Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

/ S, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

TIONES PIAE AC DOCTAB inEuangcliS ioannis, d* Foanne Oecolampadio autore,denuô iam, amp;nbsp;muko quàm antea dilia genttusæditæ.

TRI ET DOMINO T H E L A« monio Limpcrgio,Theo!ogo fynccriffi mo,do(flon' uerbi Dei apud Bafis ieam,OfuaIdus Myconius Lucernanus S.

o c Ti s uiris cft inter hortii« i nes hæc, ut nofti, præroga^ tiua, utrorum pijHirne, do« diHime^, utetiam defundli uiuantducubrationes enim,quas relin« quuntjCum manibus terunt,adeö prç^ fenbes eos redd3t,ut à uiuis nihil, aut pa rum uideantur habere difcriminis»Cob loquuntur enim,hortant,monent, con folant,docent non minus efficaciter in« terdum,qua'm fiomnia Facerent cora'm, in oculis-Mortuus eft iampridem D, Oecolampadius, uir perquS dodus, piustat rclidi nobis ingenij fœtus, tam eum repræfentant, ut diligentius infpi« cientinihil minus quam oHeritrtam pre fenscftore,multtjuga dodrina, peritia Iinguarum,grauitatc,pietate,2elo in re bus dei, feuer itatecôtra flagitia,comita«

te in allidendo ad pictatetn,ali)s^ uirtu tibus innumens, quibus uir ilJe fine co* trouer fia floruit. Religt multa, qux fort tibus haufit alienis, fiue bis graecankis, fiue hebraicis, Reliquit Sgt;C quibus fuo Marte nouam^aic^ adeo uenerandä fpe dem induit, Reliquit commentariosin ' Prophetas aliquoqpartim ex tantes,par tim ad prxlum iam paratos,In lob quos que feripfitadmodum do(fte,necnon in epiftolä Pauli ad Rom, multo pijffime. Ethaec quidem lucem afpiciunt.Super« erat in euangelium Ioannis pia fimul ac utilis enarratio,quam diutius latere, uel ob hoc indignu putauimus, nedeeflet uerç pietatis candidatis,quod ingenti lt;Q ufu delecfîaret.Non poteft enim nöefle utile cüprimis,quod natiuo fenfu Ioans» nem exprimit,theologum talem ac tan« tum,quantus nullus omnium,qutdiles« óionem dei,6C maieftatem Chnßi,tum ct potentem eius uirtutem luper nos jlis» teris expofuerunt, Necpoteftnondelc dare,cöfcientias praefertim laborantes, fiC oneratas, quod res tarn excellentes, diuinas

diuinas inquam, uta fpirttu dei plenis hominibus fimpliciter, ÔC dare, fumma tarnen interim fiC incôprehenfibili qua= dam dignitacefunttraditæ, parifimplid tatededarat. Comentariusenim hicjo annis fenfa tarn aperte,tâcp ueredemon ftrat,quam nullus antehac( uenia fit di« ÓO ) fcnptus in hue euangeliftam alius* Vndelegentibusquidemufus nonfaci Ie dicenous, cognitio puta dei, quod ad ineffabilem cius erganos diledionêat« tinet,qua filium fuum unigenitS in car« nem demifit,ut ita pro nobis miferis iu« ßitix fuæ fatisfaceret, aditum^ pararee in cœlum ( qui ad id ufiÿ temporis nuk lus fuerat)omnibus,qui firma fide nite« rentur in nomê ipfius. Ex hac cognitio« ne,fi quis rede per gratiam fpiritus cce« leftis fuerit ufus, illud certiflime proue« niet,ut expenfa diledionis magnitudk ne, totus hue propendcat, qua ratioe ca uere, nc ingrati macula contaminetur, ualeat.Is ucro dum furfumjdeorfum co gitando uoluitur, redamare deum, pri« mus, ôd folus honor in fummu illud bo«

EPI s TOLA num obuemet, fie hominè difponcns, ut omnia fiue bona, fiuc aducrfa,hbêter obcatjinmandatis etus nimisuolêsam* bulet,fretusintérim illius benignitate, qukgdeft extra ipfum,omnino proni» biîo ducat* Talistum facile renunciabit cerimontjs in ecclefia Romana, tanqua iuftitiac operibus ufcp adhuc ufurpatis, feiens nihil hic fieri gratum oculis domi« ni. Négliger facile fandiones patrum, quibuscœlQhaâenus putatûeftadape ririjUtqugferèuelde cerimontjs, uel de propria iuftitia décernant. Contemnet adhuc faciliusmundum cum fuapom* pa,cum conuiefjs, cum minis ÔC fuppli^ ctjs in ueros dei cultures, ut qui totus in malo conftitutuSjà deo reiedus, malum bonum, QC bonû malum diditans, ha* bens^,operibus peflimis,etiâfi fpeciem ferant boni,uendicatus, côdemnationi addidus fitSed alium uideamus ufum, naturam,ÖÓ uim uerbidei,quodfadum caro: multoclarius turn etiam miferi cordiæ,benignitatis, amoris eiufdê ad* mirandamexcellentiâ ledor intelliget, efîlca

DEDICATO RIA» efficadatn pafTioms uidebit, potcntiam tapietrefurredfonis.AmpIitudinenan queillius, maieflate^drca dïuïnitateni qua nihil apatre dihat penitus, perfpes* da, certior dficitur de uirtute perfeda paiÜonis eius in carne pro peccatis müi di fufceptæ,quam hodie negant palam, quifalutis meritum operum iuftitiaetri^ buüt.Quid,quodChriftö cognofcet lu cem eile mundi, prælucentem in uicam æternam,àquanifi fueritaccenfus ani^s tnus hominis,meras tenebras eile,quan tumuis in rebus prophanis lucere uidea turrltem per hunc unü amp;nbsp;folum ad pas trem aditum patère, quippe qui eft uia, ucritaSjÔÔ uita*Sed amp;il!ud,quod homo dum eft infertusillius corpori, poterie omnia: uerûm recifum, ad nihil eiTe utis lern, nifi ut comburatur » Cibum quoc^ carnem eftedomini,potü^ fanguinem eius fatiantê in lempiternum, modo fus mantur ad præicriptum ipfius, nempe per Üdem» His rede captis,euanelcet tnox,quod de uiribus hominis in rebus diuinis eß hadenus difputatS:meri£up3 flt 4-

nulls eritjlibertas arbitrtj deperqt, fuba latum eft dubium de reali manducation ne corporis domtni,fumptione^ natun ralis fanguinis eius. Præter haec autem, quodad côditionem hurnanæ pernnct naturç mutandâjhoc eft ad exucndû ue terem hominem cû fadis fuiSjamp;induen dum nouum,quirenouatur ad agnitio nem ôC imaginem eius, qui condidit ib lum,exhibebit hic fe regenerationis nen ceffitas:nam nifi renati fuerimus èfun pernis, nô poterimus uidere regnS dei: turn SC ilia quonâ modo fiat,nempe per aquam codeftem, ÔC. ïpiricum fandum» Ex quo iterum facile uidemus, quæ uin res homini fuperfint ad ea côparanda, quæ perducunt ad deum. De clauibus, quibus de magnæ côcertationes hodie, de officio item epifcoporS, nihil ufpia m düucidius.Illæ nanc^ cum adaperiant fo res in ecdeftam dei, quid aliud efte pof» font, quam uerbum euangeltjcQua r® alia quoqppeccata foluuntur óóligant, qua'm uerbo dominif'idquodcft clauis» bws his pecuIiarCiTum epifcoporS mu» nu$,?in

nus,an aliud ell, quàm pabulû fcriptu* ræde domino leruatore diligenter, perpetuô difpêfare f V nde paftorcs, nô dominos gregisperfpicimus. Quam ob rem uideant, qui principes hic temulen tos, Iibidinofos, pecuniæ corrafores gunt, nô difpenfatores myfteriorû dci, quo modo fibi olim conueniatcum dos mino,cui ratio bene, uel male cuftoditt gregis danda eft, Extinguitur hic ignis rile purgatorius,quê finxerunt nÔ »qui indices fatisfadiôis dominicæ, fiduciçcp in i'anguinem Chrilli. Att^ adeô Milïae facrificiâaboletur,cum hoc iam careat fundamento fuoîMiiïà nêpe non ad in« feros penetrauitjuel ecclehç romane tc^ ftimonio, dum canit, in inferno nullam eße redemptionem, fed in purgatoriû. Hoc autê in nihilum redaôïo, quomo^ do non corrueret,quod eftinædificatûC Sed ut finiâ aliquando, reperiet plus Ie« dor de libertate Chrifliana multo aliter, quàm paucis ab hinc annis dodû fit quibufdam,ô^acceptum non fine graui pietatis iadiira,eam uidelicetadcofcien

