-■\'S^\'l ■ :

Â-

cr)

M

äSi

Physici et Cliem.
Quarto *

H

îT
■é

\'4

t

i
}

• i

I

LÎBERTI FROMONDï
S. TH. L.

Collegij Falconis in Academia Louanienfi
Philofophise Profeflbris Primarij

METEOROLOGICORVM

L I B R I SEX.

A N T V E R P I iE,

ex officina plantiniana,

Apud BakhafaremMoretum , & Vidiiam
loannis Mored,&; lo.Meurlium.
M. DC. XX VI L

I L L V s T R. E T R E V

DOMINO

D.MAXIMILIANO

VILLANO A GANDAVO

DE RASSENGHEM

E COMITIBVS ISSENGHEMIIS

NOBIL""ECCLESIAETORNACENSlVM

EPISCOPO.

Illvstr. et Rev"® Domine,

E NI o, quo me meum mu-
nus ducit, quod de Meteoris
(lue fublimibus eft ; 6c tali-
bus oculis adfpici fuo iure
flagitauit. Plebeiacnim haec
& pro fece vulgari funt : m
^pcù (tirç^ç nfmç y qm fkpm
nos y nihil a A nos: & faftigiis mortalium pro-
prié Naturaifta in alto fufpendit,vt fufpicere-
tisCreatorisin mirabilibus fuis fapientiam Sc
maieftatem. Is Iludij etiam huius&: fcriptio-

* 2

nis pfinceps fuit finis: vt, inquam^ animus
fcientia Nature fuccollatus , altius fcandat,
penetretque (e longiùs in Oranipotentis ad-
mirationem & laudes. Nam etfi in rerum om-
nium etiam fuperficie ^ Numinis quamdam
imaginem depiftam, aut imprefeè fatis infcul-
ptam habemus • veriùs tamen pleniufque in
arcanis ipfis Naturae, yelut in receffu, habi-
tat , ibique fe eruditis mentibus adorandum^
Lib. vk probet, vt non de nihilo nuper non fèmel fe-
laffj,. fuum Sanfta ilia virgo Therefia querelis
incefTerit, per quem Philofophorum Audito-
^.z^ir^-riis interefle non licuilTet, & philofophari.
Plurima enim, aiebat, in cxlo, in dementis,6c
totaNatura rerum delitefcunt, qu^e vtilifsimè
in iblatia&bonum piarum mentium protra-
hantur, & infinitam gloriam Creatoris. Quo
etiam eddem oculum intendiffe adfirmät Re-
uerendifTimus & fànéliflîmus Vir ^ Thomas
Cantipratanus 5 Cameracenfis olim SufFragar
neus, dum Lihros dß Nat urn , quinde-
cim totosannos, conquifitis vndique ex An-
glia,Gallia, Germania , eius rei Scriptoribus,
confarcinauit.

Eâdem fini & mente vetuftiffimi illi hu-
man! generis conditores & Patriarchat, dç

Na-

Natura inter oucs&agriculturam commenta-
bantur: & cum Gen. C.Z4, narratur Ikzc ggnf
fm ad meditrndpim in agro ^ inclinâtk i^m die,
ideft^ad fidera & pendentia in fublimi con-
templandum,& hine gradu fado, erigendiini
animum in Horum Auftorem 5 vt Hebrseo-
rum^Lyrani,AbulenfiS5& plurimorum eft in-*
terpretamentum. Apud pleramque etiam
olim Nobilitatem in magno amore & ftudio
hxc fcientia fuit. Pericles, Duxille Athe-
liienfium tam multis lâudatus, in firailitudiT
nem aliorum & exemptum fufficiet . cuius.
animi magnitudinem & notam illam celfi-
tatem , grandiioquentiam deindé & genus di-
cendi fublime,fulguransSctonans^àMeteo-î
rologià & fcientiâ naturali fuiffe , eonfenfo
ceterorum Plutarchus adfirmat.

Quidni igitur etiam apudTe, Illvstr.^
E T R E V ^ ^ Dom ine, Meteorologica nö-
ftra fperent gratiam ? & ebinfigniorem, qubd
NobilitasTua inter Belgij Illuftriffimas,& per
fexcentorum ampliùs annorum circuitus, au-?
guftiffimas Gomitum Louanienfium, Alofta^
norum, Flandrorum, fanguine aut affinitate
Familias complexa, fublimis incolumi da-
ritudine decurrere pergat in pofteritatem.

Si

Si retro etiam fopra hxc in Belgio initia
memoriam mittimus, veterum ftatim Saxo-
nia Regum ftemmata impingemus ; è quibus
propinquâ origine fluxit Wycmannus ille
ab Ottone Cxfkrc primus Arci Gandauenfi
impofitus Comes : à quo Villanorum & Gan-
dauorum per Belgium fparfum genus.

Sed claritudinem , Maiorum virtutibus
partam, non fupra ipfas virtutes seftimas ; &C
scnèca maculolàm vitiis Nobilitatern, notammft\'gls^
«p.is. timmnobiUm^ Romano Zenoni adfèntis. Vt
in purpura pannus^ita in Nobilitate deformi-
tasyitioruminßgnior : veluti contra, tetiùs
latiufque fediffundit Virtus,vbi circumfufam
habet Nobilitatislucem.

Sociataergo Illuftriflimo generi Virtus,no-
biliflimx Ecclefi^e Principatum Tibi fecit.
nam genus folum apud ilium Principem (A l-
b e r t v m, inquam, P i v m ) valere parùm po-
tmit,cui in amore tam flagranti Virtus, vt ce-
tera omnia viderentur in frigorc; qui in mu-
nerum collatione,fic illam & paritatem adfpi-
ciebat, vt nullius praetereà videretur fènfum
habere.

Alise prîeterpropter etiam cauffe fuerunt,
qualme propriè circumfiftunt, Scnuperibe-

nefi-

neficij magnitudo pr^fertim impulit, vt char-
tea hactabellà nomina faltem mea afFerrem,
fi nihil dare poffim in folutum. Tametfi enim
alieno,& Nominationum Academiae noftr^
Iure, incœtum Canonicorum llluftris Eccle-
fix Tu^ Tornacenfis intrauerim • Te propitio
tamen & volente faftum, imb vltrb eunte lu-
rinoftroobuiam. Vtinam ceteriPraelatorum
inBelgio^adiftam men tem, & fèquantur ex-
emplum ! Mufe noftrse in tranquilliori fo-
rent: nequelitestot&tam pertinacesbonam
f^pè vit^ virorum eruditorum partem, vtilius
inter filentiaftüdiorum ducendam, adftrepi-
tus fori euocarent.

Sed fauore ifto,& prono,imb effiifo in Aca-
demiam Louanienfem afFeö:u, qui Dignitate
etiam lila Epifcopali,Tibi p rasiuitolim,! llv-
strissimvs D. Ferricvs, S.R.E. tit.
S.Vitalis Presbyter Cardinalis,& Epifcopus
Tornacenfis: cuius, & Maximiliani I.
Belgarum tune Principis follicitudine, SlX-
Tvs Papa IV, primum Nominationum
priuilegium (ideft munificentias fèquentium
Pontificum vnicum exemplar) anno m.cccc.
1.xXxiii. Vniuerfitatidonauit.

111e ^uo quidem longè anterior, Tu behefi-

cio

do tarnen fuppar^quoadfirmafti quod Sanftif
fimus Pontifex fuafore ipfo & parario nobis
contulit, Salue par nobile Pra^fulum,, nobis
* caßor pofthac ^Aioa-Ko^i^&c benefica duo fideraeritis:
/tv/"^\' quorum alter ci$;lQiam&^ternitW üxnSyCÓ-
4em Tu Ill vstr. e t Reverendissp
ME D OMINE,virtutibus fubueótus abis:fi
ancè ambitum ^Etatis impleüeris ijjoimalliffi-
mè tarnen,& in rOTipublicam:diudccucra
quem Tibi lex aeterna circumfcripfitv .Sio vi-
uc, lalue, vale ab - . . .. . . : - ..

humillimo & deuotiffimo diente

Lïberto Fromondo-

LouanfiCaL Jamams
anni co. oc. xxvii.

»- 1. , 1 w \'

AD LECTOREM.

VSTVLVM Fhtlofopbi^ Loua-
ntenßs ^ promulßdem hilari hoc
^ SéLcularï Juhtleo, quo (tAca-
demia noHra ducentefimum njïtin
annum exambit, übt propinarey
Leäor^ ammus fuit -, Jecjuentur^
reliciî4a^aut fupprimentur^pennde
^t hâc acceperis. A blandwnbm aulem außpiciumcepty
\'Vt pkullatmi adfeueriora tejalj)ernaturumfortaJje fia-
tim initio^deducerem: qm etiam litter arum condimen-
tis mitefeci, ^ Bacchum iflum caHraui moUiorthm
l^ymphis. Publicum enim palatum tam fereßceßmi"
ßhtteratur^ blandimentaßiüidammoueant ^fame po^
tms emoriatur, quam aliquid gufiet. Naturam et*
iam imitatus fum^ qua prat a campoféj^ fioribus fpargit^
& delict as Chique perrmfcet humanis auxtliis. Ari-
ßoteles quoque naß er ^ qui alibi fere tetricus, in hißorio"
las htc (f omnem amœnitatem fic lafciuit, "vt quidam
ißo argumento nomen eins arceant ab iHis c^eteo-
rorum Libris. Sed \'vna opera Ethica^ Politica, Hißo-
nas Animalium ei excuttent\\quia laxior etiam beüion^
htc rnfolenti clantatedtgeßus. Almbiergofepia^
dato ßudio 5 ftdo fe atramento tnfufcat, aut materia
hanc dtfsimilitudmemfacit. non omnis enim Phtlofo^
fhiji pars äqualem cultum recipit,

Stilum atitem fumpfi^ non breuem iüum^fubpin-

^^ guemy

guem , ßf vet er afc entern^ quo me (Renins & amor
ducit ^fed negleBiorem pauIiL^er-i excußis tamen for-
dthnsfcholafiicipulueris* Nec enim alio par/uCia-
rißima toto Orhe Plantiniana ^ o^Tldoretorum Of-
ßcina exire Lïberpotuit ^ vnde dehoneßum nihil ^ß-
mtinum folet. Netamen aFbilofopho planeabtrem^
eloquentiéL vulgarisfaïium nofln accufarent, verba
quéidam artis deculpata, nec boni aut belli commatis
in vfu ^fedrarißimo, retinui: cum nuüa Fhilofophia^
quam o^eteorologica, minus barbaricis auxiltis in-
digeM.

^ Moles voluminis non oppido ampla • fed quant am

tamen, quem fciam^ nemo haäenm in iß a materia
effecit. Fortune id eß^ non m€& laudis, Alij eniw om-
nes in compendia ^ pagellas aliquot contraBi, aut
vnius jirißotelis fenfum totidem pme verbis , aut
paullo lib er alius (quodVicomercatus fecit) enarrant,^
nillonge vltra folltciti^ vt merit}) magnm ^ycho nu-
per Meteorologiam imperfeäifsimam queßm ßt, ^
. minimam eius partem hadenusCOnftare.

de noun .....

c^jpop. Nec tamen ita mtm placeo y vt eredam rem banc
iam a me confeäam aut proßgaJam eße: ^ cMa-
thematic OS noHros prouideo familiar es ßbi ßgur as re-
quirere-y quibm ahßinere t am en malm ^ ne Libri pre-
. tium accenderem ^ quia pleraque omnia more phi-
lofopho^ qui lingua fere tantum, manu raro in Scholü
loquimur^putauipoße expediri * Non tenui e4iam pu-
dor em ^ cum vidi nuper Ser/ecam ^ Cjentilem Fhilcfo-

phum^

phnmjnmediis N^turA rehns fuh\'mde relfirantenu^
& hrem vüli^^ diuertkulo ad mores fe eijcere \\ ncc
ChrtHianumadhuc^quod audmenm.fuijfe, qui feque-
retur exemplum, Facio^fparßm tarnen ^ rarenter^fii-
gor is c^faßid^ quorumdam metuens^ç^ quia iffe non
it a petatis ahundus ^^t prolixe aliis, ^ flenis vrnis
admetiar. In cetera fortajfe Pht(ofophia,ß à meperfici
continuât Jniftam partem fi4turî4^ ejfußor^ Curenim
Thilofophiam ad^t>eum noBrum euntem non comita-
mur-i^ a nehidonihm quihußiam deßndimtis ^ qui in-
fami raptu ad impietatem trahunt,^ inteBahtlipro-
ßitmnt Atheifmo? Nififacimm^metuo neinreinuti^ï
ßudium pofuerimm : ßmtles Uli Endymion^ qui^ \'vt eB
infahulis^ab amaßa Luna in hatmio monte conßopitHSy
etïamnum hodie ohdorwit^id eß ^ âtatem in contempla^
tione motus iftimßderis male confumpßt, Diuusa- .
tarn Augußinas Fratres[ms olim, ^ me mper perm-
lit. Cum enimilli qmfijfent^ An ßdera circumduce-
rentur^an terra potius in orhemgyraret immobili cdo :
Miikiitn fubrilibus ÔC laboriofis rationibus iiizLtk
perquiri ait;yi verè percipiatar, vtrùm ira, an non
ita fit : quibus ineundis atque tradandis nec mihi
iam tempus eft, nec iilis elTe debet, quos ad falu-
tem fuam, & S.Ecclefe necefTariam vtilicatem^
CLipimus informari.

Ne nimümagnam tarnen ßudij huim pœnitentiam
agamm^ Auguftinm ipfe, de TrimMe^de [iuimtey çf
inißüipßsßiper (^eneßm Librüßn Philofophia natu-

** 2. rdi

rali multm^^^aâcuriofttatempmi^varimfuit* Quid
S ^dementem <tAlexandnnum, quid J. jiquinatem^
quid alios fine fine cornmemorem ^quorum fanäimtem
Philofophia adfedtt ^ et iamfi alia defererent^ nos.
tegunt fatis ?

Scriptura etiam Sacra plmifariam mentionem^ &
dogmata einsß?argit^laudat(^ Dei fapientiam, ^ ad-
fiupefcit in ifiis mirabiltbm. quod dicent Philofophiji
Sacra con far cinat ores.

Qui ducem deinde belli for mant et eorologiâ im-
huiprMÏpiunt:^ Hannihalis, Sertortj, aliorumex-
epiplo oBendtpoteß..quantum mommti adinclinandas
acies^ autflragem aduerfatum partium attulerit. ^
ecce fulmen iHud belli [^farlulim, a cœnà Cleopatra^
cum oAchoreo Thiloßopho Aegyptioin multam noäcm
<i^eteorologifiesfaäus^gloriatur fc^

——-media inter prxiiafcmper
StellaramjCasIique plagis, fuperifque vacaffe.
Agricülationi dmique^mercatui^ pleroque ho\'
minumgeneric ^tiUtatepropè uecejfana^ amœnitate
iucundtßma "vniuerßs.

Tibi igitur etiam ß?ero, LeBor^ er it, aut ß mußacea
ißa^^ me Hit or um de Udos morose faHidtenter edis^
fußtnepauUißer dentem ,foltdius aliud ^ in quo exer-
ceas^ego cetmq^ Profeßtonis huim confecranei ( qui in
Academiaißa grex totm ^ fedecim fumus, àmnes
iuxta aut fupra ms validi) brmt dabimus. Vale.

LIBER-

1

LIBERTIwFROMONDI

METEOROLOGICORVM

L I B E R P R I M V S:
De Meteoris in genere.

c A p V T I.

Q^d y & qmtuplex Meteomm*

ETEORVM Latine figaificat fublimc, aut
àfufpenrum. Hinc ^r^e^ç îs^fS\'dicicur^qui
^ nonlittus legit/ed nauigat in alto. Equus

pedes primores fufpendit. /M^té«-
|e9ç yimjîi fendem . & inde fupi-

;naobliuio & animiftupor: qualem in Clau-
__ diano illo ftolone notât Suetonius. J» eo, in- in Glana,
quit, (Claudio Caefare) miran funt homines & ôbrtuionem^(^m\' "p.j?.
fonßderamiam: vd^ vt Gtaù dkam^ yttgrewpW, ^ aêAs4W.

Philofophi vcrô Meteorum fuum definiunt,Corpusimperfè-
â:è mixtum,ex vapore vel exhalation« ortum in fublimt. Hoc fta-
tuitur obiedum MeteorologiaCj quam Ariftoteles abfoluit qua-
tuor libris.

Corpus iraperfc(3:c mixtum^ nihil aliud eft, quam Elementum
infeó^ium qualitatibus peregrinis. Talis aqua calefada, glaçies,
nix, grande,Nec eft neceffc, vt Elementi nomen amittatà
Licet enim in piuribus id eueniat (nec enim nix,aut grande, am-.
pliùsâquavocatuPjétiamfîformam aqu^e fijbftantialem retineat)
aqua tamen calida, nomen aqux,ignis fatuus,nomen4gnis
dum perdidit.

Mixtio igitur imperfecta hîc, eft coniunâio qualîtatum pcfe-
grinarum cum naturalibus ineorum elemento. Sic enim mixtura
quatuorgraduum caloris cum totidem frigoris, aquam tepidama

A impcï«

& L ï B E R T I P R O M O N D I

»

imperfeâiè mixtam facit. H a^c mixtio vocatur imperfeda, quia
nondum actigit pcrfedionem temperiei,qii3e formatn fubllancia-
lem elcmenti expellat,&: abfolutè mixti introducat.
, Itaque lapiÜes,ranse,Si fi quse alia in fublimi perfedè mixta, ex
vapore au: exiialatione coagukntur, meteora non func ; quia im-
perfedè mixta non font,cum abiecerintformam elementi.

Iris eciam,halo,parelij,&: quxcumque ifA,<paaw, non iWçacnp ha-
bere dicuntur, qu:^ accidentia tantûm,non corpora funt, meteori
rationem reciperc nequeunt.

Vapor eil fpiritus è corpore graui humido,exhalatio, è corporc
iîcco,refolutus. de quibus infrà dicendum pluribus.

Sublime, fpatium totum à terrae ôC aqux globo ad vltimam
mundifupe<6ciera,vocamus. Hoc ergo cxlis partim, partim ele-
mencis leuibus eft ptenum . Non tarnen in toto eo fpatio oriri
meteora poflunt : fed quatenus folùm vapores S>C exhalationes
afcendere valent- id.eft,ad ji.miliiaria Italica, vt pofteà ex Vitel-
lone,6c eommuni ferè Opticorum fententiâjdocemus.

Meteorum quidam in hypoftatlcum fiuc verum ,&:cmpha-
ticum fiue apparens, diuidunt. Sed emphaticum, quo tarnen to-
tum Librum nbftrum fextum confumpfimus, rêvera méteorum
noneft.

Meliiîs ergo ex materije diuerfitate, în id quod vapore, quod
. cxhalatione,&:quod vtroque mixtim conftat,diuidemus. Quas
vapore confiant, vt pluuia,nix, grando, ècc. aquea vocari folent.
quia vapores pleriqjelemento aqua: exhalantur,&: formamàqusei
in compofitione iftorum meceororum retinent* Qu2e exlialatio-
iiem pro materia habent, partim ignea font ; vt fidera cadentia,
fulmen : quia revera formam ignis inflammatione adepta funt.
partim non funt; vt venti,& turbines. In quibus fgilicetexhalano
nondum corrupta eft in ignem. Vapore &; exhalatione fimul, nu-
bes Si nebulsEcontextsefunt*

Ex iam enarratis patet,qu2Edam inter ea qua; exhalatione con-
fiant, eam pro materiatranfeunte (vt ignea ) quxdam pro perma-
nente (vt ventos ) poflidere. Inter aquea etiam, nubes vaporem,
materiam permanentem -, pluuia, nix, grafido, tranfeuntem ha-
bent. Nec enim in pluuia,aut niue, amplids fuperftes mariet va-
por, etiamfi feruent aquje formam.

C A-

METEOROLOGICORVM XIB, I. |

C A P V T IL

De loco generationis meteororum.

RISTOTELIS noftri ordinem fecwti, priüs dc lo-;
co vbi generantur meceora,deinde de cauffis co-
rum dicemus.

, ■ Locus illc, cft tota dementi aëris profunditas.
in tres regiones, infimam, mediam, & fupre-
MlAlill jfolet diftingui. Iiifima,eft: fpacium aëris à terra ad nubes;
«ledia^ipfas nubes capit: fupremajàconuexo nubium ad eïemenr
tum ignis^aut, ü ignis ibi nullus cft,ad ipfum caslum expanditur.

ART ICV LVS L

De fiiprer^iC regwnü <tèris qudntitate,

DIcoPrimo: Probabileeft, fupreraam aërisregionem adfi^
dera fixa}& ipfum Firmamentifornicem excurrere. Come-
tarum enim per vias Planctarum traiediones & motus/atis figni-
ficaiicjcaelos infra Firmamentum effe fluentes,nec è duro concre-
uiffe. Quod aliis etiam argumentis egregiè oftendit ClariCMe-
dicus Thomas Fienus,in Cometaanni 16Veri ergo limileen-,
vniuerfum hinc vfque ad fixas interuallum, aëre (fme partem fu-
periorcm aethera vocare mauis) repletum effe. Tycho tamén id
quod Planetas inter fluit > auram qua m dam naturae caeleftis, & di-
tierfxabhisinferioribus,credit:fednondum mihi perfuafit. ne-
que ex refradionibusfiderumampliuscoliigere potuir^quàm par-
tem illam aetheriam, rariorem effe noftrate aëre. quod verum erir^
ctiamfi eiufdem fpecici conftituas. Halitus etiam terreni, effufit-
fimè rarefadi, fupra Lunam fcandent quandoque, & partem cae-
kfbs illius &: Tychonici a^theris in mundum liiblunarem depri-
mcntimifcebuQturque mortaliadiuinis U incorruptibilibus;quod
nondecct.

Dico Secundo : Totus tarnen aër inter Planetas, quem çthera
appellamusjitem pars eius magna infra Lunam,{piritu caîido fca^
tet & inferuefcit. vt merito Ariftoteles eum, ignem (quia, inquit,
limplici alio nomine caret ) vel f omit em incenßonu,,

vocaucrit. Scio tamea à muliis id accipi de acre illo, qui ftatin»

A i fupr^

4 LÏBËRTI FROMONDI

fupraniibes eft: vltra quem ftatuunt aliquod aliud elementum
puri ignis. Sed Ariftoceles fatiSjnifi faUor,cap.7.1)b. i .Meteor, di-
ierrè eos refellit. Ait enim: Ta mcrfxa f ^ r ylw ornv ^^m tI/xü-
ftÄm ^ (popdvyef) to iss^\'Sv , dm^iAtuatv ^«gjeV iu dip/utm

A üTM J^g ^ T amn\'^c, vtt cwtIw cjgg^c ^fhi ttoäu avfj.\'^^ct\'y,\'^ tv^ T
ylüSj %io Tii(; twc xt/^Aö. (JMundi , tjui circa

terramy quantum fub circuUn laüone efl ,frimampartem, eße exha-
htionem ßccam é\' calidam.Ipfa vero cum magna parte cotimi infra
aérüycirca, terram vna cinumducitm k latione (jr motu circuUrt.

En, vt pritnam partem fub cxleftilationc,exhalatiof\\em voceté
Ac ne putares intelligi de aëre proximè fupra nubes, addit, exha-
lationem iftam rapere fecum aërem fibi continuum: id eft, ilium
quem hadenus fupremam aëris regionem appellate folemus. Hie
ergo eft J quem Ariftoteles propriè aërem-, alterumvero qui fu-
pereftjScad Lunam vfquCjaut veriüsadipfum Firmamentiforni-
cem,pertingit, propter exhalationum fcruentium copiam mix-
t:uram,ignem vocauit. Pluribus rationibusalibi ignem huncquo-
riamdam Peripateticorum fublunarem confutabimtts.

Dico Tertio : Meteora qu^e exhalationem terrelkem ,aut va-
porem pro materia habent, ple^umque non altius ä terra ., quam
ji.milliaribus Italicfs, ideft milliaribus Germanicis iz. Belgi-
gis ij.eleuantur . Ratio eft, quia materia eorum fublimius non
fcandit. Summi ctenim halituSj6i crepufculorum lampades, qui
primi mane radium Solis rapiunt, & vltimi vefperi retinent, ac
proinde altifliraifunt omnium qui videri ä nobis polTuntjtotidem
folum milliaribus ä terra diftant, vt poft Alhazenum & Vitello-
nem Tyclio approbat multis experimentis. Scio tamen aliquos
augere,& alios minuere banc diftantiam. fed media, & iam olim
receptamenfura magishjcplacet:6^:varietas ifta prouenit,quia
in demonftrationem fuam vnus terrjeambitum maiorcm, alius
minorem accipit.

Dixi ^ quia, vt Libro j.patebit, halitus in tan-

turn aliquando rarefcerc poflunt, vt ad Lunam & inter Planetas
perueniantjViderique fortafTis ä nobis poflint j quia cum raritate
aliquani adhuc opacitatem feruant,qua: lumine Solis valeat co-
lorari.

Dico Qjiartó: Supremailia meteororum regio, a fecundo 52
quinquageSrno milliari a terra,deorfom infra altiflimorum mon-
tium cacumina defcendit. Id inde intelligitur, quod montes qai-

dam

M E T E O R O L O G ï c O R V M L T B. ï. 5

dam reperd, qui fupra totaiii nubium Hationem furrigunt verti-
ces^penetrantque inregionem fupremam.

-Nubes exceditOlympus: lucanl.i.

Pacem fumma tenent^--

îïiagnificè clamat apud Poëtam Pompcianum Brutus. dudum
ailCe ipfum, de eodem Homerus :

-OvT àn^m nvdojî^t ëri ttot ofxCp^

AdCg.--

Neqjte ventissoncutitaryneque imhrt rigätur.
Hincapudeum aliofque Olympus paffiiB pro c^Iö : quafi om-
nium montium exceîliffimus^Sc cxlo ipfi attiguus effet. Sed fua,
aut vicina,nimis miranmr,ô^; in niaius extoilunt Graeci. Xenago-
rasenim,vt Plucarchus in Paullanarrat,exGeomecr;iâ vero di-
menfuSj reperit tantum 1270., paflus in perpeiidiculo Ql|mpi.
Pliiladeiplius etiam öiitn veri euriofiis afcendit j ^ vertices eius]
intra nubes inuenit. N«c Atlas-quoqu-e, (quamiquam Dipii al-Xib-rs-
tiflimum moiitium exiftiraec ) in fupremaiïi\'regionem venit..
quippe

---cln6^tm afîdue cui nubibui Afris _ f . AcneU. 4.

Piniferum caput,& : :

Et Dion ipfe fatetur, iuga perpetuâ nine caneicere. Intra igitur,
aucinfra mediam regionem funt : iKim in fupremâ, niues null^.
iEmusdeinde,monsThraciaeeminentiflimus, verticem in nubi-
bus habet: afcendic enim olim Philippus Macedonum Rex j vul-
gare opinioni credulus, inde mare PpnticumjÂdriaticumj &: Al-
pes Italie pofle confpici. vbi autemingk appropinqmhanty ait
uius, adeo omnia conteBa nebula^^t handfecm quam mäurm ïtim- \' \'
re impedirentur.

Dicasarchus,Pliniotefl:e,curâRegum montespermenfus, al-Lib.
tiffimum Pelion prodidit, paffuum 12 jo. ratione perpendiculi. ^\'^^\'
Quaealtitudo tamen minor,quàm XenagoricaillaOlympijftat-
queetiamfînedubiointranubium regionem . Plini us tamen ibi-
dem alTerir,fcireTc, quofdam Alpium vertices tradu non breuio».
re jo.paffuummillibus affurgere. Quodfi ita eft,iam iftiad cul-
men fupremx regionis adfpirabunc. Sed credo Pliniuni acci-
piendum de tradu Si afcenfu Alpium obliquo. nam nimis, pu-
to, manifeftcfairumeft,vlluraeffe, qui tantum ha beat perpen-

diculi. ,

Si ergo montium vllus eft,qui vitra mediam regionem ie attol-

A 5 lit.

6 L I B E R T I E R O M O N D I

liCjCaucafus in Afiâ eft,Tenariffa în Canariis, Pàriacaca în Ame-
rica. De Caucafo Ariftoteles lib. i.cap.i 3.Meceor.a^^irmat,vide-
ri à nauigantibus in Mxotidem ( id eft, ex diftandâ jdo. millia-
rium,vt quidam arbicrantur J tertiâ parte nodtis retinere Solis
J\'i»- Jr crepufculum. Similis exccllîtas Cafij montisapudPlinium (ni-
fi tamêpro Caucafo, Cafiuseumafîiiiitarenominisfefellit) cuius
vertex quart a vigiliâ orient em fer tenehras Selem afiicit^breui tem-
fork circnmaSiu^diem noBem^fAriter ofiendens, Huiûs tamen per
diredum akitudinem alferit folûm eue 4.milliarium . Tenarif-
fam referunt Hifpaniefle altitudinis öo.milliarium.In mari enim
maxime conf^içuus eft exinteruallo 4. graduum. vndeSnellius
in Eratofthenefuocolligitjperpendiculum eiuselTc 5;.mill.^ Ex
qtiibus tamenaliquid deducendum ob refradioncm» Nam res in
fupcrficic maris refraâè viïà, akior iufto apparet, & ex diftantiâ
longiorî. Statuamus igitur audafter in perpendiculo, oâ:o millia-
•ria. quantam altiflimorum fiib totocae omontium excelfîtatem,
Vetcrum Sapientum iudicio,affirmàt Alhazenus lib.de Crepufcu-
lis. Errareergo videntur,qui nullum omnino montium credunc
cxcedere 4. milliaria perpendiculi. De longiffimâ illâ catena
montium Peruui£e,qua2 foo, facile leucis à Septemtrione in Au-
ftrum decurrit,narrat lib.j.cap.st.Hiftor.Indic. lofephus Acofta,
tantx altitudinis elle, vt fi in cOmparationem ducantur Italia: Al-
pes,cafà: humiles,Peruuianipalatia excelfa videri poflint. Vnu tn
horum,nomine Pariacacàm,cum percranfirec,acrem in vertice ita
fubtilem & tenuatum,ac humariïe refpirationifie inidoneum in-
uenitjVt naufeâôi vomituferèanimàm rudauerit.

Hi ergo,&: fi qui alij parisiublimitati.s montes ^ in fupremà re-
gione habere vertices videntur -, vbi aër viciniâ caeli, exhalatio-
ilibus feruentibusplurimiim calet &extenuatur. Fruftrà igitur
Bened.Pererius cap.tf .Gen.difp.p. conatur aftruere, nullos in vni-
uerfo montesefTe,quicacumine mediam aëris regionem excé-
dant. imodifp.io.dubitar,anaqu2Ediluuijjqua2 ij.cubitis,omni-
bus fubcaslo montibus fuerunt altiores, ad media: regionis nubes
pertigerint : quid è nubibus,in fine etiam quadraginta dierum,
ciim altiffimae fuerunt dilùuij aqua:, depluit\', tamquam ex altiori
locojin montes &: diluuiüm. Verum Libro j.rationes eius dilTol-
uemus,vbi de diluuiis agiinüs.

Dico Quintô : Suprema regiodeorfumvideturterminari cir-
ca quartum à terra milliare. Ratio cft, quia ibi media incipit, vc

arti-

METEOROL OG lCOHy w . LI B,: î. 7

articulo fequenti patebit.Haber igitur fupremaregio 48.miili^tria
Icalicaprofunditatis.Exaltitudineenim ji.milliariumjquoufque
^candunt,vt plurimiim,rummi halitus, detrahenda foldm 4. faut
pro media & inSma regione,vt iam iara oftendemus,

A R T I C V L V S IL

De qnantitate medU jÇ^infimisrcgidnùp

C Ardanus üb. ij.Subtil.negat nubeis etiam exceîfifïî mas duO\'
bus millibùs paffuum à terra vmquam eleuari t ciim vero
pluit,&: demiffiffiniaz funt, vixputat joo. pafHbus abeflfe. Hinc
fequecur, iiifimam regionem , qu^ à terra ad proximas nubes
excendicur, foios joo. pafllis aldtudinis habere ; mediam ve-
ro, I foo.tanta enim erit intercapedo inter imam & fummam
nubem.Veriim hxc mcnfura Cardani nimis breuiseft,vti Poiido-
nij nimis ampla: nam çxiftimauit ncn mms 4r0.fiadiorum ( id eft, PHn.Ub.t,
quinque milliarium) à terra altitudinem ejfe, in qua mhilaac vemi^^^-\'^^\'
nubéfque froueniunt.

Dico ergo Primé : Conuexa,fiuefuprema pars media; regio-
nis,quatuor circiter miiliaribus Italicis abeffe videtur à fuperficie
tcrrx. Argumentum meum eft,quôd montes quidam,akitudinis
perpendicularis milliarium quatuor, quandoque cano vertice vi-
antur. Igitur nubes,materia earumniuium,eoufque perueniunr.
Antecedens probari forcaffe exemplo Atlantis in Africa poteft,
quern Dion altiffimum montium (falso tam en ) appellat. Nihir
lo minusexcelfiilima eius iuga perenni niue albentia, non multo
breuiiis , quam quatuor miiliaribus à plano terrae fortaffis attol- ^
luntur. Nam Suetonius Paullinus, quem Confulem fe vidifle
Plinius fcribit jdecimis foliim caftris in verticcm eius peruenit. Lib.|.c,t.
nec tamen per afdua illa & inhofpita iuga,qux à mortäli nullo, vt
teftis eft Dion,adiri pofliintiextraxic exercitum.

Mtnx etiam cacumen niuale,nec fupra mediam regionem eft,
cum tarnen FranciCMaurolycus Abbas Melfarienfisin Siciliâ,&:
accola,aflSrmet, ex eo fubieaiim märe Mediterraneüm ad
2.oó.milliaria adtpici. vnde Siiellius in Eratófthenc colligit 4o.cir-
citer ftadia perperidiculi,fîue milliaria quinqüe. Detrahamus ergo
.vnum milliare propter refradionem ( nam oçulus è vertice mon-
tis,per aërem vaporofum mari incubantem,&fpéciem refradam,
îongius,a£ partes aliquas fuperficici maris infra Wizontem vifibi-

lern

g LîBERTI PÎlOMONDI

lern confpexit ) remanebunt milliaria quatuor. Ag profeâô

non multo humiliorem Mmx verticcm, inde etiam intelligitur,

?[ûôd Snellius ab ocularis teftibus fe cognouiffe dicat, fumum ôc
auillam Crateris eius è portu Melitenfi palàm videri. vnde con-
fiât, akitudinem 31 7. ttadiorumefie, ideft, iterùm milliarium
paullominiis quatuor.

Dico Secundo : Infima fuperficies medix regionis, joo.circiter
paffibusjliuc dimidio ïtalico milliari, à terra diftat. Nubes enim
prôximae,quales funtatrîE illx ô^: pluentes, vix longiori interuallo
diuidunturànobis. Liquet experimento fubeuntium Italiae Al-
pes, Deinde notaui aliquando in nube pluuiosâ Sc fup\'ra verticem
meumtonante,interuailuni temporis,inter tonitru & corufcatio-
nem fui minis J par fermé eifecura fpatio, quod inter flammam
tormentimaioris&crcpitum intercedit, explofi ex diftantiâ di-
midij milîiaris. Vide plura Libro i.vbi tormenta noftra cum ful-
minibuscomparamus.

Exinde autem apcrtè colliges, médias regionis profunditatem
efTe milliarium 5

Dico Tertio : Profunditas infima^ regionis dimidij folùm efl:
milîiaris. Tantulam enim iam oftendimus intercapedinem terrae
& propinquiffîm^ nubis.

Solet autem altitudo.huius regionis definiri refultu radiorum
Solis à terra, putantur énim vulgo radij non altiùs quam ad imam
de concauam nubium fuperficiem refilire . Itaque pleriqaefie fî-
niunt : Infima regio eft pars aëris,quîc à terra verfus cselum porri-
gitiir,quatenus radiorum Solis reflexio pertingir.

M ulti tamen hodiecenfent,eam longè altiiis, &:ad ipfam et-
iam Lunam peruenire. Si enim Luna,&: Venus, ceterique Plane-
tœ,qui corpore opaco & terrae fimillimo funr, lucem Solis ad nos
vfquetam vbertim refledant, cur terra viciiïim vfque ad ipfos
reiicere non pofTit ? Credo equidem,quôd fi oculus quifpiam in
orbe lunari foret, globum terras aqux, inftar ingentisf fideris
{nam terra ferè quadragies eft Lunâ maior) à Sole illuftrem con-
fpicerer. Species igitur vifiles fplendoris exciperet : qu^e aliud non
funt quam radij luminis j vtin Libris de Anima demonftrabimus.

Itaque propius verum erit, fi affirmes, infimam regionem fiir-
fum finiri,vbi radij Solis à tellure reflexi.ita deficiunt Ôc languent,
vt nihil aut parum radij diredti calefadioncm adiuuare queant.
Ibi autem nubes concrefcere, 8c vâpores redire ad naturale frigus

inci-

METEOROXOGÎ CORVM I IB. I. 9

ineipiuht. Siuc podds ( vt ex iiidmo meo fenfu dicam) ibi primae
nubes 0:ant,a£ arcenfum vapores finiunt, vbiaeVem infimâ regio-
ne & fe ieuiorera,aut vnius pondens, inueniunt. Alibienim vbi-
que natura banc {eruat legem,vtleuiora tarn alte fcandanr, donee
medij in quo mouentur partem minorisponderis, aut équilibrera
î^eperiant.

ARTIG VLVS III.

Défigura vcgmum aërk.

JcoPnmó : Concaua faperficies infimseregionis eft paînèto-
\'cunda : & qualis conuexa globi terrse aquse, quem proxi-
mè ampleditur & tangit.

Dico Secundo : Conuexa vero eius fuperficies, eft figura: pro-
pemodum oualis. Nam talis eft concaua fuperfieies medi^re-
gionis^cui conuexa infima: fe conformât, quia vndique contingit.
Idcirco autem concauitas medise eft oualis j quia exhalationes &
vapores in Zona torridâ magis rarefcunt , & altiiis fcandunt^,
quam in frigidis &; temperatis. bine in iftis vtrimque Mundi
VerticibuSjid eft/ub polis propiûs terrée incubant nubes,nee ad di-
nùdium totum milliare diftant à fuperficie eius. paullatim vefo,ô2
molli quodam cliuo per temperatas in torridam afcendunt : vbi
concauitas altiflima eft, veluti gibbus ac media cralîities figura
eualis. yndefequitur^nubemè Zonâ torridâ per temperacam ,
^ub polum,ventorum flatu expul{am,perpetuó crafTefcere de-
fcendere veifusterr£E fuperficiem . Qua; omnia primoreafpedu,
magna verifîmiiitudine blandiuntur, abeuntque non proditâ dif-
ficukate,quam tamen benè infpe»5la,celant.

Nam licet vapores fub polis, vtpote calorelanguidiorerefoluti,
denfioresfînt; aër tamen per quem fcandunt crafTior ,etiam &
pinguior,quàmfub Zona torridàeft: igituraequèakèafcendent,
atque vapor Torridas tenuiotjper aërem rariorem . Vbi enim eft
«qualis proportio corporis leuioris ad medium grauius, aequalis
edam erit afcenfus. Vtfi ftatuas totum fpatium inter Lunam ôi
terram aquâ plenum,eodem modo in flimmam aquse fuperficieni
fuber enitetur,atque tenuilTima exhalatio per aërem tanto aquâ
rariorem. Igitur rado aliqua nece^iTariö reperienda, quae oftendat
vaporem torrid^,raritatelongiiisfuperare aërem infimse regio-
uiSjeiufdem Zon^,pei: quem in mediam regionem afcendit,quàm

ß Zonie

L I B E R T I FROMONDï

Zonae fngid^e vapor aërem fuum excellât. Cauffa eft in maiori-
JEftu torridae. Quia enim ibiangulis redis, aut propè,radij ter-
ram incidunt, & in feipfos refleduntur, mukiplicata in angufto
luce,acerrime vrunt,& exhalationem ac vaporem, antequam ad-
fcendant, celerrimè in maximara raritatem diffoluunt. Sic ignis
magnus Sc valens,iniedum pabulum in flam mam tenuiiTimam fi-
ne fumo ftatim abfumit; paruus vero aut lentus fumat tantum, &:
fine flamma,aut cercèmalignâ,pigram fiifcitat exhalationem.Sed
quarepariternontenuaturab eademcauflTa infimus Zon^ torri-
àx aè\'r ; vt eade fit proportio vapOris huius Zonx ad fiium aerem,
qu£e vaporis Zon^ frigida:adfiium ? Quia,credo,corporadenfa,,
vtterra,&: aqua, calorem denfiofem & magis inculcatum , quam
aër Zona: torridîE, recipiunt. &: hincvbi calorfic multiplicatus
vincerepoteft fiibiedifui denfitàtem , magno Sc fiibito impetu
difpergit in ampliflimam raritatem. In fiibiedoautem fluxo Sc
raro,qualis eft aër,minusviriùm habet; & molliter folum fundit,
non diffipat nihil obnitentem materiam. Hsec res tota inclarefce-
re poteft,per profufi{rimam,& pzene momecaneam rarefadionem
pyrij pulueriSjiniedo igne. Longe enim laxiüs rarefcic &: difcin-
giturilla materia,quam vicinus, ôc flammte contiguus aër. Terra
vero* &: aqua frigidarum Zonarum languidè tepefcunt radio fo-
lari, nèc ferèampliiîs tenuantur, quam terra: circumfluus aër, qui
Se à natura fuâ à Sole etiam aliquantam habet raritatem.

