m

W-

-y - •••.

Inluflr- Fotentifmij^ DbmimSi
OPTIMIS MAXIMISQVE

fOEDERATARVM PROVINCIARVM

B E L G I G AE

O R D I N I B V S.

Simulquc

Nohilißimis, Arriplißmhy Boäißimis Viris^

EORVMDEM

C O N S I L I A R 11 S

FIDELISSIMIS;

iDominis fumma mihi ohjèrvantia colendisj

PETRVS KEERIVS

D. D.

Vum omnibus virtutibusmeaffeétum effe cupiam, llluftriffimi
Domini, ramen nihil cft quod malim, quam me amp; gratum effe
ècvideri, Hxc enim una virtus eft, ficutiTulIiusaic, nonfolum
maxima, fed cdim mater virtutum omnium reliquarum: fine
qua nulla Religio i nulla Fietas, nulla Amicitia conftarepoteftj
quibus fublatis, nihil in rerum natura, quod magnopere cxpe-
tendum fit,manebit. Qmenim fana:i,amp;Religioniscolentes,n1ß
qui meritam Deo Optimo Maximo gratiam debitis honoribus amp;
hiemori mente perfolvunt ? Quid eft Pietas,nifi voluntas grata
jn parentes funt boni cives ? qui belli, qui domi depatria bene merentes, iiifi qui
patrix beneficia meminerunt ? Quaedenique amicitiapoteriteffe inter ingratos? Quam
neceftana vero Gratitudo virtus fit, Athenienfes olim optime mihi perfpexiffc videntur,
qui fanum Gratijs in mediaurbededicarunt,ut nempefignificaretomnem civilis focie-
tatis rationem Gratiarum quafi quoda numine contineri. Nullum enim firmius Con-
cordiae vinculum inter homines cogitaripoteft, quam gratac mentis remuneratio,amp; ftu-
diorum officiorumquc viciftitudo. Quemadmodum autem nil tam proprium hominis
eft,quam bene mentis fe gratum praebere :ira nihil tam inhumanum,tamque immane,
quaingrati animi crime fubirc. Vnde veriflimumillud Mimi; Dixeris maledida cunda,
cum ingratum homine dixeris. Ha^cego mecum,Viri Illuftriflimi dum cogito (frequen-
ter autem cogito,neaftidue dixerim) permulta amp; maxima beneficia in mentem veniür,
qu^ Regiones Foederat«, nofque eätum incok ^ Subditi veftri humillimi tam publice
quamprivatim, fub foeliciflimO vcftrO Regimine accepimus. Ea fane dum enumero «5c
attentius cxpendo,tot amp; tanta fe produnt^ut vehementer pertimefcam,ne mihi contin-

gat

gat ex Incmmnorato dlÇccdçïc : quod ipfa morte procul dubio eflct acerbius. Deus
cnim Optimus Maximus (ut ea beneficia tribus,ut ajunt,verbiscopleàar) fubguberna-
tionc vefîr^ fœliciffima,Regiones hafce Fopderatas ex omni ijjipetu Regio, ac totius belli
oreac faucjbps eripuit atq; conrervavir,vcra in ijs Ecclefiâ coll£git,pTopsgavitamp; tutatus
e(l,aureamq; libertatem conceOit, bUium denique per annos duos amp; quadragintacum
potentifTimo Hifpaniarum Moiiarcha fummis utrimque viribus geftum in optaras,diu-
que defideratas inducias convertit. Hœc Dei Optimi Maximi per vos in nos collata be-
neficia,per fe tamampla amp; magnifica,ut nullius tantum fit flumeningenij,nulla dicen-
di aut Icnbendi tanta vis,tantaque copia,qu.^ nondicamexornare/ed enarrareeapoffir,
numqu^m ex animo meo excident, ncque umquam fieri poterit, quin ^Itiflfimo cordc
repofita seternum maneant. Veruntamen quia memoria ôc cogitatio de bencfidjs a vo-
bis acceptis mihi nequaquam fhtiffacit, femper opta vi mcam voluntatem animumque
gratum, erga vos, egregie non folum in nos omnes publice fed etiam privatim in me be-
neficos,omnibus manifeftum ac teftatum relinquere. Atque hœc ipfg caufa me impu-
Jit, llluftres Domini, ut hocquod videtisopusmajoris operis priraitias,aurpicatiflimo
nomini veftroinfcriberem. Liber eft Geographicus continens novas ôcaccuratas Infe-
rioris Germaniœ Regionum Delineationes, cum adjundis Pinacum explicationibus.
Duçit hue non folugrapi animi officium, quo vobis devinaus fum ; fed ipfa res hue eti-
jlm ducit,amp; temporis hujus(nifi fallor) oportunitas. De re, ecce ßelgicam, cujus opu-

ientiffim^potentiffimirquepartifumma cumprudentia,œquitate, juftitia^f^enerofi-

tate pr^reftis. Hanc quibufnaq;; potius quam Vobis, IlluftriOimi Domini, doS^rem ôc
oicarem ? Patria efi, ea Patribus Patri«,a Pa trias aman tiflîmoofTertur, Nonne hanç aliis
quam VobisofTerre piaculum fit?Nonne vanus rerumque omniumimperitifîimus mç.
ritofirn habendus,fialiubiaufpicatius quam fub pr^efidio auf^icatifTim^ veftr^e pote-
ilatis me hanc evulgaturfi fperarem : lam quid de temporis oportunitatc dicam ? Cum
cnimanni aufpiciumelargiendis. ftïeni5d€.ftinaverit,confecravcritque antiquitas,jam
tum ab ipfis nafçentis Vrbis Romae incunabulis. amp; exemplum quod fequeretur po'fteri-
taticommendaverit, indeque quafi indecurfu de manu in manum traditus mos longc
latcquern omnes iiadones dißufus a4 nosufqyp manavGrit ;.nolens amp; ego 4ççae ex-
cmplo,cum novantis anni exordio,ftreniB Iqco, veftris iiiuftribus clariffimifque nomini-
bus, hos primos niajoris operis fœtus offero ac dcdico. Accipite ergo,lHuftri/îîmi Viri,
Domini ÔC Patroni honqrandi, hancnoftram Belgicarji, vel potius ceu Patriœ Paretesip.
fam Patriam, meq- illiu.samaniiflim^m,,veftriquenominiscultorê ftudiofilTimum aura
proféquimini benevoîcntix veflrae. Ira vos Deus vera Patria: communis columina or-
net,juvct,protcgat,per Chriftum Dqipinym noftrum, Datum Arnflelodami ipfis Ça-
jçndisIanuarijjAnnoçiD iDcxvir

lUufiriß. Amplitud. Fefim-
devoüßmus dims

PETRVS KEER.IVS.

fe

Lcdori Salutem.
lènnium jameft ,aniiciffime Ledo'r/qdum Petrus Keerius qtiili-

brum hunc excudit, mecum fœpeageret, amp; magnopere rogaret, ut Infeiioris Gcrmanias
Tabulis, quasederefeftamiffe dicebat,Dcfcnptiones adderem. Erat iliccui non facile
quid, quod in mea quidem erat potcftate, denegändum purabam. Confdusautera inge-
nij,quod fentiebam quam efletexiguum,amp; infirm« valetudinis mlt;^,utpote cui cum per-
pétua pene invaletudine, gravlffimifquecalculi doloribus effet conBidandum, renitebar
aliquamdiu,dicebamque nihil a megrandc praeftari poffe. Quum ille inftaretjnefcio quo

---- v^ — de mea induftria errore obcÄcatus,tandem perfuaderl me fum päffus:(ftudi)s enim amico-

rum pra.'fertim in te bona -Sc honefta, tum difficile eft, turn ne œquum 'quidem obfiftcre) addudus amici prccibus,ut
onus hoc laboris amp; offici) mihi fufcipiendum putarcm. Acceflit eo amot patrix,cui par amp; mütuum beneficium re-
poniumquam ä nobis nequit,quippc quàtn cliariorcm nobis cffedecet,quâ nofmÈtipfoS. His igitur caufisaddudus
quod petebar fum aufpicarus,jaaoquc bono amp; apto,ut mihi quidlt;?m videbatur,fündamëto,3Edificium hoc qualecuqj
exftruere cœpi,eique tandem aliquando Coronidem impofui:amp; qua\is calculi dolores^ amp; ingeni] mci tenuitas mul-
rum mihi negotij cxhibuerint : quantum tarnen hincexpriroere potui,libenter, idohine,in publicam patriae,quani
hicilluftratum eo,tuamque utilitatem,exftillavi. Chrifto fit gratia,quod vivo valentique mihi contigerit finem he-
rum laboruth meorum confpicere, liceatque tandê aliquando refpirare. Hates ergo hie (amiciflime Ledor) B E L-
GIC A M Patriam noftram chariffimam,accuratis Tabulis a Petro Kecrio afFabre dclineatam.atque xvi i, quas vo.
cant Provincijs concinno amp; eleganti ordine dilucide diftinaam, amp; quamquam notam in majorem notitiam amp; lu-
cemprotraaam. Habes,inquam,BELGIC AM VETEREMduabus,N O V AM totidcmTabuliseXpref-
fam. Harum prima Belgicam ipfam Veterem,five Galliam Belgicam prœfcrt : fccunda Belgarum Veterum mores
fpedandos proponit : tertiaBelgicam NovaiH communiforma,quartäeandcm Leonis effiigie reprsefentat. Arque
hxc de «^eneralibus. Quod ad fpecialia,fingula£ Provincia: fuas habent proprias Tabulas,quibus exhibentur. His m
Frifia Comitatus Embdanus, in Hollandia Zipa amp; Beemftra acccduht. Habes deniquefingulis Tabuhs adjunftas
amplas amp; dilucidas Dcfcriptioncs,ex varijs authoribus tum veteribus tum recëtioribus (fervatis fspius eorum v'crbis
aut modice interpolatis^ colledas amp; concinnatas. In generali Defctiptionc quä,'dam e:: ahjs.multa ex uuicciardmo,
qui fine controverfia de'lnferiore Germania accuratiffime fcripfit, cuique eo nomine plurimumdcbetnus, |udicio
arbitrioque hoftro haufirous. In particularibus probatiffimos quofque authoresde fua patria fcnbentes ftquuti fu-
inus. Q^i ne juftoacdebito honore priventur,honoris caufa hie mihi nominandi funt. Ingenuûenim eft per quos
profcceris,quorumqj opera utililfima fis ufus,corû nomen etiam candide profiter!. In hîfce ergo DefctiptionibuS
Commentarijs D.BmameUs de Meteren taliû rerû diligentis fcriptoris,ac Ucohi Marchant^ Defcriptione Flandnae nos
adjutos,amp; VF. CL. D. D. Hadriani luny, GeraràiMercAUris.Caroli Scriha»^, l.B.Gramaje,Vbbonis £/»w^,hecnon P.Me-
7uU é P' OP^^'^ ingenue profitcmur,quorBm fcripta magno nobis ufui fncrunt. Eadem Methodo,qua in
Atlante Mcrcatotis,fere ufi fumus, quam tibi gratam, ut amp; laborem noftrum fore fperamus : fane ut fit uniceopta-
mus. Hxc funt Leftor amiciffime,de quibus monendum te,in hac libri hujus publicatione putavimus. Accipe er-
«o qualecumquc hoc munus,amp; laborem'noftmm pictatis titulo (patriam ornatum ivimus) ôc oflSd), vcl excufa, vcl
quodmalimusama. Nos te,amp; vale. AmftelodamiipfîsCalcndisIanuarij, anho a Chrifto hato cid ioc

Elegia

PET RI SC R I V E RIX

ïn novamç^ accuratam,

ÖALLI^ BELGICJE. DESCRIPTIONEM,

mclore ormüßimo mro PETRO MONTANO eàitam.

^ARB ARIES mas in te tratisfuderat i^rclos,
IJ ^tjue erat in camps t^ttilaßelga,tuis.

Omptis lülêas tum fiifpirabat hahems.

Et Di^lmrem Ga/lia terra fmm.
Heu, ubi tunc fr eb it as,mor es übtßmplieis £vi?

Candor ubi, amp; -ver^ menspietatis amaus?
Heu^ubi re^a/di;s,experß medeßiafuci?

Exierant adytis numina tantafuis,
x^rea Beflenlt;t, miferando Belgica cultu

Borr uit ad e^cös exanimata dolos.
CMarsfmis irarum cunamp;äs laxarat habenas,

Ipfe truemato confpiciendus equo.
CMigratat Themis alma^thronum^Iniuria fanÛu^ '

Frejferat, ah !ißomnadeunda loco.
IußdiätJ'raudes^ odium {implacabile monfîrum)

Err ahmt pitlßs mßra per arva deis,
Tota^languebat Refpublica,priBi»a iirtus,
Exciderat^ animus, iamj^feraÛHS erat!
Civihus autfußs,aui ßvo Martefugatis,

ExtinSio mœftos vidimus igne lares.
'Colla Toletan» fubici mmeroß mach£ra
Vidimus,autflammis, Alba,perire tuis.
Tandem ek^ati decumana pericula Belgs,

K^ntiqmm patrie rcHituère decus.
LibertAtis amor nobis cura pecult.

Indocilesß:r'vo fub der e colla iugo.
Exigui numero,fed nee fuplt; rabtlis hoBt,

Gern tarnen é' fMts perßudiofa fumus.
^os nivei mùres,ignara^ peeiorafraudriin,

^os probat admixtà ßmplicitatcfides.
'î^o^acingenua. elf magisulla nec hofpita tellus-^ .

Ciaufa nec exterm ]amta noBra viro.
Hofpitibus prober efalem,dare Idutiafueti ;

^idquid amp; h^fpitif lege minißrat amor.
^nte Alios laudis cupidi,genus acre,Batavi j

[O quis Cattigenis fe volet efeparem !)
^am hello peperijfe ]uvat,fidibuf£ canofis,

^as quatit auratapulcher Apollo lyra.
Olim Cajareos agnovit Belgicafa fies j

Belgica nunc leges ßt dare, Rôma,iibi.

velprodigtum Natura pof it Erafmus.
Hum Latium,hunc Hellas dejeret eß fuum.
Vt täce^m reliquos ingemia nomina Belgas^

Vllâneferre parem fiecula poßputas ?
Hic Semo velfolus ertt tihi,Belgica,laudi.

Hinc tua Uurigeris^fkma vehetur equis.
Hoc Deßderio,folo hocflagrabit amorce
? atria, pro multis millibus ttms er it.
Eximias inter,quasLeSîorfufpicis, urbes

lion Roterodamo clarior ulla venit.
Illa Çuo multum merit ofe jaâlat alumm :

éiafittur é tantum cîvibminde decus,
Rantum Lovanio Leyda^^ ex Phocide crevit.

Et Mufis,quantum Thœbus hmoris alit.
Rantum Mercurio locuples Jntwerpia nomen
DebetAmBelias urbsßta propter aquas.
Rantum alijs Pallas decus addidit urbibus : Hlud

Omne [crepa Livor) nunc Rotaflumen habet.
Opprobrio quifquis gaud es rtdere Batavas

Auriculas foßs^ malediamp;a loqui :
Haudita dégénérésßmus,ut concurrere tetufn

Armaj^ vel parvus fumer e tirovelit,
Tntret papilio torvi levis or a leonis,

Effe tarnen vacuo fe leo dente putat :
Silvarumfrußra dominum regem^ Uceßit ^
nie iuvencorum non niß colla petit. ^
Huic^ aliquisforfanfaciet convicia îibro.

Et Montane tui nominis hoßis er it •
Pcrfer,amp;Tnvtdi^ contemner e difcecachinnos.

ns tibißt vili ludere cura luto.
Confcrihes meUus,quorum nunc Ofpida laudas,

Pralia Belgarum,clara£faaa ducum.
CIV1L E S recolens noflros,recoknfl ÇAmilla.

Pro^ ßis Paullos Scipiadaf£focis.
LMagnos ejfe togapotuit qui dicere Belgas 5

Illeetiam pofitis dixerit arma togis.
Stciterum celebret dukes,age, Zelgatriumvhs j
Mf^^ tfîumphato vertice floret Iber.

In Petri Montani Viri pr^flan-

tiflimi Bdgicam.

EêAp^V ^oiTsrm^^OiSv awo x.vel[(^ 'ix^i^t

Jlami'ffç M^ET^f ^^Tîfl d^^'pKZ,
rlç cz itscr^ni^ H^ is KclTk^-' 'êi'imi
TVf Treg/ TÓós-aiiriv i^t ctyKcur,v,
■g Tfl ^ivi Movmvoio in^as-ov ev (roC^ov ^rop,

St^ot srêg/Ê'Agjrr'V ruç h^ ti^/Tc^init»-
■l^^vict, ^ ettoAcSnAci TrÓAis r'■^lt;rag,
Tctç Uvetyvôùvcu vvv h^ I^hv Jlyvct^v.
Tiçfi m iT^i^Pt ^ict T iç ^rov ïnyKi-,
B idvnj 'S.ïXyid^cüv ^yii^ong TrÓKmV'
l£veP\ 7!Ç etv^i Cpeg/Vw iç vçtm tçuf d^oißvij

B KüJ©^ «« K'Ji^évv.'îv aSclvctrv Sicv ev^i}
T?nbsp;^^ç QOVOLUvxtov.

Dämel Eeinßies ex tempre f.

In defcriptiónem Belgicae Äudore

Ferro Montano.

Vod Montane tuis nos ornaSidode,tabdIis,
— Er facis ur noftros confpiciamus avos,
fcr dulces patria: fines,amp; florida prara,

Piata quibus toto eft cfltius orbe nihil :
, Et Rhcni,Vahalis,Mofar,Scaldifque fluenta,

Pifcofofque Iacus,lt;3c nemora ix filiias,
1 ctque arcesjcdfafque urbes,vicinaque ccelo

Moenia,non unoconfpidendaloco,
Et porius varie s,5i laxa navaîia.toîque

Cothonas,pav ido quos regir unda finn.
Rem fads cgregiam,Mufifquc amp; Apolline dignam^

Qusque tibi laudcm ccheiJiarc queat.
Magnö equidë cft,fateor,flanimantia mœnianmndi

Ccrncre,cum terris,ponubus,Oceano.
Sed mains,doäis cadem dcpiûa tabeliis

Didere pbr Chartas, atquc per ora virum.
Vtraque cura bona eft : fed fi modo vera fatemür

ilia homini potiirs con venir,ifta Deo. '

\

P. Brnmi- '

INDEX TABVLARVM

H VI V s O P E R IS, S I V E DE SCRI^

V T r o N V M E A R V N D E M.

Vêtus Belgica/uet Gallia Belgic'a.nbsp;/

Vetemm Beigamm mores.
Belgij^five Inférions Germanie deferiptio Generalis.
'Leo Belgiens.

Ç Brdhantia.
Gelria

Tgt;ucatus

j Ltmburgum.
\Lutzjemurgum.

'Flandria.

Bandria pars orientaliW»
Artefia,ubi

^ Picardiavisra.

Comitatus •^Hannoma»

Hollandia) uhi
Zipa ç^
Beemfiraquot;
'Zelandia.
Namurcum^
\Zutphania.
Marchmätus Sacri Romani Imperij.

' 'TrifiaÜccidentalis,ubi

Frißa Orientalis ß^e Cömitdtm
! Emhdanus.
'Pominia Mechlinia.

Epifcopatus VltrAieäinu$tgt;

Tranßfalania.

ßjgio Groningamo

I

I

VETVS BELGICA'

EfcripturusBelgicam ingentem olim Provinciam,late patentem,frc-

quentcm,varijfquc infeflkm populis,confulto faöiums mifei videor,fi prins Veterem Gai-
liam Belgicam qux hac tabula graphice delineata Ledtori proponitur,quanto pofllim cö-
pendio ediflèruero. Ca:f. lib.i belli Gallici Galliä,ut armorum aibitrio fubegerat,ita etiä Regio,
fuo illam divifit in partes tres, quarü unam ab Rheno ad Matronam ufque tribuit Belgis j
aliam hinc ad Garumnam Celt is : tertiam inter Garumnam, Pyrcnœos amp; Mare Aqumnis.
De hac triplici divifionc confulendi prœter Caefareni Strabo lib. i initio, PtoIcmseuSjPli-
nius lib. IV nat. Hiftoriïe, Pomponius Mela lib. 111 Geographiae, Ammianus Marcellinus
lib.xvamp;alij. De prima hic mihi fermocrit,dereliqusduabuis nihil dicä. Belgien woxs^zn
dedillè creditur Belgis civitas, Ifidorus lib.xi v Etymologie.cap. i v. Belgis autem Givitas eßGalliâ^a qua Beïgica Previn- Vndedidla.
da eß. Sic Stephanas ^egz-zir/Asavnbsp;ôoÎKijTUf BtÂ^xsçyà'ç a'tJix^ç.

l^oïKt lt;/lamp; W T» BfA^: ùç ctKTv, Attwjj. v S'ii^vxdy BêAy««,»; x^^. Hanc urbem vulgus interpretatur Bavay. Abraha-
rnus Ortelius in operofo Geographie Thefauro audet ex ea facere Velt [ig vel VèltÇick (Pagus eft Flandria;, ab Ganda-
vo plus minus tribus diftans miUunbvis)jgt;ropter, inquit,;7i?'J tamum ma]oremfomadlußonem,fed dr frotter hciantiejui.
tatem : quam oßendunt ruinarumßtb terra rhulta haclenus veHigia : findefingulis diebus fere emne gems veteris Çuplleâi-
lis, ut ßmulacra, mmtfmata^ vaßula équot; erumtur. Velifick tarnen nonnulli interpretantur Ciceranis Caßra.
Sed de Etymo proximà defcriptione plura. Sequitur quantités. Gaüiam Belgicam contineri Flu minibus Rheno^
Matrona,Sequana,marique Oceanoifcribit Ca:fir,amp; fpedare in Septemtriones amp; Orientem Solem, addit. Ptolc-'^'^'*^
maus autem eamdem définit ad SeptemtrionemOceanoBritannico, ad Ortum Rheno : Ad Occidentem Gallia
Lugdunenfi,ad Meridiem Narbonenfi, ufque ad conimunem terminum Alpium amp; Adulx Montis. Vnde äpparec
Regionem quam nünc Inferiorem Germaniam vocamus,veteris Galliae Bclgica;, fcribëte Guicciardino,propemoduin
eflefemiffem :Alrerumcjusfemifîempoflîdentibus niagnaex parteGallis,inProvincijs hodie Picardiae, Campa^
nix, Normandiîque ( e quibus tämen pofteriores duae veteri Belgica riori in totmii continebantur) nomine vulgo
cogniris. Qopdexiftofemifleeftreliquum,idLotharingie,Clivi3E,IuliaciqueDueibus,TrevirorumjMonguntiacij
amp; Colonise Archiepifeopis; Cameracenfr ac Leodienfi EpifcopisAlijfque nönullisPrincipibusatque Dyriaftis pà-
ret. De Aeris qualitate Gallis Belgien fic fcribit Diodorus Lib. v : T^atio ut flurimumad ArUumfit a ; B:egiigt; ßigida,
ut ejunehiemistempre frg aqua nivibusopfletaexiHat. Glaciesqitequeimmenßiades regionem occuf ai^utflumina vo/jgelata us»
ßmpervia tranßeurttihm^ttortfelumpauäs,fidexercitibusquöque,cum currihus atque impedimeniis. Conftitütione feii-
cifllmam facit Claudiahus : Saluberrimam dicit Cxhn lib. 111 belli Civilis. Multum fert Gallia frumenti,uti docct
Strabo Lib.iv.,Milij,Glandis,amp;omnigenum alit pecus. Nihil in eäociofum, nifi qua Paludesàut Silvae obftant. SoUl%9?tai-
Pecuaria ftatuitdivitem Sidonius in PanegyricoMajorani. Afinos non habere fcribit ihAdmirandis Ariftoteles :
Hodie fecus fe res habet. Sues etiam in agris pernodare altitudine,robore amp; celeritate pra:ftantes,a quibus qui non Varict».
adfueverir,non minus quam a lupo penculi,commémorât Strabo: Hinc optinias pernäs Gallos habere,rede fcrip-
fit Athenffus j earumque tantairi fcribit idem Strabo copiam, ut non folum Roma:, fed amp; plerifque Italic loci»
fufficiant. Sic Varro Lib.i 1. de re ruftica Cap. iv : C^tannis e Gàllia apportantur Romatti perna[:,Tomacinîe,Fe-
tafones. Videndus amp; Plinius. Lepores permagnos hic elTe ex ejufdem Varronis de ling. Lät. librisdifcimus, spud
quem quoque Gallicanae Lanae memoria 5 quam apjcram indicat Strabo. Plinius lib; xs Cap. xxi 1 , A Morinis
Anferes Roniam ufque pedibus venire fcribit. Ad incolas veteres tranfeo. Vari; hic populi PtoIemjeOjCaeßri Pli-
jiio,Tacito : quos Belgicae terminis,qualongilTime patet,iacludût : C^Ef.hos recëfet : Mvatices,Ambiams Afnbtvari.
tos, Atrcbatei,Bata%os, Be/lo'uac0s^Caletes,Cyrep)s,Centrbnes,Condrußo!,Ehurones, Tßuoi,Gor dams,Grudios, Levacss^Leucos
Lingones^Mediomatrices, Meftapi0s,Morims,Nemetes,7^rvi6S,Pdmâ/ies,Ple«r/)ofiégt;s,Rauraci}s,R^nbsp;Sueßones, Tre-

i'irös, Trthocos, Vangiones, Voios, Verocaßes. Plinius amp; Tacitus addunt alios. Proiem£eus autem hos'enufiierat' amp;
quidem hoc ordine. Ad Oceanum juxtaSequanam ponit ^ ®ci vitas Rigiacum; Poft hos
fueriu BELLOVaCT, Beauvoißn Marliano,quorû civitas Caßaromagus. Indé AMBlj i\r/,quorum dvitas Samaröä
bri^a,Wi\hcnoLeodioCambra/:Petrodivœoamp;Becano Amia-,alijs S.^imi». PofteaMORINIßandresquorud-
vitas Taruanm, Poft Tabiidä qui eft Scaldis funt TONGRT, Tongrert in Brabantia, amp; civitas eorum Atuacutum. Poft
Mofam MBNAPII, Celdres amp; civitas eorum Caftellum. Sub hifce omnibus fuerc NERVLl Ter»acè»fis, quorü d viras
Baq^amfourmy, Sub quibus SVBANECTI ad Orienté Sequanae,quorum dvitas Rhotomagus. Sub his ROMANDVÈi
feromandm, Vnrnandop, quorü dvitas Auguïla Veromanduorum. Sub quibus FESSONES quorü civitas ad Orierikin
Sequanx, Augufta Veflbnum, Salloris. Sub his REMI 6c civitas eorunl Durccottorum,Reims tn Champaigne^ Orien-
taliores hifce fed ramen ad ßoream magis, TREVIRI, quorü dvitas AuguBa Irevirorum. His ad Meridiem vicißi Me-
àiomatrices quorum civitas -Divodamn^LMetT^ Sub quibus LEVCt,èii ci virâtes eorum Tüllü Toul^ amp; Nafium ?iaH-
fy. Intel Mofam amp; Rhenum fuere Batavi quorum civitas LugUintm. Qua vero in ripa Gallica ab Oftijs Rheni
furfum verfu m ufque ad Obrincum fluvium qui eft Na va fpca;ant,funt in Germania Inferiore. Vbi colloeantur Bara-
voru m Mediterranea Batavodurum, Vetera, Legio triceßma Vlpia,^grippinenßs, Berna, Legtoprima Trayana, amp; lt;j\dogu».
tiacurn. Superiora ab Obrineo ufque ad Adulam montera funt Germania Su^eriorü. In qua poriit PtolemjEus

Anbsp;^EMETFM

30

BELGII VETERIS

TYPUS.

Gnattfils ^eo^rapQcis ^^radami Orte^.

jfHAC IITTEKARUM FORMA,Vnxr5TICgt;RA PINXIMUS
Qi^ paulo erant recentiora,liis notavimus,
^Nutta aukm antijintate iUufhia^hoc charaffere.

jtmanbsp;\gt;cimacui^ aß cSi^ ^iiSiWmi

Te/mnbsp;ßfavti

NIamp;

''Öorjtum,

IjFlTm Ci^eBum

► FIRI^ ^ ...SIWfoKXCU I

Villau

i-lucus

BUSACTERI

RtmoreSittolemei,

et BRUXERI

TaciH.

TETSrCTER.!.

MAR5A'
TU.

lAN^IBARII.™^quot;^

^.Anti^m -teüus, en tilt/Seytt! S ^
liue nunc vett^am conüttmytnä
HFormanlß ^roduxjße jaulet ^
^ Inptttam,remvataJ^^^

inh^a vtrtus j^ectore Trotcoi
fmnahi,manßt:rurap et ^e^uarM ^
mtm, et crehra Bel^is^^,
-^.ConJitn mgma. conjpcamur^i

LuJovtcus Hondtus Jü^t Wi

ABAE, Biw-^wrö^-ttm.,

tynbsp;/• /I -

^ptnbsp;CAKVO.

Silva \ätcis

Vnbsp;ƒ PAEMATsri^

TOXATSTDRI- C o

f^AMMVA^^nbsp;^^ ♦ ^Hor.

RITI,

► atlia^^^'SICAMBM/jw ah

iußuib ex Gai

iORI;

J HEamp;.CVTJ

I^^ÜGERNL.

RyMANHl

TlBEMUCVai.l

OBJOVAL^^^-^
IVM .

IVLIA\CVAl. „v»-.

■ciruimK ^nbsp;^^^^^^^ ll^ßuBII A^iriWl -^quot;^

CVM, _ % ^a^TM ÄbX^ V^^ TDnbsp;quot;S , TOLBlACVai,nbsp;c^-^

MiUrann Qermanu-a,iju{]nmi umjraJm rejpoti^

__ ^WVODVTlVai

metdiomatri

J^H^Sj^AMrl iä^L-WER.

^EME rvu N^magum amp; Rußniam, ^ANGtO NV M Borhetomagum, amp; Argemoratum.Sc Legtonem eSiavam t^uga-
ßam. TRIBOCO RVM Breucom.igum,Elcebmn. R A^ RICO RVM Augußäm,Si(.Jrger)tuartamq\x2i Colmar. LIN-
lt;iONVMi^mdomatunum,LaHgres. HELVETIORVMGannodurttmConîiam,^ ForumTihtry. SE^ANORVM.
•Dittatiumy 'iÇontmm Bezancor),Co\omzm equeftrem Njifchaßel, Avanticum Avances. Extra Scaldim ponit Prole-
«m^usToxarJros,(jHenaj)m,(JUori»os,Oromar!ficos juïiGios pago qui Gejforiacm vocatur,praEterea Britannos,'^mbiaKigt;s,
Bcllovpcosßaßos. Introrfus ftatuit CaUologos^^trebates^liervios Uberos,Veromanduos,Si(tconss,Sueßones liber os,Vlbane-
■iïos libefos{Pangm, Rimcos,rrißdhones,Betaßos,Leucos liber os, Treveros liber os, Lingonesfideratos, Remos federates, CMe-
lt;diomatrices,Sequanos,Rauracos,Helveticas,Coloniarn Equeßrem amp; Raufiacam. Ad Rhenum vcio quot;Njmetes^ribochosJVan-
giones, Vbios, Colomam Agrippinenßm, Gugernos amp; Batavos. Q^od fi ad originem ac incunabula univerfam Belgarum
gentem deduxeris ,plerofque cöperies,referente Cœfaie, Belgas eßeortos a Germams-, Rhenamqueamiquitus tranßuälos^
^fropter bci fertilitatem ibi conßdife : Gallofqite qui ea loca imolerent, expulife. Q^mquam Germant* vocabulum, ut fcri'
bit Tacitus, recens ^ rtuper additum : quoniam quiprimi Rhenum tranpreßt Gallos expulerunt, nunc Tüngri,nunc Germant
vocatifmt. Inde Cimbri Tcutonique,^«^ f«»?,authore Caefarc,//fr in Italiamfacerent,hts impedirnentis quafecumagere
ac port are non pterant citraflumen Rhenum depoßtis,cußodilt;x ex[uis v i millia hominum una reliquerunt. E Germanis ero-o
Gallifque Be]gac,e potentiffimis duobus populis,in validum corpus coaluere j ut amp; duritia Germanica,amp; més Galli-
Vettrutn ca,magnum aliquid Orbi darent. Et Gallorum quidenifortißimi Belga, tefte Caefarc lib.i Comment, de bello Gal-
^Sallorum lico. E) us verba non pigebit adfèribere : Gallorum omnium fort ißmifunt Belgas : propt er ea quod a cultu at que hümanitate
Provincite longißime abfunt,minimeque ad eosfepe mercatores commeant ; atque ea qux ad eßemman'dos animospertinent,im.
portant ;proximique funt Germanis,qui trans Rhenum incolunt,quibufium continenter bellumgerunt. Nemo id potuit cer-
rius teftari C«(arc. Vt nulli notior filicis duritia,quam qui aftridu didiCit, qui vulnera retulit, qui cicatricem often-
tat. Eademreperiesapud AmmianumMarcellinumlib.nbsp;feteresBelg* dicebantur

effefortißmi. Et apud Taciturn,Germanicus magnus Imperator, nö obfcurus Belgicas teftis virtutis : Njque enim By
ßnat,ut Belgarum,quamquam offer em ium,decus isiud équot; claritudofit,fubveniffe Romano nomini,comprtßiße Germania popU'
•los. Glorientur Belgs fe olim Cxfaris teftimonio Gallorumfertißimos j Germânici deinde judicio, idonecs amp; validos
fabvenire Romme mmini, comprimere Germanic populos j amp; ante iila tempora fe folos, qui omni Gallia vexata Teutonos,
Cimbref^ intraßnes fuosingrediprohibuerut. Quid egemus verbis,rebus divites Ï Percurramus Provincias,quis poflet?
Vnam aliquam e qua rdiquas metiamur. Hie ft vetera memoria repetamus, dubitemus an ulla umquam pugna-
tum quam apud Nervios atrocius : veteranorum enim hie manus j gradum retrodedit, acpudoremagisquarn
Virtute reftitit. Qiure furenti quam imperanti fimilior Cïfar, primam in aciem procurrit, prop'e inermis, cum ne-
quidquam ante prenfaffet fugientes,confirmaÜèt oculis,mänibus,clamore: ut non defuerint,qui in illa trepidatione
eo Csfarem vultu dicerent, quaü occupare manu mortem vellet. AuÖiamus ilium ipfum : Clt;efar,ubiJuosurgeri^
ßgmfque_j in unum locum collatis duodecimo Legionis milites confertos fibi ipßs ad pugnam eßcj impedimento j quarts
■cohortts omnibus centurionihus occißs, Signifero interfeamp;o, figne amijo , reliquarum cohortium omnibus ferc^ centu-
rionibus aut vulneratis, am occißs, hoffe s nequz^ a fronten ex inferiorem leco fub eûmes intermittent ab utro^
^que latere inHarem, équot; rem ejfc^ in anguflo vidit ffugato ante equitatu caftrifque captis) {cute ab novißimis uni militi de-
traSlo in primam aciem procefsit, cujus advëtu paullulum hoflium impetus tardatus. Accurfu deinde duarum Legionum,
qu« impedimentis prasfidio fuerant, ac Legione x a Labieno in fubfidium tranfmiflà, celTerunt Nervij : Tantani
tamen,CaEfaris confeflione,w extrema fpefalutis vtrtutempraßiterunt,ut,cumprimi eorum cecidißent,proximi jacentibui
inßiHerent,atque ex eorum corperibiapugnarent : his de]e£lis, amp; eoacervatis cadaveribus, qui fupereßent,ut ex tumulo tela in
noßros cojiceylet,pilaque intercepta remit ter ent: ut no neqttidqua tanta virtutis homines \udtcari deberet Uufoseffetranftre U-
itßlmumflumen,afcendere altiftmas ripas,fubire inïquijfmum locum : quafacilia ex difßcillimis animi magnitudo redegerat.
Intueamur propius,ac quafi collato pede rem exploremus. Befuorum cadaveribus tamquam dc vallo ac aequiore lo-
co pugnare,hoftiumnbsp;paratum adverfo hoftem adoriri 5 afcendere
alttßimas ripas, ac ex ijs veteranum militemjrecentem,bene habitum,acie inftruâium detuibare 5 fubire iniquißimum
locum, amp; e tanta loei ante inreffi,oCcupati,munitij oportunitate hoftem pelkre^ validumque equitatum pedeftribus
copijs in efFufam fugam vettere,anno ingentium animorum eft ï Vidi tamen Nervij,fareor,fed a folo C a fare vidi.
Nam ex hac vidoria nihil fibi miles,nihil eques,nihil centurio,nihil decerpere legatus poteft ; ceflerant Nerviorum
loborijceflerant animis : Vnus Cœfar vicit. Verius : Fortuna in Csefare viçit. Ha;c vetercs Reftat ut de Rei-
publicx adminiftratione veteris Gallia; Belgica; pauca fubjiciamus. Fuit Gallia: Belgica;, cum in earn lulius Ca;far
venirct,Rcfpublic3,gcnere ipfo Timocratica^Romanx libertatis muitis partibus fimillima. Ca'far lib. vi de bello
GalIico,duo Magiftratus apud veteres Gallos genera proponit, alterum divinis,altcrum humanis amp; civilibus rebus
praepofitum. Divinis prœfedi erant Druides,qui CsKfare rcribente,Sacrificijs peragendis,Gontroverfijs audiendis de-
cidendifque,-Artibus denique amp; Scientijs publice explicandis illuftrandifque prœfuerunt : Hafque ob res maxima ijs
ftatuta fuere pr3Emia,privilegia amp; quafi minervalia, ingenfque ijfdem ab omnibus honos haberi folitus. In Druidi-
bus igitur prius erat Magiftratus veteris Gallicse Reipublicse membrutn : Secundum Principum genus, fecundufque
Reipub.graduseratinEquitibus: Vnde belli gerendi principes a populo pro ipfius arbhrio commodoqucdelige-
bantur ; ac,fi contra facerent,abdicare cogebantur. Caef. lib. vl :In Gallia, inquit, »on folum in omnibus civitatibus,
atque in omnibus pagis partibujque,fed pene etiam infingulis domibus Ta6iionesfunt,earumque Faamp;ionum Principes funt, qui
fummam auCloritatem eorum )udicio habere exißimantur,quorum ad arbitrium j udiciumque Summa omnium rerum ccnßlio- quot;
rumque redeat. Ide]us rei caufa antiquitus inßitutumvidetur,ne quis explebe contrapotentioremauxily egeret. Sues enim
^uifque opprimi dr circumvenirimnpatitur ; neque ß faciat,ullam inter fuos habet aucloritatem : hac eadem ratio eH i»fum-
ma totius Gallia. Sic Cxfar : Qm fatis dare docet Statum Reipublicae veterum Gallorum Timocraticum fuiffe. Sed
de TimocratiCo Galli® principatu, deque Ycteri Bdgica, quantum hasc prsfens Tabula exigit, h«c fufficienf.