EPISTOL A tiara ex euangdq uerbo, no ad h'ccntiâ carras perunere.Dehumihtaiis itêprç» cellentia,quam Chriftus prçftitit multis quidem modiSjin primis tarnen dura pe des lauft in exemplum difcipulis.Deios iatiOjquoderit elupernis, omnibus qui perfecutionêpafluri funt propter deûî de^ innumeris altjs,quibus contra falfç religfonis impotentiam mire pius corro borabitur animus*Hæc omnia fic habet commentarius, non quidem utfua, fed ut ex Ioannis traditione,quç fpiriius eft domini, fimpliciore clariore^ ftylo de^ prompta.Talia dum interdumdiligena tius mecum ipfe confidero, mirari foleo quid caufæ fit,cur qui Papæ regnû tuen turhodie dodi, amp;nbsp;excellentes uirijuon ea perpedant relfgiofius ♦ Imo quid mul tiex hiSj poftquam iam perpenderunt, no potius fient à cognita uer itate,quatn à turpi mendacio,atc^ id côtra iudiciura côIcientiæ.Nefcio fi fortaffîs in hoc lint, quemadmodum Italusquidâmihi no^ tus,uir apprime dodus, làcerdos SCmiss nifiet epifeopi, quem impræfentiarû no minare

mi'nare non libet. Is enim dum ante an* nos aliquot familiarius colloqueret cS Zuinglio de iiteris bonis, amp;nbsp;demutn ctiam de fide ChriftiZuinglius difputa ret exaâius pro domini fpiritUjquo pie nus erat homo illejCCepit palam confite rijfe hadcnus Chriftum pro fiditio filio del habuiffe: credidifle autem ita propo fitumjquo dogmata quætribuuntur illi magis forent authenticajeiincrent^ fa cilius homines in officio »Necefle uide* tur enim uel ficfentiant» uel côtemnant adhuc f^dius et ipfum,Só dogmata eius. Leguntdiuina ilia turn apud loannem, tu apud alios, ÔC fatent effe uera,nihilo* minusdecreta patrS SC confuetudincm ecclefiç Romanæ prçferunuQuod fi re öefad:3,nefciocerte qualifnam fucrit Cbriftus magifter à patre nobis tâtope* re commendatus.T um ôd ill ud quid ue lit: Ad quem autem refpiciâ, nifi ad paix pcrcuIum,SC contritu fpiritu,ô^ tremen tem fermones meosfPerfuafus eram, Chriftum unum audiendûeftetSCdeû oculos miferationis fu^ direâos in eum

habere, qui tremore quodâ uenerabun do iermones eius cxciperct,cumaliud occinuntillijtanquam fitjquod deQ,2Cfl Iio del præferri debeat, uel faltem babes ri par. Nouimusô^nosautoritatem ec^ clefiæjed eius quæ fine dubio fponfa eft Chrifti. NouimusÔf patreSjamp;uenera* tnur, fed eo modo quo debemus, utpo« te homines. Nec aliter uolunt ipfimet omnes,qui uere prj fuerût unquâ.Quas propter uideretur côfultumjîdodi de quibus loquimur, autoritati fcripturac concedcntes, no praehaberent quç funt hominum,id enim pertineret cQ ad pus blicam tranquillitatem,tum ad gloriara dei no fine magno decore nominis Chri fiianijfilt; cS animarum fandiffimo emo» lumento.QuaedicOjtu facile pro Angus lari tua prudentia,amp; fpiritu largiter das to confiderare potes, ut qui per dei gras tiam ex ftrepitu pontificali ereptus,hus mills uerbi minifter,paruo contentus, nunc efFeâus fis. loannem itaque cunj commentario mittendQ ad te duximus ideo,quodnouerim,quinam fit animus tibi

tibi erga fpiritS Oecolampadq, turn ut intelligas,nonin poftremisefletejCuius nomini,quod in me eft, equidem uelitn propter egregium exemplum cfte proa^ uifum. tgitur accipe quod damus beni^ gniter, QC diuinis contêplationibus frue ’ re.De exceptore nc dubium fit,Ioannes

Gaftius is eft. Quod addo,ne diligentiae amp;nbsp;pietatis laude priueiur : nifienim per illamexcepiftet, amp;perhanc dedillet in publicû, quod pio docuit Oecolampa^s dius ore, tanto carcndum eflet iam the* fauro, Vale per dominû,in ufum

^dcobi apofiolijquem Herodet poft paftionetn domini decoUduerdt, tiouißimus omnium fcripftt Euangelium, rogdtusd^ A ftd: epifcopiSjdduerftii Cerinthum,dliosq- h^ereticos: Cr mdximetuncEbiortitdrum dogmdconfttrgens, qui ajjeruntchriftum dnte Mdridm non ftuifti. vnde amp;nbsp;compulfus eft diuindm eius ndtiuitdtem edicere. Sed dtidmcdufttm huius fcripturccferuht-.quodcumlegift fit M.dtthlt;ei i Mdrci, zy Lucie uolumind, probduerit quidem textutn hiftorice, z}' nerd eos dixifte firmduea rityfcd unius tantum antiUn quo z^pdftus eft poft cdT:» cerem, Ioannis hiftoridmtexuifte .Prtetermiifoitdque anno cuius add d tribus expofttd fuerdntßfuperiorit temporis antequam ïodnncs clduderctur in carcerem, geftd ndxrduit'.ftcut manifeftum eftè potcrit ijs,qui dilh genter quatuor Euangeliorum uolumina legerint. Çiu^ieresetiam (P'laqxiivtctpquteuideturloannisefte cum C(eteris,tollit. Scripftt autem z:r unam epiftolam, cuius exordium eft : Ciuod fuit ab initio, quod audiui» mus zy uidimus oculisnoftris, quod perftcximus, ZT manus noftrte contredauerunt deuerbouitie.quædb uniuerfts ecclefafticis or eruditis uiris probatur. E^eli^

autem düte,quctrum prindpium eft : Senior ekiîlt;e dominie crnatis eius.cr fequentd: Senior Caio chdnßi tno,quem ego diligo in ueritate-Aoannis preftyteri aftè runtur,cuius or hodie alterumfepulchrum apud Ephe funi oftendttur:?^ nonnulli putunt duäs memorids eiufti dem Ioannis Euangeliftte ejje:fuper qua re cum per ora dinemadPapiam auditoremeius uentumftertt,dijjea remus-Quartodecimoigituranno/ecundampoftElea ronem perfccutionem mouente Domitiano, in Patmos infulam relegatus ,fcripftt Apocalypftm, quam inters pretatur luftinus martyr, cy tremeus. Interftdo au» temDomitiano,ç^ailis eiusob nimiam crudelitatent â Senaturefcißis,fub Pertinace principe redit Ephes fum,ibiq;ufque ad Traianumprincipemperfeuerans, totas Apie ftmdauityrexitq; eccleftas:Qr coftilus fenio, fexagefimooilauo poftpaftionem dominianno mortuus,iuxta eandem urbem

VEMADMODVM tntitron£ honeftiores ,ßr« mofïtate nMudcoiitentte^ ceruUam,fiibium-, (^rßcos minime curant: itacr^ui fynceriores resdiuinasno» bis tradiderunt,non exterm

HO uerborum lenstcinio fuauenditarunt-ifed ueritatis euidentia,Qy Jpiritus fanHi efficacia,auditores fibi con ciliiO'unt. Eapropter ne^- nobis operofacrphaleralt;s tapneßtione opusßierit:relinquamus idnegocijijSt qid fuj^eä£ autoritatis fcriptores enarrant. t^emo enim eji^ui ignorât,diuinaamp;-fumma noßr£ falutis myjkria ab Euangeltßis con[cripta : nemo cui uel pa^: rum cordis efl, er uel uüum fapienti£ deftderium, qui ttondiuina ßtiaterrequirat. Qu£igitur protreptici calcaris apudßxmte currentes neeeßitas ? Et fi qua ne» eeßitas rcliqua,illam uel plaufibiliscrbreuis titulus fxploret.ljegimusenim:

EVANGELIVM.] Exuoeeßonatbonuac l*tK}ti nnncinm; nbsp;nbsp;nbsp;ita ingreßßurut mentis nofira: don

A N N o T. IOAN. OE C O L, mum, pacem pr^tmitfit. Ciuid hetiuspace annundari potefi,maxime belio perpetuo uexatii ac Jitigatis? imè)ßne pace nullum eft Euangelium. vtuntur autem ftrè ftcriptores Eeclefiafttci Euangelium pro euangelie ca hiftcria : unde Zy Euangeliographi Euangeliflie ap peUati. Aliasfolent ufurparepro celebripradicatione cr annunciatione grati£ nbsp;nbsp;redemptionis, quam ha^

lemus per C hriftum. Gal.t.liotum uobisftcioftatres Euangelium quod euangelizatu eft à me, quia non eft fecundumhominem.ltem2.Cor.ti.GratisEuangeliu Dei uobis annunciaui. At no eft res cotentione digna, ut Euangeliftam appellemus Paulum,quum epiftolas, ttonhiftoriasfcripfterit. Sudaturitandediftcriminele« ^isii^^Euangelij, qUieuocesamphiboltcfunt,crexcH tienda: primum, ne ftuperuacuo litigio ztr muliebri ria xlt;eoccafto detur, Vfusuocat eaquæà Mofez^Pro» pbetisftcripta funt, legem, etiamft promiftionibus de C hriftk fcateant-.QT Euangeilum, qult;e ab Euangeliftis confcripta, ettam fi lex quoq; commemoretur, ut non raroapud alios Euangeliftas eft uidere. Non iraftcens dum,bonumpro malo reddendum, inimicosut amicos irabendos, or diligendos ; utiq^ legesfunt, (y hifte hi» ftcrijs inferuntur. Sic de Manichieis dicimus, quod le» gem non acceperint, euangelium recipiant : contra de iudieis. Sic etiam amphibologia eft in nouo cr ue» teri teftamentO) lex noua amp;■ lex uetus, vfus enim habet

î EVANG. ÎOAN. â habet pro fcripturis, neutrauiuißcat perfe : Uterat enimefi. SanèApoflolus fire aliter in epiftola adRjOi

Heb. accipit. i^oua lex efl, quando j^iritus cordtt fide pi(rificat,z^ imperio DeifiqtMcia ficit. Vetus ue ro patent ,fii qui dem atra fliritus uiuificationem lex apprehendatur. I taq; tantundem efl dicere,E]iangeliii fiecundumloanne,hocefl,htfloriaeuangelica.Eadent ratio efl de lege cr Euangelio, et fl foieant ita confient di nomina. Scimus iuxta modu loquendi, ea qu£ à Mo fie fcripta O' Prophetis,legem, o db Apoflolis,Euaft gelia uocitari .Sedfl quis argumentari uelit, Euangett Hum ejfe nunciu falutis, inueniet ïHud etiä in lege. I ta econtrario,fl quis dixerit, Lex non faluat,flquis feclu datflgt;iritum,fed fide utiq; faluamur,non per impletio^ tiem legis mandati,fid perfliritum ipfum,qui Sia ome ttiain nobis agit.