Ex quibus quoque fatis intelligitur,infimam regionem, eodem
«tiam loco,qualttatibus vertentis anni variari. asftace enim altifli-
ma eftjhienie fumraifiior. Poffant tamen etiam ardentiflimo So-
le humillima; elfe nubes. qualesatrse illsenimborum a:ftiuorum,
auc fulminiim parentes, qu^ humore multo grauidîe, ôc anciperi-
ftafi caloris conftipatse, in infimum aërem feruore anni tenua-
tum,ake fuccumbunt.

Dico Tertio I Conuexa fuperficies medise regionis videtur et-
iam oualis. Si enim in torridâ vapores fcandant altiiis, quam ia
frigidis temperatis: ergo dorfum mediç regionis gibbo quodam
ibi in fupremam regioném affurgit. Talis etiam eft concauitas
huius fuprem^regionis,quze dorfum illudgibbofum cingit. con-
uexitas verô eius rotunda eft, fiue fornicem ca:li, fiue concauum
alicuius fublunaris ignis proximè contingat. Concauitas enitn
ignis etiam exiftimaturfphaericajquia omnes vndique partes çquis
Viribus nituntur furfum.

ARTI-

METEOROLOGîCOR VM. X I B. I. II

ART lev L V s IV.

Sj^ditates regiomm Aim.

QValitates primas aëri naturales adhuc in incerto funt. Arifto-
teles facit natura calidum, Stoici bL CardanuS frigidumj
i urne bus neutrum,fed omnium ex aequo capacem. alibi arbitra^
bimur,fpero,hanc litem. Nunc de qualitatibus regionum eius,ft-
ue eae à natura,fiue foris veniant,dicam.

DicoPrimô:Supremaregio,abexhalationibus feruidis,eô fe
per médias nubes tranfcribrantibus, vel libéré cazlo fereno bc in-
nubi fcandentibus,calidaeft, & ficca. vicinia deinde caeli & fide-
rum,fine vllo fuperne nubium obtentu, calorem eiusauget. Ele-
ganter louianus:

Vltima tomntifemperfit\'it vßa calore,
Flammarumconfuetavagos\'rmohere tortus.
Hinc refert Solinus,eos qui in Oly mpi cacumen afcendebant, fo-
Iitos fumerefpongias plenasaqua,ad fu£tum,&: temperandam aë-
ris feruentis refpirationem. Negaui tarnen anrèverticem Olym-
pi penetrare in fupremam regionem. Certiusergo exemplum in
altiflimisPeruuiae montibus habemus,vbi lofephus Acofta, cum
tenuiflimoibi acre ferè vnà exfpirauit animam . Ex hac fupr\'emi
aeris qualitate redeconiedat Scotus in i.d.iy.q.z. planitiem Pa-
radifi non fuiffe excelfiorem media regione ; quod quidam con-
tendunt. InParadifoenim ver perpetuum, ôi fumma aëris tem-
periesfuic. Vndeneccacumeneius nubesattigit.

Dido Secundo : Media regio humida eft & frigida, à vapori-
bus ibi pendulis. Patetexperientia peregrinorum tranfeuntium
per Alpes,mediam regionem, in Italiam. Conimbricenfes ta-
men frigus illud à Deo olim produdum, ôi iam conferuari cre-
dunt. Sed Deus intalibus effedibus vti confueuit minifterio cauf-
farum fecundarum. Itaquepotiiis\'àvaporibusfolûm,eôfcanden-
tibus,aer ille frigeratur. Sed quid fi c^lum fine nubilo fit^inquieSj
abefltne ab eâregione frigus ? Planiflîmè.redibitqj tantiim poft-
ca,cum vaporibus,aüt è terra fubeuntibus,autaddudis ventorum
flabris. Exiftimo enim hîc & ibifparfim mediae regionis frigus
radio folari infringi, eamque difTipatis nubibus quandoque inte-^
pefcere; donee alixalgentesfuccedaneae in locum pulfarum ad-j^jj^^^
uenerint. NonalTentior tamen Ludouico Coronello ( isPhilo- pbyfic.

B 2 Tophus

IIBERTI FROMONDI

fophus Nominalis Hifpaxius, quod mireris ; qui rarô addidi
Occamiftis ) qui fentic fub torrida nullum efTe frigus medix re-
gionis, neque ob intolerantiam caloris vllas ibi nubes coagulari.
Sed fallicur. quia à centum paullo amplius annis ha^c fcribebat,
quando nondum omnibus fatis erant nor^ pluui;^ & diiuuia, quas
fub ipfo etiam.yiEquatoreinundant,quando Sol eft in^quinodiis
Sccapitibus eorum perpendicularis.

Nullibi autem, quam circa montes, frigus media: regionis SC
nubes funt pertinaciores. Terrae enim montanas &C cautium ri-
gor,vaporisibicoagulum adiuuat, & itacontinet, vt circa totum
annum nubilavercicibus incubare,aut ipfos coronare cernaniur.^
Dico Tertiè : Iiifiraaregio, omnes qualitates primas yiciißm
recipit. Jouianus rem verfu dicat :

Prima acftte fattens eßfrigor^^atcfue caîorîsy
Alter^âfqne vices alterna vice rependit,
?\'ere tefens, xßate calens^ eadem h or rida brnrnL
CaufTahuius viciffitudiBis penes reflexionis varietatem eft, qua
xadij Solis obliquiori angulo,hieine,,quatn^eftate incidunt in ter^
ram,i8<: reiiliunt in altum . Angukis énim incidentiïc par eftangu-
io reflexionis,, vt in fpeculis experiri licet. Hinc aeftate Sol vertici
noftro magis admotus^angulorediori terram irradiat refiexus
ab eâ radius in diredum parnè recurrit^ eaque vtriufque radij pro-
piiiquitate&cœtucalor vberior prouenit. Vel £i alia imago di-
cendi magis allubefcit: Sol hiemé,etfi in Apog^o & vicinior no-
.bis,obliquo tamen radio terram im pingit. ôiquia montes, xdifi-
cia,planr£E,5^infinita alia funt, quibus terrae fuperficies exafpera-
lur, vmbras innumeras reiiciuntin latus vnum illuftrata à Sole,
vmbras vero omnes lumen frangunt aut débilitant, ne tantum va-
leatin calorem.S«: liinc etiam partim eft,vt vefperi ac manè,quan-
do vmbrae adultiores, seftus mollefcat S>c relaxetur. Per a:ftatem
autem, quia Sol noftro Zenit£E propinquior,montes,& quxcumq;
in fuperficie terr^ eminent,magis à vertice defpicit, & vndique in
orbem ferè illuftrat, detersa circumcirca omni vmbrâ. Vnde et-
iam loca quiehibernurn Solem fine vmbrâ excipiunt,vt mon-
tium latera,&:cliui,ô<i: parietesçdificiorum,fatisincalefcunt,niuef-
que fortè adli^rentes, ftatim exerente fe Sole contabefcunt. Ita
Cardanus Iib..4. Subtil, rationem concinnandi iiortum oftjcndit,
qui tocâ etiam hiemeolera frudas educat. pariete fcilicet mc-
bili,&: adeleuationem & deprefiionem Solis fic compofito &

modu-

METEOROLOGICORVM LIB. I.
aioduIato,vt angulis Temper redis incidentes radios excipiat, & in
fubiedum horti fundum regerat & diffeminet. Nefcio an non ü-
niili olim artifîcio Entellus ille apud Martialem, vuas fuas hiber-
nis menfibus alebat.cryftallo etiam vites inclufilfe videtur, vt in-
îuriamcxli defenderet, ad multiplicandum deinde refradio-
^elunnen,&: incrementa caloris.

Corc^YM njidit pomaria Regti^ UbT\'^

Rui^Entelleja^apraferat tile domus. ^ \' \'

Inmdapurpureos\'vratnebmmiiracemâsy

Et gelidum Sacchi munerafrigu^ edat-^
ConàitAperÇpkuk\'vïmt vindemiAgemmky
Et tegitur felix, nec tamen vua Ixtef,
JPemineumlucetfic per hombycinn corpus:

C&lctilm in nit\'tdk fic mmeratur aqua,
^uid mn ingenio voluit nmra liiere ?
Auttimnumßerills ferre mheturhiems.

Breuiter igitur,calor aEftate,quam cetero anno,flagrantior;quia-
à cauiXâ calorificâ maiori àc lumine magis conferto venit. Lumen
vero maxime multiplicant reßexiones; qux aeftate plures ad idem
aèns pundum,quam alio tempore,fiunt. Hinc enim etiam, vbi
Sol vallem aliquam^inter nudas pra^fertim cautes, illucet, in im-
raenfum quodammodo augetur calor ; quia vndique adeadeni
punda aëris, à cautium & iaxoîum fuperficie, radij refledunturj
focofque vbique conftituunt.

ARTICVLVS V.

^mmodiQ radius Soiis direSim nen impediat mUum in
media regione concretionem,

OCotusin l.d.i/.q.i. duas cauflas priuatiuas afFert frigoris
Omedi^ regionis : carentiam caioris produdi à radio Solis re-
flexo,qui tam altè non rerilit,&: carentiam produdi à diredo. Sed
cur radms ifte à caslo diredè in nubium tergum deiedus, non eas
tepefacitfaltem,auteciam diffoluic ? Quia veluci,lumen gemma-
rum,putrium fungoriim,pifcium lucernarum,noncalefacit jimó
LunsefrigefacitjinquitdodiflimusFortunius Licetus l.i.de No-
uis aftris cap.^j. ita radius Solis diredus vi calorificâ caret : cale-
facitquefolareflexione ,atterendo aërém, humoremque expri-
mendo,vt ignefcat. Verum,boni ftomachi eum effe oportet, qui

B 3 tamt

14 LI BERT I FROMONDI

tamfadlè liacc concoquat. Ego cerce fateor me infirmiortfm.
Nam radius diredus eiufdem cum reflexo fpecieieft j cur non er-
go cale etiam faciac? Nec attritionem illam, Sc expreflionem hu-
moris ex aere intelligo.radij enim corpora non funr,nec cam dura,
quàmfîiex& 4^alybs,vtmumoaffridu aër médius ôddeprehen-
fus ignefcat. deinde quis eos fie coliidit ?

Tiiomiftae quidam fe omnibus moleftiis defundos putantj fi
credant lumen Solis, nonfecundum gradum vicimum fpecifi-
cura,quo calorificum eft/ed fecundûm gradum tantum genéra-
lem qualitatis in nubes recipi. Sed gradus genericus fpecificus
in eodem indiuiduo, in vnam omnino effentiam coalefcunt, nec
diuelli queunt. Non poteft igitur radius iucis abiicere gradum
fpecificum in nubibus, & eum deinde in aëre infimje regionis re-
fumere. Locutiotamen fic tolerari poteft: & ita D.Thomam
explico ; Lumen non exercet omnem effe£tum in nubibus,quem
alibi poteft; non enim calorem ibi fundit. atque ita gradus luminis
fpccihcus &c calorificus ibi ex parte falcem otiofuseftjSi veluti non
effet, fed otij huiuscauffam inueftigamus.

Alij paffim hueconfugiunt : Vnico tantum radio , eoque dire-
â:o,mediam regionem penetrarij infimam,duplici, diredo ac re*
flexo. Cjeduntnefe extra litem ? non funt. Sic enim in rixam
poffunt retrahi: Radius à caelo ad terram vniformiter diftbrmiter,
vt loquimur, remittitur languefcit : igitur in media regione,
quam infimâ, plenior & intenûor erit. Sed rem ad calculum de-
ducamus. Sit in fupremâ regione,quae propinquior caelo,intenfus
vcé".in media,vt 5\'.ininfimâ,vC4 in fuperficie terras ( vnde fit rc-
flexio) vt j.Quiaautemreflexiodébilitâtlucem,vcdemonftrant
vitcll.1.5. Optici,non redibit eâdem intenfionefurfum,quain longum,fub-
Î- lato terras obftaculo,propagatus fuiffet, decreuiffet autem diredc
protradus, à tertio vfque ad fecundum gradum. vt ergo debilior
furfum reuerberetur,oportetfoldm refle6T:i vt vnum. Ita enim et-
iam pilaluforiaimpadainmurum,minore impetu refilire folet,
quam tranfuolaffet muri profunditatem per foramen, fi quod ibi
fortèincidiffet. Compone igitur iam radium diredum quatuor
graduum infimas regionis,cum radio à terra reflexo vnius gradus,
exvtroque fimul lumen quinque folum graduum concinnabisj
quotfunt fcilicet in radio diredo medise regionis. Ergo lumen in
infimâ regione non eft,quàm in media,ad calefaciendu potentius.
Sedininfama diffoluit vapores,ergo in media tatitumdem valebit.

Hoc

METEOROLOGICOR VM LIB. r. f5

Hactamcn experientialongè refellit. quia media iregio mani-
feftè fi-igidior,quam infima eft, in eâ fic coagulantur nubes, vt
concretio radio folari difcingi non poffiit. Dico tamen Primo :
Sicuti tota catena circulus medix regionis non vbique eft in pa-
ri frigore; ica poteft hîc &c ibi fparfim, breuiaut longion tempore,
totum illud infignefngus, quo fic vaporem eo icandentem ad^
ftrmgit,perdere. Idf^epèviridi, a^def^Ecatifiimo ab omni nubilo
c^lo reor accidere. Cur enim necefTe fem per vaporem ibi adh^
rere,qui aërem illüm frigeret? certè arenofis illis Sc arentibus Atri-
en defertis n\\i\\tx incubant nubes, nift aliunde addudx ventoruin ^
flatibus. Si verö ibi catena nubium fradaeftjcur denfitas aëris re-
mollefcere & fundi non poteft ida & terebrata radio diredo So-
lis ? cur etiam exhalationÜ ficcarum & pasnè ardentium, qu^ illac
infuperiora traiiciunt,fcruoremnonfcntiatï cur vndiquecom-
pledentis&dorfoimminentisfupremx regionis œftum? ïmo fi
rem ad viuum,&: Mathematicam prsciiionem,refeces; radius di-
redus per mediam,fed ferenacam & innubem regionem,traiedus,
ibi.vt ante iam diximus,quia vicinior fuo fonti, vberior ; & magis
calorificus, quam per infimam regionem erit, quamquam fortaf-
fe difcrimen fenfui manifeftum effe non poflït. Nam fat credo,
etiam mukorum milliarium diftantiâ,radium aliquaparte inten-
lïonis defectfle ; intelligi fenfu non valet. Pulchrè Seneca : Lib. 4.
dkit altioremmomem^qutaSolemfrojÀàs excipat, magls calere de- ^ ^ ï^a^«
here-,idemdicerefoufi^longtoremhominem citih quampuß/hmde-
here cdefieri, é\' dA caput cïm quam pedes. At quifquis Mundum
menfura[uk £fiimauerity& terram cogttauerit tenerepunBi locum^
in teiliget nihil in Uli pejfe it a emïnere, vt cdeßia magts femiat, velut
inpropinquum illls acceßerit. Nimis Stoïcè & rigidê tamen hoe.
Qjaid fienim Solem in Empyreo (cuius comparatione Orbis Lu-
na; cum inclufo Mundo elementari,inftar etiam eft pundi) con-
ftituas; nónne Luna magis adionem Solis,quàm terra fentiat?

Dico Secundo: Nubes media: regionis opacitate fua radium
Solis fic debilitant,Yt in calorem inuaUdus fit. Non enim quodli-
bet lumen c^lefacere poteftj fed certa incenfionis merifura necef-
faria eft: aut fakenijlicet natura fuâ calorificum fit,intalifubiedo
tamen nihil omnino,aut quod fentiri ôi seftimari debeat, efficere
valet,ob repugnantiam infignem frigoris. Ininfimà verö regione
nubes non coiififtunt,qux opacitate radium ftrangulent, bc veluti
extinguant: fed aër ibitotus,fi extra nebulam eft,peUucet-, vapore

eraf-

tó LIBERTI FROMOKDÏ

ciaffioriquidem quam fint fumi nubium, vt Lib.f.oll:endam,in-
tcrtextus, fed diaphano tamen, quique radium frangat quidem^
fed non reiiciat. PriKcipuus tamen infim^e regionis a:ftus, non ä
radio diredo,fed innumera a diuerfis terrx fuperficiebus , 6£ ra-
diorum fefe in omnibus aërispundisinterfecantium, reflexione,
vt artic.proximo dixi, profluit, multiplicatis enim per reflexiones
varias, & in vnum foculum concurrentibus radiis, certum ex fpe-
culis incendiariis eft i calorem &: ignem accendi. Et hinc liquet,
non redè a nobis antèpofitum effe calculum , dum tantumdem
luminis in media regione, quantum in infimacolligebamus.Nam
reflexiones ab infinitis terr^ afperitatibus radios in eumdem lo-
cum coniicientibus, velutitotidem paruis fpeculis, inimmenfum
infimi aëris lumen audum eunt. Ideoenim ä fapientilTimo Opi-
fice terrae fuperficies fic exafperata. vt,inquam,lumen variis reper-
cuffionibusvbique in nodos fe colligeret,foculofqueinnumeros
accenderet, qui plantis alimenta in terra coquerent, vitali cas
calore animarent.

Sitotinaërc infimo foculifunt,inquies,cur eum calore fiio
non foluunt,&: rariorem aëre mediae regionis faciunt ? Faciunt,fi-
ne dubio. & veluti in lagena humpre plena partes quafdam &:
atomos perpetuó fcandentcs,alias defcendentesafpicis: ita in aëre
qui infra nubes èft,pars circa terram,vbi calore laxatafuerit, fur-
fum in nubes,aut quoufquealiam eiufdem leuitatis inuenerit,per-
petuó fubitjdefidente altera quae plus proni habuerit. Nam fubita
üla frigora, quae alij in caeleftibus influcntiis ferunt, ä me aëri me-
di^ regionis algido,& in terram fubitó decumbcnti (nullo ctiam
manifefto flatu} dantur. vt Lib.4.1icebitcernere.

ARTICVLVS VI.

^nfiperior a\'èm regio raptu cali circumdmatur,

Nihil vulgatiusin Scholisnoftris,&omniumferèhbris,quam
elementum ignis, & fupremam aëris, motu primi mobilis
cazliLunseimpreflb, abOrtu ad Occafum quotidie circumagi.
Verum,quid alij faciant,nefcio;egocertèolim &:fcmpertricas,&:
quidem intricatilïimas reperi in hoe motu. Eftne enim tradio,an
pulfio,an vedio ifte raptus ? Non tradus; quia qua: fe trahunt,pcr
afperasfuperficies,velvinculoaliquo nexa eflè debent. cselorum
veröfuperficies, vtomnesfatentur, glaberrima eft. Non etiam

pulfioj

METEOROLOGICORVM LIB.*"!. IJ
piüfio; quia impellens , locum alterius intrare nititur : ideo enim
lococompeUit cedere. at fuperficies casli ineodem femper cir-
cumcisè fpatio fe gyrat,nee aëris aut igtiis locum afiedat, vt cogat

inde cedere. Qjifveliuiituretiam,aut vinculo quopiam,aut pon-
dère fuoaffigivehiculo debent. Sic equus currumalligatusvehit,
^ bominem grauitate fuain curru defixum . Deinde, vt experiri
cum GalilseoUcet,vafe rotundo in eodem fpatio circtimaaa, ia-
ferta eandelç flammula non extinguitur,iniô ne vibratur quidem s
ergo fignum eft,aërem inclufum, in quo candela flagrat, non rapi-
in orbem, motu fuperficiei concause vafis. Quibufdam fufficit
refpöndiflre,ignem,aut aëra caslo fubiedum, raptari, vt c^lum in-
ferius à fuperioriproximè ambiente. Sed inifto etiam par eft, aut
etiam, maior dîfficultas;quam in Libris de cxloy Öeo fauente, ex-
tricabimus.

Itaque quifpiam neget aërem ilium motu ca^li follicitari. quod-
ab iis longiftîmè eft receder^, quiOceanum etiam eodem raptu
ab Ortu in Occafum voluncabirej vt Libro y.refererous.Sed pra:-
ter audoritatem Ariftotelis,etiam Cometarum infra Lunam mo-

tus metrahitjimo\'ferècuincit^vtacri fiiblunari motum ilium re-
litiquamus. nimisenim percinacesfimus , fi nullum Cometarum,
qui coctidiana periodo ab Ortu ad Ocçafum civcumeunt, effe
Lmiari orbe inferiorem, afferere perfeueremus. Videntur autem
ifti Cometje, ab aëre in quo natant,circ«mue6tari.

Quisergo motum ilium aëri facit,fi cjelum nonimprimit? In-
telligentiam hie alligare,nimis fortaffe frigidum -, ncc pro philofo-
pho,quiin vltima folum defperatione, in hxc làtibula confugere
debet. An vim magneticam inferere magis placet ? fic enim fer-
rtim, etiam fine contadu , magnes trahit. Sed hoc etiam afylum
eftfolisdefperabundis. Deinde vim iftam per totum czeU forni-
cem diffufam effe oportebit : ergo maxime efficax erit,aëremque
etiam hunc inferiorem,&: quae in eo pendent nubes,in orbem cos-
tidianum circa terram aget.

Alius ergo modus eft 5 fi aërem fupremum fornici cseli , tam-
quam^vt fic dicam, centro inniti leuitatc fiiâ-ftatuas. Veluti enim
lapis grauitate fuperficiem terrae premens,in qua folum (non aliter
defixus) iacet,vnà circamferretur,fiipfa centrum fuum circuiret;
itafortèadraptum fuperficieicaelijincubansôi leuitate eam pre-
mens inferior aër,ab ipsa in orbem portabitur.

Veriim nec hoc valde allubefcic. quia fic premi ab elementis

C leuî^

♦L r B E R. T I F R O M O N D I

ieuibus caelum nonexiftimojiiifi forte maxima &c infoîenti aeris
aut ignis raritate intumefceret, fine akerius partis condenfatione,
Munduseiementaris. Sed id noniblet.nam ideo tam obediens&;
flicilis in denfitatem eft aër; vt ftatim in vicino fe colligat aftrin-
gat,vbi in parte alia rarefcere , & plus fpatij accipere contigerit.
Deinde non femper fic aër c^lum fequeretur j fed foldm cum ra-
ritate diirplui contingerec. Elementa autem leuia non incumbunt
naturaliter ca:lo,ipfumque obnituntur in altum leuare;quia iis de-
bitus non eft cselorum locus, lapis vero nifi terrae fuftentaculum
fubiedum haberet,priEcipitaret fe lubenter ad centrum.

Qjjo ergo vertimus fententiam i Hue : vel difiiçultate oppref-
fus,pedem non moueo. Die,Planetasocyflimo illo raptu, quo te
cottidie persetheris liquid!curricula torquent, medium quod fe-
cant Sc propellunt,raptarc etiam iiiorbem fecum. quod non tam
rigide miraberis,fi gruum,columbarum, aut fturnorum, gregatim
volantium turmas,aërem quoque ante fe agere cogites: fi deinde,
prcEter feptem notifllmos ingentis molis Planetas, aftra etiam
Medicca,Borbonia,&:innumera fortafiis (imo vixdubito) mino-
ra alia,in eodem aethere turmatim volare &c circumcurrere. Afpe-
ritas quoque quorumdam Planetarum ad hunc ;Etheris impulfum
valere aliquid poteft, rotunditati enim,qu£B globes in orbem terir,
minus aër refiftit. répugnât vero contumacies angulofis, magif-
quevicifiim frangitur &c propulfatur ab ipfis. Nec neceffe eft,
îEtheris raptum ad orbitam LunaE ftatim finiri: quia iure vincu-
lo continuitatis, aër, fiue ignis,qui infra eft, aliquoufque fequi va-
let. Fortafie etiam Lun^e tot montes 8>C verrucze ab Opifice dati,vt
aërem inferiorem, his veiuti vncis 5c retinacuiis iniedis,fecura ab-
riperet. quod Fortunius Licetus nuper credidit. Si alitej: autem
raptus acris fublunaris expediri nequit : ecce mihi noua machina
ad diJffringendam orbium Planetarum foliditatem. cuius antea
numquam in mentem yenit.

CAPVT

METEOROLOGICORVM LI BÄ» 15»

C A P V T HL

^e caujfa materiali mteororum,

IR.ISTO TELES, & vniucrfi omncs poft eum, ex-
^cepto vno Paracelfo, materiam omnium meteoro-
rum in duobus halitibus conftituit jin vaporejcalido
i & humido,quiGr^cèaT;M)5,& exhaIatione,calida&:
jficca;quse calidi funt, a calore externe

eos refoluente,& contra naturam. vapor a natura humeftus, quia
aqua prjEfertim,&: corporibus mixtis humidis,aut fucculentis; ex-
halatio ficca,quia terra pr^ecipuè, mixtis arentibus, extrahitur.
Vnde halitus vtrique communis nil eft aliud, quam fubftantia le-
uis qu« e corporibus grauibus virtute caloris rarefacientis fefolui-
tur. Talemautem terra Sd: aqua exhalari manifefto experimento
deprehenditur. aquamenim lacuum, & fluminum, iteiu terram
imbremadefactamfumare,agros etiam fitientes&: hiulcos, Sole
idoSjtenuem quemdam 5«i velutigneum halitum exfpirare,oculis
cernimus. Nebula etiam,vbi radio folari, vi£lo rigore intepuit,
manifeftèin altum refurgit.idqueimbrium& humoris eft fio-num.
Certum igitur, pluuiam ,vapore quem nebula fert bc fuccollat,
concrefcere.

Paracelfustamenpluuias,ventoSa S^ omnia meteora vult fide-
rum frudus effe (fic enim loquitur) vt arborum , poma, & ftatis
temporibuseffundi, Hinc etiam ftellas,phialas Cucurbitas ap-
pellat,in quibus fulphur,fal,&; Mercurius, qu^ vniuerforum mé^
teororum ei materia funt,continentur.Sed hqc plufquam Chymi-
ca funt,&aEgroti veteris mera fomnia. Centum enim etiam an-
nis,talis materia in terram nondum è ftellä aUquä fixä defluxiffet.
Nec reddi ratio folida poteft, cur non eadem meteora promifcua
hntomnibus anni temporibus. Verum dubitationem habet,è
quibus corporibus vaporetur h^c meteororum materia.

• 1

ARTICVLVS I.

ex term fubfiantU etim refolmpofßnt exhdathnes»

,E aqua, & ceterisliquoribus, res omnibus confeffa: quia ol-
las fubiedisignibusfumare,imo vacuari,lacus aeftiuis Soli-

C 2, bus

10 ^LIBERTI FROMONDï

bus ebîbicernimus. Terrîetamenvllos halitusextrahinegat Pla-
to, Bodinus^Sc hodie quidam alij.

Et res his rationibus tegi potell:. Primô, quia terram decrejfce-
re non videmus diutiflin^èexpOïitam Soli ;fed folûm arefcere,ex-
, trado humore qui continebatur poris. vnde diflbluitur tantiîm in
puluerem, qui omni humore exfudo , femper eadem quantitate
perfeuerat. Sicuti ergo in animaii vena: meienterij fuccum dum -
taxat vtilem ad hepar rapiunt, partibus terreftribus faxutinis
demiffis in fentinam 5c aluum : itaSol è terra humorem tantiîm
inibrium fecundum, aut fuccum aliquem oleofumad ignearum
impre/ïïonum generationem, nihil de fubftantiâdetredando, vi-
detur exfugere. Sic etiam planter terra: huraorem,non terram vel-
licant. vnde ficcitatibus videmus exarefcere.

Secundè:Ignis cineres confumere^quia humore carent, num-
quam poceftiergo ncc terram,qu£e natura fuâ eft ûccifFima.

Sediiaecnumquam me cogent Ariftotelemdeferere. Igitur de
fubftantiaipsàetiam terras Sol aliquid ia materiam ni^teororura
decerpit.

Probo Primé: Quia mixta infigni etiam lîccitatepraedita, vc
thus,puluis pyriusjfulphur,

Rttgofum pp€r,&paUentis gram cumiMy
&C vniuerfa aromata fuas exfpirationes habent : cur lîon terra?

Probo Secundo: Quia aqua cseleftis,&: nix liquata,mtikum fe-
diraenti Se terreftris hmi habent; eo enim fundum valîs akè fatis
obli mant. igitur tcrrena materia cum vapore exhalatur in nubes.

Tertio:Ventorum aridorum, qui à mediterraneis iîtierKibus
fpiranr,raateriaficca &c terreftris eft.

Quarto: Lignorum fumus magnâ parte ficcus &: terrenus eft;
vtpatetex fuligine qua caminos illinit. ergo etiam è fubftantiâ
terrée firailis exhalatio refolui poteft. Quifpiam etiam fortajffc
idem è materia meteororum ignitorum conficere putabit. iixc
enim ex humore aqueo &: crudo nequeunt flammari. Verum,ne-
que etiam ex ficcâ &c merilfimâ terrae fubftantiâ ; fed humore ali-
quo potijus oleario pingui : quem Sol tamen è terra in aqua m
poris conceptam diifolutâ & fatifcente,calore permifcet,&ad pin-
guedinem iftam perducit. vndeaîiqua faltem terra; pars in fuc-
cum illu m corrupta,in altu m exfpirat.

Sed obieda reiicienda funt. De primo, fateor humorem intra
poros terr.^ conceptum^objïdientiùs longè,quàm iàccas tecrse par-
tes»

METEOROLOGICORVM LIB?I. 11

tes, difîolui ôi rarefcere. nam experimur omnes liquores modi-
co edam calore ftadm fumare , 6cm auras diftundi. Ita liumoi;
lintei,vifo ftacim igne, exfpirat in vaporem, linteo, quod fentire
poflTiSjUe hilum diminuto. CaufTa videtur effe in mollitie, aut in-
firmicateedam vnionisintegralis talium corporum , autdenique
^^ quadam rarefcendi proprietäre, nondum adhuc fatis homini-
bus nota. Nam idem humor,qui cüm mollis &c fluxus e0et, igni
vapprand illico refpondebat,poftquam in metallum,l3pidem,auc
cryftdlum diriguit\',conmmax eft,&; difïicillimè obedit. Sic igicut
etiam terra non facile fe exhalari fmit,nifi humore aliquo moilita
& fubada fuerit. tunc enim^ vt lib.2. Meteor, cap.4. Sc alibi f^pè
Ariftoteles^liberahds in fuas edam exhaladones, non in folos hu-
moris vapores fe refoluit. Nego itaque terrara decrefcere. fed
pluuiâjfpiritu è vifcenbus afcendentc, Sc fummis deinde partibus

alligato,5i poft addenfationemcondnuato,ftercoradonecdam èc

lastarainibus,reparatar. Puluis etiam »diu infolatus bc excodus, fi-
ne dubio minoi;eft. vbi vero fingulae arenuke ac atomi, ad miui-
ma,vt loquimxir,naturaiia peruenerunt,difficilius aliquid carpi vi-
detur: aut quia pardcul^ metu prasfends coi-ruptioniSjdiffoludoni
perdnaciiis refiftuntsautqnia vnio integralis, vt in lapidibus bC
cryftallis vfu venit,longâpercodionefadafirmior. in rarefadione
auce fortafle intercedere oportet aîiquam diffolutionéintegralem
partium.Exemplum etiä fudus mefaraici retorqueri in cotrarium
poceft. Nam venae illae etiam aliquas ficcorum alimentorum hu-
more potuiento maceratas partes alliciunt:alias-enim nihil deci-
-bisfohdisfacdoferetinfnbftantiaraanimalisstotomque in excre-
menta abiret. Similiter plantas non purum putumque aquarum
humorem,fedterreftriûccofermetatum Ô^incodum attredant.

De cineribuSjBodinus incorrimtibiles, bC omnium corporum
naturalium materiam primam eüe credit, nam omnia igne tan-
dem deftrui/olis exceptis cineribuSjapparet. Sed tamen etiam ip-
fos ignibus. diuturnis carpi,a£ magnitudinem pondufque decrefce-
re,experientia aifirmat. Reliqux vero partes,qua2 in tenuiffimani
fcobem & farinam diffbiutae pertinacilfimè flammis repugnant,
atonais bC veluti minimis quibufdam naturalibusconftanti m qui-
bus humorera particular alligancem ignis fie decoxit,vtvix calore
diduci valeant.Cineres enim corpus aliquod mixtum ignibus ge-
neratumeffe videntur: vtadeo mirum nonfit jab eodem , be iif-
dem quaUcatibus nonfacilè diffoluijà quibus effe acceperunt.

ÄÄ * LI BERTI FROMONDI

ARTICVLVS iL

^An njapor ^ exhalatio fpecie différant ab ekmemà
grambm i quibm extrahuntur,

\'^"\'T^Himon lib.i.Meteor.q.5>.Tartaretiis,aliique affirmant. Pro-
X batur : quia incredibile eft, formas terrae & aquae remanere
fub tantâ materiae raritate & leuitare, cum naturaliter denfitatem
&;grauitatem appetant. Deinde,fpiritus ex animalibus, plantis &
ceteris mixtis refoluti, ab ipfis fpecie diflentiunt. igitur nec vapor
cum aqua & exhalatio cum terra confentient.

Dico tamen Primo: Si elementa fint corpora phyficc fimpîi-
da (ideft,nullo materia & forma: fubftantiaUs cœtu coalita) vt
-multi Graecorum exiftimant;probabilius eft, vaporem adhuc efTe
nudam aquae,&; exhalationem terrae,fubftantiam . In hac eniin
fcntentiâ,elementa naturaliter incorruptibilia funt. & licet fufci-
pere aliquam corporis raixti formam valeant ; videtur tamen fae-
piixsnondurafuperindutaafui{re,quand©quidem innaturam &
proprietäres elementorum tantâ pronitate relabantur. Id ergo
quod vaporem & exhalationem vocamus, mixtum aliquod ex
elemento antea graui,& nouitia formafubftantiali mixti non eft j
fed ipfa nuda fubftätia elementaris, vitiata accidetibus peregrinis.

DicoSecundó:Etiamficum Ariftotele noftro, & fenlü ferè
COmmuni,elementa ex materia priori forma fubftantiali com-
pingamusj veriuseft,vaporem aqueum, formam aqux, & exhala-
tionem terrenam, formam terr2e,adhuc retinere. De vapore, res
certior: quia fumus vapidus ex olla fcandens & operculo adhx-
rens,in aëre etiam feruido aut tepenti,in aquam reuertitur, nulla
ibi manifeftâ caufsâ fecundâ pr£Efente,qux tam cito ex vapore va-
leat regenerare aquae fubftantiam. Idem etiam ex omnibus diftil-
lationibus &c fublimationibus Chymicorum poteft oftendi, ac fa-<
cillimo reditu aeftiui vaporisin rorem. De exhalatione fluduo
magis. quia raritas ilia tarn difcinda &L diflblutiffima longiffimè
abiuit à naturali terra? dènfitate. Sed nihil tamen refert; quia ea-
dem forma maximam aliquando qualitatum repugnantium di-
uerfitatemperpetiturinfuamateria. Nonne enini aqua natura
fuâ frigidimma,ingenti quandoq; calore, incolumi tamen forma
fubftantiali,efferuefcit?nónne eadem naturaliter fluida & liquens,
in glaciem alligatur & rigefcit ? nonne contrà, metallum,durum

à na-

meteorologicorvm LIB.Î. 13\'
à natura Sc confiftens,igne foluitur Si liquefcit? Minds igitur iani
mirare, terram fàlua formi fubftantiali fic in fumos dîffluere;
quidquid te rideat Bodinus . Sed conftatnc,terreftres exhalatio-
nes aliquando ad tcrrsc denficatem &L naturam redire ? bateor^ex-

perientia nebutofior eft,quam in vapore. Tamen m aquapUiuu,

^niuaii,!imusquifubfidit, terr^lutum videtur, inquod leredu-
xerunt refrigeratse cum vapore exhalationes. Pallitur enim Thi-
mon, qui partes terrae denfas etiamnum 5c graues, in nubes a Tue-
collantefpiritu rariore fubuehi credit. Fallitur PUnius, qui vapo- Lib. ji,
fibus in altum,pifcium etiam examina,imö lapides baiulari. Tam \'\'
dirperfusenim,&: languide fcandens fpiritus, tantum virium non
habet.

Ad Primum,oft€ndimus iam aliorum exemplo, formam terrae
à raritate illa exhalationis non neceffario ftatim interfici.

Ad Alterum,exiftimo plurimorum etiam mixtorum vapores Sc
exhalationes, forma non difFerre ab ipfis. Sic vapor Mercurij,
Mercurius adhuceftj ciim à fublimatione fe redenfet, & ad inge-
ïiium reuertatur. thuris,fulphuris, & infinitorum mineralium ex-
halationes,veteremfpeciem feruant. Difficultas grandior eft, Ii
viuentibus fumi illi extrahantur. vapores enim humores flo-
rumS^ plantarumviuerenonvidentur poft diftillationem ; cum
tamen antea partes plantarum effent, vitam haberent. Itaque
opus aliquo difcrimine . Sunt niulti plantarum fucci, quibus vc
fanguine nutriuntur . hi exanimes funt, & venis earum expreffi,
i\'peciem non mutant : magno argumento,quöd in medicamentis
per mukös annos eamdem vim purgandiÔC alterandi corpora re-
tin.eat,quam in ipfis plantis habu erant. fic fpiritus etiam,6i fu do-
res terciae concodionisin animalibus refidui,fpeciem fuam per au-
ras fecum differunt. Si vero vapor aut exhalatio , partium viuen-
tium refölutione generatur,in homine &c animalibus perfedis illi-
co,S>c in ipsa diffolutione integrali partis,vità extinguitur:quia ani-
ma talis ia materia abfcifsi à toto, SC pr^efercim tam rarâ, non po-
teft durare.

In plantis verô,&: animalibus im perfedis, poteft jfaltem breui
tempore, paulló poft tamen funeratur in cadauer.

Ex inaaimatorum païtibus etiam quandoque ignis halitus
différentes fpecie gignit,

Ita vinum in aquam vitas fublimatum, arnplius vinum non eft.
quod ex vi illa admirabiiicalorificâ, quam deinde pertinaciflimc

retinet,

14 L I B E R T I î R O M O N D I

feEiilet,exleuitate etiam qua ceteris omnibus liquoribus fiipereflè
nititur,fatis intelligi poteft.

Decaufiaformalimeteororum , dicemus fpeciatim in pertra-
dationefingulorum. nuncvnoverbo,&vniuerscdico, effe auc
figuram,autlocalem motu m,aut aliud accidens quod cum mate-
ria coit,illudaccidenuriu m compofitum,quod appeilamus me-
teorum.

CAPVT IV.

De caufsâ efficiente meteoromm.

Avs SAS efficientes proximas , qua: formant il-
lam accidentariam inducunt, vnde efïèntia: com-
plementum nomen habet meteorum , pofteà
(dabimus. Nunc remotam inueftigemus, qu^ re-
1 foluit vaporem Sc exhalationem, omnium commu-
nem materiam.

articvlvsi.

Georgim Agrkola ^ Lydiatus nituntur ignem fuhterransuîfi
facere principem au>^orm yafomtn exhaUtionum,

DVplici ratione^terrâ Sc aqua exhalari aliquid poteft: vel à fup-
pofito ignecalefaciente, vel à Sole& caelo fupernèimpen\'
dente. Vtroque modo fieri conftat. quia&: multiignes fubterra-
neifunc;&:nihileuidentius,quam terram madefadam fumum
exfpirare irradiante Sole. Sed controuerfia eft,.ab vcrâ caufsâ plus
materise in meteora refoluatur.

Gcorg.Agricolalib.de Cauflîsfubterraneorum , maximaira ^
prascipuam halituum copiam à fubterraneo igne vaporari credit j
nihil verô, quod vllâratione tcft meteoris fufficere poifUjaSoie.
Hunc etiam acriter contra Peripateticos defendic Thomas lydia-
tus Anglus, in libello de Origine fontium. Munimentaînfpicia-
mus,quibus ha:c opinio fidit.