BELGARVM

MORES-

Êteit Bclgicâ hadcnusa nobis defcriptajflâgitat Methodusut ad

Prifcorum Belgarum Mores, qui hac Pinacegraphice delineati exhibentur, vertatur fer-
mo. Hi confiderandi circa res faaas vel profanas; hafque partim publicas cum domi tum
militixjpartim autcm privatas. Q^d ad res facras Veterum Belgarum,eorumque Reli-
gionem, flocci faciendus eft M. Tullius oratione pro M. Fonteio fcribens, GnHos minime Iquot;.«busft-
ulla Religionemoven. Audiendus potius Liviusjqui, etü in ceteris fatis huic genti ini-
cpm,negligememtarnenhaudquaquamnbsp;adfirmat ; ócCafar lib.vii belli Gall,

cui penituscognita hxc natio, fcribit, eam admodumdeditam Religienibtts. Idem : Deum
^ maxime Mer curium colum : hu]us fm$ flurima fmulacra ; hunc omnium inventorem artiumfe'
runt : hunc viarum atque itinerum ducem ; hum adqu^eßam fecußi^emercaturafque habere vim maximam arbitrantur. PoB
hunc Afollinem amp; Martern, ^ lovem équot; Minervam : de his eandem fere, quam reliquagentes, habem ef inionem : Apllinem
morbos de fellere-^ Minervam operum atqUe artißciorum initia tranfdere ; lovem Imferinm cxkUium teuere : Martern heilage,
tere. Coluifle eofdem Dianam, j^rduenna cognomine,tellimonio antiquum Marmor eft via Decia Salaria ad feptem
Balneas repertum, cujus infcriptionem apud Ortelium amp; alios videre efti In Arduenna filva hanc maxime locum
habuiflCjCulrarnque fuifle, vero eft fimile. Efum five Hefum, Tmtatem^ amp; Taranein Deos habuifle Gallos,Ladtantius^
Lucanus,amp;Minutius Vdixm^moxznt'.(kàMartern, Mercarium Jovem,h.os^\tü(\\xamp; dodi interpretantur. Belenus
Gallorum Deus eft apud Aufoniurtijqui bsA/? apud Herodianum in Maximinis; idem fortean cum Tihilene Tertullia-
ni iç Apologetico,nifi vulgaticodices fint vitiofi,«amp;; ex membranisreduccndus ibi fit Belenus. Hic, qui Grœcis alijf-
que Apollo,putaturfuiiTe. Colebamr amp; apud Gallos Jbellio,qncm ex veteri Inferiptione adducit lofephus Scaliger.
Herculem ctiam Ogmy nomine coluifle Gallos, auûor eft Lucianus in Hercule Gallico. Galli autem veteres Deos '
fuosindextramconverfiàdoràbant,Athenaeofcribente. SicPlin.lib.xxvi11cap.\\:Inadorandodextramadokuium
ref 'rimm, totumquecorfus circumagtmm j quodin Uvum feciße Gallu religiofum credunt. Dijs homicidio alijfque rebus
facrificabät,Marti imprimis,tefte Cœfare,qui it.ÇL: Huic^quumfr^eliodimicareconHituerint, ea,qu*bello ceperunt^flerum-
que devovent qu£ Ju^er aver int : K^nimalia capta immolant,reliquafque res in unum confer unt ; multis in civitatibtts har um
rernm exßru6lüs tumulos lock confecratis cenfpicari licet : neque fipe accidit,ut,negleâ}a quißiam Religione, aut capta apud ß
occultare,autpoßta tollere änderet :gravißimumque ei rei fupplicium cum cruciatu conJlitmum eß. Hadem fere apud Dio-
doru m Siculum : Obfervant, inquit, in Deorum facris, templifque plürimum Auri Dis ob latum [pargunt ; neque incolarum
quifquampropter Religionemaudet comingere. Pergit Cœfar ; J^i funt adfeßigravioribus morbis, quiqueinpr£lijs ptri-
cultfque verfantur,autpro viclimis homines immolant, aut fe immelaturos vovent ; Kyidminiîlrifque adeaßcrißcia Druidi-
hiis utuntur : quod pro vita hominis,mß vita hominis reddatur, non poße Deorum Immort alium i^umenplaeari arhitrantur :
puhlicequee)usgeneris habentinßitutafacrißäa. Jl§immani magnitudineßmulacra habent : quorum contexta viminibus
membra vivis hominibm complent : quibusfuccenßs circumventißamma exanimantur homines. Supplicia eórum, qui in fur-
to aut latrocinio,aut aliqua noxa {um comprehenß gratiora D§s immortalibus eßarbitrantur : fedquum ejus generis copia de-
fcit,etiaadlnnocentium fupplicia defcendunt. Eadëfed paullo fcquius,apud Strabonë : ^efdain facrisfagittisconfge-
bant, aut in crucem agebant, acfœni Coloßo exßru£lo,deJ?xo ligno, pecudes amp; omnisgeneris beßiasac homines concremabant,
Diodorus eadem de re,iVbAr/lt;jj,inquit, quinquennia fervatos,fudibus adßxos, Dijs ßacriflcant ,cumque alij s primitp ßperin.
gentespyras immolant, UHercurionbsp;Gallos humanas hoftias cxdere, Minutius Felix audoreft. CMA\ordtai,

inquit Tertullianus in Apologetico,.^(rm/wproficatur. Hicautê hominum apud Bellas ufus no in lacrificijs folutn
fuir,verum etiam in divinationibus.nbsp;inquit Strabo, facris devoti ttrgtim enfiferiebant,exque e\uspalpitations

artoUbamur. Scribit etiam DiGdoruSjGallos,quum de rebus magnis confultant, mirabilem ihcrcdibilemque habere
confuetudinem: hominem enim immolantes ferire enfe fuper feptum tranfverfum; quo decidentc,cum ex cafu,tuni
exmembrorum dilaceratione^exquefänguinisfluxu novifle futurà. Apud fortiiim Virorum bufta, oraculo'rum
captandorum cauflTa abnodare folere,fcriptum reliquit Tertullianus de Anima. Nullum autem Gallis veteribus fa-
crificium erat fine Druide,mci\x\t Diodorus. Hi Gallorum facerdotes fuere. Aliutii facrificandi morem inter Druidas
ufiratum fuiife ex lib. xvi Hiftoriœ Naturalis Plinij difcimus,cujus verba quum fub illius effigie appofita finr,hicre-
pererc nokumus. Atque hare de Veterum Belgarum moribus in rebus facris : fequitur ut nonnihil de profanis adda-
muSjijfque publicis,amp; domi amp; militiœ. Quod ad prius membrum,Gallos ad Concilium armatos venirefoUtos,pro-
dit Livius lib.xxxi : In his (loquitur de Gallisj nova terribilifque fpecies vifa eß, quodarmati (ita mosgentiserat) in Con-
ciliumvenerum. Addit Srrabolib.îvin Belgarutll Concilijs ufitatumfuifle, fi quis oranteni interpellaret, pro-^rc-
diens Minifter publicus diftrido gladio,adjeä;ifquc minis, filentium imperabat, quod fi non adquiefceret, idemltc-
rum tertioque faciebat : denique de Sago Interpellatoris tantum amputabat,ut reliquum inutile reddeietur. De ip-
Gl porro re loquentem audiamus Cœfarem : Gallorum,mqmt, fubita repentina conßlia : in conßl^s capiendis mobiles,^'
mvis plerumque rebmßudent. Eß autem hoc G allies confuetudinis,ut é Viator es etiam invitos confiHere cdgant,é quod qui f-
quceprumdequaquereaudteritautcognoverit,qu£rant : amp;MercataresinOpidisVulgus circumßßat, quibus ex regioni.
bus veniant , qua fque res ibi cognoverim , pronufjciare cogunt: his rumor ibus atque audit ionibus permoti, de fum-
mis fipcj rebus confiliâimum : quare e veßigio pxnitere neeep efl, quum incertis rumoribus ferviant, é plerique^
ad voluntatem eorumß6la refpondeant, Eadem fere de Gallis fcribuntur apud Polybium, Orofium ^ Trebel 1 ium amp;
Vopifcum. Hoc etiäm ad euram Reruiii publicarum pertinere ärbitror, quod notât idem C:Efar, Gâllos,ubi major
atque inluftrior res incideret,eam clatnore per agiros regionefque mira celeritätc fignificare folitos j hinc alios deinde
cxcipere,amp; proximis traderca Qwdàd pöfterius, quam quomdäm bcllicofi fuerint Gallig eorumque fortiffimi Bei-

Bnbsp;§«j,Seriptoi:es

DwJbrusnbsp;^nbsp;iruynis confiltunr rturabikm mrcdibilemcj^ Jcnwit

^tr^'nbsp;•nbsp;imnwlanaj ^ Jtruint e'l^ Juper Jlf mm trailer:

Jum ; quo Icdicnu ^ turncafu, mm ^ mcmhrvnim diUccratumz, mm ctiam
faruuim Jlmw.j^ qiiadam antiaun rerum objcrvatiotu, iwrutw Jutura.
Ejt Gr Aptti cos morid, nullum abjque phihfopho Jacrijtcmm faccn^ ^pi?
mm pr dtvituc natune cor^cios J^m Jieri oporixrc—.

Sacrifcijs cpul^uc rtu Juh arhore pr^paratis'^ }luos admopJnt- cattdidt colons
tauros quorum cornua tunc primum ^mdaptur . Saccrdos candtda- v^e cultws
arhorem Jcandit Jnlcc aurca demetir , cattdido hk ^cipitur Jajo 'Turn deinde
vicHmas mmolant ,prccantcd ur Juum donum deus prpjpcrum J^dat- Ins qui:
bus dcdcrit .^xcunditatm co potv dari cuicunpc aninmjtcl-ili ariiitrmmr ; cm:
trai^uc vcncna, omnia ^c rmedio.nbsp;.

(f Ccjar.nbsp;^^^ ^quot;.Itu ydhrum inj^nipcd (i'f jumptuoß : omniaq^ jiuc vivts cordi

Mlnbsp;dtviiranhir, m ymm- infcruntr-, cttam animdlia : am mrtiws crcnunlr ac

'DwJß. d^odtimt cram- ,jui Jc in roßos juorwn rclutr una yicturi lihmtcr immittcrent-.
In drnmctirum pyram. cjjjßolas Jcriptas quidam mjiciuntr, mnquam eas mortuL
Jintr u'ctun. Incrmß mim apud cos pythaaom ßntcntia qua dpcit animas homînu
cßc immortides, rutjus cas dßmctis corporikij poß ccrtù tempus, in alia corpm rmrßuras.

ZHumi dccumhant etiamnum plcnquc, Jcdcntcs in torts yd in Jolo Jupcr luporutn-^
aut canum Jhutis pcllilus. cihum capiunt Jupcr lynds mct^is c terra parumjxta:
uhus, cihiis pkrunquc cum lactc cjh, et omnis generis camibus, n^imc JuUlts turn
rccentibus turn falitis v^untur. apponunt in convivps pifces qui ^uyifs accolunt,ct
interims five ^xtcrioris maris littvra- . 'Vomus c tahulis ct cratibus canjlruunt
rotundas plerunquc in Jilva aut circa Jlumina^ etc.

Strabo ^^^^^ J^'^ß'^^quot;^'^fnbsp;alunt brocds utuntwi' circum cpctcntisjoco tunicarum—

Liviusnbsp;^ffi^ Jjß^^^ manicata v^ue ad pudenda et nates dcnißa, lam eorum a/pero-

'pTh' ^^ß^pß^ /^//m dztoi^-.cx ea der^a ßaßo. taxant .quas Unas vacant:
mdôntsnbsp;P^'^ proportion jladtiu lai^us ad dcxtrum dùpendens latus,ßutum

' lotu^am pro proportions et mens trq^uk jenus, nonmdlis ctiarn arcSius
uhmtur ctßndis, canihus ctiam pujnabant—r

•ga-,Scriptores paffim t£ftanmr,Tiofque hac de re fupta nonnihil diximus. Deledus autem Itóperatorum amp; belli Du»
aim qui fucnr,GalIica Cœfans bella fmgulis annis oftendunt : Quodad privates milites 5 ^me helliinitium inquit
conctlmm matcurn, quo lege cofnmuwomnes puber es afmati convemre coquntur,é qui ex ijs mvifiimui've-
■mt,mconfpeäumHlmudinis omnibus chicimbus neutur. Eadcm Gallia: confuetudo declaraturlib.7 quum Vercin-e-
toru Galhci beUi-Princeps elcdus Alc-xix obfideretur. Gallico enim deledu tune habito percipiius, quanta M?li.
tia; ftudia apud Gallos viguerint,quum Puberes omnes arma ferre fint foliti. Quaenam autem fuerint Gallorum ar-
ma nunc videamus : Glady illis eraat graves, Polybio; praelongi,Livio5 fine mucronibus, ijfdem notantibus : ad hoe
tantum utiles,ut,quemadmodum apud Strabonem eft videre,defapcr in hoftem impingerentur. His impctentes ca-
^ta hoftium abfcmdebant : mterim male erantfabiicati amp; ex molli ferro,ut habet Polya;nus lib.vi 11. slatUs vocat
Diodorus, a;neaque catena a dextero latere pendentes. Scutà ijfdem erant longa, inquitnbsp;adamplitudi-

■ftern corporumparum Uta,amp; ea jpfaplana. Cefa, quaedam Gallorum tela Nonius habet ex Varrone ut amp; Ca-far ac Vir-
gihus. i:rfww,etiamufifunt, quarumferrumcubitali longit^dine, latitudine duorum palmorum habuiflè notât
Diodorus. CMatera etiam Gallis tribuitur ab antiquis Scriptoribus. Galea areà paullo eminentiore caput apud Dio-
•dorum Galli muniunt : in qua aut cornua imprelfa eftent, aut avium vel quadrupedum effigies fculpts Gallis etiam
Arcus amp; Funda m ufu fmt,ait Strabo : qui addit Fußem apud eos effe, qui manu, non amento jadus Salt;^itta lonc^ius fe-
nt : quo prœcipue m aucupijs avium uti confuerunt. Sagittarios magno in ufli Gallis fuiffe, Cœf. libtvi i plane con-
firmât,quum de Vercingetorige loquitur, Sagittarios omnes, 3:ix,quorum erat permagnusnumerus in Galüa,conquiriamp;ad
femttttjubet. Circum Collum aureos torques geftare, ac circa brachia ac manus brachialia; amp; qui honoL ^^erunt
yeftes tindas atque aurovariegatas,docent Polybius,Strabo amp; Diodorusgt; Corallio adornabant Gladios amp; Scula Pli-
mo : thoracesferreos etiam quidam auro,Diodoro tefte. Prœlium ineuntes horrendum edebant cantum^ululatum'
clamores : tnpudiabant : Scuta in patrium quemdam modum quatiebant ^armorum fuorum crepitu tantum elicie-
bant fonuni, ut circumftantia omnia loca , quemadmodum memoria; produnt Polybius amp; Livius vocem emitterc
viderentur. Canibus etiam eos pugnaffc,fcribit Diodorus. Viftoriam de hoftibus cöfequuti, Di)s captivos,immo-
iabat ut ex Sofipatro credit Athençus. A pugna redeuntes, ut fcribit Strabo, capita hoftium dc collis equorum fu-
fpendunt amp; fpedaculi gratia ante portas Opidomm adfigunt. Eofdem Gallos, pradœ partem Dijs confècrare foli-
tos, teftis eft Ca^far lib. vi de bel o Gallico. Sic fe habebant publice Gallorum mores : nunc videndum, quomodo.
fe geffermt m rebus pnvatis. Liberosfuos,m fcribit Cxüi:,nißquum adoleverint,ui munus militia Minere poßnt palam

^dferedtre non pattuntur:FiUumque in pueriliatate in publico in confpeéiupatrisadf^^^^nbsp;Vir i quant ahecu.

codera referente, abuxonbus dot is nomine acceperint,tantas e.^futs bonis aîHmationefafla, cum detihus communicant :
hujus omnts pecunia con^unclim ratio habetur/ruélufquefervantur^ Ft er eorum vita fuperarit,adeumpars utriufque cum fru-
tJthusJupertorum temporum pervcnit. Viri in uxor es,ßc mi in liberos vita necifque habent poteïïatem Fuit amp; Gallis ufi-

tatamorerehquarumgentiumfervims. flerique,^itQ7i^Ç.\,h.vi,quumautarealieno,autmaqnitudinetributer aut

muriapotentiorumpremuntur ,fcfi in fervitutem dicant Tlobiltbus 5 i«hos eadem omninofint jura, qua Dominis in fervos
Traäabantur tamen humanius liberaliufque, quam apud Romanos. Domini namque Galli fuos obœratos atque
ut Csf. voce Galkca appellat, ^mbaäos, honoris quodam loco circum fe habebant, eorumque opera in beÜis ute-
bantur. Funerafum G^//«,inquit Caef. magnißa amp;[umptuofa tomniaque, qua vivis cordifuijfe arbitrantur, in ivnem in.
ferunt,ettam ammalta : ac paullofitpra banc memoriam Servi amp; Clientes, quod ab ijs dileamp;os eß cMat,Tußisfunebribus con-
feâlis,una cremabantur. Sic Mela: Cum mortuu cremant ac defodiunt apt a viventibus olim ; Negotiorum ratio etiam é ex

aBiojreduidifferebaturadlriferos. Frantquequifiin rogisßiorum,velutunaviBurilibemerimmitterent.Indefun£lorum

pr^'P^tolas{crtptasquojdamco»)eciße,z^\-m)^^^nbsp;Valerius Maximus lib n c i

h«c habet : c^w w

refoluos: kàPhilofopkamJoeneratorium idem hanc vocat. Apud Viromm porro fortium bufta abnodare Gallosiin-
deque oracula captaie folitos j fcribit ex Nicandro Tertullianus. Domidlia^tefte Ca:fare,plerumque in filvis aut cir-
ca flumina œftus vitandi cauffa ; eaque ex fcandulis robuftds aut ftramentis, Vitruvio ; e tabu la amp; cratibus rotunda
tcftudinumque inftar conftruere, magno impofito faftigio,tradit Strabo ; ftipula vero tegere,Plinius. Fiftilia porro
in ufu habebant,utapud Diodorum legimus, denfa ac floribus diftinfta. Cœnabant fedendo omnes,non in fedibus
fed in folo,fuperftratisLuporum aut Canum pellibiis (in toris apud Strabonem.) Miniftrabant eis pueri juniores*
œtate tenera. luxta eos ignes fiebantj ijfque adpofita vifebantur ollar,amp; verua carnibus plena 5 maxime fuillis tam re-
centibus quam falitis 5 fed amp; omnis generis carnibus : plerumque vero dbus erat cum lade, ut fcribit Strabo' Locu^
pletes vinum bibiffe ex Itaha Petitum, vcl Maflilienfium regione icfertAthenxus. Frugeetiammadidapötumad
ebrietatem feciffe Plinius eft auftor lib.22 cap.ult. Ex hordeopotum,quem Zythumappdlabant feciffe • »k alium ex
aqua,in qua favum mdlis laverint,Diodorus tradit. Qupd ad Veftitum,^^^^ ferebant,notante Str?bonc eaque den
fa ex lana tcxebant, Lanas vocantes. Hujufmodi Saga fcribit Plin. Scmulis dividere eos inftituifle Braccü porro ute
bantur circum extentü, vd laxis. Loco tunicarum apud eumdem Strab. veftem habent Galli fiffilem manicatam
ufque ad pudenda amp; nates demiffam. Manet hodieque forma in iftoveftisgenerc, quod vulgo nobis T'^/W/^ vd
contrafte P. Eamdem defignat Ariftoteles lib.vii Politic, ubididt Gallos brevi tcgumeto veftiri. Maùia-
hs etiam Gallorum vtamp;is,Bardocucullt Santonid meminit. Aliud veftimenti genus defcribit Plinius : Lana, inquit,
perfecoüaveßumfaciunt,amp;^^nbsp;Ännulis didt uri iu

^gins,nihii diftinguens Diodorus; in medio tantum,Plinius namr.hiftJib.xxxin cap.I. Arque hxc deveteribus

Gallorum Eelgarumquemoribus pro lodhujusanguftiadifta fufficient : ad generalem Infcrioris Germania: de.
xcnptionem tranleo.

BELGII SIVE INFE

RIORISGERMANIAE

DESCRIPTIO GENERALIS»
ELGICAM VETEREM Belgarümquc Vcterummorcis dedij

venio nuncad Nova;, qus xvi i Orbe toto notiflïmis continetur Provincijs, Generalem „ .
Defcriptionem. Vtauteniab.ipfo nomine ordiar; Partem Europse,^qu3e hoe tempore noSÉ amp;
Germania Inf er tor,Belgium didlam Cxfâri nonnulii volunt, in quo Icribit fc tres Legiones undedcd.^
coIlocaflre,Hircius quatuor. Marlianus tarnen amp; Glareanus cum Guicciardino, pro urbe
non pro regioneaccipiunt, quam alij S^di'tfw in Gallia ; alij in Hannonia in ter-
pretantur. Vnam urbem capacem efle i v Lcgionum fortafle vix credet Vegetius; Ipfc
etiam Caefar fub Belgio plures civitates comprehendi lib.v docet j ubi dicit, CMaritimam
partem BritanntJt ab y s incoli, qui pr^edx ac belli inferendi caujfa t^v Be Igte tranßerant ,qui omnei
fere ij s nominibm civitatum appellant ur, quibus orti civitatibm eo pervenerunt. Non tamen fu b Belgio totam Belgicam
comprehendit : cum Morinos, Nervios, Efluos, Rhemos amp; Eburones, quos omnes iplemer (ut amp; cscteri probati
fciiptoresj alijs in locis, Galliae Belgicae populos nominet. Luce ergo clarius eft, Belgium Belgien partem efle^ qus
autem ilia fiierit, non asque clarumi Non efle vero circa Bavacum (five Bavaù) Hannonia?, ut teodio videtur, hinc
conftat, quod hoc in Nervi jsfitutti, quos ipfe Caefar a Belgio excludit : nec ci^ca Bellovacos, ut Goropius cenfet.
Abrahamus Orteliuseam Belgien partem credit, qux mari vicinior eftj amp; verfus Septemtriones exporrcaa,qusque
Hollandi'am,Zelandiam„Elandriam, Gelriam amp; Cliviam compleditur^ Sunt tamen^inter quos Glareanus,qui Car-
iarem putent Belgiumpxo Belgica,ut Livius Samnium pro Samnitium regione, ufiirpafle. Hanc vocem nonnulii ab
urbc hujus regionis cclebri,ut fupra diximus,derivàtam notant; Alij fie appellatam volunt a patrio fermonc Belgen^
feu Welgen,quod peregrinum fignifiat. Hadrianus Junius Belgarum appellàtionem ad nàtionis ferociam referendam
autumat,ut fint Belga quafi Velgx, hoc eft attoces amp; violenti : nifi mavis,inquit, mutatione f€»:unda: vocalis in
primam,dici velut Bal'gas,^ dimicandi pugnandique ardore ac ftudio: eft enim B4/^^;»,confererc jOianusjac confligere.
Germania Inferior nuncupatur hodic,fed extra veterum tamen limitationem, qui praeter Frifia^,amp; alia quidam pau-
cula, omnes hafce Provlncias Gallic Belgicjc adfcribunt : Germania quidem : quod lingua, riioribus, legibus amp; vitac
ihftituris parum ab Alemannis amp; reliquis Germanis difcrepet. Inferior vero, qupd Marj proprior fit rcliqua Germa-
nia, amp; Superioris Germanic refpedu cathpos, agrofque fitu humiliores deprelfiorcfquc habeat. Vulgo 'Njderlant^
CàlïisLe Pais Sas. Appellaturquoque per univerfam fere Europam FUndria (rw)ift^axix.uç propter illius regio-
nis potentiam amp; fplendorem prae refiquis partibus : vel propter prima amp; celeberrimaillic commercia, amp; nundinas
Brugcnfes vetuftiflimas, notiffimaque emporia : vel denique qtiod Gallic, Anglix, Hifpaniae amp; Italiae finibus pro-

pior,nota----'--------------—\rnbsp;------•nbsp;.. .

in finibus,
rermini.

Occafu marc,amp; Picardiat Vicinos autg habet hos Principes, Comitem Frifiœ Orientalis, Epifcopum Monafterien-
fem, Archiepifcopum Colonicnfem amp; Regê Gallic. Atque hic quidem fitus, fiquis rite perpendat, majori prseci-
puarum Europe regionum parti,peroportunus eft. Nam ad Septemtrionem no nifi quinque vel fex dierum itinere
diftat ab Dani3,cü qua plurima Belgis intercedunt commercia : Ad Meridië Francia; Lotharingiïeque perpetuo nexlx
adhaeret: ad Ortum terminatur Germania: ad Occafum vicinam habet Britanniam , in quam paucarum horarum
fpa io trajicitur : eadem fere Hiberniae ratio. Norvegiae, infuper, Sueciae, alijfque ad Septemtrionem Oceano adja-
cenribus terriSj navigationis beneficio,fitus hic commodifllmus : fi quidem bidui fpatio ,ex Hollandia folvens navis^
redto turfu amp; valido vente in Norvegiam appuliti Hifpani« quoque amp; Lufitania; non minus eft oportunus. Oli-
fippone namque decern, amp; dominus, dierumitinere in hafce oras trajiciunt : ex Hifpania vero feX, oéto^deeernjduo-
decim, quindedmve dierum iter eft, pro portuutn unde folvitur,qui plures amp; variefparfi funt,ratione. Circuitus aui
tem Belgicae computatis amp; comprehenfis omnibus hue fpeftantibus (calculum fubdueente Guicciardino) eft ci3
plus minus milliarium Italicorum,vel trecentorum amp; xl Milliarium noftratium. Hic igitur eft fitus five quantitas:
fequitur jam -nunc qualitas, cujus cauiTapIurimum Clima. Subeft Germania Inferior medio fcptimi, quod per Bo-
tyfthenem dicitur, totique oftavo Climati, inter Gradus Longitudinis quidem xx i i cum femifle amp; xxx : Latitudi-
nis autem inter Lamp;Li v. Maximus dies a.'ftatis ad medium Climàtis horarum plus minus xvi cumdimidia^amp;ad
initium noni horarum XVI cum tribus quärtis. Continet vero omnes Paralleles qui funt inter xvi amp;X3{1. Aer in Acris tcra-
Belgio humidior »Sc craffior eft, fed tamen qui incolarum fanitdti conducat,digeftioni àdniodû propriuSj ac generan- perics;
dis cujufcunque generis rebus vel in pfimis idoneus. ^ftates jucund«,peramoenx,amp; temperato calore toferabiles:
non fervent a:ftu, non abundant Mufcarum Culicumque cxaminibus,excepta Zelàndià, ubi eorum magna copia :
ïiö tonitru quatiunturi terrxmotus veiro Irarifflmi ; quod humiditas cœli, amp; foli aquis vicini huiriditas id no permit-
rant. HiemeslongaE,vcntofaE jSpirante Aquilone vel Euro,fubitum excitatur amp; ardu gelu : Auftro vero amp; Zephyro
tepefcit aer,frigufque in pluvias convertitur; Ager multis locis fabulofus ; ut in Flandria Teutonica,ôs Brabàntiîe piui
tibuslocis, Vniverfim tamen (fed pro regionis cujufque genio,parcius, largius) felix atque fçcundus eft, iftio tritici
àliarumque frugum alibi feracifllmus : ut in Flandria Gallicana, Artefia, Hannonia, amp; Zelandia : quin amp; Gelria fru-
gesubertimgignit. AbundatitaqueFrumentOjHordeo,Siliginc,Avena,Cannabi,Lino. Et inter Legumina,Faba.
ium,Piforum,Phafeolorum magna abundantia. Nec defunt Cucuttieres,Pepones,nec Mcîopépones alicubi. Repc-
ritur amp; aliud quoddam feoiinij genus, quod Böeckxtieyt vulgo^Fagopyrunl lunio,ejufdem fere curii Panico exotico co-
loris amp; magnitudinis,fed forma triangulari amp; Panico praeftantiusi Colligitur hoc ubertim in ufum jumentorurii
gallinarum : fed neeelfitate exigentc fiunt ex eo eum panis^tuni êc eervifiai Ftudus etiaiîî omnis-genetis profett co-

Gnbsp;'nbsp;piapent

JO

AXnbsp;Af-

ïicr^-af^nz-

0V»

Iquot; ? 5 - -
f 3 ^

miiiiiift

XVII
TERIOHIS
MANIA. PROVING'

ciarumTypus

Je mteg:ro multis in locu. M
emenJatus a Petro K-zerio.
Annoidquot;!/.

f^, rfitf
^ander cala:
1.,1/if et^cu.j

ler^t

Jet-5chellii^.

Sorer.

, iMb^

JOompvil

E/Ern

tier- nmic^

'Irrcmu SjCtm.quot;

a-mhgt;r j Mri\

r sWrJenf

CV^-ecmk

p5a pmcîïîtredibîl«. Mala vanä,Cydonta,Coton€a,Ctiryfomek,Orbku.lata,Müfea,PulmoTO
lw^Saiadb,ua,C!a«daaa,Safï§uinea,Sceptüna,Meïapia. Quid pyra rcftratoil Eoîimiteulragcflcia,Vok)tna,Adduiaj,
Amcnna, AmpuMaö^, Cucurbitina, Cmftumina, Dolobelliana, Fakrna, Muïka ^ Poîîiponiana, Signina, Regia,
'Oblongs amp; alia. Gigniï iafuper magna copia Pmna, Ceraià, MosrajPerfica amp; Amcniaca, Nuocs luglandes, Avdk»
Vaccinia, ac nonnullis locisCaftaneas, Rubia item tindiorum hie abunde colligirur, amp; per omnes Eu-
lopx oras cum ingeati iucro diftrahituî, Fodinaeïnetailicœ magni momenti null«, Vites paucK,nifi forte Lovani)
amp; in tradu Luczcobuï^oqufeus vinum premitur iicet exile amp;*fobauftcium : teliquis locis uvas hafcentmeniis
fecundisqisam vinoaptiores. 'Quodad arboies, jucundum prabentadfpeâum denfe, beneordinatsc, amp;frud:ibus
©Eüte : nec noa mat^riem adcotidianos u(us (Vruâ:«rafque«Edifèciomra prxbcntes^omnis generis altiflTim« amp; mirs
qux àk ingenti numero reperiuntur qualcs funt Quereus, Robora, Fagi, Fraxini, Cerri, Platani, PopuJi,
alia:quc compîures. Paucœ amp;ntLauTi,pauciorcsCupreffi,At)ilt;;t€sprorfusnullae. Tiliarù vero copia maxima,qu®
vulgo Liadm. Hx fomiaamp; frondeulmis fimiUiiiia; fiiflt,niü quodaî'tipresjamp;citiuscrefcantjadcoquidem qtxvi aut
XVIÏ Ï annomm fpacio corporis craÏÏi tudinem viri intra zonam adagt;quent. Haruin quoque in œdificando médiocre
«ft tîfus : Sunt quoque«x Hgnocarbones veri nitrato conficiendo idonei, làligneis aptiores. Inter lignum ve-
ro amp; cxtcriorem corticem reperitur lanugo qusdam inftar cannabis^u«de reftes amp; funes conficiuntur. Ejus veto fo-
îta quam%is tenera ac moliia, animalia omnia refpuunt. Habet amp; magna copia in Atduennenfi praefertim Silva,
Taxuni,arborem vcncnatam. Fiunt ex ea potiffimum haft-œ amp; arcus optirni. Et ex ejus fucco venenum conficitur,
' -quo fè exanimaflè Cattivulcun^ Eburonum Regem memorise prédît Caeûr. amp;aliud pcculiarearboris genus,
quod aiibi haudfàciie quis reperiat, flncolx numeio pîuiraîi Meelen nuncupant) qua^fpecies Popuii albœ videmr.
Magna ejus in Brafoantia copia fuccrefcir,eju(que ad res varias ufiis,imprimis Bruxell«e. Olera vcro atque herb2e,qîia-
îum in acetarijs, alijfvc mcnfàrum delicijs ufuseft : tum amp; varij generis buili atque radices, pulcherrinî® hic funt amp;
prseftaatifîimœ : omnigense jnlûpcr rofae ac flores, pukhritudine fimul amp; virtute prœftantes. Neque défunt quœfîti
delicijs hortî,amp; topiario opere lumina paicentes. Paamp;ui autem agri bonitate cum alijs certarc amp; verticem attollerc
Anîmaîiumnbsp;Vndc Boves,EquirOves, pecora, armentaque nufquam terrarum feiicius nalcuntur, autaluntur : Equi

Vafkcas. imprimis grandes^robufti, bello apti. Boves opimî, praefedim in Hoîlandia amp; Frißa, ubi unus BÎss pondéré lôepifîi-
mc mille ducentas libras excedit. Ludovicus Guicciardinus homo Italus,cüi noftra Belgica ob accuratiïfimam veriiP-
ïîmamque defcriptionem plurimum debet,rcfert,Gom:ti Hoochftrat€fi Mechliniae Bovem dono datum,cu^us pon-
tlus fuerit bis mille quingentarum vinginti oüo libiarum ; quem is proptereadepingendum in Palatio fiio curavit.
Laxoscapacelqueulxrum Vaccarumfinus,laä:i(quecopiamquidego commemorcin ? Confiât namque aliquibus
Hoîîandiae partibus eas aeftivis diebus, quatuor amp; quadraginta la£tis heminas in mulâ:ralia refunderc. Multa hic ne
proiixior fim,prsEtereo. Nulla in hifce regionibusgt; faltem in frigidioribus terrae partibus,animalia ventnoia, NuUae

Vnbsp;ipCHK, Afpides, aliave ferpentium Italiae familiarium genera. Non Lacertas,non Stelliones, non Scorpios, aut ilt;ï
genus beftiolas hic in venire eft : nifi fiœftus forte amp; calores piœter modum ferventes, àc plus foiito diuturni. Tune
enim cafu nonnumquam fit^ut aliquid ejufmodi comparear,at inefficax tamen ut pîurimum, atque innoxîum. In
Holîandia vero,Zelandia, alijfque ubi uftilis illc cefpes effoditur,partibus, amp; in vaîlioribus filvis,Coiubri quoddS ge-
nus invenirurgt; Afptdi non abfimile, Adderen vulgo nuncupantur,venenofum admodum amp; malignum, JBufones piïe-
terea amp; iacert« quœdam aquaticœ, veneno imbutœ,non défunt. Cuniculorum vero ingentem multitudinem alit paC-
fim Belgica. Leporum quoque ibidem non infelix proventus eft,ncbilitatis prœcipua venatio. Cervorum criam amp;
Damarum magna frequentia. Nec défunt alibi Capreoli, Apii,Melcs,fivc Tafîj,amp; ejufmodi. Nec volucres varij ge-
neris marina£,ripâria;, campeftres,domefticae abfunt. Cygnorum praecipue quibufdain regionibus ingens amp; incredi-
bilis in rivis amp; ftagnis mulritudo: Anfèrum, Anatum infinitus numerus,tum cicurum,tum ferarum. Sunt amp; Mergî,
Fu!icae,Perdiccs,Coîu mbae, Pavoncs,Vrogalli,Grues,Turdi,Sturni,Lari,Vanclli,Turtures,Cotutnices, Phafiani, Ci-
conix, ArdcÄ, Accipitrés, Vultures, amp; Scolopaces^ quas RuHkalas Plinius,nbsp;Perdiccs Martialis vocavit,vulgu$
Sneppas. Harum capturam cum ave ipfa eleganter a Nemefîano exprefiàm non poûum hoc ioco non adfcribere.

Prada eß facilis é amcena Scolopax,
Corpore mn Paphijs avibu^ tna)ore videbts.

lßafHbaggeribmprimiS,qua proluit humer^

fafcitur^exiguos feäans obfonia vermes :
xmlt non illa oculis,quibm efl obtußor,aß
Sint nimium grandes,fed acut is naribus in fi At^
Jmpreßo in terrant r^BritnacroneJèquaces
Vermiculos trahit,at que gulx dat pr pernio, vtli.
Sunt amp; Gallinse African«,alia;que,Galli Gallinacei,Capones,aliacque fpccies plurimœ tantà omnino copia,üt non
ftdufiim tântum,fedadiuxumfufficerehominibuspoflint. Nec culinis modoidoneaevolucres, lèdetiam quœdelc-
ôationi (ërviunt, quarumque concentus gratiffimus, Alaudœ pracipue, quarum perpetuo cantu majore anni parte
totus âger pciûrepit, non fine fingulari voluptate audientium. Eft amp; alibi Lufcinia quae

Vocum difirimina millem,
tMillem potel} varios ipfa referre niodlt;os :
Merute,amp; ah'ae. Sed haec haûenus : ad alia pergamus. Sunt in hac Belgicöe parte quam hoc Icco delcribimus Pro-
Vinciœ xvî t quas Caroius V Imperator omnes poffedit : in quibus funt Ducatus ix^Brabantia, Limhurgi,Lmzenburgi
^ Gelria : Comitatus vi i, llandria,Arteߣ,HaHnmia,Eollandi/t,Zelandi£,lS!arnurci amp; Zutphania. Mavchionatus unus
Sacri Impery: Dominia v, Trifia Occidentaiis, Mechlmia, Vltra\e^i, Tranßfalana, amp; Gruninga, regiones cultiffimse, ut in
quibus (tefte Ludovico Guicciardino) numerantur urbes foffis amp; vallo munitac ccvi 11. Pagi autem fex mille, tre^
centi atque ampliüs ,praster Arces, Monafteria, villas aliaque œdifida fingularia, quorum numerus pene eft infiniius.
Atque hsEC omnes Provinda quomodo con junûœ fint, inque unum corpus coaluerint, quomodo item ad Caroluht

Vnbsp;ócfilium ejus Philippum devolutae fint, operœ pretium eft cognofcere. Ludovicus MaUntis Ccmes amp; Dominus
Flandriœ,NiverniaE,Raftellae,Salinamm, Antverpise, Mechliniac : poft matris vero obitum Ccmes Burtundiae amp; Ar-
tcfiîE uxorem duxit Margaretam, filiam loannis Ducis Erabantiœ, quo con jugio iple Dux Erabantias, Limtnirgi amp;
Lotharingie fcöus cft. Ex hac unicam filiam genuit Jtdargaretam , ditionum patriarum hïtedem quae annö
cixcclxix Gandavi nupfit FhilippoV^leß« Duci B»irgundi«,cui ob vinutem fmgularemccgncmentum fuit Fmù feii

^ffdacfs.

^ttdms. Vixit isaniîosixx: obijtHallaejuxtaBmxelIam,annoChrifticiDCccciv»IiberGsreiiquit7^j»»?,/Ä^^^^
Philipigt;arH Valeßos : Catharwam,Mari4m amp; Margareta/». Hi omnes conjugio res patrias auxeruni. Catharina,Lupoido
Duci Auftriœ nüpfit : Maria, Amedxo Duci Sabaudiae : Margareta,Comiii Hcllandia: amp; Hannoniœ. K^taonim VJe-
fm a pâtre conftirutus Dux Britannize, Lotharingie amp; Limburgi,uxorë duxit Eltzabetham Ducilïam Luizcnburgi,cx
qua filios fufcepit /04»»f,maritü lacobs Comitis Hollandiaî,amp; Philippttm,zmhos Britâtiise Duces. Antonius cü frattc
natu minimo Philippo Valefio perijtin bello Gallico ad Terrouanam anno cidccccxv. Filif Antonij line iibcris
poftea exftinlt;fti,patruum loartnemValefmrri hxredem reliquerunt. loames i^nvLX^Valeßus qui Tntreßidus didus etl:,quum.
cflet e fratribus natu maximus,anno ciDcecciv patri rucceflir,audufque fratrum nepotumque obiru multis amp; àmplis
ditionibus,mifcre amp; prœter fas tricidatus eft anno ci dccccxix a Carolo Duce Aurelianen fi, cum quo capitales inimi-
citias amp; quidem apertas quamdiu vixit fufceperat. Liberos Tdiqun,Philffpurn,lt;JMargaretamjfibe//am,Sgt;i Q^tharinam.
Philippfii cognomemo Eof/Mvcl P/«fxxiii aetatisanno patri fuo fucceffit in Ducatu ßurgundiae, ComiratuFlandiiar,
Burgundias,Arcefix,Marchionatu Imperij, Salinarum amp; Mechlinix. Hic Atrebaticum Duce Aurclianenfi Caroli
fiiio pacem contraxit,eumque e carcere,in quo annos jam xxv ab Anglis detetus fucrat,libera vir, foluto infupcr pre-
îio redemptionis,amp; forore Maria ipfi inuxorem data. Hic obitu theodorici Comitis Namurcenfis fadus eft ejus Co-
mitatus ha:res : obitu Philippi^MÙxxs eft Ducatibus Brabantiae,LothàringiaE amp; Limburgi : obitu laco! a, Comitatibus
Hannonia:,Hollandiœ, Zelandixamp; Frifisac. Ducatus quoque Lutzenburgicus eiacccftit ab Elhabeiha^h^moni) patrui
fui vidua. Itafadumeft,utunius Philippi Boni Imperio fubjedx fuerint ampliffimx-ScopulentifTimse provincial,
Burgundiœutriufque,Brabantia:,Limburgi, Lutzenburgi, Flandriae, Artefix, Hannoniar, Hollandia:, Zelandîar, Na-
inurd,Frifi2e, Mechlinia;,amp; Marchionatus Imperij. Vxorem is habuit ifabe/lam Portugallia: Regis filiant: vixit ànnos
ixx ï I obij t anno cncccclxv 11 ,uno filio tot Provinciarum hsrede relido Carolo Audace : qui non tantum patrium
Imperium fervavit, verum etiam auxit, adjunda Gelria, Sutphania, amp; Ducaru luliacenfi. Atque hic eft Carolus ille
Caroli v Imperatoris abavus,nati Gandaviannocoid ex loama Ferdinandi Regis Aragonum filia, Philippi Aufliia-
ci uxore qui Philippus filius fuit CMaxmiliani Auftriaci,ex matre Maria filia Caroli Audacis. Sub his Provinciœquae
antca plures dominos habucrant,conjundae,in unum quafi corpuscoaluerunr, atque hodiecommuni Belgicx vel In-
fer iorü Germanic nomine cenfentur^ De virtute Veterum Belgarum fupra diximus. ^ De reccntioribus, quamquani j^j
anguftis limitibus ardatis quid dicamï Duorum quadraginta annorum civilia belia id abundc ac plus fatis aocuere. viîtusT™
Tot excrcitus terra marique deleti, tot acies fufa, tot Opida vi capta, tot Regum ac prope Europa; totius opes ekhau-
ft2e,quid loquuntur ? quid miles e validiflimis populis in hanc provinciam immifliis, inftrud^quefrementegemen
teque Oceano clafTes, ut integi intégra potuerint maria, iBelgicumque qua equite quà peditç folum iegi,quid teftan-
turï Cum Regum quosulla retro tulit a:tas maximo,cu;ufque jam olimfortunatiflimis majorum fucccffibus'

Crevere vires ßamaqtie amp; Imper I

terrera ma]eHas,ad ortumnbsp;,

Soüs,ab Ueßeriocubili,

tot jam annis de imperio, ingentibus dàtis acceptifque €ladibus,ccttafre,quis non miretur ï Tot peregrînos exer-
citus,tanquam tirones cum vcteranis congreflbs, in civibusjrufticis,nautis, ferociam, fortitudinem amp; vim militarem
deprehendiffe, quis non fufpiciat? Orbes habet Belgium plurimas eafque munhiftimas,inter quas maxime exceilunt
Lovanium,Bruxe/ia,lt;^ntverpia, Silva-Dueis, Gandavum, Brugge, Hipra, CUechliriia,Cameracum^yîïrehatum,tornaettrn, Vrblhm
CM0ns,Valencen*,InftiU,Durdrechtum,Harlemum, Lugdunum Bàtavorum, y^^ßelrodamum, fra)eÙum^ CMiddelhurgum, quot;««quot;'quot;a.
'^emagum, T^jimurcatn, Leovardia, Groninga^Daventria amp; alia;,de qu^bus in particularibus defcriptionibus dicemus.
Fontes in hifce regionibus ràri, amp; non nifi montofis in locis; Lacus, ftagna amp; paludes non tantum ad aquatum amp;
munltionis uliim, fed ad pifciurri quoque capturas valde frequientes. Laeratur Belgica fluminibus, quae tnagna,quce Flumina.
parva,plurimis. Atquehujus fluviorumcrebritatis cauflàmindicat Senecalibro Natur. QuaEftion.iii -.^tcon-
tra, air, conHat Germaniam Galliamque, amp;prcximeab his Italiamabundare rivis éflumimbus ; quia calo humide utuntur^
é ne aftasquidem imbribus caret. Praccipua funt Rhenus, tJMoÇa, Scaldis, t^mißa-^ Minora CMofella, Lifa^ t^a, Sam.
bra. Delà; Sena, De fa. Bernera, ISljtha, Rur a, Fidrus, Scarpa,amp;c alia. De Mofel la dicemus in Ducaîu Lutzenburgico.
Reliquahicdefcribemus. ÄÄt'm, quem primo loco nominavi, ab Carfare alijfque ngbilitatus, p^veç Ptoiemœo,
vulgo Rhqn. Hic e Lepontijs, ut Caefar : ex Adula monte fummarum Alpium brachio quoddm,vulgo Etie/diào,
ficut Strabo amp; Ptolema:us voluerunt : e Rhetia, ut Claudianus, orituiquot; ex duobus fontibus, uniu$,ut minimuni,diei
itinerc, propter montium juga diftantibusi Altero magis Occiduo màgifque SeptemtrionaU, qui anterior Rhenas
vulgo : altero magis Orientali màgifque Auftrali, qui Rhenuspamp;fierior adcolis diclrur. Hi tandem confluunt.ßf cffi-
drur e duobus fontibus tandem unus Rhenus, qui prope a capire duos e ffi ci t lacus,nbsp;five Ccnßmtien.