Secundum loannem.] loannes multis nominibus nobis iure comendatus efl,quandoqiddem ipfe Chriflo multo fiimiliarior, o ad arcana fiiitadmiflus, quibus all] abiedifiKrant.vidit dominum in horto fudantem^ in monte Thaborglorificatu, teflimonium accepitdile âiim eflè, ideo arcana reuelauit ei. Cteterum ipfo fuo nominegrattamadfirtlohanan,Deusgratificatuscfl, gratiam exhibuit. Communitcr gratia Dei exponunt. Sed relinquamusifla,. Certum efl loannem expneci* puis difc^ulis fidfle, î/larcus fcribit o Chrifljim ima

^Hijtonilrui pofui/Jè eisnomittâüoiia'içy^!^ ideft^flijtonitria: ^Hare diâi. ^uod gloriam DeirnMoricjf.cdcia doChri cffentydlld» turiqiccelejkm doélrinam. ^giturucl talispoüidtdtio fufficit, ut libenter in hoc libro ucrfcjnnr. Hdc fcripta funi,ut credatnus, ] oan.ult. nelt;j; ob eä caufam,ut eud» ddS dliqudnto d)'g!itior,litperbior, er ii^.dttor ; (cd ut }neltor,humilior,erbedtior,crcdendofcilicetinlefum C hriflumfilium Dei, qud pde leternd uitdm dc^uirere potcs.Dicmt quis : N ónne htcc cddem db dlijs Budn» geliftis fdtis conicriptd dtitcd ßtm f Sunt qui putdnt alios EUdngclijiis ddmodum füiße pdreos in Idudibus C, er tdrdius pnedtcdßi Chnflum filium Dci : quosuoluerim mirdculd Dei exadiusperpedm : nant itd finguld conficriptd fiunt,utnonpofiisC hrifium pu^ rum hominem efije diceretnihilominus uidentur iVd te» {lius effie ficriptd. nbsp;nbsp;nbsp;in prima epificla lodnnis te/ha

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tttr,quomodp iam irruperdMer uenerdnt Antichrifli:

idm idlt;^ queedam heercfietics fimind, mempeCerin» thuS:,Cdrpocrdtes, iiebionitiefilfdm doilrinam doce» re indpiebant, à petra cnim exdderdnt, uokntes Chri fhm efiêpurum hominetn, er non efifie uerum Deum, lion pefiilcntior hterefis^qtidm negareChriftum fi* Vlahomea lium efi'e Dd,utludtd. Et Mahometusjicet multd ho^ tus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne fin de C hrifio dicat, non tarnen audirepotefi cjfiefiti

Arius. liumDd.lnquoerrauitAriusfliejkrius?inhoc,nem tiefiçriiis. pe in Chriflvfilio Dei:ctfi tiocabidun ddmitterendfed

IN E V A N G. IOAN. j rem cxplodchMt ,0-glo[[ciiutc dilucbantydicentei ejjèfiliu!nâdopt{uii,ficutc£ten fcinâi:j}gt;iritumDei pcrfiilion modo inChrifio ßälJe guimincieteris. in unioncaut hoc erateis plane aduerfnm. Qt^idigitur diuus loanncsuidebatexoriri tantas bdreßs, ddmoni» C^uare lœ tusfpiritnjdnSh,fö)tdßisetidminßigdntibusdlijs,fuu annes fcri» hoc eudngeliitm in utilitdtem ccclcfi£fcnpßit, nbsp;nbsp;aper p/erit.

tius tradktnit quam CiCteri lc.udngelift£. Sunt qui aiunt CiCteris eße loannein obfcuriorein ; quorum fententi£ ncqudquddcccffèrim. Simplex ordtio,e:y'uerbdfdtis fimplicid, dpcrtd er maniJi/kL : uolebdt erroribus ocs currerc. Qjtod fi £niggt;ndtc cgi/Jët, quam doilrind ei' utilitdte hdberemus in feriptura iüd l Dttitur db ethni cis philofophis Harbdrus, ut in Eufebio. Auguflinus ctid meminit.Amelius qui tequalis Plotino,dmbo Pld^ tonici, isplcraq; diikl loahnis citdt,fcd miru in modu ddmirdtur Edrbdrum, quid non erat ndtione Gr^cus, Cyril. loin» er nitorßrinonis non rcßiondebdt gr£cdnic£ eloa î./o/.y». quentiie. Atqid (i drtißeiumßiiritusßieütiueris, longe dlidm eloquentidin inueneris, qudm in eloquentißimit quibußddm. Inmirdctdispulchro ßcbemdtißno dtten« tosßeit duditores'.quodßi quisdttenderit,etidm in Pro phetis inteHiget nihil eße dbßq- ordinc diihtm. No« opz« ueritdti tdntd rhetoricdtione iperße potens eß dd perfuddendum. Hcdietis igitur quid mouerit bedtunt lipoßolumdd firibcndumeudngeliumfuum. Suntqid

A N N o T. IOAN. OE C O L» dicant loantK JpeóktJfe ad ea nbsp;nbsp;nbsp;c£tm rcîiquifJènQ

c^flCÄöTro utcJJent-^^aÄaTTüiMx: fcduidcmusïoannemali^ laSj/a, aba qua [olm aliomm repetm maiori emphafi,ut ßra fijs relfHa. tius Icgentium aniinis inßiUentur. Hoc maxime egit, ne error ilk radices ageret inter ethnicos de Chriflo, ut cap. rS. Hoc fcientes ingrediamur nunc:fedantea diflinilionemlibriuideamus.

Videnturmiracula ijhconßißus elfedige/lü,fed omnia fuum habent ordinem. Principio in genere dU eit de diuinitateChrifliCT humanitate,pojka totant uitam fcribendo perlequitur. incipitficuto- Marcus de baptifmo : undequadam pr^mittit debaptifmate Ioannis,inde de doilrina, inde quatuor cc/loiTro^ieu^ id efl peregrinationes : quater uenit Hierufalcm, fl£lis piiracidis redijt uel in Galiheam, uel uiciniain tudaee. Poliremo proponitur paßto cr rcfltrreâio Chrifii. ÏU inuenietis ilium librum ejfe diflinôhm ,fed ubique gloriam Chrifii furgere crcrefcere. Ham obferuarc ficetultima miracula eflè magis miratitarefurreiiio Chrifii magis commendatur,unde fies noflra magis (onfirmatur.

Ante omnia in genere negocium fuum traiht diui nitatem er humanitatem indicando. Decebat primo diuinitatem Chrifii indicare, cz diuinam naturam con • (emplari in feipfa,deinde eandem in creaturis,qult;eper Çl^rifitm condft£ funt^confiruantur. Ad h£c etiant teJlimM

IN EVANS. IOAN. 4. teflimonia lodnncsaffvrtjllumipfitm effepromtjjttnz d Deo, pxtribus expeilatu:lt;!:y fic hiinunitcaem C bria flt nobis commenddt. Habebat enim orntionem contra iUos,(iuipM tempeflAte contendebant Chrifluin effe purum hominem, zy ‘tntea non fùifjc. llle errorfla^tim fubmtus eß, zy permciofus. ïdeo dicit C hriflum ejjè aternum, patri coaqualem, eiuftiem uirtutis zy maiea ßthtis. i iW ex primo uerfu habebitis.

N principio crattfermo file, 8C fermo eratapudDeumjCt Deus erat fertno ille.Hic erac m principioapud Deum»

Admodumfublime exordiumeft,fed attempera-uit/è noflro captui. Plané deßeiunt nobis omnibus mo disuerba ad explicanda eaqua diuina natura funt.-Nt dixeris C hriflum filium,fl dixeris uerbum, fplendo^ rem,lucem,zyquacunq; tandem tribuereChriflo pof» fumus, minus dixeris quàm illius dignitas requirit : fed ignofeit Deus noflra infirmitati. Mens autem Ioannis efl, uelk inflnuare C hriflu efleßtu Dei. Dicit igiturz inprincipio.’] vocatuerbum,fermoné.îiîonme latetquofdam ueUe plustribuereproprietatiHebrai» cifermonis,quod uerbum negociu flgnificet : quafl din ceret : De quo ttuncagituTjUerbum hoc erat in princia a 4

Cap,! AN N o T. IOAN. OE C Q L. , pio. Sed relitujuamus illo5,g^uu poflfa dicitur.Verbun *.C(»',4, carofÀiium eft. cr inalijs Iocis,Cbriftumfdpientuntf uirtutcm Dei, imagincm Dci.videdmus qmmodo uo lucritpure Chrijhimfignißcare.

HcbMi er Hebionitlt;e, uerc pduperes mentc,mox oj^nduntur^quia crdßdm opinionent inidgindnturt qudlis dpudnosmortdlescß. vtiHd imdgindtio tolld* tHr,er nihil crdßkm fentidtur, uocdt verbu : nihil int puriejiin iterbo. Sednolite mox recurreredd extere turnt ucrbumproldtum,fedut qudmpurißimeintcUi» gdtis,dccipitcintcmum,quodeftconfilium.Mcnspdi nt conßliunt,fdpientidm ere. Qttifquisigiturpoterit fecum coprchcndm,quomodo uerbum, confiliü ere. proceddt 4 ntente,ü jktiin uidebit in diuinitdte, qudn« do Deo dfcribiturßlius,nihil crdjjùm ejjè, ut ludeei im propcrdHt nobis, qudßpeßbne de Deoßentiamus. Igi» tur qudndo teßum uocdmus uerbu, uel etidin fcrmoné^ dicimus intdgine Dei,ut dd Coloß.er Hebr. er in lib. Sdp. dppcïldtùr, quidipße chdrdHer, expreßßd effigies pdtris, omnid in filio qu^e in pdtre, in ifio puro uerbo.

V titur iüo uerbo loanncs, ut progreßionem dpd» tre nobis commendet qudmpurißime, ne quis [omniet cTdjßum quidpidm. Et ne in ediunt errorem incidds, qudfi putes effè cogaationem, qtulis eft in hominibus. Bdbebispaß.im in [cripturd Chriftim effefilium Dei, Cr inuenies eum ndturd[hum pdtris, udturdlem emd^ ndtionem

I N E V A N G. I o A N» $ tlätionem cjjè. Vnde fapienter nomine Verbi ufus ejl: alioqui potuilJet dicerc, Filius inprincipio : amp;nbsp;crajjos iflosof^ndijjèt multum. SeddeVerbo duturcogiture aliquid faniiius. id e/i, non dabis mihi aliquod tempus ttbi non /iieritßltus.Ariani unu Frut, ponebant. Eußf biuslibro primo Trip, hijio. cap. n. Erataliquando, quando nonerat.