Inprimis fuppoao, plurimos maxiraos fub terrâ ignés arde-
re : quosobfcuriûs calidi plurifariàm fontes ,iEtna,Vefuuius,He-
da, & tot ahbi monrium crateres Se Vulcani flam mas in caelum
vomeates,euideatiùsprodunt. De quibus Ariftotelem ,fîue alius

cft

meteorologicorvm. lib.i. m

eft auaor,in lib.de Mirabil.aufciiit.&: Vitiuuium lib.i. . alioC-
que potes confulere. Taies etiam plüripni in Amencâ nuper^n-

wenti, V£ lib.5,cap.24.Hift.Indic. vidiffe fcribit lofephus Acofta,

Montes funtaltiffimi,inquit , in piano vertice ,cammo ad radices
vfque per immenfam profunditatem pertufi. Aliqui fumum tan-
tùm,aiij flammam,alij per interualla vtrumque,quidam etiam ci-
neres,&: idabannis centum, tempore immemorabiUeruaant.
Alibi etiam in fundo camini,fine flammà aut fumo fie ardet ignis,
Vtauarusquidam,inquit Acofta,fufpicatusaurum effe, iebecem
perferreamcatenam demiferit,quani momento pxnètemporis»
conflauit ôd abfumpfitignis. Si tot ergo locis ignium emicannum

perpétua tot fsEculis funt incendia, credibile eft alios ferè vbiquc

effe fubterraneos ignés,qui fi non in apertas flammas, fubtiles faî<
cem exhalationum fiimos per venas &C rimulas in apertum exfpi.
rentmateriam meteororum, Yidetur enim terra inftar anima»
lis effe,quod focum fontem caloris habet in corde: à quo fpiri-
tus per arterias hac illac per totum corpus, in extimam vfque cu-
tem,8c denique foras per poros effunduntur. Ac veluti in anima-
li,calor naturalis vifcerum, tepidosvapotes ac exhalationes non
tantum per os &: nares.manifefta fpiracula -, fed per infinitos alios
csccos meatus,quibus tota cutis cribrocrebriùs perforata eft,fufpi-
rat : ita terra, prater igniuomos montium crateres, tenuibus vbs-
que fpiraculis pertufa eft,quibus fe etiam in auras cxhalat.

Secundo: Vis calorifica Solis, nonaldiis in terram, quam pîu-
iiialis aqua, & arborum ahiflimarum radices, pénétrât, id eft ad
duos circiter paffuS,fiue decem pedes,vt Lib. j-.c.^.art.2. oftende-
tnus. Ex tantula autem profunditate Sol pro tot diu noâuque fi-
ne ceflatione fpirantibus ventorum flabris,nafcentibufqueinfini-
tis aliis meteoris, materiam,nifi nimisparcam,elieere non poteft.

Tertio : Magna pars fuperficiei terrae filuis,plantis, asdificiis, la-
pidibus tegitur : ex qua proinde nihil, aut vix hilum Solis calor
decerpere valet. conftatenim etiam minima vmbrâ Solem fran-
gi, & terram refngefcere . Ex reliqua autern parte nudatâ fumi
Bon eliciuntur funeduri vniuerfis meteoris.

Quarto: Aqua ftagnans,&; Soli multis diebus expofita,vix tan-
dem tepefcit, ergo Sol eleuare ^on poteft tot vapores,vt fatis finr
maximis illis & torrentiffimis pluuiis, quae menfes faepè totos ^ U
aliquando annos edurant.

Quinto : Nonrefoluicur exfupcrficie & fummàcute Belgicie
^ D teil»»

IIBERTI FROMONDI

telluris, exhalatio fulphurea 5£ nitrora, quse fulminibus, & pluri-
bus ignitis meteoris neceflaria eft. Ciim igitur Belgium ctiatn
fulminet,materiaè vifceribus,non fuperficie terrse, petenda erit.

Sextó : Node &hiemenonpauciora, quàm die &: asftate, mc-
teora videmus. igitur materia non attrahitur à Sole,qui node nul-
las,hieme imbecillas vires habet. Imô qui fub polis habitant, me-
dio anno,quo Sole caîent,non carent meteoris.

Vltimô ; Idem experientiâ quadam Clariflimi Viri, Medici ac
Philofophi excellentilîim\'i, Thomas Fieni^ huius Academiœ Ar-
chiatrijfirmare pofTumus. Qui èlittore Batauico, fereno ôCamœ«\'
ni{rimoca:lo,quondam Oceanum profpedans,viditèmediâ ma-
ris fuperficie fubitè etnicantem vaporem, capite humano vix am-
pliorem: qui perpetuo tamen efHuxu, breui temporis fpatio, fere-
nitate pulsa,denfi{fima nebula totum impleuic caslum. Igitur fub
terrâ>&:fundo maris ignés aliqui latent, qui faepè alias taies fumes
in cielumexfpirant-

^ARTICVLVS IL

Dejenâitur Ârifiotdes, oAgrkoU Lyâiatus retjciuntur,

ARiftotelis tamen noftri fententiaeft, Solera eiTe principerai
cauffanij^ maximè vniuerfalem,vaporum &: exhalationum.
Vbique enim eius meminit; ignis fubterranei, parcijfïimè. Libre
tamen Meteor. 3 .ab igne ifto faporibus infici fontes, èc cap.4.
exhalationem ventorum,in parte gignî affirmat.

Eteftinprimis fatiscertum , multorum ventorum materiam
«xcitari à Sole, Anniuerfarij enim omnes flatus,quiftatis ferè
^iebus aut menfibus adfpirare foIent,à Sole manifeftè reguntur.
Sicnamque Prodromi, Eteûre,Ornithia: quotannis ferme velut
ad condidum redeunt. fic vere 52 asftate flatus ancelucani, omni
pxnè die fub auroram ad nos reuolant 9 primi videlicet teporc
crepufculi,furgente, ÔC molliter deinde relabente, Si refundentc
fe halitu.

Secundo : Sxpè poft imbrem, vt notât Ariftoteles, fequi folet
ventus. nec aliâ re,nifi quia terra humeda Se mollira, modico te-
pore fuperueniente, redditobedientiiis facilids mixtos exhala-
tionibus vapores.

Tertiô : Materiïe nimborum, & fulminura, euidenti experi-
mentOjleuantur à Sole. Nam ideo, vere prxfertim&seftate, poft

magnoî

METEOROLOGICORVM LI B. î. \' 17
màgnos calores fepè fulminât,Ôi efïunduntfenimbi. quia,in-
quam,Solprxcedentiardore, plûtes vapores exhalationes at-

traxit,quàm poffit digerere.

Quartô: Oculis etiam ipfis cernimus primo manè nebulas -
vapores c mari,paludibus,fluminibus, vallibus fubeuntes. & hoc
lecuturas pluuix non mendax faepè lignum habemus.

Quintô : Si in campos aeftate torridâ^Sols feru€ntes,ocuîos in-
tendamus, fubdliffimum vbique fumum exhalari deprehende-
musj per quem medium confpedae agrorum glebae tremunt &; vi«
brantur; veluti mûri lapidesplatearum folent, fi per exhalatio-
nes,quasir>publicis fupplicationibusexfpirant noftr^ faces, afpi-
ciamus.

Sextô: Confeffum etiam eft,matütinum rorem à Sole reforbe-
quod Scriptura quoque de mannà Hebraeorun? hitzm-.Cum in-ZxoX if.
caluijjet Sol.liquefiebat. alibi; StAtim ab extguo radiû SolU cale fa-sap. 16.
âc deinde vanefcebat in auras.
Septimô: Qui in America fub ^quatore habitant, perpetuos
&profufifiimosimbreSjCiimSolinaequinodiis verticiimpen-
Qet,habent ; ideoque incolîe tempus illud anni fui hiemem appel-
lant. CaufTa autem non in ignibus fubterraneis eft, fed haud du-
biè in Sole: qui infinitos p^nè è fubiedo mari vapores fimul hau-
rit,quosperpendicuiari etiam & praefentiifimo radio nequit dif-
lipare.

Solem etiam effe cauflam huius efFedûs magîs, quàm ignés fub-
terraneos,vniuerfalem,fic poteftoftendi. Quamlibet partem fu-
pérficiei terrae fubdiualem fex menfes totos fingulis annis illuftrac
& calefacit. hoc tantum difcrimine : quod in Zona torridâ, &C
duabustemperâtis,diemnoaemqueintra 2,4. horarum fpatium
alternetjin trigidisverè fiib vtroque polo,diem vnum perpetuum
fex menfium faciat. Igitur ex omni terr^ Sc aqux ambitu halitus
euocat. ignis verô fubterraneus, non vndique & per totamterrae
iuperficiem in aëra fe exfpirat; vt iam iam patebit.

_ Ad 1 rimum ergo,libenter damus,ignem è terrée & magnç ma-
tris Viiceribus,pluribus locis in cœlum fufpirare . Nec enim erudir
tiffimoTurnebo,inhb.de Calore,planèacquiefcimus. qui, Om^ûj
\'m(\\m.^calmm e cdo projkifci certttm habeo, eiaf^ premem é\' tu-
gem ejje fontem Sokm, reliquis tamen flellls tn partem confertntibus.
Se deinde î A medio terrd centro fe promit é\' quoquo verfam diffun-
ditfiigm-, vt a cdi culmine fe calor deorÇm démit tit. Nam calorem

D z etiam

xS VLIBERTI f ROM ON D I

etiam aliquem terras fpiraculis imputamus. Sed ifta tamen fpira-
cula rara funt: nec vlla fatis manifefta in Belgio, nili fortè circa ca-
lidos Aquifgranenfium fontes. Similitudo etiam terras cum ani-
mali,non conuenit. Animal enim vbique calet, nec vlla pars eius
interior eft adufrigida, vt Medicorum experientia docet. Terra
verô vndique ferè fub cute fua (asftate prsefertim, quando plurimt
tamen halitus exfpirantur, infra duos paftus, quo caeleftis calor
non peruenit) abfolutc alget. Non mirum igiturjCalorem anima-
lis vndique per poros fubtile aliquid, cuius odore canes heros fuos
èc ferasinternofcunt,exhalare, terram verô plurifariàm nilfimile
pati. alias vthominiSjitaterr^fuperficiem, calore & fpiritu intc-
raneorum fe percutem trahsfundente, ardefcere, aut intepefcerc
ferè femper experiremur.

Deinde,quam altè vbique defoffi funt ignes ilji fubterraneiî
Cercè enim ex puteis foflis carbonariis ac metallicisjquse magis
ab aqua frigent, quam ab igne càleant , apparet infignis eorum
profunditas. Cautè igitur lo.Dondus, Philofophus olim Pataui-
nuSjad triginta tota milliaria infra terrx fuperficiem abfcondit. ne
fcilicet metaliicas venas\'conflarent,aut amburerent, inquic, arbo-
rum radices. Sed quis tam credulus, vt per triginta milliarium.
craifitiemjfpiritus illi vbique incolumes poffmt fe in aëra noftrum
■extricare? f^epiüs profedô in via tam longa adha:rebuntja:ut rigore
terras, vel fubterranearum aquarumextinguentur.

Denique niues noftrse, qux tepore minimo cabefcunt, mani-
feftè vbique ftatim,fubeuutibus tot è terrîe venis fpiritibus,lique-
fient. Sic enim in animalium villis,hominum veftibus, circa ar-
borum tru neos,cele titer foluuntur aut tabefcunt. quia etiam ar-
bores teporem quemdam & fpiritum naturalem exhalant, quem
niues diu non ferunt. Scio,reponent,terr5E; poros frigore ambien-
tis aëris &; iacentium niuium conftringi,ne ipiritus fubterranei va-
leant eludari. Videmus enim fumare terram, fi eftbdiatur hiber-
notemporeî&niuem,quaEin agrum recèns inaratum ceciderit,
citô diffluere, quia partes terrs infrà fpiritu muko tepentes ara-
crum inuertit in fuperficiem.

Fateor etiam profedô,terras poros,&: humorem,fi quis ipfis in-
eratjgelu fic alligarijVt halitusinclufi non reperiantexitum. Ne-
go tamen id futurum,û ifti ignibus fubterraneis, vt volunt, exha-
lantur. Afcenderentenim nodibus diebufque agmine perpetuo,
& plurimi conferti{îimi<|ue circa fummam terrae fuperficiem ag-

gtega-

I

METEOROLOGICORVM LIB. I. ^^
gregarentur; quia obftrudis aut conniuelitibus terra; poris libertas
euolandi retunderetur. Vnde frequentiappulfu ibi congîornerati
^ teftagnantes, terram inflabunt, ôi meatus ad exitum f\'ubape-
^\'^entj niuefque fuperiacentes in tabem, aëra totum inferiorem
în teporem remollient. Sic enim pori animalium biberno frigore
contradi,ambulations motu fpiritibus intus agitatis, etiam vf-
^^e ad fudoriseruptionem reiaxantur.

Exhalationes igitur quibus terra aratafumat, natse funt circa
cius fuperficiem à Sole, quando vires ad eoufque penetrandum
babuitjvel in aëre à frigore nodurno aut alio deprehenf£e,in terras
jenascompulf^fuerunt. Quod inde liquet: quia fifodias altius,
tumum inde nullum exiturientem percipis . Nec omnis etiam

multo firoo & laetamir.

.w.wwww.. ______________, vt agricolx fciunt,plu-

nmo fpiritu è recrementis animalium turgent, & fumant. Ter^
ra etiam magis exercitata, fiftulofior eft, idonea, hiatque ma-
gis recipiendis intra poros halitibus. Spiritui deinde inclutus, ali-
quatenus feipfe amplificare , quia partes aliquas terrae , aut pin-
guis humoris intra meatus eius coacreti, tepefacere diifoluere,
poteft. Ica namque rpiritusfoeni mutuo contadu & confluxu fe
inuicem calefadant , vt faciant quandoque incendium, Non
igitur necelTe eft credere, omnes iftas" exhalationes, quas terra ex>
ipirare aliquando cernimus, aut à fuppofitis isnibus, aut imme-
diate effe à Sole. ^ -

Ad Secundum dico, ex decern illis terras in profundum pedi-
bus edudas exhalationes, Ventis meteoris omnibus ignitis iar-
giter fijfficere-, fi plufculum illud fupplementum adiicias, quod è
vifceribus terra: afferunt fubterranei ignes. Ratio à D. Auguftino
lib.2,.caj5.4. in Genefim,petipoteft.quia quoduis continuum paiv
tribus infinitis conftat,qux fine fine rarefcere poflunt in maius, &
ipatmm amplius occupare. Quidergo magni miri,fi folid^ terra:
partiGuiainampliffimam exhalationem , aëre inferior! longè ra-
norem leuioremque,difFundi valet? Ecce enim granum ?num
pyrijpulueris (quiscredat?) flammatum,infpatium iij-ooo.ma-
ius difpergi VVillebrordus Snellius fe expertum affirma^.Deinde,
mn habeat fané continuum &C materia terreftris partes infinitas:
admittendaetamenplurimsserunt, in corpore denfiori fefe pene-
trantes,qua: per rarefadionem extra mutuum fitum diftrahantur
in fpatiumlongè difFufius. Sedquare terrse tergum non tandem

D 3 exina-

30 LIBERTI FROMONDI

exinanitür,vellicaris, SC ïn fublime abreptis tot cottidic eius par-
ticulis ? Petam viciflitn ab agricoliftis : Cur terrae vifcera non ero-
gantur Sc abfumuntur tot inteftinis depafta vbique incendiisï
Refpondeo igitur/acilius quam ipfi: vapores 6c exhalationes in
terram reddere,rurfufque in eamreuerti; vt denuo releuari, 8c
perenni circulo iterum repluere,&: ad nos valeant relabi. Refpon-
fionem ad hoe fecundum argumentum implebunt, quas iam ad-
demus.

De Tertio. Verum eft, ex terra inumbrata filuis & ^dificiis
non tantum à Sole extrahi, quantum ex apricis. attamen radius,
aliunde faltem,in vmbras repercuffus ( nifi plané Cimmeriie fînt)
modicè eas frangit &: tepefacit. Verè 8c eleganter, id eft, vt folet,
lib. J. Seneca: LocAquAdiquainiquitatenatuYAiîâcUuj\'Afmt.\'vtSolem
Nai. accipere non pof int, illa quoque nubilâ dr trißi luce caleßunt, per
diem minus^quam noHihus^ rigent.

Deinde,vmbrae frequenter fe cum Sole gyrant: vt lux pleno ali-
quando radio illuftret quidquid fuperficiei terras ab vmbrâ,cir-
cum arborem forte aut domum fe vertente fugiente Solem,
occupatum fuerit.

Denique ex plantrsipfis aliquid fublimari,inde liquet,quôd ni-
mio Sole flaccefcànt,ac exûccentur. ex odore praEterea,quem vnà
cum fpiritibus exhaiant,aëremque vniuerfum cura (alubritate aut
noxâ animaUum implent. Hinc enim horti & filuae in peftilentiâ
petuntur : 8C olim tali periculo fuaf^e à Mcdicis Principi Com-
naodo laureae filusejquiahalitu fuo luem abigereRt. FrucStusetiam
plantarumlatiiTimè & confertiflimè fpiritura difpergunt: vtiu-
menta qua? aromata vehunt,faepè etiam-adigantur ininfaniam. A
lapidibus quoqueipfts aliquid extorqueri fatisintelligitur;quia ve-
tuftate fatifcunc, &:exfucto omni hum ore diiîoluuntur. Greges
deinde animalium 8c armenta,&: homines ipll, praefertim qui vi-
nOjCereuifiâ pingui,aut alio fpiricali potu fe largiter inuitant, non
parum forte in nubes &: rem meteoiologicam exfpirant. Camini
etiam domorum in frigidis r^ionibus facile rependunt & pen-
fantobftaculum vmbr3e,quod aedificia Soli obiiciunt.
Vifgil. Et iam fummaprocul villarum culmina fumant y

inquiebat ille. Ita profedô, fumant totam aliquando nubem,
aut, fi tam alte non ftatim afcendat, nebulam. Manè vefperi
caminos, Leodienfes ac Montenfes praefertim, adfpice, quando
nouo carbonarioigne.reçalêre incipit focus j mentior, nifi me-

cum

METEOROLOGICORVM LIB. I.
\'cumdicas, haîituilîo tam copiofo aliquid poffe addi nubibus.

Nigrantipceusfenfimcaligine\'vertex sil.Ub.4.

VolmtuTy&pingmcoMorqHetmbilafumo.

Hoc etiam valdc xftimandum: Maris,lacuum, öuminum fuper-
ficies vbique ferè fme vmbris Soli effe exportas : qux tamen terrœ
^^«is nudatx magnitudinem facile adaequant. Hinc enim im-
^enfa vaporum,imö etiam exhalationum copia euocari poteft.
Nam aquiE marine,Sc plerarque omnes aUa2,terreftrium halituum
tnifcellâ inquinatiffimx funt. relabuntur enim in eas fupernè plu-
timx exhalationes-, alibique etiam è fundo veaiunt,aut derafus al-
ueo limus humori confunditur. Igitur etiam ex aquis, terreni ha-
Ïitus aliquid à Sole forberi poteft in altum. Et hinc à mart, etiam-
vbi nnWx Inful^eeius interpellant vnitatem,venti afflant ; licet ex-
halatione molUori^ciuàm àterrâ;Vt retulerunt nobis Indici nauta:.
Nam exhalatio terteno eduda ferocior eft,ô^ magis procellofa.

Nec omittendum,quod radius folaris altiiis multo in aquas,
quam terram, penetret. Sol enim,ait Ub.i. cap.4i.Phnius,;\'^y^i-
ft*us\'vrinantibmeßjnquamlibet frofmdam aquarum dt\'mdinem.
Nimium tamen,ê^ falfum hoe eft. Nam pifcarores vnionum ma-
ris Pacifici iuxta Panamam referunt non infra qumdecmi cubita
iifpiciàfeSolem. Idemadferunt vrinatores Indi^ Orientalis ad
Ormutium, vt Ludouicus Barthena mihi teftis. Verum ex tantâ
faltem ferèprofunditate,pra£fertim circa torridam, halitus à Sole
refolui è mari, Si educi poffunt.

Circa Qaartum,muki mecum olim decipiantur,qui feruentes
\' folüm,aut fic tepentes vt digitus immerfus perfentifcat, ollas fu-
mantes vidimus. Poteft enim revera tenuis vapoï,&: qui vifum
omnem effugiat,aqua exfpirare, etfinuHus teporem eius valeat
percipere. Calorem etenim nonfentimus,nifiintenfiorfueritil-
lo,qui Organum tadûs noftri contemperat. Poteft autem aliquis
remiffior,advapotemfundendum exhalandum fufficere. Ec
nónne linteum madens, frigido autumno aut hieme, fufpenftim.
etiam extra venti flatus, Sol exfucrk ? tange tamen ipfum, tepo-
rem nullum tadus agnofcet. Nónne etiam illosipfos lacus, quos
xftate tepefcere vix aiHrmas^Sol tamen ebibit?

Quintum etiam falfum fumit, Certèenim in Belgio ex omni-
bus p£Enè ruderibusi&: ftabulis animalium,haUnitrum,id eft, ma-
teriam pulueris pyrij educimus. Chymicietiam noftriè rofe per
diftillationes aliquam nitri,3ifahsamraomad partem eliciunt,

^ quam

3L LIBERT! FROMONDï

quam Soi procul dubio fummâ tellure vnà cum rofcido vapore
extraxit. Itaque terra etiaranoftrajhalinicriferax eft, dC material
fulmiiialis. Sulphuris quoque : cuius nuper etiam apud ocellum
A\'rbium Sc Orbis, Antuerpiam noftram, venam fatis vberem
beatam, repertam omnes fcimus . Si qua autem in parte halini-
trum & fulphur Sol parciiis extrahit, rariüs louem fulminantem
fentit,aut a iunde materiam aduehunt flatus.

Sexto Refpondeo, noäibus apud nos rorem , pluuiam, fulmi-
na,&c. generariex halitu quem dies ante proxirnè lapfi vaporaue-
rint. Terra quoq; diurno Sole calefada^teporem etiam in nodem
feruat,reliquiafque halituum quafdam exfpirat ; vt incendiorumj
poftquam deflagrauerint,cineres folent. Ki autem nodurni fpiri-
tus peftilentiores fçpè diurnis creduntur: vt cralTus ille & ater fuli-
ginis, quam câdela recèns excinda fpirat,vapor,nidore fuo no-
xia qualitate magis nares ac cerebrum offendit, quàm fi eo fe ale- -
ret,venenique malignitatem difcuteret viuens flamma. quomodo
etiam peftiferorum halitus nocentiores funt,calido adhuc 8c à vi-
ta fumante corpore.^ Vnde minus periculi habet, decern etiam Un-
guemesiffitifereyinquk lib.2,.cap.4. Cofm.nofter Gemma , qua?/»
Jemel ade (fe mort/tû^prafertim vhi recens cad&uer exhalat, mt etiam
Ulis adejfe propius,qui primkm^demofmehriprodiermt : quia peflls
fâmiteminvefiecircumferunt. Qui etiam in Sphaerâftante ,fiue
fub polo habitant,medio anno quo Sol infra horizontem eft,me-
teora,pr£Efertim niues,fentiunt,de materia quam Sol longo per-
tinaci dimidij icidem anni die vaporauit. Nec enim halitus in al-
tum fublatus,ftatim neceffariototus Sc vniuerfim relabitur, auc
confumitur à Sole ; fed multos dies, imo menfes poteft. pendulus
in fublimi fluduare. Vgnti etiam à Zonis temperatis in frigidas
reflantes, vaporem Sc exhalationem aUunde mblimatam addu-
cunt. Stellas deinde,circa polum praecipuè Ardicum, maximè il-
luftres,conferre fortaflis aliquid infenfibilis teporis valent. Luna
tamen magis : qu« fingülis long« illius nodis menfibus, dies cir-
citér i4.fupra eorum horizontem vifitur. Ipfa enim, prasfertim
pleno aut tumidiori orbe, femineo Sc imbecilli radio,lenit tameH;,
quantum nos etiam experimur,nodis rigorem. ■

Nimio^tamen acumine exerrat eruditiC Medicus Francifcus
Valefius cap.2^. SacraePhilof.dum regiones fub polis tempera-
tiores circumiacentibus effe contendit. Quia, inquit, regio
Ardico polo fubieda vimt proximas acreliquas Septemimnales

plm

METEOROLOGICORVM LIB. T.
plui dienm hngitudine, qulm vinCAtUr re^\'mdine radiorum.

Venim cam experientiâ pugnat.diuturnâ fex men-

^lum node totus diei antecedentis calor extinguitut. .imô non fo-
{a mx, fed magna etiam diei pars apud ipfós iii^mai. nam Hol-
^ändi,exituetiamnienfislunij, mare Tex pedum altitudine con-
g^aciatum inuenerunt. Cauffa,penes longitudinem nodis;& quia
loîiibi Aquiîones,exulantibus mollioribus &: tepentibus ventis,
^sgnanr. Audi Exercit. 57. Scaligerum : Hieme, quA decernßeuif
Benfes,cjuaßpaßimento foliditîa marlsßferficies. & ftateperpétua ca-
^igo.qud pûmmdianis horis i/m\'dut altera n^ix difcußa, mox redin^

^egratur.

Sed additValefius^numquam ibi verius toto anno effe nodem,
led diem foltimjaut crepufculum. ciim enim eorum horizon inci-
dacin ^quinodialem,Solnumqua!h altius,quàm 23.paullè arn-
Plius gradibirs demergitur: quanta fciaicet eft intercapedo iEqua-
toris & brumalisTropici. crepurcula tamen durant, inquit, etiam
cum Sol 3o.gradibusdepreffuseft infra horizontem . Verum à
icammate & vero hocabit. Circulusenim crepufcuiaris 18. folis
gradibus defcribitur infra liorizontem : quam diftantiam vbi Sol
tranfiliit,lampades omnes crepufculorum eKtinguuntur. Deinde
irigida funt omnia crepufcula ,nifî dies proximè feruidUS pr^Ecef-
ferit.Experientia denique illapulcbra & rariffima Clariff.Thoma:
-Fieni, probat foliim, quod etiam vitro,damus,, ignes aliquos fub
fundo maris viuere,&;halitum quandoque per totam aquae prov
i\'unditatem inaëra noftrum fe transfundere . Sed recufamus ta-
rnen, ignes fubterraneos omnibus aut plerifque terra: poris in qx-
lum refpirare.Igniculos etiam.radicibus praslertim montium fpar-
fim ô^rarè fuppofitos,non refello. Tales quippe,thermas plurifa-
fiam nobis tepefaciunt ; imô frigidorum etiam fontium foh fa-
ciunc,autfaltem adiuuant generationem,vt.Lib.j. oftendemüs,. :

Hoc denique habe,&: finio : Non fcandunt vapores U exhala-

vtSealiger credit;

E LIBER.-

54

LIBERTI FROMONDI

METEOROLOGICORVM

LIBER SECVNDVS:
De Meteoris ignitis.

C APVT L

Materia forma ignitorum*

A V s s A materiaîistranfiens meteororum rgnî-
torum eft dmdvfMcimç feu exhatâùû idoma
^ßamma. H;ec enim eft,quaeinftammatione cor-
2 rumpitur in ignem : qui eft materia permanens
huius meteori. Vt autem exbalatio flaramam^
faltem vifibilem,eoncipiat;debet effe vifcofa
aut pinguis. qua: enim omni humore oleari ca-
rentjvtcineresjcandelatum fuligines,&c. non recipiunt inflam-
mationera. Hinc fequitur,materiam iftam, non effe puram pu-

tam terram in fumosexlialàtaoa.meraeni m terra,aridaeft & om-
nis pinguedinis expcrs. macerari ergo earn antè oportet humore
aliquo pingui,poris eius,virtute caloris folaris^ut altcrius, incodo
ex aqua pluuiali,&: partibus terrç in eam fatifcentibus.Deinde bo-
na,fortaffe melior materia: horum meteororum pars,ex mixtis,
vßiulphure,bitumine,plantis,animalibus refoluitur.

Forma meteororum igneorum,vt talium, funt accide^ftîa qaa*
dmyé\'fr&fertimfitfis^aut motm mAttri&^qui meteoro tribuit nome»,
A fîtu enim ôC figuratione, aliquod lancea,aut trabs, ôcc, à motu,
ignis fatuus,aut capra faltans,ôCc. appellatur. Forma eorum fub-
ftantiaiis,eft forma ignis, fiexhalatioftttota incenfa. alias enim
poteft meteorum maiori parte conftace exhalatione adhuccrudâ,
qu2e luminé partis acccnfiE perfundatur &C refplendeat.

Aducrte,camen multafxpè haberi pro ignitis nieteotis^quae rc-

uerà

LIBERTI FROMONDï METEOR. LIB.II. 35

uerà non Oint; fed vel corpora funt fuapte luce fulgentia, vt ligna
putria funeique putresj vel fideris alicuius refledunt lumen,vt tra-
ces ilb,& iuminofi tra6l:us,qui nôde concubiâ,poft extindas ora-
ï^escrepufculorum reliquias ,ab horizonte occiduo âut Boreali,
fubitóeuibrantur,aliquando etiam vfque ad Meridianum . Imo
^obertus Flutb, Anglus fcriptor, affirmat fe quondam ignem fa-
tUumnodu (ècutum & aflecutum : materiam inuenilTe non
%neam,fed vifcofam & lubricam, compadam in modum fper-
matis ranarum, diftinguentibus nigris & exiguis maculis fubalbi-
dam^qusevice fpeculi redderet fteliarnm lumen. Cauffa efficiens
proxima,non omnium ignitorum eadem eft : diceturque ea m
fingulis. Initium autem ab iis,qua2 in infimâ regione circa terram
generantur, faciemus. deinde per mediam ad fuprenaam afceu-
oemus^

C A P V T î I.

mete^rU ignitis infime regionis.

ARTICVLVS

De Jgne fittuo.

rV N c ignem &; alios fimiies Plin.lib.2:,. cap. 5 7. dick
in Nature maieftate abditos, & incertâ ratione ori-
\\n. Nos eos tamen,quantum Deus meditatio de-
Lderit, è latebris iftis extrakemus. Ignis, qui vulgo
tfatuus,erraticus etiam >autambulo, folet appellari.
Materia eius,exhalatio piriguis & vifcofa:förma, faitus ille in mo-
dum hominis fatui. Caufla exhalationem incendenSjindiificili eft
&c ©bfeuro. Tres polTumus imaginari. Prima, fakus ipfe exhala-
tionem confricans Se attenuans. fic enim eam ad formam ignis (à
^ufsâ primà, quando fecunda deeft, producendam ) difponit.
Deinde,antiperiftaiis nodurni frigoris . h£EC enim exhalationem
denfat,&: partes fubtiliores , in quibus fortaffe eft diqua fcintilla
ignis quam interdiu Soi acGcndit,in centrum ,aut in anguftum co-
_git: ibique mutuo contadu fccalefaciunt, & ab vnâ reliquat in-
cendium rapiunt. vei cercc etiam totam exhalationem Sol ante
occafum incendere potuit^noduqucdemumjextindo maiori lu-
mine,apparere cœpit. Sicuti enim aftra non minus incerdiu,quàm
internodu lucent,etfi noa diftinguamus; ita omnia igoita meteo-

E z tA

56 L I B E R T I F R O M O N D I

ta die iuxta ac node generari valent,licet lu mine Solis ni rais vberi
perfufa,inter diem non confpiciantur. Tertia caufTa, antiperifta-
lis nubium effe poteft ; ftellas cadentes ôç fulmina etiam ac-
cendit, materia enim fatui in .nubibus fortaffe fuit, indeque ex-
pulfa,in infimo aeretamdiu fluduat,doncc tenacitate digeftâ, to-
ta deflagraue,rit. Hîecauffas etiam accommodari poffunt Cafto-
ribuSjHeleniSjSi id genus aliis.

Cauffa fàltus fatui,funt rores node in eum.recidentes,& depri-
mentes,contra quos leuitate fua refurgit : fludus etiam S>C ineon-
ftantia aëris: denique, prout denfatur frigore, aut calore rarefcic^
fuccurabit,aut in altum refilit.

Locus vbi frequentius apparetjpaludeSj cloac£e,coemeteria,pa-
tibulafunt. quia ibi copia halituurn pinguium,quQs locavligino-
fa,mortuorum cadauera exfpirant. Tempus, îsftas maxime,
quando Solis efficacior ad folnendas exhalationes potentia ; vel
auturanus,quando terra incendio aeftatisadhuc fumat, Solfaris
validus ad eliciendos, non abfumendos,halitus. Hjec enim vnica
videtur ratio, cur omnia meteora ignita magis autumno , quam
aliâ anni tempeftate frequecentur. Durant auté fatui ignes aliquoc
etiam horis: quiahcet perpetuo partes exhalationis Tubtiliores ex-
fpirentur; ali^e tamen contumaciores aduerfusflammam,paulla-
tim accenduntur, &c ( vtfitin candela) decedentibus fuccedunt.

Flammulas iftas in Germania Belgio rariores,quàm in Hifpa-
niâ,Africâ,&£ circa torridam ,funt. In montibus Hifpani^Eviato-
res faspè plurimas fimul videntjin ^Ethiopia campi totinode ipfis,
ceu fl:cllis,nitent.

(^ia verô in materia lenta &:tenaci ardent, aliquando figna
militaria,aut viatorum haftas apprehendunt. Fiäyinquit Phnius,.
noBurnismilitum vigiliàyiriharereplkpro \'uatio. Et, Gylippo Syrx-
cufaspetemiy\'vifa efifiella fupey ipfam Unceam cofîfikijp,ait Seneca.
N uper etiam ante decretoriam illam Pragenfem pugnam, narra^
tur Illuftr.&; Inuidilhmi Tribuni Legionis ilHus VVaIonicx,verè
fulminatricis, D.Guilielmi Verdugi vexillo ignis talis infediffe: id-
que augurium aliquodinfecutae mox ingentis illius vidoriae fuiffe,

Solet fequi fugientes,aut fugit infedantes,quia aër ei pro vehi-
Gulo eft. aër autem verfusterguminambulantis, motu vacui,af-
fiuitjducitque fecum fufpenfam in eo flammulam : vnde videtur
fequi.fugitvero,ô£qmdem euidentmSjquia aëris fludus ôc vnda-
cio quam ambulaas fadt, earn propulfac abigit. vnde magis e-
— quiteoi

M ET E O Pv O L O G I c O R V M LIB. H.

quitem quam peditem fugit : ille enim maiorem aëris fludum an-
te fe agit. Ad flu mina autem curiofos^aut turbatos/equentes du-
cit: quiaaqua crifpâ,&: Cxpè fluduante, fupeiiîcie aitiguum acrem
fecund© alueodeducit;in cuius locum alius , ignis fatui forte ve-

»^or^efluit. Ad concauitates etiara ôi alia prascipitia ; quia fortaf-
fe ventus ab eminentioribus repulfus eo fe gyrat deuoluit. Ad-
<ie,certum expertum effe, malos Genios in pernicicm morta^
lium aliquando hunc igaem dirigere. Oftendo id manifefto ex-
emplo cuiufdam mei aftinis,qui mihi fxpè denarrauit. Redibat is
node oppido Vifeto Haccuriam, natalera meum keum, aequali
inter Leodium & Mof^-Traiedum diftantiâ.ecce medio canv
po circumuolant eum fubito tres quatuórve fatuae iftas faces. per-
cerritusabiicitfeillico in terrara, permanent tamen illae, & vno
aut altero paffu ab eo diftantes, fixce immobiles circumlucent.
Cum diutius terr^ inh^reret,& inuocaret Dei opem,abfiliunt in-
de dimidio amplids miiiiari. Exfurgittum quafi liber, videtque
tranfuolaffe Mofam. fed ecce vix duos aut tres paffus confecerat,
reuolantderepente, &; cingunt vt prius. ibi ipfe maiori terrore in-
terram recidere , & pertinaci procubitu tarn diu fatigare, donee
rurfum fine reditu diffugeretit. Nihil certius , quam talemmó-
tum non cafu,fed ab Intelligentiâ aliquâ diredum fuiffe.

Vulgusetiam fingic,ammas Purgatorijeffe, quae vagentur cir-
curadat£e,& alligatae,höc expiatorioigne. Et auget fufpicionem,
quod aliquando videantur voces quaidam edere . quia forfitan
pars materia: denllor,concerto intus & intéto fpiritu rumpitur,ô2
eum crepitu diflilir.vel quia nodurnus ros cum ftridore flâmulam
incidic ; vel quia ipfa fecando aëra fibilum facit, ipfe etiara Genius
aliquando redor,fingere voces ad terroremaut dolum poteft.

Id verô quod Robertus ille Fluth in manus nadus, vt in fine
cap.prœcedentis narrauimus,nonignisfatuus,fed gluten fortè ali-
quod in aëre concretum fuit: delapfum enim in terram ante fe
amrmat,quod ignis ille fermé non folet. vel fomffis reliquias ali-
cuius ftellx cadentis fuerunt, quas ignis in talem fubftantiam de-
coxerit : fidusenim aliquando c^lo lapfiim vidiffe fe, Clariff.Vir
D.Petrus Caftellanus, Medicinae litterarum Gra^carum Pro-
feffor,Vir tam fide dignus,quam Medicina, àc omni politiori lit-
teraturâ inter Academiae noftrae eruditiffimos confpicuus, mihi
narrauit; materiamque eius non longé ablufiffe,ab eâ quam Fluth
m fatuo fuo igne deprehendic»

E ? -A

LIBERTI FROMONDI

ARTICVLVS H.

De CaßorCy \'ToMuce^ Helend,

\'T\'Res iftos ignes,qua: etiam fidera à nautis appeïlai

X iocifitusàfatuisdiftinguit. hi enim terrae, iUi man impen-
dent, vnde aliquisèfataoói ambulone Helenafiet&: fexom mu-
tabitjfi ventus è terra in mare eum exfibilet. Si duo fimul à nautis
cönfpiciantur, û/û(3-»oep/,riue Caftor & Pollux ; li vnicus, Helena
vocatur. HifpaniS^ Galli circa mare Mediterraneum, S.Hermi
aut S.Telmiigiies-Jtali,S.Petri & Nicolai, nominanc. Duo, fcli-
ces,&tranquillitatisindices reputantur; vnicus, maliominis, &
tempeftatemimportare. Tcmerètamen,vtcre.do-: &: ideo foluin
quia Caftor & Pollux benefici olim nauigantibus, profligatis toto
mari piratis. Helena verô ror©r,à Paride rapta, calamitofâ, & oc-
cafio longa: illius & famofxTroianasobfidionis.Cardanustamem
lib.i. Sub^til.nititar veram caufTam reddere. quia, inquit, cum
à\\io,fârmfunt^é\' wininà lenti j alias enim in unum cüijßnt. Sed
fruftrà. Duo enim parui poiTunt ^quiparari vni maiori: & licet
forent lentîEac tenacis materiae, non ideo ftatim in vnum nodum
confluerent ; quia fortè vento aut fludu acris non permittuntur
iungi. Melius ergo5enecalib. i.Nat.cap, i.vim nullam innume-
ro ponit,fed in quiete folùm & motu. In magna temj^eßaie^ inquit,
apparent quaßßelU njelo inßdentes.adiuuarife tum per klit ante s exi-
ßimant PoUncis ér Caßork numine . Caufjä autem melier is ^ei eß,
quod iam apparet frangi tempeîiatem^é\' deßmre ventos. Quies er-
go illa in antennis velis iignificat flatus fopiri,&: malaciam redi-
re,fuie vnus.fiueduo,plurcfve ignes fuerint. cum vero iaélari Sc
difcerpi incipiunr,ventos fentiunt prodromos tempeftatis. Multi-
tudo tam.en etiam matearise hue refert aliquid - nam exhalationes
iluriraas,in flatus mox fortè recafuras, afcendifle fatis indicat. &
line quo maais vrit,&: in materia denfiore ardet hic ignis ^ eo ma-
iorem&prazfentiorem perniciemafFert. vt verum illud Cardani
cflTe poflit: Helenȧdus drca malum nauis, quod cadens etiam Anen
^vafasoläquat^certus fubmerßonis numius.

Ceterüm,quia Caftor &: Pollux nautis falutares, aliquando ef-
figies eorum pro -z&^cr«^ feu infigni figebantur in prora nauis.
Veteres enim, vt notât lof. Scaliger, prxter Tutelam, qua: Deus
aut Dea in puppi erat, (s^ot^j^ (à quo nomen, nauis accipiebat)

VC

intuT, foïus

METEOROLOGICORVM LIB.ÎI. ?5> .

Vt CemaurutïJ,Taurum, Arietem, Anguem, Caftorem Pollu-
«em»inprorâftatucbant. HincSXucas Aa.vltimorcabit,nauem
Alexandrinam,qiiâ S. Paulus Syracufas nauigabat^habuiüe pro

\'^^^ï^f^.l^ioaTtHfHdXafiûrem&roIlucem,

ARTICVLVS IIL.

D^ Igne Umbente,.

HÎC igniseft exhalatio tenuis viida,ex fpiritibusanimalmm

concinnata,&: eirea crines eorum relucens. Idautem Vece-
res habebant pro rei cuiufdam & fortanae ingentis pra^iagio. vnde
ingeniöse capiti Iuli,filij ./Ene:E,talem circumfinxit Poëta :

Ecce leuis fummo de vertice njifus Juli: Atnzià.t.