fem , a Conftantia ad eum fi ta : alteram Venetum, hodie Cellenfern , a Cella Opidulo , omnis generis pifd-
bus abundantem. Hinc converfus ad Occafiim Scaphufiam, a navalibus nomen habens Opidum elegans pe-
tit. Sub hoc Opido ad tria circiter millia paflquot;. itinere pedeftri, non autem fecundum fiuminis'circuitionem ef?
major Rheni catarades, hoc eft fluminisde alta rupe praedpitatio, cumihgenti ftrepitu amp; ftupenda aquarurh ad
Icopulos collifione. Sùb co jam Catarade in fe ipfe propemodum, ut de Ma;andro fcriptores memorant, Rhe-
nus redit,duobus in iongum fpadum gyris,ad tubœ dudilis formam fpiras faciens. Q^iinloeo Cœnobium,
hodie Rinm, ubi olim magnum fuiffe Opidum perhibent. Paullo inferius Rhenus dVr flumen excipit. Hinc rur!
fus ad IV millia pafluum in Auftrum verfus, Tofam flumen a iiniftris, ad Opidum f^/i^a^ ditionis Tigurin^,
amp;rurfusddn fadoparvoadmodum armprorfus ad Occafum converfus, paullo infra,quot;flumen vulgo cfat zccù
pit. Hinc Opidum iSTfi/tr/?»/, quafi dicas Claris folium, ^Çi^m habet: moic Zurzachium nobile Emporium ab
codem latere. Hinc ad v millia paff.confluens eft Rheni ac trium fluminum,antea in unum fub Aquis,Vindonina-
quecommixtorum. Hic Rauracorum indpit tradus, cujus iv eleganria fuhr Öpida. Primum Waltzhut iri latere
dcXtro,a confluenre i i millia paff.diftat. Altemm inde ad x millia pafl'.latere Rheni finiftro,quamquam pons bina
connedit opidula, fed ma jus cum Arce a finiftris eft. Hic minor eft Rheni catarades, non ira pr^rupta, ut fhperior,
rupe,declivis ramen amp; fcopulis horiidis,anguftiaquc memorabili infîgnis. Nec ramen minore altitUQine,ß a fupre-
mo ejus labro ad procellaruin ac faevientis undae finem fuppures. Terrium Seckingen, quod a Sequanis,ncn a facro,
nomen habet. Rhenus autem per omnem Rauracorum terram citatusfertur,donec ad quartum Opidum Rhinfelderi
appellant, quafi dicas Rheni campum, devenerit. Id a finiftris habet, amp; ipfum elegans fane Opidum. Poft hoc nihil
amplius in Rheno tumultus cft,plaeidus indeadhucadxii,aut drdter milliapafiuum mcat,donccßafileam venen'r;

Dnbsp;, Ibi^erö

Bdgij five Inferioîis Gtrmâniàe

îbi vero prorfiis âd Septemtiionem convertitur,amp; luftrato Brifaeo curfum illum profèquitur,donec Argentoiatum,
teli dumtaxat ;adu diffitam pïaeterlabimt : inde multas regiones interluens,urbibus muitis luftratis, multifque rece-
|5tis fluvijs tum majoribus tum minoribusjam auguftior atque fuperbior,Spiram, V Vornlatiam amp; Moguntiam per-
venit. Inde ad Occafum converfus Bingium praeterlabitur. Vnde ad Caurum vergens, â tergo Coniîuentia, Bonna
gt;amp; Colonia relidis, demum circa initium agri Batavi (qui locus Lobeco vetufta Arce amp; telonio nobilitamt) fcindic
febifido eurfu in diverfà labens : quam diviüonem eleganter Mamertinus divomum,¥iontiniis divergittmamnis no-
minantjille a divertëdo,hic a vergendo in diverfum. Hic igitur bipartito curfum fuû dividit, ita ut pars altera Rheni
nomine appellata Arenacum,Arnhem refta petat urbë Gelriîe primaria. Inde non multû finuofis ma:andris flexuofus
?'4^rf»i?propcrat,quod eo nomine Opidû Tacitus vocat. Ab eo fe fleûit Renam,Rmnes Tacito nominatam: hincBata-
vodurù decurrit. Inde Rhenus mutato nomine Lecca dici incipit,quomdä rivulus tenues e fonte fuo Rheno aquas
trahês,elids potius Cognometo tune dicëdus (nec enim aliud vox ipfa fonat) at nunc rêvera e rivo flumë faâ:us,lt;^eni-
torê foum aquarum pabulo (ut ita cum lunio loquar) intervertit,atque ad fe tranftulit. SicTrajedo injurius Lecca
Culenburgum praevehitur, amp; Vianam praeterlapfus, luftrataque Scoonhovia, in Meruam amnem, priuiquam Mofie
nomen induat, fe effundit. Pars Rheni altera ad laevam fe fledit,amp; Neomagum urbem antiquam praztexit, urbifque
mœniaareamque navalem radit,Vahalis jam nomineclarus. Longo inde agmine Tielam pergit, iftinc anfradluofo
meatu Bom.elium ad Lazvam relinquit : deinde non procul VVoricomio Mofam accipit, mox apud Goricomium
Lingaî amnls,incredibili lenitate fegnis,incremento auä:us,Meroua: nomen accipit,a Merovçorum Arcé : quam ubi
pra;terierit, Durdrechtum nobiliffimam ex urbe Infulam praîlabitut; demum receptis Lecca amp; Ifela Rheni brachijs,
ïfelmondam praîterfluens, fub Roterodamo Mofa appellari incipit, ubi reCedentibus lâtius terris,vafto jam ore Scie-
damum amp; Vlaerdingam ad dextrum latus relinquit,deinde Gervlietum Opidum amp; Brielam alzva pra£tcrlabitur,ibi-
que mox Oceano mifcetur. , fjUert^ Ptol.Plinio,Tacito amp; Cajfàri Galliae Belgicx fluvius Celebris, WefLi Ger-
manis, profluit ex Monte Vogefo,qui eft in finibus Lingonû,haud procul ab Araris Matronaeqac fontibus : amp; in Se*
ptemtrionem procurrens S. Theobaldi Fanum Tibaut) radit, ubi incipit fieri navigiorum patiens : inde Virdunum
perlabitur : hinc ad Caurum converfus Mofonem amp; Malèriacum, vulgo Maßeres, pervenit. Vnde rùrfùs ad Septem-
trionem defleûens Carolomontium, Boviniacum, Dinantum amp; Namurcum luftrat ; ibique Saht auäus amp; tumidus
ad Aquilonem con vertitur,atque Hoyum contemplatus ,amp; Lcodium,Trajea:um perlapfus, Stochemum, Mafacum
Ruremundam amp; Venloium prïeterlegit : ubi ad Septenttrionê converfuS) fervatoque ad tria milliaria hoc curfu,rur-
fus ad Caurum fefle(ait,amp; Cuickio,Gravia,Ravefteino,amp; Megena luftratis,apud Hervverdum pagum recepta Rheni,
traditaque viciffim fui parte cum Vahali cpmmifcetur ; amp; continuo fervatis nominibus fuis iterum difiunguntur,amp;:
feparatim uterque pervenit Lovefteinum : ubifada Infula Bomeliana, denuo conjunguntur, VVorcomiumque amp;
Gorcomium ptœterlapfi Merovç cognomen accipiunt,ac vafto quodam amp; amplo fînu Durdrechtum feruntur : ibiq;
fada Infula Ifelmonda, Mofa nomë amiffiim recipit, idemque retinens Roterodamum amp; Vlaerdingam prxterlapfus
nobili Oftio circa Brielam Oceanum tam violenter ingreditur,ut longo fpatio curfum retinens,aquam dulcem con-
fervetjidque maximo cum frudu. Praeter alios enim pifces viam aperit Sturionibus,five ij Acipenferes latine dicen-
di funt,qui in mari dulci hac aqua,quam maxime expetunt,reperta,ejus dudumdonec in ipfum flumen perveniant,
fcquuti, facillime capiuntur. fane bénéficié non fruuntur plurimi alij fluvij, qui pladde amp; fine ulla violentia
Mare ingredientes , curfu fuo non fervato , aquas fuas falfas effidunt : quales funt Sequana , Iberas , Ta-
ïnefis, alijque complures, quamvis maximi. Contra Eridanus , Tibris, Rhodanus, Garumna ,Bœtis alij que
fluvij rapadus longiufque Mare ingredientes, idem effidunt quod Mofa, alliciunt nempe amp; attrahunt Acipen-
feres , fed non tanta copia. Prxterea Moße, aut ut alij Viri dodi malunt, propter utriufque fluvij adfinitatcm,
Rheni Acipenferes,melicres,guftui ac palate gratiores amp; majores videnturj quam Maris Mediterranei. Colore funt
argcnteo, amp; luddiore, amp; mira magnitudine. Inveniuntur enim qui cccc librarum pondus excedant. Memoria
prédit Guicciardinus, fe vidifîe Acipenlèrem in fore pifcario Antverpienfi ccccxx librarum, eumdemque longitu-
dine xi i pedes Antverpienfes excefliffeamp; alio quodem die ibidem ad Ixx vidifle, quorum minimus v pedum lon-
gitudinem fuperabat. Pifces hi in Hellandia, Zelandia amp; Frifia menfe Aprili primum confpiciuntur, duratque tres
ampliits menfes pifcatioî que temporis fpatio immenfa eoru capitur copia : adeo ut in alias quoque Provincias com-
plûtes , nominatim vero in Angliam, tranfmittant. Sale etiam nonnulli condiuntur, que pado facile a putredine
confervantur : amp; prseter id quoque tem pus, toto fere anno,minores quidem,fed delicatilTimi capiuntut. Ex Oceano
Mofae oftium quoque fubeunt dulcis aqux illecebra,qua mire pinguefcunt, Salmones,Trodae,Congri,MugiIes, Ara-
nei,amp; alij optimi quique pifces, quos hic brevitatis ftudio omittimus. Id autem non caret admiratione,quod macri
amp; perquam exiles fere fint hi pifces,fi in mari capiantur;optimi vero amp; pingues,ubi dulces ingreffi funt aquas. Fluvius
hic pr3eterea,(iia ipfius natura producit praeter alios pifces,Trodas fluviatiles, (àne quâ optimas, amp; Murenas alias ma-
jores quidem excellentes, alias veto minores fed delicatas. Scaldts Ptolemaeo tctßovJ[ci, Belgis Scheldt, Gallis EfcauU^
oritur in Veromanduis, prope Abbatiam, ut vocz\\x,T).Martini,\xn(ic inter Caîielletum (Chaßellet) é' Reilivorum (Beau-
revoir) duo Gallorum propugnacula,placidus incedens,Cameraaun urbë Imperialem adit, eamquc perlabitur. Hinc
Hannoniam petens,Bochanio Opidulo lâlutato, aliquot torrentibus audus, Valencenam urbem nobilem fuis aquis
ditat : hinc navigijs vehendis fe commodum prœbens, ac Hania Hannoniae fluvio recepto, Condatum prœtetfluit: ac
deinde flumine Scarpa audus S.Amandi Fanum luftrat 5 unde in Septemtrionem vergens Tornaaim urbem amp; vetu-
ftate amp; Epifcopatus titulo celebrem, in duas partes fecans, Flandres vifitat. Hinc Aldenardam in duo Opida dividit,
amplilfimamquie amp; maximi lociatque nominis urbë Gandavum perlabitur, ubi flumîna duo Lifàm amp; Liviam,aliaf».
que aquas recipit. Sinuofis inde flexibus multifque mœandris Teneramundam pergit, ibique Tenera, (a quo hoc O-
pidum,in ejus oftio que Scaldim influitjfitum,nomen obinet) amne recepto,ad finiftram labens, Rupelmundam pe-
tit,ibique Rupelam ac paullo poft Delam fufdpit : unde audus amp; tumidus mox Antverpiam dclatus,urbis mœniaad*
luit, Emporioque huic portum infignem amp; tutam navium ftationem efiîdt 5 deinde paullo longius progrefliis,bipar-
tito curfu Brabantiam ac Flândriam a Zelandia difcriminat : fi quidem finiftra in Auftram côtortus ac deflexus, Flan-
driae eras ac littora perfequitur, alioque nomine infignitus, de Honte, a latratu ac frémi tu vocatur,quo per Zuyt-bevé-
landiam ac V Valachriam in Oceanum Oecidentalem patet aditus, ac rurfus in has oras àcceflus : dextrà vero relidis
Brabantiae finibus continuato curfu, fervâtoque veteri alveo, pet Scaldi£e InliilîE littora violente vaftoque gurgite in
Oceanum devolvitur. Caetemm flumen hoc xftum Oceani reciprocantis fentit Gandavum ufquc,ab Oftio milliari-
bus (hifce ramen adnumeratis ejus amamp;adibus) plus quam xxx. Sabcuntque fiumea hoc Acipenferes, Salmones,

Trodx,

Trcd£c,prîcgrandcs Murent, Rhombi, Congii,AIofe,CucuU, Aranci,Pafleres,Soleae non vulgares,Mulli ejcimi/,Lo-
CüÜx admirabilcs,Sarda;,aIijque permulii pifces delicatiffimi, qui c mari adverfo amnc in Scaldim penetrant, ibique
faginaniur Se ova ponunr, quod ejus ijs ad id aqu^ aptifïïmae fint. Atque iiinc tribus partim vernis partim afti vis
menfibus,prêter pifces illos majores,tan tus numerus pifciculorum minutorum,amp; vix natorum capitur,ut incredibi-
iis inde iiominum multitudo viûitet. Flumen hoc quopue plurkni amp; quidem eximij Canes marini, 5c pKcgrandes fi-
mul amp; optimi Turfiones ingrediuntur : quœ duo genera pifcium non funt ex ovipéris,fedcatulos (uos pariunt vivos,
amp; omnibus membtis perfedos. Canes quidem in terra, ubi tantifper eos ladant, dum fiant grandiufculi, id eft,Pli-
liio quidem audore,ufque ad xi i diem. Sunt vero hi Canes pilofi,ac horribiii quadam voce,amp; calenti (ànguine pra;-
diti,prorlus ut terreftres,non autem aquaticae beftiae. Praeterea fluvius hic ex (è,nulio maris adminiculo,varia toto fe-
ie anno pifcium producit genera, quorum haeç funt pKEcipua Lucij eximie boni j Mulli feu Barbi pr2;grandcs,tum ôc
meaij atque minuti: Tinc£e,Cyprini, feu Carpiones, fanequam laudatiflimi, ac ea nonnumquam magnitudine, ut xx
vel amp; XXX pendant libras. Gobij,Pafîeres varij, alijque pifces permulti majores amp; minores. Tum Anguilla; variar,
varia Cammaroiû genera, amp; in fluminis oftio Oftrea nönulla,ex mari tamen ïïibeuntia. Ita ut fingulis rite perpenfis
fluvius hic, beneficio atque fubfidio maris, pifcium multitudine amp; varietate nulli, non modo Galliîe, fed nec totiuà
Europœ Fîuniini cedat. Hune etiam melióre ratione rerum in toto Orbenafcentium Mercatorem placidilïimum,
quam Tibcrim fuum Plinius, vocavetimtts. Meminit Scaldisfluminis etiam Panegyricus Maximiano Imperatori d{-
üus,hac verboi um formula: ^amquam ilk regio divinis expeditienibus tuis Ca far vendicata atque purgata,quam obtiquîs
meatibusScaldisinterßait, See. AmißaTacito, Af^ams, Amafus Ptolm. h^ctalct, Amaßa Strab. Amißus'^\m. amp; Pompon,
hodie Eems, Mercator omnium rerum,quas Oceanus veûat, avidiflimus,paullum infra Paderbornam V VeftphaliK
urbem caput fontefvc fuos ducir, amp; pererratis omnibus Monafterienfium finibus,ubi primum Frifiam attigir,in Or-
tum parvo fpacio,mox longius in Septemtrionem per fena paffium millia meat, Tranfladanosa Reidetijs (Frifiœ O-
rientalis hi populi funt) feparans,receptoque inhcc termino L^da amne,in Circium deinde finuofus amp; ingens inter
Mormerios, ac Reidanos Frifiae populos pari fere fpacio progreditur Olderfhenium ufque : ab Olderfhemo porro
jam latior etiam, ac tumidior maximarumque navium patiens inter eofd.em Reidanos ac Amafanos (Frifios) in Ze-
phyrum defertur, per paifuum prope millia i v, quoad Dullarto fe commifceat t inde rurfum in Septemtrionem pis«
cipiti flexu alveum retorquens inter NelTam infulam, amp; Continentem, Emdam littori tranfverfoaflîdentem, ac in
Jongum pprreûam petit,ieliâ:ifque mœnibus hujus in Occafum,ab Occafu in Meridiem rurfum, vel ut Infula, quam
dixi, circumventurus, rurfumqueab eo curfu in Occidentem inter Groninganos amp; Amafanos médius, amp; jam plane
fpaciofus exit,poftremo littoribus omnibus liber per vaftû illuda:ftuarium, quod inter infulas amp; continentem trium
ingentium milliarium fpacio fe fundit, contra Cori flatus in Oceanum cvolvitur, Rottumo ad finiftram, Borcurrio
ad dextram infulis reliûis. Et fie quidem olim : noftra vero memoria poft Neflœ tergum incitans (è ejus fluctus iti-
nere reftiore, reliûa procul a dextris civitate,vadoque inter infulam amp; mœnia invedu limi penc efFeä:o,in Occiden-
tem ftatim ferri incipiebat. Cujus rei gratia civitas Ejnda follicita,ne fe portus commoditas diftitucret, maximis im-^
pendijsamp;Iabore proiimis annis trabes ab infuliae angulo continuas, atque inter fe devindasinprofundumdefixit
longiflimo ordine,additis utrimque ad operis firmitudinein ingëtîbus tignis in obliqUurtt depaéïis,ad excludendum
eo latetea Dullarto flumen, aquàfque ejus in priftinutn reducendâs alveum^ non irrito tants rei profeftu. Tàcitus
lib. primo in Teutoburgenfi iàltu inter Lupiató amp; Amafiàm tres Vari Legiones fufas tradidit. Ufa Flandria: fluvius,
Ze-^w in vita S.BertuIphiîifj^Flandris,/.« Gallisdicitur. InArtefia oritur, ad LisbUrguni pagum {Lishurg) qui
hinc nomen obtinet prope Teroanam î amp; Ariam, Armenteriam, Viroviacum Werv^ck ôi Meninas {Meenen) contem-
platus: Inde Cortracum fere medium fecans amp; Donzzm {Dt)»fe) pr0Eterlapfus,Gandavimi decurrit, ubi in Scaldim
efiùnditur : varioamp;ipfelaudabilium pifcium genereabundans. 0/4 vei Flandriae item fluvius eft. Hune Eune-
Ksnem'mv'm S. Bertulphi vocariputatOrtelius. Nonnullis dicitur. Hic prope Teroanam oritur, in finibus
Morinorum, amp; in Caumm vergens Fanum S. Audomari {S.Omer) perlabitur,ac Gravelingam defertur,ubi,non pro-
cul ab eo Ioco,in quo anno ci3iDÎviiiinterBurgundosamp; Gallos Celebris illa pugna pugnara eft, in Britannicutn
Mare fe exonérât. Sambravxû^oSambre^SabisCxûxï : ^^S^is jPÄr»lt;sf/ifPtol.utCoenalis interpretatur : Nafcitur ia
Hannonia,ad Novionem pagum (^Vbx-ii?») amp; ad Aquilonem converflis,luftratis Opidis qua: vulgo Landreej, SajJene^
Barlayment,Mabeuge,Merve ^ Chajfele,iztiâitm Namurcum perlap(ùs,in ejus exitu in Mofam fé exonerat,varios etiam
ipfê amp; dclicatos pifces fubminiftrans. Delà quae amp; Dilta Lipfio, Thilia Reginoni,ia Brabantia fluvius qui a tiliaruni
in ripa ejus frequehtia videmr didus^prope pagum Tilam oritur,amp; in Septemtrionem decurrens, V Vaveram petit 5
deinde Lovaniumpermeat tribus inde milliaribus dilTitum : unde fervato ad totidem milliaria curfu, flumen De-
meram recipit. Mox in Occidentem flcxus,pluribus velut ramis Mechliniam perlabitur : amp; primo hinc lapide, in-
vento ad Rumpftum,nobilempagum,Netha,uterquencfcio fane quo fatoàut cafu , nomen fuum Rüpelsco^no-
menro,ob loci forteillius nobilitatem fimul amp; antiquitatem,permutat. Qm ipfe Rupelà jam aquis audior.duo^o-
do vel circitur milliaria progeffus, e regione Rupelmundas cui arci nomë fuum impertit in Scaldirh efFunditur. Se»a^
àlijs Sima,\z Seine,nomtn, fecundum nonnullos,fortitus eft a Senonibus Britannia populis, quo tempore Gallianî
divexaturi,hac tranfierunti Magis tamen rationi videtur confentaneum,fl dicamus, fluvium hune fumpfilTe nom€
a Sogniaco, vulgo Soigni, Hannonia; Opido,juxta quod nafcitur,amp; arrepto ad Borcâ curfu,Haliam pctit,unde Brux-
ellam delatus,eamque varie pervagatus,Vilvordaiïi properat : inde ad Caurum flexus,dextra Mechliniam relinquit,
amp; paaHó ulterius progreffus in Delam fe effundit. Defa apud Leodienfes prope Opidulum Per oritur, amp; ad Sep-
temnionemconvcrfus,Eindovam interluit : Hincfervato eodem curfu Silvam Ducis ingreditur,amp;:alteroinde mil-
iiari in Mofam evolvitur. Demera prope Tungros in Leodienfi quoque dioécefî,fcaturit : amp; in Occidentem yerfiis
Bilfenum ingreditur : mox tertio inde lapide Hafleletuni {Haffelt) perf luit, amp; quarto illinc milliari Dieftam : Vnde
Sithenum amp; Arfchoti^n perlapfus in Diliam effunditur. Njtha, five Ä4,prope pagum Rhcil originê habet, amp; ad
Africum fta. im decurrens urbem Hefentàls perlabitur,unde fervato curfu, ad dominium Grobbendoncanum defer-
tur, receptoque torrente Ada hinc Liram progreffus,Dufflenum amp; V Valemum adluir, amp; paullo poft Diliae mifce-
tur. Riira, vel fecundum Trithemium, Rora (Rver) forte Adrantgt; Tacito, ut fcribit Ritheimerus,nomen ducit^ab Ro-
rico,Clodov2i Galliae Regis filio,cäfu ineofubmerfo. Prope pagum BuliHge)i,ia agro luliacenfi oriturjamp; ad Cauruni
deflea:ens,buram,inde urbem ipfam luliacum perlabitur,amp; tandem Ruremundae, cui amp; nomen fuum ithpertit ^ iii
Mofam aquas fuas exonerat. Vidrus ài^^èç Ptolem. Mt vulgo, idque fcribente Trithenlio, ab quodaih Vechta-
no, qui Oderaari Franeorum Regis temporibus^cafu in eo fubmcifus eft* Erat autem is ipfe Vechtanus in flagranti

D 3nbsp;afdmodum

fr'

admodum apud Regem gratia,c Druidum numcro,ob multi)ugcm,qua prîeditus erât,{cièntlam,5c variarum lîngua-
lum cognitioném clariflimus. Vidrus autem nafdtur in VVeftphalia, ôtintcrfluit Comitatum Benthcnicnfèm
quot;fiardenberganijOmmam, inde vero Haflelium âUtiens,tàndem ad Gelmudam in Lacum FIcvi aquas fuas exonérât!
Scarpa geminos hiabet i n Artefîa fontes quorum major ex ilionte S. Eligij,alter ex loco illi fiaitimo profïuit. His
inox eóncurrentlbus,Atrebatunl jam integer pervenit. HincadBoream converfus Duacum , mox Laïeinium amp;
•nbsp;quot;Marcenàs interluit : Vnde Hennoniù porro decurrens,in exit u ipfo Mbrtâni2e,ScaIdi mifcetur. Sunt amp; àlia mîno-

rum gentium flumina,quibus delineàndis brevitati ftudens fupèrfedêo. Hxc cum torrentibus amp; ri vis, quós etiam,
ne ledori tœdium pariam, präetereo : preterquâ quod incredibilem pifcium copiam fubminiftrant, règionelque ip-
fas ornant amp; muniunt : magui quoque momenti funt in commeàtu amp; mercibus tranfportandis. Incola: pra:tereà
haud contenti hoc naturae beneficio, horum f luminum àdmlnicuîo multas aquas inter Ce conneftentes, maquot;-na in-
duftriafoflàs aliquot milliarium,eafque navigiorum patientes ducunt : îta ut vix ulla civitas aut locus inveniatui-
qui navigia amp; quidem magna non admittat. pefcripti's autem badlenus,quÄ per Germaniam Inferiorem fiint, flu-
minibus J fequiturut aliquid etiam de Oceano dica'mus: cum amp; propter adfinitàtem aliafque cauflas non tantum
hujus traftus memîbrum : fed Sc ■Caput amp; veluti pater fît. Magnam igitür,imo vaftam amp; fuperbam Oceani dico efiè
faciem : amp;, fi intumelcat amp; cömmoveatur formidabilem. Nam tanta fepe vi tantoque furore concitatur äc tenî-
peftatibus horrelcit,tantifque fludlibus intumefcit,ut fpatiöfos campos amp; torasaliquando regiones mergat,amp; mife-
landum in modum abforbeat : imprimis autem drca Zelandiae oras, maxima fepc dcdit damna. Incolarum autem
induftria,illi aggeres amp; chelas opponentium,tandem periculum fere omnc eft amotuîn : Nifi forteînfolitte amp; fiiprà
tiiodum horrende fuperveniant tempeftates,^onfpirantibus inter fè Cauro,immenfo Oceani sftu amp; aquarum inte-
riorum inundatione. Venti autem Oceanum maximeinfeftantts,ideoq; amp; regionibus maxime noxij, Caurus, A-
'fricus,Zephyrus. Novilunio quoque amp; plenilunio,pr£Erer duo ïequinoöia,quibus maxime (Cornelio Tadto tefte)
intumefdt Oceanus,acerrime vexâtur. lt;^oties enim cum Sole congreditur Lun3,atque innovari incipit,aut in or-
bem circumduda plene confpidtur, maximos excitarrâeftus,flu'aufque attolli in imménfum, àc maiimas deri tcm-
peftates cernimus. Qupniâm vero ad hujufmodi oöfiderariones amp; mirabiles œftus Lun^que in hoc mari cfFeftus di-
greflus fum ; non erit praeter inftitutum deaeftu pauca hic fubjungere. A^uj dicitur motus maris,quo cxundäs fluit:
amp;,exadaperiodo,refluit. Spedesejus; hinc ^//«fpeCialiorenotione, qui marisnbsp;iade receJ/M vd red'

frocatio. Cauflis ejus inquirendisoperàmmaximamimpenderunt maxima quomdam asvoque noftro ingénia. Eft
cnim illa maris reciprocatio admiratione digniffima, amp; res plane divina. Oceani autem«ftus excitare Lunam, caul^
famque tedprocandi illi pra£bere,nunc conftat inter omnes. Qi^emadmodum vero Luna varias in motu vices fufti-
net : ita etiam dilTimilibus vidbüs agitantur aftus. Nam Lunam fequentes bis inter duos ejus exortus adfiuunt,
bis refluunt, vicenif-quaternis femper horis : hoc eft, maria fingulis diebus naturalibus bis inundant, bis rece-
dunt : intumefcentia, adfcendehte Lunà fupra Horizon rem ortivum ; relabentia vero ,ipfa ab meridianocoeli fafti-
gio in Occafum vergente : itérum exfufgcntia,reCedcnterubfer ima cceli Lunà,partcmque meridians contrariam ac-
cedentc jhincfubfidentia, doneciterumeXoriamr. Vi item Luna non fèmpereodem tempore neque loco oritur^
fed adfidue aliunde, quam pridie, prodit : fic nec asftus ftatis horis returrunt ; fed illo tantum tempore, quo ipfa iter
facit per csli cardines. HöC etiam notandum,Lunam alirer maria mo vere,quum plenaj aliter,quum dimidiata. Ma-
jor enim vis lumini copiofo,quam debili amp; velut cxftintto. Hinc Caelar lib.i v de bello Gallico : Bademm^emidit^
utejfet Luna plena, qui dies matutinosüHus in Oceano maximos efßcere fila. Nota noftratibus plenilunij tempore vox,
Sj/rinckvloedt^quzû aeftusaltiusfoîito cxfiliens. Non minus vere, quam eltgantcr Agellius lib.xiv,Oceanum, quaü
3Lunx comitem, cum ea fimul amp; fenefcere, amp; adulelt;cerc, ait, Confîgurationes quoque nonnullius hic momenti.
Lunaenim,fi Venerem,dicisgratia,in idoneo adfpedu réfpiciat, amp; humidas percurrat manfiones i Acceffiimi maris
prxtet folitum äuget : fin Martern,amp; ficcas permeet,minuit. Obfervanda amp; hic adfcenfio fignorUmi Luna enim
fi fuerit in fignis redtamm Adfcenfionum,longiore tempore producit jeftus, quam fi in obliquarum. Hoc namquc
animadverfum viris magnis, numquamâcceffus rècelTbus pares eflè temporis duratione, nifi quum Luna in fignis
equinodialibus fine latitudine. Neque hoe filentio piatereundum; alias aquamm partes magis vi luminis amp; radio-
ïum corporis Lunaris adfici,quam alias 5 vel eb reftitudinem radioium,vel vim quamdam aliam occultiorem. Qmn
amp; alia efficada radios fucs in aquas dimit tit Luna, fi Septemtrionalis j alia,fi Meridionalis : hic enim acceffus äu-
get in lirtQribus Meridianis : ibiin Septemirionalibus. Eftedus hujus xftus alios novimus amp; experimur com-
inodosgt;alios incommodes. Illcs quidem, quod aquas purger,ne ftànres amp;quieta;(docer hoc experientia) fini
amp; putrefaftione corrumpantur : quod item promovêat na\'igantes. Nâm Ut inquit Véget. lib. iv de re mi-
litari cap.xlti , hac reciprocuatis meatus ambiguifas curfum navium [ecunàii ad)uvat,retardai advtrfa. Hosautem^
inundationum amp; perruptionum violentia. Nam tanta fa:pe vi terris immirtitur Oceanus,ut etiam vafta flu-
mina retroagat, inundans abluenftjue fpadofos campos , ut fupra quoque attigimus. Scribit hoc Pomponius
Comœodinbsp;clamantque tot multorum (èculorum calamitates. Sed hxc deasftuhadenus. Cum autem indicaveri-

tatfsMaris» mus,quantum nonnullis harù Provinciamm regionibusdetrimëmm adferat Oceanus,ubi commoveri cccpit : etiam
âliquid dicendum cft de commodis amp; emolumentis, qus.in omnes hafce provincias ab eodem illo dum tranquillus
pacamfque manet,promanant. Ea vero tälia tantaque profefto funt', ut fi ijs carendum eflet, tbria procul dubio vix
dimidiam incolarum partem alere poflèt. Quam vis enim regio per fe latis fit fertilis (ut fupra diximus) tamen neC
ipfa via:Um,ncc hcminum induftria res alias incclis neceflàrias fufficere poflèt. Commoditas ergo maritimä,cx om-
nibus fere totius mundi regionibus, omnigenas Belgis merccs copiofé fuppeditat, quà ad vidum cultumque perti-
ßentjUt non incolis modo verum amp; exteris abunde fufficiant. Atque hincfit ut hic traâus fit Veluti publicus quidam
totius EuropaCjimo vero totius Orbis terrarum porrus, amp; commune Eraporiutn. Vnde negotiàtio quaedam exiftit
amp; nundinatio omnem pene fidem exuperans,ac immenfum quoddam mercium chaos, cui in^nitus prope tam cxte-
torum quam Civium numerus fe inrerponir,ac operâm fuam impendir. Prœrer hanc vero commoditätem longe am-
pliflTimam, ranrus ex ipfomet mari ad incçlas redit quxftus, tantum emolumentüni, ut vel ob id judicetur Oceanus
magnitudinefua dignilTimus. Confiftit autem hot emolumcnrum,ut omnibus conftàtjîn copiofa AieCum,pifciam-
que omne genus captura fidem omnem fuperante,qul non fumtuofis modo potentiuni menfis,fed amp; tenuiorum ne-
ceflltari abunde fuffidunt : nee folummodo vidtum, fed amp; opes incol£^nde fibi parant. Qjiod cnim ipfis fupereft
Callis,Hifpanis,Germanis,Brirannis alijfque fini imis populis,larga manu impertiunt : imo in ipiam Italiam quoquc
noil unius generis ftleconditi pifces, Aleces imprimis amp; Salmones^hincimportantur. Cum autem ha:c ncgoriatio

pifdum

pifciimi mnïkcondirorum maxïmi momenti fit,tria comm genera pra:cipua 'reccnfebo, Aleccs n^tnpc, AiHlos ma-
jores atque Salmones. Primumde Alecibus quaruni proventus pra;cipuus, agemus. K^lecum vocc ^rengos ixo'
bis di€tos pifces intelligo,argenteo quodam fquamarum fulgore, nodtu prxlèrtim, lucentes, dodrante vix ma/ore^j
quos« fhrijfariim^cnttziizimt Rondileriusgraviflimus'^pilcarijenbsp;, Leucomxnidas Francifcus Mäflärius vo-

car,amp; cum Gerribus Plinij confundit. Nos cum eruditiffimo lunio Csefaris judicioinfiftentes^amp; cum rtiultisloquen-
dum cenfentes,nbsp;nominamus j quod iPrifdano amp; Sofipatro nobiliffimis Grammatkisitaplacereapprcbaii-

que videmus , quio^/?«*/» propifcemuriacondirifolitoaccipiunt'. Sunt aurem ex i js qiiosnbsp;Ariftoteles,

gregdes noftri nominant, quod agminatim per öceanum ferantur palabundi, tanra interdum multitudine, ut
oppofitis retibus fifti nequeat impetus, quin ilia rapiantur, ac liquidi xquoris faciem ofFurcent: quse caufla eft cur
tam copiofefitillorum in retia infuforum captura-. Innulloomnino rcperiunturifluniine, velmariMediterra-
neo, Hifpanico,autalio(nififallor)pmerquamin foloifto Septemtrionali Öcean'o : Magnitude, turn amp; forma
pariter amp; prsftantia hujus pifcis neminem latet. Hipifcespoftquamex Ar^loimaris iatcbrrsdifcedentes, id quod
prscipitante jam vete folet fieri) velut commutatis natalibus in aftiva contendunt, tuin yero ckfles varise, inteir
quas Hollandica Zelandica , Frifica , iFlandrica , Gallka, Britannica amp; Scotica , qu^fi ex condido ad evitan-
dasfimultatesamp;contentiones partita: inter fecertasftationes, flib Britannia ^ Scotia; ora, amp;; Oreadibus, fingulx
pro viribus ifti pifcium generi infidiantuir navigijsrotündis, al vo panda, obtufa prora, Bups nuncupant. Hi
pifees vivi, quo ad ejus fieri poteft(nam fimui cumdeferto falo vitam quoque protinus exfpirant) pérjugulato-
remeumdem amp; evifceratorem j cuipra: ca:teris omnibus libcralifllma mcrces datur, aperto prius juguloexenté-
rantur, dein per falitorcm condiuntur, feftinatis opèris gt; inde conduntur falfamentarijs tadis (orcas Latinivo-
cant) poftea venditi, per alecarios cupariofque de integro ftipantur,inani turba qua ladibus aut ovis caret, numero
fubmota^ nova muria obruuntur, poftremo per dtleclosjuratofqucarbitros bonitatis fides exploramr, figillo-
que addltoobftringirur, non abfimili religione a vetere, qua Diana amp;cerdos Lemniam rubricam probatJE notae
figillo imprefTo infignicbatj uti tcftimonio Galeni conftati Atque iftudquidem primum genus Alecum eft^
conditaneum, feu muriaticum nominandumcumPlauto : alterum eft quod leviter faiuumin fumariofumodu-
raturjUbiaurivelarispotiuscoIorem ducit,unde Seretum voce Gothica Galli id genus nuncupant j quodfubruF-
fus ad atrum accedens color ca lingua Sorus yocitetur. Ifta Alecum pifcatio quamtum operipretiu'm, quamtam
relpublica imprimis Hollandica amp; Zelandica utilitatem praftet, quo ore cftcram ignoro, quando non uniusi
fed plurium civitatum falus amp; fortuna inde pendere propcmodum videantur: inde plebs urbana paritefdc rüftica vi^
dtum quaruntjKs alienum diflblvunt, familias fuftentant, opes qualefamque conquirunt, aut partas tuentur; Alte-
xum e pracipuis fale condiri folitis, pifcium geniiSj Latinis dicitur ^[dhu major, ad differentiam minoris, vuloo C4-
beüau. Gallis tjMerk. Éft autem hic pifcis coirpore rtlediocriter magno, amp; reperitur aliquando quinquaginta^libra-
rum amp; ampiius: atque optimus eft/ive recens, üve fale conditus fit. Habet véto amp;ifte ftata fua certaque tempo-
ra, amp; cum alijs aliquot anni menfibus,tum vernis prafertim,ad vicina Belgica^ 6c nominatim Frifia riiaria,agmina-
tim accedit, Capitur autem amp; falitur in totum annum ca profedo copia, ut maximum quotahnis regionibus hifcc
emolumentum adferat. Atque hac duo pifcium genera, Aleces videlicet «Sc Afelli, ex Medicorum quidem fenten-
lia, omnium quotquot eduntur maxime nutriunt, ita ut carnibus (ale duratis eos prope exaquent. Tertium genus
pifcium, quos fele condiri diximus,Latinis dicitur Salme^ vulgo Salm, Gallis Sautmon. Grandis pifcis eft^Óc reccns eat^
ncm habet rubefecnteni,velut rofco Colore^ Ideo Aufonius venuftiflime in Mofclla cecinit:

^ctepumforubicamemvifcereSalmo,
Tranßerimjata cu)us vaga verher a caud*,
Gurgite de medio fummas referanlur m mdas^
OcculmsflacidotumfrifdituréiqMrefHlfus.