QV AE (ii'ttKS lodnws nos docere uult,fatis indi catum eß,fcilicct ut cognofeamus C bn^î« effè filiumDeiuiui. Ua^opertepreciufidt initio generali quodam modo hoc ipßum doceremam ita folent ettant alij feriptorcs rem quam traibituri funt, principio poüiceri.

inprincipio.] Audiftiscaufam quarefermonc uo luit nominare,quMtßlium dei:ut ßntim aboleret craße fam opinionem quorundamde C hrifio gt;nbsp;quia uirtus er potentia eßpatris.FSeputemus prolatitiu uerbum eße quodflatimpérit; feiamus eßeconßliuerfapientiam riei.iam no cß nouumßc appeUarißlium Dei. in pßtl ino : verbo domini creati ßtnt cceli erc. ubi plane per Pfal.3i f}gt;iritum oris er uerbum, diuinamßapientiam refle int tcHigimus. I tambiitio libri, quando Mofes conditions rerum ß:ribit, no inducitßmpliciter Deum loquentent ^gt;tod condideritßedjDixit Dcns,ßat lux erc. crßmi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

Cap.! A N N o T. IOAN. OE C O L» lia mul ta: guo modo nbsp;nbsp;nbsp;inßnuatur,omnia qu^e condi

dit DeuSyfua fapientia condidi{Jè,qua; lapientia uerbti jyàeji.lnaliplods-.RïifituerbumCuu.Q^-janauiteoi. Prouerb. S. Peripfum reges regnant : antequam fùn» damentacyc,

Prat.y }deß: teeterniieratiUuduerbum. Non po tes indicare aliquod tempus,quo non ßierit.

Etfermo.) SapientiatÛaeratcoeternaDeo. Ne fieintelligamus, quafiuerbumlocuoccupet. DeusJ}gt;i ri tus eß, er inens maxime pura : idea creaturarum eß loco eße, non Dei. inßatEgo inpatre fum,e:y pater in meeß.lta intelligamus dißrimen perfonarum indi» tdnitate. No« tjl uerbum temporum, quod in tempo» reincipiat.

Et De«î. ) 11/ c/î,«e quid minusßntias de uerbo de Deo ipßo ; omnia qu£ßuntdeitatis,itla in uerbo etiâ funt, maießtite,potentia, diuinitate, bcatitudinezyc. Sed ne putes ilium inulla re minorent,dicit : Deus erat uerbum. Nonpoßumus ponere plures Deos,ßed unu, ne ex uarietate perfonarumuelis arguere uarietatem natur arum ,i!^ita inducere multos Deos.V erbum eß Deus: hiceßcoetemusDeopatri.Neq; human£im» becilUtatineceßariueßomniaißeiarcanariman'.lon» gefatius ßerit utomnemßduciaminDeumproijcia» nus, ej- tanquam dominum metuamus. id ßudendunt maxinic nobis eß, ut proficiamus in ßde, quam in ijs qute

Kieceuidenter di£ht fluntdpud omnesfldclcs, ut ne mo contrd mutire poßit. Si dico, Dcum non e/fl eibflp fapientid : fl Deus letemus, etidmfdpientid. Deinde fl uoluero drgumentdri: Si efl fldpientid dpud Deum,idnt noncdid rdtio mentis diuind:. i^hil poflumus ponere in Deo quod fit minus Deo ipfo : ltd infilio, uoluntdte eius. Apud fldelem illd non egent ulteriore. probdtio» ne. lodnnes dutem ideoflcit, ut toUdt flultas imdgind* tionesquorundam-

Deflcendit nunc dd cognitionem Dei ueflgt;ertindm^ ut uocdnt,qud in fuis credturis cognofcitur. Sdtisfl fcid mus Deum incomprehenfibilem. 1dm ex credturis co^ gnoflimus, qu£ pdrtim ob hd:cfl£ld; flunt^ut inde co» ^nofcdmus conditorc. Row. i. Ex uifibiltbus ifiisQrc. In tllis dutem cognoflcimus Deipotentidm,fapientidm e2' bonitdtem. Num is qui ccelum o- terrdin ex nihilo condidit,neccfjdricgt;omnipotensefl. Quiitdfdpienter omnid condidit, utnihilnonfluo ordine uenidt er infti* tutum fit, necefle ut is conditor fit fdpientiflimus. ifta etidm quiC nobis uidentur effe inordindtd,decentiflim ii ordincm ferudnt.Deim^ bonitdtem or mifericordidtn Hei licet co^nofcere. No» enim contentus efl Deus i/t

Cap.I ANN o r. IOAN. OE C o L* fiM ndturd ejjè ßlicißimus/edfudin bonitatcm crcdtus ris coinunicMÙt,ut omnid qu£per ipfum condita funt^ habcrent alilt;{uo modo fu£ bomtdtis pdrticipdtionent.

Omnid.i Perucrbuinfcilicet,ßcutplt;itrccogno feintas effè conditorem cxli O' terr£ orc.fiuc uißbi^ lidO-inuißbüid.AdCol.O'Ephe.llldoinnidßtntpß-^ runtßddin origine d TOeo pdtre: fcdperucrba cius,per fdpientid-, per conßlium condidit. Scidmusdut Ocim non ußan eßße aerbo ßto uclßlio tdnqudin inßrumento uel orgdno,ßcut quuidin incptierunt:quum no pofß:nt negdre, omnid per ipßtm ß,iht, ejjc crc. dicebdntper Pidtonici ipßim,utpcrßminacrcdturdin.Ud Pldtoniciuerbuin dc uerbo. ddmiß:runt, nbsp;nbsp;minus tribuunt uerbo qudm Deo ipßj.

No« Jtd igitur,ß:d £qud}is potentiæ eß cum pdtre, in ipßo eßpotentid pdternd, itd nihil dbßj; ipßo condidit _ Deus.P.ßi.cdp.9 .iuxtd L X X. Conßlidrius Du .Ifclt; j« conditione hominis dixit Deus: Fdciamus hominent dd imdginem noßrum. Ad quem locutus eß illic Deus^ feripturd commenddtpltcrdlem numerum, quod corns tnunifiliolocutuseß. Siorgdnumßtlum Dei,idmims potentidnt Deo dßriberetnus. V nde peßimus error eß iud£orum quorunddin O' Pldtonicorum, qudßi Deui non omnid per ipßum condidcrit.

quot;Rcbraißi Ctupdfitihimeß.} Ismodus toquendinoneßrlt;t mus. tvsdpud H.ebr£os,utedndemrembisdßirmet. Prius, oin}iidßamp;a:ld:tt,nibilnonquodßchim.P.tpernegd» ßonent

IN E V A N G, 10 AN» 7 tioncm contrarij,infi rtnr maxima conjirmatio, eft conftrmatio firiorisdiéli.tta etiam diatur: Omnestâ» di,cy nullus erat quan nonuidi.tie quit uelit glofta^ rc,Omnes condidit,quos condidit. Ita dicit:]S!ihilfeclu do,omm'aftcit.

0 yiyovc^, ad nihil référendum eft. Aliqui nihil dicunt,nem()c peccatum:de {teccato autem hic non eft ferma. ProponitChriftumtanquamquiautor fit cum patre omnium rerum. Ita Ctribuit omnia conferuari.Nihilcnimeftjfi'Deusmanumfuamfubdu omniacoti cat,quod per fe fubfiftere pofit. Sicut omtjia 4 Dec on feruati ginem habent fuam, ita conferuationan. Pfal. Auer^^ Deo. tente te freiem tuam,cÖmouebuntur.Et Alt;fï.I« ipfo fu tnus. Similiicr ca. Pater meus operatur, czego of c« ror. Oeus qui mundum condidit, etiam feruat. Jgitur quocunq; retuleris oculos, poteris inuenire uirtulen Chrißi,in auibus, herbis, pluuijs, aftris ; utprophete . crPfalmifh,fubinde folentdiuinam uirtutem often» dere, non foium quod initio iïla condidit, fed etiam ho» dieconferuatifki.

proper. Prius omniaperiüumfriki, nunc uitaeft, er etiam hodie uita. Indicat Chriftiim föntan uitlt;e, omm's fubftftmtilt;e,omnium uirium, ut citra eins auxilium ni» fnlpoßimus ; er tantumpoffumm, quantum dtuinitut

Cap»r AN N o T. IOAN. OECOL. cotKcditur,fiu»delpmtualibusdonis,ßuededlijsuin:3 bus hqu4inur: per lüum eniin cominunicatii eß: uita omnibus creaturis, imô etiam daturtdta. inhocquo^ que dicit Chrißum ejjè uiuificatorem. N eq^ contentus eßinitlo,dicit:

I»f£T c.ef(Tdj cTieaturdS, hominem Deusßngulari priuilcgio honoraiùt : num condiditiüum adßutm ima ginem-,dedit interim lumen agnofcendi bonum. Qiitc^ quid luminisejl,ù pdtre luminuin proßcifcitur. Vnde JjocChrißo rede debemus, quiet omniet condidit^zy omniet conferudttdeclctretteius ßetpientiam. Sedquod itdße nobis qui nihil meruimus, comunicett, hoc meree mißericordite donü eß. Si nihil etliud haberemus,qu4nt quodßolem niittit,rede mißericors uocaretur. Sed non , ßoluinexterna concedit^ßcdipßumetieimuitetmzyßt^ pientium, quibus homo cecteris credturis pree/ktt. Dc angelis non opus hicßicere mentions, quid docetC hri ßumfilium ejßeDei. Hoc pldnè humilidre nos debee^ ret,utmdgno deßiderioctdhunc ßnte properdremus.

trtüri«. Et !ux in tenebris lucet, ÖC tenebræ m ßisguletri ipfam (lucem) non comprehenderunt.