Fundere lumen apeXjtaófuque innoxiam^^lli

Lambereßamma cernas, à circum tempora fafâi
It ^neas pater :

l^os pauidi trepldare metu.crtnentjj flagrantem

JExcutere^é\'

Sed non erat neceffe. Flamma enim ilia, innoxialamberc comss
folct,vt PoHta antè dixie. ÎSJ oto,etiam,totam psenè ignis iftius na-
turam tribus veriibus ab eo figoatam fuiffc. Inprimis apicem vo;
eat,quia flamma hxc inconum faftigiari folet : fubtililfmia fcili-
eet eius parte citiusin altum fugiente, ceteras praeuertente, fe-
que in apicem denfantejVt fic facilids terebretjöi vincataëris am-
bientis refiftentiam. Deinde dicit -»quia flammula eft,iex-
taè tenu ilTi mo rpiritu. Tertio,eius elfe w?^//^«» & v

xitm^ & hoc ob materix tenuitatem. fimilis enim eft flammae
vini ardentis,in qua fluxa raritas vim amburendi plane difcirixit.
nam linteum eo raadefadum nihil vftulat, contenta folum hu-
morem exfugere. Qnâttè y circum iewpora pafci . eadem enim
flammulanon diuperfeuerat,fedalia&:alia ,perpetuoagmine,à
fpiricibus afcendentibus,in fupplementum pabuU venit.Denique,
tem pus quo tales ignes videri tantum folent, nempe noaurnum
{nam die, maius Soiis lumen eos hebetat aut prorfus fupprimit)
egregiè obferuauit. Fadum id enim ipsa ea node, qua equus ille
durateus Troiam cepit. Aliquando tamen,vbi halitus denfior àc
pingui fudore (qualem macnus improbus labor exprimit ) eft
permixtus,interdiu etiam {e,è vicino fiiitcm,videndum prçbet.Sic
Alexaadro in acdore pugnas caput fcinüllauit ^ fic Tiberij equus

quoa-

40 L I B E R T I P R O M O N D I

■ quondam flanimigerauit. 6c de L.Martio Scipionuai in Hifpa-
niâ vkorCjLiuius ex Antiate, Flammum côndomnti fafim e capte
■- fine ifÇim fejïfuyCum magno pauore circumßantium militumy fcribit.
Seruio Tullo eciam Rom.Régi,puero in regiâ cubanti capuc arfif-
fe virum,creditumque Laris familiarisfiliura : ob id Corapita-
Iia,& ludos Laribus pnmuminftituiiTe,afSrmat Plinius. Sed ve-
rifimile id puero in tenebris eueniffe. niß etiam. Magicum aliquid
interuenerit. Porrô irâ\'aut vino ^eftuantia capita, facilids hic ignis
circumfulgettquiailiispöriaperti&dehiantes. Si fpiritus plures
ac magis ignibus idoneosfuppeditant in fiammam.Hinc Alexan-
der quia vino fus $c igne^ complexionis (licet quidam apud Athe-
nseum lib.j2.melancholicum,&;ideo fanguinarium crudelem
fuiffe dicac) aptus procliuis hifceinflaramationibus fuit. Exifti-
moetiam^nonraro fpiritum fine vera flammâ Si ignelucere. Pa-
tetid in equis &:feUbus, quos fi aduerfo pilo vehementer frices^
fcintillas (nec puto ardentes) excuties, pari ratione,fifaccaro
(quod non femel fum expertus) indenfis tenebris cultrum afFri-
ces,flammas perpétuas,vixirrito vllo i6tu,emicantes videbis. ha-
beo tam en,cur dubitem igneaeneflammulas, an lux & al bedo fpi«
ritibus faccareis natiuse fint. Certum enim ell:,multos elfe fpiritus
qui lucem fine igne liabent. Putafne Poëtam, cum Turnum ira-
• tum defcribit,
Acneiiu. jjls âgitur fitrils.^totocjuc &rdentis ah ore

■ ScimiÜ/& ahfisiunt) ocidis micat acrihm ignis.
intellexifTe ignem,qualis quifocum noftrum accendit? Plusino-e-
nij habuit. fcintillxift^nitenttantüm,vt nitedulse Silampyriües,
non vrunt. funt enim animales aut alij incorpore fpiritus, quos
ira,pudor,& fimilis alia perturbatio per neruGs opticos in tunicas
oculoram expellit. I^inc ffagrantes iUiTiberij oculi,qui «im pri-
mdm à fomno patui(rent,omnia in tenebris, ccu media luce cer-
iiebant. tales etiâm ferè Didatori Syll;e. qui etiam rutila coma, Sl
rubeâ facie inftar ochrx fuit, quales^fallor,aut citiusphantafticus
ifteignisallambit. fuluus enim crinis fuligines aliquas concolores
habet,fpiritufque ruforum magis fplendent.vnde & fudor.eorum
•propius quam ceterorum, ad croceum accedit. Tales deniq; ocu-
ii flammigantesC.Mario,quibus,ceu geminisfacibus,Cimbram
Texcerruit,quem ad eum inobfcuro carcere trucidandum fubmi-
■ferant Minturaienfes,vt in Mario Plutarchus fcribit. Vbi aduer-
itere licet^tres Principes infigniter crudeles &;fanguinantes,C. Ma-

lium.

METEOROLOGICORVM LIB.II. 41

!rium,Cor.Sylkm, &:Tiberiutn Caefarem, pari oculorum habita
^ifle. Similes etiam canumrabientium in tenebrisoculi . Scio
«enide, cui à largiori paullo vini Hifpanici potu »experredo, nox
^"a collucere. &: de quadam Comitiffa lib. 1.0bferuat. narrat
^chenckiusjin morbooculorum, nihil inter diemac nodem di-
«inxiflTej fed omnia per tenebras, vt claro meridie, folitam cerne-
Cuidam etiam peftiferonuper Collegium noftmm vifum ar-
mere. fed incendium in oculis eius tantum fuit. Afclepiodotus
Philofophus in node,luceraa nihil adiutus,librosle^ebat. Imó»
^tiam video,duo Scaligetï,8c Cafaubonus tandem,li Deo placet»
affedantTiberianosoculos. vtvix me tencam^ quin etiam da-
in hoe me muftaceo laureolam inueniffe. Spiritus autcm
tales clari& iuminantes, oculis &poris capitis confertim erum-
pentes, ignis lambentisfpeciemfacerepolTunt. Tales etiam for-
taüeiliiusCarmelit3e,dequoUb.8.Variet.cap.43. Cardanus, eui
per annos tredecim,quoties cucullum in occiput reduceret ,flam*
mac erumpebant. Magiam enim fuifle nonexiftimo s quia Reli-
giofusrnequeetiam fanditatem;quia faepè ad prandia a miraculi
Curio{isinuitabatur,&ibat: magni autem fandinon tam facile
vaduntpranfumforàs. Aliquando tamen Deus luminofas eiuC-
modi irides capitibus amicorum fuorum circumfundit, ficque
vulgo eospingimus. S.loannes» Apoc.io. viàït Angdum ami-
Bum »übe iris mcapitems,dr f^^îes eins erat vt Sol. Facies
quoque Chrifti Domini in monte Thabor, refplenduit iuxta aut
^ iuprafulgorem Solis, hxc autem corufcatio lucem puritatena
mentis fignificat.

C A P V T III.

De meteoris ignitis median regionis*

ARTICVLVS h

Dracone^^ SteU4 Cüdente.

U B. A c El SV s ridicule cenfet Draconemliunc eÊ-
(ife animal igneum, natum in demenco ignis j vt mu*
ofcas in aëre,pifces in aqua, vermes in terra. dicitqïie

exputrefaBime futphms adurentis. Sed cineres,
& reliquiae eius in lerram decidcmis/atis indicant ignena^non ani-

F maly

42- LIBERTI r R O M O N D 1

■ maljfuiffe. Repellitur autem,vt quidam exiftimant jhîEC exhala-
tio à nubibus,ia quas magno impetu incurric. Vei dm durities nu-
bium non eft canta, vc retorquere debrfum tam vaUdè pofTit, vt
Lib.4.circacaufram efticientem ventorum dicemus. Itaque refri-
geratio, qua exhalatio in media regione aut circa condenfatur, ô£
grauior aëreredditur,in quo pependit; vel certèexplofto è nubi-
bus, m ore fui minis, eft cauüa volatûs &: obliqui delaj-fûs eius.
Hanc feçundam cauffam efle frequentiorem, probat color ilie
draconum cçruleus : qui baud dubîè nafci videtur ex mixturâ lu-
cis exhalatio nis incenèecum opacâ parte nubis, quam erumpen-
dofibiirnplicat& vnàdetrahit. vnde etiam exhalatio valdè re-
frigerata,ôi tantum non extinda apparet. vt non lit iam mirum,
tonitru nullum ab eâ edi,ciim languido, frigido, &; frado verbere
nubem csedat. fic etiam puluis madens,aut flamma: denfioris,fra-
gorem in bombarda furdumfacit,glandemque tarde cundan-
ter expellit. Sinuofo autem corporefunt dracones,eâ ratione,quâ
turbinesjitidem c nubibus explofi. quia fcilicetpofterior pars ex-
Iialationisgrandiorem impetum,quàm prior,accepit j eamq; pre-
mendo,arcu quodam aut gibbo in latus auertit. partes etiam nu-
bis aut exhalationis vtrimque appofitç,alarum imaginem,vci fcih-
tillasquaîdamigneîecirca caput, fimilitudinem flammas ore vo-
mentis,fa\'-jre poflunt. Cenlèo tamen fabulofum, veros dracones
ignem ^nifi fortè in ira,quod equi pofllmt) folitos fpirare.

Ex his poteft draco volans fic finiri : Exhalatio f inguis copio-
fa accenfa^qua deorfum oblique cadit} nubibm ^fimilitudinem habens
\'ueridracoms volantis . Forma autem veridraconis,oblonga eft,
tu mente aluo,capite caudâ gracili. Scaliger Exercit. 183.de At-
lancicis, Solo contactUy\\n(\\\\\\ix.y dracones Atlantis mentis interßciunt,
capiteßint é\' caudàgracillimi : alui tanta vaßitas, vix vt reptioni
ßnt habiles, alati tamèn quidam funt,6i volant, quamquam Car-
danus lib.j. cap.zp.Variet.fcribatfe Lutetiae quinque vidifle, bi-
pedes^alis exiguis^vt wVv,inquit, volarecredtderim. caput paruum,
é" ferpentum capitißmile,color lucidm,plumA nutta^ nec pili. magni-
tjUoeim qui aliospréicellebatycuniculi, Sed hidracuncuU tantuni
erant. Plinius enim , etiam vicenûm pedum, in India nafci affir-
mat. Miratur tamen idem, vnde luba, Rex ille & Scriptor egre-
giusjcriftatos crediderit. nam Draconum crißasj^it^qui viderit^nm
reperitur.

Dracones figna funt peftilcntiae &: morborum.quia acrem mul-
tis

METEOROLOCICOR VM. L ï B. 11. 43
tisexhalationibus grauem &:infe£lum effe oportet,vt tanta; molis
itieçeoragenerentur. Qui deuolantem afpéxerit, vulgus credit
^i^euï moriturum. fedvanè . fcioenim qui dudum vidit, adhuc

%erftitem.

Stella cadens,inquit Ariftoteles,è nubibus,vt nucleus è digids
co m preffis,excernitur. Generatur ergo vt draco,fulmen; fed
finecrepitu,qui faltem exaudiatura nobis, habetq; fe ad fulmen,
Vt glansfclopeti minoris ad maions tormenti fph^ram . ac veluti
ex diftandâ medij milliaris,fclopeti flammulam vides, furdo foni-
tu ; cum flamma verô tormenti, audis SC fragorem : ita lumen ful-
minis cernis,&; audis fimul bombuminon autem ftellse exfilientis
ftrepitura .quia exhalatio minor eft,r(ec latâ&: fonanti plagâ rum-
pit nubem . Vt etiam fulmina & dracones vero motu ad terram
vfque quandoque decidunt; ita de ftellis cadentibus afferit Arifto-
teles: acque aliquando in fluminadelabi. Poëca I.Georg.
S£pe etiamfellas vento impendente \'videbis
JPracipitcscdUUhi^noBifqueper vmbram
Flammarum longo,s à ter go albefcere ttaBm,
Et deinde :

--DecaUlapftpervmhras

Stella facemducens mult a cum luce cucurrlt.
Illam famm A fuper Uhentem culmina teBi
Cernimm idéia claram fe condere filuoiy
Signantémcfue vi^. turn longo limite fukm
Dat kcem,c^ late circ^m loca fulphure frma»t,
Vbiin fine,ad materiam fulminis fulphureamalludit 5 ex qua et-
iam ftella cadens.

Magnam porroKoc meteorum cum pyroboîis noftris,&id ge-
nus ignibus artificialibus,habetcagnadonem: nifi quodhos flam-
maleuetin altum; ftellae verô câdentes,contra naturam Sc cum
ïnmriâîgnis,explodanturdeorfum. alias farpèin his,vt illis,mate-
ria pauiladm in ipsätraiedione incenditur. fed non cum tanto
Crepitu ftellae in fine diffiliunt ; quia materia loculamentuni Sc
dauftra mmpenda non habet, vt puluis chartâ toties replicata
preffus Scconftridusin pyrobolo. Hoc edam difcnminiseftjquod
quo magis pyrobolus flammam rapic,hoc magis feftinat in cçlum :
vbiftellacontràj incremento ignis tardaturj quia leuitas refiftic
îïiotui deorfom.

Sedcur c^lo fereno plures, quàm nubilo,faces eadunt,cdm fuî-
^ F z mea

44 IIBERTI FROMONDI

men in magna folum nubium denfitatc generetur ? Negare iilud
polTum. quia fortè ftellas,quas in ferenitace putamus cadere, dif-
currentes potiiis funt; quarum generatio longé diuerfa eft, cum è
nubibus non excutiantur, fed aliam&aliam materiam inflam-
mandojimaginem tantiim difcurrentis exprimant,cii m reuera lo-
cum non mutent.Deinde tamen etiam plures fereno caduntjquia
textura nubium tunc tenuior, 8£ proinde facilids ab imbecillâ
ftellulîE exhalatione dirumpitur. fulmen veto nubem denfam &:
atram poftulat, vt plures exhalationis partes in eafdem anguftias
cogantur,8i fimul accendamur,maiorique impetu ac tonante per-
fringant nubem. Interdiu ctiam confpicuas non fiint, vt fulmina:
quia lumen tenuiusfaciliûs Sole tegitur, &C nubes deinde illate-
nebricofa fulmini vmbram &nodem facit, vt videatur. Ali-
quando tamen vincuntetiam diem.Noßra eerie<c/<«i?,inquit Sene-
ca, mn fimel vidit diurnas faces^alias ab Oriente in Occtdentem \'ver*
fus,alias ab Occaf» in Ortum. Ita fidera dies fupprimit: nuper tamen
in fine menfis Augufti anni i^i Venerem folari & puriffimo
meridie multis diebusafpeximus ; cum aliqua etiam vbique, vt
pofteà audiuimus,plebistrepidatione é Cometam enim iterum
aliquemobfcœniominisexiftimabaat, Primi Antuerpienfes vi-
derant,gens ingeniofa,magnanima, altarum cseleftium cogita-
tionum capax. Scripfit ftatim ad me, nuper hîc in Profemonc
Collega meus, nunc nobilis Ecclefiae Cathedralis Brugenfis Ca-
nonicus, EruditiC D. IoannesVanderGouvven,S.Th.L.
Vir pietate,ô£ fcientia.Theologie;,Philofophias, aliaque varia &
mifceltaneâ plane eximius. fufpicatufque quod verum erat : nem-
pe Venerem matutinam,qu2E vno non ampliiis ferè Signo antece-
debat Solem. Circa perigasum etiam erat,&: fatisadmotaterris,vt
fpecies ampliorfe oculis ingereret. Argumentumtemfeflatis nautjt
futAnty\'3iizSmtc2i^ùmrmiu tranfnolantßelli». quia fcilicetcçlum
plunmis exhaiationibus mox reflaturis fcatere oportet, in tantâ
ignium multitudine. Sideribus etiam decidùis, totidem viros il-
luftrestuncextingui,Antiquitas cenfuit: quafi cum ipfis denafci
oporteret,qusEnatacredebantiifdem natahbus. & huiusvanitatis
adhuc memoria aliqua tenuis manet apud noftrum vulgus.

Cetera qus de hoc meteoro poftent, communia funt ftellis dif-
"Currentibus, aut fulmini, ibique dicentur ^ Tantum ergo ftellam
cadentem definio -Exhdationem ineenfam } mbe expUfam de^r-
fum, qua irnaginm habet ver£ ßeMét codent is: & abeo.

ARTI-

METEOP.OLOG IGOR VM LZB. II. 4|

ARTIG VLVS II.
^m modus generationü ftdminü.

AVdicequ^fo Paracelfum cap.S.Meteor. Itißellk fulminali-
bu^ eßJkLphfir in ftunmo gradu, falpetra in fummâ pinguedine,
C^ercuriui in fummâ contrarietàte. Ex his tribm tonitruyfulmenyé*
tempeßates fianta maxime totim Firmamenti aBiones meteori-
€£ funt,

Pucatergoipfein ftellis quibufdam Firraamenti,inftar morta-
riorum cauis,fuiphur, falpecram, argentum viuum permifceri, &:
inde fulmen acxendijexcufTumque ad terram peruenire.

Sed ridicule, fic enim multis annorum miliibus fiilmen ad ter-
ram non pertingeret: cum lapis etiam molaris è concauo Firma-
menti demiffusjvix (fi vulgarem Aftronomorum de diftantiâ eius
opinionemretinemus) ^o.annisad nos vfque decideret. Vnde
Vulcanus Iliad. I. malus Geometer,aut certè, excuüa ei,in lapfu
îam longinquo,raente,errauit in temporejcum die vnicoartificial
ii^ab oriente Sole ad Occafiim,concionaturfe è catlo cecidiffe in
Lemnum.

Sed exhalatio è terra in nubes fublata, fine dubio eft materia
fulminum. Oftendo vnica ratione. quia nodes,quas dies feruens

plurimum in altum cxhalansprxceffit,maxime fulminales effe
folent. Deinde circa montes igniuomos frequentillima funt ful-
mina & tonitrua : non alia caulsa, quam quia halitus m»ltos
fulphureosexfpirant in eorum materiam.

De cauffâ verô efficiente, eft quod dubitem amplius. Ea verô
duplex eft,proxima,Si remota. h£eceft,qua: exhalationem accen-
ditj illa, qu« accenfam deorfum torquet : ipfa enim dat vltimara
formam tulmini,qui eft motus ille deorfum obliquus & tranfuer-
iahs. Ec quidemde cauffa halitum inflammante -, Empedocles,
poft ilium Sencca lib. i.cap.Natural, non exiftimant ignem in
nube generari,fed genitum ante,nubium conflidu deorfiim elidi,
Yndeiecundum eos, Sol aut ignis hîc in terrâ flammas illas, an-
tequani afcenderec,fecit. Nec magis mirum^inquit,ignem in hu-
more nubium tenui & rofcido cotineri, quàm fub ipfo mari,cuius
^qua tanto craffior,longè faciliüs ignem obruit. Ignem verô fub-
eue mari,probat ; qufa memoria Maiorum mare iEgasum in fu-
î^iimôi flammam ebulliit, qua: tandem etiam Infulam totam

F 5 con-

4<5 L I B E R T I FROMONDI

congeftis pumicibus rupibufqiie feraiuftis in akum expulit.Sed ri-
dée hoc Ariftoteles : & perinde efl:,inquitjac fi dicas,aquam,& ni-
uem,6«: grandinem fuifle ante in nube, non ibi generari ciîm inci-
piunt delabi. Deinde fine vllâ arietatione conflidu nubium fç-
pè fuhninat. Denique ex tonitru Se fubitâ rupturâ nubis,fatis in-
téiligitur,ignem ibi repentè generari, ac in flammas locumq; fpa-
tiofiorem rarefcere. Plinius hb.i.cap.io.docet fulmina efTe deci-
duos trium Planetarum fuperiorum ignes; Se ab iis expui cum cre-
pitUjVt è flagrante ligno carbo. louem tamen, qui inter Martern
&Saturnum médiusjdicipr^cipuè fuIminatorem,quiaà S3turno
(vt interpretor) frigido,plurimuni excrementitij humoris in eum
decidit,recipitque à fubiedo Marte ardorem quo digérât, & ful-
mina conflet. SedlideravapOribuspafci, antiquurri nimis& iam
antiquatum eft: Sc caeleftium lucernarum deciduse ift^eemundio-
nes eodem argumento contemnipoflunt ,quo lebetes Paracelß,
quibus falpetram in Firmamento pro fuliTiine nobis coquit.

Itaque ignis ifte fulmineus intra nubem nafcitur, non aliunde,
fupernè,àutinfernè,venit.Lucrec.lib.^,à ventis putat accendi: qui
ibi tumultuantes,

^^^rentefj^ \'vUmcirctnnuerfantur,é\'^g^^

Semm conuolmnt e nubihus. atque ita cogunî
iMulta^rotant^^ caul\'s flammam fornacibm intw,
Dûnec diuolfa fulferunt nube corufci.
Sed ventuis generare i^nem,autrefufcitare mórtuum non poteftj
fed viuentem,depulsâ fuligine fufFocante,pafcir.

Dico ergo Primo : Anriperiftafis frigidac nubis exhalationem
feruidam,nondumignitam,ignire per accidens poteft. Ratio eft,
quia nubes fe conftringens,mùltas halitûs & difperfas particulas
in vnum loçum exprimit,quae mucuo afFriólü difcurfu fe exté-
nuant, & in tantum incalefcunt, vt tandem recipiant formam
ignis. A qua caufsâpropriè efficiente? inquies. Dictumihiantè^
quasnarn fcintillas,quasattritu chalybis elicis,producat. fi dascœ-
lum,fi cauflfam primam in defedu fecundx, eamdem hîc red-
dam tibi.

Dico Secundo: Saspè ignea fcintilla aliqua in tam fpatiosâ nu-
be,tam latèdiffeminatâ exhalatione, inueniri poteft, qua: rdi-
quarum aceruum incidens,incendium faciat. ardentibus enim il-
lis diebus,quosfèqui fulmen folet,exhalatio non rarô tota ignea
(etfî ob raritâtem^flammam Aullam videas) in aubes fcandit: ibi-
que

METEOROLOGICORVM L I B. 11. 47

que magna fui parte extinguitur, fuperftite tamen aliquà fcintilla
in fpem refurredionis.

Dico Tertio : Steilx etiam difcurrentes, 8c cetera ignira fupre-
mzE regionis, in ftationem nubium deieda,exhalationem forte ibi
conglomeratam incendere aliquando in fulmen pofTunt.

Dico Quarto : Cauffa efficiens proxima fulminis, feu exhala,
tionem accenfam deorfum torquens,efi:impulfus, quem flamma
rarefcendo,&:intraanguftiascomprefra5 ad euadendum accipit.
Itaque hie eft modus generationis fulminis. Exhalationes mukx
fulphureae ÔC nitrofae, nubibus ante confufe, frigore tandem
condenfatione vaporis in vnum cœtum conglobatx, fiammam.,
rapiunt,Ô£colledo impetu extra nubis anguftias fe effradis clau-
ftris eiiciunt. ficut propemodum pyrius puluis rarefcens bombar^:
dâ erumpit,& excutit giandem. Sed non credec Bodinus: nec ha- ■
bee contemnendam rationem.

a k t i c v l v s i n.

Demones mn ejfe, yt plur \'màm, caujfa^ fulminptm:
aduerfies lo.\'^odmmn»

F\'Acilèintellexit Bodinus, quomodo è bombarda, aut tormen-
to ferreo aut a:neo,flamma pulueris tanta vi exiliret: non quo-
modofulmene nuberara & rragili. inquit lib. z.

Thtâ.z.vapore molUm, nihil exhalatione leuim : cum null^ ftnt an-
gufiix^ quibus aerquafi carceribm quibufdam concludatur y fed paten-
tifimis regionibus excHrrat-,quis tarnhebesy tarn c&cm, qui rationes
ißasfine riß audirepofsit? Itaque putat ipfe à geniis aëris àx^
monibus femper fulmina iaci,& tumultum ilium cxli cieri.

Et reuera, perperàm faxea veluti quaedam antra, &: durosac
longifîîuùtradûs cauernarum fornices in nubibus pendulos, qui-
busilhfa&frada exhalatio fic mugiat,fibi quidam imaginantur.
tales emm profedô ibi fufpendi ne momento pofTunt. imönubes
& totusaer med?^ regionis leuior eft aëre infimo in quo fpiramus,
VtLib.y. docebo. Parietes tamen quidam, Ôcveluti clauftra in
nubibus funt,ecfi non tam dura quàm è métallo. partes enim cir-
cumfufx nubis cingunt ftringuntque exhalationis globum, reti-
nentque ne libéré furfum euolet. Qua ratione, inquis, medium
tam fluxa: rarkatis id poteft? î Cogor hîc fateri, profedè, exhala-
tionem fulminatriçem nihil aut yix leuiorem efle fuperiori parie-

fC

LIBERTI ÎROMONDÎ

te nubis : alias enim ( vt ignis nofter per aërem inferiorem ) per-
rumperet. Si autem paullô leuior eft,longiori mora tamen per nu-
bem fuperiorem tranfiens,aliquantum (incircumferentiâfàltem)
frigefcit dcnfatutjgrauataque in infimam nubem recidit. hinc
enim fit, vt hçc pars &c fundus nubis maximè,& pxnè folus fulmi-
ner. nam rariffimè excellbs iîlos vapores iacere ignem videmus.
fed nigri illi viciniflimi nobis id fsepè faciunt : quia halitum ex
fuperioribus nubium ôrdinibus deor um expreffum ,aut pondéré
relabentem excipiunt: comprimunt dein<Je,eoufque fe denfando,
vt etiam aquefcant plerumque,& conftringantur in pluuiam. vn-
de ferè folemne &: perpetuum eft, vt in omni fulmine, prsefertim
iralidiufcuIo,pluat,ôCnubes exonerentur.imô (attende ) poft fin-
gulos maiores crepitus,nouam habebis infigniorem aquae efFu-
lonem: quse poft fonitum quidem venit, fed antè tamen , aut fi-
mul incepit delabi. fimul enim vapor in aquam (è reftringit,
cxhalatio inter eum deprehenfa,5£ premi indignata,erumpit. plu-
uia tamen tardiûs ad terram venitj quia tonitru celefi^s pertotam
profunditatem infima: regionis fjpeciem fui ad auditum mittit,
quàm cseleftisgutta earn traiicerepoflït. Quomodoautem tam
tcnuem textum nubium lacerando,tantum ftagorem edat,pofteà
circa fulmihalia noftra tormenta,& tonitru,dicemus. Alias fi ge-
nij (bli fulminatores iint,cur nubilo tantum fulminât? cur non et-
iam hicme? certè enim exhalationes dsemonibus deeffe non poC.
funtjciim omni tempore,aliunde fakem, vbi magis feruidi foles,
colligere valeant. *

pUn.Ub.i. Sed w Catiiittianls prodigtU, Vompeiano ex munUipio M.Here»^
«P-s*\' mus Decurio fereno die fulmine icim eß^ ait ex Plinio Bodinus*
Certè. fedideoinfolens,& inter prodigia nu merari meruit.ac for-
taffe genialis manus fulmen iftud mifit. quandoque enim fulmi-
nant, vt liquet ex cap. i.lobi, vbi oues cuftodefque fatan cxlefli
igne percufïitj fed nego,femper aut paffim.

Verumtamen nondum fatis intelligimus, quo pado exhalatio
non firmids quàm nubeleuiclaufa,cum tantaindignatione &im<-
p€tu,ad terram vfque, contra renifum igneae leuitatis, fe deiiciat.
Fracaftoriascredit,caloré fulminis fic à frigore nubis repelli adio-
ne intentionaUjVt loquimur, iaciendo in eum fcilicet fpecie tangi-
bilem. Sed nimis hoe imbecille eft iaculum. fpeciesenim frigoris
sno eft immediate efficiens impetus calorem repellentisinam alias
Hianus v.g, frigida vicina candelse fiammam à fè palam auerteret.

Itaque

METEOROLOGICORVM LIB. II.
ïtaquecüm omniacircumfpicio, ipn video qua manus Bodi-
nieuadam,niliper fugam penetrationis. Igitur ( vtin tormentis
noftris ) flamma in raiilecuplum vltra, momento quafi, rare-
fcensjuerailgnitudo eius magnitudinem nubis penetret, eam qua
promptifliiiTé valet,dirumpit. Quarenon fummouet, inquies,
cum tatnflaccidè renitatur,fitquetam mollis? quid opus tanto
impetu,vbi minimum impulfa flamme fe dilatanti aperit ? Hic
iiodus,.nondiffimu!o,me llringit. Sic tamen diifoluo. Exhalatio
in anguftum à nube fe vndique ftipante contrada, & deinde tota
fimul inflammata,tam celeri motu raTefcit,vt vicing & contigue
partes nubis, tantâ fcftinatione decedere ei &C diffugere non va-
leant , quin flamma momentaneo ferè temporis pundp, tam la-
tam expanfionêm poftulans, non fenciat fe , vehementer etiam,
premi. Hoc enim hic penficulatè cogito. Non folas partes vapo-
ris proximè ambientes,fed etiam longiâimè vfque ad finem nubis,
. fupernèjinferaèjflammxreiîfliunt. namproximae à fulmine im-
pulf^jfequentes alias etiam trudunt. quia verô vnaquaeque non fi-
ne pugnâ,etfi leuijloco fuo cedit; multiplicat^e tamen tot intra ve-
lociflimum.tempus,pereamdem lineam refifl:enti^,tantum flam-
mx fe^difl:undenti obfl:ant, quantum pauciores in corpore duro^
aut denfiori; vt v.g. in tubo ^nei tormenti. Et hinc ecce video r
mihi r^perifle veram &c legittimam caülTam , cur fulmina^otifll-
mùm emicentin terram,Si per infimam nubis fuperficiem. Quia,
inquamjin atrisillis & humore multo grauidis, terrgeque proximis
nubibus cudûcur fulmina, vt proinde à cauicate in quâ flammam
concipiunt,ad imam nubis fuperficiem, minor longè fit diftantia,
vaporis craflicudojquàm adconuexam fummam qux fupre-
mam aëris regionem tangit. tres enim quatuórve faepè ordines
nubium funt,fuperpofiti infimas nubi, in quâ efl: oflicina Vulcani
& fulminis.quia ergo à parte fuperiori,& lateribus (vbi etiam om-
nia plena nubibus) longior Sc maior reûfl;éntia efl:, flamma potiiîs
deorfum erumpit. Sed ecce hoc iterùm (dum cogito) progreflum
opmionis mextardat. Aër namque infime regionis denfior eft
nubibus,vt Libro j.probabimus : igitur magis fui mini, quàm nu-
bes fupernè impendentes,obfiftet. Hoc ergo,quod prçcipuum eft,
prxcedentibus adiiciendum reftat. Et fignanter conficlero,fulmen
numquam deiici,nifi pluentibus ,autrorantibus faltem nubibus.
Itaque infinitas pluuiales aut rofcidas guttse ,ex fuperioribus nubi-
bus denfiflimo àc continuo (nec enim in aquam reuerfa:, vel mo-

Q mento

50 LI BERTI EROMONDI

lïiento temporis, inter corpora leuiora ibi confiftere\'poflunt ) ag-
minedefiuentes,&toto aëreinferioridenfiores, flammasin fupe-
^ioraconantiobftantjSi motu etiam fuo in terram deducunt.Mu-
ginatiomea nihil prseterpropter, in quoacquiefceret,Valuitex-
cogitate..

Hinc fequetur,vix vmquam, nifi depluentibus aut molli graui-
tate defidentibus fupernis nubibus, fulmen in terram iaci : fed
quandoque in caslum, autlatus nubis pertundere ; vt veri/hmum
cxiftimo, cum nubes non valdè atrae & pluuiales tonant. Sed et-
iam me retinebis, iiiiedo hoe vnco : Cur aëre infimae regionis
pluente,aut nebula degraiiato,exhalatio etiam in eo,hïc apud nos
non fulminât; ciîm denfitas eius fatis magna fit, vt faci^t refiften-
çiam flamma:? Breuiter meexpedio. C^ia exhalatio in Mm\'ö
aëre non tam diu hçficat,vt multa conferta poifit in vnum coh-
glomerariiquod facit in nube. quo etiam ex variis èc diffitis terras
regionibus,taraquam In locum communem,plurimas afcendunt.
maxima enim affluentia opus eft ad generandum fulmen. Dein-
de nubes guttatim,6£; interuallo aliquo aëris ftillicidia difcernente,
per infimam regionem depluit: tota veró fimul & continua (xfta-
te pr^efertim, & in nimbisillis fiilminantibus ) in media regione,
vbi fulminis materiam vtero geftat,in aquam fe, vndique fulmeu
ample(5lentem,refoluir.

Ex his liquet,non pcifimè Socratcm,apud Comicum,Strepfia-
dem fuum docere,fulmen in nubibus nafci,

iiç CUUTCti; aVtfA^ ^Mg^ç Kß^^iSfy

E\'Vc/b3ïj> ayraç coti\'mp vjom d^vosa \' jtaTriS-\' vir ecpdfm^
P\'fi^of duTetç/é^M (pepi\'^-ovêaepi-
Cumin eas vent m ficcm jubueciti-sjnclufu\'SfHerit j
IntmeaSytamqitamveßcämyinßat: (j;\'deinde vi
Frangens erumpit violentus.
quidqUid nugator Ariftophanes irridear. Poëta etiam :

-- Cum luptter horridm Außris

Torquet aquâfam hiemem, é" cdo caua nubila rumpit.
Caua autem nubila funt,quia exhalatio in globum óicinnum
confluens,cauitatem aliquam & aluum concinnat. In vtroque ta-
aien,pro-vento,exhalatio reponi debet.

ARTI-

METEOROLOGICORVM LIB.II. j%

ARTIGVLVS IV.

Deßilgme ^ corufeatione^

FVlgura Antiquifulgetra dicebant,tefte Senecâj fuîgere, px-
nultimâbreuijprofulgiirare. Fulgur autem accidente tantum
à fulmine differt. Pulchrè Seneca: Eodem modoßt fulgur quod tan- tïh.
tumfplendet,é\' formen quod mittit ur. fed illi leuior và, aliment t que cap-
eß minu4. & vt breuiter dicam quod fentio: fulmen eß fulgur int en-
id eft,impetu maiori vibratum. vnde fulmina perrumpunt
nubem, fulgura diducunt & aperiuntirabecilliori idu. Iterum,
Fulguratto (id efb/ulgur-, fumit eniin concretim) cßfulmen^non in Cap
terras vfqueferUtum. aliàs verô fic finit : Fulguratio eßaerisdedm Cap
centis fe^corruentifâ^ ia^atip^ Unguidum ignem, nec txuufum ape-
riens. Vnde intelHgitur duplex effe genus fulguris : vnum, quod
more fulminis nubem terebrat Si erumpit, fed ad terram non ve-
nitj vel quia impetu non fatis valido,vel quia ignis in iadu diffiht>
aut in obliquum nimis fe dctorfit. alteruai,ignem tantiim in nu-
be rarâ oftêndit,rion emittit. Sic ergo ad^quatè definite fùlmèn
pozes: Fulmen eß exhalatio multa é\' fidtills in nube accenfa, é^
deorfum ad terram vfq-, vi erumpens. Hoc vero totum etiam in ful-
gur cadit,fi tantum àxc^s^ad terram non peruenire. Excluditur ftel-
la è nube cadens ; quia moles exhalationis non eft tanta. Draco
verô,non eft exlîalatio fubtilis,fed denfa,turbida, partem nubi
defradamfecumdeuoluens. ideoquecolorirapurus,6i fubuiri-
diSjnon argenteus aut auratus,qualis folet fulminum.

CorufcatiOjGrîccè aV^fts-îj, concretim valet quod fulgur. abf-
tradlim verô fignificat iactum tremuli luminis ab exhalatione in
nube accehfa. hic autem ia(9:üs,non eft localis & proprius,fed me-
taphoricus. eft enim reuera prödudiotremuli in ipeciem luminis;
per medium. corufcus enim Latine tremulum fignificat. vnde
ftluas corufca^ ^ quidam apud Plautum , fe/ri^tfr^ co-
rufcum dixit. Corufcatio igitur latiiis fulminationc &: fulguratio-
nepatet. etfifulminatio ixpè, non iadum corufciluminvs à ful-
mine,fed ipfum fu|minis>i<^m figflet^. Jupiter enim fulminât,
quosfulmine icit." Tremete,autem,lumen coirufcatione iacula-
tum,videtur,&: tamen non facit: quia momento iacitur excin-
guitur; vnde radius in nubem retraliiapparet. &.fi noua flammà,
quod (blet ,,fulgurati:onem i!teret ,,idem vîdçtu\'r rutfuin exfiiire

G i qui

52. L I B E R T I E R O M O N D I

qui Ce reccperac. yibrari ergo dicas,ceu hafl:a,quam dextera nunc
incencat,nunc reducic.hinc riabacuc cap. 5.fulmen,fulgurans Dei
hafta appellacur. i» /ucefagittarum tuarmn ihunt^in fplendore fui-
gurantis haßatuA. Binam limilem fulgurationem inter prodigia
anni ij6\'4. refert Cor.Gemma lib.i.c.i.Cofmogr.vnam iS.die
Febr.mediâ node, alteram y.Odob. Tiube^ mo^xt^illußrima
JLuna claritAtem vinceret, intra limhtim obfa^rum.atque fubUuidum
Cûmprehenfâ j aliernü excußi rad^\\alterné flamma ad ßngulüs ven-
toritm impetus excurrehant, qui fubinde velut in haßa fpeciem dehi-
ßente calo^ceu vaßa ingluuie forpturi terras dr maria videbantur,

Giliorum etiam & palpebrarum nidus, quas folemus clauderc
ad idum corufcationis, auget imaginem tremoris. vnde fulgura
ctiâ nidare dicuntur. & eleganter Lucretius de materia fulgu;is :
Seminaquxfaciunt mBantia fulgura flamma.

ARTICVLVS V.

Vulmimm diuißo^

LOngam illam, ex difciplinâ fupçrftitione Hetrufcorui»;
fulminum diuifionem,in monitoria,peftifera,fallacia, depre-
canda,&:c. nonattingo: vide lib.2.Nat. cap.4^.apud Senecam.
Ariftoteles magis pro Philofopho, duotantiim genera, dpfü"^ jy
darum dr fumofum.hck. Primum tenuiore fpiritu, alte-
rum cralfiore conftat. Plinius tamen lib.z.\'\'cap.ji. paullo diftin-
diûs,tria conftituit: {iccum,humidum,darum . Duo priora non
adurunt: fed ficcum tenuitate fuâdurâ dilfipat,humidum tantum
infufcat: clarum,miraoperatur. nam flammâ lucente &digeft^
fubtilitatis om nia pénétrât, feque per omnes venas infinuat, & a-
cerrimè vrit. Teneris tamen & rarioribus parcit ; quia non inhs-
ret, ac ita citiiîs qu àm vt polfit am burere, le per poros transfundin
mora\'enim aliqua ad vrendum necelTaria eft. nam hincmanus
fxpè duda Sc reduda per flammam,vix calorem fentit. mollia et-
iam Sc rara fine vulnere tranfuolar, confligitque folüm cum duris
&: prefiisjquiaUla dant,haec negant facilem tranficum.

ARTICVLVS VL

De admirmdü effeSiis fulminum,
>Rimô,Locu]is integris ac illasfis confiât argentum. id enim
Plutarchus lib ^.Sympof quaeft.r. narrat fuo temporeaccidif-

fe

METEOROLOGICORVM L I B. 11. 53
fé militi Romae excubias agenti. Simile eft,quod incolumi Vagina
gladium fundat. Veteraia,m non moror,audice quid M.Antonio
Mureto Romas contigerit. Fulmen^ inquit, tn falatium Hippolyt! in Notis
€Ard.FerrAnenpsdecidens,admea vfquecubicuUperuenit. g^^d^\'f^^^^^^
qui ad leBam vnius e famulis me is pendebat, mucronem ita colUque-
fecit.vtinglobulumconuerterityVaginaprorfmUl^ifa.. Inuiolato et-
iam ligno, circa pila Ferrum omne deftillat, ait Seneca. Quorum
omnium vna caulTa eft in raritate fulminis, qux per corpora laxa
&: fungofa fine iniuria momento ferè fe tranfcribrat jn denfis,vbi
compreffas vense, liaEret,vique fe infinuat,&: fpiritu*conferto fe per
omnes meatuum anguftias cuneante,

Dijfûluit nodos omnes^ér vincU relaxai, Lucrct.î,^,

jnetallaque fundit. Ex hoc elFedu redè probat Ariftoteles, ful-
men nOn ejfiTe (quod vulgus hodie olim putat) lapidem/ed fpi-
litum &tenuiiïïraam exhalationem.

Stcwnàojdoliafttlmine exhauriuntury vt Plinius lib.2;. cap. j i.
fcribit, int act is operimentis,nuIÎ0^ alio veßigio religio. Et Carus ;

Curat item vtvaßsintegrisjvinarepent\'e Lucret.Lf.

Dißugiant:quia nimirum facile omnia circum
CanUxat:,rare§g facit Uteramina vafis,
Adueniens calor eius^vt inßnuatur inipfam^c^
Mobiliter foluensydißertprimordia vini.
Per venasergo ligni,vaû,facilià: lubricotranfitu,iIlabitur, &im-
jnodico ardore vinum ftatim in tenuiflimos vapores dilfoluit, qui
per poros vafis,traieâ:u illo flammx laxatos,cxfpirant in auras. Si-
mili fulminis potentiâVVolfgangusMeurerus in Meteorol.nar-
rat quemdam Mini fir um, in via quâ Lipfiâ itur Torgarn, ita fubito
ereptum ex hominum oculis, vt poßeXnufquam apparuerit. putat e-
nim carnes eius ÔCoffa in cineres &; ventos abiiftè. Etnefcio an
longèdifpar Romuliexitus, magnae & immortalis illius Romx
^"^^^^^^toris. cumenimadexercitum re£enfendum^^\\t\\Jm^^^
ctonemincampoad capra paludem haberet y fubito coorta tempelias
(ttm magno fragore tonitribuf^ tam denß Regem operuit nimbo^ vt
ionfpeäum eins comioni abßulerit: nec deinde in terris Romulus fuit.
Fulmine igitur diiTipatum, aut procellâ turbine fublimem ra-
ptum oportuit ; quod Patres, qui proximi adftiterant, retulerunc
adplebem.

