-24A). Aan Driebergsezijde lag de vleeswarenfabriek 'Gevato' (thans staat op die plaats het kantoor van het Staatsbosbeheer). Grenzend aan de manufacturenwin-
kel Jacky afkomstig van het Broe- derplein en in 1899 geopend aan de Ie Dorpsstraat op de plek van het Nieuw Logement van de Broe- dergemeente (Dorpsstraat 20) richtte Herman Broedelet^ na zijn tabaks- (1895) en rijwielhandel (1904) het garagebedrijf Broedelet op. Hij ver- kocht in 1908 zijn eerste auto aan Louis Anne Labouchere, (1865-1936), lid van een van de rijkste families in Zeist. Nog bestaat het Automobiel- en Garagebedrijf Fa. G. van Amersfoort, dat voorkomt uit de rijwielfabriek 'De |
|||||||||||
|
De Zeister Machinefabriek aan de'Odijkerweg, circa 1900. foto; gemeentearchiefzeist
|
|||||||||||
|
KISTi:KMAClllNKFABRlEK.
|
|||||||||||
|
station opende voor Driebergen de
mogelijkheid tot forensenverkeer. In de voormalige boerderij 'De grote Breul' aan de Odijkerweg, die aan- vankelijk dienst deed als stoommeel- fabriek, kwam in 1899 de Zeister |
|||||||||||
|
Machinefabriek. Aan de Zeisterzijde
aan de Odijkerweg werd in 1905 een nieuwe metaalwarenfabriek gebouwd (Odijkerweg 22) - in 1916 eigendom van Bamag Didier en met 100 man- nelijke werknemers na de zeepfabriek |
|||||||||||
|
Literatuur
- R.P.M. Rhoen, De zuivelfabriek 'Hygieia' aan de
Koppeldijk, Seijst (22) 1992, biz. 49 e.v. Werd in 1901 gebouwd en in 1911 naar de Torenlaan ver- plaatst. - R.P.M. Rhoen. Van sterrebos tot koppelgebied.
Seijst (23) 1993, biz. 25 e.v. - R.P.M. Rhoen, Het Rond als marktplein. Het
instellen van een groentemarkt in 1854. Seijst (26) 1996, biz. 10 e.v. - R.P.M. Rhoen, Een autominnend dorp. Auto's en
hun eigenaren in Zeist tussen 1899 en 1919. Oud-Utrecht (74) 2001, biz. 123 e.v. - L. Visser, De markt terug in het hart van Zeist.
Seijst (26) 1996, biz. 14 e.v. |
||||||||
|
Arend', Slotlaan 24- Diligence Van
Wijk naar Utrecht werd verdrongen door de paardentram Zeist-Utrecht, op zijn beurt vervangen door de elek- trische tram tot 1950^. De NBM-bussen van Zeist naar Utrecht zijn opgevolgd door de bussen van het bedrijf 'Con- nexxion'. De economische structuur van Zeist anno 2000 is gebaseerd op hoogwaardige productie en de dienstverlening van de nieuwe eco- nomie, zoveel mogelijk verdwenen uit de woonwijken naar speciaal inge- richte industrieterreinen. Nijverheid en woongenot verdragen elkaar niet |
||||||||
|
Noten
1. J. Meerdlnk, Herinneringen aan 'De Koppel' te
Zeist, Seijst (9) 1979, biz. 43 e.v. Afbeelding (biz. 64); dezelfde , Enkele grepen uit de geschiedenis van Zeist tijdens de inlijving bij Frankrijk, Seijst (13) 1983, biz. 28 e.v. m.n, biz. 31 33. De Week- bode voor Zeist, Driebergen en Omstreken van 22 april 1865 (beschrijving van 'De Grote Koppel'). In 1865 voor afbraak verkocht. 2. K.W. Galis, De molens in Zeist, Van de Poli-Stich-
ting, Zeist 1981, biz. 45-47. 3. L. Visser, Christoph Pleines. Pfalzdorf
1857-Schaan 1936. Zeepfabrikant in Den Dolder, in: Markante Zeistenaren, Van de Poll-Stichting 1991, biz. 64 e.v. 4. J. Meerdink, Conrad Wilhelm Anton. Gnadenfeld
1831-Neuwied 1908. Hernhutter koopman en fabrikant, in: Markante Zeistenaren, Van de Poll- Stichting 1991, biz. 59 e.v. 5. J. Meerdink, Herman Broedelet. Zwolle 1872-Zeist
1930. Zeister pionier in de autohandel, in: Mar- kante Zeistenaren, Van de Poll-Stichting 1991, biz. 108 e.v. 6. Ger Russer, Zeist: vergane glorie van trein en
tram, Seijst (17) 1987, biz. 28 e.v. |
||||||||
|
sociale
werkvoorziening
zeist
|
|||||||||||||||
|
SKI
TENNIS OUTDOOR SPORT-ALLROUND |
|||||||||||||||
|
een tekort aan mankracht?
SWZ biedt u de oplossing!
SWZ, een betrouwbare pdrtner voor een betaaibare prijs als het gaat om: . drukwerk en mailingen
• verpakkingsactiviteiten
• assemblage
• liout- en metaalbewerking
• groenvoorziening en schoonmaak
• detacheringen
Voor meer informatie of een vrijblijvende
afspraak kunt u bellen met onze afdeling verkoop. Tel. 030-6959004 |
|||||||||||||||
|
SPORTHUIS
|
|||||||||||||||
|
CSUNNYCAMP
|
|||||||||||||||
|
Slotlaan 178
3701 GT Zeist |
Tel.: 030-6916737
Fax:030-6920969 |
||||||||||||||
|
Skiwerkplaats:
Aalscholverlaan 18 -Tel.:030 - 6958548 |
|||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG. R.P.M. RHOEN
3 Bedrijven met de predikaten
'Koninlilijli' en Hofleverancier |
||||||||||||||
|
Bij het lezen in de 'Gids voor
Zeist' (circa 1896) of 'Kraal's nieuwe groote gids van Zeist' (1907) of bladerend in oude adresboeken en in oude jaar- gangen van de Zeister krant komt men vaak advertenties tegen van zaken waarbij het Koninklijk Wapen is afgebeeld of Hofleverancier vermeld staat. |
||||||||||||||
|
en haar zus Jkvr. Louise Pauline van
de Poll (e.h.o.) (1857-1943) was als dame du palais honoraire, belast met de opvoeding van prinses Juliana. Andere leden van de familie Van de Poll werden regelmatig aan het Hof uitgenodigd. Jhr. Fredrik Harman van de Poll
(r.nl. en G.G.G.) (1823-1909), vader van de beide freules Van de Poll, had een grote culturele belangstelling en was zeer muzikaal. Hij was onder andere oprichter en (ere) voorzitter van het Zeister Harmonie Muziek- gezelschap. Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum in 1907 ontving dit muziekgezelschap het predikaat 'Koninklijk'. Bij gelegenheid van een 25-jarig of 50-jarig bestaan werd wel vaker dit predikaat verleend, maar de |
vraag in deze is in hoeverre hierop
een persoonlijke belangstelling van koningin Wilhelmina van invloed is geweest. In twee gevallen is bekend dat een
lid van de familie Van de Poll zich heeft ingespannen voor het verkrijgen van een koninklijk predikaat voor een bedrijf in Zeist. Bij de aanvraag van het predikaat Hofleverancier door D. van Arkel heeft Jhr. F.H. van de Poll op 20 mei 1900 een aanbevelingsbrief gestuurd en de aanvraag van het pre- dikaat 'Koninklijk' of Hofleverancier voor de Boek- en kunsthandel Jan W. Kraal N.V. in 1953 ging uit van Jkvr. Joanna Margaretha Elisabeth (1872-1970), een zus van de hiervoor genoemde freules. |
|||||||||||||
|
M
|
'en veronderstelt wel eens
dat in Zeist veel personen .zich Hofleverancier moch-
ten noemen door de positie van de familie Van de Poll aan het Konink- lijk Hof. Jkvr. Frederica Louise Hen- riëtte van de Poll (e.h.o.) (1853-1946) was hofdame van koningin Emma |
|||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - VA.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||
|
Ie Dorpsstraat in 1906 met linksvooraan de sigarenwinkel van
de Kampense firma W.G. Boele. Boven de ingang prijkt het Hof- leveranciersbord van koningin Emma. foto: gemeentearchiefzeist. |
|||||
|
In dit hoofdstuk worden alleen
bedrijven besproken die in Zeist geves- tigd waren c.q. zijn en niet de filialen van zaken met de hoofdvestiging buiten Zeist. De sigarenfabrikant firma W.G. Boele te Kampen had sinds april 1896 in Zeist een filiaal in de Ie Dorpsstraat. In 1898 werd aan deze firma het recht verleend het Konink- lijk Wapen te voeren van koningin Emma. Een andere zaak die Hofleve- rancier was, was de delicatessenhan- del van F.H. Klokke uit Utrecht, die in de 2 "^ Dorpsstraat 59 een filiaal bezat. 'Koninklijk'
Het predikaat 'Koninklijk' is een
prerogatief van de regerend vorst. Het werd door koning Lodewijk Napoleon (1806-1810) geïntroduceerd en door koning Willem I (1815-1840) over- genomen. Het is een onderscheiding die toegekend kan worden aan instel- lingen van Staat, ondernemingen en verenigingen (genootschappen, verenigingen, maatschappijen, broe- |
||||||
|
ie Dorpsstraat 7
3701 HA Zeist Telefoon 030 - 691 67 16 Fax 030 - 693 02 80 Zeven büjarts (drie matchtafels)
|
||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
derschappen, instituten, instellingen,
bonden). Het predikaat 'Koninklijk' voor
ondernemingen is een hogere onder- scheiding dan Hofleverancier. Beide titels kunnen nooit samen gevoerd worden. De particulier secretaris van H.M.
de Koningin, tevens secretaris van de Commissie tot het verlenen van het predikaat 'Koninklijk' en het Konink- lijk Wapen, schreef op 25 juni 1936 aan de procureur-generaal bij het gerechtshof in Den Haag; 'Dat ik de overtreding gelegen in
het toch voeren van het Koninklijk Wapen niet zeer ernstig vind, omdat naar mijne meening het praedicaat "Koninklijke" eene hoogere onder- scheiding betekent dan die tot het voeren van het Wapen.' Door ondernemingen werd dat ver- schil duidelijk aangevoeld. De Com- missie tot het verlenen van het predikaat 'Koninklijk' en het Konink- |
||||||||||||
|
lijk Wapen deelde in 1937 aan de
burgemeester mede dat het predikaat 'Koninklijk' niet aan de n.v. Gerofa- briek kon worden verleend. Indien de naamloze vennootschap het op prijs zou stellen het Koninklijk Wapen met de titel van Hofleverancier te voeren zou daar tegen geen bezwaar bestaan om dat recht te verlenen. Om zuiver zakelijke redenen stelde de naamloze vennootschap daar geen prijs op. Vóór 1899 werd informatie over
de voorgedragen instelling, onderne- ming of vereniging ingewonnen bij de burgemeester van de plaats waar de rekwestrant woonde. Koningin Wil- helmina (1898-1948) bracht na haar troonsbestijging wijzigingen aan in het stelsel. Zij vond bijvoorbeeld dat de Commissarissen van de Koningin beter geschikt waren om te adviseren. Soms werd nader advies gevraagd aan andere instanties, zoals de arbeidsin- spectie. |
||||||||||||
|
Delicatessenhandel
— VAN —
F. K KLOKKE,
:^offeveranciei;.
MAGAZIJNEN: ZEIST,
2^ Dorpstraat 59.
UTRECHT,
Oudkerkhof 15-17.
|
||||||||||||
|
Advertentie van de delicatessenwinkel
van F.H. Klokke uit Utrecht met een vestiging in Zeist, omstreeks 1896. |
||||||||||||
|
85
|
||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||
|
betrekkelijk gering is. Het bedraagt
namelijk ongeveer 70 en is mijns inziens dus zeker wel van betekenis. Ik moge er in verband hiermede op wijzen, dat de Zangvereniging "Euterpe" te Utrecht, U persoonlijk wel bekend, die, naar mij wordt medegedeeld, een ongeveer even groot aantal werkende leden telt, gerechtigd is het praedicaat "Koninklijke" te voeren. Beide koren hebben dezelfde dirigent, namelijk de heer H. Altink.' Het Utrechts Mannenkoor 'Euterpe'
ontving op 16 april 1948 het predikaat 'Koninklijk'. Euterpe was opgericht in 1896 en telde in 1956 85 leden. Het Zeister Mannenkoor was enkele jaren ouder. Het werd in 1892 opgericht. Uit gemotiveerde afwijzingen van
aanvragen kan men enigszins opma- ken welke criteria er vóór 1954 werden gehanteerd. Zo schreef de Commissaris van de
Koningin in 1951 aan de burgemees- ter naar aanleiding van zijn aanvraag |
|||||||||
|
In het begin van haar regeringspe-
riode werd tevens een onderzoek inge- steld naar de personen en lichamen waaraan in het verleden het predi- kaat 'Koninklijk' was toegekend of het recht verleend was tot het voeren van het Koninklijk Wapen. Dat onder- zoek vond plaats in 1907. In 1936, in 1947 en in 1982/1985 werden nog- maals dergelijke onderzoeken uitge- voerd. Tijdens zo'n onderzoek werden geen nieuwe aanvragen in behande- ling genomen. De burgemeester schreef in 1947
aan de Firma H.Chr. Stroeken & Zonen te Tegelen in verband met het initiatief het predikaat 'Koninklijke' aan te vragen voor de Sola-fabriek: 'nieuwe praedicaten, als door (J bedoeld, eerst weder verleend zullen worden, nadat de zuivering der bestaande zal zijn geëindigd. Hier- mede zullen vermoedelijk noge enige maanden gemoeid zijn (...).' In 1954 stelden de Commissarissen
|
van de Koningin samen met de groot-
officier in speciale dienst van H.M. de Koningin richtlijnen op voor de toe- kenning van het predikaat 'Konink- lijk', om zo meer uniformiteit te bereiken. Uit het navolgende voor- beeld mag blijken dat duidelijke regel- geving geboden was. De Commissaris van de Koningin schreef in 1951 aan de burgemeester dat hij het verzoek om te bevorderen dat aan Het Zeister Mannenkoor het predikaat 'Konink- lijk' zou worden verleend, niet kon overnemen omdat, zo motiveerde hij: 'Uw verzoek betreft een verenging met een betrekkelijk gering aantal actief belangstellenden. Uit de aan- vraag blijkt dat de vereniging 71 wer- kende leden telde en 40 donateurs.' De burgemeester reageerde hierop in zijn brief uit 1952 aan de Commis- saris van de Koningin als volgt. 'Zo meen ik er Uw aandacht op te mogen vestigen, dat het aantal actief belangstellenden niet, zoals U in Uw bovenaangehaalde missive opmerkt, |
||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
voor het predikaat 'Koninklijk' voor
de N.V. Papierindustrie van Straten en
Boon:
'de ervaring van de laatste jaren mij
heeft geleerd, dat de verlening van het praedicaat "Koninklijke" nog slechts zeer sporadisch plaats vindt.' Dezelfde ambtsdrager schreef in 1952 aan de burgemeester:
'Afgezien van de voorziening in de lei- ding van het bedrijf [n.v. G. van Wees en Weiss, vdB en Rh] gedurende de |
jaren van bezetting, kan het bedrijf
in verband met de nog al vuisselende en veelal buitenlandse leiding, niet met recht aanspraak op een dergelijke onderscheiding maken.' Op grond van de hierboven
genoemde in 1954 vastgestelde richt- lijnen werd de aanvraag voor het predikaat 'Koninklijk' voor de N.V. Gerofabrieken in 1962 bij gelegen- heid van het vijftigjarig bestaan van |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
de onderneming niet gehonoreerd.
Commerciële ondernemingen moes- ten sindsdien tenminste honderd jaar bestaan. Instellingen, ondernemingen en ver-
enigingen die zich 'Koninklijk' mogen noemen, voeren tegenwoordig de 'Koninklijke Kroon'. L. Schütz & Zoon, Koninklijke Fabriek van Gego- ten Zink- en Bronswerk, en Chr. Pleines, Koninklijke Zeepfabrieken, daarentegen voerden het Rijkswapen op hun drukwerk. In 1965 werden nieuwe en meer
stringente voorwaarden vastgesteld. Door koningin Beatrix werden ten
aanzien van het recht tot het voeren van het predikaat 'Koninklijk' nieuwe toekenningscriteria ingevoerd. Zij werden gepubliceerd in de Neder- landse Staatscourant van 5 oktober 1988, nummer 193. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Briefpapier van de fabriek van L. Schütz & Zoon met het wapen van koning
Willem lil. GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
•tlMiiiii
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,,^Vll^^3KE F^^^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
O^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
"S?v'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gegoten Zjnk en grenswerken.
L SCHÜTZ & ZOPN. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'/iC^-cée
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
vv.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
.../f/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
; /../. /-?<?'