Êft amp; hic pifcis ttói reccns, quam vel fale, Vel fumo duratus, faneqüam iaudatiffimus. Üutic autem In Holland^
quidem amp; in Zelandia numquam non fère inveniasi At pracipua tame ejus caprura,Aprili,Maio amp; lunio menfibus:
quo tempore tanta fale conditur copia, ut colledum in caput foenusannuum dueenta Coronatorum millia cxcedere
credatur. Sed de his fatis,ad reliqua pergamus. Portus habet Germania inferior commodifiimos amp; eeleberrimos, fi-
lt;lafqucac tutas navium ftationesj omni nationi expofitas,atque ad frequentandds remotiftlmas regiones, quocumq;
tèrrarum curfum inftituere libeatjaptifTimasi Planü amp; aquum eft Belgij folum,pauci in eo reperiuntur colles,Mon-
tes paucioreS) exceptis regionibus Lutzenburgi, Namurci, amp; nonnuilis Hannonia locis, ubi funt denfiores. Ët qua
FiandriajZelandia,Hoilandiaque littora Öceanopuifantur,adverfus fludluü impetuhi Natura tolles fabulbfos inftat
obicü pratendit: mirabili amp; nüquä fatispradicanda prudëtia. Nenioribus,fiIvifq;, quantii voluptatiaut venationi silv^amp;
fetis cft,aut regionis decor exigit,fparfim oriiatur,quarii pracipuas hoc loco defcribamus. Inter eas primo loco occur- Nctntinj
rit Arduema Tacitoamp; Cafari totius Gallia filva maximaja^^aevv« Strab. Adcolis Airdcrtne: Rhenano Lumicherrvaldt,
(quodfonatLeodienfiünemus)dicituri jichterwAldtlciznlt;:\{colxlt;mco. ClaudianusG^Äc^J/Ä/^noriiinati ï^ancidê
Caefar tradiditaRhcnofluviopermediosfines Treviroruni ad Nervios (nunc tormcen'fes) Si inltium Rhemorum
ptrtinerejamp; millibus paffuum ampiius id paterein ion|itüdinem,attingere Menapios,Eburones, Advatièos,ufque aci
Scaldim. Ac noftra atate maxima etiamnum Gallia filva eft: licet exculta paullatim telluire mukutii dim'inuta fit.
Imo ilia ipfa qua fupereft pars frequentius interrumpitur, atque hic illie arätiro fubigitur, mutate fubmde nominei
I'ars auteni ejus maxima,minufque interrupta,eft a Theonis villa Leodium ufque,quod Ipatium ad xxx miliaria fe iii
longitudinem extendit. In ejus medituUio fitum eft tanum S.Huberti,ÓpidH.m Gemma Frifio tefte,ad gradü xxvi
min.icl LongitudinisjLatitudinis vero grad. 1 min. iv pofitü^ Arboreshabet hac filva omnis generisamcSnas,rnäxi-
mas amp; altiflimas, qu^ earn non minus fruauofam quam juaindani effitiunt. U^orniAvia \z\ h!ormmtUim [Mormau)
ampliffima fimui amp;amöeniftima Comitatus Hannonia fyIva, initium cäpit pfope Qi^erecrum {^efndy) amp;in Au-
flrurn ad multa miliaria verfus Veromanduos procurrit,Opida, pagos,villas complcxa,rivis quoque amp; fontibus lim-
pidiffimis paflim itrigua» Cai:bonum hic magna conficitur copia, unde creditur a nonnuilis veteris Silva Carbona-
ria pars, quam alij tarnen magis in Orientem Solem fpedalTe aflerunt, inter Mofam amp; Sabin fluviosj amp; atnoenum
Harchia nemüs illius eflè reliquias, in quo cognominis ille cum Arce pagus, Comitum Barlemontiorum fedesi A-
mceniflima S. Amandißlvä, in eadem Hannonia fita ^ audit vulgo amp; Silva Raimenßs ^ ob fummam videlicet cum CO
faltu viciniam. Initium autem capit in Flandria Gallicana finibus prope pagum S. Amandi, unde nomen ha-
bet i inde porro ad Oxientem ^ magno adniodiliH fpätio Valencenas ufque excurrit, axboiibus paiTim denß;

Mnbsp;M

Eft autem Saltus Raîmenfîsin ditione Toparchae Amerienfis,qui hac ipfa de caufla eÄ Magnus Venator Hanfïonîart
.di'-nitate nimirum faltui ipfi ännexa. Eft in eodem Hannoniae Comitatu amp; Fägnmenßsfilva(Le bojs de Fatgw,) quœ
^inîtium capit prope Avennas, amp; lato ambitü, ufque ad Magetobriam (Maßres) fpatio xv'i milharmm in longitudi-
nem patet olim multo efiafn mäjor. Videtur adhüc retinere nomen,licet aliquatenus deptavatum aFaunis amp; Saty-
iis quos in hoc fortean traclu ünxemt Poetse capripedcs amp; cornigeros,quod hujus filvx pnmi mcote täeflentferi amp;
rimmanes,ut nö multüä bmtis mcnci.Somenfis,Sogmacenfisßha Lipfio,fita eft in Ducatu Bràbantiœ bombardae cir-
citer jadu ab urbe Bruxell^. Procurrit vero m Milliariû fpatio verfus Meridiem ufque ad Brenniam allodiale quam
vocant,amp; Brennocaftrum. Saltus certe ingens amp; infignis,ita ut in circuitu ampliüs vi i palT.mflKpateat. Varios iftc
faltus compleditur pagos, tum amp; arcem quam trium fontium vocant, amp; Abbatias,Coenobiaque plunma. Quo fit,
lit perarftatem non päuci nobiles Bruxellenfes^ aHjque cives honeftiores fe eo aaimi gratia cum tota familia con-
férant ibique ad feptimanas tres aut quatuor permaneât. Meerddia Lovanio vicina, magnus amp; pulcherrimus faltus
cft nec amtenitate minus,quam ferarum frequentia,amp; infigni,quod ad venationem quidem attmet,mimunitate Ce-
lebris. ZAventerloA^cm^^^z^p adjacente nomen,filva eft amoeniffima,interLovanium,Bruxcllam amp; Vilvordtam fi-
ta Greotenhonmm'mtzdom Brabantia fitum eft, paullum infra Turnhoutum, in quo nafcitur torrens Ada qui ia
Netham flumen fe exonerat. Saltus ipfe pemiagnus eft,in quo Regina Maria cui Tumhoututn ad vitam a fratre con-
■ceffiim erat multum venari folebat. xjMäflaniA [uM'^e) Namurci filva abipfaurbis Namurci arce imtmm fumês:
amp;inlt;-entilatitudine ad Hvpafficumporreda, verfusPhilippopoIin rlongitudine ufqquot;ead Mofe ripam procurrit.
TOepa Flandrix filva primaria,haud procul Artefiœ finibus,flumini Lif^ propinquaeft,Caflcto amp; Balioloduobus di-
ftans milliaribus, licet vijs diverfis : Silva ingens, amcena, antiqua,in qua Arx operc amp; naturatnunuilfima. Njnm
cjufdem Flandria: filva,Hypr^ vicina, ingenti magnitudine in Septemtriones protcnditur, «u^tos pagos amp; abbatias
'complexa. Foedfhefgtdimci Fiandriïe amp; Hanuonia: conflnia, citca Gerardomontium, amp; Leffinam fita, magnus 3c
orbicuiari pene Wa làltus eft. Gu/ielmi Silva Artefiae prope Rentiacum faltus eft, ubi pugnam Imperator cu Gal-
lia: Re're commi'fit anno cididI i v. Echtemaldia, Gelria; prope Arnhemium filva amoena, Boream verfus procurrit.
Septemßha in Frifia amp; confinijs Tranfifalanœ,feptem ingentesfaltus funt, haud magnis inter fefpatijsabjudi, un-
de uni ex quatuor Frifi« partibus nomen eft,qua: hodie vulgo Seven.^olden,àïcitm. Ambiuntautem finguh fans
magnum terrae circuitum,amp; quamplurimos continent pagos, afpedui ?ucundiflimos. Sed hxchadenus de Silvis ; ad
Opera publica veHio. Innumera pene in hifce regionibus magnifica Templa^ plurim« Abbatiae, mnumera Cœno-
bia amp; Monafteria,pluriina Xenodochia, Nofocomia,Ptochodoehia, amp; Orphanotrophia. Gerte in una urbe Antver-
pia duo amp; quadraginta ejufmodi loca enumerantur. inter ea auguftiffimum, Temflum Cathedrale D. rtrgtmaçz.
clflîmum cujus latitudo minimum pedum qumgcntorum amp; decem -, latitudo plurimum ducentoram quadra-
ginta,ac non ignobili parte fui,fexaginta amp; trecentorum pedum. Columnas ejus quis enumeretï five qux fub ingen-
ti förnice tamquam fub ccelo Atlantes fudant, five quae latera claudunt, firmantque univerfam machinam ingeniofa
dorfuatione gt; Numero templi Ephcfmi foperant. Vix ullum habet Templum Chriftianus Orbis eXcellentius, fi
quis operis amplitudinem fpeftet amp; majeftateni,Turrimque fummae altimdinisiex cädido Marmore, editiflimo ope-
Toflimoque fafti'^io admirabilem : unde in urbem opulentiffimam,in fluvium navibus tcaum,in vicinam regionent
pac^is urbibufqueabundantem jucundiffimus «ft profpedus. Portentofum per omnia humani opus ingemj. Quid
' 'lelîqua Templa Monafteria amp; ejufmodi loca defcribam, qnx in hac amp; in alijs urbibus amp; pagis ingenti numero con-
fpiciuntur gt; Quid DiKum Comimmque amp; illuftrium Procerum fumtuofa palatia ? Quid reliqua tum publica,
tumprivataa:dificia? Ea fi comraemorare pergam , tempus me cifius amp; locus quam materia deficiat. Quare
■de his filere melius puto,quam parum dicere. Ad rationem gubernandi amp; politicam admmiftrationem tranfeo : de
fc^'® '^t ciua priufquam accuratius difterere incipio qüoniam Belgicîe regiones diuturno inteftino bello xi i annomm mdu-
' cijs finito qu£e antea harebant, in duàs partes difledte amp; divulfae limt, quibus Principibus amp; Magjftratibus eae nunc
fubfint paucis explicandum eft. Archiduces Albertus Auftriacus,Impcratoris Maximiliani i i filius,amp; Ifabella Clara
Eult;^enia infans Hifraniarum,filiaPhilippi 11 (omnium quomdä Inférions Belgij regionu^m Dynafe) obtment jam,
primo Ducatus,Brabanti2e (exceptis Bergozomio,Breda,Gravia, Steenberga amp; VVillemftàdio Opidis eommque ju-
■ lifdiftionibus) Limburgi,Lutzenburgi,cum ea Tetrachia Gelriœ, in qua urbes Ruremunda,VVachtendonca,Strala,
Venloum amp; Geldria,aim earum jurifdidionibus amp; municipijs. Tum Comitatus, Flandriae (prêter Siufas, Axelam,
amp; Ardenburt'umjCum aliquot propugnaculis amp; munitionibus) Arteüa;,Hannonix,amp; Namurci. Sacri Inlperij Mar-

chionatum, cujus Antverpia caput eft,amp;MechIiniae Dominium. Fœderatamm Provinciärurii Ordines tenent pri-
mo tres partes tetrarchi^ Gelrix, fub ijscomprehenfo Zutphaniae Comitatu, in quo Archiduces Grollam civitatem
habent. Tum Cotnitatus Hollandiœ amp; Zelandià, cum Frifix,Trajeai, Tranfifalana; (praeter Oldefaliam amp; Lingara
Archiducibus parentes) amp; Gronings,Dominijs : Denique fupra didas urbes amp; membra Brabantiae amp; Flandriae, qui-
bus (ut diftum eft) Archiduces non prcfunt. Hsc prœfati de Regimine amp; politica in his regionibus adminiftratione
atramus. Ea tam in Pfovincijs Archiducibus fubjedis, quam in libera fœderatarum Regionum Republica, m ho-
dîernum ufque diem fere exercetur veteri modo â Principibus Burgundiae inftituto ^ ferväto,qucm pimû exGuicci-
ardino a quo accurate defcribitur,breviter proponemus,deinde mutationem fi qua incidit hoc bello inteftino, ctiam
paucis indicabimus. Forma hœc igitur, quo ad Magiftratuum nomina amp; authoritatein, qua utuntur, eadem fere eft
qua: in Re«»no GalUœ-. Suprema enim poteftas amp; imperium omnibus in rebus penes Principem eft,limitatum tarnen
amp;inclufum intra prœfcriptum amp;formulam privilegiorum amp; immunitatum quae hifce regionibus a prifcis tempori-
bus atque adeo poft hominum memoriam conceflk funt, quorum haec fere vis eft,ut PrinCeps, ahqmd hovi propofi-
turus, ut exempli cauifa petiturus ä regionibus aliquahi exadionem extraordinäriam, aut pecUniarium vel aliud qua-
lecurnque fubfidium, novafve leges gravioris momenti promulgaturus, illud perficere non poflit, nifi voluntate amp;
pleno cöjifenfu Ordinum Provinciatum, quos in hunc finera convocare debet, certo affignato die amp; loco. Qupd
qua ratione fieri plerumque foleat, infra fufius referemus. Principi itaque (ut diximus) fuprema eft in omnia pote-
fl:as amp; arbitrium. Omnes Magiftratus primarij regionis, amp; nominatim Gubernatores tam omnium regionum uni-
verfim,quam fingularum fpeciatim, Cancelldrij, Prsfides amp; ^enatorfes Ccnfilij Stamum, täm Secreti quam Magni^
item Cancellariarum amp; Curiarum Provindalium Capita alijque miniftri Finandarum,Magiftri r3tionum,Epifcopi,
Abbates,alij Antiftites Ecdefiaftid,Magni Venatores, Saltuarij,amp; ejuünodi, Magni Pra:tores, Droflarti, amp; Sculteti^
Scabini,Senatores, amp; in varijs urbibus etiain Confules : Ifti, inquam amp; fiqui plures id genus Offîdarij primanj, om-
nes a Principe ftabiliuntur,fuifque munetibus trindpis nomine funguntur j om nefque adeo leges deereta,amp; alicu jus
'nbsp;•nbsp;moment*

mométi ntgotià ejus u'nîus noiîiînc amp; aüftoritate tradantur amp; expediuntur. In fümma nihil pirorfus fieri poteft quo
ad prœcipuam adminiftrationem provinciarûjnïfi înterveniente illius nomine amp; audoritate. ÎPotentiflimi quidem
Auftriaci fanguinis Principes,quod praeterhantditioriem,tot alibi quoque po'ffiderent regna,tot ProVincias haberêt
Imperio luo fobjedas, tra'dui ifti gubernando pet fe rion fufficiefeant (ut Burgundi^ Duces olim faditare foliti) ae
proinde hrc conftitiiere perculiares Gubernatores-,atque Vicarios coadi funt,qui fummam adeoque pleniflimam ha-
berent per totum Belgium authoritatem : cunda tamen majora munera amp; officia, atque omïies leges,décréta amp; ne-
gotia fub Principis nomine diftribuebantur arque emana^ant. Atque haec de his, ni fallor, fufficient. Nunc quales
hi fint Magiftratus,amp; qua:nam corum fint partcs,paucis percurramus. Confitium Status, ut vulgo votant,Ptincipi ex senatores
morc i, vel coabfenre Provinciarum Gubernâtori adfiftens, incerto conftat Confiliariorum numero j aHjirrio cnim amp; eorum
Principis pro re nata plures vel pauciores adhibentur. Conftat vero ex diverfis Provinciarum Eelgij Pi-ïefedïs' non- fregucntia,
nuUifque Dodoribus amp; virîs illuftribus,qui propter dodrinam, integritarem, ac virtutes a Principe ad hanc dignità-
rem evehuntur. Huic ordini unus pra:eft Iudex feu'Prœfes cùm hoc cöfilio délibérât Princeps vel Gubernàtor de
rebus ad Sratum Reipublicae amp; publicum borium fpedantibus. Agitur enim in eo de pace amp; bello, deque generali
totius patria; regimine. Eodem in deliberationem veniunt, quae ab omni parte àdferunrur. Item föedera cum alijs
Principibus Rebufque publicis \ an dimirtendi vel retinendi fint belli duces. Item de prôpugnàculis,munitionibus,
amp; armamenrarijs5de mirtendis Ôc excipiëdis legàtis : cundaque hue referuntur ex alijs confilijs magis airdua negotia.
In fummaincunibiteitota moles amp;fuprcma omniUm rerum ad gubernationem tutelamque ditionis fpedanrium
àdminiftratio. Soient ôc extràordinarijs amp; magis arduis negotijs adhiberi quoque omneS Equités Aurci Velleris, amp;
ex alijs Gubernatoribus Provinciarum,Miniftrifque Regijs nônulli. Conßtium Secrettim,yd Privatum (Le Confit/Prî'
vé) fimiliter Principi aut Gubernâtori adfiftit. Conftat fere dénis vel duodenis Confiliarijs, ijfque Dodoribus aut
Litentiatis, aut eriam Equitibus. Hoc cum divifum fit propter multitudinem negotiorum a praccedenre Confilio
StatuSifibi refervavit quicquidad luftitiam, lus amp; Poliriam pcrtiner,amp; infpedionem aliorum confiliorum. Hujus
itaque^eft concedere privilegia,amp; confenfiis,gratiam,veniam, remiffiones jitem condere leges,decreta,ftaturà, edida-
que. Hujus item Confilij cft cognofcere de limitibus amp; confinijs provinciarum, ac praccipuis ditionis, fiiperioritatis
amp; audoritatis,tum Principis, tum amp; Prbcerum quoque feu Satraparüm, aliomimque Aulœ adminiftrorum in tabulas
ordinariâs relatorum,pàrtibus. Denique Gonfilium hoc robur eft ôc ceu propugnaculum luftitîae, amp; fupremam ha-
bet in orhnibus rebus poteftatem. Habet amp; hoc fuum Praefidem. In çadem,Curia refidet amp; Confiliu^n, quod vulgo
Thanciarum {Confeil des Finances) vocät ; idque fere conftat e tribus fpedarse prudentiae inter Belgas Dynaftis,qui vul-
go audiunt Capita Finandarum : uno Thefaurario ; uno Tribuno œrario, quem Recepratorem generalem a munio
appellant amp; tribus Commîffarijs (quos vocant) viris dodis amp; prudentibus : tum duobus Graphiarijs,alijfque aliquot
àdminiftris. Et penes hoc quidem Confilium fupreriia eft in Principis patrimonium,annuofq^e proventus audori-
tas : tum amp; fuper ordinarijs extraordinarijfque fubfîdijs^ fuper Çameris Rarionum, Quœftoribus i ali)fque petunias
Principis tradantibus,difpenfatio. In eodê fiunt taxatioiaes,amp; expediuntur pccuniàrû,pace belloqtie ncceffariarum,
âc vel in arces amp; propugnaeula,vel in àliois tambirdinarios quam extraordinàrios ufuS,totiufq; ädeo ditionis tuteîam
amp; confervationem impendendarüm folutiones . Hoc item bona Prindpis elocat,moderatur atque reftringit, pro in-
ftituti amp; commentarrj fui râtione,locationiim leges. Et,ut pauds dicam^penes ipfum eft difpofitio,pcteftas amp; àdmi-
niftratio thefauri Prindpis univerfi. Vnde proprie did poflit Ärarium quoddain Princlpis^quo is utitur teu perfugio
quodam,amp; facra,quod ajunt^anchora, in quavis occafione amp; neceÏÏirare. Atque haec tria,dje quibus hadenus didum,
Confilia, Aulam Prindpis,quocumque ille fe confert, fequûtur, ut amp; PrffoßtusAuU,Vivamp; Capïtatium rerum Profeaus^
qui ab rubra eàque long! amp; fpinoià virga, quam fibi prsferendam curat in luftiriae fignum, de Roode Rbed^ vulgo did-
tur, Hic magiftratus, praeter earn, quam Aulab folemniter prseftat operam, aliquando etiam eft pro latrundilàtorc,amp;
return capitalium per agros palTim amp; mra Q^ftore, idque per univerfam regionem : quamvis enim tempore pacis
fere in unaquaque regione ejufmodi i?r£Efediad tcrirorem amp; pbenam vagabundorum amp; gralfatorum obequitent : ta-
men cum ifti fines fuae jurifdidionis excedere non poffint : hic aulicus nofter pra;fcdus uviverfam regioneni peram-
bulat,amp; pro occafionum amp; poteftatis fibi ab aula Conceifae modo, ejufmodi nebulones apprehëdere, in judicio ftfte-
re,in eofque pro meritis animadvertere potfeft. Sunt amp; alia Confilia Prindpis prêter jam dida, qux Financiarurii
veiuti membra funr,amp; Caimera i?4«wgt;»wappcllanrur. Hs erant ante faepius nobis dida bella,numero iv. Omnium
longe prjEcipuafedebat arque etiamnum fedetlnfulis in Flandria Gallicana. Altera Bruxelte in Brabantia. Tertia
Ha^ Comitis in Hollandia, Et quärra noviitime inftituta A tnhemij in Geliia. Hifce Cametis piueft fete unus PicE-
fes cum certo nuiiiero AuditorUm amp; Magiftrorum rarionum,amp; aliorum aliquot adminiftrorum; Et his quidem ra-
tionem reddunt fup quifque loco amp; tempore omnes Thefaurarij, Qi^sftores, alij ve pecuniarutii Prindpis becononii
acceptis ijs ab yicijrim,debirià àpochis, five acceptilarionibüs. Atque hîEcfunt Confilia ôc Magiftratus,quorû. operä
Princeps uti folebat âd generalem adminiftrationem feptemdecem Provindatum. Sed ènim prater jàm dldos Ma-
giftratus eft amp; peculiaris unicuique fere Provincîae fuus Gubernàtor^ ad quern,ceu Viclrium Principis,remm pracipuc
bellicarum ejus cui praeeft Provinciae fumma folet referri. Ipfe vero univerfalê Gubernatorem revereturi eiqiic ob-
tempérât: Habet infuper Princeps in fingulis fere hujus ditionis provindjs, ut amp; infra fuis videlicet lods comme-
morabimuSjtua Conßlia, quœ Mechliniae Parlamentum : in Brabantia,Gelria amp; alibi Cance!larkm,m Hollandia alijfquê
partibus CmciUum Privinciale nominant. Confiant autem haec Confilia,pro regionis cujufque modo,fenis,odonisi
duodenis, fedenis^ vel ôc duodevicenis Confiliarijs : qui omnes auflegum Dodores, aur fairem Li{:cnciati,unufquë
Prafes aut Cancellarius tamquam judex ijs prîeeft. Refident etiam apud fingulas Curias finguli Advocati Fifcales;
amp; Procuratorès Prindpis Generales. Sunt praeterea Graphiarij, Secretarij, ali/qué minorum gentium adminiftri,
qui omnes fere a Principe Öipendiiim acdpiunté Ad haec tribunaHa cuhda devolvtinrut appellaripnes inferiorum
cujufque Provinciae judidorum; Atquc hue vocantur in jus non folum omnes mlniftri ôc offidales PrincipiSivëruhi
amp; ipfe nonnumquam Princeps j pro quo rcfpondent ejus Procurator amp; Advocams : nec vel audorirate pötcnriavei
yél alio quovis refpedu, cuiquam înfcrrur injuria. . lUdicatur âtitem in Parlamento Mechlinichfiin Cancellariis
Brabanti£E,GelriiE ôc Frifia, atqufe in Conßliis Provincialibus Trajedi Ôc Tranfifalan«, defînitiveîut vôcàritj nec ulla
datur ab iftis Confilijs provocàrio : permittitUr tamen incivilibus quidem caufis cerraquaedàm fentent.iamm reco-
gnitio, quam äevißbnem vulgo votant : cui ut plurimum adhibentùr ex aliarum Provinciarum Confilijs aliqîiot Se-
natores : qui conjtmdim fcriptuias ôc inunimènta litis reeognofeunt,ôc fecundum compertä proi3araque,nuriieratis
fttffragijs, judicant atque pronUntianti È.ito tàmtn ilktt îès fcëecdit,quin is, quî Revifioncmobtinatt^amp; operam

E znbsp;fifihui

Belgij iîive ïnferioris Germàniae

ïîmul k o-Ieum perdat. îudicat-ur in omnibus hifcc fummis Curijs, Se in omnibus aïijs harûm ï^rovlncîarum fo^
îis, fecundum jus Civile amp; commune-, falvis tamen legibus amp; ftatutis fîngulorum locorum, amp; privilegijs illis con-
ceffis, iHaefis Sc integris. Pister jam dida delegat etiam PrinCeps aut illius nomine Gubernator certos fingulis
«innis Legates, qui-non in urbibus tantum primarijs^ fed in omnibus quoque alicujus nominis opidis,creent Malt;»i-
flratus urbanos,Omnes vero Gubernatores,Pjfa:fides,Cancdlarivi,Thefaurarif,Q3Eftores,amp; quicquid prœterçaadmi-
niftroru efl:, in munerû dignitatùque fuarum aufpicijs ddê Principi jufiurandü fidelitatis prsftant. Tempore pads
-non folebat habere in hacditionc Princeps ordinariü aliquë peditatu ad militates ufus confcriptu: femper vero terna
Equitu miilia,partim quidë Câraphraâorû^partim veroleviofis armatura; alebat^ vulgo Benden'uaardonnamiedi-
cuntur. EquitesiftiinxivaIasdiftributi,quarmnaIia;quinquagems,algt;stricenis-conftab^
Dominis cömittebantur,honefto ftipendio,puta Principi Araufino,bud Arefcotane,Comitibus Egmondano Hor-
nano, Arcmbergico,Mansfcldico amp;c. Atq; ]gt;i (uos habebat Vicarios,aUofq; adminiftros. Prsterea nulla fereJiabetur
pads tempore clafTis maritima inftruda : nam cum tanta hie fit perpetuo domefticarum fimul amp; exterarum navium
copia,fuperfluus plane elfet hie fumptus. Habet tamen Archithaiajp^s aliquot ftib fe naves prsfidiarias femiermes ad
interdum aliquas parvas expedirioncs fufdpiendas. Munus hoc Archithalaflï,fublimis välde amp; magni momenridi-
gnitas,atque eriam admodum fruauofa,pra;fertim tem pore belliquot;; tum enim omnium fifcoadjudic«arum,omniunt
maritimarum prsdamm particeps : quin amp; in finguhs mercium laftas quas vocat^Prindpis permiiTu atque diploma-
te hinc ad hoftes avedas, veLex heftice hue imporraras,certum aliquod pretium illi perfolvitur. In fumma eft Gu-
Tjernator amp; Pr-œfedus Maris, eique totius belli rcique maritima: concreditur provinda. Quare ifte honor femper
primaria: nobilixarisharum Provinciar-um Virisdefcrri folebat. Tormentis alijfque inftromenris amp; munidonibus
tellids pra:cipus urbes Belgicx,, amp;gt;imprimis in limitibus fita:,atquectiam Atces amp; propugnacula fatis inftruda funt.
Interim Princeps praeter haec Mechlinis fuum Armamentarium, unde tormenta amp;inftrumentabellica commode •
tranfpertari pofiimt, cum hie locus pene in mcditullio regienis fitus fit, ad deftinata amp; oportuna ufui fui loca. Cui
muneri pra:-fici folet-Prindpisquidam adminiftrator a:neis tormentis prsfedus, qui quocumque ufus aut belli ne-
'Ceflitas poftulat ea jubet condud,condud:a difpeni, amp; fuo tempore rurfus auferri. ^mamentArü Tribunum vd Ret
machinarU FrrfeSium Latine quis dixerit c vulgo GrandMaiBre de tArtilleries nominant. Qui honos pra:dpuis Do-
mmis committitur : cum res magni momenti,amplilfimœ dignitatis fit. Venationibus,pifcationibus,atqueaucu-
pijs Pnnceps in fitigulis fere Provmcijs Venationis Pr4e0los,SAltuarios,Ft)refiArtoi, amp; id genus miniftros habet qui ple-
Tumque funt vin nobiles amp; illuftres. Venatio enim,aucupiurn,amp; pifcatio non eft in hifcc regionibus fine difcriminc
omnibus libera. : fola excepta Brabantia, ubi quinque tantum funt Silvae, Sogniacenfis nempe, Zaventerloa Groo-
tenheutium,Grootenhafta,xMerdalia,Prindpi propris. In relique Ducatu omni,venari fimul amp; aucupari dum ca-
®es mode amp; aves,nenautem calfes adliibeantur,aut laqud,unicuiqueconcefllim eft. De convocarione Ordinum
fiipra menrionem fecimus, fine quorum confenfu nihil novi Princeps proponere poteft : ejus jam rarionem paullo
fufius verbis fxpius a nobis laudari Guicdardini fubjidemus. (^tklcumquc vel ipfe Princeps,vel ejus nomine «ge-
neralis Prxfedus, Ordincs Belgics convocare conftituit,quo videlicet ab ijs pecuniarium aliquod, vd amp; aliud quale-
•cuinque pubfidium petat quove gravioris momenti negotium, puta novas exaftiones aut leges, ipfis preponat : fo-
•let ijs per literas conftituere amp; affignare certum aliquem atque pnefixum diem, ad quem illi fe fiftant loco per eura
pro arbitratu deledo. Deligit autem fete Bruxcllam: tum quod ordinaria illic aute fedes i tum quod Brabanti extra
^itiotiem nihil délibérant. Adamp;nt veto ut plurimum ftato eo amp; condido die omnes quotquot vocati funt amp; qui-
tus Comitij jus eft, Ordines. Et conveniunt quidem primum Brabanri, ddnde Flandri, Artefij Hannonienfes Va-
Icnnj,Infulani, Duacenfes amp; Orchifani : tum Hellandi,Tra|e(aenfcs,Zelandi,Namurceigt; Tornacenfcs amp; Tornacefij
ac demum Mechlimenfes. Csterarum enim Provindarum, Gdris nempe, Tranfifalana:,Frifis amp; Ducatus Lutzenl
•burgi Ordincs,ex pafto amp; fingularibus quibus praediri priviIegijs,convocantur a fuis quique Przefedis Provincialibus
(nifi graviffims tamen caufls aliter fuadeant) in fuasipforum Provincias, ubi amp; cum ijfdem Pr2efcais,Principis no-
iuine,pacifcuntur. Confiant vero Ordines ifti,ex EcGlefiaftids,NobiIibus,amp; primarijs urbibus cu j ufque Provincis.
Brabanti, Artefij,Hannonienfes,Zelandi 5c Namurcenfes mittunt ad comitia trium pariter Ordinum CbmmiiTarios'
Ecdefiaftid quid! loco Abbates : Nobilitatis vero Duces, Marchion es, Barones,aîiofq5 Dynaftas amp; primaries no-
biles : urbium denique,Cöful es cû binis ternifve Scabinis amp; fingulis Syndicis,plures aut paudores pro re nata. Dico
Icdefiaftid ordinis ioco,adefle Abbates ; nec id nimis impropri'e,cü ipfi fint Ecdefiaftid : fed ut dicam quod res eft*
adfunt illi nomine prc^rio. Nec enim Ecdefiaftid csteri vd cum ipfis Abbatibus,vel cum Ordinibus «^eneralibus
ufquamconcurrunt ^ quod videlicet,fi non omnes, at plsrique tamen fint petitionum illarum immunes. Flandri
quatuor tantum fiiorum Membrorum nomine, Commiflàrios ddcgant. Hollandi non nifi duorum Ordinum no-
mine, Nobilitaris nimirum amp; Vrbium,Commiirarios deputant,amp; quod ifti cencludunr,id tota Provinda ratum hS-
bet. Atque hi quidem Ordines,cum jam ad comitia acccflere,nen omnes conjumaim conveniunt fed provindarim
dumtaxat,amp; fucceifive^idq^ in ampliffimo qUodam Palatij Prindpalis conclavi : ubi, prsfente ut plurimum «Generali
Gubernatore, vd Prsfes, vd Cenfiliarius aliquis Stams, nomine Prindpis, petidonem ejufdem ipfis proponit,foli-
diffimis rationibus ik humaniffimis verbis eam explanans. Quo fade, Ordines,five eomm delegari, poftulkt fibi
concedi tempus ahquod refpondendi : atque ita,fervatis de more quibufdam folemnibus ceremonijs, fingula mem-
bra feorfim refpondent. Quo equidem refponfo ii Prindpi forte,aut ejus Prsfedo non fit fatiffedum,muitis cona-
tur rationibus petiticnem fuam juftificare, eofqiie in fententiam fuam perducere. Ea enim eft privilegiorum ifto-
ïum hominum vis, ut non nifi cum ratione condliare fibi polTit eomm fulfragia, neque locum hie habet illud Ty-
ïannicum : Stcmlojc )ubeo. Adeo quidem, ut quamvis reliqua omnia membra Prindpi quidquam annuiflbnt, una
diqua urbs, ut exempli gratia Antverpia, turbare poffit amp; interrumpere totum ilium confenfum. Nam quidquid
Ordines lUi Provinciales concedût, id ea fadunt lege,quot; ut omnes omnino Ordines idipfum pro rata fua portione con-
firment. Ita ut perpetuo fere neceffe fit,non Ordines mode conjundinijfed fingula quoque feparatim eorum mem-
bra,unanimi voce in eamdem conclufionem concordare. Vnde nonnumquam conringit,ut non obftante quacuih-
que demonftrauone, propter fuftragierum diverfitatem, petido Prindpis prorfus rejiciatur. Qupd ipfum Princeps
patienter amp;sque animo fert,nec plura tunc fuper eo negotie fiunt verba,fed in aliud tempus magis oportunum dif-
fertur. H^enUs Guicciardinus,ex quo Cenventienes inter Pendficem-, amp; Provindarumiftarum Prindpem indi-
cabimus. Conventiones ills quod ad res Ecclefiafticas attinet fere esdem funt in hac didone, qus in regno Gallis -
adeout cunds nomuiatipnes amp; collationes Epifcopatuura,Abbatiarum,amp; aliarum id genus dignitatum,penes Prin-

cipeni

dpera fint, confirlmatioiïes Vero amp;expeditiones pcnes Pontificem. Haöcnbis Formam moduhiqueregiminisin
Belgicis regionibus ante poftrcmabellaciviliaaudivimus rreliquum jam eft utpolitiamquaenuncobtinettamin
Provindis Sereniflimis Archidudbus fubjedis, quam in foederatis Regionibus brevirer per'curramus: qua ex narra-
tione Lcdor per fe facile colliget, qu£E mutatio ütrimque inciderit. In regionibus igitur qua Archiducibus parent,
poft eorum adventum qui inddit in exitum anni ciDïDxcix,Gubernatore generali opus nö fuit, cum ipfi in ijfdetn
refideant. Confilia,Status, Secretum, amp; Financiarum, Camera: Rationum Infulis amp; Bruxellae: Confilium majus
aut Parlamentum Mechlinienfe, ad quod appellatiönes extrema; earumdem regionum devolvuntur, Canceilaria; öc
Curia; Provinciales, Duces five Capitanei Alarum Ëqucftrium,quas Èenden van ordcrmamte'vacant, Archithalaffus,
Tribunus Armamentarij, omnefque alij fupra didi Miniftri amp; Officiarij, exceptis particularibus Gabernatoribus
Pro vin ciarum, in quibus fortaffe ali qua inutatio per Archiducum pracfentiam fäda eft, priftinam audoritatem amp;
dignitatem öbtinent. Tempore vero belli civilis ad quod geiëdum Archiducibus pecunijs ex Hifpania opus erat,ha-
bebatur amp; aliud CencHium Tinanciarum Hifpanicü,quoci elConfejo de k Hazienda dicebatur, cujus erlt pecunias traftare
quae ex Hifpania fubmittebantur, earumquehabere reddereque rationem. Confilium hoe ex foiis conftabat Hifpa-
nis,habebatq5 omnibus in rebus longe maximuniimperium amp; auftoritatem. Erat denique prater Confilium Status
Senatm CMilitarU Hifpanicus,qucm ftatuebät patiffinlum I^rafedi arcium,vulgo Caftellani,amp; pradpuarum urbium
amp; Caftellorum Gubernatores. In unitis Provincijs fummum Imperium, autfuprema authqritas amp; potentia omni-
um ad publicum harum regionum ftatum, rerumquefummam in commune fpeihntium eft pcnes Illuftresi Poten-
tiffimofque Dominos Fbederatarum Provinciarum Belgica Ordines, quorum confefliis conftat ex tot amp; talibus De-
putatis, quot amp; quales unicuique ^rovinda tam ex Equeftri ordine öc Nobilitate, quam eJ: Magiftratibus amp; Civita-
tum Redoribus,(Ordines five Status peculiari vocabulo honorificoque nuncupätur,fiveab auftoritatc, five quod in
potiorum confilijs falus reipublicia vertatur atqueconfiftat) delegare placet: quifufFragium ferut amp; opinantur non
eaptatim, ut vnigo dicitur, hoe eft, per tot capita quot in comitijs fefe fiftunt,at fr6vinckliter,\xoc eft nomine amp; re-
prafèntatione fuarum Provinciamm: eorumq; mandatum hanc habet vim, ut non folü de capitibusad qua fingulis
temporibus ïcripto accerfuntur amp; convocantur,fed etiam de alijs reèus omnibus occurrentibus deliberêr,amp; dece^nlt
quidquid ad utilitatem, falutem amp; feeuritatem patria pertinere comperiunt. Hi quotiensad Comitia convemll^^
tum ftatos fubfeliiorum ordines finguli adeunt, quos inter ut jprincipem confefius locum jure prarogativo Gelri amp;
Zutphanienfes öbtinent, ita quoque fententia dicunda principatum trahunt: proxima dignitatis vices Hollandis amp;
VVeftfrifijs attributa funt: tertium ordinem vendicant fibi Zelandi: quartus pcnes Vltrajedinos confiftit: quiritam
claflem ducunt Frifij,fextam Tranfifalani: feptimo loco Groninganis amp; Ommelandicis fervato. Hi autem viciflim
unius hebdomada tempore prafidenL Prafes proponit,fententias colligit,amp; per piura fufFragia concludit in rebus in
quibus vocum pluralitas,ut vulgo dicitur,locum habet. Atque hac de fummo Imperio Foederatarum Provinciarurrt
univerfim ditla fint: fed quod attinet ad fupremum ciijufque provincia Imperiü fpeciatim (nä omnes ex aquo abfo-
lutum habent Imperium,tam minima qua maxima) illüd fingula Provincia fibi refervaruntjta in rebus ad politiam
quam ad /uftitiam fpeftantibus,cum omnibus fuis privilcgijs,juribus,immunitatibus amp;confuetudinibus,in quem fi-
nem fuos ordinarios offidarios amp; adminiftros veteri more habent, hac dumtaxat mutatione, quod qui Prindpis no-
mine miniftrare folebät,nunc Ordinum cujufque Provincia munere fuo funguntur. Tam Ordines generales,quam
unicujufque Provincia fpeciatim ad exfequenda fua decrera,ut etiam ad adminiftrationem omnium rerum occurren-
tium,qua ad falutem publicam regionum fpcftant^aliquot e Nobilitate urbiumque Magiftratibus, Confiliarios de-
putant facramentofibiobftridos.quot; Vt amp; alios Deputates conftituunt ad promotionehi luftitia, qvteth Senatum
majfrem,vul§,o den Hooghen Raed nominant,ad quem a fententijs a Curia provinciali Hollandia, Zelandia amp; VVeft-
frifia pronunciatis appellate licet: fed a dido Senatu majore nulla eonceditur ulterior appeliatio,fed dumtaxat peti
poteft fyndicatus, quem revißnem vocant, errorque proponi. ^In quo cafu Ordines jam didarum regionuin eidem
Confiüo aliquot lurifptritos adjungunt, qui litem terminatam Vv ^[dem ams recognofciit,fuaque fententia judicant
atque pronunciant,utrum erratum fit nec ne: cui dedarationi quilibet acquiefcere debet, fine ulteriore querela aut
appellatione. Hoc Confilium majus etiam denominatione creatur ex jam didis Provindjs, Hollandia, Zelandia 5c
VVeftfrifia,conftatque ut plurimum Prafide amp; novem vcl decern Confiharijs. Haga Comitis etiam Cmftlium Bra-
hantU, eredum eft,amp; Midddburgi in Zelandia Cmfilium FlandrU, qua pralunt tradibus, Opidis (Sqsagis, eorumqné
Incolis,eammdem regionum Brabantia amp; Flandria,Foederatarum regionum Ordinibus,fijbjedis. Qiiibus in Con-
fili;s res adminiftrantur, ut Senatores Canceilaria in Brabantia,amp; Confilij provindalis in Flandria a prifds tempori-
bus foliti funt,ut hac ratione quilibet fecundum fua jura amp; privilcgia tite rcgi amp; gubernari porTit. Vrbium regimen
regionum didarum fecundum particularia jura amp; privilcgia adminiftratur. Vtitur qualibet civitas jam inde a prifds
temporibus Officiario quem Droflartum, Balivum aut Scultetum five Pratorem dicimus., qui ab Ordinibus unicu-
jufque Provinciaconftituutur. Sunt pratereain urbibus primarijs xxiv, xxx, xxxvi aut pulrcsSgt;tr\ztotcSyVr'oetfchap-
fen vulgo j ex civibus honoratiffimis, ac reriim ufu exercitatilTimis prudentifiïhiifque. Eftquc hic foltis magiftratus
perpetuus, amp; veluti fons acfundamentum, aut feminarium potius reliqui magiftratus-^ totuinqüeReipublica corpus
referti Nihil fine horum confilio alfenfuque in rebus gravioribus, cum pacc tum bello,decernitur. Penes eum to-
tius eft d'vitatis jus,amp; Senatus quoque magiftratuumque omnium ab eodcm mahat audoritas. Atque hic duos,treè
quatuorve Cófules,amp; feptem plurefve Scabinos quotannis ex fuo collegio digit aut conftituit. Confulum officiurii
ad urbium gubernationem potifilmum fpedat, amp; confervationem bona politia amp; concordia inter dves amp; incolas.
Scabinorum vero ad adminiftrationem luftitia tam in civilibus quam in criminalibus caulfis; Apud enthdem Se-
natum duo plurefve Thefaurarij,Fabrica magiftri, vel diles, Pupillorum Pra^fedi, plurefque alij Adminiftri crean-
tur quorum munus ordinarie, dumtaxat annuum eft. Tradus amp; pagi itidem juxta particularia jura amp; privilcgia re.
lt;iuntur,fuofque Magiftratus tam generales, quam particulates habent, nimirum in confidcndis amp; refidendis aggeri-
bus Chomarchos amp; Hemrados,i:^os vocant, in cauflis criminalibus Balivos aut Scultetos amp; Viros gcncrofos,amp; iti ci-
vilibus Ambados ac Scabinos, qui etiam ordinis politici amp; adminiftrationis bonorum amp; redituum Prafedurarunt
curam gerant* Sunt etiam multi pagi qui fuos Dominos particulafes agnofcunt, praditos audoritatc exercendi fu-
premam,mediam amp;infimam jurifdidioncm,nihilofedustamen eidem fupremo Imperioearumdem Provinciarum
fubfunt/ Finem huic capiti de regiminc imponam, fi de Belgica nobilitate nonnihil dixero. Ducum ibi, Marchio^
num,Comitumque magnus numerus. Principes invenio, (vulgaris nominibus exprimam, ne mca tranflatione ob-
feurcntur) Chmayßarkunfen in Hannonia hoe titulo ab Aiehidudbusornatu, amp; LigHe, Dueem Arfchet $ Marchiones

