-ocr page 1-

D�SSERTATIO MEDICA PATHOLOGIC^
INAUGURALIS

D E

MORTE CORPOREA

E T

CAUSIS MORIENDI.

Q U A M ,

ANNUENTE S U MM O NUMINE,
Ex Auftoritate MAGNIFICI RECTO RIS

. GERLACI SCHELTINGA,

], U. D. ET J�R1S CIVILIS IN ACAD. LUGD. BAT;
PROFESSORIS ORDINARII.

NEC NON

i S E-NAT us ACADEMICI Confenfu, ^
FACULTATIS MEDICA Decreto,

PRO GRADU DOCTORATUS,

Summisque in M E D i c i N A Honoribus Sc Privikgiis ,"
rite ac legitim� confequendis,

Publicae et folemni Disquijttiotti fubir.ittit

M A T T H A E U S VA N G E U N S.

G R O N I N G A N U S.
Die Venerts XIX, Junii. MDCCLXi. H. L, Q^S.

<%$®&?%r&$$$^^

Heu quot habet mors faeva vias artesqae nocendi! PAL.

Omnibus eft eadem lethi -via: m» tamen unus
Eft v'ttae cunflis exitiique modus. N.

LU G DU N I B AT AF O RU M,

Apud THEOD. HAAK �t ABR. HONKOOP. Bibliop. Vj6\l

-ocr page 2-



			V I R I S MERITORUM, MUNERUM, NOMINIS GRAVITATE PER ORBEM CELEBRIBUSj HIERONYMO DAVIDI GAUBIO, MED. DOCT. HUJUSQ. ET CHEM. AC COLL. PRACT. IN LEIDENSI ACAD. PROF. SERENISS. ET CELSJSS. PRINC. BELG. FOED. GUBERN. HAER. ARCHIATRO. CET. FRIDERICO BERNARDO ALBINO, A. L. M. PHILOS. ET MEDIC. DOCT. ANAT. ET CHIRURG. IN EAD. INCL. �NIVERS. PROF. CET. PETRO CAMPER, A. L. M. PHILOS. ET MED. DOCT. MED. ANAT. ET CHIR. IN ILL. AMSTELAED. ATHEN. PROF. NUNC HONORARIO. CET.

		S. MATTH. VAN G E U N S. ' �ctipite CLARISSIMI VIRI, quod voMs offer o et dedico opufculum Academicum. Acclp�te non ut pretio fuo veftris nominibus in ft ribt dignum ; fed ut pietatis et obfervantias tefti- * 3 mo*

-ocr page 3-



		- « <�- ff monium ; quod quidem* , f� ulll debeari, d�ben me ommno meis mihi videor PRAECEPTORIBUS. Debere VOBIS, PRAECEP- TQRES mei LEIDENSES , m qui, � patria Academici ad, ve- flramvementem., me, veflris inprimis fcholis recepiflis, et erudiis- tis ; privilegio quidem, nemini non communi, fed a nemine tamen non grate agnofcendo : v o B is quidem nunc B i isi i s. mel's praec�pue,., ^f«o^ TERTIUM-, v i RU M veris mmtis inftgnem ,.. clarijjtmum FRED�RICUM WINTER , praematura nimis^ ebeit_t fata abflukrint^ et fubripuerint mihi^ gr at urn et ver e venerabundum animum, opti- me merito PRAEC�PTORI , quoque nunc explicit�ro. Debere quoque eo nomine T i B i > clafiffime G A UB i, opufculnm ptithologicum, quod TU praecipm, juxta cim Cbemid, paihologicrm do�trirrat 'mtdi-e<w partem me et fcriptis tuis et prae�e&ionibus -docueris; debere inaugu- ralem difputationem , quod dignitatis meae TE PROMOTOREM voto meo dederis. Et TIBI grates muitas debeo ,, clarijjime CAMPER , lubensque hac occaf�one folvo , ut qui me, ex P.arifien- fiwn fcbolis cUrwgicis Amjlelaedamum reducem , antea IgnUtim ^ multo fatis favore excipere , et , non fpera-tam , fed egregiam ,. le��ionibus, demonftrationibus, TUIS, et dijfe��ionibus quoque no- flris, et familiari fatis ad TE , femper occupatum hominem ^ aditu , proficiendi dar e voluifti occafionem ,. non merenti. Habete ergo , CELEBERRIMI VIRI , et femper , juxta cum �>RISTINIS meis ₉ devenerandi PRAECEPTORES, et fervate gr at o veftro discipulo faventem memoriam ,, at que fic �n puUica bona vakte! Dedi Leid. Batav. XIV. Jun. MDCCLXI.

			L E C-

-ocr page 4-



		LECTURO AUCTOR. Satis fimplex videtur efle mortis notio, ut quae tantum contrarium vitae fit. Sed haec, fatis facilis vocabuli interpretatio, fit minus facilis , fi ipfam rem continebit, explicabitque ejus modum , ita ut per caufas et rationes fuas cognofcatur mors. Quam vis forte ne qui- dem ita id omnino difficile haberi poffit, cum caufa mortis nil aliud fit quam caufa vitae fublata, et habeatur (idque, fi rem generatira confideremus, fatis ver�} fanguinis, et cordis fanguinem pellentis, motus continuus £t repetitus, pro caufa vitae; ut inde fimplex actio- num illarum vitalium quies fit caufa mortis, et neceflaria , et fatis aperta. Verum , admilFo etiam eo confe�tario, datur tamen nova ejus quietis ratio, et iJla certe non una eft. Mille mod�s lethi miferos mors, una, fatigaf. Et porro _s quoque ea ab adlione ceflatio adeo neque tota, neque abfolute neceflaria , mortis caufa eft , ut non , ceflante jam omni quae percipi poi�it vitae aclione , mors tamen , ideoque ejus vera caufa , poffit non adefle , poffitque , etiam , mortis caufa abfoluta et quafi prorepens jam adefte , quamvis nondum ceflet cordis aclio. Et haec quidem in materiae pertra�tatione magis elucefcent. Sed praeterea nocentium et lethiferarum potentiarum aclioni et efficaciae corpus, omnigena ratione, expofitum eft, et aptum, praecipue ob in- haerentem fibi vim, ab iis violenter affici , et vel rnox fuccuinbe- re , vel irritatum , et in a�liones impetusque enormes aclum ,, mui- tas noxas et ipfum exitium fibi parare. Haram quidem rerum omnium ordinata et completa expofitio eam doftrinam fifteret , quam ©aya�oAoy/ay pofles vocare, e� quo- que relato morbomm lethalium exitu perniciofo , modoque quo in perniciem cedunt. quae quidem tota do�trina , prouti a nemine-, quoad ego quidem fcio , hacienus , ex inftituto expofita eft : ita maxime expetenda videtur, multo inprimis ufui futura, t�m in Pa- thologiae pomoeriis ampliandis, turn in praefagiendi arte quoad vi- tam et mortem aegrotantium. Quo quidem ultimo intuitu , poft B A- GLIVIUM, dixit Germanus au�lor (), " requiri adhuc et fu- perefle Hiftoriam mortis, quam medicorum equidem foret accurate defcribere ; non fimplicker , ut GARMANNUS fecit, mortuoruin mi- () JOH. HERM. FURSTEKAU , in dijfert. eptftolari ad TH. JANSON. AB ALME" IOVEEN, qua defiderata quaedam medica exponit.

-ocr page 5-



		LECTURO AUCTOR. miracula , fic di�ta , enarrando ; vel caufas mortis naturalis ^enera- liter faltim , vel et theologice cum HELMONTIO, exponendo vel mortem fubitam, exfuis maxime apertis caufis, declarando cum BONETO, KERKR INGIO, H O FF M A N NO et H EU C H E RO': fed defiderari accuratam expofitionem praecipue eorum quae mortem ex variis caufis accidentem , vel antecedunt, vel cum ea connexa funt, vel jam faclam quoque in cadavere fequuntur etc. Atque fic quidem fer� ille. Ego vero haec ideo tantum dich velim , qiiod conflet efle eam rem omnino fuo ftudio et labore dignam , neque prorfus fuperflua fore, fi modo bene digefta fint, quae diflertatio haecce continet quoad defideratae rei quandam faltim partem. Sed excufandam effe video , qua in hac, rei faltim parte , exfpatiatus effe poffem vi- den, prolixitatem et exemplorum ubertatem. Scilicet, utiper exem- pk fmgularia cognofci et colligi debet quidquid de naturae a�lioni- bus cognofcetur, ita etea ad intelligendas caufas mortem producentes et conftituentes neceffaria funt ; neque potui omittere multa, non quidem tomm utilia, fed utile tamen habentia , cum ad conclufiones generales formandas neceffum fit omnem rei diverfitatem comprehen- diffe; comprehendere mea omnem, non dixerim; fed comprehen- dunt multam,quaeque quodam faltim modoilluilrarepoffmt rationes quibus natura animalis, in vita corporea eonfpicua, ad proprium inte- ritum non tantum it, fed et compellitur, et ruit; an comprehendant fatis accuratam, id neque affirmaverim, contentus fi xu, benevole LECTOR, laudave ris voluntatem meam, et diligentiam, quam in devo- randis digerendisque tot le�lionum et collationum taediis collocare debui. Plura abfolvere non potui, quae quidem , quoad figna imminentis fati, et phaenomenomm, mortem antecedentiurn, varium omen et difcrimen, addere et colligere oportuerat, egregia confe�ta- ria; ad haec enim omnia non fuffecit curta minis erud�tio, neque o- tium fuffecit. Traaationis quandam fynopfin reperies in fubnexa diftorum brevi condufione, ubi ea qua potui brevitate omnem rem ad fua capita contraxi et repetii. Atque fic habe quamdam inftituti

-ocr page 6-



		.'�
		.'�	Pag. r
			Pag. r

	D E MORTE CORPOREA E T � - i CAUSIS MORIENDI DISSERTATIO PATHOLOGICA.*

MORS EJUSQUE CAUSAE IN GENERE E f MOR f IS D lFISI O, ' ^L IV /f� ^dicitur ^cui �^a P^erit< ^Mors ^cnim vitae privatio JLVi ^Vel ^ab{"^entia ^eft' ^Prouti ^vero ^vu!gata maxime fign�- ' fkatione viverc homo dicitur, qui movere fefe, atque percipere ea quae circa fe contingunt, aptus eft: ita et mortuus ha- bctur, qui aptitudinem illam integram amifit. Sic nempe in vitae et mortis fignificatione connubii iftius, quod animam inter et cor- pus intercedit, praecipua ratio habetur. Sed eft alia , quaeque ad medicum praecipue forum pertinet, vita, corpori foli propria, abs- que relatione , quam ad inhabitantem mentem habet Prior vit eammunioms) vel vita hominis, pofterior vita corforis eft -, poteftquc haec absque illa, fi non fubfifterc, faltem concipij non itidem illa absque hac. Pevit quidem vita communionis ob feparationem ani- mae a corpore, fed non perit ideo vita corporeaj corpus enim fusis habet,quibus confiftit,vigetatque funftionesoeconomicas peragit,vi- rcs,easquc ab animae energia, quam apperceptioetconfcientiaquaedam comitatur,diftin£tas. Hisce viribus generatim cibos digeri, fanguinem A -cir-

-ocr page 7-



		4, DE M O R T E circuraagi,nutritionem,fecretionesque illas multivariasfieri cernimus. Suntque hae fun�tiones fundamentum reliquarum, etiam earum, quibus. animae voluntatem exfequitur corpus, inque animam vicifl�m agit. Durn itaque corpus fuam fic vivit vitam , fuas ctiam haberc debet caufas , qaibus viverc dcfinat , easque a fepararione anint�ae, utpote cujus v i «on vixit, diverfas. Sed vitae communionis, quae et ab anima et a corpore conftituitur, alia ratio eftj haec enim dc- finit , fimul ac mentis in corpus aftio ceffaverit j ceflat autera ea neceflario , ubi corpus ad ejus ufum inutile fit, ac vircs vitales, fibi privas, amittiti ab his enim folis integra illa aptitudo eft, qua cor- pus animae fervirc, et pro fatis neceflario inftrumento efle, confuevit. NOS autem, de morte corporea a�luri , caufas ejus et modos, ex corporeis quoque, quae ipfam antecedunt Sc quafi gignunt, mu- tationibus et phaenomenis, quantum pote, eruere tentabimus j dum- que antea in vitac corporeae naturam atque caufas, noftro pro modu- lo, jam inquifivimus («), licebit ab inutili eorum repetitione, quae ibi, ad pfaefentem etiam fcopum fubfervientia, amplius expofita funt, abftmere , eaque , ubi ufui venerint, fimpliciter commemorare. $. II. Mors ergo corporis turn adeffe dicitur , ubi corpus ab omni motu, omnique fun�tione, defiit, quibus opus habet ad confcrvatio» flem ac ftabilitatem oeconomiae iftius , qua mechanismo fuo finique fabricationis convenienter agere 6c infervire aptum eft ; amifla fi- mul illa facukare, qua ex fua quietc revocari, per quemlibet �timu- lum, poteft. Quam enim norj rarum fit exemplum talis, per aptos ftimulandi modos, refufcitationis eorum , qui, mortis imaginem rc- fercntes, pro mortuis ab omnibus habiti, imo & fepulti fuerant, fyn- copes 6c Afts-oSu^ioef hiftoriae abunde docent (b}. Et quum ex his- ce pateat, vitam mire latere atque fefe quafi continere pofle , dura non tantum actiones maxime vitales, ut pulfus et refpiratio , plane ceflant, fed ne vel ullus mottis minimus percipi poteft, f�perftite tan- tum , ut videtur, conatu quodam, vel facultate, agendi: hinc vera mors, non tam in fublato motu fanguinis circumeuntis, ac refpirationis^con- fiftit, *(a)* Edita A₀. 1758- et in patria'Aca- cit. 5- 4* & qui fingulari diligent!» ia demia defenfa disquifitione pbyfiologica dt hisce defudavit, j. j. BRUHIER jur i'm« �0 quod vitam tonjiituit in torpore animali. certitudt dis Jignts de la mort, 2 vol, (i) Conf. quae attuli ad diflert, meae Pat. 1749.

-ocr page 8-



		C' O R POR E A.^f % fiftic, uti vulgo definitur, fed demum in cxtin&a illa qualitate pe- culiari, qua partes noftri corporis omnes et f�ngulae , quae motu quodam fuo ad vitam integri corporis ejusve plenaui oeconomiam conferunt, praeditae f�ntj qualitate nimirum illa, quae corpori foli propria, atque a reliquis cognitis phyficis quak'tatibus, tam natura quam agendi modo, diverfa, fibris fingulis motricibus aptitudinem illam, vel prof�ptitudinem, indit, fefe vitaliter contrahendi, quae ho- die vis vitalis nomine, vel irritabilitatis, celebrata fatis eft, et quae, uti in naturali oeconomia etiam per ftimulos fuos naturales ad aftum et motum provocari videtur (e): ita et, fi a. nullo irritamento affi- ciatur , absquc a�hi et motu fatis diu fubfiftere poteft , absque eo ut motum et contra&iones vitales redintegret, antequam ad eas apto modo exftimuletur, prouti multiplici illa experientia notum eft. $. III. Haec itaque natura mortis corporeae eft, atque huc etiam redit caufa ejus proxima. Scilicet, ubi mors adeft, ibi partium et organorum vis vitalis, ipfaque ad ftimulum refpondendi facukas, om- nino deleta fit oportet j prouti id , quod irritabilem demum illam facultatem perire fecit,proximetm^ hoc eft, veram et phyf�cam, mortis caufam conftituit j quae unica atque fempercadem eft. Nam, quum mors effectus fit, caufa, quae effe�tus iftius plenam rationem in fe con- tinet, una atque eadem femper efle debet, cum mors ipfa femper eadem et fibi fimiliseft,nempevirendi viriumabfentiaj ad caufae autem proxi- maeet continentis geniumpertinet,ut totamerFeftinaturamconftituat, itauthocabsqueeaplanenon fit,nequehaec duo vere inter fe differaht. Verum hic anhnadvertere porro licet, quod quaeftio de cau- f�s mortis non ideo de nihilo fit, quia mors in abfentia vitae, adeoque , ut, fcholae loquuntur , in realitatis privatione , confiftitj unde etiam caufa proxima vel continens-, nobis definita , potius non-caufa, vel verae caufae fimplex defe�tus, eflet. Nam primo, prouti mors ultimus rerum limes eft , in quo natura, fui propugna- trix, («) Conf. quae ad ftabiliendam lllatn brae,partes componentis,contraftionem, qualitatem, fibris inhaerentem, ejus gene- deque natura hujus irrita'bilitatis , dfe- lalitatem, & modum, quo par .eft eicfe- putavi in diff.rfenJtatw.Ji. j. g 10. M» qu-endis omnibus oeconomiae vlvae mu- 31. 35. &c. uiis, pei eandem ubique et ilmplicem fi-

-ocr page 9-



		} DE MORTE trix , vix nifi poft diverfas calamitates , vel praevalidam violentiam, fuccumbit: ita et fat is multiplex requiritur noxarum concurfus, ea- rumve fumma vehementia, antequam, vitae viribus omnibus fra�tis > caufa illa proxima gencretur, quae vitam omnino labascere ac mor- te commutari finat j ita ut, quamvis idem femper tandem effeftus fit, isque, fi ita velis, privativusj viarum tamen , quae ad huncce communem finem ducunt, tanta eft varietas, tamque infinita con- curfus et combinationis diverfitas , ut diligentem omnino discuffio- nem haec mereantur. Porro, quodfi natura fuas vires habeat, qui- bus impetum concipere gravesque creare turbas queat, atque ra?i fint morbi, quibus fe^id genus fymptomatum activorum non adjun- gat : multo minus etiam mors, quae morbi quafi gradus fummus eft, absque naturae virium irritatione ac vario conflictu facile acci- dere credenda eft. Et quum hujus impetus abnormitates tanti mo- menti efle poffint, ut in ipfius naturae lu�tantis exitium tendant, ficque mortem non tam fupervenire finant, quam quidem j-pfam ipfo turbarum exceffu arcefcant : hinc abunde patet, quam non fufficiat in ultima illa proxima, ut privativa, caufa fubfiftere (d), §. IV. Quum vero animale corpus ex tot partibus fabricatura, ac ad mechanismi leges compofitum fit, quae fingulac vi fua vitali ali- quam fimul ad integri vitam et oeconomiam, ex qua ipfae denuo fua commoda habeant, conferunt partem (e); hinc fponte mox elu- cefcunt quaedam mortis dirFerentiae. Nam quamvis in quovis cafii mors corporis integri turn demum adfit, ubi vis vitalis in partibus omnibus et fingulis exftinfta eft (§.n.)> vix tamen, tit modo jam indicavi , concipi poteft , caufam illam proximam adeo aequa- biliter per omne fimul corpus pofle graflari, ut ne certas potiffi- mum partes vel fun�tiones prae aliis adgrediatur , quarum influ- xus ad vitam continuandum qualitercunque neceflariua fit. Exo- riun- (W) Virf. quae.hicmeum in ufum trans- vlbus, ac Temper majori cum frudlu rele- feta, de morborum natura & caufis, tam gendis , Patbolog. medicin, injiitutimibuf. .froxima quam remotis, fubafh fua dicendi §§. 60, 6\, 67, 64, 44, 99, J02-io;« pnergi� advertit ill. archiater (quo prae- it. 641. &c. ceptore me ufum gaudeo) H. D. G A u- («) DilE 4e vita SJ^ 23-25. 3^-33. aius, in fuis matcril, non verbis, gra-

-ocr page 10-



		C O R P O R E A: f riuntur hinc clafles caufarum lethalium, vario momento mortem to- tius corporis poft fc trahentium. Huc e. c. pertinet extin�tus vel irn- pedicus motus vitalis cordis, pulmonum , ventriculi et inteftino- rum, dcftru�ta energia encephali et nervorum &c. nam hae fun�lio- nes, ut varia cum fubordinatione requiruntur , ad vitae totius corpo- ris conftantiam et vigorem, ita earum defe�tus, vel perturbatio, 11- cet caufam vitae proximam non tollat, facit tamen neceflario vi¹- tam deficere et labascere, vitio fubfidiorum, quae, alia prae aliis ma- jori intervallo, omnia tamen ipfi indispenfabilia erant. §. V. Patet hinc (§,m.iv.) caufarum mortis divifio in veram ilJam proximam univerfalem, efficientem, et in particulares, quae, refpe�tu habito ad vitam totius fyfthematis,proxime remotae,Scmortem/>rafo- cetites, dici queunt. Sumque hae ultimae, a quibus ingens illa mo- riendi diverfitas pendet, quaeque tantam conftituunt phaenomenorura varietatem , quibus fatalis vitae exitus ingruit; dum mine fenfim, nunc properatej nunc manifefto impetu, nunc clandeftino gradu ec quafi per infidiasj nunc fua guafi fponte , nunc violenter, mors ir- repit atque invadit; prouti nempe vel pars lethaliter affe�ta variave- rit , vel modus quo afficitur, vel ipfa noxae potentia et efficacia, qua affligitur vel projicitur. Haec omnia enim in ftabilienda mor- tis Pathologia confideranda faepeque convocanda runt} ita ut, quam- vis a priori certum fit, mortem non accidere , nifi vitio alicuju* iftarum qualitatum et requifitorum, quibus vica in corporis partibus viget j neque etiam absque eo , ut vel corporis ipfius difpofitioni feu feminio rnorbofo,vel pernkiofo nocumento eaufarumaccidentium, id potiflimum tribui debeat : a pofteriori tamen , feu in ipfis mor- tium cafibus, haec non aeque facile diftinguere duturj dubitabfe: enim faepiflimc , an princeps vitium vel ipfi vi vitali in folidis de- fici�nt! j an oppreflae ; an turbulentae > an influxus et conf�nfus aberrationi> an potentiarum nocentium dire�bo erFe�tuij an feminio pravo prius per eas generato (), tribuas; quae quidem omnia par- ticulari magis examine ulterius patescent. Hinc* () Quid perfminia, naturalia etptae-* BII inft.paib.f�, 74-77, 58 60.606-613, ternat., communis et propria, et per pof «n- conftare poteft; ubi id ad noflrum ufiini lis nocmtes intelligendum fit ex cl. G i u. obfervandum, quod, prouti morbi caufa, A l pro*>5

-ocr page 11-



		* DE M O R T El Hinc non alius commodior mihi videtur ordo , quam, conftitutis gcneralibus quibusdam capitibus , quae praecipuas et maxime evi- dentes mortium diverfitates eomprehendant j tam quoad caufas, turn ipfi corpori inhaerentes , turn cxtus accedentes , quam quoad modum et rationem qua necent j ad ea referre quae fingularem discus- fionem merentur, additis fimul, quas cafus ipfi exigent, animadver- /ionibus magis particularibus (�). §. VI. Ergo generatim triplici potiffimum ratione mors produci poteft, juxta tria illa quae in vivente corpore diftinguere datur, mixtionem ; mechanisrnum ; vires (). Nam poflunt, primo, par- tes folidae aeque ac fluidae , quatenus Chemiae et Phyfices obje�ta funt, id eft quoad juftam fuam mixtionem et principiorum unionem, rautari et adeo corrumpi, ut ea fola ratione ad vitam inutiles fiant. Vel poffunt folida , quatenus Anatomes objecta funt, id eft quoad fabricam , nexum et mechanismum , adeo vitiari et impediri, ut commimibus oeconomiae functionibus exfequendis prorfus imparia fint, atque ea ratione mortem inducant. Vel, tertio , poteft ipfa partium vis vitalis, absque notabili vitio mixtionis vel ftru�turae, ita affici, ut vel mox fuccumbat, vel motuum impetu et abnormi- tate fibi ipfi quafi exitium paret. Priorem illam mortis caufam vocabimus vitium mixtionis* , feu ipfius ma- proxtma ex feminio et potentia nocente derivationemutin evacuationibus. 2o,Re- conflet: ita morbus integer fic natus re- frigerium neceffarium impeditum_§per fuf- fpeftu mortis, faepe folius feminii prae- focationem quamlibet; aeftum ardentem; ternaturaiis , vel et potentiae nocentis, fonini abfentiam. 3». AHmenti defeftura, Vice fungatur. quem tamen corporis partes Cfaffiorespo- �* (�) Illuftris quidem il!e experimen- tiflimum fpeflareautumat, cum fpiritus vi- talis philofophiae reftaurator BACON de vuspotius idem feraper fubfiftat quam quod VERULAMIO fimplici fatis methodo haec reparetur &c. Vide quae curiofa fatis huc traflari pofle credidit, dum conftituto anirnadvertit in Hi/tor. vit. et mort. ad art. Jpiritu quodam vivo , pro caufa vitae at- 15. tit. atriolu mortis et Canon, fubjunftfs. que primo motore corporis, caufas mor- Sed facili nimiura generalitate ea Je com- <is ad tria, ut vocat, mortis atriola redu- inendant, ne credamus , naturam , adeo cit, quae comprehendunt !<�>. fpiritus op- in fingularibus fuis operationibus a fe ipfa preffionem etanguftationem incerebroper variantem , fyfthematis hujus fimplicitate congeftiones ad caput; coagulationem per non pofle comprehendi. narcotica j malignitatem per vapores Ie- () Vid. Diff. de vita $.* a. tbiferos; copia obrutos, ut in ebrietate;

-ocr page 12-



		CORPOREA. materiae , alterum mechanicum feu inftrttmentarium , tertium De qua divifione hoc folum monendum habeoj eam,prouticommodt atque in traflrando cujusdam ordinis gratiafaclra eft,ita non tal i locoha- bendam efle, ac fi alterum ipfius membrum alterius momentum planc excluderet,et fic mors femper vel per fola vitia mixtionis,vel per fol* mechanica, aut dynamica aceidcret. Concununt enim haec faepiffime variismodis, ut etiam dubites utra validiora fint} excipiunt fefe, imo femper tardius vel citius fefe infequuntur , prouti id ipfa corpori� natura docet. Nam, quod corpus mechanismum habeat, id ex apta fabricatione et ftru�tura materiae , dcbite mixtae, eft^ quod agat et fefe moveat, id ex vi vitali, mixtae materiae inhaerente, et mechanis- mum animante, eftj ergo haec tria fe mutuo indigent. Extin£ta vi vitali, mechanismus fine effe&u jacet, corrumpuur et putrescit ma- teria; deftru&o mechanisme, vita oeconomiae integrae perk, et fic labascit vis partium vitalis, corruptio invadit, et fic porro. Hincy ut magis naturalis fit tra&atio , divifione minus ftrifta et accurata uti oportet, neque adeo curare, anne etiam mortis genus, ad certam claffem relatum, aliquo quoque jure ad aliam pertineat, d^mmodo eminente aliqua nota, atque majori alicujus caufae momento , ad earo commodiffime reftrri, nobis vifum fuerit. M�RIENDI RJflO MECHANICA. $. VII. A b hoc genere incipio, quod ejus caufae fere magis aper- -t^- tae cfle foleant. Atque hic merito primum locumoc- cupat maxime naturalis ille et ab omni violentiaalienus,au£toribusadeo laudatus , vitae exitus , quem ipfum corpus , ipfis fuis vitalibus a£tionibus_r ad leges fanitatis exercitis, fibi parat et contrahit neceffitatc inevitabili (g). Nam , quod machinarum fatum eft, atteri , ac protrac�a diu* a&ionc , roagis magisque inutiles fieri, id et machinac noftrac- cor*