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
K^"
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
M.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
/
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||
|
Hofleverancier
Het predikaat Hofleverancier is een
prerogatief van het Staatshoofd. Lode- wijk Napoleon, koning van Holland, heeft het begrip Hofleverancier inge- voerd. Koning Willem I heeft het over- genomen. Oorspronkelijk werd het recht tot
het voeren van het Koninklijk Wapen verleend aan leveranciers en ambachtslieden die aan het Hof moch- ten leveren. Tijdens de regering van koning Willem III (1849-1890) verviel deze eis. Door hem werd als richtlijn vastgesteld: 'dit recht alleen te verleenen aan hen
die qua soliditeit en belangrijkheid bij- zonder uitmunten. Het voeren van het Koninklijk Wapen strekt derhalve tot beloning voor beweezen diensten bij den vooruitgang van handel en nijver- heid en mag tot geen bedrieglijk lokaas strekken voor het publiek, daar waar nog geen genoegzame waarborgen van deugdelijkheid bestaan.' |
|||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
Van de predikaten 'Koninklijk' en
Hofleverancier ging zeker een stimu- lans voor het bedrijfsleven uit. Zo schreef Schütz uit Zeist in 1876 in zijn rekest aan koning Willem III: 'dat dit hooge eerbewijs van Uwe
Majesteit voor mij een nieuwe prikkel zal zijn om steeds met ijver op den door mij ingeslagen weg voort te gaan, ten einde door een ernstig streven, als industrieel, nuttig werkzaam te zijn.' Zo ook de 'Koninklijke Zeepfabrie- ken de Duif, voorheen Chr. Pleines' die in haar dankbrief van 23 septem- ber 1922 aan koningin Wilhelmina schreef: |
'De ontvangst daarvan bemoedigthaar
ten zeerste in haar streven, om de belangen van eigen zaken, en daarin ook de belangen van de Nederland- sche industrie in het algemeen te blij- ven dienen (...).' Uitdrukkelijk werd in het diploma
waarbij het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen was verleend, vermeld dat het geen recht gaf tot het doen van leveranties aan het Hof. Dat gold zowel ten tijde van de rege- ring van koning Willem III als tijdens het regentschap van koningin Emma (1890-1898). Zo stond dat onder meer in de twee diploma's voor de firma Kraepelien en Holm van 1876 en 1892 en voor Van Zanten in 1898. Koningin Wilhelmina stelde stren-
gere eisen vast om in aanmerking te komen voor het predikaat Hofleveran- cier. 'Voorts doe ik U opmerken, dat Hare
Majesteit de Koningin de gunst tot het voeren van het praedicaat "Konink- |
lijke", slechts bij zeer groote uitzonde-
ring wenscht te verleenen, en in het algemeen, ook bij het toestaan van Harer Majesteits wapen, veel minder vrijgevig dan vroeger wenscht te zijn. Hare Majesteit verlangt namelijk, dat niet alleen gelet zal worden op de belangrijkheid en uitgebreidheid der zaak, maar ook zal overwogen worden of de aanvrager als mensch en als burger de gunst waardig is, zich humaan voor zijne ondergeschikten betoont, voor hunne toekomst zorgt en zich verdienstelijk maakt voor onzen nationalen handel en nijver- heid.', stond in de begeleidende brie- ven die de burgemeester in 1899 en 1906 ontving, waarbij hem aan- vragen om advies werden toegezon- den. ^ - De grootte van een bedrijf was juist altijd een belangrijk criterium geweest. Zo adviseerde de burgemeester in 1901 negatief op de aanvraag van J. van Hensbergen die handel dreef in Gel- derse waren (worst, spek, boter, eieren |
||||||||||
|
Boven: Fabriekscomplex van de zeepfabriek
De Duif In Den Dolder, circa 1925. , .- GEMEENTEARCHIEF ZEIST
Onder: Briefpapier van de zeepfabriek De
Duif in Den Dolder met het wapen van koningin Wilhelmina. |
||||||||||||
|
89
|
||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG. R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
geval de firma Kraepelien en Holm,
(firma) G.M. de Bruijn, C. Avis Jzn., C.G. van Dijk en D. van Arkel het Koninklijk Wapen. Het predikaat Hofleverancier werd
ook gebruikt om er reclame mee te maken. Stalhouderij Van Arkel liet met grote letters het woord hofleve- rancier op zijn verhuiswagen schilde- ren. Wasserij Burger gaf als reclame een mapje uit met twaalf prentbrief- kaarten van het fabrieksgebouw en de verschillende afdelingen. Op de hoes heeft men duidelijk gebruik gemaakt van het recht de titel van Hofleveran- cier te mogen voeren. Op de achter- zijde van de foto's is het Rijkswapen met de predikaatsvermelding even- eens afgerukt. Dat het bezit van het predikaat een
positieve uitstraling heeft op de klan- dizie blijkt uit twee rekesten uit 1936. In dat jaar richtten twee eigenaren van een bedrijf in Zeist, waarvan de vroegere eigenaren zich Hofleveran- |
||||||||||
|
enz., vdB en Rh.). Hij oordeelde dat
de zaak te klein was en van te weinig belangrijkheid om in aanmerking te komen voor de onderscheiding. Bij gelegenheid van een jubileum
van een firma of een ander belang- rijke gebeurtenis, werd het predikaat tijdens haar regering ook vaak ver- leend. Door de Firma van Zanten en Zonen, een kleermakerij, werd in 1927 bij het zestig jarig bestaan een verzoek ingediend en voor de 'n.v. Stoomwas- scherij en Strijkinrichting, voorheen W.G. Burger' werd in 1929 een aan- vraag ingediend in verband met het veertig jarig bestaan van de onderne- ming. Vanaf 1899 was het niet meer de
taak van de burgemeester maar van de Commissaris van de Koningin om advies op ingekomen aanvragen te ver- strekken aan respectievelijk de Hof- commissie (tot 1919), de Commissie tot het verlenen van het predikaat 'Koninklijk' en het Koninklijk Wapen |
(van 1919 tot 1940) en de grootofficier
in speciale dienst van H.M. de Konin- gin (vanaf 1950). De grootofficier in speciale dienst
van H.M. de Koningin stelde na beraad met de Commissarissen van de Koningin in 1954 nieuwe richtlijnen op voor het verlenen van het predi- kaat Hofleverancier. In 1965 werden nieuwe en meer stringente voorwaar- den vastgesteld. Degene aan wie het predikaat Hof-
leverancier was verleend, was gerech- tigd het Koninklijk Wapen te voeren. Hij kon dat doen door het Wapen af te drukken in briefhoofden en op nota's, maar ook door het aanbrengen van een Wapenbord, ook wel Hofleve- ranciersbord genoemd, aan zijn gevel. Het is bekend dat in ieder geval de heren Holm, De Bruijn, Van Zanten en Van Arkel en mevrouw Holm-Lie- der een Hofleveranciersbord hebben aangebracht. Op drukwerk gebruikten in ieder
|
|||||||||
|
90
|
||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN -V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||
|
ingesteld naar de personen en bedrij-
ven die het predikaat Hofleverancier mochten voeren. Zo gebeurde dat in 1907, in 1936, in 1947 en in 1982/1987. Het recht tot het voeren van het
Koninklijk Wapen is een persoonlijk recht en kan niet aan een ander worden overgedragen. Het recht werd aan de eigenaar van het bedrijf toege- kend. Inbreng van een onderneming in een naamloze vennootschap, ook al waren alle aandelen in één hand, werd als verandering van eigenaar beschouwd. Daarom moest de weduwe G.vanScherpenzeel-Pothovenin 1936 (!) bestendiging aanvragen voor de in 1930 opgerichte naamloze vennoot- schap 'CJ. van Scherpenzeel en Zoon N.V.'. De opvolger van een overleden of
vertrokken persoon aan wie het pre- dikaat Hofleverancier was verleend, behoorde ook bestendiging aan te vragen. De weduwe Holm-Lieder van de firma Kraepelien en Holm vroeg in |
|||||||||||||||
|
cier mochten noemen, zich tot de
Koningin. Beiden wezen op het nega- tieve effect indien zij niet bestendigd werden in het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen. De weduwe Holm-Lieder was daar in 1892 al van overtuigd. Ook werd wel geprobeerd de indruk
te wekken Hofleverancier te zijn. In de reeds eerder genoemde 'Kraal's nieuwe groote gids van Zeist' uit 1907 heeft de uitgever van de gids een adverten- tie van zijn eigen zaak geplaatst met daarboven het Rijkswapen. Het Rijks- wapen werd ook gebruikt door slager HJ.L. Haks in een gids uit 1933. De kleermakersfirma Van Zanten
& Zoons, die zich 'Ladies en Gentle- men Tailors' noemde, gebruikte in een advertentie in de 'Gids voor Zeist' uit circa. 1896 het wapen van de Engelse koning. Hetgeen op zijn minst mislei- dend voor het publiek genoemd mag worden. Enkele malen werd een onderzoek
|
|||||||||||||||
|
KRAAL's BOEK- & KUNSTHANDEL
vertegenwoordigt te Zeist en omstreken j
Peinture Bogaerts» i
|
|||||||||||||||
|
KunstvoIIe, overal bekroonde Olieverfportretten >
in alle grootten, van af fé.50 -: ;
Inlichtingen, prospectus en modellen voorhanden. |
Onveranderlijke, buitengewoon fraaie
Vergrootingen.
Niet alleen van de geschilderde portretten Peinture
Bogaerts, doch ook van onze artistieke • -; Crayonportretten
hebben we tallooze, zelfs zeer vleiende tevredenheids-
betuigingen ontvangen. -; |
|||||||||||||||
|
Ooze
LIJSTENMAKERIJ
levert 't gewenschte. Onze' encadrementen zijn on-
berispelijk en bovendien BILLIJK. |
|||||||||||||||
|
Advertentie van boek- en kunsthandel
Kraal met het RIjkswapen, 1907. |
|||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
R DUNSELMAN
Firma G. M. DE BRUIJN
Dorpstraat 5 - Slotlaan 32. ===== Tclcphoon No. 5. =
|
||||||||||
|
Kok en Banketbakker*
Speciaal ingericht voor
- de levering van - Déjeuner's Diners en Soupers.
Koude en Warme Schotels.
|
||||||||||
|
Advertentie van H.
Dunselman, toen hij de zaak van G.IVI. de Bruijn in 1899 had overge- nomen, 1907. Op de foto is te zien dat boven de win- keldeur het Hof- leveranciersbord hangt. |
||||||||||
|
Magazijn van Comcstibles.
Fijne Dessertwcrken.
Bonbons en Chocolades.
|
||||||||||
|
1892 na het overlijden van haar man
bestendiging aan. Tegen de regel dat bij het overlij-
den van het Lid van het Koninklijk Huis dat het recht verleend heeft tot het voeren van zijn Koninklijk Wapen het Wapen niet meer gebruikt mag worden, werd vaak gezondigd. Zo bleek uit het onderzoek uit 1936
dat H.F. Dunselman het Wapen van wijlen koning Willem III voerde en Dr. J.F.M. Feldhaus van Ham het Wapen van wijlen koning Willem III en wijlen koningin Emma. Beiden werd het gebruik van de Koninklijke Wapens ontzegd. Uit het aan Zeistenaren toegekende
predikaat Hofleverancier valt op dat tussen 1883 en 1906 de verjaardagen van koningin Emma en koningin Wil- helmina gebruikt werden dit predikaat te verlenen. Koningin Beatrix heeft het stelsel
in heroverweging genomen en op |
1 mei 1987 werd het vernieuwde
stelsel betreffende het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen ingevoerd. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
KONINKLIJKE
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
L. Schütz & Zoon,
Koninklijke Fabriek van Gegoten
Zink- en Bronswerken - 1876
De eerste fabriek in Zeist waaraan
het predikaat 'Koninklijk' werd ver- leend, was de metaalgieterij van L. Schütz. De Hofcommissie stelde Schütz op 1 juli 1876 in kennis van het besluit van de koning om aan hem vergunning te verlenen om zijn |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Briefpapier van de firma Braat uit Delft,
sinds 1894 eigenaar firma L. Schütz & Zoon. Beide ondernemingen waren drager van liet predikaat 'Koninklijk'. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Telegram-Adres
„BRAAT—DEIPT" |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
DELFT
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
TvIdrootinDmiiier
{IntcrcAiiimanaal) B6,
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(H
|
'^Or
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
4''' Edifioii.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
41-
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^' Koninklijke ^^ Stoomfabriek"'''?^
van Werken in Zink en andere Metalen Specialiteit in Kunst-Smeedwerk ^ Ex-port naar alle VVerelddeelen
Eigenaar der Firma L. SCHÜTZ & ZOON — ZEIST
Koninklijke Fatriek ^an Zink- en Bronswerken. Specialiteit m aanleg van Centrale
Yerwarmins door warm water onder lagen Druk. Agentschappen:
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
■ps//K /v ■fh-'^'^-x.,'^ ■j$o (T^ \
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Amsterdam:
«TON Kir, ll;«ie„,i,„i (7 Limburg:
reUX MNS.SBNS, Iloem»nd Zweden en Noorwegen:
STORM, mu. a Co, Ch.i.U«nia Denemarken:
AXüI. MÜLl.KH, Kopoahageii firoet Brmanje en Ierland: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
93
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
fabriek voortaan 'Koninklijke Fabriek
van gegoten zink- en bronswerken' te noemen. Bijzonder is dat Schütz het predikaat 'Koninklijk' heeft aan- gevraagd op voorstel van de koning zelf. De koning had dit aan Schütz laten weten door tussenkomst van de architect L.H. Eberson. Op zijn rekest van 21 juni 1876 werd reeds op 1 juli d.o.v. beschikt! Vanaf 1884 gebruikte de fabriek
notapapier waarboven 'Koninklijke Fabriek' staat. De metaalgieterij stond aan de
Lageweg. Ludwig Wilhelm Schütz (1805-1874) richtte deze fabriek in 1834 op. Ze had in 1882 49 arbeiders in dienst en was daarmee het groot- ste bedrijf in Zeist. In 1894 werd het bedrijf overgenomen door Braat in Delft. Het bedrijf werd in 1907 over- geplaatst naar die stad. Schütz had in 1838 een gietijzeren
bas-reliëf van koning Willem I |
gemaakt, dat aan de koning werd
aangeboden. In de aanbiedingsbrief schreef burgemeestei Van Bern: 'De vervaardiger vleit zich, dat deze eerste proef van dusdanig gietwerk eener Nederlandsche fabriek, Uwer Majesteit niet geheel ongevallig zal wezen.' Op een bepaalde manier had Schütz
een speciale band met de Oranjes. Koning Willem III bood hem in 1876 een boek van Le Berain te leen 'ten eind van de vele daarin voorkomende zaken calques te kunnen nemen.'. |
|||||||||||||
|
Bezoekadres: Het Slot Zeist, Zinzendorflaan 1 (030) 692 17 04
|
||||||||||||||
|
n
|
||||||||||||||
|
Zeister Historisclo enootschap
Van de PO|| Stichting Ook u kunt donateur worden van het Zeister Historisch
Genootschap Van de Poll Stichting (ZHG). Donateurs ontvangen 4 maal per jaar ons blad Seijst. De minimum bijdrage is 16,50 per jaar Meld u aan per post of e-mail en vermeld daarbij uw naam en voorletters, adres, postcode en woonplaats. |
||||||||||||||
|
Zeister Historisch Genootschap
Van de Poll Stichting
Postbus 342 , 3700 AH Zeist
e-mail: fl.devrijer@worldonline.nl
|
||||||||||||||
|
Wacht met betalen tot u een bevestiging en een acceptgiro heeft
ontvangen. |
||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
Chr. Pleines,
Koninklijke Zeepfabrieken -1909
N.V. 'Koninklijke Zeepfabrieken
de Duif' -1916
N.V. 'Koninklijke Zeepfabrieken
De Duif, voorheen Chr. Pleines' -
1922
Op 3 september 1909 berichtte
de Hofcommissie aan Christoph Plei- nes (1837-1936) dat de koningin aan hem voor zijn fabriek het predikaat 'Koninklijk' had verleend. Hij was eigenaar van de 'Chr. Pleines stoom- zeepfabrieken'. De verlening vond plaats op voordracht van de Commis- saris van de Koningin, die deze op 24 augustus had gedaan. Op 17 januari 1917 schreef de Com-
missaris van de Koningin aan de bur- gemeester dat de Hofcommissie in haar brief van 16 januari had mede- gedeeld dat de koningin Pleines toe- stond het predikaat 'Koninklijk' bij de omzetting van zijn bedrijf in een naamloze vennootschap te bestendi- gen. Het diploma was gedateerd 22 december 1916. Het verzoek daartoe |
||||||||||
|
was namens Pleines gedaan door de
Utrechtse notaris P.A. Lens. Nadat deze drie maanden op antwoord had zitten wachten, presteerde hij het om op 11 januari 1917 aan de Hofcommis- sie te schrijven: 'heb ik de eer Uwe Hooge Commissie
te verzoeken spoedig te willen bevor- deren dat het praedicaat "Koninklijke" (...) ook moge worden gevoerd door de Naamlooze Vennootschap waarin de Heer Chr. Pleines voornoemd zijne industriële onderneming wenscht om te zetten.' De notaris verloor uit het oog dat
het om een gunst ging die door de Koningin verleend werd en niet om een recht. Het vervallen diploma uit 1909 stuurde de burgemeester op 7 februari naar de Commissaris van de Koningin. De naamloze vennootschap 'Koninklijke Zeepfabrieken de Duif' werd op 5 februari 1917 opgericht. In 1914 had Pleines al een poging onder- nomen zijn bedrijf om te zetten in een naamloze vennootschap. |
In maart 1918 verkocht de n.v.