Heeceßßententid:Deusß:£peßudmißericordidhu» ]il4num ^enus uißitare di^nutus eß, zj uoluit homines iüußrdre

IN EVANG. IOAN. 8 Slußrare, mittens ßuos Prophètes :fed homines duerte runtß. cies fuds,z^lucem ijkm non comprehenderunb Condidit^uidem humanumgenus reihim ,fed Addtn ftatim cecidit. Deinde fepe dignatus efl De «j nos inui fere flua miflericordia, fed tenebrte, id efl homines,luce contempferunt. tpfl fllij tenebrarum, tenebrccdicun» tur : quod multo euidentius diólü efl, qudmfl dixi/fet, lueemmifit. Voluit docereignoruntes: fedederdthoi‘ minum ingratitudo, ut fe duerterent 4 fud dodrina. iMcem dppeUduit cr feipfum. Aderdt fuis Prophet tis, nbsp;nbsp;loquebdtur per tHos. Et uidemus nunc, quomon

doordine quodam uenidtdd ndtiuitdtemChrifli,iuii xtd cdrnem. C ondidit Deus homine cum cteteris credt turis:cumpeccdffet,uifltduit per Prophetdsfuos : fed ed erdt homints ingratitudo, ut dgnojeerp noluerit^ Totus mundus in tenebris,gentes toti tenebrofezy ignordntes Det. Iwtó Prophetas occiderunt, z^ cate rd. Itd fimplicißime intelligo, AÎijdicunt humununt rdtionem non ejfe cdpdcem diuini luminis, itd titres humunteappeUari tenebrds. No» reijeioiftoruntopif nionem : feduideturpotiushue flgt;eéhflè,ut comment det nobis diuindm mifericordidm, ztr ut peculiare fliet ritDeohumdnum genus itd inflituere.Vnde non eft tnirum,fi iUe qui locutusefl in Prophetis, idm ipfe lot qudtur,ut iiebrecorumprimo,qwd confonat cum hoc twoBuungelq, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

Comprchcndcbant. ] Etwm fic legere potes, prte teritum imperß^iiimo'pr£j'ens pro eodem apud He:gt; brieo5,lMxlucebi(t. Miferum igiturerat humanum ge nus, ej obnoxium midtis tnalis, tteniente plenitudine temporu,quoDeusßliuinpromiffttmdedit,fummuin tiocbencficiumnonagnofcere.

Erat ( uelßtit ) homo miflus à Deo, no men ilh loannes« Hie uenit in teftimo^ nium ut teftet de lumine, ut omnes ere dant per ilium.

SicutDeusoIimPropbetds mifit,z:rtnifit lucent in tenebras : itaetiam quum ictrn ipfe ejfet uenturus,ite repente uideretur ucnilfe, utin MaldchidtEcce ego an gelum crc. mifittoannein, ejui indicaret eum iam ad^ ejje : homo tantæ dignitatis, ut omnes ß-tcrentur eum ejjediuinum uirum,ille milJuseß à Dro.

De lumine. ] ldefi,deC hri/lD,cr gratia quteper Chriftum fùtura effet. Alij per ipffm loannem, ut ipff effet mini/kr:nos perChriflum: fed utrunej; potefl dit ci. Ita obferuandus erit nobis ordodiuinabenignitaa tis, quod olim per Prophetas, nunc per loannem, apt paruit Patriarchisjocutus per Prophetas,lucem fuam impartitus effmundo:fedimpijfemperauerfarunt I» can hone. Sicetiam miffoloanne iterum exhortatus efi nos Deuslt;ls uenit utpradtearet poenitentiam er te ßimonium

I N E V A N G. I o A N; 9 fimoniü perhiberet de C fcnjfo. Deum appellare pof» fumus lucent,ut loan.^ .Sum lux mundi.Vnde uerc de Chrißo (tccipimus. Sed agnofcumus lt;^uomodo illunt lucem nobis communicet.

Ille non erat ipfa lux, fed ut tedimoa nium perhibeat de luce. Erat luxuera illa (fcilicet^uam ipfe priedicabat)lt;]üx illumi^ nat omnem hominem uenientem in mundum.

ioannes noniüe in quofalus. loannesnon docebat corda, ftcut uerbum Dei uiuificum,ßcut ipfe Chrißus, qui baptizat igne erJpiritu : lUe unicus magißer, idea uera luxeß.Alio(iuipoßumusdicere,ßcut follucet» ita Deus illußrat animas. Alilt;e doilrinie nb poßunt ue re irradiare mentes hominum.

Omnem hominem. ) Chrißusßtam doblrinamß cit manißßam toti orbi,qui hic ßtnf.O'Cxomni genc^: re hominum aliqui iHuflrati ßtnt : lucem fuamßargit fuperhomines,utfuprà: Luxin tenebrislucet. Chris ßus uenit in mundum promißüs prucipue luduis, qui populus peculiaris erantietfi tanta eorumingiratitus do,nihilominus Deusßntuit perfiliumfuumfaluumßi fcrehtmunitmsenuSf

HOrrefcunt facrlt;e liters pleripj;, quid abfej-f^iri tu del ad lilas accedunt, er arbitrantur male co btcrere.qua in re non oportebat facrasliterasincufare, quum per fuam ignauiapeccent,qtiupriera no inteUia: gamus,eradpolhriora celericurfu fißmamus. Ita etià hoc loco plerifq^ eucnit : nam dum no fatis expenduni quid fibi uejit,dum Icgimus, Lux in tenebris lucet er c. ficile laxant ora fua in blaßhemiam, quafi ea qu£ per feipfbsnon intelligunt,parumeruditeconiunikiftnL Audiflis fatisnuper. LiifcimusimmcnßamDeimiferi» cordiàiqute nuUo no tempore aliquotprophetasmifit: fed interim femper tnuenta fuit magna ingratitudo eos rum,qui fe auerterunt à luce, er fua meditia in tenebris vtanferunt,eritatcnebr£äppcllatifunt.Exillamiferi cordia etiâioannes mifjtts,ne diuina lux/e repente inft nuaret,quafi excufatione pr£tcxißct,prcemitti debuit pra-curfor, er is à Deo mtffus. Cu aut de luce coepit lo qui, erpleriq; toanncreueriti funtob fandimoniäui tie, quafi ipfe effet Méfias, uolebantfacerdotes mifi i itierufalë idhonorisei concedere. toannesnegabatfi effeC hriflii. idcohic diät,Ho erat lux,ßlt;it duntaxat tefiis tfiius lucis. Et per coparationem ad C hriflum ne» gatur loannes lux effe. I ta Apo/bli: etfi à C hriflo Mat thci. f, dicatur,Vos eßis lux amp;-c. fedfi confrantur ad

I N E V A N G. I o A Nt lO Cjjrißuitijproprie non dppetl4nturlux:mufMtifunt i Chrifto lucem. Chrißjis fubflantialitcr lux efl, or uem lux. idea quiflquis in hoc mundo illuflratur,non aliuna de illuflratur quàm 4 pâtre luminum,ut fltprd diólunjt

In mundo erat,mundus fadus eft ( uel fliit) per ilium (firmonemifcilicetchriflum) mundus ilium non nouiu

Confirmat c/uodfuprd dixit : Et tenebrtc êum non comprehenderunt Adefl,C hrtflusfiiit in mundo.Non folum acciditgudndo Deus per fiutm mil'ericordi4,be)t nefleidcruoluntaté fludmProphetiscomendduitmda niflfl4nd4,fed etiû euChriflusuerfareturinhoemun^ do,qu4uis mundus per ipflumfléhis fit,tame no dgnott uitfuÜcredtorê.Htccno temereponutur.qudfldicdt^ C ogit me ingrdtitudo hominit, ut uita Chrifti pluribui endrréiquüdoquidé uideo totu mundu no dgnofeerefit urn coditore,tdnt4 beneuolentid^pfequentë,ut nulld fit excufdtio,quin diligetius fcriba qu£ fleit C hrifliis. Pri mo in genere dicit de mundo, ut tudieos intelligds ©• Gentes. Secundo,in proprid uenitmbifigndnter ïHdlt;ei perflringuntur, qui populus Deipeculidriserdnt. Vea tiit enim propter nos:qudmuis primu uerbum dei opor tebdt dnnuneidri ludieis ,iuxtd promißiones illis fl» (Znî. Sed totus mundus dbhorruit 4 uerbo crucis,zyuiii pon efl flultitia, uera lux habita efl pro tenebrit^

ScripturaiMriat innomme Mundi. Accipiturpr9 con^egatione malorum Oquot; bonomn. UaC hri/his di* citfe ejje in mundo,lt;^ n5 in mundo. Sed hic generalid terdccipitur proomnibushominibus. Grauius tarnen peccaruntïudici, quipluribus beneficijs afjviHi erant.

quot;î^iafei uoluit de tudieis, fmiliter edtican^crprimu prlt;edicari,uiuere iuxta legem l^ofi-.orita uenit in pro pria. Mulier C hanancea cum beneficium peteret ,firè abnegabat,dicens:'S^obonumfumerepanemo'c.ttà nttdta priudegia luda^orum . Ita Apoßolis priccepit ne in uiam gentium irent,fcd continerentfc in iudtea. lüi quierant ex came Abrahat, uocabanturpeculiariigt; terpopulus Tici, eiy olim Deus multa miracula eisfècè rat : in Aegypto, fubmerfo 'Pharaone : in deferto, per tnanna, cumpcrduceret in terrampromifionis. Prie» terea nulla temporaßiere,quie non infignibusmiracua: lis claruerunt:, ita ut lud^ei reile dicerentur populus quot;Deiitamen non agnouerîit Deum fuum. Hoc eft quod pfaiascontraeosloquitur-.Cognouitbospoßidcnteni [0,0quot; äftnus prafepe magiftrorum fuorum : tfraël non cognouit, populus meus non inteüexit. Pcce magnant tngratitudinè pertinaeißima; gentis,qult;ehabebattot promißiones de C hnßojGr quum abundantibus mira^ fulis

IN EVANG. IOAN.' - n cidisddelJèt, non eft ab eis dcceptus, Vndc lodnncsin hoc qudft proocmio diât, quetnddm fitijjè ncceßitdtein feribendi tütdm C hriftkne lud£i hdberent qu£ pr£te» xcrent. indicdndum erdt orbi quid egi/Jèt C hnftus, quomodo cldruißet,etß luddi mereditturdbija, gens tes ut dccipcrentur. Ncc tdiwen «cnit C hrißus fruftrd, qu^tmuis tdntus numerus fit ingrdtorum. Semper dlit quot elc{li zypr£ordiniüi 4 Deo -, quos Deus ipfie no» uitùUis/èChriftusreueldtcrregenerdt.