Fulmini fortafle etiam 8£ cafiii fortuito dabunt Athei noftri,
decineratiunem illam admirandam anno ij-^js^.periuri illius Pa-

G 3 blica-

54 L I B E R T I FROMONDI

blicani Gerardimontenfis in. Flandria. cuius miferuni cadauer,
oculis etiam vfurpauit Clariffimus Vir, Medicinae & omnis Litte-
raturx eruditioneexcultiflim us,Petrus Caftellanus ; defcripfitque
carmine EruditifT.Vir Henricus CulensS.Th. L. Paftor etiaiii-
num Gerardimontenfis,quiinfelicem ilium funerauit:
Tuluenum humain a vidifub mole cadauer:

In tanto nufquam corpore corpus erat.
Omnia pu{uis er ant yiterùm dico,omnia puluisi

Et ver fain cineres machina tanta fuit..
Omnia puluU er ant,ceruixyCaputyiliAyîiertti,

Offaq,^ cum pleno ventre faburr a,nates.
Ttduis erant cruYum tenus omniaiquAvehti^^
Indeclinato csfa fuiffe pates.
Sed node S.Andreas,Si tempore frigido ac minime fulminali, id
monftri accidit-.SÎ eâdem vefpernâ negotium ei fuerat cum quodâ
alio tricone; adiuraueratq; fe nil recufare,verti corpus in cinerem,
iiîiî res quaepiam aut fadum, quod in rixam venerat, itahaberet.
Audite igitur h^ec Athei,ôiagnofeite vindicem Numinismanum.

Tercium miraculum, planéoppofitum eil fecundo. Stat, in-
quit SQïiecâjfra^o dolio vinum : nec vlträ triduum rigor iüe durât.
Oportet autem materiam huius fulminis denfiorem efTe pras-
cedenti. quia ergo craflTitiem fuam per venas ligni extrahere non
valet, diffringit. Sed cur etiam vinum non difpergit? Refpon-
jdeo : Ssepiiis , fine dubio, id facit, aliquando tamen, magno mi-
raculo fadum,vtmembrana quidam exvifcido humore Sc ex-
iialatione,autpartim vinoipfo, fubitopercöda,vinum,ceu vter
quidam,inuolueretacretineret. nec dilfipat, quia omnem eius
impetumretuditSifregitrefiftentia vafis. fit autem illud vérifia
mile,ex eo quod tradat Albertus,pfyllium frigidse & vifcof^ tem-
perieijVino iniedum,calore eius reüci in circumferentiam, ibiqub
durariin membrariam, quœ fine alio vafe contineat vinum . Ali-
quando etiam non tantum corticem vino obducit, fed ad cen-
trum vfque,perpetuo rigore conglaciat . Finum autem fic gelat ur»,
ait Seneca, f«»? ad frioremhâbitum redit, pot urn aut ex animât, dm
dementes facit. Inéllenimfulmini peftiferum quoddam fulphuf,
aut aliorum fpirituum noxiorum mifccla,vtex piuribus äliis efFe-
dis probari poteft. Sulphur autem in eo eft quod pr^cipüè ^rdet
& comburit. nam etiam,fi fulphurinöammatura ferro apprimas,.
ferrura in guttas friabiles ftatim deftillare videbis. Omni verô

fuîmi-

METEOROLOGICORVM LIB. II. ƒƒ
fultnîni permixtum fulphur, ex puluere noftro fulphiirco, qui.
fulmini plane cognatus,(acis oftendi poteft. Deinde omnibus fui-
guritis ineft odor quidam fulphureus,vtSeneca,Plinius,&: ipfa ex-
perientia dicit. Fulmine aliquo lîmili gelata ,fic obriguifle viden-
turodo meflbrumillorum membra: qui in Lemno infulâ fub
quercu coenantes,& fulmine ibi percufïi, eàdem imagine qua dif-
cubuerant,exanimatiinuentifunt: vtvnus comedere videretur,"
alcer ori poculumadmouere,tertiusbibere. Curn^^omnesmgri ef- Lib. s.
fent^imagines totidemfiatuarum repr^fentahnt, inquit Cardanus.
Ab halitu etiam peftilente &: fulp bu reo forfitan fuit, quod mi-
ratur Vlmms^Martiampr\'mcipem RomanarumyîBamgraHidam,piir^
tu exammato^citra vllurn aliudwcommodum njtxiße. Spiritus çniriî
fulphureus inraä:is,admirabili euentu,oflibus , vitatis e-tiam parti-
bus matris nobilioribus,per vteri tantiim moUitiem corculum
ac vitalia partus in illo iacentis tranfuolauit:ideóque hunc innoxiâ
matre interemit.

Quarto: Fulmineus ignis nulla aqua quandoque cxtingui va-
ïet. Sic Dibn lib.78.fub Imp.Macrino tadum decxlo, ipfo Vul-
canalium die, Theatrum narrat, nec aqua fluminali, autcxlelH
profufiffimâ,incendium comprimi potuiffe . fortè bicuminofus
fpiritus fulphuri immixtus fuit, bitumen enim flagrare fub aqui^y
Lib. j-.vbi de Thermis, dicemus. Taie fulmen cum pluuiâ, ca-Jo
eiiocatum à Legione Meliteniî Chriftianâ ( quseideo fulrainatrix
appellata) M. Aurelio Imp.in Quados ( qui nunc Bohemi putan-
tur,aut circà) pugnante, cxercitu toto extremà fiti laborante,
vapore enim fulministorrebantur Quadi, nec vllum in aqua cre-
lefti remedium erat: alebat enim potiùs ftammas,leuabatque tan-
tum Romanorum fîtim.

Quintô: Plutarchuslib.4."SympoCq.2.negatdormicntesfaci-
le ici fulmine. narratque ibi Dorotheus,cuidam domi fux fter-
teotipecuniamincrumenâconflatam,ipfoinnoxio,fuiffe. Philo-
fophumt^e Pythagoricum fortè obuium , confukum dc caufsâ,
refpondiUe: confuleret deos,re verô nefcire. Pharetra etiam Re-
gis Mithridatis,appenfa leäo^iaa.arferuntque in câ fagitr;E,nefcio
ipfo &C dormiente.. Se aliquamdiu antè, pueriles eius cuna: fulixi-
natie,perftridâ folûm infantis frönte, ideoque Dionyfuis a ppella-
tusjllue Bacchus : quia hic etiam fulmine femiuftulatus in matre
Semele. Cauffamàftert Plutarchus: quia in dormientibus pori
aperti Se hiances traniltum facilem prarbent fulmini.Sed profeâd

contré

50 \' LIBERT! FROMONDï

contrà eft. Extremae enim partes corporis in fomno potiiis rfgent
& condenfan-ur, calore in centrum & jinterioraretrado. Demde
dormi\'entium ofTa faltem non fe aperiunt,&^ laxantur. Altera igi-
tur ratio eius melior eft: ne rape,vigilantes-faepè putari fulminatos,
qui tarnen tantum a fflatijcorruuntfolometu vicini fulminis &C
cxanimantur. timor vero ifte dormientes non tangit. Hinc pafto-
reSjVt tonitrui terrorem pecori depellant, autmmuant, gregem
fparfum colIiguntj&immifTo cane compellunt in vnum. focietas
enim ifta leuat metum,qui non raro trepidum à natura & imbei-
le pecuspaenè exanimat. Dormientes etiam fomno fternuntur,
fulmen autem obliquo tranfuerfali idu facilids eredos in pe-
des ferit.

ARTICVLVS VII.

De lapide fulmineo.

LApis aliquando è nubibus cum fulmine cadit, qui dicirur et-
iam telum, aut cuneus fulminis: numerarique inter effedus
eius poteft. Generatur autem ex exhalatione terreftri vifcosâ, &
humore nubi^jquos ardor fulminis celerrimâ tranfmutatione, in
ipfo etiam cafu (nam graueibi fufpendi aut harrere non poteft)
permifcet,& inlaterem çoquit. Talem Cordubîedelapfum, & à
fe vifum, teftatus olim Auicenna, vt Auerroes lib.2-. Meteor.c.2,.
fcribit. odoris erat fulphurei,inquit,& natura: ammoniaci. Leues
etiam plerique funt,&c fimillimi pumicibus illis aduftis,quos inter-
dum erudant flam m iuomi montes. Aliquando hon lapiSjfed fer-
rumjautaliud metallum, cum fulmine cadit. Id autem fit, ciitn
fulphureaeexhalationiargentum viuum contemperatum fuerit, vt
creduntChymici. SicinPerfiacaelocorufcante a:rea corpora ha-
macis fagittis fimilia cecidifife narrat Auicenna;& prope Lurgeam,
ferrimafTam yo.hbrarum,Georg.Agricola:tentatumque vt inde*
cuderentur enfes, fed materiam fuifTe inobédientem , nec igne
niolliri,aut malleis duci potuifTe. De lapide ifto feu telo fulmineo
filentium apud Ariftotelem eft;quia,vt Vicomercatus credit,de ré
hacjpofteà compertâ,nondum ei liquebat fatis.

ARTICVLVS Vin.
res fulmim obnoxia, aut ab eo tuta,

" ^ Ihil celebratius eft, quàm alca U eminentia frequencius fui-

minari.

Aut

METEOROLOGICORVM LIB. II, 57

AthonyAutMh&dopen^mt AÎtA Cirmnu tela
Veijcity\'

canit de loue Poëca. Hinc quia in vrbibus nil exceîfîus Tetnplo-
rum turribus/aepiflimè feriuntur. akiffimae etiam arborum, qux^-
qiJe in montanis,vt ilex, xfculus^quercus, ornus, fulminibus olim
infames.

IncubuitmmqaantcaleHU fiammafaliBü, Claud.

Nec parui frutices iram meruere Tonantiss

Ingentesquercus^annofas fulminât orno^.
In caufsâ elt,obliquitas fulminis. nec enim lineâ perpendiculari^
fed tranfuerfariâ, ad terram venit. hinc facilèincurrit quidqüid in
fuperficie eius eminet, antequam ipfam tangat, Motum autem
iftum obliquum hxx^ox^Xts^per di&metrumy\\oczx. quia fimilis eft
înotui quo aliquid per diametrum quadrati in fuperficie horizon-
tiseredidecurrit. vnde etiam alibi quadrupèdes per diametrum
incedere docet. pes enim prior dexter &: pofterior finifter anima-
lis,eft in eadem diametro quadrangularis figura:, defcriptas in fu-
perficie terrx,fub ventre,! nter quatuor pedes eiusj ficutietiam, pes
prior finifter cum pofteriore dextro . Icuaro autem primore pede
dextro ac in terram defixo, finiftrum pofteriorem admouet j & fi-
militer poft priorem finiftrum dexter pofterior fequi folet. id eft,
pes pofterior priorem eiufdem diametri immediate confedatur.

Obliquitatis vero fulminis haec ab Arifiotele afFertur ratio :
quod leuitas flammse per vim explofae deorfum, in caelum refur-
gat,quantum valet: ideoque in tranfuerfum defledat,motu quafi
compofito ex defcenfu &: afcenfu redo. Siue, vt eleganter Sene-
ca, quia natura ignts furfum vocat, inimia deorfum premit , ineipit
âbltquus effe.

Hoc etiam addendum: acrem ,quó propiùs fulmen ad terram
accedit,denfiorem inueniri ; & hinc difiiciliüs fecari,ac in latus
magis magifque dctorqueri. ibi enim aër rarior eft, quia altior à
terrâ,nec tam contumaciter tranfitum praebet, quàm alter fulmi-
ni fubiedus redà deorfiim.

Tertiô,& principalitenQuia vnica lineaeft, qux à centro nu-
l)is,vndeexploditur fulmen,redà»&: perpendiculariter in terram
-decurrit, infirataevero^quaecircumcirca illam, ad angulos obli-
quos defcendunt}hinclongè procÜuius eft, fulmen angulo obii-
quo,quàm redo, nubem pertundere 5 ac linea aliquâ tranfuerfali,
quàm vnica illaperpendicuiari^deiici, Trifuicum hinc etiam di-

H citur.

58 t I B E R T t F R O M O H D I

citur,quôd pkribus fîmul foraminibus,&: in liilcos diuifa,fiam ma
erumpar.

Veteres autem magno confenfu»inter arbores, laurum fulmine
canginegant. quod mirum, quia non tantiîm plana, fed etiam
montes amat. plurima enim olim in Helicone ô£ Parnaffo; inde-
que Apollini faci-a&: Mufis. Fracaftorius lib.de Antipat. putat
truncura folum lauri non percuH,quia rotundus admodum, & Iç-
uis denfique corticis; vt proinde exhalatio ei non facile & tenaci-
ter inhîerere poffit. eâdem enim ratione fulmen vix columnas Iç-
dere folet: quia,inquam,rotunditasdéclinât &eludit idus. Sic
etiam carbonarij noftri Leodienfes,ignÊm fuum Gra:cum ,fulmi-
nibus planécognati{ïimum,innoxij fsepè euadunt, telâ bené fir-
mâ,&: à textore,recenti,vndique tedi. hsec enim, quia lubrica,
véluticerata,& minime laxaeft, flammam illam circumuolan-
tem ïegrè admittit. Sedamplius putauit antiquitas. Nam Colu-
meîlatolia lauri, gallinae incubanti, contra fulmen &c tonitrua,
fubiiciimperat: &: Tiberium Csefarem, tonante caslo ôi in fulmi-
Lib.rf. num metu,lauro folitum coronari, tradit Plinius. exiftimabant
o. etiam folia tuta efle à periculo. Mihi opinio haec inualuiffe

videtur: quia fpiritus quem folia lauri exhalant, contagioni aëris
refiftit. vnde Commodus Imp. tefte Herodiano, coniilio Medi-
corum,temporepeftis,inlaureasfiluasolim feceflit. & in tali pe-
riculo etiam lauri ramos affigebant foribus . Cubiliei^o etiam
gallinsEjintonitrufupponipoUunt,ne fulphurei halitus,qui tune
per aëra difperguntur,oua inficiant- hinc quoque doUis quidam
iniponebant,ne tonitru Hquorem peruerteret.

Alias qnx illa tanta vis lauri, quae fulmen tam validi impetus
auertat? nulla profedô. Sc vt abfoluam verbo: Vicomercatus,qui
initio faccuH lapiî fcripfit,à paucis annis,laurum in Italia fulmina-
tam,ait. Eadem,credo,vanitas ficum à periculo immunem fecit.
Inter lapides,hyacinthum non fentire fulmina,nec hominem qui
eum geftet, afferit Cardanus ; fed Scaliger & ego ridemus. Vitu-
lumetiam marinum non percutiinter pifces, referunt multi anti-
qui. Se explicantquidam, quod raritatefuâ pellis eius, fulmen
iranrmittatjideoque lacdi non pofiit. Verum,ii nil aliud lit,fruftrà
tabernacula ex pellibus eius fada contra fulmen,vc narrat Phniu^,
nifi exhalationem repellant. valdé etiam fruftrà Imp. Auguftus
-In oaau.fuit ,qui,vt refertTranquillus, umtrua é" f (figura fauHo infr-
cap.yo. fniui expâuefcebit:vt fimper & vbiquepeUem vituli marim circunt\'

ferret

METEOROLOGICORVM LIB.II.
ferret fro remdioyaî que aà omnemmaiorIs tempeßatk fufpkionem>
in abàitum é* concameratum locum fe reciperet. Hunc pofteà imi-
ratusImp.SeuemSjledican:! etiam fuam talicorio integi prarce-
pit. Aquila etiam non icitur,ait Plinius, ideo louis armiger, Sc
eius fulmen gerit. Sed omnes Audores ab aliis accepiffe fe refe-
runt,uec vllus fibi fatis fidit.

ARTICVLVS IX.

Cdujfe tomtrmy4^(txagor£ßenec<s^^!(trMeipßodm^rek^^

INter efFedus fulminis Ariftoteles tonitru numerat. Anaxago-
ras fieri ilium (bnum putat extindione flammse^in humore nu-
bisj vtferrum candensinaquaferrariorura ftridet. Sed folum et-
iam indicium aurium, qua: de bombo illo fatis aduermnt nubem
rumpi Si crepare potiüs,quam extingui, Sc trucidari ( vt loquitur
Lucretius) in humidoignena, fatis eum refellit. Aliter Seneca li-
hm%.^^t.c.t7.Nonquemadmodumt%\\x.^illifx mmus inter fe plau-
fum edunt^fic illi far urn inter fe nubium fonus poteH effe magnm, quia
magna concurrunt? Oportet etiam concauitatem concauitati ob-
utttijquiaauerf^^interfe manu^ nonplaudunt, fedpalma cum palmÂ
collataplaufum facit. Sed fruftra : quia nubes corpora mollia funt,
quse omni impetuifacillimecedunt, Sc ftatim confundunt figu-
ram. fecus eft in manibus:fi enim cauitates complodantur,aër dc"
prehenfusjfoliditate manuum offenfus,. neceffario rumpi debet.
Sc ibi trucidari cum fonitu. Quis etiam in omni tonitru adfpicir
nubes inter fe aduerfis frontibus arietare & concurrere ?

Paracelfus verô hîc,vt vbique ,miramPhilofophiam dat fuis
l\\c\\\\xtz\\\\s.Strepituâ iFle,inquit^refonat per totum Firmamentum^non
aliter ac ft bombarda fub teßudine laxaretur. cdum enim eß reflexion
jsk teßudo. Quodrifuraagisdignum,quàmrefutatione. li enim
àforniee Firmamentiad aures noftras tonitru redire aporteret,
multis annis, in tanto cacli à terra inter uallo > poft corufcatio nem
fulminiSjfonitum audircmus.

Bodinus,iterum daemonas fuos tenantes iacic, ratione duplici.
quia fereno caelo Sc innubi quandoque tonat; ergo non ex crepitu
fuptae nubis exiftit ille fanus. Deinde,fulgurat facpè, exfiliunt è
nubibus flammae,finefragore. igitur daemones Sc aërij genij tu-
rauku&iftos cient,quandoquidem nulla alia cauffafic in promptu.

Sed vidus difEcultate,aut odio Ariftotelis ei folemni Sc inex-

Hz \'

60 LI BERTI EROMONDI

piabili,liuc confugit. Deinde nihil folidi afïêrre poteft, cur non
tam per hicmera ac aeftatem frequencentur tonitrua. dsemööes
enim omni tempore frangere aërem , aut exhalationes ad tbnan-
diim calefaccre & difponere, item,fi hîc defint, ex Zona torrida
adducere valent. Cur etiam diesferuUos & fudorediffluentes fe-
qui Cxpè folet nox tumultuofa tonans ? certè enim aliis etiam
nodibus genij turbasiftas turbare poffunt.

Ad Primam ratiönem refpondeo: Sereno caslo tonat, fed rarô,
ßc inualido impetu. audimus enim tonitru,vt obfcuros torraento-
rutnidus ex longo interuallo déficientes, ex altiftimis igitur nu-
bibus veniunt: quse licet rariores &C minus opacx, quàm aliaé, ra-
dios folis tranfmittant; frigus tamen & denfitatem reliquam ha-
bent, quibus ardentem &; leuiorem exhalationem includant &
nonnihil ftringantjcogantque erumperecum Ibnitu. Si verô per-
tinacicer affirmes, fine vllonubilo, tonitru quandoque exaudiri;
aufim quidlibet depönere, akerutrum horum efTe : Aut terreftria
tonitrua,aut extra vifibilemnoftrum horizontem in nubibus ex-
citari. Terreftria voGo,qua: ab exhalatione per cauernas fubterra-
îieasfe verfante & tumultuante,vel etiam effringente fiia clauftra,
«fficiuntur. Taliaplerumqueaudiuntut ante terrx motum. Pof^
funt etiam,defaEcatiffimo apud nos caelo, atrae S>C hiemantes nu^
bes, quas non videmus, in proximo horizonte efTe, ibique cum
tonitru fulminate. Quàm fxpè ih vicinâHannoniâ,quàm fxpè
\'Gandaui (vrbe in toto Belgio , vt mihi videtur, fulminibus ma-
ximè obnoxiâ ) nobis hîc tranquillis, caslum micat, mugit ,
îumpicur? Tonitru igitur inde ad auditum noftrum peruenire,ec-
iamfi non corufcatio fulminis,poteft.ciîm enim nubes fulminans,
infrahorizontis vifibilis terminum,& terrxcuruaturam fit,lumen
eius,quod fpeciem lineis tantum redis iaculatur, videre riequi-
mus : fonus verô etiam per lineas incuruas exaudiri poteft. nec di-
ftantiâ femidiametri horizontisvifibijis, eftnimis magna: quia
nautx Portugalenfes afferunt,ex interuallo jo.milliarium in mari
audiri tonitrua excitata in nubibus illis, qua: toto anno coronant
verticem montis Serrae Leonis in Africa, qui putatur Qsm tyn/utsi.
Antiquo\'mni. femidianieter verô vifibilis horizonds vix 6". leucas
Belgîcas,fiuè milliaria Italica iS.vt Lib.4.cap.j\'.a.3.dicàm. Dein-
de in famosâ;Uâ Oftendx Flandrix obfidione\', tormentorum fra-
gor ad 3 o.anîpiius leucas horariâs, feu Belgicas, fe difFudff. ïmô
/^rt\'rtd niagts iuireris ) ftrepitus tympani à iz.leucis in ma^Wi-

quando

METEOROLOGICORVM LI B.II. 6î
quando intelledus fuit. Sed fulgurat etiam fine tonitru, inquit
Bodinus. ergo exhalatio exfiliens crepitum illum fulminis non
facit. Sed nego fequelam. (die tù Seneca ) tenuior & inßr-
rmor fpirituj^quo inflammam nduit^non vdmtinfonttm. Aut cet-
te,fi cumftrepitu (quodcredo) exiuit,imbecillior fuit, quàm vt
potuerit aures noftras ihipeliere.

A RT PC V LYS X

Perlpatetica ^\'vera caujp efficiens tomruL

ARiftoteles tonitru cum,Vulcani,aut, vtalij vocabant, Veftse
rifu comparât: id cft^cum crepicu quem ligna in igne, fpiritu
intus rarefai3:o,&: cutem dirumpenre,edunt.Hic auté rifus in viri-
di corylo, & foliis iuniperi & lauri efi: maximè infignis. Lucretius:
ÉecresvlIitmagis^quamFhœHDelphicAlmrusy
Tnribili fmitiiyfimmà crepitantecrematur.
Sed fi Ariftoteles fulminalium noftrarum bombardarum toni-
trua audilTet, exilem èt puerilem Vulcani rifiim contempfilfet.
fumma enim afiinitas eft inter nubium & tormentorum tonitrua,
VE pofteà oftendam.

Itaque veriffimum eft, nafci tonitru iâ:u illo quo exhalatio aë-
rem nubem frangit .Sed antè diuidendum eft tonitru in cre~
pans,ßridensj6c tamultaans Hue murmîtrans. non enim omnium
exdem omnino funt caufiâe.

Dico Primô: Tonitrucrepans fit, quando fpiritus intra nubem
aeGenfuSj&fiibitolatiffimè & celerrimo impetu rarefadus, fimul
& femel nubem\'effringit5^:difllpat. exemplum eius rei tenue in
caftane^nonincifo cortice, extua ignem cum bombo & crepitu
exfiliente ,ijabemus. maius autem, in puluere noftro pyrio, qui
flammacus Se rarefadus, tanto fragofe , tormenti tubo erumpit.
Sed non eft fimilitudö,inquiunt: nam flamma tormenti,duritiem
inetaUi habet,quâ fe äliidat & frangat j fulmen verô molliflimam
tantum nubem csedit . Fateor , res noneft extra difficukatem.
Citm tameîïomnem kpidem tento se moueo^-hoc mihi videtur:
SonitumibombaEdatmm^\'& tormerftorüm nóii:edi allifione flam-
mx ;puluerisad ttfbdmrmecallicufïV f alias ënïm fèrreus &:^reus
tubusdifterçntes & diflbnos efficierèftt fönküs,contra expèrien-
tiam,) fed iîammâ ex ÄöguifejS^tfebi in liberum aërà exfiliente,
eumquediiiicienceacdifcerpente. omnisenim fonus videtur ex
" -, H 3 lace-

820 LI BERTI EROMONDI

iaccratione aëris,vel alius corporis fiuidi proximè nafci. Itaque to-
nitru crepansjidu illo excitatur,quo 6cnubem vicinnm aereni
exhalatio diflïpat & difplodit. C^od exfonitu ignis fodinarum
carbonariarum,quem Leodienfes noftri appellant Grarcum, fir-
mari poteft. halitus enim ille carbonarius Sibituminofusconfer-
tim candelam fortè incidens,valido Sc tormentario planè fragorc
difcerpitur,fineallifione ad aliud durum, quod tam mfigniter va-
leat fonare. Quas verô fit illa vis propriè Sc phyficè efHciens foni;
an impetus,an virtus alia fomniculola, qua: impetu excitatur ad
agendum,in lib.i.de Anima, Deo dante, diduri fumus. Allifio
enim illa corporum,item fradio intercepti aëris, fine dubio, tan-
tum pofliint effe caufla fine qua non talis effedus : etiamfi paffim
caulias efficientes appellemus.

Dico Secundô: Tonitru ftridens fit,cum nubes non vnicoidu
difpellitur,fed exhalatio fucceffiuè incenfa,non vniuerfim,fed per
partes Sc agmine quodam erumpit. fic enim contingit longior fo-
nus,&: fimillimus illi quo quis chartam,aut pannum nouum/ubi-
to &; vehementiimpetu difcerpit. aër enim celeri motu,in hiatum
iacerata: nubis,contra periculum Vacui, fe iniiciens, fequentibus
partibus exhalationis occurrit, difcerpiturque in iftâ rixâ cum
ftridore.

Dico Tertio: Tonitru tumultuans nafcitur, cum exhalario per
nubem rumpit Ôidifcurrit. palam enim motum ilium exfonitu
mobih fugace intelligiTinus. aliquando nam que per totam nu-
bium curuaturam ab Ortuad Occafum tranfcurrit. Laborem ej-
iam eius,vbi in nubem denfiorem incidit, Sc quomodo tardiori
grefTuobludeturj&vix\'feexpediatjfacilefentimus. Fieri tamen
quandoquepQteft,vtvnaexhalatio alteram inflammet, & fic vi^-
deaturlocummutare;quod tamen non facit. Hoc tonicju, v6
plurimiim,fine corufcatione eftjquia exhalatio aut non fatis flam-
naa: habet,aut clauditur&fupprimituropacitatc nubis.

£x didis colligitur, ceteris paribus, infignius effe. hoc tonitrui
murmur,fi aduerfus,quam fi fecundiim nubium agmen exhalatio
nitatur&rdecurrat. ficnauis aut homo aduerfo flumine vadens,
magis in aqua ftrepit, qupm fecundo defluens. vbi eriim maior
conflidusjibietiam vocaliorfonitus. Exquibusomnibus ficiinie*
tur tonitru: Sortit m vehemens ab éxhdatione excitatm fraBiotte nu-\'
Sed reliquaqu^daitî,quas ad ipfum,etiam addanius. rr

ARTI-

METEOROLOe ICOR VM LIB. II.

A R T I C V L V S XI.

dmumpoUcorufcationem fuhn\'mûytonitru atidUnms,

FViminis lucem,niiï frafta iam nube,vider€ non poffumus.vn-
de iaceratio ifta nubis, & fragor feu tonitru inter eam excita-,
tiinîjprius eft,aut Taîtem fimul cum corufcatione iucis : 6ù tamen,
auditur féperferius. GauCaeftjquiafpecies vibifilis ex quacumq^
diftantiâ ab obiedo inoculum momento emicat^î fpecies vero fo-
ni,tempore per haefitationem quamdam ad au rem venit. Pri-
mo igitur inftanti quo nubes rimam agic,Ô£ oftendit flammam,vi-
deri poteft fulmen,quia tam repente fpecies eius peruenit ad ocu-
lum: nondum fentiri poteft fbnus ; quia per gyros quofdam & flu-
dus acris,fpecies eius defcendit ad terram . Ita enimexplico iam
temporaneam illam &tardam traiedionem foni ; oftendamque
latèib.2. de Anima: licet olim cum Conimbricenfibus aliis
pafllm, contempferim vibrationemiftam medij vfque adaurem.

Hinc enim eft,quod in maiore fonitu &impreftiore idu, quia
ceicriuscrifpatur aër, ocyüs etiam fpecies veniat ad auditum. Id
egregio experimento . Vigilia ilia fulminait fandi Laurentij an-
no iffij.comperi. Nubes enim immobilis,atrociftimefulminans
ôitonansimpendebat Louanio5£ meo capiti,idoneaque maxime
crat,vt diftantiam inter corufcationem & tonitru dimetirer.Cdm,
crepitus maximi erant,fubito,vifo fulmine,cum tremore feneftra-
rum,totiufque2Edificij vibratione, fequcbatur tam propinquè fo-
nitus,vt vix vnicus pulfusarteriae intercederet. In minori autem
fragore,duodecim etiam pulfus f^epè numerabam poft corufcatio-
nem,antequam prodiretvtonitru. pulfus verô vnus,eflquater mil-
Iefima,& quater centefima,quinquagefima pars hora:, cüm arte-
na mea falubricer moderatemicat. micationesenim 44J0.ho-
Tx fpacio curiosè (parux quippe iftae temporum tnenfurse vfui fk-
peveniunt)compucaui . Hoc etiam adnotaui. vbi fulmen fine
pluuiâ eratjtunc idus languidiores, &c tardids tqnitru fequebatur
corufcationem. Nempe hoc firmat,quod iam antè docui : ardifl

fîmè tunc exhalationeroftxingi,infigniorefque effe crepitus,quan-

do nubes feexonferat,6i refoluit in aquam.

Hinc deinde etiam, rudi faltem Minerua, menfurare poteris
diftantiam terra: à nube fulminante,comparando corufcationem
& tonitru, cum flammâ be ftrepitu cormenti maioris, dilTxti à te

aii-

64 I I B E R T I F R O M O N D I

aliquanto inreruaUp. Ego certè anno i6z4. die Seprembrisj
cùm SereniffimusPrinceps Polonix Ladiflaus venir Louaniunij
inter corufcationem & fonitjini. mofchetorum , qux quadrante
circiter Bel gici milîiaris obuiàm procefferant,interftitium Saluta\'-
tionis Angelic2e,qu£E facile 1 o.arteriae pulfusimplet, numerabam.
Paramii ergo nubis tonitru,pari exfpedatione fequês fuam flam/°
mam,interuallüm nubisxqualc,( müliarij fciîicet quadrantis ) fi-
gnificabit à terrae fuperficie. Sed tonitrua vix folent tam tenuiter
fönare: de. maioribus potiûs tormentis componenda funt. vnde
anguftioreft mora temporis inter corufcationem & tonitru nu«
bis,quadrante milîiaris à nobis diftantis,,quàm inter fulgetrum &
crepitum mofcheti.

Hoc etiam in confiderationem adduci debet ? Tonitru inaè\'re
rariore iuxta nubes,fonitum verô tormenti in denfiore, iuxta ter-
ra: fuperficiem excitari. Hinc enim,quia medium denfius, tardiusv
impellitur 8>C a^tur in gyros -, pofito etiam pari idu & fono, fragor
tormenti motu illoperinfimum aërem tranfuerfali,pigriùs paullo;
(fi Mathematicè rem examinas ) ad aurem poft corufcationem
venit,quàm fragor tonitrui>qùi per circulos in aëre leuiori prona-
ptius fe diffundentes ad terram defcendit.

A R T 1 G V L V S XI L

De effeSiihm tonitrm,

TOnitru,quia fonus quidam eft,phyficèfolam fiii fpecicm effi-
cit. Alij tamen quidam eftedus eitribuuntur: quiacaufTa eo-
rum pbyfica tonitru comitatur, fed eft magis occulta & infenfibi-
lisjideoque vulgus,qui fenfum libcnter fequitur,ci4uc fauet,toni-
truopotiiîsadfèribit. i

PrimôjTubera terrx {quxinftar fuogorum, & olim in magnis
deliciis) gignit. Ita enim lib. ip.cap.5.Plinius, & luuenalis de iis:

\' Et factum lautas Of tat A tonitrua cœnas.
/Plutarchus lib.2.q.z.Sympof.& Scaliger Exercit. 180. purant ter-
ram impulfu acris & vndatione illâ qua: fit in tonitruo j terram
concuti,& fuperficiem eiusadprofercnda^tuberalaxari. Sedid pa-
rum iuuat. prxcipuum &pasnè vnicum eft , quod aqua nube te-
nante cfFufa,tepens Se fpirituum plena ac turgida fit, qux per mix-
to & maritata terrae,facilè concrefcit in tubera.

Secundô,Tonitru vinum & cereuifiam mufteam ac recentem

acore

METEOROLOGICORVM L I B, II. 65
acoreinfidt. ThiraonUb.i..Meteor.lqiiç{l. 9- cenfec id fieri motu
aëriSjquiifl liquoremadadus^eum turbat,ac fiarïram deorfum pér-
uertit. Sedfruilrà. venti enim valide fpirantes, m agis-aërem mo-
ment, quam tonitru ; nectamenideocorrumpuntliquorcs. Tiii-
ïnonitamenlib.2,. cap.48. de Occult, affentitur nofter Lemnius:
dicitqaefeantetempeftatem folesevafafiia praemunire ,fiiper^o-
fitâ ferri làminâ cum fale, aut filicibus * quas tamen videtur foliim
opponerefulminibus, nonmerotonitruo : ^»i^t^ inquit ^ fulmen
€t*m durißimts confliäatur, in ca^fûtifiim} vim [mm exerit. Thi-
nion non paullô antiquior,narrat fuo tempore fragmina vitrorum
vafis foierei ni id , contra tonitrui metus. VeïitSmanihilominds
caufla huius elFedus, videncur eflè tenues quidam Imlitus fiilphu-
rei>ô£ cet^rœ fulgurisdifîilientis reîiquiX;^qua: per aërem difperfas,
fe ih ominia foramina & rimas infiiiuant. vmde optimû remedium
eft, fpiraculacaueamm quam dihgentiflmèobCttucre, & vafa o-
perculare.- Cereuifia verô recensé: adhuc ab igne £epens,prom-
ptiiis acorem bibit: quiafpixitus quibus fota turget, facile rapiunt
aëris fulphur & noxam, eamq; vulgant & infundunt toti liquorii.

Tertio : TomtFU validum aliquando furdaftros fecit. Tympa-
numenim auris,aërisimpulfu rumpitaut îaxat. Infimilem efte»-
dum ,crepitus etiam tormentorum quandoque valuit. & hinc
quoque molitorés & tympaniftse, obtufi funt auditûs. Pari ratio-
ne corufcatiofulminum,auttormentorum,quofdam ohm exc^-
cauit. Narrat enim Mb. i.Obferuat.Schenckiûs,Prçfedum quem-
dam machinarum in obfîdione Metenfi ,,frequenti corufcatione,
citra vllampuluerisofFenfionemjluminaamififTe. ,

Quartô:Terrore animalibus iniedo,multa per accidens opera-
tur tonitru. E>c conchis margaritarum parentibus lib.^. cap.3 ,
Plinius: Tradunty\'mc^K ^ßtonaerity -pauidas acrepenùeomprejfas^
qua vocanîphy femata effcerefpeàe modo inani infiata fine corpore:
hos ejfe çonchurum ahortm. Dicitur etiam tonitru iuuare ôd incitarc
ceruarum partus,iuxtailbad Pfkl.zg. Vox Domini ( id eft, tonitru)
prdparantis ceruos i vel, vt in Hebrseo, ceruas. D.Hieronymüs
vertit, Vox Domini obfietricans ceruisquia fcilicet horrore toni-
trui concufTae efFunduntfuos partus,alias, Ob^magnitudinem ^
perfedionem, difficiles, vnde lob. 3 Parmimes ceruas ah fer-
mfii? incmmntur ad fœtus ^ & p^riunt^.é\' mugitus emittunt. fipA"
rantur fly earumy ^pergmt âdpafium^ egredïmtWi à* nonreuit"
imt»radm„ ; r

ΠHomi*

824 LI BERTI EROMONDI

Homines eciaiïi valdè fulmina Sc tonitrua expauefcunti Sic
olim Parthitympanis quibufdaôi cymbalis sends tonitrua raenti-
ti,aciem Romanam cxterruerunt, vt narrat Plutarchus in Craffo.
Sucton. in Cicfar Caligula,deorum ille alias contemptor, ad minima tonitrua
c aiiguii ^ fulgura conniuereycaput obttoluere\\ ad vero maiora, proripere fe e
ßratoyfub leBum^ condere folebat. Quem tamen pauorem vt dif-
fimuiaret,madiinam excogitauit, inquit Dio, qua tonitribus ob-
ftreperetiSi cselo, tamquam terreftris quidam lupiter, retonaret.
Lapides etiam contra fulmina retotquebac,Iouemque ad duel-
ïum euocabat, inclamans Homericum iftud Aiacïs ad VlyiTem :
H\'\' (JL wdip\\ ^ iycû at.Tolie me,aut ego te. Quod etiam narrat & ri-
det(quis enim tam hélleborofum caputetiam non decachinnet?)
Seneca lib. i.de Ira. Homines enim dç^^mh ^ •mihH , fulgur ex
^f/«/,vcvetus adagium habet,excitare poirunt,^: inanesincjelum
Sap.c. 5. IUiuas mittete. A Domino autem ibunt emifsiones fulgurum, ^
tamquamaben\\caruato are»nubiumexterminabuntur, &^d locum
certum infilient. nubes,eft arcusjDeus.fagittariuSi fulmen/agitta-,
ïob.3 8. fcopuSjpeccatorjaut quidquid tangere deftinauerit. Numquidele-
uabïóin nebula, vocem , indamat lobo, impetm aquarum
«per iet te? numquid mitte s fulgurajé\'tbunt\', (jr rettertentiadicent ti\'
hiiAdfumuâ?

Meritô igitur veteres illi tenebriones, folum inter deos louem
fulmine armauerunt.ôi nos quoties cselorum mugitus audimus,
terrorem &: reuerentiam veri Sc magni Numinis concipiamusrre-
Matth.ij. cordemurque extremiillius Sc decumani fulminis : Difcedite k me
malediBi in ignem Aternum. O omni hora vit^ noftrîe timendum
&: horribile fulmen; quo nocentius & maius nullum mittipof-
feintdligesjliintelligis quid-c/fr;;«^/

ART IC VLVS Xlll.

Tempuspgnafulmimmyac tomtruL

F Vlmina fine veris, & initio autumni , aut ^ftatis exitu maxi-
me hîc frequentantur. Maius enim (vt multisiam annis vidi)
cum arbores funt in flore,&: Auguftus,Colieâ:â partim,fed non to-
ta meifejVix vmquam euadunt fine fulgure Sc ftrepitu. Ratio eft,
quia tunc fol mukas,& quse ad generationem fulminis fiifficiant,
cxhalationeseduck,nec eas tamen digerit, vt media Sc flagrantif-
-fimâ asftate. Hieme vero, vix quod fatis ad talem effedum effe
\' pof-

METEOROLOGICORVM. LIB. II. Cj
po(fit,extrahere vaîet,terrâ frigore adftn£la,aut conniuente.Hinc
in Septemtrionalibus regionibusrara admodum fuimina.ob eam-
dem rationem, vc narrat Olaus. In Anglia etiam quoties fulmi-
natüm,inter illius anni prodigia recenfet Polyd.Virgilius, Rcrum
Anglicarum Scriptor : licet caeli Anglicani temperies noftra lon-
ge fit tepidior, &:,vt quidam referurnjtalicse fuppar. nubes etiam
plurimxibi coeuntjob vapores vicini maris ; vt inde fulminum
nonaccidatdefedus. Igitur ad inopiam,aut potiüs qualitatem ex-
halationum, recurrendum eft. Terra enim Britannica,Candida
tota &cretacea eft: nec fuiphureas & nitrofas exhalationes exfpi-
rat,quales fulmen flagitat.

Vbi autem hiemestepent,minufquehiemant, circa etiam to^
tum annum ( modö terra fulphureRimct) tonare fuhininare
poteft. Pulchrè Plinius : Crehra. fulmina in Italia: cjuia mcbilior ^^
a\'ér mitiore ^ßate mmbûsâifemper quodammodo ver nat vel cap. jo.

autumnat, Italic quoque partibus ils qua a Septemtrione difcedunt ad
teporem^qualls eß Vrbü é\'CampaniattraBm ^iuxta hieme & ^aßate
fulgur at: quod non in alio ßtu. In Belgio rariflimum eft hibernum
fulmen : habetque hoc Lemnius pro certo figno fecuturac mox
ingentis tempeftatis.