'Koninklijke Zeepfabrieken de Duif' haar eigendommen aan de 'Konink- lijke Stearine Kaarsenfabriek Gouda' te Gouda. Opgericht werd de naam- loze vennootschap 'Koninklijke Zeep- fabrieken de Duif, voorheen Chr. Pleines'. Het predikaat 'Koninklijk' mocht echter niet worden gevoerd. Daarom werd in 1919 de naam van de naamloze vennootschap gewijzigd in 'Zeepfabrieken de Duif, voorheen Chr. Pleines'. Pleines stuurde op 16 mei 1918 het diploma uit 1916 terug naar de burgemeester. De Commissaris van de Koningin
schreef op 5 september 1922 aan de burgemeester dat de naamloze ven- nootschap 'Zeepfabrieken de Duif, voorheen Chr. Pleines' het predikaat 'Koninklijk' mocht voeren. Het besluit daartoe van de Commissie tot het ver- lenen van het predikaat Koninklijke en het Koninklijk Wapen is gedateerd 31 augustus 1922. De 'N.V. Koninklijke Zeepfabrieken
|
|||||||||
|
95
|
||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||
|
Dit kantoor werd in 1937 verplaatst
naar Maarssen, alwaar het in 1971 werd opgeheven. Koninklijke Nederlandse Fabriek
van Gouden en Zilveren Werken
Gerritsen en Van Kempen -1926
Koninklijke Nederlandse Fabrieken
van Gouden en Zilveren Werken
Van Kempen en Begeer -1960
N.V. Koninklijke Nederlandse
Fabrieken van Gouden
en Zilveren Werken Van Kempen
en Begeer -1982
De Commissaris van de Koningin
liet de burgemeester op 22 mei 1926 weten dat de koningin aan de 'Naamlooze Vennootschap Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Ger- ritsen en Van Kempen' het recht ver- leend had het predikaat 'Koninklijk' te voeren. De burgemeester had in zijn advies de aanbeveling gedaan de toe- kenning van het predikaat te laten samenvallen met de viering van het zestigjarig bestaan van het bedrijf op 4 mei 1926. |
|||||||||
|
de Duif voorheen Chr. Pleines', die
statutair in Den Dolder was gevestigd doch feitelijk in Rotterdam, werd in 1973 omgezet in een besloten vennoot- schap. De nieuwe vennootschap zag in 1973 af van het predikaat 'Konink- lijk' en de naam werd gewijzigd in 'Zeepfabrieken De Duif b.V. Het bedrijf was in 1889 in Amers-
foort door Christoph Pleines opge- richt. Zijn gedeponeerd fabrieksmerk was 'De Duif'. Nadat zijn fabriek in Amersfoort was afgebrand begon hij in 1902 opnieuw in Den Dolder ('aan den Dolderscheweg'). De fabriekster- reinen ca. besloegen een oppervlakte van tachtig hectaren. Het bedrijf fabri- ceerde zeeppoeder, zachte zeep, toilet- zeep en huishoudzeep. De productie bedroeg in 1914 15 miljoen pakjes van '4 kg. In 1922 was dat gedaald tot 12 miljoen pakjes. Het bedrijf had in 1914 130 a 140 man personeel in dienst. In de inlichtingenstaat van 1922 wordt de vraag over uiterlijk voorkomen van |
de zaak vermeld:
'Grootsch, zoowel was massaliteit der
fabrieksgebouwen betreft, als aantal nevengebouwen, woningen en rianten aanleg der terreinen.' Over de werkgever werd gezegd: 'Gunstig [bekend], zoowel wat beloo- ning en huisvesting van het personeel betreft, als zorg voor en verpleging van zieken, het geven van verloftij- den, wintervoeding van de van elders komende arbeiders enz. Stakingen kwamen niet voor.' Als bijzonderheid werd vermeld: 'De opleving en bloei van een eertijds afgelegen en vrijwel onbewoond gedeelte der gemeente, is mede aan hare vestiging te danken geweest.' De N.v. 'Koninklijke Zeepfabrieken De Duif voorheen Chr. Pleines' werd later overgenomen door het Unilever- concern, maar bleef als dochteronder- neming gehuisvest in Den Dolder. In 1931 werd het bedrijf verplaatst van Den Dolder naar Rotterdam. Slechts een bijkantoor bleef hier gevestigd. |
||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||||||
|
Op 8 augustus 1925 hadden Johan-
nes Mattheus van Kempen en zijn zoon Antonius Everdinus van Kempen, respectievelijk commissaris en direc- teur van de naamloze vennootschap, een rekest daartoe bij de koningin ingediend. Zij droegen daarin geen argumenten aan waarom deze onder- neming daarvoor in aanmerking zou kunnen komen. Uit de brief van 12 augustus 1925 van A.E. van Kempen blijkt dat de aanvraag is ingediend als een soort eerherstel voor zijn vader, die door de fusie van de 'Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken J.M. van Kempen & Zonen' met de n.v. 'Koninklijke Begeer' en de n.v. 'Jacq Vos & Co' in |
||||||||||||||||||
|
EERSTE NEDERLANDSCHE FABRIEK
VAN NIEUV\/ ZILVERWERKEN voop„«~ M. J. GERRITSEN & C°.- ZEIST <»=uu», Verg. Burg en Weth,
Sv Aan Purgerieesi-ïr tm '"ot'ouüarö
^ t'.er Oesiöönto
|
||||||||||||||||||
|
Fabrieksgebouw van Gerritsen en Van Kempen aan de
Karpervijver, 1926. foto: gemeentearchief zeist Briefpapier van de N.V. Eerste Nederlandsciie Fabriek
van Nieuw Zilverwerken voorheen IVI.J. Gerritsen, de latere Gero, met het Rijkswapen. |
||||||||||||||||||
|
COMRACTANTEN MGl
□ EPARTEHËNTEf* VAN tfi
O0RL06 KW KCLONiÉN,
|
||||||||||||||||||
|
l.
|
||||||||||||||||||
|
19 ï'-.
|
||||||||||||||||||
|
ZEIST.. Bebo«
|
||||||||||||||||||
|
97
|
||||||||||||||||||
|
Zeeti. met verii;huHU:.;:'.e« eer^le-'.
|
||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN -V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||
|
1919 ernstig gedupeerd was geraakt.
De uit 1835 daterende fabriek van Van Kempen had van koning Willem III het predikaat 'Koninklijk' ontvan- gen en mocht het Wapen voeren van koningin Emma en van Prins Hen- drik. Het bedrijf was in 1866 door J.A.A.
Gerritsen te Amsterdam opgericht. In 1904 werd het bedrijf overgebracht naar Zeist. In 1903 werd het bedrijf omgezet in de n.v. 'Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken voorheen J.A.A. Gerritsen' en in 1925 werd de naam gewijzigd in 'n.v. 'Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilveren Werken Gerrit- sen en Van Kempen'. Rond 1925 ver- schafte de fabriek aan ongeveer 130 mensen werk. De wijziging van de statuten in 1951
stonden een bestendiging van het pre- dikaat 'Koninklijk' niet in de weg. De N.v. 'Koninklijke Nederlandse
Fabriek van Gouden en Zilveren |
||||||||||||||
|
Werken Gerritsen en Van Kempen'
in Zeist en de N.V. 'Koninklijke Edel- metaalbedrijven Van Kempen, Begeer en Vos' te 's-Gravenhage besloten in 1960 een fusie aan te gaan. De groot- officier in speciale dienst van H.M. de Koningin liet op 22 juli 1960 de direc- tie van de naamloze vennootschap Reclamefolder van de zllverfabriek
Gerritsen en Van Kempen. GEMEENTEARCHIEF ZEIST.
|
weten dat er geen bezwaar bestond
tegen bestendiging van het predikaat 'Koninklijke' voor de nieuwe naam- loze vennootschap. Na de fusie werd de naam gewijzigd in N.v. Koninklijke Nederlandse Fabrieken van Gouden en Zilveren Werken Van Kempen en Begeer'. In verband met wijziging van de sta-
tuten moest in 1982 bestendiging van het predikaat 'Koninklijk' worden aan- gevraagd, waarin werd toegestemd. Van Kempen en Begeer had in 1964
fabrieken in Zeist, Voorschoten, Coe- vorden en 's-Gravenhage. In het kader van de integratie van de onderne- ming werd de vestiging in Zeist in 1984 gesloten. In 1985 werd het bedrijf gehuisvest in Zoetermeer. |
|||||||||||||
|
PLAQUETTES
|
||||||||||||||
|
KOKINKlïIKE ÏIIVEHFABKIEK
GEBRITSEM^YM KEMPEN
ZEIST
|
||||||||||||||
|
taf IWaJX NAMAAlt «R^CHBRMD I)
|
||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJKONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||||
|
ari 1876 aan de burgemeester ter uit-
reiking het diploma waarbij aan 'W.C. Holm, firma Kraepelien en Holm, apo- theker te Zeist' vergunning verleend werd tot het voeren van het Konink- lijk Wapen. Hij had het verzoek daar- toe in 1875 ingediend. Dat was de eerste keer dat aan een Zeister bedrijf |
het predikaat Hofleverancier werd ver-
leend. De viering van de verjaardag van
koning Willem III op 19 februari van dat jaar werd door Holm aangegrepen voor het aanbrengen van het Hofleve- ranciersbord op de gevel van zijn pand aan het Broederplein. |
||||||||||||||||
|
HOFLEVERANCIERS
|
|||||||||||||||||
|
W.C. Holm, firma Kraepelien en
Holm, apotheker -1876 Mejuffrouw de Wed. M. Holm gebo- ren LIeder (firma Kraepelien en Holm) Fabrikante van Eikelcacao en medicinale wijnen -1892 De Hofcommissie zond op 18 janu-
|
|||||||||||||||||
|
De fabriek van firma Kraepelien en Holm aan de Karpervijver met aan de voor-
gevel een Hofleveranciersbord, waarschijnlijk van koningin Emma, circa 1915. FOTO: GEMEENTEARCHIEF ZEIST.
|
|||||||||||||||||
|
Advertentie van firma Kraepelien en
Holm met het wapen van koning Willem III, omstreeks 1896. |
|||||||||||||||||
|
Bekroond te Bataria 1893 met Zilreren Ued&ille
te Amsteidam 1896 mit Gouden UedaUle. Kraepelien & Holm's Eikel-Cacao
mnnt nit door hare hooge Toedingswaarde, licht verteerbaar-
heid, aangename amaak, en in het faiJEonder veg^ui werkelijk: geneeEkrachtige eigenschappen in gevallea van Ohronieohe dirarrhée en BtoorniBsen der BpijsretteeringBorganeni klier- ziekten, eni> Kraepelien & Holm's Sikel-Oaoao
wordt door ond en jong op den -dnnr gaarne genuttigd en
is tot geregeld gebruik tooi kinderen en zwakken zser aan te bevelen. Kraepelien & Holm's Eikel-Caoao
staat onder yoortdurende contrOle van het Bnrean Toor Obe-
misch es UicroBcopisch onderzoek te Amsterdam, Pirectenron Dr. F. F. van HAMEL Boos en A. EARHENS Wzn- Kraepelien Sa Holmes Eikel-Caoao
is zeer gnnstig beoordeeld in de Geneeskundige Gotirant,het
PbannaceutiBch Weekblad, het Maandblad tegen de Verwal- sching Tan Levensmiddelen en Handelsartikelen en het Zeit- schrift für NShrnngBmittel • Unteraachnng and Hygiëne, door Dr. T. P. HANAUSEK, K. K Prof. in Wien. Aanbevolen door tal van Geneeskundigen. FabpikantejH(RAEPEUEN4H0UJjBj^^
|
|||||||||||||||||
|
99]
|
|||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||
|
De apotheker C.F. Kraepelien nam
in 1843 zijn neef Waldemar Corne- lius Holm (18354890) bij zich in huis. Deze werd door zijn oom in de apotheek opgeleid. De apotheek, oorspronkelijk eigendom van de Evan- gelische Broedergemeente, bestond al sinds 1772. In 1864 ging Kraepelien met Holm een vennootschap aan. Na het overlijden van Kraepelien in 1871 bleef de vennootschap tot 1876 bestaan. ; i > Naast de werkzaamheden in de
apotheek hield Holm zich bezig met het fabriceren van nieuwe producten, zoals Quina La Roche-pastilles (1877), astmasigaretten en salmiak-pastilles (1882), Tamarinde-bonbons (1884) en eikelcacao (1886). Zijn oom was reeds eerder begonneri met het fabriceren van mondwater en vruchtensappen. Op den duur werd de fabricage van die producten belangrijker dan de apo- theek. Na zijn dood in 1890 werd de apo-
theek gescheiden van de fabriek. De |
apotheek werd in 1891 overgedaan aan
J.H. Broedelet. Tot 1921 bleef zij op het Broederplein gevestigd. Toen werd zij overgebracht naar de 2e Dorps- straat. In 1968 werd zij door Drs. J.H. Versteeg overgenomen. De Hofcommissie berichtte op 2 (of
23) augustus 1892 aan 'Mejuffrouw de Wed. M. Holm geboren Lieder (firma Kraepelien en Holm) Fabrikante van Eikelcacao en medicinale wijnen' dat door koningin Emma vergunning verleend was tot het voeren van haar Wapen. In het bevolkingsre- gister wordt P.C.M. Holm-Lieder 'fabrikante van pharmaceutische pre- paraten' genoemd. In het diploma wordt alleen het initiaal van haar derde voornaam vermeld. Wanneer een Hofleverancier was
overleden, was de opvolger verplicht toestemming te vragen het verleende predikaat te mogen blijven voeren. De weduwe van W.C. Holm, Philippine Charlotte Martha Lieder (1852-1936) |
|||||||||
|
heeft aan die verplichting voldaan.
In haar rekest aan koningin Emma sprak zij haar bezorgdheid uit over het feit dat het verlies van het predi- kaat schade zou toebrengen aan het bedrijf. De fabriek kwam in 1930 in handen
van Dr. J.F.M. Feldhaus van Ham. In 1926 had de fabriek tien man per- soneel in dienst. Tot 1960 bleef het bedrijf in Zeist gevestigd op de Karper- vijver. Het werd toen door Brocacef in Maarssen overgenomen en verplaatst naar Oosterwolde. In 1937 moest de toenmalige eige-
naar van de firma Kraepelien en Holm, Dr. J.F.M. Feldhaus van Ham, de Hofleveranciersborden van koning Willem III en van koningin Emma op het pand aan de Karpervijver verwij- deren. Op zijn rekest van 26 septem- ber 1936 aan de koningin om hem vergunning de verlenen tot het voeren van het Koninklijk Wapen met de |
||||||||||
|
II DO
|
||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN • V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||
|
G.M. de Bruijn -1882/ 1883
Bij brief van de Hofcommissie van
31 juli 1883 werd aan 'G.M. de Bruijn, Kok en Pasteibakker' het recht ver- leend tot het voeren van het Wapen van koningin Emma. Op 18 februari 1882 was hem al het recht verleend het Wapen van koning Willem III te voeren. Hij was toen nog in Loenen aan de Vecht gevestigd. Zowel in zijn rekest van 16 oktober
1881 aan koning Willem III als in zijn rekest van 28 februari aan koningin Emma stelt hij dat het voeren van het Koninklijk Wapen zijn zaak voordeel zou brengen. Gerardus Michiel de Bruijn (1855-?)
|
|||||||||||
|
titel van Hofleverancier werd negatief
beschikt. De burgemeester had op het rekest dat hem via de Commissie tot het verlenen van het predikaat 'Koninklijk' en het Koninklijk Wapen had bereikt, positief geadviseerd. Mogelijk heeft de afwijzing van het verzoek te maken met het feit dat Feldhaus van Ham de Duitse nationa- liteit bezat. Want hij schreef aan de genoemde commissie dat 'reeds eenige tijd voorbereidingen zijn getroffen om een verzoek tot naturalisatie aan Hare Majesteit de Koningin in te dienen.' In zijn rekest had Feldhaus van Ham
aangevoerd dat het verloren gaan van dat recht voor zijn bedrijf grote schade zou veroorzaken 'omdat het publiek, nadat nu 60 jaar achtereen van dit recht gebruik gemaakt is, onmogelijk zal kunnen bevroeden, waarom dit nu plotseling ophoudt, en daardoor de schijn zou kunnen ontstaan, alsof de firma het vertrouwen, dat zij vroeger steeds genoot, en nu nog zoo ruim- schoots geniet, niet meer waardig zou zijn.' |
|||||||||||
|
yit§iel(ei]die gelegenlieid. tot
|
|||||||||||
|
De winkel van G.M.
de Bruijn in Ie Dorps- straat, omstreel<s 1896. |
|||||||||||
|
SSi-5*
|
|||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||||
|
had sedert 1 mei 1883 een zaak in
de P"'Dorpsstraat. Hij had gewooiilijk vier knechten in dienst. Zijn produc- ten waren van uitmuntende kwaliteit. Dat zal de reden geweest zijn dat hij meerdere malen aan het Hof mocht leveren. De zaak werd op 1 september 1899
overgenomen door H.F. Dunselman en voortgezet onder de naam 'firma G.M. de Bruijn'. In 1972 werd de zaak opgeheven. Bij de opening van zijn zaak in
1883 plaatste De Bruijn een adverten- tie waarin het Wapen van de koning was opgenomen. Midden jaren tachtig plaatste hij advertenties met het alli- antiewapen van koningin Emma. In een advertentie in de plaatselijke
krant van 26 oktober 1895 plaatste De Bruijn een advertentie met daar- bij de beide Koninklijke Wapens. Na het overlijden van Willem III had hij diens Wapen echter niet meer mogen gebruiken. |
Van 1897 tot september 1899 worden
de Wapens niet meer in advertenties gebruikt. In een advertentie van de firma G.M. de Bruijn in de krant van 6 september 1899 wordt het Konink- lijk Wapen weer gebruikt. Volgens de regels werd alleen het Wapen van koningin Emma afgebeeld. De toenmalige eigenaar was echter niet gerechtigd haar Wapen te voeren! In 1899 moest de burgemeester aan
de Commissaris van de Koningin inlichtingen verstrekken c.q. advies geven op een aanvraag van De Bruijn om het Wapen van koningin Wilhelmina te mogen voeren. J In 1907 werd vermoed dat in | dat jaar de vergunning daartoe verleend was. Uit het ontbre- ken van verdere stukken hier- over, zowel in het archief van de gemeente als bij het Konink- |
lijk Huisarchief, moet de conclusie
getrokken worden dat de aanvraag uit 1889 niet gehonoreerd werd. In de krant werd ook alleen geadverteerd met het Wapen van koningin Emma. Aan Dunselman werd in 1936 het recht tot het voeren van het Konink- lijk Wapen ontzegd en moest hij het Hofleveranciersbord in 1937 van de gevel halen. In een brief van de offi- cier van justitie van 3 mei 1937 aan de commissaris van politie wordt alleen gesproken over het Wapen van koning Willem III. Hetgeen zou kunnen bete- kenen dat alleen het Hofleveranciers- |
||||||||||||||
|
DORPSTRAAV 5
■------ SLOTU
B- DUNSELMAN,
Firma G. JVI. Dü &\i.\M]u, Telephoon |Mo^ 5.