Fnbsp;hos

jbos Bergen,Trazignyes\n Brabantia, eo tituio ab Archiducibus honeftatum,fl'rf'y^r«z : CcmittSiHoechßratcj.tJUe-
gh€n,Cantecroix,Lalamg, Büßt, ZerUymont,Beaumont, Reux, Solréi Et ab Archiducibus hoc tituio honorario decoratos
Gommignijes amp; Vertaing in Hannonia : Oiîcerheke in F landria ; Tallaix in Brabantia j Baifieux amp; l^eyelles in Artefia. In
Hollandia qua majoris nobilitatis altrix vix olim reperiebatur, plera:que famihae, amp; quidem vetuftifllm«, vcl bellis
abfumptx, vel intcftinis fadionibus oppreffae interierunt, vel déficiente generis propagine, in aliarum tranfîerunt
nomina. Longum eflèrLeûoriq} tadiofiim quaererehic Vicccomitum,Baronumquenumemm : Iongum Guber-
natorum, Provincijs Mariqûe Prafedorum : Longum denique Toparcharum,Nobilium, atquc Equitum variorum
Ordinum, inter quos Equités Ordinisaurei teller is primas ferunt^ Eosinftituit Philippus Dux Burgundi«, is qui
abinfîgnibenignitate cognomentum ac.ccpit Boni, Anno Chrifti cidccccxxix. Fuit initio CohorsxxivProcc-
rum : quem numerum Carolus V auxit ufque ad quinquagenarium. Sui funt Ordini Cancellarius, Thefaurarius,
Caduceator, Scriba. Sed hac hadenus, ad Academias pergo, quarum notatio amp; hic locum habeat. Eas in Bel-
gio IV Lovanienfem omnium antiquiflimam, öcDuaeenßm : Lugdunenfem amp; Franekeranam numero. Ex quibus
arc nunbsp;tamquam ex Equis Trojanis innumeri Dodi Viri, Theologijlurifconiulti,Medici,alij,prodierunt, amp; quo-

dijs'cdckes ptodeunt. Viros enim eruditos, amp; omnium facultatum amp; fcientiarum pcritiffimos Belgica habet ; amp; ut olim,
viri. fie amp; hodie celeberrimos producit. Qws omnes uno dudu enumerare fi conarer, maximum mihi quidem con-
feblothccœ. ciliaremlaborem,ledurisverotœdium. Biblioîhecx itidem hicvarijs locis varias,optimis rariflimifqucrefertali.
bris,inter quas Lugdunenßsnon poftremi loci. His expofitisad ingenium amp; mores, quales hodie, Incolarum venio.
Nam de Veterum Belgarum genio amp; moribus abunde fupra diximus. Belgae ut plurimum fîint formofi, corpus ijs
venuftumacjuftotemperamento aptaque compofitione decorum : amp; inter alias quidem membrorum proportio-
nes, pulchra admodum tam viris quam mulieribus crura. Statura in univerfum funt jufta, quam multi tamen exce-
^ dunt,in Hollandia nominatim amp; Frifia,ubi corpore fere prxgrandi, amp; fupra modum procero. Ingenio Bel^ quie-
to,amp; in omni forte tranquillo. Fortuna czterifque rebus mundanis utuntur prudentcr,amp; pro re nata^nec facile pcr-
turbantur. Sunt pra;terea parum cholerici, parum ambitiofi,param fuperbi. Itaut multos videas,qui poftquam in-
. duftriam fuam aliquot annos probarunr,ac vel publico aliquo munere,vel mercatura, vel alia denique honcfta ratio-
ne fufEcienter auxerunt rem, cognatis amp; propinquis dent locum, laboribus corpus amp; animum laxent,ac in otium fe-
fe,laudabili prorfus exemplo recipiant, faailtatum aliquam partem aedificationi, cui impenfe dediti, partem rarfus
sgrommaliorumqueproventuumemtioniimpendentes. Sunt ijdem natura frigidiores, non admodum Veneri
dediti ; Aduiteria vero etiam deteftanmr. Nonfacile dominamr ijs invidia. Vnde in familiari vita converfàtione-
que ci viles, aperti, comes, blandi, ad omnia prompti, falfi amp; interdum dicaces : fideles,grati in bene meritos:
libertatis amp; privilegiorum avitorum prsfrade etiam ad mortem ufque fludiofi. Id etiam in gencrc dici poteft
vere amp; cum laude, plerofque Belgas elle frugi amp; attentos ceconomos patrefque familias : qui formica exem-
plum fequuii condunt fub hyemem, qua illa anni partis injuria negatura videtur, coemptis pifcibus carnibufquc^
qua vel muria domant, vel fumo durant. Vix etenim eft honeftior ulla domus, qux pro ratione capitum familix
(ut quaque eft vel numeroià vel exigua) non madet in autumno Bovem integrum aut dimidiatum làltem, prater
porcum, quorum carnes in bonam anni partem efui futuras, dum ver finum plenum cfFundat, ita ut dixi, condi-
unt. Complures tamen plus squo avari, lucrique amp; auri cupidi funt', atque ad rem attenti. Tum amp; avidi novita-
tum, amp; ufque adeo crcduli,ut quid vis ferevcredant cuivis. Quare amp; decipi faciles, amp; ad quodcunquc etiam fummi
momenti facinusaggrediendum pracipites. Mulieres prater forma naturalem amp; non fucatum nitorem amp;lade^
um candorem, quibus plcrafquegentesfinitimas fuperant, compofitilTimis quoque funt moribus nati va qua-
dam venuftate gratiaque decora, (^od fit, quod jam inde a pueritia, recepto quodam amp; ufitato patria more, libère
ftatim amp; familiariter cum quibufvis verlàntur, unde amp; in fèrmone amp; in cateris vita commercijs, libera, promptœ^
audaces. Nec tantummodo peragrant folac civitatem, fed etiam nullo aut perexiguo comitam, in vicina Opida
commeant,fineulla vel leviflîma criminis alicujus fufpicione. Suntenim continentes, pudicaamp;fobria. Nccfo-
îum rei familiatis ftudiofiflima (de qua viri parumfoliciti) fed ctiam mercaturam exercent : imo amp; negotijs reli-
quis ad viros fpedantibus os amp; manusadhibere (blent : idque tanta dexteritate amp; promptitudine, ut in multis Pro-
vincijs , in Hollandia nominatim amp; Zelandia -, viri omnium fere rerum fuarum curam uxoribus fepe committant.
Atque hac vivendi ratione mulierum dominandi aviditati adjunda , ipla plerumque nimis imperiofa, iino moleftae
amp; infolentcs redduntur. Moris praterea cft,tam apud Principcs,quä inferioris fortis homineSiUt etiam apud reliquas
nationes, primogenitis parentum,licet adhuc viventium amp; aerate vigentium indere nomina. Et Nobiles cujufcum-
que fint qualiratis aut fortis, Dynaftarum more, filias natu maximas, cateris, licet eandem cum illis habentibus do-
tem, femper folent piaferre : ita ut reliquas fàpius elocenr ei, cui primam illam negarent, ipfam meliori conditio-
ni aut marito refervanres. Atque hoc etiam in Belgis laudabile cft, quod facile aftînitatem contrahant cum exte-
ris (quod ipfam a Cafaris ufque temporibus, imo amp; longe ante feciflc obfervanr) idque prout ofFerunt fefc occa-
fîones,qua varia fape amp; multiplices : nec patria foli adftringuntur. Qua fane resutilifiima amp; commodiifima
eft. Ha enim affinitatesamp;ipfisamp;Rcipublicaiapenumero non parum conducunt. Indecorum autem cft, imo ab-*
furdum videtur,quod apud eos nonnumquam coeant conjugia vâlde imparia,adeoque exorbitantia amp; prorfus abfur-
da : qualia fcilicet adolefcentis cum verula ; decrepiri fenis cum adolefcenttila, amp; quidem nulla pofteritaris quaren-
da fpc, vcl amp; nece(ritate : rurftis plebeij cum nobili : heri cum famula : heta cum famulo,amp; fic de cateris. Sunt ve-
ro ijdem Belgae,ut fupra ex ipfo Cafare memoravimus,admodum dediti Religionibus,ac inter primos Gallia amp; Ger-
mania populos, qui Chriftianam Religionem amplexi fint. Hanc D. Marernum Ticinenfem, primû Tungro-
rum Epifcopum jam inde ab anno Chrifti centefimo primo in Belgicam intulifle Annales perhibent. Anno au-
jem iDxxxi Artefij ab D. Vedafto Abbatia Atrebatenfis patrono ad Chriftum eonverfi funt : ôc Antimundus
Morinorum Epifcopus in Flandris amp; Mempifco pradicavitEuangelium, ut Meyerus author eft. Anno vero idxIv
Nervi;, nunc Tornacenfes, Piatonis,amp; Chryfolij ftudio,Chrifto initiati funt : ut amp; Morini anno idcxxxi i i,inftituti
ab AmandoTungrorum Epifcopo. Etanno idcxv VVilebrodus ArchiepifcopusTrajedinusBaravis,Frifijs,(5cfi-
Ilitimis nationibus, miflis porro in alias oras fodalibus, Chriftum annunciavit. Anno denique i.DCcxiv quiScal-
dim accolunt, Chriftianam fidcm amplexi funt. Atque hac de moribus Belgarum in genere. Populos porro va-
ïianim regionum depinxerunt feite admodum aliquot (exhibita aliquando populari Comœdia) hac Milgatâ di-
deria, didante morione, ne quis ofFenderetur : Brabantus hilaris,feftivus,ridiculus,in fcenicis Comicifquc moribus
immodicus : f/tf/w^^rmulierofus, felaxjintemperans,libidinofus,petuicus,laf€ivus :nbsp;fimplex,improvidus,in-

cautuSi

cautüSjinfacems',iners,fegnis,foranicolorus,ftolidus, ac minime aftutus : Zelandus callidus, vafer,vctfipellls,afhitus,
fubdolus, captiofus, veifutus. Ac de moribus hœc fufficiant : proximum eft ut dc Belgarum lingua agamus. £a
Teuronica eft, exceptis aliquot partibus, ubi galliciflant,germaniflantve, exteris fere dicitur Flandrica. Teutonicau
autem dicitur (ut nonnulli tradunt) ^hTuisïone illo,cujus apud Tacitum mentio,Iibrö de moribus Germanorum,qui
totain illam quam late patet,terram, qua: Romanis olim Germania, nobis hodie difta eft AUemannia, de nomine
lüo vqcarit Tmtoniam. Vnde amp; ipfi Belgs,qui origine fefe,nec injuria,dicüt Germanos,linguam (uam,olim Germa-
nica: fimilC'iac nec hodie multû diverfam,7V»^ß»zf4»? vuîgo indigetant. Linguam fane divitem,uberem,amp; vocabulis
copiofam, animique conceptis exprimendis aptifllmam,fed pereeptu adpiodurn difficile, pronunciatu etIam magis:
adeo quidem, ut in hocipfo folo nati infantes,grädiufculi fint oportet,priufquam voces exafte forment,amp; proférant.
Habetur autem muitis de cauflïs,amp; ob monumenta qusdä ex vetuftate refidua, pro re prorfus indubitata,hodiernani
hanc linguam Belgicam,eamdem effe,cum ca,qua utebantur svb lulij Cœfaris, qui initio ftatim Gommentariorum,
ubi docct Galliam omnem divifàm in partes tres,fuper hac ipfi re, his utitur verbis : Ht omnes lingua,inßi'tutis, legibus^
inter fediß'erunt. Q^re ficut jam tum Belgs lingua a csteris Gallis diverfi, ita videntut hucufque veterem illam re-
tinuiife. Cum eni^ a confuetudine amp; com.mercio Romanorum longiflime ifti abeflent.non potuit fcilicet iràfacile
fermo eorum corrumpi : quod palapi videmus accidifle finitimis aliarum regionum. Gallis nempe, Hifpànis amp; ka-
lis prifcis Unguis, qus reipfa ab fermone Latino degenerarunt,a quo proail dubio longe olim fuerunt divetfe. Af-
firmant nonnullijinter quos lacobus Marchantius,LingijjS Teutonics magioani elTe adfinitatem cum Grsca. (^upd
cum aiijs argumentis,tum eo potiifimum probant,quod complura fint uttiufque lingus vocabula,non voce tantum
amp; fignificatione, led pronunciatione quoque inter fefe fimillima. Ex eorum nunieto bsc ex Hadriane lunio refert

qus lane ethcmnt ut racuius nun- v^viuij vcim-uio ancniiamur , Grxcaque cum Getico mixta loquela feno est : quo '
thos innuir,fcu Danos amp; Suecos,Teutonibus folo fimul amp; fermone vicinos,licet dialeftis inter fe différant, adeoque
Suecorum hodic linguam inferiores hi Teutones dltiiculter intelligant, ob düriorem ejus Sc pinguiorem pronun-
ciaiionemt Originem vero Lingus Teutonic^ j Sc variarum ejus dialedorum, Joannes Goropius Becanus ad ve-
terem illam Cimbrorum refert, vere'ne an falfo, peiies leftorem efto judicium. Sed utcumque fit,latiflime fane pa-
tet ejufdeni ufus j amp; quidem inde ab Gravelinga, Flandris öpido, ^d extremam ufque Livoniam ; qui immenfus
profedo terrarum tradas eft. Vt autem ad Belgas redeam. Vix eft quifquam in Flàndria, Brabantia, Zelandia , qui
non vernacuia,hoc eft Germanics ïnferioris lingua loqui poffit, amp; Gallica ; nauts j mercatores, Sc viri literati, eti-
am ltaiicam,Hifpanicam, Latinam, Grscam, plerique norunt : funt etiam qui Hebrsam, Chaldàicam, Arabicam j
quos inter prihias tuliti dum vlxit, FRANCISCVS RJP fJELENGIFS: Sc quod,ad poftremam Hadrianus

Wilhelmi'Léiznàws. Imprimis vero Belgs dediti funt artibus Mechanicis, non fordidis quidem amp;fervilibus, fed no- _ .

bilioribus ; panni contexendi, lanificia amp; telas tradandi, aulsatapetiaque conficiendi j qus non tantiim propris re-
gionis ufibus inferviant, fed etiam ulterius in Galîiani, Hifpaniahi, Germaniam reliquamque Europam, atque adeo
in Africam,Afiam,atque in ipfam Americam deport fentur; Laboriofi etiam funt,diligentes, ingeniofi ^ atque omni-
um adeo difciplinarum capaces, imitantes confeftimamp;exprimentes,cum illis nihil fit docilius, quidquid ufpiani
coufpici^unt. Quod obfervavit quoque amp; memoris prodidit Csfar, amp; apparet quotidic ex täm mulfis artibus pe-
regrinis, in has oras invedis, ubi ad Orientis exemplar varia hodie texuntur fericorum genera. Csfaris e libro in
Commentariorum de bello Gallico verba hsc funt : Eß fumma genusfilertia, atque aà omnia imitandaçjr efftciendà.
qua a quoque tradamur aptißmum. Sed Sc multarum infuper m^ni momenti rerum inventores, amp; imprilnis pecU-
liari quadam venuftaiefelicitateque prsditi, in excogitandis ftatim amp; inveniendis omnigenis inftrumentis, ad ex-
pedienda majorifacilitate compendioque negotia,amp; cum ad alios quofvis,tum Sc culinàrios ÜfiiSjrion In^hiofis mi-,
nus, quam commodis. Ita ut exteri non fine admiratione, crebro hinc furiiant exemplar. Atque inde adeo fit, ut
ifti opera fua eadcxreritatc,facilitate,ordineque difponät,ut Sc parvuii,ac quadriennes modoac quinquennes eorum
filiolijVidu illico fibi incipiant qusrere. Conftat eos,omniù Tranfalpinorü primes, non lineos modo,fed Sc laneos
quoqj varij generis pannos,exorfos contexere. Qua ipfam arte una cu ratione tingendi in Angliam porro invexeruh
Conftat enim, Anglos ufque ad annii Chriftl cijccccl v ^ Sc aliquante etiä poft, cïaffibus fuis, lana maxima ex parte
onuftis,hafcein eras eommealfesindldêq; fibi,quod nec ipfi eunt inficias,de panno profpexifle. Fit veto prolixa Êci-
gicorum p^nnorü,amp; in primis Iprenfium mentio,_cû apud alios pafllm fcriptores,tû amp; apud Alphonfum ix Caftells
Regem,libro de feptem partitis. Qmn Sc magnus trancifcus Petrarcha,peregrinatione ja ante ducëtos quinquaginta
amp; ee amplius annos,pcr ttadü hucfada, Cardinali Columns fcribit in hanc fententiam ; Vidtiii\c\im,cat'éros Flandri*
ßrabanttaquepopulos lanißcos atquetextores. In Mufica nulla sque natio excellit,quam Sc inftâurarun^,amp; ad fummam
evexcrunt peifedienem. Eft enim iila ijs adeo naturalis amp; velut congenita, ut Sc viri ßrilul Sc foemins fumma non
felum feftivitate, fed amp; harmonia, ad numéros naturaliter canant. Cui ingenits facultäti addita poftmodum arte,
ea, ceu videmus indies Sc audimus, tum vivs,quod dicunt, vocis, tum muficae inftrumentalis edunt fpeciminà, euni
concentum,u tin omnibus ChriftianorUm Principum aulis merite feveantur amp; magnifiant. In pidura eiiani
nulla sque natio excellit. Oleo colores mifcere primus docuit in urbe Brugenfi loannes Eickius Belgà ; R.em
fane prsclaram,amp; tabulis tantum non in sternum confervandis inventam. Vitro prsterea quopado colores
imprimantur Sc incoquantur,aliaque eodem pertinenii3,amp; fanequâ admiranda,Bclgarum inventû eft. Atque hinc
fplendida illa cû in aedibus facris,tUnil amp; profanis sdificijs ornamenta. Qród vero inter alia in primis notatu dignum
€ft,ijdem Belgs (ut qui frequentius multe quam esters omnes nationes maria pervagaturj ea primi impefuere ven-
tis nomina,qus tranlalpinis, ut eas Itali voeant,nationibus,hodieque ijfdem plane vocibus Sc terminationibuà ufur-
pantur. Quod vel ex ipfis vocabulis propria meraque Belgârum lingua compofitis, abunde probatur, qus ut om-
nibus fatis nota, non enumerabimus. Horologiorum edam inventie Belgis tribuitur, id quod prster alias qu£C
afierri pofliint rationes: vcl hine liquidoconftat, quodegregij fint eorum quacumqueforma fabricandorumar-

F anbsp;tifices,

s Bnbsp;Belgïj five Ïnfèrioïis Germaniie

ti-ficcs, qüodqttc fteqifentïor in liac una provincia corum ufus fit, quam in rdiquo orbe uniVctfb. Vndc amp;
hinc in omncs pafllm oras hcïólogia illa exportantur. Belgis denique prima inventas artis typographic® gloria in
urbe Harlemenfidebetutjfummoque jure illis aflèrenda, utpote propria amp; nativa: ut multis ijfque v^idis argumen-
tis emditiffïmu^ lunius in fua Batavia probat. in füiiima ita Inferior Germania omnium Artiutnafylumfadaeft,
ut nullam elcgantiorcm fcientiam admiferit, aut artem, quam non exornarit, auxerir, poliverit 5 multas vero cafquc
prxclaras ipfa in\ enerit. Ad vidum venio. Eelgarum domeftiats amp; vulgaris familiarum viftus pareus admodum öc
frugaÜs. Pane vulgo vefcuntur iccalicio : carnibus ut plurimum,bubulis amp; fuillis falitis,atque etiam interdum recen-
i4bus, vervecinis amp; vitulinis: hiuc cafeojbutyro^altilibus, piftibusiale conditis aut vento fumove duratis, amp; arboreis
fmdibus penaria fua ram largiter inftruunt,ut magnam anni pattern inde viä;itent,ac plerique non nifi perraroquid-
•quam e macelio petanr. Excedunt tarnen nonnumquam hanc parfimoniam,amp; folemnioribus aliquot feftis,amp; fiqua
pra:tcrea fefe offert occafio, magnifice convivantur, amp; adhibitis fibi cognatis atque amicis, genio liberaliter fimul Sc
liilariter indulgent. Sunt cnim adhilaritatem amp; voluptates pfopenfi, adeo quidem ut nihil vereantur interdumXxv,
-XXX, milliarium amp; co ampiius iter fufciperc,quo ccrtis quibufdam feftivitatibus,amp; pralfertim encKenijs per Opida paf-
iim amp; pagosannuatim habcri (clitis, tum cognatorum amp; amicorum nuptijs, alijfque id genus feflis interfint. In na-
talitijsamp;initiationibusHberorum , turn in nuptijs quoque amp;parcntalibusBelga» admodum ftimtuofi; in omnibus
■denique feftis amp; adionibus publicis ad rnagnificentiam fere inclinant atque fplendorcm. Ad potum quod attinet
quo fitim levarc folemus: is proconditione hominum variat' opulentiores vino utunrur, Cereaii poculo pl^riqué
omncs, rufticancE familiae lafteaquofo ,ejufque fero aut oxygala 5 plebejum vulgus pluribus locis aqua. Hoc autem
habent Belgas vitij, quod modo dicere ca;peram,ut potu Cc nimio ingurgitent, quo maxime deledantur; ita ut ficpc
diem nodemque potando con tinuantes, prater alia qua non rato indeexiftunt maIa,maximo corpus amp;. animum ad-
dciant incommodo ^ idque fine dubio illis immarura fape mortis adfert caulTam,juxta ilIud Propertij;

Fim forma fertt^'vino corrumfitur atas.
Et agnofcunt quidem ipfi amp; confiientur hoe fuum virium, quin amp; accufant fe crebro amp; culpant f fed quid agäs ? vin-
dt mala confuctudo. Quamvis aliquo modo poffint exculari. Nam cum aer hic maximam partem anni hutnidior,
amp; plus aquo fit melancholicus, vix aliud fane commodius eflicaciufque difcutienda amp; expellcnda odiofa amp; fanitati
infeftiflima melancholia remedium adhibere queant, quam vinum: quod Horatius indicaflc videtur, cum inquit:
Vinofellite.jcuras. Scdmeminific debebantamp;auream illamTerentij fententiam: lis-J quidnimü. Quod quidem
ab omnibus,honeftioris exiftimationis amp; conditionis viris fieri jam coepit. Nitidas amp; abfterfas confervant domos,ab
omni fupelkaile, amp; quidem commodifllma inftruöas,ita ut merito in ijs nihil defidcraripoflit. Et certepulchrum
amp; gratum habetadfpedtum ifta bene ordinata, munda amp; copiofa fupcllex: qua in re fortaflis omncs totius Mundi
Veftitus. nationes,imo fine dubio,facile fuperant. Veftitu utuntUr decoro.commodo, elcganti amp; concinno: quem ad vicina-
rum gentium exemplum fape plerique mutante Reftat ultimum hu jus defcriptionis caput de Belgarum commer-
cijs. Sunt Belga ftrcnui mercatores, adeoquc omnis generis mercimoniorum peritiffimi : quorum gratia terras
quafcumquc non inaccefläs terra mariquc petunt. Non infiftam hoe loco navigationes commerciaquc jam olim
Belgis frequentata,prolixius recitarcjUt Italica,Cypricaj yf gyptiaca,Punica, Hifpanica, Lufitanica, Francica, Anglica*
Scoticä,Germanica,Danica,Norvegica,Suedica, PoIonica,Boruffica,Mofcovitica. Quorum claflis prima inter catera
cymatiles pannos Camelottos,amp; Graiogrenos,quos vocant,uemque coria bubula, fila ferica, aurca,argcntca, marga-
ritasjvina Cretenfia,Sulphur,Oleum,Rhabarbarum, Mumiam,Ca{riam,Tutiam,Goflipium, aliaque abundeappor-
tat. Altera deinde a parte adferuntur fal, lintea,vina rubra,albaque,oleum,papyrus,Iana,plumbum, ftannum, cervi-
fia. Et tertia denique daflls Mei, ccram,fmmenta,falnitrum,vitrum,vina Rhenenfia,pellcfque pretiofas amp; li'^na fa-
brilia, fimiliaque fuppeditat. Verum ifta prefllus propiufqueindicare, longum nimisforet: nec etiam necelfeeft.
Ludus hodie ue in Afiam,in AfriCam,alio. Ad Hefperidum Infulas delati,Orientcm (nam in Occidentem ad Ame*
ricanos,velificari,tritius exiftimatur) petunt: nunc Eurum verfus j Caput Bona Spei pretervedi; nunc Fretum Ma-
gellanicum, obverfis ad Africum proris,tranfvedi. Sed de his latms diflerere, cum editi extent libri amp; diaria harum
mvigationum,hujus loei non eft. Hac vero commercia Belgarumj tantaque harum regionum foecunditas, tamque
lata return omnium copia facit hodie, ut larga manu Belgica Confinalibus fuis, alijfque remotioribus populisinfi-
nita cum apud fe nata, tum etianvaliunde fubveöa fubminiftret; Butyrum amp; Cafèum tanta copia,ut ex his folis qua;
exportantur in externa loca ex fola Hollandia, in fingulos annos ducentics feftertium Cogi putetur, qua fumma ad
dccies centena Caroleorum millia extenditur. Atque hoe mercimoniorum genere non finitimas modo provincias,
fed amp; longc di(fitas,Galliam,Hifpanias, Africa littora,amp; Antarfticum noftroquc oppofitum Orbem inftruunt atque
explcnt quodammodq. Praterea pifees falitos amp; vcntofoleque duratoSj Afellos majores,Salmones Aleces: aliaque
infinita.nbsp;'nbsp;-

LEO BELGICVS'

*

Ntequam parricularem fingularum Provmciarum dcfctiptionem
aggrcdiamur.dehoc Pinace qui LeoBeigkus infcribitur,pauca diccn-
dafunc: turnde Gubernatoribus Belgicisfub Philippo II RegeHi-
rpaniarumpotentiffimOjquitam illius quamllluftriffimorum Or-
dinum Faederatarum Provinciarum nomine hifcc regionibus prœ-
fuerunt. Topographiam Leonis Belgici primus in lucêedidit D Mi-
—^ chaelAitzingerus Auftriacus, quiinhiftoriaTuaBclgicafciteadmo-
dumamp;continne (licetargumeto fuoaliquatumindulgens,Leonishuictrâdui formam
adfignarjaptiffima fimul amp; feliciffima quadâ allufione, Quandoquidê omnes fere hujus
traftus Provinci^icaruqjinfigniorcsurbesjut Gandavu,Brugseamp;c Lcones diverfiscolori^
bus dcpidtos inmfignibus fuis oflentit. Quse quideinfignia unanimiter fibi adfciverür»
cum famofiffimi illius Godcfridi Bilionei,Euftathii Bolonienfis Comitis filij,Lotharingie
Ducis tempore ta frequctes in Orientem adverfus infideles expedierunt exercitus, anno
(fecundum nonnullosj a Chriftonato ci dxcvi,fecund um alios cidcIxxvi i i,GOnfcr6nti.
bus fcad facram ôcinclytam iilam expeditionem ipfo Impcrâtorc,ôc Galliarum atque
Anglis Regibus, numerofiffimos, tantaque Majeftate ôc magnanimitate dignos exerci-
tus,fecum unaducentibus. Eadem nos quoquc ratione adduétiad hujus Viri imitatio-
ncm Inferioris Germaniïe Provincias Leonis imagine hac Tabula graphice delineatas
Lc(StoribusfpC(5tandas,cxhibemus. HujusauteLeonis (utmëbra breviter explicemus)
Caput Frifiamamp;AgrumGroninganum: Lingua Tranfifalanamrepraefentat ; Dorfuni
Vltrajeâ:um,Hollandiamgt;Zclandiam,Handriam:PalcariaZutphaniam,Pea:usGelriam^

ArmiBrabantiam,Mechliniam,Hannoniamexhibent: Venter Narnurcum,Genu Lim-
burgum,VnguIa Lutzenburgum, Cauda denique Artefiam prasfeft. H^c cum de rcli-

quis ad Belgicam fpedantibus copiofe fupra dixerimus,hoc loco fufficient; adGubcrna^
tores tranfeo.

Ö.

1

r-- ' f

■1 ^ ■

^■.w'm
■ ■ Îî-^Â-

( .

il;:

fi

î

\ Vquot;-

r--

If-'quot; ■

ÉBi

D V C A T V S

BRABANTIAE

ENER AT IM quse diccndahabui de Infcriori Germania, abfoîviî

poftulat Mcthodus,ut fpeciatim amp; per partes eam perambulem. Varie a varijs divifa fuit : ego
ufitatum ordinem titulorum quos harum regionum Principes ufurpare folent, amp; quo Pro-
vincia graphice delineata hoe in libro exhibentur,fequutus, partium Belgica defcriptioncm,
quam potero fidelifllme proponam. Offert fe primo loco Srahama. BRABANTIA Va -
nomen quamvis non magna antiquitatis, nulla ramen ejus certa poteft reddi ratio. Alij
aliam augurantur : Inter eos Vir quidam doätis apud Heuteaim opinatur, Brabmtiam a Go-
_nbsp;defrido Barbato nuncupatam, velut Barbatkm : luftus Lipfius limitaneam hanc regionem,

inter utraque regna, Gallia nimirum amp; Germania fitam, ideo Brack, A, craiTo didam 5 quia fape ceflabant agri amp; in-
culti erant : quod nos Braecken, amp; Braeck-landt vocamus. At Brabantia nomen antiquius effe videtur amp; Barbato amp;
divifione Imperij a Gallis. Epitaphium Caroli Martelli in ade Dionyfiana Parifijs fic habet, utique antiquius :

lllz^ Brabantinus Dux primus in Orbe triumfhat,
'jMallem in Mundo fpeda/is Chrifiicolarum :
J)»x dominufqne ducum^Regum quoque Rex fore [prévit.
2lon vult regnarefed Regibus imperat ipfc^.
Eccanusobfrequentemlatrocinandi morem oc ficarijs (quos Itali Braven vocant) oportunos receffus nuncupa-
tam autumat fed fine authore,amp; vix cum ratione. Alij a Brenno Gallo hoc nomen deducimt : alij ab urbe quadam
ejuidem nominis,cujus neque in terris,neque in Hiftorijs veftigium ullum : alij a Bratufpamto Belovacorum Opido,
cuius memi'nit Cafar lib. 11. Alij novum Ducem comminifcuntur Sahiurn BvAbmem Arcadem, qui una cum Cafa-
re in Belquot;-icam profeûus eft, cujus uxor Suana Cafaris Neptis. Guicdardinusob Regionis latitudinem, quafi Breet'^
bant ret^ionem hanc nuncupatam putat. Optime quidem.fi ejus fades eadem nunc qua erat olim, effet. Quicquid
fit hocfatis conftac Bant communem plurium in Belgio tenarum'eflè terminationem, que vox vinculum feu vexil-
lum noftrate lingua fonat,fignifica.ione a re non aliéna. Vt ergo Oißerbam 5c WeBerbant in Batavia 5 ita hic Brabant
elTe appellatum a Francis vero no videtur abfimile,qui more fuo Regiones fibi fubditas in pagos diftribuentes, etiam
tagum ErachbantenfemconÇàxxxzmm ; pro quo apud Sigebertum 5m«^^»«jiegimus,ôc alibi apud eundem^m^^-«».
turn ; amp; fägttm Bracbatenfem amp; Bracbantenfem in Diplomatibus obfervamus appellari. Pagus ifte aliquato latius quam
nunc Brabantia,patuit : ut qui bonam Flandria partem occupaverit : nec Hannonia minorem, fi non omncm. Si-
gebertus ilium ad Tornacenfium mœnia extendit. NuncBiabantiam minonbusardatam terminis evidnoram
veterum populorum coacervatione provindam unam videmus. E Nervijs enim, K^dvattcts, ^mbtvarms, Paman-
nis^Tuniris, Eburombus,Taxandris,Memp§s,Morims, non poftremis partibus defruftatis,unum agrum,tamquam unum
corpus ftatuit. Ambitur nunc ab Oriente Leodienfibus,Namurcenfibus a Meridie; Occidentem Flandri daudunt : ^^^^^
Septemtrionem Batavi ac Zelandi Scalda aftuarijs difcreti. Regionis ambitus ad Ixxx milliaria extenditur. Longi-
tude a Gemblaco ad Gertradis ufque Montem Milliarium eft cirdter xxi 1'. Latitude ab Helmentio Bergas ufq; xx.
■ Brabantia gaudet acre (àlubri,planitie fertili : Frugum imprimis feradffima,tametfi Campania J. ve Campinia,vulgo Aeristem-
die Kernten,ch arenas fit fterilior. Qua tame pars no omnine infruduofa exiftit. Adee ut lacebus Spiegelius fcripfe- Fquot;«* .
lit, A^ricolas Brabantinos tä induftries efre,ut fiticulofiflimas arenas cogant Triticum ferre. Armentisnamq; Ovi- ' quot;
bufq- ^ratiflima pabula affatim fuppeditat. Ferût praterea Oves Cäpeftris Brabâtia in dbatu reliquis delicatieres ha- imperium
beri ac lanâ quoo; reliquis Ovibus ferre molliorêacfubtiliorë. Legimusin AnnalibusBrabantia 5cprafertim Bar- Majorur«.
landi,hujLis Previnda Ducc priniu fuiiTe Pipinu Carolomanni filiû. Huic tres fuerc liberi,filia BeggaSc Gertrudis : Fi-
lius Grimoaldus qui patre mormo Dux fadus. Rei publica prafuit. Huic Begga forer cû marito fucceffit: Begga Piptnus
1 ifarolus Martellm,Pipinu4 tertius 5c Carolus Magnus, loannes Aventinus Hiftoricus Celebris de hoc ftemmate tradit
aliquaivtum ^\s^x{z,Vtilonem nempe,Theodonis Bavaria Prindpis fratrem,Mard-;ionem Sacri Imperij fuilfe, 5c ex eo
natiun Hugobertum.cx Hn^obmoi^febertum, ôc ex hoc t^rnul^hum : ex Arnulphe ^ngifum : omnes Sacri Imperii
Marchiones. ^ngifum vero memorat uxoremduxifTe Beggam,ü\hm Pipini i, obtinuifleque a Dageberto Franco-
lum Rege Brabantia Ducatum. Ex Angifo porro 5c Begga natum Pipimm 11 : ex Pipine Carolum Martellum 5 5c ex
hoc Pipinum 111,poftea Regem Francorum: ex Pipine denique Carolum Magnum. Erunt igitur ufque ad Ludevicum
Pium, Filium Caroli, ex illuftriffimo illo fangaine Duces fex. Barlandus, concenfito Grimealde feptem eos com-
mémorât. A Ludovico autem Pie ufque ad Godefridum Barbatum, id eft per annos plus quam ducentos, nihil uf-
quam habetur certi de Brabantia Ducibus: quod videlicet ipfa fub Auftrafia primum,ac deinde fub Letharingia no-
mine centineretur. Codefridusnmcm co^nommc Barbatus ,diQ:as quodfe ebligaverat barbam non penere, donee
LotharingiaDucatus diu debiti,compos effet : Henrico fratri fucccfTit. Erat hic öc miti vir ingenie,ôcab omni flagi-
tio ôc fcelere abhorrens. Filium reliquit ejufdem nominis. Hic quoad vixit bellum cum Henrico Limburgi Princi-
pe lt;^effit. Godefridus 111 ei fucceflit, Godefridi 11 filius. Hicinfansincunisprolatus,5c ante adem pofitusbello
Grimber^ano traditur, ut acrius pugnarent Brabanti. Eum quum 42 annos in Principatu exegifTet, fJenricus, filius
ejus excepit. Hujus dudu Baruth civitas opulentifTima vi capta eft, 5c non multo poft Conftantinepelis expugnata
ipfe juvante* Succeffit Hmricus 11 ejus û\m%magnanimus a nönullis appellatus : cui uxor Maria^amp;iiz Philippi Roma-
nerum Re'^is. Hic ad Rhenum, ad Mofam gefTit varia bella : 5c Remanum Imperium fibi delatum recufavit. Huic
Henricus 1 Ti fufficitur : cui uxor Aleydis Burgundia Ducis filia. Annes rexit xi ii,pacate, id eft beate : nec belli aut
tumultusfubeefermo. Henrico 111 defundo loanni fecundoejus filioprincipatus Brabantia (quod Eenricm natu
maximus ob natura vitia quadam ad gubernandumidoneus non eflet)dcfertur. Hic prime Margaretam Philippi
Galliarum Regis filiam uxorem duxit. Inde alteram priore doloribus partus extinda filiam Guidenis Flandria Co-
miris,ex qua tulit fiMosIoannemSiC Godefridum^ Hic bellum gerens cum Archiepifcopo Celonienfi infigni potitus efl

vidotia. loame primo mortuo, lomnes 11 filius prindpatum adeptus, filiam Regis Anglomm Eduardi i Margare-

jjnbsp;tam

quot;AjfSf

^oerenäael

9

^nbsp;. r-J^./.nbsp;Dlandtvan

qfrteni^'f^A \ ^nbsp;.......«Xi^^^.-Ä^Vallc^xWct

0

^jMm-nbsp;g

IDlandt
'^i.u^rnbsp;iQ®»»« van

S^Melaer ^^ ^ onbsp;^

Ovfrafel M
rcn/fcinnbsp;/ V

Q-Drrtahmh...............quot;i''nbsp;J

f quot;amp;1gt;nchcmnbsp;n^eclrelnbsp;^^ quot;^a^eiervem

M:aeff ^^ J y ^nif^flamp;^-T^ßjniäi^n eMß...........quot;A

Buci-cn ^h'Rüßn^mi'orltm/nbsp;Eehnbsp;Oeflerbferze ®.

P \a R S m

^'irt^liarett
,nbsp;Die WJae

» (äHnmea ferkelenbsp;« \ ^ihfrenbeeck^ ^nbsp;QflUiefet

'^«/«»rt-Vnbsp;® Leejem^rJe V. /

■ _ ^Tfäehycjs^-^nbsp;^-Vttbarch ^

Vnbsp;i..........r-'nbsp;^

, ^„«ÄiiS /H;nbsp;Y -Tfci- /nbsp;ƒ , Turokoiit

r ,gt;:nbsp;Jl^ifa/^^anbsp;rn txi .nbsp;4nbsp;f

frUgt;a:ßeeA^ '
I a S^ravtn
tnoer 1

® Dut^fn

'tottwet

(«W^'BII 0 , ,

v

Offer Vnmum ^^ JS^TTSr-i^!::!!!'quot;
vavere

^rffflt Wcrs- sSJ QZffenhmt ^

®nbsp;® ^OtieUcht

XZM'tS..........^-quot;l Tlandtnbsp;l^JUi^^m a^Je

*nbsp;——nbsp;11 ^nbsp;f^ft^ftn Jnbsp;ft'Js^-Jl^*. ^^I^e^daet

me

^Mckueen

OpJenboßh y.-'quot;'

\nbsp;® /I®

O J^Waerfrecbg ff^

VOOIiTT.