Qtiotquotautem receperuntillutn, dedit illis poteftatem (uelßcultdtem) fieri filiosDeû

Exdggerdtur ingrdtitudo iHorum. Si ucniftet C hrt fins nos dehone/ktturus, uel grduid onerd impofitu^ rus, hdud mirum fi qiäddm de tre éhrent. Idin ucniens Chrifiusbocunupetijt^utcrederemus inipfium. Dea inde credentes in fie prouehere uoluit in fiuminumßfti^ gium honoris. üonexceUentiuscogitdrepoteris, qfic rifilium Dei. id eft, omnino cöceßit eis,ut hdberentur infiliorumnumero. SicutipfiendturdfiiliuseftDei,it£ dlq per ddoptionem, eßentq^ olim cœlefiis glori£pdr ticipcs. C^udinuis dutem deus tdntd proinifinrit, ne mpe regnum cxlorum,h£reditdtem er filidtionem Dei^itd hue tdinen illi fie duerterüt. Tides ßcit nos filios dei, ey templd/i ucrdjùcrit iUd. Perpetiuiin apud huiK Eudit b s

r A N N o T. I O A N. OE C O L» gclifld, quodplurimïtfidei tribuit, ut omnia funt fidei tribuenda.'blbeflutguijjiiàuelit coïligere liber täte ar bilrij nojlrhcy plus uirium nobis cocedere quam exp! rimur. N o in hâcfententià fcriptafunt. Deditpotefta tem,idef:,in hoc numero recenfiti funt. Sicutpuer qià nafcitur,per feipfum non potefi fe fisterifliu, fed nafci turfilius:Ita qui fide habent,nafcunturpcrffgt;iritufan^ ilumfilifutpo/ka patebit. vnde alij uerterut : Vt lice ret idis fieri. Namnoefthtecmens Euangeliftee, quod nobis fit qu£dä fiscultas nofira natura; çoceffa,ut pof^ femusdiuinopra;diti effefigt;iritu:fed dicit de ijs qui recç

Ulfs qui credût in nornê illius» (periit, Jn ipfum, tanquàinfaluatorem ztrredemptore. 1« Kowf « eius,nempe ut gauderent crglortarentur de no mine Chrijli,tanq deprimogcnitofratrum. lllino funt cenfendi,quod credantin Chriftum, qui no exultant in C hriflo, qui no optime de eo fentiunt, tanqua de fuo re demp tore O' fatisfii,dore,etiamfi dicant nbsp;nbsp;effefilium

quot;Dei. Si no credunt Chriflu pro fe fatisficiffe, adhuc de trahunt aliquid nomini C hrifli. Ecce itlis dédit potefbt tem utfierët filij Dei. No dixit,ijs qui tot tauros immo lauerint,uel qui corpus cafligarint, totq; pecunias prou fiiderint,uel labores exantlarint:fed fidem commemo^ rat. Btiam hodie recipere poffumus C hriftum. Si credi fnus,recipimusiîlu:fiauertimusnosàuerbo, neq^nos trççifiiinifs, neque minor noftra quàm iüorum ingratie tudo.

IN E V A N G» r O A N. n tndo, Çiuiiiaut indicaiiit,fufcipientesChrißuin ßre filios Dci, qii£ res admodlt mirabilis eft, ponit ditas ge nerationes:VnanaturaIis,^MOinnesna/cunturitthtic mundum àparentibus-.ftd illa noftdt ftliosOei.Quic ^uid præterea ftceriinns noftris turibus, nondu tarnen eritnusfilif Dci : opus uiua quadam rcgeneratione, ut cap.i. quandof^iritusDei hominicocedituruthomo fuam carnemmortificet,dejifb,tq; iamàprauis cons fuetudinibus uiuendi,crdift)liceant ea qu^Deo diftlis centxum illa mortificatione innajcitur de(ideriugt;n, ut curemus placere deo,cy uiucre iuxta eins uolimtatcm. Ibieft renaf:entia qu£dam: Nlt;lt;)» ißKWftiritum no po teft homo à feipfo acciperc uel habere. Solet i/k ftiris tus hominibus dari iuxta diuinum ordinein. Non los quor nunc de ab(bluta potcntia Dei.Per uerbum fuuin iußit beneficia eiuspr£dicari. Quodfi uerbum iftud acceperimus, opérante Jfiritu fandoinnobis ftdem, utetiam uitamnoftramcupiamus emendarc ,ftgnugt;n eft nou£ regenercttionis,ij nominamurfili( Dci.

Qui (fcilicetcredentes) non natiexfatts« guiaibas (itafolentHcbr£iloqui) necp ex uo luntate carnis, necg ex uoluntate uiri, fed ex Deo*

lU ponit dupticein generationem.ïtla triaper pleo ttafmumdi^fun^tOrunam quidem fignifieationem h 4

habent. id eft, c}ui non iuxld tmendnt ndtiuitdtêgem^ tifunt.Ux fanguinibus maternis : id eft, noexäla com: cupifcentid, quomodo omnes nafcimur in hue mundü. Nonnteldtetquofddmdifcrimenßcereinteriüd tria. Prbno,ut omnes homines etc. Secudo,gauderepriuile gijs pdtru. Neq; hoc beat lHd£os quod ex Abraheipro gnatifunt. Deinde, quod per fe elegerunt quidam ope rd. Sednefeioduhdcfueritmensioannis. Simpliciter I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcripßt,z^ diuidit inter cdrndlem ztrcoelcßcm ndtiuitd

tem.Ordndu eftutexDeo regenerdtifimus. Sciendu tdmen hoc eft, dnte omnid feculd deusprduidit eleilos fuos,conßcripfitqi ittos in libro uitie ; çr dntequdm hu:i iusJpiritus participesfiunt, nihilominus funt ßcripti in libro uit£ : fed ipfi non funt interim huius bedtitudinis fibiconfcij.vbi dutem jfiritum Deidcccperint, er na uerint fe habere patre in ccelis, ermortificant carnetn fuam, tune certi funt, tejlimonium perhibente/firitu in corde, quod fint pra:ordinati ad uitam.Vnde uere ß deles de eare non dubitant. Scripturafoletitaloqui ut experimur : neq^ hoc tribuit feriptura rebus externis, uel aqu£,uelpani,ucl alicui rci,fedffiritui fanih opee rante in nobis iüainßdem. Per miferieordiam no agno feimus nos ejfe ßlios Dei, fed perfidem. Dum agnofei muspeccdtd nojira, er beneuolentißimu Deum, tune homo in fe habet optimu tefiimonium. dtti uere ungia tur/firùu fanóhi isadtnodumprudeifter agit ne a fatd

r N E V A N G» I o A Ïj tiafeducatur. C^uidamgloriantur j^mtu,f€dinuidiie malignitas apud eos cfl,crclt;eterlt;£ animi peßes. ittt Deus regcncrat ßlios fuos.

Cluia dixerat uenijjë lucent itt mundum,hoc aperlt;t tius erat nutnififtAndumyquomodo uenit lux. ïam Met» tiichici locum haberent, nifi umplius declaratum effets qui negMCbrißum ueram carnanacccpijjè. Sedut amplius bcneficiu Dei agnofcamus, non ßolum nos in» tafitfua mißericordici,fed hune noflrü carnem in fe afi: fumpfit : quo beneßeio nihil mMus excogitetri poteß. Faéîus efl filius hominis,frater noflcr:crquandoquidé ex ofrbus noftrisfi t, nos quoq; ob communionem na^ tura; ( fr quidem fidem in eum habuerimus ) utiq; erilt;t tnusfilijDei.Kom.s.^ihilejlquodmdgischaritdteia nobis conciliet,qttà)nfr. cogitioterimus, pro nobis pec^ catoribus carnem affumpßffr. In his uerbispoterimus explodere multos errores. Qjti Chrifrum negarunt Deum,hosrepcllimus,quiahabcmusVcrbu. Qui ue

po hominem, per hoc, Carofribim eft. Etuti tur craßiori nomine, ut totum hominó eomprehendat,quia omnia tnembra hominis

Li' Tuerbuin.) PduçitquidemnuncîeilAfunt/ei ell nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidä noftr£ uidcre licet. Ante om

}tidtiideteyutuerbdijhifulgt;erioribus coharcant. Att^ diiiiflis de immenfd Dei beneuolentu, quant humas no generi conceßit,quM lux luxit in mundo. Anted, md nißftMÜtßeper ProphetdS,(ypoßedper lodnnem. quot;Bencficiuin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficium ejl, quod ipfe filius uerbum Dei,

Dei, digndtuseji feinduerehumdndcdrne,ideß,fierihos minem.lllcipfenuncddefl,utEfd. ^.hdbemus: Ecce ego qui loquebdr ddfum. C^tucunque hoc beneficia nontrdhitur,quicquid illi ndrrdueris,fruftrd narrds bis. Pideinoftrie fynceritdtemuelim dnimaduerteres tis. Petrus interrogdtus, Mdttlxei decimofexto, 4 fais udtore, quemnam diceret filium effe hominis. Res jfondit nomine omnium difcipulorum ; Tu es Chrijiüs iüefilius Dn uiuentis. Pdm uocem itlt;( laudauit C hris fus, ut ecclefiam fuam fuper hone confßionem, tana qudm firmdm petram eedificaturum ß dixerit : o: quotquotiüamfidem uero cordeprofitentur, cenfen* dos eße de ecclefia Chrifti. Videbat Petrus ( conßres 'mus uerbd)crdlij difcipuli,Chrifli carnem. Sed de hoc non intcrrogabanturdifcipuli, an crederent Chris fhim e^fe hominem ; fed quid fentirent de eo, quiapud plerofque habebatur dejfeóhis, or quafi alius hos mo. Petrus rejfandet: Tu es C hrißusfilius D« uiuens tis.