6^
|
||||||||||||||||
|
Briefpapier van Dunselman.
GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
||||||||||||||||
|
Koh en Baii](efAaJ(J(er.
Specia.il iiigericlit voor de
leverinf^ v.tn DEJEUIÏER'S, DINERS en SODPERS. IP^'W...^
Koude en Wakwe Schoti ——^-<-_
|
||||||||||||||||
|
I02
|
||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||
|
bord van Willem III op de gevel was
aangebracht en niet dat van konin- gin Emma. Het Hofleveranciersbord was volgens een verklaring in 1947 wel nog in de zaak aanwezig. Vreemd genoeg waren naar aanleiding van het onderzoek in 1907 geen stappen tegen Dunselman ondernomen. C. Avis Jzn. -1892
'Aan Mevr. De wed. M. Holm, geb.
Lieder, fabrikante van eikel-cacao en medische wijnen alhier, en aan den heer C. Avis Jzn., boekhandelaar en uitgever alhier, is vergunning verleend het wapen van H.M. de Koningin- weduwe te voeren.' Dit kleine bericht stond in de Week- Dode van 27 augustus 1892. Die krant werd uitgegeven door Avis die zich nu Hofleverancier mocht noemen. Al was het maar een klein bericht in de krant, Avis was wel overtuigd van het voordeel dat dit predikaat hem zou opleveren. Dat schrijft hij in zijn rekest van 12 februari 1892. Een andere |
reden om dit predikaat aan te vragen
geeft hij niet. Het diploma was toege- zonden bij brief van de Hofcommissie van 23 augustus 1892. In advertenties maakte hij gebruik van deze onder- scheiding door het Wapen van konin- gin Emma af te beelden. Cornelis Avis (1863-?) bezat in de
f" Dorpsstraat naast een drukkerij en een uitgeverij, een boek-, muziek- en kunsthandel en een boekbinderij. Hij had de zaak in 1887 overgenomen van |
J.W. Eversz. Die had zich in 1846 als
boekhandelaar in Zeist gevestigd en hetbedrijf uitgebreid. In 1891 werkten veertien mensen in de drukkerij van Avis. De boek-, muziek- en kunsthan- del met de boekbinderij deed hij per 1 juli 1897 over aan de heren H.P.A. Wimmers en W.J. de Heus, die de zaak Advertentie van de bloemist C.G.
van Dijk met het alllantiewapen van koningin Emma, omstreeks 1896. |
|||||||||||||
|
C. ^. van S)ijk,
|
|||||||||||||||
|
i^ofltttrrantirr
Van ]^. Qi. hr H^oningin-Ï^f^rntta |
|||||||||||||||
|
lloemiséerij „^lora .
|
|||||||||||||||
|
Uitvoerig bêsekreveit Catalogus op aattvrage
gratit tH franco verkrijgbaar. |
|||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||||||||||||
|
voortzetten onder de naam van 'firma
de Heus & Co.' De leesbibliotheek van De Heus & Co. die in 1847 was opgezet, telde in 1901 1400 nummers. De drukkerij werd in 1923 overge- nomen door D. Jansen, maar werd binnen een jaar reeds opgeheven. C.G. van Dijk -1895/1901
Het diploma waarbij aan C.G. van
Dijk het recht werd toegekend tot het voeren van het Wapen van konin- gin Emma werd bij brief van de Hofcommissie van 2 augustusl895 toe- gezonden. Op 11 juni 1895 had de burgemeester de Hofcommissie van advies gediend op de aanvraag van |
|||||||||||||||||||||||||
|
Van Dijk, die op 6 november 1894
geschreven was.
Op 31 augustus 1898 werd koningin
Wilhelmina ingehuldigd als koningin.
De Weekbode berichtte:
'De bouquet welke op 31 Aug. II.
Door H.M. de Koningin-Moeder aan H.M. de Koningin werd aangeboden, werd, naar wij vernemen, gebonden in de bloemisterij "Flora" alhier. Hij was met veel smaak samengesteld uit zeer fraaie lichtgekleurde orchideeën met rosé strik.' Uit zijn brief van 1894 blijkt dat hij in dat jaar ook al aan het Hof had
mogen leveren. Ook daarna mocht
hij bestellingen uitvoeren voor het
|
Koninklijk Hof Hij schreef op 25
september 1900: 'De vleiende, her- haalde, zeer gewaardeerde bestellin- gen van H.M. de Koningin aan zijne firma gedaan, geven hem aanleiding om met vrijmoedigheid bovenstaand beleefd te verzoeken.' Dat hij aan het Hof mocht leveren, deed hem dus beide keren besluiten tot het indie- nen van een rekest voor het aanvra- gen van het predikaat Hofleverancier. De Commissaris van de Koningin berichtte de burgemeester op 26 sep- tember 1901 dat hij van de Hofcom- missie een brief van 31 augustus 1901 ontvangen had, waarin medegedeeld werd dat aan C.G. van Dijk het recht |
||||||||||||||||||||||||
|
Briefpapier van drukkerij C. Avis
met liet alliantiewapen van konin- gin Emma. gemeentearchiefzeist |
|||||||||||||||||||||||||
|
Briefpapier van drukkerij C. Avis
met liet wapen van koningin Emma. gemeentearchiefzeist |
|||||||||||||||||||||||||
|
/
|
|||||||||||||||||||||||||
|
1 Boe^', Courant' .nUmdelsirnHHer^. X «
|
|||||||||||||||||||||||||
|
f^i!:».<f<-.190^
|
|||||||||||||||||||||||||
|
trt(»MM 1«1!K. n». «. ZEIST,
|
|||||||||||||||||||||||||
|
S/i^r"
|
|||||||||||||||||||||||||
|
-f
|
|||||||||||||||||||||||||
|
104
|
|||||||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN K0NINKLIJK0NDER5CHEIDEN-V.A.M. VAN DERjURG,.^a!^^HOE^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mackay tot hun clientèle mogen reke-
nen en dat zij zich rekenden tot de beste firma's in het land. Jan van Zanten sr. (1839-1927) en
zijn zonen Willem Marinus van Zanten (1870-1945) en Jan Jannes van Zanten (1872-1950) waren de eigenaren van de kleermakerij. Jan van Zanten sr. had de zaak in 1867 opgericht en in 1895 omgezet in de firma 'van Zanten en Zoons'. In 1898 had de firma ongeveer twin-
tig mannelijke en veertien vrouwe- lijke bediendes in dienst. Na aankoop van het pand T" Dorpsstraat 17 werd de zaak medio april 1911 van de l^" |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
J. van Zanten sr., W.M. van Zanten
en J. van Zanten -1898 Bij diploma van de Hofcommissie
van 2 augustus 1898 werd aan 'de Heeren J. van Zanten Sr., W.M. en J.J. van Zanten (Firma van Zanten en Zonen) Dames- en Heeren Kleeder- makers' vergunning verleend tot het voeren van het Koninklijk Wapen. De burgemeester verstuurde zijn advies aan de Hofcommissie op 26 mei 1898. In het rekest van 10 augustus 1897 schrijven de heren Van Zanten dat zij verschillende adellijke families zoals Bentinck, Van de Poll, Schimmel- penninck, Taets van Amerongen en |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
verleend was tot het voeren van het
Wapen van koningin Wilhelmina. Hij mocht zich voortaan Hofleverancier van de beide koninginnen noemen. CorneUs Gijsbert van Dijk
(1864-1905) was sinds 1889 eigenaar van de bloemisterij 'Flora' aan de Montaubanstraat. Hij was tot bloe- mist opgeleid op paleis Soestdijk en op paleis Het Loo. De bloemisterij was in 1882/1883 opgericht door Johannes Hermanus Boekweg. Hij maakte van 'Flora' de grootste bloem- en boom- kwekerij van Zeist. In 1904 ging Van Dijk failliet. De zaak werd gekocht door Derk Meeuwenberg. In 1952 werd de bloemisterij opgeheven. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Briefpapier uit 1909 en 1931 van
kleermakerij Van Zanten met het alliantiewapen van koningin Emma. GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
POL. »'^C
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Telephoon No. 4
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
NO. 68321, Kantoor Zki*t.
y
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
PostrIki
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tisiEr I %m\.mxi tiiliii
Bontwerkers.
Englisk Superinhes.
HarrisTweedb. HlQHLAND HOMESPUNB.
Smetland Tweeos,
WH1PC0HD8, «WËRTCOATlHa»-
UVERIES.
Uadies' Materials |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
*m^.''e,.f.-f.Ö:eiU.^,ó£^.:tc^La.a.m:^é^^fi.^ió<^..^^^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
..:.,.%('...a£e. .^^^^:Ai-A^rz^-M.7..- ^e^
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Vm %aiileii
|
^ -Söons
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
C08T\IMg8.J*CKgTe,CLQ*KS
|
HofieOemncicrs.
Voor aan UEd. ó contant vtrkacHI en gtltverd tonder korting. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
%1A
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Aio,....
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'^né^J...........:..............
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||||||
|
S'-
|
||||||||||||||||||
|
-<s?^ y ó^' ^ ^^ z^ ^'
|
||||||||||||||||||
|
c^ ^ ^'
|
||||||||||||||||||
|
Boven: Advertentie van kleermakerij Van Zanten met het
wapen van de Engelse koning, omstreeks 1896. Rechts: Kleermakerij Van Zanten aan de Ie Dorpsstraat 17 met het Hofleveranciersbord van koningin Emma, omstreeks 1920. FOTO: GEMEENTEARCHIEF ZEIST.
|
||||||||||||||||||
|
io6
|
||||||||||||||||||
|
2EISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||
|
Dorpsstraat 33 naar de 1'" Dorpsstraat
verplaatst. Op een foto van omstreeks 1920 prijkt het Hofleveranciersbord van koningin Emma op de voorgevel van het pand V"^ Dorpsstraat 17. De zaak bleef tot 1951 bestaan. In
dat jaar werd de firma verkocht aan de N.v. Verenigde Nederlandsche Kleer- makerijen in Den Haag en verplaatst naar Utrecht. In 1901 werd de burgemeester via de
Commissaris van de Koningin door de Hofcommissie om inlichtingen en advies gevraagd over de firma Van Zanten en Zoons in verband met een aanvraag om het Wapen van koningin Wilhelmina te mogen voeren. De bur- gemeester adviseerde gunstig op die aanvraag. Alhoewel men in 1907 ver- moedde dat in 1901 opnieuw vergun- ning was verleend, is dat niet gebeurd. In 1904 werd de in dat jaar ingediende aanvraag ook niet gehonoreerd. Ter gelegenheid van het zestigjarig
bestaan in 1927 vroegen de broers W.M. enj.j. van Zanten op 8 april 1927 |
opnieuw vergunning tot het voeren
van het Wapen van de koningin. De uitdrukking 'Drie keer is scheepsrecht' ging in dit geval niet op, want ook deze aanvraag werd niet gehonoreerd. |
|||||||
|
107
|
||||||||
|
D. van Arkei -1900
J.P. van Arkei -1937 De Hofcommissie berichtte op 31
augustus 1900 de Commissaris van de Koningin dat aan 'D. van Arkei, stal- houder' het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen was verleend. Op 26 september d.o.v. stelde de Com- missaris van de Koningin de burge- meester hiervan op de hoogte. De aanvraag daartoe was door Dirk
van Arkei op 21 mei 1900 ingediend. De aanvraag werd door de Hofcom- missie om advies gestuurd door tus- senkomst van de Commissaris van de Koningin. Op 10 juli 1900 bracht de burgemeester zijn advies uit. Het bedrijf was in 1820 door Teunis
van Wijk opgericht. Het werd in 1860 door zijn zoon Dirk van Wijk over- genomen. Diens kleinzoon Dirk van Arkei (1861-1917) nam de zaak op 21 januari 1897 over. Na zijn dood werd het bedrijf geleid door zijn weduwe Johanna Adriana van Arkel-Kraan (1863-1933). Hun zoon Johan Pieter |
|||||||||||||||
|
^OflEVEKANC^t^-
D. VAN ARKEL,-
STALHOUDER.
|
|||||||||||||||
|
Telefoon 25, ZEIST.
|
|||||||||||||||
|
TWEEDE DORPSSTRAAT
tloek Laan v. Beek- & Royen. |
|||||||||||||||
|
Advertentie van stalhouderij van D. van Arkei met het wapen van koningin
Wilheimina, 1907. Onder: Advertentie van stalhouderij van D. van Arkei met het wapen van koningin Wilhelmina, 1920. |
|||||||||||||||
|
D,
|
|||||||||||||||
|
hoek Laan van Beek en Royen.
Telefoon 25.
|
|||||||||||||||
|
io8
|
|||||||||||||||
|
vergunning tot het voeren van Uwer
Majesteits wapen aan andere redenen
zoude toeschrijven.'
Voorst schreef hij dat dat hem nog
moeilijker zou maken zijn zaak voort te zetten. Hij had in 1936 vier man vast personeel. Als gevolg van de toename van het autoverkeer was Van Arkel overgegaan tot verhuur van auto's en een verhuisbedrijf gestart. In 1974 werd het bedrijf bij de
Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Utrecht e.o. uitgeschreven. Het diploma waarbij in het ver-
leden het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen werd verleend, moest worden teruggezonden zodra de zaak in andere handen overging, werd opgeheven ofin een firma of naamloze vennootschap werd omgezet. Vaak onttrok men zich die verplichting; mogelijk door onwetendheid. Een jaar of tien geleden werd het
diploma dat aan Van Arkel was uitge- reikt door iemand te koop aangebo- den voor een niet gering bedrag. |
||||||||
|
van Arkel (18904952) zette daarna
het bedrijf voort. Het bedrijf was gevestigd in de 2e
Dorpsstraat, hoek Laan van Beek en Royen. In het jaar van de aanvraag had het bedrijf twaalf knechten in dienst en bezat het achttien paarden, hetgeen voor Zeist een groot bedrijf was. Het antwoord op de vraag hoe hij
zijn personeel behandelde, luidde: 'Adressant is goed voor zijn personeel. Hoewel de zaak niet toelaat het per- soneel te pensionneeren op den ouden dag, zoo houdt hij hen toch zoo lang mogelijk in dienst. Twee oude knech- ten van zijn grootvader heeft hij bijv. toen zij niet meer konden tijden tot hun dood gehouden en belast met bezigheden in de stal of het koetshuis. Bij ziekte wordt het weekloon ook uit- betaald.' Tot de clientèle van de stalhouderij
behoorden de Zeister families Pauw van Wieldrecht, Van de Poll, Fransen van de Putte, Taets van Amerongen, |
Van Tets, Repelaer, Van Reenen,
Schimmelpenninck, Labouchere, Sic- kinghe, Blanckenhage, Van Loon en Van Lijnden. Bij besluit van de Commissie tot het
verlenen van het predikaat 'Konink- lijk' en het Koninklijk Wapen van 5 juni 1937 werd het recht voor het voeren van het Koninklijk Wapen met de titel van Hofleverancier voor J.P. van Arkel, 'stalhouder, autogara- gehouder en ondernemer van verhui' zingen, onder den naam D. van Arkel' bestendigd. Hij had zich op 12 mei 1936 in
een rekest tot de koningin gewend, nadat de commissaris van politie hem opdracht gegeven had het Hofleveran- ciersbord te verwijderen. Hij schreef in zijn rekest: 'Dat dit verwijderen bij het publiek
opzien zoude baren en hem onge- twijfeld groot nadeel zou berokkenen, daar het publiek er niet mede bekend is, dat het hier geldt een algemeene maatregel, maar het intrekken van de |
|||||||
|
C.J. van Scherpenzeei -1906
Naamloze vennootschap 'C.J. van Scherpenzeei en Zoon N.V.' -1936 Op 31 augustu.s 1906 verleende
koningin Wilhelmina aan Cornelis Jan van Scherpenzeei (1874-1935) het recht om haar Wapen te voeren. Het diploma werd op 13 septemher 1906 door de Commissaris van de Konin- gin aan de burgemeester ter uitreiking aan Van Scherpenzeei toegestuurd. De Hofcommissie had op 9 juni 1906 aan de burgemeester door tussenkomst van de Commissaris van de Koningin om advies gevraagd op de aanvraag van januari 1906 van Van Scherpen- zeei. De aanvrager was sinds 1895 eige-
naar van de grootste slagerij in Zeist. |
|||||||||||||||||||||
|
FEDERATIE DER SLAGERIJEN
BIELKE, MEIJER en VAN SCHERPENZEEL.