'Bergen
op i'ooni

cRome

tam nomine in matrimoniura accepit, ex qua genitus illi filius loames 111 qui patri in Ducatu fiicccfllt,natusannos
^umtaxat XII. Hic varia bella gcffit. Hujus etiâ tres filij Henricus,Godefridus,amp; Joannes natu maximus,omnes fine
'liberis extinfli fiinr. Filia c\\x^Ioanna caeteris annofioijdefiindo priore marito GulielmoHannonia atque Hollandia
Coxmte^Wenceßao loaniüs Bohemia regis filio nupfit. Hic poft obitum Soceri principatum fufcepir, quo imperante
Lovanium bis in motu fuit. Bellum adverfus Iuliacenfesgeflit,amp; in eo captus eft. Hoc autem amp; loanna con juge de-
fundis Antonius Philippi Burgundia Principis filius ad Brabantia principatü pervenit. Iamp;ma enim loannis 111 filia fo-
lorem habuit Margareta?» : qua nupta Comiti Flandria Ludovico, filiäilli cognomine peperit. Ha^ unü experta ma-
trimoniü, poftea data Philipj/o Audaci Burgundiœ Principi filio loannis Francia Regis cognomento Boni,filios ei pe-
perit Toannem^^ntonium amp; Philifpum. loanni utpote natu maximo Burgundia prmcipatus obtigit. Antonius qui
fecundus erat,fufficitur in Brabantia ducatu magna Matertera fua Ioanna,qua fine liberis defunda erat. Hic a fuf-
cepto Brabantia principatü, acenimus extitit punitor hominum fceleratorum,pracipue parricidarum, amp; qui paupe-
res opprimèrent. Floruit, amp; in optimo ftatu fuit Res Brabantica fub hoc Principe tam ftudiofo aquitatis. Vxor ei
Joanna Simpolia^Qx qua loannem amp; Philippum filios, ac filiam fufcepir. Antonio in pralio inter Anglos amp; Gallos cafo,
loannes filius ejus natu major annos dumiaxat narus xi 11 Brabantia principatum adijt. Hicuxorem accepit lagobam
filiam Ducis Bavatia Gulielmi, comitis Hannonia «Sc Hollandia. Inter quos poftquam aliquamdui mutuus amor
fuifret,evenitdifceffio : amp;Iacobavivo adhuc ioanne, ducicuidam Gloceftrio nupfit ,fratri ejus qui tum in Infula
Tegnabat. Varia inde funt orta diflidia, varia fequuta certamina, varioque eventu depugnata. Idem loannes Lovanij
'Gjmnafium viris undique dodiflimis accerfiiis inftituit. Mortuo Ioanne frater ejus Philippus gubernationem fufce-
pir. Hic quum mififlet proceres qui accerferent fibi defponlatam filiam Ludovici Regis Sicilia, hUntam nomine:
interea gravi morbo correptus,obijt Lovanij,quumrerum poritus efiet annos tres,menfes totidem. Hoc modo fine
prole jam defunûis Antonij Liberis,omne jus Principatus Brabantici devolutum eftad Philippum loannis Burgun-
dia Ducis filium. Is enim loannes Antonio fratri juniori hac lege DucatUm Brabantia ceflerat, ut fi vel iplè Anto-
nius, vel ejus liberifîneharedibusneceflarijsdecederent, jus reJiretadfuum genus. Iraque Philippus patreloanne
Burgundo natus,ab initio adminiftrationis lam fingulari vixitmodeftia, ut plurimum diligeretur ab omnibus, amp; in
magno etiam honore fit habitus. Obvenerunt ei poft cadem parris provincia, Burgundia, Lorharingia, Brabantia,
Lii^burgum, Flandria, Artefia,Hannonia, Hollandia, Zelandia, Frifia^ quibus omnibus fumma prudentia prafuit.
Vxores duxit 111, unam CMichaelem Caroli Gallorum Regis filiam, ex qua liberos non tulir : deinde Laudam quan-
dam, qua amp; ipfa nihil ei peperit liberorü : poftremolfabellam PortugalliaRegis filiam,ex Antonium àclodoctim,
lt;]uos pueros amifît,poftremo Carolum fufcepir,qui patri in principaru fuccelfit. Hic ex Ifabella con juge 11 (tres cnim
duxirj filiam fufcepir Mariant, quam umcam reliquir haredem 5 ea nupfit Maximiliano i Frederici Imperatoris filio
Auftria Principi. Exhïsizxi Philippus iuji-targar ta. Philippo tiiindaofi\ï]Carolus\jS^Ferdinandus, CarolusvYiiÇ-
^aniarum Rex,lmperatorRoraanorum patri lucceifit : atque hic P^z/z/p««« filium haredem xvii Provinciarum in
quibus Brabantia Caput eft,conftituit : qui filiam iuâ Ifihellam Hifpaniarum Infantem Archiduci Auftria Alberto àc-
fponlàtam Ducaru Brabantia una cum ceteris Belgicis Provincijs dotis nomine donavit. Sedes hic olim habuerunt
fuas cum z\\}s,Advatici,Ambivariti,Pamanni,Tungri,Tixandri^Menap^,Morini. Advatici Galari Gallia Belgica popu-
li,Nervijs Eburonibus vicini : ArecsV«« Dioni- Rhenanus a Cicerone Atuas dici putat. Becano Itinr hodieij Bra-
bantia populi qui Cameracenfi diœcefi fubfunt. Hos ex Cimhris ScTeutonis Cafar duxit. 10erant inquit ex Cimbrtë
Teutonifque prognati ; quicmn iter in Provinciam r.'äßram,atque It aliam facer em, his impedimentis quafecum agere ac porta-,
re non poter ant, citraflumm Rhenum difpeßtis,eujlodta ex fuis ac prafidiofex millia hominum una r cliquer ant. Hi poß eorum
cbitum multes anm afinitimis exagitati,cum alias bellum inferrent,alias illatum defenderent ; confenfu eorum omniumpaccjgt;
faamp;i,huncßbi domiciliodelegere locum. E Cimbrotum ergo amp; Teutonum reliquijs K^dvatict ; quos inter Ambivari-
tos,Nervios amp; Eburoncs,ad Scaldam ubi nunc Antverpia eft,funr qui confedifle velint. At Scribanio verfimilius vi-
dctur Advaticos jam olim agrùm occupaffe, ubi nunc Gallo-Brabantia,inter Nervios, Eburones ac Menapios,tenuif-
feque Hannonia,Hafijania, Namurcenfis Comitatus, ac Lcodienfis foli non minimam parrem,Condrufijs conrer-
minos. K^mbivariti Cafari etiam Gallia Belgica populi. Dc his lenuia apud Veteres veftigia reperiuntur,qua nos
ducant ad tantum populum,qualem nunc videmus. lllud certum,cum Vfipetes,amp; Tenfteria Suevis pulfi,Menapios
fedibus expuliflent,legatos ad Cafarem mififle, triduanas inducias pofcentes, negaffeque Cafarem : cogmverat enim
magnam part em eqtiitat us ab ijs aliquot diebus ante pradanäifrumentandique caufa ad Ambivaritos trans Mofam mißam:
hos exfpeclari equttes,atque e'pis rei caußa mor am imerponi arbitrabatur. Dolum dolo lufit, cumque capita Germanici
cxercitus apud fe detinuiflet,aliud ex alio ne£l:ens,fubita irruptione imparatos,ducibufque deftirutos,adortus,ingenti
€os clade attrivit. Cum German! inter Rhenum ac Mofam confederint, equitatumquein Ambivaritos trans Mo-
fam fmmenratum miferint, inde colligit Scribanius, Ambivaritos intra Mofam amp; Scaldem fedes habuilTe : fuiflequc
illorum agrû Bufcoducenfem,Bredanum,Bergizomium,RteK(èm,Amverpienfem,2.c Campinia potiorë partem. Neqj cnim
alio ftatui loco pofrunt,cumin orbem alijs pafllm 'J^enap^ cingerentur, Vhp^Trevirenßbus, Eburombus,Tungrenßbus,
xJMorinis, Bat avis. Non videntur ergo aberrafle qui Antverpienfis Ambivaritos arbitrati ; maxime cum a prima fui'in-
ilitutione, Marchionatus Rienfis urbs hac caput fuerir, ac pars quadam Rienfis agri. Hunc vero inter Ambivaritos
numerant, etiam illi qui Antverpiam inter Advaticos ftaruunt ; ut proinde verifimile fit Rienfis agri caput Antver-
piam inter Ambivaritos nuxnttOLnd^m. Pxmanni popuU inter Belgas nomine amp; numero Germaniappellari,Eburoni-
bus, Condrufis, Cherufcis proximi : Marlianus conjicit inter populos Leodienfes. Tungri Cafari amp; Tacito: Tovyypot
Ptol .funr Belgarum populi inter Tabudam amp; Mofam. Eorum urbs etiam num Tongeren, amp; nonnullis Heyen Tonge-
yen dicitur,Ortelio tefte. Tungritanorum StcTungricanorum,mtvaïnïx Ammianus lib.xxvi amp; xxvi 1. Item liber Noti-
tiarum. Taxandn vel Toxandri Belgarum populi. ApudPlinium amp; Ammianum Toxandria lcgirur,apud quem quo-
que Taxandrum. Hubertol^eoàïoW^l:PetroD'wxoTeßanderloo:cuiaftipulaturBecanusinfuisAtvaticis,quiT4y:
fanders ex Toxandris facir,innucns omnes illos qui Brabantia Cam piniam habitat,vulgo did os. Menap^\
{J^ivclyrtoi, Gallia populi inter Belgas, Morinis contermini,Cafare,Dione,Strabone^Tacito amp; Ptolemaco authoribus.
Mâilianusamp;c'LeodiusIuliacenfes^Geldrenfèsôc Clivenfesçxoijszcd^pmnt. Ortelius his BrabantosÔz. Flandreszà}ïciu
Brabanti olim in Majoribus, mox propriorum faftorum memoria clari. Profpere res in Gallia, Germania, Anglia,
Italia, Afia gelferunt. lerofolyma capta, Syria domita, Brabantia triumphos debet. Mutuis deinde cladibus, Gel-
ricis, Eburonicis, Baravicis,Flandricis, Limburgicis,Luxemburgicisnobilirataeft. Civitates numcrat,magnitudine,
varijfque ab ingenio amp; arte propugnaculis validas fex amp; viginri ; ac fuper has feptemdecim folo robore fuo,nulla du-

ûilifoflà

ôilifoflà aut muïo cinâ:as,urbîcis praerogativis dotatas. Lovamum,Loven,lvitQ:t urbes capitales hujus regionis princi-
patum fibi vendicat, urbs antiquilïïma. Nomen ejus natum quidam putant aLupo Scototum Dynafta five Regulo
qui hoc opidlim condiderit nomenque ei a fe dederit,amp;: Lufofimm appellaverit : quod Galliflantes Lou-fin amp; Louvain
pofteadixerunti Alij a voceTeutonicaZo^'^•»derivant, quod tempore luhj Cafaris templum hicfuerit, ubi
laudes Dijs folebant dicere : incertis conjeduris. Eruditiflimius Lipfius nomen ab ipfo fitu, lingua noftra indirum
olim huic tradui eflè arbitratur : didumque Lovamum,Ç\vc ut vulgata amp; vera vox eft Loven,c^zCi Lo-veo, humidam
planiciem Lolt;e fubjedam. Eft enim ad Orientem urbis collis amp; filva : quam iö etiamnunc vocant amp; Lo-bergh,Slt; Lo.
hfch : eft amp; fubjeda pulcherrima planicies,ad flumen,quam vetus lingua Fen dixit. Latini Lovaniam fecerunt,Gal-
licam magis pronunciationem Loavain fecuti: nos retinemus. Etfi in prifcis Diplomatibus aut \ï\ins,Lovania ple-
rumque legitur. Condidifle memorant Annales Brabantia, centum fexaginta ante Chriftum natum annis, Lupum
quemdam Scototum Dynaftam five Regulum. Fabula amp; nuga,fine capite, fine audore. Lipfius conditum Opidi
ad Normannica tempora refert,quibus illud jam exftitifle ex Reginbneprobat : Normanni 4 Seno exeunt,zit Regino,
^ in regntim Lotharij rurfiis revertentes,in loco qui dicitur LOVEN caßra metatißtnt. Atque hac prima Lovanij men-
tio eft,neque opidi tarnen, fed loci. At vetus illud Lovanium flotere coepit opibus virifque,ôc audâ deinde per lani-
ficium maxime multitudine, opus fuit pomœrium producere, amp; vaftum exterioris Opidi ambitum includere. Ar-
chiva produnr,coeptoswffwm/mlt;ï»/;fciDccclvii, {Wenceßao loanna Principibus) ét^ biennioßatimperf'eäos. Sita
eft urbs loco fertili amp; plano; tam placidiflima cœli fruens temperie,ut amp; intra amp; extra muros in adjacentibus collibus
legatur vinum. Perfiuit eS Dilia amnis amoeniftlmus. Ambitus urbis ampliftimus,quod mëfione qua inftiruta anno
CID ccccXXVII procerum quorumdam certamine,colligere eft 5 quacompertum,LovaniumßperareGandavumtribus
virgis (menfura id genus eft) Leodium 06I0, Lutetiam decern, Coloniam o£iodecim. Guicciardinus fcribit fe comperiflc
Lovanium interiore ambitu fex milliaria Itahca, quibus conficiendis duas minimum horas impendas, exteriore plus
odo milliaribus continere. Magnifica porro hac urbs, Iplendida, rebus omnibus,qua ad vitam neceftaria,adfluens :
Foiris,turribus,undiq5 bene tuta. Habet amp; adifida,facra,profana,publica,privataque,magnifica amp; fumtuofa.Têplum
primarium a Labeno primo Comité ftrudum D.Petro factum eft. Sunt amp; alia Tepla majora five Parochie numero v.
Monasieria Virorum vi 11 : FœminArîiix. Arx ibi Comitum Lovanienfium opus amp; quödä domicilium. Puteus in ea
mira profunditatis : egregium opus,amp; quod unum ibi notes. Curia infuper.five Senatorum domus, tota e fcdo per
arte lapide,figuris amp; emblematis-varie ornata. Familia Nobiles,five Gentes verius funt ifta : Limingij,Calflerif, Radin-
g^^Steenij,Vern[dij,Gielij,Rodij: e quibus finguhs^alij familiarum velut rami orti,late fparguntur,amp; quamqua ad unum
caput rclati,nominibus dividuntur. C^d de Literatis dicä ?Nobilitarunt Lovanium ortufuo Petrus Rtvius Theolo-
gus valde Celebris : Ludovicus Heilwegius vir admodum dodus: Ntcolaus Nicojai Grudius amp; Hadrianus Marius îx^tïts, An-
tonius Mortllonm magnus Antiquarius,amp; Maximilianus ejus frarer,atq; alij pFurimi. ^cademiam habet Lovanium'no-
bile qua Natales fuos debet loanni Brabatia Duci. Hic enim varijs bellis dcfundus,quum efîèt religionis bonarumq;
artium vir amantiflimus,LovanijGymnafium viris undiquedodiftirrisaccerfitisinftituit, anno ciDCcccxxv. In hoc
magna frequentia Collegiorum,Studioforum,Dodorum. Collegia potiflima funt Lilmm,CaBrenfi,Porci Talconis^
in quibus Philofophia traditur. Eft amp;trilinguc Bußidianum,in quo Graca,Latina,Hebraica)docentur. Fuit olim Lo-
vanium Comitatus titulo infignitum : amp; quamquä hodie declinafle videtur, amp; dignitatem hancaniififle,MetropoliS
tamen hujus Ducatus eft ac primaria Civitas,in qua Dux publico lacramento fe obftringit. Eruxella proxima eft,vul-
go Brupl,üc dida (ut lacobus de Guifa opinatur) ab Arce quadam,qua Senones Anglia populi^ad infeftandâ Galliam,
in hafce oras profedi,exftruxerût. Situsilli mirabilis parrim editus,partim in planicie: folo fertili,rcrüq; omniii abû-nbsp;/

danti. Nä planicies feliciffimo utrimq; agro circüdata,per amœniflima prata cü fupra tu infra urbë difFufa,pulcherri-
moafpedu,ad aliquot milliaria porrigitur. Itaquidauttänumerofacivitati,advenisquäplurimis,Ducisaula,amp; pe-
regrinisPrincipibuscüuviverfofatellitioilfïcagentibus,omniafemperbenigneamp;copiofefuppeditarafuerint. Licet
hic aliquado feptë uno eodeqj tëpore capita diademate infignita fuifle legantur. Ab alia parte Silva Sogniacenfis eftnbsp;|

milliaris tantû quadrate disjunda.Interfiuit urbe fluviolus Sinna. Praterea habet alveûfmanufadû.maximis fumpti-
busjôc incredibili labore atq; induftria,ab ipfa urbe,ufq5 ad Rupelä flume perdudü. Vnde Bruxella folvêtes naves per
hunc Aqua dudu in Rupelä ipfum inträt,atq; hinc porro illaplà in Scaldë ufqj ad mare decurrût. Vrbs ipfa fplëdida
amp; magnifica,cœli amoenitatc,fonriu copia,adificiorû fplëdore nobihflima : Duplici muro,foflis,vallis amp; propugna-
culis valida. Bruxella feptë habet portas, feptë primaria tëpla : feptë nobiles,amp;; cü antiquitate, tü privilegijs illuftres
familias,feptê Scabinos. Creatur autë a Principe quotannis hic Magiftratus amp; eligitur ex jä didis feptë familijs, qua
funt Tferrodolphi,Tferhugij,Sleeuß),Cauenyergij^Tßvertij,Reienbechnbsp;^îdificia cum publica tum privata ibidê

magnifica,fplêdida 5 luculëriflima eriä paflim videas Tëpla,Cœnobia,Nofocomia,aUaqi id genus pietati dicata loca.
Primaria urbis Tepln, hodie Igt;.GWi/rfdiatum,olim D.Michaeli Archangelo Vrbis Patrono, Eft amp; inter alia pracipui
nominis tëpla ä:des DJoamis,o^\l. de Palude indigetät,opere fimul amp; vctuftate fpedabilis. Domus urbana ut plurimu
elegantes amp; adfabre ftruda. Inprimis vero funt cöplura Palatia : amp; primum quidë Senatomm,infigni etiä turri fpe-
dabile. Hinc ah^quot Principum,Comitum,Baronum,amp; Equitum aurei velleris admodum fumtuofa. Sunt amp; alia
Virorum illuft^û,tum privatorum eriä domus,nequaquävulgares. Horti infuper nitidi,ampli,amp; limpidifllmis fon-
tibus,quibus amp; urbs paflim fcatct,irrigui. Eft deniq; Palatium ipfum Regium^quod etfi adhuc imperfedum, nec pro
Veten Ichnographia,amplum tamë amp; cömodum adeoq; aula regia dignifllmum,amp; fitu imprimis lâudandum. Adhç-
retei vaftiim Vivarium, quod mûris undequaq; circumdatum ad exteriorë ufqj Opidi murum pertingit. De hoc ita
canit Nathan Chytreus in Innere Parifienfi Sacras ubi Cafaris arces

Vidimus adjunfloß^ue hortos mur0 undiquecinóios.
Tam magno fpatio utßlvas, amp; lußraferarum^
Vitifercfque una colles, fontefque lacuf^,
Trataque contineant,multas hic mdique Damas^
Capreolos;Leporefque leves,cervofque fugaces,
'Diverßamp; generis Valuer es,plantafque tenellas
Cretenßfque novum fpecimen videas Labyrinth/.
Bac elim magnimoderator Carolus Orbis
Sive lihens vixit : proceres hic undique multi
Cenfléxere oUm,paçem mxiliumve pet mm ^

Inbsp;Opificia

\

Opifida mechanica in hac urbe exercentur duo amp; quinquaginta. Flomit àutem femper Bruxeîla viris omni do-
■ùûnx amp; virmmm genere celeberrimis : quales duo illinbsp;Faber amp; Periat3der,zmho variorum operum fcripto-

res : Thomas Campratanus Magni Alberti difcipulus 3 Fefalius celebratiffimus Anatomicus,cujus exftantdehu-
mani corporis Fabrica Ubri 7 : i^ndreas Maßus, Philippus Marmxius,^ alij quamplurimi. Nata eft etiam in hac urbe
Caroli V Imperatoris Gerniana. Stc^nimn Jntverpia vulgo AmwefpenfizWiSK^nvers ,ltz\is Jnverßi ^Gtn-
manis Antorf. Petrus Apianus putat eandem efle cum Ptolemai amp; QxLAdvatico. Qtmmquam Ptol. non K^dvati-
cum fed Awaticum UthuxStcv vocat. Nomen Antverpia creditur efle^i projeda manu. Nam Gigâs quidam Druo qui
hœclocaante C.Caefaris adventuminfedit^prartereuntibuSjfi dimidium fuarum Mercium nô folvifîent,manum dex-
teram prafcindebar, eamque in proßüentem abjiciebat. Atgumento funt ipfius urbis infignia, amp; offa quœdam im-
mania,qua; iu Curia hodiequead(èrvantur ipfius Druonis, quem alij Antigonum vocatum dicunt. Sed hacfabulo-
là. lllud vero fimilius, nomen datum ab Indigenis ab aggeftu terra ad Scaldim : hoc enim Belgis eft t^nwerpem
Sublicis enim in uliginofam terram adis amp; aggeiibus oppofitis ïiumen pariter anguftius reddiderunt amp; profundio-
xem ejus al veum : quod in fuffoflionibus quotidianis ex foli difcrimine licet animadvertere. Situs Vrbis ad flumen
qua id profundiffimum, Grad. long, xxvi min.42: lat.li i min. 38. Diftat a Mari iv mill. pafT. Mechlinia totidem j
Lovanio vin: Gandavo x : Brugis xv : Bruxella vi 11 : Londino Ix : Colonia Agrippina xxix : Francofurto Ix. Ter
muro cindafiiit. Primum ardioreambitu, anno cidcci . Pofteaampliore,anno ciacccxiv,qui annus fame, ut fe-
'quens pel^lentia notabilis fuit. Denique ad Septemtrionem produda pomoeria anno ci^mli 11. Vrbs omnis por-
tas habet vi i operis Dorid. Mœnia e vivo patrio Marmore folide firmata,procurrentibus paflim validiiïimis pro-
pugnaculis in mutuam tuitionem, mutuum profpedantibus. Validum opus, quod magis mireris arboribus per-
petuis, (cite amp; ad lineam confitum. Fofla qua mœnia ambiunt ingenrcs omnino in orbem duda funt, qua fluvio
diffidebatur ; nam reliquam partem latiftimum flumen tutatur. Ambitus urbis extrinfecus ï v millium paff odin-
gentorum amp; duodecim. Capacitas eadem fere qua Rhotomagi aut Leodij : Addita kuic magnitudini eft Arx, a Du-
ce Albano anno ci^idIxvi i ..€dcs mirafdicitate ad omnem ncgotiationem,varietatem,fplendorem,numerat Guic-
dardinus xi 11 mil'ia amp; quingentas,plateas fupra ducenias^in laxiflimum non raro profpedum amp; qui cujufvis ocuios
fugiar,protenfas : adium drcumfecus elegantia,amp; qua continua quafi ferie ad oftentationis invidiam depugnenr,or-
natas : Foflas intra urbem ex fluvio derivatas aptafque maximis plurimifque navibus redpiendis odo habet. Acce-
dunt adhac fupra fex amp; viginti fora vario opulentata mercatu. Hinc quanta frequentia quamque niira incolentium,
multitudo Antverpia fuerit facile colligimus : de qua quod inprimis memorabilis, Caroli Scribani j verba adfcriberc
non gravabor. Frequentatißtmos (inquit) annos reperio, quinquageßmum fextum, é'qui fequuntur infeptuageßmumßepti-
mum. Erant urbem incolentium, fupra centum millia. defumam in hu)us rei fidcm, e veteri codice anni i numerum. cen-
fa iUoanno civium capita,inprtma regionefeu tribu iyVijcken) lingua noüranominat) 6239: in feeundâ jpjip : in tertia ^124 :
in quartâ 6s 12 j in quinta 5218 : in fexta jSih- : in feptima glt;f2/ : in oamp;avà 6(gt;41 : in nona 741^in décima y $29: in undeci-
wijzi^^ • in duodecima 7164 • w decimatertiâ S 248 : capita ergo univerfim 89996. Hac civium. Erant eodem anno varia-
rum hic gentium familia , qua domicilio locum delegerant. Capita in his\t^9^$.erant proinde capita 104981. at^hac
extra nautas , quorum ingens numerus.in navibus. Erant fuper hac in fuburbys capitum 50 millia, quibus jus civi-
tatis , non fecus ac in urbc^ natis. jam peregre^ adventantes quis enumeret ? lege anno ctj 10 xlix /ivi ,lxi numera-
ta civinm équot; aliunde^ accedemium capita, fupra CC millia, quot;Njmo mirabitur , qui cogitaverit, quanti hic e varia,
gente,Germani, Hifpani, Lufitani,i^ncli^Genuenfes, Florentini amp;c,quantique e reliquis Italia, adeoque^ ér Gallia
itrbibus : jane e foli Hifpania ,trecentas aliquando incolniße hanc urbem familias accepimtis éc- ^idquodßatabisdc^
die horâ,meridiana claudente diem, fupra V hominum millia, in deßinatum negotiationi locum convenire folita ? amp; nume.
rat Guicciardinus ccc atate fuapiäores fartores icc^ aurifa.hros cxxiv,chiru^es cx,piïïores clxix, omnes familiarum du-
Bores amp; artefu.quot;. magißros. De Navibus amp; curribus idem fubjungit. 'Nj.ves non femel influmine bis mille ^ quingentas
fpe^avimus, cum in anchorispoBerioresßarent, duas,tres etiam (èptimanas,priufquam terram aut tenerent cominus,aut one-
re fè levarent : nec erat dies,qua'non quin^t a minimum adnavigarcm ,aut enavigarent omnium generum mercibus onnßa: ac
unononraro maris aBu cccc appulijfe accepimus. lamcurrus vixßdeminveniant. nulla dies non ducemos vidit veSioribus
gravidos : taceo Germanica plaußra, Hanfatica, Lotharingica, Gallica,qua nulla non feptimana millia adaquarem,fub amito
f onder egementia : taceo ruEicos carres omnisrei cotnmeatum déportantes, qui hebdomadatim, x millia fuperarent : taceo in
animorum laxamentum,in luxum etiam faBumque deHtnatas rhedas facile quingentas. qua ftngula quantafuerint nemo non
videt. Hac ille. quot;Merdmonia omnem fere aftimationem fuperare folent. Guicciardinus earn inivit rationem, ut
demonftrarit fingulis annis excedere xijl milliones Coronatorum : cujus calculus rebus Antverpianis florentibus
non modo non fuperavit,fed ne aquavit quidem juftam a;ftimationem. Proinde merito cecinit lùlius Scaliger :

Oppida quot fpe^antoctflo me torva ßniHro^

Tot nos invidia livida tela petunt.
Lugdunum omnigenum eSl,operoÇa Lutetia, Roma

Ingens,res VenetumvaBa, Thohfapotens.
Gmnimoda merces, artes pnfcaqne novaqu?_j,nbsp;^

^uorumi»funt alqs fmgula,cun^amihi.

Familia hujus dvitatis pradpua üxnt,Lirertfis,Berchemiorum,Imerfeliüruni, Vrfeliorui^, Schoenhoviwum,Werviorttm,
Halmaleorum, Rocoxeorum, Sterck, Stralen amp; Vander Heyden. yEdificia in hac urbe varia, magnifica, fplendida,fumtuofé
«rnata, inter qua Arx quinque validiflimis firmata propugnaculis. lurrisTempli D.Virginis,nobiliflimum,fi quod
lifquam opus : Curia, five Senatoria Domus, eleganti ftrudura e maculofo candicante marmore : Bur fa, opus per om-
nia elegans, quadraginta ôc tribus e patrio marmore fiibftrudum columnis Ofßcina vitri : OoBerlinga Domus,inÇi^tit
elegantia amp; opulentiamonumentum : Caßellum Aquarium,o^ewCz res,difpenfanda in univerfam urbem novam per
fubterraneos tubos,aquœ mira dexteritate infignis. Inter Templa fane primas tenet illud D.Maria cöfeGratum,quod
ex Collegiata Ecclefia in Cathedralem tranfijt. Sunt Ôc extra hanc fumfnam adem Parcecia i v i Sgt;Georgq : S.Walbur-
gis ; SJacobi, S.Andrea. Sunt amp; Virorum Cœnobia atque fœminarum quam plurima : ut ôc Hofpitalia'^Nofocomia,
aliaque pauperum receptacula non pauca. Viri dodrina célébrés me vocantj quos permultos Antverpia Orbi dedir,
ImnnemVorßium, Petrum AEgidium Erafmi familiarem, Danieltm Bombergium,Matthiam ôc Petrum Wefe^becios, loan-
nem Gruterum, ôc fratres BarUos. Nunc offert fe Bufcoducum feu Silva vernacule Shertogen bofch,Cz\\h Bolduc,
A Silva nomen habet, Vrbs eft ampla,amoena, firmiter munita,fita ad rivulum Dizam,altero lapide a Mofa,duode-
cimo

diîio ab Antvtrpia. Condita eft a Godcfrido 111 Duce,autliore Divço,quem in cunîs hiftorî« cbghominant. For-
ma initio rotunda, mûris cinda portifque tribus,a totidem urbibus exornata. Harum nomina Lovamenßs,Bruxe/ien-
ps,Antverpenßs. Poftea veto produdis pornœrijs nunc longe aliam a primitiva formam habet,amp; triquetra potius
videtur : tribus enim in longum fpatijs excurrit,täto gyro,ut vix fefquihoraï fpàtio expeditus eques circumeat. Muris
vallata eft firmifrimis,amp; feptem propugnaculis, foftis altiffimis amp; lâtiffimis, Dommelà 5î Aadç fluvioitim allapfu.
Pontes in urbe e lapide li publici, elignoxxxviïi. Turres etiam aîclis primaria inter opera urbis primas fibi vendi-
cant. Eft amp; Campana infignis,cu jus fonitus fereno coelo ad quatuor millia paflnum auditur : Curia turri amp; horolo-
gio artificiofoque horarum indice exornatajin quo duo équités cataphradi lanceis concurrunt,alijs duobus velut ar-
bitri^adftantibuSjqui tanquam opem Iaturi,equos incitare amp; lanceas vibrate confpiciuntur,quoties hora fignum dz-
tur,jucundoexternisfpedaculo. Nitor infuper adium platearumqueaqueac numerus eflepofletadmirationi. Fe-
runt enim ad 20GO pukherrimarum adium intra muros hujus urbis concludi, non venientibus in numerum cafis amp;
vilioribus adiculis. Templum primarium quod amp; cathedrale D.loanni confecratum : fplendidum,fumtuofum, «Se
elcganri imprimis adfabrequeelaboratohorologio nobile. Quatuor habet hac Vrbs fiib fua lurifdiftione Mem-
bra CampnUm ,FeUndUm j^äßekndUm amp; ^rvtcum. Incola telarum contescndarum, amp; purgandarum ar-
tificio pollcnt, aquarum genio fingulari ad id plurimum conferentc. Sunt intereâ comes,blàndi amp; bellode-
diri. Crcduntur reliqua eflè Advaricorum, quos in Conmentarijs fuis Cafar fepius 'memorar. Atque ha qui-
dem funt IV urbes primaria , quarum tres prima cum Nivella Màrchionatum conftiftuunt Sacri Imperij, de
quoin propria quam habet, Tabula copiofius agemus. CMechlinu a quibufdam Brabantia adnumeratur, révé-
ra tamcn ab ea diftinda eft,cum aliam conftituât Provinciam,cui ob eam caufam peculiaris à nobis attribu-
ta eft Tabulai Vrbes praterea in Brabantia funt Thenà five ^illemons\Jhienen)zà fLVLX^^.ç.\\ Getam : opidumam-
pîum fàtis amp; grande inter tres minorum gentium capitales primum obtinens locum. Ltwu [Leeuwen) : Nive/k : Jr-
ßhotum Ducatus : Ee^ga ad Soomam rivulum Marchionatus titulo infignis : Hüochßrata Comitatu clara,haud procul
a pago Leenhom, ex quo oriundus fuit lohannes Stadius Mathematicus amp; Hiftoricus fuo avo exccllens : CMega etiam
coiTiitatus titulo ornata : Breda Baronatus,opidum lautum amp; amœnum : ut amp; Dießhemium,Nicolai Clenardi^znh^amp;L
Crimberga.,iiLmQtC\ pagus. Suntin(u^cr:Tra)eäumadMoJarn,\'\x\aoU\îaeHricht,Oç\à\im opcttuno amp;commodo locO
fitum,ad flunien Mofam quod medium fere interluit, ponte magnifico amp; pulcherrimi operis ftratum : Lira anniver-
farijs nundinis amp; mereatu boum cekberrimogaudcns : Vilvordia opidum fitu magis quam arte munitum : üemhU-
m {Gemblmrs) infigne vetere Bibliothcca amp; Cive Sigeberto Chronicorum Scriptore : loudoigne^Hannutum, LandeH,

eum \

Wak five Halen,Sichenen, Hcrenîals, Bindoven, Helmont, Gr Ave. Sunt amp; Municipia complura, nondum muris cindagt;
Ooßenryck,Oorßchot,Turnhout,■Duffel,Waelhem, Merchttm, jfihe, meren,Duifburch, Hulpen,Wavte,Breine,Gena]}e,Gheele_j^ .
x^rendonck, Dermal amp; Ißa lufti Lipfij Antiquitatum Romanarum peritiflimi patria. Sortiuntur etiam jura fua fub
Brabantia Ducatu,tamquam fpeciofi corporis nö ultima Mcmhuä,Lmburgicus Ducatus,D^/m^quot; Comitatus, Valcksn-
hurgicus ag£r de quibus in Tabula Limburgi,amp; Raveßeiny Dominatus. Lacus,ftagna amp; flumina non parum adferunt lj^^s amp;
commodi Brabantia, quibus circumfcribitur : Flumina funt LMofa,Scalda, Sabis, Tenera, qua nufquaiji tranfilit; De flumina»
his vero in generali defcriptione diximus. Nemoribus etiam amp; filvis abunde inftruda, quarum pracipua funt quin-
que Stgt;nienßs,Saventerho, Greetcnhout,Grootenheifî amp; Meerdal,(n^xz a nobis defcripta. Ad Statum Politicum Braban- bmuSr
tia quod attinet,is tribus conftat Mem bris, Ecclefiaftico, qui funt Abbates, Affligemlenßs,Grimbergenßs, Tonger leenßs, quot; '
Crunendalcnßs, S.Gertrudis Lovanij ; S.Bernardi, Vileer,Dielegemenßs,Parcenßs prope Lovanium amp; Vlierbekenßs : Prior
Magnus Ordtnis S. Auguflini in Leeuvve, Gemhkci, Abbas Gembkcenßs Comes. Nobilibus ; qui funt Dux Arßhotanus,
MarchioBergenßs adSoomam rivulum : Barones, Di(ße»ßs,Bredenßs,Eamp;xtelenßs, Gaefbekenfts,Weßmalenßs, Bouterfemen-
ßs,Permys, Hoochßratenßs,mnc Comes, Renés. Dominik Afche,Merchten,Vuerne,Gheel,Lummen,Thurnout,Oonerngt;^ck^
S.Oedenroy,Walem,Dußei. Tertium Membrum conftituunt iv primaria Civitates, Lovanium, Br'üxeUa, t^ntverpia,
Bußumducis. Et qupd àd Stàtum Ecclefiafticum,partim paret Brabantia Leedienß Epifci/po,pinim Cameracenß. Led'
elienfîs,Cmizm amp; magiftratum habet Lovanij ; Cameracenfts BruXella. Vbi etiam eft perpétua fedes,amp; velut fitmuni
fixumque domicilium Canceilaria ßrabanrica,qua conftat ex Cancellario alijfque partim ordinarijs,partim extraor-'
dinarijs Senatoribus, Advocato Fifcali,qui amp; ipfe,muneris fui ratione,Senator eft,Procuratore Generali,duobus Gra-
phiarijs,Audientiario,iv Secretarijs ordinarijs,ej(traordinarijs ix,alijfque Officijs Palatinis. Appellat hanc Cancel-
lariam tota quam late patet Brabantia , ea tantum portione excepta, qua vulgo audit Terra Romana, amp; Genapum
provocat. Appellant eam amp; Limburgicus Ducarus, Dalemij Comitatus, Vakkenburgicus Ager,aliaque ditiiinculd:
tranf-mofana, quaomnes fupremaiftius jurifdidionis afpedu, Brabantia lubfunt. Guicciardinus originem hujus
Con filij Brabanrici ad ioamem 11 Ducem Brabantia refert,qui anno ciscccxi i hanc terram infigni quodam amp; cele-
bri privikgio ornavit, quod dicebatur Charta Cortenbergenßs, quia videlicet eo loco concefllim, ubi tunc ampliflîml
quadam erat Abbatia eique adjundus pagus, medio fere inter Lovanium amp; Bruxellam itinerejac ordinaria illis tem-
poribus Aula amp; Principis fedes : quo privikgio inter catera ftatuit, ut deligantur xi v viri honorabiks ab ipfo nomi-
nati,omnesnarione Brabanti,qui tertia quaquehebdomade Cortenberga conveniant,ibique Gonfuitent,deliberént,
flatuant amp; exequantur quicquid univerfo tradui compererint expedite. Biennio poft,idem Dux ftatuit, ut, fi opus
fit,praficiatur Brabanria Senefchakus (qui poftea Cancellarius) dque addantur Indices j five (ut teJttus habet) lufti-
tiarij, alijque quidam miniftri, qui ut minimum reditu fuo fe tokrent, fintque urbibus fuis amp; terris idonei juxta amp;
utiles Senatores,nec cuiquam qljicquam promittänt,doncnt,praftentve,ut ad hunc Magiftratum perveniant. Anno
cncccxxxi 1 loannes Dux fuperioris filius, Chartam Cortenbergenfem decreto amp; privilégie fuo confirma vit, amp; Se-
natum hunc reddimt duobus CeUfiliarijs audiorem, e xi v, xvi eos faciens. Anne deinde cixcclv Wenceßaus Behe-
mus Brabantia Dux,amp; uxor ejus loanna, felicibus fuis aufpicijs,Chartam eandem Cortenbergenfem amp; alteram illani
de integro approbavere, additis certis quibufdam articulis terram Brabanticani coneervenribus* Anno item cîd ccë
Ixxi 1 ijdem Duces privikgio fuo utramque Chartam confirmarût. Atque hic demum nominàtur Cancellarius Bra-
bantia, fitque inter hunc Magiftratum amp; juratum eorundem Ducum Cenfiliuni diferta diftîndîe ,caute,ne liceat
Confiliarijs Cortenbergenfibus eflè lurati Confilij Senatoribus, fadaque ijfdem Confiliarijs,quibus antea non lice-
bat judicandi officium alibi exercere, quam Cortenberga,libera poteftate exercendi illud amp; habitandi quocunque li-
beret Brabanria loco. Anno dein ciDCCCcli Philippus Burgundia Dux cognomento Bonus, titulo terra a gravamini-
bus prafervanda Edidum promulgavit, que inter alia declarat, que ufque amp; quo mode kfe extendat Confilij Bra-
bantici authoritas^ approbatum poftea amp; artieulis aliquot audum àb eodem anno eiDCCcciv//* Tandem vero amp; Co.-

I 2nbsp;reks

r^Ius V Imperator, anno fupra fefquimillefimum xx//, fuperiores omnes leges amp; fanâiiones,fuper procedendi amp; ad-
miniftrandœ in Cancellaria Brabantix luftitias ratione,promulgatas,Edi£to fuo amplificat,ac difertc exponit,dc qui-
bufnam caufis Cancellaria cognofcere, quafquead Magiftratus urbanos amp; Indices fubalternos remittere debeat. Sc
dem ctiam habet Bruxella: fuprema rei clientelaris totius Brabantiae Curia, ad quam caeterœ omnes ejus Ducatus,tum
amp; adha;renrtum ditionum feudales curiœ provocant, fola Genapenfi exceptâ,qua2 feudales Brabantix Gallicanas cau-
fas decretoriâ jurifdiûione decidit. Denique folennis,a piurimis retro annis in eadem Vrbe Aulas regiae amp; Magiftra-
tuum ac Confiliorum e^ufdem fedes. Privilegijs Brabanti ampliffimisfruuntur. In Imperioaut urbibus Imperiali-
bus,non eft fas ullum Brabanrinum prima inftantiain jus raperc,ex lege Caroli ivimpetrataa loanne ///, annocia
ccc xlix. Non licet Prindpi aut Duci perfonas Ecclefiafticas terrarum donationibuslocupletare, invitisijs urbibus
primarijSjin quarum ditione loca illa ßta funt. Non licet Principi ullum aut civem,aut incolam Brabantiœ condem-
nare,nift piius auditum,amp; quidem publice in foro judiciario fafta Advocati copia defenfum. Non licet peregrinum
ad munera publica promovere. Subdito etiam fas eft, de bonis feudalibus Teftamento dilponere : Fas item venari
palTim, praeterquam in v faltibus quos fupra memoravi. Convocatis quoque a Principe generalibus Provinciarum
Belgicarum Ordinibus, five id fiat fubfidij poflulandi,five alia quavis de caufa,non tenentur Brabanti patiia: fuae fini-
bus egredi : imo vero nonpoflunt, ea legum eftefiicacia, extra territorium fuum quidquam ftatuere quod C£E-
reris tamen aliarum Provinciarum Ordinibus , quocumque demum a Principe convocentur , integrum atque
permilTum eft. Atque hinc fit, ut negotiorum eo facilius expediendorum gratia, imo (ut diximus) neceffario,
cxteri OrdinesadBrabantosfemper accédant. Poftremum,fi Princeps juramenti officijque fui immemor Pri-
vilégia infringere inftituat, Ordinibus Brabantiae licet poft légitimas conteftationes delerto Principe, eligere quam
partem voluerint. Conceflà vero funt amp; tec quç retuli, amp; alia Brabantia: Privilégia, non in populi tantum, fed in
Principis quoque ipfius ufum amp; fecuritatem. Majores enim fecum confiderantes, acdiligenter expendentes, quan-
tas fepe tyrannides,aliafque naturaljter infitas nobis cupiditates,fi non ifto feculo aut Principe,at alio,û denique non
in ipfis Principibus,at in eorum Prxfe^?:is ^ Confiliarijs,qui vel imprudentia fiepe vel privato commodo,ad détério-
ra confilia eos inclinant,nafci atque oriri contingat : excogitarunt,pro ea qua erant prudentia, amp; elegerunt inter fefe
amp; Principem eam Reipublicxgerendae rationem ac formam , qua; ex triplici illo ftatu, Monarchia nimirum, Arifto-
cratia amp; Democratia compofita,ad Politiam illam,qua pacifice cum Principibus fuis per aliquot fecula ufi funt Lace-
daemonij,proxirae accedit, quamque ut Legibus olim Spartani formarunt, ita privilegijs ifti, quae non fècus ac leges
fervanrur,amp; fervari debent, ftabilierunt. Vnde ita compofitus ftatus,ut amp; Principi iàlva maneat fua j^|jeftas ac dig-
nitas, amp; populo fua gradatim fecuritas conftet amp; quies,eam gignere folet concordiam, eamque reciprocam amp; perpe-
tuam unitatem, quae humanitus quidem dilTolvi aut frangi vix queat. Sed hœc haflenus. Ad Scholas vcnio quœ hic
multae funt. Nam pneter Academiam Lovanienfem celebenimam de qua amp; in hac defcriptione amp; in Generali Bel-
gien diximus, fuerunt Antverpiae Carolo Scribanio authore, liberaliflimarum artium Ludi fupra cl omnium fcien-
tiarum linguarumqne vernacula domicilia. Hinc fadum efîè addit, ut plcrique antequam pedem urbe extuliflfent,
omnium loquerëtur Unguis : nec viris hoc tantum, fed amp; mulieribus perfamiliare fuiife. Habet amp; Silvaducis ludum
literarium toto celebrem Belgio, cumpluribus Studioforumfubfidijs in tres clalTes divitum, mediocrium amp; paupe-
rum diftributis. Produxit Viros doftrina amp; fama celebres, interque alios Georpum Macromedium Gemcrtanum,Lati-
JBibliotheca: nis Graecifque Uteris inftruftifllmum. Qui multis annis Gymnafiarcha Vitrajeai,moriturus Silvam Ducis fe contu-
lit. Bihliothecd hic multx,inter quas AfRjginienfis celeberrima, optimis rariflimifque cum cditis,tum Manu-fcriptis
Ubris referta: adeo quide,ut,quod adlibros antiquos,habeatur pro locupletiflima fimul amp; laudatiflîmauniverfi iftius
tragus,qui inter alias dotes utiliflimis quoque Bibliothecis luculenter inftruäius eft. Sunt amp; in Brabantia prater häc
quam nuncdixi,cum primis memörabiles Tongerloana copia fimul amp; deleftu infignis : tum Gemblacenfis fupralau-
data, GrunendalenÇts, amp; Sepifontana. Sunt amp; apud Dominicanos Bruxells 5cFrancifcanos Antverpiae Bibliothecae
non contemnenda:. Ad mores venio. Brabanti Gallicum ac Germanicum genus ; oUm in Majoribus,mox propric-
rum faftorum memoria clari : Horum meminit in Saxonia fua Crantzius, aequatque eos per ea tempora Helvetijs :
ante difcrimina cunftabundos^in ipfis feroccs,in pericuUs impavidos,turbidis rebus intrepidos,in audaciâ fortunatos,
pro ]ibcrtate,proque gloria pleraque aufos,confiUjs dandis promptes : nec tam faûis amp; calamo,quam lingua feUcio-
res : manu promptes,amp; ad quafcumque fcientias ac artes natos : fiiper haec tamen omnia bellica laude magnos. Sunt
etiam hilares,ufque eo ut vix gravem feneftutem fentiant, feftivi, amp; in fcenicis comicifque,ut fcribit Lemnius,mori*
bus immodici. Inprimis vero Brabanti Artibus mechanicis dediti funt libero amp; ingenue dignis : inter quas pifto-
riam intadtam tranfire neutiquä polfum : in qua nulla aeque NatieexcelUt. Ejufmodi enini hic reperiuntur artifices
in quibus nullam penicilU gloriam defideres 5 non oris venuftatem,capilli elegantiam,oculorum argutias,non refpi-
cientes,fufpicientes,defpicientefque vultus ; non veftium finus rugafque j non venarum implexus ; non articulorum
membrorumque decora, mufculorumque centuberationes, ac quafi bulbes 5 non camperUm Ixtn, triftiaque ; non
iuxuriantes,cadentefve nemerum vertices 5 non colles afcenfu lâlebrefes $ non montium dorlà palcuis,latera viretis,
opaca luftris,aperta culturis,côcava fentibus,abrupta fœcundata fluminibus. In SGulptoria,C2elateria amp; inciforia arte,
ut aUas filentio pra:teream,egregies Artifices dédit Brabantia: Vt amp;in Architeûonica,arte nebili. Suntque ingenio
plerique bono 5 judicio firme,folidoque, amp; quod moderatione quadam amp; innata temperie videtur ad Rempublicam
natum. Magnamdeniq; amp; copiofam exercent Mercaturam : ac rebus Antverpia: fiorëtibus,quidquid uterque Indus,
quidquid Arabs, quidquid Tagus, Nilus,Tyberis, Rhenus, Iberus, Sequana divite produxit fluxu, quidquid denique
Oceano tote natura lufit, ibi fedem firmalTe videbatur. Velebas marmoris eborifque ftrues ingentes ? volebas pipe-
ris,caryophyllerum,zingiberis aggeriem tanquam montes ï volebas cinnami,creci,nardi nemerï? volebas ferri,cha-
lybis,plumbi,ftanni,îEris duûilis aut caldarij,Cyprij,Corinthi;, Campanici,argentique aurique quaedarn fluenta? vo-
lebas omnium ubique gêtium opes,geramalquc quas aut vanus ^Ethiops, aut inanes Parthi bullarum vice per omnia
corporis anxieforata inferunt ï Velebas denique quidquid Orbe toto de raritateamp;peregrinitategratiampoflidetï
hic reperilTes. Sed de Brabantia quœ diCla funt hoc loco fufficiant,ad Gelriam qus proxime fequitur,tranfeamus.

