-ocr page 1-
DISQUISIT10 PHTS10LOG1CA
D E
EO Q U O D
VITAM CONSTITUIT
CORPORE ANIMALI.
Q U A M
F O L E N T E DEO
P R A E S I D E
P'l R O C L A R I $ S I M O
GUALTHERO VAN DOEVEREN
MED. DOCT. MED. ANATOMES CHIRURGIAE ET ARTIS OBSTETRICANDI
IN INCLYTA GRON1NGO-OMLANDICA ACADEMIA PROF.
• •
PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT
AUCTOR
MATTHAEUS VAN G E U N S
GRONINGANUS.
XRTVie Juni MDCCLVIIL Hora XI. L. S.
Qui naturam bumanam contemplantur, iis faepe [affulgei] veri fpecies quaedam,
quae, jï Jïmplicitate et elegant ia fe infinuet, et movet facile bo mines
et tenet. AL B I N U S.
GRONINGAE
Apud HENRICUM C R E B A S.
-ocr page 2-
CICERO de N. D.

Afliduitate quotidiana et confuetudine oculorum afluefcunt animi; ne-
que admirantur, neqtie requirunt rationes earum rerum, quas femper
vident: perinde quafi novitas nos magis quam magnitudo rerum de-
beat ad exquirendas caufas excitare.
-ocr page 3-
V I R I S
T - :' : - • > • J • - , • r .;
DOCTRINAE EXPERIENTIAE PRUDENTIAE
LAUD1BUS CONSP1CUIS.
CELËBERRIMIS
D.TIBERIO LAMBERGEN
MED. DOCTORI. MEDICINAE BOTANICES CHEMIAE PRAXEOS
PROFESSORI. ACADEMIAE GRONINGO-OMLANDICAE
H. T. RECTORI MAGNIFICO.
D. GUALTHERO VAN DOEVEREN
MED. DOCTORI. MEDICINAE ANATOMES CHIRURGIAE
ARTIS OBSTETRICIAE PROFESSORI. PUBLICAE
HUJUS DISSERTATIONIS DEFENSIONI
PRAESIDI EXOPTATISSIMO.
STUDII MEDICI HAC IN ACADEMIAVERIS
RESTAURATORIBUS
SUIS IN RE MEDICA PRAECEPTORIBUS
MULTUM VENERANDIS.
* 2 ERU-
-ocr page 4-
ERUDITISSIMO
f ,*
D.JOANNI GRASHUIS
MED. DOCTORI. ACADEMIAE IMPERIALIS NATURAE CURIO.
SORUM REGIAEQUE CHIRURGORUM PARISINAE SOCIO.
DIUTURNA AC FELICI PRAXI INSIGNIJ3USQUE IN
REM MEDICAM MERITJS CELEBRI.
VITAE LITTERARIAE PRAECIPUO SIBI AUCTORI.
FAUTORI. AMICO.
HOCCE SPECIMEN, GRATI ANIMI
TESTIMONIUM
SACRUM FACIT
M. V A N G E U N S.
A U C-
-ocr page 5-
AUCTORI DËFENDENTI
P R A E S E S.
, ....
,
JVon ideo te volot Praeflantiffime Defendens, ut laudibus publicè
extollam , praeter alias culti ingeniï virfutes, fmgularem tuam
in difcendo induflriam et indefejjam diligent iam; banc enim, quafem-
per y ex quo Te novi, mibi imprimis carus , Commilitonibus egre-
gium exemplum , Fraeceptori verö in docendo ftimulum praebuifli,
abundè teflabitur elaboratisfima tua de Vita Corporea traiïatio;
teflabitur yinquam t quampulcrè Tu et Experiment a confulas, et Ra-
tiodnationes inde formes, et cum aliorum Auttorum placitis conferas>
Jicque veram acquirendae Scientiae Medicae viampremas, optimegnarus
Naturae contemplationem, quamvis non faciat Medicum, aptiorem.
tamen Medicinae reddere. Hoc autem me Studiis tuis debere exifti-
mavi, ut merttas laudes, quemadmodum fuas sfuflori cuique tribuere
voluifti, /c et tuas Tibi vindicarem: baud rarö quippe fier i affblet^
ut bujusmodi Differtationes, a Vefcndente fedulö conjcriptae licet et
proprio marte elaboratae , Praejidi tribuantur immeritö: publicè
itaque teftatum volui tuo laborï deberi omnia , quae libellus bic
Jcripta continet > quodque laudis dignum babet, idin 7>, Te que fo-
lum redundare.
Supereft, ut bafce Jludiorum primitias Tibi gratulery et ex ani-
* 3 m®
-ocr page 6-
m vnmia faajfa apprecer: ut hoc qwqw labdi*e aiïamfaè pvrtam
erudïtïonem in ulterius illorum artïsque Mcdicae ïncrementum,
nee non aegrorum falutem cmfëras; itt alias invifurus Academias t
HlaSyficut noftrae dccori fuijti> omare pergas, indèque mentem
fanam, novis fpoiïis onujtam, faniorem reportes; ut tandem digtio-
rum laborum digna actipias praema! vale!
Scripfi Gröningae A, D. v. Junii 1758.
. . < , • .
•-"*- '~J-.
• • :- • ; • -
:'.'',:>">"',";«
LEC-
r^v* '
-ocr page 7-
LECTURO AUCTOR.
' ' ' ' • "• l • "
:. . . -. • : ••••",. • ' ' .• ' -
Quem tibi ofFero B. L. libellum, eum ita enatum effe fcias. Ex
quo tempore a ftudiis philofophicis reliquisque, quae medi-
cura non tantum,led et ingenuum quemcunque hominem,decent,
ad ipfam falutarem fcientiam pedem propius admovere incepi,
plurimum mox obftare vidi, quo minus corporis htimani aéliones
mutadonefque ad fuas, quas phyfica pandit et mathefis determinat,
rationes revocari poffent, etiam ab iis,qui harum fcientiarutn hodie
fatis effent periti. Docebarit id infaufta non tantum, quae in fcho-
lis expofita audiebam, virorura ingenii dotibus excellentium , tenta-
mina; fed praecipue ingens eo requifita principiorum datorumque
copia, et valdemodica interim praefens horunï penus. Sed inter
haecce primum facile looum tenere intelligebam peculiare illud,re-
liquae phyflcae non adeo curatum,ob quod corpus animale ejusque
partes Qivere dicuntur, quod non ita etiam ut videtur curatum eft
noftro aevo non adeo multum antiquioribus phyfiologis, fed hoc
demum tempore in exponendis corporis noftri aftionibus praecipue
adhibitum. Cum itaque primum illud luis in praeleftionibus feduio
inculcantem audirem celeberrimum virum, optimeque de me meriuun
praeceptorem, G. van DOEVEREN, movit mox rei novitas meam
curiofiorem paullo attentionem , fecitque perfpefta quomodocun-
que ipfius dignitas, ut, quid de ea traditum inveniatur in recentio-
rum fcriptis, dein avidius perquirerem. Hinc ex notaris, compa-
ratis inter fefe, colleélisque iis, quae maxime egregia, nova, uti-
lia putabam, familiari jam magis fa&a hac materie, animum facile
fubiit cogitatio peculiari quodam fcripto ea, quae forte in ordinem
redigenda, ulterius diducenda, neque et inutilia proponenda inve-
neram, comprehendere, eoque ulterius elaborando lucique publi-
cae exponendo vires periclitari. Periclitanti vero infigniter crevit
exfequendi difficultas, ex&quendo enim facilius effe denuo experie-

bara
-ocr page 8-
bar, pulcram fibi quandam fpeciem animo formare, quam eam ta«
bulae admota manu jufto ordine djftinftaque forma exprimere.
Quod in hac praecipue materie nemo facile mirabitur. Exprefla in-
terim eft, qualem vides, B. L., neque, ut puto, adeo vilem, ut
poft aliorum in hac re conamina,haec fortefuperflua exiftimes. Cu-
pienti autem mihi eam ex Academiae more aliorum judicio fubjici-
re, facile etiam alüs infignibus luis erga me beneficiis, grato fèmper
animo recordandis , hocce addere voluit cel, van DOEVEREN , ut
mihi refponfüro PRAESIDEM fè dederit.
Pervolvendo autem tra&atum forte mecum deprehendes, pofle
hoc modo fyfthema quoddam adornari, quod Phyftologiae generalis
nomine veniat. Citationum frequentiam brevitatis ftudio et fiiutn
cuique honorem tribuendi cupidini, neque uftirpandi eam, quae
ignoto homini non competit, enunciandi auótoritatem , adfcribas.
Quam vis autem nil eitatum fit, quam quod propriis oculis ufurpavi:
fidem tamen non deroget errorf Si quae forte audacius difta fint,
ea juvenili genio tribuas, veljufta aliorum reprehenfione vel matu-
riori aetate emendanda. Ceteïumfapientid ab ipfa natura vïnci non
dedecorï e [fe pot e ft hominum vel fapientiflïmo.
Scripfi Groningae d. 25. Maji. a. 1758.
• ,
D E
-ocr page 9-
Pag. r
*
D E E O
QUOD VITAM CONSTITUIT
I N
*-
CORPORE ANIMALI
DISQUISIT1O PHTSIQLOG1CA.
PRAEMITTUNTUR QUAEDAM AD REM GENERATIM
"FACIENTI&
§.1.
Q
Uicunque mulciplicem illam corporum attente fecum reputaverie
varietatem, qua furamus rerum ARTIFEX ornatam efle voluit,
quam incolimus , tellurem , is communia ipforum, philofophis
difta attributa, extenfionem puta per fpatiutn , motus recipiendi propagan-
dique facultatem, et ad materiae quantitatem demetitam inertiam ("), innu-
meris inter/efe difFerre modis, formarumque infinica varietate diftinfta efle de-
prehendet. Quamquam enim id, quod habitum formamque adeo diverfam effi-
cit, pmnino partium particularumve diverfae compofitioni, mixtioni conflruc-
tionique debetur,et altior mutationum apparitionumque varietatis caufa in par-
tium
O?) Haec tria attributa a plurimis pro vera & cel. ENGELHARD. Pbil. nat. §, 10. cl. v. MUS-
g^neralicorporum efleiuia habemur. Conf. cuin SCHENBROEK infl. Pbyf, j. 27.
A
-ocr page 10-
i D E V I T A
tiura varia transpofidone, motu, et vis moventis in agendo intenfione quae-
rendi eft: facie tamen partium in fius paruculas infinita fere divifio , harum-
que omnem oculoruin et imaginationis vim longe fugiens fubtilitas, ut neque
ex compofitione et ftruftura penitus deduci poflit illa diverfitas, neque, eo ap-
plicatis univerfalibus motuum naturae legibus O) , phaenomenorum et muta-
tionum ratio mechanica omnino reddi queat. Enafcitur hinc ipfa phaenomena
obfervandi neceffitas,eaque, fi magis compofita appareanc,in fimpliciora refol-
yendi. Additis turn manifefta compofitione et per fenfus detegendo partium
nexu, figura, magnitudine et motu, appiicare quidem poterit ieges motus , et
corporum apparitiones, quatenus a cognita illa ftruftura pendent, per caufas
mechanicas exponere; fed fimul in cenfum vocare opushabet naturae fcrutator'
innumeras quaiitates, quas vocant phyficas O), earumque in agendo motus re-
gulas, foilerti folum experientia detegendas 00. Eft autem partium compofi-
tionis, ftrufturae et phyficarum proprietatum, in quolibet fere corpore diverfa
quaedam conjunólio; ita tamen ut, ad generaliorem plurium fimilitudinem at-
tendendo, triplex potiflimum corporum condi poflit ordo, ceu totidem naturae
regna. Horum id, quod, terrae feregremio conclufum, compofitionis et crefcen-
di ratione praecipue reliquis •fimplicius eft, foflïle five lapideum regnum audit;
id vero, quod ex partibus diverfis in organicam formam ita eft compoütum,
ut riutrimentum ex corporibus quibus cohaeret hauriat, elaboret et in propriam
naturam convertat, generique praeterea propagandoidoneumfit, vegetabilevo-
catur. Animalis autem regni incolae praeterea integri de loco Ifefe movere, par-
tefque, ad ufus inhabitantis animae fa£hs , agitare'apti fa6li, compofitarutn
partium varietate, flruflurae infinito artificio , et machinationis ftupenda pul-
critudine, reliquislonge antecellunt, utfane nullum ej]e opificem praster naturam,
qua nihil poteft e/Je caUidius, qul tantam in bifce fiilertiam perfequi potulffet, merito
a CICERONE difilum fit (O. Quodfi ergo ad id, (fed quantum et quam am-
plum illud!) quod fibi, praeter ea quae reliquis quoque corporibus competunt,
privum habet animale corpus, convertatur attentio, nullam aliam efle, perfpicietur
facile,naturalis fcientiae partem,quae, uti nobilitate^fic neque difficultateet co-
gno-
(^) De qnibns conful. cel. 's GHAVE?ANDE ut canfam pliyficam alTumunt, cujus agendi ra-
Pbyf. elem. math. \. I. cap 17. et plenius ill. tionem adeo determinare nequeant. Conf. WOL-
WOLFII Comol, gen. f. II. c. 4. rius 1. c. §. 238. ENGELHARD. Logic. §. 452.
(c) Ilarum numerus proprie eo major fit, (V) Conf. interalios G. B. BILFINGERI dilucid.
quo pluriura phaenomenorum caufas plane in- fhilof. §.210.
co^nitas quis arbitretur, e. g. cohaefionis, ela- (^) De NaturaDeorum L, II. ennnciat autem
flicitatis, atcraftionis &c. qut vero has per eer- id ex. fenfuum contemplatioiie»
tas adioaes fbbcilis materiae explicant, ilii haac.
-ocr page 11-
CORPOREA. 3
gnofcendi principiorum multitudine, aequiparanda fit itli doélrinae, quae anima-
Hum corporum phaenomena extricare atque ad rationes fuas revocare allabo-
rat. (f)
§. II. Scilicet triplici potiffimum ratione animalis naturae , quatenus corpo-
rea eft, contemplatio inftitui poteft. Confiderando, primum ea quae ipfi ut ma-
teriali corpori nude competunt; partium nempe divifibilitatern, figurae muta-
bilitatem et quae plura comprehenduntur fub generaübus illis corporum attribu-
ta (g. L); item firmitads, fluiditatis, cohaefionis , duritiei, vis elaflicae, at-
trahentis ,expanfivae, fluidorum ad concrefcendum et alcalinam naturam pro-
penfionis, et plurium forte aliarum qualitatum diverfitatem; quae omnia dete-
gimtur phyficis plane vel et chemicis experimentis, deftru£lioneporro,difïb-
lutione et fpontanea partium corruptione (ff). Attendendo, dein , ad firma-
rum praecipue partium fabricam et contlruftionem, quibus ad certas funftiones
obeundas aptae facïae funt; five id fit continere,propellere et agere in fluida,
five partes et membra certa quadam vi movere. Et haec eft corporis confide-
ratio mechanica, ex mechanicis experimentis et generah'urn motus legum ad.
ftrufturam partium , per anatomica examina cognitam , app]icatione oriun-
da O). Atque ex hifce, debite inter fe conjunftis , phyficis et mechanicis
cognofcendi principiis oritur- tandem, tertio, contemplatio naturae integrae
animalis, quam conftituit partium , proprietatibus et ftruólura adeo difFeren •
tium, juxta certas fabricae regulas talis coordinatio, ut enafcens inde funétio-
num variaruni nexus et ad communem oeconomiam confpiratio id efficiat , ut
corpus fitaptum, utile atque durabile animae, per id percipientis et volunta-
tem exfequentis, habitaculum et commodum inftrumentum.
§. III. Caufarum et virium, naturam il lam corporis animalem conflituen-
tium, aftuaüs praefentia et qualecunque exercitium id efficit quod corporit
vitamvoco. Cum vero varium effe pofle ejus ftatum, ex multitudine ad eam re-
quifitorum patefcat, hinc vit a maxime psrfscl:.i illa elt, qua, habente fefe de-
bi-
niatur, datorum penuria praecipue dolendaeft;
fod et intricata admodum fit hujus computi ra-
•fio , quod, praeter mechanismum nudum, etiam
adtendendurn fit ad phyficara illam partium fo-
lidarum et fluidarum modo meraoratam natu-
ram ; harum enim qualitatum effefta non fufpen-
duiuur, fed moderantur per mechanismum. üb
has rationes plurimum inveniunt quod merito
carpant viri dofti in' exirnio alias egre^ii BOREL-
LI libro de motu anima/ium, et fimilibus
£
£è) In his vero, inprimis fi ad fubtiliora ve-
A
-ocr page 12-
4 D E. V I T A
bite , et ad requifieum ordinem conftituta partium compofiriane , corporifque
ftruftura, agentibufque jufto valore, direótione, conftantia , omnibus naturae
viribus, plena adert atque confummata animalis •!*»>»/*'*, fanitas diéta. Haeren-
te vero vitio vel in ftruólurae et mechanifmi, vel in virium aberratione etdefeftu,
nafcitur ftatus morbqfi idea; qui, fi adeo augeatur, u.t partiurn plurium, jam imir
tilium faólarum, minifterio careat animalis oeconomia, exerceat vero interim
quanttilafcunque ipfi proprias funóliones, qtiamvis minus plene minufque comr
mode, vivit quidenx adhucdum (ex definitione) corpus . latam vero vivit , fi
adeofuerit'mutilatutri,impeditum-ecdébilitaturn, ut eciam aftionibus oeconomiae
maxime neceflariis vix ac ne vix quidem vacare poffit, minimam, morte, quae
eft viriam naturalium omnimoda defidia, mox commutandam, fi aliquod praete-
rea quodcunque impedimentum accefTerit.
Cum vero eum mihi jam propofuerim fcopum, ut in genere in vitae rationem
atque caufas,, quibus in corpore ejufque partibus minus magisve viget, pbyflo-
logice inquiram, ita ut interanimalium genera praecipue adhumanum corpus at-
tendamj hinc,fuperhabita, ad/pecialem phy/iologiam pertinente, explicatione
funftionum fingulis partibus privarum, ex fingularibus quarumlibet proprietati-
bus et ftruélura, id agam, ut, primo, quibus aftionibus vita integri corpo»
ris proxime abfolvatur proponam* videamque ad quam generalem fitnplicita-
tem ilJae poffint reduciCO. Dein, ut quatenus fingulae viventes partesadproprias
fuas aftiones fibi fuffieiant, ac praeterea in quantum a nexu cum reliquis adju-
ventur,eruam 00. Denique,ut,quid de modo quo haec fiunt et quo vitae cau-
fae confpirant cogitaverim, et quomodo dubiis quibufdam fuccurrendum putem,
adjungam (/).
QfflBUS 4CTIONMUS CONSTET VITA 6f AD QUAM SIMPLICITATEM
HAR POSSINT REPOCARI,
; s
§, IV. A6liones ill'ae, quae, falva qualicunque corporis integri vita , maxi-
me indifpenfabiies fimt, et fine quibus de reliquarum vitae aftionum inte-
gritate brevi aftum efl, habentur merito pro effentialibus , ut ajunt, vitae
quantulocunque gradu praefentis , notis & certis charaéleribus. Sunt hae ,
quae , ad fingulas fere particulas utilitate fua pertinentes , ipfarum fubftan-
tiam, habitum virefque proxime confervant, reparant, Cum vero haec in mi-.
ni-,
(O Traftatur hocce caput inde a §. 4.—7, C*) 5. ir—22,23—29-
$-— io,, (O §• 3°—33» 34 ad finem.
-ocr page 13-
CORPOREA.
atque latenter agantur, hinc afriones necefïïtate iftis proximae , fed magis
apertae, ut vitae in corpore praefentis indicia afïumuntur (»»). Harum aélio-
num , quae vitales ideo non inmerito vocantur , praecipua efl fanguinis per
corpus circuma&io , ex cordis alternis contraftionibus et arteriarum puifu
praecipue cognofcenda; ita nempe ut ex horum praefentia ad praefentem vi-
tam, non vero ita ex abfentia ad abfentem plane concludere Jiceat, nifi for-
te jam diutius plane exflinótum, fuiffe hunc motum certo appareat. Poffe e-
mm in minimarum etiam partium adlivitate fatis diu latere vitam minimam,
aptis auxiliis refufcitandam , docent tot fubmerforum 00 , fuffocatorum CO ,
fyncopticorum C?) in vitam reftitutorum exempla.
g, V. Cumvitavero non tam arclo vinculo confociatae funt illae aétiones, quae
mo-
de fuffocatis. Gotting. 1754. p. 10, 24. feq. E-
lapfo anno, partu difficili Agrippino natumet
pro mortuo habitum infantem , poft | horam,
vadis ftimulis feliciter fe in vitam revocaffe me-
cum communicavit cel. Praeceptor van DOEVE-
REN.
(f~) Referri et buc pofïïint anhnalia , quae
per hiemem mortuorum imaginem exhibentia
veris calore revivifcunt, uti id de mufcis, ra-
nis, hirundinibus &c. nótuin eft. De avibus
minoribus et picis congelatis idem vid. in Flor.
Siber. praef. p. 73. citante cl. R. WHYTT on tiitnl
motions. p. 378. In ala vefpertiüonis, nullum
fanguinis motum exhibente , refeflo animale ,
poft 6 horas motum redintegrari vidit LEEUWEN-
HOEK, vid. van SWIETEN eomai, 1.1. p. ipö. Sed
plura quoque de partis maxime vitalis, cordis,
in vitam reftitutione proftant experimenta. Sic
in fele jam rigido et frigido 4 horis poft anima-
lis mortem cor inmiiïb flatu refufcitavic PE.YER
et in caue BRUNNER. vid. WEI>FE;R de cicut. aquat.
p. 115. ed. in gvo. item p. 284. VEYER parerg,
7. BRUKNER de pancr, p. 21. fimilia experimen-
ta fecit ill. v. HALLER Mem. II. fur rirritabiliti.
exp. 475.482,489» ¥)^•> et omnino 498,520
&c. imo poft 4 et 5 dies fe reftituiiïè cordis
motum teftatur G. HEUERMAN Pbyfiologie, \fter
theil, §. 201. Succeflit et idem in homintim
mortuorum cordibus, vid. PEYER 1. c. quod &
in Itrangulati adhuc calido cadavere expertnm
fuiffe B. s. ALBINUM , ex viri illuftriflïmi ore au«
ditum, mihi retulit cel. van DOEVEREN; idemque
cl. archiater SENAC obfervafle teftatur 12 hoiis
poft mortem du cotur T. I. p. 4ïó, ed. Par. 1749,
AT,
O») Proxima enim vitae perdurantis indicia
funt proprie fanguinis ad ipfas miniraas vicales
fibrillas fe exferens utilitas, itemque fluidi ner-
vei energia &c. uti infra patebit. Sed liaec
abfque motu fanguinis per vafa majora vixfub-
fiftere queunt. Agitur autem hic devitae integri
corporis indicüs; fingulares enim partes facul-
tatem vitaliter agendi, poft fublatum cum reli-
quo corpore nexuin, diu fatis retinere poftea
probabitur.