Teleph. 74. Teleph. 184. Teleph. 40.
Bestellingen en Hoofdadministratie!
|
|||||||||||||||||||||
|
HOFLEVERANCIER VAN H.M. DE KONINGIN.
|
|||||||||||||||||||||
|
Winkels: Lageweg i. Dorpstraat 61. Voorheuvel 45.
|
|||||||||||||||||||||
|
MODEL-VLEESCHHOUWERIJ
4« en Varkensslachterij |
|||||||||||||||||||||
|
(ELECTRISCH BEDRIJF)
Postrekening 65448 Opgericht 1822 |
|||||||||||||||||||||
|
Boven: Advertentie van slagerij C.J.
van Scherpenzeei met het wapen van koningin Wilhelmina, 1920. Onder: Advertentie van 1929. |
|||||||||||||||||||||
|
HOFLEVERANCIER
VANH-M'DE KONINGIN |
C. J. van Scherpenzeei
|
||||||||||||||||||||
|
2e DORPSSTRAAT 61, ZEIST Tel. Int. 40
|
|||||||||||||||||||||
|
N.V. StoomwasscheriJ en
Strijkinrichting,
voorheen W.G. Burger -1930
De Commissaris van de Koningin
deelde in 1930 aan de burgemeester mede dat hij op 10 december 1930 van de Commissie tot het verlenen van het predikaat 'Koninklijke' en het Koninklijk Wapen bericht ontvangen had dat aan de 'n.v. StoomwasscheriJ en Strijkinrichting, voorheen W.G. Burger' vergunning verleend was het Koninklijk Wapen te voeren met de titel van Hofleverancier. |
|||||||||||
|
Commissie tot het verlenen van het
predikaat 'Koninklijk' en het Konink- lijk Wapen vroeg door tussenkomst van de Commissaris van de Konin- gin advies aan de burgemeester. De Commissaris van de Koningin liet in zijn brief van 5 november 1936 de burgemeester weten dat de genoemde commissie hem had bericht dat het indertijd aan C.J. van Scherpenzeel toegekende recht voor de naamloze vennootschap was bestendigd. In 1953 werd de vennootschap geli-
quideerd. |
|||||||||||
|
Men slachtte er ruim driehonderd
stuks vee. Het familiebedrijf bestond al sinds 1822. De eigenaar betaalde een goed loon aan zijn knechten en bij ziekte werd het loon geregeld uitbe- taald; zelfs tot een halfjaar. Het bedrijf werd in 1930 omgezet
in de naamloze vennootschap 'C.J. van Scherpenzeel en Zoon n.V. Na het overlijden van C.J. van Scherpenzeel in 1935 werd de zaak voortgezet door zijn weduwe Gijsbertha van Scher- penzeel'Pothoven (1874-1963) en zijn zoon Cornelis (1900-1939). Het bedrijf had in die tijd een grote winkel in de 2 Dorpsstraat en twee filialen. Het had ongeveer tien man personeel in dienst. Jaarlijks werden er ongeveer 400 varkens, 140 koeien en 120 kalve- ren geslacht. Zijn weduwe diende in augustus
1936 bij de koningin een verzoek in tot het bestendigen van het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen met de titel van Hofleverancier. De |
|||||||||||
|
Het fabrieksgebouw van Wasserij
Burger aan de Noordweg, circa 1940. . FOTO: GEMEENTEARCHIEF ZEIST
|
|||||||||||
|
III
|
|||||||||||
|
Het bedrijf was opgericht in 1889
door Willem Geerlof Burger (1861-1932). In 1919 werd het bedrijf omgezet in een firma, die in 1920 weer werd omgezet in een naamloze ven- nootschap. In veertig jaar tijd was het bedrijf uitgegroeid tot de grootste op dat gebied in ons land. In het jaar van de aanvraag bedroeg het aantal personeelsleden 196. Speciaal werd in het advies van de burgemeester ver- meld dat de verhouding van directie tot personeel goed was; dat er nooit gestaakt was of met staking gedreigd en dat bij ziekte het loon vrijwillig |
||||||
|
Boven: Foedraal voor een set prentbrief kaarten van Wasserij Burger aan de
Noordweg met een afbeelding van het Hofleveranciersbord van koningin Wilhel- mina, circa 1940. Rechts: Een medewerkster bij een droogmachine in de fabriek van Wasserij Burger aan de Noordweg, circa 1940. fotos:gemeentearchiefzeist |
||||||
|
werd doorbetaald.
Paleis Soestdijk behoorde tot de
klantenkring van Wasserij Burger, het- geen iets over de kwaliteit van dit bedrijf zegt. Met ingang van 1 januari 1985 is
Lips Textielservice B.V. eigenaresse van het bedrijf. Het bedrijf is in 1999 aan de Noordweg gestaakt. Bestendiging van het recht tot het
voeren van het Koninklijk Wapen met de titel van Hofleverancier werd niet aangevraagd. Firma A.J. Kraan & Zoon -1963
Op 3 mei 1963 verklaarde de groot-
officier in speciale dienst van H.M. de Koningin dat koningin Juliana gun- stig had beschikt op het verzoek van A.J. Kraan sr. en A.J. Kraan jr., fir- manten van de Firma A.J. Kraan en Zoon, lood- en zinkwerkersbedrijf tot het toekennen van het recht tot het voeren van het Koninklijk Wapen met de titel van Hofleverancier. De firma werd in 1967 omgezet in
|
||||||||
|
'n.v. voorheen A.J. Kraan & Zoon'.
Er werd op 8 mei 1967 een aanvraag ingediend tot bestendiging van het predikaat Hofleverancier bij de omzet- ting van de firma in een naamloze vennootschap, waarop op 10 januari 1968 positief werd beschikt. Het lood- en zinkwerkersbedrijf
werd in 1838 opgericht door Gerardus Kraan (1798-1857) en groeide uit tot een groot bedrijf op sanitair gebied. Het was gevestigd op Nooitgedacht. In 1963 werkten in het bedrijf onge- veer 48 man. Op 26 maart 1986 werd het bedrijf door faillissement opgehe- ven. Kwekerij Abbing B.V. -1992
Op 14 september 1992 onderte-
kende koningin Beatrix het besluit waarbij aan Kwekerij Abbing B.V. het recht verleend werd tot het voeren van het Koninklijk Wapen met de toevoeging 'Bij Koninklijke Beschik- king Hofleverancier'. Het koninklijk |
predikaat werd verleend ter gelegen-
heid van het honderdjarig bestaan van Kwekerij Abbing. In 1892 begon Jan Abbing
(1843-1929), na onder andere als chef- bloemist op paleis Soestdijk te hebben gewerkt, een kwekerij te De Bilt. Omdat het stuk kweekgrond al spoe- dig te klein bleek, werd een perceel grond nabij het station Driebergen- Zeist aangekocht. Op die plaats is het nog steeds gevestigd. Het bedrijf werd door zijn zonen voortgezet; vanaf 1934 door Dirk Cornelis alleen. In 1975 werd het bedrijf omgezet in een beslo- ten vennootschap. De inschrijving in het handelsregis-
ter uit 1942 luidt: 'Boomkweekerij en -handel, tuinaan-
leg, hovenier, handel in tuinbouw- benoodigheden, tuinbouwzaden en graszaden, meststoffen, bloemisterij- artikelen, tuingeredschappen. Alles groot- en kleinhandel.' |
|||||||
|
Koninklijk Huisarchief.
Correspondentie Hofcommissie, 1849-1919,
inv.nr. E Ib-ilb (nrs. 47, 48, 55 II, 57, 60, 123 en 144); Koninklijk Huisarchief. Correspondentie Hofcommissie, verlening Wapen H.IVI. de Koningin-Regentes, 1890-1898, inv.nr. E Ib-IVb (nrs. 4, 7 en 12); Koninklijk Huisarchief. Correspondentie Hofcommissie, verlening prae- dicaat Koninklijke en het Koninklijk Wapen, 1899-1906, inv.nr. E Ib-IVc (nrs. 4, 5 en 12); Koninklijk Huisarchief. Correspondentie 'Commissie tot het verleenen
van het Praedicaat Koninklijke en het Koninklijk Wapen', 1919-1940, inv.nr. E 5 (nrs. 6, 10, 11, 13 en 15 I); Koninklijk Huisarchief. Correspondentie Grootofficier in Speciale Dienst, 1948-1963, inv.nr. E 20 (nrs. 49 I, 51 i en 56-2); Koninklijk Huisarchief. A.l. Bierman, IVI.J. van Lieburg en D.A. Wittop
Koning, Biografische index van Nederlandse apo- thekers tot 1867, Rotterdam 1992 V.A.IVl. van der Burg, Wasserij Burger te Zeist. Seijst. Nr. 2 (1980) p. 29-38 Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier, Rijs- wijk 1991 Koninklijk Verenigd. Functie en analyse van een
vorstelijk predikaat, Rijswijk 1991 GIJs Kuus, Topografie 'Godsakker' Evangelische Broedergemeente Zeist, Zeist 1998 Remco Meijer, Aan het hof. De monarchie onder koningin Beatrix, Amsterdam 1999, biz. 243 e.v. R.P.M. Rhoen, De historie van de buitenplaats Veelzigt te Zeist. Cascade. Nr. 1 (1996) p. 20-42 Meindert Stokroos, Zink in Nederland, Amster- dam (1983) D. van Zanten, Een stukje apothekershistorie uit
het dorp Zeist. Pharmaceutisch Weekblad. 1931 De Zeister Broedergemeente 1746-1996, Zut- phen 1996 Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstreken |
|||||||||||
|
van Straten en Boon (Koninklijk;
1951); N.v. G. van Wees en Weiss (Koninklijk; 1952); Boek- en kunst- handel Jan W. Kraal n.v. (Koninklijk c.q. Hofleverancier; 1953), N.v. Bis- cuitfabriek B. van Doesburg & Zonen (Koninklijk; 1959), n.v. Stoomwasse- rij en Strijkinrichting voorheen A. van Melsen en Zoons (Hofleveran- cier; 1968-1969) en Maison Kuiper B.V. (Hofleverancier; 1979). Bronnen en literatuur
- Archief der gemeente Zeist, 1599-1905, inv.nrs.
159, 203 (ag.nr. 2418/119 K), 221 (ag.nr. 277/22K), 256 (ag.nr. 892/59K), 266 (ag.nrs. 207/13K en 208/14K), 269 (ag.nr. 637/31K), 273 (ag.nr. 1093/57K), 302 en 316; Gemeente- archief Zeist. - Idem, 1906-1945, inv.nrs. 2357 en 2358:
Gemeentearchief Zeist. - Idem, 1946-1965. ds.nrs. 7017 en 7018;
Gemeentearchief Zeist. - Idem, 1966-1975, ds.nr. 10544; Gemeentear-
chief Zeist. - Idem, na 1976, ds.nrs. 6984, 13431, 15872,
15875 en 15876; P.G. Middelen gemeente Zeist. - Secretariaatsarchief koningin Wllhelmina,
1898-1948, inv.nr. A 50-XXa/c (nrs. a-105 en c-60); Konlnklijl< Hulsarchief. - Secretariaatsarchief koningin Jullana,
1948-1980, Inv.nr. A 52-XXc (nrs. 598 en 761); |
|||||||||||
|
NIET GEHONOREERDE VERZOEKEN
|
|||||||||||
|
Natuurlijk konden niet alle aan-
vragen voor het ontvangen van het recht tot het voeren van het predi- kaat 'Koninklijk' of het Koninklijk Wapen worden gehonoreerd. Soms kwamen de aanvragen niet verder dan de burgemeester. Enkele aanvragen zijn reeds in dit hoofdstuk ter illustra- tie genoemd. Niet altijd is duidelijk op grond waarvan die afwijzing heeft plaatsgevonden. Wel valt op dat na de Tweede Wereldoorlog vaker het predi- kaat 'Koninklijk' werd aangevraagd. Het betreft onder andere de aanvra-
gen van Firma van den Brink en van Dijk (Hofleverancier; 1898); J. van Hensbergen (Hofleverancier; 1901); Firma van Zanten en Zoons (Hofle- verancier; 1901/1904/1927); 'Pharmaceutische-Chemische Fabriek Kraepelien & Holm (Hofleverancier; 1937); N.v. Gerofabriek (Koninklijk; 1937/1952/1962); N.V. Papierindustrie |
|||||||||||
|
114
|
|||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
On top of the World:
|
Global Inves'
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Global Invest is een lijfrente-
programma van DBV Verzekeringen, in samenwerking met Prudential Securities Inc. uit New York. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Met Global Invest
bent II verzekerd van een lijfrente die bij u past. Uw vermogen wordt professioneel beheerd en objectief gecontroleerd. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Met Global Invest kiest u voor een
beleggingsstijl die bij u past. De beleggingen worden uitgevoerd door de absolute top van 's werelds vermogensbeheerders. Prudential Securities Inc. heeft
deze elite van vermogensbeheerders geselecteerd. Daarnaast controleert Prudential Securities Inc. deze vermo- gensbeheerders doorlopend. De controle is geheel in lijn "" van de strenge regelgeving omtrent vermogensbeheer die in Amerika geldt. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Voor meer informatie
kunt u contact opnemen met: DBV Verzekeringen Utrechtseweg 75 3702 AA Zeist 030-6933166 info@dbv.nl |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-VA.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||
|
4 Bedrijfssignalementen
|
||||||||||||
|
1887 Firmanaam: L.J. Schutten zoon
L.W.R. Schütz- Gevestigd: Zusterplein B nr. 79 (= thans Lageweg), metaalgieterij, personeel: 42 mannen en 6 jongens. 1891 Firmanaam L.W.R. Schütz, metaalgie-
terij, personeel 36 mannen, 2 ovens. 1894 Overgenomen door de firma Braat te
Delft. 1896 Firma Schütz, metaalgieterij, 2 ovens,
personeel: 44 mannen. 1901 Firma Schütz en zoon, personeel: 30
mannen en 7 jongens. 1906 Niet meer vermeld.
Literatuur
- V.A.M, van der Burg en R.P.M. Rhoen, De
gemeenteraad van Zeist 1851-1976. Rotterdam/ Zeist 1994, biz. 185 (gemeenteraadslid L.W.R. Schütz). - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 8 juli 1876. - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 1 september 1900 (bericht van onder- scheiding op internationale tentoonsteliing in Parijs). |
||||||||||||
|
Chr. Pleines,
Koninklijke Zeepfabrieken -1909
N.V. Koninklijke Zeepfabrieken
de Duif-1916
N.V. Koninklijke Zeepfabrieken de
Duif, voorheen Chr. Pleines -1922
ADRES Dolderseweg, Den Dolder.
LEVENSLOOP
1889 Opgericht te Amersfoort.
1902 Overgeplaatst naar Den Dolder;
terrein gekocht van de eigenaar van 'Prins Hendriksoord' A.A.H. Boissevain (R.N.L.) (1843-1921) te Lage Vuursche. 1931 Bedrijf verplaatst naar Rotterdam als
onderdeel van het Unilever-concern. BIJZONDERHEDEN
1906 Zeeppoederfabriek Chr. Pleines, 2
stoomketels 25 pk, personeel: 63 mannen en 10 vrouwen. 1911 Idem
1916 Zeepfabriek Chr. Pleines aan de Dol-
derseweg, 2 stoomketels van 25 pk, perso- neel: 107 mannen en J6 vrouwen, grootste werkgever te Zeist. 1921 Zeepfabriek N.V. voorheen Chr. Plei-
|
||||||||||||
|
KONINKLIJK
|
||||||||||||
|
L. Schütz en Zoon,
Koninklijke Fabriek van Gegoten Zink- en Bronswerken -1876 ADRES Lageweg
LEVENSLOOP
1834 Opgericht 1834 te Zeist; hinderuietver-
gunning 1834 ("voornamelijk voor het ver- vaardigen van kunstwerken"). 1907 Overgeplaatst naar Delft.