I N E V A N G.’ I o A n* 14. fÏJ.Hzc/èymo frâui efl coro. Per firmotwmfllium Dei intelligimus,

Igitur in hifce uerbis,fldei fummam quodammodo uidemus : fllius Dei flihis efl caro. Qjtid crdflius car» ne ?Cdro in terrain uertetur, O' banc habet maledi» élionem . Sed caro Chrifli ntdlain flentit corruptto» nem. Id efl,fl,óius efl uere homo fllius Dei. Per carnem intelligimus non. flolumcutem,ojja,0‘qua: corporis funt,fld totumhominem.lohel: EfpindamJflirituin meumfluper omiKin carnem, oc. t^os fcriptura:, ut totus homo nomine carnis intelligatur. Sed nonflne percamern caufla flgt;iritus flanihis hoc utluerbouoluitiutindica» intelligitur ret nobis quantum eflèt beneficiumDci,uoluitabie^ homo, do nomine uti,quo nonfignificaretgencrofltatem no» ftra nature, fed uilitatem, quod beneficium Det ma» giscommendat.

Multi impegerunt in petram, idefl,inChriflunt ipfum, o iu hocflmdamento pedes fiuos non fixe» runt : imo quotquot iure poflunt cenferi harettcijin illo aberrant, ut Chriflum negent eflc Deum, uel nee gent hominem. Et inhocuerfiuhcet plurimasharefies confiitare. Marcionitlt;e o Manichaii C hriflum phane taflicum hominem,id efl apparentem duntaxat, qui re uera carnem non afl'umpfierit,neq;pafl'us flit,dixcrunt. 'Videbaturenim itlisadmodum indignum,quodDeo aero hoc adficribercturjUt dicatur efli homoso Deus:

Cap, I ANNOT. IOAN. OE C O pro^tered. dbhoiruerut 4 uerbo crucis,ignordntes Dei mifericordidin, quod Deus qui condidit hominem ad imdginemfuamjdigndtui apud nos hdbitare^falud. we« ßu diuinitdte. ^NeManich^eus diciit,dppdruit at ro:dicit,ß,{lit cß cm, ut iüu que in nobis craßßt funt^ uere C hrißo licedt ddßcnbcre : unum ßdtan cxcipids^ peccdtum inqudm.Crdjßd eß hereßs hec.

Hebionitdt Alijpeccduemnt indiuerßum,ncgdntesChrißunt nm error, eßcfilium üchut Uebionite. Et mdgnd pdrs heretico rum licet nomine ßtedntiirßUum Uci, rc tdmen ipßd

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;funt in eo,ßcut hodie ludeiß dudiditt Deum naßci;. ßa

ébim hominem,or pdti,ignordntes myßerid, ncß:ient tes diuindin ndturdm nonpdti,ßcd humdndm,qtMm td wen in unioneperßone dßumpßt.

Item quiddm putduerunt Chrißtm eße quenddtn hominem, queinddmodumnosßunws. Greci ß.tÄoi/, hominem purum, cui nonßt dlid ndturd ddiunSkimult gdrem homine,ßcut unum ex Prophetis,tdmetß dbun ddntioremgrdtidmconßecutü. Hecilli bldßhemant. 'Ecceßdtismdnißßereddrguuntur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;drticut

Ium ddiungit, ut ßcids loqui Eudngclijhm de uerbo, de quo inprincipio dixit.itdpulchreddiungit ordine.

Abomindbi Qjtiddmßierequiconßtderuntndturds, dixerefit lis error. nbsp;nbsp;Hum Dei eße conuerßim in ndturdm oßium credrnis,

IN EVANG. IOAN, IÇ tAominabilis. duina natura conucrti in aliam non po teft. Propheta inciuit: Ego no mutor. Curn Deus in his quæ creaturis accidunt,fuis acadentalibus,ut ita dicâT, nuüam mutabilitatëCentiat-.imô nihil efl quod iUipofi fit aecidere, adco cminens diuina natura efl, ut tribue» re Deo aliquid alterationis, piaculuntßret:nihil itli ck cedit. Sed homines contentiofiinuentifunt qui dicunti Clara adfunt uerba,Verbum caro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl. Sed mijè

riabfqifidecontendunt,ideo meritoueritatem amit^ tunt. Poflea etiameuangelijh fe explanat. Eledicas couerflonem ejje fréknn naturte unius in aliam, dicit:

Dabitaculumfleit in nobis. ) ïtaindicat O'äpoe flülus, quod diuinitas in hoc corpore inhabitet corpo» raliter,ideflplenc O'perfide.

acflxirianifltnt,quorum multi etiasn hodie inuetà» witter in mundo ; Orientalis orbis habetplurimos : qtä diuiduntperfonam in duas. No licet nobis dicere duos Chrifios. Clÿifilius Dei, ille etiam filius Marine. Ne di xerisalium effefllium DehOiilinm Marite,fi uis C hri ftianuseffl. I ta deprehenfl funtNeJhrianiabecclefla deficere:ita foluebant unionem perfbngt;e, non relinque bantefflunumDcit. Verum fl firipturas redeexpett (iifjint,inueniffcnt omm'afdio tribw,quie deo. ïdeo no maleputetis diifh(m,fl dicitur,Deuspaffllt;sefl,cum ha mo patitur, à cuius humanitate diuinitas nunquam fe* parauflit ( Non ni dicdttwsffim naturim

bilent. ) Voluit J}gt;iritus fanihis hoc nobis myperiuni commcndare^quoddute illte nature in ufiam iunci.T fint. igiturficauteuolueritis ambulare^uidete ncnu^ turas confunddtis, ne perfonam lcpdretis,ut ex lata perfona ßciettis duus, zj ex duabus unam. Naturit manfit falua diuina, humanu etiMn poß: refum rellionem. in quo emre mißere hodie quidam tenen» tur, cum dicunt, Chrifliim federe ad dextram pa» tris : ZV exponunt in hunc modum, quod natura hu» mana abforptafitindiuinanatura. Klon oportet au» firre ab ipfo corpore, quafi non habeat lineamen» ta corporis, zirquaft alienum fit ab omni qualitate, quod poffumus uere de diuinitate loqui, quod deltas nufquam eßz^ubiqueefi,z:rcomprehendi non po» teß : De humana autem non ita loquendum. Corpus circumfcribitur, habet fuam conßitutionem .Igitur ueUem noselfeadmodumcautos,cum erroresfuosil» It aßutuli, cz humana philofiphia imbuti defindunt, parum cogitantes de quo afßrmant ; fàciunt Chrißi corpus phantaflicum . Si abßuleris omnes conditio» nes corporis, non relinques uerum corpus. Mor ta» litas, dolor, paßibilitas, gaudium, triflitia,zvc. natu» ram corporis non abaiienant,z^ita infunt homini, quafipropria.

ItemApollinarifla: aberrarunt multumhic.Nant ' eumhomoin natura fua compleóhiturcarncm;ani» mam.

IN E V A N G. IOAN. iff fnant,Z7ß:iritum:eti({m Latinifire diuidunt hominait in antmafn corpus : ei' Peripatetici : Paulus in triadiuidtt hominem. Contentiofiquidam,tjuiahic iegiinus, Verbumcaro fitdum,cxcludere uoluerunt tnentem animam. Cum legunt anima in fcriptura, tropum Hebraicum introducere uoluerunt. lUi dicea bant Chriflum uegetart/firitu diuino,ctrinhabita=! culo iftoJf iritum f4i/Je loco anima-. llle etiam error fu^ pra modum abfurdus efl. i^amfleC hriflus non fltluafl fet totum hominem. Si animam non fltmpflflèt, cr ani mam nonliberaflet. Sedper camem inteUigimus toe turn hominem. Si diuinie natune tribueres, quod diiue nitatis efl, fl humante quod humanitatis efl, duas Ulas naturasnon confunderes ,neq; ex una duas naturas, neq; ex duabus unamfleeres.

Phec flrè ISIeflcriani obijeiunt: Pateri fe quident unum eflefilium Dei cr coaiqualempatri : coëter» na qult;e patris, uerbo tribuenda : fed dicunt, Habitoe uittanquam intemplo. Voxtemplinonfatis infinuat nobis unionem, quam diuina natura habet cum huma» na natura, Vnde quando de templo dicunt,ponuntper fe templum ,crperfe filium, er fiiciunt duas natu» ras.lnepiflola ad Hebrteos habetis, quomodo ipfepar ticeps noftri fiierit, Cir nos Chrifli participes fimus» idefl, noflram naturam in fe afliimpfit : quemadmo» tnod^ nosabAdamcdriifm aecepimust etiam eof»

ijh in Adäm. J^emo interim nc^abit uirginitdtem Mrf riiemAtrisChrifii • T)icocandemcdrnem,fedälientim àpeccdto in fè d]j!impfit,utpoßit uere filius Dei appel lari. Si C hrifhis jôlum in templo habita/ßet, nonpo^^ inNsdicere,Cbrißimfratremnoßrum. vbiigiturßiei tteiftra,fi non ßlt;erit frater nofrer i Oportebat liberator rem nofrrum efrè utriufrp natura;participem, ut para tim nos attingeret,partim Deum lt;p{oq-,ut fie Ceo paa tri fua dignitateper omnia fit (equalis, amp;nbsp;idoneusper ^uem reconciliemur patri. Non efr aliud uerbum, (pto fidem nofrram erigerefirmiuspofrèmust

idietirénidx, Confideramniisinon obiter uidi» mus, fed intuiti fumus diligenter, ut maiorcm fdetn mereamur,

Quafi dicat: Quamuis uerbum frihimeftcarcf fcias tarnen in hac carnefriifre maximum gloriam,pu£ efidiuinaclccritas.