GELRIAE DVCATVS

COMPLECTENS

ZVTPHANICVM COMITA-

TVMjETOVERYSSEL DOMINIVM.

E L RIA M (uc a nomine initium capiam) ab arce c^/rc^-, quam Wi- g^gj^g^

chardusaPontc una cum fratre Lupoide aedificaflefertur appdlationcm traxißc opinantur: undci^a»,
cui immane amp; venenofum animal a fratribus illis interfeûû, eo quod crebr o damore amp; mu-
o^itu Gäre, Geht jngemuiffet,nomen crealfe fabulantur. Ali; a GerUco Gelria Prxfedo hanc
ret^ionem nominatam putant. Ali) a Gdduha. Tadto comitiemorata lib. iv Hiftor.vetifimili
conjedura paucisimmutatisUterisdidä cenfent. Alij aliaadferunt : quam vera,prudentiores
ƒ udicent. GebtA autem flumine Mofa,nec non trinis Rheni cornibus,in Oceanum Germani- Situs.

_____ ^nbsp;cum,ejufqj SinumMeridionalem feie exonerantibus, alluituratq} interfecarur,qua hinc Ve-

laviamjillincBatavorumjBomelienfium ac Tielenfium Infnlas,amp; qua eft inter Mofam ac Vahalim, Peninfu-
lamincludunt. Eique conregionales ad Ortum Clivia ac Tranfifalania, ad Occidentem Provincia Trajedenfisac
Hollandia,ad Meridiem Brabantia : ad Boream Oceani Sinu Meridionali clauditur. Aer hujus regionis purus amp; fa- Cœli te-rt-
lutaris,coclum mite ac Clemens : Ager fertililfimus amp; ad quamvis culturam aptus, ac Erumenti imprimis ferax : paf- P^nes
cuis item fœcundus,unde pecomm ingentes alit greges : quin amp; ex remotiflima Dania eo pafcendi faginandique gra- '
tianumero^Ägesaguntur. Latilfimanamqueatq}ampli(fima,prafertimcirca Rheni, Vahalis, amp; Mofaédefluxus Arimalium
prata habcnH!^ Non eadem tamen Gelria paffim cft qualitas, non idem folo genius. Alibi enim, ut in Velavia,fa- varic.as.
buletis,ericctis, amp; collibus minus fertilibus, vaftaque eremo incultior, cefpimmque fodinis quam facienda fementi
paratior. Sed hac hadenus.ad Imperium Majorum tranfeo. Gclrhm ante Ottonc de Ponte amp; Lupoldum V Vichar- j^forurîT
dumque filios adminiftrarant Satrapa e domo Auftrafiana. Siquidem Martino Auftrafia; Prafedo filius erat Lam~
hems,z quo ducunt origincm primi Gelria Toparcha; eam enim Ditionem adminiftrabat Guidtts,\e\ ut alij memo-
rant Ltotoldus Lamberti filiorum natu minimus, anno iDcd i, utaudor eft Richardus VValfeburgius. Carolus au-
tem Magnus Imperator prafentia fiia varijfque ornamentis Noviomagum dccorälit Gelria Metropolim,eamque di-
tionem cum rcliquis Regnis ad pofteros tranftulit per Prafidcsadminiftratam,donec Domini^^ Pomt^ Prafeduram
ceperunt,feccruntquc hareditariam. Nos vero tam alte non rcpetentes,pra:termiaà Dominomm de Ponte prirniti-
va Dynaftia,triumque VVichardorum, Gerlaci,Godefridi, Mengofi,amp; VVibingi five V Vikingi prafedura,quorum
tamen nonnullos Comitatu decoratos foilfe quidam arbitrantur, ab Ottone mjfsvio principatum aufpicabimur. Hic
accepta in matrimonium Addheida VVichardi m filia fibi Gelriaedominatumacquifivit, amp; generis claritate qua
Ottoncs attingebar,acSaxonum Duces,amp; bellica virtutc Comitis titulum amp; honorem ab Henrico 111 Augufto ade-
ptus cft cira annum cidIxxix , fi Lazio crcdimus amp; Zelandia Chronicis, vel Ixi, fi Aquilium fequimur. Is filio Ge-
rardot\ Adelheidafufcepto Gclriam hareditariam reliquit : ex altera uxore Sophia VVichmanni Comitis Zutpha-
nienfis filia,Gerlacum genuit,quiin Comitatu Zutphania fucceffit,quo improli e vivis fublato Zutphania Comira-
tus Gelrienfibus acceffit,quibus cria ad hunc ufq; diem adhaercr. Iraq; Ger ardus utrumq^ Comitatum filio fuo Hcnrtco gt;
tranfmifit,ad quem uxor Sein(irA,iX\\%Stynarda., Godefridi 111 Brabantia Ducis filia dotis nomine Velaviam artuli%
Hic fuperftitesreliquit Gerardurtt amp; Ottonem filios. Gerardus 11 cum Anriftite Trajedenfi de Velavia decertavir,hare-
dem aurem belli conficiendi Ottonem 11 habuit,amp; in bonis fuccefforem. Poft hunc Gerardus 111 Comitatum adcptus
eft. In cujus locum venir Otto in Claudus didus. Huic Gulielmum Hollandia Principcm jam Cafarei tituli inligni
donatum, tradüt Annales pignori oppofuilfe Neomagum.cui certis nominibus grandcm pecuniam debebar,ea lege,
ut nifi definite tempore reprafcntataforet, jus deinceps omne Ottoni pofterifque cederet. Idem Otto Ruremua-
dam, Arenacum, Bomelium, Gochum, Hardervicum ac Vada {Wagenino) primus mûris cinxir. Hunc excepit filius
Beinaldus, ejufque ex lemgarde filia Nepos Reînaldus 11, cujus tanta fuit apud Imperatorem amp; Imperij Septem viros
gratia,ut Comitijs Francofurtenfibus anno ci3cccxxxix, die xiv Aprilis, Gelria Dux a Ludovico Cafare Augufto
fuerit renundatus. Poft hunc deinceps Principis five Ducis titulo Gelri« prafuit Reinaldus i ii F. Hic cum an nis x i v
imperaflet diflidium ac bellum deteftabilc inter ipfum amp; fratrcm Eduarduni natu minorem eft exortum, in quo
Eduardus iuperior evafit,fratrcmque poft varia pralia cepit,vindumque in carcere detinuit toros annos x. Eduardo
autem fine liberis extindo, non tamen civilis dilcordia quievit, partibus àx\'tx{\s Margaret am amp;c Miriam forores de-
fundorum acerrime foventibus ; dOnec Margareta fine proie defunda , Gulielmus Maria amp; Gulielmi luliacenfis Du-
ds filius,ad Gelriae Zutphaniaque dominia eft vocatus. Huicfrarer Reinaldus i v fuccelfit, qui fine liberis fiuiiliter
cbijr,Maria forore fuperftire relida,qua loanni ab Arkel marito fuo peperit Gulielmum Arculanum,o^\ liberis non pro-
«renitis Gorichèmi interfedus eft : iMaria ejus foror infignia Ducalia marito fuo attulir laanni Pgmondano i n Baiavia
Dvnafta. Hac primo partu \^rnoldum -eft enixa, qui cum ftudia quorundam Procerum haberet, agnato harediq;
Reinaldi Ducis Gelriae proximo, t^d^lfho Duci Bergenfi, litem de Gelria amp; Iuliaco mover. Quamvis autem Sigif-

duam uxorem habebat,cripuir. ^rnoldus Dux ab Adolph
Carolo Butlt;^undo liberatus, duobus tantum annis capto filio imperavir, quem ut fucceflione indignum cxclufir,Ca-
roloquc Buff^undise Principi ditionem vendidit, eumdemque teftamento haredem fcripfir. Carolus iraque ab Ducis
Arnoldi obim emptionis amp; hacreditatis jure in Gelria poffelfionem miffus eft, eamque armis adeptus tenuit ad an-
num ufq- Ixxvi II quo ad Nanceiumoccubuit. Huicin regimine fucceflit CMaria filia,ejufque maiitus Maximiliam-'
^nbsp;^nbsp;Knbsp;Eriderici

5°

( tcs». X-,«*—^ ■•.--V I^ttervMe

rfitttJeTm

# .

SchoenniKck,^^ \

^aerdmnbsp;^^

•en

^^^j^raem/rfre

'-Etberff

O ^^

^nbsp;X'^'ErmJbucrm

SciiutAorpy

/

TO

I ^ . l ^tfmlri, ^
' oldezeelnbsp;4 t

QitJhuis
tofiermnbsp;^^

hrp \

_ LLÖlioea?

........

ƒnbsp;pïi^enlicni

.AmSfn / . /V'..........i^Ê

— .......

Odikm 4 ^^V

-Zuttiiai quot;»iJi»^nbsp;\

^ ^ Urch

aJikenn^ 4nbsp;ff

phen Com.

^^ Eo/ihedenbsp;^ u^chorfr-

f\ Ifulm ^Ecpenbsp;l^oUfnhu^

Jfcoppjigen

COÖB

^-yrmtntmfinbsp;quot;

Culcabur^ y

De

Wcarcum

ëorcken

^lUtkn

v e i: i -^kfirt ^mnrninch _

(I Duca.tu^. ^

tÜBvm Anten 'nbsp;' quot;nbsp;.

quot;B^rtm' 'Tsnbsp;''

Jm——)

-Alpen tf

îriderici Imperatoris filius, hvCarolus Bgmondams Adolphi filius annocxii e Galliaab OrdinibusGelrise, imperij
Piœfeâ:orum Rurgundicorum perta:fis,revocatus in Gelriam redijt, fummaquecum omnium ordinum gramlatione
«xceprus Gelris Dux ac Zutphania; Comes inauguratus eft, poffeffionemque ufqj ad finem vitx perpetuus fere Do-
•mus Burgundicx tioftis,confervavit. Cum autem œgrotus decumberet GuHelmum loannis ClivixDucisfiliumhœre-
dem inftituit,qui etiam cum maxima Caroli V Imperatoris offenfîone rebus Gelricis aliquamdiu prœfuir, donec an-
ûo ciDiDxIiiî maxima ditionis luliacenfis parte exutus Imperatoti fupplex fadlus eft in caftris ad Venlonum :hac
tamen lcge,ut totius Gelria: pofTelTione cederet, amp; lubditis jusjurandum remitteret : Ca:âr aurem territorium lulia-
•cenfc ipû redderer, duobus tantum Opidis exceptis Henfhergo, amp; Sittarto. Atque hoc paûo Gelri initio liberi,pofteâ
fub Principibus vixere : fcrvata tamen Legum Ordinumque fuoium auâ:oritate. Hodie ijdem Optimatum folum
agnofcunt Imperium,àc pro libertate lûa contra Hifpani im potentiam fortiter pugnarunt. Tenuitfe quondam hunc
traûum CMenapos comçwàit Munfterus : quos Marlianus amp; Leodius Itjliaccnfes,Gclrenfes amp; Clivenfes intrepretan-
tur, Ortelius Brabantos amp; Flandros àdjicit. Alij Siutnhros in Gelria locant. £ft vero forma fîtuque adeo paflim ex-
orbitanti, adeoque per flumen Rhenu'm,qucd bicorni fuo curfu mediam fere fecat, difgregato, hçc Regio, ut mirum
videri non debeat,fi Scriptores interdum dilTideant. Attamen videtur ipfe Cxfar,cum alijs aliquot locis,tum praefer-
tim lib. IV de bello Gallico fatis dilèrte teftari, Mmapios ha'bitafle cis Rhenum,amp; ab altera fluminis ripa agros tantum
Uli vicinos infedifîe. Reliqua vero Ducatus Gelria; occuparunt magnam partem Skambri,Ôc irt parte etiam Eauvi amp;
Vfifctes. Sicambros dedentes fe Auguftus Cœfar in proximos Rheno agros traduxit,ut memorat Suetonius. Inde Gel-
ri in utraque Rheni ora, quod amp; Strabo diferte teftatur. Porro Sicambri, ut vulgati typis codices prxferunt, in ma-
nufcriptis C2:fare amp;'Orofio Sugambri fcribuntur, tefte Fulvio Vrfîno : quam fcripturam conftabiliunt Ptolemaeus amp;
Maiorum I'lutarchus,qui (ToyapC/jat/f in Cxfatis vita,pauliuiumq-, evarians Strabo covyctfi^fiag fcribit,ut Dion evumiAQ^ovç. Hos
tonitudo. féroces amp; clt;ede gaudentes Horatius vocat. Deditos autem confîlio atque aftu potius Tiberi j, quam vi aperta ex iplius
ad Germanicum verbis quae a Tacito rcferunmr,conftat. Appianus a quingentis Skamhris quinque Equitatus Ro-
mani millia in fugam conjelt;3;a memorat,obtritis fupra feptuaginta, haud exiguo argumêto bellicae ipforum virtutis.
Sicambrorttm quoque Legto fub Romanis fignis militane legitur, opidumquede fuo nomine ad Danubium condidif-
fe,ubi pagus ab Hungaris vulgo Schambrj diâus, juxta veterem Budam,memoriam gentis teftantc lapide, qui tempo-
xibus Mathix Corvini Regis effofîus fuir,in hxc verba,fi Lazio credimus : .

LEGIO SICAMBRORVM HIC PRESIDIO COLLOCATA CIVITATEM
.ÇDIFICAVERE, QVAM EX SVO NOMINE SICAMBRIAM VOCAVERVNT.
Qux infcriptio fiftitia videtur, neque antiquitatem fpirat. De Batavis amp; Vfipetibus alio a nobis dicetur loco. Gel-
ros autem Principes priores domi forifquecontinuis bellis occupati bellicofos arihilquè penitus addiûos reddidere.
Hinc patrum memoria Equitatusnbsp;apud exteros magno fuit in pretio. SedCarolusV recens adeptum princi-

patum firmaturus, Equitum ac Minifterialium militariioblèquia infuper-habenda duxit, ne armis affueti ac manu
prompt! C^/ri rebus novis ftuderent. Nunc vero cum de veteri bellica virtute parum aut nihil remiferint : huma-
nitatis tamen amp;literamm ftudia magna induftria feaantur. Vrbescompleâitur Gelriaduas amp; vinginti, quatum
prxcipux Tioviomagum,Ruremunda,Zittphania amp; Arenacum^quoà nunc K^rnhemium vocant. Tioviomagum five T^eo'
wrf^ww,vulgo TSljmmeghend^idxwx. Legitur amp; 'Njviomagîum^'Hs^magium amp; ISlumagA^yxx Geldenhaurius tradit. Egin-
hardus novim tgum ; Rhegino Vmmknùsf^rhem Neomagum in Bâdua vocat :Imf erator,amoDominiD.cccvi (Regino-
nem recito) de Theodonis villa prenavigio per Mofellam Rhenum ingreJJùs,adNeomagum i» Badua venit tota
quadragefmafuit,amp; fanSlum Pafcha celebraVit^AWhl vocat Nurnagum amp; Neumagtm. Delcribens enim tempora Ludo-
vici m Balbi qui vixit Ixx poft Carolum 2.nms,Nmmannorum (ait) claßs Vahalim Tluviumingreßa,NeumagopaUtio re-
gio applicavit, ibi^ caHrapefuit. Defignat nimirum caftrum quod cum Walenhof dici deberet,vulgo vocamr corrupte
Valkenhof Vrbs eft antiqua,fita ad finiftram Vahalis ripam, cujus eo loco profundiflimus eft alveus. Videtur Bato-
nis quondam regia fuifle : certe Batenburgum arcem vicinam habet, amp; intra urbem Hefi Mon tem, a fiho,ut opinio
eft, Batonis Hefo cognominatu m. Rcginoni fi credimus, tria regnis fuis primaria palatia conftituit Carelus Magnas,
Neomagum,Aquifgranum, amp; Divodurum, feu Theodonis villam, Dietenhoven. Idem acdiculam (quam Gerardus
Neomagus Dijs Manibus confecratam fuifle autumat, quum fuerit monumentum lulio Pudenti filijfqueab hxredi*
bus faftum, Chrifto Servatori folemni religione dedicâviflè, memoratur. Monumentum illud Pudentis hanc habet
cpigraphen.

DIS MANIBVS
C, IVLIO CLAV. PVDENTI NEO M A. VET. LEG»
xc. FAN. L. ET IVNIO^ F. EIVS. H. F. C.
Vbi obiter obfervandum eft peramplam atque illuftrem fuifle in hac Inferiore Germania cum Imperio familiam
Pudentium,cujus etiam in Armamentario Romano fit in marmore mentio,ubi Valerium Pudentem Legatum Au-
guftalemnominatim vocat. Carolus Magnus hoc loco palatiumcollapfumreftituit. Eginhardus id aperte teftatur,
:!^vfmagi,'mquit,ßperyahalemrluviumpalatiumegreg^üperisreiedi/cavit. Fredericus / cognomento Ahenobar-
bus urbem callapfam reftauravit» Ejus rei monumentum exftat hifce barbaris verfibus confignatum :

t^nno n^illeno poll quamfa lus eU data feeh
Centern )un6lo,quinqnageno quoque quinto,
C^tfar in orbe fitus Fredericus pacts amhtts
Zapßm^confraÜum,vetus,in nihil ante reda^um,
i^rte,tiitore pari,reparavit opus Novimagi,
lulius in primo tamen extttit ejus origt
JmparpacificoreparattriFrederico,
Vrbs vero ipfa fitu atque opere permunita eft,pr2dives,rerumq; omnium afflnens^qua Clivenfem ditionem propin-
quam refpicit, in arduum collem afllirgit,cum vetuftiflima arce, luliano, ut vulgo creditur, opere, a qua parte nemo-
rofis montibus amp; frequentibus fontium fcatebris amœna regionis facies fe aperit: diverfa urbis ora in paludes depref-
jfior fidit,reliquum folum tumulo ferme perpetuo acclive eft. Huic natales fuos debuit Francifcus CraneveldiuslxxnÇ-
confultus primi nominis.Mechlinix Pra:fes,fcriptis illuftris : debet amp; Gerardus Valkenburgius Neomagus,t\oqntnn^ amp;
dodrinae omnigenae gloria curaulatiflimus,qui in obfcurifllmo Nonni Dionyfiacorum opere, judicij peracris amp; fir-
mi periculura cum laude adij t. Eandem patriam agnovit amp; Ctrardus mwagm^s'xi noa indoâ;us,qui ihapfodiam Ba-

tavicas

Geirk ducatus.

tâvïcx Hiftoriae confuît amp; publicavit. Hominifaus atque aedificijs hxc urbs eft frequentiffima, niercàtu Celebris, at-
que in annos fingulos fortunam publice privatjmque adaugens,varijs validifque per ambitum munitionibus cinda,
commodiflimam ante aliquot annos nada navium ftationem. Anno cis id cvii i ab hac urbe Arenacum verfus in-
ter Vahalim amp; Rhenum per Bataviam fuperiorem, fumptibus utriufque urbis folfa duci cœpra eft,per quam lintri-
bus,fcaphis,minoribufque navibus importarent aut exportarêt merces fuas : cujus locis declivioribüs profunditas ix
pedum,habetque utrimque aggerem altum minimum pedes i ix, latum in bafi pedes xxii, in verrice autem xx. Ex-
tra urbem varia eruuntut Numifinata ad viam quam vocant Pedew Romanum, Roomfihen voet, qua via urbi eft proxi-
ma. Invenitur amp; infcriptio,HIC PES IMPERII; item alia,H VC VSQV E I VS ST A VRI/E.
Gaudet Neomagum titulo Vicecomitatus , eftque fèudum amp; Vrbs Sacri Romani Imperij : cui, ficut amp; cateris libe-
ris urbibus,honorarij loco amp; prarogativa datum cft, cudere monetam auream argëteamque. Nec appellatur ifthinc
ad Cancellariam Gelria, fed refta tenditur Aquif^anum : nec propterea tamen urbs Imperio manet obnoxia ; nifi
quod folenni quodàm ritu,ôc velut in agnitionem immunitatis,mittat Aquifgranum quotannis,idque per hominem
certum, pipere plenam chirothecam. Duobus circitcr Noviomago miliaribus, inter Mofam amp; Vahahm fitum eft
Cranehurgium, opidulum quidem-exiguum,at Collegiata tamë,ut vocantiEcclefia nobile : unde natusTheodoras Pul-
manms,\n literatiflimus, qui conquificis undiqüe fumma cum diligentia, nec minori amicorum opera atque impen-
fa, libris calamo exaratis, omnes fere Pcetas Latinos, magna fua cum laude amp; publica omnium »ratia, caftit^avit ôc
cmendavit. Ruramunda,')nxtz vulgarë noftratium confuetudinem,nomen fumit ab oftio fluminis Rurà,quod ad ip-
fim urbem in Mofam aquas fuas exonerat. Oftium enim five os, nobis dicitur iwW; a quo ipfovocabuio tumamp;
fluminis nomine,urbis nomen côponitur. Vrbs eft amoena,dvibus frequens,dives,potens,adifidjs concinna,amp; fini
ac mœnibus valida,in veteribus Menapiorum fedibus. Ptolemaus enim difertc poft Mofam fluvium locat Mempios^
amp; horum civitatem Caßellum hodie Kefel,nno a Ruiemunda miliari. Diftat hsc urbs a Venlono trium miliariuni iti-
nere. AgerRurcmundenfislongelatequeporreaus,acomnefrugumamp; fruäuum genus admodum fertilis. Ru^
tcmnndcnicsiwctcBarthelomaus^Vnot Cœnobij Bethlehemitici, variorum librorum fcriptor:Richelm
multorum fcriptorum aurhor,amp; Theoderus Gramheus^znmm Maihematicarum Profeflbr cgregius. Sequitur Zutpha-
nia ad dexteram Ifala: ripam fita, urbs copiofa amp; Comitatus titulo honorata, quam in propria quam obtinçt Tabula
defcribcnius. Quartum inter Gdria urbes primarias locum tenet ^^rnhemium, Cornelio Tadto amp; alijs quibufdam
prifds Scriptoribus Arenacum, ut Divaus amp; Rhenanus tradunt,qui ibi Civilem aufum Dedmam invadere legionem
fcribit. Sita eft hac urbs ad dexteram Rheni ripam medio fere inde miliari ubi id flumen in duo cornua fcinditur ac
Neomago fimul atque Doefljurgo aquali duorum milliarium intervalle, diftat : eftque copiofa, amp; modis omnibus
inunitiflima,amœniffimaque,hinc colles, fil vas, aquarum fcaturiginesac prâta,ininc Rhenum prœterlabentem amp; ad
ejus utramque lipam pinguiflimapafcua profpedans. Habet antiquam olim Gelria Ducum, hodie Prafedorum fe-
dern. Quin Ôtfixum bic Confilij primarij Ducatus GelriïE Comitatufque Zutphania domicilium cft. QoemMa-
giftratum anno Chrifticididxiii ï inftituit Carolus V Imperator, cum partim vi amp; manu armata, partim (u t prx-
diximus) padlione amp; fœdere,ditionem recuperavilfet. Magiftratum inquam,qui tunc (ionftabat Cancellarioi decern
Confiliarijs,tum amp; Graphiarijs füis,ac Secretarijs : fed poftea numero fadus cft auûior. Vrbs ipfa cum alijs publias
privatifque adifidjs, tum facris prxdpue, perquam elegans atque concinna. Hoc loco addendum e vetuftate, ifta in
urbe ftativa fuilfe Legionis x, quodaudoritate Tadti conftat,quam a criftatarumcaflTidum infignibus, Gallico voca-
h)Ao ^Uudamài(kzm Cafar fidem facere poteft, quamqnamamp;r(p/^r4Agt;^amp;c;^m4Wf4eadem°poftappeliata fuerir
quam propter virtutem maximi femper ifte fedt, Ôc in rebus dubiis ufus felidter fuit : quam ita quoque adàmavit ut
cumipfaobexcitatumtumultum militari more dedmationem (id eft, animadverfionem capitalem in dedmiun
quemque militum) flagitaret, noxa eam exemerit : quam deniq; univerfam compofitis bdlis dvitate donavit,quod
difciplina,cultuque Romano inftituta praedare ornataque eflèt» Sunt ôc minores urbes Hattenum in lava Ifala ripa fi-
tum,opiduIum exiguum amp; lutulentum,fed adverfus vim validum,cum arce munitiflTima. Elburgusad intcrioremfre-
ti Batavici finum in littoris crepidine,opidulum quadratum,pifeario negotio deditum, rerum alioqui cgens,olim in-
ter bella bonis fortunifque alienis depradandis inftrudius, quam locuplctando externo hofti ; Harde°vicum ^ pafto-
nim feu opilionum perfugium fonans Batavici in Sinus littore feu aftuario potius, Opidum valde munit um opere ;
quod ignis depaftus fuit ad annum falutis tertium fupra fefquimillefimum, tam furens ôc violentus, ut totum intra
tres horas conflagrarit, fortunis corruptis omnibus, cum multorum ctiam interitu, fartis tedis fervacis quinqueàut

exercent. Ordinum hujus Terrarchia aufpidjs nuperauöum
cit iiJultn Gyrnnafio ac Profeflbribus publids,qui Facultates,Philofophi3m ac Linguas cum laude docêt. Waaeni^^a,
raaa I acito ai6tum Opidum,alijs Faganum, olim Rheno adfitum, nunc vidnum, folo paluftri Ôc argillofo inadifica-
tum,naturaÔC opere validum, quondam irrita oppugnationeaCiviliBatavotcntamm,dumhicodij proeax infe-
Itis armis oppugnandum fibi nepotem e forore lulium Briganticum deftinàt, ille pertinadore fed cxitiofo fibi odio
avunculum regellit,inter fortiflimum quemque fortiter pugnando dcfideratus. Tiela in dextra Vahalii ripa.opiduin-
urcunquctrequens,oblonga facie,hinc palude pratextum,indc Rheno obfitum, fuburbio in Septemtrionem obver-
fo,quod propugnacuU vicem praftat : ôc namra ôc opere longe munitiflimum. quod olim arda obfîdione circumda-
tum a Belgis, manes eomm conatus facile contemfit, ôc pericula cxivit, non fine illuftri honorata militia exemplo.
adiuvante obftmatam animorum voluntatem partium ftudio,qua gloria,dignitatifq; aquationem in inferioris con*
ditionis dudore invidebant. Diftat Bomdio ad duo miliaria. Bomelium ad finiftram Vahalis ripam degans Ôc muni-
tum Opidum, édita infignis operis turri, fed faftigio carcnte confpicuum, caput ejus Infula quam cum Vahali Mofa
mcludit : qua complures habet infignes pagos,intcr quos ôc Rofemtum,Martini J?^/m^,famofiflimi illius ArcliiftraJ
tcgi patriam. Bomeliooriundusfuit GerardusMoringm, Celebris valdc Theologus, item Henricus Bomeltus, ôc Fiber,
tus Leoninus,coznoïAcmo Lengoltus, Canedlarius Gdria. Bronchorßum dextera ripa fluminis Ifala aflidcns, opidu^
lum ncutiquam contcmnendum,ôc Comitatus titulodecoratum. Doefburgum.Aßiburgium Corndij Tadri Rhena-
no. Nonnulli ab Dmfo Nerone ad fauces viddicet nobilis foffa Dmfiana conditum tradunt, ôc a condi tore rruß-
turgum didum. Diftat Neomago tantum miliaris unius itinere,eftque Opidulum lautum,frequens, ac val ide admo-
dum nuper adverfus hoftlles infultus munitum. 7sberemberga fcfquimiliaris itinere diflides Doetecomio,eft opidum
Jaus elegans,Ôc territorium ejus ita late porredum, ut Comitatus gaudeat dignitate. Lechemiam flumini Beriek ad-
lidens, Zutphania tantum duobus miliaribus abjundum eft. GroHa Bredefortio diftat duorum milliarium fpatio.
Bredejorttum Opidum firmiffimam arcem habens in palude fitam s Gelria mediocre ac vaHde fatis munitum opidum^

Lnbsp;quod

ïönbsp;t^elrk âucatiri.

lt;ïuod(üt quot;qulHäm volünt)univerfo Dücatui dédit nome; Strala, five Smlewum mavis, Waclitendonco didat fefqui-
miliaris itinerc. Otiundus hinc lacobus ille de Strak, Scriptor clariflîmus : nec non Rogerus Sicamher, magnus item
variorum Scriptomm audor. VenlonumÇwt Venlona fita ad dexteràm ripam Molx,Strala lèfquimiliari tantum abjun-
• ßa, Opidum iànequam bonum amp; validümquot;: Wachtendonca imminensfluvio Nerio,vuIgoWf 7i(;im,Gehia ad duo mil-
liaria ^hmvi%\i\xv:Herculanum fitum in confinijs térrs Iuliacenfis, Opidum fatis lautum,ac..Ruremunda quatuor mil-
liaribus diifitum. Et hadenus quidem de urbibus amp; opidis Gelfix murocindis, quorum fingula tum civibus fatis
tis dcnfa,tum amp; opibus copiolà. Sequuntur fex moenium atque muromm expertia. Kef pela, Burgum, Gentia, Baten-
burgum, CMonîfertium, Echra^ KeppeU veteri Ifate ad/acet, àc Douïburgo dimidio dumtaxat miliari difiungitur. Bur-
gum adfîdet eidem veteri-Ifalae, amp; Anholto unico tantüm miliari diflidel. Naîûs hinc Peirus Burrus, Vir in qualibet
facultate dodiflimus, amp; variorum librorum fcriptor. Gentia, Vahalis ripa; contetmina, unico dumtaxat miliari Neo-
Äiago diftat. Batenburgum ad Mofam,Novîomago iuxta ac Tiela xquâli duorum miliäfiumquot;intervallo diflîder,Iocus,fî
vera funt quae narrantur, magnse antiquitatis, ut quem incolae aiferantprimam omnium arcem fuiffe, quam Bato re-
gio Cattorum fanguineortus in hoc traftu extruxerit, adeoque amp; nomine fuo impertitus fit. (JHontfortium miliari
dumtaxat Mofa; ripa, Ruremonda pari fpatio diftat, acmediocri arce munirum eft. Echta minori tantum miliari
' diftat Montfoîtiojeftque nemori illi pulcherrimo,quod de ipfius nomine Echtermldia dicitur,pœne contigua.
burgus eft quidc Gelriae feudum,fed difpuratur tamë an territorio ejus debeat accenferi. Burx vicinum hoc Opidum,
unde miliaris tâtum itinere diflidet, adjacet alveo finiftro Leccœ fluminis,eftquc Opidum luculentum.habetq; ter-
ritoriumlocuples,latcque patens,a Philippo ii Hîfpaniarum Rege Cômitatustitulohonorarioilluftratû. Bura ncq^
Gelriaefeudumeft,neque (ut quidä affirmant) territorio ejus ineludifur,fed peculiaris quxdägt;amp;: diftinftaeft ditio.etfi
Gelria: tamen confinis. Mediocre fortunisxdificijfq; Opidum, Comitatus dignitate célébré j quod Lazius multiju-
gaaledionis fcriptor Burtinatium Antonini elfe judicat,opinionis min'ime certus,ubi v-i I egioriis Stariva fuifle autu-
mat ; adfitum eft exiguo rivo,quë molariam foflàm vulgo nominant,non procul Linga amne. Arcem habet mul to
omnium validilTimam. Paret Philippo lt;julielmo AraufiniPrincipis primogenito. H£EcOè^mC?ƒƒ^^»^patriaeft,
quifamam laboris a;mul2 laudemque cum doâifllmo Lambino partitipare in feftituendo Lucretij poemate lategit.
Burani etiâ fuerunt Joannes Perenmus,çmài\tus admodü vir amp; poetû perquâ eximius : ludocusnbsp;Medicus amp; Phi-

lofophus longe dodiflimus,prout conftat ex Viri fcriptis'Orbi janïpridê vulgaris. Atqj hic quidë de Opidis Gelriae,
deqjalijs ejus Ducatus locis,difleruiflefuflîciat, Gelfia cù fupetioreBatavix regione quatupi;celeberrimis fluvijs irri-
gatur, A/tf^â nempe Galli« Belgien amnejac tribus Rheni oftijs : Vahali, qui Batavia Infulâ a,parte M^ridiana perfluit:
Lecca,c^i veteris Rheni appellationê fervat, amp; Jfala alias F/ff-tf-quoq} difto. De Mefa in Generali Defcriptione dixi-
mus,hic de reliquis agamus. Vahalis Tacito, Vacatos Gœfari in quibufda codicibus excufis : Waits apud Ca;farem M.S.
ut annotavitFulvius Vifinus. Hadrianus lunius legit Vachatis : Waelhodie dicitu'r. Pars illa Rheni eft qux juxta te-
loniuni Lobeci appellatione notuni ad laevam fe flcdit, amp; Neomagum urbë copiofam amp; praeporentem prstexir, ur-
bifqj mœnia areamq; navale radit. Longo inde âgmine Ticlam pergit .-iftinc anfraûuoio meatu Bomeliû ad lae variî
relinquit : deinde nô procul Woricomio Mofam accipir, mox apud Goricomium,Ling3e amnis,incredibili lenirate
fegnis,incremento audus,Merou£B nomçn aedpit,a Merovaeorum arce : quâ ubi prseterierit, Durdrechtum prœlabi-
tur : demum receptis Lecca amp; ïfela Rheni braehijs, Ifelmondam praeterôu€ns,fub Roterodamo,Mo{àappellari inci-
pitjubi recedentibus latius terris,vafto jam ore Sciedamum amp; Vlaerdingam ad dextrn latusj:elinquit,deinde Gervlie-
tum opidum,amp; Brielam a Ixva praeterlabitur, ibique mox Oceano mifcetur. Lecca,Fojfa Corbulonis veteribus,quâ Ta-
citus fcribit .a Domitio Corbulonc a Rheno ad iMofam trium amp; viginti millium fpatio,aur,ut Dion tradit,longam ad
millia pafluum xxi produdam. Hodie Leck vocatur: fluviusex RHenodefcendens,quondam rivulus tenueis e fonte
(ùo Rheno aquas trahës,elicis potius cognomento tune dicendus (nec enim aliud vox ipfa fonat) at nunc rêvera e ri-
vo flumen faâuSjgenitorë fuumaquarum pabulo (ut loquar) intervertit amp; ad fe tranfliilit,ac fuper illum animos ex-
tulit,navium patkns,prae ilioarido amp; €xucco. Sicalveum Rheno fufFuTatuSjTrajeftoqne in^urius Lecca,Culenbur-
gum pra:vdiitur : exinde Vianam praeterlabitur : poftea deairfit Scoonhoviam : demum in Meruam amnem, priuf-
quâ Mofae nomen induat,fe effundit: habetquein iongitudine plus minus odo millatia noftratia. Ifala,Flevu Plinio,
Rheni oftium,quod Ptolema;o Orientale cognominatür,'?5ff/vulgo. Id vero Drufo Neroni acceptum ferri deber,qui
foflànvnovi amp; immenfi operis continuam militari opère fecit,cui Drufianœ noiiien fuit, tefte Tacito. Eafoflà fupra
Afenacum incipiens continuât ad duo aut tria milIiaria,Rhenumq; novi Hàlîe nemine donatùdeducit praeter Doef-
, burgum. Vbi Ifeîam veterem, cujus in VVeftphalia fontes funt, amp; incujus nomen hic adoptatus eft, accipît : indé
Bronchorftum prxter]abens,Zutphaniain urbem luftrat. Hinc Dàventriam petitamnis curfus. Atq; ha:c qux dixi-
mus xj^opida Ifala ad dextrâ relinquit, qux fequuntur duo ad lœvam fitum habenr,inter quae primo loco Hattemum
occurrit natura loci atq j opere munitum opiduIurïiàndeGampi funt,celcbris urbs: hanc prxterlapfùsamp;infululas ali-
quot emenfus inTyium finum efFunditur, ubi nunc raptus a mari poft admiflum Vidmm,Nigra; aqus cognomento
appellatum.quod foli ingenium quale fif,nigrore teftetur, nimirü paluftre amp; cefpitum bituminoforum parens,relin-
quit ad lacvam exiguas infulas Enfiam amp; Orcam, pifcatorü fedes,qua5 priufquä adeat,nauta: trudibus amp; contis a;ftate,
quando mare illud malacia amp; tranquillitas tenet expiorant, deprehenduntq; non alte viam filicibus flïatani. Poftca
idëamnis cum maris finu concorporatus,pr£evchitur Frifiam,deinde praeter Flielandiam,îa Septemtrionalem Ocea-
nùm exit. Praeter hxc amp; alia qua:dam ignobilioraflumina eam perluunt, aijufmodi ïww^orm, Roer,Sualm,l[tla ve-
tus,Berkel,Niers,ài Aa, Ad Septemtrionem refpicit Sinum illum maris que hodie Zujder Zee, velut Auftrale Fretum^
quod in Meridiem vergat,nuncupamus : ubi ficut Hollandia,patente gremio accömodat fe commercio Otbis. Terra
planaac humilis,Motes rariflimi funt,ijdëq; Sil vis Saltibufqj confiti. Ad Opera publica quod attiner,ea fane plurima
funt. In urbibus enim varia funt Têpla amp; piëtati dicata xdificia,inter quae infignis ilia Collcgiara,quâ vocant,Ecclefia
B.Stephani Protomartyris Neomagenfis. Primariimi Ruremundanum Templum Spiritui Sando dedicatum amp;anre
annos aliquot a Romano Pontifice in Epifcopale dignitatem eredum : Et in hac îpàurbe C^nobi^mi illud,amplil-
fimum Carthufianorùm : Eft amp; Parochiale, ut vocant Templum Arnhemij,S.Eufebio factum,atqj alia multa. Divi-
tur Gelrenfis Refpublica in ivTetrarchias, Necmagenfem,Ruremundanam,Zittphanief^m ztq-, Arnhcmienftm quarum
Ordines fub uno Principe unoque fbedere inter fe jundi, aiias in Comitijs majoribus, a Principe vel Proprincipe ac
Senatu Provinciali evocaticommunem rempublicam meri : alias in Comitijs minoribus, indicente ea eifque ptœfi-
dente in fua quaque Tetrarchia primariae urbis» Senatu , feorfim confultare folent. Singula hae Tetrarchiaede-
nwoünurbana ac pagana tsiritoiia praefedurafque hœreditanas diftinguuntur. Prima eft,primumque in Comi-
tijs

tijs raajoribiis fuffragîum femper obtinuit njomagetißs Tetrachia^oijns eft Vrb^ Câpîtaîisnbsp;,fiintque

in liac 1 Opida Tiela ac Borneliu,c^nihns olim accêfebâtur Gravia,Leerdaniït,Bura fub Egmondanis avulfa. 11 Pra fcftu-
ra: qua vulgo,/'Ä^V^ iMn Nimmegen,On)erbeUive,Nederbetme, Thielre amp; Bommelre-rveert^Agef Mofam Sc Vahalim interie-
^7/«,vulgo tußchenMaes ende Wael, Beefd amp; Reney. Dominia cum alra jufticia,ut loquuntur,i'lt;'r/»^f», Vhbergemfirceß
hecck,Doddendael, Batenborch,Horßem^ Luer, Oyen, Diegden, Balgoj, Gent, Boemoet, ^Mellingen, Pannerden, MiinerfM,
ißrJorn, Lehee, Ltnden, Oudewaert, cMarßh, Wolfsweert, Inderwijck, Daelhem, Poderoyen,Nederhemert,i^merfiyen, He-
del. Secunda Tetrarchia Ruremundenßs, cuius Urbs eft primaria Ruremunda. Sunt autem in hac parte i Opida,C?Wrlt;f,
Venlo,Stralen, Wachtendonck, Erckelens..! i V}Lxkamx,Kcßil,Gelre, Mmfort, Krieckenbeeck', Stralen, Wachtcndonek,Erc-
kelem, Middelaer. 111 Dominia cum alta luftitia, Vierßen, Horß, Leuck, VVell, i^ßkrden, Walbeeck, y^criïèm, Griben-
faorB , Blitterßvlfd, Brouckhutfin, C^icloe, Elmpt, Steffanf-^^eerdt, Hillenrode, Swalmen, ^fel, GeiHeren. 111 Zutpha-
nienßs, cuius ui-bs cft Capitalis Zuipbania-.Çvmc^ut in hac parte i Opida immediate fumma poteftati übdka,Boeshorg,
Doetekom, Lochum,Gr olle, i j Prafedura, Het Drost ampt 'vaZuiphen,het Schelt ampt van Zutphe, Bredevoort, Doesborg. 111
Baronia, Bronckhorß, Berge{{nh qua amp; Opidum ejufdem nominis)Baer, Wifih. iv Dominia cum alta liftitia, Borkelo,
(fub quo amp; Opidum ccgnomine) ac lichtenvoorde, iv Arnhemienßs,c\x)ns urbs eft Capitalis ^rnhemium ; funtquein
hac parte i Opida Harderrvyck,Wagenirgt;gen, Hattum ,Elborch. n Prafedura dua majores Velavia Veluwe ,Vekwen-
zoom. 1V Minores, Hattum, Oldebrouck, Tijebrouck, Wageningen. 111 Dominia cum alta luftitia'y Dorenweert, Rofen-
ded. IV Dominia cum fola luftitia inferiore vel dvili, Scherpenfeel, Heevelaecken. Ordines G£lria olim fuere dua-
rum Claffium, quarum prior erat Equitum ac Minifterialium, poftcrior Civitatum Capitalium atque Opidorum :
deinde vero data cft prima claflis iv Baronibus Bronckhorßico, B.rgenß, Barenß,Wifsio, qua claflls e reliqua Nobilitare fréquraS.
fub Arnoldo Principe emerfit, atque hodie mrfusexpuntla eft. Ex his componitur Refpublica Gelrorum , in qua
finguli communi Principis Imperio Órdinumque in fuis partibus cognitioni fûbditi fuere, ipfe Ordinum Princeps
publicis legibus ac juri fiiit obnoxius,ut univerfi rdpublica unius fpeciem ex uno atq; Optimatibus mixtam exhibé-
rent.Magittratusprimarû iv Civitatum ordine quamvis pofteriores:auihoritare tamen arqjcxiftimarione pene fue-
re fuperiores. Horü erat tam urbanis qua paganis fua Tetrarchia incolis patrodnari^Rdp.confervanda poft Principe
opc) ä dare,feorfim pracôfulere,ut loquuntur,decernere ac pacild,Ordinü ddndc in fuis Tetrarchijs côventû indice-
re,dccreta ad illos ac convenra d^ itatum, atq; alia publicam ditionis vel tetrarchia rem tangentia referre. His etiam
fuit ampliffima adverfus Prindpum ada pro jure ac libertäre publica, Tribunorum inftar intcrccdendi poteftas. Ad
hos velut ad patronos fuos de Prindpis ejufque procuratonjm iniurijs fubditi cujufcunque ordinls querelas defere-
bant.Hi fi nec per per fe nec per tres reliquas Civitates jus aquüm a Prindpe obtinebanr, ipfius Principis cenfibus ae
leditibus manum injidebanr, doneceffet parti lafa fatisfadum, uti cautum fuit Principis Arnold! atque Ordinum
rccondhationis Inftrumento, dato ivlulij Anno cnccccxlix : amp;in paditio primarum Civitatum ab ipfo Prindpe
confirmato tradatu dato An. ejufdem feculi Ixxi. Horum Ordinum Comitia quo loco Sc tempore commodum vi-
detur indicere Proprincipi ac Scnatui Provindali jus eft. Atque in his deliberatur de ijs qua rem publicam atque
univcrforum jus Q^edant, videHcet de pace,.de bdlo.,de triburo in communes belli fumptus aliafve neceffira-
tcs imponendo, de foederibus,de focijs, de mcneta regimine, de alienatione amp; obfigarione lurifdidionum, urbiumgt;
ardum,redituum ac pradiorum Reipublica:de legibus acreliquo iure publico,amp; cateris hujufmodi rebus,proponen-
tc femper ac praconfulente Senatu. Eligüur inijfdem comitijs Proprinceps ac Cancellarius. Pro reîiquisautem
primariis in Repu'blica fundionibus, item )urifdidionum, redituum ac vedigalium procurationibus, ficubi vacare
cœperinr,bini in Comitijs nominati Senatus eiedioni ofFcrunrur. Pro varietate autem controvetfiärum varia quo- •
que conftiruta fuere judicia atque imperia. Ecdefiafticum videlicet amp; Provinciale t item ordinaria in vrbibus, opidis
ac pagis,clientelaria, aggerum; fluminum,dominieorum atque adfcriptitiorum colonotum. Ecdefiafticam habuere
lurifdidionem Coleniehßs ^rchiepifcopvs in Vibe atque Imperio Ncomagenfi : Trajeäenßs in reliquis Neomagenfis
Tetraichia partibus,ut Sc in Tetrarchia Arnhemienfi. Leodienßs in Tetrarchia Ruremundana : Monaßerienßs in Zut-
piunico Comitatu. His jus fuir cognofcendi de legatis pijs, dc matrimoniisj de benefidorum Ecdefiafticorum, I?ra-
bendarum ac Sacerdotiorum jure. In reliquis caufis Romani Pontificis atque EpifcoporumImperia, comminario-
nes ac fulmina femper infuper-habita fuere^ Hinc illud in diplomate Arnoldi Ducis dat. anno cnccccxxx11 his yer»-
bis: Wy beloven alle banne ende ladinghe uyt onfen lande te keeren,ghelqck onfe Voirvaderen dat oockghedaen ende uytghekeert
hebben. Hodie abjuràto Pontifido Imperio, omnes ifta caufa ad Curiam Provindalem fpedanr. Huic piaeffe fo-
let Princeps vel Proprinceps ac Cancellarius. Hifce olim a Prindpe, hodie a fingulorum Tetrarchiarum nominatio-
ne,ac Proprindpis amp; reliqui Senatus ekdione, duodeçim plus minus adjunguntur Senatores iegum ac morum peri-
ti. SenatuiadjunduseftFifdparronus,quemPrindpisvclRdpublicaTutorem vocant. Huic Fifcalium, Domini-
nicahum Imperij, lurifdidiones ac limirum cura commifla eft. Ejus officium eft de jute Reipublica inquirere, agen-
do ac defendëdo Reipublica patrocinari : Pratoribus,(^ftoribus,Publicanis ac jus a Prindpe vd Republica haben-
tiDUS confulereatquein jureadefle : delidorum graviorum fulpedoscxtraordincm ex curla decreto reos peragerCi
Ad Provinciale cöfilium fpedat dedfio controverfiarum fuper jure pradiorum adfcriptitiorum ac domlnicalium j
fuper iis q^ua Princeps vel Refpublica pro üiis poffider: fuper injuriis verbo vel fcripto ibidem alicui illati^s fijper juté
Ecdefiafticorum benefidorum five Prindpem five alium agnofcant patronum : atque eriam fuper militarium bene-
fidorum poffefTione: fuper dontroverfijs matrimoniorum : fuper falarlis ac fumptibus Advocatomm vel trocurato^
rum ex litibus ibidem venrilaris. Hue quoq; fpedant cognitiones fuper inrerpreratione ac jure prindpalium privile*
giorum vel contraduum,fi nö inferiorum illa conleffuum cognirionibus fpedatim fuerint fubmiffa. Item fi contro-
%'erratur inter cômunitatcs,urbes,vel pagos diverfarum Iurlfdidionum,atq; etiâ fi duo contendant de poffeffione im-
perij alicujus hareditarij. Item hujus Senatus imploràturauxilium,ficubi in Provincia jus evidenter feu notorie ne-
getuF,vel malitiofe protrahatur,vel jurifdidio vacet : Item fi nuinter adverfus leges patrias a Pratoribusadüm, vel in
confeffibus pronuntiatum dicatur. Itc fiqui de tributorum vel cenfuum iniquo gravamine per cenfitorum gratia vel

prmr? fiki illif-i-v ^-z-m^itip-rinfiir Wir alt;-!\^lt;-r(îis miKlirr» mnfîiA-.—nr.nbsp;___i____r-