BIJZONDERHEDEN
1838 Metaalgieterij, met een oven.
1840 Metaalfabriek.
1843 Koperslagerij, voor de metaalgieterij
een oven; 15 personeelsleden. Tevens loden pompenmakerij, loodgieterij, blikslagerij en leidekkerij. Voorts nog brandspuitmakerij en metaalgieterij. 1863 Koperslagerij, voor de metaalgieterij en
loodgieterij met 2 ovens; 34 volwassen per- soneelsleden en 6 kinderen. 1882 Metaalgieterij met 2 ovens; 49 perso-
neelsleden. |
||||||||||||
|
il6
|
||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||
|
nes, 2 stoomketels van 25 pk, personeel:
118 mannen en 33 vrouwen, grootste werkgever te Zeist. 1926 N.V. Chr. Pleines Zeepfabriek, 2 stoommachines van 25 pk, personeel: 93 mannen en 38 vrouwen. Literatuur
- V.A.M, van der Burg en R.P.M. Rhoen, De gemeen-
teraad van Zeist 1851-1976, Rotterdam/Zeist 1994, biz. 155-156 (gemeenteraadslid Chr. Plei- nes) en daar vermelde literatuur. |
1916 J.A.A. Gerritsen. Goud- en zilveren-
werken met 11 gas- en elektromotoren van 30, 15 en 9 van 2 pk, personeel: 66 mannen en 5 vrouwen. 1921 J.A.A. Gerritsen. Goud- en zilveren-
werken met 51 gas- en elektromotoren totaal 173 pk en 3 ovens, personeel: 83 mannen en 10 vrouwen. 1926 J.A.A. Gerritsen. Goud- en zilveren-
werken met 60 elektromotoren totaal 173 pk, personeel: 125 mannen en 15 vrou- wen. N.B. Na de Gero aan de Bergweg 107 (Eerste Neder-
landsche Fabriek van Nieuw Zilveren werken, sedert 1931 Gerofabriek genaamd, opgericht 1911, met 236 mannen en 37 vrouwen, was Gerritsen en Van Kempen in 1926 de grootste werkgever in Zeist, gevolgd door zijn familielid M.J. Gerritsen (Nieuw zilveren werken Solafabriek opgericht 1922) met 35 mannen en 13 vrouwen aan de Van Reenenweg 155, woonhuis directeur Bergweg 84. Literatuur
- W.D. Voorthuizen, Het zilveren Zeist, De
geschiedenis van de Zeister bestekindustrie (+1900-11980), Zeist 1999. De Zeister Courant van 29 mei 1926. |
||||||||||||
|
HOFLEVERANCIERS
|
|||||||||||||
|
W.C. Holm, firma Kraepelien en
Holm, apotheker -1876 ADRES Broederplein 19/Karpervijver 8
en 10. LEVENSLOOP
1774 Apotheek G. van Wees opgericht (Broe-
derplein 19) 1864 Firma Kraepelien en Holm. 1890 Apotheek gescheiden van de fabriek
Kraepelien en Holm. 1902 Dr. F.H. Holm, directeur.
1908 Dr. J. Feldhaus van Ham (Mülheim
am Rhur (Dl.) 1874-Eindhoven 1951) (Drager van het IJzeren Kruis 2e klasse 1914-1918 en het Croix Rouge van Honga- rije) mededirecteur. 1930 Dr. J. Feldhaus van Ham apotheker en
enig directeur. 1971 Eigendom van Brocacef-Maarssen.
BIJZONDERHEDEN
1882 Kraepelien en Holm vervaardigers van
Quina-Laroche, handenarbeid, 3 arbei- ders. 1891 Kraepelien en Holm, Kinawijn en
eikel- en chocoladefabriek, 4 arbeidersfa- briek van farmaceutische preparaten. |
|||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||
|
N.V. Koninklijke Nederlandse
Fabriek van Gouden en Zilveren
Werken Gerritsen en Van Kempen
-1926
LEVENSLOOP
1866 Opgericht te Amsterdam.
1904 Overgeplaatst naar Zeist in de voorma-
lige rijwielfabriek 'Wilhelmina', Karpervij- ver 17 1970 Fabriek te Zeist gesloten.
BIJZONDERHEDEN
1906 Fabriek van Goud' en Zilverenwerken.
Eigenaar Gebr. Gerritsen met zuiggasmo- tor van 22 pk, personeel: 44 mannen en 5 vrouwen. 1911 Gebr. Gerritsen. Goud- en zilveren
werken met 2 motoren van 1-30 pk, perso- neel: 45 mannen en 1 vrouw. |
|||||||||||||
|
ZEISTER BEDRÜVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||||||
|
Literatuur
- H. Wels, Hernhutters In Zeist. Wonen, weken,
geloven. Uitgeverij Uniepers, Abcoude 1999, biz, 104-105. D. van Zanten, Een stukje apothekershistorie
uit het dorp Zeist. Pharmaceutlsch Weekblad. 1931. • G.M. de Bruijn -1883
ADRES Ie Dorpsstraat 5A LEVENSLOOP
1883 G.M. de Bruijn, kok en pasteibakker
aan de Ie Dorpsstraat.
1899 Overgenomen door H.F. Dunselman, firma G.M. de Bruijn.
1901 J.J.M. Dunselman, banketbakker (1901-1971).
1972 Opgeheven. BIJZONDERHEDEN
1916 Bakkerij, Ie Dorpsstraat, H.F. Dunsel-
man, 1 elektromotor van 1 pk, personeel 3 mannen. 1921 Idem
|
Literatuur
- De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 4 augustus 1883. - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 7 augustus 1895 (advertentie). |
in dienst.
1911 Boekdrukkerij C. Avis Jzn., 7 mannen
in dienst. 1912 Hinderwetvergunning voor uitbreiding
door het hijplaatsen van 2 elektromotoren. 1916 Boekdrukkerij C. Avis Jzn. aan Ie
Dorpsstraat, 3 elektromotoren met 3, l en V/i pk, 9 mannen in dienst. 1921 Idem
N.B. Uitgever van de Weekbode voor Zeist, Drieber-
gen en omstreken, 1864-1920. Literatuur
- V.A.M, van der Burg en K.M. Veenland-Helneman,
Zeist terug In de tijd, Rotterdam en Zeist 1999, biz. 12 e.v. - R.P.M. Rhoen, Zeister nieuws- en weekbladen van
algemene inhoud verschenen tussen 1869 en 1940. Seijst. 21 (1991), bIz. 87 en 88. - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 27 augustus 1892. - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 7 augustus 1895 (advertentie). - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 10 augustus 1895 (advertentie). |
||||||||||||||||
|
C. Avis Jzn ■ 1892
ADRES Ie Dorpsstraat 22 tegenover de boek-
handel van de Firma De Heus en Co. LEVENSLOOP 1846 J.W. Eversz. Boekhandelaar in Zeist.
1887 Overgenomen door Cornelis Avis ]zn. 1897 Boek-, muziek- en kunsthandel met boekbinderij overgenomen door H.P.A.
Wimmers en W.]. de Heus, firma De Heus
en Co.
1923 Overgenomen door D. Jansen.
1924 Bedrijf opgeheven.
BIJZONDERHEDEN
1863 Boekbinderij ] W. Eversz. Personeel 5
volwassen mannen en 2 kinderen. 1882 Boekdrukkerij].W. Eversz., i hand-
druk en 1 sneldrukpers, 4 personeelsleden. 1891 Boekdrukkerij C. Avis Jzn., 2 snelper-
sen en 14 mannelijke personeelsleden. 1896 Boekdrukkerij C. Avis Jzn., 1 snelpers
en 8 mannelijke personeelsleden. 1901 Boekdrukkerij C. Avis Jzn., snelpers, 2
mannen en 2 jongens in dienst. 1906 Boekdrukkerij C. Avis Jzn., 8 mannen
|
||||||||||||||||||
|
banketbakkerij.
|
||||||||||||||||||
|
1926 Idem -
|
||||||||||||||||||
|
C.G. van Dijk -1895/1901
ADRES Montaubanstraat 4 LEVENSLOOP
1889 C.G. van Dijk eigenaar van de bloemis-
terij 'Flora' opgericht door H. Boekweg. |
||||||||||||||||||
|
N.B. Te Zeist zijn er In: 1891 22 brood-, koek- en
banketbakkers met In het totaal 24 volwassen mannen en 9 jongens in dienst; 1901 35 bak- kers met 39 mannen en 12 jongens In dienst. 1906 31 bakkers met 35 mannen en 15 Jongens in dienst. |
||||||||||||||||||
|
ii8
|
||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||
|
1904 C.G. van Dijk failliet; Derk Meeuuien-
berg eigenaar. Kwekerij Montaubanstraat 4 en Artistiek Bloemsierkunst, Slotlaan 65.
1952 Bedrijf opgeheven. N.B. Te Zeist zijn er in: 1891 5 bloemkwekers met 7
volwassen mannelijke arbeiders in dienst: 1896 5 bloemkwekers met 10 volwassen mannelijke
arbeiders In dienst: 1901 7 bloemkwekers met 20 volwassen mannelijke arbeiders in dienst: 1906 6 bloemkwekers met 30 volwassen man- nelijke arbeiders en 5 jongens in dienst; 1911 6 bloemkwekers met 40 volwassen mannelijke
arbeiders in dienst: 1916 7 bloemkwekers met 40 volwassen mannelijke arbeiders en 4 jongens In dienst: 1921 7 bloemkwekers met 42 volwas- sen mannelijke arbeiders en 8 jongens In dienst: 1926 10 bloemkwekers met 48 volwassen man- nelijke arbeiders en 10 jongens in dienst. Literatuur
- V.A.M, van der Burg en R.P.M. Rhoen, De gemeen-
teraad van Zeist 1851-1976, Rotterdam/Zeist 1994, biz. 42 (gemeenteraadslid C.G. van Dijk) en bIz. 129-131 (gemeenteraadslid D. Meeuwen- berg). - R.P.M. Rhoen, De historie van de buitenplaats
Veelzigtte Zeist. Cascade. Nr. 1 (1996) p. 28-32 - De Weekbode van Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 7 april 1895. ■ De Zeister Courant van 15 mei 1926 (adverten-
tie). - Het adresboek van Zeist, 1905, bIz. 131 (adver-
tentie). |
|||||||||
|
J. van Zanten sr., W.M. van Zanten
en J. van Zanten -1898 ADRES 2e Dorpsstraat 33, later Ie Dorps-
straat 17. LEVENSLOOP
1867 Jan van Zanten Sr. kleermakerij opge-
richt 2e Dorpsstraat 33. 1895 Eenmanszaak omgezet in v.o.f. Van
Zanten en Zoons. Verplaatst naar Ie Dorpsstraat 17. 1951 Verkocht aan NV. Verenigde Neder-
landsche Kleermakerijen in Utrecht en overgeplaatst naar Utrecht. (Weduwe J. van Zanten-van Loghem bewoont pand Ie Dorpsstraat 17 in 1952.) N.B. Te Zeist zijn er In: 1891 6 kleermakers met
12 mannelijke volwassen arbeiders en 5 jongens: 1896 10 kleermakers met 17 mannelijke volwas- sen arbeiders en 7 jongens: 1901 13 kleerma- kers met 17 mannelijke volwassen arbeiders en 7 jongens: 1906 10 kleermakers met 17 manne- lijke volwassen arbeiders en 3 jongens: 191112 kleermakers met 35 mannelijke volwassen arbei- ders en 10 jongens; 1916 13 kleermakers met 43 mannelijke volwassen arbeiders en 10 jon- gens: 1921 13 kleermakers met 43 mannelijke volwassen arbeiders en 12 jongens: 1926 20 kleermakers met 38 mannelijke volwassen arbei- ders en 7 jongens. |
|||||||||
|
Literatuur
- De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 22 september 1883 (advertentie). - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 6 augustus 1898 (advertentie). D. van Arkel -1900
J.P. van Arkel -1937 ADRES 2e Dorpsstraat 67/hoek Laan
van Beek en Royen. LEVENSLOOP
1820 Vervoersbedrijf en stalhouderij opge-
richt door Teunis van Wijk, 2e Dorpsstraat/hoek Laan van Beek en Royen. 1860 Overgenomen door zijn zoon Dirk van
Wijk. 1897 Diens kleinzoon Dirk van Arkel neemt ■
het bedrijf over. 1933 Zoon]ohan Pieter van Arkel zet het
bedrijf voort. 1952 Bedrijf gestaakt. Laatstelijk verhuizin-
gen, luxe auto's verhuur, meubelbewaar- plaats. 1974 Bedrijf bij de Kamer van Koophandel en
Fabrieken te Utrecht uitgeschreven. 1982 Stalhouderij Van Arkel gesloopt.
N.B. Te Zeist zijn er In: 1896 6 stalhouders en
voerlieden met 18 mannelijke volwassen arbei- ders In dienst; 1901: 8 stalhouders en voerlie- den met 18 mannelijke volwassen arbeiders in |
|||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||
|
dienst; 1906 10 stalhouders en voerlieden met
25 volwassen mannelijke arbeiders: 1911 Idem; 1916 Idem; 1921 Idem; 1926 11 stalhouders en voerlieden met 15 volwassen mannelijke arbei- ders. Literatuur
- V.A.M, van der Burgen R.P.M. Rhoen, De gemeen-
teraad van Zeist 1851-1976, Rotterdam/Zeist 1994, biz. 226 (gemeenteraadslid Teunis van Wijk). - Het adresboek van Zeist, 1920, bIz. 86 (adver-
tentie met vermelding hofleverancier). - Het adresboek van Zeist, 1930, bIz. 88 (adver-
tentie met vermelding hofleverancier). |
1919 Eenmanszaak omgezet in v.o.f.
1920 N.V-vorm.
1931 Geheel gemoderniseerde en vernieuwde
fabriek. 1971 Familie Burger verkoopt het bedrijf aan
het concern Blijdestein Willink N.V. te Enschede. 1984 Lips Textielservice B.V. eigenaar.
1999 Deense moedermaatschappij beëindigt
het bedrijf aan de hloordweg. BIJZONDERHEDEN
1891 Stoomwasserij Burger met 22 manne-
lijke en 3 vrouwelijke arbeiders, 6 stoomke- tels, 8 ketels en ovens. 1896 Idem met 7 mannelijke en 35 vrouwe-
lijke arbeiders, l stoomketel van 20 pk, ketels en ovens. 1901 Idem, 10 mannen, 30 vrouwen en 10
meisjes. 1906 Idem, 13 mannen en 53 vrouwen.
1911 Idem, 18 mannen en 68 vrouwen.
1916 Idem, 20 mannen en 66 vrouwen, 2
stoomketels van 80 en 8 pk, 37 en 20 m2 verwarmd oppervlak. 1921 Idem, 25 mannen en 78 vrouwen, 2
stoomketels van 8 pk, 37 en 20 m2 ver- warmd oppervlak en 1 ketel om goed uit te koken (geen stoom). 1926 Idem
1934 250 mannelijke en vrouwelijke perso-
neelsleden. |
||||||||||||
|
1953 Liquidatie van de N.V.
BIJZONDERHEDEN
1843 Wed. Van Scherpenzeel, slagerij, met 2
volwassen arbeiders. 1863 J. van Scherpenzeel, slagerij, met 2 vol-
wassen arbeiders en 1 knecht. 1910 Hindetwetvergunning uitbreiding slage-
rij. 1916 C.J. van Scherpenzeel, , slagerij aan de
2e Dorpsstraat, met 7 volwassen arbeiders en 2 elektromotoren van l'/i en5 pk. 1921 Idem
1926 C.J. van Scherpenzeel, slagerij aan de
2e Dorpsstraat, met 7 volwassen arbeiders en 2 elektromotoren van ó'/i pk. Literatuur
- Het adresboek van Zeist, 1920, tussen bIz. 14/15
(advertentie met vermelding hofleverancier). - Het adresboek van Zeist, 1930, bIz. 274 (adver-
tentie met vermelding hofleverancier). |
|||||||||||||
|
C.J. van Scherpenzeel -1906
Naamloze Vennootschap C.J. van
Scherpenzeel N.V. -1936.
ADRES 2e Dorpsstraat 61. ,,-
LEVENSLOOP
1822 Opgericht als slagerij.
1895 C.J. van Scherpenzeel is eigenaar van
de grootste slagerij van Zeist.
1930 Eenmanszaak omgezet in N.V. 1935 Voortgezet door weduwe en zoon C. van Scherpenzeel, 2e Dorpsstraat met hun
filialen.
1952 Hoofdvestiging 2e Dorpsstraat 61, fili' alen 'Vianda', Slotlaan 52 en Oude Arn-
hemseweg 79.
|
|||||||||||||
|
N.V. Stoomwasserij en Strijkinrich-
ting, voorheen W.G. Burger -1930. ADRES Noordweg 94, directeurswoning
en garage nos. 93 en 93A. LEVENSLOOP
1889 Wasserij opgericht door W.G. Burger
aan de Noordweg. |
|||||||||||||
|
I20
|
|||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN-V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
||||||||||||||
|
Literatuur
- V.A.M, van der Burg. Wasserij Burger te Zeist,
Bulletin van de Van de Poll-Stichting voor de Zeis- ter geschiedenis,10 (1980), biz. 29-39. - De Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstre-
ken van 1 augustus 1914 (25-jarig bestaan). - Kraal's Gids van Zeist 1934.