(n) Nemini quidam inaudita erit horurn per
friftiones, volutationes, concufïïones variafque
ftimulationes in vitam reflitutio. Notabile maxi-
me exemplum, hortulani poft löborarum fub-
merfionem refefti per varios ftiinulos , habet
PECHLINUS^ aër. etalim, facult. p. 131. Conf.
et LOUIS obf.fur les noyès. p. aso.feqq. ed. Parif.
1752. Sed et notari meretur cafus nuperriuie
in novellis publicis relatuSi Hujus anni 19 Apr.
interLeidam etHarlemum puer 7 annorumaqua
fubmergitur Protraftus inde poft * horae ex
profunditate 5 pedum, omnibus concuflïonibus,
calore externo &c. fruftra adhibitis, poft alte-
rum horae dimidium nullum adhuc vitae Judicium
exhibet. Sed inmiffo turn in inteftinum reftum fla-
tu , et continuato per horam hoc ftimuiandi
modo, vita fenfira integre fuit reftiuua.
CO De Anna Greene , poft fufpenfionem |
liorae omni vitae apparentia orba, tamen refti-
tuta vid. WEPFER deapopl.'p. ra. 181. feqq. Ho-
mini ex foveaprotrafto, omni vitae indicio de-
ftituto, poft | horae inflatis pulmonibus cordis
motus et vita reftituta eft. Edimb, medical. ef-
fays. vol. V. art. 55. De infantibus lento partu
fuffocatis, in vitam reflitntis vid, cl. ROEDERER
-ocr page 14-
« D E V I T A
modo diftis quafi fubferviunt; quae nempe deficienti fanguinis copiae novara
materiem fuppeditant, ficque praeftandae per catholici iflius humoris circui-
tum udlitatis remotiores caufae funt, et hinc ad protrahendam diutius vitam
oranino fequiruntur. Aótiones naturales vulgo vocantur. Pertinet huc alimen-
tofum digeftio , in fanguinis naturain affimilatio debitaque elaboratio , cum
humoribus inquilinis fubadlio, utilium admidio , noxiorum expulfio. Pera-
guntur illa ventriculi, inteftinorum, vaforumque aélione , ut et officiis pecu-
liarium vifcerum et organorum fecretionis et excretionis munere fungentium.
§. VI. Sunt aliae in corpore adhuc aftiones, quae integrae vitae bonis non
adeo profpiciunt, fed peculiariter ad ufus animae cum corpore unitae pertinent,
animale s .\teo diólae, Exigit autem primaria vitae animalis ab hifce aclionjbus
pendens nobilitas(§.II.),utaptitudine ad eas faltim polleat corpus vivum, five
turn exfequendis animae jufïis , five referendis ad ipfam externis mutationibus,
rnetitifve operationibus adjuvandis , inferviant. Atque hinc fublata fenfus et
motus facultate, veri animalitatis atque proprii charafteres periifle videntur (f).
Peragitur autem fenfus, impreffa nervis, five in fuperficie corporis five in-
tra illud, quodam motu, eoque cum fenforio communi communicato ; in quo
etïam cum imaginationis et memoriae, priftinas fenfuales ideas recolligentis,
aclione, certa quaadam confentire videtur incipientium ftaminum nervoforutn
agitatio. Propagato ,e contrario, ad animae nutum a cerebro per nervi decur-
fum quodam motu, qui mufculos in a£lum deducere poflit, horum inde pro-
dufta contra£tio motus voluntarius eft.
§. VII. Omne ergo vitae in corpore momentum motu quodam certo, per
partium fabricam moderato, abfolvitur. Aftiones maxime direfile vitales
(§.IV.)cordis et vaforum alternas contraftiones pofcunt; naturales (J, V.)
canalis alimentarii, chyliferi, vifcerum denique organorumque fecernentium
et excernentium continua fiunt aftivitate , motu, et contraélionibus. De
aclionibus animalibus(§. VIO> quaemotu mufculorum fiunt, res quoque maxi-
me in aperto eftj neque pofle etiam quae ad nervos pertinent, quatenus vel
ad animam referunt quae extra ipfam contingunt, iu fenfu, vel ipfius cogitaüo-
nibus refponderit in imaginatione, vel nutum ejus ad mufculos deferunt, in
motibus voluntariis , abfque accidente in nervis motu fieri, non temerario
concluditur (O,
J. VIII.
(ƒ) Vefetativa ergo non fuperioreffl vitam de quo G. BIANCHÏ. ft aria del meftro &c. p. 100
vixille videtur ille puer fcptennis,qui municor- feqq.vid. STEHKLIN difT. de pulfibus. p. 21 feq.
poris et paraum voluntario motu carebat, nul- coll. Maller. Vol. 7.
lumque fignum externi vel iuternifenfus edebat, (r) Uli, qui nervos elaftico quodam tremore
fun.
-ocr page 15-
CORPOREA. f
J. VIII. Sed in omnibus his vitae aftionibus, vel iis faldm in quas certius
jnquiri poteft, univerfali aliquo atque fimplici natura uti videtur inftrumento;
cujus diverfa folummodo, in diverfam partium conformationern et organorum
ftrufturam, difpofitio et varia connexio omni, in vivo corpore requilltae,
motuum et effeótuum varietati fufficit. Conftat nempe , cunétas noftri corporis
partes refolvi in fibras, has vero fibrillis non determinandae tenuitatis, Ion-
gioribus, latioribus, irregularifque figurae conftare CO. Sunt autem, primo,
fibrilJae lamintilaeque tales inorganicae vario fitu, decurfu et implicauone ita
inter fe contextae,ut telamaliquam referant minus regularem, quaecompa£het
complanatamembranas efficitjCtiaminfigniores, quaeque convoliua vaforumplu-
rimam conftituit fubftantiam, imo per toturn corpus , cellulofae telae nornins,
extenfa, et frequenter adipe referta vacuitates inter partes fere replet , vafo-
rum dein decurfum firmat ipfaque vaginis inftruit, cum iis quoque omnem vif-
cerum et glandularum fubflantiam fere conftituit, quam veteres vpï-yK"^ dixe-
runt. Conftkutione interim fua, firmitate, denlkate, duritie, colore, fibril-
Jarumque et Jaminularum fubtiJitate, implicatione aliifque proprietatibus, in
fingulis fere partibus fed praecipue in vifceribus variat haec tela, et varieetiam
inde in diverfis partibus, ü vitaliter agendi quandam facuhatem habe^t, aget.
Videtur porro ipfis etiam partibus durioribus, cartüaginibus offibufque, ortum
largiri. EfScit adeoque longe maximam corporis integri partem teia celhilofa
varie formata (O- Sed, dein, fibrae aliae ordinato et, qaoufque oculus difcer-
nit,
" '
fungi ftatuunt, nperte fatis motura agnofcunc, dinis non alium admitterent terminum , quam
fed non reliquis vitalibus aftionibus fimilem, quem faceret vafculum (impüciffimtitn ex mem-
quaüs verius obtinebit, (i fluido quodam vehen- braiiula convoluttim,«quam folae fibi appofitae
do munere tungi probabili magis fpecie afluina- fibrillae elementares, lolidae, ex particulis ter-
tiir. An enim ablque omni canaliculortim ner- reis, in longitudinem difpofnis , intercedente
veorum aftione coiuracloria, foli externo im- quodam glutine conferruminatae, conflituant.
pulfuifenfuum aftio debetur?anetaftio qua ner- vid. in/l. Med. §. 4^59, cum praekS. ad h. J.
vi mufculos ad voluntatem cient? an denique et nota b HALLERI, dein afhorism. 38, 39 cum
ftaminum nervoforum , ^.praec. memorata, in comm. van SWIETÏN, et maxime evidenter Mc-
cerebro agitatio abfque ipfis propria aftivitate? tbod. ftucl. med. ex edit. HALLERI, p. 246. feqq.
fed de his infra. Sed obftant huic fententiaeea quaeintextuaddo,
(i) Conf. ampla fibrae hiftoria itl. v. HALLEI et ex inftituto eam oppugnat cel ALBiKvsatmcf.
in diu exfpeiftati majoris phyfiologici operisfeft. acad.'L.lll. c i.
i. libr. I. Voluminis I, a. 1757. Laufannae edi- (/) Conf. HALLEKI citata eletn. Pby/ïol. V. I.
ti. Ex minimis autem fibrillis ita quidem com- pagg. 2,8—0,17—ar, ex quibus. pag. 22,
poni folida ftatuit fubtile BOERHAAVII et fequa- omne corpus, praeter fibram nuifcnlarem et me-
cium ingenium, ut omnia vafis effici dicerent, dullam cerebri , tela celkilofa tandem confici
quae , fafta convolutione membranae , quam proponit. Sed cl. LUDWIG/»/. Pbyfïol. §. 132,
conftituerent alia fibi intertexta vafa, in fuas 1.^5. innuere videtur, quod omnis corporis,
«lembran.as iterum explicanda, hujus viciffitu. etianj fibrarum mufcularium, minimae fibrillae
HÜB
-ocr page 16-
8 D E V I T A
uit, magis paralle'o fitu fibi appofitae, lacertos efficiunt fatis confpicuos,qaos
celJulo/a ifta tela circumdat et ad minimas ufque fibrillas interftinguit, vafa
vero creberrime pervadunt, ad eofque pertinent, fic tamen ut diftinfta fint
ab iis natura (*). Hi vero ad motus evidentiores exercendos praecipue
fa6lividentur,eflequefiaiplicia üla ,quae natura adhïbet, vitae motuuminftru-
menta;nam, praeterquam quod ipfa harum fibrarum,quas mufculares vocant,
fabrica et compofitio doceant efle eas ad aftionem aequabiiem et ordinatam
faftas, evincit experientia adefle eas fere ubicunque de parte quadam motus
conftantior et notabiiior exigitur.
§. IX. Modus autem, quo fimplex ta'e vitae aftionum inftrumentum mu-
nere fuo fungi obfervatur, eft fimplex accurtatio, five partium in oblongam
ipfius formam connexarum ad fe acceflus. Talifque fimplex fibrae contraótio
fufficit, quae applicata ad diverfam fibrarum in partibus pofitionem nexum-
que, omnes peculiares fingularium partium et organorum a&iones abfolvat.
Ordinatis enim fecum invicem pluribus talibus fibris in convoluta ex tela
cellulofa membrana, quae vafis formam refert, ita ut vas ambiant, fimplex
ifta ipfis applicata accurtatio vafis producet coarélationem, liquidi quod con-
tinebat'propulfionem , et quidem, fi fabricae neceflitas accedat, juxta certam
direótionem. Poteft autem hoc in minimo et fimplici aeque ac in compofi-
to et majori vafe fieri, hinc fiet tam in minimis quam maximis vafis humo-
rum circuitus. Qaodfi vero vafi addantur, decurfus, figura, angulus, flexu-
ra, contorfio, nexufque cum circumdante parenchymate , uti id fingularia
exigunt vifcera, habebis, applicata hifce fibrarum ifta fimplici contraftione,
vifcerum in propellendo, fecernendo mutandoque humore fingulares effeftus.
Si fibras in alveorum, receptaculorum, eanalium formam'componas, contra-
here dein fimpliciter facias, a6tionis cordis, ventriculi, veficae, inteflinorum,
du&uum et cavitatum ceterarum tibi ideam fuggeres. Compingas denique
carneas has fibras, eafque denfo agmine juxta fe pofitas, per cellulofam telam
colligatas, in oppofita extrema extenues , haecque offibus accrefcere facias,
mufculi fpeciem habebis, atque pro varia ejus figura, magnitudine, nexu, di-
reólione, eadem addita ubique fimplici fibrarum accurtatione, omnem prodire
vi-
non adeo natura inter fe differant, fed cum fi- qut vis vitaliter agendi mufculari fibrae ob re-
brillis cellulofis conveniant. Et fic different!» gularem fuam et mechanicam forte fabricam
folidorum eflet in fibrillarum talium varia, orga- quidem «*7' ï|o^)» competat, fed neque fibris
nica vel minus regulari > compofitione. Sua- omnibus cellulofis omnino abneganda fit, de
detne hoc omnium partium ex eodem, ut vide- quibus agetur in feqq.
tur, glutine ortus primitivtis? Nutritio ex eo- (#) ALBINÜS 1. c. pag. u.' et Hift, mufc.
dein fanguine? Sic optime certe conciperetur, p. n.
-ocr page 17-
CORPORE A. 9
videbis motus mufcularis, atque ftupendi ipfius in [membris mechanismi, va-
rietatem. Quum vero haec Ita de fibra mufculari magis confpicua enunciari
pofïintj analogica etiam valere videtur conclufio ad fimilem et naturam et
motum fibrillarum, quae mufculari tali forma ob parvitatem forte non appa-
rent, in partibus, quas motu fungi non tam experientia quam quidem ratio
docet.
§. X. Jamque luculenter patet fimplicis iftius minimae fibrae fimplicis phae-
nomeni ampliffima utilitas (§. praec.) , itemque univerfalitas illius doótrinae,
quae, phaenomeni iftius caufam et rationes inveftigando et exponendo, phy-
fiologiae, vulgo ita diftae, generale quafi fundamenturn ponit; cui fi haec fa-
bricam et ftruóluram partiurn fingularium earumque menfuras addiderit, omnium
jam et fingularum in corpore funcüonum rationem vere phyficarn et mecha-
nicam reddere parata erit GO ; indeque illa merito generalis haec vero fpecia-
lis phyfiologia foret dicenda. Agedum itaque , fatisfadlo jam priori quaefici
capiti (5-Ui.), propius jam ad nobiliflimam hanc tam amplae utilitatis disquifi-
tionem accedamus. ld autem adhuc praemonendum eifTe fenu'o. Cum omnem
motuumet funilionum in corpore mirabilem et ftupendam varietatem folicom-
pofitionis fibrarum, partiumque infinitae organifationis et maxime compofiti
mechanismi diverfitati, fimpiicem illam contraftionem varie moderanti tribuo,
non ita idaccipi velim quafi in ipfam hanc contra&ionem nullam cadere varieta-
tem, eamque nihil ad aéïionum diverfitatem facere putem. Potell fane con-
traftio fibraïum et coarftatio fimplex vafculorum difFerre celeritate, vehemen-
tia et aequabilitate, veramque hujus difFerentiae efficaciam docent circulatio.
nis turbae, fecretionum inprimis et excretionum ingens mutatio , incitatio ,
cohibitio, quas, non alienata certe partium organicarum ftruftüra, fed /b/a
mutata vafculorum aélio et ofcillatio, ut et accedens forte quaedam parenchy-
matis operatio producunt in afFeftibus et commotionibus animi (de quibus §. XVIL
XIX.). Sedintenfione, gradu et accidentibus ita difFerens contrahens fibrarum
aflio ipfius phaenomeni fimplicitati nil detrahit, quod femper fibrae accurta-
tione et vafis fit conftriólione, five phaenomeni caufae intenfius , remiffius,
aequabilius, vel contra, agant. Progredior itaque ad alcerumcaput, quodin
fedem et naturam caufarum iftius vitaiis contraétionis inquiret.
DIS-
O) Non quod haec levis momenti efTe, vel turn in adtione organorum concipiuritnr ; ad
et rem eo facile unquam deduélum iri putem,- effeélus enim, in fecernendis et mutandis e. g,
fed convenic interim qur.mübet doftrinae par- Inimoribus , cum horum natura etiam oontri-
tem fuis inclufitTe litnitibus ;ut quid ad fingulas buat, hinc ad plenam oeeonomiaeeiFeftuum ui-
referendum fit, fiveeo magis five minus plene telligentiam praeterea requiriturplurium qualita-
fatisfiat, conftare queat Cetenum loquorintex- turn cognitio, conf. §. II.
tu rie explicatione funftionum qtiatenus eae tan- "
B
-ocr page 18-
DE V I T A
JO
D1SPICITUR PRIMO AN VIT A LITER AGENDI PRINCIPIUM 1PSIS
MOTRICIBUS FIBRIS INHAEREAT ET QUA RATIONE.
§. XI. Fibrae nempe contraóHone tali (§. IX.) fungentes, conpofitae in for-
niam partium fingularum ad vitam motu fuo conferentium (§. VII.), hac non
tantum vicinkate et implicatione fecum cohaerent, fed et ne6li invicem ob-
fervantur (ne dicam de telae cellulofae ilia par tocum corpus continuitate §. VIH.)
binis praecipue ad fingulas corporis partes pertinentibus fyfthematis. Horum
alterum vaforum fanguiferorum atque ex iis natorum efl , quod comrnuni ad
cpr origine inde ad quaelibet organa , partes fibrasque pertinet ; alterum eft
nervorum, quod ex encephalo vel direóle , vel fpinalis medullae interventu,
ortum, per omne itidem corpus propagatur. Quibus jam confideratis , tri-
plex efle patet via, qua quis ad caufae fimplicis iftius fibrarum contraflionis,
ut generalis vitae phaenomeni(§. IX.), fedem inveftigandam, queat incedere.
«. Vel enitn fibris fmgulis per fe propria atque firmiter inhaerens affumi
poflet ad contrafiiones indefefla promtitudo, ut peculiaris phyfica qualitas,qua
totidem quafi machinulas in ftatu violente pofi tas referrent, quae nullara extrin-
fecus accedentemvimrequirerentjfed folam fubftantiae fibrae confervationem,
et obftaculorum remotionem O).
Vel /s. efle tantum iJlam fibrarum contraftionem primae cujusdam in corpo-
re moventis caufae effeólum , quae efficaciam fuam , per quoddam ad totum
corpus pertinens fyfthema quaquavorfum exferat. Sic nempe fibrae nudorum
inflrumentorum, aliunde agitandorum, vice fungerentur ; plane uti penduli,
indicum rotarumque in horologio motus et aélio ab eorum nexu cum elatere
vel pondere movente, et machinarum in raoJendinis agitatio a venti in alas
impuJfu, -derivanda venit («).
y. Vel
Lettres fur Ie princ. du mouv. des étres organis.
Amft. 1754.) huc fpeétare noto illas infinita fe-
re varietate diftinftas hypothefes, de corde , de
encephalo , de cerebello, de dura matre &c.
ut univerfalibus vitae principiis. Fibras nempe
mufculares fabrica fua totidem referre veficulas
oblongas ut plurimum affumtum eft , vid. HAL-
LER continent. BOERH. vol. III. p. 347. efTeque
in illas veficulas vel continnatum vel infertum
minimum arteriolae vel nervuli ramulum , quo
vel fanguinis, vel , ut plnrimi volunt , fluidi
nervei copiofiore in eas influxu, vel utriusque
confufi expanfione, velaè'ris exglobulis fangui-
neis
(2) Nimirura haec fe primum ofFerret con-
jeftura illi, qui, confiderato folurnmodo fibra-
rum coijtraftionis phaenomeno , nou attenderet
vel nondum expertus fuiflet alicujus toti corpo-
ri communis fyfthematis eo fpeftans influxus,ita
vit harinonia quafi univerfalis fibrarum folura ip-
forum ad corporis funfttones nexum abfolveret.
(a) Sic fentire videas viros vere magnos.
Na enim veterum de igne central!, flammula vi-
tae ,-calidoque innato , in corde hofpitantibus
atque inde vitalitatern in omne corpus diffundenti-
bus,commenta memorem (^qoae tamen hocaevo
adhuc audacter quafi nova repetita videas in
-ocr page 19-
CORPORE A. ir
v. Vel denique ex harum explicationum qualicunque combinatione tertia
quaedam formari poffet; ftatuendo nempe, partibus quidem fingulis, in ratio-
ne fibrarum contrahendi facultate praeditarum , inhaerere et irradicatam efle
propriam quandam aétivam naturam; fed et infervire partium earumque fibra-
rum fyfthematicam cohaefionem debhaeiftius aélivitatis efficaciaeaptaequecon-
fpirationi. Ut adeo in corpore alia vim fibris inhaerentem fufüneant et a noxa
defendant, alia incitent atque augeant, et denique alia eam jutla occafione in
aftum et efficaciam perducant.
g. XII. Quamvis jam iiltima illa explicatio quadam prae reliquis fe commen-
det veritatis fpecie, non tantum, quod media quadam via tutius incedat ,fed et
quod fapienter ordinatae integrae corporis oeconomiae melius convenire vi-
deatur: non eft tamen cur a priorum hypothefium examine nimia me abfter-
reat prolixitas, dum enim:inultimae fentemiae (5-XL y.) veritatem accura-
tius inquiram, priorum (ocetp.) pretium non poteft non fimul apertum fieri.
Eo ergo in fequentibus ducemur ordine, ut, vifo prius, an, etqualis partibus
a&ione illa, qaarn inguirimus (§. IX.), vitaliter contra&ili confpicuis ($, I V-VI.),
earumve fibris, competat inhaerens propria aftivitas, ita ut non mera fungan-
tur inftrumentorum, motas principio aliunde animandorum , vice ; dein,
quid ulterius de oeconoroiae integrae hucfpeclantibus bonisflatuendurn fit,cir-
cumfpiciarnus.
g. XIII. Partium, quae motibus et contraftionibus fuis in corpore vivo ad
oeconomiae bonum operaneur (g. VIL), agmert facile ducit agiliflimum et du-
rante vïta ad motus maxime indefeflum, cor. Ab hujus ergo examine incipien-
do, videarnus, quid de aftivitate ipfi propria doceant experimenta, ut inde
per fingulas partes vitafiter agentes (|- c"-) eundo , generalem conclufionem
formare liceat. Quae fupra dicla funt, de cordis refufcitabili vita, exftinéla
jam diu reliqui corporis vitali aftivitace (g. IV. not.p.) ,quamvis non injuftam
ad-
neis explofione , vefieulae in latum expandi casque in contraftionem agentibus, vitae prin-
ficque fibrae longitudo coutrahr poffet. Varie cipium quaerunt. (conf. et j. LUPS difl". de irri~
in hoc ffieehanilmo enodando propriis fcripeis tabilit. §, 37.) Certe horum cuidam vel varie
laborarunt j. et D. BER.NOÜILLI, KEILL , </«• OOR- ex iis combinato fyflhemati Medicos Philofo-
TER &c. co>nf. HALLER \. c. ad $. 408. hodier- phosqne ad noftra tempora tantum non oinnes
nique plurimi ad id vi eleftrica utuntur, vid. de addiftos reperias. Alii tandem cum HELMONTIO
ÏAUVAGES tbefesfur Fele&r. irteè. et quae BERO- archaeos et cum WEPFERO praefidem fyflhema-
LINENSIS acaderoia fcripta edidit de motu mufcu- tes nervei fingulis adlionibus praefecerunt, quo-
lari.fi. 1753. Alii autein,qui per EAGUVIUM Je rum furori harura turbelas tribuunt ; interque
fibr.motr., et PACCHJONUM de chira men, ,durae recentiores , poft SWAMMERDAMMII et BOKELLI
matris per tottun corpus propagationem talem cogitsta,sTAHtiANi etexANoLis quidam animae
ftatuum, qtfae omnibus partibus ipfisque mus- operationi omneni inotum vitalein deferuHt.,Sej
cularibtis fibris originem praebeat,in hujus per- de his infra verbum addam.
petuis ofcillationibus ,inde ad fibras propagatis,
B 2
-ocr page 20-
is D E V I T A
adferant , de inhaerente fibrofae ipfius fubilantiae propria vi raotrice fufpicio-
nem: funt tamen evidenda magis prohac re argumenta.