			ConF. perelegansc. o. RICHTERT prael. et comm. HALEERI et Atfnr. 55^, programma de morteJinemorlo.Goett. 1736. cum coram. vtm s WIET EN. item cl. «All- et qui ante eum hanc materiam tra&arunt B i u s in orat, de vana vitae longaevat- tx- BOERHAAVE inft. werf. j. 467-475. cum

-ocr page 13-



		? DE MORTE corporeae accidit. Repetita toties, ut vita fana et longaeva exi- git, a�tione et motu reciproco, tam folidarum partium infe, quara in fluida per eas circumafta, non poteft, quin fenfim folida compin- gendo et denfando durescant, humores, fubtilioribus diffipatis, fpis- �escant, vascula minima oblitterentur, interftitia fibrillarum minuan- tur > verbo partes rigescant, tardescant in fua fun�tione, vita lan- guescat, donec vis naturae confervarrix et reparatrix, jam impar facta emendando machinae inevitabili fato, prorfus fuccumbat, fic- que neceflario ingruat tarda placidaque omnium vitae a�tionum quies , quae maxime naturalem , facilem , et inevitabilem , fiftit mortem fenilcm (g). Scilicet fi ad folam partium firmarum naturam , fabricam , in- crementum , et au�tum per aetatem robur , attendatur, vel tune apertiffima fit haec moriendi ratio mechanica. Nam dum robo- re et a��rionum vigore infantili aetat-i praevalet juvenilis , juvenili- quc vinlis , et robur totius corp�ris componatur ex robore fingu- larum partium, et ex partium fingularum motricium fibrarum j hinc manifeftum eft, debere , per crescentem aetatem, fingulis motricibus fibris id accidere , quod au6ti roboris caufa cfle pos- fit, id eft , majorcm cohaefionem , tenacitatem , firmitatem -, quae fi nimium augeatur (ut augetur per rationes modo adgeftas) in vi- tium abit, rigescentiam, .motui obfequendo impotentiam, verbo in virium decrementum fenile. Pulcre autem hanc theoriam confirmat habitus infantum et juniorum laxior,fucculentus ,fpongiofu«}adultorum et aetate confirmatorumfo- Jidior, firmiorj decrepitorum .aridus et exfuccus. Confirmat eandem anatomicorum obfervatio,efle plus vaforum injunioriquamproveftiori aetatc i hinc, quo in illis materies, vafis arte injecla, penetrat, et vascula aperta invenit,eoinhisce nonpervadit,oblitteratis jam multisvasculis, et inde fibrarum robore audto. Confirmat porro phyficum experimen- tum,effe quamlibet partem defumtam ex animaliannofiori,musculum, nervum, viscus, fpecifice ponderofiorem eodem voluminc partis fi- n�lis, ex animali juniore deiumtae (.^) } id quod certe probat efle prio- (i) Sic reperit d. GAUBTUS, faftis pri- tis, quae benevole meaim commun�cavit. dein ex inftituto in hanc rem experiinen-

-ocr page 14-



		CORPOR.EA. , prioris materiam cohaerentem et fubftantiam , magis denfam , com- pa�bam, firraam. Confirmat adhuc chemica exploratio, quae eo ma- jorem principii terrei proportionera in animalium partibus oftendit, quo haec aetate fuerint prove�tiora (h); fed terram bafin cohaefio- nis , firmitatis & duritiei efTe, ex chemicis notum eft. Confirmant denique cadaverum decrepitorum infpectiones, ut in quibus partium rigescentia, tenacitas et durities clare confpicuae funt (). $. VIII. Sic partium folidarurn a�tio et mechanismus mortem generat naturalem. Sed accedit tamen vitium mixtionis , prsecipue quoad fluida } quin id a priori ifto mechanismi vitio producitur. Nam primo , dum, cum au�bo robore et rigiditate , vafcula multa difparent et folidefcunt, minuitur quoque fenfim fecernendi et perfpi- randi facilitas , retinentur quae his viis feparanda et excernenda es- fent, non adeo depurantur humores , et hinc folida, ex iis nutrienda et reparanda, minus laudabilem indolem nancifcuntur, et omnia fenfim ad corruptionem magis prona evadunt, hinc muhorum malorum et ipforum , quae fatum accelerent, mixtionis vitiorum fomes. Con- firmat id RUYSCHII obfervatio , quod difparentes, per aetatem , mefenterii glandulae , et evanefcentia cum iis vafa la£tea , una ex caufis mortis fenilis fint (/') } nam fic chylus, non jufte dilutus, ne- que adeo a craflioribus et forte acribus particulis feparatus , per vc- nas meferaicas reforptus , fanguinem generat, et fluida inde fecer- nenda , crafl�ora , deteriora , indeque ad obftru�tiones faciendas , ad indurationem , quin et corruptionem inducendam, prona. Confir- mant quoque fatis cognitae indurationes, occallefcentiae , et oflcs- cen- () Conferantur quae celebres HAR- aderant viscera conttafta, inprimfs l�en, VAEUS et KEIL obfervata annotarunt albida, exfanguia, cerebrum durius, cul- ex difle�lione binorum valde decrepito- tro fecanti obftrepens, caro et cutis du- rum; ille (nAnatome Thomas Parri annum ra,inteftina tenacia &c.praeterquamquod 152. agentis et 1635. m�rtui, fubnexa �- etarteriae majores oflificatae erant, Conf. bello JOA. BETTI de ortu et natura fanguinis, et fe�tionem decrepitae 100. annorum ab ed. Lond. 1669. Hic \naccountoftbe HALLERO fcriptam in PW. Tranf. Vol. XLIV deatb and diffe�ion af JOH. BAYLES of HORT- N°. 483- pag. 528. HAMPTON aged 130. years* mof tui 1706. (O ^id. Dj/pp. Anat. ab H ALLES o quod reperitur in Pbil. Transa��. No. 306. coll. Vol. Vil. p. 77. ubridgm, Vok P. In his enin, B

-ocr page 15-



		i o D E. M O R T E centiae particulares et locales, quae non adeo foli decrepitae aetatt vel diuturnae partium a&ioni et contritioni privae funt, ut non et ab aliis caufis generentur, fcilicet a molecularum nutritiarum quodamloci erro- rc (£), ex mixtionis vitio oriundoj ubi nempe, vel ex fupprefla perfpi- ratione , et pigriorc cordis motu, ftagnantes et lentefcentes hu mores, vel et ex diaetae .vitiis plus terrearuro particukrutn in fe contineant,, atque dimittant eas facile in loca cedentia , quae antea per renura fbrte colatoria dimittebantur (/) ; unde et obfcrvatur , ad loca talia, offificanda efFundi primum intcr membranas fuccum qucndam flavum ,. qui, reforptis, ut videtur, fubtilioribus particulis, relinquit et generat. fenfim concretionem duram , etiam offium duritie majorem (m). §. IX. Sed binas has caufas comitatur adhuc tertia, quae eft ipfius vis vitalis torpor et defe�tus j non tantum , quod, oblitteratis, minimis vafculis et diffipatis fubtilioribus fluidis, fpiffiores humores* difficilius c�'cumagantur, et tenaciora folida motui vitali minus ob~ f�quantur : fed vel maxime, quod fubtilis illa et dclicata fibra- rum difpofitio , qua vim vkalcm excrcent, et irritabiles funt (),. Ge fcnfim pereat } et^ nervorum quoque energia vitalis C f ) mi» nuatur et diffipetur , qualiscunquc demum illa fit j et calor vita- lis (-]-) quoque decrefcat j brevi, omnia, quae ad vitam confti- tuendam , fov�ndam , augendamque conferunt , dcficiant. Tam complicata eft (utid vel hoc primo exemplo eftendam) eau- Tarum mortis aftio , tamque difficilis earum enodatio, ut, quod fupra in genere monui (§ iv.), methodica ampliffimae hujus materiae rrac- tatio ftricla et abfque exceptione effe nequeat. Concurrunt cnim, ad jam expofltam naturalem mortem , vitia , et mechanica, et mixtio- nis , et dynamica } generant fc mutuo , et fingula fingulorum effica- ciam augent. Interim , fi omnia maxime naturaliter procedant, vi- dctur potiffimum a vitiis mechanicis initium fieri , cum folida , per pro- () «AUB. inft. patb. $. 404. difputat in olf. praecipue 47. (;) Eft explicatio cl. HALLEII in () Qua de re conf. quae propofui iptfc, patbol.* p. iz8. in diff de vita. §. 31. (m) Vid. obfervatimis 47-53. HAL- (f) ibid. g. 28, 31». VEE:, 1. c. et quae fuper hac materie (\|) ibid, \|. 25*

-ocr page 16-



		C "OYR P O R E' AC" proprias a&ioncs neceflario firma , et dein rigida , fieri, et rationc et expcrientia probatum fit (§.vn.)- §. X. Tot obfervationibus, et argumentis particularibus, ftabi- litur generalis illa mortis naturalis mechanica et phyfica necefl�tas. Oportuit autem haecce paullo accuratius difcutere, ut appareat quo jure contra G. E. STAHLIUM concludere liccat � rationem omni- no , eamque onani exceptione majorem , reddi pofle , cur homo , fine fimplici et direfta vi externa , naturaliter mori dcbcat " id quod , totidem verbis, abfolute riegare fe pofle, credidit clarus ille vir (»). Scilicet non adeo refpexit ad induclae rigiditatis et oc- callefcentiae neceflariam fequelam (§.vn.)j fed, dum mortem fere unicc explicat ex partium mixtionis corruptione et invadente pu- tredine , dumque, in animae immatcrialis cura praefervatrice, folam rationem quaerit, ob quam corpus , continuo ad illam corruptio- nem ex fua natura valde pronuin, vivendo tamen tam diu pergat } facile hasfitare potuit in reperienda caufa � cur naturae vires (quod anit�iam ipfi fignificat) ab officio fuo confervatorio , quod tam diu et conftantcr exercuerant, ccrto quodam temporis periodo prorfus definant (0)." Sed (non tafta etiam ifta hypothefi , de anima ut vero corporis motore et confervatore ) vidimus, ordinem rerum naturalem inducere illam difpofitionem ad corruptionem et ad vis vitalis decre- mentum , et, etiam abfque corruptione, tardefcere tamen neceflario fenfim vitales aiStiones , et quiefcere tandem prorfus, per ipfam par- tium naturam , ftrucTruram et a�tionem continuatam ; ut, nifi ani- mae fupranaturalis, et prorfus creatrix, potentia concedatur, illaipfa tandem energia fua inefficax fiat, ob inulile fa£tum , quod move- rct, inftrumentum. Quodfi ergo quoque , ut porro objicit idem vir celebris (�>), in crefccnte illa quotidie morborum omnigenorum occafione , � inauditum eflet (fed non eft inauditum) quod ullus homo ex fola et fuccefliva debilitatione et virium amiffione moria- tur, (») In fine capitis , cui titulus Ratio p, II. feq. reddi non poteft cur bomo naturaliter mo- (o) Vid. Tbtor. med, I. c. J« 2 -� � riatur. Theor. med. "oer. Pathol. part. I. et difp. cit. p. 12. feft. I. membr. 3. et ant�a in Difput. (p) L c. \|. 8_f 9« de mortis tbeor, med. cui prsefedit a. 1702. B z

-ocr page 17-



		DE M O R T E tur, abfque eo ut caufii extus accidente , et morbum crcantc , vita finiatur", fufficit tamen, iftud fatum ex ipfa naturae corporeae ne- ceffitate inevitabile efle , etiam ilii, qui omnem morbi evitare po- tuerit occafionem. Nam, quamvis etiam morbus dici pofiet illa mul- tiplex folidorum et fluidorum depravatio et diffipatio (§.vn-ix.) : non eft tamen morbus , qui a caufa extus accidente cre�tur} fed qui ex folo corporis feminio communi , et naturali , generetur, cui quidem fuperaccedens potentia nocens fatum omnino accelerabit ("f)» fed non ka , ut non etiam id abfque hac certiffime invafifiet. $, XI. Univerfaliter non minus, & agendi modo mechanico, nocere,et mortem aliquando inferre, poteft pinguitudinis nimia copia, dum primum mole fua atque pondere premente , infar�ta ubique cellulari tunica , partium a&ionem et vigorem impedit , agendi li- bertatem ipfis aufert, fibras, motrices opprimit, atque earum vim vi- talem quafi fuffocat; fed & dein oleofitate fua et emolliente vi par- tes debilitat , earum tonum enervat et naturale robur frangit , quin et ipfas confumit ac plane in fui naturam transmutat (f). Nempe efficacia , qua fic nocet et necat obefitas enormis , fere mechanica eft , et fatis naturalis , utpote ex feminio naturali commu- ni , vel forte potius proprio , fere pendens j nam , quae ad pingui- tudinem prona eft , difpofitio non adeo morbofa dici poteft , fed po- tius nknis fana , ut quae plus nutrimenti adfumit atquc ex ingeftis ad fe trahit quam quidem fibi ufui �fle poteft , donec nimium in- farciendo commune illud futurae indigentiae promptuarium , cellu- larem telam , ipfa vita nimiorum bonorum oneri fuccumbat. Cui tamen corporis difpofuioni jungendum eft id vitium, quod ex pin- gui- (f) Vld notatn f) ad J. V. re non potuerit. De fuffocatoria mor- (q Sic GREIS ELIUS in Mifcell. cur.* te porro ex pinguetudine locali, cordis 1673 annotat , de viro, 42do. aetatis praecipue et pulmonum , item ex enor- fuae anno , fine ulla violentia extin�to , mi pericard� obefitate , et , quam ovi- ex fo!a pinguedinis ingenti et quafi fuf bus lethalem enunciat RIOLANUS fed quae focante copia , fuifle ipfi in vaftiflimo huc proprie non pertinet, nimia renum corpore offa fubt�iffima , muTcuIos per- pinguitudine &c. vid obf. SCHOLZII teneros, magis membranofos quam car- l c. 1671. apud BONETUM anat. praH. nofos ; ica ut omnis in toto corpore L. H. obf. 46, 16, 17. et in append. Veta caio x. libras ad furainum excedc-

-ocr page 18-



		C O R P O R E A.
		C O R P O R E A.		**�
				**�

guibus ultra modum ingeftis chylo accidere poteft , ut nempe non fa- tis mixtam cohaerentiam habeat, fed dirnittat facile in mollem cel- lulofam cremorem fuura, feu oleofas particulas, quibus nimium ab- undat (r). Verum fi praeterea abundans illa pinguedo , nihil utilitatis qui- dem adferens , fed ha&enus non qualitate nocens, receperit in fe et retinuerit vitiofam vel virulentam varii gencris acrimoniam , aut en abivent, ob nimiam ftagnationem, in proprium fibi rancorem, roden- tem , urentem, atque omnia corrumpentem , vel et fufa et in vafa rapta , ac alibi depofita vel impa�ta , nova mala creaverit (s) : turn, fi mortem induxerit, ea non mechanico vitio , fed vicio mixtionis materiae corruptae , de quo deinceps dicendum , tribui debet. $. XII. Ob eam quoque rationem vix huc referre licet fuc- corum fanorum et fanguinis eam abundantiam , five veram , fivc relativam , five expanfione natam , quae wAn8oi/>» dicitur. Nam , quamvis etiam ea motibus vitalibus folidorum certo refiftat , eo quod vafa nimium diftenta, atque tota repleta efficaciam fuam et to- num fere amittant, neque ipfum cor contra tot impedimenta agcre par fit: non tamen facile reperias exemplum plethorae, adeo au�tae, ut , redadto plane ad quietem et fuffocato fic fimpliciter omni vi- tali motu, ea methodo mortem abfolute induxerit ; abfque eo , ut vel fupervenienti vaforum rupturae , vel excitatae inflammationi, fe- bri ardenti , apoplexiac , gangraenae Sec. infignes ad minimum et ultimae partes in co effectu tribui debuerint (/). Aft

			net, poftea memorandum. Neque cura illa, (i velis, pulmonum plethor� vel peripneumonia, quae, plerorumque mor- borum terminus lethalis , vitae luftantii quafi ultimuin conamen ert; l^bi nempe, emortuo jam reliquo corpore et ftante fanguine, cor adhuc-pro fua irritabilita- te fanguinem partium frigore ad fe ap. pulfum, ejicere in pulmones tentat, do. nee mole obrutum quiefcere cogatur ; unde peripntumoniam hanc ex omnibus morbis proximam mortis caufam dixil BOERHAAV1US dfll. 874.. B 3
	(r) GA^B. injt. Patbol. J. 331. (O id. ibtd. 55. 374, 375, 399, 400, 403. (t) Non confundenda cmn morte , bic in medio relifta , eft illa , quae , vel in frigore febrili ac primo (ladto fe- bris intermittentis accidere poteft ; ubi nempe , vafis contraftis ac omni corpo- ris habitu quafi fpafmodice conftrifto , fanguinis motus cohibetur et Cflitur. vid. BOE R H. Afli. 62.1. feq. et 749. et van s WIET E N Comm. vol. II. p. 177. 514. baec cnim ad genus dynamicum pcrti-

-ocr page 19-



		$\| D JL M O R T E^ Aft minus etiam huc trahi poteft generalis illa totius corporis per fyfthema cellulofum inundatio ferofa, quae hydrops «v« «�#§>£« et vsro ffa^na. dicitur , cum illa, et morbus ipfa fit, et vitiatam humorum cra- lin fupponat, et plerumque ex cachexia et vifceris alicujus corrup- tione ortum trahat, degeneretque tandem in putridum liquamen (#)j ita ut mors , quae hydropicis fupervenit , multis aliis et diverfigenis noxis arcefcatur, quam fimplici virium et motuum oppreffione me- chanica. §. XIII. Scd propius huc fpe&are videtur emphyfema, i/u^nu^etru- «�?, feu inflatio corporis per a�'ra, qui per vulnus, praccipue fi id in pulmonem vel thoracis carum penetravit, in cellularem telam admis- fus eft, ac per corpus divagatur. Nam portentofa illa diftentio, et mira rapiditas, qua per integruin corpus fe propagare poteft, omni- BO fuffocandis aftionibus vitalibus et opprimendae omni mechanismi efficaciac adeo fufficere videtur , ut ipfi merito primae partes in ex- tin�tione vitae tribuantur (�zf), ficque mechanica haec moriendi ra- tio in eo fere differat ab ea quam aetas infert , vel quam obefitas producit (§. vir. xr.) ut quod ibi feminium feu corporis fok difpo- fitio efficiat, id hic foli potentiae extus accidenti nocumento tri- buendum fit. §. XIV. Sed funt aliae caufac et vitia mechanica magis localia, quae ex co lethalia evadunt, quod vitalem occonomiam privent fub- fidioaliquo, quo , ut ftet et vigeat, abfolute opus habet. Et haec vitia quoque vel potiffimum corpori inhofpitantur atque ingenerantur ut feminia lethalia j vel ab externis caufis producuntur, ut poten- tiis Icthaliter nocentibus. Illa, pro roagna parte , funt ea, quae mor- bo- � f u) Vid. quae HOFFMANNUS fatis nm- in pulmonem penetrans , brevi mire to- ple de hoc morbo ejus, genefi, natura et tus tumet , excepto cavo pedum et ma- �ffeftibus tradit , atque ARETAEI obfer- nuum ac capitis vertice , tumor aflur- vatis contiimat. Med. fyft.* Torn. IV. gebat in peflore ad 11. poll. in ventre 4^art. 4. Gap, XIV. ad 9, in collo ad 6, ceterum ad 4, perit (ui) Prae ceteris memorari meren- homo quinta die. In altero fexagena- tut bina emphyfematis exempla a BOEB- rio fe aeque difperferat a�r ; p^ll frac- �AVIO in Aph. 300. verbo memorata, de- tam coftam ac ea laefam pulmonis ex- fumta ex Hi{l. de VAcad. des Sc. 1713. ternam fuperficiem , cute extus integra, Homo robuftus , poft infli�lum vulnus, moritur 4^ die. vid.Mem. p. 5. et 154.

-ocr page 20-



C O R P O R E A. bortrm lethalem exitum conftituunt, atque a clariffimo FR. MANNO cum primis , titulo caufarum mortem in morbis gignentium , traftata funt (x). Haec , quae laefiones et noxae lethales audiunt, fcriptoribus forenfibus di<5bae funt , earumque aeftimatio magnam partem conftituit officii medici quod circa relationes judiciales verfa- tur. (j), Inter ea nunc , quae praenobilem illam vitalcm fun&iotiem , fan- guinis circuitum et cordis eontra�tiones , impediunt, feminia mor- bofa, magnum momcntum habst polypus. Tenax nempe , denfum , albidum concrementum, quod, varia magnitudine, exrenfione, im- plicatione , cordi ipfi praecipuc et majoribus vafis irradicatum , di- ftindum omnino eft ab atro illo fanguinis coagulo, quod per folam ipfius ftagnationem et frigus oritur, quocum id KERKRINGIUS, in- eredulus TULPII , MALPIGHII et BARTHOLINI obfervatis, vitio pro- priae experientiae, confundit, veram rei naturam reftabiliente PECH- LINO (z). Hic enim polypus , dunt variorum pe�toris malorurn comes et caufa eft, afthmatis, haemoptyfis , hydropis thoracis, ca- tharri fufFocativi, palpitationis cordis, peripneumoniac, prouti id ex inftituto exponit HOFFMANNUS (a) , ubi adeo creverit, ut vel mo- le cordis conllri�tionem impediat , vel vafa pulmonalia infarciendo fanguinis curfum plane intercipiat, non poteft quin promtae mortis fit caufa certiffima} prouti idem accidere debet ad heterogenea quao vis in corde generata , callofitatem , oflificationem , fubfhmtiae de^ gcnerationem, concretioncm cum vicinis etc. cujus rei infigne exem- plum

	(x) Med. rat. Jyfl. Torn. JIJ. Therap. . I. cap. 17. (y) Vid inter slios gompendiofa de hifce traftatio elegantis HEBBHSTREITII jjntbopol forens, Se�t. JI. membr. II. cap. 2. (2) Defcribit repertum infignem in ae. thiope , non nigrum , fragilem , vena- rum hofpitem : fed album, vaftum , co- r,ii inftar tenacem , ex cavae trunco per auriculam in ventriculum detniffum, fpar- fisque cmiflltiis cirrhis in arteriain pul»
		monalem exporreftum, omne columel/a- rum fpatium replentem. Obfervat. lib.II. obf. 2. citatque ibidem VELSCHIUM, qui> titulo turundarum oblongarum adipiscon- creti jam de polypis locutus eft. Vid. praeterea obf. SONETI anat. prai�. L. II, S. X. S. XI. obf. 12. et L. II. S. V. obf. 6. (o) Integro capite de fubita morte ex polypis , Med. fyfl. Torn. IV. part. IV, c. IQ. ut et los. cit. Torn. III. j. i-iq.

-ocr page 21-



		f6 D E M O R T E plum'habct MALLERUS (b] } item per pulmonis obftrucHonem , fcirrhofitatem, degenerationemque, quae phthificis in primjs folennis eft (c). Huc porro pertinet vaforum majorum compreffio per generatos in vicinia tumores , indurationes etc. Item dilautiones harum partium aneuryfmaticae , perrofiones , rupturae denique et vulnera vaforum , quae, eflfufo fanguine vel evacuatione quavis infigni repentina, fynco- pen inducunt, ac inter diras convulfiones mortem inferunt (d) , fic- que, ex vitio mechanico , generant dynaraicum lethale. §. XV. Dein, quae refpirationem vitalem a�tione pariter mechanica tollunt , huc (§.xiv.) referenda. Sive id per potentiatn magis exter- nam fiat, lirangulationem puca, fubmerfionem in aquis,illapfa corpora in laryngem afperamque arteriam , quae omnia a�ris viam intercipi- unt, item vulnus amplum thoracis, quo a�r, inter pleurarn et pulmo- nem ingrediens, hujus expanfionem impedit. Sive vitium in ipfo corpore genitum fit , ut efttlisrumpens pulmonum vomica , ubi ef- fufo pure, et repleto co omni pulmonum cavo, exclufoque fic peni- tus aere , mors fubitiflima faepe fequitur , vel ubi idem effeclrus ex thoracis hydrope fubito aufta procedit-, item, ubi tumore fcrophu- lofo bronchocelen faciente (^), pituitofa obftruc"tione bronchiorum, fed praeprimis feparatione morbofa tunicae internae bronchiorum, tufli non rejeftae, fed canalem a�reum omnino opplentis, (qualis e- pidemia in Anglia et Gallia gratTavit ^) fubita ac momentanea fit luffbcatio > vel et, ubi , genenuo tumore in pedoris cavo, pulmones adeo comprimuntur, ut diras tandem inter anxietates, at- que effe�Vu, omni itrangulatione multo pejore ₅ mors fequatur; qua- lem (i) Opufc. patlol. obf. 52. lorofa deglutitione.febri , tuflique fingul- (c) HOFrm 1. c. tuofa invadebantur difiBcili et flrangulan- (d) De his vide etiam Caput X. Se� te quafi refpiratione, faepeque ipfo mo- I. LANCISU de mortibus fubitan. memo fufFocabantur ; quod , cum tufli (d) De qua vid. oblT. eaNETi in anat. faepe rejicerent maffam membranofo car« fraS. L. IV. S. II. obf. 5. 6. neam , imo et integer canalis , afperam («) Vid. an acount of the morhus ftran- arteriam cum ramis referens , ejici vifus lulatorius by Dr. STARR. f bil. Trtmf. N. fuerit, id ex indicata caufa , pcpendiffe 495. p. 435. feqq. Aegri nempe cum do- patet.