Firma A.J. Kraan en Zoon -1963
ADRES Nooitgedacht 26. LEVENSLOOP
1838 Opgericht door G. Kraan aan Nooitge-
dacht als lood' en zinkuierkersbedrijf. 1952 Loodgieterwerken, tevens van sanitair,
aanleg van gas- en waterleiding. 1967 V.o.f. omgezet in N.V.-vorm.
1986 Bedrijf door faillissement opgeheven.
BIJZONDERHEDEN
1843 Metselarij tevens leidekkerij en pom-
penmakerij met 4 arbeiders.
1863 A.J. Kraan, loodgieter met 3 arbeiders. N.B. Te Zeist zijn er in 1891 3 loodgieters en loden
pompenmakers met 11 volwassen mannelijke arbeiders. Literatuur
- V.A.M, van der Burg en R.P.M. Rhoen, De gemeen-
teraad van Zeist 1851-1976, Rotterdam/Zeist 1994, bIz. 103 (gemeenteraadslid A.J. Kraan). |
Gids van Zeist en de Stichtsche Lustwarande, z.j.
(1933), biz. 149.
Nieuwe Zeister Courant van 29 oktober 1952 (60
jarig bestaan).
De Zeister Nieuwsbode van 19 augustus 1957
(overlijden D.C, Abbing).
|
|||||||||||||
|
Kwekerij Abbing B.V. -1992
ADRES Odijkerweg 38A en 38B. LEVENSLOOP
1892 opgericht door J. Abbing (18434929) te
De Bilt op 'Beerschoten', Amersfoortsevueg. Spoedig daarna (1904) overgeplaatst naar een perceel hij het station Driebergen-Zeist. 1929 Firma Abbing en Zn., boomkwekers.
1934 Eigenaar D.C. Abbing, boomkweker.
1975 Rechtsvorm B.V.
1975 Directie Gerrit Bolhuis met behoud van
de naam Abbing. 1975 Tuincentrum, tuinontwerp, tuinaanleg
en tuinonderhoud. BIJZONDERHEDEN Oppervlakte aan de Odij-
kerweg 38A en 38B (25 H.A.). Literatuur
- J. Abbing De Bilt bij Utrecht. Prijscourant van
vruchtbomen, rozen, heesters, coniferen, vaste planten, bolgewassen, enz, 1902-1903 (G,A.Z,), • Kraal's Nieuwe Groote Gids van Zeist, z,j, [1907],
biz, 211 en bIz, 212 (advertentie) (G,A.Z.). - Floralia, Geïllustreerd Weekblad voor liefhebber
en vakman, (41) 1920, 20 augustus (personalia J, Abbing) (G.A,Z,), - Floralia, Geïllustreerd Weekblad voor liefhebber
en vakman, (50), 1929, 12 april (necrologie Jan Abbingt)(G,A.Z.). - Weekblad voorde Kon. Ned. Mij. voor Tuinbouw en
Plantkunde (3), 1929,13 april, bIz, 149 (necrolo- gie J, Abbing) (G.A.Z.). |
||||||||||||||
|
121
|
||||||||||||||
|
Ai/iii-:ooz
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5 Bijlagen
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Voornaamste ambachten 1891
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
volw. kind.
I]|gQ j m |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AMBACHTEN
1. Blekers
2. Bloemkwekers
3 Boekbinders 4. Brood-, koek- en banketbakkers
5. Handschoenmakers
6. Horlogemakers
7. Huisschilders en glazenmakers
8. Huis- en rijtuigschilders
9. Kamerbehangers en stoffeerders
10. Kleermakers
11. Koper-en blikslagers
12. Kuipers
13. Kunstdraaiers
14. Loodgieters en loden pompenmakers
15. Mandenmakers
16. Metselaars
17. Paraplumakers
18. Fotografen
19. Pompenboorders
20. Porseleinschilders
21. Rietdekkers en rietmattenmakers
22. Schoenen en laarzenmakers
23. Schrijnwerkers
24. Sigarenmakers
25. Slachters, slagers en vleeshouwers
26. Smeden
27. Steenhouwers
28. Stoffenververs
29. Stukadoors
30. Suikerballenmakers
31. Timmerlieden
32. Tuiniers voor particulieren
33. Verlakkers
34. Wagenmakers
35. Zadelmakers
36. Zadelmakers en kamerbehangers
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AANTAL
4
3B
22 1
4
7
11
5
6
5
11
1
3 I
6
6
1
1
2|
1
1
10 5
2
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
n
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5
2
1
1
1
8
10 1
2»
1|
7
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
* hoofden der
bedrijven niet begrepen.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Voornaamste ambachten 1926
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
volw. kind.
[QQ j m |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AANTAL
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
AI/lll-ZOQg
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||
|
6 Bronnen en literatuur
|
|||||||||||
|
13 en 15 I): K.H.
- Correspondentie Grootofficier in Speciale Dienst,
1948-1963, inv.nr, E 20 (nrs. 49 I, 51 I en 56-2); K,H, Literatuur
- Het adresboek van Zeist, 1905.
- Idem 1920.
- Idem 1930.
- A.l. Bierman, M.J. van Lieburg en D.A. Wittop
Koning. Biografische index van Nederlandse apo- thekers tot 1867, Rotterdam 1992, - Bij Koninklijke Beschikking Hofleverancier, Rijs-
wijk 1991. - V.A.M, van der Burg, Wasserij Burger te Zeist,
Bulletin van de Van de Poll-Stichting voor de Zeis- ter geschiedenis,10 (1980), biz. 29-39. - V.A.M, van der Burg en R.P.M. Rhoen, De gemeen-
teraad van Zeist 1851-1976. Rotterdam/Zeist 1994. - V.A.M, van der Burg en K.M. Veeniand-Helneman,
Zeist terug in de tijd, Rotterdam en Zeist 1999. - Geschiedenis van de Provincie Utrecht vanaf
1780, bIz. 245 e.v., Utrecht 1997. - Gids van Zeist en de Stichtsche Lustwarande, z.j.
[1933], biz. 149. - Gerard Hogendoorn, Zeist. Een milieu-geografi-
sche studie, ongepubliceerde scriptie, Amster- dam, januari 1978, - Michael Jansen, De industriële ontwikkeling in
Nederland 1800-1850, NEHA, Amsterdam 1999. - Koninklijk Verenigd. Functie en analyse van een
vorstelijk predikaat. Rijswijk 1991. |
|||||||||||
|
Bronnen
- Archief der gemeente Zeist. 1599-1905, inv.nrs.
159, 203 (ag.nr. 2418/119 K). 221 (ag.nr. 277/22K), 256 (ag.nr. 892/59K), 266 (ag.nrs. 207/13K en 208/14K). 269 (ag.nr. 637/31K), 273 (ag.nr, 1093/57K), 302 en 316: Gemeente- archief Zeist (G,A.Z,), - Idem, 1906-1945, inv,nrs. 2357 en 2358;
G.A.Z. - Idem, 1946-1965, ds,nrs, 7017 en 7018: G.A.Z.
- Idem. 1966-1975. ds.nr. 10544; G.A.Z..
- Idem, na 1976, ds,nrs. 6984, 13431, 15872,
15875 en 15876: P.G. Middelen gemeente Zeist. - Secretariaatsarchief koningin Wiihelmina.
1898-1948, inv.nr. A 50-XXa/c (nrs. a-105 en c-60): Koninklijk Huisarchief (K.H.). - Secretariaatsarchief koningin Juiiana,
1948-1980, inv.nr. A 52-XXc (nrs. 598 en 761): K.H. - Correspondentie Hofcommissie, 1849-1919,
inv.nr. E Ib-llb (nrs, 47, 48, 55 II, 57. 60, 123 en 144); K.H. - Correspondentie Hofcommissie, verlening Wapen
H.M. de Koningin-Regentes, 1890-1898, inv,nr. E lb-IVb(nrs, 4, 7 en 12); K,H. - Correspondentie Hofcommissie, verlening prae-
dicaat Koninklijke en het Koninklijk Wapen, 1899-1906, inv.nr, E Ib-IVc (nrs. 4, 5 en 12); K.H. - Correspondentie 'Commissie tot het verleenen
van het Praedicaat Koninklijke en het Koninklijk Wapen', 1919-1940, inv.nr. E 5 (nrs. 6, 10, 11, |
Jan W. Kraal Wz.. Gids van Zeist en de Stichtsche
Lustwarande, Zeist [1933]. Kraal's Nieuwe Groote Gids van Zeist, z,j. [1907|, bIz. 211 en biz. 212. Gijs Kuus. Topografie 'Godsakker' Evangelische
Broedergemeente Zeist, Zeist 1998, R.H,C, van Maanen, Twee zeepziederijen in Zeist. Seijst (29) 1999, bIz. 84 e.v. Kees Mandemakers en Onno Boonstra (red.). De levensloop van de Utrechtse bevolking in de 19e eeuw, Van Gorcum, Assen 1995, Remco Meijer, Aan het hof. De monarchie onder koningin Beatrix, Amsterdam 1999. R. Mulder, De gemeente Zeist. Een economisch- en sociaal-geografische studie, Rotterdam .janu- ari 1943. R.P.M. Rhoen, Zeister nieuws- en weekbladen van
algemene inhoud verschenen tussen 1869 en 1940, Seijst. 21 (1991), bIz. 87 en 88. R.P.M. Rhoen, De zuivelfabriek 'Hygieia' aan de Koppeldijk, Seijst (22) 1992, bIz, 49 e,v, R.P.M. Rhoen. Van sterrebos tot koppelgebied. Seijst (23) 1993, bIz. 25 e.v. R.PM. Rhoen, Het Rond als marktplein. Het instellen van een groentemarkt in 1854. Seijst (26) 1996, bIz, 10 e.v. R.P.M, Rhoen en H. van den Top, Industrieel erf-
goed in Zeist, in; Jaarverslag 1995 Monumenten- commissie Zeist, biz. 14 e.v, R.P.M. Rhoen, De historie van de buitenplaats Veelzigt te Zeist. Cascade. Nr. 1 (1996) p. 20-42. R.P.M. Rhoen, Een autominnend dorp. Auto's en |
||||||||||
|
124;
|
|||||||||||
|
Avondje
Figi ♦ Een welkomstdrankje
♦ Driegangendiner met
bijpassend wijnarrangement ♦ Kopje koffie of thee tijdens
de pauze van de voorstelling ♦ Na afloop een drankje met
een hapje in Theatercafé 'Het Weeshuis'. |
||||||||||||||||||||
|
hun eigenaren in Zeist tussen 1899 en 1919.
Oud-Utreclit (74) 2001. biz. 123 e.v. Meindert Stoi^roos. Zini^ in Nederland, Amster- dam (1983). L. Visser, De marl<t terug in liet liart van Zeist.
Seijst (26) 1996, bIz. 14 e.v. W.D. Voorthulzen, Het ziiveren Zeist. De geschiedenis van de Zeister bestel<industrie (±1900-+1980), Zeist 1999. H. Wels, Hernhutters in Zeist. Wonen, werken geioven. Uitgeverij Uniepers. Abcoude 1999. D. van Zanten, Een stui<je apothekersliistorie uit het dorp Zeist. Pharmaceutisch Weekblad, 1931, Zeist in 1832. Grondgebruik en eigendom. Deel
1: Tekst met bijlagen van D.T. Koen en R.P.M. Rhoen. Deel 2: Kaarten. Kadastrale atlas provin- cie Utrecht 2, 1996. De Zeister Broedergemeente 1746-1996. Zut-
phen 1996. J. Abbing De Bilt bij Utrecht. Prijscourant van
vruchtbomen, rozen, heesters, coniferen, vaste planten, bolgevnassen, enz. 1902-1903 Floralia, Geïllustreerd Weekblad voor liefhebber en vakman Nieuwe Zeister Courant
Weekblad voor de Kon. Ned. Mij. voor Tuinbouw
en Plantkunde Weekbode voor Zeist, Driebergen en Omstreken
De Zeister Courant De Zeister Nieuwsbode |
||||||||||||||||||||
|
€38,-
|
||||||||||||||||||||
|
per persoon
|
||||||||||||||||||||
|
ZEIST
® Golden Tulip Hotel Figi Het Rond 2
tel. 030 69 27 400 fax 030 692 74 68 HOTEL - RESTAURANT - THEATER - BIOSCOOP
ESPRESSOBAR - PATISSERIE - CONGRESZALEN |
||||||||||||||||||||
|
SilsSiiifttf-'
|
||||||||||||||||||||
|
ei <r-e<i o-ei A-e^ " «^ ""^
|
||||||||||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||
|
Namenindex
|
|||||||||||||
|
Dunselman................... 102,103
Dunselman, H.F............ 93,102,118
Dunselman, J.J.M....................118
Eberson.L.H.........................94
Eerste Nederiandsche Fabriek van Nieuw Zil-
veren werken....................... 117 Eerste Nederiandsche Fabriek van Nieuwe Zil-
veren Werken........................75 Emma, koningin82, 84,89, 93, 98,100, 101,
102, 103, 104, 107 Engelen, A. van......................73
Euterpe, Utrechts Mannenkoor..........86
Evangelische Broedergemeente___ 68,100
Eversz.,J.W.................... 103,118
Feidhaus van Ham ..................101
Feldhausvan Ham, J.................117
Feidhaus van Ham, J.F.M.......... 93,100
Flora ..................... 76,105,118
Forseii, C............................72
Fransen van de Putte................109
Fries, C.P............................74
Gadeilaa, L..........................75
Gero....................... 69, 75, 117
Gerodorp...........................75
Gerofabriek................. 75,76,117
Gerofabriek, N.V................. 85, 114
Gerofabr., N.V........................87
Gerritsen en Van Kempen..........75,117
Gerritsen en Van Kempen, Kon. Nederlandse
Fabriek van Gouden en Zilveren Werken .. 98 Gerritsen en Van Kempen, Kon. Nederlandse Fabriek van Gouden en Zilveren Werken .. 96 Gerritsen en Van Kempen, N.V. Kon. Neder- landse Fabriek van Gouden en Zilveren |
|||||||||||||
|
en Zilveren Werken Van Kempen en......96
Begeer, N.V Kon......................98
Begeer, N.V. Kon. Nederlandse Fabr. van
Gouden en Zilveren Werken Van Kempen en ............................... 96, 98
Begeer, Van Kempen en...............98
Begeer, Van Kempen en...............69
Bentinck..........................105
Berain, Le..........................94
Bern, Frans Nicolaas van..............73
Bern, Van...........................94
Biscuitfabriek B. van Doesburg & Zonen . 114
Bianckenhage......................109
Blijdestein Willink N.V.................120
Boek- en kunsthandel Jan W. Kraal N.V.
.............................. 82,114
Boekweg, H........................118
Boekweg, Johannes Hermanus.........105
Boele, firma W.G.....................84
Boissevain, A.A.H....................116
Bolhuis, Gerrit......................121
Braat..............................94
Braat, firma.....................74,116
Brink en van Dijk, firma van den........114
Brocacef..................... 100,117
Broedeiet...........................79
Broedelet, Herman...................79
Broedeiet, J.H.......................100
Brouwer, P.H.........................68
Bruijn, (firma) G.M. de................90
Bruijn, De...................... 90,102
Bruijn, firma G.M. de............ 102,118
Bruijn, G.M. de............. 74,101,118
Bruijn, Gerardus Michiel de............101
|
Burger.................69, 90, 113, 120
Burger, L............................73
Burger, Leonardus....................73
Burger, N.V. Stoomwasscherij en Strijkinrich-
ting,v/hW.G.......................111
Burger, N.V. Stoomwasserij en Strijkinrichting,
v/h W.G...........................120
Burger, W.G.................. 73, 75,120
Burger, Willem Geerlof...............112
Calker, P.C. van......................73
Caiker, Van.........................73
Chr. middenstandsvereniging...........78
Connexxion.........................80
Corona.............................76
Dijk, C.G. van........76,90,104,118,119
Dijk, Cornelis Gijsbertvan.............105
Dijk, Van..................... 104,105
Doesburg & Zonen, N.V. Biscuitfabriek B. van
..................................114
Duif B.V., Zeepfabr. De................96
Duif, De............................76
Duif, De'............................96
Duif, Kon. Zeepfabr. de................95
Duif, N.V 'Kon. Zeepfabr, de............95
Duif, N.V Kon. Zeepfabr. de...........116
Duif, v/h Chr. Pleines, Kon. Zeepfabr. de
............................... 89, 95
Duif, v/h Chr. Pleines, N.V 'Kon. Zeepfabr. De
............................... 95,96
Duif, v/h Chr. Pleines, N.V. Kon. Zeepfabr. de
.............................. 96,116
Duif, v/h Chr. Pleines, Zeepfabr. de......95
Duif, Zeepfabr. De....................76
Duivendorp.........................76
|
||||||||||||
|
Abbing...........................121
AbbingB.V.........................121
Abbing B.V., Kwekerij.................113
Abbing en Zn., firma.................121
Abbing, D,C........................121
Abbing, Dirk Cornelis.................113
Abbing, J...........................121
Abbing, Jan........................113
Abbing, Kwekerij....................113
Aben N.V., Sinus.....................75
Aben N.V., Sinus-.....................79
Aben,C.W...........................75
Amersfoort, Automobiel- en Garagebedrijf Fa.