Cancellanœ, Senatores;? i i-Yiri Rationales,reliquique Curiae Subditi feu Suppofiti, fi perfonalitcr ex contraéiü vcl
delido conveniantur, forum fortiuntur. Hic quoq; Scnatus ejufve Legati praefunt cogtiitionibusProvocatïonum
'in Comitatu Zutphanienfi, Batavia fuperiore, Opido Tielenfi, ac Velavia : judicat denique de quibulcunque con-
ttoverfijs ex prorogatione partium, deliûorum ubicunque in provincia patrarorum gratiam facit Scnatus atque abo-
'iitionem concedit. Atque haec de caufis Principis q ufque Confiltj cognitioni refervatis. Advocate autem caufas ab
'ordinarijs judicijs Principibus nunquä licuit, utpote folemni juramento obligatis ; Bat fy änyeder Stadtrecht, Landt-
•recht. Dyckrecht, Waterrecht ,Thmfrecht ende Latenrecht[ouden laten wedervaren. In omni autem judicio five ordina-
•îio in urbibus ac pagis, five extraordinario funt Prxfides, five Satrapœ, five Praetores, amp; praeterea alibi ordinarij ac j u-
;iati,alibi injurati litium difceptatores. Hifolacbgnitionefententiaquecontentijabimperioomninoalienifunt:
illi imperio contenti, cognitionibus abftinent : adeo ut nullibi praeterquam in Senatu provinciali Principem reprx-
fentante, cognitio cum imperio in ijfdem perfonis concurrat. Non habuere itaque Principes in iura poteftatem, fed
cdidorum formulis deVinäi fuere, à quibus recedere vel latum unguem religio fuit. Sunt praeter ordinarias iurifdi-
^iones in Superiore atque Inferiore Batavia, inter Mofam amp; Vahalim, in infulis Bomelij ac Tielae, in marginibus
Velaviœ,atque alibi Aggerum Praefedi amp; curatoresiurati,quos promifcuum vulgus D^V^^r4'i;/w,ceuaggerum Comi-
tés amp; Heinirados,q]xzi\ domefticos corifultores vocat, his aggerum muniendorum ac confervandorurn adverfus ma-
ris aC'fluminum exaeftuantium inundationem curacommifîà eft,hi ex perpetuis Principum Edidis, quum res polcit
obequitantesaggeres, aquxdudus ac cataradas perluftrant : fi quiddifllpatum-, convulfum, concuffum vel cbtura-
tum fit inftant., omnibus inftaurandis inatmbunt, muldas indicunt, praedia negledis aggeribus obnoxia evincunr,
ac publica licitatione ab omni reliquo clienrelari, cenfuali vel hypothecae onere liberà ac penitus purgata minimum
exigentiaddicunt.Suntq;ha;caggcrûmuniendorû jurainmulfisadmodürigida atquecxorbitantia,idqucobpubli-
cam fecuritatem, quamvis non defint qui conqueranmr eorum judum obfervatione atque acceptione five per ratio-
lîum ignorantiam, fine confulto, a vero cum fubditorum perniciefxpe aberrari. Eft amp; Cenfualis luriÛidio, qua
plerique praedij folario jure vedigalis pofTeflbrem ad ejus profeflionem cenfuumque ceflbrum prxftationem fibi fa-
ciendam adigunr, ex parium iftius Curia; cogniioneacdecreto. Cirça provocationes non eadem lege u tun tut per
univerfam Provinciam. A pleiifquc urbibus nulla datur provocatio : Neomagenfium fententiae Aquifgranî refor»
mantur. In comitatu Zutphanienfi nova lege indudum eft (aliter enim fuit ante annum cididxci v ) ut ab inferiori-
bus praefedurarum judicijs ad juridicos conl^us ftiperiores provocate liceat. In fingulis ptseter ea paganis territorijs
provocatio eft, fed minime ad eofdem. Conventus pro fententHs territori) Zutphanienfis reformandis habentur
Zutphanij : in territorio ArenaCenfi conventus in eam rem habentur ad Silvam didam Engellander Holt, fub dio. In
Tetrarchia B uremundenfi ac Neomagenfi fingul« pene paganae Piaefedurae feorfim in hanc rem fuos habent Con-
ventus. Alibi praeeft Senatus atque adfunt Vrbium Legati, quos alij non admittunt. Alibi omnes qui ex ordine E-
queftri in prsfeduris prsdia poffidenr, etiam extianei ad fuftragia admittuntur, alibi Indigenae tanmm, alibi folu'm-
modo ipforum dèlegati. Eft ubi provocatur ad urbiumScabinos: alibi frequentiores in hanc rem haben tur Con-
ventus, alibi rariores,atque adeo vix bini intra hominum memoriam. Ex hac ditione ad Imperatoriam Curiam nul-
lam eflè admittendam provocationem obtinuit ab Imperatore Henrico Reinaldus Geteias Comes,anno cidcccx. At-
que haec dejudiciorum ratione. Fifci atque œrarij cura publicaeve pecuniae adminiftratio, alia eft Provindalis ; alia
particularis in fingulis Tetrarchijs : Praetores muidas, Qt^ftores praediales Fifci redims ac cenfus : Publicani vediga-
lia cogunt, remm rationesapud m-Viros rationales reddunt, ac rdiquàin arcam Qroftorisgeneralis inferunt. Re-
'dituum Ecclcfiafticorü procuratio provincialis ab anno ciMoci ix per 11 i-viros rationales repudiata ad Tetrarchias
devoluta eft, ubi amp; indidiones amp; bblatiönes fepararirh agirantur per TetrarchiaruinRationales, quos Defutatos vul-
go VQcant, quorum adnfiniftratio annua eft : afud quos Ecclefiafticorum redituum,indidionum,atque oblarionuni
coadores rationibus reddendis obnoxij funt. Atque teec hadenus. In legibus aciiioribus ifta fere habent Gelri me-
' moratu digna. Liberi majorennes peculium fuum cirra parenuim affenfum vendendï ac donandi jus habent. Alper-
rima illa Romanis legibus defcripta fervitutis conditio , hic nunquam recepta fuit. Sunt varias colonorum ler-
vilium condifiones, vulgo Hoffhorige, E;igenhoriy,VoUhuidige, Vrieluden,°\thx ac praedijs quorum partes cenfentur'àd-
fcripti, quibusuberiorem rem comparare permiifum, quam tamen poft ipforum mortem derondere domini queant.
Extra caulam matrimonij nullus eft libetos legitimandi modus. Hic Romani juris adoptiones, arrogationes, eman-
cipationes, penitus ignorantur. Eft inter conjuges ( fi non aliud in tabulis antenuptialibus fuerit conventum ) om-
nium bonomm communio: hxreditatum, legatorum,donatorumaut quacunque ratione alteri acquifitorum com-
municatur proprietas amp; polfeflio, dotium jura nulla funtj aere alieno viri mulier tcnetur,ac nomen faciente viro per^
îlîde in eam transifunditur obligatio, atque fi fuam quoque ipfa fidem obftrinxiiTet. Cum marito fefe cbligans non
iuvatur Säo Velleiano :non habet in mariti bonis racitàm hypothccam. Donaré conjux conjngi inter vivos non
poteft: mortis caufa quibufdam lods poreft,modo fiat reciproce. Reliqui autem nifi inter vivosatque irrevocabiliter
donate non pofTunt, neque res foli, nequeboncrum univeifitas Teftamentis, fideicom.miffis vellegatis transferun-
mr.Non itaque hic atteruntur fubditorum bonahtibus de Teftamentorum internis vel externis vitijs, vtlfuorum
haeredum de inofiiciolb Teftamento ; ac pràteritornm liberorum non emandpatorum quereiis , unde paflim
alibi patronis forenfibus eft opima meffis. Ex ccnvenrionibus antenuptialibus haud fecus,quam ab inteftato,fuccef-
fiones bonorum tranfferuntur : legem ibi femel didam is de cujus adum fuit fuccej[fione,{blus mutate nequit. Mu-
lieres fine authore non habent in judicio ftandi perfonam. lus dicitur fecundum mores atque Edicta,qux Principes
ex fubditorum in quâque Praefectura défiderioacconfenfu per formu lam contractus promulgate folent. Venio ad
ingénia, quae producit Gelria non infelicia neque ftetilia : deditque claros Viros non paucos, inter quos lohannes
artium iiu- BronckhorHtus, lohannes Murfnellius Grammaticus ac Verfificator : Gerardus Mathifms Theologus Praspofitus Daven-
dijs eck- trienfis,qui Phœnicem confcripfit : Petrus Canifius Theologus : Gerardus Noviomagus,S^ Gerardus ValckcnhurgiusÇû^ts.

laudati : hannes AmaHafms Theologus : ElheVtui Leoninm fupra memcratus ac Gerardus Voer duo Gelriae Cancellari j
Ariftocratiae in hac Provincia poft abolitam dominationem conftituendx ac formadae primarij authores : ille etiam
fcriptis illuftris : Henricus Sandius Gelriae Senator : Eberhardus Heidanus multae vir lectionis fubactique judicij : ober-
tus Gifanius, fiipra laudatus,ut omittamus alios complûtes qui adhuc in vivis, inter quos tamen non filendi Otto Har-
ms amp; Henricus Hoavenus Neomagenfes Archiducibus a confilijs -, ac Theodorus Marfilins Zutphanienfis in Academia
Parifienfi Profelfor. Atque hxc de Gelria dicta fuffidant : de Tranfifalania quam ctiam hxc Tabula complectitur,in
ea quam habet Tabula^defaibemus.

DVCATVS LIMBVR

'nbsp;.nbsp;5-nbsp;•

G E NS I S AB E O CtV E

DEPEND ENT IA.

VcAtui Umburgenß,c^i hac Tabula cxhibctur,ab urbe Lmburgo nomen impofitum. Quod Regio amp;
permagna; antiquitatisnon videcur. Geldrornm Annalesadannum colAb- «ude diäa.
batem Prumienfêm oxvcvHtnrico Limburgi Comité de jure certaviflTe memorant : atque
haud fcio an multo ante id fuerit auditü. Conregionales ei ad Occafum Leodium amp; Tra- Situs,
jedumad Mofam,civitatespcrcelebres} ad Septemtrionem Ducatus luliacenfis: ad Oitum
Vrbs Imperialis Aquilgranum amp; Monafterium S.Cornelij:ad Meridiem Comitatus Fran-
cimontius amp; Aqua Spadana. Torusifte Tradus ut aftate ob loci varietatem Ôc oculorum Cœliquali.
afpedum amoeniflimus ôc jutundifllmus, ita vicilfim hiem.e afper admodum ôc ingratus tas,
cft. Toto enim il/o tempore gelu hortet, ôc ob fui altitudinem quibufdam in locis nix
magnam aftatis partem perdurât. Ager tamen omnium rerum ad hominum neceflitatem
faciendum (vino ob Cali inclementiam excepto) feradffimus. Optimum enim profert Triticum ôc Far, cx quo pa-
nem candidilfimum conficiunt. Pafcua fagi nan do pecori optima funt, unde cafei delicati faporis copia nondeeft.
Nec defunt herba efficaces, tam morbis curandis, quam efui accommoda. Sulphuris item folum feracilfimum, per
cujus fubterranea labi fontes calidos Aquifgranenfes ab omni avo mirabiles, vero non videtur ab^fimile. Eruitur
quoque in hoc tractu non mediocti copia Ferrum: ut ôc Plumbi nonnihil pra cateris laudati{fimi:ctijus ut ôc Sranni
Fodina ibidem reperta cft, argumentum non exiguum de inveniendis forte aliquando Auri vel Argenri incunabulis.
Repeiiunrur medio fere ab urbe milliari inter VVolhornum ôc Montzium fodina quadam, lèu vena eius lapidis ci-
neracei, métallo magis, quam alij ctiicumque materia fimilis. Plinius Cadmiam vocat ôc lapidem arofum, e quo as
fit, non ita multum a Pyrite lapide diftantem. Verba Plinij lib.xxxiv cap.i hac C\xnt:Fttamp;ds e lapide arofi,
quem vocant Cadmiam. Et capire x ejufdem libri: T^amque ipfe lapis, ex quoß Aes,Cadmia vocatur. Germani Cobaltum,
officina Climiam ßc Cathimiam ôc lapidem Calaminarcm vocant. Conftat autem adminiculo hujus lapidis ex are fieri
Orichalcum. Cui quidem métallo ille nativa quadam proprietate adeo psne eft geminus,ut multa prius ignis vi pra-
paratus, dum Oridialcum conflatur,cum eo féfe commifcear,ôc coalefcar, velutin unum corpus, adeoque terriacirci-
ter parte ipfum exaugeat. In medicina ctiam multiplex ejus ufuseft, ôcporiflîmum in fymptomaribus aliquot ocu-
lomm: prout idem Plinius, cunique eo Galenus iti fcriptis fuis teftantur. Simile fere lapidis genus videtur repeririin
Cypro Infula : at in partibus Cifalpinis vix ufquam eum invenias, praterquam in Limburgcnfi hoc terrirorio. Ditio Irnpenum
hac anno cidcIxxi i ad Ducatus dignitatem' evccta eft. Ad id enim vfque tempus Comitatus nomine cenfebatur.Fe-
ciffe id Henricos Imperatores fcribit Mu rifterus : fed qua ratione moti fuerint, fe non in venire addit, quum juftius
Flandria ad hanc dignitatem evehi debuifler:quot; Et fane fi ex foli praftantia, urbium frequentia, incolarum copia res dc-
finiendafuilfet, videtur Flandria is titulus deferri debuifle : Sed quum illius non nifi pars minima eflet Imperialis,
maluerunt Ordines Comitem fuum agmen duceré inter Comités, quam fequiinter Duces. Alij Fredericum Barba-
roflàm ad Ducarusfaftigium extulifl'e hunc Comitatum tradunt. Prater vero hunc fuum Ducaru tenuerunt Prin-
cipes ejus per aliquot annos etiam Lorharingi'cüm. Tandern autem,Henrico ultimo Duce Limburgico,fine mafcula
proie mortuo, loannes i ejus nominis, Dux Brabantia fucceftir anno cidccxci i i . Comendebant de eo Reinaldus
Comes Gelria, ôc loannes Dux Brabantia, ille jure dotali atque hœreditario Ducarum Limburgenfem ad fe perti-
nerecontendebat, hic jure emptionis fuum cfié aficrebar. Gdrusfavore incolarum, Limburgo ipfo atque univerfi
pene Ducatusarcibus potitus erat, quumque a Brabanto bellum fibi parari fdrer.fœdere fibi junxit plerofque vicino-
lum Principum,atque ipfum Antiftitem Colonienfem Siffridum. Brabantus nihilominus, copiofo deledu fuis im-
perato, Mofam flumen Trajedi tranfmifir, vaftacoque agro Limburgenfi , Limalam arccm munitiflimam expug-
navit. Demum anno cidccIxxxvi 11 Nonis lunij, cum fortiter utrimque dimicatum eflet protrada in vefpeium pii-
gna, Brabantus nobililfima potitus eft vidoria, apud arcem Voringam, ad Rhenum duobus circiter infra Coloniam
miliaribus fitam. Cecidere hoc pralio utrimque multi : fed a partibus Gelri major ftragcs; qui Henricum Comitem
Lucemburgenfem, cum fratribus V Valramo ôc loannem ( Balduinum vocat terrium fratrem Meyerus ) Henricum
V Vefterburgenfem fratrem Siffridi Archiepifcopi ôc Equeftris Ordinis amplius mille, vulgum non numerant, defi-
deravit. Ipfe vi vus in hoftium poteftatem venir, cum Archiepifcopo, Adolphoque Nalfovio Comité, ôc V Valramo
Comité Falcoburgenfi. Memorabile eft de Epifcopo Colonienfi quod narrât. Captus viddicet a Comité Monren fi
cum per 7 annos carcere luiflet : perfoluto pretio Comitem qui honoris caulfa ipfum rogatus deduxerat, cepit ôc ca-
vea ferresE inclufit quam melledelibutam foli expofuir, ut inaudito crudelitatis exemplo,mifer Comes a mufds, vef-
pis, apibus pungeretur. ka illum carceris Iqualor extinxir. Hanc aurë vidoriam adeptus loannes arcem diruit, diru-
tam folo œqua vit. Reinaldus captus, non ante liberari potuir,quam loanni jus fuum Limburgenfeceflilfet :atqueita
ex illo tempore hic Ducatus fub Brabantia Ducibus manfit : ac poftea ad Domum Burgundicam devolutuseft. Ex
hoc autem Ducatu ejufque Principibus ex ftirpe Lotharingica originem ducentibus ortus eft primus Rex Portugal-
lia Henricus viddicet Dux Lorharingia, Comes Limburgenfis, vir animo magnus manuque promptus, ficuti ple-
nius ÔC planius Annales Hifpania memorär. Metropolis rotius Ducatus Limburgum, (iyia. iTipcc,Rhrigia altera apud
Ptolemaum Mercarori. Hœc in alra rupe fita, undique praiupta Ôc profunda valle muaira : natura magis loei quam
humano ingenio ab omni parte inaccefla: nifi qua Meridiem fpedat, ubi terra altius alTurgens in immenlam a dvita-
te ufque planiciem paullatim defcendit. Arcem in parte decliviori qua Boream fpedat hac Civitas habet, muniram
amp; pulchram ex puriflimo Marmore de genere lafpidis communis, cujus folum iftud prope vicu Hevermonr, ôc alibi
copiolèferax eft, condiram. Situs vero hujus Arcis declivior mirus videri non debet, tametfi alias Arx altiflimum
cli\üobtineat, intuentipotilfimum loci prourbia, qualia ôc quanta olim fuerint, Civitate ipfa pene duplo majora.

Mnbsp;Proin-

SZPTIMTRIO

Jtochem

B O D

^TyonJeroej^RXrmK

yacht

O

L ^nbsp;r i inbsp;® Sclnvutt-^ „

-Vreletéarch ImnwntorJ'

A ^Anbsp;i îh......

CUmmen ®

r——^'fck^^nbsp;'^^litt \nbsp;Corner

J^a».nbsp;Brouckein.nbsp;Tendom.

Lumnc

Hétucti

e Befch

.--------/X*^nbsp;ßlt Kcrcrat

■nbsp;inbsp;^^^^nbsp;, i. rr -y-

;

lOECE

Vifet

^^^^______

Htr/bd

'jHarh^f'nbsp;\ il

«nbsp;y^nbsp;.'il

^Y 'M', dorp lt;'lAnbsp;® llàC^'^nbsp;oTZ.^Jlt;knbsp;^mn

Fremont

?««)' OmEaufona ©

(© ^nbsp;^Loveqnenbsp;- ^

HaiJtcetu \nbsp;^ %

JLmce

\ fi
.nbsp;JJ J C £ ; M® _

® Bi^ts^'Lùnant^de fknbsp;® , ©M ^- ^

SIS \ làk Anbsp;nföxnbsp;\nbsp;f-^

^v. Franchimont ^Mf 'lJieu

,t —

//

BIO^

Â

Hotixenav

J J

Tzart

27

34nbsp;Ducatus Limbumcnfîs.

O

Proindefadum omnino efV, ut Arx in medio confifteret, Civitati amp;fuburbiisutrimqiic dominatura. Idncredc
fadumfitnecne,eminenteplus a:quopotiffimumcivitate,amp;dirutisfiiburbijs,nonaufim probate. Scd GaHonim
Spinola Comes Bruacenfis hujus Ducatus totiufque terrx Tranfiiiofanas noftro tempore Gubernator, ne inde vim
metucret Arci, infigni opere duas Civitatis portas novas fecit, adhoftium vim non minus quam infidias eluden-
das adprime compofitas. Alluitur Civitas vicino fluvio Wefa, quem WtH vocant, qui ex Arduenna filva ortus in
Mofam induit ex adverfoAuguftxEburonum,qux nunc Leodicumvel Leodium dicitur. Hic infigni pifcium ge«
nere dives eft : Trutas vocant Salmonifaporeamp; magnirudinenonnumquamcomparädas,cumingenti copia Can-
crorurri,quos didus fluvius vel potius rivus,namque hic aeftate quandoque toto alveo exarefcit,inter filices amp; fifliiras
feu rimas ru^am,pinguiter nutrit. Huic urbi natales fuos debuit laaxmes Tlemingus Civis Antverpicfis,eraditiflimus
vir amp; infignis poeta : debet amp; Remaclm Fufchius, vir dodus amp; variorum operum fcriptor. Opidani plerique lanificio
dant operam,vimqj magnam pannorum quotannis concinnant,apparant,amp; in varias Inferioris Germanise partes di-
ftribuunt. Prope civitatem multum ferri conficitur, habita in hunc ufum peculiari fornace amp; officina,in cujus fum-
ptus vix fex millia Caroleorum fingulis annis futficiurtt. Vrbs ipfa nihil habet quod ab xdificijs fit laude magnopere
dignum. Parva enimeft,duabufque dumtaxat portis pervia,amp; difficilisafcenfu habitantibus. Templum habet uni-
cum D.Georgio dicatum,cui prxeft proprius Prxpofitus. Hanc urbë Princeps Parmenfis a loanne Auftriaco in agrum
Limburgenfemcumexercitu miftus,per deditionem occupavit : Arceiy^wicillianteaproditaaquodammilitum
Duce. Qm eo loci prxfedus erat, rem alimentariam,pilas amp; nitratum pulverem fibi poftulaverat,çum rumor incre-
buifletjParmenfem cum exercitu ad urbem obfidendam adventare, promittens Ordinibus,fi ifta reciperet,{e omnem
hoftilem impetum reprefTurum. Miflà omnia quîE poftulaverat,fedquae fuerat pollicitus prxftare non potuit. Opi.
dani enim ad primum hoftis appulfum,tormentiscollocatis,fubito perterriti colloquium cum hofte expetunt. Tum
Praefedus urbe relida in arcem cum militibus aliquot fe recipit, qui nietu quoque ocyus perculfi animos refiftendi
abjiciunt : Prxfedo locum fitu,armis, rebufque necefTarijs fatis munitum inftrudumque, varijsargumentis fruftra
declarante,trepidofquein hoftem exhortante. Itaque cum Tribuno Mondragonio invitus tranfegit. Atquae hascde
urbe. Pagi in hoc Comitatu frequentes funt : Municipia duo maxima Vpen amp; Hernia. Secundo a Limburgo lapide
extra tamen ejus ditionem verfus Meridiem juxta Sfa vicum fons eftcelebratiifimus, in nemore quodam amœno amp;
jucundo parte fil vas Arduennae. Hujus fontis mirabilis efficacia in morbis defperatifiimis,phthifi,hydrope,febribus,
atque alijs. Inter VValhornum veto amp; Montzium reperiuntur Colles vulgo didi Kelmbergcn, a copia Meràlli five
Lapidis,cujus fupra mentionem fecimus,qui ex ijfdem copiofifTimeeruituti nomê fortiti : ad quorum defenfionem,
amp; proventus confervandos jam didus Comes propugnaculum ibidem erexit. Sed incauto milite id ante annos ali-
quot combufTerunt Batavi. Adjacet dvitati Limburgenfi permagna Mla filva Fagniacenßs (vulgo le Bois de Faigne^)
fub brevibus arbuftis infigne venationis praebens deledamentum. Atque haec dida funto de ijs qua: ad ipfam Civita-
tem amp; Ducatum Limburgenfem attinent. Adcenferi folent huic Ducatui tresalix Civitates, quarum quxque Co-
mitatus prxrogativa niter : bas funt Falcoburgum, Dalhemium amp; Rolducnm, de quibus nunc ordine dicamus. Falcobur-
vulgo Falckenburg,Oçiàum eft mediocriter lautum ac valide fatis munitum,in territorium amplum amp; pagos ali-
quot lurifdictionem habens, tribus majoribus Aquifgrano, Trajecto veto ad Mofam duobus minoribus milliaribus
diffitum. Ager ejus fertiliinmus,qui pecori alendo, öc faciendae fèmenti cömodilfimus. Hincnon procul abeft Mo-
nafterium S.Gerlaci ftructura non minus quam antiquitate confpicuum. Cacterum Cornitatus Falcoburgicus occu-
patus eft a Duce Bjrabantia loame ejus nominis 111, qui vi amp; armis illum Reinaldo Falcoburgico eripuit,homini in-
quieto turbulehto,ac Trajedo amp; finitimis locis infcfto,ideoq} ab eodem Ducedevicro,amp; in vincula tandé conjecto.
Balemium, perexiguum alias opidum, munitiffimam habet arcem. Diftat Aquifgrano tribus milliaribus majoribus,
duobus Leodio. Erectum eft in Comitatum,amp; in agros amp; pagos aliquot tranfmofanos jurifdictionem obtinet. Hen-
ricus 11 ejus nominis Dux Brabantix eo potitus eft, terrifque fui domini; adjecit. Ad Dalemium pertinet infignis
i^bbatia Vallis Bei,eu jus Abbas inter Primores illius territorij primas obtinet : item alia Âbbatia S.Crucis. Rolducum^
alijs Rhodia Belgis Hertogen roic-', vêtus amp; concinnum,etfi parvum,opidulum,amp; veteri Arce confpicuum. Fal-
coburgo miliaris circiter intervallo dilTidet : eftque quarta ex Tranfmofanis Brabantias ditiunculis : quae omnes qui-
dem fupremam exercent lurifdictionem : fed unde ad Cancellariam tamen Brabantix conceditur provocatio. Silen-
tio non eft prxtereundus hic Pagus Car f en vulgo didus,inter Iuliacum amp; Coloniam, ad duo milliaria a Rheno diffi-
dens. Opidulo par eft magnitudine, Collegiata,ut vocant Ecclefia, item mercatu amp; nundinis anniverfarijs,quo plu-
rimx merces advehuntur,amp; magna populi frequentia confluit, Celebris. Arcem etiam munitam vicinam habet.Hanc
annociDislxvi 11 Gulielmus NafTavius, Princeps Araufinus trajedo Rheno cepit, amp; prxfidio munivir. Hxcautem
omnia fimul colleda peculiarem,nec pcenitendam utique ditionem conftituunt, cui amp; fuus olim peculiaris Dynafta
fuit. Sed Dux Brabantixloannes primus videns, quam utilis quamque oportuna ditioni fux futura effet hase ditio,
oblataforte occafîone,a Gymnicis Dominis cam mercatus eft,amp; cum reliquis Tranfmofanis conjunxit. Etfi peculia-
rem fibi habet Prxfedum, amp; valido femper prxfidio commtftiitur. Porro tota hxc ditio prxter Moûm,tres alios ha-
bet rivos qui in fluvios definût: Beruinum fcilicct,qui Dalemium alluit: Geudam,cpx Falco burgo jungitur,amp; Wormam
prçterlabentemRolducum. Eft amp; fluvius five quo fupra. CxtexvwcvtzmBucatus Limburgenßs qm reli-
qux ditiones,amp; Dominia modo dida,tribus confiant membris,nimirum Antiftitibus,qui primum conftituunt» No-
bilibus, qui fecundum : amp; tertium Superiora Tribunalia amp; Sedes ludiciales five fora juridica compleditur. Ducatus
vero Limburgenfis v diftridus feu membra comprehendit, quas Bancas vulgo nominant, Herivum, Sfremontium, Bu.
lenium, Walhornum, amp; (JHontzium : quatum prioribus duabus Majores, tribus autem pofterioribus Droflàrti Magi-
ftratus vice prxfîint. Atque hxc de Ducatu Limburgenfi,deque locis ab eo dependentibus pro Methode noftra dida
fuïRciant, ad reliqua tianlcamus.

DVCATVS LVT quot;

ZENBVRGENSIS-

nomen ab Metropoli; huic (ut nonnulii opinantur) aflumineP/«^ w^Sf
^ Mißma forte Antonini. Ab Eha fit ELenhurch^ inde Lutzenburch. At Petms Div^s aliä uSe dida.
' de Lutzenburgi Etymo fententiä notât his verbis : Leucorum gentem, map\t,)uxtaTrevir0S
1 xJMediomatrices^Ac Lingonas habitafe indubitatum eB ; Opda. eorum Tullta é- Naßum^Ptolemao
j célébrât a nomen[ervmt,Toal amp; Nanß : vernacule crediderim affellatos, die Lut7en,amp; late im.
' ferafe\ ut ab ijs Lut^enburgij Celebris opdinomen ortnmfit, quaßder Lut\en burch. Hxc ille.
' Ducatum hunc cingunt ad Septemtrionem Leodienfes amp; Namurcenfes; qua Meridies Lo- Situ«;
, tharingi: qua Oriens,Mofella cum Epifcopatu Trevirenfi occurrit :ad Occafum,Mofa cum
Silva Arduenna fe offert. Ambitus totius regionis eft Ixx milliarium. Huic autem relt;Tio- ^oü fertiU-
ni non eadem paflim qualifas, non idem folo genius : amp; cum maximam partem Sil vx Ar-
duennae compledatur, fit ut pars altera Lutzenburgi vocetur T'amenna, altera Arduenna. Eamenna fertilior eft fe^^etis
aliarumque rerum quae ad humanam viram neceffarix,atque etiam Vini. x^rduenna afperior,vini amp; frumenti uïplü-
rimum fterilis,etfi quibufdam locis pauca quxdam occurrant Vineta. Nee propterea tamen fua huic parti défunt do-
na,ut qua- fecale quidem mediocri, avenam vero atque legumina ingenti ubertate producat. Suppler prxterea defe- •
dum iftum benignitas quaedam natura;, dum afperitatem iftam venationum bonitate amp; ferarum optimi lt;^eneris mi- variSquot;quot;quot;
lifica abundantia compenfat. Feta; ifta; cum alia,tum Cervi, Apri,Capreoli,Lepores,Cuniculi. Et prxtei^Phafianos
amp; Perdices ordinarias,rcperiuntur hic aliquot Avium genera,qnœ non temere alibi ufquam invenias : ac primo qui-
dem eae quas vulgo vocant Caurettes, Perdicibus paullo grandiores,ac Coturnicibus pene adfimiles,fed difcolores ïra-
toqueadfpe(au,ocuIis pedibufque punicantibus, carne Candida, amp; fupra quam dici queat fuavi. Deinde duplex iSud
genus pullorum filveftrium,quorum altemm fere accedit ad Gallinam Africanam,amp; Lemovicenfium noinine ipfis
celebratur, poule de Limoges : alterum audit vulgo de Eruyeres,zh ericetis amp; id genus incultis atque defertis campis ubi
fuos pullos exdudunt,ea quidem utriufque generis amp; ovorum fimul amp; avium multitudine, ut prxter lt;^iatifllmâ vo-
luptatem,maximum etiam frudum indigenis adferant. At prxdpuus tamen hujus partis frudus in pecore fere con-
fifhr,amp; m Ferri Cuprique fodinis,quibus Argen ti quoque nonnihil accedit. Ferri fodinx funt non procul a Mander-
(cheid,m Dominijs Keila, Cronenberch amp; Sleida, ad vallem cui nomen eft Eellenthal Conflantur hoc loco ab iftis Cy-
clopibus incudes,fornaces ferrex, pyreteria qux per totam Germaniam amp; Belgium ingenti lucro diftrahuntur. Sup-
petit item maxima vis lignorum, cudendis metallis, amp; extruendis fornacibus, levi impenfa amp; opera,commodiffimo-
rum. Nec filentio prxtereundum hoc loco,inveniri verfus Mofellam nonnullos fontes fali gio^nendo accommodes.
Sed hxc hadenus. TitulumduntaxatComitatus initio habuit hxc provincia: primumqueejus Comitem Sigif'ridum
fuifTein fchedis manu exaratis fe reperiffe fcribit Ortelius, aimque filium fuiffeTacui ni Ducis Mofellani. Poft in
Ducatus djgnitatem,qua hodie adhuc utitur,eveda fuit. Hoc alijnbsp;Romanorum Regi,alii Carolo iv tribuunt-

Cenradus autcm Vercerius Henrico vu adfcribit, primo ex ea familia Remanerum Imperatori. Cxiemm Henrico
Imperatore ejus nominis vi i in Etruria rebus humanis exempte, anno cidcccxi 11 develutum eft jus hujus ditionis
ad Wenceßaum Behemix Regem, Caroli iv,Imperatoris fratrem : eoque fine liberis mortue, ceffit jus Caroli i v libe-
ris, Wenceßao amp; Sigifmundo, qui in Imperio ordine patrem fequuti funt. Wenceßaus cognatam fuam Elizabetham de-
caturus Antonio Brabantix Dud, has ei terras dotis nomine dedit. K^ntonius drca Blangium in Morinis prxlio ad-
verfus Gallos cxfusviduamuxorem reliquit, qux Sigifmundo Imperatore contra dves nova molientes evocato ad
defenfionem agri dotalis, a Burgundo reftituta vel potius adferta eft. Poft Elizabethx iftius obitum, vindicavit fibi
hanc ditionem Philippus Burgundus Dux Brabantix,urbe primaria expugnata. Carolus vero i^udax Philippi F. tranfe-
git cum Ifabella Cafimiri Polenix Regis conjuge, unica Sigifmundi Imperatoris filia amp; hxrede, redemitque pecunia
htem. Hinc ad Cxfarem CMaximilianum, cum CMaria Caroli filia, amp; fequentes Auftriacx domus Principes regio ifta
devoluta eft. Vrbes habet xx,vallo amp; fofla munitas: quarum nomina hxc funt: Lutzenburgum,Arlomm,Rodermchera
J^heonts vtllafiravemacherum.Conincmacherum, 'Dierichum,Viretonum,Echternacum,Vianda, Baßonacum,Mommedium No'-
'vocaßrum, Banvillerium, Marvilla,Roche en ^rdenne, Durhium, FanumS. Vitt, CMarcha amp; Salma. Sunt urbes'ali-
quot quarum mœnia aut bdlifurore,aut pads legibus, folo xquata. Suntamp; Arces urbium penexmulx^. Icannis
nions,ixU\ianäre(chetd,qmhus titulus eft Comitatus. Vrbs primaria Lutzenburmm,^M)S Lmemburm amp; Leuceburpum
^uguHaRomanduorumVtolemxiGûlixmzxcxrnbs, Petre Apiane. Hanc VelaterranusurbemNer-
manmx defignare fcnbit, amp; ipfoj Romanduos, Normannes eflè vult, fed fitus non cengruit, ut obfervavit Villano-
vanus. ^od ad Etymon hujus urbis, Guicciardinus eam did vult quafi Lucisburgum, hoc eft, Arcem Solis,qui pater
luas,amp; Phnetarum omnium caput. Quemadmodum pleraque alia hujus tradus loca a Gentilium dijs denominata
videri pcfllinr,Lit infra videbimus. Sed an hxc vera orige fit, alius efte arbiter. Vrbsfitaeft loco opertunoamp;amœ-
no, parte altera montefo, altera piano. Hanc Elza fluvius interluir, partem urbis fuperiorem amp; montanam, ab infc-
riori amp;plana dinmens. /Edificia in ea domufque utcunque fplendidx: verum bdli injurijs varie afflidx: ac templum
Sacrum fitcolao-, Cœnobium Francifco, amp; Abbatia B. CMari^, in quafepultus loannes Lutzenburgicus Rex BohC
mix, filius Henna vi i Imperatoris amp; pater Caroli i v. Curia etiam Provincix totius illic jus didr,fermene vel Galli-
ce vel Germanice, pre locorum ratione illuc prevecantium. Germanice enim loquuntur Lutzenburgi, Arloni, Ro.
demacherd, TheonifivilU j Gallice vero Ivoß\,Mommedij^ MarvilU, amp; Danviller^. Atque ob hanc cauflam necefle eft amp;
Indices amp; Advocati, ócalij Curix Offidales utramque linguam calleant. Ab hac autem Curia provocatur Mechli-
niapi, ubi qux fcripta funt Germanice, bona fide Gallice reddantur. Viros genuit Lutzenburgum prxftantiflimos
^tcolaumnavium ejus Provincix Prxfidem,cujus filius tanta apud Carolum V gratia fuir,ut ob fummas ingenij do-
tes, Cancdlarij yicarius per univerfum Imperium ab eo fuerit conftitutus : njcolaum Mameranum, virum admodum
cruditum, amp; Peetam laureatum, qui varia fcripfit ediditque : item Hitolaum Ruterium , ea dodrinx prxftantia, ut ad
Epifcepatus Atrebatenfis dignitatem fuerit evedus: conditoapudLovanienfes Atrebatenû Collegio memoran-

Nnbsp;dum: