IN EPISTOLAM
lt;juam Apoftolus P aulus ad
Romanos fcripfit, commentariorvmnbsp;LIBRI TRES,nbsp;avtore ioannenbsp;BRENTiO,
-ocr page 2- -ocr page 3-ILLVSTRISSIMO EI-’
öemqve insigni pietate ornatissimo PRINCIPI AC DOMIUJO. D. CHRISTOPHORO, DYCtnbsp;VVirtet^ergenfîj çr Tbcccenß, ComitiMontbeliarditnbsp;Domino fuo Clemetttißimo S, D.
UluftrißimePrinceps Clcmentifsimc Domine.
JRBITRABITVR fortaßisquifpiam me Win expli can da épiftola Pauli, quæ Romanisnbsp;cftinfcrîpta,odolàm amp;luperuacaneam openbsp;ram fumere, bis prælertim temporibus,qui-bus dod;rinauerèpia,tantolplendore,diui.nbsp;na clemêtia,lucet,ut qui eam clariusilluftrannbsp;dam lulcipit,lumcn Soli inferre uideatur.Et-fi enimillaPauli cpiftolaperegrinisfuispbranbsp;lîbus, amp; diftîcilibus quibuldam làlcbris le-
parum excrcitatum nonniliil offendere amp;remorari iudicatur, ^^'^icnextat fcriptis mulcorum eruditione amp; pietateinfigniumuiro-’^^’^jeaeuidentiaamp;perlpicuitate explanata,utqui eam dilucidiusin-^^'^P’^etandamaggredicur,haud immcrito did poflet, qjiuo o do in-Ï^’ïipcranterabuteretur.Sedutcunqjidfèhabeat, Ipero meumilludnbsp;!?^‘tutum,quo enarrationem,quam in banc epiftolam iam olim Iparnbsp;”^adnotaueram, amp;hoc tempore recognoui,inlucem darelibuic,nbsp;’'^mihifraudijnecEccIefiæfilij Deiingratûfore.Nonaffcro nouumnbsp;amp; peregrinum dogma, fed uecerem tantùm Ecclefiæ doólri-’^^^jquam Paulus è Paradifo,adeoq; è tertio cœlo ad nos aLtulit,amp; di-^’^0 tnandato nobis tradidit, quantapolTum pcrlpicuitate,repeto.Ecnbsp;’î^iahæcPauliEpiftola epitome eft amp; compendia uniueramp;Chriftia-^?dod:rinç(boceft) eins religionis, quaSoIa,æternanoftralàlus con-) Volui banc meam explicationem extare,ut publica effet cofeßio,nbsp;^,’J^lt;^uodfçpenumeroaliâs,itaamp;boctempore teftificarer,meab omnbsp;^sijs dogmatis,quæ cû Propbeticis amp; Apoftolids fcriptis pugnant,nbsp;^'^iiTio abborrere. Etfienim, inbuiuscpiftolæexplanacionealiamnbsp;’^ititiio œconomiam,quàm quçbalt;ftenusufitatafuit,tamennonlènbsp;Or aliud do élrinæ genus, quàm quod eft nobis ab oraculis Spiritusnbsp;ri traditum. Vil'um autem eft,inuftrißime Princeps,banc qualem-'^cubration em,nomini Veftræ C elfitu dinis infcrib ere,idq; ne cnbsp;tij ^ç^^^^^^’“°^^rîeratè.Nam,præterilludtempus,quoad erudien-RiiT^^^^^^^'^a^adolefcentiamacceßi, anni ftint,plufquàm quadra-^rres, ex quo cœpi Ecclefiam,non priuata temcritate, led publicanbsp;h 2, uocatione,
-ocr page 4-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EPISTOLA NVNC VP ATO RIA'.
uocâtionc,qiioquo modo potui,amp; quantum Dominus dédit, gelionDomininoftrilefuGhriftidocere.Et cum de conditionehü'nbsp;iusminifterij uoxipQfilij Dei teftificetur,eos,quiadhancprouinciâi]^nbsp;amandantur,emitti fient ouesin medio luporum, facile cum anifi’*/nbsp;quiq; luis confiderare polTuntjpræfèrtim ij, qui ôeipfiin eademadifl*/nbsp;niftratione uerlàntur,quan turn mihi ocij fcilicet,quantum laxamcnt^»nbsp;quan tu tranquiflitatis,amp;iècuritatis,inhis difficillimis amp; durifiimistei^'nbsp;poribus concefium fuerit. Quod,cum Veftra Celfitudo, pro fingul^nbsp;lüa benignitate exp enderet,præcer innu mera alia b eneficia, quænbsp;nbsp;nbsp;'
tudo ueftraînme liberalilsimècontiilit, etiamillam mihiindiilgef’^' am clementeradmodum tribuit,utin hacgrandioriærate,quaiaifl‘^''nbsp;jtagefimum quârtum annum excelsi,liccat mihi fuis temponbus,at^.^nbsp;baôeSuggefto fécedere,«Semein ociumaclblitudinem,quaimpfi^?nbsp;deleâ:or,conferre.Neautemnidererhocbeneficio pstulanterab^J^’nbsp;collegiinhoclècefTu chârtas,in quas quomodocunq; meas cogigt;^^^nbsp;nés conieceram^ amp; digeisi in hos tres commentariorum libros. 0^nbsp;ro igitur Veftræ Gelfitudini hoeferiptum ob edienter. Partimnbsp;qua pofliim figrtificatione, meam gratitudinem amp; obferuantiam gt;nbsp;ga Veftram Celfitudinè declararem : partim, utrationemfecelfuii^^^nbsp;redderem,amp; teftificarer,me nuquàm minus, (ut ex ueteribüsqui^^^^nbsp;dixir)ociofiim eire,quàm cùm (um ociofus.Nonluncmihiueterî^*'nbsp;ôta ignora,Sexagenarios de ponte deijcièttdos,Et,/xH-7raT-’ivifA'if’??^Jj^nbsp;Sed maiorydiüino beneficiojamp;ftabilior eftVeftrçCelfit,pietas,lt;l^‘’^j,nbsp;Uteiufmodi didispermoueatur,amp;deftatuRio declinet.Exciî^^nbsp;quondam AthenienfesPalladi fuæ templum, (quod Hecatomp^,nbsp;uocariint)impio quidemdeleél:u,uteranEtüEthnici,amp;Idolom^^, .nbsp;lednonomnino deteftabiliaffeôtu . Ae tanta füerunterga mul^^nbsp;ftiarum genus,humaniràte,uE quotqüot exipfis bonàm opérantnbsp;ædificationenaüâiTent, uin culis folutos lib erè pafei permiferint)nbsp;exijs quilpiam fuâ (ponte operam preftaret,ac iumentis,quçadafC^^^nbsp;urbis currus ueôtabant, (pecie ducis cohortantis præcürrcret,de^.nbsp;(ànxerintjUtad extremûufq; uitç publice nutrireuSiEthnicitannfnbsp;ralitatis exhibuerûtbeftijs,quibus,in extrudione rempli,ad coUjnbsp;dauellâxauellignaufi fuerant, non difficileintelligi poteft,nbsp;cinm ijs debeat,qui in çdificatione ueræ ecclefiçfilij Dei,ab adolenbsp;tiau(q; ad feneétam,fi nihil aliud, certèqualemeunq; (hum conâtnbsp;pro uirili declararuntSed quid extera commemoro,cu(ûppetaninbsp;bis domefticahuius rei excmpla.Spintus(anótusliberabatipfe ,nbsp;g dam ecclefiafticis oneribus Leuitas,qui à uicefimo ætatis annonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
quinquagefimiï, (uo minifterio defunóti elTent. Cumigit Veftr^ fit.Illuftrifi.Prinecps,uifiimfit,apudme,propèexaôtaiamætate,
s .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRAEFATTO fOAN. BREN;
beneficium poncre,coqj ipfb fignificauerit, quàm pie erga quin Deus Pater DO-Î ^^ftnkfiiChfiftifichocUeftrçCelfitudinis officium cumula-®’¦emuncraturus, quern amp; Of o amp;obfecro, utEcdefiabeneficijsnbsp;V cftr« Celfitudinis diu fruatuf. Scudtgardije,Die xJunij,nbsp;Anno M. D. LXIIIt
Veftrai Ceî/itüdini
Obfèquentîfiiintis loaiuiesBrentïus^
PRAEFATIO.
g^Xpîicaturus Epiftolani, quam Pauîus Apo-
ftoïus ad Romanos fcripfit dicam primutn omnium pauca quædam de Paiilo, hums E-pifiolæfcriptore: Deinde cxponâ breuibusnbsp;Epiflolæ ftatum, ut quid in ea nobis cxptdânbsp;dum fit, Cognofcamus » Quod ergo ad Paulum at tin et, didt de ipfo teftimoniura Chri-ilus ipfe Unigenitus fihusDei* Cumcnimènbsp;Synagoga Iudæorum,âd Ecclefiam filiorumnbsp;— —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ¦ Deidttiinitus transferrct,âcèperfecutore,
’ nominat codcfti uoce, ffTce^îT^îKAor«, hoc efc, Sillon eicâû.Vt porter,inquit,nomen mcu coram gentibus amp; réginbsp;perfecutus cft initio Ecclefiam, ÔC Buange-’liianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudelitcr, autoritas tarnen dodrinæ eius tanto maior eil,
^'^uiirabiliusad cognirionem Chriili peruenit. Non enim mu-ççj.^Pnariamp;iihium,qucm profitcbatur,Ieuitate quadam animi,fed ac-®d Chriilianiimu cœleili miraculo exdtatus. Et didicit Euangcîi-4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non in terra ab b ominib us, fed in corio, à Chrifto ipfo, iam
regnante.Raptus enim in Paradifum,ac ter çç. fodum,pr3etcr multa aba arcana,quæ audiuit,amp; qua? Humana uonbsp;terris exponi non poirunt,accepitamp;:illud à Chriiloipfo Eu-fcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orbe terrarum uulgauin Nec hoc fuit a-
^iJat^cIionjquam quod in terris Chriilus antea docuerat,ôf rdi-igitur hæc eil ueritatis Huius dodri-t^^’^uGrmatiOjquodquamrcIiquiApoiloliin His terris acceperant,
11 nbsp;nbsp;Paulus in cedis cognouerit ? Paulus Apoilolus (inquit ) non GaUii
P^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^îefum Chriilum,acDeum
quifufeitauit ilium exmortuis, Bt iterum : Euangelion,quod ’Saturn eft à me,non eil fecundum hominem. Neep enim ego ac-homine.necp didici,fed per rcuelationem lefu Chrilli.Ncnbsp;’^autetn Paulo ad autoritärem prædicandiBuangelq deeifetjoonnbsp;A $ tnifit
-ocr page 6-P RAE F A TI O IOAN. BRIN.
mißt cum Chriftus incultuin,amp;i^ abfque publica commrtidariofle»!^^ ornauit ac infîgniuit cum tatito cdendorum miraculoru dono, ut not*nbsp;folurti mortuos coram cxcitarcr, uerumetiam fudaria ÔC fcmicinébnbsp;, fcrrcntur, (autorc Luca) à corpore dus fupcrinfirmos,amp;rcccderf^’5nbsp;àb cis morbijâc egf cder cntur ipiritus mali.H* fucrunt literæ coinrti^^^nbsp;daticiæ,quas tiulgo litcras Credentig uocant, quibus cœlcftisPatcru®nbsp;luit au ton ta tem Pauli, Sgt;i. ueritaKm Euangelrj eius orbi commetidar^-Mceret quidem de Paulo copiofius diccre, fed eu fermo fît charad^*^nbsp;animi,malo,ut quis fît Paulùsyè uerbis cius,qug literis mandauîtjquan*nbsp;cmea commcmorationc cognofeamus.
Accedo igitur nûcad cxplicandurii S ta turn, 8^ ad oftendendam cf' éonomiamhuius epiilolæ, quam interpretandam fufcepimus.Non^'nbsp;nimobfcurujîi cftjquanta cura amp; dihgentia Paulus in fuisfcriptiSjtf'^nbsp;ilia feu dona,feu uirtutes, Fidera, Spem amp; Caritatem replicetacioci^''nbsp;cet,adcoq^ ita coniungat,ut perfpicuè fîgnificet, omnes ueræ piciaüsnbsp;numéros his contineri ÔC abfolui
i. Corintb.13. Nunc manet Fidës, Spes, Caritas, Tria hæc, fed ma inter hæc caritas»
Epb.i.C5 audiuifî'em eam,q[u3e in u obis cft,FIDEM,in Dno CARITATEM in oês fanlt;fî:os,n5 defîno gratias agere pro uobis,S^^’nbsp;Et mox de Spe:Vtfciatis,inquit,q.ug fît SPES,ad quâilleuocaui'G^J'nbsp;Colo.i.Âudiuimus FIDEM ueftraminChnftoIefu,amp; CAR*quot;nbsp;T ATEM ergaoêsSandlos,propter S PEMrepofîtâuobisincffl'tnbsp;i.Tbefl?i.Gratiasagimus Deo femper de omnibus uobis,nicnd®’^^nbsp;lïcftriinprecibus noitris facientes indefi'nenter, memores uefîrinbsp;ptcropusFID EI,aclaboremCÂRITATIS.j, 8; quo dpnbsp;ftisinSPEDomininolIrilefuChriiîijamp;c.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
i.Theflà.y.Nos,qui fumus fobrii,fîmusinduti’thoracemFlDB^’^ CARITATIS,amp;galeam,S P E M iàlutis.
x.Thef»i,Gratiasagere debemus Deo femper de uobis,fratrcs,ut cft,œuebemêteraugefa't FIDES ueftra,et exuberatmutua uefîraoi^nbsp;CARITAS cuiufîçinaltcï^jadeoutnosipfî de uobisgloriemurint®nbsp;defiisDei,dctoIerâtia(quo noîefîgnificat SPES)uemraamp;fideA'^*
Paulo adfcribit fe etiam Pctrus,qui et^'pfe in priori fuâ Epiftola cap» i;coniungithastrcsuirtutes,amp; aitzChriftus prgordinatus quidem fu^quot;nbsp;rat, anteq conditus elfct mûdus, fed manifcflatus fuit extremis temponbsp;rîbus propter uos,qui per illumcreditis in Deum, qui ilium excitauitnbsp;cmortuisjamp;gloriameidediti utuos FIDEM ac SPEM haberetisnbsp;erga Deum, quianimas uefîraspurifîcafîis obediendo ueritati,per fptnbsp;ritumeû CARITATE fratertia,8óc.Vtuos(inquit)FidêacSpcöinbsp;haberetiSjCum caritate firaterna.
Vides,quanto ftudio Spiritus iândus bas tres uirtutes per praecipu os Apoftolos nobis commendetacurgeat, quo baud obfcurèfîgnifî^nbsp;cat,non folum uniuerlàm cceleftem dodrinam bucrdpicere,amp; omnenbsp;uerum Dei cultum his contineri,fed etiam omnem ueræ amp; ætemæ nonbsp;ftræ Iàlutis ratioociacxbïpeûdcrç. Quod cùm ita fe hab cat, excita-
-ocr page 7-P R AE F A T I O I O A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
Jïs eft Apoflolus Paulus dïuinitus, ut fufapiat hanc ad Romanos Epi “olam fcrtbcndam,in qua, non tantum breuem quan dam harum trûnbsp;^’^uircütum,quafianud agens,mentionem fadat,uerumctiam copionbsp;lucuknter cas expli'cetjatcp illufèret. Sciamus igitur,quôd hæc E-Pgt;Hola,{î fuo digno titulo ornanda eflet,mereatur uocari,Integra,per-^lt;^a,8(:abfoluta conci'o deFide,Spé amp; Cantate. In primo enim capi-exordium, incipit concionari deFide : ÔC ut propofîtio huiusnbsp;^niseflctiHuftrior,mutuatureamexPropheta:IVSTVS EX FInbsp;c SVA VIVIT» Hanc propofîtionemde FIDE, fuisprobatnbsp;^Sunienus,amp; cxponitac cxpoh't,ufquead quintum caput,quemad-odumfuoIotOjDeo uolente,demonftrabitur.Drindein quinto ca.nbsp;incipit concionari de S P E, ponit bancpropofitionê : S PE Snbsp;vN PVDEFACIT. In bac propofitionê expncanda,muniennbsp;^»’mplificanda, SC ornanda commoratur ufque ad duodecimum ca-p^'Quæcunqueenim ab bocloco de peccato, quod uocârttörigina-A.^^gratia Dei,de ui Legis amp; peccati,de abiedione ïüdæorum,Ô^ denbsp;I ^negentium, commêraorantur,adiIIamdeSpepropofitionemre-^^’idafunt. Poflrenio,in duodecimo capiteincipit concionari denbsp;^^AlTE, amp; ponit banc propofîtionem: Ne quis arroganternbsp;oportet de fe fentire. Et mox : DILECTIOnbsp;çj. * NON SIMVLATA» Commoratur autem in explican-fl^^ffîcijs dilèdionis feu caritatisjufc^ ad finem Epiftolæ.ltac^ hæc epinbsp;bnicretur optimo iurehunc.titülüm,quôd fit cœleftis cÔcio.dcFLnbsp;’îî’u ^^^ritate.Hispartibus confiât uniueriàueræ pietatis dodri-K- i^facris abfoluitur in bis terris omnis uerus cultus Dei,uideîicet,nbsp;îo**?^*^*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;babeamus feu credamus,qüôd iudificemur,(hoc efi).
babeamuspropicium De {)i ‘^5 ^doptemur in fîliosDeiamp;hærêdes coeîeflium bonorum, pfo-inbsp;^l|^foIuni,foIum(inquam)Dôminumnofi:rumIefumChriftum,qüinbsp;gt;j^?^'opiciatiô Si precium pro peccatis noflris » Deinde,ut quæcuncpnbsp;deiporideaniusanimuni,nbsp;.^ne SPE REM VS, amp;patiêterexpedemusrcueIationcraDonbsp;Chrifli,nec finamus nos uîla afflidioe,ac ne mortis quinbsp;5j^^infernihorrofè,ab baeSpe depelli, quippé quod fierinô que-{jL^^ïUos pudefaciat» Poflremô utadgratificandumDomin'ô Deonbsp;’tanto benefacTiori y tam propitio Patri,proxiraos noftros qui-^^^^^^hatis'officqs profequamuf amp; iuuefnus. Ad hæc do-^»difcen‘da,cognofcenda,facienda Sc éxercenda,omnia in hoc fc-politicaamp;f œconomicainflituta funt.In rcnbsp;iam indeab Adamo üfqj,pdificarûtalranbsp;‘3’fenferintjfemérito horumEcroRzplaça-uthosDei cultus,fidem,fpem,amp;r caritatê docerent, amp; hâcnbsp;’*'dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofleros propagarent.Deinde Dns eduxit Ifraelitas è tyrâ'
tlçQ ^gypnaca,amp; collo cauit in regno Canaan,acinfi:ruxit eos cum cc ’’'it Önbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facriSjtLjpi politf cis legibus, ut in hoc populo conferuaren-
P^omifsiötiesdc'Cbriftö/douée alfupieret hominem, nbsp;nbsp;abfól-
A 4 nbsp;nbsp;nbsp;uerct
-ocr page 8-s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRAEFATIO ÎOÀW; B R E N.
U er et în his terris fuum offidum(hoc eft) ut homines diTcereflt fiJetii« fpcm amp;C caritatem* ateç confcqucrcntur ueram ætemamfalutenirnbsp;AdhæCjProphctæ diuinitus in Ifrael cxdtati funt,non ütüatidnijs fu*nbsp;is de rebus futuris, humanæ curiûGcati ferüircnt (èd ut docerent De*nbsp;calogum Euangelion deChrifto j (hoceft) uterudirentauditorcsnbsp;de fide,fpe atitite ? Vt hanc dodrinam confîrmarct abfolueret»nbsp;defeendit Unigenitus fiïiuS Dci, Dominus nofter lefus Chriftus de c®nbsp;Io,amp; expiauit pcccata noftra morte orobrofîfsima. Vth^c dodrindßnbsp;toto orbeuulgaretur »inftitutum eil miniftcrium Apoftoh'cum,8^i*’'nbsp;ftituta funt Sacramenta Chriftianifmi. Ac breuiter,quæCunque fan^*nbsp;quæcuncp ccrimonia; inftitutæ funt commendatae ab initio orbiî»nbsp;Si excrcenturab co terdpore, ufq^adnouifsimum huius feculi di^^»nbsp;hue maxime omnium refpidunt, ut do ceant crederé in Chriflum,lp^nbsp;rare inadüerßs,amp; officia caritatispræftare? Hac cnimiturad ueram *nbsp;aEtcrnâmbcatitüdiiïèïtt.
Quod dè fa cris didùm cft, idem fentiendum eft de rebus Polio^^ Homo enim creatus eft, ut fit animal politicum,feu ut uocant ,fonbsp;nbsp;*
uidelicctjUthomines,nonuagarentur ficut beftiæ, incertisfediD**ƒ fed ut unâ congregati ,uicos amp; duitates conftituercnt.Obnbsp;(àmrNum,uthanccorporalcm ùitamïucundè amp; fddiciterinhist%nbsp;tranfîgerentrNihilminus.Etfi cnim,ctiamhoc beneficium conynbsp;humanogencrijfiin fuainnocêtia,in quaconditum erat,confii^y’nbsp;men.quia maluic obfequi fuafiohi Satanæ, quàm præcepto DeiÂ^^nbsp;CO conduntur ciuitates,amp; agùntur conuentus hominum,utadnbsp;quendam foriieem amp; ætcrnam,in alcerô feculo uitam,traderecutnbsp;feruarètur uera dôdrina,dc fidc,fpc Sinbsp;üitÔdordinauit inter homines publicümmagifiratum, confiai’nbsp;gna MonarchiaSjdcditleges Politicas,ut duccremus quidemnbsp;tranquiUam Sc honèftamtScd ejuidf Num hic eft præcipuushafU^nbsp;dinationum fînisfNon certè* fed ut per publicam tranquillitatemnbsp;retinEccIefîa cÔucnire,acüèram dodrinam de fide,fpe amp; cariwtÇ»^nbsp;ditu VerbiDeicognôfccre.Inlpiciamusetiam ceconomica. Com 5nbsp;um initur,iibéri edùiéantur,tërra aratur,amp; plantatur,opifidanbsp;tur,mercaturj^ftudetur.QuidfNum utSmiliæ tantum conferùcn ,nbsp;Sc corpus alatur î*Hocquidehirionnihil eft ,fed eô refpicit,Ut donbsp;naraiduac irt hac Pauli Epiftôla,de fide.ljjc Sc. caritate, copiofenbsp;tur,difcamus*amp; cogtiitione ac ufu eius, ad ueram Siaetemam beînbsp;dinemperueniamus;lam amp; illud mihiexpendcj qualé fîtnbsp;Deijdum humano generi in his terris uel beneficia pracfhtjuelnbsp;tâtes immittit.Eô enim utrobic^ relpiat, ut excitet homines ad nnbsp;Ipcmamp;caritaterri.EIegitte DOMIN VS (inqüit) üt fis ci poP*J^pnbsp;pcculiarisiamp; dédit tibi terram Càriaan,tit euftodiâs omnianbsp;pfîus.Hæcaüfertlpraclt;?èptain exigendafide,ipe Si caritatcoccup^.^^^;nbsp;EttViuo egdjifitjuit Oominus,tlolo mortem peccatoris, fednbsp;conuertatur amp;uiuatgt;C3piautcm conucrtitur,non nifî abnbsp;ad fîdeni,â deiperationead ipetn,â audclitatc ad cantate conn^^ j.
-ocr page 9-’^fccflàriam operam naùat,gj fufcipiat ueram amp; exadara de fjs ratione ^’dendam^C^anto enim infigniores,8ó magis falutares fiint,tanto manbsp;’’^hfollicitudineSatan earum uerum ufum non folum obfeurare, ue-’^‘^^etiam prorßis euertere nunquàm non cogitauit, Aut enim cona-
'^’iiae,amp;fuperßitionis,quehalt;ßenusfub.Monachifmo 8d Papifino Ecdefi'am inuafit. Quam igitur doiftrinam Paulus de his uirtu-ßhuSjhoc eß, de fummo cultu Dei, Sc de uera æternæ ßlu-tis confequendæ ratione, in hac epißola affert, tanta obferuantiaamplçdamur, quantæ nobis Salus ipià curæ eflè debet.Scd accédanbsp;mus nunc ad uerba iplà
Epißolae,
liber
LIBER COMMENTA’
RIORVM IN BPISTOLAM PAVLl AD
ROMANOS P R I M V S, f/irfc F I D E.,
CAPVT PRIMVMgt;
PAVLVS, SeruuslefuChrifti, uocahisApoftolus,fcgrega/ tHsinEuangeIîonDei,quôd antèpromifcratper Prophettsfunbsp;osjtn Scripturis Tandis, de filio fuo lefu Chhfto Domino nonbsp;nro,quf genitus fuitexSeniineDauid,fècund5carnem:quidcdaranbsp;tus fuit filius Dei,per potcntiam,fecundum Spiritum fandificatioi’nbsp;nfs,exeo,qaôdrefurrexitàmortuis,perquem accepimus gratiamnbsp;Ämuneris Apoftolici fundionem, utobediaturfïdei,fuper nomi'nbsp;neipfiusjinter omnes gentes,de quarum numéro amp; uoseftismocanbsp;CilefuChriftû
ut Euangelion fuum commendet, 8c autoritärem dodrinæ fuï’' ferat«Seruus(iaquit)IeJuChrifl:i4 Et, VocatusApoftoIus.nbsp;gregatusin Euangelion Dei,Hæc uniuerJà rcipiciuntadconfiri^î''^nbsp;dam Euangeli), quod Paulus 8Cuerbisprædicauit,amp;literismancb'i'^’nbsp;ueritatem.Nam,qùôd dicit,Seruus lefu Chrifti uno uerbonbsp;totum liium minifterium,n5 efle,nifi de Chrifto« Scruumuetet’^®'’?nbsp;caruntmon diurnum aut menftruum aut annuum mercenariûnbsp;laboraret, domino laboraret, quicquidacquireret,dominoac£iuiï^‘'nbsp;ret^Cùm igitur Paulus uocet fe lèruum Chrifti,fîgnificat, EuangdioU»nbsp;amp;dodrinam fuam,non eHe fuam propriam,fed Domini fui lefu Chdnbsp;iti,ut qui Euangelion fuum audiunt,8c credunt,fciant{e Chriftumaii-'nbsp;dirè,8c Euangelio Chrilli credere.Sed multi funt ferui ChriÜi,quibusnbsp;tarnen n on eft demandatum minifterium prædicandi Euangelq. Et,ufnbsp;infamilqs hominum, alia alrjs feruis minifteria commendari fol«i5nbsp;ita amp; in Éimilia Chrifti alius aliam habet fundionem. Addit ergo Pau-*
lus
COMMENT, to AN. BAER. tïK f bB FTÖEï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
’’h'ccrtiusco2nofcatur,quac fîtfcruituj:îpfî* f|. ’^ratiuiia Chrirti.ApoftokiSjinquit.Non fum cgregarrjsferuis Chrfnbsp;f(rîpublieorum oFficioruni îït dcmandatum in Eccicfia,nbsp;UjLAPOSTOLVSjhoc eftjLegatus Chhfti,qui in orbctn terrgnbsp;tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cmiflus fum,ut adnunciê EüâgelionChn'ftÉNon igit affe
dodrinatn.fed cius,qui mifit me. Legan em’m non eft,ni(i left nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; acmandafo ciasninUadderc, nibiladimc-
bj^æjgitur fcribogt;quædoceo,nÔ funtàmeexcogitata,fedà DO
Chnfto,qui mé a d hoc officium ablegauit,(Vnde amp; nomen tràdita 8c præfcripta. At funt* (inquies,} cnam
I] , ^ïp.oftoh’,quiÄTipfiglonanturnomine ApoftoIico.Negarildnbsp;Ipp”Potefi.Addic ergo Paulus : V Ö C A T VS. Pfeudoapoftoli fibinbsp;fj Wpant docendi autoritatem.Cui-runt, fed no ex Öcodoquunc,nbsp;in| ^olutn diui'nitus eki^s.No enim eft ignotüm,quæ mea quondâ
fuen'tprofefsio 8ó quod genus dodrinæ, cumadhuc in L '^ulitateamp; ignorandaambularêjfecutus fini. Quôdigitur in præ-(jj^^^prædico Euangclion Chrifti\uocatio Dei eft,non mea ekdio.Ecnbsp;^fç^°ftonmeam jfcduocanns dodrinâ Poftrcinô,addit amp; iIIud:Se-’fl Euangelion Dei,ut fignificét fc nec generali quodâ,et cuninbsp;quadamambinone,fedpecuhariacnbsp;^JjJ^’dmodo, amp; cctkftircuelanôead Apoftolicummunus uocatir.nbsp;'jidatasfcribens,VbiDco,inquit,qui SEGREGAVERATnbsp;meæ,ûiftimcftiamp;c. Idem de Hieremiaferiptumnbsp;L^fiufquàrtî ( inquit Dominus) te formarem in utero,nouinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an
uuluajfandifîcaui te âfc.Habes igitur Paulum, (Ikuc V^fiemProphetarnHieremiam,) diuinitus tuiffe deftinatumadnbsp;fundioncm , ctiam priufquàm nafccretur, ut eciî ali-^pcffecutuseftEuangelionChriftijtamen iam inde ab uteronbsp;^Oç’^ ^^§’’^§3tus fît amp;fandificatus à Deo,ut fieret Apoftoïus Chrifti.nbsp;thi/^f^fii3ccrctumDci,dcPaulo, nePaulo quidem ipfîinitio co-
II) f pfkfuit^g^ Ecckfîæ,quampcrfequebatur,longè diuerfum uidebanbsp;ftt .^^quàmigiturtempusaduenit,quohæc uoluntasDei patefie-
tibi miranda Sd ftupcnda.Paulus de cœlo uocatur,amp;: in Apo-^k^^’^^’^uitur ,qucmadmodumtefbntur Affa Apoftolica cap.9. Utuocatio eius cfîèt,ctiam corâEcckfîa, publicc ccrtifsima,fa-;nbsp;inuiolata, emÜÉis eft publico Spiritusiànfti mandato, adnbsp;Minbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti. Sic enim dicit Spiritusiàntftusia
Piiu^Poftoliciscap.ij# Segregate mihi Barnabam amp; SauIumin o-accerfîui cos,amp;c.Manifeftum igitur eft, Paulû fufcepifîc '^tçj.^^PfædicandiEuangelq ,nonpro fuoipfiusarbitrio, feddiuinonbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandatOjUt ck eo certiores fiamus, doiftrinam dus non efï
j^’i^anam,fcdclt;xkftcmamp;diuinam.
ifi hacepigrapba,quak fîtgenus dolt;ftrinae aliquam 5lt;antcainauditam dodrinam. Ecnbsp;Pïtte, non folum docet uerum amp; genuinum ufuxnProph cticaenbsp;feripturæ.
-ocr page 12-à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; i; épi ST, PAVLT AD ROMAN,
fcriptursc , uerumetiam definit cxplicat perfonam Domini no/ ftrilefu Chrifti.Doiifb’inaenimPauIi.etfi uidebatur noua, tarnen,fire-ó:è expenditur ,non erat noua, fed iamantea Patriarchis promiiS,amp;nbsp;Eer Prophetas prædicata.Segrcgatus, (inqu^ in Euangdion,Non illnbsp;)ecalogum,qucniadmoduni Mofes, Et, In Ëuâgelion,non hominis,nbsp;fed D EI.Necin Euangelion hatflcnus incognitum,aut inauditum,fetJnbsp;quod Deus antea promiferat,per fuos Prophetas,idlt;^in fcripturisfaflnbsp;Â's.Euangclionigitur,quoprædicatur, quod confequamurrenuTsi'nbsp;onem peccatorum coram Deo, non propter mérita nofiræhumanxnbsp;iufi:iciæ,fed tantum propter meritum Chrifti,per fidem,non cftnouanbsp;hærcfisjUtiÿcOphantæ calumniantur,fed efi: uetus dodrinaProph^^nbsp;rum amp; ûcræ feripturæ. Habes hîcpaucifsimis non tam uerumufuni,3nbsp;pr^cipuum argum entum uniuerf^ propheticæ Scrip turae«Si cnimii^'nbsp;terrogaueris,quo reipiciat flatus Propheticæ Scripturæ, nihil aptius»nbsp;nihil uerius reiponderi potefl,œ q,non nifi in Chriflum,8(; Euâgdio*’nbsp;eiusreipiciat, nec fît alius eius finis, quàm Chriflus. Segregatus,O^nbsp;quit)in Euâgelion Dei,quodantè promiferatperPR O PHET^..nbsp;fuos,inSCRIPTVRIS SANCTIS DE FILIOfuoamp;ûjnbsp;Petrus:Reportantes,inquit,fînem fîdei ueflrf ,Salutem animaruJH»^^nbsp;qua falutc exquifîerunt, amp;fcrutatifuntProphetæ, quideuentuf3gt;nbsp;nos gratia uaticinati funt,fcrutantes ad quem aut cuiufmodi artitu^^’’^nbsp;temporis fîgnificaret,qui in illis erat SPIRITVS CHRISTInbsp;Sentiamusigitur dodrinamEuangelij de Chrifto,nônbsp;prædicationeProphetarûabinitio orbis terræ uulgatamamp;conn«^nbsp;tam.Præterea,deicribitPaulus in epigrapha, etiam perfonamnbsp;commemorans,ex quibus naturis conflet interea de officio 0^^?nbsp;Chrifli nônihil attingens. Nam in Chriflo, maxime omniumnbsp;obferuanda,amp;; pia fide tenêda.AIterum efl,Perfona Chrifli,nbsp;Offîeiû Chrifli. Defilio,(inquit)fuo,quigenitus eflexfemineC^’^înbsp;ôCc. Deperfonaigif Chriflifentiendumefl, quemadmoduniho^^^^nbsp;CO à Paulo deferibitur, Primiïnbsp;nbsp;nbsp;Chriflus genitus fît è femin«
fecûdum carnerp. Habes igitur Chriflû fîliura hominis,adeocp bominc,cum^ non ex quauis familia,fed è familia Dauidisjiuxty jnbsp;pheticas promiisiones,in plenitudinc tcporis,(fîcut alias PaulusI^H^jnbsp;tur,)natum.Deinde,qgt; fîcut efl fi'lius hominis fecundum carnem,**^^.^nbsp;ÔC filius Dejfecundum Spirituiânditatis.In hoc enimïoeo Paulusnbsp;tur nomine ipiritus,non prout efltertia perfona in diuinitate,dilunbsp;â perfona Patris Si. Filij,fed çro ut eflnomcn commune,quodnbsp;perfpnis conueniat.Quemadmodum etiam aliâs Chriflusnbsp;mine utitur : Spiritus ( inquiens) efl Deus, amp; eos, qui adorant^.nbsp;Spiritu acueritateadorareoportet. Sententia igitur eflîSicut^^^^^nbsp;flus , uerus efl filius hominis , adeoque uerus homo ,nbsp;fecundum carnem, ita uerus efl filius Dei, adeoque uerusnbsp;fleundumSpiritumfanflitatis. Habesigiturnbsp;ras in Chriflo,Vna efl carnalis,feu humana,Alia eft Spiritualisnbsp;lt;ia.Êt una efl fubflauda corporea creata, alia eft fubftanua incorp
-ocr page 13-COMMENT. IOAN. BREN; LIB. I. DE FIDE. »? ^füfpiritualis,rerum omnium creatrix. Alia Icdio non haber, K«TO-7n/e7..nbsp;'raôejLâefirr^vioû9iovî(JAtt/xft(f,1(etii!n'eu/tai'rii‘}'iotruvttts’^nbsp;^uæle(fiio,fi germana eft,eam habet fententiam.quam omnes ferè ecnbsp;fiaftici fcrip tores attigeru nt, uidelicet, quod Chriftus dedaratus fitnbsp;et natu rail's Deus,Primum,miracuIis,Vndc didturnbsp;^otctitiam.Deinde, Refurredionc ex mortuis.Poftremó admirandisnbsp;onisfpiritusGndi,quibus difcipulos fuosin diePentecoftes ornauit.nbsp;'Optima quidem fententia, fed nos retineamus priorem ledionem.Sdnbsp;’•^plidtcr intelligamusi^otruvne', prout opponitur illi, qdnbsp;didum eft, ka-raa-^fza. Ergo,Chriftus,ficutfecundum carnem ue-^^slàftüs eft fill us hominis,ex femine Dauid.,ita fecundum Spiritum,nbsp;^us amp;naturalis filius Dei. Quidf Nurn fadus y cum antea non efletC'nbsp;^ofitjfedócxtS'eia'j hocnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xe'^sdö'^oftêfus,dedaratus,
îüdicatus. Chriftus enim fecundum Spiritum, non incepit efte De-^’»^cdfemper eft ab æterno uerus naturalis Deus. Homo quidem, pn’mum dicitur fadus efte Deus, cum eft à filio Dei in utero uir-^’’1’sin candem perfonam aftumptus:Filiusautem ipfe Dei,qui homi-K*^airumpfit,amp; omni diuina maieftate ornauit, fuir ab æterno uerusnbsp;una cum Patre amp;Spirituiando, eiufdem eftentiæ maieftatis.nbsp;I«'^lt;iuod erat Chriftus,tam Deus,aftumens hominem in candem pernbsp;^'^ini.quàm homo in diuin^ maicftatis confortium elcuatus,non femnbsp;publice dedaratum,definitum et comprobatum.CùmiaccreCnbsp;^cthlchemitico præfepi,erat quidem uerus Deus, nonuidcbaturnbsp;effe Deus. Cùm in templo Hierofolymitano, ætate duodecirnnbsp;porum dc(ceret,ac de rebus cedeftibus crudité difputaret, appare-^’^quidemadolefccns iîngularis ingenr),^ prgdaræindolis,fed non-. J^*^apparebat Deus. Cùm cderetmiracula,uidebatur quidem Pro-Jj^'taàDeo miflus,fed quiap rophetg etiam ediderât miracula,idcirconbsp;. MumuidebaturDeus.Itacp miracula,quæChriftusedidit,etfi fiie-.'Jtinfignia,amp;radmiranda,amp;confirmaruntetiamautoriratem èé uerinbsp;^^^doctrinæ eius, per fe tarnen, per fe,inquam,non fuerunttanti pomnbsp;natura uerum Deum.Vndeer*nbsp;^occomprobatumeftf Dedaratus eft(inquit) efle filius Deiti^-Au«.,nbsp;^’’’oceftjtantapotentia,ut nêmofanæmentis contradicere pofsir.
Exeo,quôdrefurrexità mortuis. Primum enim, quodre-mortuis , fîcut prædixerat, manifeftè teftifica-K^’pfum efle mords uidorcm. Nihil autem poteft mortem uincere, Dcum.Neccftè igitur eft Chriftum,eftc Deum. Deinde Mifitànbsp;«’^^‘îlionejfuo nomine, dona fpiritusfàndi difcipulis in die Pente-nominefuo difcipulis poteftatem edendorum miraculonbsp;iuftifîcauit credentesEuangelio fuo. Conferuauicnbsp;îîionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EuangcIrjjCÔtra omnes adueriârios,in medio inimicorunt
^iir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nianifefta opera diuinitatis. Quarc palàm teftifîcan-
''îh ^hriftum non tantum efie filiû hominis,fed etiam uerum amp;£ ^j.^^’alctn filium Dei.Hadenus de perfona Chriftt,quæ ex humana Sinbsp;^natura conftac,de cuius perfonæ maieftate alias copiofius.Inter-B feruntur
-ocr page 14-I-
IN CAP; I. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
ferufltur hic eci'am quædam de officio Chrifti.Per quem,(inquit)afce pimusgratiam amp; muncris Apoftolici fundioncm Jtci?2 fignificatPau-lus, fe non humanam, fua induftria excogitatam, fed caleftemnbsp;Chriftido^ffrinamafferre.Nonenini,(inquit) nosipfiufurpauiniUsnbsp;ApoftoIatUjfedaccepimushoc donum, Sd hocminifteriumautorio-te amp; uocatione Chrifii.Quod enim Deo accepti fumus,donum Chri-ftt eft:Q£ fungimur Apoftolica legatione,uocatio Si. iufsio Gbriui dtnbsp;D c uocatione enim Pauli ad Aponolatum fupra ditftum efi, èi.nbsp;Adis Apoftolicis manifeftuni. Confedic enim Chriflusad dextrâD^*nbsp;Patris fui,non ut ociaretur,amp; deambulando tempus faiîeret,fedutt^nbsp;clefîam fuam corâm gubernaret,8c Apoftolos ac concionatoresad^nbsp;gregandamjconferuâdam amp; propagandam ecclefiam excitaret.Cuß*nbsp;afeendifletjin quitjin altum,captiuam duxit captiuitatem, Si. deditdO'nbsp;na hominibus.Acmox: Idem alios dedit quidem Apofi:olos,aliosuf-'nbsp;ro Prophetas. Venit enim Chriftus in hunc mundum,non ut fibi tafl'nbsp;tiim Deus amp; homo efiet,nec ut omnem fibi tantum ipfi fcelicitatêcoi^nbsp;fequeretur,fed potius,ut nos homines cum Deo Patre fuo recono^'^nbsp;ret,pcccata noftra expiaret,ac nosà raortc amp; inferno liberaretzdcW^»nbsp;ut nos hominum filios,faceret filios Dei,amp; hæredes omniumnbsp;bononz.In hunc enim ufum inifituit Apoftolos, ut hæc beneficia Ch^nbsp;ftijtoti orbi,prædicatioaeEuangeIi] patefacerent,amp;: ut ipfetninifi^p*’nbsp;Apoftolorum conferret in credentes fpiritum IuumfanAum,quoiaï’nbsp;dificarentur amp; cœleftem hæreditatem confequerentur.
Poflent plura, tam deperfona,qde officio Chrifli commeinot^’ fedhæcinpræfentiafufficiurtt,quætanto diligentius funt cognof^^'nbsp;da,amp; retinenda,quato ftudiofiusSatan fempcr conatus efl: ca,iii^^^nbsp;fia Chrifli conueUere,amp; lucem nobis per fpiritum fandum innbsp;ra traditam,aut obfcurare,autpenitus extinguere.Excitauit enim»^*?nbsp;genera hæreticorum:alios quidem, qui de humana Chrifli natur^:*^'nbsp;os, qui de diuina eius natura:alios qui de officio eius,.impienbsp;Tanto igitur diligentius cognofeendus efl Chrifius^quanto ardco^*'’®nbsp;Satan cognitionem eius quae eft æterna uMa,nobis erip ere fludet»nbsp;Caeterùm,PauIus ipfe mox explicat, in quern ufum inflituta fitnbsp;ftolicafundio.VT OBEDIATVR,(inquienamp;)FIDEI SVPt^nbsp;NOMINE IPSIVS, INTER OMNES GENTES. Primumer^Jnbsp;Apoflolieum minifterfum inflituta efl, non ut Apofloli autoritattl^,nbsp;miniflerrj, fint externi amp; politici dominatores orbis, non utpronbsp;bidine deqeiât reges hufus tcrræ,è throno fuæ maieflatis,non ut gdttnbsp;«trumcpgladium,nonutferant nouas leges de cibojde ueflitUjdeC^^nbsp;iugio,delt;^alrjs id genus rebus:fed ut obediatur(inquit)fidei innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Chriflijhoc eftjUt ApofloIiprædicêtEuâgelion de Chriflo,per qtJO homines credant in nomen Chrifli,amp; obediant uocationi eius . Pi^^nbsp;catio enim Euangeli) no efl:inflituta,utfit ociofusault;htus,autfuptt’^^nbsp;caneum in ecclefiafpedaculûjfèdutfît organon Dei,quo homines^nbsp;obedientiam fidei perducatur.Quare,qui non prædicant Euangen^’nbsp;Chrifli,nô pofTuntuerè didfuccefîbres Apoftoloruoi»Deinde,A^
-ocr page 15-COMMENT. FO'AN.' BR'EN.-¦ L-ÏB. quot;T. DE FIDE. t$ Mcutn tniaifterium inftitutum eft, ut obediatur fidd fuper nomine»nbsp;jl'ïtinnonicn Chrifti.Non didt, In nomen humanorum meritorum,nbsp;nomen Chrifti Credendum enim eft, quôd non Humana meri-Vedfohimmeritum Chrifti fît expiatio peccatorumnoftrorum.Quinbsp;^§0 iadant feprædicare Euangelion Chrifti, ÔC intérim docent humanbsp;^’Bieritaexpiarepeccata, nonprædicant Euangelion fidei in nomennbsp;fed in nomen humanorum meritorum,nec funt audiendi.nbsp;^oftremô,minifterium Apoftolicum inftitutum eft, non ut Euan-prædicetur tantum inter ludæos, fed etiam inter omnes gcntes.nbsp;\hocloco confîrmatur confcientia aduerfus dubitationem, qua ho-^’^cstentarifolent, quôdnonfîntin catalogo popuIiDei,ièu eledo-dus.Etfî enim Euangelion publicè prædicatur,8^ promittit omninbsp;gratiam Dei ac remißionem peccatoru propter Chriftum, tarnennbsp;^ülti feu peccatorum agnitioc turbati,feu alia imbecillitatc affedi,co-Euangelion amp;: Chriftum ad fe no pertinere,fed ad Sandos tan-^•^»ncfcio quos.Paulus igitur dicitprædicationem Euangelq inftitu- *nbsp;Jc{rc,ut obediatur fidci,non inter ludæos tantu,fed etiam inter gennbsp;in una tantum gcntiûregione,fed INTER OMNES GEN-ijs ft ^‘^a’^gch’onenimChnfti,ad OMNES gentes,amp;quodampli-fîngulos etiam hominespertinet. OMNIS enim, qui inuocanbsp;erit.Etiterum:Sic Deus dilexit mundum,nbsp;fuumunigenitumdaret,utomnis, OMNIS, inquam,quînbsp;ft^itin eum,hab eat æternam uitam.Vnde amp; propter hanc caufam in
puangeliopublicèomnibusprædicatur ÔCpromittitur,hocSacra-difpeniàtione fîngulis applicètur, ÔC Ci qua eft fîdeiimbecilli ^dÏft^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftabilimentum accipiat. Nam,quôd mul
^HÎtüantur falute,etiamfî fumunt iàcramenta, non idcirco fit,quôd U ‘¦attientafallant, fed qs ipfî refpuantiàlutê per incredulitatê,quæ iunbsp;facramenta diuinitus ofFertur. Offertur febrienti uinumnbsp;quod bibit,uidetur fel potius quàm uinum.nbsp;^u certè non fit uitio uini,fed febris,aut alterius cuiufdam morbi.
n«c( piç oua-i(v îf) Pm/jlh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeoû, KA«1oî’ff'«tj4ûlç-
b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnibus,qui eftisRomæ,diledis Dei uocatisSandis.
fcripta eft initio ad Romanos.Sed quidcNum ad Romanos pertinctfNihil minus.Optâdum quidem cftèt,utRo-pcrrexiflèt dodrinam huius epiftolg femper agnofcere,nbsp;^Q^’^iftddeplorandum eft, quôdhæc dodrina nufquàm magis,q ènbsp;præfentianon eftlocusdicendi.Etfînbsp;tâtum infcribit, tamê dodrinànbsp;\pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad uniuerfam ecclefîâ Chrifti.Non pudetme,(inquitPau
CRE-Romano tantu,fcd ludæo primum fîmul amp; Græco;Cæ -“^^^PauïusfupràuocauitfcApoftoIum VOCATVM: itanbsp;^q^.^®’^*:Romanos,VocatosIefu Chrifti,amp; Vocatos Sandos.Nonnbsp;autQude Sandistnortuis/eduiuentibus.Homines enim crcnbsp;B 2 dentes
ƒ¦
-ocr page 16-IN CAP. f EPIST. PAVLI AD ROHAN. dentes BuangeUo Chrifti',dicuntur Sandi,ctiamfi adhuc innbsp;xam aguntjtion quod car cant omni prorfum pcccato,nccnbsp;ant naturalem mrtutem feu j^acandæ iræ Dei, feu præp?ranainbsp;confequendam gratiam Dei,fcd quod donentur fandtitatenbsp;(idem,uc quam Ghriflus habet fandatatem, a imputeturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i J
Chriftumcredcribus.VndeS^additur, VOCATI, proptcr^^^q, Salus non fit uoicntis aut currentis hominis,fed mifercntis,dig^^nbsp;VOCANTIS Dei. ,
Xojcto'upvyty éfxv» iw 0€6ÛTtKlt;^o3'5)jLcÈv,x^ kvei«W8'oûXejL?i\A
Gratia uobis ÔC ^ax. à Deo PatrenoftrOjamp;DomtnolefuChrii^o.
Quiraoseftinferibendis Epiftolisfamiffaribus,huncfcqui^ fus,acprecatur Romanis omn€ à Deo Patre amp; Domino lefuCn*'nbsp;filio cius fauorem Dei fcelicitat? Gratia cnim fignificat hocloc^’^^nbsp;uorcm Dei:Pax,hebrga phrafi,fcElicitatem,Prccaturigiturnbsp;nianis,Primum,ut Deus fauore fuo compleclat ipfos,amp; fit dsnbsp;ws.Deinde,ut oftendat eis huius fauoris amp; clementi;^ figna, acnbsp;pfis omnia padfica,forfunata Sgt;(. traquilla-.Sed in hac falutation^nbsp;quiddam obfcriiandum eftsq quod prima fronteapparen Namnbsp;ftus ipfe ufus eft hoc fafutandi móre.Pax uobis,inquit.Et iufsitnbsp;los fu os primum omnium, familisc, ad quam acccflcrint,pacnbsp;foriicitatem optare.ln quacnnqj, inquicns,domum intrau eritis,p^‘^j,nbsp;dicitc,Pax huic domui. Quam uerbalcm,iitita loquar, option«»^^nbsp;(ecrauit in realem,effîcacém.Si fucrit,inquiêsjibi fîliusnbsp;ftrarcquicfcccfüpereum.Sinautem, rcuerteturad uos.Nam,lt;îti^^nbsp;modum didu eft adMofeh : Conftitui te deum Pharaonis,ut j;nbsp;âd uerbum Mofi turn affligcreturitum itevum ab afflidioncnbsp;îta côftituit Ghriftus Apoftolos fuos in deos feu angelos Dei, utnbsp;bo ipfbrum ofFerretur nobis fàius,fi recepcrimusiaut continget^^ 'nbsp;tium, fi fàlutem reiecerimus. Nec fie de Apoftolorum tantumnbsp;nbsp;nbsp;p
ticfcntiendurtitfti fedetiam deóptiönealiorumacuulgarium'^® l J numiDéusm.non inftituit, ut Angdi uifibiîiforma nos uifît€ntgt;^,nbsp;niincicntnobisinomniumoperutrinodforuminitiis fauorcm^nbsp;nedidionem De?,fed confiituit proximum quemq^ hominem ounbsp;in Angclum i ut folenni falutationeamp;optionepcrcipiamusnbsp;quis fitafFedus Dei erga noS, ut plané iierû fit, quod uul^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yjii
Homo homini Deuss Nam,cùm in hac lege, Diligas proximum tu fîcut tcipfum,iubcatDeus bene prccari etiam deuouentibus fnbsp;te baud obfcurè fignifîcat,mutuas precationes amp; falutationes,nounbsp;ôciolâs,fcddiuinæerganosuoluntatis nuncias collocutiones.Nunbsp;Dimmandaret èas precationes feu falutationcs,nifî feiret efleutik’ ’nbsp;uellet cflè effîcaces^Teftatüs eftid publicismiraculisjcfficacibusutnbsp;eCt benedidionibus,ac etiam malcdidionibus Patriarcharum# Nonbsp;cob,Mofi,Elizæiÿ5lt;aIiorum.Eft amp;illüdhoeloeo obferuandnm»^jjjnbsp;cutantèa Paulus docuit Chriftum declaratum,ex refurrcdione,nu^^^nbsp;Dei, ita nunc idem docet,ipfum udrùm elîè Deum,co q? tribuatnbsp;dem cum Oeo Patre maieAateiD,’amp; heiat cum unà cuœ Patre ca
V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-...... - ¦ - - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—-nbsp;nbsp;nbsp;— -
-ocr page 17-COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. I. DE EIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7
^oslargitorem. Gracia,inquiens uobisamp;T pax a Deo Patrc tiöfi:ro,6^ OornmolcfuGhrifto.
nflt;5Tgt;vOeS /«s, im«? Xetrsv^ i/7r£f Tr«Jvr-av v/ji-cSp^o-ri « Tisir uftcSpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp oAiÿ nôa^ç. Modp~ylt;s' îSiBv o Oeoç,i^ äA
iv ïj!^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip EuÂTreAia t ùnxfiv'K), àlt;f «^Aeii^fois p^vçïüv
^p-dvTrai6\ffi.cu,TrMrT^Tt^'rtivn^oa-ev^cSvp^nf^.ô/j3/'amp;',€l'jm^nA.H TfaTtw») A3iia-op.tu. tv^ G€AKp.lt;x-n T Geaû iAamp;etVTr^a'ôpMr.
Primumquidem gracias ago DeomcopcrlefutnChriftum, fuz per omnibus uobis,qgt; fîdcs ueiira adnSciatur in toto mundo . Teftisnbsp;mim mihi eft Deus,que colo Ipiritu meo,in euangelio filtj ipfius, qgt;nbsp;indefinenter mentionem ueftri fecia femper in prccibus meis,orans,nbsp;fi quo modo tandem aliquando proiperum iter contingac,uolentenbsp;I^eo, ut ueniam ad uos.
^aliitationemfcquitur Exordium epiilolæ,in quo exordio,PauIus, principale epiftoïæ ftatum tradandû fufeipit, captat, pro more,nbsp;exordii,IedoRc fuoRzbeneuoIentiam. Etiî.n.in falutationc,nonnbsp;’•‘oninino nulla beneuolcntiæ captatio,tn prf dpuus eius locus cft innbsp;j5'”’«iio.GratuIatur.n.Romanis,qj cotigeritipfîs ucra cognitio Euâgenbsp;‘^'Chrifto,amp; defert cis fua officia.Prindpiô igitur,cû Paulus iîgnifinbsp;magno gaudio affid,gj Romani crediderint Euagelio Chrifti, amp;nbsp;detur o ccafîo protedfoncm ad ipfos fufdpietidi,amp; confirmanbsp;nin fîdc,explicat îngeniû amp; naturâ caritatis. In lege.n.præcipitur:nbsp;proximum tuum lîcut teipfura .Solêtaût difputare,quatenusnbsp;erga proxiniu ièfe cxtendac,amp;S quæ fine uera caritatis opera.Sûcnbsp;qyj exiflimant,fe caritad amp;dsfâcere,iï proximo fuo, nihil nec cô-^nbsp;nccincommodi côferant,Gd finant eum fuas res agere,tantû nonbsp;Caini cogitantes,Nunquid euftos fratris md fum egofPaulus aûcnbsp;j^?onithîcfuo exêplojquidueraproximi caritas exigat ,uidelicet,q»nbsp;aliter proximi,q fuis tam cômodis qincômodisafficiatur.Si proxi-contigerit fœîidtas uel corporalis uel fpûalis, congratulandum eflnbsp;.?himo,amp; precandûjUt fit diuturna,acprolperè cédât. Si contigericnbsp;J’iQrficitaSjdoIendû eil ex animo,amp; precandû, ut Deus det euentïr,nbsp;® pofsit iùfFerri.Et hic afFedus no cogitatione tin aut uerbis confianbsp;'ithfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operib. declarari debet.Q!Jtarc Paulus,utpi-
^ifiî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergaRomanos reipiâ teilificaretur,fignificat, fe nihil
lôgitudine itineris è Syria ad Româ,territum,iam antea f^ijl^profedionem fufeeptunz » nifî contra fuam uoluntatêimpeditusnbsp;caritatis ingeniûlatcpatet.Semper.n.habemus,de quo,ue(nbsp;beneuoicntiâ noilram externisnbsp;^J^ficfisteilificeraur.Nam qjhomines uulgo aliéna incômoda ride-*^0 knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cômodis doleant,hic demu non caritatis, fed inuidiæ,
oisjfedSatanpafFedus eil.Deinde,quid eil q?dicic.Deo MEOf jj|. ^gt;qîDeum omnibus communcm,fuum tantû faciat^Sc Soli fibiapnbsp;lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus nô eil edâ alioRî Deusf Obferua igitur,PauIû nÔ ideo
Ejf ^^^iitalqs deumauferre,amp; foli fîbiaddicere-In hoc.n.prædica-it'U^'^^’^g^l’onChriflijUtocscommunitcrDco ,ac diuinis bénéfices loquêdi forma prodit infîgnê fuam fidê in Deum,nbsp;'*Plicatucramnaturanifîdci.Suntcnim,qui cogitant, eiTe quidernnbsp;B 5 Deum
-ocr page 18-tS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; t EPI ST. PAVLI AD ROMAN.
D€«m,«iûdcm^ eilèpot-cntcm, demcncem amp;mifericordç»fc(Iûi^ tant,num hic deus,fit 8c. ipfoRj deus, ÔC uelit ipfos mifericordia^ «1*nbsp;menter compicdt V era aut fides piorum icntit,non tantfi eflè Deum»nbsp;fed cumipfoRz quolt;^ Deutn efle,qui non crga alios tantum, fednbsp;ergaipfos demes fitmifericors.Vnde 8c. Deus promifiuriishorai£nbsp;fingulareadeocpiummumbeneficium,poUicetur fe foreipfiusDei^'nbsp;Gen.i/.dicitad Abraham«: Statuant padum meu interme Sfinfcrte»nbsp;ut fimDeus T VVSgt;eifeminis tui poft te.Et in prooeniióDecaloghC''nbsp;go fumDominusDeus-TVVS. Hinc ctiam eft,qd DauidPfal.q-^’^'nbsp;cit:Eripem€ de inimicis meis,Dne ad te confugi,docemenbsp;tatem tuam,quia Deus ME VS es tu.Et iteisz Pfaï.ói. Nonne Deo iub^nbsp;da eritanima mea,abipfo.n.ialutare meum.Nam 8cipfe DEVSnbsp;VS, 8c ialutare meum, fufeeptor meus, non mouebor amplius.nbsp;re,ut uera Si reda fit fides noftra in Deumjillam habeat condiu’onenirnbsp;ut Dcum,fu urn quif^ D eû efle er eda t.Nam, qu i D euni p er fideW»*^nbsp;umfcccrit,quid,obfecro,amplius defiderabitfAn non Deus eft oiïifllnbsp;umbonoßz theiâurusrPiàI.i2..SiambuIauero in medio umbræmott^nbsp;non timebo mala,quoniâ TV mecum cs.Et ad ïô^.S.Si Deus pro o®'nbsp;bis,quis contra nosf Præterea,PauIus agit Deo gratias,nô fimplici^^*^*nbsp;(çdaddit:PerIefumChriftuni. Quibusuerbisfignifîcat,quome^nbsp;tore fit ad Deumaccedendum, QuomodoergoperuenituradD^'nbsp;umf Deushabitatluceminaccefiàm, nec poteft ullus hominumr’nbsp;uirtute ad Deumaccedere. Solus Chriftus eft mediator, quo peru^^'“^nbsp;adDeum. Chriftus enim expiauit pcccata,amp;;placauitPatrem.prnbsp;ergo Paulus , Quôd Deus fit MB VS Deus , quôd accefTetit^^'nbsp;pfum,ut agam ci ueftxo nomine granas,ut 8c pro uobis orem, non^quot;nbsp;dum eft,per meam ipfius uirtutera, non per uirtutem Patriarchafii^’nbsp;fed tâtumper lefum Chriftum,per quem folumpatet nobisianua^^*^nbsp;li ad diuinam maieftatem* Iarn,nec illud ofeitanter eft prætéreu^^’nbsp;quôd Paulus citet Deum in teftcm.T eftis,inquics,eft mihi Dcus.E^,^nbsp;eft forma iuramêti.Exhoc igitur loco explicandum eft Verbum Di’j;.nbsp;ftûNe omnino iuretis. Chriftus enim hoc uerbo non fimpliciternbsp;bet omnia iuramenta indifcriminatim,fed prohibée tantum ca,qu3enbsp;uato arbitriOjôi illegitime fiunt. Publica enim 8c légitima iuraméWAnbsp;modo in nomine Dei uera amp; reda iuraueris), ut funt obcdientia,lt;l^*nbsp;dcbeturuocationijitafuntcuItusamp;honornominisDeÉ
Sed quid eft,quodaddit,Quem colo fpiritu mco,in Euangelio ßbl ipfiusîNonne Paulus prædicabatEuangelion externe orefquomoû^nbsp;igitur uocat hunccultum fpiritualemfKîc cofiderandum cft,qu3ef^^'nbsp;rint temporibus Pauli,opinioncs hominum de cultu Dei. Eraflt eniP’nbsp;CO tcmpore,Iudæi 8c Gentes, ludæi exiftimabant cultum Dei niaxiJ^/nbsp;omnium conftare externisfàcrificris, externis ceremonfjsamp;ritibus**'nbsp;dem fentiebant Gentes,Deum uidelicet fufficiepter coli,fî externisnbsp;nibus,(ut eft Ado.i7.)coleretur. Paulus autem hifee uerbis fignifi^^nbsp;externum amp; cerimonialem cultum Dei ,non cflèperfedum cultui^*nbsp;Habet quidem ille fuum locum,Slt; fuam,fi uerbo Dei inftitutusnbsp;nbsp;nbsp;p^î
utilitatem,fed uerus cultus in co nofl coufiftit, Confîftitautcnnn^^
-ocr page 19-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT. ÎO AN. BREN. LIBERE DE FIDE:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9
kv nbsp;* Quomodof Num ut corde cogitemus tantum de Deof
minus j Scdutucrecredamus in Deura,per Chriftum, amp;ob-'HyamuruocationiDeiexfide.Corde (inquicaliâs Paulus) credit ^*’*diu{hciam , oreautemfitconfefsioadGlucem. Hiceftuercipiri-cultus Oci,qui interna fidc,amp; externa fidei obedientia con..nbsp;Verus igitur cultor fidei fuit Paulus Primum , quia credidit innbsp;j.®utnperChriftum . Deinde, quia ex hac fide obediuit uocationinbsp;gt; quæ fuit, ut Gentibus adnunciaret Euangelion Chrifli.Cùm iginbsp;^’’Paulus concionatuseft Euangelion Chrifti, multo plus coluit De-» quam alius quifpiam qui multas hecatombas facrificaret. Sic Ma-^‘batus, credens inDeum per Cbriftum, amp; adminiftrans ex hac fidenbsp;'•Bpublicam, ius dicens, ambas partes legitime audiens, ÔC difeepta-ft’^^^cscomponensjUerccoIitDeum.Sic opifex,opificium fuum exnbsp;J^cin Deum per Chriftum, excrcens, Sicmaterfamilias ex fide in Denbsp;/?lPcrChrifium,domum fuam expurgans,amp; cibum coquens,ue-Spiritual,Ygr colunt Deum. Quod di. alias Paulus de feruis fcribens,nbsp;5§’^fi'cat:Scrui, inquiens, obedite ijs qui domini funt iuxta carnem..
I ^'’’loxtNonadocuIumferuientesjUcIuthominibuspIacereftuden-
i fedtanquàmferuiChrifti, facientesquæuultDeus, exanimo, ^quot;iiheneuolentiajferuientesDominOjamp;non hominibus, Ecaliâs:nbsp;^fui obediteper omnia ijs, qui domini funt fccundum carnem . Et -S-, ^'^‘cquidfeccritiSjCxanimo facitc,tanquàm DOMINO, amp; non ho-^^ibusjfcientesjquod à DOMINO recipietis mercedem hæredica-Nam DOMINO CHRISTO feruitis,
En-zniScS îAeTv ù^k.c’j'iva'I'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vpüv ‘7ngt;euftlt;3(‘nMV, e’e* S
^HVdu. esèj» (/( lt;rv(j.^oc.KMamp;^veu. îv vpÂv, 2i|? îp lt;x;âhàoilt;j' Tris-ecoö', ùf l^lt;^vrnx^tlJjgt;\J'.OyQi,\cgt;gt;J\.i.vfJM(ïón'aeiv«.J^e\(fo\, o'Zt-zrcPiA.ojKiff' TrçaeQtp-Ltu iAnbsp;*€iv TrÇûS vpMa', x,«ù ôacoAi/étu» «^i tw J\.eu^o, 1 vâ Kot/pTiav 'nva.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îv ù^îf.',K§(£ilt;r
iVTorir XoiTTOiiX îeveciv, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt KSÙnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ero(f)o~s tt Kop «vaH^PiS ôÇftAiTÂJ
out«5 ô'k«t’7t^a9v}i.ov, KSP ù/Ji-rp’PiO’iv pô).p.i} SCaVfeAicociôj.
Defîdcro cnim uidere üos,ÖtaïiquÖd impertiar uobis donum fpiz h’tualc,quoconfirmemini,hoccft,ut communém capiam confola#nbsp;tionemin uobis,per mutüamfidemueftram meam. Noznbsp;loàutemuosignorare fratres, quôd fæpe propofueram uenirc adnbsp;»losjlicctpracpeditus fuerim ad huncufque diem,quo frudumaliîinbsp;quemhaberem inter uos quocp, quemadmodum Ôd inter reliquasnbsp;Rentes. Graîcis fimuIacBarbaris,eruditispariter acrudtbus debitornbsp;lutn, ita,quantuminmeeft,paratUsfumuobisquoque,quiRomænbsp;dliSjCuangelifare,
Nondum peruenit Paulus ad præcipuum flatum caufæ, fed com-k’^fïturadhucin conciliandisfîbianimis Lecîtorum huius Epifiolæ. ^.^finium enimrefert,utapudLedlorem fauorem habeas amp; fidem,nbsp;i ^quietfioptimadixeriSjfruflratarnen dices,fîautuanusaut hofiisnbsp;j,?^5aris.Deuanis oratoribus, uctus extat didlum, Acr©^9xu/i.«^nbsp;’’'O AAtT-wy^TTis-©^, Oratio admirationc quidem digna efl, orator au.nbsp;^^»rctfîde.Cù|nigic neceflârius fît fauor auditor?: feu lectorum, acnbsp;^4 Paulus
-ocr page 20-IN CAP. 1 EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Paulus concih'auen't fibi RomanoRzfauore, ex eo congratuîatui ipfis cognirionê euangelrj,5c comendauerit fidcra eoNz,ac dctuler^^^^nbsp;fua officta,nunc amouct à fe fufpttionc curïofîtaris,ut fauore ante co^nbsp;ciliatû renneat. Cùm.n.dixi'Hèt, fè ualde cupercad Roma profidfi^“nbsp;Romanos uiderc, po tuiflènt fufpi cari,PauI 5 magis curiofum;^nbsp;Apoftolû cdcjqui deferta fua uocatione, tarn longu ner,à Syrianbsp;cecufcpadRoma,fufdpiat,tantummodo ut cüriofîtari fuæfansfâoaf'nbsp;Præoccupat igit Paulus,amp;: exponit caufas, cur cupiat Romanosinuyfnbsp;re.Defidero,inquiens,uos uidere.Qiiam ob remfVtaJiquod(inlt;}U*^nbsp;imperriar uobis donu fpirituale Sifc.Duas comemorat cauÊis,propi^nbsp;quas inftituit profedione ad Romam fufeiperc » Altera efl: Caritas ƒ ®nbsp;curiofltas. Cupio.n.uobis meo miniflerio aKquod fpirituale doflui’’’'nbsp;panirijhoc eft,utrediusloquar,commune capere cofolationemio^^nbsp;uos,per fide.AIcera efl:,Obediêt!agt;n5 negledtio meæ uocationi's.Sun*nbsp;cm debitor,n5 grpeis tantu,fed ScBarbaris^non I'ndodisnbsp;lt;fris.Brcuiter,OMNIBVS.Hicinirio Paulusexponir,qupfit uerap^^nbsp;gn'nan di ratio. Hypocritp.n.qui ad Romam aut Hierufalc hadeflus/nbsp;ligionis ergo,pcregrinant,non hocagût,ut uel Romanis uclnbsp;lymicanis aliqd beneficium conferant,nccutibi confcicniiamnbsp;Euangelio(lt;^d domjfupjin ecdefiafua cognofccre poflent,)innbsp;firment,fed illudagut, utautcuriofitatêfuam expleât,autpeccatafusgt;nbsp;merito peregrinatiôis expientJtacp amp; fua domi uocatione neglig^'Jf’nbsp;fidem,fi quam habent,abnegant,quia no ex fide,fed exoperibus»*nbsp;lute quærunt.Quare,quiad aliéna Ioca,religionis caulâ,pcregrinariu‘’’nbsp;lueritjlias habeat peregrjnationis caufas,uidelicet,ut uel benefaciat’l?’nbsp;adquosfulcipitprofedione, uelaudiatexplicationeuerbinbsp;perfpicuam,exqua conicientiam fuam in fide confirmet.DeindeP^nbsp;lus itcRzfignificat, quis fit ufus extern^ prædicatiois Euangelii-Di^'^'^nbsp;Vcimpartiar uobis donufpirituale,amp; ut unà uobifeu in fidenbsp;Non conferebataut cuiq donum ijairitualc, nee confirraabat udnbsp;uel altcrius fidem per opificifi texendoßz aul£on2, ud per fignaculafl^nbsp;nuSjin crucisformamretrad:æ,quêadmodüni Pontificesadoratot^*nbsp;fuos benedicere fblentjled per miniiîèriû prcdicandi Euangelijnbsp;prædicatio Euangelq eft organon, dona fpiritualia in nos confetun-tur,0(: quo cofolationeminaduerfis SCconfirmationcfideiaccipini^^nbsp;Hæcidcirco nobis cognofeenda proponunt,ut fciamus,^d illudftoynbsp;ganon,per ^d in affiilt;ftionibus, in crrDribus,in perturbationibusanPnbsp;mi,ac etiamin defj3erarionibus,remcdiu fit petendum.NuIIa.n.eftaW*nbsp;(ftio tarn magna,amp;grauis,nullaanimi perturbatio tam uchemens,nulnbsp;lus error tam perplexus, qui no habeat in uerbo Dni fuu phartnacotinbsp;amp; cîxplicationê. Dona ergo fpualia,qu^autore fpiritu lando coferun*nbsp;tur in nos per euangclion,hfc ferè funt,fides,confirmatio fidei, fpesmnbsp;aducrfis,confolatio,conftantKi,patientia,caritas ergaproximum,ben^nbsp;ficentia,teperantia,caftitas, amp;aliæ id genus uirtutes.Præterea expon^^nbsp;Paulus hocloco,qfatepatcat Apoftolicum minifterium. Apoflolieninbsp;mifsi flint in orbem terraRt, amp; prædicatio Euangelij patefada eft, nonnbsp;uni tantu rcgioni,fed omnib. narionibus,Ncc Euangelion perrinec ta«
-ocr page 21-COMMENT. loAN. BREN. tiBER L DE FIDE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2*
*'*fnt(Ïfapicntesautdoélos,necad illuftrcs tantum amp; potentes, fed ^tiaadftuItos,adindoAos,ad obfeuros ô^abiedtos.Debitor(niquit)nbsp;^græds amp;: barbâris, eruditis ÔC rudibus Et Ghriftus:Itc(inquit)innbsp;'‘^‘Uerfutn mundumgt;amp; prædicateEuangclion omni creaturæ.Hocadnbsp;’^nfirmandam cofdenoam in tcntationibus cognitu utile eft»Vt enimnbsp;J'nôc fcculo mal è audiût Barbari,lndodi,ftulti obfcurizita in Sacrisnbsp;®«ris male audiût fapiêtes,dodi ÔC pO têtes.Sapientia,inquit alias Pau-phuius mundi,eft ftulticia apud Deum. Et, Vbi feribaf ubi (àpiensfnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utriK^exiftimarefe diuinitus abieélos efle,nec pertinere
^‘^comunioncEuangeiq» Sed hi confirmantur ex hocPauliIoco,in fî-ƒ» ^iubentuocationêEuâgcIqfectari,quigEuangeIioncxâ2quo ad ,’^ncspertinet.EtPaulus^liâs didt : In Ghrifto Iefu,aec eftfcruus,necnbsp;’^2?^üs,nec Scytha,nec Græcus,
Hîc obferuâda etiam ucnit ratio prelt;!:um Pauli, Pauîus.n.orauit Qo magno animi ardore,ut daret bccafîonem profidfcêdi ad Ro-p’^«Et(î aut non petqt hoc,inipiô aitedu fed Oprimo confîlio.uide-prædicaret Romanis Êüangelion,amp; confirmaret fidem ipfoiîzinbsp;non eft mox uoti fui compos Eidlus. Et çxauditus quidem fuit^nbsp;j^’‘®nictâdemë.omâ,iukta jjetitionemfuam ,fcd captiuusôd uinduSinbsp;ç?oigiturnobis hoc Pauliexcmplodifcendaproponuntur. Vnuninbsp;l^^’^tueramnoflrarumprecum côditionemagnofeamus. Deus eniittnbsp;ƒ ^ifit quidem fe exauditurum preccs noftras,quas ex Fide profun-(^^s.rnodumautem ÔC tempus patefaciêdæ fug exauditionis fîbire-cftueftrum ,inquit,nonè tempora æarticulos temporuminbsp;Pater in fuaiplîus coftituit poteftate. Quare,poftq orauCrimu^inbsp;o^fition ftatimmundana experientia fentiamus exauditionê,tametinbsp;wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confidendum eft,rtos uerè exauditos efie*ÂIterum eft,ut difea
(,j'’®gt;quas fœlidtas huiusfeculi côditiones in hoc mundo habeat.Paugt; quidenîjiuxta animi fui dcfîderium, ut ueniat uel tanderitnbsp;|)^^pniam,quod uidebatiir elîcfcelidtas.Sic enim mültis ÔC diuturnissnbsp;optauerat, fed cû hac externa fœlidtate côiuncla erat magnanbsp;fcculum infalidtas,quia dud:us eft ad Romam uinduS Sd canbsp;^^s.HicfoIet effe euentus fœlidtatishuiusfeculi, uidelicetjq? quan-P*'oÔ’^’^2’‘^oEiscontingant j ca tarnen femperfîntconiun-^îultis ÔC magnis incommodis,ut nulla plane fedicitas huius fcnbsp;çj^Pura fît amp; fyncera, Firmum enim amp; fixum eft j quod Dominus innbsp;germinabit tibi Ipinas tribuIos.Reliquum igtnbsp;ij^^^'ftjUtfœlicitatcm huius feculiitaôptemus,ut interea memineri^nbsp;tribulorüm, quæ fuurafemperin hocfcculo locunsnbsp;Client
OV‘5Çtira:i5(yyo;xott 8'Ei/ATViXiov ? Xetntî. Auy«|tß^Qeflü^ els'rv-rfffou» TnstJovTT, îoutr«!» TTt'7tçtoTgt;v,xsP*tî9s.lw«\ AixSÇlt;O(ruvH Geoûiv ijnbsp;ÎKirts-eafeia' ttis-iv- KoôMtfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, O/'i/t'uÿjiQ' {k Tris-€lt;»tf
.Non enim pudet mcEu5gcIi|Chrifti,Potentîa fiquidemcftDci “(»lutemomnicredentii ludaoprimuniifimulô^ Gracco Joftidanbsp;entrai
f;
-ocr page 22-2t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP.' L’ EPl'sr PAVLI AD ROMAN.
enimDciperinudpatefit ex fide in fidcm, ficiïtfcriptumcÖ» I Vlt; STVS EX FIDE VIVET,
A
-3
Hadenus captauit(quod in Exordio fieri foIet)Paulus beneupl^ tiani LedorUjUt quod foripturus eft, maiori fàuore exdpiatur.nbsp;pedetentina pfôgreditur adprineipalem propofitionemprinKcP^^nbsp;tis huius Epiftola^. Ac initio,quo accedat commode ad cxplicadaTO’^'nbsp;fticiam fidci,de qua fcripturus cft,commendat amp;illuftratminifto'iiii^nbsp;prædicandi Euangelq, per qiiod lufiicia fidei inlefum Chriftuninbsp;fit,amp; per quod fides,autore Spirituiando, hominibu^ cönfertur.Cü'nbsp;pio,inquit,etiam ûobis Romanis adnunciare Euagelion ?Long^'^*”^nbsp;aliter de Euangelio amp; pfædicatione eius fentio, qhomines huiusnbsp;li.AIrj iudicartt Euangdion efiè-blaiphemiâ aduerlus Deum,amp;E«g^nbsp;Dei.Contra Stephanum prædicancem Euangelion Chrifti liocif*^’'^nbsp;turludæijAudiuimus eumdicentemuerba contumdiofainAfoft^^,nbsp;Deum. Alrj fentiunt éflè ftulticiam,q5 thbeat credere in eum,quinbsp;fixus efi:.Prædicâmus,inquitPauIus aIiââ,Chriftum crucifixumjud^*nbsp;quidem ofFendicuîum,Græcis aut dulticiam. Alrj putant eos,quip’t^nbsp;dicant Euangelion,inianire,amp; furore agitari,quô d propter ftuW^^nbsp;ilIamjUt ipfi quidem exiftimant, prædicationem de homine cr“^^nbsp;Aâônbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oEiiciant fefe extremis pericuIis.Rex Agrippa,cum audiret côciof^
Pauli de Chriilo,exclamat, Infants PauIe,Multæïitcræteadin/3P^Î conuertunt. Paulus autem breuibus difertè refpondet : Non p®^,nbsp;(inquiens)me Euangelij. Vtcunt^ homines huius feculi de minift^nbsp;Euangelî] fentiunt,ego certè iudico, nullum unquâm coram Dcogt;^^nbsp;gloriofius ncc magnifîcentius,ncc illuftrius, ncc dignius, necnbsp;nec magis neceflàriumin orbe terrarum minifterium extitifie.Hofnbsp;nifterium excellit non folum omnes humanas opes amp; dignitates tnbsp;rumetiam omnium Regum rtlàïefiatem Pxcellit non tantumnbsp;humanas artes et difciplinas,uerum'etfam omnes humanas uirtutc«'*^nbsp;ces : Audio quidem magnifîcum de minifterio Euangelij encomi^^^nbsp;fed quis fidê midis uerbis adhiberet f Adde probationcm,praefcrnlt;^*nbsp;cûm hoc minifterium uideatur coram mundo longé omniumnbsp;temptifsimum,a£ non inutile tantum, fed ctiam perniciofiira*nbsp;ftausergo,quomodoPaulusautoritatem amp;maieftatem prædic^^nbsp;m'sEuangelq probetjacficadprincipalem primæpartisEpiftolaep^nbsp;pofîtionemperucniat.Euangelion(inquit)efl:potentiaDeiadfal^nbsp;Omni credenti. Hoc efJ:,Prædicatio Euangelij, eft organon illudnbsp;ftrumentum,quo Deus eftpotens amp; efficaxadconferêdamnbsp;ætjernâ iàlutem,oïbus fj s,qui Euangelion cxcipiunt fide,fîue fucrij’^nbsp;dd fine Geatcs.Etaddit Paulus etiâ huius rationis confirmationê.N ,nbsp;iufliciâ,inquit,Dei patefîtper illud Euangelion ex fidein fîdem.Nonbsp;heautemiufliciæDei,hocïoco,noneftintelligenda,fcueraillaiuinnbsp;quæper legemreuelatur, amp; quaomnes hominesiudicanturpe^^nbsp;res, amp; damnationi obnoxfj, fed iufticia mifcricordiæ,amp; ueritatis,nbsp;Deus feruatpadumfuum, quo recepit fè remiflurum peccata, fcnbsp;peurum in gratia,adoptaturum in filios Sgt;C hgredes,quotquot ai
-ocr page 23-COMMENT. JOAN.' BREN. LIB. I. DE FIDE; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2/
p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuuni. De qua iuflfdapoftea pluribus tracflabitur.
nobis pecca-^Ärecipit nos ingratiam;, non eft ex operibus, feu meritis operurn, ^Qcxfideinlefum Chriftum,idcp in fidem, prop ter ea quod per præ-^cationem Euangelij fides magisacniagisin homine confirrnatur 0^nbsp;Pknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fideittibeeillijin fidem robuftiorem. Sicut enim,nec
‘’riftusdtanecEuangeh'on eius coterit calamum quaftatum,amp; extin-^’tlinumfumigansjfedpotius ilium erigitacrefti tuit, S^hocaecen-Mcinflammat.Poteftillud etiam fictntelligirEx fideludæorum,in fi'-^’^gentium. Vt fit fententia:EuangeIion patefacit iufticiam Dei, Pri-üiîiquidemludæiSjUt credant : deinde peruenit etiam in gentes, ut p ’pt? credant amp; feruentur.Hæc fententia uerifimilior eft, amp;. uidetur ànbsp;îülolpfotradipofteacap.3. Vnus Deus,qui iuftificat circumcifiogt;nbsp;^îl(hoc eft)Iudæos circumcifos ex fide, amp; præpucium(hoc cft)gennbsp;’'^perfidem.Hæceftmemorabilisôdinfigniscommendatio externacnbsp;Rdicationis Euangelij acluculenta probatio , quôdMinifteriuninbsp;i‘‘^’igdq excellât omneshumanas artes, dignitates,raaieftates, deniqjnbsp;r^^niipfam diuinam.Habent quide lingula hæc fuam dignitatem, utinbsp;^^^’pjacneccfsitatcm quocç : Sed fi conferantur ad minifterium Eugt;nbsp;,uixumbra? fomnium funt. Minifteriumlegis Mofi feu Deca-llamp;inftitutum quidem eft diuinitus idtçraulta in monte Sinaimaie-’^acutileeftadreuelandaamp;agnofeendapeccata,atq.ueadcoercennbsp;ƒ ®Mos. Sed etiamfi agnoueris pecjcaca, malos coercueris , non-n ’’^Utiien alTecutus es ueram coram Deo iufticiam amp;: lalutem. Internbsp;eft Philofophia, Eft amp; Maieftas Regia,ac ilia docet quidem Ödnbsp;mathematica,ôd Politica,Ôd œçgnomica Ethicaiac uirtti-,j Müas morales uocant. EtMaieftasi^egnorum huius mundi confer-»ith tranquillitatem,fecuritatem èi honef^atem. Hæc,etfi fugt;nbsp;^abentufum,tarnen quid,obfecro,funt,rollata ad iufticiam coraninbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cceleftem acperpetuam Salutemf Solum autem Minifterium
Chrifto,organonillud eft,quo Deus ueram iufticiam pa q ^’hôdaeternam iàlutem confert. Excellit igitur fua tam dignitate,nbsp;içjl^^^filitate omnes philofophicas artes, amp; omnemhuius feculi ma-^^ßi.ÄdmoneamurautemhacEuangeliciminifterfi commendatinbsp;ueram iufticiam,amp; fœlicitatem efuriunt ac fitiunt,nô cjuæ-^tiK^'^’Uelin meritis humanorum operum, uel in opibus,aut digni-'^^^wus feculijfedinEuangelio Domini noftrilefu Chrifti,ôd deinbsp;^°s,tanquàmSatanælpiritus,quiabducunthomines ab au^nbsp;P^üangelrj ,ad priuatas illuminationes Sd humana figmenta.
’‘¦^^autem: Quouiodo Euangelion eftpotentia Deiad Iàlutem, lîluf ^gfiapars auditorumEuâgelii ,nec ueramiufticiaminecueramnbsp;Hanc dubitationem explicat Chriftuspara-» Matthæidecimotertio; In qua confert uerbumnbsp;^um Semente , amp; prædicatorcs Verbi, cum feminatoribus.nbsp;fernen in uia, in Iaxis amp; inter fpinas non profert fru(frumgt;nbsp;fÇQunis, fed làxorum ÔC Ipinarum culpa : Ita Euangelion,nbsp;quod
-ocr page 24-IK CAP, I? £P1ST: PAVLT X’D ROMAW. quodadipfumattinet, potcntia Dei eft ad falutem : Quodautemnoßnbsp;omnesaflequunturfalutem,non eft culpa Euangelq/edimpietatishunbsp;manæ.Vndeamp;PauIushocIocoaddit:OMNI CRED ENT 1.N*nbsp;ceftàrium enim eft ut qui uolueritfrui bénéfices Euangelij,acdpiati*nbsp;pfum fide.Corde,inquit aliâs,creditur ad iufticiam.Et fî fide exdpitu^»nbsp;nullum amplius relinquitur difcrimen inter ludæum j ôd Græcum:O'’nbsp;mnijinquitjCredentiJudæo primum,fimul amp; Græco.Euâgelion eni^nbsp;pertinet ex æquo ad omnes,ad honeftos, amp; inhoneftos, ad dodos otnbsp;indolt;ftos,ad potentes amp;abie(ftos,ad luuenes amp; fenes,Breuiter,nullainbsp;R(,w.io. jfeipicij perfonas.Omnis,inquitaIiâs»qui fiditiUi,non pudefierNoflnbsp;nim eft diftineftio uel ludæiuel Græei. Nam idem Dominus omniuiH»nbsp;diues in omnes inuocantes fe» Quifquis enim inuocauerit Dominun’,nbsp;(àluuserit.
Cærerùm,Poftq Paulus captafletbeneuoicntiam, expofuilfd^ cellen tiam Minifterq Euangelfj,acccdit tâdem,amp; crumpit in prindp^'nbsp;km propofîtionem primæpartishuius epiftolæ. Diximus enimhaf^nbsp;cpiftolam conftare tribus pardbus: Vna.Dc fide: Altéra de fpe,Tnbsp;de caritate. In prima ergo parteexplicat fidem amp; côraoraturinnbsp;tationeèius ufcBad quintû Caput. Huiuspartis PROPOSITIOnbsp;ÏVSTVS EX FIDE SVA VIVET. .
Adhanc propofîtionem referenda funteaargumenta,quæufq’^‘’ quintum caput fequuntur. Porrô,PauIusn5 fimplicirerproponitfiquot;^nbsp;uerbiSjfed utitur diAo Prophetæ pro propofitione.Hpc enimnbsp;luftus ex fide fua uiuit,fcripta funtin Abacuc cap.x.Ec eft infîgneac’”^nbsp;morabiledi(ftum ,quoPauIusitadelelt;ftat ,utamp;f in cpiftolaadnbsp;cap.5.repetat. Quôd in Iege,inquiens,nullus iuftificetur apudnbsp;làm eftjfîquidêiuftusex fideuiuit, Vtitur eo etia epiftolaadHeb»'^*’^nbsp;cap.iô.Adhuc,inquiens,perpufiIlum temporis,Sc qui uenturust^’*^nbsp;niet,6^ non tardabit.Iuftusautem ex fideuidurus eft.Etfifefubd'J*^quot;nbsp;rit, non probabitur animo meo. Vifumautê eft Paulo hoeProp^^nbsp;Abacuc dieftum loco propofitionis ufurpare, non fine magnonbsp;nbsp;nbsp;’
Primum,ut propofitio è propheta fumpta illuftrior eilet, ôd ob^^' biIior.Deinde,ùtfignifîcaret,fenonnoua,autfua quædam fomoi^^^nbsp;«fturum , fed ea tantum repetiturum, 8d confîrmaturum, qu^c loj/nbsp;gè antea Prophetæ docuerunt, ut reiplà cognofeamus , Euangdynbsp;on non efiedoéfrinam recens cxcogitatam,fedmultis antènbsp;mo ab initio orbis terræ diuinitus promifiam, SduuIgatam.Etcunbsp;redpiat fe iufticiam,quæ eft ex fide,explicaturum,fentiamus,euninbsp;lari in fummo piæ dodrinæ ftatu,8d in prg cipuo æternænoftræ 1*^^nbsp;negocio. Qiiare, quiin hac dolt;ftrina cognofeenda torpcfcunt,nulbnbsp;unquàm certam ueræreligionis cognitionêaflèquentur,necul!am 'nbsp;ram iufticiam lalutem habebut. Prima igitur cura noftra die debtf»nbsp;ut qiiod proponitur,redè intelligamus.Deinde inlpidêda eruntar^nbsp;menta,quibus Paulus hanc propofîtionem de iufticia fideiprobatnbsp;confirmât. Ac initio, quod Paulus ex Propheta dicitjuftus ex fidenbsp;uiuit,hoc poftea cap. tertio in conclufione primi argunienti,fin^
-ocr page 25-I), comment. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?
hominemluftificarifide.Plané em'midem funf, tgt;iinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuere,amp;,Hominem ex fide iuftificari.Hîc nunc pro
horum uocabulorum y Iufi:um,amp; luftificari, JoeSjConfideradafunt. Vulgusuocateumiuftum,quiornaniseftnbsp;fiwadara honeftate.Philofophus uocat cum iuftu, qui ef[ pro-. ^ncruator,amp; neminem in negocio defraudat.Lex Mofi uocat eumnbsp;citnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæfcriptafuntin Lcge,8d fa
ll/^.’ ^onenimdignatureum(nifi forte humanomore loquatur) externaELuitæhoneftatem feótatur;nbsp;N^^xigit^ut pj-æilçg pcrfedam S^abfolutam iufticiâ ? Diliges,inquit,nbsp;TOTO corde, ex T O T A anima,amp; ex T O T A for-,j?^‘ne,8ifc.Etaddit: Maledidlus omnis, quiuon permanferit in om-j. fermonibus Legis ? In hoc autem difto : luftus ex fide fuanbsp;^5 ’ tornen lufti longé aliter accipitur ? Non enim fignifîcat eum,nbsp;Ih *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet fordcs, nullam iniufticiam in carne fua, fie enim nuL
in tcrra,non eft,quifaciat bonum,ne unus quidemrSed fi iilüm,cui Deus condonat iniufticiam, amp; non imputât ci pecca
^‘propterChriftumfilium fuum,perfidem.SicScIuftificariuuIgo di- uillificari. hacautemPauli difputatione,non fignifîcatnbsp;fieri iuftum,fed fignifîcat pro Hebræa phrafi, abfolui ab iniufti-j^^5ccipereremifsionem iniufticiæ, reputari iuftus,amp; recipi in gratiâ,nbsp;jij^pterChriftum,per.fîdenL Sic amp; alias utitur Paulus hoc uocabulonbsp;Rodern fignifîcato, AAorum decimotertio : Per hune adnunciaturnbsp;^’sremifsio peccatorum,6Cab omnibus,à quibusno potuiftispernbsp;ô^^*^^°^*^^’ficari(hoc eft)abfolui ÔC Iiberari.Etfequitur:Per hûc,nbsp;Cü creditjiuftifîcatur.hoc eft,abfoluit ab iniufticia, Scpronun-fç ^Jt’iüftus/eu Deo acceptus.Itacp cùm dicitur,luftus uiuit e fua fide,nbsp;’^onioiuftificaturfide,hanc habetfententiam, Homoabfoluiturnbsp;Deo ab iniufticia,ex eo, quôd credit in Chriftum filium Dei,utnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chpftum, fît uelutianima, qua homo coram Deo uiuit,feu rc
i.
I iuftus. Reputarienim iuftus coram Deo, eft uita,iufticia amp; fa A ^Hominis, Habes,quidPauIo,in hac difputatione fit luftus amp; lu-*«can.Vj(]ç3rnusnunc de uocabulo fîdei. Primum enim, cùm dici-phHomoiuftÂîcatur FIDE, uocabulumfidei nonopponiturDeo Tides,nbsp;®^iion Chrifto fîlio Dei, non Spiritui lân(fto,non prædicationiEunbsp;jUon Sacramentis.Nam amp; Deus Pater iuftifîcat,(hoc eft,abfol-^^*“^^cia,) fuaautoritatCjChriftus fuo merito, Spirituslancftusnbsp;^'fficacia,Prædicatio Euangelq fuo minifterio, Sacramcntajfuo or-Quare cùm dicitur,Iufti fîcamur Fide, uo cab ulu fîdei non opp onbsp;nis rebus, quas nunc enumerauimus,fed opponitur tantum openbsp;tûgt;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ funtbona opera, )amp;meritiseorum, ut fit fenten-
fol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonorum operum, non iuftifîcamur, non ab-
Ohï**^^’^^Peccatis,nonreputamurcoram Deo iufti, propterbona ,P^3, aut mérita eorum, fed tantùm propter Chriftum, fi in eum crenbsp;,^Us. Deinde, cùmluftifîcatiotribuiturfîdei,non eftintdligen-'^^gt;dcfide,quæ fine Verbo Domini,autex humanistantùm re-C bus
-ocr page 26-IN CAP.' t EPIST. fAVLÏ AD ROMAN.
bus coticipitur, ut fi quis animo fuo cociperet, lapidem cflc panem,amp; credcrct hancrcm itâfc habere, is non didtur haberefidem corâDconbsp;iufhßcäteniyfed inianiam^ etiam corâ hominibus reprchcnfîbilê. Aut finbsp;quiSjCum nunq uidifTet urbem Romam, tarnen quia muIcorS teftimonbsp;nto audit, urbem Romam in rerum natura elle, crederet amp; ipfe • Haecnbsp;non cft fides iuftificans gt;fed opinio hiftorica * Quod ergo didturjluftpnbsp;ficamur fidejintelligendum eft, de fidé,quae autore SpirituGndo connbsp;cipitur ex Euagelio delefu Chrifio, quód is expiauerit peccata tiofira,nbsp;amp; reconciliauerit nos cum Deo Pâtre, ac mcruerit nobis coddleamp;se'nbsp;ternam fceïicitatem.Hgc eftfides itla^qua coram Deo iufhficamuribocnbsp;eft,ab iniuflicia abibîuimur,amp; iufti pronunciamunAc dici quidemponbsp;tefi:,quôdiufl:ifîcemur coram Deo etiâ ea fide, qusc ex quauispromif'nbsp;fioneDeiconcipitur, ut cùm Abraham audiret ccde/lem promtfsioquot;nbsp;nem,quôdDeuscfretfemenipfîusmuItipIfcaturus,fîcutfiintfidIgtffnbsp;arena maris,amp;: crederet huiepromiisioni, reputatüs eft corâDtonbsp;ïuflus.Sïc Mofes iufiificatüs eft coram Deo,eiirti audiret promifiionbsp;tiem Dei,dé liberatione ifraelitarum ex Ægyptbpamp;adhiberec ci fidcni.nbsp;Sic ôdlfiaelit^ iuftificati func coram Dco,cùrn audirentpromifstonqn
• nbsp;Dei de liberatione èBabyloné, poft feptuagintaannosjamp;crediderui'
Sic iuftifîcantur coram Deo, qui iuxta promifsionem Dei jcredunt,^ Deus datürus fit ipfis pattern qu6tidianum;Brcuiter,homo didtur ia-ftificari,hoc eft,à pcccatis àbfolui ex quauis Rde^ quæ adhibetur pro^nbsp;miisiottiDei,etiamfirespfomifibfucrintterrenæ 8c caducæ»Non eftnbsp;autem fcrttiendum,quôd iuftificemur tali fide, propter (e,aut propt«*nbsp;res illas terrenas,quæ funtpromifiæ:5edidcireo imputatur nobisnbsp;fides ad iufticiam q? quæuis promifsio de rebus terreuis induditi«’nbsp;principalem illam promifsiottê,quîè eft de Chrifto. Omnes cnimnbsp;fnifsioncsDei,(inquit Paulus i.Cor.i.} futtt in Chrifto Etiara amp; Am^'nbsp;Quod enim Dcuspromittic,hoc promittit exgratuita tantumlibeta^^nbsp;täte amp;nufericordia.Deusautem non eftlibcralis 8c miCencors erg^bo*nbsp;tninesjttifi propter Ghriftum.De quacüc^ igitur tc fonuerit
• nbsp;Dei,femper fubintelligitur induditur Cbrtftus,propter quettifo^nbsp;Deus eftmiferiebrs amp;: demens : ideoep, cum dicitur fimpliciter,quôdnbsp;Iuftificemur per fidem, intelligendum eft maxime omnium de ea fide,nbsp;quæadbibetur promifsfdrti,amp;Eaangdio de Chrifto. Prætcrea,c3denbsp;haefide fermo cft,non intelligendum eft,de imaginaria,amp; euanida cofnbsp;dis cogitâtione,quæad quémuis aduerfitatisuentum mutaturautc’t-'nbsp;cutitur,fed eft intelligendum de certa amp; firma fiducia,qup exdtatanbsp;autoreSpirituGn£fto,amp; quæ conftat,redamantibus amp; refiftentibusnbsp;tiamnumomnibuscreaturis,acpræfentiquocp rerum fenfu.VndeSinbsp;ad Hebr .cap.iT.dicitur:Fidcs eft fubftantia rerum fpcrattdaRj,arguracrinbsp;tum,feu certilsimus index non apparetium. Vide mihi fidem Abraha;*nbsp;mi.Prqmifia fuit ei innumera pofteritatis multitudo,id^ è Sara uxofC*nbsp;Etfi aut rerum natura redamabat huic promiisioni,quippe qgt; ipfc cratnbsp;ccntenarius,Sara aut llerilis 8c nonagenaria,tamen non hpfitabat ittcrenbsp;dulitate,fed robuftus fadus eft fide,tribuens gloriam Deo.Haccfidcs'
•gt;
. COMMtHT. IO AN.' BREN. LIB. I. DE EIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27
A 'iifftt Humana tantum cogitatio, non conftitiflet, in confidcrarione fcncdutis. Vioe 6c Mofi fidem.Habuit promißione Dd,nbsp;'«Dcrando Hrack exÆgypto.Cùmautem duxiffctpopulum,ufquenbsp;*îUrerubrû, omnia uidebantliberationi obilafe* Ante fadem eratnbsp;Ipadofum. A tergo imminebat crudelikimusnbsp;*«s PHarao.Nihilominus tarnen Mofes perdurauit fide, contra rei^nbsp;jJ^’fam.Quæ ccrtc fides inter tot adueria non conftitiflètifî fuilîèt hunbsp;tantum cogitatio.Cùm igitur fit fermo de fide, qua iuftifieamurnbsp;tinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma animi fiduqa,quæ in nobis,autore fpi
jjJ^bndojpcr Euagclion excitatur.Et quartiuis hæc quoq^ fides fokt Jlüotics uel peccatis confdentiam uafiantibus,uel magnitudinc perinbsp;. °tiim,ô^aduerfîtatum cxcuti, cuius rei exempla funt Dauid Bi. Pe-K ®»Jïnien ut homo iuftificet,feu abfolüatur ab iniuibcia coram Deo,nbsp;en fidesjautwe Spiritii iando,recuperetur,amp; con-,^’jctur.Nuna.n.cft,abf(^hac fide,Iüftificatio coram Deo.Accedit 8gt;Cnbsp;cum dicitur-homo iuftificari, feu abfoluiab iniuftida per fidê,nbsp;ntfcntiêdiim,hojmnem iddrco iuftificari fide, q? fides fit per fe o-v'*^dhomine tarn iänHum,8i tarn dignura,ut mereatur remifsionemnbsp;ƒ ^^toRî,condonarionèm iniufticiæ,ct uitam ætcrnatn.Nunum enimnbsp;^tÇ^siohqtnineq.uamuisperSpiritumiânÂumrenato.tanta eft pcrfenbsp;^afisfadat kgi Dci,amp;fit dignum fauorc Dd,acnbsp;''fii hæreditate.Magna infignis fuit fides Abrahae,Ardens amp; ue-caritas Pauli erga fuos Kfaelitas. Optabat.n. anathema eficnbsp;h «’**^0 pro fratrib. fuis.Sed nelt;^ ilHus fides,neœ huius caritas, tamnbsp;Conbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^“cro tribunaliDei
jj'^ftare.Vndc etiamSandi ipfi,in Chrifto renati, necefle hab ent pro jx Pietatc peccatifui orarc,8ódicere,Rcmittc nobis débita noflra.Iufiinbsp;j^^Urigitin-homofîde,non propter perfedionê Bc dignitatemfideinbsp;ïï^tnincjfcdtantuni PROPTER CHRISTVM,qui fide,quamuisnbsp;^^QlIigt;acdpiiur.Cùm enimfidcs,tale fit o^non, quo Chriftusap-^«ttiditur Bi tenetur,Bi Chriftus fecum a^rat côdonationem pec-uitam ætcrnâ,idcirco rcdèdiciturhomo iufiifîcari per fidê,nbsp;(l’^'^autproptcj. fidem,(fi propriè eft loquendum) fedpropter Chri-jj^jfideacceptum, Dcinde,cùm didturhomo iuftifîcaripcrfidem,nbsp;intelligcndujqî non fint fadcnda bona opera,à Deo prgcepta.nbsp;faciêda bona opera, ut propter eanbsp;K ^^ccmur feu abfoluamur à nofira iniufticia,amp; mcreamur æternâ uinbsp;r ^‘Hæc eft impia opinio,proptcrea q? opcra,quamuis rcnatoi^,nonnbsp;çQ^Perfeda,necimpkantkgemDei.NuHo modoautem cogitâdumnbsp;ciim iuftificemur coram Deo, tâtumper fidem, idcirco non fintnbsp;P^t-a fadenda,Scdpotius fdamus, qj ubicuncR ucra eft fides innbsp;*'*gt;tum,ibi ca tcneri no poisit,quin gcfiiat,quæuis bona opera pr^nbsp;5j|î^^’Sicut.n.animaHumana, ubicûcp uerc eft in homine,ibi non tant«nbsp;jj^‘Hominiuitâ,fed eriâ excitât eumadpræftanda opera uitæ.Et quenbsp;^j^^dum lumen accenfum non folum afFert fecum calorem, uerumnbsp;'^proqcit drcumquac^ fpkndorem. Ac ut bona arboris radix,amp;nbsp;C » medulla.
-ocr page 28-gt;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. f EPIST. PÄVLI AD ROMAN.
meduUa«(ion tantu couferuant internani arboris bonitatetibUCRi^^ producuOtcxtriiifecus bonos firu'ârusn'ta amp; fides ia Chr^u,n5nbsp;afFerc fccura iuRidam coraÖco, fed etiam op erac iufladam,lt;iuf ®nbsp;noBt opci^exerdtium,coramhoïbus. Quarc cdm didturnbsp;ficari per fide,nonlaxant frena cupiditati carnis^uc fadat, ^dnbsp;potius cxigitjUt caxo morrificci,amp; fiat fubdita fpiritui'i ac homo lOnbsp;ni bonoRî opcRt genere ambuktzicd de hacre Paulus poftea{)k’^j^nbsp;ddrcrct.PoKrcmógt;etfi iufticia bonoR2 op ent.ex fide necefiàriônbsp;tn cùni didnaushomihemiufiificari perfidcnj,non eil intelligent-homo iuftificetfide,proptgrilla fequentia bona opera.Noii.n.udnbsp;chguSjUel mulierpeccatrix apud Luca, iddreo iuftificati funtp^*^ .nbsp;proptcrea qj Chrifius uideritipfos mukabona opera ex fidefatbi*^nbsp;Sicn,fentirc,efi: iuftificationê feu abfolutionem à peccatis tribuef^nbsp;rins opei^îzfed intelligendum cfi:,ggt; homo iuftificet ndc,tantunbsp;Chriftum,qui fide apprehendif,non propter op era,feu pracccd^nbsp;feu fequêtia.Homo.n^pcccato corruptus,naturafuaopcr fe,fenip^^nbsp;iniuftus,at tantifper hanciniufiiciam retinet, dum earnê ÔCnbsp;in hoe feculo rctinuerinPofiq aiït apprchendit Chriftffpcr fidein»?^jnbsp;IpiritusGhriftiincipitquidê mortificare earnê, amp;cxdtarchoin^^j^nbsp;obcdictiam prgeeptoRi Dei, nonaSt mutât earnem in ipirit5,fed’'^^^nbsp;quit eaminfuo ingenio,u£homoneeciTehabeatfemper eorâDelt;Jnbsp;iïteri,cum Dauide,Tibi tm fum peceator amp; malefador coratnt^’^jj^nbsp;tea imputatur ci iuiticia. ÔC obedientia Chrifii, per fidê accepti,ut^^nbsp;ftt eoram Deo eondonationê pceeati propter Chriftp, amp;nbsp;tribunaliDci propter iufticia Çhrifti.Sicutpaulô poft cap.y.didt*^j,ïnbsp;ftdmodum perinobedientiam unius hominis peccatores eonftit'^^jjjjnbsp;mus multijitaper Obedientia unius,iufti eonftituuht muIti.Qi’^’^^jj,,nbsp;tno no iuftificatjhoc cft,n5 abfoluit ab iniufticia, nee fit Deonbsp;propter bona fua operauclprgcedentia ,ucl fequentia, fed tantUrnbsp;ptcr Chriftujfidc apprchenfufti.Habcsiqu^ fit u era fententia hul^^^,nbsp;pofitionisduftus ex fide fua uiuitzfeu i Homo iuftificat tâtutn p^nbsp;Nuncigit uidcamus quibus rationib us amp;argumentis Paulush^^f*^nbsp;pofirionem,amp; doeftrinam confîrmet.Cùm.n.hec doêtrina fit P*'P^nbsp;pars uniuerfîEuangeIii,acGhriftianæ ôc uerærcligioaistnecenaà^,^^nbsp;ut fîtfirmis ac certiKimisargumentis explicata, amp; munita,quo colnbsp;tiattoftra in tentationibus et aduerfis confiftere queat. Ac pofi^^4‘’^^nbsp;Paulus ad teftificadamueritatemhuius dodrinæinmediSproonnbsp;lotin-}'. 3intoritatemIoan.Baptiftp,qui dixit: Qui credit fîlio,habet uitain^^nbsp;nam,Qui uerô no créditfilio,non uidebituitam,fcdira Deijnbsp;per eS.Poflèt ctiam Ghriftiipfîus autoritatcm,plurimis amp; maxioai®nbsp;raculis eonfirmatam allegare,qui dixitîSic dilexit Deus munduin^'1 jnbsp;hum fuum unigenitu daret, ut omnis, qui credit in eum,nôpereatgt;nbsp;habeatuitam ærernara« Ecin extremo ab Äpoftplis reccfiutPr^’^.j^nbsp;(inquit) Euâgelion omni creatur£.Qui crediderit amp; baptiiatusf^^-’nbsp;GIuus erit.Hgc enim dida nihil aliud fignificant,q hominem in^q Jnbsp;hoc efi^abfolui ab iniuftida per fidcra,tantum propter Ghriftm^*^^
-ocr page 29-KJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.flDF- 2,^
'n ¦¦; -ó
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jr»f» 4 AxSGtav.ifi w oc w^eYpy^toVA ^«*0 $ rYwyov r^ ,O66Û,û!lt;iqiô ,^ ;,, 4:
’'quot;‘^^?*'’r«iMAtaö-»vooizü51ua,x««op«-r«i,»-r6«^?'lt;Ö'*w‘TW Àw«u»tfgt;»iee»ó-rt(gt;»€»|'^'
' ' f ƒ gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îta Ö« de toelo adueffüs ôtirhchi fmpîetatem ÔC iti : ’ ’ ' ’
Deo cognùfcipoteftj manifcftumcftinillisi/Deuseniin vi ru ., ‘'gt;spatefecjt,Siqu(dcm,quçfuntinuifîbniainiuSiïpfauidelicetarterlt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1
’’^cius potentia,ô6diutnitas,ex creatione mâdi gt; ppexibus intelledbi nbsp;nbsp;nbsp;j
jjpernidcntur,utfintinçxcufabiles,
Argumcntario.Récitât aût Paulas duo prae* çfljabfoluinbsp;tam Græci, a lu^nbsp;l|jj^2^tpeçcatores.Iuftificantur ergo tant um per fidem,proptcr Chrinbsp;Îiî •nbsp;nbsp;nbsp;«xpiicâdo hoc enthymate Paulus-commorat,uflt;^ ad ininu
‘^pWs.Serundû eihluftificamur: exêpio Âbraha?,qui didus cft
P^°P^^ Chriftum,De hocpoflcrioriarguraêto ,poKerius» ^*it inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(cipianius prius argura cnt ura exp en den du m. S ciamus igi
ïîfç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fît duplex tantum uia i^ratio luftifîcandi, AItera,per ope
mérita opcRxIcgis (quo npîçinteUigenda funt,fîcutfupràad ^ WtUüSjbona opera diuinicuamp;præçepta). Altera per fidê^proptec,nbsp;’'^.fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operat(inqmt Paulus) mercçsuon imputât pro gr^
j)jj 4ebitp.Ëi aût»qui nonqpçratjfed Ct^çdit in eura quiiuilifîcat ini fuaadiufticiâ, Ôcinde, Paulus dißinguit uniuerfuninbsp;Cij^^^’^genus in duos ordines.Alios uócatQrfCOS,feugenres incicnbsp;bjjjnbsp;nbsp;nbsp;Alios,Iud^ôs,qui çrat circûrifî.Âdimitaut omnibus hominigt;
P^*^ operaRu mérita ope^,utA^t“^^îtÇp’P uiâ, per fîdera propter Chriftû. Prû^i ergo arguraentiTentêtia bg^nbsp;^9^ines i ufti fîcaat,ho ç çft,abfoiuupt 4b in/ufticia v amp; recipiunt iqnbsp;°P^^ propter meritaf^eoBt^Aut per fidem^propter
*Pc*rcucifîifîuçrircuqfîTunt pe^atores,Necefîâ5. Piîdèm,proptcr Chriftuminbsp;ftpç ^^oeuerbis Haulï dic^, Arbitrai|i,ur Jîdçj’uilificari honunêabfî^nbsp;‘Hocargumêtupi tanuqiornenti,utfî comprobatunbsp;»'ißJL’P’T^nes hOmipes eifîè pççcatores, nemo habeat,quod (altera uenbsp;contradiccre,queat.QuarePauRamp;aflùniitb^cpropofîtio|nbsp;* • l»jlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P*^'^Ç®5OF^s,à!: çommo^in ea probâda
capitis,ut£rmi;er conclu dat^nullû holt; Atifî'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dço meritis fupBt opeqt,Rd ^ntum fîdepropter
î’^^ü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;payloantè diximus , uniuerfura humaniji
, nbsp;nbsp;tfWeut mariifcftç ppftea dicit,çajp.z.Aßtj^^üifns), caufîs re^
-ocr page 30-jö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap: t EPI ST. PÄVLI AD ROMXN.
ditis,oftcclimus ô(. ludæos ÔC Grgcos oêspâ: ô obnoxi'os condonat de Grgds feu Ethtîids,amp; docec eos cfTe p dores»nbsp;quicns)fit ira Dci de coelo aducrfus omnem impietatem Si. iniuiO^nbsp;hoîm,qui ueritatc in iniuftida detinent. (ho c cft) Manifcftunbsp;Ethnid fîntimpfjjiniuftijdetinctcs ueritatêin iniufticia»Vndc Sinbsp;cft ipfis iratus,ac teftifieat iram fùam aduerfus eos uarqs modis»nbsp;tur quidc fuas habere excufationes Si defenfioncs, gjnonnbsp;ftiiuni,partim,quianon acceperunt legé à Deo,îîcut ludæi accenbsp;inmôteSinai»Vbiaûtn5 eftlex,ibinon eflprguaricatio : parnnh^nbsp;funt infîgnes iàpiêtia Si potentia ac ornati quo multis honeft»®*nbsp;uirtutibus, quibus nÔ folu non uideant eflepdôres,nbsp;iuftifsimi.Pauïus aût perfpicuè do cet,eos nullâ prorfus haberenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
pictatis excufationêjCX eo,qjno fuerit ipfîs lex data, fîcutludcis. ' j, non acceperutlegem in tabuïisîapidefs confcriptam, tn infculpj^’^^j,nbsp;fis lex diuinitus,quâ iUi uocant'^t^óAHA'ivjSilcgcni natürai’,utnbsp;habuerunc Icgêfcripturæ, habuerint th legem naturae^Quod de vnbsp;(inquit) cognofei pot, manifefth eft inillis. Et quis eis manifcHaUnbsp;addit:Deus,DEVS inquam,patefecitiHis. Quomodo ahtpatef^^nbsp;ds,fequit:Siquidc, quæiunt inuifibilia illius,ip6uidelicct,setern3nbsp;potentia Si dcitas,intelligunt ex operibus,feu creaturis eius,nbsp;excreatiocmundi.Hîc initio obferuandu cft,quis iituerusamp;legi^?piinbsp;ufushuiusuißbilis mundi.Deus.n,condidi£ huncmundû,ut c^ip’^jjnbsp;tura fua iit inuifibilis,proponeret fein eo uifibile,amp; confpideduni*nbsp;deamp;in AdisApoftoIicis cap.i4.didt.Dcusn5 ftnebatfeipfuniexpnbsp;teteftinionfjjdum beneficia conferret de cedo dans pluuias acnbsp;frudifera,implens cibo amp; Ixticisii (hoc eft,uino lætifîcante)nbsp;ftra»Ad.i7»Dcus præfîxit terminos habitationis corz, ut quscrerdnbsp;lim,fi forte palp Ct eu amp;inueniaht,quâuisn5Iongèabfitab uno^^^cnbsp;ftßz» Per ipfiim.n.uiuimus, mouemur Sifuhius.Itê Piàî.iS.Cceli cosnbsp;gloria Dd,8d opera eitis adnunciat firmamentS. Et lob.u.Intcrrc^^nbsp;mêtaamp;docebunttejUoIatiliacodtamp;^indicabûttibi.LoquereterJ^’j^nbsp;refpodebittibi,amp;narpabutpifccs maris. His teftimonrfsaddenbsp;,^d Paulus hoc loco recitat,amp;:peripicuucrit,qj Deus ideohuncu»‘nbsp;Ic mundh creauerit,ut fe,natura inuifibile, proponeret in eo,fuo 4^nbsp;damödo,uifibilê,confpiciendG,amp;rpaIpand5.Deinde,quiaDe«9ö'^^nbsp;uithuncmundûjut fein eo uifîbilê proponeret,n5 eft obfcuiv,?nbsp;artes inueftigât amp; tradunt natura Si conditione reRt in hoc mundo»nbsp;minus fint creaturg,amp;dona Dei,qmundus ipfe, quippe q?
ufuijut cognitap ipias coditionehuius mundi creator eius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t Jz
Huius generis artes funt,qug Phyficis Si Mathematicis difeipHnis co nent-Quarcholes,qui in hoc mhdo ita. ucrfant,ut tStum qugrant tc^nbsp;nas diuitias amp; uolup tates,nec curant reRt natu'ra ita intueri,nbsp;toris Gognitibnêpcrueniàntjhi no funt hoîes,fed pecudes diccdi.I^nbsp;ch Deus creaucricpccora,pronaad terram,condidi£hoiemnbsp;dediteioculosfublinies,utcceleftia contcmpletur,amp;Dchi^ueiwnbsp;Qui ergo tantum terrena qu3crit,is fubperfona hominis,geftatinij^^
-ocr page 31-? COMMENT. IOAN. BREfJ. LiBEE Ï DE BlDK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«
2®porcüïn,aùtuaccamjauta(înuni. Seduideamus nunc, quomodo ^®c uifîbi'Kniundo confpiciendu,8c quid de fenbsp;Jj? .Ç^^nicîs manifcftauerit,quiduc ex crcatione huius mundf, naturanbsp;j^^c,cognofa\qucat.Non eft,aec odofum, nec curiofum hæc inucnbsp;Nam fi hæc diligenter cognita fuerint, facile liberabitur Deusnbsp;J’îîüfticia,qua ab irnpijs accuiâtur» Cùm enim tot fuerint gêtesjquænbsp;^’gnouerûc Deumlfraelis, amp; his têporibus magna fît multitudo eonbsp;Ijq’P agnofeunt Chriftianâ religionem, interea tarnen ducantnbsp;’’fftam coram mundo uitam * exiftimant nonnuUi Deum inique fii-tio f ’•^’^honeftoshomines,‘propterignorantiam*perpetuo fuppli-ç^‘ficiauSed quæ Paulus hoc loco, de gentibus,quos Ethnicos uo-J/^s,docct,abfoluunt Deum ab iniufticia. Gentes enim nullam ha-Qünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excufationê,quia quf de Deo cognofei pofîunt,patefa
M ‘Uiciilis, tarnen non reetc colucrunt Deum, fed mutauerunc ?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cius inimaginem hominis mortah's. Quare, cum iînt pcccato-
J?^nonrcfipircant,iuftißime damnâtur.Etfî autem hæcnaturàhs co Deijnon cftin homine perfeda, ac facile non tam obfcurari,nbsp;extingui folctjtamen,cum accedit cognitio Dei ex uerbo Deinbsp;^‘Püritu làndum, confeientia mirificè c5fîrmatur,amp; tanto in uera renbsp;JI’^Hcrobuftiorireddit, quanto propius tcftimoniûnaturalis cogni-jJ^’Sad illamucrbi Dei lucem accedit «Videamus èrgo, quôDeu«nbsp;Ethnicisjimq Sc nobis,in hoc mûdonbsp;Jpôem amp;paIpabilem.Primum enim, non ludeturperfe externis o-fîtDcus,attamê hoefua quadam ratione fadum eft ex hocnbsp;“ïfîbiîe,amp; humanus intcKedus potuithoc deprehendere.Vi-enim ethnici,in rerum najura certifsimas eiTe uices temporumgt;nbsp;^^otuumccdefliummideruntorania tamin coçlo, quàm in terra,minbsp;quidem,fcd ordinata ceconomiaadminiftrari amp; gubernari.Qugnbsp;tanta tanqr diuturnaccrtitudincadminiftrant,non pofTunt cafiinbsp;ferri»Quare,iudicCietiam ipià humana rationejnecelTe efl fanbsp;ciîè mente, quæ tàntam mole gubernet,ôd in tam admira-‘^o^^’^u^^»^^’^cmcntêuocamusa'«r«9oVjfeu Deum.Quôd ßnbsp;hjl«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjparuummundû uocant,in-
(jj^bocceiTe habebit fateri,qj fit Deus. Mens.n.hoîs,que eft prgfiâtiC habet ex fefe fuam exiftentiam,fed aliundc.Caulà ati-^tiulto præftantior cft fuo eiFedu.Necefie igitur cft earn men tem,nbsp;caufa humanæ mentis,eflè ipfa præftantiorem. Et hgc mes prænbsp;tjj^’i^iniauocatur Deus*NamEthnicos his amp; id genus muîtisaltjsra-'‘hifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus, non foîum fuis feriptis, uerumeti-
. ‘s^uisj quibuscolucruntDeum,funtteftificati. Et Cicero ait: immanfueta, nequenbsp;etiamfi ignoret, qualem habere Deum deceat,nbsp;habendum Iciat. Teftatur fcclerum confeientia in homi-K Oeymgjßenimfcelerati nullas uidentpræfentcspœnas,nbsp;llçi^^æP^niïtncroKa anguntur animo,ut nefeiant, qua confiftant.nbsp;ïUanifeftum eft præfentiæ Dei, uindicis impietatis argumentnbsp;G 4 tumv
-ocr page 32-1
¦A»
5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IW CAiPi WïST. 0P?MLKvADî RDdHSiVMiACO
tiîttr.BtÎK?C41Iôd sdtiqtiôdPàiiIùsaitdpistSBtcrtia eius tioàeteurtdî mteKigit^ hoceft,Exhóc àaôndo baturaJitcrnbsp;tcft,q;€tDcvra,is^ abtefnusiDdndè,üticflai£iaDd pcrfenojii”nbsp;ita nerpotcntiainec fapi’cntfàiticc b onftas, net feu eritas ciuso»^*nbsp;propônunÉurtâménbuman^rariôm,exhGcmündowdenda.Cùi^nbsp;liim ex adminiftradone mudîTntèiïigituriqj fit Deas;e©demnbsp;eöTHprehendit caâ,qgt; îs Deus fit pôtennfsimusiamp; fâpienrifsirniis^^^nbsp;enîm pqflèt tantain molem, tanta perpetuiiaiîc amp; ordine admin“^^nbsp;Stconferuareinifi eflet fumma potentia Stiàpiénria præditusfBofl ,nbsp;temaûtfuamproponituifibflem, eu datteniporafrult;fbfera,amp;rj’P^nbsp;eomperimosjonîniaadhumanam udlitatê condita efiè.Eft'amp;il^^*’^^nbsp;Ginuifibikjq? Deus omnia corâ intueat,6t curetifît aût uifibiknbsp;turis.Quùn.crcauit oculû,numis no uideretfQui creauttaureiHj’’^^nbsp;is non audiret f Qui creauï't in parêtibus curam ergaliberos foosgt;®nbsp;îà/uas creaturasnô curaret f Italt;^ in oeulis,in auribusjin curanbsp;manifeftus fit in Deo ref um omniûintuitus^emitus eaRtnbsp;tpiâ'ndâlute follidtudo.NaturaIi,inquiesgt;ordine hsec fie gerûtur*^ inbsp;runf.R.èdè.Sedx^uis buûc naturale or^Jinern tanta pulchritudiolt;^^,^nbsp;mirabiîftateinïlitüitfquis eüm conièruatfHîc iâm necefiàriônbsp;ad Deû,8t ratio ipfa human.a(nifi nouo St inufîtato quodâmou^’^^,nbsp;turalfingcni] ftti'ftatu cmôtàfucrit;)fateri cogic,efiè Dcum,quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0
inniag«bérrie£ amp; conferuènC^ fi côgnitum fuent,EflèDenni/‘’^^ cHe potentê,ïàpientern,amp; bonum,continuo ièquiturgt;cuni eiTenbsp;lt;Ium,dfidendü,eiusnomen-éffciionorandu.Quæigi£urDeaspi^,^^nbsp;pit Ifraelitis in prima tabula decalogiî ea etiâ naturalis ratio in Eth^Hnbsp;dono diuioitus inicuIptOialiquo modo agnofeit» DeindehuniaO^^-jnbsp;tîo agnofeit etiam naturaliter iUud uulgo iaxîlatum: Quod tibino^^nbsp;fîeri,altcrinc feceris.Exhocaût principio fluunt ea præcepta.qufnbsp;turidatabuladccalogi,dcdiligcndG proîdmo continentur.Quaff^^nbsp;mana ratio habet etiâ prgeeptorum Dei,quæ in fecunda tabular^*’,nbsp;tur,noticiam .Nam Ethnicos cognouifie bgc de Deo,de cuItuO^’*nbsp;dediledionc proximi,tcftificant,Gum fcriptagt;et leges, tum etiânbsp;St uirtu tes eoRz.Itaœ uides huhe mundû hominibus à Deonbsp;pofitum,tanq facra BibIiai(ÂIn librum naturf wocan£)è quibss ownbsp;rêtjfuo quodammodOjCOgnitiGncm DeijUt St Deû colercnt,amp;if’nbsp;fc humaniter uitâ agcrenti^uate,cû Ethnici tantam diuinaiîînbsp;gnitionê habucrintjinterea aût fecrati fint irapietatesnbsp;bentcxcufttionêjStiufiifsimoDeiiudidopropter impietatesnbsp;ra damnant.Diees:Si Humana ratio tantam poteft diuinanznbsp;onem ex feipià naturaliter pétere, ad quid opus eft nobis ßerisHtd^^nbsp;ad quid ütilis eft prgdicatio Euangerij de lefu Chrifto,unico nom®nbsp;uatorecSciamus igit,qgt; Humana ratio habeat quidê natura fuanbsp;üinai^ reR2 cognïtionê,fed quia Hoîespropter peccatû, ^d uoeâtnbsp;ginalc,priuati font naturaliter fpûflt;ftô,ideo hæc naturalis cogninjgt;nbsp;fourat,St abêties ita obruit,ut hoîes loge aliter fendant, q rationbsp;oeat.Vpde fuerunt,.qui no fofom dùbitar2t,uerunietiâ
-ocr page 33-* comment. IOAN' SR en. LÏ1 . I. DE FIDE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33
^^'•Hitnagis hoîniportea£a,q homines dicendi funtJndigettUis igit liceris, quaè hanc obfcuritaccm tenebras difeutiant. Èt in hunçnbsp;pmulgatus eft Dccalogus,amp; poftea Prophetica fcrip tura expli-quæ de Deo iniprefla erant hünianse rationi,illuftraren£ur,8^nbsp;?®nfirmarentur» Déinde,ctfi aliqua Dcicalogi notida iniïta eftliuma-^jaiionijtamen non cft ei infituni, fed pf orftis ^ocùm,Euàngèfîonnbsp;^Uoniinó noftro léfu Chrifto, ÏiberatóréhofS’o cpcccato Si. mor-ƒ’ruit enim humartaratio creata, amp; in péêcatüm collapià,priusqüâninbsp;p®*: Ëua^elion promitteretur, quemadmodum fcriptum eft Géne-^^^ïrtio.Quare facræ literæ ncceiuuriæ funt, ül ex leélioné Sé pracdica-ƒ île earum cönfequamur noticiam amp; fidemEüangelq de Chrifto fcrnbsp;Pjore noftro. Quanq nonnuIÏa ctiara huius Eüangelfj ueftigia, internbsp;^icos êxtitcrint,non quidem,qug primam origin era ab hurnatia ranbsp;duxerut.fed quæ à Patriarchisinter Gentes relida füerCrt.Quolt;lnbsp;sfnüsfuûtûcrifîciapccôi^gt;alicübi criamiacnlïdahóminum. Adhæe,nbsp;^oofixio clauiin parictcni,äd auertSdärairäm Dei, id quodàpud Ronbsp;!?pos quôdam folennè fuinHsec fuerunt qüidê inter Ethni cos fuper-^fioie amp; impie ufitata : funt aSt hand obfeura indicb, q? Patriarchaè.ônbsp;amp;: Gentes dèfcendiint^publicè cóndonati fintjfiliû Dei aitùiu-^^Bihomincm,qui iâcrificandus, Si clatiis cru ci àffîgendus ßt,ut expinbsp;^PeccatahumanigéneriSjôCreddatnobisDeum propfciu. Cüm igi-^«rearnusnatufäfpiritu fartdö;amp; deftituamur cognitionc Chriîti,nbsp;. ^^dUriaê nobis furtt facràî literæ, ut Icdione 8c prædicatione èarum,nbsp;j cedefti organójdöncmur diu'initüs fpiritu fando,quo fidem Eu-S§fîij,amp;:uirxutcrafedandæuocati^is Pcï concipiamus , Sduerart»nbsp;cönfequamur. Etßäutcra Gentcsfé'uEthnici,nunamhabue-natura cognitionemBuangelij de Chfiftd,6lt;: caruerutitSpiri-JJ^n(fto,tamcn nc iïc qüideitt à peccatö cxcuüri.nec debent nécpof-'^^•Quam ob caulamfSequituf;
rvóvT^t' ÿv Qeov, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àiï àswnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, h iöz^6lt;t9'i!irav,«;gt;i\‘ tp-ccr-XfUf
îv'^sFrf2j#Äo7'tlt;i7lt;.o”a' «uiSjV, Xâü îficfnèrii » «ilt;ruvlt;7^lt;j' kv7Î)V mxj?J'ilt;x,(pixJsicev Tri»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeoü iv
2i€Î)tôvG* Ç’âxf'Tîfiiîiâ'flf«zr», -zïE-rivcXvrXsÙ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xî« tf-tsÉTSp.
Propter ea quod cum Deuin cognôucrint,non or Deum glorificx werunt,neqj grati fuerunt,fed fruftrati font cogitationibus fuis,ô^ ohnbsp;tenebratum eft inOpiens cor éorum.Cùm fe crederent eflè fapientes;nbsp;ftultifadifunt, amp;mutauerunigïoriamimmorta}isDei, imagine,nbsp;Uon folum ad iimilitudineiü niorulis hominis,uerümetiam üolatinbsp;’ium,quadrupedum,amp;rcptilinm,effidai,
quot;aulusaccuiàuit fuprà Gentes feu Ethnicos impietatis, 8^ iniuftici^: ’gît redtat eas impictatés,ut tandem cocIudat,Ethnicos no iuftiJnbsp;iuftifîcafijâut corara Deo ab iniufticianbsp;fc ^folui, neceflehabere’, iuftifîcaritm per Rdem, propter Ghriftg.
’ ^go Ethni ci habucrunt nituralê cognitionem de Deo,tamen had jj^^’tione non funt rede uft.Quia(inquit)non glorifîcau erunt Déû,nbsp;. ‘Jcum,ne(p grati fuerût SCc. Hîc tara Paulus exponit, quid illud fit;nbsp;* paulô antè dixit, Gentes detinere ucritatem in iniufticia.Veritàs’nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;............ enüà
. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
-ocr page 34-34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' T. EPIST. PAVLI AD ROMAN,
cntm cft,q, Deus fit,q? Deus fît ætemus^potans^ûpiens, bonus, amp; tt' runi omnium^bernator.Hànctieritatcm cognôuerunt Gentes, Ini»nbsp;ftkia autem eft,^ Deus fît fîttniis bôminibus mortalibus, beftris,reprfnbsp;itbus,auro,argento,lapidi,fîgno, ÔC alrjs id genus rebus.Iniuftida «en*nbsp;eft amp; mêndadum, g? Deus indigeat Humana ope, amp; colatur human^^nbsp;martïbus.Veritatêigifurin miulndaderinere, eft fare quidem,qgt;D«'nbsp;Us fît,qj fît æternus,pôtens,amp;rerum omnium gubernator,non tameflnbsp;Honorare ipfum ut Dcum,ut æternum,ut potcntcm,ut rerum gub/f'nbsp;nàtôrcm,hoc eft,Nofi credere in eum,non confîderc ci, non inuocat^nbsp;ipfum in neceftitatc,fedmutarcgloriam eiusinimaginem, effiâain^^nbsp;fîmiliftidinemcrcaturæ,amp; detrahere cocleftèm maieftatem eiusadhj'nbsp;miiitatem rerum corporalium ac terrenarum. Quomodo autem io p'nbsp;atjintefligi potcft,partim eximpictate fuperftirione Iudâéôrum,P^nbsp;tim eriam, è fupcrftiaonc îwpocritarum in Chriftianifîno.lùdîonbsp;cognoucruntDeum,nonfoIumhatura,fed euamc uerboDei,^’’^'nbsp;racub's éius. AcHabueruntïâcra diuinitus inftituta ,non quibüs exp**'nbsp;rent pêccâta,fcd quibus promiflûm Chriftû difterent, ùt credereP^'nbsp;folumDéûjâcfolumDcûinuocaret perSemen AbrahæproQUU^”’’nbsp;amp; cônfidcrent,fcpropter hoc fernen (qui eft Chriftus)haberenbsp;tONt rcmifsioncm.Sed hi,rcli(ftis his iàcris,i8dhoc cultu Dci,infti£U^nbsp;pHana in cxcelfîsjn uanibüs,inLuds,amp;adolcUcrunt in hisThymis*^nbsp;tau'nftituerunt etiam uitulos aureos, ut meritis horum (àcrbruin p’’^nbsp;rent iram Dei,amp;r merérent fauorem ac benedidionê èius. CogiojJ’nbsp;cnim,DeUs eft èxceIfîfsimùs.Placctigit ei cultus in cxcelfîslodsfe^jnbsp;Deus habitat in codo amçen Jsimô.Racçt igit ci cultus iniodsamc^^nbsp;fâdus.Dcùs eft rés preciofifsimaPIacet i^t d cultus predofusnbsp;ô^argento iàct;us,Has cógitatiopes,quasPaülusuÖcatnbsp;cft,fatiocinationes, iudïcaruht efîè îâpiéntifsimas : fèd Gredè expnbsp;daSjfuntuanifsimæÔdftultifsimæ.Etfîcnim hi culcorcsagnofcun^nbsp;Deum,5c fufdpiunt cum his iàcris uenerandum, hæc taraê uxflci^p^nbsp;fumma eftignominia,amp; diuinæ maieftatis fordidatio,propferea 9’nbsp;us tali uenerationcreputat tam uilis,tam abielt;ftus,tam ibrdidus,u£nbsp;ledleturhunianis delicijs,üelaltis montibus,uel opacis SCumbro^^nbsp;uis,uclauro amp;:argcnto,fîcut homines fordidi amp; uoluptuarijnbsp;foJcc.Itacp ludæi âeç dctinucrûtüeritatêin mendado, Sf mut^ z jpnbsp;ÿoriâ Dei,qugcftimmelà,amp;imperuefîigabilis,iô uâilê,innbsp;lt;yluâ,irt auR2 amp; a^éntû. Vtidc Sdæphctg üoearût hos hypo«nbsp;tus,ldolomaniâ.Dicamus ctiâ de fuperftitione hypocritaRtl£^nbsp;tiifmojut co clarius intelligamus, quomodo genres mutaueri titnbsp;Dd in imagine creaturg. Nâ hi hvpocritæ cognoueruntj^Gj Vpjpis»nbsp;Deushabeat fîlium, Icfum Chrinum, quifcdeat ad dextrânbsp;ô^habéatomnêpoteftatemin cceloamp;in tèrra.Hæc eft u entas:nbsp;ueritàté dctinucfStih iniuftida,amp; abué Gmt ca,hunian{s fynog’*’^pnînbsp;co8itadonibus.Poftq,ri.fîtrermo de ccelcftircgnonbsp;noftrilefuChrifti^ogitarûthocrcgnumincotlonbsp;bus, quibusregnu amp;pohVea in terra. Quare, quêadmo«“^
-ocr page 35-, comment. IÓAN^ BREN. Lïî, DÉ tibi: JisHomiuibus non patej^dit^sadregecn tcrrcnum,ntß pcn’ntcrnun
^m,ac intcrccflbrem: ita exiffimarunt nullum in coekfli regno admit ‘‘ïdconfpeâum Dei,8^ ïili) ciuslefu Chrifti,niß per mcdiatores 5: in-^'rceflbreSjSanÄos.Hinc originena duxit cultus amp;: inuocatio Sanfto-hakti funt Sadi mortui, pro mediatoribus SeinterceiToribus.nbsp;'^cquidem cultus no apparet impictas, quia prætexitur honor nominbsp;Dei: fed fi propiusèûmintuearis, non eft,nifî impietas,amp;: ignomunbsp;•^Chrifti,quia Deus propofuit fefeomnibus obuium, amp; propiciumnbsp;l^Chrifturahliumiuum,qui cum Gt Deus ethomo,folus poteft eiïènbsp;‘‘'ÏUS mediator inter Deum bi. hominem.Deferere autem hue media-^'^’¦«nijamp;fcligere Gbi hómincs,beatos quidem,amp; Sandos,non tarnennbsp;homines jn mediatores, hoc demum eil: Euanselión Chrifti conte
j^aatahorumhominum,quàmunigenitiGIijfufmtercefsionera.Prc-terrena politeafua Gngulis ciFe officia di-ahum quidem fungi ma^'ftratu, aliu profiter! mcdicinam, .'“ïiled^ mercaturam,alium agricuituram,alium exercere opificiu’nbsp;“nialind curare.CogUaruntigitur fimilem efie officiorum diftribulnbsp;in regno coeleici,ut Deus demandant huic Sando,curam rècii
-ocr page 36-2^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. L EPI ST.' PAVLÎ AD ROMAN,
gnouerunt fîmilitcr EthniciDcumeflenaturabeneficum,idcirco,ek quacunquereperceperunt aîiquid magnæ utilitatis, ludicaruntdialo-g«fiDisfuisfeamp;:pieamp;:fapientercoIercDeum,fireiunIidiuinumhononbsp;exhibèrent . Hine originem duxit apud Ethnicos, acpræfertima-pud Ægyptios cultus befnarum, tani quadrupedum, quam uolatili*nbsp;ùmetreptilium.SanihominesnonitadefîpuerûtjUt habucrinthasbenbsp;Ufas pro ueris dfjs,fed cogitauerunt,feharum beftiarum culm ueruinnbsp;amp;æcernum Deum eximiè uenerari. Hancenim fuiffe fententiamEth'nbsp;riicorum,PauIus hoc loco baud obfcurèfignificat.Detinennum/ii’'nbsp;quicns) ueritateniinniendacio.Eticeruni:Cûm cognoueruntÔ^'nbsp;ljm,nongIorifîcauerunt,utDeum. Ac rurfus:MutaueruntgIori3ionbsp;I'aimortalis Dci,in imaginem hominismortalis, Séc, Er Adorumde*nbsp;cimofeptiraoiCùm fimus genus Dei,non debemuscxillimarenunici’nbsp;efiefimileauroautargentoautlapidiartefculpto. EtElaif4o.Omnesnbsp;genres quafi non fîntjtafunt coram eo,amp; quafi nihilum,amp; inane rep**nbsp;tatæfunt. Cui ergo fimilem feciftis Deum,aut quam imagfnempone'nbsp;tis eifHæc amp; alia id genus teÛimonia clarè probant, Ethnicos nonha'nbsp;buide ftatuas pro dijs ip fis, fed tantum pro imaginibus, quibus dciw*nbsp;adumbraretur,5lt;f quarumeuitu Deusita deledaretur,utccnfcraf’^nbsp;cultores omnia genera beneficiorum.Sed hie dialogifinus,amp;hæcfen'nbsp;tentia no ed nifi mendacium, uaniras, nulticia,impietas,Ôgt;'fiimma Ddnbsp;ignominia.Finge hominem quendam honedifsima facie prædituni,«^’nbsp;urn aut hominem fie afFedum,ut perfuäderet fibi, fa ciem iîliusnbsp;mo luto exornari polTè,quis non rideret huius duhiciam acdelyrium^nbsp;Aut fi hoc reipfa efficere conaretu?.,quis eum ranquâm furtorani,^^l!nbsp;l'epelleretfConfideremusigitur, cpjoadlicct/aciemDei.Eacertfnbsp;maxima gloria,adcocp coeleib Sgt;^ diliina maiedatcilluflrata. Aurin^“^nbsp;ro amp; argentum,func coram Deo longé fœdiora, quàm coramnbsp;buslutû. Qiiare, fi quis feriô fufeipiat Deum ornandum.feu coîêdumnbsp;imagine»uel aurea,uel argentea,næillenon folum fiultusjuerumeti^î’’nbsp;infanusiudicanduserit.HabesautemhocIoco exPauIo ,quæftntr^nbsp;definitie Idolomaniæ.ldolomania enim eft, non tantum colereextt’’'nbsp;numidolum pro uero Deo, quod eftimperitiuulgi, fed etiamuerun»nbsp;Dcum,per fiera humanis dialogilmis leu rationibus excogirata colei'^nbsp;confidere,quôd merito huius cultus mirigetur ira Dei,8lt; conféra’’^nbsp;tur diuinitus in culrores Iperata petita beneficiaiHac enim opinion^nbsp;Sapiences inter Ethnicos fua fiera fecerunt.
Aïo Xfiti 7rotçte2bK6V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó Oeoa'îv iwiii' u3ï6v}i.ieu.s-rSf)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei’l
S-oüfio-iociv.-TÂâ-n^jLoJlçoSj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îy
«AKSöÄvau-TWtv^ii^^ev/crft, xsü tff-eCoJdamp;xff-av, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T-Sk-nat)»
Ô’v k'no’ÂVTK, oorT$iiv lt;Vaoeioquot; «ùc^iao', «/xkv.
Quapropter tradtditillos Deus cupiditatibus cordium fuorum ia immûdiciem, ut ignomtnia afficiantcorpora fua inter fe mu tiio, quinbsp;comutaruntacritatêeius mêdacio^ô^uenerati funt,colucrûtcp ca quÇnbsp;côdita funtjfupra eum,qui c5didit,qui eft laudandus in fccula,Aroônbsp;A cômemoratiooe Idolomanic EthnicoR2,defcêdit Paulus adnbsp;aïont
-ocr page 37-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H DE FIDB-
ïftorationê turpitudinis üitç corum,ut probet cos eße peccâtores,^d probâdum Hifcepit.Ignominia(inqiiit) afïecerunt corpora fua internbsp;’J^utuo.Sedpriuîquàm pergat genera turpitudinis amp;fceler5 nomina-jitn recenlere, pauca quædam clarius repetit amp; exponit, quæ antea dénbsp;ƒ ûlomània èorum dixit.Quod enimlùprà dixit: Detinentüeritatemnbsp;miufticia.Etrmutauerunt eloriam immortalisDei imagine hominisnbsp;HOrtalis, etc.hocnunc dicit: Commutaruntueritatem eiusmedacio,nbsp;Venerati Hint, coin erun t^; creaturas fupra creatorem. Quid ergonbsp;bCommutareueritatemDeimendacio? Idempkne eft, quod lu-dixit: Detinent ueritatem ininiufticia. Veritas enim Dei eft,ftcutnbsp;eft expofitum, quod fit Deus, quod is Deus fitpotens,fitiàpiês, .nbsp;.^omnium rerumgubernator,amp;benefaciat bonis,acpuniatmdos,nbsp;fequitur, quod huicDeo fit a-edend5,quôd in ipfiimfit con-^endum,amp; quod in omnibus affliétionibus fitinuocandus. Men-J^fiutnautem eft, quod is Deus Humana aut beftiali imaguncuk itanbsp;Alt;ftetur,utqui earn colat,fitDeo gratus,amp;mereatur beneficia cius.
^ndacium eft, quod is Deus odore combufti bouis itaafficiatur, ut jjificrificatbouem,mereaturhoc operegratiam Dei. Mendaciumnbsp;^uódisDeus tribuathominibusdiuinitatem ftu regnum coelefte,nbsp;^quot;^Qpter excernam huiusleculipotentiam, amp; propter ciuiles uirtutes.nbsp;^^erariergo ftatuamftu imagincm, amp;Gcrifi care bouemhac opinionbsp;/j^Uod Deus propter hçc opera definatab irafiia,amp;fit p'ropicius,eftnbsp;I ^dtatem Dei mutare in mendacium. Referre item Aefcukpium autnbsp;j^^cttiinnumerum deorum,proptereaquódille contuleritmedid-. ægrotis, hie autem magna in hoc ftculopotentiaprædi-tb pfitjcft mutare ueritatem Dei in mcndacium.Sed quid? Num ft»nbsp;'^hnici fuerunt huius impietatis rei?Nihil minus.Narn amp;Iudæi,amp; hynbsp;^^dtçinChrifhanifino no dilsimilemimpietatem ftlt;ftatilunt,ficucnbsp;kantèbreuibusindicatumeft:EtinpræfentianoeftIocus dehacnbsp;Pkribus diftcrendi.Pcrgemusigiturin propofito.Sequitur:GolUe-^^^^creaturam plusquam creatorem. Quidhoc?An non Ethnici coginbsp;5’^untl'e,colendo creaturam,colere uerum Deum creatorem?Quinbsp;in ^?^’^^’^^^^’:urlapideminterra,affirmabatfecoIereuerumDeuminbsp;ternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ieiunabat pane amp;aqua, unum amp; at
kr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affirmabat fe uenerariuerum Deum. Quomodo igi-
itïi^°î^^r^t:crcaturam'plu(quàm creatorem? Sumamus exempîuni kn^pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim lb-
homicidio,ab adulterio,non reue-q. ^^præcepti Déi,ied tantùmmetupœnæà Magiftratu infligendæ. metuereMagiftratum, plufquamDeum. Sicetianinbsp;’'at'''?coluerûtlàcrafuiIouis,quàm ueriDei. Habuerunt enimnbsp;’^^krn cogninonem Dei, quemadmödum ftiprà eft oftenfum.
D Ex
-ocr page 38-jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. I. EPIST. PAVU AD ROMAN.
Èxhac cognitioneadnionitifùnt, ut hune Deum coUnt fide, àîtnia *catione.Habuerunt etiam cognitionem legis Dei,de mutua charitace.nbsp;Nam quod ChriftusapudMatchæum dicit:Omnia,quæcunq5 uolue-ritis,utfaciant uobis homines, fic amp; uos fàcite illis,humanæ rationina'nbsp;turainfitum eft. Ethæc cognicio hortabaturEthniGOS,utnecfurta,necnbsp;homicidia,nec adulteria defignarent. Quid ergo faótum eft? Ethnicnsnbsp;excogitauitamp;inftituitlàera,n5 exautoritateuerbiDei,fed exhumantnbsp;(uaprudcntia,quibusDeû colerec. Interea contigit,ut cafu quodamnbsp;hæclàcrauelintermitterentur,uel non ritè,iuxta prælcriptûhiimanxnbsp;prudentiîCjperagcrentur. Et in ci-dit forte uel peftilentia, uel fames, ue*nbsp;alia calami tas. Hic tum Ethnicus culpam calami tatis non rciecicin tnO'nbsp;îaeionem IçgisDei naturaliter infculptæ, fèdin negledionem fiiorunînbsp;làcrorum.Nonagnouitfe aftligi,propterea quôd non inuocaueritu^nbsp;rum Deum, quôd fedacus fit Idolomaniam, quôd mulca horren«^nbsp;feel era, furta,homiddia, adulteria, commilèrit: Sed arbicratus eft Ifnbsp;fligi,quôdfortè{àcraftianonritè peregerit,aut omnino intermil^’^^nbsp;Quare non dedit operam,ut uerum Deum inuo caret, ac delidorUj^nbsp;pœnitentiamagerenSedrepedjtmaximoftudio fiialacra,quibusui'nbsp;uina ira placarccur.Ho c uere eft creaturam, (hoc eft) ft era fuopjnbsp;trio inft:ituta,plulquàmcreatorcmamp; legem eiuscolere. InEl^iadi^tnbsp;DOMINVS de HypocritisiTimuerunt me mandato hominu”\nbsp;dodrinis. Mandatum Dei eft,Non committasadulterium.l^^*^nbsp;tumhominum eft,Neuelcaris carnibusinferialexta. Hypocricf^^’J^nbsp;tern timenefe maius peccacum defignare,fi uefcantur in feriafexönbsp;nibus,quamfi commiterinc adulterium. Plus igicur dicuntur cdnbsp;creaturam,quam creatorem.Certecaliumcultuumplenusfuitofnbsp;non tarn inter Ethnicos, quam in populo iplb Dei, fine illonbsp;litico, fiue Chriftiano. Cætèrùm, quia Paulus in commémorénbsp;Èthni corum Idolomania, fecit mentionem Creatoris, addit pronbsp;reftionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui eft,inqiiiens,benediól:uslèu lau dandus in lec
Amen. Sic amp; infra capitep. cùm feciflet mentionem Chrifti,^^; Quieftin omnibiisDeuslaudandusin lecuIa,Amen. Hæ addiOnbsp;cuLe non fiincocioft lermonis conclufio,ledexultado Ipiricus,^nbsp;pij fiiam reuerentiam erga tantam maieftatem teftificantur,nbsp;quosad eandem reuerentiam Deo prçftandam inuitant. SicLaod)nbsp;cuiushoneftîuirimentionemnominatimamp;publicèftciunt,adijC -folent,feeum HONORIS GRATIAnominare,utfignificc^^.^nbsp;hac publica eius mentionc, nolle nomen eius prophanarc, fednbsp;ut laude dignum, commendarCi Haclenus de impietatenbsp;rum feu Gentium in cultu diuino: Nunc uideamus turpitudincH)^.^nbsp;Iceleraeorumin uitapolitica. Dicitergo;Tradiditillos Deuscup^^^nbsp;tatibuscordium luoruminimmundicié,utignominia afficiant
-ocr page 39-COMMENT. IOAN. BREN, LIB, I. DE FIDE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3?
Pora (ua, inter femutuo. Quilt;lauteiniUudfit,moxcxplicatapertius: ^^^uiturenim.
Aw 3s!3P:^l/'6itKev «ult;ÿiï 0 O€9j eîtf '2Fa(Jei) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. M-jt 9j(X€i«u
TMV (piÄKivj^^Hö’iv eîa'lHfj'zrotÇÂtpuo'jp. ôjxeittlt;s**nxâù ogt; «fcev^lj', «Ç’W' Tib* T-»v {ptôfjKMv jgîff'iv ^»Aeiaff’» ^^6K«i/8t,o'ay à tk óftfa ^VTap eia’nbsp;«firevób' tv iga-es-i -rip K^fLotruvlu/ Ka-r^yjL^ó/lt;^öi,xsw Tiy(X*'2tp;namp;w, ’iv tiTetnbsp;ôivTÎiv, tfi {«wpitf ÄTnAÄl^CoiJvoyT^.
Quamobrem tradidit cos ÏDcus in cupiditates ignonïtm'ofas« Nam âf foem/næ illoruni mutauerunt naturalem ufum,in eunijnbsp;qui cft præter naturam. Similiter 8C niafculi,rcliâ:o nâturali ufu foèznbsp;minæ, exarferuntper appetentiam fui, alius in alium, mafculi ihnbsp;niafculos fœditatem perpétrantes,præmiùm,quod oportuiLetnbsp;rôtis fuiin fc recipientés.
Poft Idolomaniam Gentium, feqiiitur turpitudo uitæ eorurtL ^^cipio Gentes tam immun dam, tam turpem, tam foêdam duxerut 'nbsp;*’’^fti,utignominiaafficerentluaipforum corpora.Fœminç enim(in-^’t)illor5 mutauerunt naturalem ülum,etc.Hæc tam fœda amp; horrennbsp;ut pudor uetet, ea in honcfto hominum cœtu, publice amp; co-explicate. Atque utinam honnullæ Gentes àdhuc ho dieq; ab hisnbsp;^^inibus immunes effent. Nosexhocloco dilcamus,corp ora no-'^^^membra eorum ignominiaaffici, nonIblum co modo,qui hîcnbsp;^^niemoratur,fed quolibet illegitimo,amp;inordinario abulu.Exem-Lingua ad ho c condita eft, ut glorificet Deum,Ioquatur ue-amp; quæfaciunt ad ædificationem proximi. Qyi ergo abutitucnbsp;ƒ *^ine Dei ad execrationem,qui mentitur,qui proximum conuitijsnbsp;jV‘dndit,qui leu impijs, leu turpibusiicrbis oflEendiculo eft imbecilnbsp;J ^Sisafficitlinguam fiiamignominia. Aures conditæ lùnt,utaudi-^^erbumDeijamp;quæadpietatemac honcftatem faciunt. Quàrclinbsp;^’’terimus aures ab auditu uerbi Dei,ad audiendas nugas,dctralt;ftió-^^lienæfamæ,amp;quçlunthuius generis, ignominiaafficimus aureSinbsp;’^^’^iténTotum corpus noftrum conditum cft,utpræbeatlein oblénbsp;1 ’üin uerbi Dei. Ç^aré,lî transferturadleruitutémSatanæinoblè-jl lUm peccatorum,afficitur ignominia. Itaq; nullus, quamuis uirü-^^^üsaduerlariuSjpoteftnos tanta ignominia afïïcere,quan ta ipfi nosnbsp;^'‘^noftri corporis affîcimus. Sedillud noneftofcitanter præterè-^'^^^tn,quo d Paulus dicit; TRADIDIT illos Deus cupiditatibus etè.
^on, Tradere in cupiditates ignominious, cft homines in p eccâta ^gt;jcere,amp;in fcelera impellcrc? Dicemus igitur Deumeffepeccatinbsp;^J,^’^cni?Ablitlongilsime. Deus enimlumma iplaeftiufticia: Deiisnbsp;j^Johabetpeccatum: Deus Lege fuaprohibuitpeccatum:Deuspii-^^tèrnis amp; æternis lupplicijs peccatum. Quomodo igitiir poffetnbsp;D a âut
-ocr page 40-40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4N CAP. 1, EPIST. PAVU AD ROMAN,
^ut^ireautdiciaucorpeccatijamp;homines ad fcelera uiolentcf impel'
lere? Quid ergo eft, quod Paulus dicit,Deum tradidifleGentes cupi' vditatibus fuis, ut def gnârinthorrenda amp;abominandafcelera'Loqui'
tur de Deo iuxtahumanam conlùetudinem. Solet enirn
, Deo,hiimano more loqui. Alias dicitur Deus defcendere decoelolt; Alias-dicicur audire, Alias, loqui, alias ambulare. Quâe omnia Deonbsp;humano more tribuuntur, non quod Deus f G,ut homo loquatufj^nbsp;ambuletjied quod non qucamusalicer dediuinis rebus,qnàmnbsp;bisab Humana conlhetudincmutuatis,loqui. Sic amp; Deus diciturh^'
mano more, tradere impios inpeccata. Haótenus enim contuU
Deo, amp; diligendo proximo. Propoluit eis hunemundum, tanqu^ iàcraBiblia, exquibusDeumcognofterent. Addidicmultaaliabef’^*nbsp;-ficia:Sedip{j neglcôlaamp;fpretaDeibonitate,lèâati lùnt Idoloin^^’Jquot;nbsp;am, eamq; tam manifeftam, ut etiam Humana ratio potuerit abomj'nbsp;Dationem eius agnolcere, amp;dctcftari. Cùmigitur non potucrint^'nbsp;lisDcibeneficijsaduerampiecatem excitarftradiditeosDeusfuH*^*^'nbsp;piditatibus, hoe eft, deferuit ws, utliberè fèólarentur impias fuaslt;^'nbsp;piditates. Quifulcipitpuerum crudiendum,amp;uidet euni tantanbsp;inlùlfîtate,ut oleum amp; ODcrain iofo lint oerdita. r^dir pumfuo iflg^
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 1. DE FIDE» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»
Gütern fit homo fibi,aut fiiis cupiditadbusreIiótus?Num,anteacxfc *^ftus,tum primùm fit pcccator.’Nihil minus. Homo enim natura fuanbsp;^mpcr eft peccator, amp; geftat intra Ic horrendas quaïq; impietatès,nbsp;^cexecranda fcclera. Dicit enim Dâuid:Eccein iniquitatibü's conce-ptusfunijSc in peccatis concepic me mater. Et Hicremias capite deci-Jpoleptimo: Prauum éft corhominis,amp; imperfcrutabile,quis cógno».nbsp;^cetillud? EtMatthæidecimoquinto:Ex corde exeunt cogitatiöncsnbsp;’^âlæjCtc. Homo igiturdelertus àDeo,amp;fibiiplircliótus,nóntumnbsp;P'^'niùm fitpeccator: Sed cùm antca fitpeccator, incipit pcccatuninbsp;primùm Fruélus fiios externis operibus proferre, amp;quàm fœdànbsp;Icelera in corde latuerint,teftificari. Ergo inter honeftum ui-^^nijamp;publicèlceleratumnon cft illu d difcii men, quo daher fit ex fenbsp;alter ex fe peccator. Vterque enim cft coram Deo peccator,nbsp;’^lt;lalterum abfoluit à peccato Deus per fidem propter Chriftum',nbsp;jlterum autem relinquit Deus, per inctedulitatem, fuis cupiditati-Cauendumigitur eft, ne defertia Deo tradamur noftris afteóli.nbsp;Quomodo autem hoc cauebimus? Au.diamus Paulum: Dicitnbsp;*J*inEtlinicosidcircodefertosaDeo,amp;reliélosfiiisalFeólibus,quódnbsp;cognoüilTent Deum, non glonficauerint eum, ut Deum, neenbsp;•üerint grati, led rcputauerinc le làpientes,amp;lecuti fint in colendonbsp;( ^^jiua iplbrum confilia. Glorificcmus igitur Deum, ut Deuni,nbsp;^lt;^eniur non noftram,fcd Dei lapienriam, hoc eft, uerbum Dei,nbsp;^^enim nunquam nos delcret DOMINVS, nec re’inquet nosnbsp;cupiditatibus.Si quis, (inquit) diliget me, lermonem, (qui cftnbsp;^^^ngelion Chrifti)meum leruabit, amp; pater meus diliget eum, amp; uc-'Genius ad eum,acfaeiemus apud eum manfionera.
Eft amp; illud diligenter obleruandum, quod Paulus ho do co di-Premium, quod oportuit,crroris fuiin fe recipientes. Significat J'^’^,quôdexternafcelcra,amp; horrenda flagitia, fint prçmia, ftipen-lùppliciainternældolomaniæ ôi. impietatis. Hoc duabus denbsp;?^Fsobferuandum eft.Vna,utab externis Hagitijs difeamus noftramnbsp;'*'^^tnam impictatem, alio qui ignotam,agnolcere. Altera,u t (ciamus,nbsp;^^odimpij amp; feelerati, non turn primùm puniuntur, cùm furto autnbsp;^’^icidio defignato, à magiftratu iuxta leges affliguntur, uerum-^^iïi,cùm furtüm ipfiim authomicidium defignant. Nam amp; fur-amp; homicidium, amp; alia id genus fcelera,funt fupplicia impictarnbsp;^•^on minus igitur, imo multo magis honeftus animus cohor-debet ad peccatum furti, aut homicidij, quam ad bqueunanbsp;§hlt;humi «pfibüs ftelera ilia à magiftratu puniuntur.
D s
-ocr page 42-ÎN CAPVT ‘I. 'EPIST. PAŸLÏ AD ROMAN.
Koi R«amp;«0'OUK tJVoRi^ac'ÄV 2gt;'p Oeov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp u51n'««'’l » •arcüpó^KC»
•wj à Qeoiï eiç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voûp, TsjieTp tk p-îi k«3tlt; kovtk» wesï^U/fiwpuvïö' TT«
ö-H -arafveiiR, -7rovl0iilt;!c, ¦üçÀenvçlïqc, Raxia, pues-où Çamp;ov«, (póv». ’lamp;f J'amp;', /'ÓKv, )cXKolt;i9^e!lt;ta', 4'i9i/(iiS’«$, notfaAdJAatf, amp;eosTye?a', vGcas’««'»nbsp;,iKx\óvxs, tcpçuççTKff KaxMfj, revev8-«v «¦arö9w$»«QiiTSiftnbsp;«(?J'9î'rt«, «ojóv/isq, ewe\lt;si(p.evKis‘.
Et quemadmodùm nonprobauerunCjUt Dcum agnofcc/ rent, ita tradidit eos Deus in reprobarti mentcm, ut facerent,nbsp;quae non conueniebat ; repleti omni iniufticia, fcortationc,nbsp;uerfutfa,auaritia,malitia,plenijnuidja,cædc,contentione,do?nbsp;Io,mails praediti moribus,fufurrones,obtreAatores,Dei ofo*nbsp;res,contumeliofi, elati, gloriofi, cxcogitatores malorum, pa/nbsp;rentibus immorigeri, expertes intelligentiac,padlor«m baudnbsp;quaquam tenaces,alicnià charitatis aftedu,nefcij fceden's,ininbsp;mifericordes.
Pergit Paulus, irt Coinmemorandis fru£libus impictatis 'Ethnicos, uc conuincat eos peccati, amp; concludat tandem,nbsp;ncm, leu ablblutionem à p eccato, amp; gratiam D ei,ac æternamnbsp;non contingere eis, nifi propter Chriftum,II in iplurn crediderio^*nbsp;cenfetur autem b'c longus catalogus fcelerunà apud Ethnico^jnbsp;non tarn Èchnici ipfi,(]uam nos quoq; habeamuslibeUu'm,ntii*’^/nbsp;CorifelsioniSjamp;Elenchum leu Indicem,quo intueamur nolb^^nbsp;plbrum iinpietatem. Nihil enim dilEcilius eft, quam impietatemnbsp;am agnolcerc; quippe quod naturaliter inhæreat carni amp; ûng'J’ .nbsp;Quare, ficut qui adftrepitum aquarum habitant, hon fendunb^^^^nbsp;oblcruantftrepitum, quia cum aquæTemper obftrepantauribuS)nbsp;callueruntad murmur earum: ita, cum impietas nobis lit irinata,^nbsp;facileagnofeitur. Accedit hue, quodutSatan,itaimpietas,nonnbsp;tatlèlè lùaturpirudine,lèduenditat leie hon eftalpc'cie.nbsp;nicnDei,prætéxit cultum diuinum, ut uidcatur pictas. Itaqu^j'^^^j^nbsp;nonuides corpôr^lemtuam feciem,nillobieôtolpeculo:itanonnbsp;demus impietatem cordis noftri, nifi propofitaperlpeculumih^ .nbsp;um eiusturpitudine.Magno qùidem conftitit,utiuftificaremurAnbsp;fticit enim lànguine unigeniti filij Dei.Sed amp; haud paruo conlnbsp;utproponerctur nobis Ipeculum cognolcendæ noftrx iniuftici^înbsp;impieratis. HocIpeculum,partim eftDecalogus,quiutprömulg^ .nbsp;tur,conftitit diuillone aquarummaris rubri,lubmerllonc exerdnbsp;Pharaonis, acmultis miracuîis: partim eft, dcletio humàhinbsp;(excepeis oôlo hominibus) per diluùium, lubmcrlîo urbiurnnbsp;domæ ôc Gomorrhæ, deuanado urbis Hierulàlcm, amp; alia id
-ocr page 43-comment. IOAN. BREN. LIB.J. DE FIDB, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43
HUS exempla quibus ira Dei aduerfus impietatem demonftratur. Sicetiam, cum legimus hunc catalogum iniquitaris Ethnicorum, Icia-Hius nobis propoficamtabcHam, ex qua cognolcamus, qui fint fru-ftus impietatis, ut fi caro noftra hos fruólus proférât, admóneamurnbsp;de impicrate cordis noftri, amp; quæramus ucram eius expurgatio-*ic(n. Tiiquidem uiseflc,amp;haberipius,timensDei,amp;credensDeo;nbsp;Scd fl rcipicias cupiditates cordis, uerba oris, amp;. opera manuuninbsp;t'JHriim,uidebistuam coram Deo impietatem. In corde eft odium,nbsp;’nuidia, arrogantia,contemptusproximi, auaritia. In ore eft malc-dicenria, obcreélatio, iaârantia, blalphcmia) abufus nominis Dcinbsp;execration es, mendacium, peiurium, contenfio, conuicium,nbsp;?urcities,amp; id genus alia. In operibus funt cædes,homicidia, iniu-‘“cia in negotijs, adulteria, fcorrationes,etc. Hi fiint fruClus im-pctatis^quosfiinte uideris,fcia3 cor tuum impietate plenum cfTc,nbsp;^®ceft,te nec timere Deum,nec credere inDeum,nec glorificarcnbsp;^uinNonprobaucrunt,inquicPauIus,utDeum agnofcerent,idciranbsp;tradidit eos DEVS inreprobam mentem, lit facerent,quæ nonnbsp;^Qjueniebat. Quid? Num Deus eft autor peccati, quôd tradidicnbsp;in reprobam mentem, ut ea horrcndafcelera,quæ hîc e-j^^erantur, defignarent? De hac re lîiprà diximus: Deus non eftnbsp;^%ftd punitor peccati. Poft-quam enim uidit, Ethnicos nonnbsp;in officio eius de fe cognitionis, quam ipfis ex hoc mun-patefecerat, reliquit eos reprobæ fuæ menti, ut faciendo, quænbsp;jƒ* conueniebat, impietas ipforum puniretur. Nam, quæ Ice-^nïc enumerantur, lunt quidem horrenda peccata, fi Satanamnbsp;peccati, amp; impiam Ethnicorum uoluntatem relpexeris:nbsp;DEVM, tradentem eos in reprobam mentem,relpexeris,nbsp;grauilsima impietaris fiipplicia, Noneft autem iniufticia, I'ednbsp;*^*a,impiecatemleuericer punire. Quid ergo dicemus? An noilnbsp;h eft omnipotens ? An non poteft omnipOtentia fua con-impietatem humani cordis ad pietatem? An non poteftnbsp;Rantum nolentes , uerumetiam répugnantes mutate, amp; innbsp;uiam reducere ? Et cùm fit potentilsimus, fimul amp; opti-L^ftj quod non facit, quod nobis optimum uidetur?
Deum cITe ut potcntilsimum, ita amp; optimum. Sen-^sigitur, optimum efle, quod facit. Non enim dubium eft, liç?^polfet,pro fua omnipotencia,omnes homines conuertere adnbsp;(j/^pietacern.Sed eurhoc non facial, autfacereuelit,non eft nobisnbsp;eft nofterdebitor. Non enim (inquit DOMI-Qü' r gitationes meç,cogitationes ucftræ,neq; uiçucftræ,uiæmcç.nbsp;‘^cutexaltâtur eœliàterrajficcxaltatçfiintuiæmeçàuijs ueftris,(Scnbsp;D 4 eogu
I
-ocr page 44-4 nbsp;nbsp;nbsp;«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, 1. EPIST. PAVEI AD ROMAN,
cogicâtioncs meæà cogitationibus ücftris. Quare, fi ilia, quam reata-
uimus, quæftio inciderit, exdamandum eft cum Paulô, quod po* ftea capitcundecitnolèquicunO profunditatcm diuitiarum amp;lapi'nbsp;cnrix amp; cognitionisDei,quàm infcrucabilia fiinciudicia cius,amp; ini-pcrueftigab îles üiæ tins, etc.
Sed reuertäinur ad catalogum Icclcrum, quæ Ethnîci, in repro-bam mentem traditi,defignarunt.RepIeti,inqüit,omni iniufticia.No' meniniufticiæ,genus eftad omnes ipecies peccacorüm/quæfequtin-tur. Audiamus igitur fpecies iniufticiæ»
Scortatio. Hæcinter Ethnicos non permiflâtantùmfuit,fe3
am non iudicabatur,præfèrtirninadolefcentibus, inhonefta. Non d’
flagicium,inquicille,adolefcenCem (cortari-Sed quantum fitflag’Oquot;
um, expo nie alias Paulus i.Corinth.6.Nc crretis,inquiens,ne'
tàtores, neque cultores fimulacbrorum, neque adulteri, neque nio** les,etc.haîreditatèm regniDei accipient.EtHebræ.ij.Scortatoresnbsp;adulterosîudicabit Deus.
3b. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vcrfiitia. Græcis eftzroyLi^t«, «-aro 'nûnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à labore: Et fignificatftno^'
umnocendi, ftudium inferendi altcri laborem amp; dolorem, fruftra, fine ulla légitima caula, uel utilitate,nocendi tantùmjautridentü gratia,ex m era malitia.
3; Auaritia. Q^id ergo eft auarixia? Soient homines rcrum nomina inuerterc. Diligentiam confèruandæreifàmiliaris,uocântâuariti'
am. Et contra: Studium congregandarum opum
honeflatem uitæ necefïària lùnt, eft naturalis affedlus, à Deo hom^ ni infitusamp; creatus. Vnde amp; Chriftus orare iufsit: Pancm noftrui^nbsp;quotidiatium da nobis hodic. Et Genefis uicefimooäauo, lacoonbsp;ait; SiDOMINVS dederit mihi panem ad uefeendum, amp; nC'nbsp;ftimentum adinduendum etc. Prouerbiorum triccfimo, Mcn^i-citatem Sc diuitias ne dedcris mihi, Tribuetantùm uiótui meo nC'nbsp;ceflaria. Et Paulus, cùm ad Ephefios quarto fcribit; Qui fiirabatu’^nbsp;nonampliusfuretur,ledmagis laborec operando manibusctc.non
-ocr page 45-COMMENT. IOAN. BREîîè LIBER I. PE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$
'^ocet auaritiam, fed docet officium honefto iiiro dignum i -Auari-^'iigiturnoH eft, naturalisaffe6luslionefteacquirendiamp; habendi nc-'•^Hariumpro uitæ fuæ condidoné uiólum, fed eft plus opes, quàm '^fticiam Dei colere, opes alieno incommodo, amp; per impoftu-pararegt; plus opibus fidere, quam promilsioni Dei . Vndeöcnbsp;alias uocat auaridam îdolatriam,amp; Auaros Idolâtras.
Malicia wicm. Eft, cum quis poffct alteri officium fine fiio in-i°nitnodo præftare, præignauia tarnen, aut maleuolentia non præ-ftat.
Pleni inuidia. Refeftur etiam inuidia inter opera earnis,prop ter homines non funthæredes regni Dci.GaIat.6.
Pleni cede. Inhis duobus uocabulis amp;(po\0^,(hóceft)ln-'’'^iaamp;cædès,âllufio eft. Et ficutuocabulafonoferè conueniunt, ip .^'^'lueniunt etiam atrocitatefceleris. Nam amp; Inuidia genus eftcædis,nbsp;^pertinetin catalogum homicidioruni.
Plenicontentionc.Eftamp;hæc,opiis Garnis,digniim æterno fup^ fe.Gaîat.lt;5.
Pleni dolo, uidelicet malo, qualis cratPontificum,Matthæi uice-“^ofexto : Gongregati lîint Principes làcerdotum, amp; Seniores po-in atrium Caiaphæ, amp; confilium inierunt, ut Icfiim D OL O !^’^erent,amp; occiderent. Eft autem amp; bonus Sc pius dolus, qualis fu-’^hcob Patriarche erga pattern ïfaac in præripienda benedidio-Quaiis ctiam fuit Raab Hierichundnæ in oeeultandis explora-^^fii^usjetc.
. Malis præditi moribus,K«KOHamp;ef«, Calumnia (eu malign iras, que ^igt;Cümquisalienarelt;ftêdiôtaaut falt;5b,iniquèinterpretatur,aut dc-
Sufurrones, qui clam aliéné fame detrahunt.
Öbtrcdatórcs,qui publicè homines traducunt.
Olores aut contemptOres Dei,quales fîintEpicureh
I f^ontumeliofi.Hi pertinent in catalogumhomiâdarüm.N^fî ƒ nricisla eft, qui dicit fratri (uo Ralia, multo magis homicida cftjquînbsp;contumeliaafficit.
hlati. Qui præ fe alios contcmnuntPeculiare uidum diuitum crgà ^^^peres,Potentum erga imb xilliores.
^löfiofi, Thra(örtes,qui iaótant fiia preclara fecinora.
, ^Xcogitatores malorum. Hifunt impoftores, qui iii catalogüm ac raptorum p crtin enn
Parcno-
-ocr page 46-46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT I. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Parentibus immorigeri. Puerorum,adolcfcentuin amp; luuenutn boe uitiiim eft, quiuelnullo parentum ftudio amp; cura emeneb-ri polTunt, ucl nuilo parentum confilio aut confenfu coniugiain-eunt.
^Expertes intelligentiæ. Hi fùnt furiofi illi,qui fûas tantum cupii^iß tes fèquuntur, nec uUius alterius fèntentiæ cedunt. Non oblcruantnbsp;quo d fit decorum leu publicæ leu priuatæhoneftâtis,lèd tantum foronbsp;ris lui impetum fedantur.
»?•
Paétorum haudquaquam tenaces. Qui paéla amp; conuentanonkr uant.VuIgatilsimum inhumano genereuitium.
20,
Alieniàcharitatis alFeélu, Suntqui exuuntnaturalem^nC' élum cognationis, qualis eft afteâ:us parentum erga liberos,liber®quot;nbsp;rum erga parentes, Cognatorum ergo cognatos,Ciuium erga ciue^nbsp;Vicinorum crgauicinos.
21.
Nefeij fœderis, feu implacabiles : quitanto odio in prorim^^ graflanturjutnecpofsintjuccuelintreconciliari.
22.
Immifericordes, qui non tanguntur alienis malis feuaduemSjaf fibi tantum bene uolunt.
Hab es deferiptionem publicorummorum inter Ethnico^jfi^®^ mores Paulus fuprà uocauitavli/iicamp;lapjhoc eft, merccdem,^^^5’^'’5^^nbsp;rilsimaargumentaimpietatis,uidelicet,quód corda eoru fuerintl’nÇnbsp;fide amp; timoré Dei,ac fine ulla dileélione proximi.Hoc plane eftnbsp;iufticia deftitui. Et quia non fiint dilsimiles mores inter eos,qui tnbsp;- ftiani uo cantur,manifeftum fignum eft, impietatem Ethnicorum .nbsp;rcreadhucin carne Chriftianorum, Quid ergo ûciamus? Pcenit^’’®nbsp;am(inquit)agite,Appropinquauit enim regnum coclorum.
Dices,CertePaulusuideturlcucrioreire in mores Etbnicon’^^ quam par fit. Arguit enim expublicis iplbrum moribus, omnes enbsp;impios, cum tarnen multi fuerint inter iplbs honeftilsimi, qninbsp;lunt externis iîîîs IceleribuS Ibrdidati, led egerunc uitam irreptehcnbsp;bilem,nec fecuti lunt publicos amp; ufitatosgentis lùæ mores:utnbsp;crates, Ariftides,amp; alij. Quid de bis dicendum? Num dicemnsnbsp;bos fuifte impios? Quid de bis lentiendum fit, lequi tun
o’/2iv6Igt;' a* (Anaw/x-a ti!) Qeo\fù3{rvôvT^l}‘, 07) ot tk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» lt;lt;1*”
ÄtvoJ-r» eia-Jp), i)vp.óvcv kvt«. to’io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-îiçcdwovÂ).
Qui cùm Dei îûfliciam nofterînt, nempè quod tj, qui taïi'a fyâ/ unt, dfgtu fint morte,non folum ea faciuntjUerumctiam aflêntiun'’nbsp;turijs,quifadunt.
HÎC
-ocr page 47-COMMENT. IOAN. BREN. tlBBR I, BE FIDE.
Hîcinitio obleriia,quód Paulus naturalem cognitiónem dcDeo Belege Dei,uo ceciuS)feU iufticiam Dei.Quare,qui obièquuntur rénbsp;^rationi naturali,obfequunturDeo,amp;feruiuntDco. Deindeite-^tnteftatur,Ethnicos habuiffe eognitionem de Deo,amp; de lege cius.nbsp;Qlbemohocdiólo fimul amp;honeftos amp; inboneftosinter Ethnicos-'•^nitnifcetjamp;iplbsinter fè æquat,quôdetnaliquihoneftinon dcii-S'^auerunt publicaillafcelera, quæ enumerata lunt,nihilorninus ta-rei funt impiétatis,amp; omnium lcelerum. Quid ita? quia etfï ipfinbsp;dcfignant cxternis operibus bæc lcclera, tarnen fùnt coram Deo
. Pygt;amp; conientiunt cumijs,qui ea defignant.Quidautem fit conlen confentir« l^f^’^xplicandumeft. Confentire enim infceler^amp; deleólari fceleri-ï«’^,nbsp;,^5)non eft tan tùm manibus applaudere, amp; uerbis laudare,fèd eft,alienbsp;’5‘celeribus non mLiltumaffici,ad ea non exanimo expauelcere, neenbsp;üirili operam dare, ut eaueantur. Exemplis demonftremus. Ecclenbsp;non tam diligenter expli cat magnitudinem amp; grauitatem (ce-^'^^^,quàm lex Dei exigit, confentit in fcelera, amp; fit reus leelerum,nbsp;J^æauditorcs fiii defignant. Magiftratus, fi non tanta cura tuctur ho-tç ?^^§^5î'^^’^fi^^duertitinpublicafcelera,quantam uocatio eiusnbsp;fitrcus omnium feelcrum, quæfiibditi eommittunt. Pater-fi conniuet adpeccata familiæ, amp; negligitea, acetiamfidi-^^ntei,tamen fi non àcitiuum officium,ut pro fua uocatione pu-i^^^tur,reâ;c dicitur confentire. Magiftri opificiorum,non curant honbsp;fiiorum uelferuorumuel difcipulorum, iilud tantummo-
’^ürant, ut familia fuas operas conficiant. Dicuntur igitur co ram leeleribus familiæ conléntire. Vulgus non perinde afficitur alie-P^ccatis,quàm fuisincommodis.Non precaturDeum,honardetnbsp;DeijUthorrenda fcelerum exempla è medionbsp;p^'^ntur.Hic certè eft coram Deo confènfus in ftelera, amp;approbationbsp;^^^îorum.Huemihi nunc confer contraria exempla. Mofès itaaffi-[j^^^'^peccatis popuîifui, utmalicdelibro uitædeleri, quàmutpopu-P^reat./Hîeiemias fineintcrmilsione intercedit propeccatis fuo-^j^ciuium.EtPaulus ait: Quisinfirmatur,amp; ego non infirmor? Quisnbsp;^nditur, amp; ego non uror?Etfi autem hi omnes habuerunt adhucnbsp;fçj '^hccillicates,tamcnfiintexempla,quibusaliquomodo cognonbsp;,Poteft, qualis debeatpiorum effeaffeélus ergaalienapeecata.Quônbsp;*^caruerint Ethnici, quamuis honeftißimi, eonfenfèrunt coramnbsp;^eo in aliéna fcelera, amp; approbarunt eai Manifeftaautemamp;nbsp;uera eft régula, Faciens amp; confentiens eadem pœna pu-niuntur. Quare tam honefti,quàm ftelerati Ethni
ci, rei i'unt impictatis,amp; eorum fcelerum, quæ iam funt comme-
moratHi
CAPVT
1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT II. EPIST. PATH AD ROMAN»
CAPVT SECVNDVM.
AIo«*a-7roA0gt;4©^ ei, u «vSfWTre, Irêiif ô Ke«v»y.tf)«'J^Ke4vasSv ««uS'v KA-mKCivaC’ TO à.vm Ts^oJvamp;if ô KQivecp-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flTi ft*
pi.«, 'n!) Gid'/'-Qr, K«TO«AH8a«y IuSk TKpmÛTciTt^oJortivTfia’-' Quaproptcr incxcufabilis es, o homo,quisqm’s es,qui ludicas,nbsp;Nam hocipfo, quodiudicas alterum,te:pfumcondemnas.Eadenlnbsp;cnim fads tUjqui iodicas. Scirnusautcm quod iudidumDd efl,fdnbsp;cundum ueritatem,ad«erfus cos,qut talia agunt
VOD Paulus in fine prioriscapitis inchoauit, hocnunc’^’ capitis abfbluit. Honefti cnim inter Ethnic^^nbsp;cum fintprædiû infigni uirtute,amp;: du cant uita coramnbsp;do inculpatam,nonferuntæquoanimo,utrediganturin ordinern^nbsp;minum Iceleratorum, amp; quia no poflunt coram tribunali homifl^?nbsp;alicuius fcelerisaccufari,arbitranturleetiam coram tribunalinbsp;innocentes.EtutPharißsusapudLucamprxfe contcmnitPublit^^’nbsp;aciudicatipfum longo poftfe inrationc iufbciæ interuallo rclilt;^l*J^'’’’nbsp;itahonefti Ethnici nihil minus cogitant, quam fein peccatorumnbsp;minum catalogumpertinere. Paulus autem do cet cos nullamnbsp;cxculationem, amp; tarn non polTe coram iudicio Dei conftare?fi^^nbsp;fcelcratos. Quid ira? Quia etfi non peccant externo faélo, tarnen peC'nbsp;cant confenfii,quemadmodum paulo ante eft expofirû. Porro,nbsp;fenlusnon tantum conftat fenfibili cordisapprobatione,uerùmnbsp;amimpictate in receflii cordis latente. Ex corde,inquit Chriftus,^’^'nbsp;cuntcogitationesmalæ,cçdes,adulteria,etc. In cordeigitur eftin^l’^nbsp;dienria erga Deum,ex qua omnia reliquapeccata promanant. Vbinbsp;tern eftinobedientiaergaDeum, quomodo polliceberistibiinii^“’'nbsp;cio Dei impunitatem? Indicium enim Deinoneftfecundiimnbsp;namfpeciem,led fecundum ueritatem.Non iuxtaintuitum homi^*^nbsp;(inquit Domirtlis ad Samuelem) ego iiidico.Homo uideteacjua^^P'nbsp;parent: Dominus autem intueturcor.Quare,cumhoneftus Ethnilt;^^^nbsp;non minus habet cor inobediens Deo,amp; plenum impietate,quâi^nbsp;homo fceleratus,baud iniuriain eodem peccatorum elenchonbsp;Deocollocantur. Obferuabiledidlum: Indicium Dei eft fccundui^nbsp;iieritatemaduerfiis eos,qui taliaaguntrSic enim iudicandum efle, ip'^nbsp;ctiam humana ratio approbat.Da pomum,extrinfecus rubês,intrinle'nbsp;eus autem putridum,num pronunciabis bonum.’Danucem, forisiP'nbsp;tegram,intus uerme exelam,num dicesbonam?Dahomincm uerb*^nbsp;blandientem, corde odio habentem,numaffirmabis eurnarnicum^nbsp;beneuolumrSed fi Deus iudicat lecundum ueritatem de hominibu^jnbsp;quispoteftfierifaluuspQuispoteftdicere, mundum eft cor meum-Refpondeo: Nullushominum, Quis ergo in iudicio Dei feruabituf*nbsp;Idem
-ocr page 49-comment. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49
j^^5’^telpondeo,Nullushominum:Siquidem fentenciaiuxtalegcitt ydpronunciatur. Quo igiturnos uertemus? Aludicio admifericor-pjn,àlégeadEuangelion,àMofeadChriftüm.Si enim feueritateninbsp;iudicij diuini refpexcris, omnes homines funt damnacioninbsp;^“noxij.Noniuftificatur,inquit,in conlpcótuDei omnis uiuens.Sinbsp;^^tctnconuerfus fueris adChriftumfiliumDei, amp; credideris mortenbsp;'î^spcccata tuaexpiata, amp;iramDeiplacatam efle, lententia pronun-^^iturde te, nolecundum feueritatem4egis,led fecundum promiCnbsp;^onem Euangdij.Si quis peccauerit, inquit loannes, aduocatum ha-^^usapudpatrem,IelumChrjftui-n,iuftum. Etipfe eftpropiciationbsp;J’^^peccatis noftris. Et Paulus: Quis ille,qui condemnat?Ghriftus eft,nbsp;’I’lJniortuus eft,imo qui amp;fulcitatuseft,quietiam eftad dextrS Dei^nbsp;H^*amp;interceditpro nobis.
Quodautcm dicit Paulus: Ho cipfo quodiudicas alteru, tcipium ^^tlemnas.Eadem enim facis tu,qui iudicas:Quid?Vult ne Paulus,nenbsp;^'^‘saduerfusalterum pronunciet fententiam, de eo peccato,cui amp;i-eft obnoxius?Quis ergo nobis dabitpublicos iudiccs.’Vna enim amp;:nbsp;eft omnium hominum tarn honcftorum, quam inhoneftorunbsp;p J*^Quarc,qui alterum iudicat,{eipftim condemnat.Qui cogitat denbsp;^^^Ojautluda, quod fint iufte damnati, an non is iam dele iplb pro»nbsp;fentêtiam, quod amp;iplè iufte fit damnandus, propterea quodnbsp;^^nifitcarnis eiusimpictas,quafuitcaro CainiautIudæ?Siquis prænbsp;5^^fitpatibulum,exquo fiilpcnfus eft fiir,autrotam,cuiaffixus eftla-^gt;^cfentit hæclùppliciaiuftèillisillata,annôleipfiimquoq; codemnbsp;^^uodtalisiple fit co ram tribunal! Dei, quai es illiinoculis homi-uidentur? Quid ergo faciemus? Non excrcebimus publica amp; le-^.^aiudicia? Abfit:Magiftratuseft ordinatio Dei,amp;geftat gladiurrinbsp;h ^ruftra,fed eftDeiminifteradiram ei, qui quod malum eft fecerit.
^^phat:Videte,inquitadIudiccs,quidfaciatis:Nonenimhominis indicium,led DOMINI. Quare exigitur aMagiftratu,amp; ludi-^ut quales quales lint ipfi coram Deo, luum faciantin iudicandonbsp;^um.lntereaautem,dum exercent fiium officium ergafccleratos,nbsp;J ’’^oneantur diuini ergaleiudicij. Aefiquidemimpij fuerint,aceiuónbsp;cogitent, quod riifirefipuerinr,non efftigient iudici-itirtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^lt;^xin Paulo fequitur.Siautem fuerintpij
% I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;renati, meminerint,tales iplos in carnefua efle coram Deo j
Mi • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram mundo: Et fe, fi Deus intraret cum ip fis in
ftt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantùm fupplicio gladij autrotæ, uerumetiam ignis in»
^^ni,fedgratuitæ dementias Dei perlelumChriftum, propter i Deus peccatum condonat. Ambulent igitur intimo-0 M INI, ne fibi relióti,caro ipfis dominetur.
-ocr page 50-IN CAPVr n, EPIST. PAVLl AD ROMAN»
Sir S Miamp;^’oTS'e, à Kßfwii »jw TO^iavT« TrçaArovTÂSjXSM ¦nsic^v etvm «TI Ö-V ÎKipei/lù 2gt;'.Kfr^Ä ’n!) Oçoû ; m 'm n^ov-rtsnbsp;j^Na',)(fiM^/4.ö:Kjß9v/4.ilt;xsK«-r«lt;^oi'e~lt;r,«fyo«f;, oTTö'j^gMrov -rwOeovei®'nbsp;«po-e«yil;
Costas autcm hoc,ö homo, qui ludicas cos, qui talia facinnt, SC facis cadem, quod tu fufFugtcsiudicium Dcif Autdiuiti'as bont/nbsp;tatis illius actolerantias, knitatisc^ contemm's, ignorans,quodbo/nbsp;nitas Dei ad pöenitenti'am te inuitatf
Dices, fihi,qui ducunt honeftam uitam,fimiles iunt,quantuf’' «uidem ad peccatum,amp; iudicium Dei attinet, Iceleratis hominih^^nbsp;furibus, uidelicec, latronibus, incendiarijs, amp;id genusalijs, quid crg*’nbsp;eft, quod cum fimiliter fint impij, non fimiliter etiam puniancur?Cnbsp;non amp;ipfi ex crucefiilpenduntur,autrötisaffiguncur,autióbnbsp;pereunt?Re(pondeo. Quantum quidem attinet ad publicumnbsp;plicium,quodàlegitimo magiftratu iceleratis inferriiblec,non ei*nbsp;li,nifiiuxtapublicas leges, iuppliciuminferendum. Principes,nbsp;Paulus alias,) non Hint terrori b ene agentibus, led male. Quantumnbsp;temattinetad lupplicium,quodiniuftis coram tribunali D®* deunbsp;tur, reipondet hocloco Paulus, quod etfi honefti homines tam m^nbsp;rentur, propter fuamimpietatem coram Deo fupplicium,nbsp;blice fcclerati, tamennon ftatim puniunturaDeo,non quùdnbsp;approbet impietatem eorum,fedquöd expcdetpœnitentiamipi^'nbsp;rum.Igno ras,in quit,diui das b onitaris,Eoleranriæ,amp;leni tads eiüs.’Tm^nbsp;uirtutes tribuuntur Deo. Vna eftBonitas, quæ cft,beneiacerehoimnbsp;bus,quamuis im pijs,amp; imm criris. Vnde eft illud Matth. lt;). Patet uelnbsp;cœleitis finit folem fiium oriri fiip er malos amp; bonosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altéra eiti^'
ticntia, quæ eft tolerare impios amp; ingratos, ut quanquam pergu^^*^ impietate,Deus tarnen non negetfuabeneficia,ied benefaciendop^nbsp;gat.Terda eft Lenitas feu longanimitas, quæ eft^tardum efte aditai’'’»nbsp;neceirepropenfiimadinferendum ftadm lupplicium, iêd expe^*^nbsp;refipifcentiâ, etiamfi homines no moueântur beneficijs, ut conunnbsp;pœnirentiam agant. Hæuirtutes Dei lùntdiligentiisimè obieman ' •nbsp;Sunt enim nobis cognitu neceiïàriæ,cùm ad confirmandâ conicicnO'nbsp;am aduerius ofFendicula,quç eueniunt ex fœlicitate impioru,amp;nbsp;ci täte piorû in ho c ièculo,tum ad imitandum cxemplû Dei. Dicam*^nbsp;primum de offendiculis.Alij enim offendunturfoelicitateinipiûm,nbsp;cùm uident eosflorere,acin bonis ducere uitâ luam,arbitrantür,aüEnbsp;non elfe Deu,aut,fi fit,no curare eu res humanas.Quales iùnt,quosrnbsp;trus,2.Pet.3.deicribit,Qui dicunt,Vbi eft pollicitado aduentus eiusPot'nbsp;quidem ex quo diePatresdormierunt,ficomniapermanentabio’^*®nbsp;creationis.Exhocautemloco Pauli docemur,g5 impij habeantpfoip®nbsp;rum luarureru euentû in hocièculo, non ib co rdia,fo mnoléti^^^ enbsp;,gligentia,fed uirtuteDei,boni täte uideliccCypatiedajamp;Ion^w^^^Jj
y
-ocr page 51-COMMENT. IOAN. BREN. LIBER I. DE FIDE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5»
cnim Deus confeftim, ucpeccatur,(upplicium inferretjQuis quæfb J^beretlpaGium refipilcendi?qui6 laluus fieret? Alij ofFendunturinfœ-“ôtatepiorum,amp;cùm uident pios mirificèin hoc mundo affligi,lênbsp;infua impietate effe fœlices,arbitrantur illorum pietatem efienbsp;'^pietatem, (uam uero impieratem effe pietatem. Sic olim Romaninbsp;^dinici, cum uiderent Ilraelitas unius Dei cultores, efle populum mi-oppreflumjleueroin cultu uariorum Deorum elTe genti-?'^uidores,amp; orbis dominos,appiauierunt fibi in luaimpietate, amp;nbsp;^^^icauerunteam effe fiimmam pietatem. Sic Turcærepottant mul-^amp;infîgnes uiâroriasà Chriftianis.Exiftimant igitur impiam. fiianinbsp;.^“gionemeire Deo acceptiisimam. Sic Impoftori Iblent lua confi-'?flt;£liciter procedere, utmagnam uim auri congreget. Arbitrator i-
Illas impofturas non dilplicereDeo, fed efTe magnam pruden-?’'ïiadminiftrandæ reifamiliaris. Sienimfmpofttira elFetaDeoma-quomodo ipoflet efle fœlix? VndeEcclefiaftes Salomonis ca-oóbuo dicit: Quia non profertur cito contra malos fententia, timoré ullo filij hominum perpétrant mala. SedPaulushoc lo-ocet, Impietatem elTefœlicem, non quod Deus approbet earn,nbsp;^^uodbonitate luainuitetimpios ad pœnitêtiarri. Hand tardât,in-J^l^VetruSjDOMlNVS, qui promifit,quem3dmodum nonnulli tar-exiftimant: Verum patiensefterganos,dum non uult ullosnbsp;^^’^lre,fedömnes ad pœnitentiamrecipcre,EtLuc.î?. Ficus fterilisiudinbsp;eradicanda,conceditur tarnen, utadhuc uno anno locum fuu innbsp;occupct,nonq3 hortulanusapprobet flerilitatem, fed quodnbsp;P^Peótet fruólum. Difeamus igitur in Deo agnolcere uirtutem pa-^^^’'fiæamp;longanimitatis erganos,iitin tempore refipifcamus.Si enimnbsp;^^^fifuerimusbonitate Dei,tantofeueriuseritiudiciumDei,quan-^rdius,ficutmoxlequitur.Hæcproponunturnobis,nonutaudia^nbsp;legamus tantum, amp;fciamus, fed lit in ufum transferamus, amp;nbsp;^^^cfaciamus nos ad timorem DOMINI, amp;ad fufeipiendam in ,nbsp;. ’J)porepoenitentiam.Cogitemusferió,cum femper, turn præcipuènbsp;J *peri,dormitumituri:EcceDeus iterum tolerauitte patienter, utnbsp;p diem foeliciter in fceleribus tuis tranfigeres,non quod approbetnbsp;^'¦a,fed quod expedier pœnitentiam.Ecquando ergo tandempœ-çæ^^tiamueramcapefles? Ccrtèhocipfomomento refipifeendumnbsp;^’^•Nefcis enim quid de tehac noéle futurum fit. Obdormifees nenbsp;l^^l^^?catis,hoc èft, in po reflate Satanæ? Scis ne, crante uidlurum? Scri-eft,Non tencabis D OMINVM Deumtuum. Ante annuninbsp;refipifcentiæ,amp; non refipuifti. Ante merifèm,imô in fii-lj*°'^'^^b4ouiada,imô hodierno die,uocatus es ad pœnitentiam,nbsp;Muifti.Vide,nenimiumfæpc,D OMINVM Deumtuumten-È i tes^
À
-ocr page 52-5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. II. EPIST, PAVLl AD ROMAN.
-tes, amp; de patiendaeius periculum facias. Quare,nifi adagendawp^ nicentiam properaueris, quid lalutifi erit tibi (perandum? No^nbsp;parabola de diuice, promittente fibi multos adhuc fœlices ann^nbsp;Lucæix,led eadem uocfe rapitur anima eius, etc. Habcs, quomonbsp;exhoclocoanimus adtimorem DOMINI, amp; ad pœnitentiani^^nbsp;citandus lit. Deinde uidendum etiam eft de exemplo Sc imicatioi’^nbsp;Hæenim uirtutesDci,bonitas, paticntiaamp;longanimitas,pfopoi^^*’nbsp;tur nobis in Deo cognofcendæ,non tantùm,ucadmiremur,nbsp;uerfionem exciteraur,led etiam utimicemur,ut quemadmoduo^**nbsp;pfebonus eft,amp;patiens, amp;longanimis erga eos, qui aduerfusnbsp;peccant, itaamp; nosfimus boni amp; patientes erga noftros inimicoSj^^^nbsp;malefaólores. Orate, inquit, pro ijs, quilædunt,amp;inlèlt;ftanturuos?nbsp;fitis filij patris ueftri, qui eftinccelis, quia Iblemlùum cEorifl-ßß*^ .nbsp;per malosac bonos,et c. Filij imitentur pattern, Serui obediant don^.nbsp;no.Et nifiimitatifuerimusin terris uirtutcs Dei, utfiamus Dcop^J^nbsp;pro luo modo, fimiles, non erit nobis locus in cœlis,ncc erimus^^nbsp;miles in uera foelicitate.
K«.-nc 0 Txf’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xsmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kd/)/!«»,
9'if, (v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;i7^)clt;tAy4-eac'J^nxcoKSJ.lt;n'ae' 'rS) Oeoù, oa* «-zjîxyîîff-i
y.ecTK-rici^yA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kaamp;’^zro/J-oyw «yaamp;ou, Tip-w,^
aîap ^lt;»nv «ioûviov. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎQi?elgt;x:is',x^ ucitû èLAit5e'ii^gt;^^
ft-fifioic' 3 TH J amp;v}kos' S’Äi’l'ic'fî\ sivoyvsJ^, uBj-jrèi(àf.v4'^%*'' , efUTTS “TV)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;' KacKop,lKlt;ra.iB Tenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 xsii
XSM eï^n'vx TTÄVT» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ âjÂSoyjIScTÂKp T€ TJMTOV 6''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ou
•7t^oew7roA»4-JÄ •^ec nbsp;nbsp;Oe$.
Sed iuxta duritiäm tuam,ô^corpoénitCT€ nefdum,coIKgis tiW ipG iram in die iræ ,quo patefiet iuftum ludicium Dei, qui redditivnbsp;ruseftunicuiquc iuxta fada fuajhis quidem,qui perfêuerantcsirtnbsp;benefaciendo, gloriam amp; honorem, Stf immortalitatcm qnaerunt,nbsp;uitam æternarn, illis autem quifuntcontentioli,ôlt;: quîucritari qUWnbsp;^em non obtempérant,fed obtempérant iniufticiac,uentura eft in/nbsp;dignatto ira,afflidio ÔC anxietas,aduerfus omnem animamho^nbsp;minis perpetrantis malumjludati primùm fimul Græci. Glorianbsp;tjerôà honor, amp; pax, omni operanti bonum,Iudato primûm,fi/nbsp;mul amp; Graeco, Non eft enim perfonarum reipedus apud D«/nbsp;urn.
ExpoRiitPauius caulam, cur Deus conniueatad impictatemM' minum,uidelicet,.utinuitet eos bonitatc dctolerantia lua äd pc£^'nbsp;tentiam. Nuncautem exponitlupplicium, quodmanctimpœnitci^'nbsp;tes. impij enim nihil diuinarum return reéfèutunturjnecpoflunt ad;nbsp;duel, ut uerèintelligant conlîlium Dei. Si Deus afflixerit ipfos, Utahnbsp;fliétione excitentur, Sc conuercanturab impietate,amp; conlcquanti**^nbsp;ßlu
-ocr page 53-comment. IOAN. BREN. LIBER I. DE EID6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^
^“^^nijgraflantur uirulenos eonuicijs, tarn in Deurn, quam in • •homines. Eiàias capite nöïiöjait; Populus non èfl: reuerius ad per-Jitiaitcm le. Et Hicremîas capite quinto: Pereußifti cos, amp; nonnbsp;Wucnint,actriuiftieos, amp;renuerunt aceipere dilciplinam. Indura-J^üntûcies fuasfuprapetrani,amp; nolucruncreuerti. Si uero Deusnbsp;^’’cfcceric eis, utbonitate amp; dementia ipfius inuicentur adpœni-^^''tiam,applaudunt Ebiin impietatcltia,amp;quo plura Dei benefi-^^equuntur, co præfraôliorcs amp;magis impœnitentes fiunt. Quidnbsp;*^8^^ tandem fiet? Num quia pergunt progredi in impietate, De-? ttiann perget benefacere ? Num impunes abibunt ? Idic nuncnbsp;. ’’^ipit Paulus concionandumdc Icueroiudido Dei . Thelâurilàs,nbsp;ribi irara in die irx amp; reuelationis iufti iudieij Dei. MuLnbsp;îjuidetn rident concionem, quæ habetur de fiituro iudicionbsp;P^ded nihil certius eft, quàm quôd indicium DEI uel tandemnbsp;*^patcfiecj ut unicuique reddatur iuxtafada lùa. Bonis quidem^nbsp;*^'‘ntranfigcndapia uita perlèuerarunc, amp; cœleftem gloriam,ho-
amp; immortdiutem quaificrunt, reddctür æterna uica^ 3c ^^tudo : Malis autan 3c iitipijs cuenient ira, indignatio j ^fli-anguftia, hoc eft, æterna damiiatio,3c infœlicitas. Deus c'-iuftus Index. Iufti autcm iudicis eft, unicuique iuxta fàélanbsp;J. Mdere. Adhæc^pij ftint in hoc fèçulo infcdiccs, Impij autemnbsp;Fieri autem non poteft, ut tanta rerum confnlîo perpetuAnbsp;K Nihil igitur certius eft, quàm quôd futurum lit iudicî-ƒ Ûei, quo hæc confulîo è medio tollatur, 3c omnia Rio legi-^^5* ordine dilponantur, ut bonisj bona, malis^ mala tuenianr.nbsp;. nunc eft lermo de Ethnieisj non eft oblcurum, quod a^nbsp;rcliéta fuerintueftigiacognitionis, de futuro Dei iudicio;nbsp;ijj lunt campus Elynus, ôcregnum Plütonis;. Etfi enimEth*nbsp;habuerunt nimis camalcs de his rebus cogitationes, 3c cu-Ç. ^’^ntnugas,nugis, tarnenlèntentia illaaicra eft, quod futurumnbsp;^Qicium Dei, quam ueritatemEthnid detinuerunt, fient Paulusnbsp;, PMixit,ininiufticia3cinmendacio.Acdubium non eft, quin fin*nbsp;'’^'ôci confîlio,(nonenimcadit, ne capîllus quidcmde capitcinbsp;(,ƒ l^euoluntatc Dei) libri Ethnicorum,Philolôphorum 3cPôcca-huncnfiim conleruati fint^ut ctiamGentium tcftimoiiioinbsp;{îublico humanæ rationis confcnlù conuincamur, futu*-Indicium Dci,in quo unicuique iuxtafiia operareddctür.
^ttius uerôant nihil hofurriargumentorUm cxtarCjâut ea infiri lgt;|^'^.^^liabcri , quàm ut rem tanti momèhti comprobent, ccrtcnbsp;Apoftoli, 6c ante hos Prophetæ, pcrlpicuè concionatinbsp;iKMiilsimo die, 3c extremo iudicio,ad qüoduiüi 8c mortuinbsp;E } fiftenji
-ocr page 54-44. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN'CAPVT il. EPÏST. PAVLI AD ROMAN,
fiftendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igiturcertius’txpeClandum €ft,quam ludióum
Dei de omnibus höiïliöibuSk
Cæterùm, cùm Paulus di cat. Redder unicuique fccundum O' peralua,Er5 Redder ætemamuitamhis,qui perfeucrant in bonis O'nbsp;peribus,poflecquilpiam aibitrari,Homines mcreri uitam xtcrnamnbsp;fuis operibùs.Sciamus ergo, quod Paulus loquatur hic, iuictafcJ’'nbsp;' tentiam diüiràckÿs, ôê de operibus ex omni parte perfedis,ficutnbsp;legeexiguntur. Eex enim dicit: Quicunque feceriteam,uiucE in«**nbsp;Et Chnftus exponit de uita zterna: Si uis,inquiens, intrare in-ü*'nbsp;tam,fouä m.indatà Dei. Mandataautem Dei (unt, Diliges DÛ'nbsp;Mlb^VM Deum tuumex toto corde, etc. Et,proximum l^cut^nbsp;iplum. Veriisimum igitur eft, quod conlequaris merito tux iui 'nbsp;ciæ ætérnam uitam,Siquîdem b^c mandata perfeótè,fineullonbsp;tio,feruaueris,‘de opera eorurn intégré, prout à lege exiguntur,ft^^nbsp;ris. Siuerô,uel unumiota,autapicem neglexeris,manet teira,ifl^'nbsp;gnario, tribulatio Si. anguftia. Malediétus,inquit,omnis,qui^,^^nbsp;permanferitin omnibus ferrnôhibus legisbuius. Et hocnbsp;urn Dei fecundum ueritatemy quemadmodum Paulus fup'^ jnbsp;xit.Quid ergo? Siad iftum modum habet caulà hominisfquot;nbsp;ge Dei,cercè lèquit«F,nosomnes potius damnatos eire,lt;l'i^’^?*'nbsp;quosïuis operibus lèruari? Nullus enim hominum cft,nbsp;Deipcrfelt;ftèli£isfacit..Omne: igitur iudicioDei damnarifiin’^'^^nbsp;d:è.Cùm enimirtiudicio Dei Aton iuftificetur ullus uiucns,n^^nbsp;feftum eft, ömnes homines co ram iudicio Dei, damnation!nbsp;noxios eflè. Quid igitur faciamus?Properemus ad Chriftumj^ï,nbsp;propter baric caulàm lufcepit mortem, amp; patefecit le Euang^**..nbsp;mo, ut hi, qui iudicio Dei propter peccara damnationinbsp;fiint,leruentur in iplb per fidém. Quare, cùm Paulus hocloco .nbsp;cit, Deum redditurum unicuique fecundum opera fiia,nbsp;de iudicio Dei; fecundum legem, amp; pcrfecfta opera legis, innbsp;iudicio noil conftat, qui tantùmextemam iufticiam praâftat,fe3 4.nbsp;legi peffeétè, amp; intégré làtisfacit. Verùm, quia nemô legem peunbsp;lt;âèimplet, iddreo concionatur poftea de Cbtifto, in quo coni^^nbsp;quimur remilsionem peccatorum, amp; uitam ætemam, graas,p
' fidem*
Deinde memotâbiîe eft, quod dcimpijSj qui habent cem rerum fuarà» fucceflbm amp; funt impœnitâteS, dicit. H-«'nbsp;coliigis ribi ipfi iram in die int Definit eniffl bis uec^i*nbsp;¦«Iiiidlitiaiiciàsitapiormn inlioclcculü. Thefiurife,ioquit,iS^nbsp;iöi#
-ocr page 55-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I; DE FIDÈ.
Impiorum ergo fœlicitaseft tiiefàuriiàtio,non fœlidcatis, fed æ)indignationîs diuinæ,int€niecionis,amp;perpetuæ damnarionis.nbsp;de ergo mihi,quàm uanafic expeéiatio impiorùrn,qui funt im-pnitentes. Quanto cnim (ùntin hocfeculo fœliciores, tanto ma-fœlicitatem incœlo fe manere ârbitrantur. Itaque ædificantnbsp;^^ngulisdiebus, nouam,pro Ria opinionCj fœlicitatisfèdcniin,nbsp;cœlefti. Sed Paulus Spiricuünóio inflammatus, dicit coSjnbsp;^làurilàre fibiiram,hôc eft, tAnv naiorem fibi infœlicitatem pa-ƒquanto fœiicius inhoc feculolt;u:uunt. Exemplum babes Diui-^^*’ 'nbsp;cuiusianuam iaCebat Lazarus ukcronis, adeoque longe o-milerrimus. Time igitur Déum,amp; refipilccin tempore,utnbsp;^^itate,ôlt;longanimitate Dei Iruaris.
Dices, Agnofco quidem ueritatem Stleuerîtatem diuini iudi-ƒ nuUa ne erit ullius perfonæ in eo iudicio prærogatiua? Vi-pjenim iniquum elfe, ut nulla habéatur ratio perlbnarum præ-cùm maximum fit inter.eas difcrimen. ludæi fuerunt fij-î^’^oribus temporibus elcétus Dei popükis^ amp; oblèruarunt dr-^^cifionemj ôc alios cultus legis . Ecbnici autem fuerunt à Deo i ^ijnec oblèruarunt legis mandata. Videtti ergo, quôd ludadnbsp;^^antpræ Etbnids prærogatiuam coram Dzco, ut etiamfi peccâ-tarnen DE VS relpidat opera ipfórum, quibus facra diuini-^pfæfcripta peragunt. Exalteraparte uidctur babendam ratio-
Ethnicorumpræ ludæisin iudicio DEI, quodecfipeccarunr, non accepcrunt legem, ficut îudæi. Vbi autem non eft lcxgt;nbsp;j '^oneftpræuaricatio. Eft amp; bis temporibus magnum difcrimennbsp;. .J^fChriftianos amp;Turcas, üt etiamfi Cbriftianipeccauerint,tamennbsp;d^tur rationem iplbrum præ Turcis, coram DEÖ babendam^nbsp;^^dagnofcant Ghriftum uerum DEVM, amp; utantur Sacramen-I^^Cbrifto inftitutis, quæ Turcæ deteftantur. Curigiturnonba-præ Turcis prærogatiuam? Non eft etiam mediocre diferi-^^perlonarumj inter Principes amp; fiib dito s, inter diuites amp; pau-Videtur ergo, quôd Principes amp; diuites, etiamfi pcccaue-Ahabiturifint præ fiibdiris amp; pauperibusin iudicio Dei præro-^^niiSed Paulus bocloco docetyludiciumDEI eflTciuftilsi-^ç^dtu,acbabere maxime omnium earn coiiditionem, quæ ad rc-. ^æquum,amp; iuftum iudidum requiritur. Ventura eft (inqüi-^bndignatiojamp;ira,affli(ftio amp; anguftiayaduerfiis omnem, ÖM-J^M.(inquam).animam. bominis,perpctrantis malum, Iudæi pri-‘^’^ôcGrçd.Gloria uerô,dcbonor,amp;:paxomni, OMNi(inqûamgt;nbsp;{^Und bonùmjudæo primùm,fimulamp; Græco; Quid ica? Quiä
noil
0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎN CAP. II. EPIST. PAVil AD ROMAR.
non éft pcrfbnarirm refpcÀus apud Dcum, fine quis Rieritludar us,fiueÉthnicus,fiuePrinceps,fiuefubditus,fiue diues,fiue pauper:nbsp;Si male egeric,condemnabicur,fibenc,fen,iabitun Conditio enirrtnbsp;rcôli amp; iufti iudicij eft Non relpicere perlbnas. Videamus crgonbsp;quid fit perlbnas relpicere, ut amp; Indices cognofcant fiium oF-ncium,amp;nos cognofiamus, quam nobis urilitatcmafFcrat,quo4nbsp;Iciamus DEVM non efle perlbnafum rclpeótorcm . Lex cnimnbsp;DEI exi^t in quouis ludice, ne relpidat perlbnas. Dcutcrono-mijprimocapitcrNon accipietisperlbnam cuiulquam, quiaD^lnbsp;iudiciuni eft. Et Dcuteronomij decimo: Non accipias pcrlbnafflnbsp;necinuncrâ. Pcrlbnam autem in iudicio relpicere, eft fentcnnamnbsp;ferre, non iuxta controuerfiæ^lcu caulâcj lcd iuxta perlbnænbsp;tatcm. Vtfi ludió fiftatur reus, qui eft potens, aut diu es, aut amiquot;nbsp;eus, amp; malam habeat caiiGm, dicitur perlbnam relpiccrejcùna ab'nbsp;fbluit lua fententia reum, propter potentiam,aut amicitiam. AutF*nbsp;fiftatur ei reus, pauper quidem. Sc aIicnus,Sedbonam habens cau»nbsp;fim,aducrlus ludicis amicüm, aut potentem quendam hominem , dicitur rclpicerc perfonam , cum fert Icntentiam aducrlufnbsp;pauperem , propeerea qubd fit homo abieólus, nee pofiif (u*nbsp;am cauläm tucri, Aduerîàriiis autem fitucl amicus, ucl opibusm-fignis. Hoc peccacum in Iudicibus,non cftfimplexpcccatum,quäle eft furtum,aut homicidium, led eft crimen læfæ diuinx maiefenbsp;ris. ludicare enim eft opus Dei. Commendat autem DeuslcgiO'nbsp;moludidhuius operis executionem. Quarefi Iudexperuerteritl^nbsp;didum, lædit non hominem tantum, led etiam iplam Deimaic-ftatem. Vt, exempli gratia, Si quis cranlgreditur aliquod Impc^‘nbsp;toris mandatum , uel de conferendo certis fiiis terminis tribuitnbsp;ucl de non helluando per totam noélem , peccat quidemnbsp;autem defîgnat crimen lælæ maieftatis. Si quis autem literas man*nbsp;dati luto contumeliofè conlperferit, aut pedibus concuIcauÉnt»nbsp;non fimplidter peccat, led eft in iplam Imperatoris maieftatcirtnbsp;contumeliolus. Et cùm illud alterum pcccatum ,aliquoticsnbsp;cunia coram magiftratu expiari poßit, hoc non lolct, nilî amp; bo*nbsp;norum confilcationc, ôc morte expiari. Sdamus igitutjquôd gra-uißimum lùpplidum corâm D E O mancat ludiccs pcrlbnaruirt.
lofaphat, quid ftdatis, Non enim hominis cxercetis iudidum , lèd Dci, amp;: quodeunque iudicau^nbsp;ritis, in uos redundabit, Extat apud Hcrodotum cxemplum’inbsp;quo CambyfeSj Rex Perlarum, alioqui impius, non iniufti tarnen feueritatc iniquum ludiccm puniuit. Pcllcm enim cius àcorgt;nbsp;poredecradto cribunali incendi,ôcfilium cius in co iudieaeuruin
-ocr page 57-p , COMMENT. IOAN. BREN. LIB. T. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0
iuGit^cum hac comtninatione, ut nifi legitime caulas iudicaue-non minori feueritace, quam pater,fit puniendus. Ex hoc au^ J^)quód Deus non eft relpedorpcrfonarum in fiio iudicio,noiinbsp;admonentur public! Indices fui officij, uerumetiam cognigt;nbsp;ƒ cius affert nobis priuatim luam utilitatem, Primùm enim deter-^nosa peccatis. Namfiquisaut potentiapræditus,aut opibus ab-P ^^ns, cogitaueritpeccare,acfperauerit impunitatem, propter per*nbsp;autemreputet cum animo fiio,quôdnbsp;Deumnon fit reipeólus perlonarum, habet iam lecum orga-i Spiritus fandlusreuocetipfum ab inftituto peccandi. De-^nim intantum non relpicitperlbnam, utquifiduciafiiæ pcrlbnæ
I f^’^cauerit, grauius puniatur. Potences, ihquit Sapientia, potenter Sitpicn.S^ ^'¦nientapaciencur.Et mox:Fortioribus,fortior inftat cruclatio.Etnbsp;^•Seruus feiens uoluntatemdomini,amp;nonfaciens,uapulabitmui-j^-Êxemplum eft Gens ludæorum, quondam eleétus Dei popu-Snuncautem tanto feuerius à Deo abiedus, quanto maiori fidu-Muæ præroCTatiux âduerfiisDeumpeccauit. Deinde hæccognitionbsp;i j^^cat nossuielperacione in aduerfis. Sicut cnim Deüsnon eft re-t^'“^^rpeilbnarum,in iudicio fuo, aduerlùs peccatufti,ità non eftnbsp;perlonarum, in Euangelio fuo, ergafidem. Quare,cùm ob*nbsp;magna mileria amp; calamitace, ac arbitramur Deum nonnbsp;?P’cere nos propter mileriam amp; calamitatem, tune excitât in no*nbsp;I K ^^uciam,fi cogitauerimus Deum non elfe relpedorem perlo-çj^’ASedin omni gente,quicunque adhibuerit fidem Euangelionbsp;(J nuocauerit iplùm, lalutem conlequi. Omnis,inquit,qui cre*nbsp;t’im, non périt, fed habetæternam uitam.EuOmnis, quiinuo*nbsp;^fitiiomen Domini,làluus erit.
i
Crai^ Â^ô/jLagt;a')(^xoi/fi^v,«î'ô/twô'Xgù«'23îAoûv-Tj.XâÙô'lt;roitvvô^z.û‘^ajgt;7’ôr» VÛÜ.S KCtâiiffavriu.. oû quot;JÇ oî à.y.^occ'reu.'nf) vây-v JÎvmloi TToup« Oe$»nbsp;oiTTsiH^cà-770 vé/jL» «AikoawSjfa-avTj. O'r iâ'^'idyiHTitfi.H vôiMviyov-*nbsp;, Ipuc-Çi TK ’Tf) vôpjs •miû, oursi vôp-ov p.H iyaVTS^tieUula^lf amp;lhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, «il TT-
»61? cÎaIkvwt] amp;'ifrov-770 vo^ouTeû.a' )ilt;xjf/icaa'MTO[ii
il
I
A
Klt;x-r«J9fouv-«
, ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac gt; o-zt o Qeoif iw, Kf tt
QuîcunqueenimfineIegepeccaaerunt,fineIcge0^pcribunf, ß^qujcuncpin lege peccauerunt, per legem iudicabuntur. Nonnbsp;^nim, qui audiuntlegem, iufti funt apud Deum, fed qui legetnnbsp;fatSis exprimunt,iuftihabebuntur. Nam,cûm Gentes, quæle/nbsp;^ernnon habent,natura, quælegis funt,fecerint,eaelegcm nonnbsp;l’abentesjfibi ipfis funt lex, qui oftendunt opus legis fcriptumnbsp;*ncordibusfuis,fimulatteftanteillorum confcjcntia,amp;cogita/nbsp;tionibut
K'
-ocr page 58-5t’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎN CAP.'n. EPIST. PAVLl AD ROMAN.
tionlbas inter fe accufantibusjaut etiam excufantibuSjin co die, cum iudicabit Dominus occulta hominum, iuxta Euangclionnbsp;meum^per lefuni Chrißum«
Etfi Paulus mox Ko efilO loco traótabit copiofè de Induis,ut ofteû dat etiam ipfos effepeccatores, tarne quia res ita fert,facitamp;hîcmc^nbsp;nem ip{orum,amp; coniungit eos unà cum Ethnicis, docens utrof^; d cnbsp;peccatores in iudicio Dei: ludæi (inquiens) primùm fimul amp;nbsp;Non enim eftperlonarum relpeéiusapud Deum.VideturauteinaDgt;nbsp;iurdum,quôd ludæinullam habeant prærogatiuam coramnbsp;cutantea dictum eft,) propter legem fuam. Audiuerunt eniiuKg*^nbsp;in monte Sinai, diuinitus recitatam amp; repetebatur fingulis Sabbaosnbsp;in Synagogisiplbrum. Verifimileigitur eft,quôd propter frequentem legis auditum, hab eant aliquam coram Deo prærogatiuaiUj cO-amfipeccauerint. Sic etiamEthniciuidenturhabere exculârion^'^nbsp;peccatis fuis, propterea quo d nullam legem, ficutludæi accepiu^î’nbsp;amp;multaignorafrent.Sed Paulus concluditutrofqjlùbpeccâtum- b) 'nbsp;camus ergo primùm deludæis: Quicunq;,inquit, peccauerunt in Ç-ge,iudicabunturper legem:Non enimauditores,fèdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;le^
iuftificantur.Quodad peccatumattinet,nui}a eftprærogatiua^“.^^^' bueris legem, fine non habueris, fiue fueris ludæus,
Nam fi habueris legem, amp; peccaueris, lexiplàIndex eft, amp; couHeuinât te. Non enim idcirco iudicaberisiuftus,quôdàudiaslcgem,lb^4‘^^.nbsp;facias legem. Ergo, inquies, meremur iufticiam ex operib us leg’s’ N'nbsp;hilminus.Etfi enim confequeremur iufticiam exhis opêribus,»*^'nbsp;gern perfeâ:èimpleremus,amp; fine ullo defeôlulegi làtisracercmus^U'nbsp;men nullus horainum (prætcrChriftum)uerèeftfaôlor(hoceft)nbsp;feôtusimpletor legis. Quare nullus etiam hominumiuftificaturex^'nbsp;peribus légis. Quod ergo ad Galatas dicitur; Quicunq; lunt ex op^’^'nbsp;buslegiSjlub rnalediôlo fiint,non pugnat cumhoc diâ:o,No’’^^/nbsp;ditoresjfed fadores legis iuftificanturapud Deum. Illic enimnbsp;tur Paulus de operibuslegis,quænosfacimus: Nosautem nunquajunbsp;facimus eapeffedè, amp;: intégré. Omnes igitur,qui faciunt operaIÇ'
gis, funt malediôti,quôd his fuisoperibus non làtisfaciant legi. H’’:nbsp;uero cùmait,Non auditores, fed fàôtores legis iuftificantur,loquitutnbsp;de operibus,iuxta earn integritatem amp; perfeôtionem, quam lex exi'
git, Lex enimnon iudicatfibi fàtisfieri,fiiplàm tantum audieris,amp;u’'nbsp;xtaexternam Ipeciempræftiteris, led uukutiplàm perfeôtè,ablqf^nbsp;ullo dcfeôlu,impleas. Hocdiôlum circumferri debetad omnes pât'nbsp;teslegis,præcipuèautemad Decalogum. Lex efl^Non habebis alic-nos deos coram me. Non fuftîcit autcm,ut non adores externiiiunbsp;Idolum alicuiusEthhîcidei,fedexigitur,uc diligas ucrum Deum ex
-ocr page 59-COMMENT. IOAN, BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0
corde, ex tota anima, amp; ex omni forticudinc. Lex eft i Noh oo ^'^as.Non eft autem contenta,ut neminem occidas manu. Hoc c-’quot;•ncft tantùm audirc-legem, fed exigit,ut poft dileétionem Dei,nbsp;cor inflammatum fit diledlione erga proximum, quam-^’^ capitalem inimicum. Hoc enim eft facere legemi Reólè igiturnbsp;Paulus, Non auditores, led faólores legis iuftificantur coramnbsp;tO: liquidem per faótores legis nonintelligit cos,quifèniantlc-tantùm fccundum externam lpcciem,(ed illos,qui perfeólè einbsp;^sfaciunt. Quod cùm nullus unquam lu da: us præftireric, perlpLnbsp;'^'^nieft,quôd nullusunquam iuftificatus fit ex operibus legis,lèdnbsp;quod omnes iudicati fint per legem maledicti, ac tantumnbsp;°^ftjUt Èabeantexculàtioncm peccati, ex eo, quôd audiant legem,nbsp;quot;^tatito magis iudicentur peccacores, quanto læpius audiunt le-non làtislàciunt ei.
^C)einde,necEthnicihabentullamin peccatis liiis excüGtionemi Jod non acceperint legem, ficuti ludæi. Etlî enim Ethnicis nonnbsp;’^ata Lex feu Decalogus tali modo, quali datus éft lüdæis in mon-?’^ai,ea tarnen lexmoralis, de qua in prælentia lermo eft,quæ lu-j P ftripta erat in tabulis lapideis, lcripta fuit Ethnicis in naturalînbsp;P^tum rationc. Gentes (inquit) non hab entes legem (taliter ui-acceptam qualiter ludæi acceperünt, ) fibiipfis fiint Lex,nbsp;f eft) habent legem diuinitus, in humana ipforum ratione in^nbsp;^'ptani, Hoc indiget probatione. Probat igitur duobus argu-^'^tis: Alterum cft,quôd Gentes feu Ethnici, qui non habent le-fecerunt natura, quæ lùnt legis, amp; oftendunt opus lègis Icri-in cordibus luis. Quid hoc? Num Ethnici impleuerunt le-
. Ôei perfeôlè,uiribus lîiis naturalibus? Hoc quidem nonnulli , Pauli diôto aflercre conantur, fed hi non intelligunt feri-plj^^^^uli. Duplex enim eft Opus legis. Vrium eft opus Im-^^^’^is, quod lex uel prohibet, ucl mandat, lit reipfit impléatur. .nbsp;Içp P^^gtatia:Lex eft,Nori habeas alienos deos coram me.In hac duplex.nbsp;fô^îHon prohibetur tantùm, (ficutpaulô antè diôlumeft^ne ado-aüt ftatuas, uerumetiam mandatur^ut diligas uerum De-
. ^^toto corde, ex tota anima, etc. Diligere igitur Deüm ex totO opus,quod inpræfêntia döcendi gratia,ïmpletionis opusnbsp;^uSi ItemlexeftiNon occidas.Irthaclege,nönprohibetur tan-^ïomicidium externum, quod manu,aut gladio, aut uenenonbsp;Statur, uerumetiam mandatur dileótio ptoximi, quamuis inhnbsp;idque tanto animi ardorc, quantum tibiipfi làués. Hanc igi-'lü'Opus impletionis, propterea
1 opere impleri, amp; fibi latisfieri exigat; De tali ail-opere nonloquitur hoc loco Paulus, cum dicit: Gentei . fcccruni
-ocr page 60-IN CAPVT IL EPIST. PAVLI AD ROMAN, fccerunt ea, quæ legis funt, Et, Oftendunt opus legis fcripuim innbsp;dibus luis. Gentes enim, leu Ethnici nunquam fccerunt talc op^nbsp;perfeólèjnechoc opus ita fcriptum eft incordibus iplbrunigt;ntpnbsp;tuerint exnaturalibus luis uiribüsperficcre,amp;implere. Nequccnnbsp;pij i'pfi, èlpiritulanófo renati, polTuntluó operelegcm facerc,amp; ’nbsp;plere, tantùm abeft, ut Ethnici hoC potuerint. Alterum eftnbsp;quod U o camus opus noticiç,quo cognofcimus dilcrimé inter nnbsp;fia, amp;inhoncfta,inter iufta amp; iniufta,interlaudanda amp;turpia.D^nbsp;legis opéré loquitur Paulus in præfentia. Lex enim, IcuDecalnLnbsp;(qui eft epitomelegismoralis)promulgatus eftpræter aliasnbsp;am propter illam, ut cogn olcatur ex eo, quæ fint bon efta, qua:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
quae leâ:anda,quæ fugienda.Quod igitur Decalogus fuit ludxJS? fuitEtbnicis ratio naturalis. Sicut enim ludæi cognoucùintnbsp;go,Deum efie, Deum efte colendum,parenteshonorandos,nuinnbsp;cendum:itaEthnicicognoucrunt eaelua Ration e,cui Deus eap^nbsp;fecit, (ut Paulus lupra dixit,) amp; naturaliter inlculpfit, quenaann*nbsp;dumteftantur fcripta corum.Hocillud eft, quod Paulusnbsp;natura fecerunt ea,quæ Hint legis,hoc eft,Lex tradit noticiamhon^nbsp;rum amp; inho n eftorum. Han c n o ti ciam hab u er unt gentes natin^'nbsp;fiendunt opus legis fcriptum in cordibus fiiis,(hoc eft,)Lexup^’^^^’nbsp;feunotificatdifcrimeninterhoneftaamp;turpia.Tcftificâturautcj^^nbsp;nici,multisargumentis, cum legibus, turnalijsfcriptisruisjquo“ .nbsp;opus legis, leu noticia huius dilcriminis,lcripta,amp; naturaliterinftiyPnbsp;fit cordibus ipforum,utuerilsimum figquodScholçiuxtaluampÇ^nbsp;fin dicuntjSicut prima principia rerum fpcculabiliumnbsp;intellecfiui TheOrico, ita prima principia rerum agibilium impt^*nbsp;fiintintclledui Praólico. Non eft igiturlentiendum,quôd hun^^nbsp;rationi naturaliter infita fit uirtus, quapolsit uellefc ad éa, quæ lunt^^nbsp;ternæGlutis,præparare, uellegem Deiimplere:Sed quod tantùiunbsp;liótaei fit, poftpeccatum,aliqualux,leu noticia, (quam Paulus uonbsp;Opu slegis)qua dilcrimen honeftorum amp; turpium cognofcitur.T^^'nbsp;turn autem abeft, uthæcnoticiaaliquid, uel ad exculandumnbsp;turn, ueladimplcndam legem conférât, utpotius,quoilluftriorenbsp;co peccatum fiat peccantius(ficutPaulus poftea capite leptimo lö9^''nbsp;tur)amp; uires horainis,adimplendanl legem, imbecilliores decUren'nbsp;tur. Habes prius argumentum, quo Paulus probat,Ethnicos nonu^nbsp;benteslegem,fibiipfisfuiflelegem (hoc eft) habuiflelegem diuinitn^nbsp;mlculptam. Sequitur alterum:Simul (inquit)attcftanteillorum |nbsp;lcicnti3,amp; cogitationibus inter le acculantibusjaut etiam exculanO;nbsp;bus,in cd die,cùmiudicabit Dominus occultahominum ctcEthintinbsp;enim non Iblum habucrunt noticiam iufti amp;iniufti, honcftatisamp;tuf'nbsp;pitudinis, fed etiam habuerunt confeientiam in rede aiit Iccus
-ocr page 61-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d
^3ni,qu( inter Ethnicos miTero homini open! ferebat,huic teflimoni-’^tnreddebat confcicnda, quod reiflè amp;pièfaceret.Et qui alter um oc-^'debat.autfalteminuidia profequebatur hune confdcnna ipfâ, quæ ^'h'nftar mille teflium,accu(àbat reclamabar,in aurcm mentis infu--^franSjiniquifsimumefTe, quod ageretur. Hin cfuntfuriæ Oreftisnbsp;^ffonismatricidarum. Hæc igicurfeuapprobatioinrectè fad:is,feunbsp;®fcufatio,8d furiæ,in fceleribus, manifeflumargumentum funr, quôdnbsp;-thnici habuerint opus Legis feriptum in cordibus fuis,hoc eftjquôdnbsp;^Duerintnoticiam honeflatis amp; turpitudinis, naturalirarioni diuini-J^sinfculptam.Quare, etfî Gentes feu Ethnici non acceperunt Deca-in tabulis Iapideis,quemadmodumludæi,tamen,quia hàbue-fi^nt dono Dei cognitionem iufti Si. iniufli naturaliter,non habent ul-fxcufationem aut prærogatiuam inpeccarisfuis,in eo die,quo Denbsp;'’^ludicaturus eft per lefura Chnftum omnia occulta hominum , hocnbsp;'s coram tribunali Dei. Quod enim dicit : In eo die, quo Deus iudi-'^it occulta , SCc, periphraiïs ed tribunalis Dei, quod fuum qui-femper lo cum hab et, turn ßduatim, tum publicè, etiamin hocnbsp;K^^Io,fed tnaximè omniumpatefiet in nouifsimo die, in reuelationenbsp;^’ïiininolîrilefu Chrifh’, eo quodDeusfiatuitdiem,quo iudicatu-
gt; ( ficut aliâs Paulus ait ) orbem térrarum cum iullicia, per eum ,7. /^*ii,perquemdecrcueraf, Séc. Vnde hoc loco additiSecun-pJ^Euangelion meum.Cortcionabatur cnim, quod Chriftus nonnbsp;j| ^niexpiaiîetpeccatanofIrà,ucrumetiam,quôdDeus , per Chri-iudicaturus elîetuiuosamp;f mortuos ? Difeamus igitur timoremnbsp;. Primùm cnim,Noshabcmûs, Sc naturalem rationem, quemad-
Ethnici Decalogura ,quGmadmodum ludæi, amp; reuelati-^^ll'^^Euangelrj, quodEthnicisfuitabfconditum,èCludæisutcuncß (^uai'cfi peccauerimus, amp;^non refîpifcamus, tantograui-^ç^hrnnabimur,qüanto excellentioribus donisornatifuimus.Dein-’ 5001 Paulus dicit : Occulta hominum in die iudici] patefacienda,nbsp;debet. Nam,fihorroreconcutimur,nbsp;(Ih^^^g’^anauspeccatum quodconcepimus, coramparuoadmo-hominum cœtu reuelandum quanto magis,ad quamuis peccatinbsp;^i^S’dtioneni cohorrefeere débemus, quod nihil tam occultum defî-coram ùniuerfo mundo reuelandum iudican-peccata,aut fî forte pc.ccauerimus,rehpifcennbsp;Chriftojn quo folo, peccatanont^ntumabfcondutur,fêdnbsp;^ta abolentur,ut nulla ipforüm memorià reliqua manear.
c-u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xçy kma/xnmw.^ vô/x-a.naynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjj Geô,K^
agt;-m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.ucr^yovfâ^Ô'kv. 'rg)vop-ts, Tti
^‘^TEö-€ctüS'vóJ'(t7üve^-w(pAóö(tf , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OT^ïcTeuT-ltu ixlt;^óvlt;»v,
-rip Cptoo-w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp vof
0 Yv lAe/îcffXCûv iTlt;i^av,o'eoœa!v où lt;Ac/2ilt;r«Çi ç o xiz^uoJoov fj.H xAtTrfecAxA^^iv ^z.oi^eJavjpLoijj^euia'. ()^J^e\vamp;s'i{jS^^TKeïlt;/kgt;\ec,ï^oa'v\êitg^oa‘iigt;nbsp;X(w^«Q-at, ^.^^tgûj(3-glt;ip(5-gt;7g5 v6p.a,3'v Oeojinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;To ^ovoput Tü)
®«lt;gt;ù A uftUa’!iA«-0'lt;j[gt;^p.çi'rea ü/ytaquot;’ievamp;ri, x.^cêcte’* F Ecce
-ocr page 62-Äs
IN CAP. n. BPIST. PAVLI AD ROMAM.
Ecce tuludæus cognominaris, amp; acqui'efcis in lege, dC gloria/ tis inDeo, 6C nofti uoluntatem, ac probas cximia, inftitutus ex lege,nbsp;confidiscpteipfüindùcem elTc caîcorum,lumcnintenebris uerfaivnbsp;tiunijCruditorcm infipicntium , doAorem impcritor«m,habentcmnbsp;formameognitionis ac ucritatis per legem. Qui igitor doces aliunhnbsp;teipfum nondoccs,qai prædicasnon furanduni,furans: q«i dicisnonbsp;adulterandum,adidteriam committtSjqui execraris fimulacra,facri#nbsp;crilegiumadmittis, qui de lege gloriaris, per legts tranfgrefstoncntnbsp;Deum dehoneftas. Nam nomen Dei propter uos male audit internbsp;genres,quemadmodum fcriptum eft,
HaÄeniiis dcEtlinici§,qüÔd ânt p cccâtôrès. MunC de ipfiprobantureftèpeccatores, Supra enim difiribuitPaulusnbsp;fum huttianurn gCnus in Ethnïcos ludæos.Cum igitur huenbsp;pofuen'tjX^uôdEthnici,8cnhabuerunt kgémnatüràinfcriptariif^^ .nbsp;nijtanjen notl finteàtnfeórati,fedpotiùsfordidati fintnbsp;iniquitatis,exponit ilurtC îrtiquitaterh ludæortlm, ut tandem oucnbsp;quod ficut Ethnicijita ludpnoaiuftificentur,hoè eft,nonnbsp;turab iniufi:icia,nifîpropterChrifituni, fiitiipfiini crediderittt.nbsp;Rutem maioris eA molisjcxludaeoi^ exËthnico facere peccâtoré.U.^^nbsp;enim tempore hæc epiflola feripta cft,Iud«fei uidebantur àdhu^^P.nbsp;(usDei,amp;qüiahabebantlegémjdcircoafbitrabantuir fe P^‘'( pnbsp;ftosjfî Icgis operajuxta eitterna Ipcciê facerent. Qpàire fuusnbsp;nbsp;nbsp;y
labor,ïud^os Conuincefe peccati.Ecce,inqüit,Tü cognoin’^^’’^^^ us,amp;c,Hîcmihi confîderajtJuôdëtfîPaüIüsilludpræcipuèhoclôfco^nbsp;gitjUtarguatludæospeccati, tàmeri intérim commémorât encornii^^^nbsp;Legis^ac imprimis D ecalogi,amp; récitât utilitatcs eins. Nainnbsp;iuxtaueram Sgt;C redam eius fententiam, quam Spiritus iàbdusinjjynbsp;ptisPropheticisScApoftoliciseS£pöfuit,eft DVXnbsp;amp; lumen eorum, qui ueriàtltur iti tenebris. Habemus «luidemfl’^'’nbsp;cognitionem honeiîi amp; inhoneAi,q[uemadmodum fuprâ eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ
tarnen hæc cognitio ita fokt pötentia oh'ginalispeccatifalià dodf’^/ praua cducatione,adeo(^ exempïo multitudinis obfcurari^uttiofl^'nbsp;erraueris â uero,fi.dixeris hominêprodigioia cæcitate jkiborare,amp;Pnbsp;pare ficut cæcusin meridie paIpat,uÉ ttekiat quo fe uertat,amp;quafli^*nbsp;ad ueram uitam ambulet. Decalogus äutemrcuocathomineabnbsp;citate, ad näturaleifi fuurri uifum. Quare baud immerito dicendusnbsp;dux csÈcorum.Vnde amp; Deut.50,Teilesinuoco hodie ccelumnbsp;q» propofuerim uobis uitam Si bonunijbenedrdioncm amp; male^*®nbsp;nem.Ét ChriAus : Siuisad uitâingredi,ferua mâdata.Cætcrijm,qP^5nbsp;banc Decalogi uiam,nullus perueniat ad ueram Si æternam uïtam»*^*’nbsp;fit uitio Decalogi,qui redam uiam often dit,fed uitio hominu,quinbsp;pcecato iuo nonpoflunt hacuia incedere, fed neceftebabeantaliain dtnbsp;am ingredi,quæ eft per fidem inChrrftum.Adhæc, Decalogus eftnbsp;ditor infipientiüra,amp;: doeftor imperitorum.Etfi enim homines habentnbsp;naturalem præceptorem,diUinitus adbibitum,qui erudiat ipfos de honbsp;neftaScinhonefto tarnen Satan, qui obtinuit in h^mifjesty^sodi-.....~ dem
-ocr page 63-COMMENT. roAN. ÉREN. LIBERI. DE FIDE: ftnp^pter peccatum^folet buic præceptori perftringerc,amp; tenc^
* utintelligat quidcm meîiora, arque etiamapprober.
'^aülurioquitur, amp;operacurirani, tarnen in præfen ria non docemus, 'li’Mfît Decalogus, noftro uitio, fed quid fit per fe,uiddicet,Lex Sannbsp;^kpræceptum Sanâura, iuftum amp; bonum .Ponamus igicur Decalonbsp;nobis ob oculos,öi expêdarousueram eiusfententiâ,uttenebrâsnbsp;•Sentisnoftræ difqciamus. Sed hisin præfentia oniifsis,accedamusad-f’^incipaleinftitutumPauli. Sufcipit enim ludæosarguendos pe^cati,nbsp;‘l^od etfîludæi babenc Decalogum, ôi. uidcntur fibi ex Lege infigni-
^’Ptüræ,quàni cxplicanoncLegis fît probaturus,non erimus hîc lo-r^^cs.lUud tantumin prgfentiaaddemus,quôd quales funt Gentes Sd (| .’(Snodadpeccataattinet)coram Deo,tales etiamnos,qui Chri-^^’ïi uocamur,fumus. NecelTe igitur hab emus aliam iufticiara, qvattinbsp;P^ï’ürn. merita,quærere.
_ n^iTOfx.K/lt;^'^àgt;(Jgt;6X6T,UpTtç«]ty«o' 2,''; vÓm-ov. t«y/'iTTotoaßoJ-rtla'VoUKHa'»
F 2 Nam
-ocr page 64-w CAP. n? EPtST. PÄVLI AD ROMAN.
NSdrcumciUo quidem prodcftjfilegêfcruaueris.QuodfitïMiC grcflbr lcgis fucr is, circuncifio tua tn prçputium ucrfa eftErgo fi pr Jnbsp;putium luftificationes ïegis feruaucrit,nonne præpuciû ilhus pro cir/nbsp;cuncifionc impuraEirur^amp;:j udicabit,quod eft ex. natura praepucium,nbsp;ftlegeferuauentjte, qui'perliccra SCcircuctfionc trafgreiFor cs kgisf
Cap« Paulus docerejudæos non minusefle peccatores,quàmô^ ttSjSc quantum quidem ad peccata attincf, ludaeos efTe gentibusnbsp;les.Potuiftèntigitur ludæi obi}cere,quôd etfi in reh'quis quidemnbsp;bus legis fateantur fe pcccatores, Sc non perfeeftè legem implcrc,h3^nbsp;anttamen circuncilîonem,amp;mukaiàcra Leuirica,qug obferucntfi*^nbsp;mo {î:udio,amp;quibus expient peccata fua coram Deo,Qua certèifl p*nbsp;tegentibus longé præftent.Ad hocrefpondet PauIusiCircuncilîo,’^nbsp;quienSjprodeft quidem,fî legem obferuaueris. ft fuerislegisnbsp;greflbr,Slt;c.riicinitio,priusqinrerpretanoneprogrcdianiur,in4^*^nbsp;dum e{l,quoniodo lex Dei obicruari queat.Nô iam quæritur,quoi^^nbsp;do ueram amp; æternamfàlutem confequamur.Certa enim cAadhoct^^nbsp;fponfiOjUidelicetjUtlegem obferuemus:Siuisdnquit Chriftus,aoU'^nbsp;ingrcdijferua mandata,Sed illud quæritur, quomodo lex,feunbsp;Dei feruari queartt.Hicfcindit ftudiain contraria uuIgus.AIij enini^^nbsp;ftimant legem pofle ab hominibus tota feruari,8lt; homines polfenbsp;ex toto corde dftigere, id^ naturalibus uiribus, Sed hoc pug”®*^nbsp;uniuerlt;âfcriptura,adeocpcuniexperientiaipfa*qucmadmo““p^^^‘^nbsp;copiofe demonflratur. Ah) putâtlegifatisfadunl,fi extern^nbsp;ra fiant.At lex non exigit tantu externa opera^ fed exigit perfe^^ xnbsp;lt;ftitatemjamp;C abfolutam tarn internam q externam luiiiciam.Ali)nbsp;tur,q) etfi non implêc Iegcm,tamen,fîpcccauerint,po{sintptccataîi’^'nbsp;rids fuorum iâcrorum,ô^ bonorum opcrum ita expiare j ut reput^i^^nbsp;propter hanc iai isfadionem impletorcs Iegis.Scd nulla facra,nulla op^nbsp;ra funt Deo grata,nifi operator fit cu Deo recociliatus.Dixit dCnbsp;citeroie te quifpiam.dmpiusneaudeto placare donisiram dcorû.EtapùdEfif’^*nbsp;dicit Deus ipfe:QuomihimuItitudine uilt;ftimarumueftrai?t f Êtm® 'nbsp;Incenfum ab ominatio raihi eft.Ac iterum:Gùm extêderitis manusnbsp;ftras,auertani oculos meos â uobis,amp; eùm multiplicaueritis oratioi’9nbsp;non exaudiam.Manus enim ueftræ fanguine pleng funt.Quarenbsp;poteftyUt peccator,dum eft in peccatis, ideoc^ aduerferius Dei^po»^nbsp;peccata fuis operibus corS Deo expiare. Quid ergo dicemusfQuaia*nbsp;dem uiapoftumus legem Deiferuarc,utlâlutê eonfequamur f Dehanbsp;uia Paulus poftea concionabitur.Ifrael,(inquiens)ad legeiufticiac no^;nbsp;peruenit,quian5 exfide,fcd ex opcribus.Mispaucis uerbisdoeetkg^nbsp;turn feruari pofte,cifm Chriftus fide apprchendirur.Id autem hocmo’nbsp;do fieri foIet.Pnncipio,Credendum eft in Chriftum,qjipfecxpiauerffnbsp;noftra peccata,0d reconciliauerit nos Deo Patri.Hac fide,donatur no*nbsp;bis ChriftuSjUnâ cum omnibus fuis bonis.Inter ea autem bona cotinenbsp;tur etiàm Impledo legis, amp; fpiritus fandus. Nam Sc ipfe implcuitlegcnbsp;perfedè,amp;:accepit dona fpus fan(fti,ut ea credentib us difpenfaret.Qn’nbsp;proprio filiojnquit Paulus,aö pepercit,fedpro aobis o^jnibus tr^
-ocr page 65-COMMENT. lOAN. BREN. LIB. 1 DE FIDE.
^tillu,quîfieripoteftjUtno cîïeodê OMNIA nobis donetflmplctfo 'gitkg{s,que perChriftSfada eft,fit noftra per fidem,ut et nos reputenbsp;niur,propter Chrifl:5,inipletores legis» Deinde,poflqr eputamur im--pletoreslegisper fidêjdonamur ipiritu ianftOjqabducatnosab opennbsp;^Uscarnisad opera iufliciæ,quæ etfiinhacearnenonfuntperfeifra, tnnbsp;placetDeoobediêtia»Quodcuitafehabeat,audiamusnuncPauîum.nbsp;CivcucifiOjinquitjprodeft quidêjfi legem feruaueris amp;c. Ifraelita, antenbsp;Qiriftu natum,legem tue feruauit,cu crediditin fernen Abrahc,t]d eftnbsp;Chriftus,q) propter ipfum hab eat benedidionêremiisionispeccatONînbsp;m'tæ gterng,Qua fide excitabat,amp; inflammabat,ut mortificaret openbsp;carnis,amp; ambularet in operib.iufticig. Cu ergo fie feruauit Iegê,tuncnbsp;profuit ei circuncifio. Ad quid$quot;Nunquid ad expianda pdaf Nihil mi-’’Us.Habuiun.remifsionem peccatoRzper fidem in feme Abrahæ.Pro-^itergo circuncifîo,nonad expianda merito eius,peccata,ièdad con-firmandâ fîdem,quam hab ebat in feme Abrahæ promifitim^uidelicet,nbsp;^per circuncifionê confirmabaf mens eius,ut certius crederet eam^-^ifiionem nô adalios tm,fed peculiariter etiam ad fe pertinere.Ide di-eft de Sabbato, de facrificijs deep alrjs Leuiticis culcibus. Hæcnbsp;^‘nprofueruntlfraelitiSjfi' obferuaruntlegê* Obferuaturautlex,per finbsp;^^niitifemen Abrahg,fîcutpaulôantè eft expofitum.Impletaiginegenbsp;î’frfidêiprofuerûtiàcraLeuiticaadhoCjUt confirmarêtfidê, ÔC rennenbsp;•^^ntcredentêin officio fidei.Qiiod dicit de facramêtislfraeliticis, intelnbsp;^^endû etiâ eft de iâcramentis Chriibanis. Sicut.n»circuncifio profuit,nbsp;obferuata fuitaïa baptifmus.amp;'ccena dnica profunt,fi legê ob-*^uaueris»Lex aûttunc obferuat;cu credideris in Chrift5,ôlt; m ortifîcanbsp;“»isexhaefide carné »Prodefti'gïtbaptifmus,prodeft cœna dnica, utnbsp;'^leruauerislegem per fidem, confirmet fides,amp; ftabiliatunExhis fe-^üitür,Primû,q? fi Ifraeîita non ôbferuauerit leg.é,circuncifio eius nonnbsp;®^*tercoramDeQreputat,qprepuciu.Sicamp; Chriftianus, finonobfer-Jî^^^entlegê, baptifmus coena dnica eius, non aliter iudicanf coramnbsp;^%ittiô funt corâipfoabominabiIiora,qLotionesnbsp;nbsp;côuiuia Mahu
jjinifiai^3apj-if,^us quidéamp; cœna dnica,funt per fe facramêta iândif-’J»a,ôlt;fuo modo neceflària,Impio aût,feu nô obferuâtilegé, fintpip ^.^^Isima,amp; cedüt ei inmaioréinteritu.Deinde,q? fi genres no circu-obferuêtlegem,per fidé,tunereputatprgpuciû eoR2 pro circûcifinbsp;'’’^«•Num ergo fîmili modo inferemus,qîfi quisnon baptifatus,obfernbsp;^^eritIegem,tuncreputet perindeacfi efiètbaptifatusfCertè hoc ex
Pauli neceflàrio fequit.Sed interea obferuari debet, q? quemad ’^®duinpoïjt,'aMofaica,anteaduentû Chrifti,in carne,circuncifio in-'Mebat inter mandata diuinan2 ordinationu,ideoc^ necellariô,in fuonbsp;l^^'Iüjobferuanda erat,nec quisqin familiaAbrahg,quiIegéobferua-^^»teneri potuit,quin circuncideret,fi ullo modo pofsibile fuit: ita ÔC.nbsp;J JPfifttiusjinChril^anifmo comprehendit in diuinant ordinationu canbsp;ƒ °8o.Italt;ç quot^tlegem obferuant,quatenus quidem obferuari ponbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;^^betjbaptifinu fufcipiant,neceire eft,nifi fi quis catechumenus
à tyranno 4gt;ptcr confelsionê Chrilb ad morté,priusq baptifmu
F 3 confe-
-ocr page 66-(it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' «• EPIST. PAVLI AD ROMAM.
confc4ua£.T uDc cnim Cônfefsio ei'us pro baptifmo rcputatur illud confiderandum,cp circuncifio fueritfuo ternporejfanu'h’æwfuii*nbsp;Abrahæmandata,amp;fjs,quiïè cum familia amp;:poîiria eius coniungd’^^»nbsp;non autem Gentibus,in fua poh'tia manentibus. Quare, fi quisnbsp;eus credidit in fernen Abrahæ,amp;: comoratus eft in rep.fuæ genns,n®nbsp;neceffebabuitcircuncinonem fufeipere.Exempîafunt Melchiftt*^^’nbsp;Ietbro,Niniuitæ,Naeman Syrus.Baptiftn usautem mandatus eftnbsp;bus.Doccte,inquit,omnesgentes,baptiGntes eos,8dc.Quotquot’^'nbsp;tur u eram ûlu tern per Chriftumfperailt, neceftc hab ent, quoadnbsp;fieri poteft, baptifari.
Ou if) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îôiVjàù ƒ £ » ivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pÄ4'(S^S iv ki
Ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XfiW -T^iTop-H jcaùîgt;tl'î«.Q) Ij) ^evp-ot-Tisa 1) 'yç«/pipia2t,fcu ô iZ!Vi -
vQr'oÙKy^«ù^^^TSi,\',à.^î.y(.'JTS)Qiia\P. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
Non is,quiinmanifefto ludæôs extiteritjudaeus cft,hccca,quç iii manifefto fit cârnis circUncifio, circûcifio cftjfed qui in occultolod^nbsp;Us fueritjis ludçus eft;8gt;C. circuncifio cordis, circScifio eft quæ fpiritönbsp;confiât,non lifera,caius laus non ex honlnibus eft,fed ex Deo,nbsp;Sicut Chriftusnegatimpiosludseos eftefilios Abrahæ,SifiIn»’^^'’^nbsp;tns, Abrah^ efretis,opera Abrahp faceredsjta amp; Paulus negaclud^®^nbsp;incrédules efle ueros Iud^os.Ec ut alias dicit. No oes,qOi funt ex Ifr^ebnbsp;funt Ifracl.ne»^ quia funt fernen Abrahæ,ftatim oês filq.Ita hoc loconbsp;aitzNon is, qui in manifefto eft Iudpus,uerus ludæus eft,nee ea,quîcnbsp;manifefto én carnis circuncifio, uera eft circuncifio, Etfi énimnbsp;nis circundftojfuit in familia Âbrabp,ufcp adfiium definitum teftip*^®»nbsp;diuinûus inftituta.ôc obfèruatu neceftària,tamen bac externa drcui^^'nbsp;fîone non abfbluebatur uera coram Deo pictas,fedrequirebaturlt;^^nbsp;feruatio Iegis,hoc eft, uera Cordis circuncifîo,quemadmoduniMo^^.^nbsp;ipfeDeut.io.interpretatur,Gircunciditeiinquiens,præpucium cord^nbsp;ueftri, amp; ceruicem ueftram ne induretis amplius. Hgc autem cireHi^^nbsp;fio non fit ferro, fed fîde,ficut Petrus AÆi^.aitiFidc purifîcauft cc*^nbsp;eorum.Circuncifio igitur carnis,eratquidêfuo tetrjpore,leginnia,i^,nbsp;fi fola eratjlitera tantum ftiit,nec habuit corâm Deo laudem.CircuO^*''nbsp;fio autem cordis,maximè omnium exigitur, Sénon confiât in niani^nbsp;ftojfed in occulto, feu in fpiritu ,ac habetlaudem, non coram ho mir’’quot;nbsp;bus, fed coram Deo. Itaqueludæietfîbabentdrcuncifionem,^^^nbsp;légitima fàcra,ac obferuant ea. §Tammaticè,uidelicet iuxta Iiterâ,tam«’’nbsp;quia non obferuant ca Theologicè,boc eft, iuxta fpiritum, non minu’nbsp;funt coram Deo peccatores,q Etbnici incircuncifi. Sicut Si. Hierenu'a’nbsp;cap.p.dicit.Dês gxntes habent prppuaum,oîs aût domus Ifrael incir^^nbsp;cififunt corde.Hic le eus Pauli diligénter eftnotàdus.Docet.n.reclt’^nbsp;dicare,non folû de openbus Iudaifmi,fed etiam Cbriftianifmi,ac denbsp;mnib externisoptnbus.Sicut.n.uerusIudgusnon potuit externisfio'nbsp;fis amp; operibiis cerco amp; infallibiliter agnofci,quia ait,Qui in occulto »ƒnbsp;dyus fueriCjIudpus efttita uerus Cbriftianusnon poteft certo âf infa^nbsp;biliter externis fignis ac operibus iudicari. Vérus.n.Chriftianuseft,dônbsp;qui in manifefto » fed qui in occulto eft Cbriftianus. Debet quidernUquot;nbsp;nufquift?
-ocr page 67-COMMENT. IOAN. BREN. LIBERI DE FIDE:
de fua fide,apud fe certus elîè,ac fine uUa dubicanone crede-eflèDeo acceptum, propter lefum Chnflü, nbsp;de proximo iuxta
'®*itatcnijquæ omnia fperat,§£ omnia crcdit,ut Paulus loquitur,iudi» ^f^sHec quenq temerc condemnare : Sciendumautem eft, ueram amp;nbsp;P^leftana pietatem, nullis externis operibus,cerimonrjs, uirtucibuSjnbsp;’^’lemiraculis quidem abfolui. Hæc enim omnia funtin manifefto,amp;Snbsp;^’’^»(iicut Paulus loquitur,) Tî^^^^jboc éft,litcra.An no infîgne opusnbsp;HUeferere omnia,6cfedari Chriftu, ficut Petrus amp; alrj ApoAoIi fe-^^“untfFieri tarnen potefi:,ut fiat animo feu auaro, feu ambitiofo,alió-^'^naIialFe(ftu,qu?renti in Chriflo,non uera ÔC fpiritualia,fed tantSnbsp;^fpûraliabona,cuius rei exemplum eil Scriba, ad quem didum eft:nbsp;, Jilpes foueas habent,amp; tiolucres coeli nidos,Filius autêhominis nonnbsp;^^^tjubi caput reclinet.Similicer,Omnesfacultates fuas in eleemoiy-«xpcndere,annon eft opus commendationé digniisimumÆt ta-î’^^netiâhocopuspoteft fieriabfcç caritate, Si. uerapietate.Siinfuma,nbsp;’f’^^it Paulus , in alimoniam omnes facultates meas, caritatem autemnbsp;J®nh'abeam,nihil utilitatis capio.Sic ÔC morte fufcipere propter Cliri-i'*Qi,autIufticiâ, opus eft excellentifsimû» Paulus autem fignifîcat etiânbsp;^^opuspofièabsqi ucrapietatefieri.Sitradidero ,inquit,côrpusmenbsp;^’^ijütcomburar, caritatem autem no habeam, nihil fura. Multi etiamnbsp;A Ëthnicos maluerunt cru déliter occidi, iniuftè agere,non tamênbsp;propter hoc iuftificati. Adhæc,quid præftantius,quid magisinfi-8*ï^uidetur miraculorum operatjionef attamennechoc donoabfoluinbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim, qui in nomine Chrifti ediderunt miraca-
r'
»^interea impie uixerunt,dicitur,Non noui uos, Difcediteà me om ^®aquioperamini iniquitatem.Et ad Apoftolos dicitur,Nolitein hocnbsp;^^dere,quôdfpiritus fubijciuiitur uobisS^c.Quôd fi tâtis uirtutibusnbsp;- J^iraculisnon abfoluitur uera amp; perfed'à piecas,certè ea non conçoit etiam ufu facramêtorum,quôdnon pq tantum,uerumetiam ininbsp;vftoleantuti Sacramentis,non tarnen in hociuftificantur.Hgc non eônbsp;?centur à Paulo,8c cxplicantur,ut fîgnifîcetur,non efie uirtutes feftâinbsp;^»Scnon eflè facramentis utendum, Sed ut fciamusjueram ÔC perfe-pietatem non elle metiendam externa operum fpecie,ne hac fpe-ƒ ^xcæcati, non requiramus uerara iuftificationem. Hac enim non tenbsp;jfîta,non agnofeuntur peccata.Peccatis non agnitis, non requiriturnbsp;J^iftus.Chrifto non requifito,non côfertur in nos uera amp; æterna fa-H^Qparehæc docêtur,ut cxcitati,ueram iuftificationem in folo Chri-^uaeramus. Deinde hæc proponuncur nobis, ut difeamus non te-dealrjsiudicare.Haceniminparte peccaturtamàdextris, quàmnbsp;’^iltris.RomaniPontificesfolent eosincceleftes Sandos confecra-Jpfî uocant Canoniiàre)amp;EcclefiæinuOcâdos obtrudere,de qui-.^^acceperuntaliquammiraculorum Sdhoneftatisuitæfamam.Nonnbsp;J^fermo eft,derjs Sanebs, quos Spiritus (àndusin feriptura nobisnbsp;Sanctis in cœlo commendat, Hi non quidem funt inuocandi,nbsp;i^^^ndumautem eft, quôd certo fint cum CHRISTO incoele-wRegtio, Sed.inpræfentia loquimur^ de ijs, quos Romani Poh-F 4 tifîces,’
-ocr page 68-lt;ss ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. ra. EPIST, PAVLI AD ROMAN,
ti'fices, pro fua libidinCjin Sanélos canonifant, cum reliquos uul^arcj Chriftianosignipurgàtôrio députent «Hæc eft deteftanda terneritas.nbsp;Nondum enim,qui in manifefto ludæus eft,uerus eft ludæus. fcxnbsp;ra parte peccatur à fi'niftris,q? uulgus hominum foleat ex leuifsiniisW'nbsp;lpjcionibusproximosfuoscondemnare,adeocp din's deuouere.At^'nbsp;nim,uidifti fortafsis p eccatum,no uidifti autem fufpirium ex fide,nbsp;peccatOtVeri Chriftiani funt occuItiMundu« non eft dignus,utnbsp;atuerura Chn'ftianuinfuamaieftate.Necp enim Chriftusipfeiuxtah^nbsp;ammaieftateminmundouidebatur.Etobferuâdum eftoraculuniÆnbsp;ad Eliam dictum eft,Reliqui(inquit) mihi feptem millia uirorum innbsp;rael, qui non curuauerunt genua ante Baaï,qui amp; tam o cculti erant, ufnbsp;neipfiquidemProphetænoti fuerint« Coerceamus igiturnbsp;tern iudicq noftri ne ipfi temerè iudicemur » Qua menfura inquit»nbsp;me «minier emeti en tur uobis ali] ?
C AP VT TERTIVM. •
Tx'.^ S' aifôtarcv'm; k tio'» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-zraAu xaTz»!
•ntlt;^a7ap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7nrtu0)((9:v -m KÓytcc'm Oeou. -rl 7Çgt; e*
suWv 'nvélï’; » ó.7nsilt;x mtZv thv ttIsiv 'm Oeoü Klt;XT-«tçjHira; p yivoi^ • Quid i'gitur habet in quo præceUatludæuSjautqnæutilitasnbsp;cifionisCMuItum per omneinniödum.Namprimumquidern’i^*^’’’nbsp;quodillisconimiflafuntoraculaDei. Quideninijfi quidamfnetnntnbsp;increduIiCNum incredulitas inorunijfidemDei faciet irritarnC Ahntnbsp;AuïusprobauitomneshomineSjtamEthnicoSj^Iud^osefquot;nbsp;fc peccatoreSjamp;quidem addenda nunc uideturcondußn»nbsp;uidelicetjqjluftifi'cemurjioceftjcofequamurremifsiontn*nbsp;peccatorum tantum per fidem propter Cbriftum* Sed qnia
gquauit,quodadpeccataattinet,Ethnicosamp;Iudæos,poiîètquifpô^ exiftimare,qj Paulus nullum prorfusfaciat diferime inter Ethnicos^nbsp;ïudæos,ac ßgnifi'cet etiam religionem ludæoRt no minus impiam e»^nbsp;q Idolomaniam EtbnicoN2.Priusq igitur pergat uel peccatum ludæoRtnbsp;copioftus explicare,uel cönclufioneinferre,diluit obiedionem, amp; donbsp;;Cet,quib,us in rebus ßt: difcriniê inter Ethnicos ac ludæos, ÔC in quibusnbsp;’ non fit difcrime.Nam quantüattinet ad peccata, nuUum eft inter ipfo«nbsp;difcrimen.Omnes tarn Ethnici q ludæi iunt natura peccatores. Quan*nbsp;tum autem attinetad dodrina religionis amp; ad prærogatiuas benefiflOnbsp;rum DeiJudæusIongèantecenitEthnicum.Commifla funt,(inquit)»nbsp;h's(ludæis)oracula Dei.Primum enim Iudæi,feu familia Abrah^ elcdanbsp;eft à DeOjUt in ea conferuaretur promiisio de Chrifto, amp; ut Chriftusnbsp;fi'lius Deinafeeretur ex éa familia homo.Deinde,data eft eis promifsi®nbsp;de terra Canaan,promulgatus eft cis Decalogus in mote Sinairaagnisnbsp;amp; ftupendis miraculis ? Data eft eis Lex ad conftituendam inter ipfo^nbsp;politian , ut eflet diferimen inter Ethnicos ÖC ludæos , quo ea fe-milia, ex qua uenturus erat Chriftus, certiushaberet hoipitiutti,^^nbsp;adfuum uk^ tempus ab altjsdiftiada amp;:iacoIumisconftaret*SuntS^nbsp;all»
comment. IOAN. ERE NJ LIB. f. DE FIDE. dj. præro^duæ,præ Gcnribus, quæ poftca cap.p.rcdtanu
Gentes feu Echnid nihil taiiurapracrogatiuaRzhabuerutJdcir »^ödadhanc quidem parteattinct, ludaci multum excdlunt Ethninbsp;fcxhismdicandumeft degqualitatcScingqualitatc Chriftianoruinnbsp;reipcxcris carncm ÔC iànguinê,ac pcccata,Chriftia-jjj/^ani.Inter T ureas multa ôi. magna dehgnantur fceïeraJdem fit e-Conbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æquahtatcm.Sed fi dodrinam religionis
'^Wcraucris qua cognofeitur, quomodo confequamur remifsio-j|^pcccatorum,amp;C ueram fàïutem,ibi maximum cfl diferimen. Ghri-^en nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrinamEuangdfj de Chrifto,ha-
ç^^ôcamp;cramenta diuinitus inftituta,exqbus uera rdigio,amp;fides tam ^^öofatnf^ g£3njQj.e Spiritu fànlt;fi:o,concipitur, quàm confirmacui*.nbsp;praérogatiua^Manent igitur in peccatis, amp; pcnbsp;j''*’ït,cuntiintcrcamultiGhriftiani confequunturremifsionem peccanbsp;^5’^»6eferuantur.ïdemiüdicandümeft de diferimine inter Papifîa»nbsp;L;'*^§clicos,quos fîcuocant.Nam,quodadpeccataattinet,utrihcpknbsp;^^pcccatores,ut incptifsimè faciât, qui exaggeratioe alienorum pecnbsp;J.^’‘ürn,fufdpiunt fuamreîigionem tuêdam ôi. confîrinandam.Nortnbsp;controuerfia eft de eo utri fint péccatores,fed de illô,utri habe-^^Coéir/namuera*fidei,qualiberemuràpeccatis, Sgt;C confequamurnbsp;falutem.Hic maximum efi diferimê. Papifiæ enim docent honbsp;remifsionem iniufticiæ confequi propter méritanbsp;iufticiæ. Euatîgdfon autem Ghrifti docet nos confequi luftifîcanbsp;ï'’^§gt;*atis,tantum per fîdem,propter Ghriftum.
hîciterû obijciturîEtfi ludacis crédita func doquia Dei,S^Ghri-r’iiücrumhabcntEuangdiônGhrifii,tamen non omnesludæicre-^’^Jhintdoqufjs Dei,ficütnec omnes, qui nomen Ghriftianïï iadant, /^ütitEuangdio * Videtur ergo prærogatiua doquiorum ÔC Euan-! ^De^nulla efiè. Ad hanc obicÂionemrcipondet PauIus.Num ia^nbsp;^dulitas illorumjfacit fîdem feu ueritatem prömißi on um P ei irricâ^nbsp;J ^tHocPauli didum interrdiquahuiusEpiftoIginfîgnia obferuannbsp;ft ’Ml.Etfi enim hominesfunt inCreduIijUeritas tarnen uerbi Dei coinbsp;3Exiccatum efi:,(inquit)f^umj èc ceeiditflos, Verbum autê Do-^-’^‘inanct inæternû. Et iterumzGœlum amp; terra pr±teribunt, Verbanbsp;Ç^ca non præteribunt .Deus promifit fe dating Ghrifl:um,ex faminbsp;Dauidis .HgepromiGio feruata eft, etiâfi maxima h oîmnbsp;ctcdiderüt^Deüspromifcrat Patriarchis Abrahejfaaco Sc îanbsp;(l^^jfetraditußt pofteritati eoi^ terram Ganaâ.Hàc promifsonê,ctiâ-çv^dtinon credideruntjS^ perierütin defertô,Deus tarnen impleuir.nbsp;^MergofNum tâta eftucritas diuinarçf promifsionumjUtijs fruanc,nbsp;{ ^increduli amp; impfif N5 certè hic cfl fenfus iîlius didi, Increduîitasinbsp;’’^non facit fidem Dei irrita. Etfi.n.fieripoteft, ut increduli aliquannbsp;^^•'*.frü3tur corporalibus bénéfices à Deo humànogencri promifsis,nbsp;^*Ppequôddomuseorum, iuxtalobem,fintfecuræ8^ pàcatæ,necnbsp;'^'^gaÔeifuper ipfos. B os eorum condpiatjôi non«fborciat/uac-, • .........
-ocr page 70-IN CAP.’ IH. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pûlnauni,pkna,cruclant(a ex hoc in illud. Ones eorumfoetoiac abon
ca parfat, non priuetur fcvtu fuo, ac fint promptuaria eorum,wxfc dantes in egrefsibus fuisjtanien non fruuntur promifsionibusfpirituanbsp;lium ac cceleftium benefîcioruni,quæ funt propidatio Dei,condona-tio peccatijamp;f beatitudoæterna,nifi depofitaincredulitateaccipnnte-aspromiisiones FIDE. Quienimnoncrediderir,conderanabitur.nbsp;Quare, cum dicitur, Incredulitas hominura, non facit irritamnbsp;Dei.non intelligendum efi:,quôd homines confequantur ueram, cct'nbsp;, etiarnfi non credidc'nbsp;rint ,fed intelligendum efl de ip fa diuinarum promilsi©num,infe,c^*’'^nbsp;titudineamp;ueritate , Primum, quod etfi multi homines easnoflO'®'nbsp;duntjDeus tarnen tantæ efl conflantip,ut feruet easijs, qui iplâs fide acnbsp;cipiunt. Deus Abrahæ promifit, quod in Semincipfius,quieft Chn*nbsp;ftus.benedicflionem. uidelicet.remiisionis oeccatorum. Bc
8c faluns,erianifi Simon Magus no rcgeneratur,nec fa-conïèquitur, Panis cœnæDominicæ eft uerum corpus Chrifti, n ^num,fàngiriseius, eriamfi multi non credunr,nccfruuncur bene-j,^‘i®»quaeSacramenös fumendaofFeruntur, Veritas enimSaframen*nbsp;*^Oiinonpendctab hominumuelfide ,ueïaflèrtione,ftdaueritatenbsp;^^rtitudine Verbi Dei » Ad Sacramenti rationem inquit Aupufti-
. IrrtofitÔeus ueiâx,omnisâutémhomomcndax. Quemadmo? dum fchptum eft, üt iuftificeris in fermonibus tuts, amp; utneas, cùninbsp;•udicarîs»
InuertitPaulus obiedionem amp;oftendré quôdincreduli-^^ôttiinumjntantumnonfaciat fidem fenueritatemDeiirritamjuc earn commcndetacilIuftrcL Imô,inquiens,Iongc diuerfum fe-^^’tür,uidelicet, quôd quâto mendacioresîunt homines,tanto ucra-Deus.Quodamp;teftimonioPiàlmi quinquagelîmipriminbsp;PP tiiat.Vbi enim nos legimus j Tibi fob peccauijamp;cabi iuxta uerarrtnbsp;fententiam fie legendum eft : Coram te, peccator tantum fum.
7î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, IIL EPIST. PAVLI AD ROMAN,
iniqui'tads ÔC peccati,ad omnia mea opera, ut etiamfi uidcantur corafl* hominibuspia, bonaamp;iufta, tn coramexado Deiiudicio fordcaO^nbsp;Quare,quo maius efl peccatum meû,non tâtura in maIis,uerunieiiaP'nbsp;in bonis meis,ut uidentur,openbus,eo magis.abfoiuitur Deusab in«gt;*nbsp;flicia SCjnendacio in fermonibus fuis. Suncaetem dupbces fermoo^nbsp;Dei.Alij funt fermoriés Legis; Hi damnant omnes homines peccatiçnbsp;jpronunciât eos.efle dignos æterna maledidiohe.Quo magis igitur Unbsp;uidagnofcitpeccatum fuum,amp; coram uniuerfo mundo cofitetuM*^nbsp;illuflriorredditur iufliciaamp; uerjtasffc'rmonumIegisDet,amp; co clati®’^nbsp;uidoriam reportât DeuSjCumimpii àccufant eum iniûfliciæ,qubd 2**nbsp;fligat perdat homines fine uUa infra caufa.AIijfnnt.fermonesLüsê^'nbsp;lij.Hi promittunt credetibus remifsipnem pcccad ¦§gt;(: hæreditaceptnbsp;leftis regni,proptcr fernen Abrahæ,quod efl C.hriftus.€2uare,qu®^®nbsp;gisDauid agnofcit amp;confitetur peccarum fuumjeo plusnobiHtat^'nbsp;fliciam,feu probicatem, clemêriam Dei, àcueritatém Euagdi]nbsp;q? etiam immeritis Sc indignis feruet promnda,amp;f reim'ttac eis crcdcf*’;nbsp;bus peccata,utobduretur os omnium iudicanttum.amp;f condetnnati^’^nbsp;Deum mendaci) Sc perfidiæ. Cæterùm, hæc u8»baDailidis,CoraiB£^nbsp;peccator tantum fum,8c malefador amp;c.non funt ofcitanter pracif*quot;-^*^quot;nbsp;da.Etfi enim Dauid uidetur de fua tantum pcrfona loqui, tarnenPai*'nbsp;lus hoc loco ceflificatur,qu0d compledatur ijs uerbis uniuer/nmnbsp;manumgenus.Ethuic confcntitalterum didum : Omnis homo men-dax.Difcamus igitur ex his didis peccatû noflrum agnofecre ^Verl 2nbsp;funt.non ex officina hominum,fed fpiritus fiindi naca,.Qiiarc,etianihnbsp;nondum intelligam aut fentiam peccatum,tamen fciamus fpirittrtn faj'nbsp;dum non mentirj ,Dicit non unum tantum,fed omnem, OMNE^vnbsp;inquam,hominem eiîèmendacem,hoc ed,plenumimpietate amp;inilt;lHÎnbsp;tare.Nomineautera OMNIVM,amp;ego compr ehen dor. Agnofceno*^nbsp;igitur eflpeccatum, amp; coram Dcó confitendü, etiamfi fenfus eiuso^'nbsp;dummetorferit.Hinc etianipcrfpicuum cd, quod ciim fimusnstur®nbsp;iTiendaces,mendacia fint Scnoflraopera, qmmtumuisuideäturbona»nbsp;Qitod non eo dicit,utbona opera,qu3eDeus prcccp;r,non faciarnu«»nbsp;Omnino enim funtfacienda,fed cum ca feccrimus, nongloriemut’*'nbsp;confpedu Dei,non confidamus bonitate corum, fed tatum bonitat^»nbsp;amp; dementia Dei per lefum Chriflum.Confideremus etiam confiliun®nbsp;fpiritus fandi.quo exigit,Sc ducirnosinagnitioneni pcccati.No eiiin*nbsp;patefacit nobis indicium pcccati, hoc c5fitio,ut perdat nos, fed illo,u^nbsp;nos ad quærendum Chriflum,pcccatLexpiatorcni,excitct.Habetqui-fpiampeccatumfuumob oculospofitum,amp;confiteturcumDauidenbsp;ex animo,Coram te,Domine,tantum fum peccator amp; malefador.Solnbsp;licitatur ergo ad defperationem.Satan dicit : Quid,fpcrabis de raiferfnbsp;cordia DeifDeusmifericors eft,iuxta uerba decalogi, qs, qui diligui^^nbsp;ipfum, Sccudodiuntmandataeius . Tuautem nec dilcxidi Denninbsp;ex toto corde,nec cudo didi unquàm mandata eius. Peccator cs,utupnbsp;desipfe,SC malefador,Damnat us igitur cs iudicio ipfo Dei.Siquidetnnbsp;perpétua damnatio pcccatori iure debetur.Quod fî obieceris,Chrift^nbsp;expiafic
-ocr page 73-COMMENT. IOAN. ßß.EN.’Liß. I Dß FIDE? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7J
^piaffe peccata,fua morte.Bene,inciuit,amp; rcÄe.Chriftus cxpfaui't pec tuhocbeneficium afïècutus es 1'n Bapdfmozfed iterum amififti,nbsp;à te Chriftunijpeccans tuis,qugpóft baprifinum defîgnaftf,nbsp;^tChriftusnonamplius te fuum agnofcac,Accedit Sc inud,qgt; Chriftusnbsp;Pîfliis (it pro peccatis Sââ:orum,ô^ Eledrorum fuorum.T u autem necnbsp;^nàus esjficutres fpfa , ac tua (pfius confcienn'a teftatur,nec Eleétus,nbsp;(àlutïsfperaresfHæc 8^ his (imilia,funt I'gnita diaboli lacu..nbsp;^’‘fdquaepofiumusexnnguere,amp;abflt;^ßlutis detrimento exdpere,nbsp;’confiderauerimus confilium fpin'tus fanfti, quo uel ipfe nobis per lenbsp;proponk peccatum agnofcendum, uel Satanse nos de hac re ten^nbsp;^dos permittit.Ingenuè enim, 8i. nulla tergiuerfatione confi'tenduninbsp;eorainDeo,quodDauid confitetur,Corani te,tantùm fumpecca-amp; malefador,ideo(^ meritus æternam damnationem.H|^e aut pecnbsp;J^amp;rdamnationisagnitionon eo exigkur, ut maneas in peccato 8cnbsp;^’ninatioe.Dick eni'm DominustViuo ego,nolo mortem peccatoris;nbsp;°^dexigitur,ut conuertaris ad Dominum amp; uluas, hoc eft, ut prope-^^^per fideraad Chriftum,in quo babes 8lt;f peccati remilsione, 8gt;Cnbsp;’^^^næhæredi'tatem.Nam quemadmodûprudens medicus comemonbsp;’^^’^ægtoto caufam,amp;magnitudinemmorbi,non utperdat,amp; occidatnbsp;^§[otuin,fedutexcitctipfumadftimcndam medicinam, SCadconfe-fanitatemrita Deus oftendk nobis peccatum,adeocp etiâ per-Satansc,iit exaggeretur,non ut damnet,fed utferuet nos,amp; gio-^'^’ßferuatorisreportet.Nam q? obqciuntur peccatapoftbaptifmum,nbsp;*^'^5ii'rem{fsibilia,tentatio eft, autpotius impoftura Satanæ. Chriftusnbsp;’’'Piauit OMNIA peccata,(iue, qua; ante,nuequæ poft baptifmû deftnbsp;^'’5tafiint.Et:Ömnis,qui credit in eu,ftueante,fiuepoftbaptifmu,n5nbsp;J’^’hfed habet ukam seternam.Et,Venke,inquit,ad me OMNES quinbsp;^otatis Si. onerati eftis,(îue ante fine poft baptifmum. Si ego refocil-°® uos. Annô Corinthiusille fcortator baptifatus erat, 6d de(îgnauenbsp;’\3baptifmofcelus,etiamapudgentesdeteftandum,amp;:tamenconfe-peccati remilsionemf Qpodaiït de Sandkate ôcEledione ob-^’¦‘bfatisfancftus eft,cui ftneftitasChrifti eft donata.Et certo eleftus eft,nbsp;??*Chriftum,qui eft liber eleftionis Si ukæ,perfîdem agnofek. Si emnbsp;MNîS qui credkjhabet uitam æ£ernam,non eft dubium,quin etiamnbsp;^‘'edk,(îteIelt;ftus4Qiiarc,quipropterpeccatafollickâtiirad!nbsp;/‘Perationem,cogitentiudiciumpeccatorumidcircoipftspatefa(ftû,nbsp;.^’^iitdaninentur, fedutadChriftumconuertantur, quoèdamna-it??^^*^^*^^’^^ur‘Acantea quidem peccatum eft multisSc uarrjs modisnbsp;^crn.Cauendumigkur eftneôcinEuangelion peccemus.Duo
J'^luntgenera peccatorum,Vnum defîgnaturin Legem feu Decalo peccati fpecies funtimpiafada amp; fcelera.Alterum deftgna-Euangelion.Huius fpecies eft incredulkas, quod peccatum tunenbsp;^^,’^mitti foletjCÛ non folum peccauerimus aduerfus îegem Dei,ueR2-’ai tioluerimus credere, q» Deus uelit nobis peccata propter Chri-j ’¦emitt-ere.HocefthorribileilIud peccatu, quo homines perpetuônbsp;^aiarifolent. Hæc,inquk Chriftus,eft condemnatio, qlux uenitin
G mundum.
-ocr page 74-74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN car nt BPIST. PAVLI AD ROMAN.
niundum,amp; dikxcnjnt homines magis tenebras,^ luccm.Dcmusig*^ operam,utagnitopcccato, conferamus nos perfidem ad ChriftuiU#nbsp;qu o folo amp; iuflificamur ÔC (aluamur.
tl » «AiKke i/jLcSy,0«o? AiKXMffvvUu ffvv!sve'l,T'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« 0lt;aa' i
«v Tiiy «fyxv; K.acm «vSfw’ttov Atyco- M-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTreJ •jr««' xexvequot; à Oea ç
9tv Ktejiup; EÎ * «AH0e« 'm ©eoû t{) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4'amp;va^«.H t7f^5*rffi^lt;r€p ek thy «Tb^avitf
•no,11 Kif-yai wo* «/ietÇTtüÀoa' x.Ê4V0lJjia; nbsp;nbsp;nbsp;}t)i( nasiaaf Ç\xa^^}j.ovfjSïtac,y^ K«
ifijic Aiyetv) o2i1stti(a-(igt;/iS^KacicÀ/ivâtAilf 7a«ytB«; àpÿ gt;cf}J.«.w
Qoód fi iniufticia nöfira Dei tufticiam commendat, quid dice; mus?Num miuftus Deus,qui inducat iram-(Humane morcloqoor)nbsp;Abfic.Nam quomodo uidicabitDeusmundum^ Etenini,fi uchtasnbsp;Dei per meum mendacium excelluit in gloriam ipfius,quid pofthacnbsp;6^ ego,uelutipeccator iudicor,ac non potius/quemadmodurn de nonbsp;bis male loquuntur, Ôdficut quidam aiunt nos dicerc)Faciamus maxnbsp;Ia,utucniantbona.Q,uOrum damnatio iufta eft*
Non eft dubium, quin quod Paulus Romanis fcripfit, uerititctf* Deiilluftrarimendaciohominum , èc iuftieiamDci patefien Sinbsp;bari iniuftida hominum,hoc iæpealiâs uerbis quoque publics (itnbsp;cionatus. HincacccpcruntSycophantæoccafioncrn calumniaf’^^’nbsp;tiulgandi,quôd Paulus prædiearet Deum efle iniuftui quipu^^’^^P^; 4nbsp;catores.cym tarnen peceatis fuis gloriam nominis Deinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
ctiam doceret/adenda efTe mala,ut ueniant bona. Has igitur alumni' as fufeipit Paulus refutadas,fed paudisirais, ut non diu abnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
tineatur.Sunt ante dug caIumniæ.Altera,quQd doccat Drum eucin»^ ftij.Aitera,quôd doceat, fadenda efle mala, ut ueniant bona. Ad P^'nbsp;rem ilia refpondetinfidatione* Non docui Deum efleiniuftn,NecP^nbsp;us eft iniuftuSjCÙm punit iniuftos feu pee cat or es. DoceOnbsp;eflèiudicêtotiusmundi. Quomodo igiturpoflèmdocere,Deutn^^nbsp;iniufturaÆtfl cnim multi lu dices inter homines funtiniufti,tamcnPnbsp;Us idcirco eft iudex mundi,ut iniuftos indices iufte puniat. Abflt â t^»^nbsp;Cen,ti. quit Abraham ad Dominu, ut rem hanc facias,8c o eddas iuftum cunbsp;impiOjfiatcf iuftys ficutimpius.Non eft hoc tuum,qui iudicasnbsp;terram. Ac uerifimile eft, quod Paulus refpexerit hie, ad hoc difti^^*nbsp;brahe.Ad pofteriorem au tern calumniâ reipondet, fimplicifsiiwnbsp;dem,fed feuerifsimä depulflone : Q^orum(inquiens damnatio iulnbsp;eft.Manifeftifsima eni eft calumniaj'ndigna qug pluribus refutet,qutpnbsp;fïc qgt; cuiuis non admodum acuti ingenfj fit pcrfpicua.Cùm çn^nbsp;us didt,Ex hominum mendacio elucefdtueritasDei,feu,iniufticianlt;’nbsp;rninum commendat iufticiam Dei, non fentit,quôd iniufticianbsp;dacïum placeat Deo,aut qgt; iniufticia fit natura fua tam bona, utnbsp;nifticiara, aut quod fadenda fint iniùfta,utiufticia illuftretur, fed ta‘^nbsp;quidintenigir,qualeuulgarilóquendi phrafî fîgnifîcatur.Dicit quifp*;nbsp;am , Magnus Si periculofusmorbus commendat induftriam medio.nbsp;QuidfNum intefligit morbum efle rem iucundam,ÔC efficerep.it mcoinbsp;eus fiat induftnus,aut morbum idcirco fufdpiendum,ut induftnanbsp;4idprobetur f Nihil minus ,Sed fignifîcat induftriam medid çx cura-¦nbsp;nbsp;~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dont
-ocr page 75-f
COMMENT. IOAN. BREN. LIBERI. DE FIDEî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TJ
^yjericulofîmorbiclucefccrc. Abus dicit: Rudis difcipuïus com-dodum præceptorem.Hic non intelligitur, q? prgccptor dek ruditate difcipuli,autg? difcipulus debeat efTe ÔC manere rudis,nbsp;tç?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiat eruditus.Quæ eilet h^c p eruerlà iatelligctiacS ed feu
fuit difdpulüs,eo magisilluftret eruditio prg. ddnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipiùm difcipulum eruditum reddi'derit.Sic Sc Deus non
. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftro mendacio aut iniufticia, nec noibrum mêdacium effi
Q, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei.Sed quo nos fumus iniuftiores,eo magis illuilratur iu-
confert cum noftra iniufticia, uel cû Deus codonat Q ^’^Btatis noftram iniufticiani,propter Ghriftuni*VndepauIô pôftnbsp;in 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi magis exuberauit gratia. Quo
copiôiîus banc rem tradabit. Illud in prgfentia curandu Paulus dicit,trSsferamus ad ufum. Nâ corâ tribunbsp;Q Pdjfoletnobis obqcimultitudoamp;magnitudonoftroß2pd5ist.nbsp;J^’drinqufuQj. Qpgpoteft tibi ciTe Ipes falutis,cum tam multa amp; tamnbsp;gS’ïapeccata coramiferisfSed reipondendum eft ex bis didis Pauli,nbsp;jv ûeus ueraxjOmnis aûc bomo mendax. Et,Iniufticia noftra corn-iufticiam Dei.Et, V eritas Dei excellit in gloriam Dei,p er meunbsp;Q^’^daciuni.Ej-^Vßjabundatpeccatumjibimagis (ùperabûdat gratia,nbsp;Qlj'^^’di citur:NoIi,in tam multis amp; magnis p eccatis fp crare falutê,8dnbsp;!^'^’^fibutnDeiinuocare,quid qugfo aliud eft,qß diceretur çgronbsp;! tçL ^§nusamp;:periculoiuseftmorbustuus.ïdcirco,caue,medicuraadnbsp;q. opera eius utaris.Imô,ideo uocandus eftmedicus,et operanbsp;^p^^tenduiîi,quia esægrotus.Sic no idcircorefjciendus eft Cbriftus,nbsp;S^P^ccator,fedquiapeccatorcs,idcircoin Chriftum eftiperandû.nbsp;tjjnbsp;nbsp;nbsp;quondam dicebat ad Chriftum in naui:Exi à me Dne, quia bo-
jj^^P^ccatorfum. Nobis aut dicendum eft:VeniadmeDomine,quia (J ƒ tator fum.Eft èc iUud Pauli didum,Non funt facienda mala,ut euenbsp;bona,alta mente reponendum, Sunt enim,qui arbitrantur licitunbsp;) ^alafacerCjUtbona eueniant.Bonum eft famiba alerc amp;fuftêcare.nbsp;He licebit nug is amp;impofturis operam dare,utfaniiliam alas,hocnbsp;tjç’^tbonu eueniatf Nihil minus.Bonum eft,Eleemofynâ dare. Ergonbsp;( ƒ ^pièdæ funt alieng facultates,ut des eleemoiÿnam,boc eft,ut bonunbsp;tueri.Ergo ne licuit Sauli innocen-i W nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occidere,utimperium tuereturf Damnatio horum,in-
f u^^^’^^ft^ Non.n.poteftneebonumamp;Deo acceptum eile, wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parit.Quicquid igitur iniquitate paratur,ma
’^him eft,8c cxecrandum.
T» '«y ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oiî ¦aroJvTSa'.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xsù ïPS^.ltwas' •mot
, kaeùs'^t-yça'^act» oTioûx’isi «AxauG', óvcTfcüa'. ôvj* O«nvJwy.ôuK isiv ànbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igt;v Oeofi. ttkvt^Vô^ôcAiv«', »p.ec.H5lt;g6ia8u(9:f), ôux
'SI -^jeSv ^„5^ TTiT«,óuK ’isiv tatf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô À«f uy | «viSv
y{n,Çf, ôfeîa' ôi -nitTCkf kÙtZv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«yx«. avv^if^p.«. Ta.Axt'iroaamp;i«- vt
OjftjtffiuTrjxau à (Top nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôux '•irva(^(i, ôuk ’îsi çéjiQ^ Qecû^TriVicy^ quot;jSii
^^*A}i.cSf) «.ÛTüff-
Qixid igiturrPratccUimus cosrNuIIo modo,Nam antècaufis redlt; G' i ditis.
-ocr page 76-I« CAP. rn^ EPIST. PAVLI AD romam dttt8,oft2di'mös ÔC ludaeos Grxcos ómnes peccato eilê obnoxioa,nbsp;(icut fcrtptö cft. Non eft iuftus,ne unus quidê. Non eft qui tntelligat,nbsp;Non cft quiexqutratDeum»Omnes dcflcxerunt,fimul inutilesftiâinbsp;funt,Noncft,quiexerc€atbonitatem,noneftufc^ ad unum.Sepubnbsp;chrum apcrtum guttur corum linguis fuis ad dolum ufi funt, uciie/nbsp;num afpidöm fubïabqs corum. Quorum oscxecrationeóf artiarü#nbsp;lentia plenum cft, ueloces pedes illorûad effundendum fanguinem.nbsp;Contritio amp;ca!amitasin uqs corum, ôd uiampacis non cognouc/nbsp;TÄnt : non cft timorDei coram oculis corum.
Redit Paulus à digrefsione amp; depulfione obiedionu Si. calumnia» ftdfùum ioftitutum,amp; cûin principio huius capitis cccpiflèt difcriindjnbsp;inter GræcosièuEthnicos amp;Iudæos exponcre ,nuncabfoluit.nbsp;aût honiini ofeitâti Paulus fecum ipfe pugnaré. Àntè cnira dixit: Quidnbsp;îgitur habet in q præcellat ludæusfaut quæ utilitas circuncifîonisfMuJnbsp;turn per omnem modum.Nuncautem ait:Quid prgccllimuscosfNu»nbsp;(o modo. Quemodo hgc conueniuntiPrpccHimus cosmultump^’^®^nbsp;mnem modum ? Et,Præccliimus cos riullo modorSaamusigitur,Ç‘'nbsp;refpcxcrimus,(qucmadmodum S)C fuprà indicatum cft)prafro§^du^^nbsp;ludæis diuinitus cxhibitasjudæi plurimum cxcellunt Etnnicos.Iu^nbsp;mim didæ funt promifsiones de Chriftojudæis data eft Icx diuinitus»nbsp;maximis miraculis. Ad ludæos mifsi funt Prophetæ.E ludæoruin J;
cwh 4. te filius Dei aflùmpfît earn cm, Hæc ueftra eftinquit Mofcs,6p^ intdlccftus coram populis,utaudicntcs uniuerfi præeeptahacGd‘^nt,nbsp;Enpopulusfipiens,amp;intenigens,gensmagna.NeccftaIiafl3^^®
. babeatdeosappropinquantcs fibificutDcusoofteradeftcun^^bob' fecrationibusnofi:ris.EtPfaI.Quiadnunciatuerbumfuufflïacob.iudPnbsp;cia Ôd iufticias fuas IfraeIi:Nô fecit talitcr omninationi, amp; indicia fu»nbsp;tnanifeflauit eis.Qiiare hac in parte ludgi dignitate fuperant Ethnie®^'nbsp;Sed fî refpexerimus peccata, nullû prorfus cft diferimen inter lud^eosnbsp;8c Grçcosfeu Ethnicos.Siue cniniintueamurhumanamnaturam,oj’nbsp;funt corruptijfiue externa uitam,utrincp funt homines fccIerati.Acdnbsp;Gentiû quidem feu EthnicoR2peccato,antea pluribus didumnbsp;pergit Paulus ludæos etiam pcccati conuinccre,^d fuprà cceperatN^nbsp;fblum enim Ehtnici,uerumetiâlud^ifuntpeccatores .Eodemodoutquot;nbsp;cendam eft,Non folum T urcæ,uerumetiâ Chriftiani funt peccatoreS'nbsp;Et inter Chriftianos,nôn tantu uel Papiftæ,uel publici fcelerati,ueru^nbsp;etiam hi,quiEuangehônagnofcunt,funtpcccatores. AcPaufusfup«^nbsp;probauitilludjduélo argumento à legistrani^elsione. Sicut.n.ludsnnbsp;peceât contra legem lapideis tabulis infcriptâ,ita Ethnici peceât contt^nbsp;legê humanæ menti infculptâ^ In præfcntia autprobat iiïud tcftimon»unbsp;fcripturæ,ut ß quis nolit argumento uerbis Pauli expofito fidem adhinbsp;bcre,cedatiàltemautoritatiiàcrf fcripturæ,quæefî:àSpiritu ßndo^nbsp;Hieronymui dtata^Sf habet cœîcfliaautoritatis fuæ teftimonfa. CX^’d ergo didtfn'i'nbsp;MtEfrfw, t« pturafNon eR(inquit)iuftus,ne unus qüidem,amp;c. Quodhoclocof^nbsp;Proxm'oli» citatuY tcMimonium è fcripturajColledum eft è Pfalmis $45.52,.
cap.$9.Etßautem Apoftolusmoxhocteftimoniumfcriptui^ c^^fexti. accômodatpeculiariteradludgos, tamennon fignificat ad ludæos tad
-ocr page 77-COMMENT. IO an; BREN. LIB. 1. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77
g pcrtincre,uerumetiamad uniuerfum humanum genus ? Didt cm *5lnïus.Dóminus de ccelo refpexit fuper fiïfos hoîm,uidelicet,n5 fu-j^^flüdæos tàntum,non fuper Echni'cos tantum,led fuper unruerfumnbsp;gcnus.Et in hoc,ne unum quidem hominem inuenit fuilu,nbsp;^5 intelligentem èC réquirêtem Deum.Quod ut reclius mtelligamus,nbsp;Heft-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duos ordines.Alij funtiuxta extcrnam ipedcm ho
funtmanifeftèfcelerati.Ethi duo ordincsreperiunt’in quauis jj’^’^inum congregatione Sd poIitia.Teftimonium igitur fcripturj^,qdnbsp;’nlüs recitatjinteïligendu efi: de his ambobus ordinibus»Vnde,cû innbsp;honefti homines cora Deo, natura fua, abfcpnbsp;Ç .’^Ojfcipondet PiaImus,Non eft iuftus,ne unus quidem# Primumnbsp;I ^,non eft inter eos,qui redè intelligat,aut requirat Deum. Etfi emnbsp;infculpta eft ah'qua notida Dei,ramen magntnbsp;no pcccati originalis obfcurat eam,Só ortis rentationibus ira earn ex-^^^Suthomo prorfusncget,De5efte.Dicunt,inquitPialmus,in cor-lç^‘^o,Non eft Dcu«.Multi tenetur quidem aliquoj3udore,ucnihil tanbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üerbis dicant,nihilominusautem impietasiftahærclin latebris
aipedui Dei, etiamß homo longe aliud cogitet, amp; i^'^^'taliqnotiesaduerfis.Quarc quantacum^ fpedcftnt honeftiho-coram alijs illuftres. Deus tarnen non agnofcit ipibs iuftos,pro-corda eorum plena funt impietate, Deinde, ut corda coruninbsp;b I’^pia,ita 8)C dodrina eout eft impia.SepuIchrum,inquit Pialmus,nbsp;fM?§nttur eoN2, Lingua eorum eft doli plcna,amp; uenenum afpidumnbsp;^^ijs eorum.Docent.n.amp; prædicantdeDeo,q3homines mereannbsp;Si’atiam Dei,fua ipforu iufticia amp; uirtute,amp;: mitigentiram Dei me-Jiçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opeut. Haccdodrina eft uelut patens fepulchrum, quod uc
Ij^iiïiu fœtorem exhalat,ita quicquid in ipfum cpnijdtur,necefle ha-fidêadhibetjindditin præfens exitiu, dolt;ftrina,dolus, qhoîesblâda ipßus ip ede ad intern ecionênbsp;â(ÿnnt,SimiIiter eft uenenum afpidum# Vndeloanncs uocat feribasnbsp;U^^riiæos Genimina uiperarçî. De tali quoeç dodrina Eiàias codo-ilçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alpidum ruperuntjSd telas araneg texuerunt. Qui comederit
cÔfotum eftjCrumpitinbafîliicum.Eft
Qjj in Euangelion Chrifti filq Dei.Quid plurafNihil ueri boni faci-^Corda funt impia. Os loquitur impia.Pedes ueloces funtad elFun Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim, utfunt mendaces,ita etiam iùnc
»1 nbsp;nbsp;uirulèti,amp;: homicidæ. Vnde Viri fanguinû uocantur.Necin-
i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiam pacis.Non habent tranquillam côfdentiam# Non eft pax
didt Dominus.Habesunum hoîm genus,uidelicet, honeftoRt, ti^?ypocritai^,quale fît natura fua, coram Deo,abfc^ Chrifto.AlterSnbsp;fceIeratoR2.De his nullum eft dubium, quin internbsp;iHç ^on fîtiuftus,ne unus quidê. Non intelliguntnecrcquirunt Deunbsp;ijjP^'^cfuo.Nihillàniloquunturorefuo.Aut.n.IoquunturfcEdajlaicinbsp;dolofi mêdacia,autblafphema,amarulenta, uirulê-^«crandîuDenicÿ nihil lâni eft tn omnibus operibus ipfoRt. Ve-G 3 loces
-ocr page 78-y» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ra CAP? lit ETIST. PAVtl AO ROMAN,
locesmanus ad tioccndu proximo. Vcloccs pedes ad efFutidcnduûti guinê.Omnia ipfoi?2 opera co fpcdant, ut inférant hominibus contritnbsp;tionem Sgt;C. calamitate.Ncc eft uUus timor Dei ante ocuios eoRz, Habcs*nbsp;quid ßt utruc^ hominum genus coram Deo, abfcp Chfißo.Et hoc tc-ftimonium dcuniuerfo hoîmgenerefert,nonhomo qmfpiamimpcrinbsp;tus,fedDcusipfe,fed fpiritusfandus.Qp^rejetiamfi quiipiarn no fcOfnbsp;«at intra fe tantam impietatis 8cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lernam, tarnen magis credcndu
eft diiiino teftimonio,q humano fenfui.Sicut.n.in promifsioibus Dd» rccedendum eft à fenfu,amp; crcdendum,q? propter Chriftum calamiw-tares huius fecuh',non fint calamitates,amp;: qjmors non fit mors:itainf«*!nbsp;teniiaDei,quanosoespronunciamurpeccatorcSjpotiorfidesadhibcnbsp;da eft uerbis ipiritus ianlt;fti,qnoftris opinionibus.
à vc/xQ' Kiya, PTS' ip vop-cp AaAequot;, 1 vlt;it wôp
VM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTAO'Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oe£.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OV J'fUiXM-
is' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ t gt; gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'j;'
S7(c-e-r] •ZTtfcfgc (TiXjf5 tvwTnoy «u'tD. £^-,lt;x.ixvop-‘Siirirvcàlt;nlt;fctpuiUf-neig'.
Seim US aût,qj qüæeUnqp lex dicit, his qui in lege funtjdicat.Ot offl# h; os obturctür,^obnoxius fiattotus mundusDeo,propfcrea q exnbsp;opehbüslegis non iüftificaturomniscaro inconfpecàueius, Perl»nbsp;gem enim agnitio peceati.
- Teftimoniûj^d Paulus ad comprobandam omnium hoîni iitipî^^ tem,c5memorauit,eludunt ludæi hypocritp,8e dicunt,qgt; feripturan^nbsp;loquatur deipfis.fedautdemanifeftèfceleratis,aut deEihnids,c{uiconbsp;luntldohi ExponitigitufurumScripturaCjamp;refutatpr^fcxtunieo-rum, qui funt fecuri, ô(. uidentur fibi alicnià peceato. Scinius ,inqui-en», quæcunqiie lex dicit amp;c. Nomine Legis intelligit Paulus inh’Cnbsp;periodo non Pentateuchum tantum Mofi* fedetiamrcliquafcript’nbsp;ueceris Teftamenti, Teftimonium enim, quod recitauit, fumptu*”nbsp;eft partim èPiâlmis, partim ex Eiàia. Quanquâm igitur uerbis huiu*nbsp;teftimonrj arguuncùrpeccati OMNES homincs:Dicitur enim,Do’’'^nbsp;nus proipexit fuper Elios Adam,amp;c. imprimis tarnen refpicit ludxu^*nbsp;quibus hæcfcriptura diuinitus eft data. Scimus(inquit)qj qu3clex,lf’*nbsp;fcriptura dicit,his qui in lege futit (hoc cft)qui agnofeunt fcripturart’«nbsp;dicat^C^uarepmne os obturatur, amp; fit torus mundus Deo obnoxiu*»nbsp;tit fiue fint Græci feu Ethnici, fiucludæi debeant natura fua DomiO®nbsp;D eo noftro æternam damnationcm propter peccatum.SediteruWf*nbsp;pugnantludæi feu hypocritgaC dicunt,fefateri quidcm,q3hocfcrip^^nbsp;ræ teftimonium pertineatadfuamgentem,non autemad omnes ind*'nbsp;fcriminatim,fed ad eos tantum,qui non obfequuiur legi.Multos cni^nbsp;«lîè,qüi magno ft udio felt;ftantur legem acpræcepta Def, Hos nonnbsp;peccatores. Vide,quæfo,raihi,quantæ molis fit ex hypoertta peecat(gt;nbsp;rem facere.Refutat ergo amp; hocPaulus:Exopcribus,inquiens,legisU^nbsp;iuftificaturin confpeftu Deiulla caro.Etfi enimfunt,quifelt;ftanturb^'nbsp;gem,amp;faciuncopera fegisdilïgentiisimè, tarnen ex his operibusoo^nbsp;iuftfficantur,hoceft,nô abfoluunturab iniufticia coram Deo.Lcxc’Uquot;nbsp;gitquidem perfeftaopera iufticiæ. Quidenimperfeftius eft, quan*nbsp;diligere Deumex roto corde,amp; proximum ficur feipfumf Etfihon*^nbsp;facerethæc operaperfedè, certciuftificarecur exoperibuslegis,Sd»nbsp;ûulliî*
-ocr page 79-Comment, ioan. gt;ren. lib. t de fide. ?ƒ *^JIusKonununicft,qui hæcopcrapcrfeÂè implcat,idcp propter pecnbsp;'5tuni originale,quod cdi renads remifTum eft,proptcr Chriftura,ta-inhærecadhuccarnieorum,utnon qUæcunque uolue-‘Jït.fadant.NuÏIus igitur hominuni eft, quiiuftificecur ex operibus Ie-^•Achn's quidemuerbis.quæ Sgt;C ipfercpcritaüint c Pïaïrao »41, oslu-^orum fati's obturatur,ut uehilt,nolint* cogantur Oeo eflè obnoxfj ;nbsp;^QosSophiftarumadhucrecIamat.Dicunt enim,qïPauïusloquaturnbsp;de operibus Legis ccrimonialisnon nioralis,ac fenduntjqj ecfînbsp;^^nionialia non iuflificant, feu abfoluuncab iniuftida, iuftificentta-opera moralia. Sed hoc uanum eftfomnium, prodicautorumnbsp;^Oriitninfcidam.Priniuni enim Paulus loquitur de operibus eius Le-l^jperquameftagnitio peccatorum, quemadnioduramoxadditunnbsp;^itioaut peccatoR2,non eft tantum per Legem Cerimonialem, fednbsp;omnium per legem Moralem* aut Decalogü. Loquitur ergonbsp;maxime omnium dehuiusLegis operibus .Adhæc,PauIusnbsp;'’t totüm mundum obnoxium Dco,amp; reum peccati.Fuerut autem innbsp;?^^do homincs,qui legem moralem ex ternis fuis operibus feceruntinbsp;^^oneftam uitam duxerunn Cum igitur hi nihilominus lint rei peccanbsp;Ämanifeftum eft,qj Paulus nomine opeRî legis, intelligatétiâ moranbsp;^l^inde,qgt;dicit,Ex operibus legis non iuftificat ulla caro in confpe-. ^Lei,generalis eftfentcntia,necpertinettätumadca tepora,quibusnbsp;cerimonialis legis Mofaieg abrogata eft, uerumetiä ad illa tempolt;nbsp;?’S^ibus hgc pars legis adhuc firma in MoGica politia coftabat. Naninbsp;jxLauidis tepore diftu eftPGl .izp. Si iniquitates obferuauerisDne,nbsp;0Hiiae,quis fuftinebitÆc PGti42.. Non iuftificatur in confpcctu tuonbsp;^is uiuens.Ctim igitur cerimonialia non iuftificauerint fadores fuisnbsp;**^poribus y fequitur nec moralia iuftificare, propterea q? cum Lexnbsp;efletabrogata, cerimonialia ilon minus habyerunt fuam au-moralia. Hue facit, quod Auguftinus * (fi quis teftimoni- tój». 2. e/j«nbsp;Veter um requirat)feribit. Non folum aüt,inquiens,il{a opera Le- ßolaiä’o.nbsp;^’^»^uæfuntinueteribus facramentis,8cnuncreueiato teftamento no
Qon obferuantur,à Chriftianis,ficut circuneißo pr^pucif, amp; Sabba ^rnalis uacatio, 8lt;rc. uerumetiam illud, quod in lege didS eft, Nonnbsp;^cupifces,quodutic^amp;Chriftianus nullus ambigit efle dicendumjnbsp;j^^iüftifi'cat hominê,nifî per fi'dem lefu Chrifti,Scgratiam, per leiunrnbsp;’¦iftum Dominum noftrum, amp;c.Hadenus Auguftinus. Relinquitnbsp;Paulum hoc loco,non tätum de operibus Legis cerimonialis,fednbsp;tnoralisloqui.Sed iterüauditftiuIus:Ad quid ergo lex prodeftfnbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Operaeiusno iuftificantfHuic obiedioni refpo
poftea eopiofius cap.4.0^7«E£ad Gala.^^Nunc uero attingic 0 tantum amp;:altero uerbo. Properat enimad conclußonera huiusar
fiia r k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tifum da£a,ut iuftificet homine.Iuftificaret quide,per opa
gt;11 homo eßet integer,et feruaretlegêperfedè. Nûcaûtpdô ita cor ÇV Ptus eftjUt non impleat lege perfedè, ac ne quidê fie implere poisit»nbsp;Nüare Ux np eft data, SC decalogus no eft promulgatusjn hue ufum,-
G 4 ut
-ocr page 80-S« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏN CAP, m: EPIST. ÇAVL1 AD ROMAU.
ut iuftifîcet hominetn,fcd,quantum qmdê ad hoc inftitutum,quod Ä præfcntia trad:atur,at«net,data eftlcx,utpeccataagnofcatit.Homincsnbsp;cm'm natura ita fùht excaccati, ut nec peccatum fuum içtdligantjnec fenbsp;reos fternæmortis exiftiment,(èd arbitréntur fe hab ere intégras uire^»nbsp;(fi fàltem uoluerint,)bona perfecte operâdi, Sc falutem fuisuiribus c5nbsp;feqüendi.Nam quêadmodum deftitutus quifpiam,proptcr aduerfimnbsp;uaktudinem,oninibus uiribus,fî contenderit fe elîè fànum et firmum,nbsp;ideoqj refpuat mcdicinam, lubetur à perito medico,fuis pedibusinn'nbsp;ftère, ambuïarejdcp iubetur,non quia pofsitambulare,fed utreipûnbsp;àgnofcat fuam imbecinitatê,amp; mçdicinamadmittatiitaDominus De*nbsp;ijsnöiterproponitlegemfuamhominibusnaturafuperbisjamp;contennbsp;déntibus fe intègres, aciubét earn perfeefè facere,a5 qj pofsint/cd utnbsp;tiidcant,amp; reiplà fendant fuam corruptioncm.Habct quidem Lexfeunbsp;Decalbgus etiam alios ufus,uidelicet, qgt; promulgatus fitad conferuannbsp;dam inter homines externam uitæ honeifatem,amp;ad cognofeendum»nbsp;quæ fint uerè bona opera, ac Deo placeant.Sed hoc loco is tantum u*nbsp;fus eius commemoratur qui ad prsefens inftitutum (àtis cfi:,uidelit^»nbsp;q? per legem pcccatüm agnofeatur Oblcruâdum autem hoc loco dt»nbsp;quomodo partes feripturæ fint redè difpenfandg,amp; ut Paulus alias lonbsp;quitur,fccandæ.Lex enim pertinet àd homines fecuros,*'^»^^**’^’^nbsp;dolentcs,aut peccati fui ignares, ut difeant timorem Dd,8^agtîolcancnbsp;peccatum.Promiisionesautem gratiæ,fcuEuâgeIion Chrifti»nbsp;ad eos,qui iam per legeni funt terrore coneufsi, amp; quærufltlibcratiô*nbsp;nem ac lalutem ? Cauendum igitar eft,nehunc Legis amp; Eüâgdij uûi^nbsp;înucrtamus,amp; inter fe confundamus » Sicut enim alius cibùs conuenitnbsp;ßno,aliüs ægroto,ita âlia dodrina, uidelicet Iegis,pertinet ad fecuros,nbsp;alia,uidelicct Euangelrj,pertinet ad confternatos, ut iterum erigantu5nbsp;ÔC iàlutcm per Chriftum confequàntur.
tSv njoCpuT. AiKOiowK (Ti O6aû ^TrireüsiT IhtoÜXeASovC.
Nunc uero abf(Ç lege iufiicia Dei mamfeftata eft, comprobata te/ ftimonio kgis ac Prophetaru. luftida uero Dei per fide lefu Chrifti»nbsp;Haeftenus expofuitamp; probauit Paulus copiofeacfufficienter,q’®^^nbsp;homines, fiue Greci fine Iudæi,fîuê incircuncifi,fiue circuncifi,finc p^,nbsp;catores, nec pofsint fuis opefibus, ac mentis eoRi cora Deo iuftifi^^^’nbsp;feu ab iniufticia fua abfoIui.Qu^ritur crgo,fi nullushoîm luftusnbsp;inuenft in ullis hoîm operibus uera amp;pfelt;fta iuilicia, Vbi, obfccro,^nbsp;ueniemusea f Sc quomodo homo iuftificabit f Hiciam Paulus,pnus3nbsp;inferat conclufîonêargumentiàpeccatis omniû hominû dudi,t^T® inbsp;detdeIufi:icia,Uidelicer,q?SOLVS DEVS fit IVSTVS,amp;q?apü“nbsp;SoluDeumIVSTICIA fitquærenda.Videamusigiturinitio, qu3^nbsp;ilia îüfticia Dei,de qua Paulus hîcloquitur. Deinde, quomodonbsp;fada fit Sc comprobata. Poftrertió,quómodo nobis participe tutnbsp;communicetur. luftida igitur Dei, hoc Ioco,hon intelligatur d^dui 'nbsp;da feueritatis , qua de reis fummö iure iudicatur , amp; quæ iu^nbsp;feueris iudidbus tribuitur . Nam , fi Deus non ^ter cflet itiftjj**nbsp;nullw*
-ocr page 81-CONLMÊNT. IOAN. BREN. LIB- t DE
homi'num fcruaretur,fcd omnes datnnarcntur. Hæc cm'm iufti-Qanon condonat,fcd obferuatiniquitates« Si autcm iniquicatcs obfer ^aucris Döminc,Doniin€ quis fuftincbit f Et:Non intres in iudidum,nbsp;ccrte iuRiamp;imum eft) cum feruo tuó,quia non iuftificatur in c5nbsp;Tcâatuo oninis uiuens.SedinteU^£ur deiufticiaprobitatis,sequitanbsp;^cari£atis,clcmenti«jmifericordiæ, ueritads ôi conftanriæjn feruan^nbsp;^paàis amp; promi(sis,adcocp de ea iufticia, qua Deus unigenitum filinbsp;jjjfuum Dominum noftrurn îeiiim Chriftum,tanta caricate comple-r^^utquotquot homines,quamuisalioquina£urafuaimpij, creduntnbsp;’’î Chriitum hlium cius,iuftiâcet,feu abfoluat ab iniufticia, côdonetnbsp;peccatum»ac redpiatipfos ingradam,cx mera démentia,amp;gratui-Jgt;îüfcricordia,tantum propter Chriftum filium fuum.iuftû enim eft,nbsp;7*quum, ut Pater diîigat filium, cummnnocendfsimumJuftumnbsp;amp;æquumacprobuin eft, uc cura Deus promifcritper Prophe-*^gt;febcnediâ:urum in feminc Abrahæ omnes gerites, pepigeric c5nbsp;fcpülofuopadumfempicernum, mifericordiasDauidfîdeles (fîcucnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impleathîcG pada Ôd promdfi» Nam qgt; nomen
?^dæijej,hoc loco,fîc intelligcndû fit, Paulus ipfc mox expônit,ita £Hdens:In hoc,u t ipfe fît iuftus,Siluftificans eum,qui eft ex fide lefu.
quid aliud eft, g fî dixiftct,Deu« tam iuftus,tam probus, tam ue-paéb fui eft, ut iuxta promifsionem fuam iuftifîcet, bo c ’^foîuat ab ihiuftida homines, etiamfî natura fuerint pcceatores, ßnbsp;crediderint in fîlium fuû lefum Chriftum.Extat èc aliâs,ac præ-Ifîgnifîcatum iufticiæ Det Pfaï.35.Prætende mifericordianinbsp;jj ^ftientibus te,8eiuftieiâ tuamhis,qui redo funt corde. Quod in ponbsp;^2°dhuius uerfîcuîi parte didtïuftidâjhocantea dixitMifericordiâ.nbsp;funt corde uo cant, Çredêtes-EtPûLyo.nbsp;jjj^^^Domine fperaui,no confundar inseternum,inIVSTIClÄTVÄnbsp;^ç^anie,amp;: cripc rae.Deusaut libérât inuocantes ex fîde,non iuxta fcnbsp;J‘^atcn3,fed iuxta clcmendam,mifericordiâ amp; ueritatem promifsio-fuarutn.Similiter Piatw4.0 Domine libera animam me3m,Mifcnbsp;IVST VS,amp;: Deus nofter miferetur. Vocatur Deus iu-g?»Sed utrinq^ munit uocabulo mifericordiæ,u£ nomine luftiintelltnbsp;çp^smifericordem amp; dementeni. Obferueraüs igitur diligenter ,qjnbsp;luftifîcatione impti,amp; didtur hominem confequi iuftictnbsp;fidem,inteîligendum fît non de Iufticia Dei feu era aut iudtnbsp;jJ^ifeddeiuihdaDd demed amp;mifericordi, qua condonat credêdnbsp;recipit eum in gratiam propter Chriftum. Denbsp;bacc Dd iufticia non eft recês excogitata, fed eft tantûni recen« innbsp;patefaâ:a,idmabft^ lege. Quid ergo eft,Äbfquclegefnbsp;eftabl^Iege, quiareuelataeftin orbe, 'nbsp;1^’^ædicatione legis, quæ cSdonatur tantum de feuera ilia iuftidanbsp;homines accuûntuf peccati,ÔC damnantur : fed re-quo docetur,Deumtamiuftum,nbsp;lu|b^’'ubum, tam dementem efîc,ut quotquot credunt in Chriftum,nbsp;^^ceuturjioc eft,ab iniufticia^foluantur,^: in gratiam recipiâtur.
Deinde
/
-ocr page 82-f» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAp; ÄI.' EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Dcjncfc reuelata eft abfqj lege, hoe eft, abf«^ mentis op crû L^is gt;
j tantum mera Dei dementia gratuita mifericord/a.Credimus.ioquif Petrus,nosßluosfuturospergratiamDomini noftrilefu ChriHi,^^nbsp;kUto. admodumamp;ilIijUiddicetEthnici,quibus Petrus Euangdionnbsp;ucratjó^ qui ex auditu Euangelij Spiritum iàndum acceperanr. Etnbsp;lus Gala.3.Ex op eribus ne legis accepiftîs fpiritum, an ex prædican'o^nbsp;fideifEc Acft.ié.Cuftos carceris,Quid me-(inquit)oportet facere,ud*nbsp;DUS fiamfRefponderunt Paulus amp; Silas, Credein Dominumnbsp;Chriftum,Ô^ faluus eris tu amp; domus tua ? Præterea luftida Dei pat^^'nbsp;cia eft abfcpîege,quia Chriftus non uenit,ut legislator, fed tantum^nbsp;propiciator,8c peccatorura,quf prr legem oftenduntur,expiator.tnbsp;angelion efn Cbrifti non eft eoncio Icg/s,fed eft cocio remifsionis^^nbsp;catorum.ExtSt quidem in feriptis Euàng.cliftarum,amp; in dodrinanbsp;fti ac Apoftolorum,multæ leges,amp; legum explicationes,fcd hæ Pnbsp;tient proprièad concionemlegis,non ad concionêEuarigeIrj »ni»^ .nbsp;tenus per legem amp; explicationem eiusreuelantur peccata,utp^^^^nbsp;res recipiant fe, agnitis peccatis,adEuangelion Chriftum,?^^^^nbsp;rum expiatorem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,
Porrô autem,ErG bæc iufticia Dei manifeftata eft,amp; pr3cdicafn’’P^^ Euangdion in toto orbe terrarum abfcp lege, tarnen nonnbsp;cogitata,ficutantea attigimus,fedbäbetteftimoniä Legisnbsp;rum.De bac enimiufticia Dei predicatum eft inter Patriarchas3P*’‘^rnbsp;lexdata eft.Semen muIierisÇhoc eft) fifius Virginis, conter^tcap^^,^nbsp;pentis.lnfeminetuo bencdicentur omnesgentes.Ipfceritnbsp;Gentium. Et Lexipia teftifîcatur de bac iufticia : ProphetaP,nbsp;tua,5c de fra tribus tûii ficutmcfufcitabic Dominus S^c.Simil’t^^^.nbsp;pbetæ de bac iufticia pafsim concionântur,ubicuncp uideIicet»3U^^j^nbsp;res fuos ad Chriftum remittunt,amp;regnum eius ceIebrant.Sentienbsp;igitur eft,q?non nos tantum »uerumetiamPatres confecutifuotlj.nbsp;per banciufticiam Dei.Poftreniô,confîderandum, quomodo iulnbsp;Dei nobis comraunicctur,aut quomodo confequamur, utnbsp;ïuftifîcctjfeu iniufticiam noftram nobis condoner, ac in - j^iï»nbsp;recipiat.Numconfequimur hoeper circuncifionemf Habuit qn*nbsp;circuncïîo fuis temporibusfuum ufum,non confequimurauteninbsp;rico eiusiufticiam Dei. Nummeritisaliorum operû moraiïumauinbsp;manarum uirtutumfNec id quidem. Alio qui enim gratia nonnbsp;t(a.Gûig(turferuemurgratia,fierinonpoteft,ut confequamnnwnbsp;Dei meritis opeßi.Quid eft ergo illud,quo earn cÔfequamui*^^^nbsp;DEM(inquit,)IES V Chrifti.Sola.n.fides in Chriftum,nbsp;cft,quo excipit Chriftus,perEuâgeliQn.(Fidcs.n.cxauditu eft,ay jnbsp;aût per uerbû Dei.) Vbi uerô eft Chriftus, ibi eft amp; Deuspropi^»^^^nbsp;propter ChriftS condonat plt;ftm,amp;adoptât credentem in filinni|j£jnbsp;redem cœleftium fuorum bonorum. Acfequunturnbsp;na opera,homo aût non iuftifîcatur, hoc eft,non abfoluit ab iniunbsp;fua,nec propter opera,qug prfcedunt,nec propter opa, quarnbsp;fîdciiijfed tantum propter Chriftum, qui fide apprehenditwr.Ult;^^
-ocr page 83-comment. JOAN. BREÉf. tlS. t. DÉ FÏDB.’ JJÄhid nobis maxime omnium curandum eft,ut per EuangcHÄfl dïfcanbsp;”'‘*8 Chriftum,ÔC apprchendamus cumper fîdem.
tîtfvcé’rôlt;fxsyîtâÎTrecvTa5'«ïi7ris-euovT«r. ÔiJ Î2i «j^rsXiî« mtvlÄ'/f xgù vyi^oôvT] JiÇHfl' Tifi Q^iv-
In omncsjà; fupcr omnesgt; qui crcdunt ? Non cnfm eft diftindîàj vmnes cnim peccaucruntjamp; deftituüntur gloria Do*.
Paulus dixiflêt,quôdhomines confeqüanturiufbaamÖei,amp; |/*P«antremißionem fuæiniufticiæ tantum per fîdem, propter Chri-Pharifæi ad Chriftianifmum conuerfi, eludenbsp;^dicercjfe fateri quidem, quôd remißio iniufliciæ cöntingatper finbsp;tantum Iudæis,qui funt de femine Abrahaî,amp; rjsnbsp;J' ^*°us,quæadludaifmumconuertuntur,ut Chrifiuspertineattart-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circuncifos,fîue ex Ifrael fiue exgentibus. De bacigitur rc côn-
.®î^5tUrnuncPauIus,SCexponit,ad quos pertineat Chriftus ScEuari K??^’^.Etait:Iufl:iciaDeiperfidêIefu Chrifii IN OMNES, ETnbsp;oV'ER OMNES, (XVI CREDVNT NON enim efl DIS^/JNnbsp;^]lt;),OMNES ENIM PECCAVERVNT, ET DESTI'EVnbsp;|)ç GLORIA DELhocefl:,Ghriftuspertinetadcos, quifuncnbsp;Q^’‘lt;;8tores,fiue fint circuncifi fiue incircuncifi. Non habêt,inquit CBrtnbsp;peccatores ad pœnitêtiam.Et Paulus aliâsdefus Chriff us uc-Gmnes autemho.nbsp;gloria Dei,quia neç poflunt conbsp;pçj ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuarum uirtutum,necpofluntcficpartiel
ScmaiefiatisD ei prop ter Riorum operum dignitatem.Per ^'^x’gRur omnes homines ad Chriftum,nbsp;nbsp;confequuntur propter
W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo in ipfum crediderint.Hæc funt dik-
l^Oh^*’^^^ognofcendaamp;rctinenda. Non folum enim liaient ad com-controuerfiam, quæfuit inter ludgos Sd Gentes,fed etiamt grauifsimas confeienti^ tentationes.Nam,^ .nbsp;ftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;initio poft afeefum Chrifti in ccelum,fpargeretür per
orbe terrarum,contenderuntludæi, ac præfertim Pbari côuerfîjcum Apoftolis,amp; imprimis cum PaüIo,Œ ye-genresincireuncißs,acfenferunt Chn'ituntnbsp;^5’*^^^rc,nifi ad hominê circumeifum S»C obferuâtem legj.s Mofi.nbsp;more Mofi^no;n poteftisnbsp;%' .’*Habuit aût hæcipforum fententia,magnâ ueritads fJîecîemJunbsp;populus Dei Eledus. Et Chriftus^rornifTus erat è feminbsp;Abrabf.Pr^terea,Ghriftusipîeludgis tmpr^dica-'ii4çj^P^§dion,ac uetuer^t Apoftolis,nein uiâ gentiuabirêc, (X^arenbsp;\b î^^‘'^^de,qj Chriftus pertincret trh ad circuncifos.PauIus igi-^**^fgpe,ita ho c loeo docet,Chriftum non tantum pcrtinercnbsp;obferuatoresIegisMofâicæ, uerumetiâ ad incircuri-’^^‘^’^^ntes fuum præputium.Chriftus enim uenicpropter pécnbsp;^ntes aut incircûcifæfunt pdôres.Ergo 8^ ad ipfos pertinet.nbsp;^^?eûprædicacEuâgelioaChriftiÿtentat confdeatia,eoi?tpræfernbsp;tùîî'
-ocr page 84-»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. HL -EPrST. PAVLI AD RÖMAN.-
tim hominutn,quifunt infîmæ fortiSjUtarbitrentur Chrinum ficia eius perrinere tantum ad principes, potentes, läpientes,eruditos,nbsp;amp; diuites in hoc feculo,non autemad fubditos, pauperes, indoctos,!'nbsp;diotas amp; abiedlos homineSfDicunt enim,eos,qui in hocfeculonbsp;cant,neceflèhabereinaltérolcculo præ egeftate panepctere.Sedpnbsp;lus etiam horum tentationi medetur.Dicit enimdufticiaDei per ndei^nbsp;iefu Chriftiin omnes ÔC fuper omnes,qui credunt.Non enim eft diit*nbsp;lt;ftio,ut neccircumcifi èc incircûcifî,ita nec principis,nccpriuatil'ion’J'nbsp;nis.Deus non eft reipecflor perfonarum. Ädhæctentatur confci^ot^nbsp;de peccatis, amp; cum prædicatur Euangelion deChrifto, exiftimantt)’nbsp;qui funtfibimultorum Sdgrauium peccatorum confci},Chriftump^nbsp;tin ere tantum ad iuftos amp; iândî:os,no autem ad peccatores, præferflOtnbsp;tam abominâdos.S ed hoc réfutât Paulus. Non cft,inquit diföndiO'nbsp;Omnes peccauerunt, amp; deflituuntur gloria Dei ? luftificanturaut^nbsp;gratis,amp;c.Etitcrum:Dcus condufît OMNES fub peccatuni,utOJ 'nbsp;NIVM mifereatur.Præterea tentatur etiam de EleÆone,feu praeodnbsp;natione.Etfi enim Chriftuspertinetad peccatores, tarnen cogitant t^’^nbsp;tatieumpertinere tantuad ele(n:os,feaûtfortafsisnon cHè cledos,antnbsp;aduitamprgdcAinatos Scd amp;huictentàtionimedeturPaulus,cnnia'nbsp;it,ïnOMNES,amp;fuper OMNES qui CREDVNT. Sienitnîuftictanbsp;Dei contingit omnibus, qui credunt, necefle efl omnes,quioi^^“’y’nbsp;Sc in fide perfeuerant,eledos eflc, Qui enim credit,inquit Chrimishanbsp;bet uitam æternam.Qui autem habent uitam gternam,certè eled:i ntit,nbsp;necefîe efl.Sed hîc turn alia oritur tentatio.Fortafsis enim,(cogitât cO'nbsp;fcientia)non redlè credis,nec contineris in numero reétè credentiutn-Hæc tentatio habet amp;fuum remedium.Si^nim per(Redè credere)^nbsp;telligas certitudinem ueritatisEuangeIrj,manifefl:um eft,eam efle red^nbsp;fidem,etilîud eiferecflè credere,fi quisadhibeat fîdemEuangeJio Chtnbsp;ïfi,quo prædicatur Chriftum e.xpiafîe omnia peccatanofi:ra,amp;rccon''nbsp;ciliaiîe nos cum Deo Pâtre noftro. Hoc Euangelion reuelatum eftrS'nbsp;triarchis diuinitus, prædicatum perProphetas,uulgatuminorb^nbsp;terrarum per Apôfi:olos,ôd cortfirmatum maximis ac cœlefiibusinit’nbsp;cuIis.Qui ergo huicEuangelio fidemadhibet,non eft dubium,quint^nbsp;Âè credanSi autem per (Recflè credere)intelligas, Perfelt;ftè,abfquenbsp;lahæfîtatione credere,ibi confîderandumeft,quôd Euangelion exig**nbsp;quidem perfedlamfidem, fed quia caro femper refiftit fpiritui,quani'nbsp;diuinhocfcculouitamagimus, Chriflusnonrerjcitfidem, quamui^nbsp;imperfedam. Deipfo enim dicit Spiritusiândus* Linumfumigansnbsp;nonextinguitjamp;calamumquafiàtum non confringit. Videnturqu’^nbsp;demhæc ÔC rjs fîmilia, cùmrecitantur,filrjshuius feculiridicula, èi.nbsp;digna de quibuspublicè tradetur, quippcquôd cùm careant Spirititnbsp;ftndo,amp;^fintSatanæmancipia,nonfentiantuUampugnâfpiritus cutnnbsp;carne.Pqsautem , quiuarqs tentationibüsobiiciuntur,funtgratifsi'nbsp;ma,amp; modis omnibus neceflària.Transferamusigitur eain ufura,utl^nbsp;queos diaboli efFugiamus.
-ocr page 85-COMMENT. lÖAN. BREN. LIB. L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÿ
Alk«£ôiî^jLc«oi £/i)f6«f» T$e^uTS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«‘OTAu^œs'ewtf vu XMAS'S Iwrov,
‘P ¦ÂjoteÇo Ô Qamp;gt;g Î Aas*eAOflt;,‘23P TTJS’ewo'.tv «VTW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etrf 2v«re|ivnbsp;nbsp;nbsp;X-
•*«lt;n'y»lt;r eà'nè), nbsp;nbsp;nbsp;Täv ^r«f eaiv x ¦Trtcit jsvornsv lt;iqxoü^]»|^, t« xÇ algt;o^^ 'n) 0eoû,
iv/'amp;liv nbsp;nbsp;(Tjkatoffvnttf ivTi), tp ïj» vûy Koù«S» €»«¦ S'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«uSy /tKMov,y^ /'!•*
**“gt;vvquot;Ilt;t®pi)tTr»s-€£àffX»ro\A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;
îufiiHcantur (autem) gratis per illius gratiam, per redemption *icna,quæeftin Chriftolcfu, quem propofuit Deus rcconciliàtonnbsp;*¦«01 perfidcm,fntcruem'entcipfius fanguine,ad oftenfîonëniiuftunbsp;fuac,per rcmifsfoncm practeritorum pcccatorum, quàc Deüs tonnbsp;^«ram't,adoftcndertdam iuftidam fuam,in pracfenti tempore,iAnbsp;**oc, nt ipfe fit luft USjÔd l'üftificans eum,qüt eft ex fide lefü»
j'. Êtfi Pauiusfecitanteamentïonem îufl3ciæDei,quâ hominesab.» ’^Untiirab iniuftida,perfidem in lefùmChriftutn, tarnen quia itè-. repetijt, quôd omncs homines fint peccatores, amp;deftituti glo.nbsp;. ^^Mdcirco etiamiterumrepctic,quôdantèinchoàueràt de iufti-çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per fidem, amp; explicat figiïificantifsimis uerbis,ut pcrfpicuè do-
^^^c|uôd non folum Chriftus pertinéatad omneshoîninés, uerum-qtiód homines iuftificentur, hoc eft, ab iniufticia ab(bluanturgt; p^^^s,ablq5 ullo fuorum operuitt mcrito. Quibusautem uerbisPau-^ocloco utitur,nontantùm fiint numeranda,fed etiam accuratènbsp;J. ^deranda, amp;æftimanda fiiper aurum amp; topazion. Continent c-‘ürnmum caput noftræ rcligionis, amp; uiam uer«,ac æternæ Glutis:nbsp;’^nes,inqüit,peccaueruntamp;deftituuntur gloria Dei.Quomodo èfnbsp;^'^’uftificantur’quomodo abfoluunturabiniuftiäa fiia?quomoddnbsp;?^5squuntur remißionem pcccatorum ?quomodo fit,ut poßintnbsp;Warn coram Deo habere? Num hoc fit per mérita bönórum ope-^jautnoftrarum uirtutum?Hæcquidcm eftdoólrina Philólbphi-harißica,SchoIaftica,Monaftica,amp; hypocritica,quód,qüi eft peednbsp;Reupit cum Deo reconciliari, debeat opcram dare bonis operigt;nbsp;^^’^^Öcuirtutibus, quibus demereatur làuorem Dei, amp; ucniam pecca-»nbsp;Philolophus Ethicus docet facere uirtutesmorales, ut Deonbsp;ƒ acceptus. Pharifæus docet Gcrificia amp;: longaS preces.Moiiachi amp; hynbsp;^^critæ fentiunt fiia ieiunia,amp; alia id genus opera efle expiationes pconbsp;Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placatio n es iræ D ei.Paulus autem attulit è paradilb adeo q*
^^rtio cœlolongè aliamdoétrinam.DicitenimJüftificantur gratis^ ^MTlSjinquam. Hocuocabulum, GRATIS,inhac materia, debetnbsp;omniauro «amp;gemmis commendatius cire.NecBabylonici,neenbsp;maieftaspoflet nobis hocunumuocabulumdignenbsp;I pendere. Primùm enim hocuocabulum exponitnobisâpertè uo-^^UtemDei erganos,amp; aperitnobis ianuam cœleftis regnt Nifinbsp;J ^'^iüftificaremur,hoc eft, ab iniufticiaablblueremur GRATIS,nul-ƒ i^otninum poftet in coelefte regnum intrare, amp;bencfidorum eiuSnbsp;P^deeps fieri, Omnes enim pcccaucruntamp;deftituuntur gloria Dei.
H Nunc
-ocr page 86-V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. I N CAPVT III. BPIST, PAVLl AD ROMAN.
NuncauteirijCÙm homines iuftificantur GRATIS,abfq; ullo opcnif*' luorum merito,aperta cftianua coeli, iitiam liceatcisablq; ulb remora,fi credidcrincin ChriftLim,intrare. Deinde, hoc unum uocabulumnbsp;fhbuertitbona omnium hominiim opera,autnirtutes.Nonqiudenbsp;ita ea Iubuernc,uc non fint facienda,femper enim bene faciendum enbsp;demperin uocadoneDci,amp;obedientiapræccptorumDei ambuhH'nbsp;dum eftjfed fubuertit amp; damnat ea in loco iuftificadonis. Nibil connbsp;runt ad conlequendam remilsionem iniufticiæ coram Deo,nec^ 'nbsp;flint placare iram D ei,amp; mereri gratiam eius.Quid pluribus opusrH,nbsp;unica diótio GRATIS, medetur grauifiimæ tentationi,qua foIH’^'^'nbsp;murdubitare de gratia Dei crganos.SoIcmus cnimin tentation^ co-gitarc,fi hocautillud opus feciires,fortalsis eflcs Deo gratus.Nunc3*^^nbsp;tern, quia nihil, aut parum boni fecifti , quid diuinæ gratisnbsp;Huictentationi occurritPauIushocuocabulo, GRATIS, luxtaiuo^nbsp;Eiai. 5i. èquo mutuatum uidemr: Gratis,inquitPropheta, uenunnbsp;eftis, amp; fine precio redimcmini. Deus enim non eft inftitor autnbsp;xcneta,quimercaturamautNondinationem exerceatjfedqni ,nbsp;TIS faueat,amp; benefaciat. Gratia Dei, (utorautem uerbis Augditidi^nbsp;non eftet gratia ullo modo, fi non daretur gratis omninbsp;rùm,ncqujsexiftimetPaulohoc u erb um temerè excidiHc,adnbsp;confirmât,PER ILLIVS, inquicns,GRATlAM, VbiautemenS’^^’^^*nbsp;ïbinoneftmeritum.Sipergrariam,inquitaliàs cap.u.noniaiï^^^.®?nbsp;ribus,qiiandoquidemgratia iamnon cftgratia.Scddixeritqniip'^^nbsp;Quid eft,quôd Deus gratis iuftificaqlêu rcmittitiniufticiain.’Nuninbsp;mutabilis amp;inconftans? Dédit enimIcgem, Sccxigit eatn tantaieucnbsp;ratc,utpronunciauerit omnes eos maledi(ftos,amp;pcrpetuçdanin^‘‘’^nbsp;jni obnoxios,qui earn non perfeôlè faciant? Dicemusnc,DcuniRnbsp;ritatem fiiamabiecifie, «Sclèntentiam mutafte? Nihil minus: Senten nbsp;Dei eft immutabilis.Cœlum amp; terra tranfibût, uerba autem meannbsp;tranfibunt. Sed audiamus quid Ièquacur,amp; habebimus relponfum^nbsp;obiedioncm. Dicit enim Paulus: PER REDEMPTIONE^Jnbsp;QVAE EST IN CHRISTO IESV. CùmenimDeus pcrgj^nbsp;femper impletionem legis fiiæ feuerilsimè exigcre,amp; præuaricatoresnbsp;gis damnare, non inuenit inter omneshomines, nifi unum, uidclicnbsp;unigenitum filium luum, Dominum noftrum lefiim Chriftnnij cjOHnbsp;ut totâlegemperfelt;ftèimpleuit,ita omneslegis malediétiones inu^nbsp;center pertulit,amp;uicit. Deus igitur hacfilij Iuiobcdientiaamp; iuin .nbsp;tantopere deleétatus eft, ut per le quidem,ablqj Chrifto,lêmpernbsp;neatfeueritatcm in exigcnda legis implctionc, recipiatautcmnbsp;am,quotquotin Chriftum filium fiium credunt,amp;iudicet de eisno ;nbsp;fècundum opera eorum,fed lecundumiufticiam Chriftifilijlui.nbsp;non eft inconftantia,fed ueritas infcruandis partis amp;
-ocr page 87-COMMENT. IOAN. BRÈN.’ LIBER I. DÉ FIDE.
ergo? Num anteChrii
lufcepitinfepeccata humani generis expianda, idcirco reeortciliatus cum hominibus,propter Chriftum. Hïc iterum obfèrua,quodnbsp;ïioncontingat nobis redemptio à peccatis,amp; morte, nee pröpterme-’^tartoftrorum operum, nee propter noftram uel fapientiam uel po-^entiam,necpropterSan6lorumiufticiam amp;aüxilium,fèd tantum pernbsp;^cdemptionem, qu*e eft, (nonin operibus humanis) fed in Chriftonbsp;bru,Hoc didum reprimit etiam gloriationem ludæorüm de Patriar-«sremitterepeccaturrtjledhancgratiani erganos concepit, non exlèjnbsp;^gratuita fualiberalitate amp; dementia, fed excitatus mentis patrumjnbsp;^^raami,Iftaci,Iacobi,amp; aliorum ianótorum Patriarcharum.Paulus ernbsp;dicit: luftificantur oer RedemDtionem,quæ eft, (Non in Patriar-nulla fuit gratia aut redemptio? Certefuit,fed propter eundemnbsp;OVEM (inquit) PROPOSVIT DEVS PROPI-^UTORÏVM IN SANGVINE IPSIVS.Hîcduobusuerbisnbsp;^^ulusexplieat omnes pene cerimonias legis, amp; fignificat eas fuiflenbsp;’^^nciones de Chrifto. Primùm enim,inExod. Gapic.x5.inftituitur areanbsp;^'ftatnenti cumpropiciatorio,quo Deus teftificatus eft prælentiam
ƒ concionatus eft tanturn de langüine Ghrifti . Hic iterum uides, ^'^odnulla hominum operamereantur iufticiamfêuclementiam amp;nbsp;^^RrenaDei.Si enim làcrificia legis non expiaruntpeccata, de quibusnbsp;didü eft^Erit odorftiauilsimus coramDomino.EtjExpiabitnbsp;ÇO Sacerdos, multo minus alia operanoftra expiant peeGata^amp; planbsp;Dei.
, Î’ER FID EM. Dieet quilpiam,Si Chriftus eft propiciatorium^
omnesho-mines
IN CAP. IM. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
mines fine pij, fiueirhpij, fine Chriftiani, fine Turcæ, fine iufti, fiucin-iuftijieruentur.Dicit enim alias Paulus cap. j.Sicut per unius delidum propagatum eft malum in omneshominesad condemnationem,ianbsp;per unius iuftificacionem propagatur bonumin orhnes homines adnbsp;luftificadonem uitæ. Exhocpoft'ecquiljjiam arbicrari,quôd fieutA'nbsp;dam coniecitomneshomines indilcriminatim,uolentcs^nolentes,innbsp;peccacum lt;amp;morrem,itaChriftusiuftifieetacïèruecomnes hominf^nbsp;indifferenterjfîue uolentes,fiue nolentes,fiue credences, fine iftcredU'nbsp;los.Sedhisobieólionibus Paulus uno uerbo occurric, dicens,nbsp;FIDEM. Etfi enim propiciario amp; redemptio per Chriftumnbsp;quantum quidem adipÊm attinet,lufficiens eft omnibus homin’'nbsp;bus indifferenter,^ propofira eft omnibus indiftriminaom acdpic’’'nbsp;da, non omnes tarnen earn agnofcunt amp;acdpiunt,ideoq^; nonfiuun'
nus.
homines,uidelicecexipfb renatos,amp; regeneratos. Renafeimurauten’ perfidem.Efficimur ergo participes beneficiorum Chrifti rantùninbsp;ndem. Quernautemfruólum afferatfides,pofteaPauluspluribuse’^'nbsp;plicabit
AD OSTENSIONEM ÎVSTICIAE SVAE proptcrfC' mifsionempræteritorumpeccatorûetc. Deusalios alijs cemporib”^
-ocr page 89-I comment. iöan,-bren. lie: i. de fide.nbsp;iffeâiisfiios oftenditamp;iUuftrauic.Temporibus cnim Noe amp; Lothnbsp;BenditatFeÄLim fèueritatis ftiæ,quôd indolentes amp;impœnitentcs punbsp;P*atgrauilsinièamp;: implacabiliter. Inliberatione liraelitarum ex Aegy-ptOjoftcndit pocentiam amp; fàpientiamlLiam,atq; eriam clementianlnbsp;J*’ confercndis beneficijs corporalibüs. In uaftatione urbis Hieruû-‘^pijoftenditiramluam.Inrcdudionepopulifui èBabylonica captifnbsp;'*’^cead Hierulàlcm,oftenditueritatcmuerbifùi.ltaq;alià$ oftenditnbsp;^dcclarauit Deusaliosaffeélus.Hoc aütem tempore, quo Chriftusnbsp;’?^ücnit,amp;reuelatum eftEuangelion eins in toto orbe cerrarû, oftemnbsp;pamp;patefaéta eftßimmaDeiiufticia leu probitas amp; clementia,peril-quôd remitticiniufticiani gratis, propterChriftum liliumliium*nbsp;quicquam aliud eft, quod hanc D ei clementiam lupcret. Nee po
Deus maius beneficium nobis conferre. Finge Dcum reddi-omnes homines aut diuites opibus, aut reges huius feculi, autlài corpore,amp;longæuos. Nihil tarnen horumbeneficiorum perfe-^gt;^«1 eftamp;abfolutum. Mors enimaufertomnem huius uitæ fœlici-^^cnijfedillud eft perfeólum beneficium, quodremittitpeccatagrainbsp;propter Chriftum. Cui enim remiiïà lîint à Deo peccata pro*nbsp;Chriftum , is priraùm habet Deum propicium. Si autem De-pro nobis, quis contra nos?Deinde,habet iuftieiamChrifti; Dé*nbsp;imputât credentiiufticiam Chrifti,Adhæc,habetSpiritum làtlnbsp;dedudtipfiim in uiam mandatorum Dei,utambületin uonbsp;?^*oncipfius.Prætcrea,omnia,quamuisaduerlàfunteiadiumcnto irtnbsp;^’^urn. Poftremô feruatur in morte,ad æternam uitam amp; beatitudi-J'^'^-Quid his beneficijs maius? Cùm igitur Deus oftenderit, graruitanbsp;^sione peccatorum propter Chriftum, lummam fiiam itifticiantnbsp;probitatem amp; clementiam,erga nos, agnofcamiis hoc b eneficiumnbsp;obediamus uocationi eius.
J Q^^d autem eft,quôd dicit,peccatorumprætentoru? Num Deus ^ij'^itcittantùm ea peccatapropter Chriftum, quæfùnt ante aduen-Chrifti defignata? Fucrunt quidem împeriti homines,qui hae uonbsp;^^citati, putauerunt Chriftum expialTe ea tantum peccata, quæfue-ante palsionem Chrifti, ab hominibus commiftà. C^æ autemnbsp;jj ^itiittuntur poft paftionem Chrifti, ea fint noftris operibus amp; paßnbsp;k ^Dus expianda.Scd hæc eftimpia opinio:Chriftus enim eftgenerate expiator omnium peccatorum, ram eorum quçluntan-^l^^^tientûlùum defignata, quàm illorum,quæ poft aduentum ipfiusinbsp;fc ^tiantur.FilioIi mei,inqüitloannes,hæclcribo uobis, ne peccetis.nbsp;0^’ quispecauerit,aduocatumhabemus apudPatrcm,Iefiirn Chri-(l^^iuftum.Etipfeeft propiciatio propeccatisnoftris,nonpro no-tantùm,fed etîam pro totius mundi.Ethocfcripfitloannesnbsp;Hjjj ?^^nnis poft palsionem Chrifti.Quare,cùm Paulus loquitur de rénbsp;præteritotum p eccatorum,aliô relpfcic^Pfincipio,relpicît adnbsp;h J làcri-
«
-ocr page 90-IN CAP. in. EP IS T. PAVLI AD ROMANI
ûcrificia Sc expiationes legis,quæ non potuerunt peccata ante
ca delere,u c fit lenten tia.D eus oftendir ho c temp ore iufticiam (cu bicatem amp; clemen tiam lijam,per hoc,quod gratis rcmittat ca peccâÇ^nbsp;quæantealunt defignata, amp;non potueruntullis operibus legisnbsp;Ti,quæamp;haâ:enusinexpiatatoîerauic,uthocpotilsimum tempore^*nbsp;ftenderetamp;reuelarecfiiara clementiam,cuius tarnen fruótumnbsp;nprnnr priorn ilK. nni înïiprpri rpftamenfn rrpdîdemnt in rhriftun’
facit,quod ad Heb.cap.^.fcriptumeftzOb id noui teftamenti cofldl^' tor cft,ut morteintercedente,ad redemptionem earum prxuariöO^
num,quæ fuerant fiib priori teflamento,ij qui uocati fiint, proni»sio-* nem accipiant æternæ hæreditatis.D einde relpicit ctiam eos, qui cup^'nbsp;unt quidem pœnitentiam Riorum delititorum agere,led metuun^ utnbsp;præteri ta peccata tories repetita condonentur ipfis. Gonlolaturi^^*^/nbsp;cos hie locus Pauli, amp; cohortatur, ut pœnitentiam agendam ford am*nbsp;mo Rifcipiant, amp; pergant,magnitudine amp; multitudinenbsp;peccatorum minime abfterriti. Quocunq; enim tempore conucrtiu*nbsp;turperpœnitentiam ad D O MINVM,præteritapecGaca
Äiww.3t. mictuntur,necrecordabitur corum amplius,iuxcaHieremiam,DofUJ
nusDeus nofterinæternum. Poftrémô perftringitquoq; Patilüs hoC
uocabulo homines impudentes,qui exEuangelio quærutanlàmp^“'' candi, amp; cùmaudiunt,mukicudinem peccatorum illuftrare clcmemnbsp;tiam Dei, Iblent fibi applaudere amp; dicere,Faciamus ergo malaj ut cue*nbsp;niant bona:Peccemus,ut gloria clementiæ Dei illuftretunHis condO*nbsp;nacur Paulus,amp; dicicDeum remittere peccata præterita, hoc eft, Deus^nbsp;non cocedit ribi, ut in pofterum pCcces.Non offert tibi remißionemnbsp;1*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*1 • •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z 1
COMMENT. IOAN. BREN. LIBER I, DE FIDE.
VI SIT IPSE IVSTVSamp;c.His uerbis cxpôniEPaulus,quidintênigà” per iufticiam Dei, uideliect, Deus no in le tantùm ficiuflus,probusinbsp;dennens amp;milèricors, uerumetiam iuftificet,hoc eftjabibluatab iniu-fticia,amp;condoneEiniufticiamijs,qui credunEin Chriftü; Videsigitur^nbsp;RüôdinhislocisiufticiaDeijnon dicarur leuéricas Dei érgà peceata^nbsp;MdeniénEia,indulgentia,ôèniilericordia,adeoq; eonftantia Dei innbsp;^cruandispromißionibus, ergaeos, qui eEfigraüati funcmaximispec-^isjCredunE Eamen,iuxcaEuangelion, in lefum Gbriftumdlium Dei.-no\/’ K jic--migvó^yni)'/’îfTÿvjOÛj^îjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vcfkü Tvisnaä'.
Vbiigitur glonatioî’ Exclufa eft. Per quam kgemfOperum? Non. Sed per legem fideü
Antequam Paulus cocludiEprimuargumentu deiuftidafiäei, quæ 'ftrcrtiilsio inîuftieiæ, itcruadmoneE ludæos, de operu fiioru initiftünbsp;'’^jUt tandê inferaE honiiilcs iuftifieari,!eu abIblui ab iniufticia tantùninbsp;F'r fidè propter Chriftft.Si ergo oniiricS homines luntpcccatorés,Vbinbsp;^(’nquic) gloriatio de merito bonorS operu’Exclula êftjcuanuit, ex.;
eft,amp;abolira, idqj non per doótrinamlegis. Vbi cilitti lex doce-^2^idelicet, qucmadmodöPharißei earn docuerunt,ibi docetur mé P^bonoruoperûjamp;excitatürfaftüs ac gloriatio de propria iufticia«nbsp;'d excludituramp;reij citur per legem feu döä:rinamfidei.Negari quidênbsp;poteft, quin amp; per legem operu tollatur omnis gloriatioj fiqüidcnbsp;^^'egernreólèintellexerisExigitenim opera peifeÓLifsima, amp; quço-’^^^uitio careant.Sed quianemo eapr^ftare poteft,fit,ut per ipEninbsp;J'^^catu agnofcatut, óiauferatur Ottinis gloriatio de fiia iufticia amp; me-Si aut hçc lex expli Gat,iuxta lententiam Pharilæorü amp; hypo cri tarir,nbsp;intantùm no humiliât, utpotius fibiipfe de meritis luis eoramnbsp;blandiatur. Exiftimat enim legi làtisfieri op eribus fuis irt Ipecierrtnbsp;^’^^saGiuftis,amp;fi quid defiierit,compenEri operibus lùpererogationbsp;j^^j^tuocant.QuaregloriatiodeiufticiacoramDeonon tolliturpernbsp;hS'iïificintelleótamJed tolliturper legem feu doôlrinam fidei,âüi:nbsp;^’'gelij.DocetenimEuangeliôn,q3hominGS noniuftificëntur,hocnbsp;^¦^onabroluantab iniufticia propter menu filörti0perü,fcd tantunbsp;j|.’‘MèpropterChriftuNunaigit relinquit gloriatio de meritis feuitinbsp;'¦‘^operu in conlpeólu Dei.Porrô,cùm Paulus dicit gloriatiönê tollinbsp;/5g^fidei,feu per doétrinâ'Euâgelij,hand obfeute fighifieat, undenbsp;ç^^^^spræcipuèdifcendum fit,quanta fit magnitudo rioftrorum pec-jj ^um,amp; quodiuftificemurnullis opefum meritis,fedtantiim me-^^hrifti,fi in ipfum crediderimus. Euangelion ênim,(quöd eft-gt;iianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum fiifcepiflead expiandapecCata noftra, om-
fq ^'^^raaffliél:ionum,adeoq;mortem iplam.Primùm ergo,finely ,^’3.ut non cogitaueris,quanta fitpeccati tui magnitudo,alpicc' '¦‘oilem amp; probrofifsimam mortem Chrifti, unigeniti filij Dei.
gt; cum Deus non uoluerit pro peccato noftro, tot facrifieijs,
H 4 tot
I •*
-ocr page 92-IN CAPVT in. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
tot etiatn Prophetarum moitib US, ac ne quidem (uaipfius peccatofl* morte placari,fcd exegcrit pro expiatione (anguincm unigcnidRnbsp;{hi,perlpicuum eft,peccatumnoftrummaiusamp;atrocius efic,nbsp;quilquamuerbis explicate polsit.Deinde,finefcieris autnoncogi®'nbsp;ueris, nulla cfle noftra mérita, amp; nos tantùm per fidem in ChrilhirnlUnbsp;ftificari,ponetibilaltem ob oculosaduentum,paßionem,amp; mortelnbsp;Chriftinlij Dei. Si enim potuiflemus meritis nofixorum operunn^'nbsp;à oeccato ablblui.fruftra ueniflet Chriftus in hunc mult;luiï’,
Hæc eft conclufio primi argumenti deiufticiafidei.Cùm mnes homines fiue græci,fiuelud£ei fintpeccatorcs, quemadmodü^nbsp;luprà oftenlum eftrCum^; Chriftus fit nobis propoficus à
-------J, nbsp;-------------------
propiciatorium,nec apprehendatur,nififide,perlpicuè fequifu^’’ cernituf, pronunciatur, amp; concluditur,quôd homo iuftificetiJi’’^^^nbsp;cft)ÿgt; iniufticiafua abfoluatur,amp;àDeoin gratiam recipiaturcantùmnbsp;expli cabitur,led eftintelligendum de operum meritis. Nullum -cou^nbsp;hominis opus,etiam iuxta legem Dei faótum, tantieft coram 0^*’nbsp;momenti,utDeus iuftificet,leu condonet fadtori luam iniufticiâ’^’nbsp;propter eins operis meritum. Deinde,non eftintelligendum de op^'nbsp;ribus legis tantùm cerimonialis,ledde operibus totius diuinxnbsp;Vtenimludæus nonmereturremißionem lùæ iniufticiæ, opérénbsp;cumcifionis,autSabbati,autlacrifidorum,itanonmcretur eamop^'nbsp;reeleemolynæ,leubeneficentiæ ergapauperes, aut honoris ergap^^nbsp;rentes, aut caftitatis in coniugio,aucueritatisin dicendo teftimonio*nbsp;Hæc enim, amp; id genus alia, etfifiint bona opera, lege Dei præcepta,^^nbsp;omnino facienda,tarnen quialuntimperfelt;fta,amp;peccato uiciata,nonnbsp;merentur coram Deo ablblutionem ab iniufticia. Loquitur enimnbsp;Paulus,de operibus eius legis, per quam eftagnitio peccatorum.Pe^'nbsp;cataautem agnolcuntur,non tantùm per legem cerimonialem, uCjnbsp;rumetiam, öc majäme omnium per legem moralem, quemadmo^*^nbsp;luprà eft expolîtum.Nee eft lentiendum,quôd Paulus rixetur tantùmnbsp;cum Pharilæisludæorum,ledpugnatcumhypocritis omnium tem-porum amp; gentium, qui blandiuntur.fibi propter iufticiamfiiorûnbsp;rum,amp; exiftimant,IcpolTciramDeiplacare, óegradam cius confeqüi
merito
COMMENT. IOAN. BREN. LIB, L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿj
merico Riarum uirtutum.Non enim tantum apertefcéleratî, uérum-ctiamhoneftihomines,quocunq; tempore,amp;inquacunq; gcntefue ïintjluntcoram Deo peccatores. Nectunctantùm lunt peccatores,nbsp;uel cxternis faôlis,uel internis cogitationibuspræuaricantur ledern Dei,fed toto uitæfuæ tempore,amp; in omnibus adionibus,acpaCnbsp;“onibus, quippeqUodcaro femperpugnetcum Ipiritu, etiam in rebâtis,neclegi Dei lubdatur. Quid igitur fiat in non renatis, in quibusnbsp;^ro no pugnat, led obtinetuióloriam,amp; dominatuf,non poteft eflenbsp;®bfcurum. Quarc fixum, firmum, certum amp; indubitatum relinqui-J^’’jqu0d quieunq; cupinuftificari, hoc eft,ab iniufticia fuaabiblui,amp;nbsp;^öcoingratiam recipi,'nonpofiit uotifui compos fieri, meritofiiænbsp;jufticiac,Sedtantùm per fidern abfq; operibuslegis,hoc eft. Sola fide:nbsp;Jîftificarienim aWqueoperibus lcgis,eftiuftificari SOLA fide.Necnbsp;Jæcloquendi forma hisprimum temporibus eft excogitaca,lcdfiiicnbsp;‘^mperinEcclefiaapudueteresScriptoresufitata.Cuius rei teftimo-cum publice multa extent, luperuacaneum eft ea hie comme»nbsp;*^orarc»
HteykiMVoOeotf/jLovef); nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noü.HspE9vc£f),iTreiTr^lic'Oe«
îx. ¦ariS’€«ùa'gt;Ê' ixçoÇvsiau' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trir^eacr.
Anludæorum DeustantumC An non amp; Gentiuhic' Certè ôî Ocnn'um, quandoquidem unus Deus, qui iuftificabit circundfio?nbsp;hem ex fide,ÔC. præpuo'urti per fidem»
Qhöd fuptà cap.î.dîxit,Eüangelion feft potentià Ôéi ad iàlutem ôî .^jUredcnti,Iudço primùm, fimul amp; Gr^co. lufticia enim Dei periUnbsp;P patefit exfide in fidemjhoc rtûc in conclufione repetit, amp; eïsplicat.nbsp;enim, etfi facile ferünE,qi Gentes aceufentur amp; damn en tur p ccca.nbsp;^“^jCamenort ferunt,q»exæquenturipfisincomunioneueræamp;æternbsp;palutis,ut eriamhac in parte pfodâtarrogantiamôe fiduciam fiiam*nbsp;habent in mérita operûlegis.Paulus igitur reijcit uanam eoruninbsp;^'^^ciam, amp; docet, quod ficut Gentes æquantur luda^is, magnitudinènbsp;l^'huhitudinepeccatorumjitaæquànturetiameis participatione iiunbsp;^'¦’æGhrifti, quæ eftper fidem.Quid enim? Exiftimatis ne uos lu-^’^’îCjuôdDeusfittantùmDeus ludæorum,amp; nonetiamGeiirium?nbsp;^^^’^tènon eftrelpeôtusperfonarumapudDeum,fêdin quauis Gen-’ (ficut alias Petrus ait,) qui timet ipfiim, ôc operatur iuftici-is acceptus eft illi. Quare ficut iuftificat circumeifionem, (hocnbsp;’ ludæos circuncilos ) ex fide, ita iuftificat etiam præpucium,nbsp;eft, Gentes incircumcilàs) per fidem. Vt enim non eft diftindionbsp;d a- quod ad peccata attinet: Omnes enim peccauerunt, amp;nbsp;.p iîuuntur gloriatione coram Deo;ita non eft diftinótió inter i-^^^»quod adiuftificationem attinet. Namquemadmodum ïudæinbsp;lufti.
-ocr page 94-^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m CAP. III. ÈPIST, PÄVLI ÀD RÓMAS;
iuftificantür(Eoceft)abfoluuntur ab iniufticia amp;recipiuntur in tiam Dei, non prop ter nllaipfbrum mérita, ied tantùm gratis proptennbsp;Chriftum, fi in eum crediderint,itaGentesiuftificantur nullisluisn^^nbsp;titis, fed tantùm gratuita Dei dementia, propter Chriftum, fi ipfi^^nbsp;perfidem appréhendant. Hîciamabfolutum eftprimum argurncn-tum,quo Paulus propofitionemillam, I VS TVS EX FIDE SV/*nbsp;VIV IT, proban dum fufeepit. Non eft autem lèrmonibus tantumnbsp;ftirpandum,led etiam ad uerum ufumtransferendum,idq; non 3
¦ rixas folum cum hypocritis, qui fibi multa amp; magna mérita exope’^' busfuæiufticiarpoliicenturjledmaximè omniumad confirmandan'nbsp;confeientiam in grauiisimis tentationibus,amp;ad efFugiendumigne^’^nbsp;inferni,atque ad eonlequendam æternam falutem. Poftquàmnbsp;territimagnitudine amp; multitudine peccatotum, confugimus ad “ ƒnbsp;mentiam amp;milèricordiamDei,Iblet nobis refpondcri, Deumnbsp;dem cfle dementem amp;mifèricördem,Ièd iuxta uerba Dccalogi?)^nbsp;quidiligunt ipfum,amp;cuftodiuntpræcepta eius. Tu uerô nunqü^nbsp;dilexifti D eum, iuxta præcep turn ipfius,extoto corde, ex totaanim^nbsp;amp;ex omnibus uiribus tuis: Necunquam cuftodijfti mandata eiusnbsp;xta earn fententiam,quaSpirituslanólusobreruationem eornm cxi'nbsp;git.Nihil igitur de dementia amp; mifericordia Dei ergate,lp^f^’^^nbsp;tes. Quo nuncte uertes? quam tibi làlutem polliceberis?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®Pquot;
portunum tempus eft, ac necelsitas etiam làlutis exigi^uthoeP^^^^”* gumento utamur, amp; conlblationem ex eo petamus.Deus eninii^* 'nbsp;£catnos,hoceft, condonat nobis iniufticiam noftram, amp;redpitnbsp;ingratiam, eftq; nobis propitius,non propter oblèruationenipr^^^^nbsp;ptorum ipfius,fed propter Chriftum,fi in eum credimus.Fateamnfnbsp;goirigenuènos elfe peccatores,amp; legem Domini nunquamnbsp;d:èimpleuifle,ideoq; dignos æterno fiippIicio,IedfGiamus etiamnbsp;credamüs, quô.d Deus condonet nobis peccata nôftra gratis,abfq,^nbsp;lismeritis,tantùmproptermeritum DÖMINI noftrilefuChmnbsp;quem unicum noftrumlèruatoremagnolcimus perfidem.
NÓ/X0V K«T-etç.^û/Acv. quot;s-isrenia'; M» yvajp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vôfzov Is'cS^^-
Légem igi tur irritam facirtius per fidemî* Abfit, ImÔ legcm fta/ fcilimus,
Anteqüam Paulus accedat ad feçundum ârgunlentum, uifii^ cft obieétionem de lege hoclocoattingcre,potius quàm explicaï^'nbsp;Nam copiofiorem eius explicationem reijcit in fiium.locum.^*^nbsp;præfèntia autem proponit tantum, amp; du ob us lolumuerbis relpo^nbsp;det. In Gondufionc enim prionsargumenti diôtum eft,Honiinei^nbsp;iuftificari, ablque operibus Icgis.Et mox: Deum iuftificare pr^^'nbsp;cium, leuEthnicos incircundïbs,per fidem. Inddit ergo audito^’nbsp;Legem Deilùpcruacanearn efle, amp; fruftra à Deo datam, nec bod^
-ocr page 95-CO.MMENT. IOAN. BREN. LIB. I, DE FiDE^
Opera)diuinitus præcepta, efle facienda, propterea quod cum ho-inincs iuftificentur, feu confequancur remißionem luæ iniufticiæj öntum perfidem,lexDeiabrogecur,amp;:èmedio collatur,ideoq; con*nbsp;cedaturlicentiauiuendi,pro fuo cuiusq;arbitrio.Hancfiuecogitatio.nbsp;^^tnfiuc obicólionem diluit Paulus hoc loco paucis uerbisrNonfaci-(induit) ledern irriMm ner fidem Jed notiiis ftabilimiis- F.Hi enirn,
ponus legem, amp; exigimus bona opera,tantum abeft,ut abolea ’^tisea.Hucpertinet etiam diótüm Chrifti:Non ueni ut tollam,fed utnbsp;^^tnplcam legem. In doétrina cnim de luftificatione hominis coramnbsp;^^%non hocagitur, quid bonorum operum inhac uita,amp; in homunbsp;contubermo faciendum fit,fed illudagitur,quo nobis fit coramnbsp;^^unali Dei fidendum,amp; quid fententiac condemnationis in iudicio
jd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN Cap. ni. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Hæc Iola defenfio conftat coratntribunaliDei,quatnut uere ^camus amp;cognofcamus, per uniuerfum uïtçnoftræ curriculum cbbo-randum eft.SenccntiaigiturPauli eft,quod cum docentur ea,qu2i^ commcmorauimuSj Uon abrogetur lex,necdamnetur ftudiuml^'nbsp;norum operum,autöbédientia præceptorum Dei, led quodnbsp;lex ftabiliacur, hoc eft,quod hoc ipfo doceancur ca,qU(elex ipla lt;locecgt;nbsp;amp; quomodo lex uerè amp;reótè impleri queat.Primùm enim,Euang^'nbsp;lion docet,nosillud habere in Chrifto perfidem,quod lex ûcftûïibusnbsp;lùispollicetur.Lexautern promittit omnibus,qui perfeótèipfti^'^ ‘nbsp;uant,benedilt;ftionem,uitam,iufticiamjamp; perpetuamlalutem. 'nbsp;cerit ea,inquit,uiuccin eis.Et,Si audierisuocem Domini Deituij^^^nbsp;ftodieris omnia præcepta eius,benediólüs eris,etc.Cùm auteiUnbsp;legem pcrfede impleat,tuncaccedit doóbrina Euangelij,8£ vnbsp;nobisChriftum: Hic,(inquiens) Chriftus torus cftlanótus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
iuftus.EchuncChriftum donauitribi Deus pater, unà cum bonisfiiis’.Si crediderisinipfum,imputabiturtibi iufticianbsp;eiusjhabebis^;inChrifto perfidem eabeneficia,quælexperlu3Opnbsp;ra promicrit.Omnino enim hic eft finis, hæc eft {èntentia,hoceftp’^‘’nbsp;pofitû diuinæ legis,ut fiamus iufti, ôc confeqüamuræternam^^^’^^î^'nbsp;Cum autem credimus in Chriftum, tunc repuramur coiao^^^® 'nbsp;fti propter Chriftum,amp; hab emus in Chrifto iufticiam Sgt;(.nbsp;tùmigiturabeft,utprædicatione Euangelij de fidcinChiift^’^’^^.nbsp;leatur finis, ôc euevtatur propoficum legis diüinæ, utpotius confif^^nbsp;tur, ÓC impleacur. Vnde cap. 8. dicit. Quod lex præftarc non potera*:,nbsp;parte, quaimbecillis erat per carnem,hoc Deus, proprio nlionbsp;Ihb Ipecie carnis peccato obnoxiæ, præftitit,amp;c. Et iterum cap.io .P..nbsp;legis Chriftus adiuftificationem omni credenti. Dequibus Paubnbsp;lt;ftis,lholoco. Deindeltabiliturlexaliaquoq; rationepernbsp;Euangelij. Vbi enim docetur fides in Chriftum, ibi oftenditurnbsp;fons amp; Icaturigo unde bona operalege mandata promanant.nbsp;quemadmodum in arbore radix amp; medulla fiint initium leunbsp;mentum bonorum fiuóluum arboris,ita fides in homineeftorigo?^^nbsp;quabon3operaproficilcuntut,nonquödhomöiuftificetur,hoC^nbsp;ablbluaturàfuainiufticia propterlequctiailla operanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eo’
tantùmpropterChriftüm) led quod Deus nullam habcat ràtion^^^ eorumopcrum,quænonproficilcuntur ex fide. Quod non eftnbsp;de,(inquitPaulus)pcccatum eft. Nam, ficutin homincanima cftp’^’\nbsp;dpiumamp;fons omniumaótionumhöminis,uidelicec,utuidcat,n^?nbsp;diat,utloquatur,utàmbuler,utintelligat: itainhomine perfidem ‘nbsp;fto,Fides eftinitium amp;fons omniumbonorum operum.Liccatn^nbsp;uno dtalrero exempio demonftrare.BeneficêtiaergapaUperes,q^^^nbsp;uocamus eleemolynamj opus eft diuinalégcpræceptu» Adhoc
-ocr page 97-COMMENT. IOAN. BKEN.* LïB. I DE FIDlä PZ ’Cïcndum fumus natura, propter peccatum originale,ignaui amp;r rebelnbsp;^s^eceflariaigitur eft fides in Chriftum, utfaciamus hoc opus hila-prompte animo, ac fit opus Deo acceptum. Gredendum enimnbsp;^squod Deus contulerit in nos gratis tantum propter Chriftum omnbsp;^*’gcnerabenefidorum,tam corporalium, quàm]i^irituaIiura.Hocfînbsp;crcdidcrimus,excitamur Spiritu iàndo, ut amp; nos fimus erga pronbsp; ^um benefîci,quo gratitudinem æ obedientiam noftram erga De-^’ôteftifîcemur. Quacriamrationebencficentia cft opus Deoacce-p*ini.Si uerô præfticeris egeno eleemofynamilla opinione, ut meritonbsp;^iusôpcn's expiespeccata tua coramDco,non fit cxfîdc,fed exincrenbsp;*’«tate.Quàre,ctfiuidcturbonumopus, Si egenti commodum,ta-^^lîon cft Deo acceptum.Aliud opus cft,Condonatio alieni in nosnbsp;^^fti Jeu iniuriæ in nos illatæ, cuius mentionem facimus in Orationcnbsp;^‘^^inica: Remitte nobis débita noftra, fîcut amp; nos remittimus debi-jjfibusnoftris.Ad hoc opus præftâdum natura omnes abhorremus,nbsp;/5ccflâriaigitur cft fîdes. Credendum cft quôd filius Deircmiferit nonbsp;J^maximanoftra delida ,idque nuüo noftro mcrito,fed gratuita fuanbsp;^^cntia.Si ergo hoC uerè crediderimus, Spiritus fidei teneri non ponbsp;%quia cxcitet credentem, ut ad gratificandum Chrifto filio Dei rc-r^ôtctiamproximoiniuriamfibiiiïatam.Qiiôd fi iadbueristecre-^^in Chriftum,iotcreaautemmcditcnfe uindi(ftam,dubium no eft,nbsp;üera fide careas. Vr enim Sol nunquâm cft fine luce,itafides nunnbsp;Wil cft fine bonis operibus.Nam amp; Cbriftus ipfe,uocauit bona openbsp;7^ucem:Luccat,inquicn8,Luxueftra coram hominibus, S^c. Cùm Lnbsp;bona opera ducant origincm (uam cx fide, poteft dodh-ina fideinbsp;J^hacrationedici, quôd non aboleac, fed potius ftabiliatLegenanbsp;^Qorumopcrum.PoftrcmôLdc'ftabilitùralia quoquerationepernbsp;f ^ftrinam fidei, Quæcnim in Lege, de Mefsia prædida funt, quænbsp;l^ptura Legis deluftifîcationefidei Concionatur,ca dodrina Euangenbsp;fide in Mefsiam teftîfîcatur effè impicta ? Prophetam, inquit feri-Legis, degentetua, amp; de fratribus fuis, fîcutme , fufeitabit tibinbsp;^MlNVSDcustuus, IPSVM A VOIES. HieProphetaeftnbsp;lMîus filius Dei, qu cm prædicatio Euangclij adnunciat.Et de Abranbsp;*^0 feriptum cft in Lcge:Credidit Abraham Dco,amp;reputatum eftnbsp;luibdam.ReÂcigiturPaulusdicit,Legcm non fieriirritampernbsp;^^,fcd potius ftabiliri.
CAPVT QVARTVM:
A'ßfSv S^y ïi/jMiKs/aet Koiic e-i^KX} E» /f A’ßf«
i X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SvOe«tigt;
Quidergódicemtlsfrtucninc Abraham Pafrcm noftrum fccun# camem ï* Nam fi Abrah am cx operibus iufidicatus fuit, habet,nbsp;^uodgIörietur,atnonapudDeuni,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
I Abfo^
-ocr page 98-tu CAF. ini EPIST. PAVW ÀD ROMAN» g. ^Bfoluto primo argumente, quo probatur luftuiucxnbsp;fua uiucre,fufdpit aune Paulus fecundum argumentujp pnbsp;‘ âandum.Poftquàmcnimin fine præcedentis
X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S fetJLegem non aboleri,fed ftabiliri per fidemjaddudt^^^^^
lt;fiumèfcripturaicgis,exempIumPatriarchæÂbrahæ, quodut cundum argumentum iita cuidenrifsimèprobat ,nosnbsp;cft,)abfolui ab iniufttcia,non propter mérita operum.fed tantôtnbsp;pter Chrifl:um,per fidera» (hoceft) quodnoO pofsimusaduerlusnbsp;tentiam dtuinæ condemnariom's opponeré mérita noftrarumnbsp;tum,fed tantum mérita ChriAi, fi in ipfum crediderimus. ' .
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem Paulus hocfecundum argumentum,toto hoc quarto caplt^’
initio conferemus in pauca , póft autem fingulas partes mus. Et quidera Maior propofîtio huius argumentationis point“nbsp;fine capitis.
t;i4i‘or/gt;ro» nbsp;nbsp;QuodeftferiptumdeAbrahamo,non eft tafîtùih propte*
ctiam propter noSiQuæcunçp enim,(inquitPaulus^ Rom4y.)prgfcripta funt*in noftram dodrinam præfcriptanbsp;patientiam y amp; confolationem feripturarum ipem habeàmus.
jsx-nor pro» Scriptum autem eft de Abrahamo:Credidit Abraham poß^io'nbsp;nbsp;nbsp;putatum eft ei ad iufticiam,höc eft, Abraham non eft confeeum^S^
tiamDciÂabfoIutionem ab iniufticia,propterraeritafuorny^^ rum,fed tatum propter Chriftum,pcr fidem, de quo Christ) d*nbsp;Ctmslttßo^ eft ci;In feraine tuo benedicentur omnes gentes. Quaren^t: nos eonbsp;fequimurgratiam Dei, amp; abfoluqonem ab iniufticia »prppt^^^nbsp;neftrorum operum, fed tantüm per fidem propter Chriftun*’nbsp;In hoc argumcnto,amp; exemplo Abrahæplurûnum eftnbsp;pe quod peripicue Demónftret ; nos Deo aeceptos eflc,non Pgt;'‘’P^nbsp;ulla noftraf urn uirtutum mérita/ed tantum propter Çhriftumjnbsp;urn credimus4 Abraham enim fuit prædpuus Patriarcïiarum, â q“® Jnbsp;tiam Circuncifîojde qua ludæi üàlde gloriantur, initium fumpßi;^.nbsp;re,fî probatur, Abrahamum n6 fuifle iuftifîcatum jeu ab iniuniciâ anbsp;foiutum, propter mérita fuæiufticiæ, fed tantum per fidempfop^nbsp;Chriftum,manifeftum €ft,nccalios homines propter fua meritaiul*^nbsp;gt;cari,hoc eft,uincercferitcttriam diuiniiudici) ,morris,amp;condcmßaOnbsp;nis. Præterea,Âbrahâ fuit uir iàndifsimus,8c infîgniuirtute prædii“^nbsp;Si ergo Abrahâ non eft iuftificatus làriditate fuæ uirtutis,qui fieripoynbsp;fet,quô d ali us quÜpiam homo,iuftificaretur fuæ uirtutis,eiusffl inftft'nbsp;oris meritofIntueamur ergo in excmplum Abrahæ diligêter,amp; tent^nbsp;musjtanquàrnfîrmifsimum argumentum iufticiæfidei aduérfus op^^.nbsp;rum noftrorum mérita. Cæterum, üt Paulus diferte amp; utiliternbsp;tur de exemplo Abrahæ, fecit initio diferimen inter duo genera lufb-*nbsp;ciæ : Quid, (inquit) dicemusinuenifle Abrahamum, amp;'c. fboceiVnbsp;Adducam nunc cxempIumÂbrahæ,amp; probaboexeo, quódiuftt''nbsp;cia feuremifsioiniufticiæ contingat nobis gratis per Sdem.propt^nbsp;Chriftum, non propter mérita operum .Nunquicic^o dicemuse“^nbsp;amAbrahamumfuiirepeccatorenijSCuMrumihbQneftura? .Negjdnbsp;ouiJô®
-ocr page 99-I
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jgt;5gt;
^luidcm no poteft,quin Abraham fueric Patriarcha honeftifsimuSjnec potueritab humano iudia'oülKuscrimiiiisautinîquitatis couincûSednbsp;î Hicmihi obferua,q7 duplex fitiuftici'a. Altera eft I'ufticia operû,fîue eo-*}iin,quæfîuntin corde coram Deo,ut funt «mere amp; diligere Dcumgt;nbsp;«üe corum,quæ fiût extrinfecus coram hominibus, cuiusgeneris funcnbsp;^xtern a opera dilecfli'onis Deiaut proximi. Hanciufticiamhabuic qui-’Jcm Abraham,fî quisqalius non potuitaût propter earn conftare conbsp;Deo,aduerfus fententiam condemnationis,nec propter earn uin-mortem ac infernu. Quid igitur dicemusfNum Abraham fruftranbsp;^it haciufticia præditusf Numfruftra dedit opera honeiîisoperibusnbsp;^claris uirtutibusf Minime omniû. Etfi enim non potuit mentis fuaN2nbsp;JJ’rtutum coram Deo,aduerfus fententiam condemnationis conftare,nbsp;tarnen uirtuteshabentfuam gloriam.Itaqi hoc loco obferuanda eftnbsp;'’tjlitas uirtutii 8d bonorum ogt;perum.Paulus enim dicit,q3 habeant fuunbsp;I '^‘'X’^wc^hoccft,gloriam,laudem,famam,amp;:utifitatcPrimum enim,Bonbsp;’’’ opera,quæ cxfide Facere debemus,funt utilia adilluftrandam glorinbsp;nominisDei inter homines.Cu enim hi, qui cenfent in catalogo ponbsp;Ptili Dei,piam ÔC honeftam uita ducunt,excitanc alij homines,ut glorinbsp;^tent Deû,ac fentiant eum efte Deum optimu Sc iuftifsimum,qui tarnnbsp;potieftos et pioshabeat cultores.Vnde et ChriftusMat.5.dicit:Luceacnbsp;^’^ueftra coram hominibus,ut uideât ueftrabona opera, amp; glorificecnbsp;*^trcm,qui eft in ccelis.Et Gen. 21. Abraham tarn piam uitam duxit,utnbsp;^wuerfariü fuum regem Abimelech amp; Phicol principe exercitus eius,nbsp;®^hancconfefsionem adegerit,Dominus tecum eft, in omnibus,qusenbsp;®§‘s.Et i.Cor.14. Si omnes prophetetis, ingrediatUr aute in dodus,autnbsp;“^ttedulusjprocidens in faciem,adorabit Deum, renuncians,qj Deusnbsp;''tüera fît in uobis * Cum igitur omnes homines necefte habeât pro fuanbsp;f’tiligloriam Dei illuftrare, amp; tueri,neceflc etiara habent bona operanbsp;^tere.Deindebona opera funt utilia proximo.ExCmpIa enimmouetnbsp;^^oximum,ut amp; ipfe benefaciendum fufeipiat. Nam quemadmodumnbsp;^ficile eft ambulare in uia nondum trita,acpræfcrtim in rrtagna niue h*nbsp;^tltius fequimur rtineris duCem,q ut nos ipfî prgeamus,amp; u;am pare-p ^»ita multo promptius fequimur uirtutem alieno exemplo propo-j^^Qi,qutnos foli fine exemplo bonum faciamus. Vnusquisc^ aut de-proximo fuo ad gdificationem placere. Vxores, inquit Petrus,fubnbsp;^tasfitisproprijsuiris, ut etiâ qui non obtempérant fermoni,per uxonbsp;conueriàtionê.abfc^fermonelucrifiant èCc, Poftremô,bona openbsp;ex fide proficifcunt,funt etiâ nobisipfis utilia, ^îpterea q? fint finbsp;noftrgargumenta.Fides.n.per fe res eftfpiritualis, amp; fîcuthominisnbsp;A '’tta,inuifibilis. Sicut ergo anima cognofeitur ex adiôibus fuis,itanbsp;^^sexoperibus.Vbi enim non funt adiones uitæ,ibi certum eft nonnbsp;^äniniam.Sicetiamubinon funtbona opera, ibiapparet non eiîe finbsp;^^tiVode t.Ioan.5.dicitur.Qui peccat,no uidit eum,nec cognouit,amp;^nbsp;r* tioiumittit peccatum,ex diabolo eft. Quare omnino bene operannbsp;l^^’HcftjUtrcipiàuideamusnosucram amp;uiuamhaberefidcm.Suntetnbsp;®QaopcranobisadiUud utih'a,qgt;cûplaceant Deo,per fidemin Chrinbsp;ï % ftum.
-ocr page 100-wo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GAP.' im. EPIST. PAVLl AD ROMAN,
ftuïïïjfoleat Deus pro ipfispcculiaria quædam dona repêdere.Sobi'*^ tatem rémunérât Deus ünitate corporis. Honeftatê uitæ,bonanbsp;nis fama.Honorem parcntibuscxhibituraJÓgitqdine uiræ.fidfc’kip^jnbsp;borem.bcnedïdione opum,ctc. Atcp hocillud eft,quod Paulusnbsp;dtjHabetgloriarionem.Habent enim bona opera fuamlaudem amp; §,nbsp;riamin humano iudido. Qui ergo bene fecerit,non debetab hoiïiij}*'nbsp;bus,nec priuatis,ncc publicis feu magiflraribus,pr^tcxtu generalis*^nbsp;tenrîæ,qua omnesbomines pronunciantur coram Deonbsp;dacesjdamnari. Et pcccatmagiftratus,quiocciderit infontem,aepO'nbsp;ftcaad cxcuürionem fuæ tcmeritansdicit,occifum nó fuilï^ infont«®»nbsp;propterea q? omnes homines fint peecatores.
Sednunquid bona opera, ficut confiant corambumano, coram diuino tribunali,aduerfus fenteatiam condemnationisfnbsp;mè omnium.Vnde,cum Paulus dixifiet. Habetgloriânoncm,nbsp;Sed non apud Deum.Nam,ut Abraham confiaret coram feueroiu“*quot;nbsp;CIO Dei,neceflariafuit eiah'ai'ufiicia.Audianiuaigit q«^ fit ilia iulhcia*
T? X 7Ç«(pJ Aeya; É^i s-^« A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©eS.xsp iAagt;lt;camp;»
xmffv'v'Lu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aagt;^ei7K«-ra:^'exv,«PS\«Iia^a*,^^'
Ax^a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ai ^jlÏInbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ts-iS-^vvn 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'y iTiKOttowV« ah» «lt;re€x »
iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èïa'l/'lKÖCiOffT'vUv.
Quid enfm fenptura djcjti’Crcdidlit autem Abraharii DeoA'^ putatum eftciadiufticiam, Ei uero, qirioperatur,merces nonifï’P’ynbsp;tatur pro gratia,fed pro debito. Porro ei,qui non operatur, fednbsp;in euni,q us iwftificat impium,imputatur fides fua ad iufiiciam.
Duph’cem pofuimus iufiiciam.Alteram,operura.Dc qua
Altera eft iuftida fidei, quæ eft condonado iniufticiæ. Namquemad-' modum duo diueria funt iudicioRt tribunalia, ita edam duo fint diutfnbsp;ß genera iufticiæ,neeçfie eft. Altera eftbumana,quæ corâ humanonbsp;bunali conftat.Hæc eft opcru.Altera eft diuina,quæ coram diuinonbsp;bunali conftat.Hæc eft fidei,qua credimus iniufticiam noftrara conoOnbsp;narinobis propter Chriftum.In humano iudicio pro nun dan foktnbsp;lis fentenda:T u es Latro,fur,aut homicida, Puniendus igitur cs exff^-’nbsp;ino corporalis mords fupplido^Aduerfus hoc iudidum innoccnsoPquot;nbsp;ponerepoteft,bona fua opera, q?nec fit furatus,neclatrodnatus,ntcnbsp;»0 qiiencp ferro graflàtus,fed duxerit honeftam uitam,amp; proximo cutnbsp;quebenefecerit.In diuinoautemiudicio pronunctatur fententiarauhnbsp;to feuerius:T u es peccator,etianifi nec fisfuratus, nec Iatrodnatus.Pitnbsp;niendus igitur es, non corporaK tantum, uerumetiam æterna morte,nbsp;amp; igni gehenn^.Contra harte fententiam non poteft opponi honcibJnbsp;bonorum noftrorura operum, quia utfunt uidata ÔC imperfelt;fta,it^nbsp;nonfadsfadunt diuinæLegi. Neque enim Abraham ipfe,Patriarchanbsp;ûnlt;ftiisimus,potuithoneftatemuitæ fuæ iudicioDeiopponere.Ha*nbsp;bet,(inquitPaulus)gIoriationem,ftd nonapudDeum . Quid ergonbsp;oppofuitfNon certè iuftidam operum fuorum, fed iufticiara ßdei,A^nbsp;gnouitquidem fe peccatorem , amp; propter peccatum æternæmorttnbsp;obnoxium, credii't aut dc confifus eft mifcricordiaDci,. quara Deusnbsp;certo
-ocr page 101-COMMENT. I OW. 'BRE'n: quot;LIB.quot; I. ' DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi
certo teftifîcatusfîtcrgafe, nonfolum promifsione muîtiph'ratfonis poftcritatis fuse, fed præcipuè promifsi'one Chrißi,propter quem erenbsp;diditfibipeccatuincondonatum» Abrahamumigicur, nonfiia ,fednbsp;Chriftiiufticia, quæ efl condonatio l’niuflidæ, conflitdîecoram ludi-CIO Def,probat nunc Paulus Rhetorico ut illi Ioquuntur,fyUogifmo,nbsp;îcpræponicillorumraore, minorempropofînonemmaiori.
lAinor propojitio eß.
Scripturadicit, CrediditAbrahamDcOjS^imputatumeflei'ad ’üfticiam.
Ei, qui operatur,merces non imputatur pro gratia,fed pro débite, Eiauteraquinon operatur, fed crédit in eum , quiiuftificatimpiüm,nbsp;”îiputatur fîdes fua ad iufliciam.
Nos ,quo res magis perfpicua fiat,exponemus id noflris uerbis.
Cuicum^ imputatur iuflicia per fidem in eum,qui iuftifîcat,hoc efl, ^cdpit impium in gratiam, amp; condonat ei iniufticiam is non habeturnbsp;’’jftüs ex debito, Kd tantum ex gratia. Qui cnim meretur aliquid ope-’'’^üs fuis, non accipitillud gratis, fed ex debito,
. Abrahamo autem imputatur iuflicia ex gratia. Hoc eft, condonatur ’’’niüflicia gratis per fidem propter Chriftum.Et hoeprobatur ex Genbsp;”56 capite decimoquinto: Credidit Abraham Deo,amp;imputatum eftnbsp;^^diufifeiam.
P Abrahamigiturno eftiuflus coram Deo,meriris fuorum operum, tantum ex gratia propter Chriftum,in quem credit. Aut breuius:nbsp;v^i credit in eum,qui iuftificatimpiura,imputatur fides fuaadiuftici-.'^•Abraham autem crediditDeo.Hoc igitur crcderc,impuratur ei adnbsp;^*«ciam.Hic eft unus èpræcipuisîocis fàcreScripturæ, quo fundamênbsp;. ’^do(ftrinæ,deuerareligione,conocatur Si. confîrmarur. Obferuannbsp;igitur eft diligentifsimè.In Genefî enim inftituit Deus coHoquiurnnbsp;’’ï AbrahamOjConquerenti de orbitatc,amp;promittic ei hpredë.Nonnbsp;’5gt;inquiens,hichæres tuus, fèdqui egredieturde utero tuo,ipfenbsp;.’^baïrestuus . Et eduélo ipfo foras , Sufpice , in quit, ccelum,ô^nbsp;E:eUas fipotes. Sic erit fernen tuum , Huic addit Scriptu-^j^'Gediditjinquiês, Abraham Deo, amp; imputatum eft ei ad iufliciam:nbsp;Poftq Abraham adhibuit fidem diuinæpromifsioni, Deusnbsp;tj.’^plexusefleum tantofauoreSdgratia,ut non amplius imputaretnbsp;jj(^’’’üfticiam, fed abfolueret eum ab omni iniufticia, nee aliter de ipfonbsp;^tîunciaret,quàm G effet iuftifsimus.
tij dices.Audio quidem Abrahamum^u^l^ficatum,feuabfoIu-t^Q ab iniufticia, per fidem, non uideo autem hîc ulîam fieri men 7? Chrifti. Nunquid eft iufticia,feu abfolutio ab iniufticiaabfquenbsp;A-ccedit amp; illud,quôd Geut in GeneG dicitur de Abràhamo,nbsp;imputatum eft ci ad iufticiam,ita dicitur innbsp;105. dePinehas.Stctit Pinchas,amp; placauit,6c cefiauit quafßtio,nbsp;i^P^Putatumefl ei adiufticiamingeneratione éc generationeufqucnbsp;^’^piternuna. Vides utrobique eandero phrafin,amp; tarnen Abraha^
I ? mo
-ocr page 102-ioa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. nn. EPTST. PAVLI AD ROMAN,
mo fmputttur ad iufliciam fides »Sacerdon autem Pinehas imputatur ad iufticiaminterfedtio duorufcortatorum,de quarcNu.cap.x5.Qu0nbsp;modo hæc conueniuntf aut quid finiilc inter fe habent fidcs amp; homidnbsp;diumfquid eft^qj ilk confequitur iufticiam ex fidc,hk autem ex homilt;nbsp;çdiofSciamusigitur,œ etfi in promifsione,quæ extat Gcn.t5. (quonbsp;in locoredtaturctiamhoc didum,Credidit AbrahamDeo»amp;repuanbsp;turn eft ci ad iuftidam)nonfit exprefla metio illius Seminis,quobcne-dicendaefuntomnesgetes, (hoc eft,Chrifti) tarnen nullum eft dubiû,nbsp;quin Abraham ex ea,de Chrifto per Ipiritum lânélum âdmonitusfucnbsp;rit.Non cnim eft noua promifsio,nec Abraham iam primum CreditAnbsp;iuftificatur,kd eftrepetitio, amp; addito ftellarum figno,c5firmanopriunbsp;ris promilsionis,quæ difta cft,cu Abrahâ c patria ma cuocare£ur,Gt*i‘nbsp;ix.Quo tempore, ficut Abrahâ credidit Deo promitteti Chrirtumdcnbsp;fuo iemine,ita fidcs fuit ei tunc ad iufticiâ imputata.Didu.n.eft â Dfo:nbsp;Fada te in genre magnâ.Et moxdn te bencdicent uniuerfæ cognationsnbsp;terr^.Quod aût dicitjn TE benedicent,poftea cap.ix.fic explicatur:liinbsp;te,(hoc cft)In SEMINE T VO,(lt;^ui cft Chriftus)bcnedicent ocsgt^nbsp;testerræ.QuarCjCtfiin cap,t5.uidct mentio tantû fieri muhipb^^’®’^**nbsp;feminis Abrahæ,ô^ récitât illud diftû:Credidit Abrahâ Deo,amp;nbsp;tatû eft ci ad iuftidâ,tn prornifsio de feminc benedi Ao,feu deCbdfto,nbsp;uerè in ilia includit,ac repetit:amp; Abrahâ,cû ctiâahtca credidift^*^^^^’’nbsp;Bc itnputata fuilfet ci fîdes ad iufticiam, nûc c ftellarum ofteonon^»“^^'’nbsp;quàm Sacramento,in fidefua confirmatur,ideolt;jr propternbsp;ti cxhibitionem,Ô^ certiorem fîdci côfîrmanotiem, aptcadnioQ“’’^ «nbsp;redè illud didum, ( Credidit Abraham Dco, amp; imputatum «ftf*nbsp;iuftidam,)nunc primum rccitatun Dcindc,cadcra quideinnbsp;in Genefi amp; Plàlmo de imputationc iuftidp,tïotl cft autem eademnbsp;ctæ raub.Manifeftu enim cft, è fummo Prophcticæ èc Apoftobes^^g^nbsp;drinæ ftatu,qgt; nullus hominum cÔfcquatur rcmilsionemnbsp;Seternambeatitudinem propter homiddium/edtâtumpropter«nbsp;ftum,per fidem.Nec enim aliud(inquit Pctrus)nomen eftnbsp;tû inter hominesjin quo oportcat nos lâluos fieri, Etitei?2:Huic(G^nbsp;fto)omne9Prophetæ teftimoniûferunt, qgt;rcniilsionempeccatornnbsp;accepturus fit per nomen eius, quifquis crediderit per eum.
tur in Numéris cap.x5.ôdin Plàl.io^.diciturimputatû eftè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r
oebasad iuftidam,q? arrepto pugionc interfecerit feortatores, ne iufti dæ nô eft intelligendum, Pinchas expiallè merito hufusnbsp;iniufticiam fuâ coram tribunali Dci: Fuit cnim antea iuftificatus pernbsp;de in fernen Âbrahæ,qui eft Chriftus, fed q» hoc infigni amp; heroico 1nbsp;tegemate teftificatus fit iuftum 8é pium zelum, quo ad uindicandâgnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riam norainis Del, amp; ad tollêda p ublica oftendicula inflaramatusN
VndefcripturanoDaffirmat,q?proptermeritum huius operis^oft cutus fit coram Deo condonationcm pcccatôrum,amp;f uitamnbsp;Hâc enim habuit per fidem,fed q? Deus proraifcritipfi,amp; fàmib^e cinbsp;perpetuamfacerdotfidignitatêinIlraeI,Eccc,inquics, dû einbsp;derismciÀerûtamipfî,}fenuiudus paÂiM»»€^dqtq
H
-ocr page 103-COMMENT. IOAN. BREN. tIB. I. DE FIDE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«
JUiateUtus eft pro Deo fuo, Sgt;C expiauit fcdus filiorii Ifrael, uideliccr, ^’ïücabolcrcrur coram tribunal! Dei, ad efFugicndum aeternum fupnbsp;^tittm.Sfconfcquendam fcrapiternam bearitudineni:Hoc.n.tantumnbsp;Domini noftrioffidum eft, fedutauerterecur iraDei,ad cfFu-extcmam dC raundanam intcrnecionê. Zclo meoiinquit Donbsp;^uSjCommotus eft,ut non ipfe delercni filios Ifracl zelo meo. Qua-«de Pinchas didcur,qgt; ftratcgenia fuum imputatum iit ip fi àd iunbsp;b??’^*fîgnifîcar,Pinehasiàcerdotêhocftrategeniate dédaraflê Sgt;C punbsp;(îlquot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuftiisimu fuum zelü erga fceleratos hoïes,ex q fa
J^^lsutab oîbusiudicarénnfîgniteriuftus,adeocpà Deo ipfo ^nun *^^5 fuinmo ftcerdotio dignus^Non admodû difsimile cft,âd Mofesnbsp;.^^itis^qui idololacras heroico aïo truddauerât,promictic. Confecra-Dnojunufquisœ in filio ÔC fratrefuo,nbsp;uobis benedicïbo. Breuiter,NuUa eft iultida,feu remifsio iniunbsp;A^çorâDeOjadæternâûIutê,nifî propter Chriftu per fide. Quare,nbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuftificatio, feu remÜâtO
'‘^cigjfcmper iuxta huius fidei analogiam intelligendum cft.
A«ßi«T Atya Tdv /tatKotçlajttov TIP «JBf UTrif» $ Oeitf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'ikiA
• 8^«v«Tr«K«Agt;/^9'*9^P* *' *^^«4. MO-K.IXQCamp;' «VHf,lt;5» èvpM AojîtfWJ KveiG*'
Quemadmodû amp;Daaid expUcatbeatificati onê hoîs,cai Deus im P’Uatiufticiam abftç operibus. Beati quorS rcmiflç font iniquitatcs,nbsp;quorû teda funt pcccata.Bcatus uir,cui non imputât Dns peccatû*nbsp;^^«ftimonio,deÂbrahâ,duo prgdpua uocabuIa,uidcIicct,îTrj'y«tfr»,nbsp;. ^^gt;dit,EtsAor‘lt;ô»,reputatû eft,ponunf,è qbus fîngulis fingula ducûcnbsp;^êUtnèu,qbusprobat,iuftidâ,feu remifsionê iniufticig(qup remifsionbsp;fèh noftra iuftida) cotingeré nobis, no propter opera legis,nbsp;jj^^foptcr mérita bonoRt opcrurti, fed tâtum gvatis,feu gratuita Deinbsp;ij^J^’icordia. Ac initio fuicipitintuêdum»»îAojlt;ca»,Reputatuni eft.Pri-fcripturæ teftimpnbsp;adduxifiet k Genefi exemplum ÀbraHæjpofTet quiipianbsp;^^ccre:Fateor quidemgt;inquies, Abrahamum reputatum efie iuftuni,nbsp;crcdidit,fedilunquidaln etiam homines ficiuftificatur,aut conbsp;^j^Utur remifsionera iniufticiac cFortafsi^, qijod deAbrabamo uerenbsp;^^4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diceretur. Hukobicébonircipondet
teftimonium è PfaL3t.quo probat uerum efic in uni djnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus hoîbusi qd in Genefi peculiar it er de Abrahamo
Dauid cxplicat hominis beatifi-fli jJ’^^’^*8iCc.(hoc eft)Qui pronuneiantur beati,hi pronunciant èC iu Wthnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft beatificatio abf^ iuftida, Dauid autem fpiritu fando
tantum , fed oês homines b catos, quorum ’ttunturpeccata,amp;quibuspcccata non imputantur, fedtegunt.nbsp;Abranæ per tin et adomnes homines,utquemad-iuftus 8ó bcatus eft, quod iraputetur diufti-^'»is^ ®^^^*^^do,ita 8(. alij holes iuftifunt, ÔC bean,'non,qgt; mereanturnbsp;beatificationem,féd quod Deus remittacnbsp;r «ccata gratis,ÔC imputât ipfîs iufbcâm,gratuita tantum mifericor-
I 4 dia^
-ocr page 104-»04.'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP; IIII. EPIST. PAVLI AD ROHAN,
dia,fiquidem credidenatamp;ipfi, ficut Abrabam, in Chritlutti Abw* b^promifTum. Obferuabile eft di«flumPfaImi, quod hoc loco cita-rur. Récitât enim perfpicuè cauiàm, cur homines coram tribunaliD^*nbsp;libcranrurà condemnatione, amp; aftequuntur ueram acæternani hlu-tern : Vccum quæritur, quam ob caufam Dauid fruiturnunccffldhnbsp;beatitudine,quidrefpondendum eftcNum quia multa bona opera ft'nbsp;citfSed fecit etiam horribilia SC deteftanda peccata. Num hæc peceawnbsp;expiauit raeritis bonorum fuorum op erum f Nihil minus. Fecitnbsp;dcmbona,amp;habuitglorianoncm,nonautem apud Deum. Conftç^/nbsp;tus eftigiturcœleftem beatitudinem,non propter fuam ipfius iuftf’'nbsp;am,fed quiarcmiftgfunt eiiniquitates,amp;telt;ftafuntpeccataeius,amp;p‘^
, minus non imputauit ei peccatum, propter Chriftum filiura fuum,^ quern ille credidit. Idem de Petro dicendum.Qpæfo enim te,qu!d clt,nbsp;propter quod Petrus beatificatus eftcNum, quia acdtdicmulta mirae**nbsp;îa,ô^ quanquàm abnegauit Chriftum,tamen poftea mul ta bona op^^nbsp;fecitjâ^ tandem paflus eft mortem.propter confefsionem Chrilti^'*-^^nbsp;buit quideni Petrus hæc officia Chrifto, Sc habuit gloriationem,*^®quot;nbsp;autemapudDeum: Non enim idcirco beatus eft, quod fueritilftb^nbsp;dono pdendorum miracuIorum,Sd trucidatus fitiniuftè à tyranno,ftnbsp;quodremiftacfine eiiniquitates, quod tc(fta fintpeccata eius,amp;quonbsp;Dominus non imputauerit ei peccatum. Petrus enim, ciuodad^t'nbsp;nemeiusattinet, fuitperpetuo peccator, ufque ad corporal^’’'nbsp;mortem.Confecutus autem eft beatitudinem,per remifsionlt;^’^ pecca-torum,propter Chriftum,in quern credidit. Quare ,bonaqu'deniO'nbsp;pera,qusc Deus præcepit, omnino faciendafunt, Coram tribunalia*^nbsp;tern Dei non funt opponenda ire Dèi,fed opponenda eftiufticiaCH’}nbsp;fti,(hoc eft)remifsio noftræ iniufticiæ, quam remilsionemmentus^^*nbsp;nobis morte fua ChriftusfiliusDei.
o’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;outO^ ùâf T-j' î3iÆÆ/x.m(v,n T)1v«)c
o2t4Âo^âf)(^A')îf«à/i.H-arisi5'eilt;J'lt;AK«aoffvvlu/. nS iv2t,'K' ’fj 0.K.eeßvs-'i«.; O’jn à xstó|«^Kgt;lt;b’SA’tv
Beatificatio igitur hæc,in circuncifioncm tantum, an SCin præpu/ cium deuenitÇ Dicimus enim, quod imputata fucrit Abraham fidesnbsp;adiufticiam.Quômodoergo imputataefte' Cùm efïètincircuncifionbsp;nc,ancum eiïèt in præpucioCNon in circuncilionc,led in præpucio.
Nondum (àtisfadum eft contentiolb, etiamfi teftiraoniumPfalrn* perfpicuumcft,quódexemplum Abrahppertineat nontantûad pcf'nbsp;ibnam Abrahæ,fed etiam ad alios homines.Dicet enim rixator : Teft'nbsp;monium Pfaimi eft Dauidis.Cùm igitur Dauid fuerit circuncifuSjUe«'’nbsp;fimile eft,quôd loquatur tantum de circuncifis, amp; fentiat fjs folumiu«’nbsp;do remitti iniquitates,5c non imputari peccata,qui hoc beneficiumnbsp;cuncifionefua meriti funt,non illis,quigeftantadhuc præpuciumfti^'nbsp;Refutatergo amp;hocPaulus,acredicad exemplum Abrahæ, ut ex cif'nbsp;cunftâtia temporis docear,imputationem iufticiæ, ÔCbeatificationeninbsp;non contingere propter meritum circundfionis, fedgratuitaiantuninbsp;dementia perfidem. Beatificatiohæc, (mquiens)num deuenittafl-tuiii
-ocr page 105-COMMENT. ÏÔAM. BREN. LIB. t DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOf
^mfndrcuncifîonern ( hoc eft) adludæos circuncifos y an enamin Pgt;^pudum,hoceft,ad gentesincircuncifasf Tu qutd'einPharifæe,nbsp;^Ohtcndïs bcatificationcnijde qua Dauid in Pialmo concionatur, pernbsp;*’Qcrc tantum ad ludæos, propter circundßonem, mérita aliorumnbsp;®pcrum Legis, non etiam ad Gentes, quæ nee funt circunciiæ,nec hanbsp;^'ntalia Legis opera .Ego ueroprobabo exemplo Abrahæ, ex ipianbsp;^^niporisdrcuoftantia,quöd beatificatio illa,quæ eft exremifsione.nbsp;**^*quitatuni, èc cxnonimputatione peccatorum,pertineat tam ad in*nbsp;^’’cundfos quäm ad dreun cifos. Confîderemus enim, quo tempo*nbsp;ßt de Abrahamo, quodfideseiusimputata fit ipfi ad iufti*nbsp;^ïni.Eecc igitur tibi, De Abrahamo fcriptum eftin Genefi capite denbsp;^nioquintQ^qu^tJquia crediditDeo ,imputatum fitipfiad iufticiam*nbsp;^pauttcmpore nondum eratcircuncifus.Nondum emerat inftitutanbsp;J*'fundfio,fedinftïtuitur primuratredecimpoftannis,quemadmö*nbsp;'‘‘»’ncolligipoteft ex Genefi capite decimofexto, Etpoftea capite ui-S^ßrnofecundo.Quareficut fides iraputata eft Abrahæadiufticiamnbsp;^^4u^dreuncifîone,ita negari non poteft, quin ea imputatio pertincnbsp;’‘^tiamad incircuncifos.Hocargumentum,in epiftola ad Galatas cap.nbsp;‘ ’^rccitatur.Prguidens feriptura quôd ex fidc iuftificet genres Deus,nbsp;'^’^’^s,(uidelieetantequàm Abraham circuneifus cftet)euangeîionad-?*iciauit Abrahamo,Benedicentur in té omnes gentes.Itàc^ qui ex fî-^^^htjbeuedicuntur cum fîdeli Abrahamö.
obrjei poteft : Etiamfi Abraham non eft iuftifîcatu$,feu ^Ltusabiniufticia propter circuncifionem, çamen iuftificatus eftnbsp;^.Qpteralia bona opéra,quæ diuioalege præcipiuntur. Ad hane obicnbsp;fimiîitcr ex circunftantianbsp;j^Poris,ficutamp;hocloco decircuncifione,Hoc(inquiens) dico teftanbsp;jj^^^umantè comprobatum à Deo erga Chriftum,Lcx,quæ poft an-j)j.p4üadringentos amp; triginta ccrpic,nô facit irritum, ut abrogèt pro-N .^*onem:hoc eft, Benediétîio non tammultiplicationis poftericatis,nbsp;remiisionispeccatorumnbsp;nbsp;nbsp;æternæ faîutis promifia eft Abrahæ’
, ante quadringentos Si. trigintaannos, qj data eft igitur confecutus efict eaminbsp;legisfiterum dices:ÂtAbràhâ fcnbsp;opera ex lege naturæ. Sed fuprà expofitum eft, q? omnes ho-^^iifh^^’^tpeccatoresjfiuefublegenaturæ, fiuefublegefcripta.Btôb-ft Abraham,aut alius quifpiam homOjOon iuftifîeatur,nbsp;iniufticia,propter circûcifionem, cércè non iuftinbsp;icqjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter uHaaliabona opéra legis, fiue diuinitusiri hominein
lapideis infcriptæ.Nam circuncifio poft inftitutio* opus in Ecclefia Ifraelitica præcipuum,8dfaneftifsimu; Eftnbsp;'^tiaad CŒleftem hæreditatê, amp; habet comminationêgrauifsimâi -1^5jj^y^^^^iinquit,cuius prgpuerj caro drcuncilà non fueric,deîcbit aninbsp;populo fuo,quia padum meû irritum fecit. Et uoîuit Dnsnbsp;^’ininbsp;nbsp;nbsp;^ofen,qj filiû fuû non circûciderat,Quare,fimeritû circunci
^non iuftifieauit feu abfoluicab iniuftida nec Abrahamû,nécalios' homines.
-ocr page 106-IN CAP, niL EPIST. PAVLI AD ROMAN. iioitunes,manifeftum eftjq? nullius akerius operis,(îuepræcedentis(î*nbsp;lie fequenn's meritum pofsit fadore iuftificare. Abraham obedmit uo-cationiDei,8d deferuit patriamiuxta ucrbuDei,Magnum opus,fednbsp;Abrahamum non iuftificauit,hoc eftjnottabfoluit ab iniufticia. Abra*nbsp;ham condonauit cognato fuoLoch iniunam, amp; cefeit ei.Gene.13.lnfi-gn€ opus,fed non iuftificauit Abrahamum. Quiditai^Quiaomneshonbsp;mines fun tin cofpedlu Dei peccatores. Et,Si iniquitates obferuaucrisnbsp;Domine,Doraincquis iuftinebitfGaeterum,cum dicitur, omnesho-mineselTepeccatoreSjnon eft intelligêdum,q5 homines aliquoties peenbsp;cent,aliquoties iufta fa ciant. Hæc.eftpolitica,non ecclefiaftica ftntéua»nbsp;fedinteUigendum eft,qjomnes homines natura fua femper ftntamp;nia''nbsp;néant peccatores coram Deo ab initio conceptionis ,uf^aduI«munJnbsp;huiusuitæmomentum»Etfi enimhomo iuftificatur^ftwabfoluituraynbsp;iniufticia per ftdem,proptcrChnftum,utreputetuf fideseiusadjulu'nbsp;ciara,tamed caro non mutatur in fpiritum,imo ftrap er cum fpinnfP**nbsp;gnatjUtiion quæcurtc^uoluerithoraôrenatus, fociat,'adeolt;^aurfue-cumbat,amp; delignet horrenda fcelera, ficat Dauid ^^JPetrus amp;nbsp;conftet,amp; tarnen ne ^cqyidemperfeâè fatisfaciatfuis operibusLeg*nbsp;Dei,SeddehacrepQfteacap.7‘plura.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-
Kfo^us-iÉïi.eîa'S''^ «va'vz3-«.TÉfa,’arÂViavTzns-6l/ûv7w«/'i yilt;amp;'ilvtgt;u-KSfjo^^97a''rwcf'iK.lt;xioavvluj,y^T!-lt;icTi^àinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rro^çfoùicÎK^s^^'f
lJ.avo(),lt;i.?!\^yeü%iis‘ S’èl^ouc-iToîa'TTisretos',
ÈtfigHumacccpitdrcuncifionisiîgnacuIumiuftjciaîfidefquefuc rat in praepnciOjUt efletpatd omnium tredentium per præpuouUi»nbsp;ut imputaretur Ô^illis iufticia, ÔC patcr drcuncifionis, ijs qui non fo/nbsp;lum genus düCenéht à drcuncifis,ucrumetiam ingrederentur uefti/nbsp;gijskdei,quæfuifi.npræpudopatj)snoftri Abraham,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.p
SiAbraham,inquies,non eftiuftifîcatus opère amp;merito circun^* ônis,quis eft circuncifi'onis ufusf ôi. ad quidaccepit circûdfionem^p,nbsp;fpondetPaulus,Âccepitlîgnumcircuncinonis,uteftètftgnacuIûiuiU'nbsp;cix fidei.(hoc eft)Tantumabeft,ut circuncifîo eflet meritum iufb^‘^nbsp;feu remiisionis iniufticip,ut potius teftifîcaretur nec Abrahamum,nbsp;altos homines iuftifîcari meritO alicuius boni operis, fed gratuita tanii*nbsp;dementia per fidem,propter Chriftum.Net^ enim data eft drcuncwjfnbsp;illo conßlio ,ait expiaret peccata coram Deo, ftd potius data eft,ut »ƒnbsp;gnificàret ac certificaret, nos nullo plané opeRt merito cofequi expiati-onè peccatoRî.Primum eih,Accepit,inquit,circuncißone,‘^f*'^“'^’b^‘’nbsp;cft,ïignaculû feu ßgillum iufiicip fidei.Cumaût fidei tribuit iufticia,f^nbsp;remilsio iniufticiæ, ftatim eo ipfo uocabulo adimit meritis operum,^nbsp;adfcribit gratuitæ tâtum clementiæ Dei propter Chriftum, Nam,nbsp;poMicetur fibi iufticiam propter mérita fuorum operum,is non habetnbsp;fidem i fed eft incredulus, nec unquàm afleqüitur iufticiam.lfracl,(if'nbsp;quit Paulus alias capitellonû,) quifedabatur Legem iufticiæ,adlêg^nbsp;iufticig non perucriit.Proptér quidf Quia non ex fidc,ied tanquamnbsp;ôperibuslegis, Cireucifio igitur non fîgnificat hominem drcunètfumnbsp;iuftifîcaf*
-ocr page 107-, COMMENT. lOAN^ BREN. LIB. L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»lt;gt;7
Joficari nacritis opcrum, fed potius fîgnifîcat cum gratis tantum per jî^cnipropter Chriftumiuftifican, adeoque nullis prorfus operuninbsp;. orum (lue drcundfionis,fiucaliorum mcritis . Deinde drcundfîonbsp;9/1 wteflitnonium quod Soli drcundfî feu ludæiiuftifîcentur^ra-^UDei dementia perfidem , fed quod etiam incircuncifi feu Gen.-habuerint earn fidcm, quant Abraham habuit,gratis iufiificêtur»nbsp;crediditin Semen promïHum, Sc repütatum eil ipfi innbsp;'‘*dam,cumnondumaccepifl'et dreuneifionem. Etaccepit demuninbsp;^’‘lt;:iincifionem,cum iam ante eilet per fidem iuilificatüs. Quo Fadli örnbsp;d'ïc fignificauit Spiritus iandlus, quo d Abraham Pater effet omniumnbsp;j.Mentium,iïucEthnicorum, quiadhuchabercntprepucium,ÔC ef-j^^tincircundfi,ut ipüs imputarctur iuftidaifiue Iudæorum,qui hanbsp;. ^^tdrcundfîonem» Abraham enimPatriarcha eil duórum popu-Alij funt,qui ducUntab ipfo genus carnaîe* qui func ludaci feunbsp;^‘^uncifi. Et hi iuftifîcantur feu confequuntur remifsionem iniuftidænbsp;^^^üita tantum dementia Dei, ß creàderirtt in fernen Abrahæpro-^um.Alq font, qui non ducunt carnak gémis ab Abrahamo, fednbsp;jMiuntur uciligijs fidei,amp;: imitantur fidem, quam Abraham non-^'ndrcundfush3)uit.IuilificanturÔChi,non minus, quàm cïreun-pBï^tuita Dei dementia per fidem, proptercaquôdamp;ipfiducantnbsp;non quidem carnale,fed ipirituaie, illo longe excellentiusià Pa-l^’^fdia Abrahamo. Quod ut rectius inteÛigamus, feiendum eil A-^Yaniumnon ciîè, utalium quempiamuulgarempatremfamiliasinnbsp;pjfndum,fedtaIem,cuiuspoilcntatemDominus Deus noilerekinbsp;^.^’’ûin peculiarem populum Sgt;C Ecdefîam fuam, ut quicunquenô fucnbsp;?ÿpoileritate Abrahæ, non pofsit ueram cœleilem amp; séternam be-^Jygt;lt;^onem alTequi. Vnde amp; gloria Abrahæ hifee præfertim tempo-ƒ illuilrata eil in toto orbe terrarurh. Abraham enim magrtus efî^nbsp;tantum inter Chriilianos,nbsp;nbsp;nbsp;ludæos, uerumetiam inter Sarace-
®»tlui nuncfuntMahumetiftæ.Et præter hosnon funtaliæin his tef .*ê«Utes,quæquidemnomen Gentishabeant.Necab regtorianturnbsp;^Hes Gentes de Abrahamo.Deus ertim uocauit feDeum Abrahg,!-^-S^IacobjUt fignificaretfe poilcritatem horum Patriarcharum eîe-tu fuam Ecdefîam,reliquas autem gentes âbieciiïè. Et in Deuteroinbsp;K ^’^‘dicitur ad poilcritatem Abrahg.’Te ekgit Dominus Deus tuus^nbsp;’^eipopulus peculiaris de cundlispopulis,quifuntfuperterrram.nbsp;ç'^’‘^gt;quifquis defideratà Deo efigi èc agnofei, a.c codcilêhæreditatcnbsp;^?*^qui,neceiîchabet de poilcritate Abrahg eiîè,ut fît Abrahæ côfangnbsp;A?^tis,fiJius,nepos aut pronepos.Mucacccditj ^in Euagelio explicacnbsp;eos, qbusdatur cceleilisbeati-.^•Angeli autem non coliocatin fînu Abrahæ,nifî ekdosà Deo. Anbsp;. *^poribus autem Abrahami,nonfunc de(fli,nifî poileri Abrahæ. E-?’^GinquitDeus) ero Deus tuusSdfcminis tuipoilte.Et :TEelegir,nbsp;j/PauIó antè didum eil.Dominus Öeus tuus, ut fis ei populus pecu-./’Xde cundlis populis.quifuntfupcr terram. Quare Abrahâ non renbsp;' tu fînû fuum,nifî p oileritî^tc fuam» quæ de fauiilia ipfîus dcfcêdat,nbsp;¦ - - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Audiamus
-ocr page 108-»©s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; nn. ÉPIST. pavli ad roman,
. Audianius ergo Paulum docentem,quæ fit uerafamih’aô^poficHts^ Äbrahac, ut cogno (camus, qui fintEcdcfia Dei, penincantaanbsp;ïeftemac æternam bcatitüdirtefTi.Nam,ficut ipfa per fe drcuncifiö^^nbsp;cfficit, ut quis perrineat ad familiam amp; cognationem Abfahaïjtn*’’;nbsp;multi dreun Cl fi damnantur,itapræpucium perfenon efficitutali^f^ .nbsp;fis à familia Abrahæ, quia 8c ipfe Abraham iuftificatus e(l,nbsp;circunctdcrctur,amp; miilti in præpucio confecuti funt (alutem.Qp’^nbsp;go iilud eft i quo uerê effîcimur cognati, cohfànguinei feunbsp;brahcc C Nori cértèaliud eft, præterquàm fides in Chriftum Abrahnbsp;promifliim. Vnde Qc Abraham iuftificatus eft per fidem ante circutj,nbsp;fionenl,ütfignificaretur,ipfum efiePatrcmeof'umjqui creduntio*^'nbsp;men Abrahæ,etiamfi non fint circuncifi, Et accepit circurtdfioneni»nbsp;fignificaret ipfum etiam Patrem effe eorum gt;qui circundderentuf^nbsp;quidem propter drcundfiönem,fed propter Chriftum, fernen Alç'nbsp;bæ,fiin ipfum crederent.Nifi enim crediderint in hocfemen,etß^nbsp;bent drcundfióhem,non tarnen habent benedidionem .Iralt;^Abf^^nbsp;banjjPatriarchä èft omnium Credentiüili,fiuepraepuciatoruni,ß^^*^.nbsp;cun'cortim. Cum Paulo cohferitit etiam ioanncsBaptifta,NoIite,io^^nbsp;cns,diccrc,quiä patrem habemus Abraham.Potens enim eft Deu®^'nbsp;brahæ fufeitare filios è lapidibus iftis. Et Chriftus: Si elTetis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2
Abrahæ/accretis etiam opera Abrahæ. Ac Paulusicerum cap^*’ omnes,qui funt ex Ifrael,iunt Ifrael, necp quia iunt fernen Abfajl^»‘nbsp;tim omrtcsfiIii,fedpérî(âac,amp;c.Etad Galatas cap.j.Qui
funtfilq Abrahæ.Quârehomincs,(iuë drcundfijfiucindrcundfiid*^' ciuntur cognati amp; pofteri Abrahæ, per fideni in femen,Abrahacnbsp;nliftüm,ideo^ fiuntetiam partidpesomnium cœlefîium benedidj^nbsp;num,qua$ Deus recepit fe poftcrirati Abrahæ daturum.Poft’'’^*’^® 'nbsp;fcêdum eft etiam cxhocloco,quis fit legitimus ufusnolïrorumS^^'nbsp;mentorum,Vfus,inquam,(acramcntorum,non eflentia feu fubftanPnbsp;ip(a, exhocloco difcenda eft.Dc ciTentia enim ftcramentorum eog^nbsp;feendumeft exipfisinftitutionis eorumuerbis.Sic de dreundfi^ü*nbsp;eftèntia dicit uerbum Dei.Circunddétur ex uobis omne mafculinn*^’nbsp;S«: dreunddetis camem præpucq ueftri. Circuncifio ergo,quodad 'nbsp;ieütiamfuamattinct,eftauiilfio præpucqin mafculis.Deufuauteni^'nbsp;ius additur,ut fit fignu fcéderis inter me amp;uos. Et hoe loco Paulusnbsp;gnaculu iuftidæ fi^i,quæ eft in præpudp.Circiïcifio enim nullamnbsp;buit râtione coram Deo, propter ipGm opcris adionê per fe, fedfu*nbsp;teftimóhiüm,qj Deus iüftificethominesgratuita dementia per fidéiïi*nbsp;Idem fentiêdum eft de baptifmo et cœna Dominica.Ex hoe eniranbsp;non eft pétêdum, quid (ua eflèntia fint baprfimus amp; cixna Domim'f^*nbsp;fed äd quid pröfint. Ex inftitutionc corum cognofdtur, in baprim^^nbsp;quidémabluihominemaquainnominc Partais amp;Filfjamp;Spirituslafl'nbsp;di,ex hóe autem Pauli loco cognofeitur ufus cius, uidelicet q? fit fig?’’nbsp;culum iuftidæfidéf,ut confirmeihur^nos per fidem Chrifto incorpO'nbsp;ratos, amp; efîèmembra corporis eiüSiäcparhcipes omniumbeneficioR^nbsp;cius. Sic amp; de cœna Doniiiii dicendum dft gt; qj cxinftitutione dus co*nbsp;gnofeimu«
-ocr page 109-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO?
gnofcimusin eadiftribuipane ÔC uino uerum corpus 8gt;C tanguinem Chrifti,non longé à nobis abfentia,fed reipfa uere fubflâtiahcer prænbsp;‘fntia.Inhocautemloco di'fcimiis ufum eius,uideh’cet quod certifice-^ur nos propter corpus Chriftipro nobis traditu,5c in coena nobisnbsp;^3tum,ac propter fanguine Chrifti pro nobis effuiuni,0Cin ccena no*nbsp;exhibituni,reputari coram Deo iuftos, ÔC habere peccatorum re*nbsp;’^ifsionem ac seternam uitam.
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* i-ïïKVfreÂix.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Änbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccù'K), 8? KAU/Jiovo^oti
ftûi'p V TW Kaa/d-s, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^x.cu.offvvHO’ Trîsrecoff. EÎ ói îk vôp.v KÂb/jiovô^oi,
KiKtfivri » TTtS-iO',^ K-tZTtl^yHr] H i-3rxyŸ€ÂIlt;t. O ^vÓ/X-Ö^OfJ-jlp Ow^oux’isi vü^j.©^,ou/'£'^«ß«.lt;nö'. ‘^c»C7‘îxzrjs’e£ûa','ivlt;XKlt;c7ii^'’etpelt;ça'?f/nbsp;fgt;e^caaiv Tttpt'is-x'YreÄixvTrecvnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vôfj.vjj.ôvûf,èi?j\àib\
ix'Zinrecûa'A'/5flt;zÂ/i,olt;r5Si x«TKf ¦?nK:v'rav»^«:Sv,Ka9lt;àa’^'-yça'^«x,o2f7ra-7tjJÂTpA tSvóöv TEamp;ix« a'eiV.v.'Â'JCub, àv îxisfl/oi Oeo w ^too-zraiot/vT©^ veKfo«,6^ xa-7K /i» ovra,«ç oyja/oa' TTotç’ÎÀ'ari!/'« tir’ tÂirli/'i tTris'ô/ffTpje îlt;f s'jSU'itamp;iXtnbsp;«i/aV TTÄTtf « îflve^v, xaià S'eîf )(/ivop,OuTûtfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S' sn:£f^ ff».
Non enim per legem promifsi'o contigit Âbrahæ aut femini dus, ‘Hum hçredem fore mundijfedper iufticiâfidei.Etenim fi hi,qui ad lenbsp;gern pertinent, hæredesfunt,inanis fada cft fides, irrita fada eftnbsp;promifsio.NamLex iram operatur. Siquideni ubi non eft Lex,nbsp;’binec eft tranigrefsio • Idcirco ex fide datur hæreditas, ut fecundumnbsp;gratiam,utfîrma fit promifsiouniuerfo femini,non ei quodeft ex lenbsp;ge tantum,uer umetiâ ei,quod eft ex fide Äbraha:,qui eft Pater om ninbsp;^innoftrum,ficutfcriptumeft, Patrêmultarumgentium conftituinbsp;ïCjnimirom ad exemplum Dei, cai crediderat,uitæ reftituentis mor/nbsp;tuos,amp;uocantis ea quænonfunt, tanquàmQnt» Qui praeter fpem,nbsp;fubfpecredidit fefore patrem muîtarum gentium,iuxta idquoddinbsp;’^um eft,Sic erit fernen tuiim»
jj.^Ottimoratur Paulus adhuc in tfadâdo excraplo Abrahæ* Cum e-Abraham fît pater muîtarum gentium, obfcurum non efl,qj De* jj^^'opofuerit edam ipfum,ut efîet exemplum,è quo genres ueram iunbsp;^^^ndirationem peterent,ut quemadmodum ipfe iuftifîcatus efl:,Sd .nbsp;u'^^^^SjComodo edam Gentesiuftifîcarentur, amp;ßlutem confeque*nbsp;fç ^^f'Acantc quidem,probauit Paulus ex uerbo imputandi,qj con*nbsp;^^'laniur iufticiam,feu remifsionem iniufi:iciæ,ex imputadone.Impu*nbsp;ûf'^f(inquiens) Abrahæ,iuflicia Non igitur contigit ex merito,fed exnbsp;probat ex uerbo Credendi, feu ex uocabulonbsp;^’’Abraham confecutus efî:iufticiam,feu remifsionem iniufîiciæ exnbsp;iQctediditjfcu ex fide,quam adhibuit promißioni Dei, Non eil iginbsp;merito,fed ck gratia. Cæterùm,cùm hic lo*nbsp;HQ^'V^’^^J^nieritOjnoncflintenigendum tantum demerito circunci-'^jUerûedam demerito omnium op er um Legis tam Cerimonialisnbsp;î'tJi moraliSjfîue illius,quænaturæhominis diuinitusinfcul-jjj^^Jtfîue eius,quæ in monte Sinai diuinitus promuIgata,ÔC tahulislanbsp;^ft’Vna enim amp; eademefl:LexmoraIis,tamintergen-inter ludæos. Nec Abraham aliumhabuicdecaîogumantepro*nbsp;Satiotiem eius in monte Sinai,quàm qui poflea promulgatus fuit,nbsp;^»cüm demerito operum hoc loco diiputamus,nonloquimurnbsp;K tantum
-ocr page 110-IN CAP. ini EPIST. PAvrr AD ROHAN.
tantum de opcribusCerimoiiialibusautLeuiticis,ucrumctiam dco-peribus moralibüs,quæ fecit gt;ucl Abraham, priusquàm Decalogus promulgatus eft, uel alius quilpiam pius Ifraelita, poftquàm wm pro-tnulgatus eftèt Decalogus.
Sed infpiciartius uerba Pauli,8(f explicemus fententiam eorum.Pro niifsio,inquit,non contigit Abrâhæ autferaini eius, ilium fore hærcdcnbsp;mundijper Iegem,fed per iufticiam fidci. Vt inteUigamus,quid hare ß'nbsp;bi uelintjprimum omnium commemorabimus paucis, promifsiories,nbsp;quæ didse funt Abrahæ, 8gt;C quarum Paulus hic facit mentionem.
Gen.iz.Fadam te,inquit Dominus ad Abrahâ,ingentê magnani,5^ bcnedicam tibi.Acmoxdn te benedicent uniuerff cognationes tyr^c.
Gen.i^.Leuaoculostuosin dire(ftum,SduideàIoco,in quonûccs, ad Aquilonem, Sc Meridiem, ad Orientem amp; occidentem gt;nbsp;tcrram,quam confpicis, tibi dabo,amp; femini tuo uflt;^ in fempiternuni»nbsp;amp;c.Hucreij5exitPauIus,cùm dicit,Proraifsio contigit Abfähatr,auifcnbsp;mini eiuSjillum fore hpredem mundi.
Gen.ij.Sulpicc ccdum numera ftellas,li potes^Sic crit ftmefl
COHMEN‘r. IOAN. BREN. LIB. I DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit
jfracI.Trans fluuium habitârunt patres ucftn ab inftio, Thare pat^r aliem's. T uli ergo patreni ueRrumnbsp;o^hatiigt;deMefopotann'aÈfïnibüs,8dc.PoRquâm igitur Abrahamnbsp;Miui't^mifsione Dei,Gredidit,amp;fa(Rus eft ex hac fide Deo acceptus,nbsp;^ua en’atn omnia benefidajOug d promifta ftlerunc, aflecutus eft.Ninbsp;’ffiim credidiiîèt,non fuiftèt lecutus uocationem Dei, qua c patrianbsp;'ognationcfua cuocabatur.Sinonfuifletuocationem fecutus,non etinbsp;eiîèt promiftam benedilt;ftionem,necpofteritas dus acce-P’Hethæreditatem mundi,fcu terræ,ad Aquiloncm ufque ad Meridi-Orientem Ô!. Occidentem quemadmodum Genefis dedmo*nbsp;^^nio fcriptum eft. Quare, Abraham accepit bencfida Dd,fiue ilia fpi^nbsp;‘^’fiialia8ccceleftia,q uæ furtt,remiisio iniuftidæ,amp;:æcernabeatitudo,finbsp;Jjcorporalia,quælunt,multiplicatio pofteritatis ôc hærcditatiscerrçnbsp;®^aan,tantùm per fidem,nuno autem Legis opereauc merito,nbsp;P Scd perftringamusnuncargumenta, quibus Paulus docetptomiC-h^reditatis non cftê per Iegem,fed per luftidam fide».Primum,nbsp;'pi(inquit) qui funt ex Iege,funt hæredes,inartis fafta eft fides, irrinbsp;eft promiisio.Hoc ad Galatas cap.j.fîc effertür.Si ex lege eft has-^^tas,non iara expromifsione. Ex legeigitür dre,eft opéra Legis fa-^^jôCnieritiseorumpolliceri fîbi hæreditatem feu benedidionem,nbsp;autem promifsio, de quahîc fitfermo,non eft pollidtatio mernbsp;l^’jfed gratuiti tantum benefîci). Vndead ôala.cap.^.didtur:Abra-gt;nbsp;J* Pff promifsionem xe^eistu, hoc eft, D ON A VIT Deus.Et fidesnbsp;eft meritijfed demenciæ amp; mifericordiæ, Qui enim crcdit,fe me,,nbsp;[^^'¦’operib us Legis diuina beneficia, non uerè credit, ncc ueram ha^nbsp;|)'^fidem,fed falfo fomniat,6^ nanam habet phantàfiam.Quarc,quodnbsp;hîc dicit, hanc habet fententiam* Deus promifît Abrahæ fe-dus, hæreditatem,non propter mérita operüm, fed ex gratuitanbsp;tum clcmentïa,quam Abraham fide agnouinNam fi uel Abraham,nbsp;homines haberent aliquid meriti, propter quod acciperent hænbsp;^^tetn, fruflra diceretur hærcditasgnitis promitri, fed potius iurcnbsp;^^^*iFruftra ctiam diceretur accipi rIDB, fed potius dicendüm ef-’’ccipi merito,(eu loco mer cedis. ft’des enîm non eft fides,ficut paünbsp;didum cft,mcriti,fcd grâtuitædementiæ. Deus autem PR O.^
Abrahæ hp-editatem.Et Abraham CREDIDIT. Quarc nul ?Pforfumhiceftuel operuriluel meritorum refpediis, imô potiusnbsp;iunt, (utaliâs didt Paulus,) ex opcribus legis/ub maledidonbsp;Deinde, dicit, Lex iram operatur, liquidem ubi non eft Lex, ibinbsp;ij^fttranigreisio. Inexplicationehuiusargumenti,primum omni^nbsp;5onfideremus,PauIummultaamp;mirade Lege concionari. Supranbsp;h ^^T*cr Legern agnitio pcccati.Hîc dicit.Lex iram operatun Alias in-aut litera occidit«Et iterum: Potentia pêccati Lex eft. Ac rur-^'^eccatura fit per prçceptum feu Legem »maiorem in modum pecnbsp;Quf,neuideanturablurda, breuiter nunc perftringendafunt.nbsp;i^^aulusipfccopiofepcdleacapite 7. dehacre tralt;ftabit.Initioigi-*^lt;gt;miae Legis hoc loco inteUi^mus Decalogum, fine ilium tabu-K » lis
-ocr page 112-IN CAP. lilt EPIST. PAVtl AD ROMAN.
lis Iä)gt;idds infcriptum, Gue humanæ menti diuinitus impreilum. Nsini quæ Lex fuit humano ingenio à Deo infculpta, ea poftea promul^ttnbsp;eft coeleftt uoce,in monte Horeb,amp;: mandata literis^in tabula,quçduonbsp;bus(âxeisfolps conftabat,Eteft epitomeaccompendium, adeoquenbsp;fotts amp; fcaturigo omnium Icgum . Deinde Paulus hoc loco non loquitur de externo Politico ufu Legis feu Decalogi. Nara fi ad huntnbsp;vfum refpexerimy s. Decalogus dicitur potius fauorem,quàni iramcfnbsp;ficere.Etfienim,etiaminhocufu minatur iramfceleratis, tarnenqirfnbsp;fuam in cognitioneeiusoperam collocant, amp; eiciuiliterobediunt, Hnbsp;alicquuntur ex coprudentiam,amp;:habentur homines honefti.H»c,nbsp;inquit Mofts, ueftra eft fapicntia èc intelledlus coram populis.utau-dientesuniuerfi præceptahæc, dicant : En populus iapiens,amp;inttl-ï’g^riSjâfc. Vbiautemeftiapientiaamp;honeftas, eo etiam inclinatfe-uorhominum,àcfuo quoquemodo, Dei. Quare j quod ad huncLe*nbsp;gisfeuDecalogiufumattinetjLcxefficitfauorem , Sed Paulus loquitur hîc de fpirituali ufu eius,in confcientia hominis co ram tribunalnbsp;iiDei.Sic enim non efficitfauorem,fediram,nöhoneftatera,fedinho'-neftatem amp;peccara,non uitam fed mortem. No enim exigit exteroaninbsp;tâtumiufticiam,fcd exigit omneshominum alF^ctus iuftosèi. iâncto^nbsp;Diliges,inquit,Deum exTOTQcorde,amp;fc.Et,Non concupiftas.Cûnbsp;autem noftriairedfus hatpeccato uiciati, Sc corrupt!, tantum^beftutnbsp;Lexprobeceos clEe iuftos acfandos.utDotius often
cupifcas.Nec tantum
didtus,inquit,omnis,qui nop permartferitin omnibus ftrmonibosb« gis.Vbiautempeccataagnofeuntur,8^ damnantur,ibfprimura^®*nbsp;feitur ira Dei,propter p eccata.Deindc excitatur in rrobis ira.Poft^nbsp;enim agnofeimus ex legeiram Dei, amp; afficimur fenfu codemnationtf*nbsp;exurgiti nanimo tanta aduerfus Legem indignatio,ut mallerausLcgfnbsp;c medio fublatam.quâmoccafîonç eiilstantis horroribus difcruciad*nbsp;Poftremo,quia fuppliciumpeccati dicitur ira/Sic enim Rom.^.dicit:nbsp;Opewtet efle fub ditos non folum propter iram(hoc eft) propter fupquot;nbsp;plicium : amp; Lexadnunciatnobis fuppliciumæternæ malcdidionis^nbsp;Gondemnationis propter peccatum, idcircoLex etiam hocmodo dicitur operariiram. Quid ergo dicemusCamp;’ lex operatur iram,an no hunbsp;manis rebus plus confultu fuiflet,fi Lex nunquâm eflèt datacMalumc-nimyinquiunt,beneconditumnoneftmouendum,Etcanisdormien»nbsp;non eftexcitandusf Redlehocdiceretur,ßjgt;eecatumeftet malunibe-nc conditum.Sed res longé aliter fe habet.Peccatum enim non eft m»-fum bene,fed male conditum. Nifi enim reueletur Sf agnofeatUGpe«'-dictotura homincffl»Nara ubi pcccatuoinona§no£acur,ibiiiôrequi*
'..a««*
rituP
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE TIDE.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J
^ür condoaatio pcccati,quæ fit propter Chriftum.Vbi autem no re-^nir/turpeceati condonatio,tbiperpétua eft condcmnatio, Quare ad 'ïIutcmrieceflariumfuitjUtlex daretur,Sc peccatum reucIaretur.Quænbsp;ita fe habent,uideamus nunc fententiam Pauli. Lex,inqujt,operanbsp;f^firam, Vbi.n.no eftlex,ibinec eftpræuan'catio ,feu peccatu. Pornonbsp;in Paradifo,non fuit peccatumjpriusqlata eHet â Deo lex.Poftc^nbsp;’Jjdexlataeft, amp;^dicituraDeo : Dearborefàpientiæneuefcaris, moxnbsp;^‘^spomi tantum fit peccatum,ut propter ipfum,non Adam folû,fednbsp;^'ätnuniuerfumhumanü genus coniecftum fit in perpetuam interne-^onctn.Habere præpuciumnon eft peccatum. Addelegem,Infans o-’¦‘0 dierum circuncidatur,tunc retin ere prçpucium tantum eft pecca-^^fnjUtdicatur:MafcuIus,cuiusprscpucii caro circunciiànÔ fuerit,de-^o’tür anima ilia de populo fuo.Qiiare, ubi non eft Iex,ibi non eft pecnbsp;^funi.Vbiautemnoneftpeccatum,ibinoneftira,necDei,nechomi-'’’s,necfuppIicti.Ergo ubi eft lex,ibi ctia eft ira, quia homo peccato itanbsp;'®rruptus amp; uiciatus eft,ut nuq legi Dei Gtisfaciat,ideocp fit etiam irænbsp;[^^noxius.Vnde 8lt;:ad Gala.cap.5.dicitur:Quotquot funt ex operibusnbsp;^B'Xobnoxij funt maledidioi. Hine fequitur, qgt; Abraham nunq efietnbsp;^J^cutus benedi(ftionem,fi fuiHet ex legeaut operibus cius, Et tarnennbsp;æcütus eft benedicfionem.Manifeftum igitur eft,qj aHecutus fit earnnbsp;propter mérita operum, fed tantum ex gratuita Dei clemetia pernbsp;^^m.Idcirco exFide,(inquit)datur hærcditas,ut fecundum gratiam,nbsp;^ffimiafitpromifsio,(hoceft)hæreditasbenedi(ftionis,non daturexnbsp;^^fitis,quia ficnunqpoHemus elEecertidehæreditate:proptereaqgt;nbsp;habeamus mérita, omnia noftra bona opera fint uiciata Sc im-^^’'^^pdla.Sed datur ex gratuits. Dei promifsione, accipitur per fide,nbsp;^^onhæfitaremusjfed cflêmuscerti,amp; in fidefirmi.Deusenimnonnbsp;^’^dauiCjnecconocauitfuumEuangelion,autfuampromifsionemfu-j^^’‘hominum meritis,quænon tantum funt incerta,uerumetiam coranbsp;p nulla,fed collocauit eamfuper rebus longé omnium certifsimis.nbsp;^f^num.n.collocauit earn fuper fua ipfiusgratia,clemetia,amp;mifericor •nbsp;poteft igitur fieri,ut non fit fîrma,certa,ôC ftabilis.Bonitas emnbsp;dernentiaatep mifericordia,funtNatura Dei. Vniuerfæuiæ Dni(innbsp;rb Pfal.i4.^mifericordianbsp;nbsp;nbsp;ueritas. Et aliâsÆftotc mifericordes,fîcuc
. ^ater uefter mifericors eft, qui finit folem fuû oriri fuper bonoS amp; ^^‘os.Etiterum:Deus Caritas eft.Caritas aût natura fua benigna eft amp;nbsp;. ^*^«ns.Quid ergo eft,q? toties irafcitur,amp;affligit homines, ac etiâ imnbsp;j^’^itentes condemnatf Quanta eft inclementiaDei,q) perdit mundunbsp;^^io,amp;ZodomamincendiofHæc quidem funtgrauifsimpirg Deinbsp;crudeliSjSedalie-peregrinum eft opus eius, (utor.n.uerbis Eiàiæ,) utoperetur Ep.2j.nbsp;uirgam ad caftigandumfilium,nbsp;*^^XcrudeIitate,fed ex dilelt;fi:ione,utuirga côtineatfilium in officio,nbsp;R.^.^^sit ei efiè parens uerè indulgens,ita Sc Dominus Deus nofterfu-j)j.P'’’^pcrairacundisc, ut per ea, ad exercendam clementiam,quaeeftnbsp;®i^ia eius natura,peruenire queat. Quod fi quis non intellexerit cle
K j mentiam
-ocr page 114-Vf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. HU EPIST. PAVLI AD ROMAN,
mcndam Dei fub affliAionc,necagnofcit cam fide,is périt, non Deus fit cruddisjfed qjipfc tempus uifîtationis fuæ,amp;f dementem Dei uo luntatem non agnofcac An non amp; Sol natura fua fplendidifsimus dknbsp;Fieri tarnen folet.uthomo præ fplendore folis cæcutiat, tantumabcft,nbsp;ut illuminetur.Hoc autem non fit Solis,fed imbecillium oculorum ui-tio.Eadem ratione,qui indementer pereunt,non pereuntindemenrianbsp;Dei,quinaturaliter eft demens, adeot^ dementia ipfa,fed pereuntfuanbsp;ipforum impietate,q? dementiara Dei contemnant, amp; rerjciant. Qua-re cum Deus collocaueritpromifsionêfuamfupermifericordiaamp;de-mentiafua,manifefî:umeft,quôdqucmadmodum Deus non efl:mutanbsp;' biIis;Ego enim,inquit,Deus amp; non mutor, ita necpromifsio eiusmu-tarijautfaHerepofsic. Deinde collocauitearn fuperVeritate uerbifui«nbsp;Nihil autem certius,nihil firmius eft ueritate Verbi Dei.Exiccatumefl»nbsp;nfa-4.0. inquitEfaias, fœnum,amp;ceciditflos. Verbumautem Dominimaoecnbsp;inæternum.Et iterumzCoelum amp; terra tranfibunt, Verba autemme«nbsp;non tranfibunt.Dubium igitur non efl:,quin cüm promifsio Dei collonbsp;cata fitfuper ueritate uerbi Dei,fit Sc certifsima èi. firmilsima. Poflr^'nbsp;mô collocauit earn fuper fua ipfiusPotentia, quæ efl: Omnipotentia.nbsp;Qui promifitjinquit Paulus poflea,idê potes efl: etiam præftare. Quidnbsp;igitur de certitudine ÔC firmitate eius dubitaresf
Sed quibus hominibus,inquies, efl certa amp; firmafNum circuncifis tantuïïif Abfit. Sic enim fequitur : Vniuerfo Semini,non ci, quodeflnbsp;ex Lege tan turn, fed etiam ci, quod eft ex fide Abrahæ, qui eftPat^rnbsp;omnium noftrum. Et additur teflimoniumScripturæ, Genefisdcci-mofeptimo,Patrem multarumgentium conftituite. IDcusenimfei^'nbsp;git Abrahamum in Patriarcham, amp;promifitSemini eius benediâi^'nbsp;nem.Semen autem Abrahæ non funttantum Circuncifi,uerumeciagt;^nbsp;Incircuncifi.Deus enim conftituiteum multarumgentium,nonnbsp;tantum Patrem. Vnde ergo eft,quódcum promifsio Deicerta ftnbsp;firma,id(^ non uni tantum genti circuncifæjfed etiam gentibus inciténbsp;cifis.tot homines,tam inter ludæos circîrdlbs,quâm inter Ethnicosit’*nbsp;circuncifos perierint, amp;adhucpereantfRefpondeo.Hocnôfitnbsp;promifsionis Dci,quæ femper eft certa amp; firma, fed fit culpa homing*nbsp;quicertitudinem diuinæ promifsionisnon agnofcunt.necrecipiuobnbsp;fedabijciunteam.Quid enimprodeft,quôdmulta tibi beneficia ob u*nbsp;culos ponantur,tu uero eaabominerisfCibus propofitus,certusquj^nbsp;dem efl,fed nifi fumpferis,nihil tc iuuat. Sic amp; promifsio Deicertad*»nbsp;/ed nifi acc€peris,nullam aflèrt utilitatem. Accipitur autemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidenJ*
Certaigitur fideadhærendum eftpromifsioniDei, ut beneficia pfC* mifsione propofita confèquamur.
Porrô,poflq Paulus oftendit exempio Abrahæ, quæ fitiufticiat®' ram Deo,uidelicet,Rerailsio iniufliciæ,quæ efl per FIDEM, oftend’*^nbsp;etiä eiufdePatriarche exeplo,qug fitgenuina fidei natura.Hoc cogO’^'^nbsp;neceflarium efl.Cü.n.fitfermo defide,multiintelligûcfîdcmcireononbsp;(àm tantum cogitationê,aut humanâimaginationem ôd opinionc.D^quot;^nbsp;fcribit ergo nunc Paulus exemplo Abrahæ,quod fit uerumfîdci ing^';
-ocr page 115-COMMENT. IOAN. BREN. LTB. I- DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4,
J«utti.AdexetnpIum,inqin't, Dei, cui credidit,amp;’c, Nam fides cam ha-Dcthaturam,quam habet DominusDeusnofter:necabfurdumen‘,uc Mesfuo quodani modojcum Deo conferatur. Prindpio,Quod De-Js operatur,perVerbum fuum operatur.Djxic,amp; fada funt,mâdauir,nbsp;creata funt.EtiOmnia p er ipfum,iridehcet, Verbû, facia funr. Sicnbsp;Wes,non efl fides,nifi habeat ucrbû Dei,ex q concipiat,8i^ rlitat.Qua-quisabfcp uerboDeipromifticfibimultumauri,autdiuturnamnbsp;'’’tarn, aut aliam id genus foelicitate in hoc feculo,non efl fides,fed foninbsp;’’¦Um carnis. Abraham autem credidft fe fore Patrem multarum genti-confecuturum beneditflionem per fernen fuum Chriflum.Haecnbsp;fuit fides,quia Verbum Dei crat:Scmen tuiim eritficut flcHæ ccènbsp;“•ct:Benedicenturinfemine tuo omnesgenres terræ.SicMofesere-Jgt;dit felibcraturum Ifraelitas tyrannide Pharaonis,quia habuit Verbunbsp;f^fi.Vcni,inquit Dominus,amp; mi'ttam té ad Pharaonem,ut educas ponbsp;meum,filios Ifrael de Ægypto.Mofi^itur fides,uera fuit.Deinnbsp;^^.quod Deus per Verbum fuumagcrcinftituftj hoc réipià efficitur,nbsp;nulla præexifiat materia,amp; uideatur fadu impofsibile.Satis eiiinbsp;J’fietjcum Verbum habet. Creauit muhdum, ÔCuocanit ea. quænonnbsp;/“^hut fint,idc^ tart turn uerbo. Sufeitat nlortuos ad uitam,quod uidenbsp;^^falioquiimpofsibile.Sed quia omriipotes efi, amp; habet Verbu,nonnbsp;öiüm efl eipofsibile,uerumetiam facile.Eodem modo debet fe etiamnbsp;habere.Nam fi habuerit uerbum diuinf promifsioniSjCurartdiJnbsp;«ft,etiamfî res promiflà uideatur faefiu omni ex parte impofsibilis.nbsp;^^Heergo uidemihi fidemAbrahg. Is habuit promi(sionemDei:Segt;nbsp;tuum erit ßcut flellg cœîi.Et dabo tibi filium ex Sara amp;c.Cum haçnbsp;^’’ornilsione uidebanf omniaalia pugnaré. Äbrahä erat efftrto corpónbsp;centenarius.Sara èrat rtatüra fierilis èi. nonagenaria. Crcdidit trinbsp;‘^rahâcûhaberetpromifsionis tmuerbum.Hoc efljfjae contra fpemnbsp;, ^^ere.Dauid habuit promifsionê regnï. Sed qd promiflum erat,ui-fadu impofsibile.SauI tenebatregnuni magno Ifraelitai^ côfen-•Uoniinabat fîngulari potêtia rriaieflate.Dauid aût erat paflor q- •nbsp;inter fratres,rtatu mininiüs.Deni^ exul.Et tarnen credidit,citnbsp;^•¦outn tantû promifsionis hab eret.Hoc Paulus uocat,fpe contra fpenbsp;^^^Qere.Natura igit fidei hgc efr,q3,fi habet uerbû Dci,arripiat illud,amp;nbsp;P ‘^ntiat ei,etiamfî qd prômittit,uideat faélu impofsibile.Hinc cfl,q(lnbsp;3^'ftus dicit:Credêti oîa pofsibilia.Habemus nos uerbû Euâgeli],nbsp;rtPeus cortdonet nobis pdlâpropter Chri{lû,Ôdq?mors fit per Chrinbsp;I] ,^^uiéla.Cûhocuerbopu^atfenfusamp;expcriêtia.Nihilominustnnbsp;j^’querbo crédêdum efl. Habet fides ena irt aîfis reb. fimilitudine quanbsp;eu Deo.Sicut.n.Deus natura fua femper bnfacit,ita uera fides nunqnbsp;^^ôfa eflà bonis operib.Et ficutDeus lôganimis efi Sc paties,ita amp;fi-patienter tolérât aduerfa.Sed de hac fidei nâtüra poftea. Nuncpernbsp;in huius lociexplicatione.,
p-H ù.!Srâ/iQ(.Q TH TTJ ra.ùu icATcvó^inamp;' îctuTa) cufi-iz îitT'H
T» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TK'j viK^Cixrtvp.^'^aca'eitf 3 thv Î7r«7-. ets)
/'içy.PASn THlt;i.7nsi^.,«7gt;\’tlt;i'uu*/xu9HTH
» 9615,02; 0 tîTOTVeAT««. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îAojiiS'Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eîtf (f'insuo^^
........ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.......K 4 ÄC
-ocr page 116-IN CA?, ini, EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Acnom'nfirmaius fide , baud confiderauit fuum ipfius corpus latn cmortuum,cum centum ferè natuseflêtannosjnec emortuamnbsp;uuluam Saræ. Verum ad promt fsionem Dej'nonhæGtabatobincrcnbsp;dulitatem,fed robuftus fatïlus eft fidc,tribucs gloriam Deo,certa pernbsp;fuafioneconcepta,quód tsqut promifèratjdem potensefletamp;^prx:?nbsp;ftare.Quapropteretiamtmputatum eftilli ad iufticiam,
Præter cas fîmiîttu dim's ration es, quas antèrecenfuimus,fîdcm,cxc plo Abrahæ,habere cumDeo,funtetiamalîæ quacdamfîdeiconditionbsp;nes.Nonhæfitabat,inquit,obincreduîitatê,Etmox:Certa perfuafionenbsp;concepta.Fides enim habens promißionem Dei,debet elfe certa 3^ fifnbsp;ma,fine ulla hæficationeac dubitationc.Hæret autê dubitatio dcDco,nbsp;de mifericordia ÔC potêtia Dei naturaliter in carne noilra. Etfi enim h**nbsp;Jnanoingenio diuinitusinfitumefl,qu0d fit Deus,ôdq? Deus fitrcmunbsp;nerator bonorum,amp; punitor malorum,tamén ea eft peccati originalsnbsp;potêtia,ut caro fîbi reîi(fta,femper dubitet,præfertim in afflîÆonibus,nbsp;num fit Deus.Et fi eft,num refpiciat curetrés humanas. Ex qua dubinbsp;tatione, aliæ poftea oriuntur,num uidelicet,hoc uerbumOci,nbsp;prædicatur,fîcuerbum Dei,num miracula,quibus uerbum Dei côfir-matû eftjfint uera miracula. Ac breuiter,nihil eft carni magisagnarû,qnbsp;dubitatio de rebus promißiombus diuinis. Deus aût exigi^ certamnbsp;firmam fidem fine ulîa dubitatione.Perpetuo igitur cum dubitatio-ne pugnâdumeft,ut fides fubindemagisacmagis crefcat.Sedquibus,nbsp;obfecro,armispugnandurn eft cum dubitationef Primum?quot; generali de Deo dubitationearripiendum eft publicum humanærationis, innbsp;cYero. oniiiibusgentibus teftimonium.NuHa enimgens,(utiiïeinquit,)taninbsp;immanfueta,neque tam fera fuit,quæ etiamfi nefeierit, quaJem haberenbsp;Deumdeccatjhabendum tarnen feierit, Ac fuerunt quidemnonnuUunbsp;qui afteuerauerunt,non eftè Deum,hæc tamêafièueratio refer endaeftnbsp;ad earn immanitatem, qua aliquotiesliberi interfeceruntfuos parêtes»nbsp;aut mariti uxores,contra a hominum natura ferat : aut reftrenda eft innbsp;eorum catalogû,qui ita fafeinati fuerût, ut exiftimauerint fe efie uaceasnbsp;aut lupos. Vnde amp; genres ipfæ punierunt hanc impietatem. Protag®'nbsp;ras,philofophus quidam,fcripfic de Deo,amp;: ad hune modum exorfusnbsp;eft;De dijs quidê ftatuerc nequeo,neqp an fint, nec ne. Sût.n.plurima»nbsp;qupidfcireprohibeant,fumraauidelicetreiincerticudo,amp;'breuishoîsnbsp;uita.ProptcrhocaûtfcriptiprincipiumpuIfus eft ab Atheniêfibusirtnbsp;exilium,amp; libri eius publicè func cremati.Aliâs dicitur:fi di) funt,undenbsp;malaffino funt,unde bonaf Cum igitur exurgitin humanisanimisdnnbsp;bitatio de Deo,confeftim agnofeamus peccatum originale,adeo(^f3'nbsp;tanæ tentationê.ac opponamus eiipfum humanæ rationis in omnibusnbsp;gentibus teftimonium,quod homini diuinitus eft inditû, ficut amp;PaU'nbsp;lus fiiprà dixit:Deus patefecit inis.Deinde,cû manifeftu eft,q3 fitDeus»nbsp;ëxima fequit dubitatio,quis fîtuerus Deus,Nû Patriarchal^ Deus,annbsp;qgentiûfSed huic dubitationifacile occurripoteft, teftimoniotöHnbsp;poriSjCuius filia, V eritas dicitur.T empus enim ipfum uanitatem deoWnbsp;gentium ita manifeftauit,utiamuix eorum deorum nomina fupef-fiofr
-ocr page 117-COMMENT. lOAM. BRENi LIÄ. t DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7
. Omni'no enirn euanucrunt, Sc folus Patriarcharum Deus confti-^t.Hinc ùm peruenitur à Patrjarchis ad Mofen, A Mofe, ad Prophe-*»s^PropheüsadChriftum, .^Apofl:oIosChrifti',uttam tempore, Suammiraculis confirmetur,Patrem Domini noftrilefuChriftiefienbsp;^triim amp; æternum Dcum,creatorem codi Sc terrae.De qua re alias plunbsp;*^didafuat. Poftremô,etiamfî hàec omnia fuerint certa,oritur tarnennbsp;*lt;ihuc, propterindignitatem noftram, Sc rei ipfius irapofsibilitatem,nbsp;Vnbitatio de uofuntateDci erganosgt; amp;potentia cius.Etfi enimDeusnbsp;Proip.iHc fuam clementiam,tamen exiflimamus nos eflè propter peccanbsp;^3indigniores,quàm qui fruamur beneficijs Dei, amp; res promiiîàs eflcnbsp;?^^bres»quàm quæ nobis contingere queant.Sed huic dubitationi ocnbsp;‘^‘irrendum eft,Primum certitudine uerbiDei,ôlt;: ueritatis eius Deusnbsp;JQim colloçauit promifsionem fuam Gcut paulô ante dictum efl.nonnbsp;‘‘’prrhumanadignitate/edfupcrfuaipfius ueritate. Deinde occur-huic dubitation/ maieftatediuinæomnipotentiæ., Is(in-^^’Oqui promiferatjidem potens efl: SC præftare* Breuicer,ad cxcuti-dubifationem,amp; confirmandamfidem, audiendumeftuèr-Qei tradanda funt Scripta prophetica Sc Apoftolica , quænbsp;Organon Spiritus fândi, quo propellitur dubitatio,amp;ftabilï-fides»
quid,inquics,G fides fucrit imbeciliior,amp; dubitationeperceUi-Deus taîem fidem agnofcitfNon agnofeit quidem, non ap-P’'°oat dubitationem,quippe quæ ex diametro ferè cum Ueritate fua-promifsionum pugnet, féd fidem,quamuis imbecillem non rerj-^»Uultautemutdubitatio fubinde magis ac magis expurgeturamp;fi-^strefeanEiài. qüadragefîmofecundo:CaIamam quaflàtum non cô-j^^balinum fumigans non éxtinguet i Et Matthæi nonoiNon opus ^^nthi,quiuah'difuntmed/co,fedquimalèhabent.Simih'terRom»nbsp;cibo tuo perdasillum,uidelicet,infirmum in fide,pro quo Chri-»siuortuuseft.Cæterum,hæcpugnadubitationis amp;fidei,perpetua .nbsp;ii’nhaccarne.SicenimadGala.cap.j'.fcriptumeft:Caroconcupifcic ’nbsp;^^üerfus fpiritum,amp;: fpiritus aduerfus carncm.Summaigitur opera innbsp;^ollocanda eil,ut carnis dubitatio non uincat fidem, fed potius lünnbsp;f ?*’àfîde.Quantum enira dubitatio uincitur,tantumnon folum créJ:nbsp;^fidesjuerumetiamexerdtiumomniumbonarumuirtutura.
hrakPauIuSjTribucnsgloriamDeo,pergit exemplo A-^^^æjfîcutantea naturam amp; ingenium,itanunc etiam Dignitatemfi-. * ^ponere,utfeiamus fidê eflè.interbona opera maximum,amp; fum-*^Pei cultum.Necefiàrium autem eft,uthoc diligenter confidere-kft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentio fidei, exiftiment fermonem efie de
admodum magn/ moraenti,amp; admirantur,quî fiat,quôd fides j^‘requenterinculcetur, cum fint multo maiores ÔC præliantiores
K. ^*3ibaduerfîs,cailitas,amp;multæalig.Hiputâcfideiopusefieomniu . ^’nu.Explicanda igitur efi dignitas fidefut cognofeamus eâ excelißnbsp;®^rdiq,uas uwtutes,ac efie fujûoiu amp; præcipuu Dei cultû ? Prirair,’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter
-ocr page 118-liS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. mi. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
omnes uirtutcs. Sola fidcs organon illud eft , quo fufdpftut * Chriftus cum omnibus fuis bonis,adco^ cum iufticiaamp;actcrna bcad-tudinc.Etfî cnim aliæ uirtutcs funtdigniisimæ i bc in fuo quaecp gradànbsp;optimæjUulla tarnen carum habet hâc dignitatem, qj ßt organon, quonbsp;fufeipitur Chriftusjpropter quern folum iuftificamur,amp; faluamur.Acnbsp;de hac quidem fidei dignitate,fuprà diólum eft.Deinde fides non tantum excellit reliquas uirtutes, quôd fit organon fufcipiêdi Chrifii, f«dnbsp;eriam,quatenus eft opus,quodin humano Corde Cxercetur .Tribués,nbsp;inquit,gloriâ Dco.Ciuilis enim iufticia dèfinitur, quôd fit uirtus, quxnbsp;tribuitunicuicpâdfuum eft. Nulla aût uirtus uerius amp;redius tribuitnbsp;Deo,quod fuû eft,quàm fides. Deus efl: fapienrifsimus, ueracifsimus,nbsp;porentiisimusjimô Deus ipfa eft iâpientia, ueritas amp; potenua.Harum uirtutum gloriam amp;Iaudem tribuitDeaFides.Sumamus pro exnbsp;emplo Abrahamum.Deus promifîc ei centenario, Sd iam efFCeto mubnbsp;titudinempofteritatis. Videbaturautem cum natura pugnare.quôdnbsp;ex uiro tam grandi natu,propagaretur tanta pofteriras, ut non polîef»nbsp;ficut ftellæ cœli,amp; àrena maris,numerari.Cùm ergo Abraham non re-fpiceret uires naturæ, fed Verbum diuinac promifsionis, amp; crederetnbsp;ei,Primum,trtbuit Deo gioriam ueritatis,quôd fît Deus ueraXjamp;ft**'nbsp;uans promiisi. Maximus autem cukus Dei eft,habere amp; reputare Drum ueracem.Sicut enim inter homines, maximo afficiturhonore.quinbsp;habetur uerax,amp;cuiusdidiscertafidesadhibetur. Notum^“^^'nbsp;turn eft illud dePythagora, cui tanta fides habita eft, ut difdp’^^*^“’»nbsp;pro ratione diceren t : Ipfe dixit.Et hic fummus honor iudicaws eftdta
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uÿ
Ôrf»lt;ïuàm 6des,fed qj Caritas fit diuturnior fide. Etfi ern laus Dei per^ ^tua erit apud Sandros in clt;xlo,fides tarnen,qua in hoc feculo nomennbsp;^rilaudatur,abolebitur, Caritas auteni nunquàm excidit. Cæterura,nbsp;Quanta eft dignitas fidei, tanta eft fceditas incredulitatis, Sicut enim fi-jjcs tribuit Deo honorem ueritan%{apientiæ amp; potentiacj/ta incredu-quot;Q»facit,quantuminipfa eft, Dcummendacem,ftukum Scimpoten-, Quid autem potefl magis blalphemu defignari f Et tn hæc impienbsp;Jointer homines admodum uulgaris eft.Inter quosfInter impatietes,nbsp;inter omnes impcenitentes.nbsp;J etfi magnis aduerfis iamp;fupplici)s uexamur,non ta-nabeamus, q? poisimus Deum crudelitatis accuiarcjquandoqui-’^Ylafphemrjs noftris longé maiora fcueriora fupplicia mereamur.nbsp;iHud autem in hoc fidei encomio diligenter eft obferuadum, quodnbsp;^fifides eft fummus Si. præcipuus Dei cultus, tarnen noq meretur, ucnbsp;*‘h'ahomine,dignitate fui operis,iuftificationem ( hoc eft) Remifsio-iniufticiæ amp; aéternamuitam, quia eft imperfeda in homine. Sednbsp;/['’amuisimperfeda,fufcipit tamen,uelut organon , Dominum no-^üinléfum Chriftum,propter quern folumiuftificamur,hoc eft,gra-^cónfequimurpcccati condonationem, uitam æternæb eatitu di-?• Et iuxta hanc fententiam Paulus intelligitjquod fuprà de iufticia fi-^‘«IiHeruit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......
/XOVÖVjO^ ÎàO jicamp;K «lî'5|0 €»Ç J'lK.«a8ffVvUtf,à?SK«. XfiM e/'f’ Xquot;* J‘^ôiB'^tgt;i\çiÀ071Cec^^9Îç-7ns-euo\Â)vùjô? ifv iy-eifXt'TalKlt;rovvamp;'vKue^eivif^cS(tnbsp;h V«)Cfc£v,OlJ'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO -^«-Â^U^IXÂTO X/JUMV, «knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TXV J'iKOCMKTVyUw ifJüUVi
Non fcriptum eft autem propter ilium tantum, imputatum fuiflé fliijfed etiam propter nos, quibus imputabitur, etedentfbus in èum,nbsp;^uicxcitauitlefumDominum noftrum â mortuis,qui tradituseftnbsp;^pïoptcr peccata noitra,amp; excitatus eft,propter iuftidäm noftram.
[Retenus tradauit Paulus ab initio huius Capitis exemplum Abra* iufticia fidei,8C oftendit, quod Abraham fit iuftificatus,hoc eftgt;nbsp;^’ötüs ab iniufticia,amp; fadus Deo gratus,nort propter mérita ope-4 ^jfcd propter promifium filium Abrahæ ( qui eft Chriftus ) per fi-^ii^. nein fine Capitis accommodât exemplum Abrahæad nös.Etnbsp;. 2^ uic comraemoratur, pofitum eft loco maioris, ut diatedicilo-5çj^^'^gt;*jpropofitionisin iyUogifmo ,quemadmodum fuprà ledoremnbsp;^^^Oftuimus.Ne.n.quiipiam aut infolentior,aut abiedior dicat:Quidnbsp;AbrahamCaddit, Nô eft fcriptum propter ilium tantum,fed e-noSjS^C’j^^^’^DorabilislocuSjqui eft al ta mente reponen-iijp’I^rinaum enim do cet nos,qj quf fcripta funt de Patriarchis,amp; alrjs*nbsp;{)(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propheticisjfcripta fint.non propter illos tantû,fed etiam pro
^J’^nos,queadmodum etiam Paulus alias teftificatur.Ro.tj. Quæcurt 5P’'æfcripta funtjin noftram dodrinâ præfcriptafunt,amp;c.Eci.Cor.nbsp;çjj ^*'’Ptafuntpropteradmonitiorïêrioftri,in quosterm'ini ætatûin-Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Eti.Timot.^i.Omnis feriptura diuinitus infpirata uti-^
^ia ^O’ftrinam, SCc. Quid ergo dicemusf Si,quæcunque de Pa-Ij^chis ôt alftsin Propheticis literis præfcripta funt, in noftri dodri-^prasfcriptafuntjargumêtabitur quiipiam,quód queraadmodum exempluiîi
-ocr page 120-ïîo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP? mi.' EPIST. PAVLI ÀD ROMAN,
cxemplum fidei ad nos per tin ct, ita p errineat etid ad nos uocatio Abra hæ ex patria,ut nos neceflc habeamus patriam deferercjaut digaitlnnbsp;AbrahæjUt ÔC nobis Iiceat duas fimul habere uxores, aut fîcut Samfonnbsp;uaftaiiit fines Phihfi:inorum,i'ta Sc nobis liceat irt agros finitimosgrafiànbsp;ri, aut quemadmodum ProphetaElièæus maledïxitpueris,ita licfalnbsp;coini difiingucndumeftin'
* Nam perfonalia non egrediunturperfonas, nectrahuntur in exemplum. Sicut eninininbsp;rebuspuh.nonnuiïi dues habent perfonales præroga tiuaSjquas nonlinbsp;cet alqs imitari,ita in Ecclefia Sandorurn,alfj alias habet perfonales uo^nbsp;cationes,quænonfunttrahendæin exemplum. Gen erales au tem uo^nbsp;cationes omnibus funt in exemplum propofitæ. Qiiod igitur AbraMnbsp;euocatus eft è patfia fua, dC habuerit duas fimul uxores, perfonalcdtnbsp;Quodautemiuftificatus fit fide , generale eft,quodamp;Scripturaiphnbsp;minime obfcurè exponit : In Semine tuo(inquiens) benedicentur ownbsp;nesgentes.Non ait: In femine tuo cofequeris tu tantum benedic^o^^nbsp;Sed OMNES GENTES. Quare,ficutAbrahamiuftificatuseltnbsp;per fidem in fernen fuum,qui eft Ghriftus, ita amp; alfj homines iufiifi^^’^nbsp;tur exempio eius. Et iterum dicitScriptura: Patrem multarumnbsp;urn conftitui te. Hoc Paulus fuprà expofuit, quod Abrahamnbsp;nbsp;nbsp;p^'
trem gentium coftitutus,ut eflet forma iuftificationis tarn eorum funt ex circuncifione,quàm eorum,qui habent præpuciuni’ Odnde inbsp;gnificat Paulus, quod eadem fit fides aut religio Patriarch^ Abrahamnbsp;mi,8lt;^ noftra. Abraham enim crediditin Deum,qui promifit’P^^f^Anbsp;dilt;ftionem,hoc eft,remifsionempeccatorum, per fernen Iuum,qu’Lnbsp;Chriftus.Sic amp; nos credimus in euhdem Deum,qui exdtauit Cbmnbsp;à mortuis, qui Ghriftus,pafiiis eft ad expiandapeccatanoftrajS^’'^-*!’ gt;nbsp;rexit,ad conferendam in nos fuam iufticiam Ôd uitam. Videsnbsp;pora,fed eandem rempromifiam amp; exhibitam,ac eandemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjj
Quare.cùm concionamur defideremifsionispeccatoRzproptciI® Ghriftum,non docemus nouam,fcd ueterem religionem.AdhæcAnbsp;»cetPaulushocloco,q3nemouerècredatin Deum, nifi fimul fi“,nbsp;comprehendat etiam mediatorem Ghriftum. Gredentibus, inquit,nbsp;eum,qui excitauit lefum à mortuis,amp;c.Ergo ludæijTurcæjhypoei*^^nbsp;amp; contemptores Euangelq,etfi gloriantur fe credere in uerumnbsp;creator em cœli amp; terræ,tarnen quia côtemnunt amp; req dunt Chrilmnbsp;filium Dei,non eft uera eOrum gloriatio, nec pofiunt coramnbsp;Dei,abfcp Ghrifto mediatore,conftare.Hgc eft,inquit Ghriftus ipftgt;nbsp;ta æterna,utcognofcantte uerum Deum, amp; quem mififtiftfu*’’ Ch’’nbsp;ftum . Præterea docet Paulus uerum Sc leßitimum ufumnbsp;Chrifti,8crefurreéliôis eiusà mortuis,ideoc^hocloco cxplicaturƒnbsp;uilsimis hiftoria pafsionis Ghrifti,6d fefti Pafchæin Ecclefia Ghriffi^^^nbsp;rum .Tradituseft (inquit)propterpeccatanoftra.Pauciisimau^h »nbsp;fed qug latiisimè patent.Primum,fignificant nos efle peccatores.D^*nbsp;de Ghriftum innocentem .Præterea,nos non poftepeccatanbsp;piare,adeo^ uno altero uerbo feij ciuntur omnia on^nium
-ocr page 121-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit
opcjium tn enc^oftremo,Solum Chriftum cfle eipiatorem peicato ^ürti.Deiiïde addiuEtcitanis eft propter noftram iufticiam,ho c eft, utnbsp;**05 confeqiicremur ueram iufticiam,amp; cœleftem uicam.Nam qucm-^^niodum Chriftus impctrauit nobis paftiohe ïuâ Dèüra propici-amp;remi(sionem pcccatorum/ica Sc refurreóliónc ftia effecit, ut amp;nbsp;donaremur uita,iufticia,amp; æternabeatitatc.EpheU.Cùm elTemusnbsp;’^ortui per dclida, conuiuificaiiit nos una cum Chrifto, fimulq; c5 i-P‘0 relufdtauit, Sc fimul cum eo ïederc fecit inter cceleftes, in Ghriftonbsp;'‘^•Dlud uuItPaulus dicere:Deus donauit nobis totum Chriftum,u-omnibus bonis fiiis. Quare, quemadmodum mors non pôgt;nbsp;cum detinere j fed necefle habuit eum dimittere, ut cccleftinbsp;gloriaornaretur amp;illufttaretur:ita amp;nos in Chriftum crc-dentes non poteft amplius mors detin ere, ftdneinbsp;cefte habet nosinuitam remittere,ut unànbsp;cum Chrifto cœlefli beatita-
ceftuamur^
Uber
-ocr page 122-LIBER COMMENTA’
R1OR.VM IN EPISTOLAM PAVU AD RO-
MANOS SECVHDVS, QVI BST DE SPE.
CAPVT QVINTVM.
ÎKTTisttoa’, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©6ov,2^'n»x»e*gt;^
ÏXO-oÛXÜ.îroÛ,/l’oU KSÙ TMV
TM-rliv, tp H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iir’ iATriAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'m Oeoü- Ov
liv 5 » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vi Toûtf «Aideriv. 61 JV-rft'.o-n » StJ-Î'IÇ
ICATAI£Xï(nEI.
IVftifîcàïi igituf ex fîdc,p«ccmhahemuscrgaDeum,pcr DO/ MINVM noftrum lefum Ghriftum, per quem etianiadynbsp;turn habemusFide,in gratiam banc,in quaftamus,df gloria/nbsp;mur SpegloTîae Det. Nec id folutn, uerumetiam gloriamurnbsp;per affiilt;Sionibus,foientes,qüôd afflidio pariat patientianijP^'^nbsp;tientia probationem,probatio Spem^SPÈS ÄVTEMnbsp;PVDEFÄCIT.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—
O VVS tniKi Commttitariorurn liber in hoc
- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicata^
eftiUadefidcpropofîriOjïVSTVS EX FIDE Sy y 1VIT, leujiuftificamur, hoc tft,abfoluimurab im^'nbsp;Lliciaperfidetn,itainhocexplicatur amp; confirniatur^
Capice oritur, in quo libro, ficut in fuperiori,cxp
ladeSpepropofitiojSPES NON PVDEFACIT, in qua confirmanda commoraturPauIus,ulq; ad duodecimum Caput.Scnbsp;antequamhancpropoficionem traótandam{ufcipir,pra:mictit Epynbsp;gum (upcrioris de fide aigumentationis, in quo Epilogo recensenbsp;initio aliquot trudtus amp; efFedus fidei: Deinde gradatione quaJ^nbsp;peruenitadillamdeSpepropofitionem. Etfi autem nos,reiiófisw^nbsp;inluoloco,quæfiipràde iufticiafidei cxpofiiimu£,pcrgimuscaq'^^nbsp;lequuntur explicate, tarnen nunquam nobis ilia lune rclinquendj*nbsp;amp;: pofthabcnda,lcd debent altifiima menterepôni,amp; nominibusi*nbsp;pfisnoftrisnotiora eflc,quippc quod ca dodrinafitfiimnia Chrifti^nbsp;nilmi,amp;;ueranoftralalusexea pendeat. Ca*terùm,ne quis cauillctutnbsp;fidem, ut incfficacem, Ôc ociolàm humanst mentis Ipcculationeui,nbsp;enumerat Paulus in Epilogo efiedus ac frudus fidei. Poftquamnbsp;enim iuftificati, hoc eft, ablblud fiimus ab iniufticia noftra pctnbsp;dem, ibi turn reconciliati 1'umus DEO, amp; conftientia nofea p^quot;nbsp;dficatur cum DEO. icaque pax conlciendac primus eft coramnbsp;tribU;
-ocr page 123-COMMENT. IÓAN. BREN. LIB. IL DE SPE? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5
^bun^ Dèi efFeôlus iufticiæfidci. Sed qualisfit hæcpâx,pauds erit «xponéndum; Magna enim hominumpafstçmcrèinpcccatà ruurit^nbsp;amp; lt;iucuntuicaminlùmma carnislècuritatè. Hi^ ütaondÜm fcntiuncnbsp;pcrturbariohcm animi,amp; horrores mortisâcîhfcrni propter pcccata,nbsp;’^ncc intclligiint,nec curant pacem confcîentiæ. Petanius igitur cx-plicationcm a.b ijs^ùi in aghîcionem pcecatorum duéti, ïîftuntur innbsp;tonfcientia ad trîbiinàlDeX amp; adiudiçaïitur propter pcccata acternxnbsp;’’’ordaccondèiiinationî. (Jijid putashis,in conldentiaipïbnim eflenbsp;pcrturbacius amp;ihquiètîus?acli non habiièrint Çhriftuni per fi dem,nbsp;^cfpetatiùs? Elà. cap.^Zi didt:Irnpij,quafi marc féru cris, (qii o'd quielcc-non poteft, amp; redundant fluótus eins in o^nciilcationcm amp; Iii-^niNori eftpàxirapijsjdidt D OMINÿS; Aptißimafimilitudo.Innbsp;’•nnicientia enim impij, qui nori eft per fidernin Chriftum padfica-^Vedundant flué^us,nunc quidem corporalium afHjófiionuminuncnbsp;^tetri mords, amp;inferni.Hi funt hórribiles fluâ:us,^üiaiiùiti ^uideninbsp;’’^’gtiritin perpetuurii tremorctri, amp; trepidatiöricm, ücluti Gairium;nbsp;J^'ninautem ad cnferiiaut iaqùeum,uelutiSaulem,Ahitophelcm,Ôénbsp;{fcharioten. Cùm talis pcrturbado in confdenda oritur, ibi tUjnbsp;^H^ispoisideret fèxccnta Imperia BabylonicaautRomaria,commu-omnia cum pace. Intanris ergo iriotibus amp; perturbariönibusnbsp;eft aliud enugium, nullum rciriedium,prætcrquani in Ghri-lèfü- per fidem. Solus enim Ghriftus expiauitpcccatâ noftra, àirii-^^rauic,Ut Deus nobis fit propitius,neC unquamfitpeccatorum no-propter qua: meriduimus rriortem amp; damnatioriem,mc-Qiiare, cùm crédimus iri Ghriftum,fiquidcm peccatà rib's accu-^^ChriftuS expiauit ea: Simorsiriteritûminatur, Ghriftus uidtmotnbsp;^'’^:Siinfernushiat,ut nos deuorct, Ghriftus Cxpugnauit infcrniim,nbsp;ijfutiierbisPauli utanQuisintentabit crimina,aduerfiis elcólösDei? • g,nbsp;eft qui iuftificat, hoc cft,condonatiniufticiam propter Chriftir; ”**** ’nbsp;^’sille qui condemnet? Ghriftus eft, qui mortuus eft, imo qui amp;nbsp;^^tatus eft, qui ctiam eft ad dextram Dei,amp; intefeeditpro riobis.Sicnbsp;^^’^quillafàôtà eft coriftientia Adami, qui cùm ad uoeem Dei fugci
Scad indicium eins collai3eretur,accepit promißionerri de Ghrii , jSemen mrilieris,hoc èft, filitis uirginis,c:önterct caput icrpcntis.Ecnbsp;?L^hüicprömißiorii fidem haberet, pacem hab iiit eSrgä Détim,pcrnbsp;Çhriftuni Dominum noftriim. Sic exempló Adariii ómne^nbsp;Win Chriftum crediint,pacerii Confequuritur. Itaqj efÏeólus fidei eftnbsp;coram D éo jlcü tranqüillitas corildentiacjac liera fècuritàs, ut fi fra-illaberetur orbis, impaiiiduiri ferirent ruina:. Et quia hanc pa-^^nbsp;non confèquimür dignitatc noftrarum uirnitum, aut iuftidà^,nbsp;p Jantum propter Ghriftum, fi in cum crédimus, iddrco Paulus di.^ 'nbsp;addit, PER DOMINVM Noftrum Icfiim Chriftum,pet
L * quem
-ocr page 124-IN CAP. V. BPIST. PAVII AD ROMAN.
quem amp; contigit nobis, utfide perducercmur in banc gtàüàm, hbô eft,rcconciîiaremiir cum Deo gratis, tantum propter Ghriftum. De-indefequitur alius efFcÄus fidei,uideÏicet,quód ex fide ftemus amp;glo-liemur Spegloria: Del Illwd uult Paulus di cere, ctfinqndum reipiinbsp;fentimus gloriam Dei, leu glorioia dona Dei, quæluntætemauitaÂnbsp;cœlelîis beaâtudo,tarnen fide itaconfirmamur amp; ftabilimur,utdenbsp;bisdonis,non aliter gio demur, quam ficaiam fenlû iplô pradèatUnbsp;po Isideremus, ac ijs reiplafrucremur. Sp e,inq uiqglorixDei.Nó finanbsp;mus quidem boe tempore, amp; in bac carne gloriam ueræ iuftiebf âtnbsp;fœbcitatis, tarnen gîoriamurSpe, amp; certi fiimus per fîdem, quod »nbsp;gloria,bcneficio Dei,uerèad nos pertineac. Garißimi(inquic Ioannejgt;nbsp;».loannis 3.) nunc filij Dei fiimus, «St nondum apparuit, quod ftiturinbsp;fiimus. Hærcditasucræiufticiæ pertinet ad nos,amp;.tamen nonnbsp;musaliüdin carne,quàmpcccacum. Hæreditasperpctuæuitæamp;fidi*nbsp;dtarispertinetad nos, amp; umen in prælèntia, non apparct,tiifi niorsnbsp;interitus. Gloriamurigiturperfidem,quôdhæcbencficia Dçipofsbnbsp;deamuSjCtiamfibumanærationi nihil minus uideatur. Fingamusfioinbsp;minem mendicum inter nos uerGri, cui certifiimis tcftibus,Iit«fi^^®nbsp;figillis promictacur diadema amp; Imperium tranlmarinum, promicca*nbsp;tûr edam ei tu ta nauigatio, etiamfi multa amp; uaria pericula in naôbf tra-iedionc fintadeunda, tantiimmodô fiilcipiatnauigationernj^^intc*nbsp;rim recineat mendid babitum, donee çerram tranfinarinam a;ang^t»nbsp;quomodo putas hune mendicum ?ffçâum efte? An non perindenbsp;ameeretur, aefi iam purpura eflet indupus, etiamfi adhuc penulamnbsp;mendid gçftarec, amp;:fludibus maris biicillucimpelleretur?Multo au-tém certius promiflà eft nobis gloria Dei, quam ullum cerrenum d^nbsp;derna promitd poteft. Q^ar«, ctfi ambulandum nobis eft aliquandinnbsp;inhoclcculo,mcndidhabitu,tamcnfides elfidqutglofiemurdebo-. nis gloriac amp;maieftads Dei, non aliter,quam fi ntiric lenfibiliccr einbsp;polsidcrcmus.Acceditprætereâ,amp;illefidei efteélus,quôdnonfolui’’nbsp;gloriemur certi de futuris bonis, uerumcdamgloricmur in præicno-Dusmalisamp;afilidionibus. Nonidfolum,inquit,uerumetiamglon^nbsp;mur fiiper afflidtionibus. Hæc uidetur miranda,adeoque abfiirda do-lt;ärina,qu0d fit gloriandum de afflióliönibus,hoc eft, quod afflidiO'nbsp;nes iudicandæ fint nobis aloriofac Studies. Humana enim ratio lenticnbsp;affliódones,fiue merito,fiue immerito acddant,non fblum cneigno-ininiolas,uerumcdampernidoßs.Et tarnen perfidem fir,utiudiccn-curhoneftæ,amp;fint utiles. Videaus ergo, quomodo illud lefehabc-aoSequitur, Seien tes, quôdafflidio pariat patiendam, padentia pro*nbsp;bationcm,probado Spem,Spesautemnon pudcûdt. Hacgradauo-
-ocr page 125-COMiIKN-T, I,-OAN.JïREN.'LIBER II. DE SPE.
fiirdius efie.AfHiôtio enim parit potius impatientiam, quàmpadenti îtn.Sdamusigitür, quôd cùm dicicur, AfHiôtionem parère patienti-’•BjintcHigendum^ addendum fit hoc loco, qüod fuprà dicitur,nbsp;fide M.VbienimnoneftfideSjibieftin afiliétionibusimnbsp;patientia. Vbi autemeft Fides,ibiaffliçSlio operatur uerani patien-Per fidem eniîTicognôlcitur,quôd affliéliones non accidantnbsp;tcnierè,fèd uoluntate Dei. Quis efl:ifl;e(inquirHieremias,Threno.nbsp;î^qnidixitjUtfièretDomino non iubente?Ex orc altißimi non e-8'Cdicncur nec mala, nec bona? Et Matthæi decimo, Nonne duonbsp;^Herculi minuto alFc ueneunt?amp;iinus exîÙis non cadet in tcrramnbsp;quot;‘lepâtre ueftro. Deinde cognolcitur,quqd D O M IN V S afflbnbsp;S^ibnonut perdat, fed utferuet. Ezechiel, trigefimotertio : Viuo e-§%dicit D O M IN V S, nolo mortem impij,fcdraagis,utcomnbsp;tatur amp; uiuat. Et extant innumerâ exempla,tam priuata quàm pu-“^‘ca,quibus comprobatur,quôd Deus afflixerit popuklm fuiim^nbsp;perditionem,fedin làlutem.VideîibrumludicumiEtpriua-^exempla lîintloleph, Dauid,Iolàpbat,Ezcchias etc.EtPâulus, pri-’’^æCoririthiorum uridedmo ait: Cùm iudicamur, à Domino cof-^pirnur, ne cum mundo condemnemur, Hæc, cùm per fidem co--S‘ie)fcuntur,fic,utaffliétio pariatpatientiam. Quomodo enimnonnbsp;^^tpatiens, qui intclligitamidioncs fibi efle coram Deo amp; ucra ei-^bcclefia,gloriolàs amp; utiles? Paulus ad Timotheumfcribèns:Si cornnbsp;’'^^rtui, inquit, fumu.s,amp; conuiuemus:Si fiiftinemus,amp; conregnabi-Et ad Romanos capite oâauo rSiquidem fimul cum eo pa-
-ocr page 126-tè fuit jgnominiofiim fLippliciunri pcccari,poft eomicffionem gloriofum in cö'nïpedü Dei nlartyrium. Alccrum èfl^quód cùmnbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z* 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;
loquimur depatiertnà,ilôrl intclIigânius«*Âe€i«p, feil doloris imc»»-bilitatemjfed änimum non incIignaiïteiTï,non irafcentem Deo ,n ec cuomentem exccvätioilesamp;inlpictacc^«nbsp;fierifolct.Cùmafflióliones fùfferurïtuf per fideni,amp;inuocationeninbsp;diuini auxilij, patienter amp; obedicntcr, terteri rton poteft Deus, qui^nbsp;t)ræftoadfit,amp; conieruet crcdcntenl,äC inüocantem,in affliótio^*'nbsp;bus.Dicit cnina Pfalm.53.Iuxta eft D O M Î N VS ijs,qui tribulato fu^tnbsp;corde,amp; humiles Ipiritu iàlüàbit. Ac iterum: Inuo ca me in die tribui^nbsp;tionis,eruamte,amp;:glónficabismc.Etrurfiis:Propèeft D OMlNy^nbsp;ómnibUS inüo cantibus éum, in u eritatc. Et Elai. 5o. Si reuertamininbsp;quiefcatis,falui eritis. In filentio amp;:Spe, eritfortimdoueftra.EtAbac-i.Adbuc uilus procul,amp;apparebitin finem,amp;rtórt rincntietur, Hmó'nbsp;ram fecerit, expeótailium,quiauenicns ueniet,amp; non tardabit.Ho'nbsp;rum didorum amp; exemplorum plcnafuntfcriptaPropheticaamp;ApO'nbsp;ftolica.Poftquam autcm perpaticntiam contingit liberationbsp;reiplacxperiuntur findi,quód Deus adfitafflidis, amp;. feruetip^o^nbsp;in entremis malis. Quare parientia parit probationem, leUnbsp;tntiam. Impatientes uero, nihil diuinæ làlutis experiuntur. Non c-nim cxpedantauxilium Dei,pcf pâtientiam.Non confequuntur ergo làlutcm,necfialiqüories in afflidionibus leruanturjagnolcuntnbsp;Deum, amp; gratos (e déclarât. Quid aut parit probatio feu cxperientu?nbsp;SequituriProbatió’paritSpem. Quam Ipern?DicemusmoxdeSpcnbsp;copiofius.NunCjqUantümadhancgradationis partem, lùffi ein Exp^nbsp;ricntia igitur parit earn lp em, quod Deus lit nos feruaturus, eu-
’ ârtl in futuris rnalis: Supra mödum (inquit Paulus)grauati fuinuis lùptâ üifes, àdeô ut etiam deuita delponderimusanimum. Qu”'nbsp;l.con»rtM, ipfi in nobis iplîs fentendam mords acceperamus,amp;c. Et niox*.nbsp;Qui nos ex tanta morte eripuit,amp;cripit, In quo Ipem fixam habc-mus,quôd amp;iam poftbac ereptUrus fit. Vides experientiamiiberationbsp;nisèpræteritis aduerfispeperiireamp; excitâfïèinPauIoIpemlibcraüo-nîs etiam è futuris aduerfis^ Et Dàuid; Leoncm amp; Vriîim interfed c-golèrüüs tuus.Eritigîtur amp; Philiftæushicincircumcîlus,quafiunusnbsp;cxeis.Et mox; DO MIN VS, qui eripuit me de manu Leonis, amp;nbsp;VrfijiplèmeliberabicdemànuPhiliftàèihüius. Habes iterumExem-plum in Daüide, qüo cognofeitUrj probationem feu experienri-amliberationis èpr«,teriris rnalis cxdtarc Spem libcrationis èfurit-rismalisà
Sed
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H. DE SPR
Sed maxime omnium obferuandum eft nobis* cxcmpîum Chrifti, qui Plàlmo uigefimöprimo ficaic : Tu cs, qui cxtraxifti menbsp;U entre, S p es m ca ab uberibus matris mcæ, in te proictftus film exnbsp;^’^ero. De uentre matris meæ, DEVS meus es tu,Nedifeeflerisànbsp;^}e.Hoceft,ficucl'eruaftime ab initio, itaSperó ètiam te nunc menbsp;’‘^ui.iturüm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
. Habes, quod cxpcrientiaexcitetSpem.Quid autemSpesrSPÉSi
N O N P VD E F A C IT. Hxc eft principalis propofigt; ^'0 hiiiüs fécundæ partis in Haccpiftola. Etâdhanc propofitioneminbsp;^onfirrnandamrhüniendam,referenda funt omnià argumenta*nbsp;^^æab hoc locoulque ad duodccimüm Caput leqliuntun Dicànbsp;J^iisaucem primum de qua Speproprièhîc fermo fiat. Sicutergonbsp;Paulus fuprà in fine præcedentis Capitis,definijt Fidem, quod fienbsp;qua credimus in D E VM j qui excitâuit IE S V M Dnbsp;^quot;11N V M noftrum à mortuis, qui traditus cft proptef pccca^nbsp;^noftia, amp; cxcifatus proptef iufticiam noftram ita definiamusnbsp;dequâ inhoc loco traâ:amus,quôd fit uirtus,qüa cxpeób^nbsp;reuelationem cœleftium beneficiorum, quæ nobis impetra'nbsp;^‘üDEOpatrefuoIESVS CHRISTVSDOMINVSnbsp;morte amp; Refiirreélionc fiia,etiamfi in prælêntia omni gc.^nbsp;’^erc calamicatis,adeoque morte iplà, amp;: inferni horrore opprimînbsp;^‘dcamur. Fides enim agnofeit ueritatem Euangclij de CHRISTO, amp; collo cat fiduciam fuaminChrifto* Spes autem expeólat,nbsp;^ö'^ïtaiam Èuârigelij ueritate, beneficia pet Euangeliört promifla*nbsp;^^uinantibus licet omnibus affliétionibus Sc calamitätibUs. Denbsp;igicur Spe dicitur: Spes non pudefacit. Ac omninó néceflàri-eft, ut hæc pfopofitio diligenter amp; euidcntef confirmetur:
:*c)mines ènim foleiit natura fua , prælèrtim aduerfis obruti,dc ƒ ]^^na Dei uoluntatc dubitaré, amp; conferunt Spem Euangelij, leunbsp;d'uinarum promilsionum , cum Spe promilsionum humana-J^fM,amp;quia hæc Spesplerunque lallit,exiftimantillamquoque faLmac^tm««nbsp;^¦¦e. Hinc funt publicè illæ quefclæ, Sperare amp; expeôlare fadunt^^quot;quot;*^’’'^nbsp;^^ultos delyrare. Et:/x.syvKlt;r««7risi?f,,quod üulgo did folec,QüibencCrftw woSnbsp;jditjéquum amifit. Alij non uerentur dicere; Libentcr morerer,nbsp;dciremquidmihiinaltcfolcculopræpâratum e£ïetgt;amp; cùm nullusnbsp;'^’^altero feculo ad nos reuertatur, qui nobis ftatum eiuS feculi ex-Pônac,haud Icio, quid fit iperandum, Hæ Sc id genus aliæ uoccs,nbsp;^quot;ftantur hominesdubitaré dé ueritate amp;certitudine Euangelij, Scnbsp;4^iai SPES, quæ expédiât impletioném humâftarum promilsio-*^tim , læpenumero pudelàcit fpcrantes, idcirco exiftimânt eaninbsp;’î^oqué SPEM, quæ expédiât promißiones Euangelij, faîlere,
L 4 Necéflâ-
-ocr page 128-Spem amp; expeólationem cohortadoncs,admonitiones, inP**' mis,amp;aÏijs icriptiinrlocis.Reuela Domino uiam tuam,amp;,Spera lOnbsp;eo,amp;ipfefacier.Et:SperainDeo,quóniamadhucconficcboriIli.Ecnbsp;Expeßa D OMINVM, amp; cuftödiuiaseius. Et,Expéda DOMEnbsp;NVM, uirilicer age,amp; conforcecui’cor tuum,amp;c.Necedadum ig''nbsp;tureft/uchæc propofido probe amp; fîrmi.cer ftabiliatür. Antequamnbsp;autem lingula argumenta explicanda liilcipiamus, recenlêbimusnbsp;paucisjtanquam compendio,præcipüasradones Pauli) quibus pro*nbsp;batjSpem,de quahicloquimur,nonpudefacere. .
i. Deus dilexit nos,propter Çhriftum,cùm adbucimpijÂ: ininiE ci eflem us. Non igiturfruftrapoftquamiamconuerfilumusadChnnbsp;fl-iiTYi ^n^gt;r-5Kîmnc
I
4* Nulla eft condemnado bis,qui inftd ftint Cbrifto.Nonig’tur fruftralperamusiiberadonem.
Acccpimu^ Spiricû adoprionis, per qucm clamamuMbbaPa-ten Sumusfilij ôéhæredes DclSpcs igifurnoftra,qua expélt;ftamushaî Mcapiteü, teditatem cœleftemnonpudclàcictnos.
6, Deus proprio filio lîio non pcpercit,lcd pro nobis omnibus tradiditeum.Etdonauit nobis omnia cum iplô^Nonpudeftenius
, igiturSpenoftra*
in captif 7. nbsp;nbsp;nbsp;In Chrifto nimus eledi, priulquam iacercntur fundameflö or
/oamp;fi. bis.QuomodoigiturSpenoftrapuaefiercmus?
Hxc iunt prædpua argumentâjquibuspropofido de SpccoO' firmatur. Accedamusigiturad eorumexpUcationemi Inido con/if'nbsp;mat earn Paulusà cerdtudine Cariads fèü diiedionis) quaDeusflOSnbsp;compleddtur. Etait:
comment. IOAN. BREN; LIBER, H. DE SPB.
«^juiojgt;tûA»v ivTtov h^«v , Xwroç 'ixriÿip-cSv ÄTttSayt-AnatttoSivTSç vûy Vf nbsp;nbsp;nbsp;»ip-cLh eci'rt) anfSi^tróil^ /'tAV'T^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff ofyïla'»
G€$^to!z eM'odTs‘f9S ije^ZavToJi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;
i3,a^omKTK?ilt;gt;«Yc^ nbsp;nbsp;nbsp;oTainrofätix. w T? Jtoÿ ttuTt^f^
Quod dikÆo Dei tffiifa iït in cordibUs ftôftirîs, per Spin'tu'nlr ûndum.qui datus eil nabi». Chnftus enim,côni adhuc eflcmu»nbsp;tnßrmi, iuxta tempons raaonem,pro impijs mortuus eil. Namnbsp;Uixpro iufto qaifquam morietur.Siquidemprobono forfitartnbsp;aiiqnisetiam mon fuilinet.Cóhimendataücem Càritatem üt/nbsp;am ergi nos Deus, qudd cüm adhuc eflenlus pectatorcs, Chriznbsp;ftus pro nobis mortuus fuit. Multo igitar magis iufiißcati nuncnbsp;Sanguine eius,ièruabimurpereumab ira^ Nam fi,quum inimi/nbsp;ci cflemuSjrccortdliatifuimusDco, per mortem filij cius^niult«^nbsp;niagis recondiiati/cruabimor per ttitam ipfiusi
; Spes (inquit) non pudcûcîtQuid itaPejuia Cgt;ile(5b*o È5cî çffulaefÉ cordibus nóftris pcrSpiricumlanÓlum.Manifèftum cft,quôd hon-Mli Ecclcfiaftiä Scriptores intctprctcntiit hoc loco Dilcâ:ionemnbsp;pro ca dilcclionc, qua nos Deiim diligimus, ÄC qüâtn exätät innbsp;^^bisSpîritus findus: Et hoc qüidcm in fuo Ibco rcélè dicitur. Om-enini debemus Deum, iuxta pracceptum ciùs, ex toto cOrde, Scnbsp;anima diligerc. Etqilartquam honpoisimusriaturæ uiribus,3Cnbsp;’’'hocieculojhoc plæCeptumJjerfclt;!îlèimpIerejtarnen dono Spiri-lànéti fieri po£cft,ut uel ialtem Deuni ex parte, in hac uita dili-§^'^cindpiartius, amp; officium rtoftrum, qualicunque obedientia tefti-”^^niutQuafeiquöddicitür,SpiritÜitifanélunï efficcrc,utnos diU-^us Dcum,uera eftjin fiio ioeo jfententia. Ab hoc abtem Paulinbsp;po prorfus eft aliéna. Non enimintclligit Dileélióném Dcipro canbsp;Jteionc, qua nos Deum diligimus,fed qua DeuS NOS diligit.nbsp;^âînPàülushæeiua ipfèuerba möx intetprctatur:Commcndât(iri- Znbsp;Helens) iuam caricatém èrganosDcus.S V AM, (inquit) çaritatem er-^Hos, non noftramcrga ipium commcndatDeus. Et circumftantiænbsp;'P^æhuiusloci coguntpro dilcólïoricDèi,intcIligere cam diléétionëinbsp;3^Deus NOS diligit. Paulus cnim fiiicipit probandurti) quodnbsp;Ttsnon pudeamp;ciat. Ex dilcólione aurem,quanos diligimbs Deumj^nbsp;’'^tipoifumus ccrtamSpèm iàlutis côncipcre,quippequôdcadile-*^o iît imperfcâàiuiciàtajamp; non iàtisfaciat legi Dei, ideoque nonnbsp;Potsit coram tribünali Dci conftaré. Pugnat efiam cum fide,qua gra^nbsp;confequîmur rerriiisîonem peccatorum propter Chriftum, finbsp;H'^ismerito eiusdilcôlionis, qua Deum ipfediligit,peccâcorum con-^onationem,amp;cœleftcm iàlütcrri fperareL(^are, càm Paulus dicidnbsp;yile^iô Del efftiû eft in cOrdibus noftris per Spiricum iàriélum, nohnbsp;'^Uiligic nominedileôlîoriis Deî,hoftram erga Deum,ièd Dèi cr-Spiritus intclligit flonfb-lura
-ocr page 130-»JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP VT V. EPI ST. PÄVLI AD ROMAN.
Ium infernum donum, quo certificamur in corde, quôd Deus nos dihgat, uerumetiam externa ilia amp;'inifanda dona, quae in dienbsp;Pentecoilcs öc paulo póft, in Appftolös amp; Diécipulos Euange-lij effuGfuntj amp; quibns ueritasac autoritas Euangelij de ChriftopU'nbsp;blke eft confirmata, adeoque intclligit mixîiftériüm ipEim Euan/nbsp;gelij, ‘qüod eft, autore Spiritu iando, inftitutüm, amp; in orbt tcn3'nbsp;rum uùlgàtùm. Quod igitur dicit^babet hanefententiam: (^2 önbsp;Euahgelio Chrifti de liberaripne ex omnibus adueriîs, amp; de futurenbsp;'gloria, in nobis reuclanda Speramus, ca ccrtifsimè, ab(qucorani du^nbsp;bitationc nobis contingent. Nee fieri poteft, ut ca Spes rios’pudei^nbsp;ciat, Qgam ob caulam?Quia ccrtiisimilumus,'quódDeiis lios dili-gat. Sed unde banc certitudincm accepimus? Accepimus camnbsp;SpiritumlanÓlum, (eu perprædicationem Euangelij, per quam Spiritus l^étus,'tarripubjicè inter önrnes Gentes, quam priuätitn in fiU'nbsp;gulorum,qui creduntÉuangelip, cordibus,t'eftifiçatür,DEVMnbsp;ex animo diligerc. Hæc prædicatio cffiindit copiolè in cordanoiHnbsp;Cognitionem dileórionis Dei (boe eft) patefceit Sc docet per^i'nbsp;cuè,quód Deus nos uerè diligat . Quomodo? Quia.doccc,quo^nbsp;Deus tradiderit pro nobis, non fimplicemJqueridam homn^^»nbsp;'non Angelum,fed Gbriftum, unigenitum ïùum fiLlium./P^*’’^5nbsp;docct,quód tradiderit filium fiium ,non in leucm gnandam affi*nbsp;ótionem, aut moleftiam, (èd in mortem, eamque cruds, (boe eft)nbsp;probrofifiimam. Præterca docctgt; quód tradiderit eumpro nobgt;^nbsp;non iuftis, fed impijs. Poftrernóiquód tradiderit cumnób^nbsp;ciuicêmodi impijs, non qui rcfipuérarrius,amp; iam iufti eramus,^nbsp;qui eo temporé, quo tradidit eum pro 'nobis, eramus pardnï ioj*nbsp;mi, partim inimid,amp; plane impij. JHGec font certißima ligna Sinbsp;monia iniignis caritatis Dei erga nos. Dchac cerritudinc condoi^nbsp;gt; curCbriftusiplèapud ioannemeapite tertio: Sic Dcus,inquiens,di*nbsp;lexit mundu'm, utiilium fuum unigcnitum daretj ut omnis, quinbsp;ditin eurii,hon pereat, fed babcat aetemam uitam. Eti.Ioannis 4«)®nbsp;hoc apparuitCaritas Dei erga nos, quód filiiim fiium unigenicunjnbsp;mißt D eus in muhdum, ut uiuamus per cum. In ho c eft caritas,quoynbsp;hosnon dilexerimus Dèum,Icd qüôdipiedilèxcritnosjamp;mucrith’nbsp;liumfoumpropiciationem propcccarisnoftris. Et Paulus ipftpoftc®nbsp;capite oólauo. Mihi perfuafiim habeo, quód neque mors, neq; uiö,nbsp;hcq; angeli,neq; principatus,neqjpoteftates,ncqucinftanüàihcquenbsp;futura,neque altitudo,neque profunditas,neque uUa alia creatut*nbsp;potcrit nosleparareà diledione,qua Déus nos complcditur,propter Chriftum ieliim DOMINVM noftrUm* Gùm igitur habeä-mus ceftilsima argumenta amp; firmißiina teftimoriia cantatis Dei erga rios,maiïifeftüin amp; pcrlpieüum.élfe.qriod Spesnon pudcfeciaj»
-ocr page 131-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H: DB SFB.
Paulus poftea capite fexto copiole traóbbic. Deus enim non fet nos, ut tradatnobis licentianifaciendiquiduis,ftduc agnitanbsp;'^leólione eius crga nos,per fidcm, fèétemur exemplum eius er-proximum noftrum,ut quemadmodum ip(e non eft auerftisnbsp;erga nos caritate, propter noftra dcliâa, amp; impietatesrita nosnbsp;auertamur à caritate proximi, propter ipfius in nos malefa-.^Eftotc,inquit,perfed:i,quemadmodum Pater uefter, quinbsp;j? cœlis, perfetftus eft:Sed de hac re poftea copiofius.Nunc pcr-'S^^amurinftitutum.
NamjUtPaulusdileórionemDei,qua DEVS nos compledi-^’¦jreddat longe omnium ccrtilsimam,amplificateam ex collatio naortis CHRISTI, cum aliorum morte. Inter homines enimnbsp;^ors fufcipitur, aut merito,propter ftclera, autimmerito,pro-P^erpatriam, propter coniugem amp;Iibcros, autpropter aliam quan.nbsp;utilitatcm.
. Primùm igitur, quifiifcipiunt mortem pro iufto,hoc eft,' / leu merito propter ftelcra, quibus mortem iufte amp; légitimé '
- .vu luvuvu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ivvivifl,.vjuiuua lllUlLVlll »UILC «, ItglUiil»-
mcriti, hi, etfi debent legibus amp; iuftieix mortem,uix tarnen ^giauatim earn, magna animi rebcUione, amp; non nifi coaóli, lu-yunt. Hine carceres amp; uincula, quibus rci mortis de con«
Et
-ocr page 132-îji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fN CAP. V. ÊPÏST. PAVLI AD ROMAN.
D ei mortuus eft pro impijs,'ijs^; liiis pêrlècutoribüs, qui iplunicrù cifigcbant,amp; quorum mai o res anteadileótilsimos ’luos legatos Ptt)'
teor quidem, inquit.
T,£ Pater conniuit ad calem filij lui mortôm, propter noftramlàlutcto. 'Quo ergo t'eftimonio potuilTétpater caritâtehi iuam crganosmanhnbsp;feftius declararCj duàm ex tali'fîlij lui morte? Deinde, funt inter homi»nbsp;nes, qüinonlt;juiaê mèrentur mortem propterlcelera lùa,coramhonbsp;minibuSjlùftinent'tamêmori pro bonojboceUprö re diîeda,pro pânbsp;tria, pro coniugibus, pro amicis, aut ctiam pro nipèndio militari. Etnbsp;qui ea lîirit animi fbrtitudine, ut malint mortem lubire, quàm uel pî;nbsp;triam,uel amicos in periculis delerere,hi hab eritur uiriboncftiisinri,nbsp;commendantur publias encomijs,adeoq; celebrâtur multa laude innbsp;Chronicis amp;hiftorijs. Curtius Romanus egit le in biatüm Rom^’nbsp;fori prædpitem,utincolumitatem patriælcruarct. Duo fratresPhilcgt;nbsp;ni, paisilùnt, in controuerfia de finibus inter Cardvginenfo CyrC'nbsp;nos,le uiuos terraobrui»ut pomœria patriçlùæ proferrent. Hue cuamnbsp;recepi t,ut pro iplb o ccideretur. Extant amp; multaaliaid genus excmpj^nbsp;Sed hi obierunt mortem aut pro patria, aut pro liberis,äut pro ainicis,nbsp;autpro dileótis dominis. Deus autem Pater dedit filium lüum? P/®nbsp;inimiäsjidq; eo tempore, quo adhucerantinimici. Etnbsp;phetas crudefiter occiderant.ManifeftÏlsimum ïgitur eft,quddvan'nbsp;tas Dei erga nos, fit mortefilijiüi, maxime omnium teftata amp; confit'nbsp;mata. Hac autem Cari täte certaamp; comprobàta,fieri non po'teftjnbsp;Spes nos pudefaciat. Sed eft adhuc,quod conlaeritiam perturbat.B'nbsp;te,teftatamfecefit fùam erganoscaritatçm,ledfi quislemelinnbsp;‘am fiieritrecèptus, aepoftea iterum in peccatarelabatur,Deus fortai-fis non recipit eum ingraiiam,quamuis pœnitentem.Sciô,quôdNo-uatiani propter hanc caulam fuèrintà corpore Ecclefiæ ànâthetnatcnbsp;leparad, quia negauerunt lapfis pœnitentiam: Sed quid fi redius len-fiflent,quàrn damnatoresilli,ficlàtis ad anàthemala prompd? Pnus-qUam autem commemorernus relponfiimPauli,lciamus nos hic uct'nbsp;lari non in Politico,lèd in Spirituali negotio,quod ad hominum coii-Icientias coram tribunaliDei pertinet. Necïôquimurdehominibü?nbsp;«âxXgt;KoXho c eft,indolentibus,qui nec Deufn requirunt, nec uUam hänbsp;bent conlcientiam,lèdillud tantum agunt,ut oblequanturlùis cupidinbsp;tatibuSjamp;habeantexuerboDOMINI prætextum/uæimpœnitcndaf.nbsp;Hos homines reïegarnüs ad coiicioncm Decalogi, amp; uel ad terrotcsnbsp;mortis amp;inferni,uelàdpoliti ci Ma^ftratus officium. Deillis autcnllonbsp;quimur,qui cùm lcriô lecftentur pietatem,tentantur irt üöiilcicntia de
-ocr page 133-COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»33
l*C€ca tis fuis SC metuunt,ne toties relapfî non inueniât amplius lo cum Pofnitentiæapud Deum.Dehis ergo dicit PauIus.MuIco magis iuftiffnbsp;'^tinunc fanguine dus, feruabimur per eum ab ira.Nam,fi cum inimi-^fflemus,reconciIianfuimusDeo,per MOR-TEM filrj eius,mukonbsp;recon cilia tijfcruabi mur per VITAM eius.Quod dicit,hanc hanbsp;^tfentêtiam.DeuSjCÙmadhuceflemus prorfus imprj amp; inimicieius,nbsp;^‘^Oonduna reconciliati * tanto amorenos complexus eiî, ut daret pronbsp;®ois filium fuum muko ergo magis nunc nos amat, èi. reiîpifcentesnbsp;^ofcitjCum iam Chriftus nos (ànguine fuo iuftificauerit,hoc eft,connbsp;onationeminiufticiæimpetrauerit, SCabiniufticiaabfoIuerit, Et finbsp;ƒ ÜR.S Chrifti potuitnos adhuc omnino impios rec5dliare,quomonbsp;0 VlTA feuRcfurrecftio eiusàmortc,confeflusdusaddextramnbsp;ƒ! Patris non pofTet nos, relapfos quidem attamen pœnitentiam a-?®tes,reconciliarc. Deus recepit poenitentes, priusq Chriflus uenit innbsp;niundum,cuius rei extant exempla in Ifraelitisjn Dauide,in Ma-'^^æe.Quomodo igitur non reciperet pœnitentes in gratiam hoc tem-^^‘¦c.quo Chriftus iani uenit, amp; interpellât pro nobis ad dextram Pa-Veteribus didum eft:Siimpius egeritpœnitênam,uira uiuet,nbsp;morietur.Et idem nô diceretur nobis,cùm Chriftus iam fît pronbsp;ƒ “isniortuus,5c uiuat,non ociofus,fed’^«xA»r©-'nofter,hocefl:,Adnbsp;(utioannesait) apudDeum patremfQyod cumitafe'habé-g’^anifeftum eft,Spcm, quam de dementiaDeipropter Chriflum,nbsp;ccdeftigloria habemus,non pudefaccre.
où p.ivov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;netiiyaiJ.ôi/ot tp SeQ,lt;Ç^19\fKoe(S »//.wv tue-axTXçjszx/'t
^'ôvvüvTHVKÂTK^SAa'ritvîXodàfljicv. A1«lt;Moz«igt;9^ô)7rxùet.fj.ûU^-n» î'Œ' S'y Rosjttov eîoTÏAGejC^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à.pf^-na.e' à 8amp;vaT©^, ovTostfei’tfirwTKtf«»’/
•f «TTsç à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cTiiÏÀecv, î(p’tà TrÄVl-^
Non folumautemhoc,ucrameriam gloriantesrn Deo per Doi *iiinum noftrS lefum Chnftum,pcr quem nuncreconciliationêaifcnbsp;yuti fumus.Quare,qucmadmodum per unum hominem,peccatumnbsp;in mundum introijt,ac per peccatum mors,fie etiam in omnes hominbsp;’lesmorsperuafitjpropterea quod ortinespeccauimus,
Q ^adenusprobauit Paulus, q?Spes non pudefaciat,argumcnto du .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diledionis, qua Deus nos compledit,amp; quam tefta.-
fecit traditione Si. morte unigeniti filq fui. Nunc idê probat,argu.. ~^to dudo à certitudinereconciliationis amp; redemptionis, qug fadanbsp;Chriftum.Quodargumentura diligentifsimè obferuâdum eff,nbsp;•îtRnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus Sc be
îçr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clarius cxpIicentHr,amp; quo manifeflius doceamur,quâta fît
|j^^tiido reconciliationis,ac redemptionis noftræ per Chriftum. Op jjnbsp;nbsp;nbsp;erh Paulus inter fe, Àdamum Chriftû, qui func præcipui oîm
'ïf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docetexÂdamo,acma
•¦ei r ^^“s,agnofcerc Chrifî:um,8^beneficiaipfîus.Comperimusaut (jj^^gt;qu3torum malorum autor nobis fît Adam. Ex hoc igitur certonbsp;nobis fîtautor,Chriflus.Quod ernbsp;Paulus hîc dicit» habet breuiterhancfententiam.Non folum glorianbsp;M mur
¦A
-ocr page 134--ÏN CAP.' V. EPIST. PAVLI AD ROMAN, mur de ccrdtudinc dilecftionis * qua Deus nos compleditur,fednbsp;gloriamur de certitudine recociliarionis » qua per Chriftum cumnbsp;pacificatiamp;redemptifumus.Vndcautem cffidmurhacdereccrtiïj*nbsp;Adamo.Si enim Adam tam potens fuit, ut propagaret amp; transfundC'nbsp;ret in omnes amp; fingulos p oiler os fuos peccatum, afflidi5es,raorfcfi’»nbsp;Sgt;C condemnationem,multo certè potentior efl Chriilus, ut propagénbsp;èc transfundatin omnes poßerosfuos, (qui funt credentesin ipfunWnbsp;iufliciam,benediélioncm,uitam æternam SaIutem.Cgterùni,uihonbsp;argumentum expîicetur, Paulus tradatinitio Adamum, ÔdcxpoO'^*nbsp;quantorum malorum autorfît.Hîc ergo difcendum nobis efl,nbsp;peccatum,undeaffli(ftiones,undemors,unde condemnatio fùp^’^^nbsp;nes homines u en erit.Hic hominis natura propriè cognofcendanbsp;SCmiferia hominis confpicienda proponitur, no tam,utarrogand^^nbsp;faflus nobis excutiatur, q ut excitemur ad qugrendam ueramnbsp;in Chrifto.Propter unum(inquit) hominem, peccatu introptin ini’nbsp;dum,amp;fc.Vnus ille homo efl Adam, VÜdeamus ergo quid denbsp;adum lÏtjUt ex hoe fciamus quid per Adamum nobis,po{leris eius,^^nbsp;tigerit.Adam enim,initio creatus eft à Deo,non talis, quales nuncnbsp;liomines,iniufli,infœlices,amp;mortales,fed creatus efladiirailitu*^’^ .nbsp;amp; imaginem Dei, (hoe efl,) Creatus eflfandus,iuftus,intelligensnbsp;foelix,'amp; immortalis.Hæc em efl fimilitudo Sc imago Dei. Et fio®’’nbsp;cafrct,omnespoftcri eius nati fuiflent ex ipfo Sandi, iufli,intdllt;§f‘^^^lnbsp;Öei,foeIices,^immortales»Tota terra fuiflètnobfsParadifus.Vid^j?nbsp;lo Iaborcautfudore,imó magna cumuoIuptatccoIuiHentterrani'^’nbsp;lieres nuiïo dolore peperiiîènt liberos. Breüiter, tota honiin“^nbsp;uerfatio fuifîetiànlt;îla,be^ta,acfoelix.Et cùmfüam quist^huiustei^^^nbsp;næ ac animâîis uitä? periodum attigilîèt, trarislatus fuiflet, idlt;ÿ fuhit^*nbsp;in idu oculi.nullo dolore, fed fummo gaudio, in ipiritualem dCnbsp;fiera uitam.Non enim creatus erat homo,utperpetu0 commorarei”nbsp;in terra,amp; in hae aniraali uita# fed ut fuo definito tempore trasferr^’*^nbsp;ad cœleflem beatitatem.Quidautem fadum cflfAdam nonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
hacfcelicitate,fed cum uefeeretur ex arbore iâpientiæ, defrudup’'^, bito,peccauitaduerfusDeumlt;Hocigiturpeccato,primùm,aniifît*P^nbsp;ritum fandum,quo amiflo,fuccelsit Ipiritus fâtanæ.Deindeamifîtn’Lnbsp;ciam,qua aminà,fuccefsit iniuftieia c5 uniuerfo fuo excrcitu.Ergo Aunbsp;fadus efl in credulus,,Dcum non timens, Deura non diligensjconten*nbsp;ptor Dei,imp etignorans Dci,contemptor proximi, malarumrcru^nbsp;afFedator,inuidus,auarus,libidfnofus,Brcuiter, omnis raali fentina.tnbsp;fi enim retinuit aliquam eognitionc Dei, amp; honeflatis, Gent fuprà,cap'nbsp;vdidum efl,tamen ea intantum non efl firma,ut in tentationibus fad*quot;nbsp;mèexcutiatur,acnegctetiam Deura efle,amp;odio habeatomnempict^nbsp;tem ac honeflatem.Poflea,fadus efl obnoxius omnibus corpovalfoojnbsp;Sc fpin'tualibus afflidionibus,fami,frigori, fudori,ægritudi’:n;imbefquot;nbsp;litati,timori,triflitiægt;defperationi, denique omnibus id ^enusnbsp;bus.Poflremô,fadus efl obnoxius morti corporali,S^ perpetuae da^nbsp;nationiHæc omnia Ggnificanturillo dido:Quocunlt;^ die coniederis
-ocr page 135-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 11. DE SPE.
morte morieris.EtjMaledicca terrain operctuo,amp;rc.En,taIisfalt;5lus eft Adam propter peccatum.Ac tolerabile uideri poflet,fi folus Adam innbsp;totmala conied^sfuifFet. Nuncautena, O calamitates, ÔCærumnas:nbsp;tî^sfudit omnia hæcmalapn omnes, Ôd fîngulos p öfteres fuos. Nam,nbsp;funifueritPatriarchauhiuerfi humanigeneris, mirum non eft, q? quinbsp;sbipfo defcendunt,corrumpantur,ac priuati Spiritu ianlt;fto,fiant mannbsp;’:*piaSatanp,increduliiContemptores Dei ôi. proximi,ideoque fine obnbsp;^oxrj omnibus generibusafflidionum, tarn corporalium,quàm fpiri-^üalium,tamtcmporalium,quàmæternarum. Quemadmodum enimnbsp;^Kiato femineautradice,omnes deinceps frudus nafeuntur uiciati,ficnbsp;^fiamexuitio 8^ corruprione Adami,omncs nafcimuruiciati amp; corrunbsp;Pd.Nec opus eft multa probatione, cum reipfa fentiamus miferiam 8Cnbsp;^hmitatem.Senfus Sd cogitatio humani cordis intêta funt ad malum,nbsp;’^mni tempore,iam inde ab infantia, utuideas nos afFerre nobifeumnbsp;P^ccatum in hunc mundum. Vita noftra plena eft 8c. plurimarum 8cnbsp;’^ximarum ac horribilium afflidionum, ut reipfa comperias,nos ad-jjjffis natura obnoxios eflè . Poft quæ omnia, accedit ad extremumnbsp;7°ts,quæ fecum affert perpetuû intcritum.Mortis enim nomine co-*’^entur omnpsafflidionestaminlioc. œinfuturo ieculo.Hocillud
tos,pcccatum,afflilt;fhoncs, mortem mfcrnum,multo potennor de Chriftus unjgenitus filtus Dei,ut transfundat amp; l'pfe in omnes fuos ponbsp;fteros/qui funt credences m ipfum,amp; p er fidem in ipfo rcnati)iuftid-am,benedi'lt;ftioncm,uicam amp;fceKcitatem.De quarepofteapïuribus.
op-otäfi-A-n
Vfep ad legem enim peccatum erat in mondo, Porró peccatum hon imputatur, cum non eft Lex,Imo regnam't mors ab Adam ufepnbsp;‘ad Mofen,in cos qao^ qui non pcccauerant,ad fimilitudinem trani-grefsionis Adam,qui typum geritilliusfutunï
Dieet quifpiam,Fateor quidem, qj peccatufuerit in mundo iam dealege Mofi, Per legem enim cognitio peccad.EtiConcupifcentianinbsp;non nouiflcm,filexnon dicerct,Non concupifeas. Quomodoautentnbsp;peccatumintroierit in mundum per Adamum,non uideoXex enim.nbsp;quæ poftea data eft in monte Sinai,nondum erat temporibus Adatnitnbsp;aut pofteritatis eius ante Mofen,prorauJgata. Vbiaute non eft lex, ibjnbsp;non eft prpuaricatio feu peccatum.Videtur ergo potius diceJu«* elknbsp;qj peccatum introicritin mundum per Mofen, q per Adamm Ad hocnbsp;refpondendum eft. Verum quidem eftè,qjnöniraputctur peccatum,nbsp;quumnon eftïex,nihilominusaûtfcntiêdum eft, q? peccatum innbsp;nmndo iam iride ab Adamo, ufcp ad le^em, idc^ duobus argumentisnbsp;pTObatur. Altei^ eft, q? etft non fuit ab Adamo ufc^ ad Mofen lex fed'nbsp;pta in tabulislapideisjfuit tame infculptain cordibushumanis, quaiUnbsp;nocant legem naturale.Alterum eft, q? Mors resnauit ab Adamo ufe^nbsp;ad Mofen,8^ pergit etiam deinceps regnare. Ac Paulus no tradat qui'nbsp;dem in præfentiâ deillo prioriargumento,propterea q? fuprà cap.tc®nbsp;piofe expofuerit Gentes iricircuncifas, quales fuerunt oes hominesabnbsp;Adamo ufcp ad Abrahamumjhabuifte legem naturale diuinitus infeutnbsp;¦ptam,ac fuifte p ?ccatores:doce£ äut ex altero argumento de morte,nbsp;peccatum fuerit in mudo ctiani ante legem Mofi.iam inde ab Adamo.nbsp;Mors enim(inquit),regriauitab Adam, ufœ ad Mofen, (hoc eft)Ho-mines non moriuntur tantum poft legem Mofi ,ucrumetiam mortuinbsp;funt,anteqlex eft data. Et mortuiiunt, non Adam tantum,quicontranbsp;Dei praïceptumederatfru(ftumpröhibi£um,uerumetia infantes, adonbsp;îcfcêtes,uifi,fenes,honefti èi. inhonefti,patres amp;:liberi, Maiores èc mf-nores.Mors autem eft ftipendium peccati. Manifeftum igitur eft,ex i»nbsp;pû rhorte,qgt; omnes fuerint peccatores. QpomodofNon fuerunt quinbsp;dé'm peccàtofes iuxta fimilitudinem prguaricationis Ada?,q.uia no co-»nbsp;mederuntexterho efu defruduarborisiâpiêtiæ, (nohdum enim natinbsp;crant)Nec fuerunt omnes pcccatores,quod ad externa flagitiaattinet,nbsp;Nelt;^ enim omnes fuerunt externi homicidæ, latroncs, adulteri,quip-pe quodalrj fuerint infantes, alq honefti homines, coram humano iu-dicio.Et tarnen omnes mortem,quæ eft ftipendium p eccan,obier unn
Relinquituc
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. ÏI. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J?7
M^nquitur ergo,qj fuerint peccarorcs,peccato,quod uocâc Orfgina J’Nati enirn funt abfq^ iufticia fpi'ritu fan dto,fine riinore Dei.finc fi-^»nnccaritatc,adeo(ç excaecati’i'ncrcdulitate,ô^ contcmptu Dei,quænbsp;fuitimo genere peccata.Ita(^ ubi uideris morte hominis, ibi cernbsp;® fcias eflèpeccâtwm. Vides quidem morte etiam in Chrifto clîè, quinbsp;P^lt;^catum non fecit,nec eft inuentus dolus in ore eius: fed is aftum^fitnbsp;^Ortem iua fponte,non coalt;ftus,amp;^ aflîimpfît eam,ad expianda aliéna,nbsp;fua pcccata, Alia igitur eft ratio mortis Chrifti,alia noftræ mortis»nbsp;. j^sqautem pergamus,indicanda funt,qug hîc peculiariter obfcrua-^cbeant.Initio,quod Paulus dicic, Pcccatum non imputatur,quumnbsp;eft lex,admonet fui officij omnes Magiftratus, patresfamiIias,Ec-, ^fiaftasjamp; iuuentutis gubernacores. Etfi enim lex natura* èc cognitionbsp;^*^eftatis nobis diuinitus eft infculpta,tanta tarnen eft Satanæ per pecnbsp;potcntia,ut nift acceftêrit difciplina, ftue ilia uerborum,fiue uernbsp;^^unijhomincm cxcæcet,ac iudicium eiusitaperuertat,utinhoaeftanbsp;?’^iüdicct honeftatê.Apud Lacedæmonios impunè erat furari efcu-/.^fa»niß quisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;déprehenderét * Hoc erat à legislatore pernlif*
?’^‘partim,ut ciues redderenturinfallertdishoftibusaftutioresjpar-feruandis fuis rebus diligerttiorés.Hîcfurtum no imputabatur, de eiufcemodi furto nec erat Iex,necp cena legis, nifi deprehcnfo»nbsp;pprehefum aut ivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puniebatur, non quia peccatum iudicarec
ipfum,fed quia fur parùm fcitè,amp; prudenter eftèt furatus.Scri ?^tgt;quondam apud Germanos non ufttatum tantum,fed etiam glo^nbsp;*®ûirnfmft^^exrapto uiuerC.Hic,aIiena rapere,n5 iudicabaturpecea-/’’^»quianec erat poftta lex,qug rapinam prohibebat, nec pce«a legisnbsp;?Pinæ conftituta.ApudScythas honeftum habebatur fenes parentesnbsp;^Riilare,amp; ex carnibus eorum conuiuium inftituere.Etft enim h^cimnbsp;P^itaspugnat cum Iegenaturali,tame quia hæclex nec dolt;ftrina,necnbsp;pPplicio urgebatur,immanitas uidebatur honefta. Vetus di(ftum eft,nbsp;Q^iictudo eft altera natura. Quare Magiftratus,8d omnium gub erna ƒnbsp;^^^UijGuc Ecdcfîafticoi^jiîue politicorû,fîue oeconomicorum inter.- 'nbsp;»^ttucantur diuinas,amp; quæhis conftant,humanas ordinatiónes,ncnbsp;j?’^ines feu feniorcs ftu iunioresafliiefcantimpunè furtis, medacfjs,nbsp;j^Pofturis, execrationibus,æaliis fceleribus,ac licêtià eo tandêperucnbsp;iudicent fcelera,non amplius efle fcelera. Deinde,qu od dicit:nbsp;J^rsr^nauit,(ud utapudgræcos ftgnificâtius didt,4ßÄlt;n'A6u«v^ quodnbsp;J,, ’’^gio more dominari,)tribuit morti regiam,hoc eft,fummâ in ter-^’^ieftatem amp; poteftatcm.T eftificatur aute experientia ipia Regnunbsp;j^'^ftis in omnes homines,id(^ iuftifsimum.NuHi enim hominumjiuenbsp;V ^§^in,iiue fubieólorö, fîuc iapientû, fîue infipientû, iîue diuitû, fiucnbsp;l^’^perum, fîue iènioNt,iîue iunioRt parcit,fed fuo omnes temp ore exnbsp;^^uita,fîneuiïo perfonarû reipe(ftuabripit,utmerito dicamus,Mornbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regem non tantû uulgi,uerumetiam regum amp; principu.Quâs
’gitut rationcm,qua,cum non pofTumus mortem euadere,con ’^'^^ôiur tarnen in morte,amp; aflequamur æternam uitam » Non autemnbsp;^cninjus aliana, prætcr fidê in Dominum noftrum lefum Chriftum,nbsp;M 3 qui
-ocr page 138-»38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IR CAP. r, EPIST. PAVLI AD ROMAN.
quifolusefl: uidormor«s.Neceftaliudnonien,utPctrusaitifub coelo datü inter homincsjn quo oporteat no$ fatuos fieri. Præterca,cùm ait»'nbsp;Regnaüit mors in cos quoc^,qui non p eccau erarad (îmüitudinêtrâf-grcßionis Adæ, non o bfcurè docct,quid de morte infantiû fit fenuconbsp;dum.Solent enim non tantum adulti,uerumetiâ infantes mori.Ëtmulnbsp;ti infantes mifçrèperierunt diîuuio,amp; incendio Zodomæ: acaiq mul*nbsp;ti in bellis aut alqs ca fib us crudelitcr interfiduntur,ÖC horribilitcr im^-reunt.Pofiet igitur «tSMS quiipiam Deum accuiare crudefitatis, quinbsp;maniter affligeret innocentespueros,qui nondum quicqmali defig^nbsp;runt.Sedhocloeo difeimus,quodfitpeccatüinfantium.Infanteso*'»nbsp;ctfi lion habent pcceatfij^d uocât,alt;ftuale,habent tn peceacum,4lt;^ ^2nbsp;canr,OnginaIe,quod eftomnium aliorçtfons êd fcaturigo. Quart,nbsp;linà cum paren rib us in eluuionibus,incendi')s,bellis,6c aiqs ealaniùat^'nbsp;bus pereunr,Deus non eft accuiandus crudelitatis, fed potiusiudilt;^^nbsp;dum,eos propter fummum peccatumdn quo concept! funt,amp;nafi,“*nbsp;(lifsiniè perire.Vidcs,q neceflàrius fit Chriftus ctiam infantibu.s.qui*-^nbsp;primo quo(ÿ tempore,bapTifmo funtabluendfiutinduantur Chdft*’*nbsp;Quotquotcm,inquit,baptilatieftis,Chriftuminduiftis.Curergo,'f''nbsp;quieSjConiugium dicitur iancftum uitægenus,quâdo ex eo nonnbsp;tur nifi peccatorescRefpodeodpfum quidem uitacgenusperfti^^p'^^nbsp;eft,quia diuinitus inftituturfed homines, qui in eo uitænbsp;tur,funccaro,fun^peccatores.EtquanqnônunirenafcantinC^’^quot;^nbsp;tarnen,qd ad naturam eorumattinetjCarnefuafuntpeccatorcS’Q-^^^nbsp;aiit eft CK carne,caro eft.Et homines gencranthomines,nó quiafunt’nbsp;Chril^ renatijied quia funt ex Adamo nati. No eft igitur mim^gt;9’nbsp;renansnafcanturpeccatores.Eftamp;illudobferuandum, quamutfl^^’nbsp;énoftrisaffli(ftionibus,(quf funtnücigmortis) 8i ex alienisfuß^*'*^nbsp;reportare-queamus. Nam,cü«eIaffligimüripfijUeI comitaniurah^^nbsp;funus,reuocandü nobis eft in mêtem peccatum noftiszut agnofca^^nbsp;amp;fciamus nos propter peccatum merites efte no folumaffliftio^^nbsp;\ buiusfecuIi,uerumetiàmortêamp;infernû.NonfoIuraaûthoccogif^
'dum eft,fed maxime oïm illud,propter qd Paulus Adamuinme^Tl ^duxit.Oppofüit.n.ipfum,unà cS efficaciapeccati eius, Chriftol^’’^nbsp;noftrojüt ex antithefi illuftret Chriftiï,amp; ^sbet efficatiamiufticif,*^’^nbsp;acrefurreclióisChrifti.Vndeaddit:QuitypiigcritiUiusfuturi.hoC^ 'nbsp;Adà eft exemplar Chrifti, Quibus ergo in reb. fit exemplar, fequi^^^ '
oiJ^ «3* a’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, oufcb Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tl
d ¦zni;^oî èiTTiSAvev, fJ^êi^opi Ceck/’.C'' i5 îv thI«!/»-MÇÂVSfûîTTM ine-ov XCireûeîç TM
ÿa'iûÇHli.cc. lafjS^^it.^tp.ec^tiatffîe'K.ATiiLSj.p-cc, ÿ îJîy'Âc^v TÂÇtf'îrfcù/JLa-rcôVnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jûû c*èçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô
{6lt;xlt;n7.Â/Jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;evotf, TOPSAîf fjJi?î^ovôi TW Zjdèjwei'az'
Ïk^ef'ixoaoovvHa'iv nbsp;nbsp;nbsp;CaciAeuff-«\Â) tov ciàe’ iKo-aûXvS'O^'
/'îîwô'if'iKMi-Ufta.'rQ^eîa’TnxvTa^^M'efUT^rntsells’tf'meaeixnvRants'-‘3t^XKol!iS'Jo\fcvoa'M/SfUTr!Six/i.'^iDA.ol K«e6s«e)(/x.cvô«-zjüPÔlt;abo'xT’lt;» ittr To\rtèo^/ixwi K«7«sw9jieflV'Jj ôinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KÔ^Q' /''i
-ocr page 139-COMAïENT. ^IOAN, BREN. LîB. If DE SPE.
¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ou5(-Z5Aeôv«lt;rc»*iî«^«4)77«jlt;cr(J]i67i^iM’Â/e’M»xp^ex5, hÄw- .
®d|gt; îCamAfl/ra» m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îv 9aLW-ra,o ufo» k ^exo' Ê«lt;nAeva-lt;lt; /'tit.tiiacrv
vtçeîe'^aiHV *ù«viov,lt;^lHff-lt;n/’XejLrtiû]aû K.t/(ij'’s np-âfi-
At non utpeccfltû,iu ÔC donum .Nam fi unius dclido multi morî untur,molto magis gratia Dei, ÔC donner gratia, qùç fuit uniiis ho/nbsp;minis lefu Chrifti,in multos exubcrat. Et non ficut per unu, qui pec-cauerat,ucneratmors,ita donum.Nam côdcmnatio quidem ex unonbsp;deh'do ad condcmnationemjdonum auit ex. muftis delidis ad iüfiifi^nbsp;otionem«Etenim,fi per unius delidtj,mors regnauit per unutn,mu(nbsp;to magis ij,qui exuberâtiam gratiç ôi. doni iufticig accipiunt,per uitânbsp;ïegnabunt,autorc uno lefu Chrifto.Itaqj ficut per unius delidû pro/nbsp;pagatû eft malum in oês holes ad condemnatione,ita SCper unius lunbsp;ftificationcm propagaturbonum in omnes honiines,adiuftificatio/nbsp;nê uitat. Quemadmodum ertim per inobedientiam uriiüs hominisnbsp;peccatores conftituti fuimus mufti,ita per O bedien tiam unius,luftinbsp;conftituentur mufti.Caeterùm,Lex obiter fubtjt,utabûdaret dehdff.nbsp;Vbi uerô exubcrat peccatum,ibi magis exubcrat gratia. Vt quemadlnbsp;tnodum regnauerat peccatum in morte, fie gratia regnaret per ni?nbsp;fticiam,ad uitam acternam,per lefum ChriftumDomina noftrum,
P Adam(inquitPaulus)typumgentiniusfuturi,quieftChriftus.Co ’^^emus igitur dih'gcnter,quibus in rebus Adam fit typus Ghnftfiucnbsp;non tantum concipiamus,uerumetiâ confîrmemus fpem noftrâ;nbsp;Pudefîamus.Etfi aut rediè didtur, Adamû gerere typura Chrifi:i,ta -explicSdum erit, ne quis exiftiraet Adamum ex omni parte, ÔC irtnbsp;^•^nibus rebus typuni Chrifti gefere. Additur igit correeftio : At hoiinbsp;^’Plt;lüit)ut peccatum,ita ÔC donum. Adam.n.in muleis quidem rebus;nbsp;P ®ttt in omnibus eft typus Chrifti. Et funt Adam amp; Ghriftus inter fcnbsp;P modo fimiles,fed ita,ut tarnen longe fuperet Adamû Ghriftus.nbsp;'^’'num em, Adam typus eft Ghrifti, principatu,uideliéet, q? quêad-. ^dü Adam Princeps, aut Patriarcha eft fui generis, ^d ab ipfo defeënbsp;’^»ta amp;: GhriftusPrinceps ÔC patriarcha eft fui,^d ab ipfo propagat;nbsp;5^Ueris*Deinde, Adamtypus eft Chrifti propagatione,q)ficut Adamnbsp;^/'^Pagauitaliquidin fuos pofteros,ita Ghriftus npagataliquidin fu-^Pofteros.Achatftenus quidêcôftatfimilitudo.ln rebusaut ipfis^-in uirtute propagationis maxima eft difsimilitudo. Nam A-propagauit in Pofteros fuos peccatû,affliâ:iones, morte amp; infernbsp;pofteros iufticiam, pace, uitam ÔCnbsp;his et illis difsirailiusfSimiliter Adâ tantg eft potêcfg,ut ^t-l^^’pfo nafcuntjfiant öbnoxq pcftô amp; mord. Chriftus aût filius Deinbsp;ho rriaioris eft potêrig,uidelicet q» qui renafeunt ex ipfo per fidem,nbsp;*h»fti,amp;: fiant perpetuo foelices.Hoc iîlud eft,qd dicir: Ac nonnbsp;Pftm,ita amp;: donu.Etfim.Adam et Ghriftus côueniuntintcr feaîiqua'nbsp;P^rte, tn Ghriftus lôgèuincit Adamû, cùm doni magn?tudine,tumnbsp;ç5^t€â'propagatione.De qua rcaudiamusipfa Pauli uerba.
‘Unius delitfto multi moriunt,multo magis gratiaDei,amp; donû per Ljïî?»^ugfuit unius hoïs lefu Chrifti,in multos exuberat.(hoceft)ß:nbsp;unius hoîs,Adami,fuit tâpotês,tâ efficax,ut p ipfum^pagaretnbsp;*®*'«WlHultoshoîes,Muito potcuor et efficatior eft gratia,quaDeusnbsp;“ M 4 compftâitur
-ocr page 140-«4” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. VI. TPIST. PAVLI AD ROMAN,
compïeóiitur unigenitum fih'um fuum lefum ChriflS, ut per earn gri* tiam,donum VITÆ exuberet in multos. Vnius delidum coiedt multos in mortem.Quato magis unius (qui eft Chriftus filius Dei) grata,nbsp;confertin multos Vitara.
Z. Et non ftcut per unû,qui peccaüerat,uenit mors,ita donum. Nam condemnatio quidem exuno dèlido ad c5demnationem:donumaûtnbsp;cxmultis delidtisadiuftificationcm.(hoc eft) Vnum quidem Adæcldinbsp;élum, per quodintrauit mors in mûdum, efficax fuit,fed multo cfRcinbsp;dus eft Donû feu luftifîcatio Chrifti.Ex uno enim delidco,primum c5nbsp;demnatus eftAdam,déindepropagata eftcôdcmnatio in pofterost-ius.Hæc certèeftingês deliifti efficatia,fedlogèmaior eft efficatia dont.nbsp;Vnum enim delidum infert morte. Vnum autem donum,unaiuftifi'nbsp;catio non folura abfoluit à multis deîiclisjUeriïetiam affert üitam.Mubnbsp;to igiturpotentius,multo effîcacius eft donum q delidlum.
9. Etenim ß per unius delidura mors regnauit per unura, multo mt gis f),quï exuberantiam gratiæ Si doni iuftidæaccipiunr,regnabunt uinbsp;ta,per unum lefum Chriftum. Quod prius didu eftpaulo obfcurius,nbsp;hocnuncapertius didt.Si Mors régnât in mundo per unum uniushonbsp;minis delidu,multo certè magis rcgnabituitap er unû unius lefu Chrinbsp;fti donum,infjs, quiacdpiuntgratiamfeu donum iuftidæperfidt'Ti,nbsp;prgfertim cum Chriftus conférât credentibusgratiam Si donum iuû»nbsp;non parcè,n5 tenijtter.fed exuberâter,Si copiofe.Quare fîcutp^r uninbsp;ws Adæ delidum propagatû eft malum peccati, mortis Si dânadonis,nbsp;in omneshoîesjita per unius Chrifti luftificationê, feu côdoflationemnbsp;mali,propagatur bonuni iufticiæ,uitæ Sc ætcrnæ fœlicitatis,ut quot^tnbsp;credunt in Chriftura,reputent iufti coram Deo,Si confequantur uiia-Breuïter,ut quod hîc fcribit,ordine copledamurdllud didtPaulus.
I. Per unû Adamû propagatiï eft peccatS in ocs pofteros dus. Mut to magis per unum Chriftum,propagatiufticiain oês ipßus pofteros.nbsp;X. Exuno unius hoîsdelido uenitcondênatio.Muîtoautpoteniiornbsp;eft Chriftus,q unus multa deîida expiauit. Si pofteros fuos iuftifîcat.nbsp;j. Per unu hoiem uenit mors,multo magis p unu Cfiriftû uenituia»nbsp;4. Per unum hominem uenit condemnatio, multo magis per unumnbsp;Chriftum uenit iâluatio.Quare,etfi Adam Si Chriftus fuam ouahdamnbsp;habent fimiIitudinem,Chriftus tamê Adamu longe fuperat. Si ceriiotnbsp;cftiufticia,üita Sifilus per Chriftu,q peccatum,mors, Sicondênah'o»nbsp;per Adamum.Hic Pauli locus dignifsimus eft,qui aureis literis fcribat.nbsp;Et tarnen ne ßc quidê maieftas eius digne tradaret. Nam, qnæ hîç fcri-bunt,nondocct quidem,quarationemultas in hocfèculo opes côgrenbsp;gare queas,aut externa huius mundi fœlicitatc frui,ideo(j iudicant abnbsp;impqs Si Epicureis,inutilia,ociolà Si uana.Docent aût, quod maximanbsp;omnium cft,uiacere peccatum,fiiperarcmortê,efFugereinfernHrn,Sinbsp;confequi æternam foelicitatem . Hæc funt bona uerè cœleftia , pra5nbsp;quibus pi) non admodum uel bonis ueimalis huius feculi affiriuntur.nbsp;Âcuidt quidem Chriftus pcccatum,mortem,infernum,8i cÔfecutusnbsp;eft ftimniam f(xlidtatem,fedita,uc Si nos inipfqbsec umcataus^Si fum
-ocr page 141-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. It DE SPB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4-*
•Äacodeftis regni beneficia aflequamur.Non cm uidt,ut nos octoß tan fpedatores fimas,fed ut Sc nos reipia hac uidoria potiamur. Videanbsp;^Us ergo.quomodo hocfiar.Principio,peccatu uincêdiim efi in Chrinbsp;“o.Pcccatuna.n.in natura noftra ita inhaeret, ut fentiamus ipfuni,etianinbsp;fumma noilra honeftate ÔC iâtiéh'tate. Video jinquit Paulus,aliatn le-l^in membris meis rebellantem legi metis meæ amp;c.Ertn PiaL5i.Pronbsp;®ac orabit te omnis iandus amp;:c.Ec in oratione Dnica,quæ etiâ fandifsinbsp;pi’shoibus prgferipta eft,R.emittc nobis débita noftra.Vbi aSt efi: prgnbsp;fenfuspeccatijibihomo foUicitat ad defperationê. ScriptS cm eft:nbsp;eftote,ficuc èi ego fandus fum.EtîEftote perfedi,ficut paternbsp;coeleftis perfeclus eil» Quare,cum non uidet homo talem in fe peenbsp;’®‘^’onem, exiftimat peccatum fibi non efle remilPum. Hæc efigrauisnbsp;P^riculoG pugna.Scd ex hoc Pauli loco difeenda eft uitftoria penfi-^^ni.Nam,fi Adam tarn pottns amp; effieax fuit, ut peccatum in carnemnbsp;^finguinem iia transfudcrit,ut femper dum uiuimus/entiamusjmulnbsp;!®^crtèpotcntior æ efficatior fît ChriftuSjUeceiTe eft, ad effundèdamnbsp;î’i’ios iüfticiam,qua coram Deo conftamus, èC quam Deus intranosjnbsp;JChriftojin quem crcdimus,uidet.Vndei.Ioan.5.didtur:Si nos con-'iiinat cornoftrum,maior eft Deus corde, amp;nouit omnia, hoceft,finbsp;^^^iifeientia nos condemnat, fentiendum eft de dementia Dd,qgt; effîcanbsp;^ffitChriftusad feruandum,q peccatum ad condênandum. Etfî eninbsp;^*^rnoftrum non nouit,non fennt,nifî peccatum, Deus tarnen omnianbsp;®i”'t,quia feit Chriftum filium fuum efte noftram iufticiam,amp; omnianbsp;’’'’il Chrifto nobis donata eiTe.Nam in certamine côfdcnti^,aliô trahienbsp;P5^Guum,aliö ChriftuSiPcceatumaitzTu dänatus es,quia habes amp; fennbsp;^^Peccatum,propter quo d homines damnant.Chriftusuerö«fit:Egonbsp;k^fttiorfumpcccato.Ädmeigituraecedito, 8c mihi fidemadhibero,nbsp;. ^de uincenda eft mors ifeeipia enim fentimus mortem.Mors autcnbsp;perpetug daranationis.Gtim ergo fentimus morte;nbsp;j^^tiiuamusnos eftemortis captiuos^Sed h^c exiftimatio uinceda eft,nbsp;^orsuincat.Vincetaütin Chrifto,exhocPauIiloco.Nam,fi Adamnbsp;potens fuitjUt transfuderit morte in fuos pofteros,Chriftus certënbsp;. Potetitior eft,ut transfundatin pofterosfuos uitä,cu fit fortiornbsp;jç ^iiiificandumjqAdamadmortificandu. Poftreraô,uincendifuntnbsp;j^Ores infernüSi enim Adam tarn potes fuit,ut transfunderet in nosnbsp;ipfum infernum,Chriftus filius Dei multo ponbsp;Çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft ad propagada in nos gaudia coeli,adeot^ cœlû ipfum. Haec,
j. nbsp;nbsp;conceperimus amp; tfadauerimus, fieri non poteft,qufn reporte-
^^^^üiiftoriam à morte amp; inferno. Cæter5,poft^ Paulus dixit,propa-^ƒJ^*i’nc^^e peccatum Sgt;C mortem,per unius Deliä:um,amp;: propagatani Vnius luftidam. explicat etiam fpeciem illius deli£rti,amp;:nbsp;Pp j^ft’dg,per quf hinc tantabona,amp;illinc tanta mala ^pagatafunt.
*^OBEDIENTIAM, inquic,unius hominis.Inobedientia Adcc eft,quod eft tätorum malorumautor. Data enim efteinbsp;kt knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex arbore Sapient!^. Cùm igitur Adam n-5 obedt
Mclegi, induxit iaobediendafua^ntorum naaIoruittmaiHin:«r-. bem
-ocr page 142-14* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. V. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
bcm terrarum » Hoccine,inquiesi tantum fceleris eft , Porno ucC:i,**l propter ipfum non Adam folum,uerumetiam omnes poften eius d?*nbsp;nenturfAn non puerile eftpeccatum,poma amp; pyra parentibusfufFu'nbsp;ranVEt magna uideretur crudeKtas,fî parens filiolumfuum proptn'i’;nbsp;niiis alteriuspomi furreptionem exhæredaretf Imo potius indignUnbsp;uidetur,ut tale peccatumamplificetur,amp; exaggeretunSedhlcaiTudä'nbsp;ciendi fumus,neiudicemus de peccatis, iuxta noftramhumanam op^nbsp;nionem,Iediuxta fententiam Domini Dei noftri,neciuxtareinbsp;fed ueritatem »Per ft non magnum eft. Porno uefti, fed magnum dbnbsp;Verbum Dcî,quoefuspomiprohibetur,contemnereô^præuarkai''nbsp;Non eft durabile,edere pomum,ftd illud demum durabile eft,ab ictefnbsp;no bôno deficere,Sc æternam in ft iram prouocare.In doe trina denbsp;‘niicntia,exigiturânobis,utpeccatanoftraita agnoftamus, utfen^nbsp;mus nos propter ipia meritos efft seterndha damnationem ? Quidhanbsp;dotftrina nobis abfurdius uideturf Deus autem non folum uerbis,nbsp;fumetiam uarijs exemplis fignificauitjnullum uideri peccatum tami^quot;nbsp;ue,tam exiguum aduerfus Legemfuam, quod natura fua non met^nbsp;tur æternum exitium.Vidc mibi peccatum régis Saul,quod primonbsp;gum decimotertioftriptumeft.Hiciuflus erat expedlareaduentu^nbsp;Samuelis,nec prius facrificium offerre,quàm Samuel,aduenifl^i’^“”’nbsp;autem Samuel ad conftitutum diem non adeifttjobtulit Saulboiolt;^“nbsp;ftum,amp;: oblatione uix finita,aderatSamuel.Hoc eft,SauInbsp;lationefuaaduentumSamueliSjUna tantum aut altera bora. Etia*®nbsp;propter hoc peccatum,quo nihil uideturabie(ftius,SauI amp;nbsp;ftcrieiusiudicati funtregno indigni.Videmihi etiam uxoremnbsp;fuga c Sodomis,refpexitpoft ft, amp; uerft eft in ftatuam Salis«Q.“*“ ,nbsp;prccato uideturleuius f Quid autem hop fupplicio,utinfoftiadus,‘i’nbsp;etiarn horribiliusfludicandum igitur eft de peccatis, no iuxtanoih®“nbsp;öp»hioncm,ftd iuxta ftntentiam Dei. Si intuearis in externamnbsp;fadem peccati,uidetur aliquoties Ieuifsimum,acne reprehenfîone 0*’*nbsp;\ dem dignum.Sed fi diligentius introfpexeris ÔC expêderisjinuenies*^nbsp;nam grauifsimôrum fcelerum aduerfus Deum. Ponamus nobis obnbsp;culós Inobédientiam Ade,de qua nunc nobis eft fermo.Quid enimabnbsp;iediusiimo qd puerilius, quefei furtimpomofSed cum Deus hoc^*nbsp;hibuiftct,amp;addidiifttminas:Quocunlt;^diecomederis,mortemoriegt;nbsp;ris,Adhpc,Satan diuerfum docuiiftt,uidelicet,qjnon eiftntmoritu^nbsp;fed di} futuri, Adam autem deferto uerbo Dei, conftntiret Satanæ,Ânbsp;comcdereticogita mihi,qugfo, quantum fcelus defîgnaueritfPrimumnbsp;enim,Àdam iudicauit Satanam prudêtem,quiftiat,quid humanæfdnnbsp;ti profît,quid nô profit,Deum aut ftultum,qhoc nefciat.Qliantanbsp;eft impietasfDeinde,iudicauit Deumendaeê, Satanâaût ueracê.Qp*“nbsp;hoc crimine horribiliusfHoc certc eft,G' expcnderis,negareDeumdifnbsp;Deû. Adhæc fenfit fe creatorc fuo fapiêtiorem,quippe q melius^nbsp;dicare queat,qüid ipfi conducat,q Deus. Aefortafsis nô cogitauit il»nbsp;perceptibiii cordis ftnfu,attamê,cû illud pdm defîgnaret,delitueruotnbsp;h^iü rccellù cordi$4amp; fuerunt Deo manifeftè coIpicua»Conftramb*
-ocr page 143-Comment, joan. brem. lib. il de spe. gt;43 ”^C€tia de noftrismoribusahquid. Cum admonemur de fuga pecca-^runi,ebrietans,impudïcirif,impofturæ, amp;aUorum fcelerum,tefp5-/ïxfölennmpcenitentesjqujdr Num ferüus ego fum facriffculorum,nbsp;^nctelTe hab earn faccre, quae ipfis uidentut f quid ad meiacrificulifnbsp;^^necefîèéft omnia credere,quj:ipfî effiiduntf Nori dicunt:Quidadnbsp;ƒ Deus?’ quid ad me Verbum DeifNequeenim Safari ptodicfe tarnnbsp;pP^rtè, fed arripiunt facrificulos, ut ipfiloquuntur, hoc eft, Miniftrosnbsp;. . '^deiîæ^quf explicant Legem amp; EuangeliOn. In bos folos uidentur binbsp;fuam effundere : fed fub horum nomine Deus uidet fe accüiàri, fenbsp;¦^nci,fecontemni,iamp;:fe pro mendace haberi»pum igitur fub pecca-^^»quænobis uidentur Ieuifsima,delitefcant atrociftima quæquc fcélcnbsp;iudicandum eric depcccatis noniuxtahumanæ rationis opinio-ƒi fed luxta fententiam Sc decretum Dei. Haderius de peccato A-inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liunc etiam deiufticia Chrifti. Quac eft ergo ilia Chtifti
1 ^fticia, propter quam no ipfe tantum, uerumetiâ omnespofteri eins, J^’funt credences in iplum, confcquuntur Salutemf Per Obedienti-yinquit Paulus) Vnius.Hæc eft obedientia Chrifti. SiCUt autem In-rj^dientia Adæuidetur nonadmodumrequirenda, ita ÔC Obediêtiànbsp;^’’dfti,necmagna,necadmirabilis apparet. Chriftus duxithoneftaninbsp;n?iatïi uitam, fed Sc multi Patriarchætalem duxerunt uitam.Pertulicnbsp;. ^us mortem inno cêter,fed ôc multi Prophetse p ertuleriirif rtior-1^’^innocenter ,ac obedienter ? Quid igitur eximq habet praealrjs o-f^^^icntia ChriftifSi ea fua dignitate explicari poiîèt, nihil uirtUtum ef.nbsp;lib ^J.^^’’”‘'3bilius ÔC excellentius.Poftq enim Unigenitus 8i xcernus ftnbsp;,.\ÖeiaflumpfitfiIium hominis in unitatemperK)ng,ornauit eum o-Ij^’dcitatisplenitudinc corporaliter, (fîcut Paulus loquitur,) ut fta-Cäh initio incarnationis feu conceptionis fuæ fuerit in forma Dei,8^nbsp;I^Uerit omnem diuinam raaieftatem.Ac potuiiîèt earn confeftimpanbsp;^oftentare,6cin uniuerfo orbe manifeftè ufurpâre,Sed Deus Paternbsp;’fftis uoluit,ut pafsione èi. morte fua expiaret peccata humani gencnbsp;(^^’^reuocaret hominem ab æterno interitu. Quare Chriftus uolun-;nbsp;’eft f *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obedrjt,ut primum quidé fufceperit, repofîta coe
çfoelicitate,omnes humanas imbecillitates,amp; cü pOtuiflet continua i,jj ^catitudine,maluit affligi,^ uocatiorii Dei Patris fui reiîftcre, De-(^^»cùmpotuiiTet omnium inimicorû manus cfFugere, malüit hoftilinbsp;uoluntati Dei non làtisfacere.AdhaeCjfî omnino moriendiânbsp;Apotuiftet trâquillura genus mords eiigere: fed uoluit ignominio-|.ç^^îtn,amp;acerbifsimamcrucis mortem fubire, ut Deo Patriobedi-execrarentur ipfum uirukndfsimis ma •nbsp;tçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruce,potuifl'et,uno,non iamdic3,uerbo, fed nutu faiteeffî-
Jjj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfis dehifceret:fed maluit ea padentifsimè ferre, imo edâ
^^ «luteeorumintercedere, § cum uoluntate Dei Patris pugnare, j^j^ütemhumanigeneris negligere. Quid mulds op us f Chriftus fuanbsp;^^^dienda uniuerbm LegemDei, tameam, quæcft de ddedionenbsp;quàm illam, quæeftde diledione proximi,ficucnbsp;' P*^,ita impleuit, ut nullumprorfusuidum in eo fît inuentum.
quot; Hac
-ocr page 144-14-4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. V,. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Hac obediefitia nihil poteft perfeÄius,nihilabfolurius cogitari. QiH' re hac obedientia illud efl: aflccutus,ut non tantum iplc in nimmamönbsp;altaretur fubliniitatem,fed ctiam omnes pofleri,fîuc illi,qui fueruntaonbsp;te,fiue poftadueiitum eius in carnem,confequerentur per ipfumacttfnbsp;nam iufticiam amp; fœlicitatem. Habes antithefin Adas amp; Chrifti, ex lt;51’’nbsp;manifeftum efl:,quód etfimagna fuit efficaxinobedientia Adægt;nbsp;men longémaior amp; efficacior fuit Obedientia Chrifti,ut cum iîîa iflj^nbsp;xerit in orbem terrarum peccatum amp; mortem, hæc multo plusnbsp;catiufticiam uitam»
Cæterùm,cùm Paulus dixerit mulcos efle conflitutos peccator^^» per unius peccatum feu inobedientiam,amp; multos conftitui iufios,p^nbsp;unius iufl:iciam,mox uenit auditor! in mentemzSi hæc ita fe hab ent,nbsp;quid prodeftLexf Nam, fipeccatumuenitperuniushominisnbsp;tum,cur fuprà didum efl:,quôd ubi non eft Lex, ibi non fit præuan*^nbsp;tio f Et, fi iufiicia eftjper unius iufticiam, in quern ufum data eftnbsp;quam multi fentiunt in hoc datam efle, ut propter mérita operum^nbsp;us confequaraur iufticiam f Quod fi iuilificamur per gratiam uniusnbsp;folius Chrifl:i,ad quid prædicatur nobis Decalogus, quieftuniu^nbsp;moralis Legis compendium^Ad hoc refpondet nunc Paulus, 8^ ‘*1nbsp;catuerum ufum Legis,de quo tarnen poftea cap. 7, copiofius traa^'nbsp;bit.Lex,inquit,fubintrauit,Lex data Scinilituta eft,non utauft*'^'^» .nbsp;rainuat peccata,quemadmodum hypocritæ fentiunt fed poo^snbsp;geatpeccatajSif ut dcliftumabundet.Hæcautem difputationbsp;joneft transferenda inforumPoliticum,necin externamhuiusuinbsp;conuerlationem,fed manedum eft cum ea,in foro EcclefiafticOjnbsp;eft forum confeientiæ. In foro enim politico lex ilium habet ufuH*»^nbsp;fitinftituta ad minuenda peccata,amp; ad coercendam maliciani,uthönbsp;nesà defignandis cumulandis fceleribus,minis amp; fupplicqs leg’S^nbsp;, terreantur.De hoclegis Ufu dicitaliasPaulus,Lexnon eft pofitaiu* *nbsp;' G amp;:iniuftis,raptoribus,amp;fc.Inforoautemconfcientiæ,Lexlongèah^^j,nbsp;' habet ufum.Ibi enim inftituta eft,utabundentdeli(fta,non quidcin»nbsp;noua delicfta in hominem conférât, fed ut uetera 8c latentia innbsp;producat,non utnumer5deli(ftorumaugeat,fedutefficatiam,amp;^^nbsp;gnitudinem eorum oftendat. Etfi enim lex Mofi coftituit quædam^nbsp;uitica amp; Politica deli(fta,quæper fenonfuntdelitftajUtjCxempIigi^^nbsp;tangere morticinum,uefci carne fuilla, uefei agno Pafchali abftynbsp;rali San(ftifîcatione,ôè multa id genus alia, tame Paulus loquitur hicnbsp;ijs delidis,quæ natura fua delidla funt, quale eft, Contemnerenbsp;Efle uerbo DeiincreduIu,Concupifcere, amp; quæfunthuiulmodi.If*^^nbsp;tutaigit eftLeXjUthgc deliftaabundent, hoc eft,ut cognofcaturp®^nbsp;tia,efficacia,amp;magnitudo eoru.Vnde poftea cap.7.ait : Concupift^nbsp;tiam non nouiflem,nifi Lex diceret, Non concupifeas. Et, Lexnbsp;nbsp;nbsp;jjJ
in me omnem concupifeentiam. Et,Fadum eft peccatum fupramo peccans amp;c.Hic difeendus eft ufus concionum de Lege,feu prafcepnbsp;Dei. In pubiicis enim concioilibus explicatur nunc Lex, Nonnbsp;nunc Lex J, Non committas adulterium gt; nunc illa,nunc alia Lex. r
-ocr page 145-COMMENT. IOAN. BREN; LIB. 11. DE SPE.
ergo cogifandum eft, de Politico ufu, uidelicct, quod faîis Lex ^gatânobisbortam uitaeconuerfationem,ut minus peccemus.Oeinnbsp;^eogitartckim eft de Spiritüäli ufuiüiddicet,quód talig Lex óftendatnbsp;jjobis magnitudinem peccâti,amp; póterttiam eius,ac indicet,quod tantanbsp;peccati räaßnitudojut cÔrjciat nosin perpetüam damnationem Hinbsp;^üOüfusconiungendifunt,utaItergübernet externa uitam,alter Côtînbsp;‘^cntiam.Pèriculofum, imô pernidofum éft, fî unustantumufusarri-P’atür,amp; alter rerjdatur» Qtii exiftitnat Legem in hoc rântum datam,nbsp;'’^prædpiatexterna opera,isabutitur Legead hÿpocriGnii amp;iudicacnbsp;^^rafua efle ueram iufticiam.Qui autem putat Legem tantum datamnbsp;^^gt;ut often dat magnitudinem peccatorum,hîc négliger ftudium bô.-operum,ê^ exiftimat nullam eorum rationem haben dam. Connbsp;j^pgendi igiturfunthi duo ufus, ut amp; exercitium bonorum operumnbsp;’^*«piamus,amp;hæcopéra,non effeueramiufticiamagnofcaniusi Hocnbsp;jîj’m illud eft,quod didtur, Legem augere, non minuere peccatum.nbsp;^^idergo dicemusfNuraLexaugctpeccatum ,feu oftendit magnûnbsp;\^dineni peccatÉut damnemur,amp; pereamusfNihil minus.Sic enini adnbsp;î'Paulur:VBI ABVNDAT DBLICTVM, IBI SVPER.nbsp;^qVNDAT gratia. Obferuabiledidum, ^aureisnotisexci-^’^ndurn . Docet enimprimum,quis fitprincipalis finis Legis, uiddi-'^^gt;qgt;Lexoftendatmagnitudinempeccatorum, nÔ ut pereamus,fednbsp;^^d agnitionem magnitudinis grariæ perueniamus. Deinde oftenditnbsp;u^filiumDei ,in omnitumultu confcicntiæ,qui ex peccatis oritur,nbsp;y’^.cùmpiftâpatefiuntconfcienciænoftræjbiturnorittimormorgt;nbsp;^®®^inferni.Quid ergo eft, q?Deus conniucat, ut hictumultus in no-J^^xciteturfNon certèillo facit cofilio, utpereamus,fed ut cognofeanbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanto maior fit gratia pér Qhriftum parta,quanto magis tumul
’’’’^peccatorumfentimus.Si ènimpotêtiapeccatitanta eft, ut nos dâ-j^Jjtnuho potentior eftiufticia Chrifti,utnos feruet.Hocperinde eft, gt; quis diceretïSi Sätart poteft me öCCidere, multo magis poteft menbsp;uiuificare,quia Deus eft potêtiór iàtanâ.Sic fentiendû eft de pecnbsp;8lt;:iufticia.Si peccatum poteftnos damnare, multo raagisiufticianbsp;|jj.‘fti poteft nos feruare.Et,ut Paulus banc rem magis perfpicüè ex-facit ex utriscpjhoc eft,ex peccato AdaC,amp; ex Iufticia Chrifti,feunbsp;'’tà.Reges ,ac tribuit fuum cuicpregnüm.Qiicmadmodum,inqui-K ^»fegnauit peccatum Sdc.hoc eft, Peccatum eft REX, amp; exercetre-^^'ï^fuum ad mortem,ac perpetüam damnationem.Hicréx dominâtnbsp;jj^f’^’^mnibuspofteris Adæ. Eftamp;Gratia,Rex.NomineautemgratiïCnbsp;li^^^ligamusfauorcm, quo Deus gratis compleditur crédentes,tant5nbsp;^^^pter Chriftum amp; iufticia eius. Hicrexexercetétiam fuüm regriûjnbsp;*^^^§nat ad iuftidam amp; uitam æternam per Chriftum,(hoc eft)Denbsp;çj, ^atuito fuo fauore iuftificat,feu abfoluit ab iniüfticia oês in Chriftunbsp;dentcs,amp;: tribuit eis æternam uitam, propter Chriftum filiUm fuü*nbsp;igitur regê dicemus potentioremf NÔ certe pecCaCum,fed grânbsp;jj^’^’HocenimuenitàSatanajperhominêjillaautemuenitàDeoipfo,nbsp;’^Pter unigenitûfih'umfimm Dominumnoftrumiefum Chriftum.
N Quarc
-ocr page 146-«4^
IN cap; VI. EPIST. PAVU AD ROMAN.
Quarcjgratiamultopotcflti'orcftadnos feruandos, quampeccatu*** ad con^mnat? dos. Qusc cûm ita fe hab ent, certum,firmum 8(. fixUJ®nbsp;Spes.qua habcnius,dc æterna noftra Salute, propter GhrifhiÄnbsp;nos haudquaquàm pudefadat*
‘ ^ilobis male loquuntur/aciamus mala,ut eueniat b öna 7 Ac eo inloco paucifsimis cam perftringit.Nuncautem,intcrmifîà tra^do^nbsp;de Spe,(ad quam tarnen poftea cap.S.reuertetur,) fufcipit copiok^nbsp;illam de bonis operibus,obie(ftiönemjrefpöndendum.Etfi enimio^^^nbsp;fea fpargit quædàm argumetorüm femina,quibus probat, Spe»®®?nbsp;pudefaccfe,de quibus Lecfüoreifijfuo loco, uoIenteDeo,admonc^nbsp;musjtamèn in illis duobus,quæ féquunturjCapitibus^SextOjUidelic^*^nbsp;èi. feptimo, præcipuè commoratur in éxpîicandailla defaciêdisbom^nbsp;öperibus obiedione.Èadem öbiedtio,etiam his noftris temporibus»*nbsp;gitatur,amp;: accufantur concionatores Euangelq Cbrifti,quôd doccaß^'nbsp;non eftèbona opera facienda. Sedbenehabet.Hæcaccufatio noftdtnbsp;obfcurumargurnentum,quód adnûciemus,histemporibus, eatiden^nbsp;doétrinâ,quam Äpoftoli,amp; imprimis Paülus,adnunciarunt. Gùmnbsp;eadem plané nobis, Äpoftolica fcripta expficaritibus Si docentibu^»nbsp;o'bqciantur,quæ Paulo et reliquis ApoftoKs öÈielt;fta funt,manifeftumnbsp;eft, nos eandem traâare dodcrinam.Reipondet igitur Paulus huic ƒ-
lumniae»
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14-^
docet,qgt;etn non iuftificamurproptermcritabonOru ope.-tarnen non fit perfeucrandum in peccaco,fcd bona opera necefia *^ofintfacienda.Quidergofinquiens:Perfeuerabifnus in peccato,ucnbsp;Sfatia abundctrAbfit.Hic initio obferuandum eft, q? Paulus Joquaturnbsp;^^frudibusfeu operibuspe€cati.Nam,filoqucndum eft,depeccato,nbsp;‘HJod nobis in carne amp; ianguine eftagnatum,perfeueradum nobis eftnbsp;*')co,uelinius,noljmus, uGqp ad morte» Etfi enim reatus huius peccari,nbsp;^ohtus eft per baptifinum, adus tarnen eius manet in homine,dum canbsp;^®0^amp;nguis manet.SediIIudneceftariumeft,uthuicpeccato no obe-?*^tUus,nec opera eius faciamus,fed cupiditates eius compefcamus,0Cnbsp;operemur.Qna^ cauiamf Quia,Mortui,inquit,fumus pec-1nbsp;nbsp;nbsp;»Quomodoigitur faceremus peccatû, amp;:uiucreraus in peccatof
1 Mquomodo,inquies,fumuspeccato mortuifAudi,quid fequat.An '^^oratis,qj quicu«^ baptiftti fumus Sfc.His uerbis docet PauJiis,quonbsp;*^^^0 fimus mortui peccato.Baptifi'nus.n.in hunc ufum eft inftirutus,nbsp;’’^Pcr ipfum inferamur in morte amp; fepulturam Chrifti» Et cubaptifacnbsp;J?'tiam,ibi mors ac fepultura Chrifti,accommodanc ^applicant ei.nbsp;J Musaûc occidit morte fua pdm, amp; fepulturafua fepeliuit ipfum,nbsp;j ¦ Mrrexif,mortificato amp; fepulto peccato,à mortuis. Quare,cfi nosnbsp;fimus morci Si fepukurac Chrifti,per baptifraum.neceffe eft,utnbsp;d^’ïiadmodum Ghriftus excitatus eft ex mortuis per gloria, hoc eft,nbsp;^^^ntiam amp; uirtutem Dei.(Hæc enim eft gloria eius),ira amp; nosexci-mortuariisoperibus,amp;ambulemus in nouitate uite.Hic difcenbsp;j f ufus baptifmi,uidelicet,q3 fitinfertio in mortem,fepulcuram,etnbsp;I /^^fredionem Ghrifti, ut qui baptifatur, fandificet perbaptifrau.adnbsp;! fMipationem omniû bonoRz, quæ Ghriftus morte.fepultura amp; re-ƒ’’^ftione fua confecutus eft.Magnifaciendus igit eft Baptifmus, necnbsp;reputadus,q publica Regis in regnum fuu confecraiio,imô mul-,j^PJürishabendus,q? Reges huius feculiconfecrêtur tantumadterre-5\.'^regnum,per baptifmumaut confccramur in ccelefteregnum.Eft ,,nbsp;. ^Ocloco difcendumofficium corum,qui funt baptilati,uidelicet,qgt;nbsp;fint abfoluti à peccato,amp; confecrati ad iufticiam uicam,nÔ am-jj^^^ambulentin operibuspeccati. Hoc enim eflef,fuam confecratio».nbsp;ij^^^yprophanare redire ad mortem.Quare,etfi bona opera no funtnbsp;. fita iuftidgjfunt tarnen iufticiæ frudus,amp; facienda ex officio.Nam,nbsp;(j^^*^admodumrex, qui confecratur in regnum,non meretur regnû,nbsp;ciuium,fed confecutus eft regnumnbsp;çj ^^cefsione,uel adoptione,uel eledione, Dicere autem ius eft offi-fft ^^gis.’ica Ghriftianus,qui confecratur in regnum ccelefte,nô menbsp;l)tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud bonis operibus,fed confecutus eft gratis , tan tu pro-
^’^ift“”’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ghriftianiofficiû,
Chriftianus pofitus eit.Non ordinatus eft.ut edattantu *®4t,fed ut bona faciat opera,idcp non eft meritum,fed officium.
ffv'/xcpulsi yerov«/A‘' ô/xoià'/i*T7 *7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XsÙ wasat-
’*'^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;vtotfXav7eç,oTJ ô Tru-Keuoz ivO^eüTrQ' ßlaesKufueM» îvlt;t x«
^'^'gt;'»95a.'o-cS^«^«,/jLoü^'n«ç,'îO;j^»kî24A«Â€w6**ê‘-*S
N X Nam
-ocr page 148-H* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. VI. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
Nam fi mfiticij faÆ (umus illi per fimilitudincm morifs cfus,nifui turn refurredionjs participes crimus,iHud fcientes,quód uetus illcnbsp;nofter homo,cum illocrucihxus eft, utaboleretur corpus peccati,utnbsp;pofthacnon feruiamuspeccato.Etcnim,quf mortuus cft,juftificatusnbsp;cftapeccato.
Quod Paulus antca docuft,bona opera neceflano efle fadeda,?^^quot;' ptcrea gj infcrti fimus,per baptifmum,in mortem Chriftiiamp; mortd“'nbsp;mus peccatOjhocnunc expoiit,amp; magis perfpicuè exponit,ut ceftil^''nbsp;mis rationibus conuincat,noti efte peccandum,5c manifeftè probtlnbsp;osdrefycophanfas,qui dicunt Apoftolos condonari,nô cflcbonaO'nbsp;pera fad€nda,fed peccandum efïè,ut gratia Deiilluftretun Siinferö»*^nbsp;quit,fumu8 fimflitudini mortis eius, Obferua uerbumnbsp;complatatifumus^Nam hoc uno uerbo,fî explieetur, tota cauftnbsp;cua redditunQuod enim accidit in arborum platatione, aut infitioU^*nbsp;hoc idem acciderefolet in baptifmo,in quo mors Ghrifti nobisnbsp;poratur.In arborum plantat{one,agrcftis ÔC infrugifera arbor transN^nbsp;tur è fterili folo,in hortum,8£ inferieur ei frugifer furculus. Quidnbsp;fitrFrugifer furculus non rautaturadnaturamagreftisarboris,ffdc‘’'nbsp;trà^a^reftis arbor mutatur ad ingenium furculi frugiferi. Itacpnbsp;bor hefrugifcra,prop ter in(itum furculum frugiferum.Sicnbsp;mines,natura fumus fterilis amp; agreftis arbor.TranfpIantamurnbsp;baptifmum in hortum Eede/îæ Dei,amp;: inferieur in nos morsnbsp;quamfertilis furcuIus^Quid ergo fierQualemfrudumprotuIit^^^’^'^“quot;nbsp;lusmortis Chnftiinperfonaipfius,talem etia^innobis, quibusniof^nbsp;Chrifti inferta eft,amp;q fumus mebra eius,profcrat,neceflc eft.Mots’*^nbsp;tern Chrifti »attulit in ipfo ilium frudum, g? Chriftus, expfef®nbsp;to^ edieritad ueram amp; perpetuam uitam. Ergo ôc nos iHualèrrenbsp;du debemus, ut defeto in nobis peccato, prirntt quidera ambuleiuu^nbsp;in nouitate uitp,deinderefurgamus etiam imorte cum Chriilo,innbsp;nam Hitamdealt;q^ Chriftus non mu tatur in noftrum in oeniura, fed o®’nbsp;in ingeniu Chriftfmutemur,necenc eft. Vides, hortod etiam amp;arb^'nbsp;res docere nos pietatem,fi cas,eruditi uerbo Dei, redis oculis afpid^“^nbsp;mus.Sic et alias docetnos Chriftus difterepietatem ê Vinea.Ego füll’*nbsp;mquiens^uitis uera,amp;: uos palmites Sfc.Proponit etiam aliasnbsp;nem de ficu fterili, quanosad poenitentiam hortac, adeo(^ cum inii’^Jnbsp;creatus eftèt homo, pofuit cum Deus in hortum paradifi,ut operate’*nbsp;fllum.Etfilius Def oraturusjfeceisit pleruncpinhortu. Quare,arborc^nbsp;amp;hortinon funt tantum aijjiciendiiuxtaingenium hominum huiusijnbsp;culi,qiii externam tantum uoluptatênbsp;nbsp;utilitatem in ipßs qufrunt, ftd
etiam funt conftderadi,iuxgt;ca ingenium ipiritus iandi^ut ftnt nobis ditionf ad ueram pietatê.C^omodo aut furculus mortis Chrifti lit efHnbsp;cax in nobis arborib.natura fterilibus,docet PaulUs cofequeter,cua«t*nbsp;Illud fcientes,q? uecus nofter homo,cû illo crucifixus eft,ôéc.Primum,nbsp;obferua,quid Paulus uocet Veterem horem.Vetusigithomo,hocIonbsp;co,non didtjhomo fenex,autmultorum annoRj, nec dicitur,Carnah«nbsp;tant« amp;'crafsus hominis affêdus,fed dicitTotus homoeanimo amp; corpore,'
-ocr page 149-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II. DE SPE.
I'oi’CiCtiamfi unius tantS dief,aut horæfuerit.Nam amp; infantes funt Ve ^shomo,quippeq5uetushoniodicaturnatura Adæ poll lapfunn'nnbsp;P^ccatu.Hæcauc natura eft, qgt; Adam fucrftpriuatusfpintu fancto,amp;nbsp;^orutus incrcduîirate,jgnorâtia ÔC contemptu Dei,c qui'bus deinde fcnbsp;^^untur,afflilt;ftiones, Mors,amp; horrorcs infemi.Gum igit omnes nobinbsp;JJtnafFeramusbanc natura,in hunc mundum,uerè amp; rede didmurnbsp;^^n-e nobifcumueterêhominê.Deindeuideamus,quomodo bic uenbsp;phonio crudfixus fit cS Cbnfto, Nam Cbriftus fecu in crucem fuftiinbsp;^ffli(ftiones,mortê,amp;borroresinferni,quæutarguunt,peccatû efienbsp;^ifsimum,ita etiam funtpeccatifupplida.Hæc,cùm Cbriftus fufce-rbtinnoccnSjCxpiauitpeccatUjamp;aboIeuit peccati corpus,boc eft,renbsp;’Pamp;m,feu potcntiam,amp; efficariam peccad.Sicut enim aliâs,Corpus opnbsp;^Qnit umbræ,ica SC boc loco corpus intelligcndu eft ipfa rei leu effi^nbsp;J’Jiafeu operatione.Cùm aût per fidem afpicimus crucem mortemnbsp;’«nftijtunc inten/gimus grauitatem peccati, amp; uidemus morte Sc in.,nbsp;^^^îjquænos propter peccata meriti fumus, ut redè Sc nos dicamurnbsp;?^dfixi 8c mortui.Iam,qui mortuus eft,is eft amp; iuftificatus,boc eft,lUnbsp;p fatus àpeccatOjfeu defijt peccare,aut mortuus,non amplius peccat.nbsp;^^t^igituetus nofterbomo crudfixus fit mortuus cumChrifto,nbsp;non deb et deincepspeccafe,perindeacfiadhucuiueret.Videernbsp;’^ihi,quid faciat is,q per baptifmuni Chrifto infertus, adhuc fedatnbsp;P^*^cata.Prinium cnim,nô credit Chriftum mortuum,amp; ueterem ho-^’^ècum Chrifto efle crucifixum.Nam fi crederet Chriftum,propternbsp;^^^Çata mortuum,cet tcagnofccret magnitudine peccati, uidelicet, qjnbsp;p‘•^atum mereret iram Dei,afflidiones,adeoc^ mortem ipfam 8cnbsp;^^’^Utn.Vbi autê bæc ob oculos ponunt, ibi naturaad ea trepidamusnbsp;^^ohorrefcimus.Cu igit p cccator ad ea non trepidauerit, au t cob or-^^bt,nianifeftum eft,qgt; non credat Chriftum pro peccatis mortuumnbsp;^^•Quidautêhocincredub'tatisfcelereabomirtabiliusC Deinde,quinbsp;P^^catjpropbanatbaptifmum.Baptirmus.n.eft confecratioinregnumnbsp;^^efte ÔC perpetuam uitam. Qui autem peccat,tradit fe,deferta liber-?^ecoeIeftisregni,captiuumSatanæ ÔC morti.Prophanat igitur bapti-'^^ni.Nam,quêadniodum Rex quifpiam terrenus prophanat fuamnbsp;^'^^fecrationem,cùm deferta defenfione iufton2,iuuat iniuftos,8c per-^Wiuftos:itarexcceleftis prophanatbaptifmum,quoeftinregnunbsp;confecratusjcum deferta uita ccelefti regno digna,fedat impienbsp;Sc peccata.Poftrcmô,qui defignat peccatum,fît fuijpfius bomi-A^’Peccatum enim gladius eft,animam occidês. Horribile eft,fi quisnbsp;fegladio iugulaûerit,aut fuo fe laqueo fufpenderit. At qui peccat,nbsp;. 0feipfumgladioiugulat,amp;fuo Celaqueo fufpendit,idlt;^ tanto horrinbsp;ç î'iSjquâto uitaanimgprgftat uitg corporis.Qiiare multo grauiusaf-^’^tïiür,cùra aut nos ipfipeccauerimus,aut^ximi pdm uiderimus.qnbsp;4^êüideremus fuo fegladio interimere,aut fuo fe cingulo fufpêdere,nbsp;EîAt«Tsi98tvoj:?5{» (JjîXf iS’S,Tns‘€uej:lt;S5v,o-np\ffv5;Hlt;nf/tlt;» eieniT-élfo-rtnbsp;3Ccts-ôçtyiJi9ijçfcKveKfwv,ôuKt-n«-nîGv)/(nlt;.Q,95tva7’çaû'7W ôuk tr? xt/iiieua.
06$. ovto 6'‘ i//*-e7ç Aojî^e-
* N 3
-ocr page 150-•JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. VI. BPIST. PAVLt AD ROMAÄ.
v6Kföw/xJiw t-5 ifJL^iiih^avTKz } nbsp;nbsp;©e^,«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igt;‘e-69 Xt^f
î|jiûSp.
Quod fi mortul fumas cum Chr/fto, crcdimas qi Sf uiucmüs cum il{o,fcientes,quód Chriftusexcitatus à mortuis,nô amplius m oritur,nbsp;mors illt non ampIiusdominatur.Nam quod mortuusfuit, pcccatonbsp;mortuus fuit femel.Quod autcm uiuit.uiuitDeo.Itaôf uos reputatcnbsp;uosipros,mortuos quidcm efle pcccato,uiuccesautem Dco,per Chdnbsp;ftum Icfum Dominum noftrum.
Commoratur Paulus in cadent rc,quam ante fiifcepft tradandâ,« quemadmodû in prpcedenti capite iterû atc^ itciç inculcauit de origi'nbsp;ne amp;f potêria pcccati per Adamû,nbsp;nbsp;iufticiæ per Chriftû, tta nunc itrt?
at^ iteiîîrepetit,no eßepeccandù,propterea g?mortui nrïiuscûChn flo,amp;; refurrexcrimus cûipfo. Hacrepetitione partim fignificatfpuninbsp;ûndum,feriô exigere,q? etfi bona opera non merent expiationê p^c-catoi^2,tamen neceflàtio fint faciendarpartim inculcat porentiam mortis amp; refurredlionis Chrifti, in nobis. Hane. n. cognofcerc,maxima dtnbsp;Pamp;ifî iidfims.Hùbeo omnia,inquicPaulus,pro reiedtamêris,ut Chrifiumîu-crifaciam,amp; eognofcamillum,ac potêtiam refurredlionis eius, amp; cornnbsp;munionem afflidionum illius,dum cooformis fio morti eius àûQucnbsp;ergo fit potentia mortis amp; refurredionis Chriflt, exponic Paulus hocnbsp;loeorSi aiortui,(inquiens)fumus cû Chrfftô,credimus,g3 Si. uiucn’^’®nbsp;cum ipfo,etc.Hpc ut redius intenigaraus,fciertdû ed duplieem P®nbsp;tenrià mortis refurrcdionis Chrifti. Altera ed,quam morsnbsp;redio cxercuerunt in îpfa Chridipcrrona.Altcra, quam cxercét indobis,aut in nodra perfona,qui fumus membra Chridi.TanKr.n.podn?nbsp;cd mors ChridijUt primùm expiatierit peccata coram Deo,ô^morfl»nbsp;tauerit tam peccata ipfajqmortemipcccatoRtdipendiirm.Ô“®^^^/”*nbsp;tuus,inquit,ed,peccato mortuusfuit femel,hoc cd,cxpiauitplt;dmiu^nbsp;morcc,amp; occidit morte. Sicut amp; apud Oieâ dicit CbridusiO morsƒ''nbsp;ro mors tua amp;c.Sed qua potentia habet mors Chridi,in Chrido ipl^»nbsp;capitc nodrojcandê potentiâ habere debet in nobis, qui fumus me®*nbsp;bra eius.Mors Chridi occidit pdin et mortê.Ergo debet etiâ irrnob^nbsp;niembris Chridi,pdm amp; morte occidere.Sic amp; refurredio Chriditanbsp;t^ed potêtifjUt collocauerit cumin cceledi,amp; nunq finienda uita.Excinbsp;tatus ed,inqt, à mortuis,n5 amplius morit, mors illi non ultra dnabitînbsp;Quod aûtuiuit.uiuit Deo.Eandem potentiâ debet etiam in nobis Rcnbsp;furredio Chridi habere,uidelicet, ut cfficiat, non folum corporca«nbsp;?ternâuitamrefurgamus,ueR2enamexcitetnos,dûadhucin hocfccu-'nbsp;lo corporaleagtmus uitam,àd fedanda uera fternf uftp opera,quænonbsp;bis diuinftus funt prgcepta. Sed quo potetiamórtis S' Refurrediom*nbsp;Chridi folcat in nobis exerceri, docet Chridusipfeapud Ioan.cap.3nbsp;cutMofes(inqens)exalrauicferpcntein deferto, ita exaltari oportet fi-liûhoîSjUt OÏS qui credit in eum,n5 pereat, fed habeat ^tertïâ uiram.lnnbsp;Nu.cap.zi.murmurantIdaelitpaduerfusMofen, SCcogitantrcuertiWnbsp;Ægyptû.Mifitergo Deus in Ida éliras fer pent es ignêpcdiîentij efflan-tes.Sed P œnitetifra elitas impietatis fup,amp;f Mofesintercedieæ cis.Quanbsp;rcDéusiubetModnamp;cereferpentêfneûjamp;exalGiriinfignUjacadditî
-ocr page 151-commuent. IOAN. 8R.EN. tiBEE II. DE SPEC 35? Qulperculîùs aipcxerit cû,uiuet. Verifîmilc cft,qj multi Ifraelitaiît fucnbsp;pntincredu!i,aciudicaucrinc uanifsimum cflê,qjferpens inanimis è fo-hominem fanare qucat.Scd qui ucrbo De/ obfequebantur,nbsp;ppercuisijfcrpcntem æncumafpiciebant,confeftim confequebanturnbsp;*nitâtcm*Sic oC Chriftus habet fpedcm mortui ferpêns,quia eilmor-**iüsproptcr peceata noftra.Et exaltatus eil tam cruce, qrciurretîliôe,nbsp;J*fquicunlt;» percuiîus fueritpeccato amp; niorte,ac aipexerit eùm,c5tranbsp;^^etcxipfo uirtutêoceidendipeccatû amp;mortê.Sed quomodo afpi-Gîhriilusfbîon corporalibus oculis,fed quomodo ipfe do cet. O-'^‘nisjinquiensjqui GR.ED1Tin cum,non périt,fed habet æternam uinbsp;^Oî.Chriilus.n.fîdeafpicitjCÙm crcdiraus,gjmorte fua expiaueritpecnbsp;^atanoilra,amp;refurredionefuaimpetraueritnobisiufliciâ Si. uitâ.Hacnbsp;^ycgt;primumattrahit(utita dicS)uirtusfeu potenria cognofccndggranbsp;'’’tatis peccati nollri.Deinde attrahit potcntia ccrticudinis deremiisionbsp;’’'peccati propter Chriflura. Prætcrea attrahit poten tia oppriniendinbsp;^^ccatijôd expurgandi illiusjac obcdiendi Dco, Poilrcmô attrahit ponbsp;^'ntiarefurgendiin nouiisimo die ad perpetuam beatitatê.Ergo, quinbsp;l^^ccatû fuum nondû agnofdt qui nondum uocationi Dei obfequic.nbsp;J'iidübitat de futura ui£a,amp; arabigir, quid ßbi ia eaßt para£um,is no-aipicit Chri{lum,ncc in morte nee in refurredlione.S ed,ut adnucnbsp;pB^ificantiusintenigamus, quomodo uirtus mortis amp; refurredionisnbsp;'^^diliin nos deriuec, fumendum eft exemplümulieris hg morrhouignbsp;ÎPüdMat.cap.p.Hgctetigit fimbria ChriilijS«: attraxit uirtute ianitatis»nbsp;,'îttrahimus Si nos uirtutê mortis Si reüirrcamp;ionis Ghriili.fi tetige-./^Us e5,non quidêexterna manu, fed FIDE. Fides.nifuanus eil fpira-j non folum ChriilüfiliumDei,uerumetiam Deumipfumpatrcnbsp;^^*^gcrc,amp; omnia bona ab eo acciperc pofiumus j fi iàltêhâc manumnbsp;'*^fnderimus.Eil.n.h^cmanus,natura noilra,ualde cotrada amp; arida,nbsp;ß 0 prorfus mortuacfed eil exci£anda,reilituenda Si fuflollêda uerbonbsp;^d,feu praedicationc fidei.Sicut Si Hur ac Äheron fuilollebät manus ExôÀlr.nbsp;«^ofi.Demustót funimâoperam,utprgdicarionê Euangehj de Chrt^nbsp;ß®3ud/amus,oi memori mente reponamus, q manus fidei noilrj fu-^tentur.
M» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î tv ôvkt$ ifi-öiv , 6ilt;; S' 'iis-lt;i)iûvèiv
tWTâÛS uÔÎ9v)XitaÇ O'«). nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U^WyoT5Alt;K«lt;AKflt;5£ÇTfi «
’îat,«C^*'X^«sTi(9iTEÎlt;iw-'îJ^0e$,«lt;î'iKyeRj’MV^c5v7»ç i ß^TC/ttAsv/xSSvo-zgA« AKnaouvyMçl^ Oe§.
Ne regnet igttur peccatuni in mortaii ucllro corpore,ut obcdiatiai inijpcrcupiditateshuius.NetÇaccommOdetismcmbra ueilra,armanbsp;•niufticiaCjpeccatOjfed accomodetis oosmctipfos Dco, uelut exmOfnbsp;I luis uiuentcSjSCmcmbraucftraarmaiufticiæDeo,nbsp;Haec ed conclufîo,quam Paulus infert,ex rjs,quæhadeniis à pr/hd-J huius Gapitis commcmorauit, Sumus, (inquit ') baptiiâti in mor-Chriili,Sumus confepulcf cum Chriilo. Ghridus morruus ell, Si.nbsp;cum ipfo mortui fumus. Ghriflusmortifîcauitfuamortepecca-;nbsp;.uiuit Deo. Ghriilus cxdtatus efl à mortuis, amp; nos cum i-cxdtati fumus . Qiitd ergo hitic côhfequiturf IHud uidelicet,’nbsp;N 4 quôd
-ocr page 152-»5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’N CAP; Vr. EPIST. PAVLÏ AD ROJMAW
qjnon debcamus comniïttere,utpeccatum,nimirunimortuum pultum exerceat dominationê amp; regnum in nobis * Peccatum, ïnquunbsp;ens,non regnet in mortaUueftró corpore.Refpondebisfortafre,quO'nbsp;modo peccatum,quod eftper Chriftum morrificatum Scfepuftü,relt;-gnareampIiuspotefirSi em mortificatum eft,quomodo adhuc uiuirfnbsp;Et finon uiuit,quomodo dominabiturfSi non doniinabiGqueefthonbsp;ius cohortationisunIitasfSciamusig«tur,q?quantumadipfani Chrift»nbsp;perfonani attinet,peccatû ÔC mors ica prorfus funt occifa» ut ipG ne ui-uantquidera,tantumabeft,utinipforegnarepofsint.NibiIïurisanipllt;nbsp;us hab entnec peccatum, nee mors,in perfonam ipGm Chrifti.Quan-tumautem ad nós,qui fumus membra Chrifti,amp; adhuc in mortali cotnbsp;pore in hoe feculo uiuimus, attinet, peccatum ód mors per Chriftuninbsp;itafuntabolita,non ut non hnt,quia adhucgeftamus pcflm in carnenbsp;lànguine,amp; necefle habemus mori, fed ut peccatum non damnet,necnbsp;mors nos perdatJta(^,in hoe quidem mortali corpore,nonaérus,feJnbsp;reatus peccatiabolitus eft,non opus, fed efficacia mortis ablata efbnbsp;ct(ï in nouifsimo die etiamipfepeccati aemortis adus in nobisabok'nbsp;bitur.Nunc ergo exigiturà nobis, uthocpeccatum,quodadhuealt;^n’nbsp;in nobis uiget,n5 regnet irt nobis,amp; non fit Rex aut dominus nofter.nbsp;Tune autem peccatum fit rex,aut dominus nofler,cum cupiditanhusnbsp;amp;affedibws eius obfequium præftamus.ExêpIigratia .Siquisinkirianbsp;â proximo afficif,hîcpeccatum,qd intra nos,in carnejatet,nbsp;tern in nobis,ficut calor in cake y qui foletaqua infufà excitari,) iniuri*nbsp;pr oximi pro uo cat, 80 erumpit in iram au t inuidiam.Hæc iub ent male-iadum makfado repêdcrc,amp;uindidam exercere. Hæc eft cupiditas,nbsp;hiccftafFeduspeccati.Sihuic cupiditati aut præcepto obfequimut»nbsp;tunc peccatum Rex eft,nosauteieruieius:fi uero no obfequimur,kdnbsp;fide reprimimus,tunc fumus hos Reges in peccatS. Aliud.Si quis paUquot;nbsp;pertateaut fame affligit,ibi turn peccatum intra nos latens excitat.Exc«nbsp;tatum oftenditprimum incredulitatê amp; deip eration em, deinde iubefnbsp;aut furari,aut impofturis operam dare,aut etiâ fe ex arbore fufpêdere»nbsp;Hic eft affedus peccati.Requirit ergo à nobis,uc non regnet peccatu,nbsp;nec affedui eius obediamus.VuIgo de uehemeter irato di ci fokt:HuCnbsp;ira totum fuperauit.Superamur ergo â peccato,cumaiFedui eius obftnbsp;quimunSujjeramus aut peccatum,cumaffedui eius refiftimus,amp; ob-fequimur uolutati Dei, quæ nobis uerbo eius eft patefada»Sic Cain funbsp;peratusfuita peccato,quandofratri fuo Abelo inuidit,amp; occidit.Sednbsp;lofephiCuinterpellaretur deftupro,fuperauitpeccatû.SicSaulfuper3nbsp;tus fuitâ peccatOjCÛ infidiatus eft Dauidi,ut eum interfîceret.Sed Da^nbsp;ind fuperauitpeccatum,cùm Saule capitalehoftê,captiuum tenerct,etnbsp;tn dimitteret incoIunîê.CæteR2,occafione huius admoninois,qua Paunbsp;lus hortat,ne regnet in nobis peccatu, docet etiamueRz amp; kgitimuntnbsp;ufum membrorum in corpore humano: Neçp accommodetis,inqui-cns,membraueftra,armainiufticiæ. Membra enim humani corporis,nbsp;creata , amp;addita funt honiini, non ut fint ociofum tantum orna-mentum corporis, fed ut fint arma , hoc eft , organa, amp; inftru.
menta
-ocr page 153-COMMENT. IOAN. BREN.' I IB. It DE ÿPB, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifj
uitae noftræ. Ac initio creauit quidê deus hæc inftrumenta in ho piincpuraamp;ianlt;fh.Greauitcnimhomincni ad imaginem Dei,amp; col-‘Ocaiuc cum in paradifo,ut operaretur cum. Ibi turn membra hominisnbsp;'^tadhuc omnia Sandta.Pollq au tem Adam peccauit, tunefordidanbsp;prophanauic omnia raebragt;ut fièrent inftrumenta Satanaf Ct manbsp;•î^«.Scd in Baptifmo itcrum Gndificantur per fidem,in inftrumentanbsp;Wifti Sr iuftidæ.Qiiarc exigitur dcinceps à nobis, ut no amplius pronbsp;Phânemus membra noftra peccatis, fed pr^beamus cainftrumeta pie-^ïj’Multa funt opificia,quórum operibusimanus,pedes,ôr alia membra fordidantunHfaucemnonfuntfordesillæ,quàsDcusabominati ’nbsp;Mcas demumabominat ôcexecraturjquibusmembranoftra,per o-P^ra peecatorum contaminatur. Qui mentitur,prophanat linguam funbsp;'’^•Qui ftudec cbrietati,contaminat os,guttur amp; uêtrem.Quiprope-impofturas,plus fcedacpedesfuös,qfiin cocno arnbuIaret.Cumnbsp;membra noftra confecrata fint per baptifmum ad inftrumentanbsp;“^fticiscienitendumeft toto conatuineabutamur qsadiniufticiam,feclnbsp;'‘^rnuradpietätemi
/d’ vp^v ÔV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iv rf isre lt;zro vop.}!,i?St^'ixi'o
Peccatumenimuobisnondominatür.Noneninïefiià fub lègC, fed fub gratia»
. AdnionuitPauîüs,nc firiamûs pecCatunl in nobisregriare,necacco j.°dcmus membra noftra.inftrumeta ad iniufticiam, ftdad iufticiarh.nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;ergo quifpiâjQuidfacfämfPdiri potëtius eft,q ut uincere queâ»
^•fi-immerfum eft carni et fanguini noftrd,ut uelimus,nolimus, redi-in fuä poteftatê.Quomodo igit pöftümüs mêbra noftra, acco ^odareinftrumêta ad iufticiam C Ad hoc refporidet Paulus, ac docct,nbsp;^toriam fuper peccatû nûc effe faeilêzàdcôc^ cohortatur nos à faeili,nbsp;^f5ciendabonaopcra*Pcccatum,inquiCns,n5'dominaturuobis.Pecnbsp;nunc non eft tam potens Sgt;C effîcax;Hquondam érat. Peccatumnbsp;j^lt;^fadlè uinci, Sgt;C bona opera præftari pofiunt.Qiiâ ob cauGmf quia,nbsp;0^ eftis,inquit,fub Iege,fed fub gratia.Hoc diftum uidetur propha-’^hoîbusJfeentiampotiuspeccandicocedere^^sdbene opcrâdurrtnbsp;l^nortari.Qui.n.nô eft fub légé,exiftimât fibi quiduis licere.SedPau-^^ficloquit,non ut concédât pcccâdilicentiâ,fed utexcitetâd obèdiênbsp;’^I^C(ftè igit hoc dilt;ftû intelligendû eft. Nâ, fi hæc Pauli uerba noftronbsp;^J^fe exprimenda funt,c5 dicit,Non eftis fub lege, fed fub gratia.nihifnbsp;eft,n fi dixifiet:No eftis Judéi,fcd Chriftiani.Idcif-co faeiîè nûchô
’ opéra racerc pôtcftis.Iudp'.n.nabuerûttegê, cuius epitome eft De-^ogus.Decalogus aut,ctfî prgeipit bona opera, quæ oês homines fa-^^edebêt,etiuxta quâration5,omncs homines funt fub îege,propte-5^qîbona opéra à Deo prgcepta,femper funt facièda ÔT nunq peccâ-J!’]’gt;tn,cam hoîes natura fua,non poifunt kgê,feu deéalogum perfe-i\‘niplere,decalogus muItiS modis eft ipfisgrauis et moleftus.Primu ®tnueniatin hoîe peecatû,amp; naturam peccaco uitiatam, nô toKit/ednbsp;’’^eitat potius ÔTauget peccatum, quemadmodum poftea dieet. Vbfnbsp;^lt;0) peccatum irritatur ÔC cxcitatur,ibidifficiUimum,imóimpofsibfnbsp;...... nbsp;nbsp;nbsp;“nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ keft
I
-ocr page 154-’N CAI. VI EPIST. PAVLl AD ROMAN.
leeft uerè fa dié bona opera facere.Iudæii^itur,qui Decalogum wn tum aüd«unt,noti fadunc uerè borla opera. Deinde Decalogus often*nbsp;dit iram Dei.Vbiautem ira Deiagnofdtur,ibinemo facit bonanbsp;hilari S)C alatfianimo.Tyrano ncmoliberaliter feruit. Et uulgo didfur*nbsp;Quetft mecüunCjoderunr.Iudæi igitur amp; hypocrirp,qui taniü funtftjquot;nbsp;decalogo,non poflunt facile bona opera pr^ ftare. Adhæe,quia dec3‘‘’nbsp;gusinuenit in nobis tâ£umpeccata,idcirco traditnos eaptiuosSataO^'nbsp;Malcdi(ftus,inquic,omnis,quin5 permanetin uerbislegis huiusgt;Vn*nbsp;autemSatadoniinat,ibinon permictit,ucbona opera relt;ftè fiant.
1 é lud^ei hypoeritx,q funt fub lege feu decalogo,hoc eft,in poieft’^ te SatanâP,nÔ pofliint fadlè bona opera faeere.Præterea,decaIogusjynbsp;dcrtlnat nosad perpetuam gehênam. Vbi au tem eft perpetuæ conoj-tidtionis fenrcntia,ibi nulla eft tranquillitas bene operâdi.Poftrertionbsp;calc gus eft ueluti Pædagogus.Sicutautem Pædagogus, poteftnbsp;pult; runinebulonem e.’ctrinfecuseoercere,nedefignetfcelera,nonplt;’nbsp;tcft autem effîcerè, ut nebulo fiat homo frugi, nec inftillat ei uirtutei’*nbsp;aur potciltiam bene operandi.Sed ficut ftatua,(quam ita uocanQMefnbsp;Cl rialis demonftrat quidem iter.non prgftat autem lanb,autlangu’^®nbsp;V rtutemambulandi:ita amp; Decaloguspræcipit quidêbonasuirfutes»nbsp;non tribuitautê uiresbona præcepta uerèfedandi.Qijareludæi^^ ynbsp;pocritae,qui tantum funtfubdeéâlogo, nô poftunt o^perabonafao/enbsp;præftare. Chriftiani autem, feu Renati in Chrifto, poftunt hoC faciiH-mè præftare, quia funt S V B G R. A TI A, feu in regnonbsp;ï rimiim eniin,poftquàm Chriftus , qui eftregni gratiæ adminiftj^^nbsp;tor,aduenit,inftituitminifteriumEuangeln,quo prædicat,nonamp“nbsp;ficatiOjfed condonatio peccatorum.Vbi aut peccata condonantur.ionbsp;datur oCcafiogratifîcandi Si. diligendi.R-emittunturfinquitChriftns?nbsp;ci peccatamultajdeo diligitmukum«Deinde Euangelio pcxdicatg’^nbsp;tia feu fauor Dei. Vbi autê Dei faiior a^noftitur, ibi animus excitatn’'«nbsp;ad colendumDeûIiberaliter.AdhæCjbuangelioprædieatur liberatiçnbsp;àSatana. QuiautemeftàSatanaliberatus,inceditinuiaiufticiæl»be''e'nbsp;Prærerea,pro eondemnationeprædicaturfumma amp; perpétua fed^*^nbsp;tas.Quo benefido,quisnon excitareturadferuiendum Deo maxiniânbsp;animi promptitudinefBreuiter,ßuangelion eft organon,quo fpiritu^nbsp;famftuseftin nobis cfficax,amp;fuccurritnoftræimbeeilJitati,utrenangt;®nbsp;Chrifto,etiamfi fendant pugnam carnis,tarnen facile queat carnemlu*nbsp;perare,amp; bona opera alacri animo facere.Quid pluribüs opusf Quo«nbsp;Paulus dieitjNon eftisfub lege,fed fub gratia,iliud ipfuni eft,^d Chn^nbsp;ftus dixitdugum meum fuaue, amp; onus meum leue,ftgnificans,legeni»nbsp;qua prædicatur magnitudo péécatijôé ira Dei, eftè iugû grauifsimun»»nbsp;fcuangelion autem,quod prédicat remifsionepeccad.Sc fauorcm De’nbsp;propter Chriftum,eirefuauifsimum leuifsimtim. Qua predication^nbsp;excitantur homineSjUtadiuti Spiritu iando, poisint bona opéra facihnbsp;lime pfæftare.Excmpla habes in Matthæo amp; Zachæo, qui ad uocatio*nbsp;nem Chrifti,uniuerias fuas facultatcs facilius defcrutruiltiq hypocritenbsp;auariunumamp;alterumobo^um«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
EtU
-ocr page 155-/
COMMENT. IOAN. BREN. LIB. It DE SPE.
Etfiautem Paulus utitur I'Uo dido: Non cftis fub Lege,fed fub gra-^gt;ad probandam fadh'tatem benefaciendi, quemadmodum diduni ^»tarnen eft enam argurrtentû, quo probacur ucritas principalis pro-Poûtioftisjin bac fecunda epiftolæ parte,quæ propofîtio eft:Spes nonnbsp;^^defadt.Cùm enim renad in Cbriftô no ïïnt amplius fub lege, ÔC. ira,nbsp;M fub Euangelio ÔC gracia,confeftim fequitur,q?Spes, quam habenr,nbsp;^^futuraæcernaFoelicitatejpfOptcr ChriftumhaudquaqfaUatamp;pu-^^fadat.Nihil em uerius Euangelio Cbrifti,nihil certius gratia,propcernbsp;^nriftum.Quorao do igitur Spes,quæ ex his,aucoreîpirku fando,c5nbsp;^Pitur,falleretr'
tI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o2t ôvKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'îero voftip, eÔStlt;''ixs-onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M» ye/àno.ôük
âflàÜTEjO'Zl ÿ •^lSsÓ'ê'Tï iÄWTW Jbu ASS' CIU' quot;teTÄKO^'i AOl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Cj3’«X0U€TE, Îlt;7quot;ÛI
•^^«ç,€Îça!^vapv,Klt;zr«xo»tfe(çlt;Aik«iamM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, otj Ste lt;ftû-
A9i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A iK èîç ovnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-ninv
Wlicoec^-éb- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipJ^-nccç, tA» AuêxTT Ai xoaeäi/'v«.
Quid igiturtPeccabimüs,quôd noiî fimus fub îcgc,fed fut gratiaf ÀbfiLAn nefcitis, qiidd cui accommodàtis uos ipîos fcruôs ad obe#«nbsp;diêdum,êius ferui eftis,cui obeditis,fiucpeccâti ad mortem, fiüe obÔnbsp;dtentiæ ad iufticiam. Gratia âutem Dco,quôd cùm fueritis ferui pecgt;nbsp;eati,obcdicritislt;xanimoei, adquamtradudieftis forma dodrinæinbsp;C%terùm,liberati à peccato,ferui fadi (Ris iufiiciae^
I ^idemibi.q cîrcumljjedè Paulus ftribat, ne quis ex uerbis eius of^ ^’]datur,et fumât occafionem peccandi.Quam enitn objiedionem fu-principio huius capitis tradâdam fufcepit lt; Si. diflbluit,eandeninbsp;‘‘^crepetit Si pîuribus explieat,ut ex dodrina gratiæ Si fidei,nullusnbsp;Pî^îextumamp;licentiampeccandiarriperequCat» Et hoc Pauliexem*nbsp;^^^rtiultum prödeftnobis tam ad emèndandas uerborumnoftrp-j^’^pfôphâriitates,quàmad coercendam uitæ noftrælicentiam,ne fî-. üei uerßo uel fado aiffs oitendicüio ? Qui enim,aut prophanis SCnbsp;ƒPijsuerbis,aut fceleratis fadis ofFendit proximum, non fe tantum, -,nbsp;J^ctiamproximum conijcit ininteritû.Et Chriftusait : Qui ofFende-i-ex minimis meis, melius eftet ut fufpenderetur ei mola aßnainbsp;K .’^c.Cruddeiudicatur, fî quis akerum gladto triicidauerit, fed nonnbsp;crudeleeft,proximum ofFendere,ôlt; turpitudirie fua pr^bere einbsp;«^fîonem peccandi.Circunlfpedè igitur amp; loquendum amp; uiuendunbsp;‘Prffertim corâ iuuenibus Si imperitis hominibus.Sed réuertor adnbsp;Cùm enim ex illis u erb is, Noh cftis fub Lege, fed fub gratia,'nbsp;f^^'ktquifpiamlicentiâ peccandieaptare,nonpræterit ca ofcitanter,*nbsp;lt; ^5xplicacea perlpicuè,utmanifeftum fiat, fehis uerbis exigere pott-^^*^fticiam,quàm concedereiniufticiam.An nefcitis, (inquiéns) q? cuinbsp;. ’^^niniodatisuosferuos,æc.(hoc eft)ficut Lex oftendit nos efièfernbsp;peccati,ita Euangelion,quod eft prædicatio gratiæ,docet nos cfiènbsp;çj.nbsp;nbsp;nbsp;iufticiæ. Hic confiderandum eft,quæ fuerit apud uéteres, con-
. ^oSeruitufis. Serui enim toti crantin poteftate dominorum, nihil .‘^fèàiuraentis difïèrrent.Domini habebâtin feruos poteftatem ui- 'nbsp;3cnecis. Quicquid feruus acquirebat,dno acquirebat»Ac breuïter,’nbsp;ftrui
-ocr page 156-IN CAP. EPÏST.' PAVLI AD ROMAN, fêrui ncccfle habebant dominis femper præfto adcHe, matidaris conbsp;rum obfcquü Oculï,inqm’c Pfalmus, feruorum in manibus dominoRïnbsp;fuorum.Hpmines àuterrt flint natura fua fefui pcccati, Et hanc fcruitii-tem Lex patcfäcinVidcsergo,qua? t dcnbsp;nbsp;miferäfit höminum rondf.
tio.Peccatü cmm,cuius fiint ferui',ita dominatur cis,ut quicquid iufic' ritition folum obedieftter, uerümenam lib enter faciät, id quodinhis,nbsp;quihondum ab hac feruitute funtiiberati,manifeftum eft^Cain eratfetnbsp;uus peccati.Et iuflus fuit à peccato,Prinium,üt fratrem odifiet. Et cörinbsp;nuo obfequebatün Dèrnde etfi uerbum Domini reprehendit odiumnbsp;eios,tamèn,qiîia feruus erat peceati, fedlabatur etiam cupiditatem ptynbsp;cati,amp; ocddebat fratrem /Poftremö,contempßt Si. iudieium peccati»nbsp;dönec reuelareuNunquid ego,in quiens, euftös fum fratris meir ludasnbsp;Ifcbari oth erat feruus peccati,Peccatum igitur iufsic eum furafi,dcindenbsp;reprehenfus â Cbrifi:o,iufsit eum inuidere.Poftea Chriftü,aeeepta pf'nbsp;cunia,prodere.Pofi:remö,deiperare,amp; feipfumfufpêdere. Hfcomnónbsp;erât peceati mandata, quibus ludas prompte obfequcbatur, quia eratnbsp;peccati ferüüs.Sic inuidi,auari,fcortatores,irapóft ores, ferui funt ptC'nbsp;eati,ut ficut pculi feruörum funt in manibus dominoRz fuorum,ita iHonbsp;rum animus totüsà preferiptis 8cmandatis pecCati pedet. Sedquidnbsp;dem merCedis repedit hic dominus feruis fuisfSerüiiirtquitjP^^^’^’^nbsp;mortem.Et aliäsiStipendium peccati,mors eft.Hæc eft merersd’®^^^nbsp;huius feruitutis prpmium,üideIicet,Mors,inferrtus,8lt; æterfladânatio»nbsp;Ec hoc premio nihd eft,feruis peccati,certius.Quid ergofnbsp;dumeftinhacferuitute;Nihilminus:Gratiafinqüit)Öeo,qjcütnfucdnbsp;tisferuipcccati,liberatifitisàpeccato, fadifitis feruiluniciïC’ChH'nbsp;ftus enim redemitnos magno precio,fuo uidelicet Gnguine.à ferüiW'nbsp;te peccati.In quem ufumf Num,utfaciamus,quodhbetf Nequa^A^nbsp;iicdeinceps eîîemusferuiiufticisc.Abducimurautem à feruitute ptc^nbsp;ti,in feruitutem iufticiæ,per dodrinam Euangelq.Obediftis.inquin««nbsp;animo,in eam,inquam tradudi eftis formam dodrinæ. Multi Chrift’^nbsp;norunijCapt’iui funt amp; feruiTurcarum.Si qua ergo iniretur ratio,utabnbsp;ea feruitute liberarentur,ac ddneeps feruirent dominis GhfiftianiSjijf;nbsp;que humanifsirnis phfsubis,quis non commendaret^’At cüm pratdinbsp;catur dodrina Eùangeïq, (cuius longé aîius eft typus,alia forma,quàn*nbsp;forma iegis)initur ratiô,qua ferui peccati uindiearitur ad feruitutem i»*nbsp;fticiæ,NihiI ergo Optabiliusi nihil acceptius èft perturbatis agnition^nbsp;peccati,q do drina Euangeirj; Cæterum, qui funt fadi ferui iufticiæ,denbsp;bentetiam mandatiseius dbféquium præitare.Iufticia autem exigitamp;nbsp;mandat bona opera diuinitus præcepta.Omnino igttur raandàto iulHnbsp;ciæ,cuiusferui fadi fumus,obediendum eft.
Av9f«-zsivo V AéjSPj 24^ nbsp;nbsp;nbsp;«(S’e/öÄTnbsp;nbsp;nbsp;(ÿfjcàç yfteSv. 2crlt;Jgt; •ir^esn’ß.'TT ’m
fLiÄH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;xK«e^lt;n'iîc,e\ Tÿnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;outO v\/\
(gs-Tî TC /xtA* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th AiXÂWffvvH eîçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oTt ^lt;ftuAoi »'n
Tjlt;icç,îÂevS^ûî HTi •THAiicxtoffvv»- Tiv«^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v\figt;îtntiX^ve^
Ât; To ’rsAamp;' ÎKamp;vcùv,
Humanum
-ocr page 157-COMMENT. IOAN. BREN. tIB. TI. DE SPB? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'»jT
Humanum quiddarn dito, propter infirmitatem carilis ueftfSf*
• Quemadrnodum eiiim pràcbüiftis membra ueftra ferua immundiz oaè ôc iniquitaïi,ad âliani atc^ aliairi iniquitàtem: Sic nunc præbe?nbsp;te niembra Ueflxà ferüai'udiciæ ad fandlifîcâtionem. Quum cnininbsp;ferui Gratis peccatijïibcrieràW'siufticiaé.Quérnîgitur frueflum habe/nbsp;t^atis tuncinhiSjde quibus nunc'erubeïcinsC'Nam finis inorûgt;tnorsi
OixitPaulus,Seruiamp;ôliefl:isiufticiæ.Hæcatitem forma ioqüendîi intelleéfca,hikilhabetincommodi)in Chriftiana tarnen doi^nbsp;, ’^^ajparùm üidetur apta. Quare Paulus exculàthuncloquéndi rno-^’pgt;amp;:ait,lehüinanum quiddam dicere, (hoc eft,)fein haciocutioinbsp;aptèamp;artificiolcloqui,quôddicat nos faôtosnbsp;Aferuos iufticiæ,u(urpareautcm hancloquendi formam propternbsp;^ftnicatem carnis eorilm,amp;procaptuKumanæimperitiæijSolent e-împeriti horiîinesjcum aüdiunr prædicarilibertatem Ipiritysjnoinbsp;libertads arriperc,amp;iniiccntiam üertere,exiftimanres,jGbi hocnbsp;^‘^buio tribui licentiam qüîduis,pro arbitrio, quodiibet,ageadi.nbsp;^^üirigiturPaulus iiocabülo ferui uti,ne ullam daret carnali licentiænbsp;^^caGoncm. Si autem uoluiflet exaólè amp;. difertè loqui, fie dixilfet;
priuscratis feruipeccati,nunclàôl:ieftisliberi,lèuliber£iiü-propterChriftum.Inter Deum enim dcChriftianiim idagiturj interpatrem amp;filium.Filius enimnoneftieruuspatris,hecôb-.nbsp;ÿiturpatri,feruili,fedlibcro3porttahcojamp;hiiari,àçütüocant,filialinbsp;SeruuSjinquitChrifttis, non mattet iii dorno inætcfriu. Qua^nbsp;b^üicqüid egerit, id ægro,trifti,àiDaro,breuiter,illiberaIi amp; fèruili aninbsp;^^git.Quoirtgenio ômnesfunthypocîitæ.iFilius âutcrii manec innbsp;°’tto,uthæres.Oblèquitur ergo parêtiaiacri,amp;iiberaii affedü. Quidnbsp;opusrindolt;ftrinaChriraana,amp;inhôcargurnento,uocabüluni ,nbsp;• ^ttatis plane idem fignificat,qüodGermanisfignificat nomen Frej^nbsp;U ’*iis locunonibus,Ôaéi(t CW fïcvcrfréter ^crrâc^crnbsp;j Quâloquendi forfnà^ttoninteÜigimus libertateni carnâinbsp;^'^îfedinfignés amp;hêroicas ariimiuirtutesj qüibüs fit,ut lt;jui bis éftnbsp;jk^ditus,feéteturhorieftatcm{uâlpontc,amp;iiberalianimô;Sicamp;Chrinbsp;debent elfe hominesliberi,hoc eft,heroici,nônad fèélandalccinbsp;. ^led adliberaliter lèdtattdasôc exercendas præclaras animi uirtü-‘^uidcilludPialmicottuenittSpiritu principal! confirma me. Hu,*nbsp;pccüSjaut érriortüüni cadaüer,^inlttnÜ-r fllltSicUt enim emortuutti cadaüer, fine ùllo eft fenlù amp; môtii,itanbsp;^ui nullam hâbette libcralêittùel cogitationem uel actionem,fednbsp;Talcs funt hypocritæ, quinihilnbsp;^orum operum libérâliter aguntj led fi quid egerint, extorqueturnbsp;^^gï^^t^udine pœnae.Quarè, fi Paulus üoluilTet propricnbsp;eftis iiberti iufticiæ. Sçd quialoquitur Cum hônbsp;Ö ininibuJ
-ocr page 158-»5«’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏM CAP, VI.quot;EPIST. PAVLÎ AD ROMAIC
iYiinïtgt;wsîmpcritis,aicFaéti eftisSerui Iuftiâæ,Etadlt;lit eaderaloqiicn* di phrafi: Quemadmodum præbuiftis membraueftralêrua immun-diciæ iriiqüitati,ad äliam atq^aliam iniquitatem,lîc nunc præbetcnbsp;membra «eftra SER VA iufticiazadlàndificationcm amp;c.Iterummc-minit Paulustyrannidis peccaci, amp;ftip€ndij eius, utnosà pcccaco de-terreat.Tanta enim efttyrannis peccati/utfilemel ci morem geflcris,nbsp;non conquieicatjfed exigat,lùo quafi iureperpetuamlèruituccrti)amp;nbsp;impcllatïflaliamatq; àliam-iniquitatem. Et qucmadmodum honii^nbsp;nesiniquidc contentiofi^fifemclacirerum cancclïèris eisad:uminnbsp;gro autfiindo tuo,mox ufiirpant eum,qualnure quo dam^c peruiö^nbsp;•citer tu entunitap cccatum, fi fem el amp; icerum ci gratificeris, tencri no^nbsp;poteft, quin pergat obfcquium exigerc. Cain, cuiusnbsp;nbsp;paulô ante ß*
eta eft men tin, trad i dit fe morigcräpcccato inuidiæ.Hoc autem pc^ catumnon te contencum cogitationecordis,fed impulit Caim’^nbsp;in cædcm fratris, mox etiam in conccmptumdiuiniiudicij: Nunqu*“nbsp;cgofiïm (inquiens) cuftos ftatris ma^Qurda^d mciudadtum Dei.’ D^nbsp;uid ceßitGupiditati cordisjamp;uidit mulierêad concupilcendam eam*nbsp;Hoc pecCatum non exiftimauic fibilàtislàétum, nifi knpellcret D^^*nbsp;lt;iem etiam in extetmim adulterium.Ncc dum finis erat,fednbsp;um etiam in uirihoneftilsimi cçdefti. Hoc illud eft, quodPaubisaiCnbsp;PrçbiiiftismembraueftralèruaimmundiGiçamp;iniqüitari,adaliaiïJ^’nbsp;âiiam iniquitatem.QuarCjfi piam Uoluehs duccre uitam, nccefle hanbsp;bis,abuno tantum peccato tibicauérè.Ecquod eft illud pcccatun*nbsp;Primurn. Nam fi tibi à primo caueris p eccato,non lequetur nec fecu’’nbsp;dum nectertium. Quodfi uerö morem gefferis primo,amp; non mnbsp;refipifcas, fieri non poteft, quin peccatum exigat,quafi iure fuo,in aiynbsp;quoq*, Iceleribus obedientiam. C^etferùm, cùm peccatum fit doin*^nbsp;nus,amp; peecatör feruus eius,quid mcrcedis conlequecur feruusabhnbsp;domino.quot; In rebus enim humanis ita comparatum eft, ut cuiferuie^nbsp;ab CO quoq; mercedem reportes.Quid ergo mercedis reportab’Snbsp;pcccato, domino tuo.dmpij exiftimantfe conlequi ex peccato red' 'nbsp;catem Huiusfeculi. Impoftör pollicecur fibi ex peccato impoftufiï^'nbsp;uitias. Scortator fperac cx impüdicitia fuauoluptatemi Potatornbsp;mittitfibi compocoris amicitiä.Sedaudi,quid Paulus dicatQ^emh^nbsp;étum habebatis tuncjin his,de quibus nunc eTubcicitisrFinisjinqui^nbsp;lorum mors.Peccatum enimlargiturlcruisfiiis duplexpraemium.Al^nbsp;rum,Erubefcentiam coram Deo amp; bominibus. Altcrum,morfe'^*nbsp;Nomincautem mortis comprcbenduturomneshuiusfèculiafHi^'?nbsp;nes,amp; æterna damnatio^ad quam in impijs,mors eft ianua.Fugienlt;gt; 'nbsp;gitur eft tyrannis peGcaci,amp; feruiendum eft iufticià^uç eft Reginaldnbsp;gè omnium boneftifsimaamp; illuftrifsima.
Nk/’p As nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«-jpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O€$
!
-ocr page 159-COMMENT. IOAN. BREN. LIBER IT. DE SEE
‘**w;wSvç’içiy[aqjju,^p. -ro3'nÂG^,^£ùHV axwviop. Titrf c4-lt;üvwt^«f/A,^'rj«ç,9stV*
Kquot; Toj6ea\f, Çcû» tÙMVtw XeLr^ ÏHO-O'J’ 'Tiß we^v
‘l
Nunc uerô manumifsi â peccato, ferüf autem Öeo, habeti'à frult;Hum üeftrum,in fandificati'oneni^'ncm autem uitam gternam^nbsp;Etcnim autoramenta peccatï, mors. Donum autem Dei, uftaaetcr/nbsp;na^pei Chnftum lefum Domüium noftjum.
QùodPâuIusanteadefruôtupeccatiamp;îuftidæpaucisfignifîcauifi quot;oenunemagis perlpicuèamp;copiofius cxplicatjütfruétuiamp;ftipcndiönbsp;peccati oboculos pofico,dcterreatapeccato,fru0kuauternamp;remu-Jcrationeiufticiæinuitet ad (èótahdam iüfticiam.Peccatum enirnha-°etfüum fruélum, qui êft erubefcentia.beindehabetamp;fuum ftiperi-quod eft mors.Stipendium (inquic,)hoeeft,rcmuneraoo,ïèiinbsp;(hoeenim fignificató4-»viop,) peccari eftmors.Hæcgnomê dhnbsp;”§Çntifsimè éftobferüanda, quiaktifdm épater. Acprimùm, notabis,nbsp;Hüid hocloco per mortem intelligatur. Eft enirri mors naturalis,amp;nbsp;5’i'ndana,qüæ eft fepäratio animæà corp o re.Eft amp; morsTheoIógica.nbsp;^^hæcniors comprehenditin fe omnesaffliétiöhes corporales amp;iSpi-in hoc,quam in futuro feculo. Cùm ergo Paulus air, mor-efleftipendiupcccati, infelligittlrtam de morte muhdana, quarrtnbsp;‘^cologica.Ëtlumpta efthæcgnOme ex Gen.cap.i.Quocunq; dié conbsp;^cderis morte morieris, hoc eft,affligeris corpore amp; animóin hóe Scnbsp;^fijtöfeculó,adcoq;perpetuo. Öeindehöcdiótum transferéndumnbsp;omniagerterâ péccatoruni.Homines enim fic cxcæcatifünr,utnbsp;'l’^’^non ftatimlèfitiuntpcccati lupplicium, exiftiirfant peccatünorinbsp;^^^peccatum.,née futurum cflepcecatilïjpplidum.At enim, diligert-^^^^bgnofcendum eft, quid fit péceatum, iiidelicétjid efte peccanim^nbsp;uerbum Deipeccatum cfle iudicatamp; proriunciat, ctiamfiiiidi-abhumanarationc m nütilsimum, qualis uidetur efiis po'mi,nbsp;^^’nde confideranduni erit,iIiudPauIi diduni j Scipendiuni peccatinbsp;éftjuon eïTe humartum fómiiiuni,led fenteritiarrt Spiritus Ênóti.nbsp;'’^^ói'gitur polliceaturfibi irnmuriitatem irtpeccato.Sèdpercurra-’^^’\älrquotpeccari genera,utuideamus,quöd fit peccati ftipendunbsp;’^’^AltérinüidetalterirSed quiahocpéccatuiri coriftataffeótü cordis,nbsp;^’^^iinant homines, non eflepeccatum.bicunt,Cogitationes efteànbsp;J’j'^igali libéras. Verbum autem bei prorturtciat efte péceatum mor-amp;pertineTeirt cataÏógumhomicidiörum,iuxtahanclegem,Nonnbsp;Ï^^^as.Quod ergo eftftipcndium, qüód lucrum, quo eiu^?
^l‘^efi^p'’^öxitnrtm,cuiinuidet,malis I o’^Sedhöcloco dicitur,Peccâtilucrû,mors eft.Item: Aker male denbsp;jl^^^rolöquitutjamp;pTólcinditeum conuicijs.Hocpeccatum,quiacori-»nbsp;r^î^nhdis uerbis,non îiidicatiireflépéceatum.Dicuc eniiri: In ciuitaténbsp;’ ^rajdeberè etiâmlingüascireliberas;Etquidufitanus,quàmütüi-O à ünus
-ocr page 160-IN CAÎPVT VI« EPÏST. PAVLl ADKOMAÄ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•
cinus uicini fàmazdctrabatê Verbum autemDeircfcrtamp; hocirtca^ logum homicidiorum.Quisquis(inquit)dixcrit,fâtuC,obnoxiusCnbsp;Cebenaæincendio. Quod crgo eftlucrum, quod ftipcndiumnbsp;Coniriciator leu alienæfàmx decraxStor, promittic fîbi cxhilar^on^nbsp;cordis. Et cùm m ttuât,nc uentcr ipEusmedius rumpatur,fi nonnbsp;lcrit uerbum, quod aducrlus proximüm conccpit,putat le hoCnbsp;magna animi moleftia leuari. Scd Paulus dicit; Lucrum peccatinbsp;cft.Icem,alcermfcrtaltcriiniuriamau£contumeliam feu ucrbcrib^^nbsp;feu alijs feôlis.Ec iudicatur ab hominibus non admodum graue, ünbsp;do cxtcmumbomiddiumnon fueritdefignatum,lèd quiapcccatynbsp;cft,iddrco,lucrum eius^mors clL Sumamusaliudpcccarigenus,gnbsp;ne AuariciæHocpeccatum defignacur primum in corde per inerc^nbsp;tatem,cùmnonadhibetur fides promißioni, qua Deus rccepitl^nbsp;ftentaturum eos, qui ambulant in fijauocationc.Incrcdulitasaüi^nbsp;nonuidctureflepcccatum,(êd cft p cc cat u m ad uerlus primumnbsp;ptum Dei, amp; eft caput aliorurnpeccatorum: Lucrum igiturnbsp;mors. ïtém: Mendacium Scimpoftura inrextrudendis mercibuSjU'^ 'nbsp;tur eftefingularis prudenria parandi honefti uidtus, tantum abc^nbsp;habeatur pro pcccato, led cft pcccatum aducrlus illudnbsp;Dei: Non fureris: Lucrum igitur cius, cft mors, hoe eft, Omncs an’’'nbsp;Äiones corporales amp;lpiritualcs,temporaïcs amp;:pcrpetuç.Quefla*o'^nbsp;delcótaretpeccarc?Nihilcmmhocpcccatilucro certius eft.nbsp;dat len tetia di uini iudidj,fic definit u ericas Spiritus landri. Accedit nnbsp;conlenfus humani generis, naturanobisinfculptus,uidelieecgt;^^’’^?.nbsp;'am poft hancuitam,fiipplidum peccatorumiNec cftdubium,4^nbsp;peccatu ducac originem lùam aSatana. Quidautem Fodidtatis,nbsp;prolpcrumlùcceflumtibiàSatana polliccrcris? Demonftraturnbsp;cxcmplis,quódpeccatanonm3neantimpunita. Deus punitnbsp;ties parentum pcccata, in tercia amp; quarta generarioncjUtcompté*’ *nbsp;peccacorum ftipendium feu lucrum eifern on uitamjfed mott^nbsp;non cœlum, led infernum. Quæ eft ergo inlània, peccatis dclcdatijnbsp;Ca lèdlari? Natura abhorremusabafflidlionibus amp; mórte. Abhon^nbsp;mus ctiam'nacuraàferpente, quia metuimusrtobis à uencno.Mj*'nbsp;to magis debemus natura abhorrere à peecato quod Tempernbsp;cum affert prælens uenenum, Sc mortem. Et bate quidem ƒnbsp;pcccato, amp; ftipendio J leu lucro eius. iSlunc audiamus de iuftÿ*^nbsp;amp; frudtu eius* Habet cnim iuftida lîiumfrudlum, amp; fiium do*nbsp;num * Namfrudus luftidæ, eft SANGTIFICATIO.
eft, opera iuftidæ, quæ lunt ex fidej lunt làndh,lùnthoncR fiinc laude digna, amp; qui in operibus iuftidæ ambulat, habet W'nbsp;am honeftatem amp; laudem, etiamfi affligatur. lofeph conieclü*nbsp;in carcercm, etiamfi affligitur , tarnen lànétificatur , quia habetnbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonatn
-ocr page 161-«
¦ CorffSEÎ^T. fÖÄM. BREN. LÎB. lî. DE j’pE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÂ
^hàfn confcicnciam,amp;(àcrificâtDeo:Sacrificium cnim Déô,fpiricus Jf’ntribuIatüSjCor contritùfn ôckùmiliacum Dëus nÔ dcrpicics. Aponbsp;^olimalètràôiâïitur amp; cxduhtur proptér homcn Chrifti: Et tarnen ’nbsp;‘^’'ftificantuFj tjüia amp;lâcâtiirin Domino, quôd digni cflenthâbiD,ütnbsp;P’^optcfïiomên Chrifti contumcliaafïîceréntiir,amp;laüdantbeû. Dô-’’ümàütcm amp; finis iufticix,eft Vitaæcerna.Hîcmihi obicrua,^ Paulus,nbsp;Merccs infti ciæ, cft uita ætêrna, Gd âit; Finisnbsp;’^niciæ,amp; donum bei eft uitaæterna.Ecaddit,Per Icfiini Chriftu.Nosnbsp;'^’mnonmcrcmur ôperibusnôftræiufticiæuicamàeterna,ied daturnbsp;’'ohisgratis,próp ter folûmcritu bomini noftri leih Chrifti.Et tamcnnbsp;*î^hülandueft in bonis iufticiçoperibus,quia faéU fiimüsierüi iuftUnbsp;?æ. Gùin igitur hàtürà diligamus üitain ô(. lœlicitatêjdcbemus erià dûnbsp;iufticianij 6c.boha Opera, üt eà leétemtir 6c, èciàmus.Etfi énimnbsp;^^/nterdum bOnorû operum infœlicitas eft in hocfcculo, tarnen cetnbsp;eorum finis eft,Vita ætcrna, quæ cft Donum Dci per (dumnbsp;””ftum,DominurÄ noftrum»
CAP VT SEPTIM VM.
Ha ftoeÎTE »A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v4^vAlt;eAÛ,e2( à Kl4gt;lt;€wa
Tnt,((p’onv Jh; » u-TOV«(J»Ô-';uw*j5(ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;','óf^f^.iKf
Ai«OT9«vHÔ«i’»f,KaT*fgt;«'nu«TPTr«gt;vô/«fï»7«i-lt;ÿôç. Äg‘‘^v 'tÀ ÿgiifi^'TÎrei^W‘yêfiK'nu iu'jj»!
lt;t Î3îv KT^ 'tS) vifis, •Tß liM «i/T^v ^êij^«A»Â«gt;o5tvo^.é/iæ inififi **'«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji» C*» ùfkamp;zÎMVATOiH’n vóitJ^ S/tpÛnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T»;* XetS’Oiz,eîç -ri
51^«^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcKV€K^«yfc7^*e^iy«K7i^'ÇofMlt;n2|^l^ OeÇ»
AnignoratisfifÄtr«, fcicntibus eninikgêloquor,^lextantilper ^ûinineturhomini,quoadcaiuxeriK'Nainuiro obnoxia mulû-f,uîgt;nbsp;^cntiuiroaîligatacft pcrkgêhï.QuódfimortuüsfuerituirJtbd'acat
4 lege jOîrô.Proinde uiuente marico,adultéra uocabitur,n fe wnxc alterf uiro »Sin autem inonuùs fueric ufr,Iiberata eft lt;t lurc m'n’, ùcnbsp;^ôGt adultéra,ft iun(ftafuericâkertuiro.lta^fratrcsmei,uos quoCpnbsp;’ïîOrtificati cfti's Icgi, per corpus Chrifti, ut iungerémitüalten', nimi-^nbsp;ei,qüi ex liiortras refurrexitjUt frudificemus DcOi
J’^ErftatPaulusadhucin cohorcationcad proferendos frudns fidei, amp;ad fadêda bona opéra. Et cùm an tea admonueritadnbsp;^beneagendiïfimilitudiné duôtaà domino amp; leruo, nunci-’'otinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dudaàmarito amp;uxore.Mirandûàut
lbllicitè,amp; tam pluribus éxigat obedienuam bo finies hâtüra peccatof és,amp; afFeramiis peccànbsp;*amp;b mundû,in camenoftrà,fiimus etiamriäturäfe2niöres,amp;nbsp;^«^^um rcnati,ad fadenda bona o-ctiâüérbo bOmini,nbsp;^^tûjqUô Ikcac ôi mabppcrabccrc.Qijarc Paulus copiolè de hocnbsp;......... Ô } iöëö
f
-ocr page 162-»4? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INrCAP.VT VIL EPIST. PAVLl AÖ AÖMASf.
loco diflenc,nCGiro ullam pcccandi occafioncni,cChriftónadolt;ï^' naplaufibilitcr ilimcrc queac.Similitudo autem,qua Paulus in hocid-.nbsp;co exigitànohis bona opera, ita le habet, Exponemusenim earn fin]*nbsp;plicißimc. Sicutuxor, habet le, iuxcalcgem de coniugio, erga nwn-tum: icale habethomo renatus amp; pius erga lefum Chriftum. bter hominem enim pium,amp;Chriftum,lpintu3e eft coniugium. Vxor au-tem tantilp er alligata eft uiro, quoad mari tus eins uixerit: è(. fi,uiucnccnbsp;mai itOjiunxcritßalceri,adultéra eft.Etil enim luntluæ quoq; Icgjo*nbsp;mæ diuoTtij caulæ, quae alias rccenlentur,tamen,quia de his in prafU^nbsp;tianon dilputatur,necquicqnam ad hoc propontum fâciuntjfith'Cnbsp;tantùm lermo, de generali coniugiorum lege, qua ordinatum eft, ucnbsp;uiuentclcgitimo marito,nonliceatuxori, cumaltero matrimoniuinnbsp;Contrahere. Quodft uero maritus fuericmörtuus,ibi tum uxornbsp;eft,amp;potcft impune alten nubere,ncq; quiequam debet amphu%nbsp;(quodad coniugium quidem atcincc) marito mortuo:ftautcmnW;nbsp;lucritaltcrinubere, quàmîibercatcm,mortuo priori marito,acquuiinbsp;tam,retincrc,iicebitquidem,debebitautem nouo marito quoadui-xeric, omnemrcueierttiäm amp;’obedicntiam,necpermittitur,utiFO ui-uentcialceri nubat. Haec eftlexconiugij, continetür in pccalog«’nbsp;fub illis praeccptis,Non committasadulrerium.Ec,Non concup’^*^^nbsp;tenus uxorcni. Éodem modo res lefc inter hominem piuiHj^^^*^'nbsp;ftum'habet.Fîomo enim pius,eft uelutimu’icnEt hic homo,pft^bnbsp;quarfi renatus eft in Chrifto per ftdem, fuicuxorlcgis lèu Moft* brtnbsp;enim leu Moles habet rationem maiid. Quemadmodum autenaU“nbsp;xores in polida Mofi,habcbantur àmarîds, prælerdm duris amp; tyran-nicis,ancillarum pcnèloco,tralt;ftabanturimmilericorditcr,amp; répudia*
, bahtur,dato repudij libcllo,quibufuis de caufis,ira,quamdiuLex do-minaturhomini,trâlt;ftateuminhumanilsimè.Étfi enim lex finc^adh amp;iufta,tarnen hi;hom!ni,propterpeccatûeius,tyrannus.Qucmadnionbsp;dum igitur maritus tyrannus tradat uxorem durilsimè, amp; exigit ino-mnibus etiam difficillimis rebus oblèquium,ut ne mudre quidcrti u-xorcotràaudcat: ita amp; lex exigit ab hominc iufticiam pcrfedilsimaniinbsp;aç ne iota quidem rcmittit.Item,maritus tyrannus cffiatimportunici*nbsp;te lua, ut uxor, cùm amp; ipla fit caro,fiat morofior,amp;ad omne uiri obfc*nbsp;quium ignauior,adcoq; cuius uerberamctuic,eum odio prolèqua-tur,Iraq; fit,utaliquotics domo eijciatur,ac leuilsimis de caufis repu-dictunSicamp;Lcx leueritatc fua cffidt,ut homo magis,m^isqj agnolt;nbsp;lcatpcccatum,amp; odio habeatlegcm.Hinccxurgicin homincm,deuo*nbsp;uet cum diris,ac tradit ipfum Satanat, quôd non præftitcrit pcrfcâamnbsp;obedientiam amp; iufticiam. Quod dilsidium,utintcr tyrannum amp; uxo-rcm, ita amp; inter legem amp; hominem, perpetuum eft, donee aut Icpa-rencur,auc dilsidium componatur* Ghriftusigicurfiljus Dei, uenit innbsp;V 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hunc
-ocr page 163-COMMENT. IOlt;AN. BREN. ttEEÎt ÎI. DE SP^
^ùhcmündum compoficurus hocdtßidium,äcprimuftt,CörtimOi ‘Jilsifna ratio componéndi huius difcordiæ uilà eft,tyfànnum trucidainbsp;per corpus leu mortem lu3m,hoc eft, aboîcrc legem morte iuagt;nbsp;^Hberarchominemàlege.Sedquomodo?Nurïîliberauîchominctnnbsp;*Jege, ut-liceat male contra legem agerc,’ Nihil certe minus, led expiainbsp;J*tpcccata noftra, propter quæ lextumukuabâtur,amp; dönauit nobisnbsp;’’jam iufticiam, qua: eft p erfcólilsimaj ut lex non polsit ampli us tyradinbsp;’’xlctn (uam inter nos excrccrci D einde, adiunxit libi hominem pûnbsp;^’^inuxorem,utinteripfosGtuerum amp;legitimum coniugium.Chrinbsp;,^sautcm non efttyranniis,fedmaritus beneuoIendlsimus.Cçteroni *»?nbsp;*crafcriptura,acprxlèrtimPauïuslibenteramp;frequenterproponknönbsp;coniunóbonêpij hominis^Chrifti,exêplö côiugij cognolcendâi
’^ft.t^Sponlàbo temihiinfide,inmilericOrdiâ amp; nàilerationibus. 2„ ^onnth.it.Delpondi uos uni uirogt;utuirgincm caftam exhiberetisnbsp;^»ifto.Ephe.5.MGmbrafumus corporiseiufderrijexcarne cius» amp; exnbsp;®ßihus eius.Exemplum autcm coniugij collatum cum Chrifto amp;Ecinbsp;pro deft nobis, primùm,ut éxcitemuramp; înflâmcmüt ad fidéminbsp;^’^nciiimeftullum exemplum inuniucrlo orbe tcrrarum,quo lî-t'^ificantius exprimitur, qiiomodo felè resinter Chriftum, amp;homi-Chrifto rcnatum habcat,quàm uel exemplum corporis hu-inter caput amp; membra, uel exemplum coniugij inter maritumnbsp;^^xorem. Vxor enim particeps eft Omnium hônorumamp; bonorumnbsp;J”riti. Vxor coiuicat, ut legum tabula: ioquufttur, radijs mariti. Vxornbsp;^’^etamp;nomen amp; dignitatem à marito. Si maritus rex rüeriquxor ericnbsp;ï^gina. Et econtrà,fi quid ignominiæ contigerit uxori,reduhdat etiamnbsp;’•'niaritumjSicamp;Ecclelîaeft particeps maieftatis Chrifti,amp; tiicißimnbsp;^hftus députâtlîbiaftlidiones,quas impij lùæEcclclîæinferîït.Cort •'nbsp;^^emusigitur, exemplo côiugij,fidem noftram,ut inaffliétionibUsnbsp;’^^^dicnterperdurcmusi Deinde CXCitamur hoc exemplo etiam adnbsp;jj^edientiamSi enim renati in Chrifto lunt uxor Chrifti,certè debencnbsp;^^•ifto,maritoluo,obedicnriam. Hab ent enim maritum clcmcn-‘^f^,qui donat ipfis luam ipfiüs iufticiam, donat 6^ Spiritumlànélum,nbsp;J^^ueant ci obcdire,quod lex non facic.Prætcrea, fi quid pcccatur irrtnbsp;’^blliute, Gondonat amp;(. rcmittitjquod fimilitetlcx,pro fualèucritatc*nbsp;J^'ïfacit.Nulloigiturmodo licccrenatis in Chrifto carni autpeccatonbsp;^f^irc.Hoc enim eftlpiritualcadulterium defignarc*
'ra^,X^ôi/TftïÀ«6d-T«7igt;Çlt;^/utôV
¦ h
.5»
-ocr page 164-ÎN cap. nî; CTIST. PAVLI ad RGMAÏt gcm,u^cbar.t in membtis ilofths,adfrult;fliHcandummorti.Ndfttnbsp;autcm liberati fuinus à lege,mortui ei,in qua dctinebamur,U£ feruia»'nbsp;mus per nöujtalcrïïlpsritu$,i3Cnon per uetuftàtemliterié*
Addit Paulus an tichefin duorum maritorum,Lcgis uidclicet,^ Chriftijucoftendac quem obedientiæ fruélum cx ütföq; confcU^*nbsp;mur. Prior raaricus eft,LEX:Et quia Lex eft Potenoa pcccao,n^^^nbsp;Paulus alias dicit,Satan autem dominatur in came propter pcccatuWHnbsp;idcirco mariti nomine non uenit tantum Lex,ucrumetiam CarOjP^^^nbsp;catumamp;Satan. Q^emèrgofruólum coniecutifiimusexhocmàu^^’nbsp;Cùmadhuc elTemus, inquit,in came (hoc eft) cum adhuc eramus connbsp;iundi camijtanquam marito.Quidhoc? An nonftimus nunc aiu£^nbsp;us in camc?Obleruâda cft phrafis Paulina.Nam amp;alias dicitQui ln^Jnbsp;ne ftint, Deo placerc non poflunr.In came igitur efle, quemadmoonnbsp;Paulus his locis utitur, non eftgeftare externam carnem, amp; ueruiuo*nbsp;here corpus.Sic enimamp;Chriftus fuit in came, dcreftirgcmusucra^'nbsp;ne leu corpore, ad æternamuitarniSed eft obnoxium efle carnà^^nbsp;pcccaris,amp; à peccatorum affeótu uiótumac luperatû efle. Exempt* ê**nbsp;tia.CainjCÙm profequerecur odio fratrem ftiû, nec dominareturl’^*^nbsp;affeduijfedînterficcret fratrem, eratin camé.Dâuid, cùm ulnccf^fj^nbsp;cupiditate deflgnandi adulcerijamp;homicidij,eratin carne.PetruS^^nbsp;fuperarètur tentationc abnegatîohis,erat in carne. Itaquc efleinnbsp;hocloco,cfteflcinpeccatileruitute,amp;bbfequi camalibusdefi^^nbsp;feu peccâtis.Quid ergo flt,cùm adhuçlùmusin carnèdeu iùbI.nbsp;fùb peccatOjamp;Sàtanar Affedusdnquit,peccacoru,qui cxcitanturp^;nbsp;gem,uigcbantin mémbris noftris.Hîcinitio expendendû eft,flnin’’ gt;nbsp;quoddidt: Affedhrspèceatorum efleuclexcitari per legem.SoI^^nbsp;enim Jiquotics dchominum moleftia conqueri^qUod import^n*^nbsp;le fila effidât nos rnalos, ôc iracundos. Ac exiflâmamus nos naturanbsp;qüillos,at bonos,aliôruin autem malicianos fieri malos:Sed long^^Jnbsp;ramus.Nam affeôluspeccatorum,hocefijuoluntas amp; uoluptasp^.nbsp;candi natura nobis inhærec.ïnucnio,inquitPaulus^aliamIegem innbsp;nemearebeUantemlegi mentis mcæ.Et,Sehfiisatqj cogiüriqnbsp;nis, raalâfiintab adoleîccntia.Nüllus îgitur hominum emcitaliumnbsp;minemmaîû,fcdalter excitât tantùm altcriusmalidanijànteâin ipnbsp;hacrentem de latentem.Ouis non fadtlupum uorandi cupidumjicdnbsp;là excitât tantùm in eo uorandi cupiditatem. Pecunia non fàcjt furentnbsp;fèd uiû excitât tantû in cO furandi libidineni* Sicalter hominu nonbsp;âitèrum malum,fcdfolct, data occafione,in altcro maliciam,antcajn'nbsp;hçrentèm,è latebris extrahere. Extrahitur autem de in luccmnbsp;peccâ'tum in nobis, partim fantftiratclegis,partim excmplo,aut irnnbsp;tionehominumPörro,legis nomine comprehenduntur omniM^’nbsp;ad legis rarionem pertinent, uidclicecgt;prxcepta Dciireprçhenfio^
-ocr page 165-comment. Iöän. ÉRtN. Lib. it. ôé sfe’ _
*feoritàte legis, fupplicium iuxta legem illatiim. Præter^ Legislator magiftratus politicus, amp; minifter Ecclcfiæ, qui eft legis doótornbsp;inttrprcs.Hæcnon inferunt in nos peccatum fed tantùm cxci-^%amp; educuntelacebrisinlucem. Lex cnim Dei,amp;quæ iam recen-'nbsp;^ï’ïiuSjpföhibentiniufticiam, amp; cxiguntiufticiamNosaurcm lumusnbsp;’’^Uira iniufti. Refiftimusigicur,amp;utredcille dixit:Nitimur in uetLnbsp;^^’^jfemper cupimiisq; negata. Hine fit, ut intelligamus noftrami-Pf’iniufticiamj ideoque excitemurad irarn, ad odium Dei, legis, ma-^^ftratus, amp; miniftri Ecclefiac, quorum illi inferunt propter iniufti-corporale fiipplicium, bi minantur æternam internedoncm.nbsp;^id ergo? fi homines non fiunt meliorcs,{ed peiores per lcgemgt;nbsp;reprebenfionem, pér lupplicia, cur Deus dedit legem? cur exi-^^uttam magiftratus politicus, quam minifter Eccleiiafticus fuumnbsp;^dant officium, in reprebendendis amp; puniendis peccatoribus? Hienbsp;^^.'’fiderandus eft nobis harum rerum finis. Sicut enim medicusnbsp;l*^nio congreflu, non Gnat ægrotiim, fed indicat ei magnitudenbsp;morbi,(hoc cft)Gdt ipfum magis aegrotum, hoh üt detineatnbsp;in morbo, fed ut exdtet ipfum ad fiimendam medicinam,nbsp;^d Gnitatem rcuocetur: ita nos natura magis cæci fiimus, quamnbsp;Qiagnitudinem noftri peccati agnofcamuSi ExiftimamUs pod-reótè ualerc, præfértim fi profperum rcrurn noftrarum fiic-habuerimus.Lex autem,amp; quæ ad ration cm eius pertinent,nbsp;^citant innobis peccatum,amp; oftendunt magnitudincm eius, nortnbsp;j’^perdant nos,fedutrcmittant nosad quærendatn amp; accipiendamnbsp;I aduerfiis peccatum medicinam. Quarc neccflarium eft, üénbsp;^^dnundetur, amp;fiipplicia peccatoribus legitime inferantur. Caîte-l^^*^)malicia hominum excitatur ctiamalieno cxemplo. Etfi autem -gt;nbsp;^^'-^uoq; parte extrabiturinlucem,quod eratanteain carnelatens, Unbsp;, ^’^gvauifsime peccant, qui alijsfuaimpietatcfuntoffendiculö.Quinbsp;j^^^nderit, inquit,unum dcpuullisiftis,quiin rnc credunt,cXpctiic ei,nbsp;'^•^cdbçcpropemodûparergâfùnt,amp;aliàs copiofiuS explicantür.Rènbsp;^’.^Umur ergo ad Paulu:Affc6lus (inquit) peccatorû, éXeîtati pér lége,nbsp;O^bàtjlèu efficaces etât,in mêbris noftris ad frUdificaUdu rnorti. Nânbsp;J^^adbüciûcfi fünt poteftati pcccatoru,ucluti maritô,bis dominaf tynbsp;potês amp;: efficax in mêbris ipfbtiï,ut43ferânt fruîlus mortis, I eutnbsp;L^'^tàmortalia. Nosautfiimus ab hoc tyrânicô marito liberâti, quianbsp;dftusliberauitnôsgrrtortêfiiâàlegéjbôceft,âbaccuGtionelègis,lt;SCnbsp;Ij^’^üitpt^noftra, utno fimusampliusuxórpeccatigt;fètifaétifürtïUinbsp;Chrifti, q refiirrexirà môrtuîs.Quarc nnenuic marito fèrüiendS
P uetuftatêlitcrçfhoC éft)n5 pér ueretêlégê, quç auget plt;ftm,amp; dicit,ficut amp; alias Paulus âiuLitera o cdtiit,hô'ênbsp;Dccidit.Vétuftas igit litéræ cft uetus lcx,literis in lapideis cabulîsnbsp;tort»
-ocr page 166-i66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT VIL EPIST. PAVtl AD RoMAN.
confcripta.Scd (cruicndu cft Chrifto, pernouiatemIjjiritusjhocçft» pernouumSpirituni.Nam xx Euangelio condpimus Ipiritum ado-ptionis filiorumPcijpföptereaciuód eùm credimus in Chriftuni,Denbsp;us agnófcatnos filios ïuos amp; conasredes Chrifti, amp; dam emus, ad Dc-urn, Abba Pater. Neceflàrium igitur eft, ut ducamus uitam,quxfiliosnbsp;D ei,amp; cobçredcs Chrifti deceat.
vó}i.v. TüVTi «Ätu^iay óux NcTeiv, eï futo vofj-Q^ iAe)2^,óuK îtâiiuftntuii- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘
(pof/xxy yVi A«^oü@: H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^?^ cvyAÏg WtTftfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» t/Ml iriSiV i(Äeu/iif*
Qujdcrgodicemus^Lexpcccatcmeftï'AbfitjIcd peccatS non cognoui,nïfi per legcm. Nam SCxoncupifccntiam non nouiiïêm,nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nfG lex dixiffet. Non concüpifccs, Sed oecalione accepta per prat/
ceptum,genuit in me omnem concupifccntïam»Siquxdem übGf lege,peccatum erat mortuum
SicutPaulusftipra in prndpio fèxti capitis, digreditur,occafiofli huiusdióli,Vbi exubcrauitpeccatum, ibi magis exuberauit gratia,ànbsp;principalihuius fecundc p , :is propofitionc, quæ eft, Spes non pudc«nbsp;facit,ad exhortacionem. urpij renatiin Chrifto per^^fidem, ócccrtox-ternam gloriam Iperan tes, collo cent omne ftudium fuumnbsp;diendum uocationi Dei, ócad facienda bona uocationisfuaîope’^^'®nbsp;in prælènqa,occafionehuiusdiâ:i,Alfeâ:us peccatop excitantur potnbsp;Icgem.Etpaulo antè:Lexftibintrauit,utabundaretdeiid:uni,acauo*nbsp;rum id^enus didorum, digrediturad traólationem de lege, cxpl*'nbsp;catueru aclpirituakm ulumlcgis,priulquamreucrtatur adpnnctp^nbsp;lern huius partis prop ofitionem deSpe.Acprofeólo nccclfariumnbsp;utreâalèntentiade uluLegis,inEcdefia extet. Magna enim hon’*'nbsp;num pars abutunturlegeadlùam iplbrum pcrnidem.Primùnienininbsp;'cxiftimant, quód quia lex eft nobisà Deo da^ fitin hune ulum p’’^’'nbsp;pofita, ut fignificet, nos pofte legem noftris uiribusimplcrc. Adnbsp;enim, inquiunt, lex nobis data eftet,fi non poflemus ei noftris uidhnsnbsp;iatisfeccre? Deinde, luntalij,qui putantlcgcm ad hoc datam^ut fign*^nbsp;cctur,operalcgisànobisïàôl:a,iuxtacxternam Ipedem^efle ueramnbsp;perfedamiufticiain. Horum alterumcftPclagianumialtcrum hyp*’'nbsp;criticum,amp;monafticum.Condo igitur PauU dcucro ululc^Sidilig^nbsp;tef eft obferuanda. ïntcrcaaütcmôc illudïcicndum eft,quodnbsp;hocloco non difterat de Politico leu ciuili uTu ic^s, quern habetnbsp;in externa repub. amp; in doólrina polinca: honelamp;tis, Magiftratusnbsp;nim necefle habet leges ferre, ut contineat homines in cranqunbsp;ÓC honefta focietate. Et Écelefîaftes necefle habetiDccalogum,nbsp;tiam luftificatis explicate-,.amp; luo tenworc inculcate non utnbsp;leant,mérita opcrum eftc iplbrum iuftieiamgt; led ut eontineant^^
-ocr page 167-COMMENT. ÏÔAN; BRÊN. UB. IL DÊ SPE. ttmorcDci^ac infruôlibus fîdei,adeoq;uc rudioresad obediengt;nbsp;officium afluefiant. Hic eft excernus uRiâ legis. Paulus autcmnbsp;. ^cloco difleritdelpintualiululcgis,in confcientia,amp; coram tribunanbsp;’ ^^*5 qui neceflàrius eft, um Iuftificandis,uc magnitudin cm amp; graui-peccatiagnolcanc,quo excitenturad quçreiïdamin Chrifto re-’^ilsionem peccâti,quàm iuftifîcatis,utagniupçccati magnitudinejamp;nbsp;^'^epta remilsione eius,agnQfcantimmenlàm gratiam amp;. clementiàinnbsp;per Chrift5,aG fint Dcq ^ati.Quid ergo (inquitPauîus) dicemus?nbsp;^^Uîlex peccaEomeftpHac intcrrogatiuncula præparat fibi uiamadnbsp;^piicandum uerum ufiiun legiSjquafi dicat. Haólênus mulu diflerui-de lege, quæ uidentur ablurdißima,uidelicet, quôd lex augeacnbsp;^^^^grcßion es,qj operctur iram^ excitct 7TO9H^7tt,feii affelt;ftus pecca^nbsp;eftiniqua amp; iniufta, q? intantum non minuat, nonnbsp;*°oleatpeccatum,u£etiam augeat? Abfit.Lex enimnon idcirco dici-^'^’^cxciurc affeâais pcccacorum, feu augerc peccau,qj impellat nosnbsp;^^^^cienda noua peccatâ,quæ prius in carne no ft ra non adeunt,fed,qgt;nbsp;^‘^ndac ucteruttvpcccacorumjqu^in nobis latent,amp;funt nobis ignonbsp;^’^âgnitudinem Ôc grauiutera. Tanu enim cæciute natura fumusnbsp;^“’^ôjUcetiamfiafferamus nobifcuminhuncmundûfentinam pec*nbsp;'^^^ffi,quaîumgrauiafiint,ucfâciantnos obnoxios æternæ dânatiogt;nbsp;tarnen agnofeamus necipfà necipforûgrauiutem. Agnofeimusnbsp;quflcdam CXtcmapccutajhomicidium uideIicet,latrocini5r,nbsp;id genus,fèdea peccata,ex quitus ilia oriutur,fiint nobis ignp ta^nbsp;ScPaulusaddit tXcmplum Iegis;Concupifccntiam,inquiens,nônbsp;nifi lex dixiflèt. Non concupifees. Hicprimùm obfcrua, q»nbsp;Paulus feipfum proponat in exemplum,fignifieet,fanól:os nonnbsp;' ’^’^safferrefècum in hune mundum fentinam peccatorura,igno-'^^'^in,amp;cæcitaÊcm,quàm omnesalij homines. Nemo enim nafti-l'^^hncLLiSjffcdomnesnafcimurpeccatores. Scripcam quidem eft denbsp;'^^HneBapriftai, quôd repletus fit fpiritulànéio,cùm adhueefictinu»nbsp;matris,hocautem non incelligendum eft)quôd fit conceptusnbsp;peccato oiiginali,fed q,,poftquam eoncepeusfuitin pcccatOjdonbsp;diuinitusfpiritufànâo.DicicenimEuangelifta,Q|ii non exnbsp;^.’^guinibuSjfed exDEO natifùnt.NamjquodadnâturamBaptiftæacnbsp;^^hfuit iple peccatonSirailiter amp; Paulus, ctfi raptus fuit in tertiumnbsp;^.^liijnatura tarnen peccator fuit.Nec loquimur hîcjde extefnis peccanbsp;’pUædefîgnauicperfèGucione,priufquam crediditinChriftum,fednbsp;l^^’nternis p eccatis,quæ amp; ante amp; poft cognitionem ac fidem in Chrinbsp;^^)habuicin carne,de qüibüs^bftcaplUribus.Deinde) quôd addicnbsp;pæcipuè exemplü huius legis,Non concüpifces, manifcftèfignificatgt;nbsp;P’’1 hac difpuutione de lege, nön loqin untùm de lege cerimonialî,nbsp;Maxime omniû de lege morali. Sunt enim qui dicunt,quôd ctfinbsp;lex
-ocr page 168-, Ids nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏN CAPVT VIL ËPIST. PÄVLI AD ROMAN.
kx ceriihoftialis noniuftificathotninem, tarnen lexmoralijiùftificct eum. Paulus autem do cet Wc, quo d nee lex moralis iuftificet,kd longe äliuin hab cat ulum.Præterea,cùrn Paulus propOïiatcxeniplum denbsp;eoncupifeentià, clarè'indicat,non tantùm cxrernà peccata,uerumeu-am internos animi motus aduerlùsiegeniDei,efleiEternoIupplicionbsp;dignos, utplanènon fitkntiendum, cogit^iones efle à uedigali, (fienbsp;enim loqui fblcnt,) libéras. Et lùnt quidem lùo modf^ coram huma-no tribunal! liberie, non lîint autcm liberæ coram tribunal! diuino»nbsp;Concupifcentîam,inquit,non nouiircm,nifilexdixiiTet.Non concu-pil'cas.C^id ergo? Num illud unit Paulus dicer e,kpriulquamaudiuenbsp;ritàut cognouericlegem,nonhabuiireüllumpcccand! affeótum’N'fi'nbsp;nimè. Omnes enimhomines, non tantùm adulti,uerumetiam puennbsp;fentiûrit affeélum peccâto rum^qücm amp; uarijs-modis pro duntnbsp;t!,iralcuntur, V o cat! ad prcccs ! recidànt : percuÊi, rcpercuriunt : Sednbsp;nondumintelliguntpcccari grauiatcm,nec Icntiunt diuinic !r«nia-gnitudinem propter peecatum.Cum ergo PaidusdicittConcupilccnnbsp;tiam non nouiflem, nifi lex d!ccret,Non concupilccSjfignificatA?^'nbsp;tequam legem cognoucrit,non ihtcllcxifle,autnon cyrafle g^uita*nbsp;tem pcccatï concupifcentiie^ nee fenfilTe diuinis irx magnitudip«quot;^nbsp;prop'tcrpeccatum.NaiïiâbfqÿIegc(inqüit)peccatumeratin^’^^^^'^?^^nbsp;(hoccft)antequamlt;cognouilegcm,pcccatüm quidem proeft®nbsp;ratin tarne mea, amp; uigebatin membris meis:fèd quantum atdnet adnbsp;Cognitionem grâuïtatis pcGcati,amp; magnitudinis diuinæ irx, uidebaWtnbsp;mortuum. Acceptaautemo ccafionc per ptæceptum^cnuicnbsp;mnem concupilcentiam,hoc eö^excitauitinme concupircentiani^-tea latentem, ucagnofccrem^quanto peccato bbrutüs elÏem. Lexnbsp;turad hot prarcipuèdata cft,amp;ip!ritualis ulus lègis is cft, non ut fig^P'nbsp;fleet,nos pofle noftris uiribïis pèrfeótam iufticiam præftarc, nee ut l’*nbsp;gnificer, quod opera legis à nobis facta, iùftificent nos,fcd data eftj utnbsp;cùmnosfimus haturamagis cæci,quàm ütpeccatum uerèagnofca-mus,cx:citemiirperlegcrnad cognolcendam magnitudinem pcccaa*nbsp;idqjnonütinpeccatopercamus,lèduthoegradu perducamuradaunbsp;diéndum Euangelion Ghrifti, amp; ucram làlutcm,per Edcm in Chn-ftum,qir! iôlùs eft lufticia amp; làndificatio noftrajConlequamur.
3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsitÎ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Àl ôTf»XMÇj5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«
y« Ài fCjrieaùtb p, cv ^oi i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»um èîç 98tv«Tgt;v- »nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«
lpof/i.»vÀ«j’gt;aûôf,2^.^(vT»Â*ç,c/^»'7nicT*«ii«»6^ Aî «v^aTrixTftvep.
Ego autcm Uiucbam quondam^ne kgc,ucn»cn£c uerd manda/ tOjpeCcatum reuixit,ego üerô mortuus fuiti^Ëtrepertam êft mandatum jquod eratinftitutumadùïtam, rnihi cedcrc ad mortem.nbsp;Nam peccatum, occafione acceptaper pratceptunH âeccpitmc,â^nbsp;perinudoeddit.
Quid
-ocr page 169-/
CÔÂÂÉW. ïöXkVREN. Xlt;B. II. DB SPB.
-Quid ctgoeft, quod Paulusdicic,Viuebam quondam fine lege? An non fuit iam inde à circumcifione fiia ludæus ,lub lege Mofi? Aftnbsp;non alias gloriatur,fe efle drcumcilum oóhuo dic,cx tribu Benîamingt;nbsp;^amp;€him elle in lege irreprçhenfibilem? Cum igitur aicViuebamali»nbsp;Suandofinclegc,nonintclligcndum eft,quóduitamtcmcrèduxerit»nbsp;^nullilcgi lùbicftusfuericjlcdquiaagnirio pcccatorizcft per legem,nbsp;i^circofinc lege uiucre,hoc loco, eftpeccatum non agnolcerc,grà-'^itarcm peccati non(cntirc,ac uitam carnalicerlccuram duccre.NuUanbsp;jnidem natio, nullus populus, nullahominum lbcietaseft, quænonnbsp;niashabeacleges,fi nonIcriptas, ccrteracioni inlculptas. Sed fi de legenbsp;noclocojiuxtaphtafin Pauli, loquendum eft,duo funt hominum ge-J^ciajquaclinc Icgcuiuunt. Alterum efthominum lcelcratorum,quinbsp;5^nr^fineulloOeirimoredcfignant pcccata,ac fiquidem effugiuncnbsp;Micia amp; (uppliciahumana, cxiftimant le diûina quoque lupplicia ct •nbsp;^gifle. Cain incerfecit fratrem Abclcm,nullo ncc Dci,nec hominis ti.
amp; cùm admoncrcturfratricidij, fccure relponditc Nunquid c. Snftim cuftosfrarrismci.’Filij patriarchæ lacob, uendunt fratrem Io..nbsp;Jjpnalienigcnis,nullapeccaticonfcicntia,acpoftquam uendidiflent,nbsp;J'ud tantùm curant, ut os parentilublinant. ludas prodit Chriftumnbsp;^ntificibus, nulla grauitatispcccaria^nitione, ncc cogitat de raagni.nbsp;*^^incdiuinaeira:. Hiamp;horumfimiles dicunturtantilperfinclcgcui.nbsp;^^C)’dumlecurcpeccatapcrpetrant,amp; non agnolcunt,ncc peccato.nbsp;tnagnitudincm,nccdiuinae irac fcucritatem. Alterum genus eftnbsp;5ypoaitarum,lcu hominum honeftorum, qui non funt ucre in Chrtnbsp;j^?rcnati,amp;qüiexiftimantDcolâtisficrihumanaiuftida. Hietfi ucr-ƒ confitentur lcpeccatores, tarnen nec ipfi agnoftunt magnitudUnbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;peccati,amp; leucritatem diuinæirae,amp;liquid deijs dicatur,lenti. ,
^^IcfuaiufticiaDeum placate pofre,qualis fuit Paulus,priulquam J^^ucrftis eft ad Chriftum. Quarc,amp; hi dicuntur tantilper fine lege ui-^^’^fjquoad ueram legis lèntentiam non intelligunt,nec efficaciàm le.nbsp;^?cntiunt.Hæc certè eft uulgaris amp; ufitata omnium pene hominumnbsp;Aut enim fècurc perpétrant lcclera,aut Iccurè in lùa externahoncnbsp;’^^ambulant,ncc amciuntur inultumgrauitate peccati, nilî quatc*nbsp;j'^^^oominumîudiciametuunt.Sedhacuianon perueniturad uçramnbsp;p.^^cin.Nam,quemâdmodum nemo facilèadmittitmcdicinam, nilînbsp;^^feægrotum, necquilquamtraditlclàpientiæ crudiendum,nilîa-ltatluaminfipicntiam,itanemo foletadmittcre Euangelion làlu-^’iiili anteaexdtatus Icgeagnofcat pcccata,amp;fuam internedonem.nbsp;j^^'^enim confilio milît Deus Molen legislatorem, antequam Chri-^^^laluatoremmittcret,utlîgnificet,agnitioncm grauitatis peccati,nbsp;bnpræcedere p cccati remiisionem. Et Hanna mater Samu élis ait:
c-i
^MINYS mortificat, amp; uiuificat,dcdudtad inferos amp; rcdudt.(hoc
P eft)
r
I
-ocr page 170-î7* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT VIL EPIST. PAVLI AD ROMAN-
^ft)Quem©ominuscftiàluaturus,hucantèdeducitadmortê,QiJàni ad uitam,amp; prius conijdt eû in infcrnum,quam collocct in cœlo.Qi®nbsp;rCjCÙm tam fcelerati, quam honcftihomines, carnalitcrfècuri,uiuancnbsp;adhucfinelegc, raani£cftûeft,q?etiam uiuant fine Euangelio,amp;long«nbsp;adhucà ueraïaluttabfint.Rcm horrcndâ.Oranes ferè hominesaguntnbsp;iecuramin carne uiram,acilli quoq^,, qui fibi maximepij uidentur.E®nbsp;tarnen, quia uiuuntfine lege, hoceft, agnicione pcccaci,abfiintatlhuCnbsp;àialute, Suntquidem multi tamætate,qualcs funtpueri,quàmin2^nbsp;nioimbe cilles,quales lùnthomincs,quos uocamus fimplices,quifii^nbsp;pli ci quoque pcccatorum agnitionc, amp;£dcin Chriftum, (ablq;nbsp;îideinChriftum, nulla efUàlus) conlèquunturiàlutem.proptcrCbn^nbsp;fturnjScdillacftlblennis amp; ordinaria confequendæ lâlutisuia,utq‘^nbsp;€upitlt;;œlu,prins dcguftet infern û, Sgt;(. qui petit pcccatoiû remifiio^^nbsp;prius agnolcat coru magnicudinê.Neeî^noicatlcui tantùm cordis conbsp;gitatione,aut uerbo oris, fed knfu pcrpctuæd«înationis. Cùm igijnbsp;gis fecuritarê carnalem,q meam inla;licitatc.icnrip,quid fadendüd«»nbsp;utintelligara óefentiam peccatigrauitatem? Alij^^uiâêfugiûthuncfcHnbsp;fiim.,amp; exiftimant,pra:cipuä cHc fixliçitatem,fccuro animo, amp;abfqi^nbsp;rum xcrum affeólu uiucre, qualcm uitam porci,amp; uaccæ ducüntr^®nbsp;hæc carnalis lecuritaSjiurama eft in hominibus infœiicicas,nbsp;nim agis aliquandiu uitam abfqfie fenfii peccacs tarnen peccatufl}nbsp;tandem reueletur, necefie eft. Nam quemadmodum morbus,innbsp;timis uifteribus hærcns, etiamfi diu lateat, tarnen uchtandem,idqi’^nbsp;maiori periculo erumpitrica, cumpeccatum fit morbus aniiD3j nAlt;nbsp;turainfixus,nonpoteftlcmpercelari,led uel tandem patcfieUc^Cl'J^nbsp;fi hoe illis acciderit^ qui lunt Ipiriçualium ccruminum ignari^amp;nbsp;cxcrcitati,hi fijbitaneoamp; improui{omalo,icateiTentur,utaniiuun’nbsp;delpondeant,necuHam ialuris uiam inueniant. Securitas igiturnbsp;nalis, maxima omnium eft infœlicitas. Quid ergo faciendum, utnbsp;hanc fecuritatem cxcutiamus, amp; grauitatem pcccaci agnofcamus?nbsp;Hic audiendus eft Paulus, ut ejjemplo cius dikamus, peccatuiR*“nbsp;. gnolcere. Ego , inquit, uiucbam quondam fine lege, (hoc eft)nbsp;fine agnitionc grauitatis pcccati:Sed ueniente mandaco,(hoCnbsp;cftjpatcfada intcllcób lege, pcccatum reuixic, peccatum cxci*nbsp;tatum eft, amp; agnitum, ego autem mortuus film» Ante quidem upnbsp;debar mihi belle uiuere, èi. peccatum uidebatur in me mortuuiuînbsp;Nuncautem,poftquam reuelataeft in conlcientia mcaLex,ibi tuirtnbsp;peccatum, quod antca latcbat, reuixit, ego uero mortuusfiini)pro-ptercaquod lênlèrim me morti,'adeoq;ætemae damhationi obnoxi-um. Ac Decalogus inftitutus quidem eftad uitam. Dicitenim Moles;nbsp;Qui fecerit ea, uiuet in cis* Et, Propofiii tibi uitam amp; benedidio-nem. Ec Chrftlus;Siuis,inquit,ad uitam ingudi, fcruamandatanbsp;....... ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed
-ocr page 171-COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H. DE SPEJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7*
Sed qui erat infticutus ad uitam,celsic mihi ad mortcm.Quam ob cau. hin?Quia peccaturn decepitme, propterca quod antea uidebaturnbsp;prorfus mortuum^üt nullum eflcjled occafiohcàcccpta,per Dccalo-^m,reuixic, amp; occidit,ac damnauicifie.Hoc enim eft deapere, uide-.nbsp;(’cctjcumquisaltera manu panemoftentat,alterafertlapidem. Talisnbsp;’nipoftöf eft peccaturn. Antequam enim lexreuelabätiir in conïcicn-f’amca, occulrabatlc peccaturn, amp; conniuebat,ut uidercr mihi honc-ftiiS)amp;coramDeo quoq;Gnétus. Poftquam autem intellexi ueramnbsp;f^ccalogi ftntentiara,ibi tum grauitas peccati ita crupit,ut agnouerimnbsp;tantum nebulonem, quantum antea hunquarn, ne ängelis qui-äffirmantibuSjCredidinem. Vides Paulum ueniftc in agnitioneninbsp;peccati, per Decalogum, amp; cognirionem ùeræ eins Tenten tiæ. Quarc,nbsp;excutiamus carnalem noftram Tecuritatcm,amp; retin earn us nosipibsnbsp;*ioftri,àcpeccarorum nóftrorum agnitionc, amp; utambulenius in cànbsp;’’iaac ordinatione, qua ad ueram lâlutem peruènitur,ncce(re habe-’pusnobisob óculosponefeDecalógum, amp; diligenter eum médita-Mon ut in èô h3ereamus,(cd utagnito peccato,exeitémurad quakennbsp;‘latn remifsionem peccati, amp; ueram làlütcrnin Ghriftolefti feruà-^fcnoftro.
Ö (jSji vé/i-oç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««9». 7*0 ov
itaejp Lex jpfa quideni (ânda eft,amp; prçccptüm ûndiim,ac lulHutn 8^bohum«Ergo,quod bonümerat,mihi fadüm eft morsf Abfiunbsp;Imô peccaturn, ut apparcrec peccatuni, aftert tnihi, per id, quod cracnbsp;bohunijmortem,utperptæceptuni,pcccatumfteretexceUencerpccnbsp;cans,
* - gt;
,. Oixit Paulus,Man datum, quod cratinftitutumad uitam,ccditmi niortem.Etftipra:Lexocódit.Quid ergo?Num mandata legis nànbsp;^^rMùa tampemiäolaamp;uenenatai[unt,uthominesalioquiinnocen-J^S)interficiant?Nihil minusNam quod Lex feu mandatum, feu Decanbsp;^RUs öccidanthomines,non fit uitio legis, fed uitio peccati in homûnbsp;Lex eninî, quo dad Iharn ipfiusnaturamattiner,làndaeft,præ-Decalogi iufta fiint amp; b ona. Primùm enim, D ecalogus præcipitnbsp;^tigit pcrfcôtifiima amp; optima iüfticiæ opera. Et ne fingula præccptanbsp;j^prælentia percurramus,confidefèmüs,uellàltemepitomen Deca-^Si’Sunt enim duæ tabulas Dccalogi.Prioris epitome eft:Diliges Do-’num Deum tuum ex toto corde, ex totaanima, amp; omni fortitudi-ƒ ^ua.Nihilpoteft de uero Dei cultu perfeétius,nihilabftgt;iutiüs mannbsp;p’- Hîcexiguntur omnia opera colendi Dei pcrfeótè pura, iufta, amp;nbsp;. • Ex toto, inquit,cordc,ex totaanima,ex totafórtitudine.Po-^noris tabula: epitome eft, Diliges proximum ficut teipfiim. Hicnbsp;P » iterbnl
-ocr page 172-m CAP-VT VIT. êpïsr; PAVLÏ ad ROi«AN.
iterum nihil omifliim eftyquodad perfeólam itifticiam pröxïnTQpt^-ftandam attinet. Et liane lègisperfcólioncm Molès iplè fignifiçauif» cùmait: Quod ego præcipio, hoc tantùm facias Domino, nee addasnbsp;^uicquam,nccminuas. Non dedines nccaddcxtram,nccadnbsp;Lexigitur per le optima,de lànâilHma fit,necefle eft. Deinde legis opcnbsp;ra,ficut exigunturab ipla,tam pcrfeâa lunt,ut fi quis impleretealecuivnbsp;damillam perfedionem,quamandantur,rnererentur uitamamp;aftcr*nbsp;nam fœlicitatem.Quod tam Moles,quam Chriftus tcftificant,quen]’nbsp;admodumlupràcommemorauimus.Molès dicitiQui feceritea,u‘'nbsp;uetin eis.Chriftusait;Siuisad uitam ingredi, lemamandata. Manila*nbsp;ftum igitur efl:,qj licut lex ipla per le iufta eft amp; lancl-a,ita exigit opc^nbsp;iufta amp; lan(fta.Nuncaut lexopcrat innobis,non iufticiam,fed peccant,nbsp;quo d amp; auget,amp; fad t illud mirum in m o du p eccans;op erat etiâ in nlt;’nbsp;bis,non uitâ,fed mortem. Id aut non fit legis, fed peccati,PECCATl»nbsp;inquâ,uitio.Peccatû enim tantamagnitudine ôc multi tu dine nos oc*nbsp;cuoauiLut cum nrononitur ci Icx.non mitiffet, led in furnrem ootiu®;
at,in oculisintuentiiim, elfeâùm, cum natura lùaprorfus pugn^nt^’ Non cùrtè accidie uitio lolisjled uitio imbedïlium oculoruna.nbsp;Chriftus ipfe lux mundi,illuminansomn em hominem uenientcnH’’nbsp;bunemundum. Et tarnen apud loànnem cap.p.dicit; In indiciumnbsp;lieni in hunemundum, ut qui non ui dent, uideant,amp; qui uident,cf^nbsp;fiant. Vide mihi:ExChnfto,qui èftluxiplà,fit cæcitas. Vnde? nonuioÇ*nbsp;'Chrifti,fed uitio incredulitatishominum.Sic etiam iex,res eft lanóh^^!'nbsp;ma, amp;uiuificans,Sed uitio peccatifit, quod augeat peccatum amp; ocd'nbsp;dat.Hocillud eft, quod Paulus ait: Peccatum operatur,leuafFcrtmil^nbsp;mortem, per bonum, quiamagnitudo peccatiapparet, patefit,amp;nbsp;ftraturperlegcm,bonam,utpeccatumgt;quod antecognitam legcm»
cft,)maximè omnium peccansfeuabominandum amp; deteftandn.Sco quid? Num lex ideifco illuftrat peccatum,amp; o eddit nos, utin peccatonbsp;pereamus?NihiIminus,ledpotius,utexdtemuräd quçrendam remihnbsp;fionem peccati,amp;làlutem in Chrifto Iclu Domino noftro.Conclülif,nbsp;j-p inquitPaulus alias,Deus omnes lub incredulitatemgt; ut omnium mÜ®nbsp;j*. reretur.Etiterum:GoncIufic Icriptura omnia lüb peccatum, utpro-milsio ex fide lelu Chrifti darctur credentibus. Ac rurlus;Lex pxdago*nbsp;gus nofter fuit ad Chriftum,uc ex fide iuftificaremur.
%
C'OxMMENT. IOAN. éren. tIBER il. DE SPE.
Scimiis enim, quód lex fpirituahs tft ycgo 'airtctn fum carnatii, ücnditus fabpeccatum,
Didum eftj quodlex éxcitctamp;augeatpeccatuminhomine,idq; uitio legis,fed üitio peccati; Nunc igiturcxpli cat Paulus^quomo-jjolcxaiigeat inhomine'peccatïini,uitiopeccati,amp;docèr,quidilludnbsp;p.’Syod non conucniachonimicuniIegc.’Prop0nit autem iterumnbsp;‘C’plum in exemplum, utcùm cognofcimus, qualis ftPaülus lua na-^^^)fciamüs tales elTeomnes homincs,qiiantumCunq;lanótos. Loquitur enim Paulus,de luahatura,non tahcum,qualisfueritantequamnbsp;I ?gnouit Chriftüperfidem,fed ei;iain qualis adhuc fjr,poftquàmianinbsp;’uChrifto renatus eft:Scimus,inqüit,quôdLéxeftlpiritualis.'HæcPaunbsp;‘ucrbafalfis expofitiohibüsmirificè merStlórdidata. Nomiiicenimnbsp;'^gis,iiiteÏlexcrurit, non tantùm Decalogum,lèd etiam omneshiftori.nbsp;narration es r erutn geftarum in libris Mof,in libris Rcgum,adeo-que in uniücrlaProphetica jfcriptura.Deinde,nominclpiritüalis,intcI-‘^eruntAllegoricunijac dixerunt,Legem exponendamefre,nonlè-^undum literam,fed allcgoricè, ut cùm in libris Rcgum cortimcmoranbsp;Dauid fenex duxerit iuücnculam in uxörem, (cntiürit ifti,quódnbsp;non fit inteliigèiidum, fecundum litcrami,lcd fccündum aÜegori-^ui,quâmtiôcant,len{um Ipiritualcm. Acmultaqpidcmfiiht,inicri-P^ura, quajfüam habcntallegoriam:fed Paulushócfiió dido longe â-fenfic, quàm ut fignificaucrit legem lèu fcripturam cflc allegoricènbsp;’^^erpretandam. Confertenim interle,perancithcfin,fan6titatemlc-ê’Samp;prophanitatem hominis, ae feueritaccm.Dccalôgiin exigenda -P^deiàaiufticiàjamp;imbcdllitatèiri humanaruni ùirium,in præîtandanbsp;’ufticialêgis. Ac initio lex dicitur à Paulo, Ipiritualis, quia âd præftan-u^mperkólani iufticiam,exigitSpiritumlanótuminhöfriinc. Dein-’nbsp;nbsp;nbsp;sxigit non Iblum externa operaûnda, led omnes etiàrii internos
cxigitSpirituales amp; totos find:os.DiIiges,iriquit,Deiim ex to-cordé amp;c.Et,Nonconcupilcas.Ethæc qüidcm eft legis condition ^id üero de hominé? Égo autem,inqui^fiim carnalisjüenditus fiibnbsp;P^ccatüm. Paulô antèdidum eft^quod Faulus proponat le iple irinbsp;^’^cnriplüm,ac in telligat nomine fiiö jomnés renatos in Chrifto,amp; do-^b qiiid fint fua riatura, quid item fint gratia Deijlèu rcrialcehtia irinbsp;Surifto. Elfi enim irnpij maxime omnium lùntcarriales,nechabentnbsp;j'^ternum, de quö lequitur,hominem^ ex Ipiritu renatum,tamcn Pau-^sinprælentia loquitur tantum de renatis^ quiamp;ipfilûô mödóluntnbsp;^gt;'nalcs.Egö(inquH:)fiim carnalis.Garnalesautem Deo placerc nonnbsp;Pqflunt.Dicemus ergo,nc Paulum quidem Deo placerc?Cerre placetnbsp;'^»Icdquod dicit,Sc carnalemelfe,intelligit, qualisfitnatura tantum,nbsp;carnalem eflê, hoc loco, cftnatura carere Spiritulando.Taiesnbsp;^ntomneshomines,' eüamlàndilsimi.Etadditür: Vendituslub pecanbsp;P 3 catum.-
(
-ocr page 174-174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INCAPVTVU, EPIST. PAVLÎ AD ROMAN.
catum.DifertèaicVENDrrVS. Nee hæc uox ofcitanter cftprætereun-da.Confidcrandum enkn eft,quæfueritapud uetcres uendidonis ucl agrorum,ucl etiamhominum conluetudo.Quiucnditur alten,cotusnbsp;tranfit in alcerius, oui uendimr, potcftaccm, nee eft ampHus curæ uen-ditori. Sic óchomo uenditus^ft pcccato, pcrpeccatu Adæ. Poftquàmnbsp;enim Adam peccauit, priuatus eft Spiritu îanâ:o,Â: traditus eft in cap«nbsp;Bitatem,acferuitutem pe-ccati. Parenteautem uendico inalienamier.nbsp;uitucem,omnis eiuspofteritas,q[uæ eracinlumbis parendsjuendi«nbsp;ftinc in ftruitutem peccatiyita utnon folg habeant peccatum, uerumc-tiam fintfèrui peccad,Qui uerô eftlcruuspeecad, cum hoc, nimirua-lieno lèruo,nihilnegocij habex Ipintus lànâuSjncc eft eiamplius cur^nbsp;NonabijdtquidemSpirituslanélus curam conuertendihominesiionbsp;pios aducram pietatem,^ coniequimurprimidas Spiritus fanóti,cxnbsp;gratia D ci, per Euange:lion,propter Chnftum,manemus autem natU'nbsp;ralcrui peccad,donechanc corporalera uitam uixcrimus. Noncniiflnbsp;abolctnacura,edamfiprimi0as Spiritus,per Euangclion,acccpcriinus.nbsp;Quare, ciim renati in Chrifto maneant iua natura ferui peccatinbsp;ctiara dicuntur fijo modo Garnales,
Quod cn/m ago, non approbÓ,
ExponiE,quomodo fit Carnalis.ïtérum àütém oblcrtiandum el^ CjUÔdPaulus nie loquatur non dcimpijs,ïed de leipfbj qualis fuentnbsp;poft conuerfîoncm adChriftum,amp; quai es fint omncslandijqul^^^nbsp;fiucinhoc lèculo uitamagunt. Quierrim nondumlunt perfidem i«nbsp;Chriftum renad, non habent intra le tâlem lpiritus amp; carnis pugnam,nbsp;qualem Paulus delcribitjfèd ut carent lpîritu,ica uiéd lurità carne,amp;-u^nbsp;uuntlècundum camem. Quare Paulus loquitur hoc locodcSandisnbsp;(eu credenribusin Ghriftum.Quodâgo,inquicns, rton agnofeo, n«™nbsp;approbo^nonlaudo. Cur igiturhocagisrCurpcccas contra conlcicn-dam?Non peccat Paulus contra conlcicndam,fedquod dicit,habetnbsp;hanclententiam.Quod ago ego carnalis,non approbo ego fpiritualis.nbsp;Hocutreôlè inteUigatur,excmplisdîinonftrabimus. Lex eft: Diligasnbsp;Deum ex toto corde,extotaanimaiamp;torafordtudine.EthuicIegiobnbsp;fequium debucrunt, non hi tantùm homines, quiacceperunt cam li-teris mandatam,u€rumetiam,qui fuerurtt ab inido condirionis mun-di Abrahamo autem iam per Ipiritum lànôdt rcnato»martdatur àDeo,nbsp;ut tollat filium luum unigenitum,quem diligit,Ilàac, 3c offerat cum innbsp;holo cauftum. Oblèqiiendû igitur erat huic mandato, diligcndus cratnbsp;Deus,amp; offerendus filius, non tantùm exterrto opère,ucrumeriam o-mnianimi promptitudine^acnulla plane cordis repugnâtia. Abrahartinbsp;ergo uadit quidem,amp; oblèquitur uocarioni Dei, ducitq; filium ad honbsp;lo cauftum, lèd intérim cor palpitât, amp;pugnât cum mandato Dei, acnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ “nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' malle*
-ocr page 175-oJ fl SiAcfl, œèp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«vs* oti«.
Non enim quod uolo,hoc facio,fed quod odî,hoc agoî
Etgône inuiti impellimur ad peccandum? Et fi inuiti, cur pfopter Piccata punimur? Non peccamus inuici.Omne enim peccatû,uolun-^um. Açpeccatuquidcm originale exércettyrannidem in homine,nbsp;^ducitcaptiuas omnes humanas uires,adcoq-, iplàmquoq- uoluntanbsp;^^ni:hæcautem uoluntas, non eft inuita,lèd magna libêtia obfèquens.nbsp;Paulus dicit,hanchabedcntêtiam.Sanôti,lpiritü lànôlo rc-^^Iciunde debereperfeôlam diledionemDeiamp; proximi,iuxtalc-Diliges DominûEXeum tun ex toto corde: Etproximuficutté-^nbsp;Et quia renaci funt è Spiritu,idcirco uolunt amp; cupiuntlegi Deinbsp;obedire,ac o dio habêt imperféôlâ amp; uiciatâ obedientiâ.Ma!nbsp;I enim earn efTe pcrfediiamâ, amp;ablq; ullo uitio. Sed quia geftancnbsp;^^hucfecûpeccatu originale, reatii quidêremi(rum,propterChriftujnbsp;j S^uaûtadhucinhærenSjpræquononpofluntinhae üitapcrfcéladi-.^^ionemDei proîdmi præftare,ideo faciunt(hoc eft,impérfeóbè di
^ülus Rom.p.optât anathema cfleà Chrifto pro fiatribus fuis cogna-^idq; optât iuxtalpiritû exardore diledionis, quâlcîebadèiuxtale-S^nijdéberepeo amp; proximis^Sed fi in tentatione obieélus fuiffet hor ^^ribus infernijamp;pcrpetuç dânationis,ibi tu,etiamfiSpiricus,quo eracnbsp;-’^atusjhôn défuifTetfuo offido,fcd perrexifletin diledionis ardorc,nbsp;Garnis affcólus reftitifict, amp; maluiflecuniucrlum mundfiperire,nbsp;¦^^^cunus iplè periret. Iraq; Paulus feciflet, quodnonuoluiflec,fednbsp;^l^od odio habuiflet,quià etiamfiSpiritu confticiflecin dileélione, ta
•* lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------------------'
caro repugnafietjqùam repugnantiâPaulus extrem o odiohabc-
OatHocillud eft,quod Chriftus dixitSpirituspromptus eft,caro aute ‘’'fimiaEtPaulusGabt.;.Caro concupifcitaduerlusSpititum,amp;igt;pinbsp;, 'itus aduerl’us camem, Haeç iater fe mucuo aduerfintur, ut nonnbsp;' .^Uxcunlt;|uc uoiuencîs gt; cadein fadatbj (boc cft) uc non per e
-ocr page 176-IN CAPVT VIL EPIST. PAVLI AD ROMAN.
amp; reipià ob e dia ris legi Dei, quemadmodum iuxta Spiritum uulri^. Hæc diligenter cognofcendalùnt, ucfciamus,qùàmimpcrfcdafithu-mana iufticià,acqjpergcndS quidem fît inuocarionc amp; obedientianbsp;Dei,(edbac noftra iufticia non eft confidendum. Vides igitur,quàmnbsp;neceflàrius nobis fît Chriftus,J)roptcrquem hab emus pcccati remifînbsp;fiortcm, quæ eft præcipua noftra iuÂièia, non opcribus,fed fide con-ftans.
oÎKoûQt zi î^i
OiAü i‘c,o'nôvK,ôikÜcv
Tisiv oî TV
Siocrô, quodftonuolo, hocfacio,confcntioicgî, quôd fit bonà» Ntincautem noniam c|;opcrpetröiUud, fêdinhabitans in me pcc/nbsp;catum, Nouienim, quôd non habitet in me, hoi^,tn carne meitinbsp;bonum*
Antequàm pergam hçc explicate, admonendum exiftimo IcÂo* ’rem,ut cogitet, ad quoshæc Pauli doótrina pcrtineat,amp; de quibusftr*nbsp;mo fiat.Hæcenim doétrînainiucundaadmodum efthominibuscar-nalibus, quiamp; ea parùm affiduntur. Mallent proponi fîbi poculumnbsp;ftigidi uini,quàmuthisrebus,fîcutipfîquidemlèntiunt,oâofîsamp;^ù-peruacancisoccupentur. Pijsautem amp;lpirituaiibus,ut baec'd?^^nbsp;cftneccflàriajitaeft ipfîs iucundilsima.Audiunt enimcxigiàlegcp*^nbsp;feôtam amp;abiblutàm Gnôtitatem.Et camenrciplàlcntiun^ftnonpol-fceampræftarc.Adhæccomperiuncintraïc perpetuam pugn^nbsp;nisaduerfîis Ipiritum. Cùm igicurhon fînt toti ócperfcóriïanóli, cxÜbnbsp;marit le Deo non efle curæ, nec habere Ipiritum lanâ:um,ideô4inbsp;uißinic in cônftientia perturbantur amp; affliguntur. Paului ergo fîilcipitnbsp;eos erudiendosjütintelligant, quæ fît ratio, quæcOridrrio finftoruoinbsp;in hac uita, amp; Iciant, quôd fpc lua, quam de fiitura fclidtate propte^nbsp;Chriftüm cônceperuntjhâudqüaqpudefiant. Süprà dixicNonquodnbsp;uolojhoc amp;dó,fed quod odi,hoêàgô.Quæfb iÿtur tePâuIe,quid eaunbsp;fîe fît, eut ho e làdas?quis te adigit,utagas,qùod odio habes? Num LeXnbsp;Dei?Nihiïminus.Cônlèntio enimiegiÔei,quôd fît bona,iuftaamp;fart-lt;fta,amp; cupio ei ex animo obedire. Sed jjcccatum, quod in mcinhabynbsp;ut, non permittit, utiegi perfcÂèlàtisfàciam, ideoqjautor eft,utamp;ci-am,quod nolo, amp; quod odi,(hôc eft)ut non præftcmnbsp;nbsp;nbsp;perfedum
obfequiüm-Nunc,inqüiens,ego nonperpetro illud,ud inhabitans in me péccatüm.Noiii enim, quôd non habitet in me, hocnbsp;nbsp;nbsp;in car-
nemea,boniifn. Hæc ut relt;ftèinceUigamu%itcru!m obièruandüm ritillud, dequo iarp Lcdorem admonuimus, üideliect, quôd Paulus hoc loto non îoquatur dé hominibus impijs amp; incredulis, fednbsp;derenâtisirt Chrifto gt; amp; fandtis. Vnuiquilquc autemlândüs, duplex
-ocr page 177-COMMENT» 1*0 an. BREN, ttÉ. U; SpS.
•ft homo, uid eli cet, Extcmus amp; Internus, Carnalis Spiritualis, T er*, îcftus ôc, Coeleftis, uetus Adam,amp; nouus Adam. Nam hoc modonbsp;Paulus, amp; in hac Epiftola,lt;S:alias, de pio homine loquitur » Dele*nbsp;^at,inquit,melcx Dei (ecundum internum hominem. Et Ephef4.nbsp;î^eponere ueterem hominem, amp; induerenouum.Eti.Gorint.i^. dcnbsp;^frreno amp;cœlcfti homine. Externus cnim,fiue ilium terrenum,fiuenbsp;^rnalem dixeris, totus homo dicitur, unà cum omnibus Riis uiribuanbsp;corporis,quàmanimæ,nondum renatus,fed ut eft ab Adamo na-^^sfeu propagatus.Vnde amp; Vetus Adam dicitur.Ethichomo,utafFercnbsp;externam amp; corporalem uicam,ita affert etiam (ecum pccca-^^ni,utnonuclit,non cupiat,non defiderct,nonagatâliùd,quàmpcônbsp;^fum. Marcus Rlt;*güIus,ciuisRomanus,maluitad hoftem redire,ucnbsp;feruaret, quani domi Iccuram ducere uitam. Hæc eft honeftas,nbsp;co ram tribunal! Dci,impia, quia ex carne, amp; non ex (piritu profe*nbsp;'^•Zaleucus Lo crenfis paflus eft unum nbi oculum erui,amp; filio adul-alteram, ut (an ólitatem Legum tucretut. Honefta amp; hatcuirtus,nbsp;conlpedu Dei, impia.Totus cnim uetus Adam pcccato fuffocanbsp;quicquid agit,utnon eftcxfide,ita coramDco eft pecca-Itaq^ peccatum uiuit in ueteri homine, donee ip(e in hoc 1'eculonbsp;'’’xcrit,acprofertetiamfru61:us(uos,ni(ianouo amp; (jjiritualihominenbsp;^^crccatur. Aliusenim efthomo internus,(piritualis,nouus ac cœ*-Hicefthomo renatus ex Spiritu,rcnatuscxfide,qui amp; habetnbsp;pdftum, quern per fidem accepit, inhabitantem. Ecdicirur cotusnbsp;non propter carnem, (cuueterem hominem, fed propte»;
^^nftum, qui thelaurum coelciHum fuorum bonorum ad horn:-credentem co nfert. Deus, inquit alias Paulus, dedic pro nobis ^^nibus filium (hum. Qui ergo fieri poteft, ut non amp; cum eo-^nbsp;omnia nobis donetrltaqj hi duo homines,conueniunt in homi*nbsp;per fidem renato. Alter ex prima natiuitate, alter exlecunda. Acui-''quot;:uterq;,(edillo difcrimine,quódin Gn(ftis,credentibusin Chriftu,nbsp;feu (piritualis homo dominatur ueteri, ncc permittit ei, utpronbsp;’^libidine peccata excrceat,(ed coercet cupiditates cius. Soletqui-interdum ficri,ut uetus homo occupct nouum, acfuperet eum,nbsp;^^emadmodum uides fadlum in Dauide,in Petro,in Paulo,amp; alijs in-^^nieris:fed ex rc(ipifccntiafit,ut nouus homo recuperet dominationbsp;I ÿni in ueterem.Acimpij quidem amp; increduli, etiamfifuerint hone-coram mundo, tarnen coram Deo toti funt (celerati, quia (unt tan*nbsp;uetus, amp; terrenus homo. Pij autemrenati in Chrifto,(unt qui*nbsp;J^îu^ipfifcelerati iuxta carnem (euuetercrri homincitirScio,inquitnbsp;5ulus,qj non habiter in me, hoc eft,in carnemea,bonum:iuxta(pin-uerô,(èunouum Âiinternumhominem,(ùnt(àndifîlijDeiJtaqjnbsp;’piû hominem in hac terra adhuc exiftêtempaucis defcriberc uelles,
non
quot;• • A, '•
-ocr page 178-Î78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘N CAP. Vlï. EPIST, PAVLI AD ROMAN,
nohàberrares à uerö-.Si diceres eu efleprobum nequam/quod cùtn fîtinxrà cscemumhomincm peccator ufque admorccm,probiisOrnbsp;ràen eftamp;bonusaciufttisfccündum hominem intcmum.Quaccùronbsp;itafe habeant, facileincenigi p0teft, qüod Paulus hoc locoiaibicF»'nbsp;do,înquiens,quod non iiolo,{hoc eft) Ego uctus amp;. carnalis homo,6nbsp;cio quod ego ^iritüalis amp;nouus homo non üolo, quialibenter uel-1cm legiDei perfcôlèïàtislàcercjfèd h'oemihi præpcccàto,quod inhS'nbsp;bitat iii carne inca, non licet. Et hoe peccatum,quod ego carnalis,feunbsp;iuxtacarnem facio,egolpiritualis,fcuiuxtaSpiritum,odi.DcteftorC'nbsp;nim meam ipfîus corruptam natüram, præ qua non polTiim Dco in*nbsp;tegrampræftare obedientiam.Etquiaodipcciâtum,acdetefl:oregônbsp;Ipiritualis, approbo legem, amp;abfôluo cam à culpa,rcij cio autem eu]*nbsp;pam inpeccatû^qüod eftin ucterihomine.Non énim ego Ipiritua^isnbsp;perpetro illud, fed ego'carnalis, in quo pcccatûinhabitat. Noui cnim,nbsp;quôd non habitet in me ucteri homine,bonum.Qùid ergo dicemuî-’nbsp;An homo non eft b ona Dci creatura? Certè cft. Paulus autem innbsp;Icntîa non loquitur de creationis bonîtatc,ïcd de malitia,quaeinbO'nbsp;nam Dci crèarioncm,perSatanam,flC pèrmalam hominis uolunta*nbsp;tem,ingrèflàeft.Deinde,nonnefiint multxüirtutes naturalcsinnbsp;mine,an non amp;hæ funt b onærCcrtc fiint bônæ,fcd in fuo gencrc.Etfînbsp;cnim conlcquunturin hocleculo ftia præmi^ tarnen non conftantinnbsp;iùdicio Dei, ficutpaulô ante diélu èft, riecpôÏÏunthomincm in mot»nbsp;telèiïiarcad uitam. Quo digicLirdicic:Noui,quôd non habitet in ntcnbsp;bonum,primùmintenigitdc carnaliamp; corrupto homiricpcrpccca-tum.pcihdéintelligit déco bono,quodpofrctnos iüuarcadconfc-quendamiuÂiciam3£fœIicitatem.Hæccoghitio inpijs amp;fânétism»inbsp;mum habetufum.Nam,càmagnoïcunt naturalem iîiam malid^»nbsp;non inftiltantaiijs hominibus, non contemnût eos præiê, nonlûpcr*nbsp;biunt,(èdgeruntfcfubmiflbs,quôd feiant lèeandem,quamalij,ôit-nem gcftarc.Dcinde,fi quid mali lèu aduerfi ipfisaccident,nonrcmutnbsp;murant, nonluntcontumeliofi in Deum, quialauntlèmeritosâffli-éliones, propterca quod non habitet bonû in cameîplbrum. Adhxcnbsp;diftuntlôüititeanlbülarein uocadoneDei,ncperfbcordiamnbsp;uiam, malum inhabitans obrineac dominationem inipfts.Poftremô,nbsp;quia Idunt nonhabitarcinipfts bonum,iddrco non confîdunt fuanbsp;iufticia amp; uirtute,lcd totos rcij ciunt le in Deum,pcr lëfünl Chriftumjnbsp;cuiuslôïiusiufticiaconftant ôcièruantur»
KarnueUeadeftmihijatôtfaoàm bbnwh^nÔnreperfo.Non
enint
-ocr page 179-XOÄMBNT, IOAN. ÈRÊN. LÏBEMI. D.B SPÉ.’
J^iin quod uolo,fado bonunijftd quod non uolo,maluni,böcagói Siuero, quod non uoloegOjhoc fado, non iam cgoperpclro illud,nbsp;Kd inhabitans in me peccatum»
1, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjuomodointelîigcndûfîr,quoddixit;ïn carnefüaho^
^Ditarebonum,qüùVelle,inquit,adiacetqüideiïî mihi,fed pèrficerfe °num non inuenio.Hîciteruraâdmonen di fùmiiS,quod Paulus lo-^^UtLir de pijs amp; in Chrifto renatis,nôn de malis,ieU irnpijs. Nam im«nbsp;pjjquianon luntrenati,tanta iniquicatc flint cæcàti,natilî.a,UÉne ue«'nbsp;,^tquidemperfedumbonüm.Voluntqüidem,hurriar‘aluafàdone*nbsp;foneftatem externam, amp; ciuilesuirtutes, non uoluritauvem perfedûnbsp;, onum. Ignorant enim quid fituerèacperfeaè bonura. Et fî èislùô’nbsp;’Jgenio re}iótis,expÏicatur è cœlefti dodrin'a'jiuxta Propheticà ôc Apo-J^olica fcripiâ,nonfoîum nonagnofeune, uerumetiam odio habenr.nbsp;^fautem ignoti nuîJa eft cupido, ita odiofinulla efigratia. Deciarabi.nbsp;^^Siduno amp;alterô cxcmplo,craflb quidcmjfedaperto. LexDci exi«nbsp;^tjütnon amicûtantùm,ledetiaminimicumtânto amorc, propternbsp;mandantem,compleôlaris,ut fine omni tcrgiuerlâtione, Ôcnbsp;j^^îUânimirebellione proipfb mortem oppetas^quemadmodumnbsp;pro fiiis inimicis fecit. Hoc efi: perfedum boniim.Impius aiinbsp;^^’ïîjinimicum tanto odio profequitür, Ut ne qiiidcm candidum anùnbsp;^'^tïifibi crgaipfumoptaretjaceosquoqj^quireconciliatiOrtismen*
¦ ^’9nchi faciunt,abominetur amp; exeerctun Vides impiiini,nôndum rc-Jjfuni,ne uellc quidem bonum.ItemzLexDei eft,ut ad probàndâ tua officia,egentes tuis ôpîbus iu iuues,üt noft minus cupias eo-tuam ipfius üitam,màgno etiam tuo incotumodo, amp;ßnenbsp;tergiucrlâtione,fuftefttate. Hoc eft perfedum b onum.Âuârus aScnbsp;uoluntatem intantum nôbabet,utne quidê oblatâ optareqim»nbsp;hortatorcs ad liberalitatê dcteftat.Quare,cùm Paulus dicit, Vellänbsp;^'^iacétmihi,nonloquitdcimpijs,autimpcenicentibus,lêdlôquitutnbsp;.^^pijsin Chrifto renati$,autad Chriftureuerfis, quorûi conditiOnemnbsp;^^hocfeculo cxponit.Deindenoncfi:itaintelligéndîj,qîîoquàtür dénbsp;J’^cernispeecatis, cùrü ait: Veperficiâ bonS,nônjnucnio,uideliGet,q,nbsp;^^^tiatpios amp;làn dos homines no facere externâiufticiam.Qui.n.füntnbsp;P’jjinChrifto renati,ducûthoneftamuitâ,amp; quanquâfeîabant aliquo
amp; ipfi ex imb ecillitate in eXternà fceiera,tn maxima üitç parte,fâciûÊ . Qha amp;honefta opaHoctïiexigit pictas inDeu,amp;;fîdesin ChriftffiSednbsp;’*^teîiigÊndu eft,q3cùmpij amp;finlt;diobèdiut légiÔei,amp;faciunt bon3nbsp;^pus, no fn perficiant hoc Opus, (hoc eft)rton faciut iplùm pérfedè,fînbsp;ottini uitio. Qüodcunq; .n.opus, quisOptimu,fecerint,nabét tnirlnbsp;haliqd üitijjUt nô lîcpfeclü,nec impleat lége Dei.Sumamus exêpli gräsnbsp;patriarchs Abrahamu. HiC fecit opus excellêter bön5,cu ad uOCatio-,nbsp;Ç^Déi defèruit patriâ,amp; fecutus cft,qüo deus uoIuit.Et tn höfc opus nonbsp;wtpfei^è bónu qalrfAbrähaftio nô fuit diledio Dei ex toto côrde^ôx
totô
-ocr page 180-1?« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CIRVT VII* EPÎST. PAVLI AD ROMAN
tota.anin''Aamp;€xamniion3Cudine.MaluiflêtcnimAbrahaincamc{ûa, «canmoran, contra iiocation cm Dei, in patri^^ fini paccrnis bonis,nbsp;tjuàm ca dcfcrere,amp; in ccrtafcclarijtem: Abraham obiuli t,iuxta praeccnbsp;ptum DeijUnigcninma'firnim fiiumiiàacum, Quod opusfuit tam ex*nbsp;cellens, ut cciam Deus iple co fit dclcâatus. Et tamen nonfuîtpcrfc-^iufticia, quia Abrahamfebuitcamcm, quaeptr^auît culpîritu, Sinbsp;cïfccit,ut hac opus fiium habucrituîtium.Optauit quidem Abrahamnbsp;UC careret’hacpugna amp;rebellione,ac perfedè, non tantum extemo o-percjucrumctiam coco corde,amp; totaanima uoluntadDci obrequcfcnbsp;tur,lcd banc pcrfcôlioncm non inu cnit in carne fiia.Q^îddicam denbsp;Dauidc? Hic, cùm haberet in manu fiiaSauIcmcapîtalcmboftemj ca*nbsp;pduum,nihilmali ciintulitjcd dimificcum liberum. Mcmorabilcâ-dum,fèdnon cratpcrîedèhonum,quia ctfi Dauid crat renatus innbsp;Meßiafibiprominb, tarnen dilcóïioDci ex to to corde, amp; extotaani*nbsp;manondum erat in copcrfcda,5cquanquam optauitperfeéboncijnbsp;tarnen caroita concupiuic aducrfiis{piritum,utin optimo etiamnbsp;€to non iatisfcceritlcgi Dci.Concupiuit amp;Chriftusn!ius De* dccliiunbsp;re mortcm,quarn Paterimpofiicrat,aclt;lcprccatus eft cam, fedablquenbsp;pcccato,quia erat conceptus è Spiritu làndo, Abrahamautéamp;l^^^^nbsp;acomnesalijlànfî:i concepâfiintinpcccato.Quareîn optimis ctiamnbsp;uirtutibuslua habent uicia,quo minus legem Dei perFede imp^ean^.nbsp;Træcercaubferuandum eft amp;inud,qu0d hoc uclle,(de quo Paulushicnbsp;loquitur,) uidcHcet, optare, ut )amp;cias bonum opus perFcde,non J*nbsp;pus carnisjlcd Spiritus landi,quod eft in iblis renatis. fic enim mox ai*nbsp;dt: Deledat m c lex D ei fecundum intemum hominem. Eta. Conflt’nbsp;j.Non quod idonci fimus ex nobisipfis cogitate quicquam tanquamnbsp;ex nobis ipfis, fed fi ad all quid idonci fiimus,idcxDeo cft.Sunius e*nbsp;nim natura omnes filij irx,amp; mäcipiaSaanat.ls, cùm occuper noftr^mnbsp;mcntcm,permitcicquidem, ut uclimus extemam honcftatein,no®nbsp;autem,ucuclimus pTæïcrrim in tentationibus, perfedam boniöCcjH’nbsp;CùmucrôprædicacurEuângclion,amp;renaIcimurcx Euangelij audio*nbsp;per fidem, ibi turn Spiritus landus renouât nos, ut ctfi prx came not*nbsp;heimus bonumexomni parte pcrFedum,uelimus tarnen amp;cupja-mus Gcerc. Cîetcrum, quod dixit, Vc perfidam bonum,nonrepcno,nbsp;probat etiam,amp;addit:Non cnim,quod uolo,lacio bonum,amp;c.Idcmnbsp;amp; antea dixit, amp; nun c récrit, ut ftiamus hanc dilputacioncm non cuenbsp;Paulo in bucca natam, fed efte lèriam,amp;memorabilê.Non eftaûtlcmnbsp;tiendù,qjPaulus,uclalius quilpiaminChrifto renatus,làciat extemnnbsp;pcccatû,quod no ueliuRcnati enim fiigiutpcccacu, amp; caucepro uirilunbsp;ne externa peccata dcfignêt,lèd in iplb bono opcrc, quod ad prxftan-du Deo oblequiu faci2c,no faciuc opus pfede Donu,ficuc lexnbsp;git. Vides itcrû ex ho cio co,unde fiac,q, do drina Chriftianilmi
-ocr page 181-COMMENT. ÏOAN. ÉRÈN. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE SPE.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ît
bonorum noftrorum -opèrum in iuftificatione. Non enim ^ntpcrfe(flèbona,ideolt;^non poiluntcorara tribunal! Del conllare»,nbsp;^êfjdtautemeamiuftidam,nonq}nonfitpræftanda,fed ut impellatnbsp;^osad cognofcendùtn Chriftum, cuius ibliusiuRida per fîdeni agni..nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
^»poteft nos in iudido Dei feruare.
t.yamp;tfKCû Tov vô^ov^^ A.ov-n t/ioi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t-o KaAÔ'/,o-n î^oi S’ Kaxov
liamp;'Tj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vop-a 'ts) Oeoü ax-m SV iazs «vamp;fooTrtp- CAtvr» Arti'iiiov va
1^0'! itt hnf iJ.i\elt;n p.«,xv2is^x-ramp;jôf/Syo7 nbsp;nbsp;nbsp;vôiJ~(f) TtivolKicàyj^X'â'n^WTX
ti-^'^vôiJ.(st'^xp.‘^-T}Xi^,T(^o'^KMfgt;7lt;i}i.î\esifj.iS. 7aAau.7rB)fG^t7M«v9fcgt;)TO?, tK 'n) ffàp-Xfgt;lt;i ¦pv dtCvxTis -p^-ny; Ei/j^^irönbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OeS TW Iniroù Xe*
«Ù'pÜKVSJSHfJLÛfJ. A^x xÙTOliî.’jrtà'^ljS^ va} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qioy,
ifj^^-nxz-
Reperio igi tut legem,uoicti mihi faccre bonum, q, mihi malum adiundum fit.Deledat. n,me lex Dei fccundum internum homine,nbsp;fed uidco aliam legem in membris mcis rebellantcm legi mentisnbsp;tncac, öifeaptiuumreddentemmelegipeceati, quaceftinmembrisnbsp;nieis,Miferegohomo,quismceripietexhoccorporemorti obno/nbsp;xiofGratias ago Deo,per lefum Chriftü Dominum noftrum. Itacpnbsp;idem ego mente quidcm feruio legi Dei; carné uero legi peccati,nbsp;iterumrepctere,quodantea deSandorum pecnbsp;dixit, amp;: quod cognitu neceflàrium eft .Nee nos igitur pigeât,idênbsp;jd füprà inculcar6,uidelicet,qj Paulus nô loquatur hîc de impioR2,ftunbsp;^p0énicentium,ied de piorum et Sandorum conditione.Impq entmnbsp;Jj’Hàhabent intra fecarnis etfpiricus pugnâ,quia carentfpiricu fancto,nbsp;^^ünt toti captiui carnis feulegis péccati.PioRz aût conditio eft,q3 unànbsp;''^inbono,etiamhabeâtmalumadiunlt;ftum.Etloquitur Paulus nô denbsp;d'Herfîs SâdoVum operibus; ut cû Dauid alias peperdt hofti capicali,nbsp;3‘^fm tenebaccaptiuum, alias deSgnauitadulterium amp; homiddmm:nbsp;J^înifeftum emeft inter hgc opera difcrgt;mc,Sed loquitur de uno,eo.-bono opere,quod fît fccundumlegem Dei. In talienim opere, ,nbsp;pdiGdum eft,inquit,mihi malum. Ctim fecio bonum opus, iuxta legêi,nbsp;J ^i,reperio in me aliam legem,aliam dolt;ftrinam,alium præceptoremnbsp;'inge diuerfum,quo reipfa fentio, q? amp; in bono opcre adiundû fit minbsp;r’nalij.Quid itafquia delecftatjinquit, melex Dei fecudum internumnbsp;^hiinemjfed uideo aliam legem in membris meis etc. (hoc cft)Sâ(fti,nbsp;^.^fadunt bonum opus iuxta mandatum Dei,optant amp; precâtur è fpinbsp;^*f^fancfto,quem ex Euangelio Chriftihauferunt,utfacianthocopusnbsp;l^^ffedè,fecûdum fententiâlegis Dei. Deledat enim eos tamabfoîutanbsp;^ftida,ôd approbant eâ,ficut eft in lege prçfcripta,uidelicet,ut in quisnbsp;f Pere dilig ât Deû ex totO corde, amp; proximû ficut feipfos, Sed fentiucnbsp;^’btrafegeftare aliam legem,aliam dodrinam,alium præceptorê,aucnbsp;ptius didatorem,(uidelicetpeccatum originale)qui exigir,ut cû bo-opus fads,non facias ex toto corde,8c ex tota diledione Dei,fednbsp;^jlciasanimi trifticiam,amp;^ habeas rebellione cordis,ut malles longé alinbsp;^dpracceptura efre,q quod lex Dei exigit.Huius rei exempta fuprà,denbsp;^°tahamo,ôlt;:Dauidcrecitatafunt.Sed quod de Dauide diximus, conbsp;^*®fîüs«ft explicâdum. In priori enim Samuelis libro,cap.î4-fti^îptu ninbsp;0. eff.
-ocr page 182-»fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP; Vir. EPrST. pavli ad roman.
Dauid nactus cHct Saukm, capitakm fuum inimicum, co(| ipfo tempore uitjf ipßus infîdiantê,in (pelunca folum, qua occafione potu-ifiet nuUo fuo periculo, uindidam de eofumcre, ÔCimpune ocdder«.nbsp;Ad quam rcmperpetrandam,Micitabatur nontantüeohortau’ombufnbsp;fuorum feruoR2,uerumetiam medone diuinæ promiTsionis, (fed falfonbsp;accommodat^)Ecce,inquiunt,dies dequalocutus eftDnsad te,Tra'nbsp;damtibiinimicum tuum,u€facias ei ficut placueritin oculis tuis.nihilonbsp;minus tarnen Dauid abftinuit ab eo uiolcntas manus, abfcifïâ tantum*nbsp;in argumentum fidei,ora chlamydis eius amp;c,Hoc eft opus iàndifsimü»nbsp;quod amp; hoftis ipie commendat. Iuftior(inquiens) tu es q ego,Tu tri'nbsp;buifti mihibona,ego autreddidi tibi maIa.Äcmox:Quis,cuminucfgt;enbsp;rit inimicijfuum,dimitteteuminuia bonafltaqj hoc opus Dauidis,n^nbsp;bil plané uittj habere uidet. Et tarne Dauid ipfe non obfcurè Hgm'ficaJ»nbsp;malura fuiiîè ipfîadiûâ:um,amp;legem in membris fuis rebellaiTejaciuhnbsp;fifle Saulem occidere^Propitius (inquit) ht mihi Dns.,nc faciam hanCnbsp;rem.Quod quid aliud efl:,q fi dixiiîèt: Vos quidêiubeds mehocfacf'nbsp;rCySi. ego ipfe cogito,ac deledor,ut fiiciäiSed Dns ignofcat mihi huticnbsp;aiFed:um,utn5 obfequar cupiditati eiusdtac^ DauidjOuafuitpi*^^^^^nbsp;maluifiethocafFeftu amp; cupiditatecar«rc,utmandato Dei,denoft til«nbsp;fcendo,priuata tcmcritate, ex toto corde obfequercfjattaméftnhtiflnbsp;fe hune carnisaffcécura, quo fadum eftiUtiândifsimum opusno’V^quot;nbsp;rueritfuo uitio,necfuerit perfedum* Quodalias Dauid «nat.nbsp;Non iuftifîcat,inquiens,in conipedu tuo omnis uiuens.nbsp;dePecro.Dicit.n» Chriftus apud Ioannem,ad Petrô:Sequerenbsp;uoce fîgnificat eum crucifigcdum,iîcut amp; Chriftüs ipfe crucifixusnbsp;Petrus igitur uoci Ghrifti tam diligêter obïëcutus eft,utnbsp;Neronisjcruci affîgendus eflètjpalâtn aflêruerit,fe indigna eiîè,qiHnbsp;ut Dnsipfius, capite furfum uerfo crucifîgeretur. itaep crucißxus dbnbsp;capite in terra uerfo,amp;pedibus in fublimé fublatis. Quid hac ohccÜ^nbsp;tia uidetur ûndiusfquid perfeAius f attamê Chriftus ipfe teftatus dbnbsp;hanc obedientiânonfuilîeperfedam. Diciterh, Cùmfenucris,ex^^^lnbsp;des manus tuas,amp;:alius te cingct,acducet,qüo nô uis. Obferua,quo«nbsp;ait:QyO NON VIS. Nam* Petrus deledatusquidem fuit lege O^bnbsp;amp; uocatione Chrifti,ac optauit,utraptusad crucê, toto corde,fineO'nbsp;mni uoluntatis rebellione obediret* attamcreipiàcomperit,nbsp;ipiî eilet adiundum,amp;ma|uiflet carne fua,aliô,q ad tamhorribüecru*nbsp;' cem,uocatum.Hgc carnis rebcllio facit,ut bonum opus à fandis fadô»nbsp;non fît P er fed um ÔC abfolutum,rtcc impleat legem Dei perfedè.nbsp;rôjhgcrebelliojnon eft euanida tantûhumani cordis cogitatio, autnbsp;uis afFeduSjfed eftardentilsimus, èC efficacifsimus. Paulus uocat eiiin«nbsp;(tv-ns^Ä-nuo/x-evov,^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,tâto cönatu repugnantem tat*
q maxima exercitus multitudine aepotêtia prgliantê, ut ducat Sando^ captiuos,amp; in leruitutem redigat,non qüidem,ut obfequ?.nt cupith®nbsp;tibus eius,amp;: ^ferant frudusipfîus,fcd tfi,utbabeant, fendant eufHnbsp;intra fe,nec poßint iugû ipfîus,doncc in hac carne urzerint,penitusnbsp;cut€re.En,bgc eft bomiûum,ctiaiafaQdifswP«5 condido inhac tat«*
..................
-ocr page 183-I
COMMENT. IOAN. BREN. LIBÉR H. DE SPE:
Vndefuntina diólatnScripturaiOmmshomo mçndax.Et,Nonioftift Qturin confpcAu tuo omnisuiucns.AcrurfusiDixicofiteboraduer-•us me iniuftidâ meam Dno,amp; tu remittee impietate peccati mei. Pronbsp;nac orabi't te omnis Sandus.Ec irerum:Peccatum ineum coram me eftnbsp;jÿniper.Tibfjtantùm fum pecCator,0C malefactor coram ce.Ec,Conclit
Deus omnes fub peccatum. Quid ergo dicemusfSed quid aliud di ^^«¦emus,qinud,q5 propter huius peccati impietatem,non tantum im-Pn ÔC prophani homines,uerumetiam iancftiisimi quiq^ fint miferrimi,nbsp;’¦^0 fancti uideantur prophanis multo miferiores.Hi.n.non requiruncnbsp;Peccatum fuum,fed fecftant fua tantum defideria,amp; quanq gcftent im -Pictatemin finu fuo,tamen non afficiûtur ea,quippe quibus uinum,ucnbsp;d’dfolet.nihil eft infipidius, q fi hacimpietate carerent » Sancti aSt uûnbsp;^^nt Sc reipia fentiunt intra fe hanc impietatem, acpugnant cum ipfa,nbsp;tarnen pofTunt earn, in hac quidem carne,expugnare, amp; eradicare.nbsp;K^are conqueruntur de ea toto uitæ fîiaî tempore, ÖC unà cum Paulonbsp;^‘damantiMifer ego homo, quis meliberabit de corpore mortis hu-’^srhoc eft.’Sandtiagnitione huius impietatis,ita perturbantur ScTaffli-§^ntur,ut noctu diuc^ irtgemiftanr/ufpirent, ÔC coram Deo clament,nbsp;*1^0 ab hac horribili ÔC morte iplà grauiori calamitate liberentur.Libenbsp;J^^tur autem per Chriftum. Vnde fequit.Gratias ago DeOjper lefumnbsp;^^riftum Dominûnoftrum.hoceftjEtfihæccalamitasgrauifsima eft,nbsp;tarnen pij s eft defperandura,fed potius gratiæ funt agendæ Deo,nbsp;dédit nobis filium fuum,Dominum noftrum lefumChriftum.Hicnbsp;I ^''tifufcepitin fe peccatumnoftrum expiandum,amp;reconciliauitnosnbsp;DeOjUt etfi' geftamus adhuc peccatum in carnenoftra, tarnenre^nbsp;Äs fît reams cius ,amp; donata nobis perfecta ôd abfolutaiufticia, innbsp;^Hfto Domino noftro,pcrfidcm.DequaremoxpIuribus.Nam prinbsp;j ^tamexplicetjUifumefthanccôcionem depeccatonobisadhucin-^ente concludere.ltat^ idem ego,inquiens, mente qiiidem feruio lenbsp;^DcijCarne uero kgtpcccati.Nomineaût mentis hoc loco,non eft in-'-’nbsp;hquot;’§endahumanaratio,feduoluntasperfpiritumiànctum renouata.nbsp;/’ïomine carnis,non funt incelligendi crafsiores tatum hominisj^e-^s,fed etiampræftantifsimæhominis uires, quales quidefuntfi^na-^5.Sententiaigitur eft:Ego idem ipfe, amo legem Dei, delector lege
amp; cupio ci perfecte iàtisfacere, quod quidem attinetad renoua-?^nieam uoluntatê,fed quodattinetadueterê meam naturam,quæ ?’bi ufcp ad mortem inhæret,mulco màgis delector iis,quæ mihi caronbsp;^’ffedus peccati,q quæ fpiritus,amp;lex Dei fubi] cit. Hîc nunc intelliginbsp;^?^cftjquid illud uulgatû dictum : luftus in omni bono opéré peccat,nbsp;^Uelit.VidetuoxelIeabfurdifsima.Sieniminbono opéré peccatur,nbsp;^^certèbenc opérandeerit,fiquidemnon eftpeccadum. Et cûimpe-^^’Uidentquempiam uel precantem, uel eleemoiynara diftribuêtem,nbsp;’dent, amp; exclamant : Qiîid facisCAn nefeis te male agere, proptereanbsp;rHouiilli concionatores doceât 8lt; dicant, nos in bono quouis opérénbsp;^^ccarefSed hirefutantur hocloco à Paulo, qui exponir, quæ fit illiusnbsp;’^ifententia. Verumenimeft,qjiuftusinomnibonooperêpeccet,nbsp;Q. 2. hoc
I
-ocr page 184-ÏK CAP.' rin. EPIST. PAVLI AD ROHAN.
hocautrm non fic inteUigêdum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opusa Deo præccptum»
fît peccatum,aut œnon fît bcnefaciendû:Dcus enim prgcepit bona pera,amp; fpiritus fidci cxigit,ut in præceptis Dei ambulemus. fed inwliinbsp;gendum efl:,qucniadmodû Paulus cxplican Idem ego,inquiens,mcngt;nbsp;teferuio legi Dei,carne autemlcgipeccati (hoceft)In quouisbonoo-pcre,duo fa cio : Alterum eil, qgt; cupiam,fpiritu ex fide renato,Icgi D^tnbsp;pcrfeélè fatisfacere.Akerum, q? caro, feu uetus Adam non permittK,nbsp;ut obedientia mea fît perfelt;fla,Sc faciam opus ex omni parte abfolutû,nbsp;quiarefîilit ÔC. répugnât ipiritui.Itaqp pecco in quouis bono opère,nonbsp;qgt; quæ præcepwfunt à Deô, fint pcccata, fed q? bonum opus imperianbsp;élèfacio.
CAPVT OCTAVVM,
OT A E vûp Kdc-TOxex^*^1*5 ti XetsS iKirôû, /Jt« H«T«. koc W,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KATK, -mevfi-CC.-
Nulla igitur nulle efl: cöndertinatiö his,qui infitf funt Chriflo Icfn,
qui noniuxta carneni uérfantur,fediuxta fpiritum.
lt;¦ .içpfpicitjUt cöfirmct,noilram ipem,quam hab emus ex fide in ChnnJ’* ^Perpetua liberationc amp;fcelicitate,n5 pudefieri. Dixit autem pRU‘0nbsp;quidem feruio legi Del, carne uero legi peccat*«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1
OTR^iet erg® quifpiam. QuidfSi hæc eilhominum coditio, ut newH ótijpiidcm reAè obediant Deo,nec faciant perfe^am iuiliciam,nbsp;idwco 0^ ipfîjfîeut impi),condênabuntur f Vana igitur erit ipes eoRt»nbsp;quam deæterna fua in Chriilo beatitudine cöceperuntfNibil eertem»nbsp;nus.Nuna.n.ihq^t,cilcondenatio his^quiinfitifunt Chriilo Iefu.(hoCnbsp;eil) Etß reliquUm adhuc eil in ian^'s multum peccati,nihil tarnen co«nbsp;demnationis eil in ipfis reliquum. Peccatum manet quide in came eo*nbsp;rum,reatus aut remifius eft.Quid ergo diceniusf Nullu ne eritdiferimenbsp;inter ianc'los’amp;impios7San(fti.n.habent in carnefuapeccatu,ßcutiin*nbsp;prj.Si ergo famfli feruant,cur no feruant etiam impijfHic paucis refp®nbsp;' dendum eil,q3 impf),ut hab ent peccatü,ita etiam habet condemnatio-nem,Sanlt;fliaüt,etfi habentpeccatü,nihil tn habent condenationis.Cacnbsp;terùm,undehoc diferime ueniat,Paulus duobusauttribus uerbisin-dicat, cum ait : His,qui infiti funt Chriilo lefu^qui non uerfantur ttu«a inbsp;carnep,’
1
-ocr page 185-t.
COMMENT. IOAN. BREN, LIB. II, DE SPE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«8$
iuxta fpum.Habes igit difcrimen inter pios amp; impios.PrimS pi) funt inferti Chrifto p fide. Vbiàût eft Chriftus, ibi eft rcmifsionbsp;P^ccatoisz 8)C iaIusiQuare nulla eft condenatio pt)s,etiSfigcftentadhucnbsp;tarne fua pdm.Impi) aut no funt infiti Chrifto per fidem,fed contê-Chriftû,amp; abi) dunt cum.Vbi aut non eft Chriftus,ibi no eft pecnbsp;^toiït rCmifsfo.Quare,ut in impfjs eft pólrn,ita eft etiam ipfis condemnbsp;J'ätiö.Deinde pij non ueriànt iuxta carnê,fed iuxta ipSm.boc eft,etiafinbsp;”^DetpeccatumrepugnanslegiDei,non tn obfequuntur afFeftui pecnbsp;^®fi,fed fequunt uocatione Dei,quoquo modo pofiunt.Abraham,cunbsp;M üocationê Dei defereret patriam,ctfi caro repugnabat, Sc alio uocanbsp;^^t»(quod quidemreddebat obedientiaminiynceram amp; uiciofam)tnnbsp;P^cdqtjSd deferuitpatriam.Dauid,cuteneretSauIem capitale hoftenanbsp;Mpciunca captiuûjCtfî caro iubebat cum ocddere, ac omnino exige-tam uirulento hofti haudquaq parcCret, non tame aft'cdlui,quênbsp;^^ebat,pcccatiobedtjt,fedobfequens uoIuntatiDei,no eftfeipfuntnbsp;^’}üatatemeritateultus.Italt;ç etfiimperfelt;ftè,obedijt tn.Sunt ergo Sâ-peccato,fed non obfequunt affedui peccati : habet carnê,fed nonbsp;y^ffant iuxta carne,non obediunt concupifccntiæ carnis.Quare nullanbsp;5®lgt;ent condemnationêjidtç propter folum lefum Chriftum Dnm nonbsp;qui eft peccari expiator.Impij aûtnô folum hab ent carne Sdp ccnbsp;^^itjfedctiamuerfantiuxtacarnêjetobediûtaffeduipeccatijUtd^fe-’^®^tfruduseius,Cain,cüuideretfibi Abelempr£ferri,mctuit,neprg-^’Ptretur ipfi dominatio terræ, Ôi. indignatus eft aduerfus Abele. Hocnbsp;^^^tatum hortabat eum,ut inui'deat fratri interficiat ipfum.Et hadenbsp;’^^squiderri non difsimilesfucrut Cain amp; Abel.Nam fiAbelfuifiet fe-uidiflet fibi præferri Cainlim iuniorê,certè fibirelidus metuiCnbsp;^^ttfamipfe ex carne,ncdfgnitas imperi) prpripcreturipfi, ac follidtanbsp;^'^sfüiiTctadodiûamp;cedê.Sedinillo eft maximû difcrimen, q?Cain nonbsp;^^diditin fernen mulieris,qui eft Chriftus, fed potius feipfum hoc fe-,,nbsp;’''5^ efle reputauit.Prcccrea obfecutus eft afFedui peccati,inuiditcp fragt; inbsp;üirulenter,Ôlt; data opportunitate interfecit cum. Abel aut credidicnbsp;^Serncn mulieris ac non fuiflet Cainum uirulento odio profecutus,nbsp;Jî^tintcrfccifTet eum,etiamfi fuifletfenior, acpr^latus ei eiTet Cain.Di-^hiencrgo piorura amp;impiorumilludeft,qgt; etiamfi utric^ habet pecnbsp;in carne,tamcn pfj credunt in Chriftum,amp; no obfequuntur af-^ftuipeccati,impijautemnoncredunt ucrc in Chriftum, amp; no repunbsp;^^ntafFeduipeccatijfcdlaxant eifrenos,ideo^ hi habentunàcumnbsp;y^cato condemnationem,illis autem nulla eft condemnatio, Sed au-^nius hac de re Paulum ipfum.
o' vip-oz 'm) -Ttveu/xÄ-ng nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci X^isrâ ïiuroû i«-«• loû vô/t»
TÓrf«Jutfix79V7ai/vó/x».cvÜKtamp;ci)ftA[«
OeoçToy tatüTovTijov ci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e-^Koa'
¦TEKf ive t'J' à.p.'^'niw ci tk ô:fxi,îvlt;t, amp;' AKflucigt;p.«.7gt;v vôfj.is
i‘-n k«.ik
-ocr page 186--jU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAF. tnf. EPIST. PAVLI AD ROMAN.
te,quaimbcdîlfs crat per carné, hoc Deus proprio fih'o,miffb fub nis,pdo obnoxiç,prgftitit,3cdcpd5 condênauit pclm in carne-,Ut iuftwt^nbsp;tio legis impicretin nob{s,g no fecudu carné ucrlamur, Ccd fccundû ipiïni»nbsp;Hgc eft prions prop ofitionis«i'n«Aogt;lt;«. Saamusigit,quid fît cauQ,lt;ÿnbsp;ctfîSandihabentpeccatum,tnnon condemncnturfNum g?i'rnplt3^^nbsp;legem perfcAcf Miiu'me.Non.n.impIent.Num qj adiacccipfîsudlt^nbsp;Nebocquidê,quiahocuenciîoaboletpeccat5.Quid ergo eft,q5i^®^nbsp;condcmncntfLex(inqm't)Spiritusuitaç,reddiditmeIiber5,ànirt^'^nbsp;cati amp; mords,pcr Chriil5îefum.(hoc eft) Euangelion de Icfu Chrni?nbsp;abfoluic me propter Chriftûab accufatiôe pcccati, amp; â pcrdinôeniofnbsp;tis.Euai^enon cnim didtur Iex,feu do Anna fj3jritüsuitæ,quîanbsp;Ôn'na cft organôti,quo datur Spiritus uiuifîcans aduerfus acçutaiioo^nbsp;peccati,amp; perditionem rnortis.Ius autem peccati amp; mortis,cA conöt^nbsp;natio internccio.Pcccatum cnimbabetius condemnaiîdi.Motsb^nbsp;betius opprimendiâCperdendi.Sandi ergOjCnrnbabeantadhucp^nbsp;catum.deberêt condemnari amp; perire, fedEuangdion de lefu Chtin^gt;nbsp;adnunciat eisîiberationemà cendemnatione ÔCintcritu propttt CMnbsp;ftum.Videamusigitur ^d fît iÜud Euâgelion.SequitrQuodnbsp;rc nô potcratjCa pai'te,qua imbecinis erat per carné amp;c. Hecnbsp;rabilis fententia,quaE continet in fe fümraâ uniuerfî Euâgelrjjptf^^^^^^^'nbsp;tis nobis liberationé à cofidcmnatione intcritu. Conferamaut^^”^'nbsp;fententiâ in pauca.Chriftus expiauit pcftâ noflra,fuo ipfîusnbsp;donauit hobis fuana iufticià perfedam^utin ipfo pofsidcamusnbsp;Kiciam,per fîdê,quani Decalogus à nobis exigit per opcra.Pttfîd^^^nbsp;mus igitur nunc amp; explicemus partes huius fentêtiæ,ut camnbsp;ligamus.Principio lcx,fèu Decalogus, non poteft præfl:are,uttolb^*^nbsp;a nobis pcccatn,amp; ut iuflifîcemur feu abfoluamur ab iniufticâjtotânbsp;dieioDei. Dccalogus.n.efl:uelutifî:atua(quæfîcuoçat) Mercuri^nbsp;quæ indicat quidem uiam,qua fît progrcdiêdum ,Lafîb aût amp; uinb^^nbsp;cxbauftonon tribuituircsambulandi,niulto minus excitât raortuu,*^nbsp;ambuîet,amp; progrcdiat:ita Decalogus docet quidê,quæ rectanbsp;non largit bomini per pdin corrupto uirtute ea facicndigt;amp;Sin uiault;^fnbsp;amp; perfedg iufticigambuIâdi,Âdh£C,DecaIogus inuenitinhoîepd:n^nbsp;Vbiautem inuenitpeccatum,ibi tan turn abcltjUtiuftifîcetacuiuifi^^f*nbsp;utpotiusaiigeatpeccatumjôC côdemnetpeccatorem. Antè.n.diiâuninbsp;cftjPeccatum fadum eft mirum inraodSpeccans, per præeeptum.Et»nbsp;Lzcx occidit.Quare ad confequendâ iufticiarn coram Deo,amp;^ ucramlanbsp;îütem,no fufficit,aut cognitio decalogi, aut externa imitatæ operurnnbsp;Decalogi. Deinde,Ea(inquit)parte,quaimbecilIis eftper carnê.Nat»nbsp;çilex no tollacpeccatû,neciufl:ifîcec,n5 eil culpa îegis,fedefî: cuîpa catnbsp;nisnoftrg.Lex.n.^d ad ipiàmattinet,pfeôtifsima cil, ^prfcipitac exf-gitiufticiâ perfecfljfsimâ, qucmadmodûfuprâ ôftêdimus. QuarcniWlnbsp;huius culpç potert in îegêconferri.Tota aût culpa efi:in carnenoftra^nbsp;Per bâc.n.Iex fit ita imb eciUis, ut no poisit tollere peccatû^nec homincnbsp;jufiifiearç.Quia caro(Sic,n.totushomo iuxta ueterem quidem natiut-taten3noîatur)obruta efi: naturaliterpcccato.Sumt^.iî.naturafilijira’»nbsp;itl
-ocr page 187-COxMilENT. IOAN. BREN. LîbER ÎI. DÉ SPS'*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSr
’n pÆs cocepri Si nàri.Sicut.n.îupusnaturaîitcr affcrt fècû côcupifccn ^»aducrfus ou€,itahomo natiiraKtcrafFercfecûinimidtjâaduerfus uenbsp;carcmus natura fpi'n'tu fanlt;fio. Vbi aût non eft fpüs fàn ~nbsp;’^USjibi dnatur fpiritus iâtang.ut nÔ fit ibi'inifi malicia. Quare^q? lex n5nbsp;*oUatpcccatû,neciuftifîcet,n5 Icx,fcd caro noflra in culpa eft. Vhde ernbsp;SoiuftifîcamurfScquit.HOC DE VS PRÆSTITITôlt;fc.Lexno ponbsp;^uit nos iuftîficarcj^pter carnc.Muko minus poteß nos iuliifîcare ca-’P^3,(hoc di)ocs humanguircs. Deus igit tantgfuic clcmêtia?,iit amp;nbsp;P^ccatû fufl:ulcrit,ÔC nos totos,ac perfeAèiuftos reputet.Sed quomonbsp;^ohoc fieri folet f N5 fimpîiciter, quia Deus per fe,etfi efi: demetls jnnbsp;efl denies amp; niifericors,nifibis,quiimplentniandata eius.Sic.n.dinbsp;^\decaIogus.Fadês mifcricordiâ in niinia,his,qui diliguntme.Sf euftônbsp;^gt;Ù£ mandata niea.Deusigit,qui totus,quantus quâtus eli, iufticia cR,nbsp;Jdio habet peccatü,ideocfj odio etiâ habet pcccatores.quales funt oêsnbsp;^oîes.Sed qgt; fit demêsacmifcricors erga indignos amp;:peccatorcs,amp; qgt;nbsp;’¦^dittac cis peccata,hoc fîtpropter Chriftû fîfium eius.Deus.n.præfdnbsp;^blt;}d deeratlegi,(hoc eft)condonatpeccatû,abfoluic nosâ peceato,nbsp;^agnofdtnos iuftos,ad huneuiddicet modü.Primû, mißt filiû fuumnbsp;”^^und5,«cnon mißtipfum, utangdum^pparente tantum externanbsp;^^^g^dSed mißt eum,ut aßumeret humanam carnê,in eandé perfon^,nbsp;taîêaflumeret carnê,quænô quidê haberet pecc.itû,red rn fiminbsp;'’selTctnoftre carni,peceato obnoxig.Etfi.n.caro Chriftinô eft obno-peccatOjObnoxia tn fuit oîb us pcceati fuppîicijsj quæ funt tam cornbsp;Jofales,q fpirituales affliftiôes,inter quas primas teriét horror mortisnbsp;^»nfernhlcaqj Chriftus habuit carne uerè hunianâ, ^d quidem ad fubnbsp;^^ntiamattinet,nôaûtpcccatOjfed tniluppîiciis peccati,qug funt paünbsp;ï’^rtasjtriflitiajamp;^ oîa alia genera malediclionû, que in Leurcico amp;: Dennbsp;^^’¦onomio cnumcrant,obnox!â.Nô habemus, (inquitepiil.àd Heb;nbsp;’^P’4.)Pontificê,qui non pofsitaffici fenfu infirmitatuni no_ftraR2,fecf,nbsp;^^ntaeûper oîa,iuxta fimilitudineabfc^ppdlo. Deinde ChriltuSàDeo^jnbsp;^3tre mifius in carnê,condemnauit per carnê,peccatu, de peccato.feunbsp;^^ftia pro peccato. (hoc efi:,)Chriftus obtulit carne feu corpus fuorrtnbsp;^facrifîciü hoftiâ^p pelôjquahoftia expiauitplt;ftm,8c abftulit ei iusnbsp;?5,ac fie côdcnauit p(ftm fuo fâcrificio, ut etfi adhuc rdiquû efi: p dtfrînbsp;”^Sàlt;kis,no tn pofsit eos codênare.Nec cOndênauit tiîi pcßm.uei^etiänbsp;.^æccit,ut iuftificatio legis in nobis impleref. Porro iufiificatio legis cilnbsp;^f^ftaiuflicia,q corâ tribunal! Dei côkat,Hanc.n.exigitlex.Nu!lusauÉnbsp;, oîin hâc unq iufticiâ prgftitit. Solus Chriftus impîeuit lege pfcdê.Canbsp;’S'æhriftusaflbmpferithümanâ carne, donauit feipfumnobistotü,nbsp;^uàtus quâtus eft.ut fi credimus in ipfum,amp;pofsidemus ipfurr». p fidê,nbsp;*^^pofsidemusetiâîipfo qd habet ipfe amp; polsidet.Habet aût'pcrfçÂânbsp;’}*iuciâ,feuiuftificationêlcgis.Habemusigit Inosin Chrifio perfcÂInbsp;îi’fticiâjnon quidê^pter noftrâdignitatê,fed ^îpter Chriftûp fidc,5^nbsp;^euSjcS inuenitî nobis Chriftû filiû fuû,imputac etiâ nobis iufticiâ ÔCnbsp;P^^êlionê eius. Sicut .n. in corpe mêbra fruunt dignirate capùis.’ita c5nbsp;ynriftus ßt capuç credeaqûacredêtes aûctnêbra eius,fruunt etiâ ipfiuànbsp;kJ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. 4 iufti'Cîa.,'
-ocr page 188-188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, VI«. EPIST, PAVLI AD ROHAN.
iufticia.Cgterum,ne exiftimarcmus hancfidem in Chrifluni,amp; iufticU Chrifti effe in nobis ociofam,addit:Qui non fecundu carné uerfamur.nbsp;fed fecundu fpiritum, Poflennil.raulti cogitare, civn I'ufticia Chriiunbsp;fit nobis donatadiccat nobis pro noilralibidine uitam ducerc, ini^'nbsp;rea de iufticia Chrifti gloriari. Addit ergo Paulus : Qui non fecüntîur«nbsp;carnem,amp;c.ut oftedat fidem,amp; iufticiam Chrifti efTe in credetibus dunbsp;cacê.Etfî enim reliquSadhuc eftpeccatSin carne, tarnen lufiicia Cbr'jnbsp;ftiiquam habemus per fidera,nOn permittit nobis,utambulcmusfccynbsp;duni carnem,amp; cupiditati peccati obfequamur,fed ut peccato ini)^***nbsp;mus frenû,amp; feâ:emur afFeólum fpirirus, ac præcepta Dei. Quonbsp;hæc oîa re^iciuntcNimirum ad probandam ueritatem principalisnbsp;pofîtionis,Spesnon pudefacit.Si.n.nulla eft condcmnatio Sandis/^nbsp;amfi adhu c hab ent p eccatum,Si Chriftus expiauit fuo facrificionbsp;tum,amp; donauit credentibus in ipfum omnem fuam iufticiam,quon’‘^nbsp;do Credentes pollènt Spe fua, qua expedat cceleftem beatitudioc^’^*nbsp;fruftrari pudefierif
OÎ x.lt;tTa. s-et^Kic. ovT-^, to *1^ Koç ovûûaiv. oî Ai. Kccm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-m. ¦pû
Nam qui carnales funt,qug carnis funt,curât,at qui fp5alçs,qu j
Occafîone iftius ditfti. Qui non fecundum carné uerlàmur,fctl dum fpiritum,horta£ Paulus itei^ adftudium bonoi^ opei^,amp;adnbsp;ftandam obedientiâ Spiritui fando, tn interea profequit etiam p*^”nbsp;cipaleinftitutûdecertitudineSpei.QuodaûtabhoclocOjufi^nbsp;^udjQuicunc^ Ipiritu Dei ducuntjfuntfiirj Dei,fcribit,conferenius’^*nbsp;tio in pauca.DeindeexpIicabimus partes eius.Sententia igi'turhaccd‘;nbsp;Quicuncp funt in carne,ftpiu|t carnalia,nec pofîunt Deo placere^Ql’*nbsp;uero funt in fpû,làpiuntfpûalia,amp; placent Deo.Vos aûtnô eftislo^,’^nbsp;ne,fed in fpiritUjamp;' placetis Deo.Nô debetis igit carni feruirejfedfp’**’'nbsp;tui obedire,utSpes ueftra,dec5fequendapgratuità Dei démenti^nbsp;ra Scæterna beatitudine,firma confiftanHabes breuifsimisfentent’^^nbsp;^huiusloci.Nûcperftringemus fîngulaspartes.Acinitio feiamus,lt;3*^,nbsp;hoc loco fit in carne,aut fecûdum carné efie.Non.n.fignificat,hocnbsp;dem loco,earnem Si. lànguiné habere.Sic.n.oés làndi in hac terra,nbsp;in carnc,et fccundûcarnê.Fuît et Chriftus ipfe hoc modo in carn^»^ .nbsp;cft carere Spiritu lân(fto,necalia habere,3 qughomini in prima oaüUi'nbsp;ta te,ex humana generationc,indita funt. Qualia funt, oés naturaks co’^nbsp;poris SCanimac uires,fenfus communis,Ratio,mens,intelledusnbsp;luntas.Hoc modo fàpiétifsimi quilt;^ homines,ac etiam honeftiftimi c*nbsp;corammundofandilsimijfiue interEthnicos,fiuc interChriftianosinbsp;qui ho funt fpiritu Gndo,per Euâgelion,renati,dicuntur efTeia cartifnbsp;autfecundû carnem.Deindeuidendum eft,quc fit eoiv,qui funt iti carnbsp;ne,natùra,qd ipfoBz ingeniu.Sentiût, inqt, aut fapiût, aut curât ea qu^snbsp;carnis funt.Pro (Senriût) Paulus habet lt;pfovflJlt;n.(pf ovwù aut prêter alia, fig'nbsp;nifîcat etiâs-tfyip, hoc eft, ueheméteraffici,cupere Si amare,quéadmjgt;nbsp;dum pater erga filiû,et filius erga patréaffîcit.Cû ergo Paulus dicitnbsp;naleSjfeu eos,qui funt in carne, (pfoveîv ca, quæ funt carnis, fignificat eos»nbsp;omnibus fuis uiribus naturaliUnihil aliudagitare,cogitare,coaari,an^
-ocr page 189-gomment. IOAN. BREN.’ LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8^
felt;Jhrij5 Carnalia,(hoc cfl:)peccata aducrfus Deum, pugnatia c5 Witu,adeolt;^ hgc canto ftudio naturahtcr copIeAi, quanto mater uninbsp;^uiïifiiiuni compIelt;ftitur.Breuifsimafcnrentia,fed qua damnantur oesnbsp;*’picntcs*amp; honefti homines, qui non funt per Euâgelion renati* Hinbsp;*^”ttjCtfi multa prudêtcr amp; iuftè faciunt, tn quia carent Spiricu iànélo,nbsp;®pera eoRz funt carnah‘a.Carnis.n.funt,nô requirere Deu, no affici gionbsp;^^Dei,nontimereDeum,non credere Deo,fed qugrere,quæfunthunbsp;niûdi,amp; feftari ea,qug funt carni(hoc eft) uel fubtili hominis rationnbsp;JJ’iUel cralîe hominis cupiditati grata Sc iucunda. Vbi aût hæc opera innbsp;^’Online damnacur,ibi non funt opera grata Deo,amp; uerè iànlt;fta,ut ma-, habeant quâdam iànditatis ipcciem.Inter Damonem, ( ut habetnbsp;^thnicorum fcripta)amp; Pythiâ,maxima fuit amicitia, ôi. fîdei datæ con»nbsp;‘«ntia.Âlter enim pro alterius capitc uades facftus.rurfus ab altero,fernbsp;^Ufide,Iiberatus eft.Hgc eft honeftiisima uirtus, laude dignifsima^
Utnê carnalis,quia hi no erant renati è fpiritu:Non requirebant De^ '’’^»nontimebant Deum,imô ignorabant Deum.Et quæfecerunt,nÔnbsp;’^üluftrandam Dei,fed fui ipforum nominis gloriam fecerunt.Prodnnbsp;etiam exempla noftroR? fcriptoRt. Saul,rex lifaeliSjfuit ornatusnbsp;’^''iltis egregijs uirtutibus.Cùm eligendus eftètin regcm,fugif,cunlnbsp;*^’Jediccret à filijs Belial,difsiniulauit èC pepercit»Hæfunt infignes uirnbsp;p^^^s.Et tarnen carnales,quia Saul nô fuit uerè renatusèfpirituiandoinbsp;^^^ypocrita Jeiunium ÔC oratio,funt in fuo gerierebona opera.In hy-J®lt;^htisautêfunt carnalia,quiahypocritæfunt fine timoré Deij ^affcnbsp;tantum ea,quæcarnis funt. .
P Quiaûtfunt fecundûfpiritum,fentiunt,curant,feuafFe(ftantea quç ^^tfpiritus.Secundum fpiricû eife,hoc loco dicunt, noû qui funt exiinbsp;^^orporCjfed qui funt è fpiritu iânclo renati.Horum illüd eft ingeniu;
operibus fuis afferent, amp; feëfent fpiritum. Spiritusaût fencentiat ^‘gt;üt quæcuncp bona opera fiunt,perfectè fiant. Spirituales igicur to,-eo funtjUt oîa iua opera perfeótè faciant, etfi per carnem non pof.nbsp;j.^’^ttam perfecte fa cere,q uolunt.Spiritus fentêtiaeft, utquefiunt,adnbsp;l?^*Us Dei gloriam fiant.Spirituales igitur illud folû quærunt,ut nomenbsp;^^’glorificetur.Spiritus fententia eft, ut qd fît bonum opus,ex fîde finbsp;eftjUtnon confîdamus operis boni iufticia,ied cônfîdamus tan-gratuita Dei clemêtia propter Chriftum,amp; faciamus bonû opus,nbsp;';ffftifîcandam noftramgratitudinem.Spiritualis igitur credit in quonbsp;x’^t»orio opéré, in Chriftum,necreputatfüam obedientiam,pro perIfta coram Deo obedientia.Habes,quod fît carnalium,quod fpirituatnbsp;^‘‘^ingenium. Videamus nunc quid fînguli è fuo ingenio reportent;
Tô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(r^Koç,9ÉéyÂ-fBÇ. vo Ai. ^óvn/i« 'n)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5^ eïpHVH^
AiûTI -to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QeOV-^fejS'VO^LÖS TTP9iou
(ftwaTsu. Ot lt;Aê cv (t'JSki nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6eö lt;xf£(9:1 óu (TiuxJO'Ttu.
Affec5us,n.carnis,mors eft.Affedasaut fpüs,uita5Cpax,propterca afieAus carnis,inimicitia eft aduerftis Deö. Nä legi Dei no fubdit,nbsp;fiquidê ne pot quidê.Qui uci ó in carne funt,Deo placere no poflunf,nbsp;^«luines carnales affcdâc cvnalia^Qpid ergo ex ho ç affedu repornbsp;tauif
•1
-ocr page 190-19» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. VIIL EPIST.' PAVLl AD ROMAN.
tâtCAlFccfluSjincjuitjCarniSjmors eft.Carnales igi? reportant è fuo aflRr-du,è fuo ftudiQ,non ntfi mortem. Quid itaf quia afFedus carnis,efl: ini micitia aduerfus Detim Qiiâm ob remfquia legi Dei no fubrjcitur^snbsp;ne potcft quidê.Reliquum igitur eft, qgt;affe(ftus,feu ftudiû carnis,nonnbsp;nifi morte afferat.Hic itcRî admonêdi lumus, ficut paulo antè,qd Pan*nbsp;Io fit Caro.Dicif ergo bocloco Caro,nÔ unatantûamp;fcrafiaillaatcp cornbsp;porea pars hominisjféd To tus homo, cum oibusnaturalibusfuistamnbsp;corporis,qanimæuiribus,8d potêtps.Sic enim carnis uocabulo,eriamnbsp;Chriftus ipfc utitur.Quod natum eft,inquiens,ex carne, caro eft.Eta(lnbsp;Ioan.;. Gala.5. cÔmèmorat Paulus inter opera carnis,ldolomaniâ, amp; hærefes,nbsp;qu^ Cértè funt opera humanærationis ac{àpienti^,hoc eft,præftanrifslt;nbsp;mgpartis hominis.Totus igitur homo,cu omni fua iâpientia,alns^ o- 'nbsp;mnibus potêti)s,dicitur hoe loco,Garo. Affeétus aSt carnis dicit natunbsp;rahs conatus,impetus,ftudium,cupiditas,amp; ardorad carnalia.Quid lt;ƒnbsp;go hicafFedusafFert f Mortê,inquit.Italt;^ totum totius carnalis hornï*nbsp;nfsftudiumnon prôpêdet,nifî ad ea,quæ funt raortifera, necaffert,nlt;nbsp;fi ea,qug fiint peftifera,amp; exitialia. Loquitur aüt Paulus,hoc loco,nonnbsp;tantS de crafsis,externis ÔC manifeftis peccatis,qug defignat homogt;ft*nbsp;loquitur de optimis carnalium,fcu non renatoR2 hominum opcribus,nbsp;amp; preftantiisimis eorum uirtütibus. Êteft fèntêtia,Totus totius honiinbsp;nïsnaturaIisafFeó:us,8d conatus,etiâin optimis amp; excellentifsinnsnbsp;ribus eft exitiaïis,amp; tendit ad pcrniciem,afFert^interitu.Ecquae,ohft^nbsp;cro,huius rei caufa eftf Quia hicaffeclus,inimicitia eft,inquitiaduerfi»«nbsp;Deum.QuidhocÆtquomodo prgftantiisimæhominis uirtutesfunenbsp;inimicitia aduerfus Deum,cùm Deus bona opera,Ôchoneftas uirtutf^nbsp;prgceperitfSequit.Affeclus carnis idcirco eft inimicitia aduerfusnbsp;um,quia legi Dei no fubditur,ac ne poteft quidem. Quicqnid enim»*nbsp;cit homo non renatus,quamuis iuftiftimus, quamuis optimus,nonnbsp;mêfatisfacit legi Dei perfetflèzac tanta eft corruptiorte,ut ne pofsitnbsp;quot; dem ei latisfacere.Nam Ïex Dei exigit perfeélam cognitionem Dei«^®nbsp;haoaütnon cognofcitDéum,naturaIib.luisuiribus perfedè.LcxL^nbsp;exigit perfelt;fta fidê,amp; dilefftione Dei. Homo aüt, cumaut ignoret Dcnbsp;um,autinconftantifsimèeü cognofcat,non habetperfelt;fta,necfidcJ^nbsp;nee dilecftionê Dei. Lex Dei exigit pcrfeëla caritatê ^ximi.Homo aucnbsp;plus fèipfum,q proximum diligit.Lex Dei prohiber dubitationemnbsp;Deo,de prgfentia amp; opeDei.Caroaüt,(hoc eft) totus homo phyficusnbsp;femper (iubitat de Deo,ód auxilio eius,quam dubitationem,alias latennbsp;item,affli(fitioes amp;aduerfitatesin luccproducüt.Ex corde,inquitChrfnbsp;ftus exeunt, cogitationes maîe,cpdes,adulteria,ftupra,furta,iàlià tefti*nbsp;monia,conuicia. Non pofiènt aut exire,nifi ante in eo exiftcrent,nbsp;oÏa pugnant cum lege Dei.Qup uero cum ea pugnant,Deo funt iniminbsp;ca Scaduerfà.Ét,quæ Deo funtinimica, ea funt mortifera, 6C exitialia*nbsp;Affeiffus igit carnis,nó eft nifimortifer 5C exitiafis. Hïc cognofcendunbsp;cft,qd fit eiÏe inimicü,feu aduerlàriû Dei. Sunt.n.hoÏes hypocritac,qtJ*nbsp;cum accuiantur inimicitiæ adtièrfus Deum, nihil minus uideri uelint*nbsp;Apage,inquiunt, quömodo efiemlhimicus Deo,qui me creaui^^^*
-ocr page 191-COMMENT. IOAN. BReN. LIB. IL DE SPB.
O'« tot beneficrjs affecitf Alrj lactant/e uniuerfo quidem miido ininii-^os,foli am Deo amicos.Sed hoc loco cxplicat Paulus, qd fit Deo eflè •oimicum.IIIe.n.Deo eftinimicus, quinonfansfacitIegiDei,quaIis efl freuitbt/nbsp;^pocrita,amp; fruflragloriat de amicitia Dei,qui contra legem Dei ma-oifeftis fceleribus peccat.Peccac aût contra legem Dei, no folum externbsp;Oüspeccator,infceleribusfuis,üerumetiamquilibethomo(fîquidêiu fdnbr-
**P«xens,erat Deo immicus,edam cCi ofFerretDeo primogenitagregis •oUahoc.n.quamuis optimo opere,caro no fubi)debatIegiDei,quipnbsp;P^qgt;pugnabat cum fpiritu,amp; no permittebat,ut Abel tantum crede-’¦^tDeo,8c tantum diligeretDeum, quan turn lex Dei exigebatJtaqucnbsp;feruiebat quidcm legi Dei mente,legi aût peccati,carne. Vy e minbsp;7 «dam alios duos fratres, Blau di. lacob . Ac ille quidem non tm eratnbsp;^’Hiicus Dco,cu cogitaret fratrê fuum interficere,fed etiam,cum gra-^’ficaretur uenatione fuo parecidacob aût, etfi Deo erat acceptifsimusnbsp;I’^fidemjtamcn caro eius femper refiflebat fpirituf Vides igicur,taninbsp;¦ P’os»qimpios,fiiuxta carnêfeuueterêipforumnaturam jadeocpoesnbsp;I ^'^turales eorum uirtutes confideraueris,efleDeo inimicos.Nam quê-’^oiodum lupus natural! alFecFuaduerfus oue gralîàtur,nec fieri po-*^^jütlup usuel fiat ouisjuelouem fincero di cadido animo profequanbsp;homo naturaliter Deo efl inimicus,nec fieri potefl,ut iuxta haenbsp;’’’turam,peccato corruptam fiat Deo amicus.Et ut naturalis eft inimi-inter ferpentem di hominem,ita homo ferpentis aftu fedult;flus,amp;:
ÜS natura captiuus eius, non poteft non odifleDcam» Quid ergo
pemusfSinaturahorainis,n5poteftn5odiflèDeu!n,necpóteftob ^4^ilcgi Dci,quæ eft ilia ^quitas, qgt; homo damnetf An no omne petnbsp;eft uoluntariumf An Deus Quit in fuani ipfius creaturam, quæ fcnbsp;’^'ütareno poteftfDidû eft fupràjde San (ftis,cp etfi habentadhucpccnbsp;inimicitiam aduerfus Deû, in carne feu ueteri ipfoRî natura,nbsp;^’dcn nihil hab eant damnationis,quia hab ent Chriftum per fidem,amp;nbsp;^^^ant per fpûmiânftum cû carne,amp; inimicitia, quae adhuc poft re-^^fcentiam,aduerfus Deum in natura ipfoRî reliqua eft. Impi) aût iure
Panant, quia no folum funt carnis fug captiui, uerumetiam,quo ma-pdbusbénéfices Deus ipfosafficit,0C gratiam fuam per Euangeh'on fi .jj fni clarius eis ofFert,eo pertinatiori ftudio refiftût. Et ficut uana eifetnbsp;obic(ftio,qui diceret, cur lupus trucidât, cum tn non pofsit non
us,amp; oues deuorare^Huic.n.refponderet in promptu. Idcirco
^^cidatur,quia eft lupus,8cmanetlupus,necuult no eftè lupus : icaSd ^^Pondendum eft qugrenti,cur impfi damnent, cum non pofsintnonbsp;impi), nimirum, ob hanc caufam damnantur, quia fun t impfi, Ôdnbsp;î*quot;iltis Deibeneficrjs afFeóli,manent tarnen impij,nec uolunt non elfenbsp;!®^pij»Nam,q»pfjferuentur,n5 fit ip forum merito, fed merito tantum
-ocr page 192-19Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CÄP. VUL EPIST. TAVLI AD ROMAN»
Chnfti,quem per fidemagnofcunt.Si enim ueterêipforum natural*** feiireliquias carm's cortimrefpexeri§,hæretadhucinipf/sinimiei{iaadnbsp;uerfus p.eum« Id€o etiamù'ngemiamp;unt toto uitacfuaetempcxre^acpiij’nbsp;gnant cum ea,ôlt; cùm uideantfenonpofle eam,nifimorteabqcerc»lt;’*nbsp;piuntdiflbluijamp;efîecum Chnfto,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Scd explicemus alteram etiam Anrirhefeos partemrCùm eorm Pa® lus dixerit de afFectu carnis,addit etiam de afFedlu {piritus.’Affèdus^nbsp;quicns,Spiritus,uita ôd pax*Spiritus.lioeioro fumitur pro donoip”*;nbsp;tus fànêlijquo homines per prædicationem Euangelq diuinitus dort®'nbsp;tur,ut amp; credantinfilium Dei,ôd renafcantur per fîdem. Hocergonbsp;numipiritus primum affertfecum uitamamp;pacem,quiauiuificarh^nbsp;minem,ut fiat hæres cceleftiumin ætetna uita bonorum,amp; reddkni^*nbsp;tem hominis pacifîcam,feu tranquillam, propterea qjagnofcatfe tui**nbsp;Deo recociliatum per Chrifl:um,ncut fuprà dixitduftificati ex fide»?**nbsp;cem habemus cum Deo per lefum Ghriftum, Deinde hoc fpir‘**i®^.nbsp;num excitathomincm,utnon afFecdet,non cupiat,non conetur abu**»nbsp;q quæfunt cceleftisuitæ trâquillitatis.Nec mirum hoc uideri dd’t®’nbsp;Renan's enim perfpin'tum fandum donatur Chriftusipfeunänbsp;mnibus fuis bonis.Q_uid autem Chriftusaliud eft,q uita amp; paxfqdah^nbsp;ôéfoelicitasfSuniamus Paulum ipfum,exempli gratia,Hic,ciirn nond®nbsp;renatus efletèfpiritufando,etfiducebatuitam honeftam amp;länlt;^anigt;nbsp;tarnen erat adhuc caro.Qiiare,quodagebat, erat mors Scinqoictudo«nbsp;Non eflpaximprjs, dicic Dominus apud Eiaiam. Agebat Phanfæ^*nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ habebatur iàndifsimaapud ludæos feda,fed hoc erat ei
ferebat facrificia, fedhæc erantlt;r»ttlt;elt;xA«, quia his operibus no legem Dei perfedè,nec poterat fibi parare confcientiâ tranquillani^nbsp;quia dubitabat de bonaDei erga ipfum uoluntate,nó potuit certólp^nbsp;rare ueram amp;æternam iâlutem.Poftqautçornatus eft amp; renatusfpi^nbsp;tu {ândo,attulit ei Chriftus uitam amp; pacê.lnciditafSidio t fed in
gt; ftohabebatpacem,feutranquillitateriociditgrauitaspeccari,fed ftus erat iufticia eius. Incidit horror mortis èc inferni,fed Chriftus eratnbsp;uita ÔC ccelum.SolIicitauit caroaddeftgnanda peccata,fed donuin^,*'nbsp;ritus refiftebataffedui carnis,amp;expugnabateum,Brcuiter,ftcutan^^nbsp;dus carnis non cogitabat,necafferebat nifi mortifera,ita alFedusnbsp;ritus no cogitabat,necafferebat, nifi falutaria.Ethæcpugnapcrpet®^nbsp;eftinSandiSjdonec quidem in hocfeculo uitamegerint.ReliquuigU^nbsp;eft,q) qui funt in carne,(inquit)Deo placere non poflunt. Quidhocfnbsp;Sandi in hac terra,adhuc funtin carne. Dicemus igitur cos no placerenbsp;Dcof Chriftus ipfe fuit in carne;,dum pcrageret myfterium redempti-onis noftræ.Non igitur turn placuit Deof Abfit. Addam illud.CaO®nbsp;nes Pontificijjdum prohibent miniftris ecclefiæ coniugium, adij ciuticnbsp;inamrationem,quia,Quiin carnefunt,inquiüf, Deo placere non potnbsp;funt.ItaC]^ in coiugio efte,dicunt eflein carne.Dicemus igitur nullos conbsp;iuges Deo placerefNihil minus. Videamus ergo,quid Paulus hoc loco uocetjcfte in earne.De qua re ctiam paulo ante iSedorem admonuinbsp;tnus,Supra enim dixit, Aftedum carnis,mortcm efte » Quart in carflcnbsp;cue.
-ocr page 193-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. 11. DE SPB.
fflcjhoc Pauli loco,non eft humanam carnem geftarc, quia caro per fe confiderata eft bona Dei creatura:nec eftjn coniugio elle,quia coniu-gium eft ordinatio IpirituSjfed eft carere dono fpiritus fandti t Si obfe-qui afFedibus carnis, Homines igitur increduli, amp; non renati, func innbsp;carnc,non tantum,cum peccant externis fceleribusj uerumeriam cumnbsp;ûoifta opera facereuidcntur.Cain no tantum erat in carne, ciim impinnbsp;gcrctclauam in caput Abclis j uerumetiam ciim ofFerret Deo frudusnbsp;ïfrræ.PauIus non tatum erat in carne, cum interficeret Chriftianos, uenbsp;^unietiam cum iàceret legem * priufquàmconuerfus eftàdChriftum.nbsp;Non igitur placebant Deo* etiamß uidebantuv fanétà opera facere,nbsp;Quid itafQuia his operibus non fatifaciebant legi Dci,amp; carebant fpinbsp;•¦itu fando. At hac, inquies,rationc, ne San di quidem placent Deo,nbsp;îuianecipiî implent legem fuis operibus*ôe carent fua natura Spiritnnbsp;findo.Certèremacu.quoddiciiuGtetigiftiiNec^ enimSandiimplêtnbsp;Deifuis operibusperfedè.Vnde Si. excIamat.'Nonintresiniu-^‘dunicumfcruotuo, quianoniuftificatur in confpedu tuoommsnbsp;^’uens.SedSandi pofsidentChriftumper fidem,propter quern pJa-'^nt Deo,amp; donantur Spiritu fando,ut pugnent cum carne, cum in-^^fpaimpqjnequidem propter iandifsima ipforuni opera Deo pla-
T/te”g AiouKtri w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tn'ev/xaamp;çéyôiKeîcv • EÎ
AtTJQTn'eÜ/A^XflSïÜÓVK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔVKiS^'i Ot.Ù'TO^
Vos autem non cßis in carne,fed in fpiritu, fiquidem Qjiritus Dei habitat in «obis, Quôd fi quis fpiritum Ghrifti.non habet,hie non «ftnbsp;cius*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..
^yliogifmumuocantDialèdici ratiocinationém, quæ conftat c mà* P dô^niinoripropofitiônc,atcp concîulîone.Abeoigiturlocôjquônbsp;^Pfà didum eft, AfFedus car nis mors eft amp;:c.üfcp ad inum,qui raox fcnbsp;Huitur,Proinde fratres debitorés fumus no carni Sic, Syllogifmus eft*nbsp;admonemurquidem, neobfèquamur deiiderps feu aftedibus»nbsp;j p’^nisjintereaautemeô quolt;^ refpicit Paulus * ut , quia donati fumusnbsp;.P’ritu Dei Spenoftra nonpudefîamus, id quod principale eft hü-partis irtftif U tum.Cæterùm,qu hadertus pr^ ceiftru n r,ea funthu-P^lyIIogifmiMaior,amp;MaiorisprobatioatCp expoIitio.Nuncautemnbsp;^^uitur iyllogifraiminor,amp; probatio éius. Vosautem, (inqujc)nonnbsp;i^hin carne,ftdin ipiritu.Quid ergof An poftqrenafcimiir.non amgt;nbsp;pus habemuscamcmjfedmutatiàimus in fpiritumrAbfit.Paulus nonbsp;.^^uitur de fubftantia carnis, fed de dorninatione, Sf poceftate carnisnbsp;pdefignando peccato. Obferua igitur principio, quôd Paulus uoceenbsp;P’dtualesjnon hypocritas illos monafticos, fed Omnesin Chrifto rc-ijîiritu Chrifti donatos.Neceife enim eft,ut omnes Chriftianinbsp;^’^^fpirituales,acnifi iîntfpirituales, non eft ipfisreliquaSalus. Dein-^docetPaulus,quidillud iît,quod facfetliomines fpirituales. Vefti-P ® Çnim,feu eremus,feu monafterium, feu monaftici ritus, non faduenbsp;P‘*'itualemhominem,fed fpiritus Chrifti.Dicit enim : Vos eftis in fpi-^*^»(eii eftis ipirituales.quia Ipiritus Chrifti habitat in uobis.Et ad Co-R nnihios;
-ocr page 194-ÎN vin. EPIST. PAVL! AD ROMAN, rinthios : Vos,inquft,cftis templum fpirîtus fandi. Scd impend Sgt;C fu-perftinofî homincs,cùni h^caudierint,abominâtur et dicunt.Ab(it,ucnbsp;tanta arrogantia inflatus affirm em me ipiritum iàndum haberefAn f*nbsp;quarem me iàndlis Propbetis,quî ipiritu iànlt;flo fuerunt iïIuftresfNonnbsp;difplicet Deo hnmilitas,fcd cum confefsione ueritatis côiunda.Quodnbsp;igiturGhriftus inpedum Iauatione,dixit Petro,Si non laueronbsp;bcs partem mccum, ira amp; Paulus hoc loco ait ; Si quis ipiritum Chriwnbsp;non habet,non eft eius.Scucrifsima uox,fed eadem ctiam uerifsima’b*nbsp;cnim te profiteris Chriftianumj eo ipfo profiteris etiam te haberefpjdnbsp;turn Chrifii,qui eflfpiritusfandus.Quod utrecffè intenigamus,paU‘^nbsp;altius copiofius eft exphcandum.Sciamus igitur,qj unus quidern W'nbsp;turn fit fpiritus iàndtus,eiFentia,fed multa Sc uaria fint ipiritus fanéiî^^nbsp;na.Aiia enimfuntperfonalia amp;^heroica, quæ quidern funtadmirano^,nbsp;amp;rmagnalaudedigna,nonfuntautcm ad peculiarem cuiusq; ßluten'nbsp;necefiària, necfinguh'sin Chrilîüm crdentibus conferuntur.Talc^quot;nbsp;num eftProphetia de rebus in hac terra euenturis. Qùàle dotiurnha*nbsp;buj£,Mofes,Efaias,Ieremias,DanieI, multiali) Prophetæ^qniHng^'nbsp;ïari dono Spiritus cognouerunt,qüid futurum efiet Gêtibus,R^§^’®’nbsp;amp; Monarchijs huius feculû Qualc etiam donum habuft in Aâisnbsp;ftolicis Agabus propheta,qui uaticinatus eft futuram famem fubnbsp;dio.Hoc quidena eft infigtte donum, amp; affert publice rhàgnanj.^f^nbsp;(îæutilitatemjno eflautemadpriuatamhominis iâlutem neceu^nu'^’nbsp;Pofiunt.n. hor dono ornari etiam imprj, euius rei cxemplurnnbsp;Sailli ,qu» apud Marthæum dicuntjDomine in nomine tuonbsp;üimuSjEtaudiuntjNon noui uos.Inter heroica ipiritus dona,ouni^f^nbsp;dum ctiam eil donum iànationis, aut rcfufcitatfonis mortuorum,qi^^nbsp;Ichabuerunt Apoftoli,ôlt;confecutiiuntindie Pentecoiles.Eftamp;b®nbsp;donum iiluftrifsimum quidern, amp; ad confirmandam ueritaiemnbsp;Irj Chrifii utilifsimum : Non eilautemncccflàrium ad iàlutem,ntnOnbsp;quifcç dono ornetur. Ad hûc catalogum pertinet etiam donumnbsp;laris indufiriæ in exerccndis opifîcijs, quale prædicatur Exo.ji» delà ƒnbsp;iêIeci,ImpleuiiinqukDominus,eumipiritaDei,fapientia,SCintelnö ƒnbsp;tia,amp; fciêtia in omni opere.Sed nec taie donum necefiâriumeftad pn/nbsp;uatam hominis iâlutem* Ac de his quidê perfonalibus ÔC hcroids^*^nbsp;tus fanlt;fci donis,non ell hîc fermo, Alia funt generalia Spiritusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
dona,quæ ad ueram amp; æternam iâlutem unicuiq^ iuntneceflâna. rit* mùm enim ipiritus Chrifli operatur fidem, Hæc fides,qua creditur,^nbsp;habeamusDeum propicium propter Chriftum filiumDeij donumnbsp;cfl ipiritus fandi.ad iâlutem neceflârium* Qiii non habet hoc donum»nbsp;non eft Chrifii.Deindefpiritus Chrifli operatur in credente obedieivnbsp;tiam,qua alîedus peccati coerceat, affedus fpiritus pronlouear.El^nbsp;«8d hoc donum necefiâriû,quippe qj neceflârium fît,ut caro mortifîc^^^»nbsp;amp; ipiritus in homine dominet.Poitremô ipiritus Chrifli efficit,utnonnbsp;folum bonum,mortifîcara carne,faciamus,uerumetiâmala feu aduerwnbsp;patienter feramus.Patientia igitur perfeuerâtia fidei,ac ipei innbsp;iîs,donum cfl: Spiritus nobis ad falutê neceflârium» Hscc funt genem^
f
-ocr page 195-COMMENT, IOAN. BREN. LIBER II. DE ÎPE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«,?
Spiritus dona, quæ non folum alrjs, fjfquc uulgan'bus honiinibus,ue-rumetiamillis,quiornatifuntperfonalibus amp; heroin's donis, neccf hria funt, fimodo ueram amp; æternamlalutemconfequi uoîuerint.Ecnbsp;lt;lehisgcneralibus donis loquitur Paulus, cum aitzSiquis Spiritumnbsp;Chriftinonhabet,noncft eius. Ac huius Spiritus feu appeliatio feunbsp;*ifurpatio intantum non eftrerjcienda, amp; abominanda, ut potius fumnbsp;ßiamfeniper operam dare debeamus, quo hunc Spiritum confequa-’^^r. Quid ergo agendumf Non habemus hunc Spiritum natura,fednbsp;^atur nobis deccelo,per Ghrillum , Et daturperfuaorgana.Chri-ftüseniminfticuitconcionem Euangelrifui, inftituic amp; ufum Sacra-i^entorum fuorum , quæ funt organa , per quæ Spiritus Chriftiinnbsp;*^os confertur, ExEuangelio enim Chrilli, concipitur,aucoreSpiri-tüfando, fides, obedientia in faciendis bonis,amp; patientia in fufiFeren-^hnialis, Hæc funt dona Spiritus. Fides, inquit, ex auditu efl,audi-‘iJsautem per Verbum Dei.Ex ufu autem Sacramentorum confirma-^ürôCconieruaturfides. Maximum igiturftudiumnoftrumfic,utar-’’¦pianius organa Spiritus,quibus dona ipià Spiritus confequamur.
EÎ At Xeiroç oJ u/uv, 2gt; nbsp;nbsp;nbsp;B'dfj.a. vexfov Ai «fi.'JS'nav.To 3 Ttvevp.«.,
Kottoffvvltw, eI At TO Tn/ei/jj.«. 'm tyti^avbç ikcouv tx vexf lt;^v oixe? cv vy?v, ô tyiifoce“ 'cojJ5lt;§is’optK.veKÇW» lao-ssiHou^TXamp;ynTK nyii.a.TK vp-w,^ to cieiMvpOiv'Tiffnbsp;çi ùp-îf».
Si uero Ch hilus in uobis eft, corpus quidemmortuum eft pro/ pter peccatum , Spiritus autem. uita eft , propter iuftifi'cationem.nbsp;Quod fi Spiritus eius qui excitauit lefum a mortuis jiabitactn uobis,nbsp;•squiexcitauitChriftumamortaiSjUiuificabit ÔC mortalia corporanbsp;Ueftra,propter ipfius Spiritum inhabitanteni in uobis.
Dixit Paulus : Si quis Spiritum Chrifli non habet, hic non efl eius, enimeflaliudnomen,inquitPetrus , fub cœlohominibus da^nbsp;^•^.in quo oporteatnos faluos fieri. Et habitat Chriflus, unà cû Deonbsp;^ätre,amp; Spiritu eius in nobis,per fidem. Si quis(inquit)diligit me, fernbsp;’'Tonern meumferuabit, amp; Pater meus diligeteum,amp;^ ad eum uenie-’^'is,amp;rnanfioneapudeumfademus.Quod cumitafchabet,explicacnbsp;^iinc Paulus , quæ fit potentia, quæ efficatia, quæ op erat io Chrifli ÔCnbsp;Spiritus eius inhomine. SiChriflus,inquiens,in uobisefl, corpusnbsp;^Oftuum quidem efl,propter peccatum, Spiritus autem uita efl,pronbsp;P^^riuflificationem, Hrcïtéfubti obferuanda efl phrafis Paulina,quidnbsp;^cetcorpus,quidmortuüm quidSpiritum,quid uitam, Oflendi-^^sigiturfuprä,qjin homine pio,duplex homo efîè dicatur,Älter carnbsp;. ^’iSjAIterSpiritualis. Carnalis homo,efl totus homo cum omnibusnbsp;^Uralibus corporis Scanimæfuæuiribus.Hicfemper eflimpiusrnonnbsp;- ^ditatur,non fpiratnifiimpia, quæ ad mortem ducunt, quod quälenbsp;M^o^odo fitinteîligendumjfuprà efl expofitum. Hic ergo car-*shomo,uocatur hocloco Corpus, quod Paulus dicit efie mortu-•¦**»»propter peccatum*QuoinodorPrimum, quia efl obnoxiumnbsp;R 2- morti.
-ocr page 196-in Cap. vin. epist. pavli ad roman.
morti. Non folum etiim impij, fed cdam pq homines obnoxfj fuflt morti, propter peceatum , quod cft ab Adamoki omneshommesnbsp;propagatum.Perununahominem, (inqutt alias Paulus ) peceatumnbsp;inmundum introrjt,ac per peceatum, mors,^fîcHiomnes hompnbsp;nes morsperuafit,quatenus omnes pcecauimus » Deinde Corpus,nbsp;feu earnalis homo in homine pio, non folum efl: obnoxius morti, mnbsp;fuo tempore ex hac uita per mortem exeedat, uerumetiam eft oimo*nbsp;xius mortificationi,dumadhuc inhacuitafuperftes eif. itaquc,tibigt;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eunque eil: Chriflusinhomine per fidem, ibi carnalts homo fubmlt;l^
affligi£ur,opprimttur,amp; mortificatur, doneevtiam externa motte pereat.Sed quomodo,inquies,mortifica£ur^' Duofuotprænpf^nbsp;organa,quibusearnalishomoinpio moruficari folet. Alteriimjuïï^nbsp;graues confcientiætentattones horrores, qui nonnun quàmgraui'nbsp;fate fua dolores corporalis mortis fuperant. Sic Dauid niortifieati’®nbsp;cùm excîamaret: DOMINE, ne in furore tuo arguas me,ne-que in ira tua eorripias me. Sic mortifîcati funtauditores Pétri,nbsp;rum fecündo,eùm compungerentur corde, dicerent Quidnbsp;mus uiri fratres f Akerum, funt externæ afflidliones, uel morborum,nbsp;uelfamis,uelinfamiæ, uelcaptiuitatis.uelaharumærumnarum.Sednbsp;quid caufeefl, quöd Corpus, feu Camalishomo mortificeturfPtO'nbsp;pterpeccatum,inquit. Quid f Num,utpeecatumhacmordHcatio-ne coram Deo expietur f Exeogitantquidemhypocritæuarfemor-tificÿonum genera,(quemadmodum facrifîculi Baalitæ concidebancnbsp;lefe nageliis ) ut fais peccata expient, grauiora autem ÔC
peeeatanoflra coram Deo, quàm uthoftrilsüel atîlionibus u
tîibus expiari queant*. Vna enim tantumcftpaisiOjUidelicetD OM» NI noÛrilefu Chjrifti, qua peceata coram Deo expiata funt,ècqu’nbsp;nos fola fide in Chriflum fruimur.Intereaautem Carnalis homo niot'nbsp;tificandus eiî:,non pafsionibus,hümano arbitrio excogitatis Sd fukCquot;nbsp;ptis, fed diuinitus mandatis amp; impofîtis : Et mortificandusnbsp;pter peceatum, non expiandum, fed agnofccndum,Sc coet^^fduminbsp;L-egitimæ enimafflidionura,fiue Spiritualium, fîue Gorpotalium,ittnbsp;• .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1az4 ««as
his terris,caufæ funt,non ut rjs pro peccatis coram Deo iâtisfîat;
----------,----------,—-—--------------------- - , f , peccata agnofeantur , amp; frué^us eius cohibeatur . I®° tmt uirnbsp;pius, Si tarnen gefiabat adhuc peceatum in carne . Coniedus igi -tur efi: diuinitus in horribiles terrores confeientiæ , SiC inuarias e^nbsp;tiam corporales affiidioncs , ut reipià cognofeeret, peceatum adgt;nbsp;hue in carne fua hærerc , Siexcitareturadquærendamuerampecca-ti remifsionem in Semincmulicris,(qui cii Ghrifius) Si ad compefcerinbsp;dam peccati cupiditatem. Dauid erat uir plus. Si cùm peceafièt adultenbsp;rio ac homicidiô,nccagnofceret magnitudinem peccati,immifît d Dienbsp;us,primùm graues dolores inferni, deinde ctiam externasafftî(fiiones,nbsp;non ut rjs expiaretur peceatumiam opéré defigna£um,fed ut quodadnbsp;hue in carne hærebat, âgnofeeretur,ôi frult;fl:us eius coêrceretur. Idemnbsp;fentiertdum efi: de omnibus afflidionibus, tamSpvricualibus , quârrtnbsp;corporahbuSjquæimœittunturSandis, ifiddicet, quqdimmictantut
-ocr page 197-COMMENT, IOAN. BN. LIB. IL DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9^
ipfîs, non ut perçant, non ut: præterita peccata cxpientur, fed u t mor tificetur caro, hoc eft, ut çgriofcatur præfens peccatum, «n carne ex-iftens,amp; coerccatur futurum,feu fruiflus, ( quem ira uocamus ) pec-^n‘. ExhocIocouidemuSjinqucmufunifîmuSjà baptifmo,inhocnbsp;^undo collocau, uidelicet,non utbiandïamur carni,feu corporali honbsp;amp;foueamusafFe(ftus cius, (qui eftimpiorumlabor)Sed utisnbsp;^omofubindemagisacniagismornficetur,idque non gladioexter-’^Ojfedgladio fpiritus, qui excitatis confcientiæ terroribus,amp; alqs fi-^«internisfiueexternisaffliôbonibus , amputée amp;' refecetcupidira-carnis, ne fecundum carnem ambuïemus. Hadenus de corpore,nbsp;homme carnali,amp;: de morte ac mortificatione eius . Videamusnbsp;^üHc etiam de Spiricu ÔC uita eius ? Spiritus (inquit),iiita eft propternbsp;’iiftifîcationem. Sicut fuprà nomine corporis intelligitur homo corporalis feu carnalis ÔC nomine mortui non tantum mors corpora-^‘s.fed etiam mortifîcatio quæante morteni fieri deb et, ita amp; hoclo-^0 nomine Spiritus inteUigicur homo fpiptualis, amp; nomine uitæ, Vtnbsp;^’ficatio.Sicuteniminhominepio carnalishomofempereftmortifi-^^^dus ,ita ScSpiritualisflibinde uiuificatur èi. renouatur. Quomo-^‘^«rgouiuificaturf Primùm jFide,quôdcreditfe habere propici-''HiDeum Patremin ccelis.Et quanquàm peCcata follicitantad diffi-^^ntiam dubitationem,ac etiam defperationem,tarnen fides in hominbsp;’^^Spirituali, perEuangelion ufum Sacramentorum ica crefcit,ucnbsp;^^ntationes de pcccato,morte amp; inferno opprimantur . Hin c oriturnbsp;ÎT^^iquillitas confeientiæ coram Dco, DeindeuiuificaturSpe, quodnbsp;‘P'rctafflidionesintantumnihilpofre decrimentiafFerre, ut potiusnbsp;^’’^cadiumento in bonum.Hinc oritur gaudium confeientiæ, ôc læticianbsp;’P’tni eciara in medijs aduerfis « In Adis Äpoßolicis capite quinto cænbsp;^^ntur Apoftolià Synedrio, fedibantgaudentesà confpedu Sync-^*¦0, quôd digni habiti efient, ut pro nomine lefu contumeba affice-’^®‘^tur. Et Paulus : Mih!(inquit)uiuere Chridus, amp;mori lucrum.Acnbsp;^^^rfus:Cupio dilfoluijöc efie cum Chrifto. Hæ uoces proficifcunturnbsp;J^Orde hominis fpiritualis.quod efl uiuificatum Fide óó Spe, ac perfunbsp;gaudio Spiritus fandi. Poftremörenouatur etiamalrjs , r|sc^nbsp;’^^leilibus uirfucibus,quæ funt, Caritas proximi,benefîcenria, comi-?®gt;modeftia,manfuetudo,lenitas,caftitas,amp;:aliæid genusuircutes.nbsp;pd quæ ëd cauG illa,propter quam Spiritus eft uita, feu propter quanbsp;Piritualis homo uiuificaturfHanc Paulus uno uerbo explicat,cùm adnbsp;PROPTER IVSTIFICATIONEM. Sicutenimcor-Ç'Js eft mortuum,propter peccatum.ita Spiritus eft uita propter luftinbsp;^^tionem.Ecquæ, obfecro,eft luftificatioillaf No certèalia eft,quàmnbsp;S^aîcontingit nobis propter Chriftum.Chriftus enim eft perfedèiunbsp;Credenti autem in ChriftumdonaturChriftusunâ cum omninbsp;j^^^iufticia. Quiproprio,inquit,filio no pepercit,fed pro nobis omninbsp;/’®tradiditillum,quîfieripoteft,ut non cum codem OMNIAnbsp;^oisdonetr’ Donatisautemiufticia Chrifti,non folum nonimpu-^^ur peccata,uerumetiamea prærogaiiua conceditnr,uthabean-
R J tur
-ocr page 198-15S IN CAP. vrn; ÄPIST. PAWi ad roman. turcoratn tribunali Dei non alio loco »quàmfîipfî fuis operibuso-mnem iufticiarn abfoïuilîent. Hæc iuftificatio eft uita , feu uiuifiea-tio hominis Spiritualis.Propter hanc iuftificationem ten ratio de pec-catis, SCaeterna damnatio retunditur »horror inferni eq citur, SiC con-eipitur in confcientia nerum ac coelefte gaudium.Ejrhacoriunnirinnbsp;horainc omnia uircutum genera , quibus nos erga Deuin raniinfi-gnem benefadlorem gratos declaremus. Ecce,hæc eft fpiritualis hominis uiuificatiOjimo ho c uerum eft regnum ccelorum.Regnum Dn*nbsp;inquit alias Pauîus,non eft dbusacpotus,fediufticia, pax amp; gaudiumnbsp;in Spiritulàndo»
't
Quid ergo dicemus f Num Ghriftusaut Spiritus ChrifhnihiJ ’aliudinhomineoperatur, quâm uiuificatioriem confcientiac fnbsp;fietdeCorpore f Numneceflehabet cruce amp; morte ita perire,nJnbsp;nunquam ampliusreuiuifcat f Hoc enim intelligipoHet ex eo,quoonbsp;Paulus dixit : Corpus mortificari,hoc eft, Corporalcm homin^nip^nbsp;rirCjSpirituaJemautem uiuifi'cari, ÔCperpetuô mariere.VcrefpondC'nbsp;am, manifeftum quidem eft, quod fuerint, qui fenferunt refurrelt;^^*®nbsp;nem iam faiftam eflè, pofteaquàm confcientia per Euangelion exhih-’nbsp;rata amp;uiuificata eft, necaliam efle corporumrefurre(ftionem,de^n*'nbsp;bus Paulus fcribit z.Timothi capjte fecurtdo »Hymenacus Phil^'nbsp;tusdicuntrefurreólionemiamfaétam . Paulus autem non confinâtnbsp;hoc loco illorum impietatem,fed potius réfutât. Addit enim,Qnôdunbsp;ïpiritus eius,qui excitauit lefum à mortuis habitat tn uobis, is qninbsp;tauit Chriftum,Scc.Non folum uiuifi'catur, (inquit) confcientia noi^nbsp;feu fpiritualis homo in hoc feculo,fed etiam corpus ipfum, qitodnn^nbsp;mortificatur cruce,uiuificabitur,amp; fuo temp ore refufdrabitunnbsp;fcitabitur autem à Deo,qui Chriftum refufcitauit.Et relufcitabitni'»nbsp;propter Spiritum Chrifti inhabitantem. Hie uides,quid relpiciat D^-us in refufeitando homineà mortuis,ad perpetuam fedicitatent«”^*^nbsp;feitabutur quidemimpq quöc^,fedad gternamdamnationem^C^oanbsp;autem pq refufeitentur ad seternamuitam, in cauia eft folusnbsp;feu Spiritus Chrifti.Hunc enim,fi inuenerif Deus in hominc/^^^“!^’.^®nbsp;bitad perpetuam gloriam. Hunc,fi in homfne non inuenerifj*'“ ,nbsp;bit quidem, fed ad fempiternam internecionemiVt enim igt;^ homine,nbsp;quo caput peruenit, eo trahuntur amp; membra, fi modo hominis caput fuerit. (Nam ab fciflîim caput,non eftampliushominis caput,) itanbsp;fi ChriftuS caput fuerit in homine, homo etiam tanquàm membrura,nbsp;eOjubi Chriftus eft,trahatur,necefle eft.Et corn caput refurrexit,certenbsp;membra etiam fuo tempore refurgent.
AfOL, «A A(po 1 nbsp;nbsp;nbsp;AVmt ioju-w w th ö'oopKi^'T») KÄii tficf )e« Ç?'', E» K*-
7aoafK« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xaTa9vHff%eii'»
Proj'nde fratres.dcbitorcs fumus,non carnj,utiecundum carnem uiuamus. Nam fi iecundum carnem uixeritis,mon'emini,Quodfi-Ipiritu/ada carnis mortificetis, uiuetîs.
-ocr page 199-COMMENT. IOAN. BREN. LIBER H. DE SPEC
Hæceft condufio cxhortationis.Supra enim dixit: Affe Ct ns carnis, mors eftjAffcdus fpiritusjuita.ltem, Affedus carnis inimicitia eft ad-ücrfus Deum,Et,Spiritus Ghrifti habitat in nobis, nt mortificet caro.
Exhis omnibus fcquitur * qj non debeamus obfequi carnuHoc em eft
perpétua mortem properare,fed debemns obfequi SpirituL Hoc eft uitam felt;ftari.Cæterùm,cum in condufîone feu Epilogo fole-ant capita præcipuorum argumentorumfummatim repeti,aut potiusnbsp;®tringi tantum,idcirco Paulus repetit etiâ hîc argumêtum quod an teanbsp;fuit copioßus expofîtu, ôi. dutftum ab utili ôi. inutili feu pernidofo. Sinbsp;*’’xeritis,inquit,fecundum carnem,moriemini. Siautem mortificaue-htisfadia carnis Spiritu, uiuetis *Illud uult dicere: Omnino neceftàriunbsp;nonindulgcatis cupiditati carnis,8c peccato. Hue uocetuos,ôdnbsp;^citctjcx una quidem parte ueftra ipforum iàlus,ex altera,ueftra per-^itio ôc dânatio.Si enim mortificaueritis cupiditatem ôc aff edum pecnbsp;^fffpiritu, confequemini uitaraæternam.Siaût obfecutifuehtisaffenbsp;ftiii peccati,rep ortabitis damnationem æternam.Rdiqu um igitur eftnbsp;^oclocOjUt uideamus,quid fît fada carnis mortifîcare fpiritu.ln hominbsp;^nim,quoad in hac uita fuperftes fucrit,fempcr eft caro,femper eftnbsp;P^ccatumffempercp funt,accepta occafîone,motus carnales,8c impiænbsp;^^ccata niortalia,amp;afferunt mortem.Itac^ fequitur,qj qui his carnali-(’usiîiotibus obfequuntur, déclarent fe carcre Spiritu Chrifti Scfide,nbsp;careant etiam uita,amp;: fînt obnoxij perpetug condemnationi.E-Montra autem,qui opera ilia,feu affedus motus carnales,ab inhgrennbsp;in nobis peccato prolatos,mortificant fpiritu,non merentur quidcnbsp;mortification e uitam,teftificantur autê fe uiuere in Chrifto,à Spinbsp;*^’mm Chrifti uiuere in ipfîs.Quæfo igitur te, quid faciâ,uthos motusnbsp;*^nrtifîcem SpiritufQuis eft ille Spiritus,aut unde accipiam eumfSuinbsp;^*¦3 dixit.’Qui non habet Spiritum Chrifti, nô eft eius.Intelligamus iginbsp;Paulum loqui de Spiritu Chrifti, qui Spiritus, eft donum Fidei innbsp;^^nftum.Ethoedonumconferturinnosexauditu Euangeirj Ghri-*n-Fide3,(inquit)exauditu,auditusautêper VerbumDei. Quare,c5nbsp;®^ntoneraur,ut opera feu affedus carnis mortificemus Spiritu, illud
^m.QuodutredèintelIigamus, explicemus exempIis.Mofesfuicirt daPharaonis educatus,ut filins regiæ familiæ,fed reuocabatur ab aunbsp;ns delieijs, ad miferias Ifraelitarum, quos erat è feruituteliberaturus.nbsp;ergo habebat Caro fua opera, fua fada, fuos motus Sc affedus innbsp;^öfe. Cogitabat enim, magnam effegloriam aulæ, illuftrem efferegi
¦J^maieftatem, pulcherrimumefîeiuocarifîlium regis . Hæc tanta
^na , non effe temerè deferenda * Cogitabat amp;illud, Magnam Ifraelitarum, ad quos uocaris, miferiam,intolerandis eos cala-^itatibusopprimi. Qnôd fî te ipfîsadiunxeris, quidreliquumcrit.nbsp;Ut unà cum ipfîs opprimaris f Et quid f Num foli Ifraelitænbsp;F*’udentes nuni foli ipfî ueræ pietatis allçrtores f Num foli ipfî
R 4 uerum
ioâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' vnr. epist. pavei ad roman.
uermn Deum agnofcuntf An non amp; Ægyptri coIuntDcum /qui creaui't cŒÎum ôc terram f EtfiDeusinccelo non approbaret i'pfogt;nbsp;rumreligionem,non conferret in ipfos tantam maieftatemin tcna.nbsp;Suntcnimtonus terræ Monarchæ.Noneftigi'tur,utteab ipforumnbsp;contubernio abah'enes. Hæcfunt opera carm's, hifuntmotusnbsp;0;us peccati. Quare fi Mofes fuiflet eis obfecutus, manfi{îèt,ncgffnbsp;fta uocatione in aula Ægyptiaca, mortuus fuißet perpétua damna^nbsp;none. Sed uia't,amp;mortificauithæcopera SPIRITV. Sicenininbsp;fcriptum eft, ad Hebræos, capiteundecimo : Per fidem Mofesnbsp;dis effedus rcniiit uocari filius filiæ Pharaonis,magis eJigensnbsp;mail's affici cum populo Dei, quâm Lcmporarps peccati commoJi®nbsp;frui,rnaioresarbitratus diuitias probrum Chrifti,quâm Ægyptioruinnbsp;Theiauros, PER FIDEM (inquit)Mofesrenuituocarifihusu'nbsp;îiæ Pharaonis. Reuocauiteniminmemoriam Verbum Dei,quonbsp;gnouit, Primùm,quôdis effet uerus Deus,quem Patriarche.nonqi*^nbsp;coluf.Deinde,quôd commoda peccati finttemporaria,fuP'nbsp;plicia autem peccati, perpétua. Adhæc, quôd Chriftus fitproniiiFu«nbsp;ifracKtis, propter quern folum ucra contingit Salus credcnnbus,no’’nbsp;propter diuitias Ægyptiorum Poftremo, quod fua fitremuner^tionbsp;in cœlo,his,quiaduocationem Dei fubeuntcrucem afflilt;fboncpi’nbsp;Hæc cumMofes in animum reupcaftet, mortificauit diuina op^nbsp;da carm's . Atque hoc eft carnem fpiritu mortificare . Aliudnbsp;plum.Iofeph à fratribus uêditus,ucnit in Ægyptum,et fadusnbsp;cepsÆgypti.Veneruntigîtur fratres, urgentererum pcnuria,ioÄgynbsp;pfum,ut emerentfrumentaàlofepho,quem tarnen non agnofcci^’’^^nbsp;luum fratrem . Cum igiturlofephhaberetiam fratresfuos,nbsp;ÎC3L in ipfum uirulenter iæuierant,in fua poteftate, caro,feu peccan^'^nbsp;in carneuaria fuggerebat. En,inquiens, Fratres,Sed quid f Pratri^d^nbsp;tui fine in tua manu: Facitoinis,quod in te molin'funt. Nonpol^^^nbsp;euadere,amp; licet tibi non impunè tantum, uerumetiam iuftè. Qp’“nbsp;nim iuftius eft,quam ut qua menfura ipfi menfi funt,eadem ct ipdsmcnbsp;tianturalq f Etaedendumeftexemplum, quoali)admoneantur,nenbsp;tarn crudeliter in fratrem innocentem gralîentur.Quid hacfuggemO'nbsp;nis Ipecic uenuftius uideturcSed eft caro.Spiritus autem econtra.Ue-us mifit te in Ægyptum,no utpriuatam iniuriam ulcifcaris »fednbsp;tua uocatione laiutem muItorumpopuIorumprocures.Deusiuisitnbsp;bi relinqui uindidam.Dcus remittit mihi propter promifihm Semennbsp;Abrahæmea peccata, ut amp; egofratribus fua remittam. Deusextuiinbsp;mein hac principals fublimitate, non ut malefac]am,fed bencfacian'nbsp;fratribus.Hæ funt Spiritus cogitationes, quibus lofeph mortificaunnbsp;opus carnis. Aliud. Dauid cepit Saulem capitalem fuum hoftem»nbsp;(priore Samuelis uigefimoquarto,) in Ipelunca. Caro igitur fugg^^fquot;nbsp;batipficupiditatemuindidæ,amp;exaggerabatincommoda exilrj,ob’^nbsp;da etiam Ipecie diuinæ uoIûtatis.Ecce dies,(inquiunt ferui Dauid)nbsp;qua locutus eft Dominus ad te,Ego tradam tibi inimicum tuum,nbsp;cias eijficut placueritin oculis tuis.Hgc eftearo,cui fi obfecutusfuif
DaurJ.
-ocr page 201-il
GOMMENT. IOAN. BREN.’ LIB, II. OE SPS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aoi
Dauid,tnortuus cflctSpiritus autetn d»xit:SauI unäus DOMINI cft: propicius ergo fît mihi Dominus, ne mntam manummeam in cum.nbsp;Mca,inquit Dominus, eft ulno,öif cgo rcpendam. Deus promifîtmî-Wr^ura. Quod igitur promi'fît,poteft ÔC uultpræflare, fîio opportune tempore.Nunquâm igitur commi£tam,utad occupandum pro-^iflùm regnumihomicidio, autalqs malisartibus contendam .Hisnbsp;td genus alrjs cogitanonibus fpîn’tus Dam'd mortifîcauit earn cm amp; obnbsp;I^ucus eft uocan'oni Del. Opera igitur feu facta carnismordficare,eftnbsp;’nedèus feu motus peccati, ex uerbo Domini per fidem compefccre,nbsp;Ucin diuina uocationeambulemus,amp;perièueremüs.
OEoi nbsp;nbsp;quot;meufj-cä, 9iounbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiaiv 9iBÛ, ôvnbsp;nbsp;nbsp;îAatCerç Tn/eÿ^jux AsAe»
«Ç x«Aiy €Îç (pcCov,^;^’i\ti€e7i -jr/eü^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agg« ó
/lt;iTo TO TTveu/ia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•Tneüp-^.fi m/xcSv/oti isjtzv tekv« 9ia3, e{ .At
Haoc.,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;çotf »nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AU4iöVlt;VX0» J\.l 5(SiS5i/. »nfL-mè
Qcricuncptrtim fpintuDci ducunturjii funt fiÏïj Dei. No enim ao tepilhs fpiritum fcruitutis itcrutn ad timoré, Sed accepiftis fpiritumnbsp;adoprionis,pcr qaem clamatnus, Abba pater. Idem fpiritus teftaturnbsp;Unacum fpiritunoftro,quôdfimusfilijDei.Quôdfi fiIif,jgituramp;haÈnbsp;rcdes.Hæredes quidem Dei, cohæredcs autem ChriHt, fiquidem nquot;nbsp;m ui cum eo patim«r,«t et una conglorificemuri
. ^editPaulus adprobatiönemprirtcipäiisinhac feèunda Epifîofæ ^^tepropofînonis,quæeft,SPES NON PVDEFACIT. Etflnbsp;^^ûninhocinftitutonpniütermitdt exhortâtionem ad mortifîeandânbsp;J®*'Ueni,amp;:ad præftandam obedientiani Spiritui, in omnibus bonis o-^^tibusjtamenpræcipuèurgetiquOdfupràin quinto eapite de cerdtiinbsp;confequendarum earum rerum,quas ex Euangelio Chrifti fpera-P .^Sjpropofuit.Sentenda igitur Paulihæc eft. Homo afflidus,amp; in c3nbsp;?^ntia de uera amp; æterna fua falute tentatus dicitzTu quidem iubcs menbsp;^^blutebcnefperare,amp;affirmas mcam fpemnon pudefîeri, Sedun-^JhoefdamfQuo argument© cognoftamj me mea Spe non fruftra-’^irifReipondet ergo Paulus, FiJrj,inquicns,Dei fumus.Et quia fu-‘‘Us fîlfj Dei,fumus edam hæredes,hæredes quidê Dei,cohprrdes au-nChrifti.Quomodo ergo fieri poftet, ut Spe noftra,de æterna nogt;nbsp;rj Salute ,quæ eft cœleftis hæreditas,fruftraremur, ôi. pudefieremusC*nbsp;y ^unianis rebus nihil eft magis Iegidm5,nihil(^ iuxta folênes ordina-J^Ues cérdus,quàm quôd filius fît parentis fui hgres.Multo autem cernbsp;hæreditas, quam Deus Pater cœleftis fuis filqs in cœlo promi-j,^’X.uidigituradhue dubitasf quidtergiuerfarisf Sedreipondetite-1 ^tentatusS^afflidus.Iucunda quidem commémoras mihidecœ-ç uhaîreditatefilrjs Dei cerdfsimè præparata : Quis autem reddetmenbsp;Ijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîm uerè filius DeicHoc opus,hic labor eft,ut cognofea me
. filiû Dei eftè.Nam fî de hac re fuero certifîcatus,fatebor nihil mihr s deeffe. Vulgo de Princip u ac diuûû filqs dici fokt ; Res huiusnbsp;Optime
9
-ocr page 202-aoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.-VIir. EPIST. PAVLI AD ROMAN,
optùîiè fe habet , propterea, quod habeat parentern amp; diunns,æ automate præftantem. Quanto magfs de filijs Dei dici debet,nbsp;eorumoptUTièfe haberej quodhabeantPatrem * Deum jpfumf A-LUC.tl, pudLücani dieit Chriftus : Quis exuobis Pater,à quo, fi fihuspc-tierit panem, numlapidemdabit illi fautfi pifcem, num pro pdce,nbsp;ferpentem dabitiHif aut fi penerit ouum,numporriget ilh fcorpiumî'nbsp;Si ergo uos, cum fids mali.noftis bona dona dare filrjs uellris, quantPnbsp;magis Pater uefter codeflisdabit Spiritum ianó:um pofcentibus k«nbsp;Et apud Efaiam : Nunquid obliuifci poteft mulier infantem ïbum»nbsp;ut non mifereatur filio uteri fuif Et fi ilia oblira fuerit. Ego tamconbsp;nonobliuifcartui. Cumigiturnullum fit dubium,quin DeusP^f^nbsp;compIeCtatur filios fuos omni paterna beneuolenda præparauentnbsp;eis certifsimam cœleftium bonorum hæreditatem, uideamus,quoinonbsp;do comprobctur,quôdfimusfilrj Dei, Quicunque, inquic Paulus»nbsp;clucuntur Spiritu Dei,hi funt filrj Dei» Vosautem dUciminiäSpirü^nbsp;Dei.Eftis igitur filq Dei.Sed quid fit ducifpiritu DeijSequitur.Nona^^nbsp;cepiftis fpiritum feruitutis iterum ad timorem fedaccepifiisfpirifuiunbsp;adoptionis,per quem clamamus Abba pater.Duci igitur Spiritunbsp;hoc loco, eft excitari â Spiritu Déi » ut Inuocês Deum ,.uc PatrcU]'nbsp;Qjiotquotigitur inuocant Deum, utPatrem,hi,ficutagunturSpgt;'nbsp;n'tu Dei, ita funt amp; filfi Dei. Quis nunc dubitationilocusreîihqujfui^nbsp;QuomodoSpestua te pudefacerepotcfif Deus Pater non fruft^^'nbsp;bit filiosfuos Spe fua :Non porrigitfcorpiumci,quipetierit cuum»nbsp;Tu autem es filius Dei. Vnde hoc probatur f Quia inuocasnbsp;lim,ut Parrem. Sed quid f An non pofium hac inuocatione fall’*nbsp;An non pauper ftpenumeroalloquitur diuitem , ut Patremfuutn»nbsp;amp; tarnen nihil paterni beneficq ab ipfo aflequitur f An non fcruusali-quoties appellat dominum fuum, u t Patrem, ÔC tarnen non reporrt,nbsp;nifiplagas f Fieriquidemhocfolet,Sedindeadeoaccidit,quódin-fer homines, nee diues, necdomïnus,uerè paternum affecftum erganbsp;pauperem » ÔCferuum gerunt,necpauper , Sf feruus implo’'^’^^®'nbsp;pern diuidsamp; domini, ut patrum , cxingenuo corde Si apptobaiynbsp;teanimo. InterDeum.aurem ôd credentes in Chriftum,aliterfcnbsp;habet. Dcusenim patefecic nobis paternum fuum animuna certifsi*nbsp;misamp;infallibilibusargumentis. Et uerècredentesinCbdf^nm inuo-cant Deum ut Patrem ,ingenuo,acplané filialiaffetftu. Vndeamp;Paugt;nbsp;iusaddit: Nonaccepifiisâpiritum feruitutis iterum ad timorem, fednbsp;Spiritumadoptionis,per quem clamamus Abba pater. Hoc eft ob-»nbsp;feruabile ditftum, quo primum docemur, quod fit diferimen intetfnbsp;Degem feu Decalogum, SfEuangelion . Deinde,qnodfit dilcri-menSeruorumSi^filiorumin familia Dei. Non accepiftis,inquif,fpi-ritumferuitutisiterumadtimorem. ConfertpromulgationeniEuangt;nbsp;gelrj de Ghrifto,cum promulgatione Decalogi, Si doeet, quifintnbsp;elFeétus eorum . Nam cum Decalogus promulgaretur in monte Sinai , multus erat terror , multus horror. Cceperunt , inquit Scri-ptura audiri tonitrua, amp; micarc fulgura . Eratque omnis mon®nbsp;terribilis*
-ocr page 203-COMMENT. IOAî€ feP.T, N. LIB. ÎI. DE SPR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;805
terribîh's, amp; fom'tus buccinæpaulan'mcrefcebatfnmaius. Ex quibus populus Ifracl tanto rnctu contrcmifcebant, ut non folum rétrocédèrent, uèruiTietJani exütimarent pra?Centern fîbimortem immï'nere. Etnbsp;4nod«xcrinfecusaâ:unien:, hecidemagebaturintrinfecus, inaudi-rorum confcientia agiturc^adhuc hodfe, ß quando Decalogus expii-Qtür,8if animo hominis intuendusproponitur » Ibi enim patefît hominbsp;*îifuainiufticia,ac propter iniufticiam ira Dei.Vbiautemnoftra iniuRinbsp;da,Slt;: Dei fèuericas ac ira conferütur,ibi non potefi: exiftere nifi timor»nbsp;Horror amp; tremor.Nam,quemadmodum fceleratus feruuSjquiaduer-feu.erumfuum dominurn irtßgne fiagitium defignauit, non potefinbsp;dominum candido animo diligere, 8e ex corde eum pâtreuocare fedEnbsp;Potius odio habet cum,amp; ad mentionem aduentus eius toto peclorcnbsp;•^ontremifeit, propter ea quôd agnofeens peccatum fuum, certo feiat,nbsp;^^iitnminere uerbera amp; plagastita etiam qui audit Decalogû,amp;agnonbsp;*dt ex eofuam impietatemj ac Dei erga peccatum fêueritatem, conci-Pitferuilem timorem,nec poteftDeum,propter fêueritatem. ipfius dinbsp;^‘§^re,acutPatrem inuocarc,fed potius odio habet Deum ,acmctuitnbsp;t’^^gaSjUt non aliud,nifi perpetuos inferni cruciatus expect ct.Ctim iginbsp;dicitîNon acccpillis fpiricura feruitutis iterum ad timorem,figniH-eos non eiîè iterum auditores Pecalogi,qui efficit,üt homines me-^^nt feueritatem Dei,amp; aèternafuppîicia Q frcu.t feekrati ferui metuutnbsp;yoniinorumfuorumiram Sc plagasi ) neqspofsint Deum, ut Patremnbsp;•nuocarcjideocp non funt filrj.fed ferui » Et huc alludit etiam Paulus adnbsp;^’h.cap.4. Vnum(inquiens)tefi:amentum^à monte Sina, inScruitu-*^generans,Loquiturautem de Dccalogo, quiinmonteSinaipro-^‘rJgatuseft.EtHeb.u.Nonaccefsiftisad contadum montem amp;incênbsp;ignem ac turbinem ôc caliginem procenam,tubæ(p fonitüm,8£nbsp;\®ceniuerborum,quam quiaùdierant,dcprecatifunt,ncaudirent conbsp;^®nemgt;Non enim fçrebant,quod dicebatur.Et mox:Mofcs dixit^Ex-ï^’yefadus fum,ac tremebundus, Vides concionem Decalogi excita- ,nbsp;’^^inanimotimoremamp;tremorem,utnonalitermetuastibià uoceei-'*®»qferuusmalefadoràfeuerauocedominifui* Quare,ßin bac tan-concione confliteris^noaudebis DeumutPatrem inuocare. Aîiànbsp;eß concio Euangelti,cx qua fiât fîlq Dei. Vnde additur: Accep’inbsp;*®fpiritumadoptionis,perquem clamamus Abbapàter. Hucpertt-^^^^quod ad Gala.4. dicitur: Vbi uenitplenitudo temporis, emifit Denbsp;j^^filiumfuumfadumexmuliere,fadumlcgi obnoxium ,ùt eos,quinbsp;‘^krant obnoxi],redimerct, utadoptioneius hîiorum accipèremus.nbsp;^oniam autem eftis filfj,emißt Deus ipiricum filq fui in corda noßranbsp;^htuantcm Abba pater.Itaque iam non es fcruus,fed filius.Quod fi fiKnbsp;hæres Dei per Chrißum. Et ad Hebræ.duodecimo. Accefsißisnbsp;y Hontem Zion , Sc ad ciuitatem Dei uiuentis, Hieruialem ccele-
, 5ec4 Sicut enim in monte Sinai promuïgatüs eß Decalogus, concio efficit feruos , amp; homines meticuîofos , Ita in mon-5lt;ion promulgatum eß Euangelion de lefu Chrißo , quando irinbsp;Pentecoßes mißlis eß Spiritus fandus , quo ApoßoK excitati,nbsp;adnunciaue-
-ocr page 204-’N CAP.’ Vffl.' EPIST. PAVLI AO ROMAN, udnundaucrunc Euangelion, amp;indc profcdti, prædicaueruntillud innbsp;iim'ueffo orbc terrarum.Hæcautem concio Euangeli), non cffidtfer-uos,fedfilios,nonefficitaniniunimcticulofum,fcd alacrem.InEuan-geho cnim prædicatur, ç» Deus fit placatus per Chriftum, dC. rmn'ttacnbsp;peccata propter Chriftum,adeolt;^adoptetomnesChrifl:o credentes,nbsp;in filios amp; hæredes fuos,ut quotquotaudierint crediderintEuangenbsp;liO jConeipiant fpiritum adoptionis filiorum Dei. Quid ergo eftipin-tusadopnonisfHic confidcranda eftnobis confuetudo huiusfeculfinnbsp;adoptionibuSjUt eo melius intelligamus adoptionem Dei.Sunt eni'm,nbsp;(quantum quidemad hoc noftruminftitutS fan's eft) duph'cesfilri-A'nbsp;hi funt naturales, qui naturaliter a parentibus fuis geniti funt. Ali] funtnbsp;adopnui,quihabentquidemaliosnaturalesparentcs,fedab afnsinlo*nbsp;cum uerorum filiorum adoptantur. Et qui fie adoptantur,afiurauntnbsp;nomen paths adoptannff,amp;habentius filiorum, ut fint legiiitnifiæ''^'nbsp;ties faculratum eius,qui ipfos adoptauit,non aliter,q fi efient natura^^nbsp;filrjiHæcadoptio fuit quondam ualdcufitata,nuncuulgo penèigo^'nbsp;ta.ÿicetiam funt duplicesfilrj Dei. Acunus quidem tantum cftfil’^nbsp;Dei naturalis.qui eft lefus Chriftus Dominus nofter,quem Deus,nonnbsp;humatiOjfcd diuinomodojäb aeterno genuit. Alij funcfilfiadopuui»nbsp;quos Deus non genuit,utChriftum,fed creauitfuotempore,quifuntnbsp;Iwmines.Etfiautem hi non funt naturales filij Dei, adoptantur tamennbsp;in locum filiorum.Et qui ficadoptantur,tranfcunt in nomennbsp;hæreditatem bonorum eius,perindcac fi elfent naturales filij.Adopr^nbsp;tur aüteni hoc modo, Homines initio crcati funtad fimilitudinc Dq»nbsp;ut etiam tune dkerenturRlfj Dei/edmoxfadifunt* propter pecca’^»nbsp;fill) Satanæ.Vnus igitur filius Dei naturalis,qui eft Chriftus Dominusnbsp;nofter,dolens,(utifàdicam)fcnonhaberefratres,quiunâfecunie®*nbsp;iefti hæreditate fruerentur,airumpfit ipfe homincm,acexpiauit P^^nbsp;catum hominum,placauit«p iram patris,8^ impetrauir,ut quotquot hinbsp;** ipfum credunt,adoptarêturin filios,amp; hæredes coeleftiuni bonorum.
Hicenim longé aliter res fe hab et nbsp;nbsp;inter fratres huius feculi folenfllt;
eft.Hienimin diuifionibus hæreduatum fuarum folent inuicerti imponcre,amp;alteralterius partem occuparc, Chriftus autem natural««nbsp;filius Dei longé aliter affeélus eft.Noti uoluitfolus paterna fuahæredi-rate frui ,fcd uoluit fratres habere participes,ideo(j parauit fibi fratre«nbsp;maximislabohbusadeocpmorteipfa. Quoaffeeftu Deuspatercale*nbsp;ftis ita deledatus eft, ut propter ipfum adopter in filios, quotquot innbsp;ipfum credunt i Ciim ergo prædicatur Euangelion, q» Deus concepe-rit erga nos paternum affeftura propter Chriftum,tunc uicifsim con-cipimus (Siquidem Euangclio crediderimus ) Spiritum hocnbsp;eft,adopiiönisfiliorum,utficutDeusreeipit Ce noftruin elfe patrem,nbsp;ica agnofcamus nos efle filios eius,amp; inuocemus eum,ut patrem .Ita^nbsp;hie ipiritus teftificatur Ipiritui noftro (hoc eft) intra nos, in nobis,innbsp;corde Sc animo noftro,qgt; fimus filq Dei.Pater enim non nifi Fili} Paternbsp;eft.Quare,fi inuocaueris Deum,utPatrcm,ingenuè,confîdentcramp;innbsp;lt;lubitanter,hab es hac ipla inuocatione intra te,6i^ in niente tua,ccrtuninbsp;teftitQonium»
-ocr page 205-COMMENT. rOAN. BREN. LIB. IL DE SEE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16^
kftimonium, quod fisfiiius Dei.Etfifiliu%igicutôchærcs:Hæres quU dem DeijCohærcsautem Chrifti. Nihil autem poflecde dignicatc ere-denrium in Chriftu,rnaiusaiitanriplius dfci,q^uani quod fintfilij amp;hç-redes Dei,ut Pacris: amp;cohærcdes Chrifti, ut hacris. Quodutaliquacxnbsp;parte explicetur, confiderandæ fimt facultates coeleftispatris,ut icia-inusquæhæreditasfitnobisexpelt;ftanda.Ecce enim Domini Dei Pa-tiis cceleftis eft ïufticià.Qui ergo creduntin Chriftum,acdpiunthærç-diüte,iuftidam, amp;reputantur coram Deo iufti propterChriftum,utnbsp;ctfifenriunt adhucincarne fiiapeccatum,tamen quia luntfilij Deigt;nbsp;’niputaturipfis,non peccatum carnis,fcd iufticiaChrifti^m quern cre-dunt. Domini Dei cœleftis patris, eft Vita æterna.Qui ergo creduntinnbsp;Chriftum,accipiuntamp;ipfihancætcrnæuitæhxrcdicatem,üt eciamfi innbsp;ddericaffliótiojaut mors ip(a,tamcn paterna fiiahæreditate non defti-^uentur. Nam, quemadmodum mendicus quilpiam,qui in aliéna re-§ione peregrinarctur,amp;panem miferè oftiatini colligeret, magnam a.nbsp;’^iuiifiduciam conciperet^nec exiftimaretmcndicitateni fibi ampliusnbsp;’’^oleftam efle,ctiamfi nccefle habcrct cfiirire amp;algere, donee domîînbsp;Mirctjfimodo certisargumentis cogno{ceret,quôdmanerctipluninbsp;patria,amplißima hæreditasnra Sc de nobis fentiendum eft. Peregrinnbsp;’^^niureniminhactcrra,inqualumusuerèmendici. Namfi contulc-d^cum coelefti hxreditate facultates huius terr^,üidelicetuel principals,uel rcgna,quid quçfo fiint,nifi portio panis,qualcm folemus ménnbsp;d’Go exhibere? Ccclumautem cftnoftrapatria.Nunciaturigitur nobisnbsp;’^errißimisargumentis perEuangclionjquödhabeamusin cœlo hærcnbsp;ditatem aeternae üitæac fcelicitatis. Itaq; fi firmam fidem adhibueri-’^usEuangcliOjCtiamfiimmincat'mors.ipla, tarnen fieri nonpoteft,nbsp;^uin firelpexerimus certitudinem huius cœleftis hæreditatis,celfitüdi 'nbsp;‘^^nianimi in media morte retineamus.Quæcùm italc habcnt,redea-’’^usnuncàd argumentum Pauli,quo probat Spem nos non pudefa-J^re.Speramusénimueranîamp;ætcrnam làluteminChrifto. Sed quidnbsp;JuæcSpes teiudificaretur?Nihil certèminus.Eftis enim (inquit)filijnbsp;^^djouiainuocans Deum,utPatrcni, Quod eft certum teftimoniümnbsp;’^uobis, q^uod fitisfilij Dei. Q^are Spes ueftrade æterna Glute, pro-Pî«rChrift üm,üôsnonpudefaciet. Dchacrcâdmonemur etiam innbsp;’‘^ationedominîcâ,in cuius prima diction e inüoCamus D eum, ut Pa-8ccuius tanta eft cnergiâ, utfi ludasIfchârioth potuiftet Deum,nbsp;f^atrem appcllare,non pcpendiflet.Cæterùm jhocargumentû, nonnbsp;^^tùm confirmâtSpem, uerumctiamhortàtüf nosad obedientiam.nbsp;’ juim fumusfilij Dei,præftandum eftDeo quod filius Patri praéftarenbsp;,^Det,neaudiamus,qüodDominusapüdElaiamcórtqueritur.FiIios,nbsp;?4uiens, enütriui,8c exaltaui,ipfi autem Iprcuerunt me .Et apud Ma-
Filius honorât patremj 8e fcruus dominum fiium: Si ergo Pa-S ter
-ocr page 206-tfï CÄPVT vni. epist; pavli ad roman.
ter ego {um,ubi eft honor nieus?amp; fi dominus,ubi eft dmor iDcus,du citDominus Zebaoth?
Dci,amp; non amplius imputatur mihi malitia,quid eft,quód adbuchot ribiliteraffligar?SolHcicor certe,ut cogitem mefruftrade coeleftib^’'^*nbsp;ditate fperare.Addit igitur Paulus appendicem,ut amp;hac parte,imbccii
Sed reuertemur ad principale inftitutum. Dicer cnim quifpiam, Credo quidem,me efieaDeo adoptatum,in filium,proptcrChriftii:nbsp;amp;(pero me non deftiruendum cœleftihærcditate,(êd interim dubitonbsp;nonnihildcoare, quod magnisamp;grauibus ærumnis affligar.Nuncc-nimpcriclitar de facultatibus,nunc de fama,nuc de uita.Quod fifiHusnbsp;Dei film, amp;hæres cœlcftium bonorum, quid eft, quod trader in hocnbsp;leculo,perinde aefieflem filins Satanæ?An nondiuinirus fie ordina*nbsp;cum cft,ut bonis fit benc,malis autem male? Etfi autem fateor,nic eflftnbsp;hominem naturamalum,amp;: maioramala,quàm hadenus perpelTusnbsp;fui, meri tum,tarnen, quiaadoptatus ftim propter Chriftum, in filiumnbsp;3itatiSpeimcdeacur.Siquidem,inquiens,eum iplbpadmur,ut«uni*nbsp;conglorifioemur.(hoceft) Aerumnæ amp;afflidiones,acq^ cabmitates,nbsp;lt;juæ nobis in hocIcculo contingunc, tantùm abeft, utSpem nofcmnbsp;concutiant,ut potiuscam confirment.Si cnim credimus in Chiiftnm^nbsp;tunc quicquid aduerfi patimur,hocpatiraur cumChrifto.fi autemnbsp;cum Chrifto patimur,reliquum eft,ut etiam una cum Chrift® con*nbsp;glorificemur. Quo mo do igitur,quarnuis in maximisaduerfisjSpc nonbsp;lira pudeficremus? Sod hie inquirendum cft,quid fit cum Chrifto pa«nbsp;ti.lnitio igituncum Chrifto oati.non eft le temere exnnnerepc^iculö,
ic illi amp;alceram? Athoc non eft cum Chrifto pati,fed officium delete* re. Vermes carnêm corrodunt. QuidrNe refiftas malo, reponcs etiamnbsp;€os,qui decidcruntjin uulnus,amp; dicas:Edite,quod uobis Dominus c*nbsp;dendumdedit?Namhacftulticia aliquot Eremitælaboraruût.Hocailnbsp;tem non eft cum Chrifto pati, led emota mente eftci DcUs cnim do*nbsp;nauithomini rationem,utprouideat^quod legitime,amp; exofficioacnbsp;uocationcprouideri queat amp; debcat. Inftituic etiam publicas ordin^nbsp;tiones, Magiftratum, Ecclcfiaftasj Patresfamiliasjiureeonlultos, Medicos,^ alios,quorum opera caucnda,autpropullandafiint,quoadlcgt
-ocr page 207-COMMENT. lOAR. BREN. LIBER. lï. Ó-E SPB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«07
iciida.Et, Si malèlocutus (ürn,tcftimoniurn perhibe de malo:Sin bene,quid me cedis?An non hóe efl^declinaréàduèrlà? led legitime. Vn-iubcmur ofare,Nenosinducasin centatioïiëm4èd libera nosa ®alQ.Quare,autfibiipfi réméréaccerlèreaduerlà^aUteanon declinate, cum piepoisis, amp;: debeas, non eft cu Clirifto pati.Deinde pati cuninbsp;Chrifto,non eft propter iniufticiam amp;fccleraafnigi. Qualislaus eft,ininbsp;SnitPecrus, fi cùm peccantes alapis cçdimini,füffcrtis.Et iternm: Nenbsp;lt;luis ueftrum affligatur, uthomicidatant fur,autfacinorofas,auc allo-Jriocpilcopus. Sed cum Chrifto pati, eft perlecunonem pad- propternbsp;^ufticianijamp;afftigi in nomine Chrifti. Si benelacientes(inquitidem Penbsp;^us) amp; patiefttesltiffertis,id demum eftgratiaapud Deum.Etiterum:nbsp;Slprobrisaffidmini in nomine Chrifti,bead eftis.AcmoxzSi qui^affli-S«ur,utChriftianus,népudefiafpmó glorificct Deum in hac parte.nbsp;Qüid ergo dicemus?An foli innocentes patiuntur cum Chrifto?An fonbsp;^‘niartyres,quiadteftificandam ueritatefriEuarigclij Chrifti profun-^nntlànguîném, patiuntur cum Chrifto? Et quis hominiirn eft tarrinbsp;^uoecs, qui non necefle hab cat confiteriiSi iniquitates obferuauerisnbsp;Nomine, Domine,quis fuftinebit?Sciamusigitur,quôd innocentesnbsp;Spidern,amp;Martyrèsreétcdicantur,amp; cum Chrifto amp;c propter Chri-pati.lnterca autem, qui uelpropterpcccata fua affliguntur,uelnbsp;Ptopter fcelerafua inhocfeculo puniunturjetfifiiritnocentes,tamerinbsp;I ^faài fuerint pœnitentes, amp; credûnt in Chriftütb, quod hab eant in i-amp; propter ipfum condonaiioriem ^ecóatorüni, patiuntur etiarrinbsp;cum Chrifto,amp; quod ante pocniteritiarri amp;fidcm patiebantur prönbsp;Pfctfcelcrà, hoep oft pcenitenriam 5cfidem patiuntur cum Chrifto.nbsp;^^ctuplum'habes in latrone, cum Chrifto crucifixo, qui initio afflige-°^Ur,utlatro.Poftqüam aûit conuerlus eftad Chriftum, affligebatur,nbsp;'^^ChriftianuSjdclaótus eft martyr .Nam qui credunt in Chriftum, fi-l^’it per fidem membra corporis Chrifti.Quod autem membrisacci
noccorporiipfiaccidcredicitur. Siuepatitur, (inquit alias Paulos) ».conW.iai membrum, fimulpatiiintur omnia membra, hueglorificaturnbsp;membtvim,{imulgaudenc otnnia membra. Vos autem eftisnbsp;Corpus Chrifti,Sc membra ex parte.Et clamatChriftusadSaulem:Saul^nbsp;quid ME perfequeris? cùm tarnen Chriftus fuerit eo tempore iiinbsp;’^^ieftatc fua, amp; ij'tantùm, qui ipfum per fidêm agnolcebant,perftcu-^^nem patcrentur.Credeigitur in Chriftunijamp;quicquid palsioiiuninbsp;‘’^'^alHiétionumacciderit,Chriftus unàpati dicitur.Siaut pateris cumnbsp;^lirifto,fieri non poteft, quiri ctiam ünà cum Chrifto glorinccris.Ni-tnrm cevtius eft,quam quodChriftOs perueneritadlummam glo-amp;maieftatem, apud pattern fiium, in coelefti regno. Peruenitau-aiihanc maieftatem,non uia çxterriæ amp;cmundanæfœlicitatis, fednbsp;^’ainf€eliGitatis,amp; gfauilsimarunà afflidionum. Humana ratio cogitatnbsp;i 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si quidem'
3o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!« CAPVT Vni EPÏST/PAVLJ AD RÖMAW.’
cjuidemuiam infoelicitatis amp;(. cruds, efie uiam€rroncam,quaeAOnlt;ïü* cat ad coclum,fed ponusad infemum,Chriftusauccm manifeftc fiio i*nbsp;fgt;ßus exemplo probauic,lt;5uöd uia cruds,fit compcndiaria uiaad ctclenbsp;ftcm foelidutcm. Ojaare, cùm ièruusnon ßcmaior domino luo,noonbsp;cft nobis aKa reliquauiainChriftoad rcgnumcodorû,quàmuiacru*nbsp;cis amp;afflidionrs. Et lt;!juiaChriftus glorificatus cft,peraffliótioncs,nihilnbsp;certius eft,quam quódcum affligimur cum Chrifto,una cciam cuffl i*nbsp;pfojpronoftramcnfurajglorificemur,amp;ad ccekftcm foclidtatem ctJönbsp;commomiifiimuSjinquit alias Paulus,amp;: conuiucmuSjSilü*nbsp;flincmus,amp; conrcgnabimus.
o-Ti óvx «|i« 7» ¦jraBx'/*.«'« vüv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘rxp
{tfU' «Tf KÂÂwiÇeîivKX.
Nam r€ptrto,non eflc pares afflidiones präd^htis tempoh'i,a^ furaram gïorïafn, qux reüelabitur crga nos,
Scd forcafös, inquies,gloria amp; fceÏïciGtó quac nos in flituro fecuï^’ manct,minor eft,amp; abieciior, quam qux tantis afflidionibuSjOuibu^nbsp;premimur, comparari dcbeac? Inter pios enim amp; ün6ios, alijnbsp;lunt,aiy ludibrijs amp; flagris explorati,alij lapidari^lij diftcdi^alij ocd^^-nc gladij truddari funx. Grauiora bæc uidcntur, quam qux ullaglo^nbsp;fiue tcrrcftrijfiue ceelpfb cörapénlari quèant.Refpondec ergo faulus»nbsp;Imo pocius, inquit, qnHa cft tanta afflidio in his terris, quamnbsp;numcris paralangis Iuperct gloria in nobis reuebnda.Vnde autemnbsp;cQgnoft:emus?Primùm,Paulus fiiaidaflcueratiorte tcftilicatur. Rep“*nbsp;to,inquit: Ipfc ego bocafftrmo, amp; cpntcftor. Pütósnc boe cflelcuc tc*nbsp;ftimonium? Ninil certè mipus. Raptus enim in paradilïim, amp; l*’nbsp;um cœlum,plura Ôc maiora dididt, quam quæ uerbis exponî poflunt*nbsp;Deinde dididthoc etiam teftimonio Propbcta:Élàiæ,quicap-^4-aie A fcculo non audicrunt, neq; auribusperccpcrunt,oculosno^ “**nbsp;dit,Deus,ablq; te^quîe præparafti expcdantibus te,Ëtih poftcnôti adnbsp;Corinthios Gap4. Momentan ca, inquicPauîuSjleuicasafHl^^æ^^^ no*nbsp;ftræ mire lîipra modum æternS pondus gloriæ parit nobis j dum nor^nbsp;ipedamus ea,quaÈuidentur,{edeaquæ non uidentur. Afflilt;^oncânbsp;cnim,quasfùftinemus inhocleculo,kintuelutmon)entuni inftath^nbsp;ra, Gloriaautcm Futur« uitæ eft uelut pondo. Quid autem momentdnbsp;adpondo?Quæcomparatîofcrupuli adlibram?Hæô,ut funt ecrdlsi-ma, ira tantum abeft,utafflidîones Spem noftram innrmarc amp;labcra-darCjUt pocius confîrmarc,amp; corroborate queant.QßO enim grauio*nbsp;rêslùntafHidiones,eo maioramp;illuftrior gloria in dœlcfti regno fpc-randa amp; expedanda eft,
-ocr page 209-J^^oab omnibusaduerfisjUtperpetuabeatitate fruamur. Hiceftpb*
Aliud argumentum, quo probatur principalis huius ïeciindæ i^’^is propoficio : Spesnon pudracit. Et eft iumpdim à gemitü crea-Oraties creaturæ, cœlum, terra, amp; quæ m eis funt, congemi-nobiicumyamp;quafi parturiuncliberationeiri filiorum Deî. Géminbsp;^’^auterri creaturarum, amp;partüritiô earumnon poiTunt efleirrita,nbsp;^^a. Nam quemadmodum dolor mulieris parturientis, certum fi.nbsp;eft ftnuri fetus,ita amp; parturiens gemitus creaturarum argumennbsp;^hicftlècuturx uitæamp;fœlicitatis. Non eft igiturdubitandura^quinnbsp;’^niabilis lo cus,amp; diligenter infpieien dus.D o cet enim,quô d U os n onnbsp;pariamuraduerla,ledeiiam tota creaturapatiaturamp;ingemilcatnbsp;’‘obifcum,doneclibcrertiur,ut nihil certiusfitSpcnoftrçIiberationis.nbsp;QjUomodo autem hoefiat, amp; quis fit creaturæ gemitus, expli candumnbsp;^tAntequam enifnquicquamefletconditum,non uidebaturDeo,nbsp;Süi eftab æterno, ucfôlus niabonitate, iufticià, làpicntia, amp; felicitatenbsp;^ücrecur. Çonflâaiitigitur condere hominem äd fimilitudincm amp; hnbsp;Paginera ftiam^qui effet ômnis ftiæbonitatis amp; felicitatis particeps.,nbsp;’^Qslum (Sc terràm,amp; omniaquæineis funt. PriUfquam igitür homi»nbsp;crearet, inftruxithuncmundüm uarijs creaturarum ornamentis,nbsp;^Hcollocaret ineo hominem, amp;làccrcriplum omnium eorum Do-’^inum. Vnde lt;Sc condito homine, dixit ad eum: Replete terram,6cnbsp;^bij cit e eam,amp; dominamini pifeibus maris,amp; uolatilibus cœli,amp; uni-^erfisanimariübuSjquæmouénturfuperterram.Neclentiendiiraeft,nbsp;dibla terra, àquaamp;aerftibieôta fint dominationi amp; ufiii hominis,nbsp;eriam cedum amp;c»ercituseius,adu(umhominis condita funt.Ne°^^quot;^nbsp;^leuatis (inquîtî»4ofes)oculisad cœlum uideasiblem amp;lunam,amp; om-’^haftra cœli, amp;.errore deceptus adores ea,amp; colas,quæ diuifitDomi-Deus tuuscunótis gcnribus,hoc eft,quæ creauit Igt;eus,non ut do*nbsp;’ninarcnturhominklcdut miniftrarent ei. Nec hocdeeœlotantùmnbsp;«U
’Üo uifibili amp;aftrisÿfcd etiam de Angelis intclligendum eft, quôd firit S 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ho-
IW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘IN CAT. Tin. EPIST. PAVLt AD ROMAN,
in hominis minifterium conditi. Angelis (uis,inquit,mandäuk’^e*^^’
Ncautem longèomnium exccllentilsiraa créa tura,prop ter quama^x condicæ erant,perpetuô interirer, promifit Deus, le miflurumnbsp;nicum filium foum Dominum noftrumiefomChriftumlt;quin^^’^®nbsp;foaredimeret icefum humanugenusàmorte, amp;interitu,ac imp«^'nbsp;rctàDeo pâtre foo, ut quotquotiniplum credcren£,ltberarcntuc‘^’‘’nbsp;culis Satanæ,amp; redirent uelut poftliminio,ad iusfiliorum DeiJe^^’nbsp;mines pij amp; eredentes in Chriftum, poftq'uam recepti font in granamnbsp;Dei proprer Chriftum,recuperant eciampriftinamdominationenb^nbsp;rcliqilas creaturas, ut'amp; deinceps,ficutab initio conditæ eranr,ol^^*nbsp;um lùum eis præftarent, Sed uide mihi fommam Satanje tyranniden»nbsp;Poftquam enim àflècutus eft imperium^propterpcccatû,in hoiwne^nbsp;amp; lubditos eius, qui fontreliquæ creaturæ, tanta üioicntia conatuf Int-am dominationem rttinere, ut eriamfi multi exhominibus renalcan-tur, amp; redeant ad ius filiorum Del, idcoq; ad foam, in reliqu^^. creâcu*nbsp;râs,autôriratem,quam initio habueruhbjtamen no nfolw efficient pi),nbsp;qui fiint per fidemfilij lgt;ei,nönfruanwrin hac terra,foa in creaturasnbsp;do minatione,uerumetiam,ut capiâc ab ipfis omnia gener^incominonbsp;dorum, Impijsuerô, quo in officio retineanturj omnis creacurarurtinbsp;fruétus ccderc uideatur.Quid poteft haeinuerfioneiniquins dia?Crcnbsp;atura ièruitimpijâ,opprimitpios.Impij fruuntur bonis hnius fecul^nbsp;Pij necefte hab ent omni malorum .genere affiigi, Impij dcledantiitnbsp;creaturis. Pij trifticia afficiuntur. Impijs cœlum,terra Sgt;i. omnia quac innbsp;cis fünt,faucre uidentur, Pijs nullüm folem, nullam ftcUam, ut didlo^nbsp;let,luGerciudice9,Vtamp; diélumChrifti extetrln mundo habebitisafili’nbsp;€lionem. Itaq; creatura^quæcondita eft in ufom filiorum Dci,nuncnbsp;maxime omnium feruit filijs Satanæ 5 quibus etiam maxima in hoenbsp;mundo commoda afferre uidetur. Sed quid?Num creaturafacithœ
uolens?Numpcrpctuô obnoxia cfthuicuarûtati^perucrficari,hlt;î*ê
’’COMMENT, ÎOAN. »KEN. Lik ÏË DÉ S PS.
tft,impioriMn abufui? Nihil minue. Subieéla eft,inquitPaulus,uanita-li,non uolens, hoc cft, contra quàm condiu cft. Condita enini eft,uc fitcommoda amp; utilisfilijsDei.Nuncautera neceflc habet commodanbsp;tflcfilijsSatanæ,ôtincommoda,utapparec,filijsDci,idq; facit,rainûnbsp;JûtHolcnSjied dolens amp;ingemifcens,quod quale fit, mox explicabi-îur. Vinum, exempli gratia, grauiceringemifcic,quôd necefle habcajcnbsp;^uccs impij irrigarc, amp; uokiptate afficere. Mallet enim potius pium,nbsp;*luànî impium deleôiare. Panis uehementer dolet,quôdneccllè ha.,nbsp;^catuentrem impij intrare,amp;nutrire. Malletenim pro luæ creationisnbsp;^onditionefilio potius Dei, qu.àm filio Satanæleruire. Sol proijcitradios fiios in ageum impij,amp; fœcundat eum,icd minime uolens.Malletnbsp;^nitnfiiam operam in Iblum pij^quam impij,agrum conferre,adeoqjnbsp;^uicquid beneficij contingit impijs a crjgatura, ôcquicquidmaliab eanbsp;?ij8infertur,hocaifértipfi uçheinentem,utitadicam,animi ægritudi-*ïCDa.Niîm ergo hic creaturæ abülus erit perpetuus? Minime omni-^ni.Subiacet,inquit,u3nitatinon polens,(ed propter eum,qui fub-^dcillam fub Spe.Quoniam amp;iplà creatpraliberabituràferuitute cornbsp;^ptionisin libertatem gloriæfiliorumDei(hoceft) Deus ideo tole-hanc creâturæ uanicatem feu abulum,quia ftacuit tempus, quonbsp;^’^niain melius reformabir,ac non iblum fiiicitabithominernàmoTnbsp;^^)Uerumetiam rcnouabituniueriàmhnius mundi creaturam,utnonnbsp;J'^pliusimpiorurn cupiditatiferuiat.ExpeóUmus,inquitPctrus, cœ- xprf.jjnbsp;losnouos, acterramnouam.EtEiaL05.Ecce egb creo cœlosnouos,nbsp;'®^terramnouam,ôcnonerunc i£riliemonapriora,amp;non aicendenc
tarnen interea parturit, hoc eft,:præ dolore ingcmilcit, amp; H'^emadmodurn mulier, utChriftusaie,cum parie, d.oloreui habet^nbsp;S^ia uenit hora cius: Cùm autem peperit puerum, iam non me.nbsp;*^init anxietatis,;pro,pterea quôd gaudeat hominem eile natum innbsp;^undo, itauniuejiàcreatura parturit hoctemporcjquia iùbiacetab-^lui impiorum. Poftquam autem reuelabuntur filij Dei,non erit am-plius ulla prions anxietatis recordatio.Cæterùm, cùm uideaturabiur-quôd creatura,hoc eft, cœlum amp; terra, amp;quæinipfis iùntinani-^Ujingemifeant amp; parturiant,(Inanimata enim his affeôlibus carenc)nbsp;^pcræpreciûerit oftendere,undePruIus cognouerit creaturam inge-^•lcere,acparcurire,amp; quis fitille creaturçgemitus amp; partus.Acpoirç-
HZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!N CAPVTvni. EPIST. PAVLI ADROMAH.
, Paulüs didicitgemitutn creaturæ exhoc, quôd cognoucrit exucrbû l2gt;ômini,quod eftSpiritus lanétiorganon,proprium amp; genuinumnbsp;ùtùm creàtüræ,adqüem diùinitus eft condita.Nàm Gen.i.fcriptw^nbsp;eft:Vidic D eus cunà:à,quæ fecerat,amp; erànc ualde bona. Si aurem u»«*nbsp;crantbona, certèhic eft proprius coru uiùs,uchomini,propterqH®^nbsp;ereata erant, ccderentinbonum,in unlitatem,in uoluptatemnbsp;citaccm. In Elàia cap. «. dicitur: Habitabit lupus ciim agno,.deleôtaD**nbsp;tur infahs ab ub ere,iuper foramina afpidis.Etmox, Non nocebuE^^nbsp;non occidencin uniüCrlb monte lànôto meo.Exbisfaâlèintellig’P!^nbsp;teftjCreaturasnon inhocconditas,ut homininoceant,amp; afficnn^’’nbsp;pfùm trifticia,aeft'ntipfi éxitioyfed üt deleôlcnt cumydt (întnbsp;mento ad fœlicitatcrii. Vidit aUtém Paulus, amp; reipla manifeftûfE^*^nbsp;quôd creatura,cofttrâ quàhgt;condita eft,afferathominibus, pracftrt^nbsp;pijsjho c eft,filijs Dér,'mulca Ôi. magna inCommo da ac detriments.nbsp;inabftuîit Abelo uitàm pertica,autlapide,autalio ihftrument-ô.P^nbsp;caigitur,autîapis'iàDeo conditus, cùm debuiftèt Abèlo filioD^i^nbsp;re uoluptatê) actülic ei moerorem;amp;;abftulit ipfi uitam.iolèph iiidniE*nbsp;fuit in earcerem, quifaóf us erat ud ex lignis, uel ex Iâpidibus,Â^’^5*nbsp;cateni$.Lignaigttur'amp; lapides,amp;fcri-um,eùmdebuiflenclofepl’f^‘!®nbsp;amp; hæredi D ei,uolüp tati efle,amp; deleôlationi,iuxta naturæ lux con^’^®nbsp;nem,attulerunt ei trifticiafnjó:moerorem.IoannesBaptifta,amp;l^^®^“’nbsp;Apoftolus occifi funt gladio.Gla'dius igitur,qui deberet defendetep*'nbsp;ôSjOpprelsit pios» Ghriftüs iplèappcniùs eftlignoijamp;confoflbslanc^«nbsp;Lignum igitu'r amp; laïiEeàiqux condita étant in conlolationem amp;nbsp;ftonem fîliorum Dei;falt;ftafuntunigenito Deifilio,inlummum dol»nbsp;ïem. Brèuiter,Cre^lt;ir^necefre habent,contrà quam conditxlùntj^nbsp;, minibus,amp;maximèpijs;quibusferuire deberêt, muitasdemagnassnquot;nbsp;éfiones inferre.Ec,qüemadmpdûâquâ condita cft;uE dcorlùm dibb*nbsp;tur:Si uero contra lüàm nâturam cogiturfurllimafcendere, non alitâtnbsp;ConEranititür,quàm fi magno onere premeretunitalentiendû cftcf^nbsp;atüram magno ortete grauari,cùm cogitur pijsafferre mœroremnbsp;flilt;ftiortemiPorró,höminés,cumgräüätiir,côtraquàni ferrepoftunt,nbsp;orteribuSjlblèntftibipfisingemifcere, amp; hoc inprimis agunr,ncabi)Snbsp;libererttur,amp; exoricrentur.SicenimfilijI(raclingemuerô£irtAegyptogt;nbsp;propter onera Aegypnaca)amp; üo ciferati (uncut liberarencutiSic amp; mu-lier patturiens ingemilcicj donee oncre fiio leuetur. Quare,Pauluijnbsp;cùm ex uerbo Deij per Spirirumfandum, intellcxcrit, creaturam nonnbsp;inhoCconditamjUtaftéraCpijsmœforcm^leduoluptatem, uideritflUnbsp;tem earnnuncitagraüatani,ut cogaturfilijsDei,non(èruirc,(cduatonbsp;incommoda in hoc feculo afFerre, tribuit ex fimilitudine hominümnbsp;•lub oneribuslaborantium,creatuf«gcmitum(quam figurain uoca*nbsp;Prolbpopœiam) ut doceat hune abuiûm creaturæ non fore perp^nbsp;tuurth
-ocr page 213-eoMMÊNî. ïöan: ittïcxiwi a ôs
tuuttîjlcd abolcndum, Sc creaturam in fuum priftinum ufiiiti reftitu-tndam, utlibcrè amp;. iucundèfilijs Dei lèruiat. Ho cillud cft^ quod fuprà ^EGia redtauimus: Ecce ego, inquit D O MI N VSgt; erco cœlosno-»nbsp;^osjamp;tcrram nouam,amp;non cruntin nietrjoriapfioragt;amp; nonafeen*nbsp;jicntfupcrcor,fcdgaudcbiris Si exultabitis ufq; in {eifipiccmum,innbsp;creo.D einde Paulus legit in Prophetis^quod loquantur de cöönbsp;amp; cerrajperindeac fi haberent humanum fenium.Molès in Canneonbsp;^0 ait Audice codi, quae lo quar,audi terra uerba oris m ei. Eiâias cap anbsp;**tAuditccœli,audiat terra,quiaÖominuslocutus eft^ Amos cap./»nbsp;^ominus de Zion rugit, amp; luxerunt fpedoG paftorum, Ofcas capitenbsp;die ilia, inquit Ddminus,exaudiam cœlos,amp;iUi exaudient terram,nbsp;terra exaudiet triticum, uinum amp; oleum, amp; haec exaudient lezrecVnbsp;^Hisamp;fimUibus lodsfcripturæ,uidit Paulus per SpiriturnGnétum,nbsp;juùd ccelum amp; tcrra,etfi non hab ent human urn Icnlum, in o eulis nonbsp;JpSjhabeanc tarnen Eium coram Deo ingcniunci) quo cupGnt, ut itanbsp;’‘^tnjibcrari aGruitute corruptionis,ut lib ere IcruGnt fiUjs Dei. Tri-®'’itcrgo creatura; gemitum,utdoceacnospaticntGininaduerfis,amp;nbsp;^tudincm lîrfutis, qua: Iperatur in Ghrifto,proptcrca quèd nosnbsp;^®nlôli patumur amp; doleamus, fed quod uniuerG creatura nobifeumnbsp;^^tur amp; congcmifcat,adeoqj quau parturiat, Quae res certificat nosgt;nbsp;ud tandem fimus liberandi, amp; in perpetuam beatitudmemnbsp;’’’^ferendi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”
OuA Ai.iaMTiv»(.v'Tti W mvInc FooÀ^efiSfffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Tf Auf ««W '7ïgt;
NoA fbluAautenl ilh, fed 6^ ipfi qui pri fnitiaS fpiritus habcrtius, fit nosipfi in nobis ipfis geniim«s,adopcionem expcÄantes, redem/nbsp;ptionem corporis iwftrü
OllcnditàntcaPauïus cxgcmitu uniuerfie crcatürç,quôdaffiiâîo ^^^noftraenonfintpcqïctuaÿdquôd certô Geutura fit cas gloria in-r^bilis,ideoqj Spes noliranön pudcGciat nos,Nunc idenj often-^exgemitupiorum,Non enim tantum creatura,onereGo prefla,iiinbsp;ö^ifdtjamp;parturitiibcrationê, ucrumetGm omnes pij ingcmifcutjdcnbsp;*plo ipirant cerfâm amp; indubitatam GlutemNos ipfijinquit,qüi ha-primitias Ipiritus, hoc eft, qui Gmus eSpiritu renati, dtaccepi*nbsp;^^jUonnuUa Ipiritus dona,ingemiGimus intra nos ipfos, donee paténbsp;nobis adoptio, amp; gloria,quæ amp; promifla, amp; praeparàta eft filij»nbsp;^’‘öicitautem fignificantcramp;diGrtè,Nos ipfi,qui primitias Spiritusnbsp;^^^pimusiïmpij cnim,amp; qui nonruntrcnari,noningemiGunt(nifinbsp;creatura: gemitus in ipfis cbullit) ut liberentur ànbsp;P^^Gnti Gculojamp;conGquanturfuturaamp;ccelcftG bona,Gd ingeftïi-Guq(
-ocr page 214-214 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tN CAPVT Vin. ÆMÎT.TÂtEr Atgt; ROMAN-
fcttûtponus,quôdpræfentia îpfis eripiântur,amp; contcmnunt futura* Sümrrius eorûaffedus eô tantùm propendet,utfruanturbonishuiu»nbsp;teirxyamp;diüuntintènmlöngumüalere Deo,ünàcum ßiocœleffirc.nbsp;gnovP^autem,quiinChriftoperSpiritumlànétuna ïûnt rcna«,iîncnbsp;intermißione ingètnifcunt,amp;ad coftfèquendàfutura cœleftiabonanbsp;aipirantSciunt enim, quôd quantum adhumanamiufticiamanincr,nbsp;fieri non polsitjïit Caro inhoc lecuk» iuftafiat,fedrctincatßiamßn’“nbsp;per originalem iniufticiam, donee moriatur amp; fcpeliatur. Et quantonbsp;diutius lumus in haCuitafiiperftitcS, tantoapcrtiusdifcamus noftiamnbsp;impuritatcm amp; iniufticiam âgnôfcci;e.HôelciIicet cft iilftidçnoftrî’^nbsp;hoc.fèculo incrementum,uidcliccc/qüôd noftràin carne iniufticanbsp;fiibindernobis magis ac magis no ta fiat, nee pofsimus cam reipßab’J'nbsp;cere, fed neceflchabeamus earn per fidem in Gbriftum concegcre,Änbsp;cumipfàtotofiuiusiiitçtemporepugnare,utinmuko periculofio^nbsp;militia'uerfcmur,quamuUus unquamMonarcfia cùrà hoftibosfp’^nbsp;belligcratus eft. Quis autem lib en ter in cam difficili dcpericulofonbsp;lo diu uerfaretur? Sciunt etiam pij, quod quantunr atrinet adhu^nbsp;nam fottunam,nulla fit conftans in hoc fcculo feelicitas,f'ed qiiodiu*nbsp;usmoram inhaeuitatraxeris,eo majores affiidioncstc cxp€lt;^^^'^nbsp;ge tc ætatem tuam non magnisadmodum moleftijs, ufqj alt;lnbsp;tern producere,quid,quæfo,afrccùcus es? Seneétusipfamorbus^^^nbsp;Ccrtam dcnunciatmórtem.ltaq;noncftinhocfecülömclioïnbsp;do expêlt;ftànda, neq; fcCundum animam,quæfemper peccatum ori^ ’nbsp;nale intra fe geftat,neq; fecundum coîpbs,quocî uarijsfcmp®^ calaiö^'nbsp;tatibus obnoxium eftrQuarepij nunqbam non ingemifcuutj^t^“nbsp;turam in altero feculo fcelidtatera afpirant. AdHeß.cap;ü-^^^^^’^’^nbsp;, Pâcriarchis:Iuxta fidem hiomnesnaortui funtjcum non
promißiones, fed pro cul eas uidiffent, amp; àedidifrent,Ôifif*^^”^5^ confeßi FuifTenc ie hofpices amp; aduenas effe in tetraNamnbsp;nbsp;nbsp;qui dient»
declarant fè patriam inquirere amp;c. Hit fuit illePatriafcHarum gcmitn^ de quo Paulus hocloco Icribic.EtDauidtJ’atalip.ip.Pcrcgrinfinq'^^^»nbsp;fiimuscoram te,amp;àduenæ,ficutômnespatresnoftri.Diesnoftrilt;^nbsp;fi umbta fuper terram,de nulla eft mora.E