G. van.............................79
Anton, Conrad Wilhelm................76
Arend, De..........................79
Arkei, D, van........................90
Arkei, D. van........75, 82,108,109,119
Arkel, Dirk van................. 108,119
Arkei, J.P. van.............. 108,109,119
Arkei, Johan Pieter van.......... 109,119
Arkel, Van................. 90,109,119
Arkel-Kraan, Johanna Adriana van......108
Artistiek Bioemsierkunst..............119
Aurora.............................76
Avis..............................103
AvisJzn.,C.............. 74,90,103,118
AvisJzn., Cornelis...................118
Avis, Cornelis.......................103
BamagDidier........................79
Beatrix, koningin............. 87,93,113
Begeer en Vos, N.V. 'Kon. Edelmetaaibedrijven
Van Kempen........................98
Begeer, Kon. Nederlandse Fabr. van Gouden
|
|||||||||||||
|
126
|
|||||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||
|
Zilveren Werken J.M. van Kempen & Zonen 98
Kon. Nederlandse Fabriek van Gouden en Zil- veren Werken Gerritsen en Van Kempen .. 96 Kon. Nederlandse Fabriek van Gouden en Zil- veren Werken Gerritsen en Van Kempen, N.V. .............................. 98,117
Kon. Nederlandse Fabriek van Gouden en Zil-
veren Werken, Gerritsen en Van Kempen.. 75 Kon. Nederlandse Fabr. van Gouden en Zilve- ren Werken Van Kempen en Begeer......96 Kon. Nederlandse Fabr. van Gouden en Zil-
veren Werken Van Kempen en Begeer, N.V ............................... 96, 98
Kon. Stearine Kaarsenfabriek Gouda.....95
Kon. Zeepfabr. de Duif, N.V.........95,116
Kon. Zeepfabr. de Duif, v/h Chr. Pleines... 89
Kon. Zeepfabr. de Duif, v/h Chr. Pleines, N.V. .............................. 96,116
Kon. Zeepfabr. De Duif, v/h Chr. Pleines, N.V
............................... 95,96
Kon. Zeepfabr. de Duif'................95
Kraal N.V, Boek- en kunsthandel Jan W.
.............................. 82,114
Kraan & Zn., firma A.J................113
Kraan & Zn., N.V v/h A.J..............113
Kraan en Zn., firma A.J........ 75, 113,121
Kraan jr., A.J........................113
Kraan sr., A.J.......................113
Kraan, A.J..........................121
Kraan, G...........................121
Kraan, Gerardus....................113
Kraepeiien.........................100
Kraepelien & Holm, Pharmaceutische-Chemi-
sche Fabriek.......................114
Kraepeiien en Hoim .................117
Kraepeiien en Hoim, firma......... 75, 89,
90,91,99, 100,117
Kraepeiien, C.F.....................100
Kruijff, A.G. de.......................76
|
Kruijff, H.H.de.......................76
Kuiper B.V., Maison..................114
Kwekerij Abbing.....................113
Kwekerij Abbing B.V............. 113,121
Labouchere........................109
Labouchere, Louis Anne...............79
Leeuw, De..........................75
Lens, P.A............................95
Lieder......................... 99,100
Lieder, Philippine Charlotte Martha.....100
Liefrink, H.H.........................73
Lijnden, Van........................109
Lips Textielservice B.V........... 113,120
Lodewijk Napoleon, koning......... 84,88
Loon, Van..........................109
Mackay...........................105
Maison Kuiper B.V...................114
IVIartin, E.C..........................74
Meeuwenberg, Derk......... 76,105,119
Meisen en Zn.s, N.V. StoomwasseriJ en Strijk-
inrichting v/h A. van.................114
Meisen, A. van.......................75
Meisen, Van.........................69
Middenstandscentraie van Zeist........78
N.V 'Kon. Zeepfabr. de Duif............95
N.V. G. van Wees en Weiss............114
N.V v/h A.J. Kraan & Zn.'.............113
Naamlooze Vennootschap Fabriek van
Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van Kempen............................96
Naamloze Vennootschap C.J. van Scherpen-
zeeiN.V............................120
NBM...............................80
Nederlandsche Fabriek van Gouden en Zilve-
ren Werken Gerritsen en Van Kempen, N.V 98 Nederiandsche Fabriek van Gouden en Zilve- ren Werken v/h J.A.A. Gerritsen, N.V......98 Nieuw Zilveren Werken 'Solafabriek'.....75
Nieuw zilveren werken Solafabriek......117
|
||||||||||
|
van................................98
Kempen en Begeer, Kon. Nederlandse Fabr.
van Gouden en Zilveren Werken Van.....96
Kempen en Begeer, N.V. Kon. Nederlandse
Fabr. van Gouden en Zilveren Werken Van ............................... 96, 98
Kempen en Begeer, Van........... 69,98
Kempen, A.E. van....................97
Kempen, Antonius Everdinus van........97
Kempen, Begeer en Vos, Kon. Edeimetaaibe-
drijven Van..........................98
Kempen, Gerritsen en Van.............75
Kempen, Johannes Mattheus van.......97
Kempen, Kon. Nederlandse Fabriek van
Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van ...................................98
Kempen, Kon. Nederlandse Fabriek van
Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van ...................................96
Kempen, N.V. Kon. Nederlandse Fabriek van
Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van ..................................117
Kempen, N.V. Kon. Nederlandse Fabriek van
Gouden en Zilveren Werken, Gerritsen en Van ...................................75
Kempen, Naamlooze Vennootschap Fabriek
van Gouden en Zilveren Werken Gerritsen en Van ...............................96
Kempen, Nederlandsche Fabriek van Gouden
en Zilveren Werken Gerritsen en Van.....98
Kempen, Van........................98
Klewabo............................79
Klokke, F.H..........................84
Kon. Begeer, N.V......................98
Kon. Edelmetaalbedrijven Van Kempen,
Begeer en Vos, N.V....................98
Kon. Fabriek van gegoten zink- en bronswer-
ken................................94
Kon. Nederlandsche Fabriek van Gouden en
|
|||||||||||
|
Werken ........................75,117
Gerritsen en Van Kempen, Naamlooze Ven-
nootschap Fabriek van Gouden en Zilveren Werken ............................96
Gerritsen en Van Kempen, Nederlandsche
Fabriek van Gouden en Zilveren Werken .. 98 Gerritsen, gebr...................... 117
Gerritsen, J.A.A..................98, 117
Gerritsen, M.J.......................117
Gerritsen, Nederiandsclie Fabriek van Gouden
en Zilveren Werken v/h J.A.A............98
Gevato.............................79
Haks, H.J.L..........................91
HE,VIA..............................76
Hendrik, prins.......................98
Hensbergen, J. van...............89, 114
Heus & Co., De.....................104
Heus & Co., firma De ................104
Heus en Co., dirma De...............118
Heus en Cc, firma De................118
Heus,W.J. de.................. 103, 118
Holm...................... 90,99,100
Hoim,F.H.,......................... 117
Hoim,W.C.......................99,117
Hoim, Waldemar Cornelius............100
Holm, wed. M................... 99,100
Hoim, weduwe W.C...................100
Holm-Lieder.........................90
Holm-Lieder, P.C.M...................100
Holm-Lieder, weduwe.................91
Hoogstraten ........................69
Hoogstraten, C.H.....................75
Hoop, De...........................75
iacky..............................79
Jansen, D..................... 104,118
Juliana, l<oningin....................113
Juliana, prinses......................82
Kempen & Zonen, Kon. Nederlandsche
Fabriek van Gouden en Zilveren Werken J.M. |
|||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN - VA.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||
|
Nörgaard, E.L........................74
NVV...............................78
Openbaar Slachthuis.................75
Papierindustrie van Straten en Boon, N.V.
...............................87,114
Pauw van Wieldrecht.................109
Petersen, 1..........................72
Pharmaceutische-Chemische Fabriel< Kraepe-
lien & Holm........................114
Pleines.............................95
Pleines stoom-zeepfabr., Chr............95
Pleines Zeepfabriel(, N.V. Chr........... 117
Pleines, Chr.........................79
Pleines, Christoph............. 76,95,96
Pleines, Kon. Zeepfabr. de Duif, v/h Chr... 89
Pleines, Kon. Zeepfabr. de Duif, v/h Chr... 95 Pleines, Kon. Zeepfabr., Chr,............87
Pleines, Kon. Zeepfabr., Chr.........95,116
Pleines, N.V. 'Kon. Zeepfabr. De Duif, v/h Chr.
...................................95
Pleines, N.V. 'Kon. Zeepfabr. De Duif, v/h Chr.
...................................96
Pleines, N.V. Kon. Zeepfabr. de Duif, v/h Chr.
.............................. 96,116
Pleines, Zeepfabriek Chr..............116
Pleines, Zeepfabriek N.V. v/h Chr........117
Pleines, Zeepfabr. de Duif, v/h Chr.......95
Pleines, Zeepfabr. de Duif, v/h Chr.......95
Pleines, Zeeppoederfabriek Chr........116
Poll, F.H. van de......................82
Poll, Frederica Louise Henriette van de ... 82
Poll, Fredrik Harman van de............82
Poll, freules Van de...................82
Poll, Joanna Margaretha Elisabeth van de. 82
Poll, Louise Pauline van de.............82
Poll, Van de................82,105,109
Poll, Van de.........................82
Reenen, Van.......................109
Repelaer..........................109
|
|||||||||||
|
Rogair, Anthonie.....................75
Schellinger, Cornelis..................73
Scherpenzeel en Zn. N.V., C.J. van .. 91,110,
UI Scherpenzeel N.V., C.J. van.............75
Scherpenzeel N.V., Naamloze Vennootschap
C.J. van...........................120
Scherpenzeel, C. van................120
Scherpenzeel, C.J. van...... 110, UI, 120
Scherpenzeel, C.J. van................UI
Scherpenzeel, Cornelis Jan van........110
Scherpenzeel, Cornelis van............UI
Scherpenzeel, J. van.................120
Scherpenzeel, Van ..................110
Scherpenzeel, wed. Van..............120
Scherpenzeel-Pothoven, G. van.........91
Scherpenzeel-Pothoven, Gijsbertha van . UI
Schimmelpenninck............. 105,109
Schütz...................... 89,93,94
Schütz & Zn., Kon. Fabriek van Gegoten Zink-
en Bronswerk, L......................87 Schütz & Zn., Kon. Fabriek van Gegoten Zink-
en Bronswerken, L....................93 Schütz en Zn. L.W.R. Schütz, firma L.J.... 116
Schütz en Zn., firma.................116
Schütz en Zn., Kon. Fabriek van Gegoten Zink-
en Bronswerken, L...................116 Schütz, firma.......................116
Schütz, firma L.W.R..................116
Schütz, L............................93
Schütz, L.W..........................73
Schütz, Ludwig Wilhelm...............94
Semper Florens......................76
Sickinghe..........................109
Sinus-Aben N.V.................. 75, 79
Smitskamp, C........................76
Sola...............................69
Solafabriek........................114
Solafabriek, Nieuw zilveren werken.....117
|
|||||||||||
|
Solafabriek, Nieuw Zilveren Werken......75
St. Ansfridus, r.-k. middenstandsvereniging76
Staatsbosbeheer....................79
Steenhuis, H.........................76
Ster, De.........................73, 74
Stoomwasscherij en Strijkinrichting, v/h W.G.
Burger, N.V..........................90
StoomwasseriJ en Strijkinrichting v/h A. van
Melsen en Zn.s, N.V..................114
StoomwasseriJ en Strijkinrichting, v/h W.G.
Burger, N.V.........................120
Straten en Boon, N.V. Papierindustrie van. 87
Stroeken & Zonen, firma H.Chr..........86
Taets van Amerongen........... 105, 109
Tets, Van..........................109
Uitman.............................75
ünilever....................... 96,116
Verbeek, Carl Heinrich Wilhelm..........73
Verenigde Nederlandsche Kleermakerijen,
N.V...........................107,119
Versteeg, J.H........................100
Vianda............................120
Visser, L............................70
Voort, Van der................... 69, 75
Vos & Co, N.V. 'Jacq ..................98
Vos, N.V. 'Kon. Edelmetaalbedrijven Van
Kempen, Begeer en...................98
Vriendschap, De.....................75
Wees en Weiss, N.V. G. van............114
Wees, G. van....................... 117
Wees, G. van........................75
Wees, Gerrit.........................68
Wijk, Dirk van.................. 108,119
Wijk, Teunis van................ 108,119
Wilhelmina, koningin... 82,85, 89, 93,102,
104,105, 107 110 Wilhelmina, rijwielfabriek..........75,117
Willem Arntszstichting.................76
Willem I, koning............68,84,88,94
|
Willem lil, koning.... 88, 89, 93,94, 98, 99,
100,101,102, 103 Wimmers, H.P.A................ 103, 118
Zanten & Zn.s, firma Van ..............91
Zanten en Zonen, firma Van....... 90,105
Zanten en Zn.s, firma Van___ 105,107,114
Zanten en Zn.s, Van .................119
Zanten sr., J. van............... 105,119
Zanten Sr., J. van....................105
Zanten sr., Jan......................105
Zanten sr., Jan van..................105
Zanten Sr., Jan van..................119
Zanten, J. van.............. 75,105,119
Zanten, J.J. van................ 105,107
Zanten, Jan Jannes van...............105
Zanten, Van................. 89,90,105
Zanten, W.M. van.......... 105,107 119
Zanten, Willem Marinus van...........105
Zanten-van Loghem, weduwe J. van.....119
Zeepfabr. 'De Duif'...................76
Zeepfabr. De Duif B.V.................96
Zeepfabr. de Duif, v/h Chr. Pleines.......95
Zeister Handelsvereniging..............76
Zeister Harmonie Muziekgezelschap.....82
Zeister Machinefabriek................79
Zeister Mannenkoor..................86
|
||||||||||
|
ZEISTER BEDRIJVEN KONINKLIJK ONDERSCHEIDEN ■ V.A.M. VAN DER BURG, R.P.M. RHOEN
|
|||||||||||||||||
|
Mededelingen van het bestuut
|
|||||||||||||||||
|
Baedeker van Zwitserland
Het bestuur is zeer ingenomen met
een geschenk van de heer Bijlsma uit Heereveen. Het is een "Baede- ker" (reisgids) van Zwitserland, die afkomstig is van freule Jo van de Poll. Op sommige pagina"s staan |
|||||||||||||||||
|
Gero
In aansluiting op onze publicatie
over zilver in Zeist: in het Drents Museum te Assen is op 7 decem- ber 2002 een tentoonstelling over de Gero geopend. Stichting Oude Begraafplaats:
de Kleine en de Grote Op een zonnige maandagmorgen in
september is de bovengenoemde Stichting opgericht. De oprichtings- acte is getekend op de Oude begraaf- plaats, ook voor de notaris was dit een bijzondere lokatie. De deelnemers zijn de gemeente Zeist, het Gilde, de Rotary en het Zeister Historisch Genootschap. Namens ons ZHG zijn de heer Andy Smith, lid van de tentoonstellings- commissie en mw. Flora de Vrijer, secretaris de bestuursleden. Het |
|||||||||||||||||
|
SOHWEIZ
|
|||||||||||||||||
|
I'H.IIIIISIX, I.UGASBR, LASOfS.'- D-N'B
COMEK SEE, |
|||||||||||||||||
|
HASfDBUCH FtJR REISENJIE
|
|||||||||||||||||
|
nog wat persoonlijke aantekeningen,
een waardevol bezit. Ook kregen we nog een fotoalbum met oude foto's, maar helaas is niet bekend van wie dat album is geweest. Oproep
Heeft u oude foto's, boeken, voor-
werpen of wat dan ook en het heeft met Zeist te maken denkt u dan eens aan een schenking aan ons Genootschap. Wij zijn er blij mee en hopen in de toekomst ons bezit wat meer te kunnen tentoonstellen. |
|||||||||||||||||
|
.^^^^ ^. A--C^^ ^r^
|
|||||||||||||||||
|
Huisvesting
Helaas kunnen we nog steeds niets
melden over een nieuwe huisvesting en durven niet te zeggen wanneer er een besissing zal vallen. We houden u natuurlijk op de hoogte. |
|||||||||||
|
Medewerkers gevraagd
Het bestuur wil graag in contact
komen met donateurs of andere geïnteresseerden in de geschiede- nis van Zeist die ons bestuur of een van onze commissies wil komen versterken. Wij zoeken medewerkers voor de PR functie, voor het docu- mentatiecentrum, voor de redactie van het blad Seijst, of voor het bestuur. Bent u het zelf niet, dan misschien een bekende van u, wilt u dan eens voor ons rond kijken in Zeist? |
|||||||||||
|
ZHG zal zich met name met tentoon-
stellingen en publikaties gaan bezig houden. Op geregelde tijden zullen we ook in dit blad verslag uitbren- gen. Donateursbijdrage
Het bestuur heeft besloten de dona-
teursbijdrage voor 2003 niet te ver- hogen en blijft zo minimaal €16.50 per jaar. |
|||||||||||
|
Nieuwe donateurs
Mevrouw M. Hofstee ZEIST
De heer W. Meijer ZEIST
De heer H. van der Boon ZEEWOLDE
De heer en mevrouw Alie en Piet van der Veen ZEIST
Ms J. Mathis Poulsbo USA
|
|||||||||||
|
130
|
|||||||||||