-ocr page 22-



		GORPOREA. lem cafum quam accuratiflime defcripfit BOERHAAVIUS (�). ld tan- tum de cafibus hifce notandum, quod, dum pulmone compreflb vel etiam obftrufto refpiratio impeditur , fimul etiam liber fanguinis ex corde exitus impediatur, ficque j et refpirationis fufpenfio,et cor- dis obrutio , et fanguis in venis accumulatus ,, atque in capite refta- gnans , concurrant omnes ad mortem inducendam. $. XVI. Porro, licet encephali et nervorum energiae vitali impe- ditae accedens irritatie , atque fuperveniens motus turbulentus, et convulfiones, faepe potiorem partem in vitae extinftione habeantj mechanico tamen effc�tu feu agendi modo, fi caufae iolae relpician- tur , id peragit , quodcumque opprimendo, deftrucndo , continuita- tem folvendoj vel cerebrum, cerebellam, oblongatam medullam , i- temque fpinalem ; vel infignes nervos , afficit. Ergo efFufi et colle&ihumoi es lymphatici,ichorofi,qui cerebrum in- undent, vel, hydatidibus, varicibus, abfcefTuve contenti, origines ner- vorura fuper bafi cranii comprimant,atquevariorum morborum,lethar- gi_vparalyfis, hemiplegiae, epilepfiae, lethalem exitum facianc> quoet pertinet degeneratie cerebri vel meningum fcirrhofa, vicina oppri- mens , excrefcentiae offeae cranii interni, ac tumores quicunque in- fignibus nervis incumbentes ; porro vafa fanguine nimis turgentia, quin et crcpantia, atque quohbet modo cornpreflionem producentia, quaecumapoplcxia efle atque necare folent (g).Vulnera dein,cleftruc- tiones violentas , et ligaturas, quae encephalo , raedullae , vel ner- vis accidunt , huc pertinere vel magis apertum eft ; de quorum ta- men effectu , et momento ad vitam imminuendam , alibi rnagis ex inftituto egi (h}. §. XVII, Primarum denique viarum fun�lio libera, prouti ad recf- pienda, (�) Atrac'u farij/tmique morbi biftorid sius de mort. fub, L. I. C. IF. item quae altera. Erat verum fteatoma, ex thoracis circa frequentiam crepaturae vaforum ce- fornice ortum, ac totum fere pe�lus oc- rebri lethalis, in eadem epidemia de qua cupans , pendens ultra 6 libras. fcripfit LANCIS. , obfervavit A. N. BER- (g-) HOFPMANNUS Torn. III. cap. 17. NABEt in dijjert. delle morte improvifi etc. J T�5, in exponendis fingulis htfce e- ASt. erud. Lipf. 1710 p. 157. orumque effeftu et necandi modo ainpli. (i) Diff, de vitd. §�. 26. or eft ; conferri quoque laeretur

-ocr page 23-



		ig D�MORTE pietjda, digerenda, propellenda , continendaque alimenta, ad vitam continuandam et novis fuppetiis oeconomiae vires fulciendas, abfolu- tae neceffitatis eftj ita quidquid obflru�tione, compreflione, vel con- tinuitatis folutione, canalem iftum inutilem reddit, huc quoque re- fefri poteft. Ergo interclufa deglutitio , per tumores quoslibet fcrophu- lofos , fcirrhofosve , non tantum dorfale id glandularum par (V) , fed quaslibet oefophago vicinas glandulas et cryptas occupantcs , et canalem alimentarem comprimentes } porro hujus obftru&io , fub- ftantiae degeneratio tumida , fungofa , cartilaginofa, viam interclu- dens , coalitus etc. (k) Porro vcntriculi variae obftruftiones, com- preffionesque , ex fungis, tum inibi natis, turn tumoribus vifcerum, et partium adjacentium , fcirrhofis, fteatomatofis , excrefcentiis etc. quorum vitiorum infignis varietas habetur apud cafuum fcriptores (/) i memorari ex his meretur illud fingulare KERKRINGII obferva- tum (m) , ubi ex deglutito nummulo argentco, pylori aperturam claudente, ac ibi firmiffime detento , manifeftiffima necel��tate mors fecuta eflr. Intefh'norum dein limilia vitiaj intus fufceptio, feu vol- vulus confirmatus (»)i conftrictio in vulneris vel herniae oris (quae tamen vix mechanico effe£bu, fed fuperveniente fideratione et convul- fione, necare diei poteft) etc. Perforationum quidem et laefionum harum partium diu fatisque impune latarum (o) , imo integrae ca- oalis inteftinaJis abfciffionis, dummodo non nimis prope ventriculunj con- (»') Quale exeroplum habet RUYSCHIUS mus ; quin et quod tam frequenter in jidv. Anat. dec. l. p. 24. fed. conf. clar. cadaveribus humanis, et infigni fatis nu- »E HAEM de aeglut, dijj-, mero in eodem fubjefto reperiantur, vi,d. (fc) Vid. prae reliquis BONETUS Anat. HALLERI Opufc.patbol.ObC 17. quodqueex pra&. Lib. JJi. Seft. IV. Obf. 2,4, im- inftituto ultima bac hieme adhuc demon- primis J, 8, 9. feqq. flrantem vidi cl. CAMPBR�M j ut dubitari (I) Conf. BONETUS 1. c. Seftt. fere in- nequeat quin fola motus periftaltici tur- tegris 6 7, et 8. ba, qualis et faepe moribundis accidit, (w) Obf. Anat. i. potior eorum fit caufa atque etiam me- (w) Nam abque accedente conftriftio- dela. ne fpasmodic», volvulos non adeo peri- (e) Praeter ea quae congeffit variis Io- culofos efle, patet ex facilitate, qua eos cis BONETUS , vide notabilem cafum apud in animalibus difleftis moribundis, turn j. D. BOHLIUM , a�. med. Bertl. Dec. I, frequenter generari, turn addita ftimula- Vol. VI. p. S». tione produci, ac itexum d�lolvi vide-

-ocr page 24-



		& & � & �^r R � A. 0 contigerit, accedatque manus chirurgica, quae, abfciflum extremum vulneri externo agglutinando, anum artificialera faciat, plura proftant exempla} fed ipfius oefophagi disruptio et plenaria a fe ipfo fepara- tio, ut ftupendo exemplo a BOERHAAVIO obfervata eft (f) , quin fumme lethalis fit, dubitationis fpeciem fubire nequit. Sed, quidquid demum horum vitiorum, in primas vias incidentium, fit, raro fane accidit, quamvis per fe certo lethifera effent, ut ne accedentibus potiffimum fymptomatibus mors antevertatur et praeci- pitetur} nam, quae eft ventriculi et inteftinorum mira potentia, ut infigni impetu totam oeconomiam peturbare, acdiramala, longeque ab eorum imperio aliena vifa, inducere queant, per celebrem illum, et vix ad regulas revocandum , confenfum fympathicum (q) j ea et recenfitis nunc affe�tionibus mechanicis, quae fimul validas irritac tiones faciunt, fupervenire, et majoris etiam momenti , quam fim- plex funftionis laefio , efle foletj praeterquam quod vascula, fimul discifla, ho'morrhagia faepe mortem accelerent. Multo minus ergo etiam aliarum partium et membbrum, quo- rum a�lionis minor eft ad vitam necef��tas, laefiones , comminutio- nes, loco aberrationes, frafturae, aliave mechanica vitia, fi forte in mortem aliquem dederint, id mechanico fimpliciter effedu praefti- tiffe autumanda funt; cum id haemorrhagiis, turbisque fupervenien- tibus, imo proferpenti mortificationi, gangraenae , corruptioni infi- cienti, atque fic vitiis, quae dixi mixtionis, et dynamicis, tribuen- dum veniat. Atque ad vitia mixtionis nunc transeundum. r MORS EX ri�ns MIX�IONIS_MA�ERIAE: "" "> >. � §. XVIII. "C^rg° hujus generis mors non ita accipienda efl, ac & --¹ corruptie corporis materiae adeo per fe eflc foleat, ut^ non faepevitia mechanica ipfi occafionem dent, vel et errores dynamici ipfam' (p) Morli, non defcripti priut, liftorid.* momentofa de partiwn Jymp/tilia (f) Prouti curiofe expofuit cl. BEGA in capp. praecipue V- XI. C z

-ocr page 25-



		zo DE M O R T E ipfamquafigignant:fed,prouti ad praecedentem claflemretulimustales cafus,ubi vitium mechanicum per fe caufa lethalis fuiflet,etiamfi nulla fymptomata fatum acceleraflent > ita ad mixtionis corruptionem rc- feram mortis caufas , vel ubi ea omnino rem fola fere abfolvere vi- detur , vel ubi, vitiis mechanismi vel motus fuperveniens, hisce per fe non mortiferis , lethalitatis momentum addit , vel et iis fefe adjungens , earum efficaciam ita augct , ut valde manifeflis indiciis fe prodat ac morbi fere notam chara�terifticam conftituat. I^eo ve- ro vitia mixtionis caufis dynamicis praemitto, quia illorum actio cum harum efficacia faepe ita implicita eft , ut disceptari pofllt cuinam primas partes deferas j ni effeftus vix menfurandi ad levis' contagii, neque fenfu detegendi, vim corrumpentem, fuaderent, vis vitalis affedae rationem ibi potiffimum ede habendam , adeoque' ca- fus illos ad clafTcm dynamicam pertinere, dum interim juverit cor- ruptionis naturam et momentum antea vidifle. §. XIX. Primum memoranda eft naturalis illa , et toti corpori communis, difpofitio ad corruptionem, putredinem, et vitia quae- vis mixtionis contrahenda, quae, quamvis vix per fe adeo increscat ut vitam fola tollere poffit (vid. §. vm.) , poteft tamen ex fenili virium deb�itatione, et quadam forte accedente morbofa difpofitio ne , adeo foveri et augeri , ut vel leviffima caufa , _extus accidente et nocente, opus fit , qua vi�tis vitali vi et efficacia naturae prae fervatnce (§.x.), mox mixtionis corruptio lethalis et gangraena adeft. ld quod egregie comprobatur exemplo fenis iftius fatui et dm debihffimi, de quo refert TULPIUS (r}.* Huic enim fatis- cebant tandem adeo vitales aftiones, ut a minima corporis ofFenfa fe queretur protinus perniciofiffima gangraena j et, quum impoffibile eflet evitare, ne corporis variae partes, turn fulcimentis quibus inni- tebant-ur, turn quadam allifione ad fe mutuo , vel leviffime prcme rentur: hmc quoque brcvi omnes partes, fuppreflk _per iftam _Pres- fionem vitali vi , gangraena obfidcbantur, quae fic rapido progreflu mtra paucos dies totum corpus depascuit et hominem cxftinxit. Quod (r) O�/. Libro IJJ cap. ₄tf.

-ocr page 26-



		C O R P O R E A: -₄f Quod autem tali corpori, per vitae debilitatem adeo ad comiptio- nem prono, ex levi caufae nocumento accidit, id vigorofis quoque et bene valentibus viribus contingit, ubi violentiori vi externa, con- tundente , comminuente , confringente , comburente , brevi quovis modo deftruente, partium cohaefio, nexus, mixtio et conformatio ita laeduntur, tolluntur et evertuntur, ut cormptio et putredo non tan- tum fponte fequantur, fed quoque inducantur per faftam violentiam. Scilicet , fi totum corpus , vel pars ejus nobilior violentiam illam experta eft, turn mors fubito, et fere absque novis fymptomatis, fu- pervenit, ut in gravi laplu ex alto, ingenti contufione , praevalida percuf��one 6cc. } fi tantum pars, eaque minus dire�te ad vitam ne- ceflaria, tune inducTra gangraena , putridis et acribus factis humori- bus in parte ftagnantibus, corrumpitur penitus pars ipfa, et recepto in venas pravo fomite, vicina inficiuntur, unde per corruptionis pro- pagationem, alterata quoque partium nobiliorum vitali difpofitione, et humorum crafi foluta , brevi tota animalis machina univerfali vM^tret conficitur et peflumdatur (j). §. XX. Et frigus, quod, neceflarium calorem cum fuis effec- tis tollendo , et a£biones vitae fupprimendo , tanta mala, praecipue in praedifpofitis, producit (/), ipfam quoque mortem, corrumpen- do partium fubftantiam , inferre poteft. Probat id , quoad partes corporis , ja�tura illa fatis frequens digitorum , membrorumque , quam patiuntur, qui acriori gelu , in borealibus regionibus praeci- pue urenti , nimium fe exponunt. Sic enim hae partes , quae , ma- iori fua a corde diftantia , et ampliori proportionat� fuperficie , mo- tum et calorem minus validum habentj dum a valido fngore firma earum fubftantia contrahitur , rigefit , fluida denfantur , coagulantur et congelafcunt; neceflario omnem motum vitalem amittere debent, et fimul facultatem fuam vitalem , per penetrantem illam frigoris glacialis violentiam , quae intimum folidorum contextum et humo- rum crafin diflolvit irreparabiliter (»). Sic itaque gangraena, fpha- ce- (j) Conf. quae de gangraenae caufls, (�) Vid. GAUBII Inft. Paft. f. �natura et diverfitate difputat QUESNAY. 428. trait.de/agangr.part.Ia., integra. (M) SAUS, J. 426. C J

-ocr page 27-



		V> DE; M O R T E* celus , et , fi imprudens calefa�tio , quae diflblutos humores etiam magis exagitet , acceflerit , ipfa partis putredo generatur , unde fiderata et penitus corrupta cadit. Et , quod fic parti accidit , id quoque integro corpori accidere poflet , fi id fortiori gelu diu fatis expofitum maneret j quamvis mors , in iis qui frigore necantur , per alias accedentes caufas accelerari , ficque propria frigoris efficacia hifce praererti videatur ; nempe etiam corporis univerfalis contractio , humorum ad interiora compulfio et infpiflatio , foporem facit , imo apoplexiam vel fyncopen , et ex hifce celeriorem mortem ( v ). Quantum autem haec e frigore, etiam non congelante, corruptie per- niciofior evadat , fi intenfiori aeftui fubito fuccedit , et quam rapido progreflu turn quoque proferpere poffit , docent fatis haec exempla. Dum fervidifliruo aeflatis calore in puteum profundum defcendit homo , taclus fummo frigore , mox intolerabili dolore corripitur in digito pcdis , quem mox gangraena fequitur , et int ra horam inte- grum fere crus vero fphacelo erat corruptum , cujus velox progres- fus fola prompta membri amputatione potuit cohiberi (w). Puel- la , febre ardentiffima exaeftuans , manus fudore fervido diffluentes immergit aquae frigidiffimae , ex puteo hauftae ; mox dolor oritur , tumor et livor gangraenofus partium immerfarum , quae , nifi mul- tis fcarificationibus faclis, et cum difpendio ac lapfu digitorum , fer- vari non potuerunt (x~). Denique, fubitamors, quae accidere obfer- vatur ob imprudenter admiflum a�rem frigidum ad corpus , fummo ca- lore et febre exaeftuans , et ob ingurgitatam fubito in ventriculum , fere inflammatum , frigidam , ea et infignem ventriculi aliorumque vifcerum gangraenam , et humorum diflblutionem putridam , et quam multiplicia univerfalis fere corruptionis indicia exhibere fo- kt (>). §. XXI.

			Quod difleftione fqituagenarii ge- et conf. qnae citat exempla QUESNAV 1. c. luenefti, inter alios, comprobavit s. T. p. 294. QUELMALTZ , . edito Lipfiae a. 1755. (y) Vid. notabilis HOFMANNI obferva« progr. de frigoris acrioris in corpus effe��. tio Med. Syft. T. m. f. i c xvir. J. 21. (i«) Vid. la MOTTE trait. compl. de et �. n. P. n. caput x. integrum de fri- cj�rwg. torn in. p. 384. gido potu vitae inimiciffimo , quod multa ex (*) Vid. HILDAN. opp. in fol. p. 774. auaoiibus exempla fuggerit.

-ocr page 28-



		C O R P O R E A. ₅ §. XXI. Porro , prouti quaelibet inflammatio in gangraenam abire poteft , et partium deftru&ionem humorumque diflblutionem putredinofam inducere : ita morbi quilibet acutifl�mi inflammatorii eum lethalem exitum poflunt habere. Huc itaque fpe�tanl febres ardentes , continuae putridae , colliquativae , exanthematicae , pe- techiales , variolofne, ceterae , quae quoque gangraenofas in cute maculas et cfcharas producunt, humores putrefcentia diffblutos ipfis poris efFundunt , et partium internarum gangraenam generant. Quodfi quoque his turbis acceflerit contagii deleteria vis , ut in pefte et morbis verc malignis , item dyfenteriis pluribus , turn quo- que acceleratur corruptionis pernicies , et omnia depafcens feptica vis j fed omnia haecce fpeciatim exfequi non convenit , liceatque faltem indicare , quos , ex inftituto de hifce agentes, et obfervatio- nes fingulas ad fua loca digcrentes , confulere cujusvis eft ( z ). Convenit autem notare , quod gangraena et fideratio , prouti, fi caufae adfuerint particulares , invadat primum et praecipue partem affe�tam , ut in puerperis , febre inflammatoria pereuntibus , ute- rum j in lethali colica , paffione iliaca et volvulo confirmato , in- teftina et ventriculum (a) ;* item , in illa herniae fpecie , quae in-' carcerata dicitur , et (aepe mira rapiditate gangraenam ingentem , turbas praevalidas , virium prolapfum univerfalem mortemque in- fert (b) , partes abdominales : ita, f� vix vitium particulare in caufa eft j ut in febribus perniciofe acutis , affectione peftilentiali &c. j tamen primac viae praecipue gangraena depaftae inveaianturj id quod fummum periculum corruptionis illarum partium , ex al�s quoque caufis ortae, arguere poffit (c). $. XXII. Vitia quoque interna, vifcus aliquod occupantia , ex propriis fuis caufis fenfim orta , ut ulcera , carcinomata j et fo- mi- (2) BOERHAAV. apb. 730. feqq. van (a) Conf. HOFFM. loc. uit. cit. J. 25, SWIETEN Comm. T. II p. 419. feqq. 16. HOFFMANN. di caufa mort. gigti. 1. c. 5- ai» (&) Conf. inter alio? HEISTKKI »»/�. 23, feqq. et T. il. cap. i. J. 16. feqq. Cbir. p. il. cap. xvi. J. 5. van swiETp» HILDAN. Cent. in. obf. 93. feqq. et ejus- tom. i p.- 743. feq. dem de gangr. et fpbacelo librujn. O.UESHAT (f) Vid. HOFfM. 1. e, ai, aj, 24, 1. c. cap. xiv. xv. &c.

-ocr page 29-



		i4 DE M O R T E mites quicunque pravam materiem habentes , fuppeditare p�flunt inateriem ₃ quae tetro fuo et feptico contagio inficiat et corrumpat totum corpus , ficque id internecioni det , fere uti de gangraena , ex caufa externa orta , ante adverti (§. xix. fin.). Et magis id peragent , ubi accefferit prava fcorbutica , cache�tica et quovis modo infe�ta corporis difpofitio , vel acrimonia humorum quaelibet, do- man amplius impotens , quocunque ingeftorum, geftorum , retento- rum, vitio nata (d^; vel fpeciatim, ubi hydropem produxerit vitium quodlibet pertinax cancrofum et faniofum vifceris, hepatis , uteri , pulmonum , et effufum ftagnansque in cellulari tela ferum acrimo- niam indomabilem et putredinofam contraxerit, omnia depafcentem, praecipue fi a�'r externus , per imprudenter inftitutam 'ZF^Mtvrijny ₉admiflus , omnia illa vitia , ut folet , auxerit (e). §. XXIII. Porro venena multa infignem gangraenam infe- Tunt , praecipue inteftinorum et ventriculi. Et primo quidem mi- neralia illa , chemice acria , ponderofiora, coi:rodentia , difcindentia -et cauftica ; dein , fed alia ratione, animalium venenatorurn mor- fus j viperarum, ferpentum , fcorpionum. Atque, ob c�lebritatem, xjuoque memoranda eft venenata vis frumenti iftius , rore melleo corrupti , quod cornuti , corniculati, et generali quoque rubiginis nomine , obfervatoi�bus memoratum eft j id enim faepe gangraenam induxit, quae et proferpebat et membra, flderata, cadere faciebat (/J, quamvis nlii eum effeclum non notarint, et folos fpasmos non letha- les obfervarint (g). Sed (.d) Cl. GAUBTO accuratius difta et ex- ex efu hujus frumenti, morbus fpasmodi- pofita, injlit, patb. gj, praecipue 301�� cus fuit; ; incolis diflus die /tiefe , ocler 304. krumme , krankbeit ) invadens praecipue (e, Vid. quae de hydrope , ejtis letha- mulieres & iiifantes ; dumin illis , reliquis litatis ratione et de corruptione vifcerum fymptomatibus horroris, ftupiditatis, tor- habet cl, HOFFMAKNUS 1. c. g 14-21. minum, anxietatis, fuperveniebat faepe 12. &c. faucium quafi ftrangulatio; in hifce vero (/i Hlft. de l'Acad, des Scienc. 1710. dirae quaevis convulfiones. vid. aS, mtd. p. 80. feqq. conf. et QUESNAY p. 355. EeroL Dec u. vol. vi. p. 50. feq. item fcqq. MULLERI diff. de morbo epid. Jpasmod. 1741. (g) Sic epidemia illa a GOHLIO defcri- graffanti , Francof, 1742. qui etiam in pta , quae 1716. in Lufatia et Helvetia , gangraenam non exibat. 1722, in Marchia Pomerana , graffavit ,

-ocr page 30-



		C O R P 6 R E A. zf Scd patet facile, omnia ea , quae ob indu�Tram corruptionem gan- graenofam non necant, fed ob alias caufas , quarum fymptoma tan- tum , et quidem minus principale , eft gangraena , huc proprie non pcrtinere'(conf. §. xvm.) , et alio loco tracianda efTe. Quod mo- nitum quoque, pro parte, pertinct ad morbos et vitia binis praece- dentibus paragraphis addu�ta ; nam corruptio partium , in quam im- petuofi ifti morbi terminantur , faepe non tam caufa , quam potiu» indicium , etfequela, mortis eft _} dum mors ipfa turbarum violentia, vires vitae projiciente , genita fuit ; et quod contagii vim deleteriam attinet, ea forte potius, fpecifica quafi efficacia, ipfam vitalem vim et energiam infringere , et fic naturali partium ad corruptioncm pro- clivitati frena quafi laxare , dici faltim debet. Sed quam ardte haec bina , vitae extinclio et corruptio , cohaereant , turn fupra jam (§. x.) , ad theoriam fati fenilis , monui , tum in fequentibus ulte- rius patebit; ceterum memor di&orum in §. xvm. §. XXIV. Sed verbum adhuc addere convenit, de infigni po- tentiarum nocentium quarundam efficacia deftru�trice. Scilicet ful- minis vis occidens non integra hujus loei eft. Surnma enim illa ce- leritas , qua interficit , vel fola fuadet , id potentiori efficacia fieri, quam eft ipfius folidorum fubftamiae combuftio vel deftru�lio ma- terialis > quamvis et certo id vitium accedat , ut monftrant non taa- tum ftupendae, de ejus vi omnia comminuente et perniciffimc pro- fternente, hiftoriae (b) ; fed et manifefta combuftionis et comminu- tionis indicia, in cadaveribus reperta (i). Sed vera combuftio, five univerfalis , five partis nobilioris, aut fe effectu fuo ad partes nobi- lio- (6) Viel. DIEMERBROEK otf. 95. opp. in eneflorum per furmen, a$. med. Ber.Dec. fol. p. 126. et 127 F. HILDAN�S Cent. 111. n. vol. ix p. 80. feqq. in primo , cum obf. 26. de mirand. fulm. ejfe��. item MO- variis ambuftionis fignis , aderat foramen I.YNEUX of tbt jlrimge effe&s ofthunder &c. in o(Te bregmatis , cuteintegra, inaltero, Pbil.Tranf. N. 313. BADDAM. v. p. 93. fine ullo externo ambuftionis figno , ofla dein Pbil. Tranf. vol. XLIV. part. n. p. intus in articalis omnia fere comminuta 383. feqq, vol. xuvii.pag, 330. vol.xLix. erant; tertium profcrpens gangraena fus» part i. p. l�. vol, L. part. i. p. 104, et tulit, quae fequebatur varias faftas a ful* icB-quae omniafingulatimrecenfere, ni- mine laefioncs ad thoracem, feinur, civiS. laium eflet. &c. (.i) Sic e. g. GOHLIUS treg cafus habet D

-ocr page 31-



		^6 D E M O R T E liores propagans , hujus loei certius eft j nam, primo pars, ignc ara- bufta vel aflata, manifefto ita alterata eft , ut vix poffit ultra , et, quod circum ambuftionis praecipuac regionem eft , id ita affectum et irritatum eft, ut fere fponte gangraenam contrahat, eamque ad vi- cina propaget (k), ld autem hic mirari licet, quod, cum ventri- culi affectionum validiorum tanta fit ad omnigena mala inferenda et promptam mortem efficacia (§.xxi.), ejus ambuftio, per fat infig- nem plumbi fufi, ore infortunio recepti et per fauces demiffi, quanti- tatem, homini , non tantum vitam non ademerit, nifi poft aliquot dies (/)> fed et quod aves aliquae repetito ifti experimento vel fu- pervifturae vifae fuerint , nifi diflectione fuif�ent ene�bae , mon- ftrante oefophago et vcntriculo non multa, fed pharynge et cardia plura, ambuftionis et gangraenae figna (m). §. XXV. An vero tanta humoribus noftri corporis induci po- teft inflammabilitas, ut etiam, dum corpore continentur, veram quafi flammam concipiant , ac vivo igne , per venas ferpentc , integrum corpus depafcant et confumant ? certe fafto, faepius relato, fides non facile negatur (#). Et in f�ptentrionalibus regionibus, praecipuc Ruffia , vix hiems praeterire fcrtur , in qua non mane per pla- teas mortui reperiantur , quibus etiam flammula ex ore ardet 5 id autem accidit iis, qui, fera vefpera in contuberniis tranfa�ba , potu- que fpirituofo forti bene rcplcti, atque aeftuante in calore hypo- cauftorum verfati, mox in fummum illud borealium hybernum fri- gus (fc) Vid. GAUBII Inflit. Patb. J. 601. ei oblinientis tenacitas , ignis maximam QUESNAY p. 279, vim avertit. ? (<) Vid.'cafum in Angliaobfervafum in (») Idem. f bil. Tranf. vol. XLIX. part. n. art. 54. (n) Vid. T. BARTHOLIN. de luce anim. p. 477-484. receperat vir 94. ann. plumbi cap. 18, 19. conf. Caprices d'imagination , fufiunc. vu.affumuttam�n varia, cumque libellum Amftelaedami 1741. editam, lettr. pulfu debili plu,res dies fupervixit, etiarn vu. horumque incendiorura meminit cl. tandem raelius fe habere vifus, donec inter GAUBIUS LP. 5- 660. quaeritque, an id igni fudorem frigidum et tendinum fubfultus ele�lrico, in homine provocato, tribui de- cxfpirat. Cardia praecipue erat valde in- beat? 'praelegendo autem addere folet flammata et ulcenta, et finiftra pars ven- qua�dam ta�um conflagrationur� hift�rias, tricali, quae plumbnm habebat, arabufta. ita ut non fine auftoritate hifce fides ha- An fibtarum rigiditas et durities, ut et ffiu- beatur,

-ocr page 32-



		C O R P O R E A: gus domo egrediuntur, indeque ftupefa�ti cadant &c. (o). Et his- toria mortis Comitiflac iftius Cefenenfls, a tot au&oribus relata, con- flagrationem talem etiam magis comprobare videturj haec enim fe- re fana cubitum iverat , dum altero mane corpus in cubiculi pavi- mento reperitur , maximam partem in cineres converfum , abrupto ipfocapiteetcombufto j conflagrationis fa&ae indicia quoque crant fu- ligo in a�re volitans, fmegma oleofum foetidiffimum pavimento fuper- efrufum, etc. dum interim nulla¹, nifi ab interna caufa, conflagratio accufari poterat (�>)� Et bina adhuc hujus naturae obfervata priori, in Anglorura transa�tionibus, adjungunturj hominis ncmpe fulminc adeo percuffi, ut ignc interno, per totum corpus accenfo, flagrafTe vi- fus fuerit, et fumus foetidus de combufta mafTa adhuc adfcenderitj et fcminae quoque, quae, cum no�le ex le£to furrexerat, feque igni, ut vidctur, admoverat, poftquam vefperi potum fpirituofum inguir- gitaverat , inventa cft mane in pavimento, pro magna partc in car- bonem ignitum converfa (q). Sed, quidquid harum rerum fit, an foli internae difpofitioni in- flammabili , ut generato feminio praeternaturali , attribui poffint hi effectus, an apcrti ignis, fivc vulgaris, five fulminis efficacia incen- dens accedere debcatj certum efl, quod, quotiescunque talis confla- gratio acciderit, eam, fi ullam, efTe certiffime et manifeftiffime mor- tis caufam materue mixtioncm deflrucntem. MO- (o¹) Sic conftitit. cl. OAUBIO per litcras ex obfervationibus EUSE�II Nurenbergii, ab ABR. KAAU, Anatomes Profeflbre Pe- SCALIGERI, CARD4NI, a CASTRO, LIBAVII, tropolitano, ad ipfum datas. KIRCHEUI , p. BORELLiy Cent, n. Obf. 75. (p) Scilicet ab inflammabilitate ipfo- inprimis JACOBEI in AQ. Hafn. 1673. et rum humorum inquilinorum, ctiam pri- DONATI lift. mir. iv. cap. 25. etvir.�pbemt mis viis contentorum, fed praecipue per- germ. 1670. et STURMII ibid. A. x. p. 5,3. fpirabilium , nam ex impedita perfpira- LITTRII Mem de l'Ac. de je. 1706. &c. tione male fe habebat Comit�fla, fegnis, (j) Vid. An extraQ of Jof. Biancbini't et membra gravis leftum petens , fp. treatife upon tbe deatb of the Countrfs Corne* vinicaphurato etiam fefe perfricare folita. Ha Zangari et Bandi, of Cef�n»; ivitb ao- Ceterum ubi inPhil. TranJ, hujus fa�li his- counts of the deatb of Jo. Hitchel, turned toria traditur, multa congeruntur exem- by internat fire 26. Jun. 1613., and of a pla, quibus conftet , tam inflammabilita- <woman at Ipsivicb, wbofe body was confa» tem, quam actuale incendium, humorum et med to a coal , 10. Afr. 1744. in Pbik partium animalium non inaudita efle, abs- TranJ. N. 476. Art. xvi. pag. 447-64. ouu eo ut fulmini hae partes tribuantur, D z.

-ocr page 33-



		s8 DE M O R T E

			MORIENDI RATIO DYNAMICA. §, XXVI. "^Tunc denique momentofam et ampliffimam claflem �-^i adgredior. ld quod non tantum docet, dicta jam facpius', caufarum mortis fere inextricabilis conplicatio et compofita aftio (§.vi. xviii.xxm.), fed vel rriagis id patet, fl confideretur, folam illam partium irritabilem vim efle tandem id quod verae vitae agens principium eft , qua praefente , licet in- numera et graviffima ftru�urae et mixtionis vitia obftiterint, vit ei* adeftj quaque abfente, licet nullum aliud vel leviffimum in corpore vitiumpercipi poflet, adeft «?on($.n.)i confidereturque praeterea, quod , qualiscunque fuerit mortis caufa , et quacunque vi egerit, agat ea femper in corpus vivum, hoc eft, quod vi motrice et irri- tabili , tum univerfim turn in fingulis partibus, animatum dici po- teft , quodque ideo non paffive noxas illatas facilc fert , fed reagit irritatum , impetus concipit, ac validas fua vi ciere poteft turbas (§.ni.) (r). Procedam ergo, in caufarum dynamicarum expofitione, ea qua po- tero circumfpe�bione , confulendo , et pro bafi ponendo , neceffa- riam obfervationum multitudinem, felc�tam tamen quantum pote, et eo ordine digeftam, ut, praemiffis fere illis, ubi virium afFe�tioni manifeft� , fi non unica , faltim praecipua , mortis caufa deferenda videtur, haec prsluceant aliis, ubi id magis dubium efl i et fupe- raddam fimul ea, quae, ad jam recenfitarum binarum clai��um mor- tis caufarum confummationem, et plenum effe&um lethalem intelli- gendum, fupplcnda funt (§.xxm ). s. xxvn. (r) Ut, qoae cl. GA�BIUS quoad mor- men interJ�milarts, ehmtntarios, temperiei, les ex principio vitali enunciat, hic trans- totiusve Jubftantiae, uut et organicos folido- ferre liceat, tanti boe mo'us principium mo� rum inorbos , vetsribus diSos , neque inter menti ejf�, ut vel maxime a p.itbologis attendi bumorum vitia a recentioribus addita , fat mereatur; et fua i d vitia pati poffe, quae et commodttm inveniant locum, atque adeo Jin- frequentiffima fint, et ftve folttaria, fi-ce cum gularem J�bi titulum repose gin £�<;. Infl. Pa- aliis morbis complicata, multivarias funi�io- thol. J. 188. num perturbationes inducere queant, nee ta-

-ocr page 34-



		C O R P O R E A. aj $. XXVII. In genere autem praemonere oportet, quod, in prin- cipii vitalis affe�tionibus, et motuum vitiis, infignis et plane fingu- laris momenti fit corporis ipfius praedifpofitio, feu feminiunl magis vel minus irritabile , quin hoc totum periculi momentum et ipfam lethalitatem poflh conftituere. Nam vitale principium, feu moven- di vis quae partibus vivis ineft, et exceflu peccare poteft et defe£tu, et multos gradus habere inter haec bina extrema medios (i). Si deficiat nimium atque torpeat, ad motum et impetum concipiendum fegnius, vix afficietur ab inimica vi, et innumera feret immotumj quae eadem contra affligent, vel impetus noxios-^ciebunt, imo plane perniciofos, fi in corpus valde mobile et admodum irritabile incide- rint. Cujus quidem nimiae mobilitatis vitii has ponit praecipuos fontes, et chara&erem, cl. GAUBIUS, delicatam folidae compagis teneritatem} alias et ftriffiam fibrarum tenftonem, mobiliore elatere comitatam ; magnum fenfuum agilitatem ; faepius et acrem humorum tenuitatem; fyftema cir- culationis agitatius. Unde haereditas , aetas junior , temperamentum mo- bile , fexus feqmor, clima calidius, vifae genus lautum, fine exercitatiene, aut et ftri��ius regimen , cum meticulofa omnis infoliti evitatione, morbi acuti) febriles^ calidi^ eo difponunt (t}. §. XXVIII. Hujus feminii vis inprimis elucescit in morbis acu- tiffimis, febrilibus , convulfivis, praecipitibus, quorum lethalitatem antea ex vitiis, quae inferunt, t�m mixtionis (§. xxi.), turn mecha- nicis (§. xvi.) jam confeci. Hi enim , fi in fubje�ta incidant cali- diora, juniora, cholerica, vel quovis modo valde irritabilia, infigne periculi augmentum et lethalis eventus praecipitantiam addunt; non tantum per accelerationem di&orum vitiorum , fed ex dynamica prae- cipue horum morborum efficacia. Sic nempe motuum abnormitatc non tantum, et vehementia, naturae vires projiciuntur et fcflae con- fumtaeque fuccumbunt, fed et tam validae adfunt conftricliones fpas- modicae , indeque pendentes inflammationes, congeftiones, obftru- �ionesque, ut omniahaec, febris vi benigna perniciofa facta, auges- cant, (j) Conf. GAUBII Inft. patb. g. 189, (t) Vid. J. 194. I9*> 195- D 3

-ocr page 35-



		₃Q DE M O R T E cant, praecipue ad dies criticosj unde retropulfis exanthematis, fic- catis ulceribus, corpore afpero, urina tenui, alvo claufo , pulfu et rcfpiratione fenfim minoribus et celerioribus, inter diras anxietates, jaftationes, vomendi conatus inanes , invadente facie Hippocratica, cum tendinum diftenfione et fubfultu, vita fuccumbit et evanescitj. magis certe ob motus, quam materiae vel mechanismi, vitia. Eadem difpofitio auget effe�tum quorumcunque calefacientium,, fpirituoforum, acrium, five nimia copia ingeftorum, five impruden- ter extus admotorum, ex quibus orta inflammatio , irritatio et -rno- tus fanguinis exorbitans, fuis fequelis et effectibus, mortem provo- cant. Cujus quidem eventus nimis frequens experient�a eft in iis, qui potu fpirituofo fe replcnt, et in apoplexiam inde fc praecipitant (v), prouti de lethali effe�tu caufticorum, extus imprudcnter admo- torum, horribile exemplum habet DE GN E RVS (x). §. XXIX. Sed, nullibi puriore et pleniore effe�tu, elucescere vide- tur affe&ae et agitatae vis vitalis infignis potentia et lethalitas, quam in animi pathematis (y). Nam haec , cum fubita et vehementi corporis commotione agant, non poffunt non fummas noxas infcr- ^e, inprimis in praedispofitis (§.xxvn. )> patctquc fimul, dum tam praecipitanter invadant atque fola mentis conturbatio , absque cor- poreo irritamento , eorum caufa fit , agitari et affici hic ea valde mobilia inftrumenta , per quae mens fuum impetum cum corpore com- (w) Quod multoties fe obfervafle fcri- ram rtlatae, cum potius effici�nte Jint, ce-* bit PLATERUS , nempe, pueres aliqtiot et fe- lerrimae a��ivitates, immateriales dicuntur, nes, quod fp. vinifumftrant immodernte, pri- quia in corpore foniffimo, absque omni vitio mum fummopere accendi, poffea attcnitos j�u- materiali, oeconomiam cum vebementia et eek- f ere, et fkertere ad mortem usque, Obferv. ritate pervertcmt. ... et profecto ea eft mo- Lib. i. pag. 17. D. D. WALTHERUS in dis- tuum animi vis ut . . . etiam venenorum ve- feftione vigilis noflurni, fimili modo ex- hementiam longiffime Juperent, quia in in- tin�li, viscera omnia reperit bene confti- ftante ag�nt, cum venena fpatium po/lulent tuta, nifl quod ventriculus quamdam in- &c. Inter caufas ergo quae morbos progi- flainmationera haberet, fed vafa infigniter gnunt, primum jure meritoque ord-ine m pat Ie- expanfa et repleta , ut apopleftice mor- mata tuemur, in fecundo autem venena po- tuus videretur. Commerc. littir. Norimb, A», nenda funt Med fyft. T. ir, Cap. iv. ad 1731. p. 218. 5- !5- ^et ^a'^ib' '^inter resnocentiffimas et quae (se) Dyfent, Mliof, contag. bijl. app. corpus celerrime qfficiunt, mtrlaos, imo mor. (y) Sic HOFFMANNUS , animi commotie- tem inferunt,graviaanimi patbemata funt re> nes, inter caufas morbt/rum remtiores ferpe- ferenda &c. T. n. pait. n. Cap. i. J. 4.

-ocr page 36-



d a: R;; PC o-1. E; A. «dtnm�nicat, id eft nerVe�m praecipue fyfthema j adeoque animi commotionibus merko primum inter dynamicas caufas locum deferri. Quid enim, ut ab hac valida commotionc incipiam, hominc ira ex- candescente et deflagrantc impetuofius, dum, ut ille ait, vultus fu- rore torvus, atque oculi trac�s, fpumat volvitque minus. Verum, prac- termifla accurata fingulorum hujus brevis animi furoris fymptoma- tum expofitione, fufficiat indicafle , quod noxa fua quam proxime accedat ad modo recenfitos motus impetuofos , febriles, aeftuantes, peflumdetque naturam, per aftionum abnormitatem. Exagitat enim fanguincm impetuofe , impellit in vascula quaevis minima, hinc, et ftagnantia discutit (%), et obftruftiones facit_} convulfivo porro im- petu agit in primas potifl�mum vias, eas conftringit, et inflammatio- nem lethalem facit,dum eadem etiam in cerebro producere poteftjfed male praecipue afficere folet fyflhema biliarium , hepar corrumpen- do, bilemque effundendo, qui, haerens et degenerans, fua propria mala, etiam lethalia, infert j enormes quoque tandem fanguinis aeftuantis efFufiones producit. Verbo , ira, impetu efferato nervos, musculos* , fangu�nem, bilem exagitat , hinc furorem , inflammationes', fe- bres ardenteS , viscerum primae digeftiottis turbas enormes , errores fluido- rum omnivarios, y vel vemniferam quoque vim creat (a}. Impetu non minus praecoci et perniciofo, quamvis alio modo di- refto , agit terror. Cohibet enim ille fubito motuum vitalium libertatem, qua/at violenti/ime fyftema nerveum, fpafmos, convulfiones, efilepfiam , ftuporem, imaginationem depravatam , inducit; conftriftis fu- Uto vafculis minoribus, humores verfus vafa major a cogit, cor in palpitio- nem , pulmones in angorem conjie�t, pallonm , frigus , congeftimes, abor- turn parit, evacuatioms fupprimit , fubito necat (b}. Rariora quidem funt mala , et minus exitiofa , quac gaudium fe- qui poffunt , longe diverfum certe a prioribus affectum , G cau/as refpicias et agendi modum , non ita, fi fubitum effedtum. Eft e-

		nim

	(s) Unde et medicinae effe poteft in et fpeciatim quoad podagram et arthritim afFeftibus alias defperatis, frigidis, habi- egregiecomprobat PECHLINUS Obf. 52 26. tualibus &c, proiiti multis exemplis col- (a) CAUB. patM. 5. 542. kdis oftendit HorfMANN�s l c. g. 13. not. (& ld. ibid.

-ocr page 37-



\& DE M O R T E nim gaudii comes, au��ior , expeditior circulatie , fecretlo J exffetio : fed et infomnia , infania , virium refolutio , quin mors apoplettica, , ubi ni- miam eft, tf imprevifitm («�)� Reliqui vero affe�tus, qui remiffiores fcre , vel ex variis mixti, ideoque quafi diluti funt, vel faltim di- vifo magis impetu agunt, prouti vel appetiti boni , vel avcrfati et prementis mali ideae cos viciffim ingrediantur , et alterae alteris praevaleant j hi, inquam , non adeo hujus loei funt; rarius enim perniciem inferunt, fique inferant, confumunt magis, et mori qual� finunt , quam vitam vere praecipitant et necant. Ita amor languere facit et deficere j odium et invidia rodunt , fenflmque deftruunt; moeror et taedium opprimunt, folvunt vitam j metus percellit, in- firmat. $. XXX. Sic itaque intelligitur (§.xxix.) irae, terroris , gaudii- que effufi vis dynamica , qua etiam mortem fubitam intulifle , tot auftoribus totque diverfis obfervationibus annotatum eft. Perfe�tacor- �ipitur muiier fyncope , ex fola aeftuatione gravis irae , qua contra proprium infantem exardebat, atque exfpirat brevi, dum alia, idem malum , ex eadem caufa , fibi contrahens, poft o£to demum horas per potentes et repetitas ftimulationes ad fe revocatur (d). Juve- nis , ira immani agitatus , poft paucas horas , intra tuffim et fpu- tum fanguineum , exfpirat ; erat autem orthopnoeieus et polypum habebat (e}. Virgo hypochondriaca, poft iracundiam, contrahit in- flammationem primarum viarum lethalem, cum delirio et feccflu fan- suinis dum denuo revocata cxcandefcentia fatum etiam praecipitat (�). Draftica medicamina, data poft graviorem irae commotionem, omnia in deterius vertere et mortem inducere folent (5). Haemor- rhoidibus , ob invadentcm iram , per validifllmam coli conftriftio- nem , fuppreffis, fanguine ad caput congefto , delirium convulfi- vum, funeftum, contrahit vit generofus (b). Iracundiam .feminis
			utc- :� P- 33-


		GAUB l C.
	BRUHI�R far �incert. des ftgn. de RII .1710. p. 51. Torn. L P. 77- ^1- « T- «' [/> »J«jJ^ir- ^U ^C' ^S' '⁴' U�TRII obfeivatio flij�, fc Mf. WW» J' ^J5-

-ocr page 38-



		C O R P O R E A. 35 uteri haemorrhagias provocafle Icthalcs, faepius vifum fuit. Ergo irae quidcm effe&us lethalis evadit praecipue per vitia praedis- ponentia (§.xxix.) ; nam in perfecte fanis , et , uti VERULAMIUS ait, ub� fiVi permittitur et foras frodif, etiam ju-vare poteft, tanquam me- dicament a illa quae robuftum calorem inducunt (). Sed terror gfavibri , et certiori , noxa percellerc folet. Mili- tum tribunus , curiofitatc indu&us ut cominus luftraret juvenem , qui intrepida pugna mortuus ceciderat, in ipfo recognofcit pro- pri�m fuum filium ; obmutefcit , vultum figit in cadarer, ftat- que immotus , donec , effeftus � vehementia.' oppreflus , rigidus in terram procidit, ipf� quoque mort��s (k}.* Senex ex optimatibus, valetudinarius', dum tranquille co�nat_} improvifo accipiens nunci- um de adventu , fibi neque grato neque honorifico, confanguinei fui , r�pentin� fato¹ extinguitur (/). Ganis moloffiis , fanus et be- ne fortis, c fomno exeitatur explofione tormentorum, difcurrit qua- q��t^erfum , tfemehs et peranxius , donec praeceps ruat, mort��s, fanguine ore effl�ente (_ 'm ). Terror famul�m in 'tam violenram fyncopen conjicit , ut poft 48 horas demum vitae aliqua indicia monftrare inceperit (w). Juvenem inopiriata matrimon� repulfa in- time adeo pe�c�tit ,'' ut ilico datal�pfi Corriperetur , et per inte- grum diem absquc fenfu et motu, ftatuae inftar, perftaret (»). Sed antiquitus jam ahnotatus' fuit hic terroris cfFe�t�s , efmukis ob- fervationibus a rec�ntioribus confirr�atur , ut videre efl apud HOFFMANNUM (o), HALLERUM (�>)> propriisque obfervatis id con- firmantem PECHLINUM (^) , qui idem varia curiofa de aliis terro- ris et metus efFe�tibus annotat (r)* j porro , quibus variis noxis Jac- dat . : �- , �, . (i) Hift. vit. rt mort. p. 533. Opp. («) BKUHIER 1. c. p. 177. . j,,1 folio. (n) TULPII Obf. L, L cap.* 2,1. () Sic refert MICHEL Dominus de* MON- («") L. c. J. 15. ' TAIONE. Ejjais. livr. L ch. 2. "p. m. 6 (p) Comm. BOERH. Vol. IV. p. 447. (O LANCIS. de mort.fub. L. I. C. XI. Diff. de nervorum in arter. imper. f. 32, f. 11. . tyim n.ot. Diffp. Anat. Vol. IV.. p. 443, (m)� Pbil. Tranf. aMdg. fcy BADMM " (f-)'O^ L. Hl. 23,'U- ^; Vol. III. p. 239. (r) Obf. 18, *19,* 20, it_? \| E

-ocr page 39-



		£4 DE M O R T E~ . dat terrorj 'quae fymptomata habeat, pro vari�t� fubjefti quod cor- ripit ; quando, et quos potiffimum peffumdet, r�peti poieft ex eo- dem HOFFMANNO. $. XXXI. Degaudii et effufae laetitiae vi nccante, fequentia fuffici- ant exempla.Firmae yaletudinis , nee ullo antea niorbo corrcptus, mi- les , dum vehementi gaudio totus perfunditur, ex impetrato .amafiae confenfu , quam diu ardentiffime exoptaverat , corruit fubito et ex- fpirat. Difle&io monftravit pericardium eruore valde extenfum et turgidum , absque ullo alio vitio j ut hinc pateat, vehementi et fubito effec'lu incitatum fanguinem , per refoluta vafcula exhalantia impetu diffluifie, fieque ipfum cor in motu fuo oppreffifle et fuffb- caffe (s). Et lethale ruit gaudium FOQUETO, gallo, cui, poft lon- gam captivitatem, libcrtas ad fuos redeundi improvifo annunciabatur, referente PECHLINO (/). Ad fimilera inexfpe�tatum, quamvis val- de defideratum, nuncium de rege revocando , 'fubita quadam gaudii exftafi Londini exfpirafle OUGTHRE.DUM , fenem , refert WALLI- si�a (»). Quod panter accidifle narratur matronae , haeredi acutis- fimi LEIBNITII , ad repertum inexfpe�bato nummorum aureorum acervum (i>). Scilicet fic faluberrimi quoque affectus, quales funt, qui, moderata laetitia , fun�tionum vigorem et libertatem promo- vent , roborando. (ut VERULAMIUS id exprimit) Jfiritus, evocan- do eos , net tamen exfolvendo , quoque) in'! vitium vertuntur , fl nimii fint, relaxando fubito partium tonum, eflfundendo humores , ad deliquia et mortcm usquc, folvendo vires. $. XXXI. Animi quoque mira illa vis , quac , folis ideis et ima- ginatione firmiter defixis , absque afFe�tuum illa fubita commotione moturn, fenfum , et omnem vitae fpeciem auferre, vel forte potius cohibere, poteft; quaeque elucet in maxime memorabilibus eW«o-e@- cxemplis , quorum in ingeniis abftraftis , phantafticis , et fanaticis copia eft j haec , inquam , et infigniter confirmat praevalidam ner- vcae ' () Eft VATERI obfervatio in Mi/cell. (u~)Vi�.Ji�.Erud.LipJ.t.i6M.p.<i64. tur. Dec. III. an. 9. p. 293. (v) Dans la vit de Mr* LEIBHIZ» nJft (i L. W- Obf, 27., �tvantjes Effaii de Thodit�t.*

-ocr page 40-



		C O R P O R E A. 3_f reae virtutis dynamicae in ipfam vitam ejusque funcliones efficaci- am. Permulta huc fpe�tantia exempla conquirere longum eflet, cum fat notabilia videri poffint apud HOFFMANNUM. (x). Alia ratione, pathematum turbis magis comparanda, eandem rem adftruunt affe�tiones graves hyftericae et hypochondriacae , fi ex immoderata mcntis exercitatione vel commotione oriantur , quod praecipue quoad malum hyftericum obtinere poteftj id enim non tan- tum in praevalidos fpafmos , etiam ftrangulationem fimulantes , con- jicit, fed et fublatis pulfu , refpiratione , omnique motu percepti- bili, fyncopen perfe�bam inducere poteft , quae per plures horas, imo dies integros, durat, prouti id colle�tis pluribus exemplis ex inftituto fuo comprobat BRUHIER (�). Quodfi. vero difpofltioni hyftericae, etiam per graviditatem magis irritabili, fupperaccedat validum pathema, non mirum quod etiam turn c medio plane tollat et exftinguat hominem , quale exemplum, in- ter alios , habet PECHLINUS (z). $. XXXIII. Sed vel magis virium vitalium, ex parte mentis in- citatarum , directa in ipfam vitam efficacia elucefcet , ex contrario, quod habere poffunt , effe�hi, confervandi nempe, alendi quafi, et refufcitandi vitam , multis malis et morbis fractam , et fere integre deficientem. Egregia eft , et referri meretur , quam , huc facien- tem, habet obfervationem modo di�tus au�lor. Vetula, febre ar- dente, diarrhaea etc. attrita et cxhaufla , militum furori et furtis , vix paucis cum pannis, fubdufla , faeviente hieme, aeris inclemen- tiis , non nifi linteaminibus te�la , fefe exponere cogitur per plures horas. Hinc fumme debilis vix vocem proferre par eft. Acccdit levis delirati� , gangraena natium, frigus univerfale, pulfus inaequa- Jis et deficiens, ut plane moribunda eflet. Interim abrupta inter fu- fpiria indicat, fe de filia fua inquietam efle , nee mori po/Te anre- quam eam Viderit. Filia fruftra q�aerkur. lila interim , animato agens, -''-'� " , (»)'Mei. rat. fyift.Tom. IV. part ir�. (y) Libr. cit. T. II. p. 400. feqq. «p. de cataiepfi J. n, 13. tt obfeiva- (2) Lib. I. Obf. XXX. tione fnbnexa fecundS. � � . '-� t- - i. J '� <C i ,*.' , .- -_u , .1 �, ^: > �- £ a

-ocr page 41-



		3<J D E M O R T E agens, protrahit mortis agonem, usque duin o�tavo dcmum die ap- pareat filia. Turn noftra, fenfus et vires quafi refumens pro momea- to , filiatn amplexu diu expetito excipit, atquc mox exfpirat. Sic fpe focillatum defiderium, vitales vires confervando, vitam ago- nizantem alere , et morti jam quafi prcmemi reniti.potuit. Fuerat autem per tres integros dies absque ullo pulfus rcftigio, et absque calorc (a). � ;�?�&,, ;,_; §. XXXIV. Tam potenseft, et quafi immediata, vitae virium> per nerveum fyfthema, ut videtur, direde affeftarum, in ipfam vi- tam efficacia (§. xxix-xxxin.). Nunc videbimus cohibitae vitalis partium adionis cxempla , ubi quidem nervorum energia quoque magnas partes habcre videtur, fed fimul major ade ft, de vitiis cor>- poreis praegreffis et irritantibus, fufpicio. Atque huc primum refero frigus fcbrile. Momentofum illud, et periculi plenum, naturae luftantis ftadium, quod, quoad effe�tum fere praevalido terrori ($.xxix.) aequiparandum , imminutas, fup- preffasque, ipfas cordis et vaforum vitales aftiones habet, ex prae- valida , quae totum corpus , et vaforum integrum fyithema , occu- pat, conftri�tionc fpasmodica («); hine pallor univerfalis, tremor rigor, infenfilitas, et, ni natura rincat fpasmique veht�nentiam fu- peret, ipfa mors. Sanguisenim, fic nimis diu flans, cogitur, con-* crescit , ac refiftentias facit cordi infuperabiles (^) , ipfaeque fimul vitae vires, inutili Iu6ta defatigatae et fefTae, fuccumbunt et jacent irrevocabilesj quo malignior cnim caufa fubeft, atque in vchementio- res aeftus et agitationes'erumpendi periculum, eo in principio vires magis proftratae, frigus intenfius-, fpasmus validior et periculum ma- jus (O,. Me- (a) PECHLIMU3 L. Hl. obf. j. >, coll. craffatum, de motu cerd. p. 140. e d. in 12. obf. 27. conf. van SWIETEN comm. t. II. p. 514, (a) Quod ex -inftituto egregie com- (c)* vid. BOERH. Afl. 623. ita ut etiam probans in edita nuper de frigore febrili SYDENHAMUS in pefte, morborum omnium, diff. inaug. conferti meretut doft. E.TH. acutiffimo, aliq^uando obfervaverit homi- tianvisvuET. nes de impro.vifo, citra ipfius febris ma- (6) HARVAEUS, ipfa difleftione fllortim nifeftationem, mox � medio, tol�, OPP. qui in frigore febrili mortui funt, reperit S, II, c. 2. p. 133. cd, ia 8vo. ia pulmones impaftujn «c in-

-ocr page 42-



		*CO R P O* & � &** �Memorari dein mercritur congeftiones loeales, ortae ex particulan fpasmodica affe�tionP, vel in particularem locum direfta, quibus obruta pars, et praecipue cor, in a�tionc vitali impcditur, et lethali effeftu cohibeturj quale quid fupii jam turn attigi (d): turn pluribus exem- plis, apud BONETUM, in capitibus 'de Juffocati�ne et de morte repentinaj repcri�ndis, conftat (e). J. XXXV. Sequentui'afTcftiones et kefiones, quae, a caufis ex- ternis , et corpori magis alienis, pendentes, loeales et particulares quafi funtj quasque, fi caufarum illatam noxam refpieias, vitia me- chanica diceres-j fi vero earum efFe�tum ingentein, dynamica (corif. §.xvn.fin.). Differunt autem horum fym-ptomata a�tiva, ab iis mo- do recenfitarum caufarum, quod fere magis vaga fint, non adeo uni- verfum corpus intime corripiant, fed pro natura, et partis vexatac, et potentiae irritantis , impetu et periculo multum varient, qui« morbos gcnerent , et vitia nova, turn mixtionis turn mechanismi, lethalia (§.xxvr.). Huc in gerr�re referam nervorum, et partium nervolarum _s irritatio- nes et vellicationes infigries > quibus fpeciatim fubjungere licebit ve- ficac urinariae, et ut'eri , fimilcs afFeftiones et fymptomata , ob in- figne earum, in ehirurgieis et obftetriciis, momentum. Ergo primum laefiones omnes et irritationes, medullae cerebri, ce- rebelli, fpinalis, nervor�mque infigniorum per totum corpus , indu- cere pofTe "convul�iones , anxietates, epilepticos infultus , catalepti- cos, tetanum, ipi�'qofrQoTovov, oTrurQofovtv₃ mortem, nimis notum eft, quam lit per ex�mpla fingularia id monftrari debeat (). Seliga- mus autem quaedam alia notabiliora huc referenda. A tra�tione et vellicntione partis membranaceac et nerveae caufa tarum .:' : .* .^: (d~) J xn.not. (f). pitis , vel leviffimls vifis, vel cuii ne> (e) vid.' Ant�. pra®. L. IL S. IL Obf. gleftis, exortae fequelae, inflammationis_r praecipue 22, 21, 15. cum additam.MAN- fuppurationis, comprelfionis et cujuslibet «ET�, turn L. II. S. XI Obt praecipue 9, malae cerebri et meningum itemque alia- ii , et ex BARTHOLINO , 18. Additam, rum partiumaffeftionisetc-,mortem dira» Ubf. i. et 2 plerumque inter convulfibnes induxerunt^ () Conferri merentur obfervationes vid. Lib. IV. S. II. Obf. 6- 18. Torn.lift- a BOS£TO colleftae, ubi a vulneiibus ca p. 325-- 345.

-ocr page 43-



		DE M O R T E tarum dirarura convulfionum, et ipfius mortis, exempla funt in hef- niis incarceratis , praecipue fi per rudiorem caftrationis operationem curentur vel potius divexentur (f). Et, feliciter etiam pera�ta her- niotomia, paucis poft diebus fupervenire vifus eftfpasmus, fauces et os adeo conftringens , ut deglutitio vel oris didu�tio plane fere pro- hiberetur , unde quinta die mors, vifceribus omnibus illaefis (g). Et , in aliis fimilibus cafibus , poft os et fauces fpafmo Conftric- tas , nunc tetanus univerfalis invafit, nunc dirae convulfiones inter- necioni dederunt, abfque apparente in cadavere noxa (.b). Imo ex- cunce fblum hernia , et flrangulata , inte-r vomitus, dolores atro- cifl�mos , fingultus , incafla omni ope , paucas intra horas mors ('). Abfciflis puriffimo vulnere mefentericis quibusdam nervulis , fine alia noxa , poll acerrimos abdominis dolores , mortem intra duos tresve dies conftanter infequi, repetita fe obfervatione confirmatum habe- re , teftatur RUYSCHIUS (£), et uherius aflerere nititur BOER» HAAVIUS (/). Ileum , feu inteftinorum introfufceptioncm , in- flammatione et conftri�tione confirmatam, infequuntur intolerabiles circa umbilicum dolores , qui raro per triduum decurrunt, quj_nhomines ab iis vic�i moriantur («?). Puella, per annos convulfioni- bus miris tota agitata et contrafta , vifiim etiam et auditum , abs- que vifibili noxa, perdens, fubindc et loquelam , tandem doloribus �t fpasmis adeo violentis corripitur, ut fub iis exfpiraret, Omnia yiscera perluftrata nil monilrarunt, quod caufa mali efle potuerit, donec in abdomine reperiebatur corpus glandulofum, durum, fatis in- g«ns , afperum , lumborum omnibus vertebris accretum , quod et irritaverat nervulos plexus mefenterici , et comprefferat eos qui e Jumborum vertebris emanant , et acri humore efFufo novas vellica- tiones feccrat, ficque dira illa mala omnia produxerat («), §. XXXVI. L ,<... (�) BONITI anat. praS. L.* III S. 19. cdit. a dofllff. J. ven EEMS Toffl. U. p. pbf 10. 4«J. 428. (g) GOHJ.II afif. med. Beroi. dec. I. vol. (i) A&o. mat. dec II. N. 4. p. 8, 9. 3. p. 68. (O L.c. p. 425- feq. (i) WE�FER C�c«t. afat�. bijt. p. ioo< (w) BPERH. 1. c p. 429. «dit. otig, (») Eft �bervaeio «ONETI libr. eit. L, (i) BOERHAAVE proelei�. de. mtrMs ntrv, l. .feft. XIII, obf, 4.. �.

-ocr page 44-



		c o�fc. P � R "E -%. §. XXXVI. Dein alias quasvis partes fenfiles , valide affe&as , convulfiolethifera .fequi poceft. Vir , lautae ac libidinofae vitac totus deditus, fubitam fibi imperat abftinentiam & caftitatem j poft paucos menfes naufea et vmigine corripitur , brevi in epilepfiam terminandis , cujus faevitie , cum valida dentium fragore , oppre�- fus , repente exftinguitur. Vifcera omnia nil vitii habcnt, folum vas deferens femine corrupte , viridi , diftentum , et ukeratum , prava illa qualitate , irritante , omnes iftas nervei fyfthematis tur- bas et mortem induxifle videbatur (o).. Homo iracundus , infr* oculum levicer vulneratus , gladii mucrone, palpebram folum infe- riorem penetrante , et oculi bulbum parum contundente , procum- bit mox in terram , a.$w(& , paucasque intra horas , fortiffimo epi- kptico paroxyfmo correptus , obiit. Seftio nullum ritium mon- ftravit , praeter laefionem extus apparentem (/>). In vulneribus fclopetorum explofione infliftis , quae lata membranarum laefio co- mitatur , acgris , per aliquot dies fc fatis bene habere videntibus , fubitae interdum mox accidunt faciei convulfiones , cum fpasmodica et invincibili maxilkrum corrftriftione , atque tales citiffima mors manct ()� Et in genere (nam contrahere materiam nimis amplam aportet) partes quaevis , nerveae , aponeuroticae , tenfae , vulnera- tae , n�c audaci incifione mox a vicinorum conftri£bione et coar�ta- tion'� liberatae j diras illas convulfionum fequelas lethales habere poflunt, uti id de ncrvi vel tendinis di�ta punftura , paronychia , venaefeftione infelici, permultis et diverfis conftat exemplis , penes auftores prafticos et chirurgos fcre quosvis reperiundis (?). §. XXXVII. Veficae affe£tiones validae , vexationes et vulnc- rationes , ut a veteribus valde jam reformidatae funt : ita, -de ea- rum (o) Eft obfervatio ZACUTI apud BONE- c. obf. 19. i. ete. et BOEBHAAVI�M in- TUK L. I. feft. XII. obf. 44- t^e§^ro ^caP'^te deparnycbtahbr. at. Torn. (6) BONET. «i. pr. L. IV. feft. III. I. P- 287-317. 'tem hujus pbfervauo- obf XVII. f. 3. ^nem ^de ^ditillimo tetano tendinis inflam- f'«) Eft expert! chiturgi RANBII obfer- mati rudem vellicationem fequente. ibid. tie, addufta � cl. MEAD. introd. adtini. p. 168. feq. et quae addit van �WIETBI» vmcn. p. 15. ed. Goett. ad Aph. 161, 163, 181-184. Commeftt. (j) Inter alios vide apud BONETUM 1. Torn. 1. p. 235-241. 299- 301.

-ocr page 45-



		4« DE MORTE rum pcrniciofis fymptomatis, haec habet ARETAEUS ; TTevtifM , tt»?? d^ottriv £v/A7rt7reY�y, %&Ki7ruTtpq de xcti Iw d^' iauTtis a^^reu. xett ya>^ xtu $uva,ra&,Ti] v roitirctt , xat v<&pet ₅ Kat yvaftqy, id eft , pejtca difficiks dolores patitur , et quum ab alm participat; fed dijficilitres et magis mortiferos J� per fe laborart inceperit: nam omni corpori et nervis et men' ti labem communicare -valentiffime poteft (r). Et alio loco de vulne- ribus & ulceribus inibi'accidcnt'ibus , «jV 'h tvt' r^u^i city©* CM.- $avri , Tpufta, jcfyj oht�piov' TO Si e'Ax©^ Ktiv p.q d/>%q�ev xreivy, jrupe- TOIS q <pfay/M,ovy eivqxtfov 'yiyviroii. ..... iruev os aJfr? ei$ ⁷?^a''%,^v > &C. �uyQta, ra, "£?n> ruvh tAxe»' tjv Je tTTiveftijTeu, Tt>w)ui�ta.) , xciKoi�fta, xptxiri ruv raiavos x fipcti�vvet S-�VCIT(^>. x. r. A. id eft , Sin autem a vulnere dolor excitetur, vulnus utique mortiferum eft ', akus vero , etfe non protinus interficit, febribus tamen aut inflam- matione infanabile redditur. ..... verum ft pus .craffum ,_;. album &c. Mb bis orta .ulcera, benigna funt. at J� depafcantur , foeculentam , mu- fidam , graveolentem urinam reddunt , hifce non tarda mors advenit &c. (s). Atque haec quidem, quamvis etiam hodie conftet, non tam abfo- lute lethalia efle, ac vetcribus habita funt, veficae vulnera , mul- jtiplicibus obfcrvationibus a rccentioribus confirmantpr. , J�ithoto- jniam, nimia veficae vexatione faclam , inducere convulfioncs , fin- gultum , mortera , fatis notum eft (t} $ et quoties ex irritatione et calculo haerente in vefica , uretcribus ac renibus , diros intcr dolores et convulfiones , idem accidcre poffit , videre eft apud BONETUM (^<y). Et HOFFMANNUS multis obfervationibus os- tendit, cos , qui ex calculi tormentis moriuntur , turn c�rruptio- nem putredinofam habere ; turn , per a-v^Tra^av, ventriculi in- flam- (r) De Morb. acut. Lib. II. Cap. X. p. 451. ,ed. BOERH. p. 23. A. (w) An. pr. L. III. feft. XXII. XXIV. (s} De Morb. diut. L. II. C. IV. B. C. XXV. etc. an et huc facit obervatio PI- IX p. 55. . TB R i apud «wdein'L. IV. fcft. II. objT. (t) B o EB H. 'd� Morb. nen.* Torn. II. 13.? ' " '

-ocr page 46-



		C O R P O R E A. 41 flammationem , gangraenara , et inde ortas epilepticas convulfiones contrahere ()> ut quoque haec mortis caufa ex vitio mixtionis et dynamico complicata fit. Contigit nuper Amftelaedami, referente id mihi Medico fide di- gno , tefte oculato , ut homo dyfuria laborans, admittensque cum facilitate catheterem , quae urinam educeret, certo tempore illum plane non admitteret , hinc , irrito chirurgi familiaris conamine , alius arceffitus eft , qui poft quaedam tentamina introducit > tumquc per plures dies introducendi facilitas manet, fed redeunte denique inmittendi difficultate , homo , bene fanus vifus, inter chirurgi re- petita conamina, convellitur , deficit, et exfpirat fubito, an hic ca- fus referendus ad eum contra queni ARETAEUS monuit ? os. ,* . . �T&.QTI M^U lg �tMy.'riv TTctpeiToui 5 t(&i £<TJ Tav 7rt£/r]&>v xv$-is i�e Koq l? cyxov pvyiTW <«/>efei»......cv�a, av ra KaQtTti^/ cfiyavy OTX. djToXpevxpttfcvi' xivow 1 )iv<�^ ₅ tji�& (T'srcKrfJi.w i�ii�ovai* T» eiv�pa7ra>_/ K. r. >. id cft, Vejica ver o. . . . interdum ad excernendum debilitatur, refolv�tur, re- cremmtorumque femper flena, re f erit ur. int urne feit ver o et in maximam moler» .... tune igitur inflrumentum , quod cathetera vacant , in w- ficam demittere hand fane tutum eft : ne corrumpatur enim vefica , et homo convellatur , difcrimen eft etc. («). §. XXXVIII. Utcri irritationum dynamica et lethifera effica- cia eonfpicua praecipue in illis eft , quas partus , ejusve fequelae , violcnter habent > et diftinguenda ab ea , quae hujus partis corrup- tioni et degenerationi malignae praecipue debetur (§.xxn.). .Sci- licet convulfiones praeyalidae , repetitae , et in lethalem fyncopen brevi terminandae , fat frequcns funt caufa funefti fati quod tot par- turientes et foetum modo enixas abripit (O- Inciduht autem eae in feminas maxime fanas, primiparas, fanguine floridas , 'aOcra^xtff , vel () Med,. fyjl.* Tom. III. fecl. l, ^ap /«mm. gr. L. II. ch. 18- de la MOTTE trai- XVII. § 19, 20. t� des accoucb. Liv. III. ch. n. et pleros- (x) Lib. cit. p. 83. Ht. D. E. que auftores , qui horum veftig�s LnftU (f) Conf. MA�RICEAUdW mCllad, des terUDt. Ut PUZOS , LEVRET &C

-ocr page 47-



		44 DE M O R T E vel faltim iis maxime lethales funt. Diftentus-enim in hisce, info- lita mole, fenfiliflimus uterus, validius refiftit, dolores creat ingen- tes, et muitas turbasj viarum anguftia, ligamentorum pelvis adhuc- dum integra refiftentia , partiumque muscularium vegetum robur _ydifficultatem excludendi faciunt, et viciffim naturae , fe liberare ni- tentis , molimina incitant efficaciter > quodfi hisce accedat infantis nioles grandior, ut facile in robuftis id evenit, vel ejus incongruus fitus,ita ut vel ob capitis incuneationem (quod dicunt), vel ob neces- fariam infantis inverfionem, merito inter difficillimos, qui manu ar- tifice abfolvi debent, partus, cafus referendus fit: turn fane rar©, in- ter impetuofa, fed irrita, conamina convulfiva, natura non deficit,. et certum fibi exitium paratj ni forte chirurgi auxilium , fat ma- ture et debito cum judicio, feliciter fuerit applicatum (i>). Sed alia adhuc caufa eft ex qua plures gravidae , parturientes, ec ex partu decumbentes , inter convulfiones , fyncopticae exfpirant 5 eflque ea ttteri haemorrhagia. Sanguinis enim profluvia in animi deliquium dare pofle , docent venae fe�tionum quotidiana exemplaj et, fi maxime immoderata et fubita funt, convulfiones enormes in- de excitari, quas fyncope et irrevocabile fatum brevi fequitur, mon- ftrant vulgaria animalium , in hominum ufus jugulatorum , phac- nomena. Ex quibus et hoc quoque pateat, evacuationes illas non idco ram fubito lethales efle , quod humorem ad vitam alendam neceffarium fubducant; fed quod iftius fubduftionis comes, vaforum exinanitio, et partium quavumcunque, ut et cordis et cerebri quaedam vacuitas,. convulfiones univerfales provocet;, quae impetu fuo vires disjiciunt et vitam extinguunt. ld quod et ad alias evacuationes fubitas et ingentes mortem in- feren- (u) Non convenit tot exempla adge- 552 et 582. dt la MOTTE Obf, 217-222. rere, quot de conviilfionibus parturien- SMELLIE Ree. XVIII. Art. V. ObT II. tium lethalibus , ex aliqua vel pluribus LEVRET fuite des otferv fur les ace. /«6. lecenfitarum caufarum, exhibent fcripto- art. X. et l'art des accoucb. demontr�e part. res obftetricii, fed videri merentur MAU- IV. art. 8. item 5- 559- ubi momenturu HICEAU 1. c. p. 337. et feq. et Obferv, confiderat, quod uterus disruptus hisce Jw la groff. obt 3, 36. 80. 90 343. 4.20. jnalis addit.

-ocr page 48-



		CORPOREA. 45 ferentes, c. g. hydropicorum etc. transferre licet, adeoque et hoc moriendi genus ad claflem noftram dynamicam redigere (#). Sed in viam. Quoad uteri itaque haemorrhagias merito quoque HIPPOCRATES: im foy yvvaMeiot <fiza,<rp.®' aoui hetTroovfAiti* »jv tTnytvqToui, Kctxov* (�). Accidunt autem illae, et lethales fiunt, praecipue verfus ge- ftationis finem, ubi quavis � caufa, lapfu, concuflu, funiculi umbi- licalis circa infantem convolutione , imo terrore , et gravi quovis pathemate _s placenta vel fui parte vel integra ab utero, jam valde diftento et turgido, cui inferta erat, fepanuur, ficque vaforum oftia aperta fiunt, funduntque fanguinem ad mortem usque, Quo trifti fato, propriam fororem fungi videre fe debuifle, toties dokt cele- bris MORICAEUS, quia unicum in hisce cafibus remedium , foe* tus et fecundmarum promta extra�tio, quo uterus, inde in minus vo- lumen redire et fe contrahere potens, vafa claudat, fero nimis ad- hibitum erat (z). Prouti vero hic cafus tam ante partus termi- num, quam in ipfo partu, etpofteum, obretentum adhuc in utero a�quod corpus heterogeneum , a plerisque fcriptoribus confirmatus ell («)» ita et ob amiffum folum uteri tonum et contrahendi vim, per praevalidam ejus, in corporibus praecipue laxioribus, extenfio- nem , poft partum , omni modo felicem vifum , accidit, et quam maxime improvifo et fubito necare obfervatus eft MORICAEO (&), et M o T T i o, explicationis honorem fibi vindicante , meo quoque in obftetriciis praeceptore, LEVRETO (c). %. XXXIX. Vifis (ie laefionum et vexationum fingularium par- tium effe�tibus dynamicis perniciofis ($. xxxv-xxxvni.), id adhuc fuperaddere conducet , quod multo levior quoque caufae nocentis a£tio (x) Conferatur exp�catio ill. SENAC. ehap. XVI. art. i. et LEVBET. DifT. fur l& in capite de Syncope §, 3. Traite du cauje'despertesdejangquiarri'utntete.fabi* coeur. torn II. junft. ipfius compendio. (y) 4pb. 56. Sett. V. (&) Obf, 230. (2) Des Mal. des f. ^r. p. 162 feqq. (c) Diff. fur la catife de lamort Jubite (o) MAUR. dans fes obf. de la MOTTE Obf. des femmes en coucbt. Suite des Obf. pag. 203 � 211. SMELI.IE Ree. XII. Art. II. obf. 264. feqq. I � ii. feq. r�zos traite des accoucb. F i

-ocr page 49-



		44 DE M O R T E a&io fufficere videtur, quae, partibus maxime fcnfilibus , ventricu- lo vel inteftinis , applicata, turbas enormes cr�'ct per infignem, et faepe jam memoratam , quac hisce ineft , omnem oeconomiam ir* confenfum rapiendi, vim. Dirirfimac illae convulfiones e. g., quae epilepfiam comitantur, quoties non a folis vermibus , in infantium inteftinis nidulantibus, proficisci, expulfis hisce ceflare , reliclis mortera ipfam inducere, obfervatae funt (<0? Muiier quadragenaria, dum opere quodam do- meftico occupatur, vera corripitur catalepfi, fed fuperveniente vo- mitu , quo binos vivos vermes rejiciebat, mox in incepto opere pergit, non memor intermiflae morae (). Et fyncopes, in mor- tem veram terminatae , non alia caufa reperta eft quam lumbricus in ventriculo hofpitans (e).* Hinc mortem faepe inopinam oppri- mere ex folo ventriculo a vermibus corrofo, e fuis et TRALLIAN* obfervationibus, concludit BARTHOLINUS (�). Et, anne obfervata, quae proftant, de palpitatione cordis et fyn- cope, lethalibus, imo de ipfa fubita morte, a vermibus in pericar- di-o repertis, et cordi adhaerentibus (g), potius explicari debent ex titillatione et irritatione infigni, quam fuo motu producunt haec ani- malia j quam ex mechanico et materiali terebrationis et rofionis fuac eftec�u ? cum et aliac proftent obfervationes, de laefionibus, ul- ceribus infignibus, imo integra fere corruprione in ipfo corde (prouti fupra de ventriculo id annotavimus. §.xvn. p.i8.), fatis diu tolerata, absque vitae fubito difpendio (b) -, et folus cordis, per vulnus thora»- cis patentis , attactus , fpecillo vel digito fa£tus , mox fyncopen , mortis Ulam imaginem, induxerit homini } quae SPIGELII obfer- vatio (rf) Conf. cl. vun DOEVEREN DiflT, de Obf. 21. et fimilis habetur inPbilof.Tranf. verm, inteft. p. 62, 63. et quae BONETUS N. 224. p. 362.' habet. L. I. S. XI. Obf. 40. et 41. S. XIII. (�) Hift. anat. cent. IV. hift. 77. Obf 27. (g) Apud BONET. L. II. S. VIII. ObC () Obfervante cl. van* SWIETZN Comm. 19. 25. S. X. Obf. 7. et XI. Obf. 3. T. III- pag. 316. (b) Vid. notabile cxemplum apud BO- C») Eft BONETI obfervatio Li II. S. X. RET. S. XI. Obf. 3?.

-ocr page 50-



		C O- R F O' R E A. vatio eft , a celebri chirurgo PEYRONAEO iterum confirmata_rreferente SENACO (;'). §. XL. Quod vero nunc recenfitae caufae , aftionc fcre magis aperta, et mechanica faepe (§.xxxv. init.)> peragunt, ut, nerveurtv fyfthema irritando,impetus cieant, vires projiciant et quafi exfolvantj id et peragunt, fed modo et efficacia plerumque minus apertis vel explicabihbus, pleraque Venena^ et venenorum vim habentes poten- tiae, ut vafores, et cotitagia perniciofa, fulminh et tie��ricitatis effica- cia deleteria, eet. Quae itaque ordine jam perluftranda funt , qua- tenus ad fcopum noftrum faciunt. Sed indolem propriam, naturam et mixtionem venenorum, chemice et pharmaceutice perquirerc, fin-- gulasve corum et minimas diverfitates fcrutari, non attinet; eft il- lud materies integrorum librorum, eft quae rpfos in arte confumma- tos viros exerceat, cujus rei fpecimina folum citare liceat eruditarrr diligentis LINDESTOLPII operam (i~[) , et fuba�ta judiciofi M-EADII tentamina (k}. Sed phaenomena ex aflumtis venenis or* ta, et praecipuam, quibus necant, dynamicorum fymptomatum va- rietatem perquirere, noftrum erit. Ergo primum accerrima illa ex mineralium clafle venerra, Mercu- curius corrofivus et Arfenicum , quibuscum WEPFERUS potifli- mum experimenta fua inftituit (/), et quae MEADIUS pro exem- plis claffis metallicae fiftit (m}^ corrodunt quidem et deftruunt, ef- ficacia vix refiftibili ($.xxrir.), fed et non poffunt non, quin irrr- tent atque laceflant fimul quam violentiffime , cum in partes adeo fenfiles et tanta impetum ciendi facultate gaudentes, ac ventriculus et inteftina funt, agant. hinc indu�tas , ex horum venenorum vio» lentia , corrofiones , vasculorum difruptiones , efcharas amplifHmas gangraenofas et fphacelofas, antecedunt quoque dolores et convul- fiones atrocif��mae, quae vitae vires projiciunt, omnia conturbant^ et (s) TV. du coeur. T. II. p. 344; Goettingae latine editorum torn. ado. (ff) De iienenis, Mer, audus et edi- (/�) Cicut. aj««t. bift. et nox. eap. aj, tUS a CH. S. STENTZEL. Frf. 1739' W' ( fe) Venenorum cxpofttio mechanica, pri- (m) Libr. et edit. cit. p. lol. Hium 1742, et quarto 1706. edita, Opp,

-ocr page 51-



		4* DE M O R T E «t ippim univerfalem ve^artv accelerant, inducunt (»). Sed vel ma- gis hujus acrimoniae irritans efficacia patet , ex dirioribus convul- �onibus, quibus correpti ec extin�ti func ii, qui, vulnere vel levis- fimo et cutaneo, receperant venenorum horum fpicula (o). Scili- cet iis in cafibus, ubi absque notabili convulfione mors ingruit, veneni violentia martificationeai et partis deftru&ioncm mox indu- xifle videiur , atque ideo impetus ciendi potentiam deleviffej quae � contrario perftitit, et in a�tum dedu<5ta fuit, ubi minori delete- da vi, vel in partem minus nobilem , egit venenum , ut inde irri- tamentum excipiendi communicandique vis in integro manferit. Et huic explicationi anfam quandam dare videtur WEPFERUS (/). $. XLI. Et videtur hoc porro probari , ex necandi modo vene- norum vegetabilium, quae, ut minus ponderofa funt , ita et mino- rem vim habent, acrimonia fua (quae ceterum longe minor et al- tenus naturae eft) in fibrarum fubflantiam penetrandi , ficque dis- cindendi, lacerandi , deftruendi. Validiores enim turbas convulfi- vas haeccreantj dum, � contrario, fi mature ventriculo excutiun- tur , fopiuntur turbae , et refanefcit brevi aminal ; id quod noxae materialis non re lift ae iudicium eft ; eui accedit, quod vix haec noxa reperiatur etiam in iis , quae vegetabilis veneni vi fuccu- buere. Cicutae aquaticae radix , ab hominjbus funefto errore eomefa, vel animalibus experiundi gratia intrufa , ventriculi mox turbas in- gentes excitavit, praecordiorum fummum dolorem , et anxietatem, convulfiones univerfales, horrendas, oVjo-�crowv validiffimum, maxil- larum fpasmum invincibilem , veficae conftri�tionem et urinae eja- cula- fn) Conf. experimenla et obfervationes explicatu perdifficile mibl videtur , cum mi- T7EPFERI J. c. et in compendio Schalij ad tius bis partibus affei�is aliquattdo praefes c»pp. citt, p. 289- feqq- et 305. feqq et fyftematis nervofi excandescat, et bac ra- SPROEGELII in diff. Jtflente experimenta circa liane opitulari conetur......forte non vsnena (Gott. I753-) Seft. II. in auxlllum raptus fuit , quia ventriculus (o) WEPFER p. 289. hifi, 13. MEAD. p. tialidus boftem folum in principio excutert l�i. et praecipue SPROEGEL. !. c. J. 28. conatus eft pluribus nixibus; po/lea ven, a (P) Pag- 307. ubi ita quaerit; cur nullae Ut laboribus diffipatis fpiritibus animalibus, tonvulfiones tantopere irritata memhrana ner- praefes ventriculo non amplius fuccurrere va- <oea, �ventriculi et inteftinorum fupervenermt, luit etc.

-ocr page 52-



C O R P O R E A. culationem impetuofam, 'diaphragmatis contraaiones et fmgultiw enormcsj brcvi diriffiraae epilepfiae quaevis fymptomata, ficquc dis- fipatis viribus mortem (f). Interim , quibus contigit adeo fehci- bus efTe , ut, inter dira haecce mak, vomendi conatus cardiae faucium conftriaionem vicerint, vel quavis arte ingeftum emeticunt vomitum excitaverit , ficque fe liberarint ab haerente m ventncu- lo mali primo fomite, illi brevi, et faepe paucas mtra horas, mte- gre reconvaluerunt, dura qui longius decumberent, ad id, non ob- noxam particularem , fed ob projeftas , per tot agitationes, vircs, eogebantur (r). Examinato canum , qui venem vi fuccubuerant, ventricuio , is conftriftu» et corrugatus repertus eft , rubedine in- fiammatoria paffim tmdus, quae tarnen ad membranam fibrofam feu muscularem non penetrabat (s).- Similis fere naturae radicum efum perniciofum , cum iymptoma- tum et effe�tus genere fere eodem, habent plurirai auftores (t). Napelli quoque , quae Aconiti fpecies eft , fere eadem eft ,. quae cicutae aquaticae , vis et agendi modus. Data ejus radix fe- li , poft multivarias agitationes , valid as convulfiones , cum rigidi- tate univerfali , mortem intulit. Ventriculus reperitur bene confti- tutus C w). Canis ex ingefto radicis pulvere , ad gr. xv, mox fau-
			cmt»
			cmt»

	Vide accuratum obfervatorem cl. vulfiones , et maxi�arum viol�ntiffimum' Srs ^jr-^Maeder> sr«ⁿei s r_bLu;^fi;-rv�i: SLSS' &.cdeiS, quae L. part 'il. ak x,₄. _Pag 856. nbl homo- omnem fymptomatum violeiv.iam perpeffa convulfionibus correptus , perduo fen- vSeb�ur^y durn vomita tandem rejicit in fuum ufu, fudore diffluens, ore fpumans, lefta D�ft 24 horas absque u�a labe ventre tumens, exfptrat mtra tres horas feconvalesdt Maria Ma«derin intra 8. poft hauftum radlcli fuccum ; dnm In prlo- horas, poft vomitum, penitus reconva- ri cafu vomitorium prompte inj-eftum init et fic in tribus reliquis WEPFER. l.c. qtiosdam penitus iervavit. Idem quoque

		C es qu von trufts radices, nullum finiftrum fyrapto- de comefta Cicuta majon yulgtm Baubwl- (r r,�nt n I^A� i�6 (cu «s nupcr tanta iaus - fuit contra carci- ^m^^P) F^Paf »S- UT '� V- 2�^ ^^uae P°^ft ^emente» vertigi- (t)* De radicibus omantbes aquat�cat -ui- nem coma inducebat, dein convulfioner roL Lobelii , van der WIELE. Cent. I. et mortem intra 3. horas, durn u qui hau- Obf l? WATSON, Phil. Trans. N. 480. fto oleo vomuerunt mox reftituti funt. etc. art. XIL pag. 227. ubi , absque infigni (v) SPROEGEL diff. at. §. 4. ventricu'li malo, brevi, diras intei con-

-ocr page 53-



		4? DE M O R T E cium conftricHone, et fuffbcatione quadam corripitur , deinde, vi- ribus exfolutus et animo quafi delinquens, jacet > inde vomit valide, et .continuo , redingruit deliquium ; fuccedunt validae abdominis et diaphragmatis convulfiones, cum vomitu et fufpiriorum gemitU} at- que hifce ita per horam durantibus convalefcit penitus. Repetiti in altero cane experimenti idem eventus (x). Vir qui herbam co- mederat , calorem mox fodicantem urentemque fentit , ab ore us- que ad ventriculum , quo acris bolus tranfierat ; inde fenfatio ifta per totum corpus fe .difpergit, haerens praecipue in extremitatibus> vacillant articulij tendines laceffuntur j fanguinis circuitus intercipi videtur ; inde, haufto oleo , vomit, vertiginofus fit , et plane fyn- copticus j ex quo periculofo ftatu, per varia volat�ia et fpirituofa, revocatus , brevi reftitutus eft (�), Ceterum , et cum Napello, et cum Cocculis, nuce vomica, hcl- leboro albo , aliisque , experimenta inflituit laudatus WEPFERUS (z), quae pleraque huc pertinent et confuli poflunt} poflunt au- tem ad noftrum fcopum fatis haberi , quae de Cicuta et Napello , quafi inftar vexilliferorum claflis acrium venenorum vegetabilium , adgeflimus. $. XLII. Sed porro , alia vegetabilia in quibus nulla noxia acri- monia quoad fenfum detcgitur, fymptomatum minime minori violen- tia mortem quibusdam animalibus inferre vifa funt. Amygdalae amarae , contritae , avibus plurimis et quibusdam quadrupedibus in- trufae , mox convulfiones membrorum univerfales , et colli contor- �iones induxerunt, epilepticis infultibus fimiles} quin et aliquae mem- bra traxerunt quafi paralytica, inde conciderunt attonitae quafi apo- plexia tactae, et exfpirarunt intra .pauca minuta poft fumtum ve- �ienum. Ventriculus fpasmodice confiri�tus , et leviter inflamma- tus , ccrebrum fanguine turgidum. Quadrupcdia quaedarn vomitu omne malum rejecerunt (a). Au (ar) Vid. Exp. and obf. on the effei�s of 408. feq. feijms by Mr. COURTEN. Pbil. Tr. abr. (3) L. c. capp. XI � XVI. ly BADDAM. Vol. V. p. 471 feqq. (o) Ex WEFFBRI experiinentis Cap, (y) Eft obfervatio VIN c. B&CONIS, XIX. f bil. Tranf. abr. by B AD D. Vol. IX. p.

-ocr page 54-



		C O R P O R E A. 49 An yero huic veneno aequiparari poteft effeftus lethalis. aquae deftillatae Lauro-cerafi ? Convenit faltim quadantcnus, oleoia fua na- tura et fapore grate amaro. Catello ingefta haec aqua produxit titubationem , convulfiones vehementes, mortem ; dura menmx m- fiammata, cercbrum fanguine turgidum , iividum. Minon dofi da- ta canibus, foporem tantum induxit, et reconvaluer�nt; majon dofi data cani robufto , produxit mernbrbrum vacillationem , corpons laofum , crurum extenfionem , anxietatem , mortcm. Huic vifcera cruaedam infiammata ; non cerebrum _} fanguis in venis wnms con- cretus � ventriculus conftri<5bus. Data dein maxima dofi , promta mors fecuta eft , absque reperiundis in cadavere ejus fignis (). Suae feminae unusquc juvenis , epota fat infigni hujus aquae quan- t�tite de ventriculi torminibus queruntur , et, arnifTa loquela , absau� ullo convulfionum indicio , intra horam exfpirant Cada- era nil exhibebant quod venenum fumtum proderet (c}.* Aqua IL cohobatione fortior reddita in ipfo per oefophagum tranfitu ne_;cav£ canem, absque fignis inflammationis (d). Et in genere, tjaoa notaidum, conftare vifum fuit, quod , quo quantitas data minor ff t eo certius convulfiones fequerentur, fed et tum fimul certior, absque noxa remanente, reconvalefcentia; et � contrario, quo quan- rfrls ma,or , eo quidem certior mors, fed tum absque forti convul- r �ft mralvfin quafi lumborum et crurum , mter mgentem iTrandi��culutem , invadens (O- (Conf. dida in §._XL. fin. et ^Atauelic his MEADIUS conjicit (�), repelli quafi , ab attafta huts aquae , nervorum vitalem influxum , primum ex parte quam et mox ex reliquis vitalib�s organis , indeque praegrcflas convulfiones iafequi paralyfm univerfalcm > pendere autem hanr

			, in bis exte- quae innotuft , in Pbil. Tranf, N. J" '

-ocr page 55-



		fo D E M O R T E hanc aquae efficacium a vi ftupefaciente , quae gravi oleo ipfius m- eft , cura etiam olei ex amygdalis amaris eliciti, ejusdem odoris et faporis, idem fuerit effe&us i et confirmari illam ftupefacientem et repellentem efficaciam, ex eo quoque , quod canis, folitis phaeno- menis , per aquam noftram poft convulfiones paralyticus factus ,, redierit ad fe, et reftitutus fuerit integre, ex applicato, et ingefto etiam , falino volatili fpiritu , ut qui nervorum vires refufcitayerit,, et ad partes ftimulatas revocaverit quafi. $. XLI1I. Miffis nunc, quae ex WEPFERI, COURTENII, SPROE- GILII , aliorumve experimentis et obfervatis, colligi poffent, quoad necandi modumplantarum narcoticarum, ftupefacientium et cerebrum conturbantium , Solani , Hyofciami, etc. ^ liceat ad folum Opium, horum pharmacorum facile vexilliferum , animum advertere. Nempe in vulgus notum eft , Opium fenfum minuere , dolorer fopire atque beatam , diras etiam inter affli�tiones corporis ,* tran- quillitatem et a?r«�«<tv inducere j conftat porro idern etiam turbas convulfivas componere , et, in genere, plerarumquc partium aclio- nem vitalem imminuere. Eft certe nimis apertum , ex phaenomcnis , obfervandis in iis qui opium aflumferunt, quam ut negari poffit, incitare id primo , va- porofo fuo , feu fpirituofo , principio, fanguinis motum, unde c&- k>r augetur , volumine fanguis expanditur , refpiratio acceleratur , caput praecipue repletur , fomnolentia producjtur, temulentia, ti- tubatio , imo motus et tremores convulfivi, ac ipfa quoque, letha- lis futura , apoplexia (� j, perinde fere ac de ingeftis fpirituofis no- tum , et fupra annotatum eft (xxvm.): verum enimvero, fi confi- derentur permulta ifta , quae a tot auftoribus, de opii agendi modo diverfum fentientibus, adgeruntur exempla et experimenta, quorum c»piam comprehendit TRALLESIUSJ tune patet, idem principium vo- latile agere quoque dire�lc in ipfas, quas attingit, partes, et qui- dem » (/) Conf. qui inftar omnium effe po- dendo Wratisl. pluribus torn. ift 410. et teft cl. B. L. TE A L L E s in amplo iflo et ibidem cap. II. $. 2. feqq. ubi fingula «rudito opere quo opii ujum Jalubrem et h'aecce phaenomena multo apparatu pro- wxium fiftit, edito nuper , et adhuc e- fequitur.

-ocr page 56-



CORP ORE A. ft dcm nraecipue in ventrici�um , in quo haeret (j), imnuendo pri- mum et exftinguendo , ejus a�tionem vitalem et irritabikutem, dein etaliarum partium, qua* venmculus in vpdu trahitj atquc fic vere venenata vi vitam tolli. Non alia novi elegantiora hanc in rem argurnenta quam, quac dant ROB. WYTBI.* experimenta () , per illa � f»�?* detur, exferere opium potiorem fuam efficaciam per ipfo», quos » ventriculo attingit, nerveos ramulos; non ^P^J^j^ guinis via,, cum, poft nervorum integntatem fublatam, opii efFeftu, minus fenfibilis fuerit, quam dum omnia integra crant (/). Neque ea , quae mortem , ex injefta opii folutione m ipfu am- «racccffcre fymptomata , obftare vidcntur. Nam xTt FOP^OP� geni'o lici poffunt , ut non _Pro maxima ' nlnrimis lonec alterius fpecificae virtutis, pharmacis pro- ir atque fic explicanda videantur , ex obftruc�ionibu, rS^Sto^ et fanguinis quacdnque alteratione, vel coaguTo quibu. heterogene, haec , eju, flum.ni intnifta, no- LntT) Vel, fi etiam opium, hoc modo injeftam, diquid nar- cotc cffeftus habuerit, eft is tamen longe minor neque per eum _ade� mors indufta videtur , quam fi nervofae ventnculi tun_1Cae dt. ic£te fuiffet applicatum (). ^

	n ^Eff^yL^Pf^i* ftqj no.7, 3. & P- 302. hnguet, os fpumat; quafi fuffocatlo fio art. 20. p. 281. ieqq. E ^e ^^ _rig£scunt _? _extenduntur, rao- uit cit N. 6. et 7. u. et 12. ritu'r animal. Canis , iujefta opil Jj*, dolet, fplrat difficulter , cor palpitit,



		foftlis "ceto, acc'haro faturni, diu fine motu, dein debiliffimus , vacil- ' ^P bUrvariint CO�RTEN et poft lans, cttv� «^f.m.- moritur fine fvo- H. cc. ptomatis [lus injecit feli gr. XV. opii, G i

-ocr page 57-



		_fi DE M O R f E An vero opium in nervos, quos attingit, agit, fpiritus fugandoy et in centrum fuum cogendo? quod VERULAMiusaitj an fegnio- res et languidos reddende ? quod SYLVIUS et ETTMULLERUSJ an venenando eos et profligando? quod WILLISIUSJ an coagulando et addenfando? quod WEDELIUSJ an oppilando cerebrum et ncr- vorum originem? quod WEPFERUS (/). Certe haec omnia , ut valde hypothetica funt, ita quoque de re ipfa vix quid explicant. Tutius quidem, cum erudito experimentorum Hallerianorum , gal- lica lingua editorum, praefatore ftatuitur, lethale fieri opium, quod partium irritabilitatem extinguat, aft id rei modum non explicat, fed ipfum tantum fa�bum, experimends cognitum, exprimit, di£tio- ne antea non ita familiari. An vero vis vitalis cohiberi et imminui poteft, folo atta�lu titil- lante quafi et vellicante , quo opii particulae volatiles nervulos fe- riunt ? quae fere MEADI-I (m) conje�tura eft, videtur cert� ille efieftus illuftrari, turn ex pergrata et laetiffima fenfatione, quae opii ufum fequiturj turn ex cognita titilktionis, locorum valde fenfiliurn, efficacia, ut quae vires exfolvere, et A«fl-o�u/j«Mi inducere poffit; et forte huc etiam multuni faciunt obfervationcs, fupra memoratae (§. xxxix.)) de indufta fyncope, ex folo atta&u titillante et irritante partis. Si vero is agendi modus quandam veri fpeciemhabeat,nontamen derivanda eft haec opii vis a fale ejus alkalino ftimulante (n};* nam is non niff validiore ignis tortura chemica inde producitur } fed a naturali ejus principib volatili, vaporofo, quod graveolentia , et ef- fe�\u etiam narcotico , fi abundantius attrahatur , fe prodit ; quod- que, fui generis plane, opii virtutem fpecirkam in fe continere vi- detur , prouti fpiritus ilii, reftores di£ti , ceterorum vegetabi- lium j et quod ideo , per totam opii maflam gummeo' - refinofam difperfum , liane matricem fuam aniniat et a&ivam facit, id quod proprio capite exfecutus eft laudatus T R ALLES i u s (o). §. XL I V. (i) vid. hae diverfae fententiae apud (n) Id'quod MEAD flatuit p. TRALLES 1. c. p 181. (o) L. c. cap. III. praecipue.. (m) L. c. Tent. V. de Opio.

-ocr page 58-



		CO R P O R E A. §. XLIV. Interea, quae fanguini dire&e per vylnus inmifla letha- lem eventum habent, venena , plurimum celebrati funt morfus ani- malium veneniferorum , et in hifce , viperarum et ferpentum prae- eipue. Dolet primum acute pars,quum vipera momord'it, tumet, ruber, livescit } dein tumor et maculae lividae fe ulterius difpergunt , lan- guent vires, invadit fopor , pulfus decrescit, intermittit, fumma oi�- tur anxietas praeeordiorum , tremor convulfivus , vomitus biliofus, tinnitus aurium , fudor frigidus , et brevi fyncope , mors (p}. Ca- nis a vipera irata commorfus , vacillat , titubat , jacet foporofus et apople&icus, absque fenfu et motu, donec intrufo fale volatili redi- ret tandem ad fe, et cordis vigor refuscitaretur. In altero cane fopor fimilis (*). Eft autem viperarum ventnum falinae aceiTimae indo- lis , quamvis nullo experimemo , vel ad acidorum vel ad alkalico- rum genus referendum , fed faporis fumme acris , et linguam vivo- quafi igne urentis (?)v ut inde maximopere mirum videatur, qu� id fine noxa hauriri et deglutiri potuerir, ut REDT obferrata docent, nifi forte valde dilutum fuerit, ac faliva inviscatum et diflblutum. Quodfi vero recenfita phaenomena doceant viperarum venenum potcntia potifl�mum dynamica agere, vel magis id clarum eft ex ef- feftibus morfus ferpenth iftius , omnium venenatiflimi , caudifoni, qui recenfentur in Anglorum actis. Canis a ferpente caudifono mor- fus ad peftus, morfu vix vifibili, mox , oculis fixis , lirigua exfer- ta, maxillis conftrictis , labiis retortis , cadit mortuus intra rf. mi-- nuta Tecunda. Poft dirnidiam horam , alter canis , ab eodem ferpente morfus in aure, vacillare incipit et motitare, quafi leviter convelle- retur, ab�t tamen vacillans, poft duas horas mortuus; diflectio vix vitium quoddam monftrabat. Dein plura alia animalia lethali ifti experimento data funt , omniaque mortua , breviflimo vel longiori

			(p) Vid. MAYERNE in PW/. Tranf. N. (oFei olivarum parti valide adfriai)e»- 211. BADD. III. p. 117. et in primis MEAD perimento probarent , quae retulere D r. 1. c. p. 23. feq. Conferri quoque meren- MORTIMER et ATWELL Pbil. Tr.N. 443. et tur fymptomata obfervata in hominibus, 444- BADD. X, p. 222. feqq et 266. feq. qui coram Societate regia fe morderi pafli (.) COURTEN in Plu. Tr.* 1. c. &int a viperis, ut efficaciam antidoti fai (g) Vid. experimenta MEADIIP- zS-35h G

-ocr page 59-



		f4 D E M O R T �, momeatorum fpatio, prouti longius vel brevius ferpenti concedeba- tur tempus, morfu praegreffb diffipatum, fuum venenum recolligen- dL Serpens communis, a caudifono morfus, moritur quoque o6to minutis , et dein irritatus caudifonus, ac fe ipfum mordens , erroris lethalitatem ipfe experitur, intra decem minuta j ab alio caudifono morfus canis, et mox ad vomendum perdu£tus, poft aegritudinem, et pilorum lapfum , refanescit (r). Alii canes vifi funt inter con- vulfiones mori, a morfu memorato, et reperta fuere in cadaveribus vascula fanguine repletiffima, et tunica inteftinorum villofa fere de- itru£ta (s). S- XLV. Stupenda quoquc efficacia eft veneni iftius Americani, a celebri CONDAMINEO in Europam apportati., quo Indi tclorum fuorum apices illiniunt^ atque ita vulnera vel leviffima, �s infli�ta, reddunt fubitifl�me et certiffime lethalia (/). Eft autem venenum illud extra6tum plurium plantarum , cbulli- tione paratum, colore, confiftcntia, imo et fapore, multum conve- niens cum Liquiritio hispanico. Spargit ki, inter ebulliendum, ex- halationem adeo perniciofarn, ut cum fopore et ftupore quoque ne- eet adftantes («). Et haec quidem probare videntur, efle multum vis narcoticae, virtuti Opii comparandae , in ifto veneno > fed ta- men opio multo potentius eft-, et alia adhuc habet fymptomata. Nam guttula ejus, aqua diluta , vulneri leviffimo inmifla, necat, intra unum vel duo minuta, animalia omnia, quadrupedia et aves; cum applicatum eodem modo iisdem animalibus Opium, imo oleum eflen- (T ) ^:Vid. Expiriments on tle poifon of tle Jon of Lamas and af Ttcunas. ly Mr, HB- Battlefnake. by Capt. HALL. Pbil. Tranf. N. RISSANT ibid. Vol. XLV1I. p, 75-91. 399. BADD. VIII. p. 222. feqq. (u) Ideo Ameiicani ollac, in qua e- (j) Vid experimenta RAMBII P. T. p. bullit venenum, curam committere folent 401. BADD. Vlil. p. 253. et quae in fe ip- vetulae, qua forte abundent, tumque ex fo, a caudifono ex improvifo commoifo, accidente ftupore, cafu, et morte infeli- obfervavit fyinptoroata j. BREINTAL. in cis hujus viftimae , indicium fumunt de data epiftola ad COLLIKSON. P. T. Vol. jufto veneui valore. D. HERISSANT, qui XLIV. N. 479. p. H7- haec refert 1. c., turn in fe ipfo incipien- (t) Vid. a letter from R. BROCKLBSEY, tem illum �uporem , turn vel magis in xoncerning tbeindian poijfonfent overfrom M. homii>e famulante , vidit, et expertus DELACONDftMiNE.P6 Tr.Vol.XLlV.p,4o3. eft', cum ambo exhalationem iftan» im- feqq. item Experiment! wade imitb the pei- prudenter auraxiflent.

-ocr page 60-



cf o R P d¹ R "E k rr ~ � � . efTentiale Lauro - cerafi , Tabaci, Solani, et maxime corrofivum quo- que Arfenicuniy nil effeciflent (v), Et retulit clarus REOMTJ- AI�S, validum urfum, qui prorfus impune tulerat integram arfeni- ei unciam ingeftam , nucem vomicam , et fat ingentem fublimati corrofivi quantitatem, fuccubutfle mox et exfpirafle , intra quatuor minuta, poftquam americano illo veneno infe&us erat (#)� Vene- ni , aqua diflbluti , guttulis ad leviter vulneratum felis nafum adfper- fis , animal fe motitare incipit , horrescere , fomnolentum efle , et fubito convelli, lumbis paralyticum fieri, ventre tumere, exfpirare. Cerebrum nil infoliti habebatj fed cor,aperto poft horae dimidiuH� thorace, adhuc vivide pulfat, idque fatis diu poft capitis truncatio-

		aem
		aem
	.� An ergo hoc venenum, prout opium, non tam cordis, quam par- tium animalium et naturalium, vim vitalem exftinguit, nifi ubi cor- di etiam direfte fuerit applicatum? Sopor idem, et ftupor, accide- runt catulo , cui tamen vires redi�re , et avicula , quae de veneno romederat, poft ftuporem intra if. minuca moritur (z). Annota- tUT praeterea, quod animalia vulnerata parum doloris monftrent, cor- ripiantur fere univerfali paralyfi , et facpe exfpipent ipfo momento,, flaccida. Ofdinari� refpiratio multum impeduur , et fanguis poft mortem mire in pulmonibus et hepate congeftus repentur �, cor au- tem tam potenter conftrictum, ut cava inibi fere detegi nequeantj» musculi quoque affe�ti videntur ac mutati , etc. Communicato au- tem huic veneno , per vulnusculum , non aliud antidoton vel mede- la eft, quam partis, ipfo quo infe&a eft momento , amputa�o vel aduftio ().. §. XLVI. Atque haec quidem (S.XL-KLV.), de praecipuorum venenorum efFeftu lethali dynamico , difta funto. Nunc , ex pro-, pofito ordinc (§.XL.)> agendum eft de iis exhalationib�s- et vapo- ribus perniciofis, qui refpiratione attra£ti, et corpori applicati, ip- fani quoque mortem caufari qucunt. Quac (W) HERISBAHT 1. c. (y) Eft experimentunmocmsBTfcc. (x) Vid. Hifi de l'4(, fa fc* 1747. (2) ld. ibid. pag. i s, (a) Haec babet HER�SSAHT 1. a

-ocr page 61-



		5tf D E M O R T E Quae necandi ratio, licet fere adhuc obfcurior videatur, quam eorum venenorum , quae manifeftioribus qualitatibus, et aperta ma- gls via , in corpus ingrediuntur et agunt j accipiet tamen et illa pro parte lucem ex praecedentibus, turn quoque viciflim , iis illuftran- dis , � et mortis generationi plenius et propius intelligendae , fervire pr�babiliter poterit harum potentiarum dynamicarum ^onfideratio. Scilicet facilior videtur explicatie noxae et exitii, quod, lentio- ri gradu et generatis fere prius-merbis, inducunt, ifti vapores, qui, ex corporibus, venenata qualitate praeditis,, exhalantcs, eorum na- turam et efficaciam retinent. Tales primum funt vapores multi fo« dinarum, qui conftant particulis minerarum et metallorum, vel ex fua natura deleteriorum , vel , ex corrofiva et fubdol� acri indolc, quam acidum menftruum a�reum iis addidit, ita redditorum. Huc ergo pertinent vapores fodinarum arfenicales , mercuriales, cuprei, faturnini, et in genere omnes , in quibus acidum illud catholicum, vel athmofphaericum, univit fefe particulis metallicis, easque diflblu- tas tenet ac circumvehit. Quae enim fupra de effectu horum ve- nenorum acrium corrofivorum in genere annotata funt (§.XL.), ea de hisce vaporibus. ferc repeti pofluut j hoc tantum obfervato , quod , quae quoad effe�tum differentia eft, ea explicanda videatur tum ex minori efficacia vaporum rariorum, quam corporis folidi ip- fius, ex quo exhalaruntj tum ex differenti corporis loco <:ui appli- camur, nempe ad interiora pulmonum quo refpiratione ducuntur ^ non ad inteftina. Ut inde intelligantur quae RAMASSINUS (^), et ex eo LIND�.STOLPIUS (.c) , habet. Nempe eos, qui in fo- Unis laborant, ple��i praedpue dyfpnoea et afthmate pecutiari, quod H E L- MONTIUS, e K Gas metalkco , infpirato et in "vafa pneumonica defixo^ explicat; dein ph t hifi, tremor ibus, paralyfi, eet. quae affe�ii prius pulmo- MS et dein qwque cerebri indicia funt. Nil iiero exitiofius e/� in hisce^ quant mercurii fodinas. Et ad hos vapores quoque proxime referri poffe videtur calcis re- 4:entis, et murorum recens dealbatorum, exhalatio, accedente prae- eipue {J>) Di mort. artif. cap. j. (x) De venen. pag. 88. feqq.

-ocr page 62-



		C O R l» O R E A. f? cipue foei calore perniciofa. Quas cnim calx habet acres vola'ti- les particulas, eae, per a�rem difpcrfae et in corpus receptae, noft poffunt quin varias , pro fua natura , caufentur turbas , irritationes pulmonum , conftri&iones , capitis ingentem dolorem , foporem , quae �ng�la in fubitam quoque mortem augeri po/Tunt, uti , addu- £tis multorum au&orum exemplis, probat L, IND ES T o L J?E (<?)� $. XLVII. Et corporum, ex quibus exhalarunt, indolem quo- quc habent, eaque nocent , vapores narcotici et ftupefacientes va- r�. Prouti cnim'w'j plantae peculiaris, quae magni BOERHAAVI� verba funt, f ere femper in Jfiritu reSlore haeret . . . & fieri 'potefl, ut fit afttfofus quam maxime , interimque fenfus vix afficiens , ut in hellebo- ro nigrO) cicuta aquatlca^ folano maniaco alihque appartat etc. (�): ita vel maxime id circa narcoticorum et fpeciatim opii a6fcivum princi- pium volatile et fugax obtinet (§. XLin.fin.) (g). Florum fabarum, papaveris, liliorum , aliorumque vis foporifer'a, in iis qui a�rem eorum effluviis copiofe infar�tum attrahunt, no- tior �f�} id quod de foliis juglandium et arboris taxi effluviis etiam praedicatur. Groei vero , et plurium aromatum graveolentem ha- litum , copiofius hauftum , foporem quoque lethalem inducere pos- fe , pluribus obfervationibus conftat (h). Anne id et Americani iftius validi veneni (§.XLv.memorati) , narcoticam talem indolem ulterius probat} cum et exhalatione fua ftupefaciat et occidat, et, fanguini inditum, foporem quoque cre�t? Ob phaenomenorum fimilitudincm videtur , quoad agendi mo- dum , effluviis hifce narcoticis comparari poffe vapor fuffocans car* bonum ; cum et is cum fopore necare foleat, et \im vitalem ob- tjjndere , et diftento fanguine vel ad caput congefto , apoplexiam facere , et varias convulfiones inferre. Exempla quidem fatis obvia funt , praecipue noftris in terris, ubi tantus carbonum ignitorum fexui .prae- (e~) Pag. 93. feq. Med, Syjt. (�) Elem. Chem, T. II. p. 'aj, 84 el (6) Conf. CARTHEUSER fund. mat. mei. aliis locis. S. XI. J. 8. HALLERI Elem. Pbyfiol. T. III, (g} Conf. quae habet HO�FMANNUS in p. 216. Comm. BOEBH. T. IV. 67. feq. �cap. de venmis Joporiferis. pag. ijl. T, II. H

-ocr page 63-



		j-8 � D E M O R T E praefertim delicatiori ad incalefcendum ufus cft ; obfervaverunt au» tem multii VERULAMIUS (), PARAEUS (i),* PLATERUS (£), RAMASSINUS (/), GOHLIUS (m), al� *(n).* Nempe fpecialia magis, quibus nocet hic vapor , phaenomena > funt dolor capitis ingens , laffitudo _t vifus obfcurus , vires proftratae et amiffus crurum ufus ; dein coma, impotentia generalis , infenfi- litas etc. Ex quibus quidem videtur , turn in pulmones agere , remorando fanguinis curfum ; fed tum , et quidem praecipue , ex- pandendo quafi eum , et congerendo ad caput, atque nervorum et vitae vim et aftivitatem infringendo et offufcando quafi , hinc in fyncopen dando , et varias convulfiones , praecipue ubi vircs re- deunt, excitando (o). Et vapor ille inco�rcibilis, qui ex liquoribus fermentantibus ex- furgit , Gas fylveftre HELMONTIO diftus , ipfo dum infpiratur momento, hominesl attonitos concidere, ftupere, exfpirare cogit, huc referendus videtur. Quae cnim vino modica ineft vis , temu- lentiam , ftuporem , foporem , apoplexiam inducendi , fenfum et motum fopiendi, nervosque afficiendi , opii virtuti analoga , ca in fer- () Hift. nat. Cent.* X. n. 919. (n) In Comm. lit.Norimb. 1731. p. 108» (i; Cbir. Livr. XXVIII. de duabusper- BRUBIER fur l'incert. T. I. p. 333. Journ* fonis, fine pulfu, calore et vitae fpecie, de Med etc. 1760. A&ut. fyncoptice jacentibus .friftionibusautem, (o) Sic, paucis exceptis , habet sou- et fpirituofis irritamentis tandem adfere* CH«R , in obf. fur l'' effet des vapews dis- vocatis. cbarbons, Jouin.de Med. 1. c, p. 109-130. (fc) Obf. Lib. I. p. 19. de novisnnpt�s ponit autem, ut caufam pra.ecipuam, fpa- m claufo, et per carbones calefa�lo , cu- finum violentum durae matris, qui circui- biculo decumbentibus , unde fponfus fo- tum humorum in cerebro fufFocet. et vaa porofus periit , fponfa vero , vertigine der MONDE, auflor diarii¹, addit, p. 130. cqrrepta, in pavimentum procidit, etftti- feqq., diftinguendum hunc flatum itaefle pida manfit , donec aux�iis excitaretur. ab apoplexia ordinaria , quod ibi fit rela- item de duabus puellis et integra familia, xatio generalis, in nollro vero cafu fpas- hoc modo enedlis. mus violentus , et tenfio , quae aftiones (/) Morb. art''f. Suppl cap. III. opp. p. cohibeat; hinc pro medela V.S. inutiletn 664. de HELMONTIO, ex eadem caufa fe- vel noxiam habet, n�fi in fine , emetica mimortuo in terram procidente. omnino mala , fed antifpasmodica , et (m) De duobus hominibus ita fuffoca- praecipue opium, cum BOUCHEB, multum tis , quibus caput et collum valde tume- laudat in principio , dein cardiaca, ca- bant, abfque apparente alia noxa. A&. phalica, ftimalantia etc. Kteti. Berol. Oec. III. voi. I. p. 79.

-ocr page 64-

CORPOREA. _fj>

feraientantiurn hoc vapore muko majori gradu ineft (p}, £vc fi,c
verum alcohol (?) , five longe potentioris virtutis fpiritus.

§. XL VIII. Akerius naturae , quamvis non minus perniciofae,
funt vapores et exhalationes putridae, turpi mephitl ac foetore hor-

ribili fe prodentes.

Scilicet acre indigemus non corrupto , neque elafticitate fua or-
bo , ut qui continua rcfpiratione , non tantum fanguinis per pulmo-
nes circuitum promoveat , fed et exhalationes quae in pulmone fiunt
auferat, neque eas ibi haerere , et naturara fuam , ad corruptionem
pronam , fequi finat; qui praeterea commodum illud et pabulum
quafi , quod et fanguini et vitae ex a�re bene puro accedit, fuppe-
ditet , non corruptum nee nimis adulteratum (r). Eft autem, quern
refpiramus, a�r verum chaos vaporurn et exhalationum corporum quo-
rumvis animalium, vcgetabilium, et mincralium quoque �, funt autem
iftae exhalationes vel omnes, vel pro maxima parte corruptiom ob-
noxiae , aeque ac corpora ex quibus exhalarunt ; hmc fi ftagnatio
et humidus athmofphaerae calor accedant , fequentur fuam indolem,
corrumpentur, putrefcent, nocebunt fanitati vitaeque, et, vero con-
tagio , morbos maligni moris , peftem, ipfamque fubitam mortern

producent (O-

Talis eflfe videtur ea peftis fpecies , quam fupra ex s Y D E N H A-
M o adduxi, ubi, fere absque febris praefcnfionc , et absque erap-
tionc bubonum peflilentialium , homines , proftratis mox viribus ,
conciderunt et � medio fubltti funt, erumpentibus ftatim maculis
purpureis, fummae contagii vis deleteriae et corruptionis irrcfiftibi-
lis indiciis (/). Eft quoque, quae a Maffilienfibus Medicis, mtcr
alias obfervata eft , peftis fpecies, ubi aegri tanta contagii malig-
nitate corripiebantur, ut nimis fradae vires non fufficerent, eimt-

ten-

tri Vid obf. et rat�ocinia FLATERI 1. c. Vtgtt. Statkks , «p. CVI- CXV. conf. au

«cSsn ami- L. II. feft. 6. M I

isu «mptMgr.

_fi _HOFFMANNI _cap_Ut d< venenis
P'S- - '«'"~ ' '"'"� ""^f'~

^et

(f) Juxta egregia HALESII experiment».

H i

-ocr page 65-



		f o D E M O R T E � tendac per externos tumores , intra dcbitum tempus , morbofae ma- teriae j fed , facta interna gangraena , quod cadaverum fe�tiones, oftcndebant , exfpirarent paucis horis , vel , li maxime f�rb , intra primum et fecundum diem , oppref�� anxietate et huTro�vpa, (<?). §. XL IX. Gum itaque tanta fit exhalationum malignarum ,. a�risque hoc mephiti inquinati , cfficacia , ut morborum maligniffi- mum et maxime deleterium , peftem , inducere queat y cur non et- ad fimileni vim , deleteriam , vires fubito encrvantera , rcferri pos- fwnt tot cafus de mortibus repentinis , ex in0rato a�re inquinato putredinofo acddentibus , obfervatoribus annotati ? quamvis verae peftis , ad quant praeter contagium fpecificum forte aliqua epide- inica praedifpofitio requiritur, fymptomata. et. plenara naturam non, habuerint. Homo dimiflus in receptaculum , in quo per zy- annos aqua ma-- rina inmota ftagnaverat , difFringens cruftam , qua aquae fuperficies obdu�ta erat , exhalatione adeo perniciofa mox percellitur , ut ipfo momento mortuus rigidusque caderet. Alter fimiliter dcfcendens ,. vifurus quid priori accidiff�t , concidit quoque et exfpirat , poft- quam folum indicaverat praecordiorum anxium dolorem. Tertio ad- huc idem fatum. Quartus , admota manu candela , in vas profpi- ciens , ad oculos vapore quafi fervente percutitur , unde coecus fit , et brachium in vas d-cmiflum fit paralyticum j qu^s tamen noxas; a�ris liberi ufu fuperavit (w). Ex fcaturigine putei , diu claufi , profundi , fita prope receptaculum , in quod defluebant fordes ur- bis Bofton in nova Anglia , exfurgebat vapor adeo funeftus , ut duo h�mines , fucceffive demiffi , ad fex tantum pedum profunditatem ,. cum orthopnoea , deliquio , fyncoptici in fundum prociderent , ex- traherenturque mortui, Tertius dentifTus perdit fenfum et motum ,. fed tempeftive extra�bus redit tandem ad fe , immemor geftorum. Felis demifTa , et in vapore ad i<5. pedem profunditatem detenta per trm minuta. , amiffa corporis ftabilitate. , in f. minutis , cum triftj.

			Referente MEAD. de pefte p, 5. jfourn, rfw Sfav. de Lundi 7. Fevr. (-w) Eft P. PARDIESII obfervatio in.

-ocr page 66-



		C O R P O R E A'. cjulatu veheraenter convulfa , morltur. Avicula , in vapore ta , fenfum , motum , omnemque calorem amittit; calore tamen fo- eillante refufcitatur prima vice , altera non. A�r hic dicitur fuifle aeque elafticus ac a�r externus , curn campanula demiffa femper fo- num ederet. Spongiae inmiffae nil ponderis aecedebat. Libra hy- droftatica in aequilibrio , quod in externo a�re habebat , permanfit: etc. (x). Alius puteus , diu jam fine noxa apertus , certo tempo- re edere incipit foetorem naufeofum fleKeoraceum , vel putridum , valde penetrantcm j unde homo operarius , inibi praefens , mox fen- fum et ftabilitatem amittit , tumque , inter infolitas affectiones , in' liberum a�ra extra�lus , vehementibus agitatur convulfionibus , ac , pofl tres demum horas ad fe rediens , tota no£te cerebro turbatu� manet. Alter , minus fubito a foetore affe�tus , capite diutius tur- batus fuit. Neuter- vomuit neqtie feceffit. Ambo poft tres dies¹perfecte reconvaluere (j).. Ex foetore horribili , intolerabili , qua- tuor hommes fubito exfpirarunt , corporibus praetumidis , fanguine- que naribus cffluente (.z). Ex fimili foerore , alius- coecitatem per* fe�tam contraxit , quae tamen ufu externo et interno ipirituofo- rum curata fuit ( a, ). Cadaver hominis , exhalatione perniciof»' aquae putei (dum ipfa aqua fine noxa bibitur) exftinfti , exhibet mufculos extrcmitatum adeo laxos, ut fere ab oflibus feparati vidc- rentur (&). §, L. Videtur praeterea adhuc alia a�risj vel athmofphaerae, virae noxia fpecies effe , in qua non adeo fenfibile quoddam vitium cul-r pes, nifi quod neceffarium illud vitae pabulum a�reum non habeat (§. praec. in init.),.five id ftagnando corruptum fit, five confum-- tum igne etc. five pro vero a�re adfit aliud fluidum vitae non ae- que proficuum. Jgnem quidem , ut alatur et perftet , indiger^recentis continuo-

			( x.) Vid. Some of the effti�s , and pn- 19. feq.' perties of damps , by Mr. is. GBEENWOOD. (o) Hifi. del'A:ad. des Sc. 1711. p. 33. Pb. Tr. N. 411. BADD. ix. p. 4. feqq. (6) Ibid. 1701. p. 18. item Jown. �f (y) GREENWOOD l, c. Med� 1760. Adu� p. 117. (.z.) DIONU diff.fur la mortfubite, pag. H 3

-ocr page 67-



		DE M O R T E a�ris adfluxu , aeque ac vitara animalem j neque raagij a�rem , in quo ignis deflagravit , fervire pofle refpiradonis animalis ufui, quam, qui refpirationi inferviit , ignem aleie poteft , fat cognitis B o E R- HAAVII, HALEsii, alioi'umque experimentis conflat. Hinc , jam memorati vapores , vitae inimici , etiam flammam extinguunt, et aperta ratio e ft eorum antrorum, fpecuum , fodinarumque , in quibus , ob deftructam per fubterraneum ignem a�ris utilitatem , ho- mmes et animalia mortua concidere , toties obfervatum eft (c}. Sed aliud tamen quid accedere videtur , in aliis fodinis minerali- bus et fulphurcis , nempe vera quidem exhalatio quaedam , fed cu- jus naturam non facile cognofcas. Sic in infula Wight obfervata legitur (d) fodina, ex cujus ftrato quodam minerali praecipue, pro- dibat vapor calidus , quafi ex fornace veniret, fuffbcans , fulphu- reae fere indolis $ ille infpiratus a duobus hominibus exfolvit eos , labi facit, et inter convulfiones exfpirare , dum cadavera poft pau- eas horas extra�ta horrendum foetorem ex veftibus fuis fpargebant. Feles demii�ae convelluntur , fed tempeftive extractae reconvales- cunt. Vapor hic forma nebulae albicantis apparebat, et in olfaci- cntibus vertiginem , halitum brevem ae plane interceptum produ- cens. -Eft autem mephitide fua diu celebris Neapolitana illa fovea, ca- nina difta, (grotta de'cani} de quo referunt teftes oculati, interalios MISSON (e} , ADDISON (�), MEAO (^), et denique nuperius NOL- LET (h). Scilicet ex fovea ha^cce , cujus terra cum cohaerentia quadam fabulofa eft , non petrofa , exfurgit vapor tenuiffimus, non vifibilis , ryfi fovea bene illuminata , oculoque horizontaliter fupra fo- .(t) Vid. inprimis c!. DESAGULIERS in (d} PUI. Tranf. N. 450. BADD. X. ftil. Tranf. N. 442. ubi ollendit faepe p. 454. feqq. fodinarum a�rem perniciofum deberi uni- (e) foyage d'Itali�. Lett. 23. ce igni inibi alito, absque vaporum ve- (�) Remarques fur l'Itali� , mifes derri- re noxiorum uUa admixtione. BADD. X.p. ere Ie voyage de MISSON. 111. feq. vid. eft obfervatio Pb. Tr. N. 3. (g) De Venenis p. aoi. BADD. I. p. 5. Et multae obfervationes (i) In Hifi. de VAc. des Sc. et PbiL colleftae apud HALLER�M El. Plyjiol. Tranf. Vol. XL VIL for 1751, 52. art. X. £. III. p. III.

-ocr page 68-



		C O R P O R E A. <fj fovcam prospiciente , neque fe elevans ultra f vel 6 poll. altitudi- nem , fuperficie aequabili , fecum aequilibrante , ac fi a�ri commis- eeri repudiaret, dum etiam fumus taedae ardentis, cujus et flamma et ignis omnis mox in vapore ifto perk , diu fluitabat, quafi undu- lans , inter a�ra et vaporis fuperficiem. NO-LLETUS , dum ftabat ereftus in fovea noftra, nullum odorcm peculiarem percepit, nift forte terrinum , antris communem , fed fenfit pedes , qui in vapore erant, fibi inealefcere, tumque inmiffo manu calorem quafi a vapore aquae fcrvidne fenfit, cum irritatione? quadam ; qui etiam fenfus oculos cjus , dum inclinabat caput, feriit_tcum thermometrum Reomurianum ab 18 ad 2.9°. adfcendit. Infti- tutis omnigenis experimentis neque acidam neque alkalinam neque ful- phuream nee arfenicalem naturam monftravit vapor -_r neque etiam guttas format , neque fales ad foveae parietes efflorcfunt. Canes in Tupore detenti mo-x refpiratione laborant, attoniti concidunt , fyn- cope corripiuntur , tremore , vomitu aliquando et aliis convulfioni- bus, denique , ni fatis cito a�ri libero reddantur , turn enim peni- tus reconvalefcunt et plenum vigorem brevi refumunt, irrevocabi-li morte. In difle�tis nulla noxa reperitur, nifi pulmonum quidam col- lapfus) praecipue in ranis (;). NOLLETUS quoque ipfe vaporem hunc infpirandi leve periculum fecit, fenfitque vim quandam fuf- focantem, qualis eft a�ris valde calefafti , tusfiitque et fternutavit ab irritatione vaporis, fed absque ulla alia noxa. Quod vero cavernam illam vaporiferam Pyrmontanam attinet (£)> ea et multa phaenomena exhibet , fimilia foveae ifti prope Neapo- lin , fed manifeft� fulphurcae indolis eft , odore , faporc , vi fudori» fera fe prodentis. Quodii autem vapor ille cavernae caninae folum ideo noceat et necet, quod verus a�r non fit, adeoque firnpliciter quia refpiratio- nis a�tionem inutilem rcddat, uti volunt ME A D et NOLJLET, et non, (j) Sic ME A D- p. 207. ex Leen. di () Q�am ut fimilem grottae canina GAFOA delta mofete. et, ex propria expe. defcripfit j. p. SEIP. MijceIl.£erol.T,V. timentia KOLLET 1. e. p. ioa. feqq. ed. Halae 1737. 410.

-ocr page 69-



		4 DE ;M O R T E non, quod vera quadam nociva et vitae inimica qualitate cuv turn integer a�n's defe�tus tam diu , falva vita, ferri poteft in urinatoribus aliisque adfuetis , et per plures horas in fubmerfis , prouti caterva obfervationum ex inftituto oftendit BRUHIER (/)? £. LI. Priusquam tandem generali quadam conclufione penfum me- um abfolvam , memorandum adhuc eft id , quod in fulmine , ut et in ele&rica vi necante , dynamicum eft ($.XL.)- Eft-autem id cer.te pro longe maxima parte dynamicum -_t* quamvis et pportuerit fulmen fupra (§.xxiv.), inter caufas materiae mixtionem et cohaefionem de,- ftruentes , recenfere, .cum tam ftupenda comminutionis et diffra�tio- nis obviorum corporum effec�a fiftere vifum ruerit, ut eis folis quo- £ue necaffct, ctiamfi non alia vis acceffiffet. Verum tamen et illi, qui manifeftam laefionem acceperunt, eam tam fubita et pernici vi acceperunt, tamque miris phaenomenis (ni), Ut vel id folum indicet, vim non vulgarem fubfuifle. Praeterea ca- lor urens , quo invadit fulmen , odor fulphureus, quem fpargit, et fufFocationis, fenfus, quem inducit (w), oftendunt, quod et vapo- rum illi vi perniciali analogum quid , et deftru�ba a�ris utilitas, hic piagnam partem habeant. Et ea exempla, ubi absque ulla app'aren- te noxa fubito necavit (0), .probant porro, adefle hic vim potentifl�- jnam dynamicam , vires vitae penitus intimeque , in toto corpore profternentem. Quamvis verum fijt concurrere pofle cum caufis re- cen- ' f/) Sur l'mccrt. des fignes de la mort. fenfum habet, qudfi igrifs cor adurentis, T. II. p. 95- feqq dum a�r percalidus et fufFocans pefllme (_m) Nempe veftcs intcgrae cum cor- foeteret ac refpirationem impediret. Ec pore laefo, et laefio internarum partium occiforum odorem fulphureum effe folere bsque noxa extus apparcnte etc. vid. ac nttrofura obfervat LINDESTOLPE de Ve-* HILDANI obf 26. Cent. 111. DIEMERBBOEK. nenis. p. 119. Vid. et fmi. obf. Pb�. Tr. p. 127. opp in fol. Pbil. Tranf. N. 394. L. P. I. art. 14. p. 104. et 108- EADD. VIII. p- 143- obfervatio D. B�ARD. (o) .Ut de juvcne , qui in fella iirmo- _ctc. tus manens , neque laefus , perfe�le et (n) Sic in BEARDII obfervatione totum fubito per fulminis idlum exftinftus efl, conclave odore fulphureo erat repleunn , ut et canis , ad ejus pedes procumbens. et halitus quafi eripiebatur praefentibus. Pbil. Tr. Vol. XLVIII. part. I. p. 86. j§t in altera DIEMERBROEIUI obfervatione, feqg. et de eguo apudDIJJMEKBR. L c. etc* p. 126.. Ijomo, dam fwlinine percutitur,

-ocr page 70-



		C O R P O R E A. <Jf c«nfitis fubitura terrorcra , qui fine dubio magnam , ex fua natara (§.xxx.), efficaciam habere poteft (f). Fulminis autera vira fyftheim nervofum iotime concutientem, pro- bat quoque cfficacia virtutis ek�tricae _} hanc enim maxime fulmini analogam efle, praeter phaenomcnorunj fimilitudinem , probat hodie fatis nota obfervatio ex a�re fulgurofo fortiffimam eleftricam virtu- tem in idonea corpora derivandij fed aeque notum eft concuffionem ele�tricam intima corporis penetralia pervadere, et multis nervorum abftrufiffimis morbis, concuffione ifta et deobftruftione , meden. Sed eadem vis , fi nimis fortis eft, ipfo quoque momento omnem vitara poteft exftinguerei id quod .probat Petropolitani Profeflbris, RICHMANNI, trifte fatum. H�c nempe, aeftate anni ijf?., die valde tonitruofo , vim ele&ricam folito apparatu ex a�re derivans, atque caput propius admovens ferramento , ele�trica vi jam ultra niodum imbuto , ut nempe in gnomone fuo accuratius ele�tricitatis gradum obfervaret, percutitur iftu vehementiffimo, ab ingenti fcin- tilla , feu globo albido - coerulescente , de ferramento ad ejus fron- tem transfiliente, et displodente. Hinc, rcclinatus in fcamnum quod- dam, perfefte monuus repertu* eft. Venae fe�tiones nullum eduxe- runt fanguinem, corporis fri&io , quaftatio , calefa£tio nil juverunt. Frons capillata maculam rubram halaebat quas fanguinis aliquid trans- fudabat} capilli non crispati. In corporis latere finiftro maculae quaedam livido-rubescentesj in pede macula livida, et calceus dis- ruptus , cali^a Integra. Cranium integrum , cerelarum faniffimum, in pulmone finiftro pa�xillum fanguinis effufum. In. inteftinis levis inilammati� , anibuftae raaculac ultra cutem non penetrabant. �a- dem illa displofio disjecerat apparatum eledricum , januam confre- gerat, imprimens adftanti vivi caloris fenfum , et replens totam do- mum odore fulphureo, quafi de pulvere pyrio deflagrante (f). Ex � <j>) Sic cel. van MUSSCHENBROEK, £e- quenti volumine, quae infcribitur, an m> rinf. der Nutuurk. j. 1714, 25. «««t »f ^tbe ^d-^atl> °f^Mr ^GEO- WILL. RICH. la) Vid. prim'am relationem D. WAT- MAN , Pre/, of exp. pMl. at Petersburg, JON, Pbil. Tranf. Vol. XLVIII. part. II. tranjl. from tbe Hip� duttb. ait. 89. p- 765. feq. et pleniorem in fe-

-ocr page 71-



	S DE M O R T E Ex quibus apparet tantam adfuifle cum fulminis agendi modo convenientiam,, ut dubitare poffis, an quidem folus impetus elecT:ri- cus ex acre externo derivatus in caufa fuerit, an vero potius veri fulminis idus fimul adfuerit > nam , ut dixi, a�r valde tomtruofu. erat, et fultnen terribili modo faeviebat.

BRE7IS DICTORUflf CONCLUSIE. � , � ' » � $. LII. TCmcnfo fic, quantum licuit, vaftiffimo i�o caufarum, vi- -L^ tae inimicarum, campo, et vifo fimul, quam fere.im- menfa fit cjus extenfio , et quam profundas habeat abditasque late- bras; dubitare forfan licebit, an plenior nunc, et fatis vera, et fibi fimilis , formari inde , et contrahi queat delineatio et hiftoria mor- tis corpor�ae. Natura enim in omni fingulari variare, diffimilis efle, etver�in- dividua, folet. Non amat illa regulis comprehendi, et ad explicar tionum fyfthematumque nimiam generalitatem cogi _} pcrfcrutandam efle in fingulis, inque ipfis individuis, fi unquam vera quadam fpe- cie cognoscetur , docent omnes Phyfici , fed et cognosci fere turn faltim quoad illa individua , fallere facile , et faepe, quoad reliqua quae, non fatis examinata, conclufione comprehenduntur. Ob hanc necoffitatem , in noftra quoque re, per fingula eundum fuit, ea, qua quidem potui dum quoque non nimis amplum efle de- cebat, accurationc. Nempe, ad fingulas fere moriendidiverfitates" et pocentiarum lethiferarum diverfum genium, addidi ca, quae ad haecce illuftranda, neceflaria mihi videbantur, et quae cognoscece potui. Digeffi porro ea fingula tali ordine , qui et facilis et natu- ralis maxime videbatur , et quo omnia fimul lucem acciperent et magis magisque clara cvaderent. $. LUI. Ea itaque ratione dispescui, primum, obfervatam in ge- nere moriendi ingentcm diverfitatem, in tria illa fumma capita ($.vi.); quae, et fatis ver�, ac re ipfa diftinftafunt, utpotc ex pr.opria cor- poris natura petita (1. c.)i et ab inextricabili alias confufione libe-

		rant

-ocr page 72-



C O R P ° R ^E ^< �nart (S.v.fin.). Caput porro fingulura eo ordine expofui, qui fin- eulo maxime proprius videbatur. * Hinc 'quoad genus mortis mechanicum; praemifi, ubi caufa mecha- nica maxhhe univcrfalis , et fimul cerpori naturali, , erat ($. vn. fcqq.) » turn , ubi minus naturalis ( f. xi. xn. ) , * ubi plane alicna ( §. xm. ). Subiunxi, ubi caufa localts et particularis aderat> ideo lethalis , quod fnte cip" aliquam ex aftionibus et funaionibus pubhcis , ad VKam o us corpori', magis vel minus directe , neceffanis , et haec) caufa quoque itcrum vel feminium Icthifcrum , vel potentia lethahter no- "Tdfutem^rFaemk huic claffi fati fenilb theoria (§.vn-_X.), notandumj q«od, non tantum ob dignitatem et cekbmatem, in ea paullo fufior fuerim, neque folum, quia crediderim me non omma �b aliis, qui ex proftflb eam rem traftarunt, fimphcitcr repetnlTe. fcd pra cipue, ut, in maxime naturali illa morte , «emplum fifte- em quam jugi paffu decurrant etiam principales dlae mortis eau- T '«Tt�ffi uL alteram, et qua» dimcile fit alterius momen- altero fcpamre-» maxime quidem, ubi jat»,am m caufam vc- mam mortis, hoc cflr in mortem ipfam (_§.in.imt.), abire,

	ic notare volebam) principalis illa caufa- , in propofita tria capita, diftinaio, rtlationcm fo- ad caufas, quas nominavi f» * f°� ^\ K v Y, pr^ma enim ipfa , feu effidens , femper eadem eft (f.nr.) Sed inur ipfas has froducentes , vitia noftra mechanica iterum a eau»

		raewp nuam vida aut dynamica a�t mixtionis. Nam ex ipfa vitiprum me- Tanlcomm pertraftatioae abunde patuit (vid.praecipueS.ix.xin fvi xv TT, Perenere ea maxime ad ilks caufas , quae propnc lah faci�nt vitam, non quae frofl^nt, quae m�ri./to, non quae mor-

			^ ,» claffis potuiflet .eod«n ordinc claffis praecedens i id eft , praemittendo cafus ubi id vumm i cor,poris «niverfiut-n obfidcc, fubjungendo, ubi ejus par^

				A '

-ocr page 73-



		<J8 DE M O R T E diftinguendo porro feminia et potentias nocentcs (§.praec.)- Nam, fi fubtilitatibus ludere ames, poteris dicere, vitium mixtionis et (hu? �turae in eo tantum differre , ut, quod alterum infigni et vifibili modo, efficit, id peragtt alterum in minimis et latenter} quia, ut ilructura apta compofitio fibrarum .vaforumque eft: ita mixtio fit idonea conjunctie elementarium particularum j fed , et fibras vafar que , et particulas elementares corpora efle , quae non nifi magni- tudine et priva compofitione difFerant. . Interim, id concedi oportebit, quod , eb quod mixtio fit longe fubtilior et magis abfcondica corporis proprietas , quam eft ftru�tu- ra$ caufae quoque, quae, per corruptam priorem , integri corporis vitae nocebit, requiratur longe major, et quafl magis penetrans, potentia , quam caufae quae per deftruc~r.um mechanismum lethifera eft. Nam mechanismus corpori integro , quatenus totum' quoddam conftituit , communis eft} ut inde noxa particularis , quae partcm,, machinae neceflariam , laedit , fuffici.at ad effectum toti corpori le- thiferum : fed mixtio partibus fingulis magis priva efl:, neque ejus in parte deprayatio tantum momentum ad vitam totius corporis ha- bet, cum etiarn integris multis partibus., falvavita, carere poflimus, nifi accefierit effcftus, qui demum caufam mechanice vel dynamice lethakm fiftat. , Unde inde faltim pateat, rariores neceflari� eflb tafes caufas , quae ver� mixtionem vitiando , five in parte , five in univerfo corpore, ex eo folum lethales dici mereanturi id quod d� ca�fis mechaninis magis apertum erat. Sed funt taraen caufae , \|>raecipue ex poten tiis nocentibus , tmaft carn vim fere habere videantur (§.xxv.xxiv..xix.fin._/). Ordina- rio autem eae comit�s et effeclus funt, caufarum aliarum ut feminio- rum , praecipue dynamicarum (§.xxi.xxm. xx�v.) , et mechanica- rum quoque (§. xix. fin.). Et jungunt fibi ipfi alias lethales noxa,, et novos morbos (J.xxu,). Poteft vero quoque vitium mixtionis fatis univerfale, et per fe, efle^c ex folo fere naturali corporis fe- minio,, fi non orta, faltim ad aricndum parata, videri (S-xix.init.)- nifi. ibi vinvvitalem nimium torpentem, adeoque caufam dynanicarn ^ pro ma�i occafione fumas. Patet autem hinc, vitium mixtionis �flc, 'minus'remotam,* a'c�iuft proxi-

-ocr page 74-



		C � O R P O R E A; proxima, V««/2M»j quam eft vitium mechanismi (§.pr«c. )> ob ear» rationem quod fit magis intimum ipfius partiufn fubftantiae vitium, et vita� vis ipli illi fubftantiae inhaereat. Poteft enim , et folet, ftru�tura laedi, absque eo , ut difpofitio partis* ad vim vitalem inde tollaturj fed non ita videtur pofle intimam mixtionem integram cor* uumpi , integr& manente illa difpofitione. Differt interim omnino ea difpofitio a ftmplici partium naixtione j et diximus modo, no« conftare , quod ulla caufa, propria et fimplici corrumpente vi, . mortem fola intulerit; et ubi fere intulHTe .vifa fait, ibi videri fub- fuifle ipfarum virium vititimv vel vcre rnorbofum , vel ex fola eor- poris mechanica neceffitatc-fluens.' � § LV. Aft quoque de moriendt vera caufa dynamica vix dici po» teft, eam unquam , per fe , folanv ingruere, fcd generatur femper per caufas alias, et addit iis omnibus ultimum lethalitatis momcn^ turn (§.xxvi.). Intelligo' autem tune, per veram caufam dynami- cam ," ipfam fimplicem vis vitae et moventis pvincipii fublationem, quae fundata ett in ablata, illa peculiari qualitate irritabili , qua par- tes corporis fingulae , .ad motus fuos vitales peragendos-, aptae et difpofitae funt (§."�)� Nam" fi .omnia aeque bene conftituta ma- nerent, et quoad ftru�turam et quoad mixtionem , non video, un- de difpofitio illa irritabilis partium detrimentum caperet -_r mfi eam adeo fui arbitrarii jurisque effe ftatuas, ut fc fua fponte, vel potius fine impellente ratione, quafi fubtrahere pofletj qualis fere sTAtr- LII opinio eft, qui animae vi iv^yna-t} principium motus et vitae corporis tribuit, corpori ipfi eam faeultatem prorfus abnegans (§.x.). Sed quod, in ftatu etiam maxime naturali, fcnfim decrescat illa vis¹, id vidimus ex eo efle quod poteotia mechanica ipfi noceat , ipfam- sue quafi deleat (§.ix.. integr.) , dum motus principium , etiam- ' fi quoque id ipfa anima eflet , eam neceffitatem impedire. neqtHt (§.x.). Haec autem ideo moneo, ut patear, cur, m caufarum mortis dy- namicarum pertraftatione, non ex inftituto expofuerim id virium v�- tium, quod ia, defe^u peccat , et ideo, privativa fua notione, ad ipfam, mortem ejusque proximam-caufam maxime frope ducit (§. ut. I--« ia-

-ocr page 75-



		�EMORTE integr. )� Nam cum modo dixerim, vis vitalis defe�tum non nifi poft pracgrefla vera vitia alia, vel mechanismi vel mixtionis (r),j hinc repetcre oportuerat fere flngulas caufas mortem generantcs., quas in binis prioribus claffibus expofulj ^ut inde fatis habuerim, fe- mcl cxplicafle rationem_} qua virium dcfe&us ,pari paflu.eat cum vi- t�s reliquis, quae quidcm, quoad mortem naturalem dicta, ad quas- vis caufas magis noxi� lethiferas repeti et applicari queunt. §. LVI. Ergo, titulo rationis moriendi dynamcae , praccipue ex- pofui primum cos agitatae vis motricis vitalis effc�lus, quibus, in- du&is vitiis mechanismi aut mixtionis , mortem producentibus, ipfi lethales fuerunt ( §. XXVIII-XXXII.XLVI. XLVII. ). Porro , eos, qui- bus, per nimium impctum et motus inutiles, propriam vim proftra- verunt et quafi diffiparunt absque alia noxa apparente , fi-cque proxi- jmae mortis caufae fuerint ca�fae, omnium, minimum remotae (g. xxxiv- XLI,). Tum , intermifti et additi funt.alii cafus , ubi utraquc haec nocendi ratio concun�t (§.xxxiv. xxxvii. xxxix. XL. XLIII-XL.V. ). Denique ubi potcntia , quafj fpecifice inimica , cum viribus, vitarn fopivit et fuppreffit, adraixtis plus vel minus aliorum pcrnicioforum fymptomatum (§. XLIII-LI.)- Et haec qaoad modum necandi dynamicum. Potentiarum autem ipfarum , quae vario ifti modo anfam dant et occafionem ,� ea prae- cipua diftinclio eft. Ut aliae manifefto ftimulo irritent et commo- ^�eant j vel in univerfum fere corpus agendo (§.xxvin.)i vel in l�ngulares _;partes (§. xxxv-xxxvni.) : et in hifce inprimis magni inomenti efl feminium irritabile (§.xxvn.)- Aliae minus cogno- fcenda vi id pcragunt ; univerfaliter; ex parte mentis , impetum in ipfum corporeum motus principium facientis (xxix-xxxi.), et ca :hominis principii moventis imrnaterialis potens fcfficacia in mo- tus principium materiale , eximi� elucet in binis oppofitis cafi- bus , primo, opprimendo plane et cohibendo in corpore fanis- fimo omnem vitalem aftionem et fpeciem virae (§. xxxir.)^ dein fuftinendo , ut videtur, pura fua vi vim corporis vitalem, quae fub fummo morbofitatis et affli<5lionum cumulo , non potuifle non fup- prcfla efle videretur (§. xxxm.); porro ex difpofitione corporis prae- ter- £f^ Conferri poffunt , quojf cl. GAU- ftri , quod torporem vocat. Inft. PatbeL nus recenfet, fontes 'morbofos vitii no- J. 198.

-ocr page 76-



		GO R PO R E A-. . ternaturali (§. xxxiv.)» ex potentia extus ingefta et applicata j. cohibente quafi vitae vim, et dire�te fere folvcnte , et exftinguen-- te , varia tamen ratione (§.XLIII- XLIX.) } localiter magis idem fcre peragunt alia (§.xxxix, -XLII. ) j et praeterca alia ex hifce mixtum , ex univerfali et locali, efFectum deleterium dynamicum habcnt. $. LVII. Sic itaque facilitateni faltim quandam dedifle credo intelligendi, et ad certos fines rcducendi , immenfam illam obferva" tionum adgeftarum vim ; quod quidem in claffe dynamica, ut per fe ampliffima et facile in confufionem ducente, inprimis necefla- rium erat ; nam contraxi ibi quantum potui materiam , per fe nimis amplam , et propri� hujusce generis differtationi non adaptatam. Gogit eadem ratio , et hic vela contrahere > foret fane operae pre-; tium _y nunc plura corollaria nectere , quae genefin et figna invaden- tis fat.i deficientisque vitae , et eorum diverfa momenta , proprius illuflrarent }.. is verus dignusque fru&us effet tanti laborum taedii , in colligendis ordinandisque obfervationum faclris colloeati. Sed o- portet contentum effe iis quae fubinde , in ipfa traftatione , huc fa- cientia monui et indicavi, et quae ultimis hifce articulis fynthetica generalitate addidi, Non decet indigefta dare , praecipue quoad conclufionum univcrfalitatem (§. LII.)J fcd digerere magis, nunc quidem abfolute vetat otii temporisque , qua premor, anguftia<



					T H

-ocr page 77-



		- T H ES E S. �. Uerniae inguinales quoque produeuntur, quod tnteflina in -verum peritonaei turn fubintrent ; non.tantum , qttad peritanaeum in facutm , ante» non praefeu- tem , extendant. II. Ideo hern�am per veram rupturam faftam non probat inteflinum in contaSu tefliculi repertttm. III. Ligamentorutn facro - ifchiadicorum ftriftura frequentius difficilem partuwfa- ,eit , quam incuneatit ab anguftia aper.tnrae pelvis uffeae fuperioris. IV. Hinc, ceteris paribus, robuftis et frimiparis magti accidit , quam delicatto~ ribtts et teneris. V. Quibus fartus^ facilior etfubitus eft, eas partas fequelae difficilitts habere fy- Ieai_t et inverfa site. VI. Partus dijficilis, qiii forcipe vel -uefle abfolvi patefl , i» gentre minus diffi- culter babere folst parientes, quam qui infantem manu in-verti, et pedibus edu- 'ciy poflutat. Unde panicus efl tantus hwum inftrumentorum mttus^ VII. In/lrumenta illa varia pro calculoforum feflione in-venta , et tanto apparatn .tompofita , plus fere obruunt quam juvant; et quum eo meliora fint quo pro- fius acceduxt ad fimplicis fcalpeUi^:, fapienter direSi, ittciftvnein ', hinc optime iis carebit manus exercitata. VIII. C at ar aft ae cura , quae extraftiotie , metkodo de la FAYE, et SHARi», per BER£N�ER correfla, fit, ex facilioribus operationibus chirttrgitis efl, il- /', qui partes nostit.* IX. Certitudin'ts fraerogativa , quae adeo Chirargiae prae Medicina tribuitur, magis quoad malt diagnojin, quam quoad curam, vera eJJ'e potejt. X. Qtti venam fecare audent ad periculum avertendum ; ii etiam ad -variolai pr,t>pbyla£iice inferetidas tenentur. Xf. Pulfus celerior febris nota c OM flans, J~ed non charaSeriftica^ eft; ejtque Uit pulfns febris, fuo rbytm» decttrrentis, fymftoma. XII. Pit raque deliria, quam abfurdijfima, corporis fola-vitia habent^ non ment is. Efl enim non in judicandi et ratiocinandi facultate, fed in percifiendi et re- praefentandi modo, vitium. XIII. In corpore animali , non magis quam in aliis corporibus , effefltts -verus fua taufd detertninata ttunquam major efl. Efl aat-em -effeilus , qui dicitur utilis, ea qtioque mimr. Qui aliter putaKt , confundunt o.ccajtonalem cttm effici�nte taufa. XI V. Nervos per teltbre illud flu�dum agere , at obfolut� demonflratum non efl : jta contrarium qttoque minus probari potejt. XV- 'Ut fapieps fura morbos avertere et tollere , ita eadem qttoque mortem faepe differre poteft. XVI. Et de vifae termino mobili fenttntia , non magispraedeflinationis dogmati offifit ; quam recepta illa , de caufaritm fecundarum effieacia , & de meditirum ad finem fuum neceffitate. I. Dicipoffumus mori , fimttl et fexcentis.caafis , et tribus, et ttnica faltim..

-ocr page 78-

TER BEVORPERINGE

r i

V A N » B N

£ £ R £

. � . ..,-� � �

MATTHE�S VAN G E U N S,

* -.''� - f"X

: ; .-. ' . .

- : - . ' , i i

ror DOCTOR INDE GENEESKUNDE.

� ; . . . * ' . - ' .. «.
�

ad niet de fchoone Po�zjr,
Zo vaak ze een' lofgalm fchier laat hporen,

Door 't fchandlyk zwak der vleiery',
Haare achting , haar geloof verloorcn j

Ik zou, geleerde en fchrandre Vrind ,
Met lust, op uw bevordring zingen j
Naar d' eerprys der oprechtheid dingen ,

Die 't ftrengfte waar het meest' bemint i
'k Zou j om uw kunde in de Artzenyen ,
Myn zangen aan uw glorie wy�n.

*� _ -. - �*-..'

K Dan

-ocr page 79-

. p»n, ach! gelyk Het HuWlyltsdJchtS SI 3. T
Gefchikt.voor dwaazen en voor wyzen ,

Zich al van oudsher heeft verpligt,
Tot konftig ftreelen , maatloos pryzen j

Zo blyft ook onbeperkte lof �
't Zy die geheel verzf�rd* m'oog* heeten ,
't Zy naar verdienften toegemeeten ,

De ziel van een Promotieftof j
Die , wil zs -aan 't dartel oog behaag«n ,
Ook van een Schoonheid moet gewaagen.

O r/* -TI "F """*% ,;"^w^*" 5» . T � ''.I
d rl J Ji t/ »'i-- / ^ ^l-' *.-* - i'l

'k Beroep my op de Ervarenis,

De onfeilbre Scheidsvrouw in gefchillen ,

Of ik in myn gezegde miss',
Dan .enkel �lust, fchcppe in bedillen.: , .,

'' Wi�n 'zag men dat gebaande fpoor ,
Stoutmoediglyk , te buiten treeden ,
Wien overgaan in dat der Reden ,

Wie gaf der mode geen gehoor ?
Die flechts ��n voorbeeld weet te noemen ,
Mag vry geheel myn Helling doemen.

'Is elk , die tot het Meefterfchap

In bei de Re�hten wot�t Verheven ,

't Verftand , db wysheid, iri Zyn pap ,
Als 't ware, niet tot fpys gegeeven ?

Maar , 't geen *hunn' roem wel meest verhoogt ,
Zyn ze allen in hun ryper jaaren ,
Dit moog' zo 't wil verwondring baaren ,

Door Themis zelve niet gezoogd f'
Hoe ! Rechtsgelecrdheids borst te zuigen j

vordert hier nog m��r getuigen ?

Aftrcaas

-ocr page 80-



		Aftr�aas fchaal, die 't heilig Recht, Naauwkcurig, wikken kan en weegen, Wordt hun dan , billyk , toegezegd > Niets fpelt men hun dan zege en zegen. Wat klem zal hun verftandig pleit Aan Vorft Juftinianus vretten , Wat roem niet weeten by te zetten , Tot voorftand der Gerechtigheid? � welk een trooft voor Weeuw en Weezen! De boosheid heeft alleen te vreezen.

	Wat is men met de loflpraak mild, Zo dra een Arts wordt ingehuldigd , Wat wordt 'er niet al lofs verfpild , Wat eernaam keurt men hem verfchuldigd ? Hy zal, dus geeft m'er drie voor ��n*, Zich als Hippocrates zien eerenj Of als een Efculaap waardeeren j Hy zal gclyk ftaan met Galeen. Moet niet de Faam uit duizend monden j Zyn' lof de waereld door verkonden?

Is 't vreemd, dat ftraks de Dood Yerdwynt₉Vol fchviks, der fponde ontvlucht eens kranken , Wen zulk een vlugge Geest verfchynt, Dien menig 't leeven heeft te danken ? Is 't dan wel vreemd, dat zelfs Natuur, �Gefta�g, met hem wil mede werken i Zyn konst, door haar vermogen, fterken, En hem bezielen met haar vuur? <> Zieken, Martelaars in kwaaien, Hoe vrolyk zult gy adem haaien! K 2 Moet

-ocr page 81-



Moet zulk�r Helden kloek verftand � Dan niet tot eer en luifter ftrekken, Van hun Geflacht en Vaderland ; Zou 't menschdom daar geen nut uittrekken? Dus was, dus is men nog gewoon Hun kruin met letterloof te fierenj Dus vlocht, dus vlecht men nog laurieren j Dus zingt tnen ;nog den ouden toon. Geneesheer dan en Rechtsgeleerde Kreeg zo veel roems als hy begeerde.

	Doch, lieten zj der Pfiestrenfchaafj Door Pallas zelv' daar toe verkobren, 'tZy in 't geheim, of openbaar, De proef van hun bekwaamheid hooren, En hing ze 'er Wysheids zegel aan_rTen zichtbren biyk' van haar genoegen j Ei, zou 't der Dichtkonst' dan niet voegen Een' zangtoon t' hunner eer' te flaan ? Wie, mag men dan met reden vraagen, Kan over haare vleizucht klaagen?

		Hoe klemmend dit bewys ook fchyn',. Voor hun wil 't echter luttel zeggen , Die flechts der zaaken kundig zyft, En 't is ook ligt te wederleggen: Waar veeier proefftuk eigen werk, En door geen Beunhaas hand geweeven, Een' arbeid, die hem brood moet geeven,. 'k Beken , het klemde vry wat ftcrk} Nog fterker, ftond de weg niet open, Ona titels zelfs voor geld te koopen. Dan;

-ocr page 82-



Dan,_;'t zy 20 t wil,- 't gaat echte? vast ^ T Dat eeuwig in hunn' lof te weiden, Schoon dikwerf hun geene eerkroon past, Van vleizucht niet is aftefcheiden: 't Gaat vast, dat nimmer hun waardy, Met zekerheid, is aftemeeten, Uit fchilderftukken der Po�eten, i Hoe konftig hun penfeel ook zy. Niets zegt al 't fraai der e�lfte ftreekcn, Zo lang 'er daaden aan ontbreeken.

	Die zyn, VAN GEUNS, alleefl in ftaat_};Om waaren roem in top te heffen; Die -ftellen 't vleiziek brein de maat v Die doen ons uw waardy befeffen ; Die zondren u van zulken af, Wier arme ziel het zou betaamen, Zich haars ontvangen lofs te fchaamen, Dien haar een vleier , t' onrecht', gaf, Hoe jammer, dat der Dichtren pennen Zich minst aan zuiver waar gewennen-!



		Diepdenkend van der jeugd af aan-, En tot de ftudie als gebooren , Moest vroeg Mercuur al agter ftaany Wiens gunst u anders feheen befchooren : Al vroeg gaaft ge , in uw Vaderftad _y � . T Onlochenbaare en zuivre blyken,, Dat alles voor Minerf moest wyken, Dat zy uw hart vermeesterd had : Een proefftuk van uw zielsvermogen Bekoorde al vroeg der Wyzen oogen, K 3 Eet-

-ocr page 83-



		Een proefftuk, dat het vlugst' verftand, *t Wysgeerigst' brein tot aandacht wekte, En 't wonder , de almagt van Gods hand, Aan 't vroomst' gemoed het klaarfte ontdekte $ Een proefftuk dat, geleerdlyk , toont. Hoe verre aan 't dierlyk lighaam leeven, . Met recht, kan worden toegefchreeven, Al wierd het door geen ziel bewoond} Op dat men 't van een leeven fcheide, �Gevormd uit ziel en lighaam beide.

			Een proefstuk, zagtl 'k bezwalk zyn' roem,, Met daar gebreklyk van te fpreeken, En 't i« genoeg flechts als men 't noem'j Want Kenners hebben ^t lang -doorkeeken : Dus reeds al vroeg van eer verzeld, Moest ge ook ons Leydsch Atheen bezoeken, Dat in vermaarde Lettefklo�ken 'Zyn hoogst belang, zyn glorie ftelt: Schei-Kruid- Geneeskunde en Ontleeden Bepaalden hier uw bezigheden:

			kon,uw wysheidgier�ge aard Aan zo veel fchats zyn lust niet boeten j Nog hadt gy niet genoeg verga�rd, Om u, als Arts, te,Kien 'begroeten.: Der Heel- en Vroedkonde «edle prys₉"Voor s' menfchen nut twee dierbre vonden, - En aan Geneeskonst naauw verbonden, Dreef ook uw winzucht naar Parys, De fchool voor hun die konsten minnen, ZQ. wel als voor verwyfde zinnen. Van

-ocr page 84-



			Van daar , met rykcn buk ₉ gekeerd J i "7 Wordt u (laat hebluft zich verzaadcn f). . -;,LT- Der Artzen rang en recht vereerd, ti <� En 't hoofd omkranst met lauwerbladen. f ilA ' Gy kiest , 't verfchii is waarlyk. groot j> ��' Ter ftofP van uw befpiegelingen, Ter proeve van uw vorderingen, In plaats van 't Lieven, nu de Dood, Wat fcheelt niet rusten van beweegen ! Dan, och , hoe digt by een gelegen L

		Fiks tekent gy den weg naar 't graf _yMet all' de bypacn , hindelaagen , Als- op een nette doodkaart, af, En maalt het fterven , of wy 't zagen. Laat elk , die uw verhandling leest , - Die voor de redenskracht wil buigen, En een der fchranderfte Oorgetuigen,,. Van uw verweering is geweest ,- Laat elk van hun liet vonnis vellen, Met wien men u gelyk rnoog' ftellen. B* Zie daar, VAN GEUNS, 'k moest, u ter eer^vEen fchets van uw verdienften geeven : Eifcht iemand voor een loffpraak meer j Ik wyz' hem naar uw Dood en Leeven, Die zulke proeven van zyn vlyt, Van zyn vernuft aan 't licht kan brengen, Dien zal de oprechtheid wel gehengen, Dat grootfcher roem word' toegewyd. De vrindfchap echter zou het wraaken, Wilde ik u tot een wonder maaken.

-ocr page 85-



	Zo ftrckken ^ waar" ge uw woonplaats vest^v, zorgen , kundighe�n en gaven, Ten oorbaar' van 't gemeenebcst, Als 't grootst', ja, 't eenigst' wit der Braaven ! Vaar wel, myn Vrind, wiens heusch gemoed, Wiens leerzaame ommegang my ftreelde, In wiens vertrouwde gunst ik deelde, Wiens afzyn my nu treuren doet! t j Hoe edel is 't, met menfchen fchreeden, Het fpoor der Godheid in te treeden! JAN DE K R U Y F P.

		, II.,;.�..-, . , - " r

			f. i

s