Pergere enim palpitationibus fuis, non tantum corpori cohaerentia , adeo-
queforte aliunde fuppetias accipientia, fed et exfcifla, omnique corporis com-
munione orbata, vivorumet recens mortuorum animalium corda , hodie no-
tiffima res efl:; idque fieri. non tantum in animalibus frigidis , a natura nofcra
alienioribus vitaeque tenacioris, anguillis,-viperis. ranis ,. pifcibus plurimis,
aliisque dudum conftitit (*) : fed et ipforum calentium animaüum cordibus,
de corpore exemtis, inhaeret valida fatis ad contraétiones alternandas perti-
nacia,inprimis fi a nimio frigore et exficcatione arceantur CO*
Sed denique integro non tantum cordi exfeélo, verum etiarn difièftis ejus
fruftis, feparatisque a fe fibrarum fafciculis eandem inhaerere aftivam natu-
ram experiri cuüibet integrum efl 00. Optime hinc enunciavit BOERHAAVIUS:
mirifica efl, in corde fabricato proctivitas in reciprocandas fyjïoles ac diajloles vicestetiam,
a morte, imo et In corde exfeclo, deniqne et in fegmentis conlis disfeSti 00-
g. XIV. Ventriculus et inteflina munerefuo funguntur motu quodam, quem
dicunt periftalticum, in fibrarum , quibus confpicua funt, leni agitatione ec
trkuratione quadam confiflente , qui, quamvis minus infignis atque minus
validus fic quam cordis palpitatio,tenuioribus etiam fibris ortum fuum debens,.
diu tamen fatis poft animalis mortem fupereft (f), et non raro in maótatis ca-
lidi
(£) De anguillaecordèexfeftovid.HARVAEus ftudiorum focus vidi, apparuitqne idem dein
de corde. c. 4. p. m. 41. LOWER de corde c. z. diutius in annofae felis corde, cum pulmonibus
de pifcibus, ferpentibus, viperis, ranis vid. exemto et iïi aliis dein fubjeftis. conf. praeterea
BOYLE de util. pbil. exp; P. H. p. 112 , §. 10. HALLERI£/^/». Pèyf.p.^z. Sed et de ipfius hot
de, refpir. p. ig. exp. i. BARTHOUNI Ef. wed. minis corde docet nota BAC. VERÜLAMII hiftoria,
cent. IV. p. 391. item j. o. ZIMMERMAN difT. de docet et, fed de corde corpori mortuo adhuc
irritabilitate Cott. 1751. f. 47. exp; 1-7.HAL- cohaerente , magni VESALII trifte fatum fatis
LER mem. H.fur firrit. feft. II. cor. I. et exp. cognitum, itemque quae fupra retuli,p. 9. PEV
52Ö.praecipue ,et inftaromniun) ejusdem cl. viri ERJ, ALBINI, SENACI obfervata.
Elem. Pbyfiol. p. 47o,feq.Saepiufcule ipfe per- (V) In anguillarum praecipue corde , vid.
tinacem illain vitam in anguillarum et ranarum HARVAEUS 1. c. fed et canis DRELINCURT. exp.
cxfciffis cordibus obftrvavi , premi vulgaria anat. canic. 17. n. 14. Vidique ipfe in corde
haec funt. canis adulti , transverfim difledto , feparatum
(c) Ne enim experimenta in infeftis,mufcis, apicem aeque ac reliquum cordis per J horae
locuftis &c. fafta commemerem, dequibusvid. ad ftimulationem palpitaffe usque dum planere-
«. BAKER ,'/ mikroskooft gemakl. gern. itle D. i \de friguerit.
boofdd, in muribus, fele, canibus experimenta («) Inflit. medic. §. 187. in fine. in fuatamen
habetziMMERMANl. c. exp. 8-13-qnae frequenter cordis aftionisexplicationehujuscordis propriae
eonfirmata vidit cl. van DOEVEREN,ipfeque nuper qualitatis rationem non habuit vir fummus, vid.
catellae, quae tendinum fenfiütatem jam aliqui- §. 18961409.
busconfirmaracexperimemis,cor,thoraceexein- (ƒ} WEPFER de cicut. aq. cap. 13. p. 253
turn et a pulmonibus folutum , aliquot miinuis feq. et p. 267. DRELINC. canic. 5. n. II.HALLER
ad contraftiones vitales proraptum fuifle cum mem. cit. exp. 419-422 61427-429 &c.
-ocr page 21-
C O R P O R E A. 13
Jidi fanguinis animalibus, quoad pertinaciam et diuturnitatem , cum ipfo fu-
perftite cordis motu contendit O); incitatur autem maxime iis locis , quibus
fibrae ab acri vel ftimulante materie tanguntur (£); in exfciflis denique intetti-
nis fuperefl (O, iisque in frufta divifis adhucdum fat valide inhaeret (*).
g. XV. Reliquis in corpore cavis,receptaculis,finubusque,quorum offkium
efl contenta, in fe per oeconomïae regulas depofita,aliquantifper aflervata et
debite maturata, ad varios ufus idoneo tempore emittere, vis etiam, ipforum
fibris inhaerens,propria competere videtur, quum fefe pleraque ad ftimulatio-
nis experimentum, vel et a contento fuo humore vehementius irritata , con*
ftringant et cavitatem coarólent. Sic veficae inprimis urinariae valida fatis et
aequabiliter agens talis competit vis (O- DebiJior veroefl ad ftimulos contraélio
veficae feJJis C»), non tanta etiam vi opus habentis O). Competere et quaedam
fua contraflilitas videtur veficulis femen continentibus (X). Ea autem minora
cava, folliculi, cryptae, quae lubricantem inungentem materiem in corpore
vel ejus fuperficie eruftant, colleftam et elaboratam prius, quamvis non adeo
experimentis fubjici queant, videtur tamen analogica conclufio a majorum illo-
rum receptaculorum contraélilitate propria ad fimilem vim horum minorum,
fimili fere officio fungentium, valere; ne dicam, requiri illam omninó, ne
nimia fiat collefilae materiae accumulatio, docere autem eam folliculorum tu-
mores, conflridliones morbofas &c. in puflulis,meliceridibus, furuncuJis etfi-
milibus obfèrvandas. Peculiarem quoque attentionem exigit nobiJe iliud vifcus,
communeque animalium, antequam dias eluftantur in auras, diverforium, ob
infignem, quapollet, contrahendi facultatem. Scilicet uteri propriam icon«
tra»
(g) Plura obfervata citata videri poiïiint apud
HALLERUM Elem. Pby/ïol. p. 466. not. z.
(J)} HALLER comm. BOERH, t. I. p. 396. fur
firrit. exp. 419, 425, 416, 454. et pag. 309,
312. exp. 344, 346, 347. ZIMMËRMAN 1. c. L
43, 45. Rem etiam probat flatuum irrkamium in
inteftinis incarceratio in colica claufa &c.
(»') De exfcifïb ventriculo WEPFER I. c, cap.
7.0. p. 318, 321. inteftinis BOERHAAVE praekSi.
1.1. p. 375. HALLER 1. c, exp. 412. 459. et pag.
48- et ibi cit. WOODWARD.
(*). HALLER 1. c exp. 460-453.
CO Ad ftimuli adtaftum euiin cavitatem etiam
integre fenfim delere poteft , vid. experimenta
BARTHOLIN. anatom. p. 100. ed. i685. DRELINC.
canicid. 2. n. 17. HALLER mem cit. exp. 315-332.
ubi maximus fuit eifeélus ad ftimulum mecha-
nicum et aërem frigidum, non tantus ad acrium
liquorum adtaftum. Ex admoto oleo vitrioli
infignem contraftionem vidi in catella , de qua
§. 13. not. c. Circa calculum in ea baerentem
anftifllme'fe conrtringere, reddiqueoperationem
inde difficilem, quod digitum et inftrumenta o-
perantis valide compledïatur, teflantur harum
rerum periti.
(w) MALLER exp. 299—3^.
(V) Cum neque exiernae pro ipfius emulfi-
one defint caufae , neque fubitanea adeo vel
impetuofa bilis effufio requiratur. vid. GLISSON.
de bepate, c. XX. prop. i.
(a) Quum ea in orgafmo venereo femen ex-
primaiit, ab eo ftimulatae, fed et fabrica qua-
dam mufculofa confpicuae fint. vid. HALLER
print* tin. Pby/ïol. $. 784, 790.
B 3
-ocr page 22-
H D E V I T A
trahendi vim demonftrant non tantum validaquae exferitinnaturali partu ad ex-
pellendum foetum molimina O), ut et ejus ad folutionem placentae efficacia
itemque promptitudo qua fe exclufo foetu ex ingenti illa expanfione intra pau'
cas etiam horas ad virgmeum fere voluminis compendium reducit tandem-
que valida vis, qua ie circum roanum obftetrkantis, fecundinas fol^ere alla-
borantis, inde irnra.tus conftringit, ipfi manui paralyticam agendi impotentiam
inducens (*). Verum etiam m diffeélis animalibus ad flimulum valide fe con-
trahit (O. Imo tandem in apopieéticis, epilepdcis, ipfifque mortuis matribus
hofpitem fuum ejecifle obfervatus efl (0.
• g. XVI. De corde expulfum fanguinem excipiunt arteriae,ad quaelibet cor-
poris loca deferunt, in venas incipientes transfundunt, reddituras eum cordi.
Qui vero confideraverit refiftentias , quas fanguini, per arterias transmic-
rendo , neceffario faciunt tot flexiones , anguli, truncorum in ramos, ho-
ruin in ramufculos, infinita fere ferie et ad fummam ufque fubtilitatem divari-
cationes; qui praeterea attenderit ad inmenfam attritus vim, in canale conico
continuo convergente, fed, ob fiffionem in innumeros ramos, parietum per-
petuo rationem augente ad contenturn fluidum, quod praeterea per vifcofara
fuam indolem ipfis fortiter adhaeret: ille quidem vix fibi perfuaderi patietiwr
pofle eam, qua fanguis per arterias ferri obfervatur, celeritatem folks cordia
contrahentis potentiae adfcribi. Qai dein fpeétaveriï denfa, quibus arteriae
infigniuntur, fibrarum mufcularium ftrataCO, hiscerte eam, quae fibris tali-
buscotnpetit (§. VIII) r non abnegabit vim, quaaftu fanguinis circuitum ad-
juvent, Imo cur fanguinis motus per vafa minima horum potiffim0m propriae
ȣtioni, motui inteftinorum periflaltico forte affimilandae, fit adfcribendus ex
hif-
(/>) Tanta nempe ut foetum per iucegre con- confpicuas. exp. 3^7—34i.conf. ««W/.BOERH.
cretam neque fpecillo patemem vaginam inipi- p. 32,33. Tom. V. part a
nato protrudere potuerit, HARVAEUS de getier. (j) Ingentem exemplorum cafervam collegit
anita. p, m. 513. tmo ob penitus claufiim ma- v. HAILER. c. B. 1. c. p.-aj, 24 Sed miperrï-
ternum finuni, per pamura ad]acentium dila- mam addam ex fide modo memorari' cl Praecep.
cerationem ejrcere in equa, ibid. p. feq. Sihi*- toris obfervarioMem „ paupercuht Groningana,
que ad hoc opus fufficere uterura docet alia „ rertia vice 9 menfes gravida, labenrfs hujus
ejusdem vu! obfervat.o de exclufo incanefoetu „ anni d. 14 April, diris convulHonibus cor-
poft apemim abdoiMii. Viditque de GRAAF ute- „ repta, (ibi reliéta et ab obfterrice neglefta ,
rum propna vi, penftalnca quafi, expulfionem „ exfpiravit mifere agitara. Cadavér autem ali'
illam protme peragere. de mul. org. opp. p.4os. „ quo poft tempore vivirm infamem exclufifle
(^) Teftantibus id omnibus fere artis obfte- „ repertum e!ï, fuperftitem etiam".
triciae fcriptoribns. Docuir nos idem ex pro- (/) Confutaur praecipue cl LUDwto de
pria expenentia cel. van DOEVEREN. ar ter. tanicis §. r4— r 8. Ci'. MONRO , fenior, on
(r) HALLER »««.ƒ»;•//>;•«•. exp. 342. vidit- the coats of arteries. Edimb. mectic, e/f. Vol.
que
idem cl. vir tubas uteri mom periiïaft'ico II. n. 16.
-ocr page 23-
CORPORE A. 15
hifce mihi per/picere videor (O- Eftne ergo ifta arceriarum ad flimulationis
experimenta minus confpicua contraftio potiffimum alienae ftimuü naturae et
aftioni tribuenda 00? certe non defunt obfervationes, ex quibus ad privam
ilngulis arteriarum partibus contrahendi potentiam, etiam abfque cordis effica-
cia in contenca fluida agentera, concludere licet 00. An ergo in ilatu etiam
fano arteriarum vis contraltilis omnino cor non adjitvat, eas unice cordis vires reflhuens,
quae paullo prius in dilatandis arteriis impenfae funt (O ? quamvis id quidem mihi
non adeo probare poifim, perpendenti aüatas modo rationes, non taaien viri
iliuftris auftoritati me e direélo opponere opus habeo, cai agnofcere cum
ipfo in arteriis vim vitalem contraftilem, quamvis forte debilifflme irritabilcm 00,
(qualemcunque demum) forfan fiuTecerit.
Ve-
admoto parti ftimtilo. Sic concipienda eft vefi •
cnntium aflio, lacrumarum profluvium oculj
irritationem fequens, falivae etiam cum rivulo
ejecliosewex adfpefto grato ferculo &c. conf.
c!, j. de GORTER de tnotn vitali §, 53. feqq*
WHYTT 1. C. pag. 4?. feqq.
(3) Ita denuo fentire pergit cl v. HALLER
elem, Phy/tol, V. I p. 442 , non motus rationi-
nibus atque argumentis ab aliis in contrarium
allatis, quae ideo praeterii, quod liberaliter ibi-
dem propofita videri queant p. 432—438. In-
ter refponfiones autem ill. viri cum vim eorum,
quae modo not. y. adduxi, non adeo Infraftam
reperiam vid. p. 444;neque facile infringendam
putem, 'ninc.ifta potiffimum felegi. Non pof-
fum tamen quin et hoc advertam in ipfius the-
fin, ab unico cor de pendere omnem motum fotius
humorum wnverfitath, p. 423, 431,44f. afTu-
mi id quod in quaeftione eft, quando ex eo
praecipua probatio petitur , quod ad recenter
fopitum humorum motum iutegre refufcitandum
fola fufliciat c&rdis ad contraiïionem exjïimulatio
p. 428, 429, 441, 446.; qui enim arteriarum
vim, ex fanguinis diiatantis propria ftimulatio-
ne, frritabilem agnofcit, ille quidem cor folum
direfte forfan in iis cafibus ftimulari concedet,
fedefle ejus folum efFeftum, ajet, undae fan-
guinis contentae in arterias expulfionem , ha-
rum inde fequi dilatationem, qua ad propriam
contraftionem excitentur, quam demum,cordis
effeftu tantum fufcitatam vim integrae fequetur
maffae fanguineae motus.
(d) L. c. p. 72 et p. 440 in fïne. agnofcit
nempe vir ill. in arteriis iïbras carneas p. 64.
vim irritabilem, juxta ipfum, certo fecum feremes.
(•v) De hoc vibratorio feu ofcillatorio vafcu-
lorum motu ex inftituto agentem vid. cl. WHYTT
on the cifcul. of fiuids in the very fmall vej/êls.
Pby/iol. ef. I. feft. 2. Edimb, 1753.
00 Ad fcalpelli ftimuluin «uilam vidit cl.
HALLERUS contradionem I. c. exp. 265,266,
269. vidit vero ad acrium liquorum adtaflura
CXp. 167 &C. it. ZIMMERMAN 1. C. §. 22. CXp.
i, 2. fed et faepe neqtie ad hnnc vidit HALLSR,
p. 273. Corrodemium ceterum effeétui minus
fidi poteft. Cum vero denfa adeo arterias cir-
cumftet ceüulofa tela et praeterea hic extus ad
quasdam fibras folum irritentur, cum naturali-
ter aequabili, in internos parietes agente, fan-
guinis diftenfione cieantur,hinc ratio adefïe vi-
detur cur talia pro negativa conclufione non va-
leant experimenta, eo minus cum de effedu ve-
ro penetrandffimi maxime ftimuli eleélrici con-
fiitifle referatur. j. j. van din BOS, diff. de foli-
dis yivis éxp. fubnex. 10. Leid. 1757. et alia
proftent phaenomena quae naturae arteriarum
contraftili etiam tribuit IIALLERUS elem, Phyfiol.
L. II. f. i. §. 13. in fine. Sed vid. feq. not. b.
(j~) Huc potiffimum refero e. g. auflam cir-
culationem, motum et adionem vaforum ab ap-
plicatis extus ftimulantibus , inflaminationem
praeterea, ruborem, febres certaruin partium ,
quae cum celeriorem et validiorem in certa par-
te, quam in reliquo corpore, pulfum monftrent,
cordis aequabili nee mutato contraftionum rhyt-
mo tribui nequeunt. Item affeftuum in corpore
phaenomena, fic terrore perculfus fubito pnl-
lefcit, quod fine repulfione fana;uinis ex vafcu-
lis cntaneis , contra vim cordis, fieri nequit.
Excretiones etiam et fecretiones uberiores ab
-ocr page 24-
1(5 D E V l T A
Venis autem quamvis vix aliqua, ad fanguinem promovendum, vis propria
contraélilis adfcribatur, competere tamen ea videtur revera majoribus earum
truncis, qui ad cor praecipue, manifeftis mufcularibus rubris fibris confpicui,
vera fyftoles atque diaftoles viciffitudine agi cernuntur (*). Sed et in minimis
eam docere videtur venularum reforbentium nunc auélum , nunc inminutum,
nunc plane fufpenfum officium &c.
g. XVH. Stabilita'Cc vaforum etiam minimorum vi contraftili, prona eft ad
vifcerum propriam agendi vim conclufio. Vafis enim vifcera et organa fecer-
nentia, quamvis non integre conftent, c©nftare tamen fere videntur quatenus
organica funt O"); ita ut vaforum in vifceribus vario decurfui variifque flexioni-
bus, nejxui, diametro, ramorum ad fuos truncos rationi, roborique,accedente
varia agitatione, praecipua funcïionum in fingulis vifceribus diverficas tribuen-
da videatur 00. Verum praeterea e direólio demonftratur vifcerum propria
aftivitas, ex eo, quod, non mutata organi ipfius ftruftura , funóliones faepe
mire turbentur et fecernendorum humorum indoles plane invertatur, quod in
ka .concitatorum bile, lafte , fajiva inprimis manjfeftum eft CO, quodque
ideo
trae, et ipfius cordis ea continuo contraftionum
manifefta alternatio, ut conftanti ordine prius
vena, turn auris, tandem cor conftringeretur,
venaeque contraftionem tam certo ea auriculae
et cordis mox excipiebat, ut de expulfione fan-
guinis ex ea in haec, non de his'in illam,dubi-
tari plane non poflet ; quin et evidentem fub-
ftantiae conftriélionem mufcularem uti auricula
fic et cava monltrabat,egregio omnia neque fa-
cile alias tam luculenter apparente fpeftaculo.
Sed et notanda eft nuperrima IIALLERI öbferva-
vatio, venae aiam pulmonalis effe talem, quae
cavae, pulfum, qno propria vi,fanguine ftimu-
lata,hunc in auriculam finiftram ejicit,quod alit
non nifi conjeftura aflecuti neque ipfe vir cl.
inter numerofa ftia de partium irritabilitate ex-
perimenta, a. I750edita, detexifle videtur. £/.
Pèyf.L.lV.r.4.$. 15.
(c) Conf. cum RUYSCHH ad BOERHAAVIUM da-
ta de fabrica glandularum epiftöla, cl. ALBIM
anti. acad. L. III. c. i.
i^aT) Conf. cel. WINTIIR orat* de eert, in med,
/"'• P- 37 feq- vid. etiam fupra §. X.
(e) Hi enim, inoxii alias et .falubres humo-
res, in hifce fubjeftis venenatam vere vim in-
duifle faepe vifi funt.et,defaliVaquidemdocent
exempla animalium rabidorum; de lafte,exve-
hementi nutricis ira adeo depravato, ut fugenti
ia.
(F) Non tantum enim ad acrium Hqnorum
adtaftum fe vehementer conftringunt, etiam ex-
fciffae ZIMMERMAN I. c. §. Z3. exp. i—5. HAL-
LER far firrit. exp. 286,288—292. Sed ipfo,
quo haec fcribo, die in vulpecula tam eviden-
tem venae jugularis dextrae ut et, cum reliqua
jntegumenta tollerem , finiftrae vidi alternam
contraftionem, quae etiam poft compreiïum
-truncum fanguinem evidenter ad corpellebat,
ut vix mihi de vena viTa perfuadere potuiflem ,
nifi colorjlocufque &c. id demonftra'flentjquin
et fubjefta arteria carotis tam manifeïlo agebatur
ad fingulos pulfus motu quafi prorepente, fer-
pentino , perirtaltico ut vix dubium ede poffet
de propria ipfi facultate contraftili. Quod au-
tem infignem maxime illura pulfurn venofum at-
tinet, certa eft atque frequens ipfius obfervatio
in cavae cum dextra auricula commiffione. Ci-
tationum compendium mihi facere video ill.
van HALLEa el. Phyf. L. IV. f. 4. §. 9. Quia
vero ab aliis hunc pulfum repulfioni fanguinis
ex contrahente auricula tribui video (vid. ZTM-
MERMAN §. 34. WALSTOKFF de motu cerebri &c.
pag. 61 feqq.) evidentem iterum ex propriisex-
perimentis afferre lubet obfervationem praefente
cel. van DOEVEREN faflam, Apparuit, in catel-
li apeno jam aliquamdiu, ob alia experimenta,
thorace, venae cavae fuperioris, auriculaedex-
-ocr page 25-
C O R P O R £ A. 17
ideo alteratis, atque de jufto ordine deturbatis, vafculorum fecernentium et
praeparantium agitadonibus tribuendtirn venit.
g. XVlIf. Cum vero telae cellulofae tanta fit in corpore dignitas (J. VIII.; ,
hinc merito etiam de ipfius vi vitali inquiritur. Non po/Te de intricata fibril.
larum et laminularum ejus implicatione rea;ulares adeo et infignes promtafque
aftiones et ab a&ione remifliones exfpeótari, quales fibrae mufcularis nobilior
natura et fabrica fuppeditat, facile pacet. Videri autem fingulis ejus fibril-
lis contrahendi quandam vim, quarnvis forte non ubique in corpore vere
vitalem , efle adfcribendam , cujus mutuo concurfu aliqua etiam , vel propria
aflio, e g. aequabilis canalis vel cavitatis quam tela circumdat conftridïio,
vel aélionum fibrarum mufcularium , qüas in ipfis mufculis ubique interftin-
guit, in vafis vero et vifceribus varie connedlit, direftio et adjumentum fi/ïi
poffit, ex fequentibus patefcere puto. Partium et cavorum plurium , quo-
rum adftruxi vim propriam aètivam, plurima fubftanua cellulofa eftjfic ute*
rus inprimis, cujus tam infignis efl atque valida contrahendi vis (§. XV.),
modicam vaJde continet fibrarum vere mufcularium copiam,fèd totus fere den-
fa, ilipata, ad cervicem maxime compafta , fibrarum irregularmm ceJJulofa-
rum implicatione contexitur (ƒ). Membrana fcroti dartos , pro vera celiulofa
habenda (£) , evidenter admodum fe conftringit ad frigoris vel venerei orgaf-
mi flimulum. Cutis, quae, praeter vafa et nervos, cellulofa tela aróle com-
pafta eflè videtur , W per varias caufas fe conrtringit pellem anferinam , ut
vocant, faciens, quod et in morbis evenic; fed et exfcillum de animale vivo
fruftum ad flimulum vel et folum frigus convolvitur (»')• Ipfius denique com-
munis cellulofae membranae vivum exfciilum frudum acri liquore taftum cura
infanti diras inter convulfiones mortem induxe- du bas-ventr. n. 600. ROEDERER elem.art.o6-
rit, etiam non ita pridem hac in urbe , trilH ftetr §. 45. fed evincit et ipfius in cellulofara
exemplo conftitit. Sed frequentiflitne et prom- veram telam diffolutio per macerationem HALL.
tiffime ira et furor maligne aflicit organa bilem el. pbyfiol. p. 20. imo in integro corpore per
praeparantia, ita ut hujus humoris tune in duo- uteri rupturam , opufc. pathol. obC 38. hift. i,
denum effufio tormina , colicos dolores violen- 3 et p. 95. majorque adhuc huic veritati fides
tos , vomitus.diarrhaeas peffiraas et fira. inferre accedet ex infpeftione fegmenti iftius tneri gra-
prafticis notum fit, cefTare vero haec mala,ubi vidi, quod, aquae maceratione expanfum, ex-
depravatus ille humor fuit eliminatus. De pa- bibuit cel. ALBINUS. annot. acad, Lib. II. tab.
thematum effeflu praeterea conf. de GORTER de 3 , ie. 2.
aflione viv. partic. §. 12, 14. &c. (g) Conf. HALL. comm. BOERH. Vol. V. p. F.
(ƒ) Praeter vafa nempe , quae adeo multa p. sOo. diflblvitur et eodem modo per macera-
habet. Fihrofam autem hanc irregularem uteri tionem el. fbyf. 1. c.
fubftantiam non tantum comprobat infpedlioana- C/&) Conf. HALLER. pritn. lin, §. 424.
tomica, vid. HAU.ERI />;•/>//. lin. J. 804. WINSLOW (.0 Vid. ZIAIMERMAN J. c. §. 3. exp. 3.
-ocr page 26-
f8 D E V I T A
impetu fe conflringit (*). Non video itaque cur cellulofis etiam fibris, quibus-
dam faltitn, a mufcularibus forte maxime irregulari fibrillarum fua implicatione
differentibus, quandam faam vitalem vim abnegem (*) , neque obftat eam
ideo rejiciens objeclio, quafi foli mufculari fibrae propria fit illa facultas, fic
enim in definiendo circulus committitur , cum ex contraftili vi icerum fibra
mufcnlaris determinetur.
§. XiX. Patet fic quid de duftuum et cavorum , quae vel integre vel magnam
partem ex cellulofa tcla fiunt, vi contrahendi propria fit ftatuendum, itemque
qui haec tenues in ipfis confpicuas fnras mufculares forfan adjuvet CO. Hinc
quoque apparet parenchymatis, vifcerum et giandularum iftius ce'lu'ofae (§.
VUL), omnino quendam efle poffc effeftum-, ad vifcera quafi emulgenda, fun-
ftionem eorum promovendamturbandamque,cum vifcerum vafis arfte circum.
pofita et varie intertexta haec propria cellulofa , ea varie agitare ficque (J.
XVII.) in vifcerum a&lioneminfluere pofllt (?»). Quatenus denique partes cor-
poris quaecunque vafa habent (habere autem ea permulta docent partium in-
jeftiones) quatenus nutriuntur, detritae reparantur et crefcunt, quae cunóta
motum quendam et aétivitatem fecum ferunt (t) , eatenus etiam partes durio-
res, neque ita ad organorum machinationem compofitae, membranae, tendi-
nes, cartilagines, ofla inhaerente fibi quadam vitae facultate non deflitui vi-
dentur; quo et forte communis fere ipforum ex cellulofa tela compaftio (g.
VIII.) trahi poflet (»). Sed haecce ipforum facultas vix fibrarum aèiivitati illi
qnam inquirimus comparari poteft.
§. XX. Superefl adtionis earum partium examen, quae ob fuum cum mentis
perceptione nexum animaks vocantur (§. VI.). Marum eae , quae nervofo-
rum tubu!orumcontra£tioneverofimiliter peraguntur, vel incipientium ipforum
in cerebri medulla ftaminum motum quendam, ut videtur, fupponunt ( vid.
g. VII.), cum ne quidem ipfae certa experientia detegi queant, experimentis
etiam
(*) ZIMMERM. §. 3. exp. i. idemque fuis in glandularum.vifcerumqueipfisanalogorum.con-
experimentisoüm vidit cl. van DOEVEREN, certe traftilitas concipitur, quamvis non adeo in hifce
omnem hunc effeftum pro vitalis vis effeftunon fibrae mufculares apparcant.
habeo, verum an ipfa plane nihil eo conferret? (>») Conf. de GORTEa de motu vitali §.
certe quamvis id ita eflet priora tamen argumen- 56—61 , 70.
ta rem fatis probarent. ($) Nam, uti CICERO ait, quod alitur et ere-
T*) Conf. quae fupra difta funt §. g. not.7. feit motu qu.idam utitur certo et aequabili, qui
(/) Hinc non tantum veficae fellcae et femi- qunmdiu n-matiet in nobis tam diu -uttaremanet.
nalis, folliculorum forte Omplicium &c. vena- de N. D. lib. II.
rumque contrahendi vis aufta iinelligitur , fed ^») Vid, ibid. §, 71.
ec vaforum lafteorum ,lymphaticorum ,dudluum,
-ocr page 27-
C O R P O R E A. 19
etiam ipfarum propriam agendi vim evióluris non poffunt explorari. Si quid
ergo in hifce fcatuicur analogica ab aftivitate propria reliquarum partium et
canaliculorum ad haecce formari poterit condufio, cum etiam inter illa fint,
quae, quamvis manifeftam contrahendi vim non monftrent, juftaa tamen ad
ipfius praefentiam conclufioni anfam praebent C"). Videntur praeterea ftupen-
da iila promtitudo, qua impreffio externa, abfque omni imaginabili fucceflip-
ne, per mollem totiefque inflexum nervum ad percipientem animam mox de-
fertur, quaque ad huius nutum per nervos mufculi rnox cientur; ut et accura-
r, . i ,-, • r- , • Ctgkt&tintJl
ta illa ftatus cerebn ad quashbet maximeque fubitaneas^conrormatio; itemque
momentaneae illae in corpore turbae terrorem, iram &c. comitantes, per ner-
vos utique a cerebro propagatae,evincere/}-/2/w;M mrvofum — vi quadam mitri-
ce animari, vitali mufcularive virtuti forfan aequifaranda,, qua agente Jiamina ejus ten-
di, rïgefcere, turgere &c. queant (p).
§. XXI. De propria autem contrahendi vi earum partium, quae per nervos
in evidentes adeo contraóliones cientur, durn voluntas
membra agitat, corpufque urgens huc mittet et illuc,
mufculorum inquam, poft hafitenus difcufla minus ambigua res erit. Non tan-
tum enim in integro corpore fpafmis et contraftionibus convulfivis fingulares
mufculi, ab irritante acri materie vexati, corripi obfervantur (tf); fed et poft
mortem animalis aliquamdiu fibrarum ofcillatoria contraclio fufcitari poteft,
imo exfciffi omnino mufculi ad ftimulum contraóliones vitales alternant (O.
Te-
. "
(o) Non valet itaque argumentatie) in contra- rerciffiim ex cane adulta viva mufculi gemelli
rium, inde petita, quod nervi fubrtantia irritata maximum partein, cum adhaerente folaei por-
non ad fpeciem contrahatur juxta' HALLERI fur tione, perniciflïme fe contraxiiïe totam , quo-
l'irrit. exp. ao3,feqq. et 209. et pag. 44 feq. nes vel tendinem achillis vel ipfas mufculares
fed patet inde, non pofle nervorum laqucos fibras tubo, eleclrica virtute perfufo, admove-
conlhingere arterias, quod ideo etiam ipforum bam Cum vero dein violenta morte interl'efli
imperium candide rejecit vir-illuftris exp. 10^. animalis crus anterius refcidiflem , denudatif-
coroll. 6. que pedem extremum retrahentibus mufculis
C/>) Sunt verba cel. GAI'BII Pathol. §. ^24. admoverem eleélricum (iimulum , fequebatur
(?)'!» mafletere et temporalibus, gnftrocne- violenta et vitali otiinino fimiïis cruris flexio,
mus quoque (bafmorum particularium frequen- cujus valor fufficiebat, ut arreptis ultimis pedis
tiafunt exempla. Non tantum autem ipfe mufcu- digitfe erigeretur in altum omneireliquum crus,
lus acri materie irritatns convellitur , veruin et cum adhaerentibus mufculis. Separati ex hoc
convulfiones inde pertotum corpus faepepropa- crure mufculi egregrie fe quoque contrahebant,
gantur van SWIETEN in BOEHH. aphor. 232,164. accedentibus ad fe tendinibus, non referre au-
(r~) Conf. GMSSONIUS de vcntric. et inteft. tem videbatur, utrum tendinibus an ipfi muf-
cap -. n. 3. ziMiwsRM. 1. c. §. 17. MALLER exp. culofae carni eleftricitas applicaretur Cultri
226—148 et pag 62 feq. a BKUNN de ligatura ftimulationes interim contraftiones etiam pro-
nervorum pag. ip. de fphinftere ani WIIYTT Ef. ducebantfed minusinfignes. Durabaiuautembaec
fay on vit al and invol. nutioits, p. 93. Vidique ad -partium ufque plenaui refrigerationem,
C 2
-ocr page 28-
DE V I T A
20
Tenaclffiine autera inter mufculos haac vitalem vim retinere videtur dia-
phragma CO-
J. XXII. Quurn itaque partes fingulae, quae motu et contraftione quadam
fua ad vitam integri corporis,ejusve plenam oeconomiam,conferunt, velfaltim
eae, quarum manifeftior aftio examini melius fubjici potelt, quaelibet, apto
quodam flimulo excitatae independenter a reliquis motus fibi propdos exferere,
incitare, mutare, continuare queant; imo hanc facultatem recineant, dum
jam diu fatis reliquum corpus ad vitam inuüle fuit, vel ipfae corporis nexui
integre exemtae fine; fed et praeterea, quum a mutua communione feparatae
et difciflae partium motrices fibrae eadem exhibeant phaenomena (quae omnia
fingulatim repeti poflunt ex uberius jam in eam rem allatis rationibus et expe-
rimentis, (J J. XIII—XXI): hinc quoque merito mihi concludere videor, par-
tibus fingulis, iingulifque earum motricibus fibris inhaerere propriam quandam
vim, et continere eas in fe vitaliter agendi quoddam principium (*). Adeo-
que fibrae non mera funguntur infbumentorum vice, neque fimpliciflimum il-
Jud vitae phaenomenon (§. IX.) talis fibrarum effeólus paflivus eft , qui fui
caufam omnino extra fe et in primo quodam univerfali totius viventis corporis
motore habeat (§. XI./s). (O Simplici ergo,prae reliqnis, veritatis fpecie fe
commendat ilJa aftionum, quibus corporis partes diverfae ad oeconomiae in-
te-
(i) HALLER exp.230,239 feq. Attendens ad vis exfciffis partibus fuperflites, adeo evidenter
hanc rem, idem phaenomenon bis in canibus vitales , vel frigoris conftriftioni foli vel alii
et ter in vulpeculis obfervavi, communi caufae fere tribuerint, (conf. BOERH.
(*) Sic jam examini ad §. X. propofito, fa- praeleft. V. JII. p. 490. etc.) minus forfan in
tisfadnm eft.et ad alteram hujus capitispartem, hitce cauti ex contrarii fylthematis vel antiquae
quae ,'examinabit quid oeconomia integra boni opinionis perfuafione. An vero difEcuItatera
addat vi fibraruin propriae, §. feq. erit tranfeun- habet agnofcere taiem in fingulis fibris movendi
duin; duin infra in hujus vis vhalis naturam ui- vim? Refpondebitur ad id in feqq. Diffieultas
terius Inquiretur. inierim illa , fi quae fit, non tollitur fed differ-
(/) Fundamento ergo fuo deftitui omnino tur tantum, et omnino augetur , fi encephali
videntur vulgata illa , tantoque ingenio varie vel fpeciatim cerebelli aftivitati, per nervosfin-
expolita, fylihemata , quibus vitae aélionum gulas fibras vitaliter moventi, omnes vitae ac-
caufam moventem nullo modo in ipfis partibus , tiones adfcribantur; nam fic vis illa quae fibris
fcd fere plerumque unice in encephali energia motricibus denegatur, molli ifti vifceri adfcribi
vitali quaefiverunt Phyfiologi, (vid lc.noc.a~). debet, eaque quidem tanta nt vi congregatae
Quaedam interim vis vitalis fibrarum phaenome- omnium partium in corpore involuntarie agen-
na ipfos non latuiffe videntur, vid. HAI.LÜRI irri tium aequalis fit. Nam dicere, eum WILLISJÜ,
tabilitatis hiftoria, mem. fur Firrit. p. 84. feq. (cereèr. annt. c. XV.^ fpirilus animales in ce
conf. elem Pbyfiol. L. IV. f y. §.5. ëf'wHYTT rebcllo vehit in autow.ato quodam artificialiintra
pbyjïol. elf. p. 198 feqq. Nefcio vero quid eau- eerlos loculos et cancel/as eo ritu difponi, ut,/tut
fae fit,curea in exponendis corporis vivi acïio- auriga, qui motus ipforum regat ac mvderetur,
uibus non ufurpaverint. An forte minus ad id ip(i feriaiim ac jufio folitoqite ordine fptnte fua
atteuderunc? fie videtur, cum inotus illos in vi- cffluant, eft verba proferre, non rem.
-ocr page 29-
CORPOREA.
tegritatem conferunt (<J. IV—IV.), explicatio , quae vim ipds pardum fibris
inhaerentem, per quam vivae a mortuis diftinguuntur, fufcitari et in aclum
quafi exfHmulari ponit ipfo ilio fluidi aliorumve contcntorum motu et impe-
tu , quibus continuandis et promovendis partes eaedem fa£he funt. Cum
vero ec fibrae ipfae mobiiitatis gradu difFerre, et ftimuli efficaciae in partibus
plus minusve expofitae efle, hique ipfi valore difFerre poffint, hinc mirum non
eft quod partes aliae aüis magis irritabiles fint , quodque irritamenta quaevis
non aeque eas in contraftiones ciere poffint O). Irritabilitas autem vocatur
vis illa fibrarum haftenus expofita, quatenus facultatem et promtitudinem fe
vitaliter contrahendi indicat, et imtamentum eft quilibet ftimulus, facultatem
illam in aftionem et promtitudinem in tfFcéïum excitare idoneus. Quum vero
fuperfles illa partibus fibrisqtie feparatis irritabiiitas non adeo abftrafte con-
cipienda videatur, ut ne quidem vigor ipfius aliquo modo etiam fibi adhuc im-
pertitis oeconomiae bonis debeatur (§ XI. y.), imo cum irritabiles illi motus,
in recenfids jam muldvariis experimentis, tardius ocius femper fopiti .fuerint,
non refufcitabiles (fecus ac juxta hypothefin * $. XL fieri debuilTet) : hinc
merico de commodis, ex oeconoroia integra panibus irritabilibus, ad vitae
phaenomena fiitenda, accedenubus, jam difpicitur (§.. XII.).
turn ipfarum ad motus conciprendoshabitum de-
flruunt,nequepertoiam partem penetranc, validi.
ora ell'ent irritamenta. III. Cur corporis viventis
hiunores inquilini, quamvisblandiffirai, ocu'oque
vel vulneri inltillati. non nocentes, motu tamen
luo tam progrelïïvo qóam infertino, diftenfio-
neque quam faciunt vafortim ,aiiifqtie forte pro-
prietatibus (quales de fangaine Ipeciatim enu-
merat WÜYTT I. c. p 46. feqq.)apta poffint efle
partium, quibus contincinur, irritamenta. IV»
Cur ex non refpondente partium examini fub.
miflarum ad applicatos , fed alieiios forte, ffi-
mulos contrnftione, non adeo-promte ad ipfa-
rum non-irritabilitatem cencludi debeat, e. g.
arteriae ad irrkadonem per diftendentem fangui-
nem f'aclae funt; non mirum ergo, quod applicatt
extus adquasdam fibras ftimuli vix ulla efficacia
fit. Item mufculi voluntarii intirae per fi. ner-
veum ,,Tit deiii'dicetur, irritantur, minus ergo
neceffatk) potell cultri externa irritatio &c. V.
Immerito objici, efle bic pugnam eum commu-
ni nnturae lege, quae julhun proportionem lla-
tuit inter vim caufie et m.igimudinem effeélus.
Conf. cum I. II. praeterea quae diceatur £.
XXXVI U.
(i;) Irritamenta quaevis agere potilïïmum vi-
dentur fibras ipfas quafi commovendo, lenher
fed fubito diftrahendo , fibrillasque vel particu
las ipfarum certo modo concuüetido,qua pro-
pria ipfarum vis contraftione fe exferat; et
quum inde irritamentorum etficaeia ae!timanda
videatur, quod haec vel promtius. vel acquabi-
lius vel plenius in fingulis partium fibris pe-
ragant , hinc ratiouem mihi perfpicere videor
1. Cur blanda irritamenta, fed fimul penetran-
tia, aequabiliter penitufque fibras commoven-
tia, maxime valeant. l line cnlida faüva , ia-
flatus aè'r, eleftiicitas &c. quibus vel minimae
particulae penitus agitantur, vel egregie etiam
foventur, et fibrae aequabiliter extenduntur in-
timeque concutiuntur.potentilïïme irricabilium
contraftiones cient (juxta WHYTT on vit. mot.
p. 131. aliofque). II. Tantum abeüe ut acria,
corrodentia, difcinoentia aliique validi llixuli
mtchanici et chemici in ratione fuae vehemen-
tiae partes irritare debeant, fi irritabilitatiscau-
fa vere curporea fit; ut fane nihil magis natu-
rae ordini repupnaret, quam fi talia , quae qui-
dem aliqua? quas tangunt fibras valide commo-
vent, fed fimul corrodendo difcindendoque ap-
-ocr page 30-
M D E V I T A
INQUIR1TUR PORRO IN SUPPETIAS PARTIBUS IRRITAB1LIBUS
EX INTEGRA CORPORIS OECONOMIA ACCEDENTES.
J. XXHI. Proximam ad confervationem vitae utiiitatem habet fanguinis rite
elaborati circuitus (§. IV.). Confiftit ea in materiae corporis tam folidae quara
fluidae , detricae , diffipatae , confumtae , reparatione et reftitutione (ibid.)
Qiiufn ille circuitus ad totum corpus pertineat, fibris etiam irritabili vi confpi-
cuis utilis eft. Ergo generatim fibrarum ad vitam requifitum flatum et inte-
gritatem confervat. Hamore eas imbuendo et vapore fovendo , flexilitatem
jpfis addit, rigiditatemque, contraftioni inimicam , arcet Textum ipfis in-
terpofitum cellulofum materia oleofa , adipofa inflruit, ficque fibris liberum
rnorum concedit, atque eas inungit. Humoribus fluidisque porro quibusvis,
quae vel proxime vel magis remote ad vitae perfeèlionem contribuunt , mate-
riem fupp'editat, per propria dein organa ulterius elaborandis et fecernendis.
Organa quoque ipfa partesque eo fpeérantes confervat , nutrit. Arólum ergo
cum vita commercium incercedit aflioni fyfthematis vaforum fanguiferorum
iisque continuatorum. Merico ergo pro integri corporis vkae charaélere aperto-
que habetur indicio fanguinis circuitus , non tamen ideo pro ipfa vita haben-
dus, quum hujus praefcntiam in corde vafisque praefupponat (g. XXII.); ne-
que etiam pro vitae individuo plane comité, multo etiam minus procontraélio-
nis fibraruni vicalis efficiënte caufa 00, cum neque fublatum fanguinis circui-
tum mox mors infequatur (§. IV. not.) , neque vita pardutn inde promte ex-
flinguatur (5. XI1I-XXL).
g. XXIV. Patec itaque qua ratione partiun vis vitalis , ob denegatum fan-
guini per eas monim, fenfim exflinguatur. Non reftituuntur deperditae inu-
tilesque faérae p;irticulae. Solida emarcefcunt, languet partium vita, ob de-
ficientem fibrarum ad irritabilhacem difpofitionem, ob denegatum , in exfcis-
fis faltim partibus, fluidorum ad vitam magis minufve conferentium influxum,
ob concrefcendam et coaguladonem ftagnanuum jam humorum et adipofae
materiae. Sed dein exarefcentibus jam fibris ob naturalis inunétionis et debi-
tae a fe disjunfilionis defcélum, vitali earum contraélioni inprimis impedimen-
ta
(^x~) Inter veteres qui vitamanimamquequnn- vita fiiit habitus ab ipCo HARVAEO. gen. an. exc.
dnm fenfitivam in fangurne (Vatnubant nocari me- 51. aliisque, vitam per motum fanguinis velflui-
retur ARISTOTELES, qui Hifi. anim 1. me. 19. dorura per'corpusdefiinentibus. Interim de fang.
opp. torn. I. p. m. 620. dicit r<pvgn & ta ai/n*t> motu, per aëris fpiritura vitalem, ut voeat, a-
T£IS 0>A<i^iv, è» «ar*s-j ari>7i) «/«^ ro7s ^«15----- nimato , ut principio vitali coiif. BOIINJI eire.
*«. «i<i, int «»£i, T» *ïft« pon*. Poft detec- anat. fhyftol. prog. II,
tuin vero ab HARVAEO fang, circuitura , bic pro
-ocr page 31-
CORPOREA.
ta ponuntur. Nulius jam quoque naturali partium comiptioni limes figitur,
pravam indolem iriduentia fluida non jam debite irritan-do funguntur , fed no-
cent potius folidis ec deftruunt ea GO. Se i et poft fublatum fangainis motum
perit egregium illud vitae fomentum, calor.
.5,5. XXV. De caloris autem utilitate fingulatim verbum addam. Efl. qui-
liem calor praecipue effi-ftus circumeuntis per corpus faiTguinis , qui per vafa
toties inflexa tanta velocitate adlas non potefl non motum inteflinum ficque
caiorem concipere, eumque valido fuo ad vafa attritu vicinis impriraere («)•
Verum et ipfae circulaüonis caufae , fibrarum cordis et vaforum contraftio,
calore, quem dein confervabunt , ad debiti valoris aélionem fuarn jam indi-
gent O). Docet enim experientia ad vitam excitandam , fovendam , augen-
dam, calore vix qttemquam efle potentiorem ftimulum (*), dum e contrario
frigus irritabilitati maxime inimicum eft. Quum vero caiorem in motu agiliffi-
mo
GO Has fublati fanguinis circuitus noxas va- inllammabile, <p*»yitn diftum, caloris per mo-
rie confirmat experientia. AbfcifTn arteria axil- turn concipiendi caufam , quodin fanguinepro-
lari brachium vivi hominis mumiae inftar exaruit. prie rubrura illud effieit , quo hic humor cum
•van swiËTBN («BOEIIH. aph. t. !. p. 235. Ligata ferofa et iibrofa materie conftat, cerni potert in
cel. GAüBii patbol. §. 133. fcqq. coü. cum §.
344. 340-
(0) Hinc primum illud organici corporis in
utero materno rudimentum, punduin-faliens ab
HARVAEO vocatum, necefTarium ad primos mo-
tus caiorem fibi ipiam excitare impos, eum ex
praeter aort-itn vena eava, crurum poileriorum
motus etlenfus aboMti fuere. wimiLB.i?i$.inaug.
de motu mufe. p. 32. Ligata in cane arteriacru-
rali, motum cruris per diera fuperfütem vidit,
turaque erus fere emortuum erat, quod in alio
cane plane mortuum reperiebat , cui crus poll
illam ligaturam fentitn paralyticum fiebnt , cl. matris communicatione accipit , propriis viri-
scawEi\KE Haematol. p. 8 Ligata aorta fiipra
bifurcatioiicm fuam , crus rigidum et frigide
quafi üupidum , motuque (èiifim privari vidit
Ie CAT fur Ie princ. de mnuv. mu/'c. a I'acad. de
Berl, 17^^. p. 7, feq. Paralyfin ex eo experi-
mento vidit R. VIEUSSENS neurogr. univ. 1. 1IJ.
p. 161. idque ex impedito nervorum influxu et
ftiblata fibrarum debita ad motus difpofitioneex-
plicat. ibid. p 247. Nempe , quod §. praef.
innui, illud quod per artcrias fuppe ditatur ----
aptas fikras reddere videtur, ut cicri — pas-
fint , coque tantum nomina tam neceffario re-
quirt. ALUIN. bijl. mufc. p. 20. conf. et WHYTT
on vit. mot. p 12. De effeftu lethali emiffi ex
bus qualitercunque f'ovet , atque in l ace m edi-
tum integre fultinet.
(b~) Sic ovo contentum punflum faliens, fri-
gore jam plane fopitura , calore digiti, aquae
tepidae , ignis, quoties voluit reftifcitavit HAS-
VAËÜS. ^e». anim. exc. 17. p. ra. 100, Idque fe
repetitis experimentis, proxime edendis , con-
firinaaim vidiiïe teftauvr v. HALLER eLphjftol, t.
1. p 467. Solo quoque calore five matris, five
folis focive,ovo contentum pulhim ad maturitatein
perduci notum eft, conf. experimenta BEGUELI.
JNI, de quibus vid. contm. de rebus in Med. et
fc. n. gefl. v I. p. 140 feq 397 &c. Infigniter
vitam infeélorurn protraxit calore cel. de REAU-
vafis fanguinis et infiifae iterum aquae calidae MUR hifl. d'infeiï. torn. IL mem i. Vitamque
vid. HALES baemaflaiics , exp. 14. pag. HO feq.
ed, Lond. 1740.
(z) Eft enim talis fanguinis noftri indoles ,
qua vali'lo motu incalefcere poffit, quae omni-
bus fluidis, e. g. fimplici aquae , non compe
tit. Effe autem in omtii nollro corpore, prae-
ter terram aquïTn et fal, principiuin quoddam
refufcitari calore in animnlibus 'tjjre congelatis ,
fupra notatum eft $. IV, not.E/inrefciflis parti-
bus; fic in catello et pullis gallinaceis folo di-
gitorum calore, calidoque ha[itu cordis motum
refocillavjt , mnnuumque calcre in refrigerato
animale refufcitavit SENAC du cveur 1.1. p. 328..
et falivae calore HAavAEUS de mot. cord. c. 4..
item
-ocr page 32-
24 D E V I T A
mo minimarum particularum conftare , vel faltim hunc perpetuum comitem
habere, ex phyficis innotefcat : hinc egregia ipfius invitam utilitas, excon-
fiderata, quam producit, requifita flüidorum crafi et cum folidis fuhaétione,
ibüdorum Iiinc mobili ad ftimulum irritabilitate, expanüone flüidorum agente
in folida, folidorumque fic fufcitata reaftione in fluida, non adeo miranda eft.
Sed folum ftimuli egregiique fomenti vice fungi calorem, non vero vitae v<£
rum efle principium docet frigidorurn animalium aquati'ium vita tenacior , et
validiffime etiam disciffis earum partibus inhaerens (O Qtiodfi enim calido
cuidam, ut vocant, innato omnis eflet adfcribenda partium vitaliter agendi fa-
cuhas.iüam certe in calidis animalibus eorumque partibus maxime vigere opor-
tebat, neque exftinftam effe cum ad modum frigidorum animalium calore es-
fent jam orbata.
Subiato ergo calori infeqnens frigus vicae nocet, conflringendo primum fo-
lUa et condenfando atque a libera fua.irritabilitatem egregie promoven te ,aftio-
ne expanfiva cohibendo fluida ; haec promtius eüam ad concrefcendum difpo-
nit , infuperabiüa fic vitali contraélioni impedimenta ponic , habicumque fibra-
rum ad irritabiiitatem brevi corrumpit.
§. XXVI. Sed pergendum e (l ad alterurn per corpus univerfurn diftributum
fylihema (§. XL). Si enim ratio quaedam habeatur illarum fentendarum quae
communem vitae fontem in encephalo, nervorum origine, ponant (§. XI. not.
a ), haud levis putabitur nervorum ad vitam partium utilitas. Fibrae nempe
motrices, pollentes ea, quam ipfis vindicavi, proprh contrahendi vi irritabi-
]i, fuftentatae atque debito in flatu confervatae per funguiniscircuitum, fotae
incitataeque a caloris eificacia , ne quidem hifce fubfidiis inffcruélae , muniis
fuis
'.£,: *
item \vn\TT'1. c, p. 352. Sed reftitui non tan- ficit, ita etiam ut horum difcifTae partes calido-
tum . verura etinra intenJi et nuaeri, calore, rum integras raotuum alacritate facile fuperent
cordis motus in animalibus praecipue friyufis (WHVTT. p. 351.). Dum vero infigniori tali vi vi-
conflat. Viperae enim cor , 25 pulfus uno tali praedita funt animalia frigida , non mirum
minuto edens, calore manus fotura 4Rties pul- eft quod f paratae ipforum partes difciffas cali-
Civit , et , ad calorem humanum redaftum , dorun: vitae tenacitate longe fuperent , nam
g-ties. WHYTT p. 350. idemqtie ranarutn eorda atlnnofphaerae caloris gradui propiora non illud
pu!fi.7s intendere vidit, expofitafolis calori, re- caloris in eo difpendium patiuntur ,quod calida,
mittere quamprimum folis radiis fubducerentur, neque etiam per exhalationem et exficcationem
augere denuo ad calorem , egregiis experimeiv tantum amittunt, cui forte accedit fanguinis et
lis. vid. Efaysphyf.asid litt. of a^oc.in Etlimb. humorum tenacior indoles , unde minus difli-
tom. II p. 284. pantur. Cetcrum quod frigida vocentur illa
(c} Probant hacc fatis, efle facultatem fibra- animalia id refpeflu noftri corporistft, quode-
rum vitaliter contrahendipeculiarem qiiaiitatein, nim caiorem habeant,quodqtieinde commodum
a calore diftinftam, quae quidem in calidis ani- habeant ,patet quia majori frigore con^elafcunt.
rnalibus fomeuto quafi quodam et excitamcnto et aufto calore partium motus incicaiur , per
caloris opus habet,fcd in frigidis fibi magis fuf- modo allata.
-ocr page 33-
CORPOREA. 25-
fuis debite conffcanterque abfolvendis pares efle videntur, fed exigunt praete-
rèa nervorum ad fe pertinentium ftatum incolumem, liberamque cum encepha-
lo communicationem. Ligatisenim, deftrudlis, vel inutilibusredditis iisner-
vis, qui, e medullae oblongatae parte orti, per collum defcendentes, ad p!e-
raque thoracis et abdominis vifcera diftributi, ita ut , datis etiam quibusdam
cordi ramis, praecipue ad ventriculum inteftina et hepar pertineant O) , ab
itinere fuo vagi, a nnmero par oSlavum dicuntur, partes illae ad quas hi nervi
pertinent earumque funfliones vehementerturbatae fuerunt,et languorem con-
traxerunt, donec tandem finem impofuerit animalis mors (ƒ). Sed inviolatiin
his experimentis adhuc fuperfuere nervi intercojlales, qui tenui quidem initio a
fexto pare orti, moxque altera radice a fecundo ramo quinti paris accepta (?),
ad quodlibet dein coflarum vertebrarumque intervallum nova acceffione afpi-
nali medulla augentur, praecipuos cordi nervos dantesW, et, miffis in ab-
domen cum oftavo pare ramis , in vifceribus definentes O'). Quodfi ergo quo-
que praeterea in collo abfcindatur intercoftalis truncus, fuperfunt tamen par-
tibus ab eo ramos habentibus plurimae adhuc fuppetiae, cum ad ipfum etiam
cor in thorace plurimi nervi accedant ex intercoftali , illibatum ibi per medul-
lam fpinalem cum cerebro fervante commercium. Vrdetur nihilominus ex eo
experimento cor citius quieti fuifTe traditum , vitaque promtius exflinóla (O.
Violata autem communi nervorum origine, encephalo vel medulla fpinali, tol.
litur fimul inde influxus nervei in partes vitaliter agentes omnis utilitas. Com-
prefla ergo cerebri medulla motuum voluntariorum momentanea aliorumque
tardior fequitur abolitio O»). Deftruóla ea vel medulla fpinali motuum vita-
lium
O) Conf. defcriptiones cel. WINSLOW. traite MANN Phyfïol. L tb. $. aor.
Hu nerfs. §. 104 feqq. WALTHER de nerv.interc. (g) Defcripta primum a cl. j. F. MECKEL de
et vag. dispp. anat. vol. II. p. 921 , 925, nerv. f. paris. Gotting. 1748-
929—934. HALLER c. B. vol. II. p, 562. feq. (&) Conf. accurata etlaboriofa nervorum cor-
(ƒ) Ventriculi et inteftinorum turbati motus dis biftoria HALLERI el. l'hyfiol. 1. IV. f. 3. §.25.
proftrataeque eflicaciae teftes plerumque fuerunt (;') Vid, WINSLOW 1. c. §. 357. ftqq. a BER-
mox fuccedens voraitus vel vomendi conatus, GEN de n. interc. §. 12. feqq. dd. anat. v. II.
appetitus proftratus, concoétio deleta , alvique WALTHER. progr. cit. IIALLEUc. B. II. p. 564-568.
exonerandi impotentia in experimentis BAGUVII. (/_) Mors hora Vllma fucceffit in pETiTiexpe-
diff~.HI. poft Praxin med. exp. 7 et 8- COUR- rimento mem. de l'acad. defc. 1727. p. 6. VIEUS-
TENII et MORGAGNI. vid. HAU.ERi Pby/ïol,p. 461. SEKS animal tremere, viribus languere , etintra
a BRUNN de lig. nerv. p. 38—43. Cordis in a- XX horas mori fcribit. 1. c. L. III c. 4. in inir.
gendo debilitatem evicit ejus palpitatio, tremor BRUNNER ton oeconomiae labefaélationi infequi
irregularis, dirifïïmaeque anxietates. Animalis mortem vidit. de pancr. c. 6. iiura IV horas
denique languor et ftupor, rerpiratioque perdif- IIEUERMANN I. c.
ficilis et vox perdita impotentiam mufculorum , (jn) Numerofas obfervationes collegit W.HAI,-
qui ramos ab hoc infigni nervo habent,indicant. LES , quibus plerumque apoplexia motusque vi«
Vid. prseter citatos LOWER de corde. p. m. 91. talis imminutus infequi couftitit c. E. V, II. p,
WILLIS nerv. dejcr, c. 24. opp. p. 86. HËÜER- 584. feq.
D
-ocr page 34-
*<5 D E V I T A
Hum abo'itio promta morte fe prodit (»). Difcifla hac , partes quorum nervi
ex refciïïa medullae portions oriuntur, brevi vitales effe definunt O).
Ligatis membrorum nervis, non tantum motus mufculorum voluntarius perk,
fed et de vi vaforum irritabili decedere probabile fit O).
Anne vero cerebri funótionum aliquali fufpenfioni, remiflbque fic nervorum
influxui, tribuendus eft aclionis cordis,arteriarum mufculorumque refpirationis,
obfervatus in fomm'o languor? (?)
§i XXVII. Sic quidem patet influxus nervorum inevitabilis,ad aftionum vi-
taliüm juftum vigorem et conftantiam, utilitas: fed praeterea peculiarem ipfius,
ad vim partium vitalem incitandam, in validam aêlionem ciendam mireque con-
turbandameffeftum, docent non tantum motus mufculorum voluntarii abfque ner-
vorum influxu non peragendi (O, itemque diriflimae convulfiones, nervorum
Hgaturas, laefionefque vel deftruclionem cerebri vel fpinalis medullae , comi-
tantes (*); fed inprimis fubitaneae illae validaeque mutationes aólionum ccrdis,
vaforum vifcerumque involuntariarum per fuborcos afFeéius validiorefve animi
commotiones CO. Incitari per nervorura influxurn languentem cordis motum
docent quoque experimenta C«).
Ner-
(jl~) Quem obfervationibns comprobavit R.
WIIYIT eff.phyf. andlitt. V. I. p. 136. feqq.
(r) Vid. experimenta not. p. citata.
(s_) Conf. auftorum experimenta not. ƒ. m.
n. citata.
(O Quas ruPra §• '7- not- '• attigi. Singu-
larium autem afFeduum effeftus recenfitos vid.
apud HALLEK. prim.lin. §.552. de GORTER de
mot. vital. §. 74. fjroxima quidem ratio in ip-
fis partibus et vafculis eft, quorum motus inei-
tatur vel turbatur , fed caufa quae hane ipfo-
rum aftionem cier, in hifce cafibus,nervi Punt;
cum etiim ex mutato animae ftatu et cogitationibus
pendeant, communionifque animae cum corpo-
re medium fit encephalum , eoque continui ner-
vi, nervorum etiam cienti influxui hunc auftum
turbatumque partium motum adfctibi necttf-
fe eft.
(«) Irritata medulla fpinali. KAAU BOERIIAAVE
de impet. fac. ilipp. §. 330 ENS de caufa mot.
eor.'l. §. 2. Cumque nuper in vulpecula , exem-
to fubito cerebro, medullae fpinalis traclum to-
tum ferramento perfoderem , cordis pulfuum
numerum mox non inminui, fed potius ab hac
vaüda irrhaüone augeri, obfervabara.
(«) Exerato omni encephalo fub'tanea mors
absque aliquo vitae indicio. ZIMMERM. §. 27.
exp. 7, 8. ZINN de mot. cereb. &c. p. 7. exp.
6. quin et acu folummodo prope caput in med.
fpin. adaftaziMM. §. 32. exp. 3. perfofla med.
encephali tardius ocius mors, ZINN exp. i , 5.
HALLER mem. H. exp. 157, 451. Conf. etDRE-
tiNC. canicid, 3. n. i.
(V) Praéticis etiain obfervationibus hoc inho-
ftiinibus conftat, vid. van SWIETEN comm. t. I.
p. 237.
(p) Iteratis experimemis prioretn illam veri-
tatem denuo ftabilivi: j. H. a BRUNN 1. c. p.
6—9,14—20. vid. et HALLER mem. //. exp.
174—193. Quod vero nervi majores difletïi
creent part i infra iiulnm po/itae marcorem aut
gatigraenam,]üxta BOERH. aph. 162 , id. cl. van
SWIETEN, ex pereunte vi mufculari vafculorum,
quae jam nutrientem humorem non ita promo-
vere et fubigere debite queant, explicat, fi
enim plane exftinfta fuerit illa vis , humores
ftagnabuntjparfque corrumpente gangraena cor-
Tipietur. vid. comm. p. 237. Non ergo ex hoc
phaenomeno vis nutriens nervis adfcribi poteft,
qua ex parte ipfi contradixifle videtur a
p. u, ia.
-ocr page 35-
CORPOREA.
Nervorum denique influxum exfHnguendae etiam irritabilitati fervire pofle,
ex iis force concludetur experimentis, quibus nuper patuit nervos partium ab
ingefto opio male adeo haberi, ut fibrarum irritabilitati melius fit nervorum in-
fluxu omnino caruifle,quam eam ingefta prius opü folutione ufurpafle (?).
§. XXVIII. Ergo (§. XXVI,XXVII.) nervorum energiatalisefr, qua partes vi-
tali qualibet evidenti afilione confpicuae abfque contrahendi languore , debi-
litatione atque conturbatione diu carere nequeant, cum fibrarum irritabili fa-
cultati vires addat, eam debito in ftatu confervet, perque partem integram ae-
quabiliter fufcitari faciat; quae praecerea ipfam partium aftionem , ad volunta-
tem in mufculis voluntariis, et per excitatos affeclus in partibus voluntati non
fubjectis j excitare, augere, mireque mutare poffit; dum ipfa haec energia vel
aberrans vel plane alienam indolem induens, irritabilitatis efFeclui nocere, ip-
farïi etiam exftinguere pofle videatur. Differt ergo nervorum utilitas ab ea
fanguinis circumeuntis et caloris (§. XXIII-XXV.) , quorum eft ipfam fibrarum
materiem et conftitutionem confervare, ftatumque totius corporis integrum et
ad vitam protrahendam aptum, nulloque modo impeditum redderej dum id,
quod vitaüter in corpore acluofum eft, ab incitata direétaque per nervorum in-
fluxum irritabilitate, ut prima caufa pendet.
§. XXIX. Non obftat autem huicce propofitae nervorum efficaciae obferva-
tusfaepe, poft nervorum originem deftruélam / et protraftus aliquamdiu cor-
dis , diaphragmatis refpirantis, et membrorum motus C*); neque paucitas ner-
vo-
(v~) Vid. elegantiffima experimen'ta cl. WHYTT
e/, phyf. and litt. Vol. II. art. zo. Poft deftruc-
tum nempe in ranis cerebrura et med. (pin. vi-
dit quod , ingelta opü folutione , irritabiütas
cordis diu fatis atque vegete fuperfuerit; fed
exftinfta fuerit promtius penitiufque fi inviola-
tis ranis idem <P«PJK«XOÏ infunderetur. vid. ibid.
n. 6 et 7. et pag. 302. requiratur quoque in prio-
ri cafu diuturna magis opü applicatio ut irrita-
biütas tandem e'xftinguatur.conf. n. p. cum pag.
304. it. n. n et n. Non vero poteft prior ille
eventus debilitato fanguinis motui, non tam
promte opü vires ad partes corporis provehen-
ti, tribui, ex eo quod nervis deftruftis aftio
jam cordis et vaforum minus valeat, juxta §.
praec. Sed praeterquam quod vi cordis non
adeo fubito in ranis inde quid decedere videatur,
probant alia ejusdem viri experimenta, opium
effeftum fuum non adeo commilHone fua-cum
fanguine, fed direfta iu partes quibus applica-
tur efficacia, exferere, imo minus pofle fi fan-
gUiöi infundatur, fed plenis agere viribus fi in-
geratur poft exfciflum cor. L. c. p. 231. feqq.
402,307. item on vit, mot, p. 376.
(.r) Nempe uti extra corpus palpitare pergit
cor nervorum communione orbatum , ita et,
poft truncatum caput, corpori cohaerenswEPF.
cic. aq. p. 116. ,et portabfciflam fuperiori loco
fpinae medullam , in canibus motus continuac
HALLER. exp. 157,158. cum fuperfii'te etiam
aliquamdiu refpiratione exp. idr, ipi. deftruc-
toque cerebro et cerebeild, in fele, e.<p. 154.
Medulla oblongata abfcifla, canem fe erigere et
clamare vidit cl. SKN^C du coeur 1. II. p. 425
feq. inceflutnque aliquamdiu continuaffe gallum
juniorem , abfcilFo in ipfo incedendi impetu ca-
pite KAAU 1. c. p. 262 feq. Sed pertinax praece-
teris eft in frigidis animalibus vita, cordifque
et membrorum motus , poft abfcifïum caput,
conf. §. 13. et ZIMMERM. $. 27 exp. 3—5. HAL-
LER exp. 479. &c. Sed prae omnibus vita va-
lere videtur in teftudine, huic enim amputato
-ocr page 36-
DE V I T A
28
vorum ad cor tendentium, quod tamen irritabiüs facultatis vigore et conftan-
tia reliquos mufculos fuperat; neque monflrorum hiftoriae, quae abfque capite ce-
rebrove vitales quosdam edidere motus (y); nee denique partiumin corpore vita,
abfque apparenti nervorum acceffione (*); neque eciam plantarum irritabili fe-
re vi confpicuarum (a).
§. XXX. Non aliud enim exinde patefcit quam quod jam inculcatum eft ,
ineffe nempe fibris partium quarumcunque motricibus propriamquandam fe con-
trahendi facultatem, quae etiara abfque accedente corporis reliqui influxu fub-
fiftat (§. XXII et praec.). Quodfi vero quaedam ipfarum in partibus, ad vitam
aftione fua conferentibus, coordinatarum requiratur in agendo conftantia, vi-
gorque infignis et regularis confpiratio , id quidem praecipue ex nervorum
ntfyil* efle repetendum (§. XXVI, XXVIII). Hinc vegetabilibus, quorum lon-
ge fimplicior eft quam animalium fabrica, minorque aóiionum diverfitas (*);'
fufficere putaverim fibrillis ipforum inhaerentem talem forte contrahendi facul-
tatem , quae analoga quafi fit irritabilitati fibrarum animalium maxime inorga-
nicarum (§. XLVIII) ; fufEcere et eam inde talibus in corpore noftro partibus
fibrofis, parenchymatofis et minus organicis, quarum vel vix ulla , vel admo-
dum rara, nee nifi ad validum ftimulum, obfervatur a&io (V). Quod vero in
corde perpetuum adeo fit atque validum fanguinis irruentis irritamentum ,
id
C«) Omnia enim quae fe in plantis fic diftis
fenlitivis, valerianis pluribus , parietaria etprae-
cipue mimofa, ad ftimulum produnt phaenorae-
na motus, contraélionis, agitationifque variae,
quae incitari per varias ftimulationes tam me-
chaniCiis quam chemicas, et levem tantum fo-
liorum adtaftum, poflTunt, plantarum vel aè'ris
inclufi elafiicitati, calore incitaiae adfcribi vix
pofTe videntur; conf. VAILLANT fur lafttutt. des
fl, p. 8. du FAY et du HAMEL mem. de fa. f,
«738-
{b~) Conf.praeter difta §. i. cel. LINNAEI Phi-
lof. botanl §. 133.
(c) Quales fere fupra §. 15.19 etmodonot.
3. allegatae funt. Quamvis enim bis omnibus
minime nervos abnegatos veüm (conf. WÏ.YTT»/"
irritability, phyf. ejf. p. 159.), quatenus tameu
6x tela cellulolh vel cnrne parenchymatofa fere
conftant hae partes, ad earum fibras non tam
pertinere, quam eas parvadere potius, nervos
puto. Quatenus vero vafa fibris mufcnhribus
confpicua habent, eatenus etiatn nervorum ia»
fiuxu non omnino carcre videatur.
capite fanguinique libero conceflb effluxu poft
23 ec 15 dies motum membrorura et cordis pul-
fum fuperftitem obfervavit F. REDI obf. de anitn.
viv. &c. p. 213. ed. in 11. a. 1729.
(y) Exempla videri polïunt Hifl, de Tacad.de
fc. 1701,1703. pag. 35- (ed. in 8vo ) 1712. p.
51. et ex WINSLOWI obfervatione hift. 1740. p.
820 et mem. 1716. p. 415. conf. SENAC l II.
cap. 7. §. 3. De cerebris hydropicis vel in li-
quorem verfis vid. RIDLEY de cereb. c. 17. DIE-
MiiRBR. anat, 1. III. c. 5. opp, p 347. BONETI
fepulcr. anat. edit. MANGETI 1. l, f. i. obf. g6.
not. 3. SENAC. 1. c J. i. de petrefaftis autera
RIDLEY. ibid. DiEMERBR. 1. c. et inprimis exjnu-
VERNAEI obf. acad. de fc. 1703. bift. p. 32. et
mem. p. 314. et, ad cujus fcopum lioc pertine-
bat, T. SIMSON append. to the e/, of the brain.
(z) Huc fere referunt molas , placentam et
fecundinas, plurimas denique excrefcentias po-
lypofas et fungofas , in naribus, oculis , ore
&c. quae feufum nultum vel vix ullura ha-
bent.
-ocr page 37-
C O R P O R E A. s?
id quidem haud levis effe poteft ratio, protraéli tam diu ipfius motus poft mor-
tem reliquarum partium, videturque eo ipfo neceflitate plurium nervorum libe-
rata efle maxime irritabilis haec fibrarum compages (conf. §. XXII. not. •o,') (<0.
Non reéle autem infertur aequali valore perdurafle , poft abfciiTa animaiium
capita, pardum vitam, nam et frigida animalia , quorum partes vitalem vim
tenacius retinent (§. XXV. not. c), diu quidem in allegads experimentis (§.
praec.) vitam protraxerunt, fed protraxifle eodem vigore praecario afïumitur,
quodque tam diu fatis bene protraxerint, id non improbabili fpecie a medul'ae
fpinalis, in iis experimends integrae reliftae, fuppetiis derivatur CO; ex qui-
bus etiam aliorurn animaiium, poft abfciflum caput vel oblongatam medul'am,
continuati membrorum motus explicandi videntur (/). Sed dein ejufdem fere
farinae efle videntur de monftrofa encephali abfenua vel degeneratione penta
argumenta, quum enim pleraeque illae obfervationes ex foedbusfint, ex matris
communicadone ideo nutrids, nee ullos fere aperte animales motus, ante mox
fere inftantem mortem edentibus, non adeo hic requifua fuifle videtur nervorum
energia, fufFecifle vero eo incolumem medullam fpinalem (.g), vel deforma-
tam tranfpofltamve cerebri molem; quae fimilicer ad hydropica et indurata ca-
rebra repeti poflunt C^).
DE-
(i/) Si id revera concedatur, nervorutn cor-
dis parcam effe copiain, fpeélabilem enim mul-
titu'.iinem defcribit IIALLER E. Pb. p. 357. f'eqq.
Sed praeterea quum mufcuHs voluntariis deier-
minatio proxima ad motum accedat unice a ner-
vis, cordi vero ab irruente fanguinis iinda ,hinc
major utique vis nervorum penes mufculos re-
quirebatur , quae etiam validifïimae ipforum
contraftioni ciendae fufficiat, quanta vero haec
efle poffit vid. apud EORELLUM de mot. anim.
p. i. prop. 45. &c. quamvis calculi iftius quae-
dam fundamema non adeo certafint.
(«) Repecere enim cordis et vifcerum ner-
vos inde praecipuam fuam originem, dixi §.26.
Sed pneterea in animalibus id obfervatione con-
flanti obtinet , quofl. quo minus illis Jit ce-
rebrutn , quo major autem eet. par. medulltt
fpinalis, co diutius ft movet cor et corporif par-
tes. funt verba cel. archiatri WINTER difl". in-
aug. de mot mufc. p. 43,. n. 7 Non vnirum er-
go quod teftudinis parvo capiti, infignique me-
dullae fpin. efflcaciae , accedens frigida natura,
vitam adeo diutunmn exhibeat poft caput ab-
fcilTum, ut etiam effluxus ille fanguinis mortem
acceleratie videatur, cum exemto folum cerebro
per muitas feptfmanss vixerintREOi 1. c. Etmed.
fpin. illam utilitatem confirmat cl. WHYTT obfer-
vatio, nam, dellruéla in ranis poft amputatum
caput medulla fpinaii , cordis contr-ahentis vi
mox fere tantum decedere deprchendit, ut 60
pulfus fierent in min. prim. quo antea 66 fie-
bant, quem numerum tamen tacile reftituebac
calor. E/, fibyf. and litt. V. II. p. 283.
(ƒ) Quum pedum nervi ex ima med. fpin. o-
riantur, ad hos demandatum fl. nerv., in KAAUII
exemplo, copia fibi facile aliquamdiu fufficere
potuiiTe videtur , qua motum imperatum poll
abfciflum caput exfequeretur. et fic in aliis. fed
et liae objecliones nulli fere fyftheinati favent
(g1) Binis enim exemplis tantum de deficiënte
etiam med. fpin. memorattir. MPRY nempe vidit
foetum bene conftituium, fed encephalo et med.
fpin. carentem 1. c. 1712 p. 51. et de alio bene
nutrito foetu tenui med. fpin, inftruéto refertQr
1716. p. 415.
(7>) Nempe fatis magnis cerebri frtiflis nos
fere impune carere pofle docent obfervata prac-
tica; polliint ergo et tolerari fatis diu encepha-
li depravationes , dummodo atiquid ejus vica-
rium adfit, ut in notabili DUVEHNAEI exemplo
D j re-
-ocr page 38-
3o D E V I T A
DE RATIONE ET CAUSIS PHAENOMENORUM IRRITAEILITATIS
ATQUE ENERGIAE NERFORUM EARUMQIJE CONSPIRd*
T10N1S DISP1C1TUR.
g. XXXI. Modum autem determiqare, quo propria fua fibris motricibus in-
haereat irritabilitas (§. XXII.), et cum ea , ad plena corporeae oeconomiae
phaenomena fiftenda, concurrat connubiumque quafi ineat nervorum illa effi-
cacia (§. XXVIII.), arduum plane eft nee fere nifi conjeóïuris aflèquendura.
Pedem taraen hic figere vetat folita illa juvenilis quidlibet tentandi audacia,
temeritatis crimine tamen vel ideo, ut puto , abfolvenda , quod neque invia
omnino videatur haec via , neque et incalcata plane fit.
Simplex maxime irritabilitatis fibrae vivae phaenomenon eft contraftio ad
tafturn irritamenti (§. XXII.), cujus caufa primaria in ipfa fibra quaerenda eft
(ibid.), et quidem proxime, uti ex diuturnitate et conftantia, qua irritabilitas
fingulis fibris inhaeret CO» patere videtur,in materia ipfius cohaerenteetcon-
ftanti. Sic itaque rem concipïo. Fibra minima irritabilis , ex plurimis jam
fibrillis inorganicis certo modo compofita (J. VIII. not. f.) , tali machinatione
fa&a efl, ut quidem perpetuus adfit nifus atque conamen particularum, in fi.
brae oblongam formam coördinatarum, ad fe mutuo accedendi,ficque fibram
accurtandi; verum fimul a6lualem hunc particularum adfe accefliim impediunt
obftacula quaedam, in ipfa forte fibrae ftruclura atque modo quo componitur
quaerenda; et in nudo hocce conatu, tono etiam dicendo, confiftit fibrae fa-
cultas fe vitalïter contrahendi, h. e. irritabilitas. Quodfi ergo fibrae talis im-
primatur agitatio, qua commotae vel concuflae quomodocunque ipfius fibrillae
et particulae, infraéla vel fuperata ifta impedimentorum efficacia , melius fui
juris fiant, hae nifui fuo naturali ad fe accedendi obfequentur, ficque fibra ip«
fa vitaliter contrahetur; atque fic concipietur irritamenti efficacia. Quampri-
mum autem effeftus il!e irritationis remittit^ turn etianti potentiis fibrae con-
traftioni obfiftentibus fua redit efficacia, fibraque ex ftatu aótionis contrahendi
ad ftatum irritabihtatis redit, fi vero irritanaèntum efficax valde fuerit , turn
vis
reperio. Mala vero inde durante vita forte pro- dunt C§- XXIV, XXV.) tolli pofTent plenarie,
tnanantia non adeo notatn reperias penes aufto- absque dubio longe diutius fibra feparata irrita-
res citatos ; fed etquibus cerebrnm petrefaftuni bilem facukatem retineret, quod quoadcalorem
adfuit omnes boves efle video, neque fuifle faltiin evincit tenacior longe aniroalium frigido-
med. fpin. mali habitus. rum vita Q. XXV. not. c. b.~), quamvis neque
(/) Quodfi enim illa incommoda , quae fi- horum exfciflae partes ab incommodis exficca-
brarura exfciflarum irritabilitati ex fublato fan- tionis , diflipationisque fluidorum &c. libcratae
guinis per eas circuitu et caloris effeftu acce- fint.
-ocr page 39-
CORPOREA.
vis contrahendi, ficincitata, diu fatis impedimentis obluftari poterit, et non
nifi poft plurimas alternatas contraéliones ipforum efficaciae cedet (*),
An vero potius omnis propria aftivius fibrae irritabili abneganda eft, re-
cenfitaque phaenomena unice energiae inhabitantis fluidi tribuenda? Ëmenda-
to enim aliorum fyfthemate , qui ex folo impetu , quo a cerebro ad par-
tes movenda* ruant fpiritus nervofi, derivabant mufculorum vim , incredi*
bile plane virium et velocitatis difpendium ftatuentes, fic explicationem fuarn
adornare video claros quosdam viros: „ Fluïdum nerveum per cerebrum ex
fanguine fecretum , nervorum ope ad fibras contraftiles quaslibet deferri ;
adaftum eo per non intermittentis circumeuntis fanguinis vires, Fibras
maximam partem , quamvis irregularicer , excavatas eo, agitato continuo,
repleri imbuique egregie , ficque naturalem tonum adipifci. Inhaerens fic
femper fibris fluidum illud agiliffimurn , fumma quae in materiam cadit
mobilitate , et exquifita maxime elafticuate adhuc forte nobiliori virtute
praeditum, promtum efle , quod ad fibrae impulfum ofcillationas et vibra-
tiones concipiat, atque hinc etiam fibram qua continetur in repeticas con-
tracliones agat. Quum vero fatis diu in fibris hofpitetur , hinc in exfcis-
fis etiam partibus dficaciam fuam aliquamdiu retinere " (O- Verum ü
con-
(F) Atque haec ita hypothetice difta funto.
Cum vero hypothefios probabilitas ex eo aefti-
manda fit,quod cognitis phaenomenis expücan-
dis fufficiat , nee ulli veritati aperte repugnet,
hinc fuum etiam meae hypothefi valorem con-
flare opinor. Quidquid enim pecuüare habet a
reliquis qualitatibus phyficis irritabilitas, five
infignis refpiciatur efre&us nd levem ftimulatio-
nem, five irrltamentoruinblandorum valor prae
acribus &c. idfacileex eadeducitur. conf cura
J.praef not.v §.XXII.etquaeinvenies §.XXXV1II.
conflabitque id uherius cum in mox fubneften-
dis §§. patebit, fl uervei.variam energiam, et
ipfms cum irritabilitate conjnnftae phaenomena
facile cum hae hypothefi poiïe aiTociari. Aflumo
quidem nifum illum particularum ad fe ut gene
rale furidamentum explicationis ; fed aflumenda
femper funt in phyficis phaenomena quae non ul-
terius explicari queunt; fic fi quis ad adtraftio-
nis,~cohaefionis , elafticitatis &c. phaenomena
in explicando pervenerit id inerito fatis habetur.
An vero ex aliis, etinm prae reliquis probabili-
bus, fyithematibus rationali phyfico plenius fa-
tisfiat id quaefo ex collatione not r. §. XXII. et
eorum quae in textu §. praef adjunguntur judi-
cetur. Pofïïtne vero fibrillarum tali nifu prae-
ditarum, ex quarum debita contextione fibrair-
ritabilis fit , ipfe ille mutuus nifus ad attraftio-
nis quoddam phaenomenon reduci, dum impedi-
mentum aftualis iprarum ad fe aceeffus fit obfi-
ftens particularum qualiscunque elater , quibus
forte fubtilior organilatio jam modificationetn
addiderit ? id non determino.
(/j Sic,propriisquanium potuiretentisdidio-
nibus, haec confeci ex iis quae reperiuntur a-
pud cl. archiatrum SENAC du coeur t. I pag 451
feqq. cl. LIEUTAUD dijf. 1. apres ies E/, anaf.
p. 603, 697. Conf. et cl. Ie CAT mem. cit fur
Ie mouv. ttiufc. p. 55 feqq. cum p. 21 , 25. &c.
qui ex ea hypothefi praecipue motus volunta-
rios explicat , nempe fic ratiocinatur: des que
ebaque particule du fl. nerv. eft -— nee d l(t
fubftance vraiment aSive, (Tame) il devient bien
aife (t croire, que CaEte de la volante écarté Lis
vns des autres , epanouiffe , pour ainlt dire, les
partitules du fluide animal, et par lui de tont la
fl. nerveux, qui rtmpliffent les cèllules des fibrct,
1. c p. 58. fed quam inira eft talis voluntatis ef-
ficacin! et conceffa illa, quid quaefo voluntatis
vicariura inaftionibus iuvoluntarüs fl nervcipar-
ticu-
-ocr page 40-
DE V I T A
confideravero ofcillaüones illas fluidi nervei quidem fibram commovere, fed
nulla probabili fpecie (nifi juxta priorem hypothefm vim fibrae propriam ra-
de excitari ponatur) eam tanta vi in contraéYionem agere pofle; cum huc re-
quiratur ut in cavam fibram vel copiofius irruat vel fe prompte expandat
moxque ad priftinam molem redeat fluïdum narveum,quod in exfciflis prae.
cipue partibus vix concipi poteft; praererquam quod expandendi illa facul-
tas gratis omnino afTumatur, quum fluida ex fanguine nata,blanda nullisque
pugnantis naturae, effervefcentiae vel explofionis dotibus inftrufta fint; fique
addidero, vim irritabilem absque nervorum influxu certo .ut videtur fubfiflere
(g. XXX.), non deprehendere mihi videor cur non potius in probabili magis
priori explicatione remaneam.
g. XXXII. Videamus jam quomodo eruta per experientiam nervorum i«>y«»
(§. XXVIII.) cum propoüta noftra irritabilitatis theoria poflit conciliari.
Fungi nervos officio fuo,ope agiliffimi fubtiliffimique fluidi, quod, ence-
phalo et continuata ipfi medulla fecretum, fubtiliiTimis tubulis , nervi medul-
Jam conflituentibus, ad partes devehitur, efl cur me perfuafum habeam («0.
Fibrae, quum ex fibriJlis ita conflrudtae fint ut et accurtari et elongari iterum,
ficque nunc arftius nunc amplius fpatium occupare queant, quumque poris et
cavitatibus procul dubio plurimis fcateant, quibus humorem nutrientem inun-
gentem recipiant ; videntur etiam fufficiens fatis in fubftantia fua relinquere
.fpatium, quo fluido nerveo poflintimbui et penetrarijfive id peculiaribus turn
fibrae loculis excipi, five nerveis caniculis, per fibrae fubflantiam ramulosmit-
tentibus. contineri ftatuatur O), Quia yero omne id jrritabilitatem fibrarum
au-
reveraad fibrasquaslibet pertineant nervuli,do-
cet earum fenfilitas, et manifeftum quod in ip-
fas exercent nervi imperium (§. XXVIII.). Cl. Ie
CAT , fuam hypothefin firmuturus,repetitimqui-
dem fe microfcopio vidiffe teftaturcavitatem, cel-
lulofa reticLilari materia repletam, in fibrilla ex
vivi canis glirifve mufculo defumta, 1. c p. 41 ,
42. fed omnem microfcopiorum aciem fugiens
fubtilitas canaliculorum nerveorum, non fuade-
re videtur in tam amplam cavitatem effundi fub-
tilifllmum quod veliunt fluidum, fed hoc potius
per tenuiflimos etiam porulos fibrae rubflamiam
penetrare. An ergo majores poros et loculos
viderit vir cl. quibusparticulae adipofae nutrién
tesque exciperemur? Ceterum neque aliis, ne-
ticulas a fe dimovebit et explicabit ? Quum au-
tetn talia folum fuperfint effugia illis , qui nul-
lam vim ipfi foüdae fibrae fubftantiae tribuun!,
fed quibus, fibris
Spiritus inclufus toto conamine qitaerit
Qua data fort a fugam et finuofa volumitia tor-
quet,
liinc praepondium iftius fententiae fenfibile fatis
autumo, quae nulla abfurditate vim fibrae pro-
priam ^ quatem expofui, afferens , eam fufcita-
ri folum per fl. nerv. et incitari ponit, ut §. feq.
dicetur.
(tn) Vid. fummi BOERHAAVII infl. med. S.
274—284. cel. HALLERI primt lin. Pbyfiol. §.
38
"(n~) sfcnempë non continuatas efTe fibrasfim- que mihi,idem experimentum optimis etiam mi
XX • " i»*/1 /*J
ïM!bA« »*rt»*«T«ff r» ti i-vi nliiP ifrtftl*^ IA/1 f^Orrlffr^rf-*
crofcopiis tam fimplici quam compofito tentan-
ti, tam felicibus efle contigit,ut caviiatesetiam
illas difcerneremus.
pliciter nervis cum aliis flatuo , fed pertinere
tantum nervos ad fibras , ita in liae diftinélae
jnaueantab iis naturae juxta §. XXX, Quod autem
-ocr page 41-
CORPOREA. 33
auget, quod, five ipfas fibrülas, ad fe accedendi nifum iüurn exercentes, in-
ter fe quafi disjungit , a mutuo impedimento liberat, ficque ad contraótionem
naturalem promtiores facit; five aequabili lenique totius fibrae fubftantiae qua-
dam concuflione vim illius irritabilem jam leviter ad comraftionem quafi exci-
tat, et irritamento cuivis accedenti promtius obfequi parat (§. praec.); hinc
intelligitur facile, q.ui mobiliffimum illud fluidum nerveum , fibram imbuens,
et, ob non intermittentem cerebri fecernendi et excernendi a&ionem , eo re-
novata continuo copia delaturn , motu forte agiliffimo inteflino agitatum, in-
primis fi ab externo irritamento concutiatur fibra, ipfam vim fibrarum vitalem
incitare et augere comractionesque aequabiles ec ordinatas facerepoflit, quum
flimulationem partis forte fuperficiei imprefiam , ob mobiliïïïmam fuam natu-
ram ad omnes facile fibras propaget easque fimul irritationi obfequi faciat.
Quodfi itaque nervorum influxus in partem vitalicer agentem tollatur vel inter-
rumpatur, de vi ipfius irritabili neceflario decedere , et aequabilem actionem
turbari debere, iponte liquet; fi autem haec nervorum energia incitetur , ac-
tiones etiam vitales, ad naturalem fuum in corpore ftimulum , ultra modum
intendi; fi vero nunc impetuofiusnunc remiffius influat,velfi inquasdam partis
fibras irruat,in alias non, aequabilem a&ionum rhytmum perirea^quemirasori-
ri funftionum difturbationes, neceflum eft O)- Quodfi autem fluidum nerveum,
fibris inhaerens, per applicatum ipfis heterogeneum quoddam corpus utilem
fuam irritationem augendi et propagandi proprietatem amittere , ipfumque
quafi coagulari poflet, tum fane non promoveret irritabilitatem , fed fibrillis, vi
fuae naturali obfequi nitentibus, impedimento eflet irritabilitatemque exftin-
gueret (/>).
§. XXXIII. Si vero fibrae irritabiles, loco ftimulationis externae , per ipfos
nervos ad fe pertinentes direóle validius irritentur , promtiffima , aequabilis
et maxime valida fequi debebit contraftio (i) Fit autem hoc in motibus vo-
luntariis, et aftionibus involuntariis per commotiones animi turbatis. Adaftau
enim ad volentis animae nutum uberiori fluidi nervei copia in contrahendos
mufculos, horum fibrae non tantum inde ad flimulum mobiliores et magis irri-
tabUes
(o) Sic ex propofita hypothefi, fatisfit variae Iet, eodem modo operetur? anpotius minimas
nervorum in naturalem partium irritabilitatem fibrae vivae particulas conftringit, ficque dispo-
energi«ie,experimentiserutae§.XXVI—XXV11I. fitionem ad irritabilitatem evertit?
{f) Sic forte concipiendus efteffeftus opiifu- (q~) Quia ibi omnia requifua efficaciffimae ir-
pramemoratus§. XXVII not ^.qui incegrisprne- ritationis adfunt , nempe fumma aeqnabilitas
cipue nervis , adeoque fuppeditatoipforumflui. (cum quaelibet fibra ferenervulumhabeat)maxi-
do, irritabilitatem exftinguit. An vapor fulphu- ma penetratio, et fibrae interim inviolatae.conf.
ris accenfi, qui adeo promte irritabilitatem de- §. XXII. not. v.
E
-ocr page 42-
U D E iV I T A'
tabiles fiunt, fed et p'enetrami ifto impetu ;peoitos adeo agitaiitür/ at aftu fe
integre contrahant; duraturo ifto efrcftu donec; celTante animae hutu', fluidi
nervei irritafio remictat. Cum veto ob arcUffimam ulam , quae mentera cum
corpore jungic, cópulam:, et accuratam ftatus certbri >ad almmaë ftatum at-
remperationem, nee non bönorum eü • malorum fere rrtütuam cómmunkatio-
nem ,i fieri ;non poffit quin, turbata animae quiete eaque pathematum procel-
lis jaéiata, nervorum incipientium ftamina inordiiiate'ét forlius etiatn agan-
tur, vei fluidum nerveum alia quacunque de caufa impetuofius per nervos ad
partes etiam voluntati non fubje&as, deteïminetur-; 'hinc aftionum invblunta-
riatrum per affeftus animi incitatio-, tnrbatio,, alt&ratio (§. XXVII. not. t.)
etiam facile concipitur (O. ... ..,,! n? •;•;{?). i. u>'» ti!*,•-; ::i .
^^."XXXrV. Atque haec de variis mediis modisqae , qulbus- fibra quaelibet
ad proprium fibi contrafilionis munus apta, fit et incïtatur '(§. XXIII-^-XXV.
XXXI—XXXllI.), pro praefenti fcopo fatis di£la funtb; Q.iia vèro infignem
praecipue iftarum caufarura, ve] fiogularuna vel rvarie"corfpirantiurn , effica-
eiam doceant ifta phaenoraena j quae partïum feCum in corpore connexarum
Cönfenfui vel «•»;««•<«*«* folent adfcribi, hinc quaédam breviter de hifce addere
juvabit. Ex traditis de cerebri per nervos in aéliónes partiam plerarumque in-
fluxu ejusque cum animae ftatu confpiratione (§* praec, «Sec.) non adeo demi-
randa jam eft ftupenda illa fenfuum tam externoTUm quam internorum , fubito
inprimis et valide afteftorum, in quaslibet fere corporis motus et aftiones ef-
fieacia CO, ut et rapidiflïmi ifti omnium fere mufculorum motus validaque
conamina , quibus improvifum imminens periculum omni opera avertere mox
parati fumns. Neque adeo longe quaerenda e (l capitis vel cerebri , male af-
ifecl:i, preffi, laefi, maia in organa fenfuum fere quaevis mufciilorumque con-
vulflones, fpasmos, &c. efficacia, celebrisque capitis cum ventriculo et car-
.. dia
(r) An ergo eadem ratio eft influxus animae vum pro parte vitalempro parte animalem eflej
in aftiones voluntarias et in'volui)farias,utnera- quinti, oétavi, iinercoilaliumque exemplo con-
pe uterque fiat ex (blito fortius imenfïs mentis (tat.
aftionibus , five voluntate , five appetitu vel (s) Praetermemoratumpathematu,maninji,in-
averfatione vehementiori fe exterentibus, ita ta- primis terroris et irae, in corpore effeftum (§.
men ut priores motus ab anima praecife inten- XVII. e.~) huc pertinet vomitus faepe movendus
dantur, hi Jion item? Vel an potius aftionum ad adfpeftum vel reminifcentiam rei naufeofae,
involuncariarura incitatio pendet ab affinitateor- morbi contrafti ex attentiore intuitu morbofo-
tus tubulorura nervoforura ad partes involunta- rum &c. ne dicara de alvo laxando ex cireum-
rias et voluntarias tendentimn, ita ut motis im- gyratione eorporis, de emiffa urina ad adfpec-
petuofe in affeftu fpiritibus per nervi tubulos tuin circumafti torni , et fiftulae cantum ISOY-
voluntaiios facile etiam iftae turbae communi- LEO notata &c. Convulüones ad atroces doio-
centur cum involuntariis ? tui fentit cl. de GOR- res quarumlibetpanium etiam huc referriqueunt.
TER de mot .vit. §. 74. nam cundem faepe ner-
-.
-ocr page 43-
C O R P O R E A. 35
diaconfenfus inappetentia, naufea vomituque büiofo fe prodens. Quodque
v iffim ventriculus'f acri irritante vitiofaque inhaerente faburra male .**
m ét pars fenfiüs quaèlibet vexata, encepüaloii male habeant, ejus funfl: ones
turben e hinc nova mala in aliarum parcium aftiones dimanare facianc CO, id
ae ue ei neïvorum partium affeftarumcuai cerebrocommumcauone ,hujusque
cum al is parübus per nervos nexu, faftam irntationem fic propagante den-
vari poteft An vero etiam fympathica quaedam partes et vifcera affe6ho d -
refte intercedat absque communis fenforii interventu ? VentncaU enim mala
aMo direéte fere in omne corpus, fed inprimis m intelhna influit.ethaec
viaffim cum vencriculo facile fua mala mox commumcant. Vomitus faepe
afthmata et tuffim convulfivam, tuffisque vomitum fecum fert. Incefhms fla-
tibus irritatis veficae etiam fere conftriètio fequitur, a calculo renum tam co-
Ion quam ventriculus diriffime faepe excruciantur. &c. fy
An autem haec et'fimilia phaenomena filamentorum nerveorum vicimtati et
araae colliffationi, ift communibus ex quibus difperguntur truncis, tnbui pof-
fint ita ut imprelTa uni agitatio facile cum aliis commumcetur ? nam vera ana-
ilomofi vaforum inftar, tubuli nervei extra cerebrum fecummetcommumcare
non videntur OOl Sed et ea fibrarum et mufcularium partium confpiratio.qua
irritata una omnes nioleftum ttimulum fimultanea opera excutere allaborant ,et
qua tendinis vel et fuperpofitae cutis , ut et membranae adjacentis , irntatio
validam inducit faepe integro mufculo convulfionem ö), comprobare videtur,
quod irritatio et coneuffio unius. fibrae facile cum ahis , fibi vicims vel fecum
implicids, direfte communicetur , inprimis fi fluid® nerveo probe fuermt im-
butae ficque ad motum concipiendum habiliores fadae (§. XXXII.). Membra-
narumpraetereacontinuitati, fabricae. et ufus partium fmulitudim, vaforum-
que communicationi varia partium confenfus genera adfcnbuntur (O.
* EX
it. KAAU de impei. fac. Hipp. §. 34.9. "atque fuffocare norunt ,• non iraprobando _
1 cic..aq.. p, 12i i item BOERHAAVE aph, ceieb. praecepto.rem T. LAMBERGEN docentera au
163. cum comm. v. SWIETIJN. ,_. ' divi) noftris etiam in regionibus exeraplo, fi
, (V) XÏLISSON. <fc ventrk. et ihteft. c. 9, n, 6. modo fecuü mos atque genius id ferrent.
Ex iuflituto autem partium confenfiim' tfavtavit (x~) Conf. KAAU §. 197. feq.
H.,]. REGA defympatbia. Harl. 1721. cap.4 feq. (j) Vid. WHYTT on vit. mot. p, 233,237.
conf. et cl. VATERI ec VALKENAAR diflertt. de ea- (z) Vid. WEPF. p. 124, de GORTER de aft.
dein materie, item WEPFER 1. c. p. laafeq. Con- vivent-i. 38. HALLEH print. lin. §. 555 cl. RE-
fenfu nutem, hoc nititur curatio illa, quam ad in- GA confenfura per membranas ita exglicat, ut
teftinorum 'tormina inprimis et colicos dolores quidem praecipue is fiat per nervos in iis ordi-
adhibént Chinenfes medici. Scarificato enim et iiatps, fed et non abfurde cum BAGUVIO ftatui
varie fodicato abdomine dolorem quafi dèrivant poffe putet tremorem quendaai et fucceffivam
E 2 fi.
-ocr page 44-
36 D E V I T A
EX TRADITIS JAM VITAE CORPORIS INTEGRI QUAEDAM
ACCURATIOR IDEA EXHIBETUR ET RESPONDDETUR
AD DIFF1CULTATES.
§. XXXV. Recolligendo jam ea quae hucufque de virae corporeae caufis va-
rie fuere difputata, brevi quadam fumma ifta ifta exhibere liceat.
Taüs machina, quae ex aliis fimpücioribus ita compofica eft, ut ex mutua
funftionum confpiratione exfurgat durabile et variis modis utile animae perci-
pientis et volenris inftrumentum, corporis animalis vivi exemplar exhibet (§.
11,111.). Partes autem fingulae vivunt dum fuo modo ad eum finem aftivae
vel ad aftionem exferendam habiles funt (J. I V--VI.). Omnes illae partium
aftiones in eo conveniunt quod motricium fibrarum fimplici contraftioni de-
beantur, diverfitatem addente fibrarum in variam partium formam compofitio-
ne (§. VIII,IX). Fibrae autem fimplicis talis contraftio, adeoque^omnis vi-
ta corporea (§. X.),explicanda videtur primum,ex propria qualitate five con-
trahendi vi (J. XXII), ipfi quidem fibrofae fubftantiae inhaerente (§ XXXI.),
fed et per corporis funóliones mire fuftentata et auóla (§. XXtII,XXV,
XXVIII.); dein ex fufcitata et in aóïum deduóheavi, per appJicatum fibrae
irritamentum (g. XXII. XXXI.).
Fabricatae ergo partes ex praeditis tali irritabili vifibris, intenfiore et agi-
liore in iis quae validiori et conftanti magis motu agunt, paratae funt quae in-
vicem in formam corporis connexae, aétionibus fabricae fuae et machinationi
convenientibus integrae vitae inferviant. Qundfi ergo apta accedant irritamen-
ta vita jam aftu vigebit. Sed ingefta in ventriculum et, eum humoribus inqui-
linis fubafta, in inteflina protrufa alimenta, horum ad aftionem paratas mo-
trices fibras irritare et in aftum ciere apta funt 00. Confeflus ex feparato in-
de
fibroforum ftratorutn convulfionem;ita ut locus queant, fingulntim probare. Nemini enim hic
affechis tanquam centrum advicina quirfem pro aquam facile haefuram arbitror,qui,confider»ta
xime imprimat ofcillationes, fed et remotiora in mobili harum partium ad levia itritamenta natu-
confenfum rapiat, prouti membranarum textu- ra, tot experimentis probata $.XII1—XXI , i-
ra, tenfio, fibrarumque fines icj tulerint. vid. 1. temque tradita irritamentorum agendi ratione
c. cap. 3. Quae omnia ita auget TH. SIMSON ut §. XXII not. v. et XXXI. in humoribus quibusli-
nervis nihil utilitatis ad hoc negoiium relinquat. bet inquilinis facile eas dotes reperiet,conf. de
Efl". I. of mufcul. matton. fanguine WHYTT. v-t mot. p. 46. feqq. de ingef-
(a~) Non opus efTe puto,neque brevitatipro- tis p. go, feqq. Quin et negato fariguinis influxu
poutae convenit, peculiarem aptitudinem fin- vel ingeflorum aftione, aftiones cordis et in-
gulorum in corpore humorum et contentorum, teftinorum fufpendi, auftis iis, intendi, con-
qua partes , quae ad ipfa elaboranda et propel- ftat, &c.
lenda faftae funt, ad aftiooem illam excitare
-ocr page 45-
C O R P O R E A. 37
de chylo fanguis ad cor delatus,irruente unda illud diftendit, impulfione hacce
et fingularibus fuis proprietatibus illud, ad ftimulum huncce maxime irritabile
fa£him,irritat,in conftriftione/n ciet; expellitur fanguis in arterias incontrac»
tionemedndefufcitandas,revehitur fic tandem cordisetvaforumefficaciaadeor,
efficacia jam fua illud denuociere paratus.Sed dum hicce circulus agitur fimul et
continuus manet iftepaniumirritabilitatem adeointendens adjuvansque influxus
agiliffimi fluidi per nervos continuo adgefti, a cerebro illud deferentes, quod
id e fanguinis fibi continuo renovata copia fecernit, Verum et interea ea pro-
cedit partium fubftantiae, naturae, conftitutionis, confervatio, qua nutriun-
tur,hume£tatitur, inunguntur,formamquead motushabilem retinent §. XXIII.),
et vhac illud fomentum calor, qui agitationem pardutn fequitur(§. XXV.),has-
que denuo irrhabilitatem adjuvantes caufas regenerat item irritabilitatis effeótus.
Vifcerum denique et organorum funftionum, hifce principalibus finibus fubfer-
vientium, eadem eft ratio, hutnore quem fecretum vel fecernendum continent
in aftionem cientur, a&ione fua publico oeconomiae bono profpiciunt, ex quo
iterum fubüftere debent. Earum vero partium,mufculorum et nervorum,quae
animae inferviunt, non ea ratio eft, habent enim quidem fua necefiaria ex pu-
blica oeconomia commoda, non vero impetratas vires,aüi fini impendendas,
ipfius ufui denuo facrant, proficui minus alumni, quamvis et incitantem aélio-
num caufam non ita uti partes involuntarie agentes ex ipfo corpore habeant,fed
ex animae energia vel externorum objeftorutn impulfu repetant.
§. XXXVI. Eli efgo corpus vivens talis machina vel machinarum con*
jun&io, quae partium detrimentutn vi?iumque difpendium fibi reftituit et repa-
rat , ficqtie incolumem fuum habilemque ad finem cui fafta efl ftatum , per
mutuo fubordinatas funftiones, confervat. Quamvis vero hifce propHetat^
bus omne, humana induibia, conftruétarum machinarum , quantumlibet compo-
fitarum, artificium, infinito fere poft fe relinquat intervallo; an tamen inde
omnis in motu conftitutae materiae univerfalia attributa adeo exuere poteft uc
nulla fiat parus partem moventis virium deftruêtio (*), poflitque mota moven-
tem pleno effeéiu qui ipfi impenfus eft denuo agitare ? ficque dari in integra
corporea machina plena caufarum et effeóluum aequilibratio , qua perfeéïum
per-
(*) Nempe ex attritu, cohaefione cum aliis motum cui producendo deftinabantur, five et-
partibus &c. non ergo vere pereunt abfque ef- feftus utilis minor e(l aftione caufae, et qui-
feftu impenfae vires, cum viribus caufae inte- dem in perfeéta maxime hydraiilica machina ~
grae omnino aequipolleat.juxta naturae legem, 4: ^^. juxta D. BERNOUILLI Hydrotfyn, Seüt. $*
plenus; fed pereunt refpeftu habito ad §. 37.
ES
-ocr page 46-
38 *D 'E V I' T A
ferpemï mobilis exhib-atur exemplar? ld quidem non videbitur illi, qui confi-
deraverit, mechanifmum et animalem naturam noilri corporis confiftere tan-
tum in modificatione quadam aptaque inter fe compofiuone mixtioneque rnate-
riae, phyficis fuis qualitatibus ideo non privatae, neque conftantibus motuum
reguiis communiqué naturae ordini exemtae (§. I, IL). Sed neque huic opinio-
ni fundamentum praebet expofitus aftionum corporearum ordo (§. praec. ).
Non enim fubfifth corporea oeconomia pleno quodam a&ionum et reaöionum,
five caufarum et effeftuum, circulo. lila enim vis, qua motrix quaelibet fibra
ad a&ionem exferendam parata eft,quamvis commoda fua fatis infignia habeat
ab in cegri corporis oeconomia, non tamen ab hac ita pendet ut ipfius effedlus
fit; fed ipfi fibrae propria ejufque fubftamiae et naturae quaü irradicata eft
(§. XXII. XXXI.). Per eam ergo pars quaelibet ex fibris iftis compofita, in-
dependenter a reliquis fui, ipfius quafi primus motor eft, qui dein ut agat mo-
nito quafi quodam vel excitamento opus habet, aclioneque tum fua ad commu-
ne bonum faciente, commoda iterum neceflaria ex eo accipit. Atque in quan-
tum fic mutuis aélionibus flbi invicem profpiciunt partes , cïrculus in corpore
locum habet, fed qui, ut moveri pergat ,.qtialibet in parte novum continuo irn-
pulfum accipit, a viribus, quae exira^irculi a.mbitum concipi deheut. Sed ipfa
irritamentorum lila materies , quae jn hujnore cuilihet parti inquilino eft , ex-
trinfecus advenit, neque juftas fuas debjte kritandi . qualitates retiner, nifi per
ingefta continuo alimenta rsnovetur. Qiium -itaque irritamenta proximarum
inftar contraclionis'partium caufarum confiderari poffint, non quidem efficien-
tium, fed tamen cieqiium et quafi qccaf^malium (§§. citt.), ideo neque hac
r.atione plenum aèlionum et reaéliontim circulum folum per fe exhibet animale
corpus (O. Sed et. ita,conftituta;.deb,iieque inftrucla corporea noftra machina
t, , r: :!- LUil : ül )
(^) Ad conficiendara ergo talera, cjualis cor- porisque ftruftura obviam fapientiam , neque ui-
pus animale eft, machinam , réqüiritür-non tan- la arte imitabilem illam et fibrarum motricium
ui m fibrarum, propria irritabilivi praeditarum , vim et fluidorum animalium iridolem, qui föld
ad cujuslibet partis artifi'eiufiffiraae fabricae nor- caufarura fecundarum concurfui vivi animalis
mam compofitioparti'umque ad* corporis formam ortum abfcribi poffe putarunt, quamvis, ob ag-
coiiiiexio vfedotconfeftiöraliüm cuilibet parti in- niïam iftarum naturae vjrium ab omnipotente
quilinorumhumorum,iquales4e'n?laborarentrin- CREATORE omnimodam dependentiam, finiilrae
gulae ad id facieildae partes , eorU'mque per pro- de SUMMO NÜMINE fementiae crimine abfolvendi
pria fua loca diilributio. Sique tum hifce prh videantur. Ceterwm nifi prirai hominis corpus
mus motus imprimatur , cicbuntur partes in aftio- tali modo faftum , atque vitae requifitis per ef-
nem , faprenterque ordinata fua 'fuuftiunuin con- ficacem cllEATOR^s voluntatem, omnibus "initruc-
fpiratione ad commune bonum opérabuntur, tum,tumque in primum morum aftum fuifle po-
vitaque corporis vigcre perget quamdiii apca ir- natiir, femper in explicando ejus ortti ad abfur-
ritamenti et nutrimenti materies extrinfecus ad- da cogeris. Conf, PLUTARCHJ fympe/ïac. L: II.
geritur. Non confïderafl'e vero videntur jnfini* qu. 3, Et bit. pan. ill. p 130. ed. XYI.ANÖR.
tam et plane inexhauftam in partium fabrica cor-
-ocr page 47-
C O R P 'O R' E' A. 39
motu tamen fuo aftionibufque in perpetuum protrahendis impar e'ft. Dum
enim aftione fua ad publicirai bonum continuo operari pergünt partes fingulae,
attritus rnutuaeque compreffionis adeo non evltare poffunt incommoda, ut ne
fenfim niagis folidefcant, minufque flexilia^fi'anc; obiitterütis iis, quibus junio-
ra anittialia adeo prae annöfioribus featettfi', vafculis, ipfaquê fibrarum fubftan-
tia rigefcente. Motus ergo minus agiüs contiauoque'difficilior redditur. Hinc
aftiones ad vitam requifitae languefit, deficere irteipiünt, partes inde commo-
dum habiturae ad funéliones ineptiores fiunt. Sic inevitabili fato invergit na-
turaie fenium, placida tandem totius machinae -quietê terrninandum; <•
i ;"§.' XXXV1L Non agit itaque contra nos illa Öbjéftio>quae ex afdferta mobilis
perpetui abfurditate automadque quod'aftionum et rea&iönüm perfefto agatiir ae-
quiübrio, ad neceflariam concludit animae energiam, qüae ubique in corpore vi-
resillas haud fane exiguas:fuppeddtetatque reftituat, quae in fibi relifto caufarum
et efFeftuum tot parüum fimpltci circulö^ neêeffario pereunt , brevique defi-
ciunt 00. • !Quae enim fic es-attritu j refiftentia, cohaefione &c. fiunt inevita»
biles in qualibet par^e nv>uJum< .vitaliumX retardadbnes, eas in fingulis etiam
compenfat éxpofita illa fibrarum propria vis; hae enim now reagunt ea foluin
vi*qua in ïpfas imp-ulfus fit, fed.veiam quaèlibet^ aftionem ïnchoant virefque
no'vas rnbvendae"maflae addfint, referenteS-quafi totidem machinulas in ftatu
viotento pofitaV, quarum a£lio elicitur quafl, perque partium fabricam et cor-
poris mechanifmum determinatur, non efficitur (O.
§. XXXVIII. An autem repugnet defcripta talis propria agendi vis atqueco-
natus fibrarum ,mere corporeaenaturae?quafiTicirritabilitatis phaenomena,certa
ütique neque ullo modo neganda , tribuenda fint certae fibrarum difpofidoni , •
qua ad taftum ftimuli animante ornnes et fingulas principio fèntiente five anima
in comraftiones agantur (O? Duplici de caufa-ita quaeri poteft. Vel refpi-
cien-
i l , ' '' . , . _ [ .:•:,;• f •' • ," >
(</) Tali ex fundnmetno ratiocmatur acutifli VAG. §. 48- 55. du m re^uirgtur ipfius celeritas,
mi ingenii vir f. de SAUVAGES difïert. de mot. vi- qua 6400 pedes uno min. fee. percurrefe poffit,
tal- caufa ,ubi quaepravus mecbanismusufurpa- adeoque foni celeritatem ukra quintuplum firpe-
verat animae Jura reftituuntur. Monspel. 1740. rct. Vid. Recneil fur TeleStr. ed. Paris. t. II. p.
f art. I. fimiliter cl. PORTERMELD Edimb. rnedic. 417. feqq. illum ergo inmenfae celeritatis defec-
effay's Vol. IV. art. 14 p. 176. feqq. turn ex accedente animae impulfu fupplet. liS
(c) lis ergo tantum obverfa eft argumentatio- autem, qui motus vicales fibrarum perfecte elaf-
nis horum cl. virorum acies, qui cum ipfis omnis ticitate aequilibrart putant, etiam refpondet vir
motus vitalis in corpore principium ex energia cl, diff. §. 59.
folius fluidi nervei derivant, (uti §. XI.«.) et (ƒ) The efefls of ftimuli upon the mufcular
hoc fuum impetum habere ftatuunt ex vi qua fibret of animals, cannot be deduced front any
fanguis ad cerebrum defimur ; bic autem natu- property or powers belonging to ihem, as met-e
ralis fl, n. impetus eft ad vim movendo cordi material organs — hut tbtyare owing toanac-
neceflariam, ut unum ad millkmis cubum. SAU-. tive fentieni principle animating tbefe fibret
-ocr page 48-
4
•
P D E V I T A
ciendo ad apparentem irritabilitatis phaenomenorum irregularitatetn, et ftupen-
dam rarionem effe&us ad caufam irritantem; vel et in genere omni corpori
naturam quamcunque acïivam abnegando.
Quodfi enim partium motus ad irritationem ex mere corpcrea ratione de-
rivandus foret, is etiam hic communis exfpeftaretur nauuae ordo, quo va-
lidior agens caufa infigniorem etiam producic effectum ; quae tamen regula
hic locum non habere dicitur. Sed non reóle ita fubfumitur. Verum qui-
dem eft non agere ftimulos in ratione fuae acrimoniae; fed neque ex irri-
tamentorum vi corrodente, deflruente, fibrarumque habitum corrumpente,
aeftimari cum ratione poteft ipforum valor , fed iis et ratio et experientia
maximam efficaciam vindicat, quae, fervata fibrarum ad irritabilitatem difpo*
fitione, adaptata partium ex fibris conflruftioni, maxime aequabiliter ad fin-
gulas fibras penetrant earumque particulas non nimium concutiunt, uti ex dic-
tis §. XXII. not, v. coll. cum §, XXXI. erui poteft. Repedtae vero contraftio-
nes ad unicam ftimulationem, inligni irritabilitatis mobilitati per fl. nerveum
inprimis egregie promotae (conf. §. XXXI, XXXII.)» abfque difficultate adfcri-
bvur. Quod vero a partibus vicinis irritatis, aliae fe contrahanc id certe ex
iiscaufis, quae in cohaerente multis modis corporis fyfthemate ad confenfus
phaenomena contribuunt (§. XXXI.), facile explicandum videtur. (g). Sed
verum eft efle tamen hic, contra omnem naturae ordinetn, effcótum fua cau-
fa omnino majorem fi leve blandumqae irritamentum e. g. inflatus aër, admo-
tus digitus, infufa calida , ut caufae conferantur cum infigni et valida fatis in-
fequente contraóYione,w ejus effeftu: aft,quod toties indicavi, nonfunt imta~
menta verae caufae contraftionis, fed occafiones duntaxat (b). Ipfa fibrarum vis irri-
tabilis vera etfprimitiva caufa• etl infequuturi motus, quamprimum (ut hoc fi-
mui utar) tenfo ipfarum quafi elateri determinationem addiderit, agendique
folam libertatem conciliaverit irritamentum (§5- praecc et XXXI &c.). An
vero qui molendini alas exigua fatis vi a retinaculo liberat vera caufa efl ftu«
pendi efFeélus quem mox ventorum vi obfequentes exferunt? an exigua ignicu-
li vis caufa eft incredibilis efficaciae pulveris pyni, quem incendit ? an levis
impulfus quo in aequiiibrio fere contlitutam vaftam molem ruere facio, pro ef-
fi-
i
R. WHYTT «» vit al mot. p. 242. The contraltion ritation of the rtturning blood, tban as tbemind
of the heart----and the continuance of life are or fe uitent, principle hby t bis excited to determi-
not owing to any mechanica/, ar even material ne the influence of the nerves more copiou/ly tnto
caufes alone , hut to the energy of a livingprin- itsfibres. p 171. 172.
ciple, capable to generating matton — whence (g) Ec redeunt cl. WHYTT. objeétiones, quae
it ntufl fallow, that the alternate eontraftion of ad hunc titulum pertinent. 1. c p. 231. feqq.
the beart are in nootber fer.fi ffwing to tbe ir- (h) Cl. GAUBJI Patbol. §. 171.
-ocr page 49-
CORPOREA. 41
ficiente fola caufa deftruftionis quam lapfu fuo facit habebis ? vel et, an deni-
que qui leni facis tubi vitrei fri&ione eleftricam vim fe exferere facit, debito
apparatu fortiter intenfam, caufa eft, hae fua aclione, ingentium concuflio-
num,inde in corporibus animalibus producendarum? Quodfi ergo caufam con-
tra&ionum cum effefitu comparare velis , fimul fumas oportet nifum illum
feu agendi conatum fibrarum irritabilium ob quem .femper in promptitudine ad
contra&iones funt, (§. cit.) ipfique demum addas vim irritationis (O, fic qui-
dem efFeftus fua caufa non major deprehendetur.
§. XXXIX. Sed fi eo fundamento nitatur obje&io contra irritabilem vim, ut
qualitatem fibris, qua corporeae funt, propriam, quo contra omnem in corpo-
rea natura veram aftivitatem agitur (*); turn quidem primo reponitur exem-
plum tot in corporibus obfervandarum qualitatum, quibus fingulis fua aperte
conftat efficacia, vis puta cohaefionis, attraftionis, repulfionis , explofivae,
magneticae, elefclricae, et fingularis il!a plantarum, quas fenütivas vocant, fu-
pra memoratae proprietatis ad flimulum fe contrahendi, irritabilitati fi non per-
fefte fimilis proxime tamen ei accedentis (0. Quarum omnium certe et aeque
apertos , et vix melius regulis comprehendendos ^t vin magta- minusqüe ftupen-
dos efle efFeftus ex phyficis conftat (conf. §. LIJ.). Si itaque hae pro vere
corporeis habeantur qualitatibus ,quarum tatio in ipfa panium conftiuuione, mo-
tu, mechanismoque forte multoties in minimis cum qualitatibus phyficis jam
con-
et qui interim phaenomena circa Mimofae illara
vim obfervanda , quibus hanc , uti irriiabilita-
tem , ad. calorem foveri incitari , ad frigus im-
minui, leviter adtafto uno foliolo plura in con-
traftionis confenfum rapi; abruptum ramulum
vim contraiflilem atiquamdiu fervare ; unara
denique partem validiorem praealiisad (limulura
exhibere eifeftum , docerrtur , attente confir
deraverit ; an is rationem reperiet ^ cur irrita-
biluatem animaltum ah omni corporea natura
alienam [tatuat, liane vero plantarum folis vul-
gatiffimis pbnenomenis eiallicitatis &c. tribuat?
et aji tanta eft iuter organitiniiin, oeconomiam
corpoream . incrementum , fecretiones , nutri-
tionem, animalis et-veeetabilis corporis diffe-
rentia , ut in illo-fSwIrriiabili jninimorum va-
(f) In prioribus binis exemplis praecipne,
nullas fere in caufam occafionalem cadere vide-
tur aftionis gradus , id vero ita plene ad ftimu-
lorom in contraéliones jvitales efficaciam trans-
ferri nolim ; cura hi potius pro majori vel inino-
ri , magisque vel minus apta et aequabili partiS
irritabilis concuflione , etiam validiore vel debi
liore comitentur contraétione, adeoque et inter
caufas ad effeétuin contribuentes numerari de-
beant. Cum exemplis ergo allatis ea vitali-
bus ex irritatione eontraftionibus intercedit fi-
inilitudo, quod jam ante efFeftum fuerit fubjec-
ti ad motum qunfi inqlinatio.
(*) // is gretaly unpbilofopbical tn attribute
tftive powfrs t o wbat, bowever modified or ar-
ran
o l Jct" *'" ">'-" c mivtfn '» fjl"*"* "j "**' *•
matter, WHYTT 1. c. p 240. item Phy/iol Ef. fculorum vi haec nbfolvi nequeant , quae fen-
p. 174. Real aiïivity is not more confiftent ixiitb fationem fibi comitem et nervorum energiam ut
caufam habeat (ODyf e ff.' p. 43 feq.);in hoc ve-
ro pofïïnt'? funt autem animalia quae fere vege-
n/
(/) Hanc quidem foli impulfus effeftui me
chanico tribuit cl. WHYTT. 1. c p. 245. feq. Sed
«n i» , quern hypotheleus neceffitas non coëgcrit,
tabilem, et plantae quae quafi animalem
agere viduinur.
-ocr page 50-
n EI (V I
.alüsque c0Fpt>?eis,módificacioiïibtis abfcondita latet^ ab0.000000e+000. eo quod
pecuiiaris pro qualibet fingatur fentiens ei movéns!amma<; mïlla fane .ratio eft,
ob quam non vis irrirabjHs etjam ïacio (latüatuiJ itï;ip& fibrae vivae conftitutio-
ne, natura-, fibrillarufftqae,, fibram iratabMem .cearto' fuo modo componefltium ,
per fubtiliorem mechanismum forte modificata , . qualitate peculiari (conf. §.
XXXI. et npt. *.). Quae eni«m ex ipfis naturae phaeaomenis eruittir, non ab-
furda- per Te, explieatio ,, ideo rêpröbari: Êo» poteft , qood veritas ipfius ad ocu-
lum quafi exhiberi , et a priori f ut vocant ,. demonftrari nequeat ('»). Quodfi
veror mimi? pfacuerie talis explieatio, ipfum ta.aaen pbaenomenon, ad juftara
fimpHckatem reöu<aamy ut vera.phyfica qualitas repudiari oequit ( § L), Sed
dein philofophiea magis evaderet difputatfo^ fi,i;coneefla jam fimili ifta irrita-
bilitatis -et aliarum corporearum qualitatum .ratione , provocaretur ad efleötialem
omniom eorporum, adeoque et partium corporis animalis , inaélivitatem, et
mere paffivamad mötus aliunde recipiendos difpofttionem jita nempe ut motrix
iUa offlsd corpori eommunis vis , foli animanti , moverwiqae Principio aftivo , im-
materiali deberetur. Qaamvis ;enim merito turn regeratur abfurditas fententiae
de mundi anima, «t inevitabilis inde oriunda confufio ; primae et fecundarum
naturae caufarum-, imo harum vera dèftruaio (») : poflet tamen , fepofuis iis fa-
tis h^beri , quod fic jam agnofcatur eadem motuum in corporibus vivis et reli-
ouis prima ratio, pendereque ideo dïverfarum qaalitauim diverfum agendi mo-
Lm a peculiari corporis in quam cadunt conflitutione , additaque primitivae
ipfius vi per varioftim accidentiüm coiKurfum diverfa modificatione ; hinc non re-
quiri iilud praeterea ad pèculiarem animae influxum in aaiones vitales.conFugium.
S XL. Vindicata fic fibrarum vi irritabili a neceifitate hifvil»t direftae principü
alicüjus imrhaterialis afti vi, leviter tantum indicare opus püto fententiae iftius aper-
tam abfurditatem et non extricabiles difficultates. Cum enim animae et corpo-
ri diverfa adeo fit atque disjunaa inter fe natura, qua illa fimplicis indivifibilif-
,Que hoc verocompofitae, et extenfae naturae eft; illa cogitatione, hoc motu
pat-
Cm) Non video itaque qua bon* rationeKaec or wecbanical ftruftufe of a mufcular ïjbre,it
difUÏÏnt If (t fould be faid , ibat tbefe motiom may be [uffident reafon w,tb ut fordenying tber
ja 11 Lend— on meckanifm joined vith eer are any fuch latent caufes, that tbc afertor* of
'aineaüL potven, or forces imfrinted èy the tbemhavc hitberto been as unable t o vmfaa-
re «pon thebodie^it h incumbevt te tbtirexijence&c. WHYTT..I. c. p,i39-.
* ffi<» ptrticHlarly, bov, tbefe («) Conf. de h.c • Cartef.anis denuo ag.tata
us contiuued h tbefe aflive prin- fententia, vano modo a plunbus hodiernis af-
^SSStaU 'éÜ. e.ff- V. IV. fumta.atque a cll. modo.llegatis v^ris pro fun-
iftbet here mean fome unknown [aflive damento pofita, FR. HOFFMANNI <£/«•/. dediab.
, refuliinsfrom the feculiar conftttutio» potent, inetrp. S- a. Opufc. Pbyf. méé. t. L
-ocr page 51-
C O R P O R E A. 43
partiumagit, illiufque vis perceptionum, appetitionum, voluntatisque, diver-
fitate, hujus vero movendi, impellendique vario impetu abfolvitur: hinc fane
virium in corporea parte defeélus ex animae fimplici influxu fuppleri nequit,
ob difcrepantem adeo utriusque naturam, et in agendo diverfitatem O). Sed;
et dein minime illud explicari poteft , quï animae vera fingulis corporis par-
tibus compraefentia talis, qua ipfas direfte agitet, ut et .abfciflas ac longe
remotas partes, quae vitalem vim adhuc habent , influxu fuo yero comite-
tur, poflit conciliari cum immateriali ipüus indivifaque natura (P), quan-
tumvis id etiam exemplo ernnipraefentiae divinae illuttretur (?); haec eniqi
non pro vera divinae fubftantiae .cum-univerfo quadam cöextenfione , fed pro
fola ipfius efficaci in fingulas partes confervationis et direftionis aólione.habetut
a philofophis, ' :a ?•
§. XLI. llli vero, qui, irritabilitatem jufta ratione pro peculiari vi fibrae
vivae corporeae propria habemes, partis lamerj ex irmamento affeftionem,
et irritationem infequentem partis ad contraflionem determinationem, perceptio-
rd cuidam fibrarum irritabilium tribuunt, qua nempe (limuli praefentiam quafi
fentiunc, eique fenfui propórtiönate fe contrahunt (O , propria parum diflio
ne utuntur. Diftinêta enim funt, ita faflum effe ut ad certum ftimuli agendi
modum exferatur per inhaerentes parti vires quaedam contraftjo, quod infim-
p'ici
(o) Non reponi debet exemplum motuum vo-
luntariorum ad nutum animae. Netninem enirn
facilé tam craffa minerva philofophaturum arbi-
tror, ut materialen! ibi ex anima vim tranfire putet,
qua nervorum ftamina.pulfentur.et fluïdumner-
veum novum impetutn accipiat,quamvis talis vis
ex anima materialis in quaslibet motrices fibras
uausfufio omnino agnofcenda fit ab iis quae
corpori abneaant omnem agendi vim; hac enim
mediame , inter fimplicia demum, corporum
elementa et (implicis naturae animam , mutua
quaedam energia concipi poteft. corif. celeb.
ENGELHARD »'«/?. Metaph. §. 602. feqq.
(p~) Sententiam fuam ita denuo poft aliorum ob-
jeftiones proponit cl. WHYTT ut ftatuat „ animam
aeque praefentem efle penes nervorum in parti-
bus extremitates, ac in cerebro, gaudere vero
ibi fimplici feniatione, hic vero fi mul confcien-
tia perceptionum. Poft abfciflbs nervos ergo
fuperefle facultatem fimplicis Tenfationis, qua
partes vitaliter adhuc moveantur " vid. Ppjf,
e(T p. 170. feq. not.
(^) WHYTT on vit. mot. p. 381.
(r) FR-GLISSONIDS, omnis materiae naturam
animatam quafi et vita peculiari gaudentem fta-
tuens, qua percipiat, apperat et motus adgre-
diatur,(ak vita naturae^ conf. cl. WIDDERI dis-
fert. de Hytozbïstno ei Leibnitian.t. HL c. 2. §.3.
feqq.) iri elegant! libro de-uentric. et inteft. fi.
bris motricibus etiam naturalem quandam pet-
ceptiontm tribuit, absque qua aeqüe minus ir-
ritationi obtemperare pofllnt, ac furdus fermorii
(cap, 7. §. a.);quae turn fibrarum irritaiionls
perceptit percepta a nervo , atque cum fenfu
communi cqmmünicata, fa'cit percept,onem feti-
Jftivam, ex qua exortp appetitu, eoqüe a nef-
•vó movente denuo percepto , fibra motrix hujüs
irritationem iterum ttaturali perceptione agtio-
feit et motum imperatum exfequitiir. vid. c. g-
n. 2 et n. Quamvis autem illa ludicra percep.
tionum fubordinatio non ita aflumta fuerit ab a-
lüs, non defumtamen qui et perceptionis voci-
buium et proprietates praecipuas minus confidé-
rate ad fibrae ex irritatione ad motum'determi"
nationem transferunt, uti id patec ex textu.
-ocr page 52-
DE V I T A
44
plici fibrae irritatione fit (§. XXXI.); et relata per nervum ad animam quadam
affeótae fibrae nntitia, hujus nutu , per nervum iterum delato , commoveri,
quae proprie eft fibrae ad perceptionem five fenfum contraftio.
Quodfi ergo neque de animae influxu univerfali, neque de peculiari fènfiti-
vo, partium aétioni praefeélo, principio, neque de natura vivente , fe cui«
dam probare potuerint fententiae; is etiam non adeo facile, comparando fibra-
rum fingularem ex irritamento murationem et aftionem duplici quafi in ipfis
agnofcendae fzcuhzti, percipiendi nempe Jlimulum et perceptioni convenienter f e mo»
vendi, anfam praebeat oportet fufpicioni, de adfcripta tali mero corpori pro-
prietate, quae corporis naturae adverfa eaque longe ftiperior eft CO Quam»
vis enim vis vitalis phaenomena mira fatis atque fingularia fint, peculiari e-
tiam ideo irritabilitatis nomine ab aliis phyficis magïs vulgatis qualitatibus di-
ftinguenda ; non tamen omni poflibili explicatione ea ita deftitui, et extra
omnem naturae ordinem efle,oftendere conatus fum, ut ad abfurdam quandam
qualitatem vel diftin&um a corporea natura principium confugere hic opus
foret.
Si vero quis, ad normam iftius in düplicem facultatem divifionis, in fibra vi-
va per irritamentum commovenda dupJicem quendam ftatum diftinguere opus
putet, is eam fibrae aptitudinem , qua, ante contaftum irritamenti.contraftio-
nem vitalem exferere quidem parata eft fed non aólu exferit, fibrae facultatem
vita-
nuo eft, non expofcere adfertam corporeae fi-
brae vim aftivam, fenfus comitationem , neque
praecedentem aftionis optionem, fpontaneamve
ad eam determinationem,conf. §. XXXIX &c. An
vero etiam adeo inops fuifle putatur naturae po-
tentia,ut fubftantias vi motrice praeditascreare,
ficque corpora varia agendi vi confpicua exin-
de formare non potuerit, nifi ipfiflmul fentien-
di vim addiderit, quae fola vim motricem ciè're
poflet, non vero ipfe absque fenfu impulfus ?
Ceteruin non facile quemquam ex eo, quod
ill. LEIBNITIUS fimplicibus corpormn elementis
tribuerit percipiendi quamdam ac pro fitu fuo
univerfum repraefentandi facultatem , irritabili-
tatis nomen cum eo facultatis percipiendi jufta
ratione commutari pofle putabit, noftra enim
facultas vivae fibrae (quantum jam compofitae!)
per ipfam fuam ad vitara dispofitionem propria
eft, evertenda quam primum haec turbata fue-
rit; illa vero ipfi inhaerens elementorum fim-
plici naturae nulla compófuionis partium diflb-
linioue delenda venit.
fbpfch/feofpoetctHp
iang. 1752. §. 18- 19» Jnculcandum ergo de-
-ocr page 53-
CORPOREA. 45
Wa/c/nvocet, eam vero ficultatis hujus SrritabiHs aftionem, qua, poft irri-
tationem , fibra fe contrahit, vim vitaliter agentem dicat. Ceterura, fi jufta
quaedam iftis improprüs vocabulis fubjicietur idea, irritamenti illa in fibram
aétio fibraeque ex ea mutatio,qua eorum impedimentorum , quaenaturali fibrae
ad contrahendum conatui obfiftunt, vis infringiuir (§. XXXI.), fibrae percep-
tioni; illa vero aclio qua tune fibrae vis, fui juris fafta, fe contrahendo prodit,
fibrae movendi v\ comparari debebit. Et cum non ex frimuli acrimonia et appa-
rente agendi vehementia, fed ex peculiari, partium fibras aequabiliter et inti-
me commovendi, aptitudine , irritamenti valor aeftimandus fit, hinc conce-
detur facile illa propofitio , conftantem quidem ejje proportionem inter ftimuli in
parte perccptionem, et partis infequentem contraftionem, fed non efle eam inter JlimuK
vehementiam et partis perceptionem , five irritationem quam ex üimulo concipit.
(conf. J. XXIL not. v. XXXVIII.).
CQ RQ L L A R l A.
•
i.
oeconomia nm abfohhur pleno caufarum et effeiïuum circulo.
II.
Primüin enim et vertim agendi initium praebere videtur vis prepria fibris motrici-
bus indita, quae abfolvatur cenatu Je contrabendiy in atlum deduccndo per irrita-
menta corpori naturalia.
III.
Qttamvis non fint jure wgeri videatur, quod ex confdentiae abfentia influxus ani-
mae in corpus, ut veri et primi ipfius motorii, ipfe ille influxus negari nm poQlt:
F 3 IV.
-
-ocr page 54-
IV.
. , -
Non efl tamen cur bic infiuxus invocetur etiam ab iis, j«i omni corpori quamcunque
viin abnegant.
V.
Deceflus animae non effe videtur caufa mortis corporis, fed migrat potius anima ob
inutile faftum fuum «domicilium.
VI.
Hinc, ob exemtam fano corpori anlmam, aftiones corporis vitales et naturales, adeoque
nutritio et. incretnentum , non mox perirent.
VIL
Quod irritamenta blanda faepe vakant prae vebementer acribus non repugnare vide-
tur naturae ordini.
VIII.
Opium, vinum, et pktbora eademfere effefla- producunt Keet dherftmode agant.
IX.
>'
Fibrae etiam fola vicinitate et implicatione mutua in aftionc confentire videntur.
X.
Jbfque vi partium wtaiï, irritabili, nulla effe videtur inflammatio.
Z Y-
-ocr page 55-
Z Y N E N V R I EN D,
• • • : ~ ,
DEN HEERE
.<
MATTHAEUSvANGEUNS,
BY HET UITGEVEN VAN DESZELFS NATUURKUNDIGE VER-
HANDELING OVER HET LIC HCH AAML Y KE LEVEN,
\*Jy, die het naauwbeperkt gezicht
Der menfchen , door uw' glans, verlicht,
Voortreflyk zielfieraad der befte ftervelingen,
Natuurkunde, eedle Hemelfpruit,.
Het luft me, uw Voedfterling en u ten prys, te dwingen
De fnaren rnyner luit.
•
Is niemand meerdere achting waard
Dan hy die 't zoete aan 't nutte paart:
Wien heeft men dan by u in waarde te gelyken !
Wat evenaart een kundigheid,
Die 's lichchaams aart ontvouwt; des Scheppers magt doet blyken;
Den geeft ter feeft geleidt!
De weetluft, die uw' tred verzelt,
Doetge , in het zielverrukkend veld
Van uw befpiegeling, blymoedig fpelevaren.
Hy juicht, wen hy uw' wyzen mond
't Verband en de oorzaak der verfchynslea hoort verklaren,
Ontleden in den grond.
De Godsdienft heft haar nedrig oog
Eerbiedig tot haar' God omhoog,
En wil ter zyner eer een heilig loflied zingen:
Wen Gy, in al wat is of leeft,
De magt en wysheid toont van hem die alle dingen
Beftaan en wezen geeft.
Genees-
-ocr page 56-
Geneeskunft, rnet ons leed begaan,
Hoort luifterfcherp uw leflen aan.
Gy Jeert haar de eigenfchap van lichchaam en van leven;
Wat de aart van pyn of ziekte zy,
En hoje het grootft gevaar gelukkigft word verdreven,
Door heilzame artzeny.
Dus ftreelt en fticht en leert uw les.
Dit mogen wy, o Aartsgodes!
Uit het onwraakbaar blyk van mynen Vriend ervaren.
Gy zyt zyn zielvermaak, zyn vreugd;
Gy breidt den lauwer der geneeskunft voor zyn haren,
En leidt hem op tot deugd.
O ja, VAN GEUNS! uw verdring blyku
Uw fcherp vernuft dat niemand wykt;
Uw onvermoeide vlyt, die dagen fchept uit nachten,
Geeft ons, van U, met grond en reen,
Jn kort, iets treffelyks, iets ongemeens te wachten,
Ten nutte van 't gemeen.
* •
Crminge 1758-
i ,
AHAZUEER VAX DEN BERG.
-Z/ó