Signum verô fulgurum tonitrui inftantis nullum colligo
probabilius, quàm fi dies vnus aut plures antecedentes valdè fer-
uidi, & caelum deinde prztexat fe nubibus. vt meritô intempcfti-
uasillas flammas &tonitrua anni 1^24. die u. Nouemb. Loua-
nij fuerim demiratus ;cùm prxfertim dies raulti anteiuiffent geli-
di& humentes. Sed nefciebam, quid Neptunus & lupiter in
Oceano noftro contra nothum ilium Mansfeldiuto, è Hollandiâ
in Britanniam velificantem,molirentur. naufragium enim in ilia
tempeftate paffuSjfujfFocatus etiam diu creditus fuit: donee iteriim
tandem,diuina prouidentia eum differente, emerfit, ad defaltan-
dam,quam malèinchoauit,fabulam.

E fulminibus etiam olim, de variis euentis,, laetis aut triftibus,
coniedabat augurum fuperftitiofa natio . vanitates eorum non
opus hic refellere: quibus nec ipfi Romani,qui aliquid am^lius in-
genij Sc Mineruae haberent, fatis fidebant. Hoc foliim è Plinio
addam: Quod fi ab Oriente iadumfulmen,eódcmrediiflet,fum-
mam felicitatemexiftimabantportendi:talequc oftentum Syllx
Didatori datum fuit ; qui deinde Felicis nomen fibi adoptauit,
Sed quare Felix? quia fciîicettot milliaciuium profcribere,& tru-

I 2, cida-

68 LIBERTI FROMONDI

cidare impunè potuit. 0pra«a merpremhy clamat Plinius^cffit-
cap. 4Î • fff^^ tempore infdixi non melioris fort is tum fuere pereuntes, quO\'-
rum miferemur hodieycum SjUam nem^ non oderit ? Adde iam luem
pediculafera,quâ infelix eius corpus feipfuna eroiici^ xftiraa,
quàiîi felis ôc verax fulmen illud fuit. ^

ARTICVLVS XIV.

Tormemt>rumnoßrorum^^y* fdmimmcor/iparatio,

BOmbardas fulminalia noâratormeiita^Germanus Mona-
jhuSjBercholdus Schunarfus, vel malus genius, in perniciem
generis humani reperit: vel fortè ars ex Oriente allata. nam in la-
poniâ^ Regno Cbinentijbombardse iam in vfu veteri erant,cum
€0 appulerunt Lufitani. Quidam etiam nolunt rem hanc efle no-
uitiaeinuentionis^fed yeteribfus cognitam , ex illis v.crùbus Paë-
tae ^neidest

Vidi & c^udeîes dantem Salmonea fœnai,
Dumßammas louùyé\' fonittiâimitatur olympi.
Quomodo enim, inquiunt,fulmen louis ô£ tonitru imitatus iî-
le, nifi bombarda &puluerepyrio J.Sednon exiûimo. fequitur
enim paullo p6fl:r:

Demens,qui nimhaSy&nonimit Me fuîmen
Aere é\' cornipedum curfußmuUbat equorum.
Videtur enim Salmoneus ille quadrigis vedus, itrepitu fotarum,
& xratis cquorum^caicibuSjtonitru imitatus. fottalic etiam çream
machinam tonantem,vt Caligulajin curru habuit : quod vide-
tur Suidasiniinuare. ardentes etiam faces, vt par loui à &is habe-
ä-etar (Rexenim,an tyrannus,inTheflaliâ fuit ) inftar fulminum
in obuios quofque è curru per medios volante iaculabatur. Vene-
ti rormenta aliquot ex Germania nadi^anno 15 Sa.primi adFoflas
Clodias,contraGenuenfes vfi funt,vt narrat Guicciard. hb. i.Hi-
llor. Piatina in vita Vrbani VI. Sed^vfum aut famara ^paullô
Wtuftiorem facile ex Petrarchâ colligo, qui in Dialogo quodam
bombardarum meminit. Petrarchayerè anno 1374.viuere defiit.

Plerxque machinjc maiores,tefte Cardanoiib.z.SubtÜ. per
^guinque millia paflfuum, ^o.ferri libras excutiunt. res profedó in-
credibilis, nifî experimentum fidem alTereret, Imô Rothman-
nus narrat,Principem fuum, VVilhelmum Lantgrauium Hafl^x,
fcciflè periculum in idu horizontali dupikis .cartose ^ vx vocant ^

inue-

METEOROLOGICORVM LIB. IT.
iniienitq; globum vix intra duo hor^ minuta, in terram delapfuni
cfTe.Vnoquoqueverô minuto,tria circiter miliia paiTuum talis
cormenti globus conficit. igitur in exto tantum milliari ltaiico,id
clljpoft iter duorum milliarium Belgicorum,defecit\\ Quod ta-
men,an credere debeam,paullulum fubdubito. Idus enim hori-
zontalis, vt omnes fatentur, maxime omnium imbeciliis eft ; vti
fortiffimusjcdmtormentum mediam eleuationem habet, facit-
que cum plano horizontis angulum femireólum . qualemlitum
affabrè fatis canis nobis rcprasfentatjcüm clunibus inüdens, prio-
res pedes^quantu m poteft,ftare facit U iis, vt folet, femireótè in
terram defixis fuftentat arduumeaput, primam corporis Ion-
gitudinem.

Pro quo notandum,duodecim plerumque ftatuitormenti eïe-
uaciones: fic vt vltima fumma fît,quàos tubi diredè refpicit in
cielum.venim fex folum prim2;,fexuiünt explofioni.Septem enim
funt fpecies explofionis.Prima eft horizontalis : in qua Icilicet tor-
ïnentum non eleuatur ,fed iacet parallelum horizonti. Secunda fit,
in prima eieuatione;& ita deinde vfque ad fextam eleuarionem.
Breuiffimè exploditur globus idu horizontali, longiffimè in fextâ
eîeuatione.; adeô vc Alex. Capobianco fextam eleuationem fta-
tuac in viribus duodecuplam adfitum horizontalem: vtfi pila^
lo.ftadia idu horizoniali pererret,antequam in terxam cadat, in
fextâ eleuationejiio.conÉiciet^fi eodem tormento& puluere vta-
xis. Ludouicus tamen Collado,(cui Adrianus Romanus nofter in
fuâPolemicâ magis fidit ) experimento in falconetca pike triam
iibrarum à fe fado,hanc difFerentiam confbtuit.

NicolausTartalea eleuatiocies fingulasin duasdiffécat,Ô£ vni-
uerfîm z4.ponit. vnde duodecimam,qu3e aliorum fexta eft, vali-
diffimani conftituit. expertum verô fea3îvmat,piiam quaeèduo-

1 j deci-

70 L I B E RT I F R O M O N D I

decitiioeîeiiationis pun£to,a(l pedes 15)7i.excuirafuerat,demiffö
addecimum pundum tormento, loo.pedes longitudinis perdi-
difle. Toca hsec inter iftos exploratores differentia,à magnitudine
vel longitudine tormenti, aut qualitate vel quantitate pulueris ve-
nir. Infihitis enim exemplis conftare (contra quorumdam,inquit,
mendacium ) aflerit Biringuccius, tormentum breuius, eodem
puluere & globo onuftum, per amplius fpatium pilam eiaculari,
quàm aliud longius; modo totus puluis inflammetur, SC vniueifas
vires colligat in tubo.

Puluis autem fit ex tribus,halinitro, vel potiùs , falpetrâ ( nam
hanc à halinitro Veterum diftare, probat Exercit. 104 Scaliger)
ex fulphure,6<: carbone. Non idem autem fumitur pro maioribus

minoribus tormentis. Si enim fclopetum puluere illo craifiore
machinarum oneraueris, vix ad decem orgyas glandem excuties,
ait Biringuccius : fi minuto fclopetorum puluifculo, machinas
franges^ immenfaetenimfîamma,momentoferètemporis,ex eo
accendituti cum vnumquodq-, pulueris granum,flam mam ( Snel-
lij experimento) iijooo.femaioremfpargat. Pro maioribus tor-
mentis accipiuntur ires partes halinitri,vt docet Biringuccius,
dua: partes carbonis, & vna fulphuris. Pro mediocribus, quinque
partes halinitri, vna fulphuris, vna cum dimidiâ carbonis. Pro
bombardis minoribus, decern partes halinitri, vna fulphuris, 6c
vna carbonis ex virgis nucis auellanç.Quidam,vtceleriorem pul-
uerem faciant, &c intendant idum, fingulse cuique libra: fulphu-
ris,vnciam vnam Mercurij feu argenti viui admifcent; alij librie
halinitri, quaftam vncia: partem làlis ammoniaci. quidam etiam,
ex Colladi pra:cepto,puluerem in tubo,hafl:à transfigunt ad acce-
lerandaiii Inflam mationem ". Porrô vis pr^^cipua pulueris eft in
halinitro,quod à fulphure prompte accenfum,pundo ferè tempo-,
ris vniuerfum deflagrat fine vllo cinere.

Porro Cardanus pondus pulueris poftulac ponderi fphxrx ex-
cutiendas xqu\'ale: Biringuccius duas tertias partes dicit fufficere.
Et hanc proportionem à fuforibus noftris Mechlinienfibus ferua-
riiamaudio,cûmdenouitioaliqu6tormento experimentum fu-
muiit. fienimfphasra 3\'o.librarum fuerit,tubo lo.libras pulueris
infùndunt. Sed quid hinc pro fulmine noftro accipimus? Inpri-
mis,materiäm fuîphuream nitrofam pulueri pyrio & fulmini-
buscommunem efle. omnibus enim fulguritis odor fulphuris ih-
eft. fpiritus verô nicrofusadceleritatem inflammationis facit, eft-
—^ que

METEOROL OGICOR VM L I B. îl. "î

4ueprincipaliscaufTa,cur exhalatio anguAiarura impatiens tam
impotente impetu\'efFringat. nubem . Quasdam aeida etiam va-
poris qualitas incitare quandoque fortaflis idum poteft ^ cum ace-
tum puluejri tormentario infufum , vires magnas, addat impe.
tum,vt affirmat JLibauius Epift.ad Rulandum.

Prêter fimilitudinem in materia, eft alia in modo explodonis :
quia vtraque fit per fiibitam rarefadionem materia:, vnius intra
£orracntum,altefius intra nubis cauum. Sed in hoc grande difcri-
men: quod flamma fulminis (excepto rariffimo euentu, quo lapis
fulmineus iacitur) fine alio telo fit ; flamma veró pulueris, pilam
cxcutiat: ideoque plerumque magis nocet quam fulmen. Imô
nunc fubit mirari, quomodo fulmen in terram vfque, id eft,

per yoo.amplids paflusjquibus nubes quandoque abeftjdeiiciva-
ieatcum tantâ noxa &: ftrageJammaenim pulueris denfa&: con-
ferta,quam inter diu videre poflis, vix longiiis vno pede ( curiose
animaduerti) profilit ex ore m.ofcheti. qua ratione igitur ilia flam-
ma casleftis hue vfque venit ? Si fulminaret, vt puluis aureus aut
palx Martis,deorfum,f;icile intelligeremus: nunc verô furfum auc
in obIiquumfeiacit,vt puluis nofl:ernicrofus. Vt illud autem de
puluere aureo capias, hoc etiam accipe. Ex puriflimi auri ramen-
tis paratur puluis,qui radiis maximè folaribus,aut modico igne ac-
cenfus,no furfum,vt puluis tormentarius, fed redà deorfum, cum
maiori etiam boatUjóc viribus decuplo potentioribus, fulminât,
itaque fi in mcnfaaccendatur,eani pertundet.Sed fulmen cçlefte,
tam pretiosâ exhalatione nonconftat. Itaque pmer hïEC, nihil
quod afferam, habeo. Materia fulminis f^epius vifcofam ôc tena-
cem aliquam partem permixtam habet, in qua fpiritus ille tenuior
colligitur 5c coërcetur,ne motu difpergatur &c diffluat. fic etiam c
tenaciquadam pulueris fuligine,circulos quofdam è mofchetis Sc
maioribus tormentiSjfe per longiflTimum aëris traâum confpirare
& gyrarevidemus. Deindetantusetiam efte impetus poteft, vt
Jurus Siliquidus flammsefpiricus,aërem ad terram vfqiie conglo-
)atus terebret. Res etenim rara tota,&: fluxse liquiditatis, maximo
impetu,etiam cum nature renifu,iaci poteft:. Patet, vbi vapor le-
1115 in pilâ aireârarefaâus vehementi flatu,pet anguftum foramen
fe deorfum exfpirat. Audi etiam Libauium : Dum ds Cypriumm
purum excoqUitur^antequamperfe^urnßt ,ß imeceris aliquid aqua^
prcrumpitex catino motu violentifsimo, proßermtque cf verberat
quidquid at tingit. Puerilem ctiam hiftoriolam\', qu^e riudiufquar-

tus.

830 LI BERTI EROMONDI

tus, dum \\\\xc comraentor, accidit, nifi puerile fit, allinam illris
chartis. tenuiaenimquxdamraepè rebus maxi mis afFundunt lu-
cem. Phiiofophise in Collegio noftro ftudiofi quatuor auc quin-
que,atramentum in poculo fatis grandi,& facilè jj.vnciarum ca-
pace,infufo largiter vino ardenti & aceto,apud ignem coquebanc,
operculato etiam orificio ,ne refpiraret. cum eccefubico tonitru
rarefada materia poculum rumpit,&: per omnes cubiculi parietes
valido impetu difperfa,vicinos aliquot Jâthiopas fecit, grauitet
ambuflit. illirepentino fulmine attoniti, fe inuicem reipedan-

pe reuera

tes,vix diu poft fpiritum & fanguinem receperunt. nem
quiddam fulmini affine poculo inerat: vinum enim ardens , ful-
phuris vicem balinitri fimul implet,cum facillimè accendatur
& rarefcat in immenfiim. additum etiam acetum, tamquam alte-
ra halinitri portio: quia puluerem etiam tormentarium incitât, vc
ante monuimus ex Libauio.
Lib. 4. Denique,vt femel finiam,quod Plinius de fulmine narrat : Ne-
«p. 5 4» mînem tangi qui prior viderit fulmen^aut tonitru audierit, de tor-
j; mentis noftris fulminalibus etiam verum eft. Hoc enim,credoj^^

tantum voluit Plinius : cum videmus fulmen, pofTe noseuitare,
quia venitè longinquo .-^quando vero tonitru audimus,ferum iam
ferè efTe de periculo cogitare j quia iadus fulminis, ante aut cum
fono peruenit ad deftinatum.fi er:go ante fonitum idi non fuimus^.
eo audito fumus extra periculi aleam. Non aufim tamen vniuer-
fim promittere fecuritàtem. ocyor enim quandoque eft ftrepitus,
quàm telum. In bellis noftrisjacies pedeflris, vbi corufcationem
tormentorum videt,procumbit infaciem, Marchio Vaftiuscùm
ab Inuidiffimo Imperarorefuo Carolo V. prsemiffusefilèt,vt ex-
ploraret è propinquo fitum vrbis Arelatenfisin Prouinciâ, maiori
globotraieduseratjnifiabfiliifTet vbi confpexit flammani. Idem
euenit Laurentio Mediceo Iuaiori,Catharinîe illius Medicex,to«
Regum in Galliâ matris,parenti,in Italia ante Mondolphum.

Hoc etiam ante abitumadiicia m: Si verum eft quod Seneca,,
^linius,& alij expertum dicunt, fulmen non akiûsquàm quinque
pedes in terram defcendere ; longè profundiorem noxam efTe no-
îirorum tormentorum. fphaerasenim terram intrant etiäm ad vi-
gefimum pedem. Verùra tamen ha:c inasqualitas oriri poteft ex
nimiâ diftantiâ nubis à terrâ : virefque fulminum future fortaffis
aliquando pares aut fupra,fi locus explofionis non longilis abefTet,,
quàm tormentum»

C A-

METEOROLOGICORVM L ï B. II.

CAP V T Î V.
De Trocellù. \'

ARTICVLVS I.

^ua caujpe procellarum,

A V s s jE procellaram eaedem pçnè omnes,qux fuî-
minum. Materia enim eft exhalatio, fed pauUö ta-
men crudior, forma,e3£plolÎ0 illa è nubibus, mo-
» tus deorfum. eau (Ta efticiens, antiperiftafis frigoris
knubium,&;quas antèdedimus fulmini. finalis,et-
iam eadem: metus fcilicet U reuerentia Creatoris-, prseter aliaj
quafdam.

Procellas vocat Plinius repentinos flatus, aut ventosprocello-
fos. eorum tamen or tus multumabitàgenerationecommunium
ventorum,atque à fulminibus propius abfunt.

Tres fpecies enu merat Ariftoreles,Ecnephiam, Typhonem, &
Prseftera. Ecnephias eß exhalaiiû copiofa^tûtaßmulexcuffa en»bibm
magna vi deorß^m,fine gyro & infiammatione. drudam ergo opor-
tet exhalationem eire,6i:: aduerfusflammam ,contumacem.calo-
rem tamen magnum habet. quomodo enim alias tam fubkôra-
refceret, & difploderet nubem î Nam difiicit verids, inquit Pli-
nius,quàm rumpitnubilum.

Tfphony Latine Turbo,fy? exhalatio cdpofay exfloft e nubthus
ne inßammatione,ßdcum gyro deorfiftn. vnde Turbo nil eft aliud,
quam Ecnephias quidam vertimnofus &:gyrans. vnde hac circu-
îatione,partem aliquam nubisdefringit,fecumque deorfum rapit
& verfat,inquit Aiiftoteles. Huius porro vertiginis dux pofllint
efle cauflk. Pnmö,fi duplex fit ordo nubium, &: fuperior extun-
dat,inferiorverô retundat exhalationem. fic enim pars exhalatio-
nis pofterior priori reflexa£ füperueniens,cum earixatur, quia vna
abire,altera redire contendit. impetus tamen deorfum fortior eft
Sc magis intentus: atque ita pars pofterior priorem detrahit,in rixâ
tamen,& cum aliquâ vertigine. Secundo, exhalationem fine cir-
cumgy rarione explofam incurrit deinde ventus aliquis tranfuerfa-
iisjcircumagitque vfque ad terram.

Praßer eß Typhon inflammatm. Lc^nga enim vertigine,quâ par-

K tes

74 L IB Ë R T I FROMONDï

r

tes inter fe confriçantur, Turbo concipic flammam, & tranfit in
Prallerem, nam
Lacret I f ^^^ quaque^ Vt interàum venti vis mijfa fine îgni^

Igmfcat tamen infpaîioylongo^meatu.
Exploditur veto fepè Pr^efter,
jjejß^ In mare de c£lû tamquam demfß\'a ealumna.

monftrum maximè formidabile nantis.

ARTICVLVS IL

Trocellarum effeBtts.

Iîdem ferè funt qui fulminisjnifi quod procell^,craffiore Tpiricu
non ica penetrent ficuti fulmen,fed fpngant podùsjturbent,
dilîiciant. Turbo prxterea rapidâ vertigine locum ex loco mu.-
tans,ait Pliniusjuauigia contorta frangit ; & repercuffus, correpta
fecum in carlum refert ,&forbet inexcelfum. Compefcitur ta-
men,inquit,faciliremedio,infufo in aduenientem aceto., cui eft
frigidilHma natura. Naut£Ein no"ftro Oceano|>otentiôri tutio-
ri vtuntift remedio:tormenta«nim in aduentantem explodunt, vc
globo,&: aëris impulfiî,exhalationem diflîpent. torqaerautem (è
se circinat longiffimèper fuperficiem maris,fpecie aliquot modio-
fum calcis diffoluta^ in fumos.. Simpliciares^nauia: dgemone-m
(quod etiam Bodinus,qui dsemones vbiquefatigat,credit) fumum
illum intus animantem & rotantem exiftimant. i£dificia.quoquc
Sc ingences arbores turbinibus fîepè eradicantur, animalia in
fabliine abripiuntur. quomodo fbrtè olim abreptus ille vitulus,
quem repluilTe narrat Auicenna. nimis enim vicuiusiim,,{iputem

in nubibus ^eneratu m«

ARTICVLVS

Trkjagiâ pro cellarum^ç^ tempt ft ittum»

\'Empeftas, quando iomalam partem fumitur, Ecnephîas,
Turbines,Pr£eftere%ventos edam omnes vaUdos, aëns infé-
rions tranquillitatem Sc ftatum turbantes,fuîminaj &:grandinem
^rocellofam jcomprehendit. Plunma autem funt tempeftatum"
priEfagia,qu:E apud Virgii. Ub.i.Georg. apud Plin. hb. rR. cap.\'5
& Lucanum lib. j. vbi Amyclas nauta ( cuius tuganolum Cacfaf
folus & ïgnoratus, intempeliâ node pulfac ) traie\'dwm.Adriatici,

per

III.

METEOROLOGICORVM LIB.TI. 75

per omnia figna tempeftatura,fraftràdiffuadet. Sed aduerte,pie-
raqueomnia non tantum turbines,& cetera quç ampledimur no-
mine tempeftatis,fignificare, fed fimpHeem etiam pluuiam / alia-
que nubium miflilia. Sunt ergo figna faepè fatis certa mutationis
aurae,&i: vaporis aut exhalationis fupernèrelapfursc; fed non perin-
de,an id in fpecie Ecnephi£e,an venti communis, an pluuiae, &:c.
futurum fit. Ea autem in duas claiTes feparabimus. Alia enim ab
inanimatisjalia ab animantibus fumi po(Tunc. Hasc funt in prir
niaclaffe:

Si Sol in nube oriatur,aut occidat. fi parelij eum cingant. Hoe
ab Arato eft, illud à Virgilio :

JJle vbi nafcemem maculls varimerit ortum Georg.i-

- Conditminnubem,medióque r^fugerit orbe^.
Sujpecfitibifim imbres.
& Amyclasapud Lncanum :

Nam Sol non rutilas deduxit tn atfuora nubes i
Quod vero Virgihus de fole,medio orbe refugiente,âddït jclarids
Plinius: Solconcaum orienspluuias■prsdicit. SinubeSiinquit etiam,
folem circumludent,quant0 minus luminis relinquent,tanto turbidior
tempeßas erit. ß vero duplex etiam or bis fuerit^, es at r odor. De ni-
que, ante ortum radyfe üßendent, aquam çjr vent umßgnißcabunt»
Idem fiet,fiipfe etiam orbis rolaris,aliquanto maturius,quam pro-
ximis dicbus ,in confpedum venerit. Hoc enim > adagiale iftud
Gallicum,fundamentum habet:
\'Femme qui parle Latins
Enfant qui boit du^ini
Soleil leué matm y ,
Jamais n auront bonneßn.
AXunâ quoque praefagia quaedam funt. Si in exortu radiosin
Auftrum Boream difpergat. fi cornua cralTa & inflata habeat.
fi infolenter palleat,aut erubefcat. Si Planetje micent, & fix^ fu-
pratnodum lafciuae fint fcintillantes. Si faces per aëra k)lito
denfius volent.

Sape etiamßellas,vento impendente^videbiè ^

/y Pradpites Câlo labtjno^ifqueper vmbram Geoig. \'

Tlmmarum longos à ter go albefcereiraBus,
Horum omnium vna ratio eft, quia indicant,multos vapores aut
exhalationes pendere iri aëre,quas materia funt meteororum hie-
, m|ntium,SifpaLgentiuïptempeftates. Sölentm,Luna> & omnia

K 2. fide-

7Ó LIBERTI V K O M O K D I

lîdera pet medios vapores refradè confpeda, ampliant fpeciem;
per exhalationes verô., purpurant aut irrufant, fubfiliunt Se fciii-
tillant, afcenfujdefcenfii earum , ceteroque difcurfu Se gyratione
per aërem. " /

Dices: Nubes in qua v.g.fol exoriens furgit, ad limbum hori-
zoutisjô.: procul nobis abeft : quomodo igitur lila poteft in verti-
cem noftrum recidere^ Refpondeo:Qjjas putas tam 1-ogè difTitas,
vixfepè.diftant dimidio Belgico milliari. patet^ex vapore qui im-
preflam tenet Iridem : cuius cornua horizonti infidere videntur-
cdm tamen non ratô paullulum vltra nos attingant terram. Dein-
de tota femidiameter horizontis vifibilis in fuperficie terrae non
«ft iî.milliaribus Belgicis longior,vt Lib.4.oftendemus. nec longè
vltra hanc diftantiam poffumus in cxlo videre nubem. Sol etiam.
. exortiuus, vaporesobfidenteshorizontem, rarefacit Se difpergit
aliquando vfque ad axem horizontis,Se noftrum verticem. Deni-
que vapor circa Finitorem,fignificat alium etiam paftim fludluare
per tocum acrem,à foie moxexorituro eleuandum, recafutum.

Animaha quoque ha:c figna habent.Si gallinaceus aut anas fre-
quenter Se temerè cantetinterdiu. fi grues reuertantur, aut de-
miifius volent, fi cygnos,anferes,anates

Certatim largos humeris in f andere rores^
Nunc caput ohieBare fretts^nunc eurrere in vnditSy
Etßudioinjcajfum videos geßirelauandi.
û boues c^lum fufpicient=es olfadent, aut fe contra pilum lam-
bant. fi porei lafciuientes ftramen & manipules ore difcerpant. û
feles barbas lauent. fi pecora indecorè exultent. Homines etiam,
autcallo pedum digitos prxter folitum vrente,aut podagra,aliif-
quevitiisadmonenturtempeftatum. Lemniusetiam lib.5.cap.5.
de Occult.alfitmat fatuoSj&quibufcumque mens vacillat in Bel-
g.io,magis loquaciter Se turbulente per compita difcurrere, tribus
etiam diebus ante tcmpeftàtem. Cauffam iftorum reddere tcnta-
uit Virgilius ;

—^—Vhi îuf iter humtdus JuJî ris
Denßt,erant qud rara mûdh,ijr qua denfa,relaxat: ^
Vertuntnr[pedes animorum),&peÜora motus
Nunc alios,alios dum vuhila ventus agebat,
Concipiunt. hinc die auium concent us in agrls^
Et Utapecudes,é\' ouantes gutture corui, ^
Itaque in denfitatem Se raritacem cQrpomm,qua: ex aëris tcmpe-

rie

METEOROLOGICORVM L I B. Il, 77

rie nafcimr,reducit lafciuiamiliam & motuî animalium. Sed hoc
lacitjs explicandum,&: addendum aliquid eft.

Dico igitur,ancé tempeftatem , & cùm iam multae nubes, aut
vapor in aëre incipiuntcogi, humbrém nonpaucxîm , deorfum,
non quidem guttarim in pluuias,& vtpercipi facile poflïc, fed in-
ftar aëris deniioris,autroriscontinui, perpetuo defluere. id enim\'
neceffarium eft,fimulatque vapor,rainimâ grauitatis adiectionej
aëriSjin quo penfilis fludual^atb;fiiperaUerit equilibrium. Hic er«
go,quia ténuiftîmus eft,inanimaUum poros &: cutem facile penc\'
trat,&: titillando aut moriîcando ad faltus inconditos, aut Vocesi
follicitat. quxdam etiam fe lambunt, vt humorem illum titillan-
tem detergant. facilius autem bruta, quàm homines, eumfen^
.tiy.nt,vei quia corpora mutationibus iniuriis ca:li magis obno-
xiahabent ( & hinc etiam non omnia a!què patiuntur, fiiprxfa^
giunt,) vel,vt Beuerus nofter lib, i. Meteor, quia inftindu de im-
petu naturae in perturbationes Se motus abripiuntur, quos in ho-
minibus frxnat componit ratio. Per illam etiam cauflam expe-
diri poteft, quod narrat Plinius, Trifolium inhorrefcere & folia
fubrigere contra tempeftatem: affirmatque Io^Porta,iè expertum
lib.io.Villaec.ij. Neruienîra quibus folia eius inçenduntur, aut
relaxantur, frigore & qualitate humoris contrahi poffunt,& fblia
furrigére.. Et lie etiam mirabile illud cxtrico,quod vifum à fe afle-
uerat Rondeletius : Corio fcilicet vifuli marini ventorum muta-
tiones indicarj. Auftro €i>im afiîante pillemicant ihhorrefcunt:
Boreâ vero redeunte ita réflaccefcunt,ôc in planitiem defidunt, vc
nullos efTe putes.. Hic deinde vapor rorulentus,fupernè defluus,ô^:
tempeftatum aut imbrium prodromus, omnium plantarum aefta-
te,poft ftccitates,odörem irritât, quod f^epèin Orualâfum exper-
tus,quse ante im brem,aut vefperi,quando refluereincipiunt rorcs,
longiüs multo 3c incitatiiis odorem fpargit., , ^

Hxc eadem cauira,cur fores acriùsftrideant 5 ligria in igne cre^
pmit,fungi circa lucemas çoncrefcant ante tempeftatem.

Ceteruin inpericulo prpçelkrum autfulminis.pulfantur cam-
panaeapud Chnftianos;quia Beaediaione vim quamdam accepe-
runt ad abigendos d\'çmonjes^ui fçpè tem peftàtu m aurores. Ven-
tilatio etiam aëris auertcre,aut hebetate aliquantulum poteft im-
petum fulminis.

7$ t î B E R T I r R 0 M O N D X

C A P V T V.

De Meteorû fuprem^ regionis aeris.

yV M exhalationesfiepèleuioresvaporibus fint, haud
|\'dubîènubes,&in fiipreraam aëris regionem tranf-
jTcenduiitjibique in varias meteororum imagines ac-
i céndipolTunt: quales caprae,trabcSjbolides,faces,do-
lia,GlypeiJftelIxdifi:urrentes^&c. Caue tamen exifti-
mare,h£ecitafiipremas regioni aflixa efTejVt fimilia, in media ( vbi
rar^E in eâ nubesjaut null^ fiint) aut infimâexoriri nequeant. Fax
Lib. r. enim , inquit Plinius, Germanie a C £ fare gladiator tum fpeBMulum
cap. €dente,frdter ora popHli^meridiano tranfcurrit. Alia etiam incendia
non rarô ad terram veniunt. adeô vt nuper lintea fiib dium ex-
panfa Louanij vftulauerint. H£ec autem quae flammam vfque ad
terram ferunc,veriûmile efl:, è propinquo rapuifle. Potefl: tamen,
vt è nubibus,aut fupremâ etiam regione defcenderint ; vbi prçfer-
tim incendiu-m vaftum eft,aut materia tenax &; ignium tolerans\'.
Ita olim inter adös Mithri(}atis Sc Lucïilli, c.t1ö repente diffiïfpj
ingentis dolij flamma, coloris argenti fufi, air Plutarchus in Lu-
eullo,in terram decidit.

Omnia verô hxc met^Ora^eadem imagine ^^xemplo definiri
debent.vt, Capta faltans eft meteorum igneum fupr^ika rigionis^ß^
gurâ^ fuhfdtufimilitudinem hal?éns veréi capra fakantis. Trabs
meteorum ignem^fupremd regionU, fit u materia hngum por-
■ reBa ér iacentis, habens imaginem vera, trabis. Sc ita in ceteris.
Cauflà igitur eorum matcrialis,eft exhalatio flammans. formalis^
figqra,aut mo«us,qul prpximum fundaraentum fimilitudinis-.fit,
cum re aliâ, cuius metéoràm adoptauit nomen : finalis,purgatit>
aeris.aut refpedus Numinis,&: mortalîûm terror, efficiens, fol Sc
aftra,aiit fcintilia aliqua akerius ignis exhalationem forcé inci-
dens. attritusetiam & confricatio halituum; maximè, fi fuprema.
regio fe,ô£ vniuerfa in fe pendentia^c-um caclo gyracin orbem,

SEneca fatetur ^norare fe, cur Ariftoteles globum queradam
^eum,captani appellarit. Sed ipfe non fuit primus nomen-

clatot,

METEOROLOGICORVM LIB. II.
clator. Sc à barbuIâjSi floccis circumpendcntibus, lafciuoque fal-
Eu,nomen (ine dubio accepic. Floeciautem ilii penfiles,partes ex-
halationis paulloradoresruntj& in fpeciemianarium floccorum
intercifae.^ Saltus poteft effe verus, poteft eriam tantiim apparere.
Verus erit,ii fpidtus rariör materiam deniiorem idendde m leuer,
Sc fiibito deftituat.expediens fe SC euanefcens. apparens vero, fi
fiammacorpori&denfior&vbenor, illico fe in barbicium, ante-
üentulafque caproneas, &: crinientes vndique villoi eiiciat ; Sc iis
ftatim de^âgrantibùs Sc difllpatis, iterilm fe ( idque fiepids inter-
poladsvicibus) in corpus exhalationis recipereappareat, Capram
Lunari magnicudine vifam,Paullo i£milio bellum aduerfus Per^
feum Regem Macedonum gerente, narrat Seneca. quoque^
inquic, vidimm non femel ßammam ingentis ftU ff ede, qua tamen
in ijffo curfu fuo difsipata efl. Vidimus drca D.Augußi exceßtmßmi-
le frodigium: vidimus cum de Seiano aBum (id eft, mors ei à Senatu
décréta.) nec Gcrmmici mors ßne denuntiatione tali fuit, Veriim
non haec omniacapris,fed qu^edam trabibus,aut facibusjcometif-
ve elementaribusadnumeranda. De exceffu AuguftiDion : Sol
■totm defeceratymmgna pars csli ardere vifa, ligna ignita de cMo vifa
cadereycrinita drfanguinolentaßellafulferant.

Trabs oblonga iacens effe debet: alias fi ftet, columna potiiis
erit. Trabern olün confpedàm , cum Lacedasmonij claffe vidi,
Grarciae im perium amiferunt, narrat Plinius. Sc à fido tefte nuper
audiui, autumno anni ingentem trabis raolem,intempeftâ
Bpde, ab Occafu exortam, paullatimque ad caeU culmen eue-
d,Lunam clariffimè fplendentem infufcaffe. De trabe etiam •
admirabilianni ly^To. qua:per duas horas aifit,videGemmam
lib.a.cap.2..Cofmog.

Pyramis äb aliis vocatur ignis perpendiculàris.ereda autem hçc
flam ma apparet^làtiorq; in bafi,furfum in conû turbinem abit,
4efci-ibic eleganterSi fi mul cauffam talis figuras fcribit îouianus;\'

—Leue in aérium Ji toUit acumen
Conjuygens,grauiüya ß0ß pondère ad imum
lyetrudimt^dünec cuneiftth imagine flammam
Condpit^é\' rutilm micat inter ft der a conus-
Sic etiam in lignorum Se candelarum flamma, partes grauioresin-
fra alias fidant,leuioribus in pyramidis conum effugientibus.

Sdp\'ula: ardentes fiunt,cüm exhalatio longelateq;fparfa,&; fub-
inde relucens/peciem ftipularuffi in agris flagrantiumreprefentat.

Cly-

50 L I B E R T I F K. O M: O N D I

Clypeus etiam ardens in otbcm fcintiilans,ab Occafu in Or-
tum, Marianis temporibus,virus tranfcurrere,Plutarcho tefte.

Fax nomen eft generale, in ftellas difcurrentes, &C cadentes
eadere poteft. Plinius inlampadem,&: bolidera diuidit. Lampas
lib. \'^^^iigi^ tonga facit jfriore parte ardente: hclis vero perpetua ardens,
cap.i^. longiorem trahit limitem, inquit. vnde etiam patet, vtramque ap-
pellationem in ftellasdifcurrentes & cadentes competere. nunc
-cnim lampadis, nuncbolidis formam adoptant.

Stellge difcurrentesferenà ferè folùm &: fidereâ node vifunrur.
Non exploduntur ènubibus,vtcadentes,fed per materiam in fu-
premo aëre in longumexpanfam difcurrere apparent; cum reuera
locum non déférant,fed flamma vna alterani continentem accen-
dat2i fufcitet. fic flamma candelaeardentis, in lychnum candela:
extindas & adhuc fumantis,defcendere videtur, ait Ariftoteles ,fi
hanc illi ita fiipponas, vt fumus in flammam incidat. pari modo
ignis per ftupam,,aut puluerem pyrium,inuitatus aut abreptus pa-
bulojimaginemprarbetdifcurfantis. Non eft autem plané necef-
fcjtotam exhalationem continuam efle: quia vna pars aliam non
longiterremotam pet aërem interuallarem incendere poceftjvcin
ftupâ igni ferèattiguâcernimus. fed in naphtha euidentiiis: in
quam vndecumque vifam tranfiliunt protinus ignes , inquit Pli-
nius. Sic Medea pellicem, filiam Regis Greontis, à lafone fuper-
indudam cremauit,coronâ eius facnficantis naphthaillitâ, & ra-
ptâ ignibus. Sed cur ftelra femper redà difcurrit, cùm incredibi-
k fit materiam flammae numquam in obliquum difponiîRefpOn-
deo, f-cpids tortuofam efle; fed diftantiaobliquitatem celât, nec è
longinquo apparec, vbi hinc inde femita diuertit & fe torquet.
vidi etiam hifce oculis non femel,ftellas iftas, non diredo Hmite^
fed hac illac vagas &:palantes, veluti etiam tradum tenuem à ter-
go relidum,ftatim fe dilatare,& vtrimque fpargere.

Sed quxres iterùm: Cur femper tranfuerfim difcurjrunt ? Nego
idefle perpetuum/ eft tamen folemnius. quia fi exhalatio redà
furfum deorfumVecommeetjôC verticinoftro immineat,ftare eo-
dem locG defixam apparebit. fi autem à vertice abfit, afcendere
aut defcendere videbis. fajpiiîs tamen defcendere: quia à parte fu-
periori&Gçleitibuspropinquioriexhalatio promptiùs incendium
rapit. ibienimleuior,&!:purior,magifq; ignea,& vicina flammée.

51 etiam halitûs difpofitura horizonti parallela fuerit, &\'pars pri-
ma,media,ac vitiaia aequali interuallo à terrx fuperficie diftent;

ßlÄ

METEOROLOGICORVM LIB.II. Si
nifi motus in verticem & zenith noftrum tendat, parebit ferè de-
fcendere in fine: quia linea reûa altior oculo,parte illa femper de-
preffior & propinquior terrse videtur, quae propius ad Einitorera
accedit. Quants molis,inquies, oportet ftellas iftas efie, vt hinc
easconfpicemur ? Refpondeo:SacisgrandiSj-pracfertim fiinaltif-
fi mâ parte fiiprema: regionis fit inflammatio,quaE: fententia Vitel-
loniSj&ferc communi, ƒ z.circiter Italieis miiliaribus abfiftit à ter-
ra. qux diftantia eft ter ferè longior,quàm femidiameter horizon-
tis vifibilis,feu linea quje ab ocultö noftro extenditur ad pundum
in fuperficie terrae remotilTimum, quo mitti à nobis vifus poteft.
Nihilominüs,quia faxin tcnebris,etiamper.totam illam horizon-
tis vifibilis {emidiametrum,exPharo aliquâ oculos nauigantium
feciièincurrit;noneft necefre,multis partibus faces noftras ampli-
tudine flamma: fuperariab ilUs casleftibus . Ratio eft, quod faces
per tenebras noâis confpedae^vicinum aëra perfundant radiis^cri-
niantque fe denfo fatis lumine,quod niaiori Solis iubare non dilu«
tumjfimuicumluce facis ad afpedum venit.

Sed alius prseterea videtur. elte ftiellae difcurrentis generationis
modus : fi nempe vero difcurfu fe traiieiatinee tamen nubes eam,,
vtftellamcadentero,extundat. quid enim vetat,exhalationem,,
materia afSuente,&in nodu vifco fortaffe fuo fe alligante,grauatâ
poderefuo refîuere? Détalibus canere mihi iam videtur Virgilius:

-Calo ceufipe reßxa Acneid. j.

TrânfcummPiCnnêmqtH vdantia fiaerA aucune
Ecce enim affixa caelo ,4einde refigi, tranfcurrere dicit . ergo
Ôam ma inftar fideris veri eodem loco fixa prim ùm confpicieba-
tur,deinde abfiliit.ôi hinc eft,vt puris fidereis nodibus tam nu-
merofos ftellarum populos videreputemus ; cum faculae fparfim
interlucentes {quas pofteàrefigi delabi etiam cernimus) pro le-
gitcitnis aftris fallant^

Motus v^roearum in fine plèrumque tardior, vel ( vt in pyro-
bolis noftris artifieialibus) quia materia infine deflagrauit, & fpi-
ïitusigneimolemferentes, partim exfpirauerunt. quod verum
eft,fi exhalatio fein caelum redà vel obliquè-euibrauerit : vel (fi
deorfum eft motus) quia aë^verfus terram perpetuo occurrit den-
fior, denfiufque ac per lineas centro vieiniores, ideoque propius
fibiadmotasj halitus aquei & terreftres in contrarium fcandunt.
veltertio>quia materia motu dilTilitjaut rarefcit, vt pigrior in fine
adcafum fit. vel denique,fi exhalatio à vertice noftro pari celeri-

L me.

gr LIBERTI EROM ON DI

tate^&r lineâ ad fupeTficiem horizonds parallelâ^abfcurrat:ratione
tamen optica,retardari parebit,qu6 longids abiuerit, motus; quia
jequales portiones illius lineae quam decurrit, minores videacur
quo loBgiiis recedunt à noftro vertice.

Intelligcs,quid velim,lï magnae alicuius aul^e tigna in tabulato
trafuerfana fufpexeris.quas enim diredèlupra caput runt,am pliora
lacunana aperire & magis à fe diftare, quàm remodora,apparcnt.

Quçre>tandem,an columnam itlam ignis Exod.14.qua2 40.an-
nos hlioslfraeltraduxitperdefertum, meteoris igneis accenfea-
mus. Francifcus Aguilonius lib. y. Optic.nubi ifti, in imaginem.
column£EabAngeloconformat£e, putat ignem diuina virtuteia-
fufum,prohibitâtamenvrendi facukate;vt inrubo, &: Babyloni-,
ca fornace. Sednilvfus tam infolenti miraculo. Exhalationes.
ergo flagrantes potiiis erant de materia meteororum, quas Ange-^
lus fingulis nodibus colledo nouo fupplementoxeparabat.

Denique hoe pr^ecedendbus audarium adiicio. Stellas diicur"
rentes,& id genus tranfuerfos ignes,in prodigiis & maleficis fi^nis
habitos à Veteribus, &c iuxta Cometas fuiffe - Oftenderc poitum
infinids exemplis. SufEciet vnum à PoëtâPompeiano.
lucan.I.4. JgnotaßbfcuraviderunifideranüBeSy

K^rdemémqu^ polumflammis,cdû^ volantes
obliquas fer inane faces ^crinem^ tremendi
Siderlsyd" terris mutantem régna cometem.
Sed quantam hsEC figna mereantur fidem , dicemus in Cometis
Libro fequenti.

ARTICVLVS n.

De Galaxii,

ARiftoteles galaxiam,feu circulum ladeum,permifcet meteo-
ris ignitis fil pre mœ regionis. Parmenides, partes Firmamend
denfiores,& ferè fl^llantes, Democdtus legicdmarum ftellarum
, infînitam congeriem exiftimauit. Tresiftaefentenda: de veritatis
pnncipatucertantjCeter^Ef^bularespalàm funt. vt efle lac luno-
nisjore Mercurij incselipauimentum abiedieffufum,aut partem
Hlam vftulatam &: fignatam incendio Phaëthontis : Sralia id ge-
nus fomnia. nec longè probabilioretiam Theophrafl:us,qui duo-
rum hemifphçriorum compagem cornmifluram ,ac veluti ci-
catricem dixit : quaû fcilicct Deus integrum Firmamend orbem,

per

m

METEOROLOGICORVM LIB. II.

per diuifa hemifphceria , vt noftri tornatores folent, excauare, &C
deinde piumbaturaferrurninare,debuerit.

Qui verô-partès Firmamenti rariores , iliac cfflorefcentem
tmpyrei lucem crediderunt,non tam ineptijVeri tamen non funt:
vtànobisdicenda fatis.docebunt.

Dico Primo : Via laCtea, non eft congeries exhalationum in
fummaaëris regione incenfarum.. Ita Auerroës,ô/ paffim omnes
Peripatetici, qui deferunthic fuum Ariftotele m. Probasur dupli-
ei argumento. Primo,quia inferedibile tarn immenfam exhalatio-
num molem tot annis, circa totum cacU ambitum , perpetuo eâ-
dem imagine di^rafte -reliqua enim meteora conftantiam iliam.
non,habent,fed figuram infinitis modis euariaût. deinde,qux ter-
ra,qu£e maria in quotfdianum tot ibi deflagrantivim exhalàtionura
pabulum tam diu futîiciant? Secundö ,omnes qui vbique & ab
omni a:uo de galaxiâ\'fcripferunt,eafdem plane circumcisè Fir-
mamenti ftelias intra eam includunt, & perGeminos & Sagitta-
rium dedücunt. Hinccplligimus,;nullam pati afpediis diuerfita-
tem fiue parallaxim: quam tamen fatis grandem experiremur, fi
iri regione elementad infra Lunamv&i non ïn akiffimo sediere,
haberet ftarionemv Auerroes etiam fatetur ,-fe Cordubic in Hi-
fpaniâ,& Marochi in Africa, in eodem prorfus LadeiE margine
Aquilx ftellam adfpexiffe- quod in illâ ciuitatum iftarum diftan-
tiâ facere non potuit, fi-galaxia intra Mtmdum Elementarem tarn
deprejOTa foret,tamque infignem liaberet parallaxim..

Sed dum hsc muginor,ecce prodit in lueem pr^eclartim opus
Erudiciirmii Viri Fortunij Liceti, Pnilofophi Patauini, de Neuis
aftris : in quo cap.f(5.libri ixontrah^ec tela tueri retinere co-
natur Ariftotelera,anime quidem grandi & â me laudato,fed non
pari euentu. Duas ab Ariftotelegalaxias,vnam- ca?kftem,alteram
elementarem,agnitascredit. casleftiseft tradijs ille cœli,infinitis
ftellulis,quas Ariftoteles Sporades,id eft fparfiSjVOcat, inftratus
luminofus. Praeter hunc eft,inquit,fimillimus ei diredèin regione
elemejitarifupppfitus, ctenuiffimorura halituum ftamiue eon-
tcxtus. Sed cur hic non fu bit afpedus diuerfitatem ? Quia, air,
tam rarus eft ignis,vt vix,fine galaxiâ c^lefti,per eum , Sporadum
fuaru m radios tTaiiciente,fit vifibilis. Veriim facilè retvabi poteft
ex hacfugâ. Nam quod vix videri poteftreuera videri poteft.
alias enim quoalio fenfu,quam vifu,ctrculurà ilium ekmehtarem
deprehendemusfltaque parallaxis fine dubio eum prodeE:fietque

L 2. vt

84 LI BERTI EROMONDI

vtgalaxîaelementaris nunc abhacparte, nunc abalteragalaxiaî
coclelHsappareatÙ ciim enimcseleftis galaxiîç margo qui prior ori-
tur,prior etiam occidat vfequitur , alium marginem , poft ortum
eiusjfpedare horizonte orientalem, & aliumTpedare occiduum,
ante eius occaftim. ciimergo &:inorta Si in occafu galaxia ele-
mentaris infra cîeleftem Si horizonti propior, propter afpedus di-
uerfitatem,appareat: vno tempore infra ilium marginem ca:leftrs
galaxix,alio infra alteram erit.quodaiirmari fine rifu non poteft.
Cur etiam flamma illaeîementaris numquam flguram hîc aut ibi
turbatfcur pro copia aucraritate exhalatio num afcendentium co-
lorem non inceiidit aut relaxar? qua: caufla materiam fub eafdem
■femper ftellas,colligit? An visquasdam Sporadum magnetica ,
fpirituum attrahens? Sed nimis hoc qw.xfitum Si metaphyficum
eft. vtquid enim pari femper mertfura,cur non altids in eçlum
vfque trahit? Adde,quidquid galaxig videmus, moueri^Si quidem
-sequo paflli cum fideribus cîeloadhasrentibus t fuprema verô aëri«
regio,aut noi-Lfèquitur,,aut tardiùs, Çîeleftes motus. galaxia igitur
in eâ penfilis,relinquetur,parebitque fingulis diebus, morePlane-
Tiarum,aliquoufque reeiprocafle in ortus.

Dico Secundè: Nec galaxia eft pars ;Firmamenti perpetua 6c
,denfior,quà£tamquam continua Zona caslum cingat. Et quidem
noncerni in ea folem , vt fpeculo, fcitè refellit Ariftoteles : quia
cum in viflonefpeculari , angulus reflexionis angulo incidentise
par efle debeat,non femper eodem modo ibi in galaxia appareret,
quandoquidem non vnum femper adfpedum ad earn retineat.
imô\'aliquando ferenifllmo Si viridi cîeIo non videremus^quia Se-
cies folaris à fpeculo ifto reflexa, extra oculum noftrum caderet.
yeriîm.,nec eflè partem c^li, quas perpetuam fine interpolatione
.denfitatem Si lucem habeat,,iam patebit.

Dico Tertio :Galaxiaeft inftar Zonas innumerabihbus gcm-

mulis,anguftiflîmis diftinguentibusinteruallis,intertexras. Totam
\'.enim illam Viam eiufmodi fîdereis lapiMis ftratam,, nuper nobis
arundo Batauica oftendit. Vnde alia caufla qu^erenda non eft,
vbicertamhanchaberaus. Pacilcautem intelligi poteft, quare
vnum Si continuum Lac iftud appareat. quia videlicet, etiiper
\'fingulas ftellulas lux illa intercifa fit, Se media fpatia interpellent
rViiitatem; exlonginquo tamen,ni{i Telefcopij beneficio, difcerni
non valet. Ita centum nodurnjefaces vicinze fibi, fed tamen diui-
f^, imaginera procul afpeda: mentiuntm vnius continui ignis.

TO-

-METEOROLOGICORVM LIB.II.
quippe interualla breuiora runt,quàm vt diftindè cerni polîmt j Sc
teguntur infuper afpergine vicince vndique lucis.

Sedobiicit dodiiT-Licetusrln capite Orionis, Pricfepi, Pîeiadi-
bus,aceruos ftellularuEn,arundine illâ fuâ faberrimâ, detexit nu-
per Galilarus; &: tarnen nullam ibi galaxiam repr^fentant. Igitur
pars cxli continua eft,non difcreta "ftellatim. Sed hoc G aliLxi in-
uentumpotiûs galaxiam noftram alTerit. Nam nebulofâ illa in
capite Orionisjimaginem nubecula; albentis habet, qua: non lon-
-gè à galaxie Lade abludit, Eft autem ( quod antiquitas nefciit)
vnius Se viginti ftellarum nodus. Prxfepe etiam,feu nebulofâ in-
vter duosafellosin imagine Cancri, fubalbida nubecula eft, quam
concinnat4o.am;pliusminutiirimarumftellularum cinnus- VeU
uti ergo hic vnum confufum & nubilo quafi implicitum lumen,
non interualla fiderum,cernimus: ita in galaxiâ vfu venit. Vbi ve-
to ftell^e plures in vno grege,maiufcul£e funt,vt in Pleiadibus,alia-
rum minufcularum interieftarum luculas ofFufcant ;vt manifeftc
fpatia media inalbare non valeant. ficq; inPleiadum coetu ó\'.aut
y.ftellx fingulares Se feorfim apjîarent, viridi aut œrulo, non a-
perte lade (cente,inter eas inte*ual4o. Ica etiam Luna cfim fatis eft
illuftriSjô^: Caiicro aut Sagittario ad mora,galaxiam infufcat., can-
doremque eius,vt fepè vidi,euanefcere facit. Fieri etiam poteft,vt
minuta qu^edam fiderum^vt fic dicam,punda ,fpacfim per totum
c£Elifornicem collucentia,etfi plurafortè in.gregem coierint, lu^-
cem tamen tam-f alidam confundere tion poitmt, quse ad oculuni
fub imagine nebuloCà:,aut galaxiv^^veniat, nifiiuuanteSi rapiente
fpecie m eius tubo. " "

Sedjpetetcuriofior aliquis:In quo praecisè&: adgquatè fubiedo,
eft candor ifte quem cernimus in galaxiâ i Refpondeo: In ftcllulis
partim,partim citraipfas in propinquo medio^vbi radios fatis den-
ibs & vberes tricant Sc confundunt. hoc enim etiam modo, ma-
lorum fiderum luces cerni,alibi docebo • Ego etiam in Libello,
quem de Cometâanni i8.cum Clar. Medico & Mathematico
D.Thomâ Fieno, fcripfi, hue illuc conieduram meam verfans &:
mittens, diuinabam force galaxiam cîngulum quoddam folutile
effe,plurefqueeius gemmulas quandoq-, in vnamgrandiorem,ôô
uouum aliquod iidus (quale famosuiIludGafiiopça:,Cygni, &:c.)
çonfluere. quod etiamnum probabile exiftimo ,cum fludu ta^
men nunc maiori, vt facile colliges ex Libro fequenti.

Ceterdm galaxia: circulus pertedus non eft,fed multis partibus

L ? defte-

S6 LIBERTI FROMONDï M E T EO R. L I B. 11.
defledic ôCtorquet, veluti femitae in agris. alibi eciani duplex tri-
plexveexcurritivtiuxta Olorem,vbilatiirimus. Verum etiam eft,
quod Ariftoteles afferit, intra quàm extra Tropicos elfe anguftio-
rem.fed noafirmiter inde collegit,exhalitibus contextam efte:
quia fcilicet fol inter Tropicos nimio ardore fpiritus extenuat
abfumitjVtproindegalaxiaibiieiunè ÔC maligne alatur. Verüm
liacratione,autumno Sc aliispartibus anni, quando denfids ad-
fcendunt exhalationes, oporteret galaxiam ampliorem vberio-
rem fie^i: ficuti tum etiam cetera ignita pleaiorafunr,.& mag^is fre-
quentantur.

Si vero me interrogeSjCurextra Tropicos galaxia ampliorjdic tu
mihi antè,cur in hac quàm illi cseli parte plura aut illuftriora fide-
ra defixerit Deus. prior demilfo capite abibis, ego deinde fequan
quàm mükorum enim fines nos latent! Pofidonius tamen,nehîc
obmutefceret,Extra Tropîcos,inquit, galaxia maior,&: denfiores^
ftcllarum greges funt,vt regionum illarum frigus&rigor fideribus
minoribus möllirecur,quando foie non fàtis pofTunt. Quod non
perinde ridendum,ac iftud Plinij lib. i S.c.if?. circuit Laàeidefiu"
moyvelutex\'vherealiquûfitacunciaUBtfcereiduorumßderum ob-
firmtione, AquiUinSeptemtriomli parte^é" in Außrink^CanicuU,.
Qua: tamen verba ad probabilitatem aliquam eciam reduci pof-
funt,fi vicina: galaxiac fideribus, fimilem Aquila2& Caniculsein^
fluentiam tribuamus.

^ Hoc denique bellum fatis, nec infupcr habendum , quod lofe-
phus Acofta lib. i.Hift.Ind.c.z. fxpèadfpexiffe admiratum fe
dicit: Circa polum Auftralem, galaxiammirificefplendefcere,
mulrifque locis,maculis ferrugineis,inftar Lun^ defici€n£is,diftin-
dam eüè: fixafque &: immobiles eas perfeuerare. Quid autem eas
funt?Dic,parces casli fine fideribus tranfparentesj.auc plurimàs fu-
fci velfubrufiluminis ftellas colligatas in vnum nodum.

Finio,fi id eciam accipis.Aha praEterea,velud circuli Ladei feg-
menta,difperfa efîè aliis quibufdam caeliregionibus, extra famo-
fam iftam,qua£ totum ambitum fuum implet,galaxiam. hinc qui-
dam tres aut quatuor galaxias memorant. dehnin verô ilia poteftr
Cir cuius luminojus ^ex minntiftmis Firmantenti ßderihm cancinna^
tusyipfum^j,perGeminos é" S^gittarmm in duo hemifpharia diuidens.

Igneisfupremse regionis meteoris Ariftoteles etiam Cometas
permifcuic. fed trada do eorum plenior eft, quàm vt huius Libri
modus eam capiat.Itaq^^in totum Librum cerdum diffundemus.

LI-

87

LIBERTI FROMONDI

METEOROLOGICORVM

LIBER TERTIVS:
De Cometis.

IA V c A de Cometis à Veteribus cum magna cu-
[râ fci\'ipta habemus. ferè ôc ferio magis hanc rem
^aggreffiRegiomontanusin Cometaanni 1475-.
Vogeiinus inakero anni IJ32. GemmaPhry-
filius eiuSjCorn.Gemma. Sed parum ad-
^huceffecerunt, ficum fequentibuscomponan^
^f^^^^^^^^\'^tur: &: pr^fertim<cum Tychone Brahœ:o,de No-
ua ftellaCafTiop- &r inCometâ aani 1x77. poft &: cum ipfo infi-
nitiaiij propeaiodum turmatim concurreriant, vtex hoc mufta-
ceo etiam ipfi laureolam peterent. Sed plurimos excitauit Co me-
ta ifte nuperus anni 16\'18. de quo Keplerus, Snellius, Cyfatus,
Clariir.&: Ampliff.Vir D.Erycius Puteanus, Clariff.Vir & Acade-
miîcnoûrç Acchiater D.Thomas Fienusjcuiusonerarise ego cym-
bam meam alligaui. & fine ferè numero alij.fed nouifiimè, & fa-j
tis ampliter EruditilT.Vir & Clar.Philofophu$Patauinus, D.For-
tunius LicetuSjSi DodiCac Clar.eiufdem Academi2E Mathema-
ticus D.Io.Camiilus Gloriofus ; ante eos paullô, Clar.Viri, Ss
perilluftrisEquitiSjScipionis Ciaramontij Antitycho. qui tamen
omiies in varias fententias àbière,&; litem adhuc in plerifque fub
ludice reliquerunt. Nos,quod verifimilius poft tot illuftria ingé-
nia,ÔC fortiifimas rationes, fiibterhabitis ( ne Liber hic fupra alio-
rum mole m monftrosè fe inflet) îeuioribus ,in fynopfim afpe-
ûumdabimus.

Primo autem de caufTâ Cometaxum materîali acformalijdein-
de efficiente & finali, denique de etfedibus & prsefagiis agemus.
Quia verô definiri materia Cometarum, fine loco generationis
corurnjnon potelî^ideo de ifto in anteceirum,aliquid.

C A-

LIBERTI FROMONDI

C A P V T I.

De Iqco generationis Cometamm.

ARTICVLVS L

Cometa quidam cdefles funt, ex minima
quorumdam paraäaxi,

o c enim à Mathematicis,ôi pr^fertim Tychone,&:
Keplero,nuper fic probatum, vt pudeat non crede-
re. Multis verô argumentis id conficiunt:fed vnum
validiffimum eft,&fine quo fortafle aliacontemni,,
:auteludipoffint. Id verôeft paraUaxiSjfiue diuerfi-
tasafpedûs: qua colligunt,fidus,autquoduis aliud in aëre pendu*
lum,eôaltius à terrae centro eléuatum effe, quo minorem habe&:
parallaxin. Dc parallaxi autem tota in Libris de Caelo, Deo dan-
te,pleniùs dicemus. nunc,yt fine figura Mathematica (cuius ex^
em plum tantifper à Tychone,aut Clauio in cap. i.Sphxrie, fiime-
re,fi lubet,potes) Minerua faltem pingui, quantum fere iam fatis
eft,capiasj

Nota, duplici via inueniri poffe Cometae parallaxin,
Primô,ex eodem loco terrse,confiderando cometam in dupK-
eifitu,vnoeleuatiari,6iakerodeprefllori. cometà enim qui circa
Meridianum v.g. alicui ftellae fixae iun«5tUs appaset, deuergendc^
eum ipfa verfusOccafum,paullatim magis magifque ab eaelon-
gatur,fi longé infra earn in acre pendeat. adeo vt linea vifus, co-
metam transfigens,is partem Firmamenti infra ftellam fixam ca-
furafit, cui tamen circa Meridianum propinquiffimus cometa
apparebat. vnde cometam viciniorem horizonti, quam ftellam,
iudicabis. Axioma enim perfpediuum eft, CometAm autfidm fern"
fer à paraliaxidefrimi. Quod vt oftendant expreffius, praeter li-
neam loci vifi (quje à centroocuU per cometam,inodauam fphç-
ram tendi debet) aham loci veri imaginanturr quae à centro terras^
iteriim per cometam,infphieram odauamrranfit. fi cometa citra
aut vltraMeridianumfuerit,duae iftae hnex fe interfecabunt in
centro eius, modo tamen etiam conaeta humilior ftellis fixis iit.
^ngulus autem interfedionis eo obtufior & maiorxrit, magif-
que

METEOROLOGICORVM LIB.in. 89
quelöcus vifus à loco verO diftabit^quo cometa tense vicinior erit.

Secundo,è düobus locis diftantibus ,vt v.g. Louanio Pràgâ,
eodem temporis articulo,afpiciendo cometam.fienim dependeat
in acre longe infra Lunam , radij visus afpicientium , qui fe in co-
metSE centro decuffabuht, per Valdè fenfibilem diftantiam diuari-
cabuntur, & à fe abibunt, antequam ad fixarum orbem perue-
nient. vnde ipft eumdem cometam fub diuerfis Firmamenti par-
tibus confpicient. Faciiè meintelliges, fi piiam- è fornice temphV v
paullo profundiûs in aëre penfilem cogites : à duobus iimul
confpici ex oppofitis templi angulis. pila enim ifta vni aliam for-
nicis^partem tegere videbitur,quàm alteri.

H^c facula tibi fic leuicer accenfa, fubluftriora qtiae iam often-
dara,faciet. , .

Dico Primo; Muki comets minorem quàm Luna parallaxin
habenc:ergoaltius à terra eleuantur,&: inter carleftes pianetas cur-
ricula habent. Sequela eft euidens intelligenti parallaxin. De An- \'
tecedente eft totum dubium. Sed probatur in cometis anno-
rum îj\'77. i5\'8o.iy8j.ij5)o.i5p5. quiin Tychonemobferuato-
rem,rerum caeleftium^quotquota Ptoiomaso hue vfque vixerunt,
confuldfFimumjinciderunc.Nec Rothmannus etiam,VVilhelmi
Lantgrauij Hafliç,S£infignis etiam Mathematici,Mathematicus,
Maeftlinus Mathematicus Tubingenfis,aiiique plur€s,qui, omnes
à fe ad exameri parallaxeos vocatos,repererunt,quam Lunam,ha-
buiffe minorem. Idem fortiter imprefsè in cometa anni 1607.

iS.aflerit loiî^epkrus. Mathematicus C;^farius,& difcipulus
Tychonis. idem Clariftimi 6c Prseftantiflimi Viri Thomas Fie-
nus,Erycius Puceanus,Cyfatus,Snellius,Pifo, Rhodius, &c. tunc
iudicauerunt. Pauci tamen, in veteri de Cometîs tantiim ignitis
c^inione\'dejfixi, nihil femouerunti quorum aliquos videbitis ar-
ticulo fequenti.

Dico Secundo : Noua fidera fine Cauda, fine barba , fine vllo
crine,omniïeuo,inca2lo inter fidera etiam fixa nata funt: quidni
caudata etiam,barbata,crinita polfint ? Antecedens per varias hi-
ftorias deduci poteft. Septima Pleiadum tempore Homeri, aut
beiliTroiani,nulia£uifte putatur^urmfex fok,Ihàd.A: in poculo
Neftorisinfculptaefuerinr. pofteàtamen Simonides apud Athe-
rjxum lib.,i i. M. Varro,Plinius,ôi omnes paftim fepte effecerunt.
Septima tamen iterum iam excidit: nam Telefcopium Galil^ei nu-
percam cernere non valuit. Verum non e^iftimo Pieiadum gfe-

M gem

■i

90 tlBERTI FROMOKDI

gem vmquana fenis aftris fuifle numerôfîorcm.. Fabula Veto dç
feptimâ,nacaexerrore&allucinationeoculorum. cum enim lu-
brid admodum &: lafciui fintiumims, anguftifl[îmif4; difpernan-
turinteruallisjoculusincarura diftindionem intentas aciem
breuiffîmo traiedu ab vnâ in âliam verfans & commutans, facile
fpeciem alterius,ia medium inter duas proximas fpatium, fecum
defert,putatquc feptimam,au£ quandoque etiam odauam cerne-
re. Id ica habere,experimento cuiufque (certè tamen meo ) con-
ftare poteft. nam aliquando feptem,ô£: paulld pôft fex, 8c iterùm
feptem afpicio. minora etiam quacdam fidera,quîB numero 40. vi-
cinifSma\'Flciadibus numerat Galikus, aliquid fortaffe adferre
poffunt (fed vix credo facere) ad illius feptimz fpeciem.

Certioranouorumfîderum exempîa, inter omnia quas celc-
brantur,ftinc,iUud quod Hipparchus luo tempore deprehendic, vc
iib.â,.c. z ƒ .narrat Plinius : deinde famofum Cafliopîeae anni i jyt.
de quo tam multa Corn.Gemma nofter,& Tycho Brahxus : tcr-
îiô,quodanqo i^o4.inSagittariofullît:quarmmanno 1^00. pe-
dori Cygni enatum,etiamnum adfpicimus.Hx omnesAellas iiné
faraHaxij&orbifixarum infertas & inoculatae fuerunt • quando-
quidem pari cum ipfis paffu, eodemque loco defix^e ince&rint ab
Ortu in Occafum. De quibus plura admetiri, in Libros de Cxlo
differimus. Sed vide vt ar^mencumillud àparallaxi infringere,
^ut eludere quidam conati.

A R T I C V X- V S la.

^rgumenti^vn parallaxeos fruftrà dudunt Scali^r^
CUramont\'m^GdiUm^

•^Caligcr Exercit. 7^. confitetur^ comptas quondam minorera
wfubire parallaxiu,quàm Lunam, etiamfî ilii longe infra ipfam
in aëre pendeant. quia cometa, ait, fequituf naturam & motura
fideris,quôd exhalationem attraxit,&; fufpenfam tenet. Sed vidcj
quomodo Rothmannus in Cometa anni ii-Sy.eû tradet. Ferum-
emmuero^in(\\mt^i Scalier Jhac tua ftétiUtas {quo honore aliquûties
Cardantfubtiiitates dignaris ) fiaticâ digna eft. Homerum, optimum
S* ab omnibus probatum po \'étam^contHmdios% Graculutn appellas\\hk
quo nomine te appellem? Sedcùm contra ignorantem f rtncipia non fit
dtftptttandum y t^ priits MathematicU corripiendum dr ^rudiendunt
tradamjvt abiîs dtfcat^quidparAllaxisfit,, wtde. Hdcfi didicerUy

faci^

METEOROLOGICORVM IIB. nr.
faclîtsmihi teeiimeffntmtîoerit. quin iumipfeerrarem tuum ad pw
étûremvfqUe agnajces,nec cametas fufra Lunamyin fphdrü Planeta-
rum harere negahis. Nimis tamen (euere haec & acri dente. Mi-
ru m tamen eft in tanto Viro,nefciuifle, quid parallaxis. Alicubi,
recordor, Erafmum neftrum, mius naturaignarum facit. certè
ipfe Mathematicarum (qux tarnen necelTarix Pliilofopho) par dm
gnarusfuit. Videt«cnim,quoties mathemaaliquod

in Cardano occörrit,ab eo,vt à^viuis carbonibus, abftir^êtem ma-
num. NequetanlenperhaeCj fummi Viri magnitudinem dètre^
dare eft animus:fed Philofophos monerCjquàm fine Mathemati-
carum rudi fâltem fuicimento, facilis fît in errores inexcufabiles
^o lapfös. DialogusetiamjPi:0bk:ma,qui de grauium ac leuiunà
motuy& Plierpera, qui de animài non fignificac cantam iu Erafmo
natura: îgnorantiam,quantam ei Scaligei offundit;

Sed aa.diuerticulum,& demus ( quod nonex animo tamen fa-
cio) Scahgero ,,aftrum aliquod vi magneticà Cometam in acre
fufpenfum gubernare;poterit certèine àredo tramiteabcrret,cor-
tigere^non eripere paralîaxin; vtintelligenti definitionem paralla-
xis liquet. Facenim à fîderibus fîxis ad Lunam vnicum conti-
nuum rigidum orbem elTe^cui vniuerfa omnium c^eloru m aftra
infixafint; non idco Luna minorem,quàm nunc ,fentiet paralla-*
xin. fi enim à Meridian© cu^m aliquâ ftellâ odaui orbis diredc fu-
perpofitâ,in Occafum deciinaueritjftatimdiduci ab eâ apparebits
& aperire parallaxin. fi ergo cometa infra Lunam eftjtegaturjnon
regatur abaliquo aftro duce,quod excelfius fit quàm Luna -, fieri
tamen omnino nequit, vt parallaxis eius fit lunari minore: in quo
deceptuseft Scaliger. Verum maius negotium faceflît Scipio Cla-
îamontius, qui duobus libris Antitychonis fui , cometam anr
ni I j j/.quemTycho tôt rationibus in aethereâ regione fiipra Lu-
nam firmauerat ,in aërem retrahit, Parallaxin enim lunari am-
pliorem habuifre,oftendereconatur,Tychonemque nunc calcu-
îum malc pöncre, nuncrefradionem , quîE parallaxin turbabatj
non fatis confideraffe,& id genus alia : quibus non pauci credituri
fortalfis erant, nifi Kepleri Hyperafpiftes Claramontio mature
abrogalTet fidem. Innumeros eius numéros ô£ computus,infim-
tum fit,nec pro modo huius Libri,conarircfellere . meliiis quàm
cquidcm poffimegregiè id egit Keplerus: quem adi, fi lubet,in
Hyperalpifte. Hoc folùm addo: NifiTychonis organis & faber-
îimo illi SextantiGredimus,omnîum fides abiicienda erit. Nemo

M i enim

850 LI BERTI EROMONDI

enim àPcolomsci temporibus,autfortènumquam,fuitjqui maîo-
re cura rem iftam machinalem curauerit. Ex asre etenim folidifli-
mö,8i ingentis magnitudiniSj Vt omnibus etiam minutis fac am-
pla 6c iufta fpatia aperiret,mach.inas fabricauit. In Geometria et-
iam Aß:ronomiä,fui temporis facile Princeps fuir-,&: eâ re à Di^
uoêc Auguftiflimo Imp.Rudolpho ex Daniàin Bohemicam Au-
lam aduocatus. Nec fuit etiam tam infans Tycho, vt nefciuerit
refradiones attollere fidera,qux parallaxis deprimit; vel easin öb-
feruationibus fuis, vbi fortè parallaxin aliquid interturbarenr,non
attenderit. Itaque,lïcuti in conftituendis diftantiis,& ordine Pla-
netarum^quem deinde adfirmauêre eclipfes,parallaxis valuit;non
video cur eadem etiam cometas cum Planetis componere, Si de
crdine eorum ftatuere non poffit.

Vnde nec nobiscontemptus Bodini fatisfacit, quo hac foliim
^ratione œtherios cometasabiicic,quia dodrina parallaxium incer-
Eaeft,inquit,necvilacarum differentia reperitur fupra Venerem.
Non enim tam incerta & fallax eft,modô à viris eruditis , 5C con-
cinnisorganisadminiftratafuerit . Nec verum etiam illud, quod
de Venere adiicit. In Sole namque &C Marte manifeftum eft dif-
cerniculum parallaxis.

Sed iftos dimittamus. Guidiiccïus ex Magiftri fui Galilei fen-
tentiâalitereluderehoc argumentum parallaxeos nititunfed niti-
cur tantùm,non facit. Vtparelij,halones,autirid.eSjinquit,fubcç-
lo funt & ferè apud nos;tamen nullam in iis obferuamus paralla-
xin: quidni idem effe poterit in cometis Tublunaribus ? Aliqufd
&c multum diceret,fi cometx ( quemadmodum halones ) lumen
Solis effent, pertotam nubem vel xtherem fparfum, quod aliud
aliudqué in diftiadis partibus nubis,è diffitis terra: locis appareret.
nam quod halo parallaxin non videatur pati, fed fèmper eodem
ambitu fidus medium coronare, fiue fidusakum , fiue depreffuni
iit,cauffaeft, quia non vnus idemque llalo eft, quia Meridiaiio,
ciim fidere verfus occafum defcendit. alias, fi idem perpetuo fö-
retjiuxta horizontem occiduum maximâ parallaxi fidus non iam
ampliiïs in eius centro,fed fupra ipfum totum, aut longè vicinius
iègmento fuperiori appareret.. Cometa veró non eft talis É^Çaoïç,
(eu meteorum appareils ; fed tsao^cn^, Sc corpus lucidum , quod
fine comité fidere idem transfertur de loco in locum, cum m®tti$
ei fa:pè fit à Meridie in Septemtrioncm, aut retro j quo fidüs
cxlefte nullum , motum dirigif.

Eodem

METEOROLOGICORVM L I B. III.
Eodem modo fe expedic, & aberrat ( vt iam recordorjErDdi-
tiCP- Dominicus Banes i.par.qua:fl:.6<5.art.2.in difficultate nou^e
ftella: CafllopcE£e:qüara in aëre fublunari {ne c^los fateretur cor-
ruptibiles)^pcpendiÛe,nec parallaxin,vt in halone, notari yaluiffe,
fatis,diffusèjpropoiîtâ etiam imagine^docet.

ART I C V L V S III.

- \' ■ . .. . . H ■ ■

Cometa qmdm cdefles etiam ejfe colliguntur^ ex mom
proprio fub eodm circula maximo,

ITa coliigk Tycho, aliique poft eum . Quis enim cxiftimet
flammeumcometam aëri füpremo, vt infimo folent ignes fa-
tiri,innacantem,cam compofito proprio motu incedere, vt vix la^
tum,vtfiGdicam,vnguem abeat àtramitecirculi maximi, totum,
cx\\i fornicem in duas pattes sequalesdiuidente} Tot namque ha-
litus iugiter fiimmam aëris regionem incurrentes,Vix poteft,vt no
frequenter vibrent,& fludu etiam aliquo iadent, cometafque aë-
rios cireulo incepto depellant. Sed accurrit Claramontius. 8c pri-
mé negat motum proprium cometarum per circuhim maximum
circuire. Verum facilcrepellitur,flfidcra fixa:obferuenturj Tub
quibus cometa anni i<j i8.per Libram, Booten, &:Vrfam erepta-
u it in circulum Ardicum. femita enim illa, vt hîc Louanij tijnc
notauiraus,vix,nifipaullulüm fortè in fine, exerrauit à fegmento
circuii maioris. Idem Lincij in Auftri.î Kepierus, Ingolftadij in
Bauariaobferuauit Cyfatus. &Cmm etiam fub eadem aftra fin-
gulo quoque die direxifTe curfum, ab vniuerfis tantâ locorum in-
tercapedinedifGtis,vifus fit, non potuit, nifi exiguam admodum,
fbbiifle parallaxin. Similemin circülo maximo, contra raptum
primi mobilis,reciproeationem habuit anni i y77.coinetes- fingu-?
lorum enim dierum fegmenta, protrada eamdem, per mediam
casli curuaturam^ad ecliptica m habuerunt inclinationem, vt oliüi
oftenditTycho:reclamantc tamen poflea Claramontioi fed com-
preffiteum Keplerus- Secundo tamen , ne nimis fitpertinax,dat
Claramontius,motum iuiffe fubxirculo maiori; nec propterea ta-
rnen comctam inter Planetas in act here foiffe. & rationem afferti
qua: plurimum ingenij habet,fed parum veritatis. Omne graue,
autlcue,inqüit,€ircularicer rootum,neceffariö per circulum maxi-
mum mouetur: quia graue diredè femper adfpicit & nititur in ce-
trum,leue diiedè furrigitfe à cencro in niediam fphaera: euruatu-

M j ram*

5>4 LIBERTI FROMpNDÎ
tam. Icaenim verba eius,pauca& perplexayexplico. Itaque co-
meta in fummo aëre pèliaulus,aliquantula, quam adhuc retinet,
grauitatc,terram lineâ defpicit^quae reda tendit in centrum, vndc
iidrcülariterimpellatur,in circulum maiorem ibit,qm totum
terraeglobum,& (quodindeconfedariumeft) cadum ipfum vi-
deatur fecare in duo hemifphaeria. Sed quàm id non fit necelTé,
ex omnibus cometis patet,qui raptu primi mobiliSjnunciEquino-
dialem,id eft, circulum maximum, nuncparallelos ad alterum
Tropicorumdeclinantes4dcft,circulosminores,defcribunt. quaî
autem ratioeft,curgrauicas\'potiüs motum eorum proprium per
circulum maximum dirigat,quàm motum raptûs, ab aëre ( vtpa-
cet) cuiincquitat,communicatum ? quando cometa anni i^ié. à
Tropico Capricorni ad .^quatorem motu proprio venit,cur ibi
nonadhîEfitjCirculumque illum eumdem maximum identidem
repetiitjnoninterfecando eum,& pedem vltrà promouendo ver-
fus Cancrum, vfque ad ipfum etiam Ardicum polum ? Sic enim
lo.Baptifta Benedidus Epift.ad Andr.Prouanam docet,nauim in
mari verfus iEquatorem femper declinare,& remotis terra: impe-
diméntiseô delapfttram,perpetuoque ibi eircuituram globum.
quàmquam nondum intelligam quomodo id futurum ficjetiamfî
terra tota obrutafit aquis,& aquaî elementum raptum primi mo-
bilis fequeretur ab Ortu ad Occafum. Qua: enim caufia mouens^,
nauem ad /Equinodialem & mediam illam globi aquei curuatu«
ram adduceret? Aqua enim à Tropico Cancri v.g. eô,naturalî
grauitatisimpetu ,non deflueréc,ciîm nulla ibi lacuria,neque aqua
centro,quàm fub Tropico,viciniór futura fit. Itaque vnda nauem
fiib Tropicum citcumducet; neque inde,nifi vcnto aut alia vi ex*
pulfa,di(cedet. Sed imfetus naturalis corporum motentm, femper i»\'
fuperficiekffseirculûrummamum funt ^zit Benedidus. Sit ita fane,
verum motus ille nauis fub Tropico ab aqua vehente , naturalis
noneft. nonenim eftdefcenfusquidam 5 cum toto tempore pe«
riodi retineat parem diftantiam à grauitatis centro. Fateor aliàs^,
motus naturales grauium & leuium, fieri per circuli maioris dia-
metrum, fi redi fint, ( lapis enim diredc in centrum cadens, ab
yno pundo ca:li recedit,tenditquc in aliud diredè oppofitam ) fi
veróab impedimentisobliquitatem aliquam contrahant (vtciim
lapis per tediplanitiem,velaEquabilem montis deuexitatem pro-
labitur) diriguntur nccelTariö fub eiufdem maioris circuli circtim-
ferentiam. Sit enim mons,qui à Septemtrionc deuergat inMeri-

dacm^j

METEOROL OG ICOR VM LIB. IXÎ, SS
diem,graue è vertice eius demiflum, fub Mcridiano ( qui oirculus
maior eft) decurret,eique motu fuo fubtendet veluti hguraïoua-
lis fegmentum. Ratio cft,quiapititur, quàm rediffimc poteft , ad
centrum.

Sed haec neque Benedidum, neque Claramontium vel hilum
iuuanti niß ille oftendat Oceanum fub iEquatore efle depreffio-
tem (quod quidam tamen affirmant, quia plures ibi vapores Sol
feruidus ÔC torrens attrahit) quàra fub Tropicis j hic veró,acreni
fupremae regionis,in quo natat cometa,vel ipfum cometam den-
iioremgrauioremqueeffe aëre ad quem motu proprio fluit, aut
îeuiorera: fed tunc motus proprius non erit circuiaris (qualem ta-
men Claramontius\'ftatuit) verum redus furfum auc deorfum,vel
«raiedorius Sc cranfuerfàlis. Itaque ficuti motu raptûs, cometa
ilib polo Ardico breuem circellum circa axem Mundi, cum eo-
dem femper ad centrum terrx rcfpedu, circumcurrere poteft ; ita
quantum eft ex parte grauitatis aut leuitatis eius ^ nil vetat quin
motu proprio ab Occafu v.g. ad Ortum eumdem circulum con-
ficere valea:t. Finio igitur ftatuo probabiliter,Gometas illos
tam compofito nec fludùanti fub eodem circulo maximo, motu
proprio labences,in regione xtheriâ,non tam turbidâ Sc vacillante
quàm eft ifta fubiunaris,circumagi: aut fi ibi etiam exhalatio»es
iunt,qu;E^tkerera quandoque fluduant,non poteft ex tanto in-
teruallo err0r,qao cometa à circulo maximo excidit,notari.

Aduerteetiam,ficometx proprius motus l vt plerique hade-
nus exiftimauerunt) apparens tantiim fit,& inftar ftellxdifcurren-
tis; parte fcilicet vna exhalationis alteram inuitante, Sc rapientc
eius flammam j vix probabilicolore defendi pofle, motum iftuin
leges circulimaiorisobferuare. nam exhalatio Sc nouus cometa
inflammandus à veteri,non folum ante, fub eodem circulo maio-
ri difponi,fed etiam ad latus vtrimque. Sc vndique potefl: materia
illa circumfundi. Igitur verum potiiis in cometâ ,etiam fubluna-
xi,motum agnofcere oportet. A quâ verè caufTâ fiat,& an circula-
ris fît,infrà difpungemus. Si autem ab Intelligentiâ aliquâ effe (Se
huQ etiam fatis inclinât Tycho) quisaflarraet,facilè fie per circu-
îum maximum ibit-,fed verfari eum in elementari regione, ftatioi
parallaxis prodet. Vides ergo,parallaxin vnicum pxnè fulcrum
efle,quod Tychonis & recentiorum de cometis cseleftibusopinio-
nem fuftentat. Nam etiam fine vllâ Intelligentiâ Gometsc ele-
nîentaris inrQtrice,defeiidipoifeeius appajrentemfub circulo ma-
ximo.

6 X î B E R T I î R O M O N D I

ximo progreflionem ( moào traiedoria, non circularis fit ) poftcà
oftcnaemus. \'

Quid ergo hoc toto Artieuli circuitu efFeçimus î Hoc. Si mo-
tus Cometarum proprius,circularis e[l:,quod Claramontius, cum
Tychone, Se aliis ftatuit; non iturû fiib eodé circulo raàximo, fi in
Eleméto aëris turbido & vacillate pendet,nifi Angelus eum ducat
Se gubernet. Si veto motus ille tranfiierfalis furfi:im eft, Se traié-
âorius,magis tamen etiam obnoxius turbationierit,proniufqué a
circulo maximo deerrare apparebit,fi in aëre>quàm fi in çthere fit»

ARTI Cy L V S ly.

Exortu ^ occafu cometarum

[uf rernam aém regionem longe excedere\'.

Ibro primo,ex Vitell.&r aliis, altiflfimos terrae halitus, qui vi-
/deri ànobispoffùntjj\'iooo.paifuumjid eil:, 13. ferè mill.Ger-
manica^non excedere diximus. Verum ftatuamus jtnquitdodif.
fimus CyfatusUb.deCometa anni 161$. cap. 3. ad 20. milliaria
Germanica illam altitudinem extendi. Se cometam elementarem
länta intercapedine à nobis abefle. fac deinde oriri: totum arcum
vifibilem,quem fupra horizontem noftrum defcribit,duarum ho-
rarum fpatio percurret,nec eum ampTîus illo die videbimus. quod
de cometâ anni 1 ^ 18. & plerifque aliis ridiculum Se contfa fen-
||| fum comnîunem eft: cum pluribus longè horis confpicui fuerint

inftar legittimorum fiderum,&: adhuc fine occafu ex oeulîs eua-^^
nuerint,fuppretîi abundiori luce orientis Solis. Tam breui autem
temporeoccafurum,oftenditur ex eo quod vix ad ^.milliaria Bel«
gica yifus nofter in fuperficie terrae feextendat. & liôet nubes,
fupremam aëris regionem, finemque altiffimarum terra» exhàla-
tionum,aliquantum vltra illam diftantiam cernere valéamus j ar-
eas tamen nobis confpicuuscirculi,diftantiâ to. milliarium Ger-
manicorum àterrâ,defcripti,tantusno eft,quin duabus folùm ho-
ris percurri potuerit. nam 24.graduum Se ^aS.minut.eft. vnde vnâ
horâ Se 48.minutis abfoluetur ; quandoquidem integrum cirmi-
lum ji^o.graduum tempore 2,4.horarum exambiat. Itaque dua;.
bus vigintiamplidshoris,ex illis z4.reliquis,conditus infra ho-
rizontem vifibilem,abditoscircuh fui arcus decurret : tranfuola-
bitque per apertam nobis cœli faciem ,vt nubes propuKàs vento-
tum flabris foknc,vuius alteriùfve horje fpatio. Q^od autem aftra

inter

illl I

METEOROLOGICORVM LIB.Ill, 5)7
interortumoccafumqiietiiradiurupra horizontem ôc in oculis
noftrisiteragantjcaußaeftpcnes ingentem eorum à terra diftan-
tiam.quô enim tongiori interuallo circuii circa terram defcribun-
tutjco maiores arcus viübiles nobis oftendunt. Deinde linea et-
iara, vt vocant,virualis,ab oculo emicans, à punäo terrae longifîi-
me diilito quem vide ni us,infra iftam terrae curuaturam perpetuo
defcendit; quia origo eius {ideft,nofter oculus ) eleuata eft fupra
terrae fuperficiem,altiorque eft pundo illo remotiffimo quem de-
ftringit. Ethinc quo longiùs verfus Mundi cirçumferentiam e-
dûcitur,eô prolixiùs infra horizontem,quem m terra nobis cir-
cumfcribinmSjdecurrit.

Vnde quia mulricometae parem cum aftris fupra horizontem
moram traxerunt,probAntux etiam non inferiorem habuiö\'e alti-
tudinem..

Hinc etiam patet,quàm meritô pofteriores Aftronomi, vt Re-
giomontanus,yogelinus,&alij,qui cum Ariftotele noftro omnes
cometas fubiunares exiftimabant,tot tamen eos miiliaribus à ter-
ra remouerint. Nam Regiomontanus cometam anni 1475. no-
uera terra; femidiametris,fiue,eius eomputatione^Szoo. miiliari-
bus Ger. Vogelinuscometam anni i j,5z.millibuspaiTuum
Germanicis vero miiliaribus (quorûiîngulum quodq- 4000. pal^
fiium habet) 117 i.attollit. hçc autem cxcelfitas omnes halitus il-
losfolemnes ôc crepufculorum lampades longe infra fe relinquit.

A R T I C V L V S V.

e/^ö Arißoteks Qometas c^kfîes, mu-itU m c^h
aßr(t,quAr.d(>que gigni txißimmtriu

TTa putat EruditilT. Licetus lib. y. de Npuis aftris cap. 41. ex
^ lib. z.de Caelo cap.7.vbi Philofophus Tiitßellof effe ex eo corpore,
in quo iationem habent. ergo fiunt quandoque nouœ ex materia ae-
theiisjvelorbium in quibus mouentur Nam ftel!^ illas veteres,
Goxu^ funt fuis Orbibusjnon fadœ ex aliquâ eorum parte. Secun-
dô,& clariùs,c. 8. Aflraeßefpharica, co-njefitaneumeflm/Ä/,inquit,
generanrï \'eaex tali cvrporty id eft, ca:lefti. Vides ergo , ait Licetus,
aftraquxdam generabiliaeffe : non autem asterna ilia, fed alia ex
materiâciehfubindeconcinnata, Vellern haeceiTevera,^^ Arifto-
telem trahi poiTe in confenfum.fed-vereor, fruftratentari. Quis
enim non videat,h^ec ingeniöse quidem, fed anxie conquifita ad

N üli-

98 LI BERTI EROMONDI

iliiiiendum ori Philofophihunccolorem ? Sine dubio enim ló-
quimr de omnibus âftris, etiam illis anciquiflïmis ,qu£E femper in
C£e1o fufpicimuSo. hsEC autem conftare dicit materia fuon^to or-
bium,quorum funtpart:es,reque ea.generaree id ell:,genita docere,
ex corpore,ûue materia,cséleiti.non tamen fic vt pars aliqua cseli
rarior denfata fuerit in aftrum : fed aftra cum ceteris orbium par-
tibus genita funt ab ^terno {Ariftotelis, falsa, mente ) adione
edudiuâ, vtloquimur ; quam fsepè generationem vocamus, licet
per eam nulla materia prseexiftens, à priuatione ad formam tranC
eat: quod accidit,quando materianulloreali momento temporis
formam fuam antecedit. Hxc ergo loca non fufficiunt ad infu-
fcandaclariffimateftimonia Ariftotelis, vbi toties cxlum clamat
quintam effentiam,ingenerabUem Sc incorruptibilem effe : pro-
batque,quia tot iam annorum circuitibus , nulla generatio, nulla
corru ptio,nulla accretio,nulla detradio animaduerfa in fideribus.

Nec alia loca quse Licetus aftert pro cometis cxleftibus, pre-
muntacriiis.

Primó,Lib. I.Meteorxap. I.affirmat cometas oriri in locola-
tioni fiderum maximè vicino: igitur non in fupremâ aëi is regione,
inter quam Sc cxlum interieda eft ingens profunditas Elementi
ignis,inquit Licetus. _

Sed id palam à mente Philofophi abit. Cometis enim gala-
xiam, &: h7we$^jiAm (poLO-M^^Jgmtas imagines iungit,quasp<iriter
in eodem loco fideribus maximè propinquo nafci dicit.iiec tamen
eaSjfine dubio,fupra totum aëris Elementum extollit. Itaque fiam-
-inura aëiis faftigium ,admotum proximè fideribus dixit, aut quia
nondumi determinauept, an aliquod ignis Elementum interie-
dum effet,vt putat Vicomercatus; aut quia inter regiones meteo-
rorum feraces,illa eft maximè contermina fideribus ; aut denique,
quia nullum aliud fub orbe Lunae, Elementum ignis credidit,
quàm aërem fumofis 8>c ardentibus telluris exfpirationibus fca-
tentem,vcLib.i.docuimus. - _

SecundojLib.i.Meteor.cap.j. j^W<?,inquit,/;« inferiori loco
ffincipium conßßentia fuerit yf er fe apparet Cornet es : quando autem
fitb aßrorum altquo errante vel inerrante conßiterit exhalatio, tune
€ometesßthorumaliquod.. Vbi duplicem eometam videtur diftin-
guere,vnum folitarium,procul à fideribus, in regione elementari
mfraLunimj alterum fupra Lunam,immediatè circa aliquod fi-
dus,quod exhalatio crinit. Sed hoc intemperamentum euertitur

proxi-

METEOROLOGICORVM LIB. III. 5?5>
proximè fequentibus. T^on emmyXnü^ït.afudipfa, aHra coma ßt:fed
quemadmodum area circa Sokm & Lunam^ ôcc. Siciiti ergo area, û-
ue lialojiion incaelo, Ted in nubibus vel aëre eft ; ica coma ilk &c
i:rines,quiaftris fixis,auterrantibus quandoque fparguntur. Dif-
criminat tamen banc comam ab area: quodlisec per dvdaxuaivy
fiue reflexionem,anubealiquantum diftanceceu fpeculo ; coma
verô non fit lux aftri vifa reflexè in nube, fed color ipfius vaporis
aut exhalationis mixtim cum radio fideris quem incorporât
bibit. Cum autem Ariftoteles ait : Tunc comete s ßt horum (fide-
rum fixorum aut errantium) fignificat ipfiim aftrumin-

duerecometa2fimilitudinera,quiaàfi.ippofitâ,inaëre longè infe-
riori, exhalatione videtur criniri. Sed quid ergo poftea addit?
^l^ando iuxtaßeliamfaSfa fuerit talis eoncretio , eadem latione ne-
(effe eß apfarere moueri cometen^quâ ße/lam.cum autem per fe feorßm
conßiterity tunc videtur relinquii talis enim eB laiio Mundi circa
terram. Putat Dodiff.Licecusclariffimèindicari genus vnum co-
metarum iuxta & inter fid,era in ipfo cselo, quod careat parrallaxi^
id^oque pari paffu videatur incedere cum viciiio aftro ; alterum
verô,quod in aëre profundiftimè infracxlum vcrfetur, relinqua-
turque motu fiderum,&: latam ac euidentem patiatur parallaxin.
Vicomercatus autem , Sc alij plures hanc formant fententiam:
Cometa,cdm iuxtafidusixà eft,altiffimè à terrâeleuatus &; intra
ipfam ignis fphjeramjVidecur motum fideris afiequi, propter cele-
rem Elementi ignis conuerfionem: cum autem per fijidcü^longè
à c£elo Se fideribus,inaëre fciîicet ^.ftatim fupra nubes confticerit^,
tunc ab aftris ocyus praslatis relinquitur ; quia aër in quo fluduat,
pigrè cseli raptum confedatur. Et fauent profedô quse deinde\'
fubiiciuntur : Talis enim eß latio Mundi circa terram. id eft, latio
MundiigneiSrj; aërei,eft velocior in altiffima fui parte,quç eft ignis.

Verum Omnesiftiinterprétés videntur mihi extra oleas abire.
Agit enim difertè Ariftoteles de diftindione cometarum qui vera
quidem fidera/edcomantiaaliquo halitufublunari,ab iis qui per
fe feorfim à fideribus proprio igne ardent. quam enim violencum
eftjo^y cTf ôvç-n y^^\' dvTov ^quando c oner euer ft per ^,interpretari,
quando frocula cdo! planus autem Sc veriflimus fenfus eft, qfuan-
do feparatim ah aßro concreuerit. de aftro namque aliquo fingula-
ri,non de toto caclo,loquitur. Itaque hxc mens Philolbphi.quan-
do coma ex radiis in vapore vel exhalatione fubieda, circa verum
fidusapparuerit (quomodo Ariftoteles olim coxamCanis, nos

N z anno

100 LI BERTI EROMONDI

anno liîi 8. Venerem,,Sc nuper anno 1^14. Ardurumtomantem
afpeximus) non videcur deferijUcc pati paraiiaxinr, non quia fit in
ca:lo,&: circumliger proximè rotunditatem ipfius fideris, fed quia
cum ipfo,vt halo (cuius etiam-fimilitudinem adducic) folet,xquo
pafTu incedit,aut potiùs fic apparet,Si reuera tarnen non facit, vel-
uti enim non idem eft halo,fed alius aliufque perpetua ferie in di-
uerfis vaporis fuperficiebusdepingitur; ita non vna coma cum fi-
dere circumambulat,fed diuerfi halitus oculum Si fidus interfufi,
diuerfam rapiunt. quando verô crines illi, radij fiderum in vapore
aut exhalatione tumentes,non funt, fed ignea lampas feorfim ab
omnibus fideribus,infummo acre fupra nubes vifitur, relinquitur
ab aftris, Si manifeftam fubit parallaxin: quia talis eß latio CAÎundi
circa terramyVt fuperiora rapidiüsferantur, pracfernque videantur
iis quxoculo propinquiora. quod tamen,fi fatendum eft,non vbi-
que habet veritatem- Ndm cometa aërius cum fidere aliqno ex-
oriensjinfraipfum (quiaparallaxis deprimet) apparebit, paulla-
timque afceafu ad Meridianum fe iUi propius admoiiebit : inde-
fcenîu verô ad Occafura,etiam prseuercetvquia iterum,parallaxi (b
diducente,, locus vifus infra verum manifeftè cadet. <^id ergo ?
An Ariftoteles hie parum Opticus ? nolim fated, eft enim, vbi et-
iam cometa inferior à fidere rehnqui appareat. vt fiante occafum
priiiSjSi deinde poft exortum^vtrumque afpicias. fic enim cometa
primô occidentalior,5i ante fidus,qui poftea tamen, quafi prxlato
fidere,in vtriufque ortu,retrô Si orientaliorerit^ Ratio eft,quia Si
in ortu 5iin occafu , parallaxis cometam oculo propinquiorem,
deiicit,6i horizonti magis admouet. Icaque verius longe, Arifto-
telem cometas aut nouidas ftellas, excelfiores Lunai i orbe num-
quam agnouifTe. Incredibile enim eft alias tam parce de iis locu-
tum,5i vnico foliim ac obfcAiro vecbuloobiter tetigifle. Deinde
fidera,Si c;:Elum totum ex duro concretum ( quidquid Eruditiff
Licetus contra refponficet ) ac ra as-gpt îvJïAtAva ^/ç jtw^Ao/ç
(pipi^^^äßrainßxa ûrùibusferriylib.i.dt Cçlo c.S.nonper liquentes
aliquos a;dieriscampos,aftirmat. quod tamen fieri, pxnè ncccf-
farium eft,fi cometas Si noua fidera in oelum atLoIlimus.

ARTICVLVS VL

Cometas aliqmsjfiblunares eJfe.

Oc enim faltem reddam US AriftoteU noftro, qui vniuerfos
omnes docuic fubLuna nafci.fed nondum nouum in cçlo fi-
dus

METEOROLOGICORVM L T B. III. ÎOI
dus Hipparchus, nondum cometam fupra louera Proclus, non-
dum fupra Venerera Albumazar^nondum Tycho, Rothmannus,
aliiqucjhoc Se elapfo ra!culo,piEnèinfiniti,vanis fparfim c^sli regio-
nibus, videranc ; nondum altitudines eorum ad exadas parallaxis
leges vocatie, aut fâtis examinatas eranc.

Nolira tamen pertinaciam Tychonis,qui nullum,nifi cçleftem,
cometam vmquam fuiiTe pertendic, fedari, neque tot eruditiiTi-
mis viris, Anftoceh, Ptolom;ro, Regiomontano, Vogelino,aiiifq5
fine fine, glaucomam obiicere. quamquam de cometâ illo an-
ni I47J. Regiomontanum allucinatum contendat Tycho , Sc
mendosâ demonftratione ea.gradus parallaxeos collegiife. Sc certè
fic fadum vehementer addubito. In motu enim eimproprio quid-
dam fiât diuinum^Geometricum, atheriuméf csleßi corpori confen-
taneumßupra(j^fortempenituselementarem.^t ait Ub.i.c.S.Cofmo-
crit.noiter Gemma.

Alij tamen cometa: quidam per varia tempora Sc liiftorias fpar-
fijVidentur fuiffe elementares, vc ille inprimis,qui,celle Ariftotcle,
fub Ari{tóimperio,{altusquofdara fecit, terciam cash partem
©ccupauit.propeque Orionis Zonam eft diffolutus. Audi etiam
hb. ƒ 4. Dienern, de cometâ AgrippîE jgeneri Augufti,mortis pr^-
nuntio. cum nmlîos dies Vrbi imminens apparuijjèt^

in faces abitî. SC Senecam, de eo qui Attalo regname, initio appa-
raît modieusydeinde fußulit fe^diffudftque, ér vfque in Aequinoclia-
km circulum venit-,it a vt illam plagam cdi^cui La^ea nemen eßy
in immenfum extentm aquaret. (^idam etiam , vt narrat Sozo-
menus,piim fupra Conftantinopolim, ad terram vfque pependit.

Plin.lib.z.cap.5 y. Licinium Syllanum cura fuocomitatu vidif-
fe,fcintillam caelo cadentem creuiffe paullatim in Luna: amplitu-
dinem ; in caelum deinde iteriim receptam , fadamque Lampa-
dem,ideft,vc plané apparet, cometam Lampadiam. louianus
Pontanusjdealio à fe vifo cirça Booten :

memini quondam Icario de ßdere lapfumy
Squallcntempraferre comamyîardo^ meatu
FkB\'ere fub gclidum 3 ore a penetrabiUs orbem.
Bine rurfm pr x ferre cap^u t ycurfij^ fecundo
Ver tere tn occafum^ ac Iaxis infifiere habenls^
D&ne£ Agenorei fenfit fera cornua Tmri.
Hic igitur initio, coma praseunce in Borenm ibat, deiïjde in occa-
fum iter,requcncecrine, cbuuerdt, iuxtaque Taurum contabuit.

N 5 eut

860 LI BERTI EROMONDI

cur autem hunc ahofque exiftimem elementarios, ftatim edicam.
Quid plura ? anno 1470. cometa,quafi nubes jlongiflimiscapil-
lis, totum Zodiacum Idib. lan. decurrit, ait lib.z.Theat. Bodi-
nus. de paullö ante, anno 14jo.alius romph^asfimihs,plenum ßc
tumentem Lunas orbem fubiens infufcauit. Cometa: etiam an.-
ni 15-43 .cauda euolauit, &: riuum, in quem delapfa^exhaufit, vt
narraé Sennertus. &c Scali^er Exercit./p. affirmat cometam fiii
temporis vifiim delabi. &; Claudianus :
De taptu. Fraceps fanguineo deUhitur igne Comètes

Prodigide rubens. .

E fimih cometa deciduo, natam Phaëthontis fabulam putat Vi-
comercatus. quamquam ad Sodomie Sc Gomorrh^e incendium
referat Tertullianus.

E cometarum denique fijblunarium materia, formata videtur
crux ilia,olim à Thom à Cantipratano confpeda. BgOy \'mqmtyfi-
Lib. 1. delimn nouifiimus , antequam ftifsimm Ludouiem Francorum Rex^
cJJIU.9. ^^^^ ^^ Incarnat. 1240\'. crucem tranfmarinam[ufciperet, crucem in
c&lo ex clarifsimo érfidereo lumine njidi. necrecolo me decentius é*
cperofihformat am crmem vmquam fub aliqua materia vel figura,
vidijfe. oBonos habere cubitos in longitudine mihi planißime vifum
eß.ferenum calum erat v aide jé"ßf^e aliqua nube.

Sed cur omnes illos cometas, elementares decernimus ? Re-
fpondeo: Partim, quia motu turbido & incondito, partim fubito
incendio,& latifllm â diffufione, aut lapfu etiam in terram, vel of-
fufcatione Lunx fatis naturam igneam , aut aliter elementarem
öftendimt. atque ita nobifcum Keplerus (qui hîc à Tychone Ma-
giftro,in parte abiuit) Mœftlinus, Thaddasus, Rothmannus, Li-
cetus,alijque fentiunt.

Signum etiam ferèmanifeftarium Cometse fublunaris eft, eius
immobilitas. Si enim fummus ^ther,ab Ortu in Occafum ca:lo
obfecundat,aut in fequelam inuitus trahitur (vt non pauci rentur)
neceffe eft inter nubes,autpi:oximè eas jcoraetam illum defixum
efre,qui tam eft pertinax,vt nullo follicitetur motu. Talis fortaffe
Xiphias fiue Gladiacusille,quem tam diu,ante excidi^m, Hiero-
folymisinhaefiffenarratlofephus. Et profedo,fiin fumma aëris
règione,aut etiam infra,capras faltare, ftellas difcurrere, faces aut
dracones volare facimusjcur non etiam igneoscometas,quosfola
incendij pertinacia,aut figura: difcerniculum ab illis diuidit, da-
mus? curnondeindefieripoteftjVtexhalatio a Sole, aut alio aftra

per-

METEOROLOGICORVM LIB. HI. 105
perfiira, crinem fine incendio ducat, aut fpargat eomaffî ?

Itaque,fi me audictis,hocftatuam : In toto inter nubes &: pri-
mum caeli fornicem interuallo,coin poffe cometas. nulla vei o ce-
ll cameratio citra fixarum orbem occurrit,vt bellis validifque ar-
giunentis imprefsè mihi Vir Magnus,Thomas Fienus, in Come-
ta anni idiS.adferuit. Vnde nulla eccentricorum foliditas &:du-
rities obftrigillare Ôi ofiicere valet cometarum , per Planetarum
curricula,traiedionibus. Cometa igitur aliquis circa nubes, &: in
vidno ftat:aHusfiiblimior eft,&:in Tpatia etiam elementi ignis {id
eft,aëris,à cxli vicin5a,&: aduftis terrae halitibus, asftuantis ) vc ille
anni 147 j.quem celebrauit Regiomontanus, fe pénétrât. tertius
Luna excelfior,circa Mercurium aut Venerem exfpirat.eft,qui ad
Solem,Marcem,louem, aut etiam Saturnum, culmen setheris
adfpirat. qui Lunam nos interiedi ( quia in loco proprio ele-
mentorum) elementares, qui lunarem orbitam fixas mtercur-
runt,2etherios,aut cxleftes nuncupamus. Inter Mercurium & Ve-
nerem,Cometam anni 844.Albumazar, inter Venerem & Mar-
tem (fyftemaenim Tychonicum iam placet,quod Venere Solem
includic, Silllam proximè infra Martern locat) Cometam an-
ni I j77.Tycho,&: noftrum anni 16 iS. Cyfatus, inter Martem &c
Iouem,Cometam anni ijSo.iterumTychOjôi Mœfthnus,inter
louem &Saturnum,Cometam anni ij8f. Rothmannus immit-
tit. In fine enim jinquit, omnem imaginem parallaxis amifir,
quamalias^etiamdimidij minuti, emendatiffimo Sextante facile
deprehendiffet.

C A P V T IL

îDe materia Cometarum,

A RT I C V L VS I.

Materiam fublamrmm Cometarum eJfe terras aqujehaUtusl

Lv X. enim promptior & pro1>abilior afferri poteft,
,quàra ea, quas ceterorum ignitorum j&tot alias in
[fubhmipendentiumimagines fubit? Seddifcrimen
iahquod interiiciendum eft. Nam Cometh fubluna-
- - - _ Jres,alijcriniunt fidus,alij feorfim hberipalantur ,aut
ftant eodem loco defixi. Priorum materia,eft,fine dubio,exhala-
tio

862 LI BERTI EROMONDI

tio aut vapor,in quo fidcris radius feOTulcipIicat,&: in co ma m tri-
cat confundit. Veriim eiufmodi Cometam non toti,fed coma
duracaxatjfublunariseft: melior enim pars, fidus nempe ipfum
cincinnatum,eftinca£lo;pofleriorum etiam materia, faltem tranf-
iens, eft exhalatio ignibus idonea, fi cometa vero igne ardeat: fi
autem non ardet,fed nodus quidam illuftris,&: radiorum tricae
funt,iterum halitum penfilem pro materia fubieda habent. Eru-
ditiff.Licetus partem etiam Elementi ignis cenfet quandoq; den-
fari in Cometam: Sc hanc elfe caufTam , cur autumno frequentif^
fimiCometx,quiatuncexhalationibus Elementum iftud incre-
tïientarapitjfequedenfat potiiîs,quàm deorfum , deprelTo aëre,
protuberet. Sed vix aflentior, tantâdenfitatecogià feignem , ne
defcendatjciïmraritatem tantopere amet, videamufque puluetis
flammam vndique in orbem,&: deorfum etiara,ac cum defcenfu
ignis,rare{cere. Deinde fic omnibus pasnè autumnis, nec folütn
particulam vnam (vt fic dicam) ignis, fed quantum inter Tropi-
cum Cancri Sc circulum Ardicum eft, oporteret in Cometam
concrefcere. Scaliger vero Exercit. 75. negat vllum Cometam
igneconftare,fed omnium materiam,halitum crudum efle, &:à
Sole tantiim,an aliofidere,perfundi. Cauflam dat Bodinus lib.î.
Theat.quia nullas filua: fuis efle poflunt diu alendo tanto corpori.
Venim,fi exhalationes inftar Troiae &:ciuitatis ardentis, non rarô
in nubibus vifuntur ( qualia prodigia, initio Belgicoram tumul^
tuum,fepè à fe confpe6l:a narratin Cofmocritice nofter Gemma)
nefciocuritaraetuat,ne pabulum Cometam deficiat, Bodinus.
Taliaenim incendiaTroiana, parce &: malignè difpenfata, diu
fuftentare Cometam,pra:fercim non akèeleuatum nec amplum,
valent. Cogita etiam,mulcum vaporisadmixtum oleo exhalatio-
niSjquam tenuiter è venis forbet,& allam bit ignis, nec quidquid
in Cometâcernis,flammam efle;fed vaporem. Sc partem exhala-
tionis adhuccrudam Scincendi contumacem ,igneâ folùm luce
inclufïE flammulascolorari;&defines fortafle aUmenrorum fum-
ptusvereri. Deinde,ficudcum flammâfacispercaliginem nodis
visa,muitum luminis fimul in aerem vicinum protuberantis, ra-
diofque ignem coronantes cernis : ita non folam Cometa: lampa-
dem,fedcircumfufum vna lumen vides, tumidioremque conie-
das,quam reuera fit.

Si verô omnes Comet^e fublunares lucent tantüm,tcrebrad ra-
dio folari,nulli ardent,vt Scaliger credit, extinguerentur illapfi in

vmbram

METEOROLOGICORVM LIB. III. 105

vmbràm terrar, vt in nodurnis nubibus vfu venit, oportet igitur
aut vitra vmbrseçonunijin altiffimo ietliere elTe, aut ad latus, aut
in vmbrâ,propriâigneâ analià luce,fulgere. Licetus etiam ijb.4v
cap. 23. contendit Cometas quandoque eclipfmpatl: quia eru-
befcuntjVt Luna ineclipfi. item à Venere Mercurio,quifemper
circa Solem,fic totâ node illuftraripo{func,vc deliquium Solis
abfentiam non featiant. Sed baec vnâoperâ nubes totâ node il-
luftres nobis efficerent. Itaque Cometarum rubor,,à materias o-
)acitate,non eclipfi,eft: vnde nonfoli rubent, qui ex aduerfo Sck
is,in vmbrâ terrîBConfiftunt. Venus^etiam &: Mercurius non in
CO femper afpedufunt,vt viderc, & lucula aliquâ afpergere Co-
metam à terrâ inumbratunv poflînt.. VeiTum deinde Homeri pro-
ducitLicetus : fednon amplinsafErmat,.quàm Cometam nune
nubibus condi,nunc rurfum emergerenihil de eclipfi. Sed quis
tamen nobis fatis edîcet,an Cometas elementares quidam in ym-"
brâ ter ras nuniqu am pafti^ deliquiu m ? Nem o,credo,poterit,i n tan-
to hadenus fcientix luvius<&: obferuationis negtedu. Et profedo,
cum ratio affirmer,aliquos, fine materias conflagratione, rapere
pofte radium Solis;etiam taies haud dubiè obtenebrefcent & eX"
ftinguentur^fi in vmbram. impegerint,venerintque in oppofitio-
nemSoiis*

Si qui verô\'id non patiantuf, aut fupra vmbrîe conum & cxle-
ftes funt;aut,fi infra,lucent propriis ignibus.

Verum,q^uî poteft, inclamant, vtexhalatio tanta ex terra aqua^
ve refoluatur,qua£ ex tam immani à nobis interuallö cernatur, Sc
in confinia etiam Lunarisorbitae fubeat, qu^ Copernici calculo à
terrâabeft 5;i.terrsefemidiametris ? Haccaliquandoaëds profun-
ditas,fateor,dcfpeda turbationem mihifecit,vt negarem halitus è
terrâ in vicina Lunse polTe fcandere. Sed reputanti poftea, quàm
blenni ergo&. ftupidiilli Vetercs,Piiniusetiam,Seneca,& alij^qui
fidera vaporibustam certo putaueruntpafcij fi vfque eo nullâ ra-
tione pertinere valuerint ; quàm exiguus deinde titio, amplum ex-
lîaiet fumum,&pului{culicormentaiij granum in flammam in-
tumefcat izyooo.fe maiorem.jfubiit altiùs in hanc rem me de-
mittere,& introfpicereifi qua via reliqua effet,reducendi Ariftotë-
lem in aUquam fakem huius fcen^ partem,loties iam à recentio-
ribusexplofum.

Demus itaque, Ariftoteli Cometarum çaileftium numquam
veniffe in mentem: hoc tamen etiam eireddâmus ,-fublunares fu-

O mofis

864 LI BERTI EROMONDI

mofisterr^ halitibus aliquando concrefcere, fiuc ardeanti fiué
fplendcant tantum,perfufi ab aftris,& praefertim Solc,iniotafpa-
tio quod hinc expanditur ad Lunam. Exhalationem, inquics ite-
rùm,ad tot terrae-remidiametros afi;endere i Ita dico. Sc cogita,
qua:ro,mecum,quàm multxquotidie nubes, fine fenfibili aqua-
rum dirpendio,inaltum vaporentur;quàm longi&: continui veti-
torum flatus,fine terra: detrimento. Profedô, fi nubium ille cir-
culus Orbem terrx vndique prsecingens, extollatur in Lun^ alti-
cudinem,fpeciem explicabit lunari longèampliorem jcdm terra
nubibus tamea illis inclufa toties fit Lunâ maior. Adde,iam non
opus efl\'e tot fu mis, vt imaginera crinitse fl:ellic tamangufi:i ambi-
tus exprimant : cum prsefertim exhalationes in immenfum ferè
rarefcere Sc difcingi oporteat, vt tam altè fubeant. nifi enim toto
aërefublunarirariores ÔC leuiores fint, numquam afcenfu eum
tranfmitterent. Et hinc exiftimo, nubem circumferentia: oppidi
Louanienfis parem ,in tantam raritatem pofle difHuere, vt ad-
icquetampUtudine totam Brabantiam, imo Belgium . imô (quid
dico.y fi vera ell: Peripateticorum textura continui ex infinitis, po-
teft fine termino fine in maius dilFundl Audi D.Auguft. hb.2.
cap.4.de Genefi,probantem,fuprac2Elosfidereos, quosfluxos Sc
liquentes pucauit,fufpendi polTc aqueum vaporem. SuperiUudca-
lumyin^nii^poteß mimtioribusguttk kmor h dit us humor is extendi y
qui pondérée aderenmcogatur. ipß quippe (Philofophij fuhtilifsimi
ratione perfuadent, nullum eßi quamlibet exiguum eorpufculum, in
quo ditiißü fmatur^fedinßnite omnia diuidi.

Sed afcendant fanjè ad Lunam terreni halitus,minimè pertinax
aliquis dicet,oem.o tamen tam Argus,qui eos hinc videbit; vci ncc
Elementum ignis aut aëris ibi;propter fluxam raritatem, nullus
vmquam afpexic. extenuatio enim ilia partium, diifolutiflima
i\'aritudovifusaciemtranfmittit,non tenet infixam. Hoc telum
olim eciam timui,nunc pienè contemno. Nam eludi poteft,diftin-
dione raritatis ab opacitate. Fieri enim póteft,vt corpus altero ra-
riusjplus tamen opacitatis obtineat, videaturque vbi alterum la-
teat, fic nubes aëre infimo rariores leuiorefque, vtLib.f. often-
dam,in media regione confpicu2E,quia magisopaca:,funt, lumen-
querefleduntj nec tamen grauiorem denfioremque inter nos &:
4pfas aëra cernere,ob perfpicuitatcm,valemus. Ita ergo exhalatio
in aëris faftigium eueda,retinere opacitatem nonnullam poteft,
qua vifendam fe pr^beac. Cui rei profunditas ipfius etiam pluri-

mum

METEOROLOGICORVM LIB. ÎIÎ. löj
mum eonferet. nam faspe,vbi duo,tres,decern, aut centum pahni
eiufdem profunditatis , opacitatem notabilem concinnare ne-
queuntialiquot tamen centeni aut milleni facient afpedi per eam-
dem lineam. diftantia etiam auger tenebras iHas Sr opacitatem:
laanifefto exemplo nebulas,in quam acies noftra èpropinquo figi
»on poteftjpoteft è remotiori. Hoc denique magnitudini Come-
larum adiiciendum: Non tantum^ytante etiam monitum,lumen
opacitatiexhalationis incorporaium cernijfedßmul quod circa
per aliquod fpatrum in orl^m vbertim refufom. Hoc eft,quod in
kanc rem adnixus^valui.. da tu,ft pluspotes, & reddemus gratiam,

A R T Ï C V L V S IL

Comeths €a:hßes^pderanon funt ex iUk Mundo coauù. oAduerßts
(JhddieoSiSenecm^ Citrdmum^Fracaßormm,

Os tarnen non valdè longè reiicio, quiaViri eruditifllmi et-
Liam hodie abipfîs fentiunt;& rerum cxleftium^-aliarumque
plurimarum fcicntiâ Clariff. VirThomas Fienus, in Cometâ ari-
ni i6 i8.nouam iis & egregiàm (licet ludenti nee pertinaciter in-
haerenti calamo) probabilitatis fpeciem fecit. IIH autem cenfent,
Cometas cxleftcs,aftraqua£dam per astherem inter Planetas pa-
îantiaeffe, quae vel ingentibus epicyclis fe in afpedum noftrura
demittant,reuocentque (quomodo Cor.Gemma fidus Caffiopeae
anni ijyi.exaltilTimoxthere defcendiflèputat) velrndiis folari-
bus &c die plerumque (vt Mercurius) tedi fuppreffi, aliquando
tamen longiiis innodem &:oculosnoftrôsexcurrunt.Igiturcer-
tas ej(re,licet hadenus ignoratas,fiderum iftorum leges, &c ad con-
ftitutum ireredirequeexiftinKint. Vem^t autem tempisSyZu^mmiT
Stnzczyquo ifta qua mncktentyin lucem dies extrahat c^ longt&rk
aui diligentia, veniet tempus quûfaBeri nofiri tam aferta nos nefiif-
fi mirentur. Sed vix eft,vt credam,Magne Sapiens. "

Cardanus lib.Subtil.4.globos fidereos per aetheris campoS va-
gos Si errantes crédit, qui non femper faciem illuftrem ( quod in
Luna etiam cernimus) obuertantterris, caudaiquc eiiciant traie-
di radio Solis. Vel,inquit,minuta qusedam aftra funt,qua£,nifi de--
fxcatiflimâ casli facie, latent, Fracaftorius amplius audet, & cse-
îum nouum Cometarum infra Lunarem orbem nobis fabricat»
Multa aduerfus iftos dici poflunt.hoc vno tamen videntur refelli,
quöd Comet« etiam cxleftes, figuram colorem in fine ita va-

O i rientj

I08 LIBERTI ÎF R O M O N D I

rient,vt manifeftè cernas pallefccre & in mortem diflblui,non ab-;
ire incolumes à nobis, cxfpirant enim quidquid habent viu^e lucis,
luridi tandem informeS}manentque veluti cineres &clarac reli-
quiie prsccedentis cuiufdam ignis^aut digeftg exhalationis. Hoc et-
iam aduerfus Senecam eft,quôd fenfim in defcenfu Gometaruru
^eciemampliarioporteret, Ii ex culmine aetheris pauilatim dc-
nuant in Planetarum regiones. Aliter tarnen omuino res habet,
nam plerumquefl:atimmaximi(unt,&: deinde carpuntur, detre-
£lantque,non ampliant fuam molem . Deinde,poft mortem De-
metry Syria: Regis,ante bellum Achaicum { Seneca ipfe eft teftis)
m^nitudine etiam folari Cometes fiilfic. talis verô, non nifilon-
giflimo tempore, per omnium fteilarum magnitudines decre-
lcendo,femper interim corufcus & rotundi capitis {quod paulio-
minds fcio non fadum) ex oculisfe fubducere potuit. Id vero
deinde Cardano : obftac quod fi Comet^e fungofi capitis, tranf-
mittent omni tempore radiumSolis,caudacumque aut barbatum
plurifariam sethera toto anno videbimus. Quod etiam ;addit dc.
ftelluliSyfereno apparentibusjlatcntibfus nubilojnon poteft çftima-
ti: quia&: CometîE fatis ampli,ô^ pluuiis etiam nodibus fçpècoa.
^iciuntur. Sed lib. i. Variet. cap. i. mutat Cardanus : docet,
Cometam, nodum quemdam lumißis efle, è multis ftellarum ia
vnam ca;li particulam confufis & interfecantibus (è radiis, transfi-
xum deinde (vtcandelze flammam) radio Solis. Sed motus Co-
metxhanccauffam rcfpuit. cur enim nofter anni 16 iS.adpolum
Ardicum afcendere vifiiT? certè nullis tunc aut vmquam aftris in
illam cxM plagam iter fuit. deindéplurima:,vbiquc aztheris, radio-
ru m confprrationes & incerfediones fiunt fine Cometis.

Fracaftoriusetiam fruftràeftjCum fuis nouorum orbïum infra
Lunam machinacionibus, quia mulri Cometae Lunâ excelfiores:
Scinfinitos fabricarioporteat, cum alijCometae in Auftrum, alij
in Boream, Ortum, Occafum, Sc quoduis horizontis punâum,
motu proprio difcedere valeant, fingulis autem qui in diuerfaia
abeuntc2eliregionem,fînguli& diftindidandierunt orbes.

Sed ante huius Articuli claufuîam, etiam accipite quid Bodi-
nus de Cometis. Democriti, inquit, fententia in mentent mihi vC\'
nityVtexißimem Cometh ejfe iflufirium virorum mentes, quapoßea-
^»kminnumerabilibtüfeculis vigueruntin terrJs ^ tandem cbiturs,
(vide Politici ftultitiam) vt omnia qua oriumufyoccafum minanturt
ememos f eragunt triumph-as, out in (dum ßellatum quaß ßplendi-

d*

METEOROLOGICORVM L I B. III. 105?
daßäera reuocantur. acpropereaßquunturfames, wûrhi populäres^
tmlia belU: quafi ciuitates ac popidt duclhus iliis optimis & guherna-
toribm,qm dimnos furores pluabantj^ererentur. Noli irafci, ride
mecum Ledor hunc Philofophum Rabbinicum,& Peripateü-.
comaftigem.

A R T I C V L V S III.

Nec Comem ejfe pluritm ßellarum fe in y mm

conglomermtium cœtHSk

\\/Eterum quidam, vt Anaxagotas, Zeno, Democritus, quos
V Ariftotelesrefellit,Cometas,mükarum ftcllularura glome-
lamina effe contendebant\',& in partem eos hodic Gyfatus Ingol-
ftadienfisMathematicuS j ôd: Licetus Philofophus Patauinus^fe-
qüuntur. Plurima enim fidera frequenri agmine per aetherem er-
rare &c palarijMedicça circa louem , Borbonia circa Solem, fatis
euincuîîL Medicça autem, quaternanouitia aftra circuinluden-
tia Iouem,ia Familiae Medietas decus ,Galilacus Florentinus ap-
pellauit: maculas illas vagâ errante ecßpfiSoIem fublabentes,
Regi^ Borboöiorum gentijoannes Tarde Gallus dedit. Hifpani,.
quafi fdenti^efiderali minime dediti curarum ab illo Magno
fuo Alphonfo longe diuerfi,nihildum pro fuo Rege in caelo repë-
rerunt. Infulas fortaffein Oceano malunt. Öc profedô,nemo,
credo,paullô indigentior eft,qui fimplicem inbulgâ ducatum,
quàm fidera centum in sethere volantia,habere non praeferat.

Sed intra oleas. Aftra igitur talia,inquiunt, errabunda quando-
que in cœtum eumdem bL confortium inciduntjapparentque iam
vniuerfa&conglobata,quaEfingula&difperfa ob paruitatem la-
tebant. vbi etiam contigu« omnes Sc compreffae ftellul^ iftse fue-
rint,Cometa caluus,imberbis,& fiinius erit: fi verô male cohœfe,
& per interualla radius folaristranfituminueniat, caudae fyrmatc
aut barbainfignis,vel aliter acerfecomes&intonfijs apparebit. At-
que ita rem habere,duplici experimento confici certô, vt videtur,
poteft. Primo,quia Nicephorus lib. iz.cap.57,Comecam quem-
dam,ex plurimis ftellulis circa vnam grandiorem,vt apes circa ic*
gem,confluentibus,coaluiffe fcribit. Deinde, iie hîc fortè tergi-
uerfemur,ecce ipfe Cyfatus,caput&;nucleUmComet£eanni
in plurimas ftellulas 6C fcintiUas cazleftis lucis, quale cingulum
Orionis,& Mcdiccicomices louis,difceffiffc, per tubum Opti-