Id efr,cam gloriam, qua; nuUi creatura; unqua con cefra efr: earn qu£ tejhtur eum efrè ucre unigenitupat trisfiîium. tiam pater uocecœleflitcflimoniumperhi lgt;uitfilio,crclarificauitapudlordanem: Hicefrfiliut tneuscaielt;^{s,in quo mibi complucui, Eademuoxin monte

IN E VANG. IO AN. !ƒ tnonte Thaior audita, uii îoattnes cum alijs coj^exea runt dominii gloriofum et uere unigenitu patns. Apud Uebricos, gloria Dei, jirè claritas quidam, qua uel in templo, uel alias patribus fe reuelauit. Sed ilia claritas hoc loco aliquidfubliniiusfonat.Efl celebritasqucedàf qua pater dcclarauitfiliu. Et ««It his uerbis: C ot^exi KUS iam gloriam illius, ut poßea ex miraculis, quan^ doChrißuseademßcit qu£pater ficit. ChriftiisiHu^ minauit ctecos natos,fufcitauit mortuos, imperauit tna ri,eiecit demones, er alia plura:folo imperio iUaperß cit O' uerbo,nullo alio adminiflrante.Deus efl qui nos paflit quotidie. Chriflus ex paucis panibus tot mdlia hominu fatiauit. Nonne in tantismiraculislicebitgloa riamfllij uideretScd hiecpotißimugloria,quando imigt; mortidi corpore refurrexit gloriofus, oufcendit in ccelum .Hoc uifum efl ah Apoflolis : unde iure prædicit uitgloriameius. quafldiceret: Neattendascamë exf ternam duntaxat, qua! flmilis uifa efl alijs hominibus: tcceilleipfein fe habuitdiuinam gloriam,quie tantn tempore latuit: fed pater gloriflcauiteum in dierefura reilionis. C onfleximus quern c£teri contemptum pui^ tarunt. Iam alio nomine incipit eum uocare:prius uera bum,lucem: nunc unigenitum : quia ditigens leihr fa» tis admonitus efl ne quid craflitm de ipfo fentiat.

Cap, I ‘ A s N o T. IOAN, OE C O L. ritdte : ^uafip admirationé adiungitur. Vndeßno h4 teas cui cöiungaS:,no eft quod mirms.nam ita in admi •rdtioneßoletßcri. Qj^id died de iüo ?plenitudo omniu gratiaru ce doncrum j^iritus fdnili in iüo tanciuam in jónte habitaftf.ut Pßd. Diffnfd cfl grdtia in labiés tuis. Vekcrat omnibus iitrc gratus prop ter inßgnesßuas do tes, c/uaspoßidebat. Vel, nihil hypocrißa s erat in eo^ f cut in cteteris hominibus, qui cumßrisße blandosßt^ mulant, intus alunt odium er malum .Sedilleeratabp que omni hypocrißt,ce nihil in eo quad deßdercs.

Rccmijfo procemio, hifloriam Cfcri/ïi narrare in cipit: quam in tres partes principio partimur er diuidimus. Primo indicabi t nobis reuelationem er ori» ginem C hrißi:Deindeprogreßiim eius, quomodo doa cuerit, er quater uencrit Hierußtlem:Poflremo exitu eius glorioßum, mortem er reßurrcilionem Chrifli rfo« cens.Keuelationem C fcri/lt, initio quomodo manißßbt tus fuerit. Tèpus lüud quo puer uixitChriftus ,erßub imperioputatiuipatris loßcph,id tempus non reputa» tur,quia nondum innotuerat C hrißus. Sic Marcus. Sic etiam hic noßer loannes. I nde diuinitatë C fcnyh euiden ttßimc coüigimus.Joannes pracedebat C hrißütis mafgt; xima autoritatis apud lud£os,ut teßmoniü iüius reßi tare no pojßent. ita dominus de baptißmo Ioannis qu£ rit.

Ioannis doärinä non audebât rcfùtare. Et quiti plcriq; Soanneprtefircbant C bfiflo,ob aulkritate uitie d'lanéiimonià, ^ua iejhmabant homines frlfo modo, quia, iuflitia in aujkriore uita no conjiflit,etfi loani mul turn autoritdtis addcbat.lnepijicla Hebra^oru, ibiferi ptor dus EpiftoltC ut nobis Chriflum abfolutißime de^i pingeret, ilium conßrt cum maximis quibufq;, nempe M.oße,Aarone,z^ Kielchizodec,qut ßummoloco apud iudeos habebantur.ïudiei,alij dißeipuli Ilt;ïofe eße uole iant,alij Aaron,alij laudabantAb)-aham,ßediüiso)n^ tiibuspricponit Chriflum. Ita hoc loco C hrifliis Ioani‘ ni ,zy'moxN[oßi pra;firtur, quod multoßublimius de Chriflo ßentiendu,quMi ïoanne QrlAoße ipßo.Interim cum nobis gloria C hrißi, teßimonio Ioannis ante ocu^ los ponit,ctiä quomodo C Imflus reuelatus ßierit, oßtit dit. Sic ßatis dccenter narrationc G hrißii ingreditur.

loannes teftimoni« perhibetde illo (^de quo nobis eßßermo ) nbsp;nbsp;clamauit dicenst

Temporaßolent hic mutare,O' legereyteßißcabdsi Uebratoramp;y tur.Scimusßequenteshebraißmosoccurrere,prlt;eterif^ gt;nos detent tumperfrâu pro imperß^hiproptereaquibuseßno paribusuer titia dus Ungute, hi minus ofßnduntur.Vult dicere,de borum» illo, de quo nobis eß ferma, ïoannes,cuius autoritas 4« Pud omnes maxima eß, ille teßis erit. Si uod me£ noa lueritis credere, ecce teßem toannem habeo, quem nea «Q mortalium unquam reprobauit.

Chntduit.) idefl,publicelocutusefl, noftinun^ gulo : propterea d Prophetic uox chmantis dióbis efl. C o»np»4fon/JK eft exdltare uocem quafi tubam : ue^ ritas nec angulos, nec tenebrds qult;£rit. Publicum, in^s quit, eft Ioannis teftintonium : isprincipio nobis iüunt reuclauit, cumuerfaretur inter aliosignotus, Taleteigt; ftimonium accepit ab initio.

Ille erat que diceb3t(dequo) qui poft tne uentutus eft (uelucnit: i^j^oiacu uelinfttu ro,uelpro:ftnti,camenimuimhabet.y fl^nte me fa . tftus eft (ftnpliciter,ftiitKe/ erdf ) q uia prim us . meus ent. (Id eft, dignior me princeps, per coma paratiuum.y

inhifte uerbisloatvtes déclarât feantea mult a de C hrifto locutuefte. Hie erat eye. Pradixi uobis quena dam ajfuturum, nempeChriftum,ey(aluatorem:ecce iam ode ft admirabilis iUe, de quo locutusfttm, cuius egopracofum,ey multo ifto inftrior, quantum creatu ra ey feruus inftrior eft domino ey creatori.

Puit.) Id eft, aternus ille eft, no ftolum dignitate, fedetiam tempore. StatimuidetloannesinChriftoge minam naturam, diuinam ftcilicet ey httmanam. Plant ft ftolum humanam natura attendere uoles, certe Chria ftusftecutus eft etiamloannem. Sed ftoculosintended risin naturam diuinam, multis fteculis, id eft, ab ictera

Etprior.) Dominus meus ejl,cuius ego minißert guem ego /èqui debco. Tendit Mt omnis fermo ioun» nis eà -, ut [e relich ad C hriflum conjugiatur, C hrißus qu£ratur tanquÀ uerus magi/kr,qui cyuitamcs' cru* ditioncm fummam pr^/lurepotefl. Hoe certe eß egre* gium encomium Chrißt. Apparetïoannem hxclocu* turn eße^qunm C brifhisin media turba appropinqua* ref, ej- demonßrato iUo talia dixiß~e. Cïuinq; teflimo» nia Ioannis ordine habebitis. Hoe eß primum.

Elonfolum ßteor inc eßeferuü ilUus,fed quotquot ßiiritum Dei fortiti ßtnt, ucl idiquidpropheticum locu ti,hi omnes mecum de plenitudine Jßiritus eius recepe* runt. inipfo tanquani in ßnte, er tanquam in capite, plenitudo omnium bonorum er gratiarum reßdet, ut nemo uel adeó doólus, uel uere ßapiens, uelprophcta^ qui nonab illo acceperit. i.Corinth. 4. Qnirf eß quad non accepifli^Si accepimus,undeiEx ßnte hoc. Si igi* tur à nobis nihil habemus,quomodo uiribus noßrts glo riari poterimusf qua; plané nuült;e ßunt, etiam nihilpof* funt,niß uegetat£ ßterint diuino ßgt;iritu.

Noî omnes. ) Siue reßres ad Prophetas, ßue eie* éks er ßdeles,uera ßententia eß. Ndm C hrißus caput eccleß£,qui Ui tarn e^ ßdutein largitur. lU enim uißunt

ÇapJ AN N o T. I O AN. OE G O U ellDeo patri, ut perChrißum ßliunt fuumnos locu« pktetQrea qult;e dare dignatur, in gratiamfilij fui do« net,lit omnis gloria in ipfum redundet.

fimpliciter gratiampro gratia. Equidem ipfe tarn gra^ tus eflDeo patri,tantumq; fiiuorë ajfecutus eft, ut pro pter iSlum,qui eß iuflitia noflra,fanàificatioqi noßra, prop teriüum inquä acceperimus er-nos gratiä. Cluia enimiüe habetquod fit filius natura,ztr'patrimodis omnibus gratus : propter iUum accepimus nos quoque maximum (3quot; incomparabile hoc beneficiu, ut in loco filiorum D« ««weremKr. Alij exponunt gratiäfuper gratiam:tdeß,maximä.Eieri enim Prophetäuel Apo fiolum,ucl alio quopiam munerc ßmgi, in utilitatem ec clefi£,gratiaquidcmcft, z^incomparabilisgratia. Si quidem filij E)ei fitcrimus,z:rß’iritu C hrißipr£diti,ut poßimus clamare,Abba pater, hec eft fumma gratia. Et hone fententiam pojfe conßare, ex fcquentibus aps parct.Sed illud placet, quod perChrißum gratiam in^. ftenimus apudpatrem,beneficium pro beneficio.

Quia lex data eft per Mofen, gratia ueriias per lefum Chriftum fada eft. yß uidere maximam gratiam,fummumq^benefi^ ciumt

IN E V A N G. IOAN. 20 cium^quod nobis diiiinitus conceffian cflfComptirabo nunc Mofen cum C hriflo,lcgcm cum HuungdiOjOquot; ui dcbisbcncficiu hocnoflrit nutltocIJcexccüentißiinu. Ç^uod dominus lege dédit per Moßcn, etium rede in^ ter beneficia coputa tur, tainetfipropter naturam noa ftram uitiatam,male nobis cefferif.quandoquidein nos adeoad peccandü procliucsQrmorbidi. Lexq^uiant o/kndit, tamenuimftciendi edqu£ per legem pr£cn piuntur^non concedit.Occafionem dedit naturieut »j.« gis fireret, crgrauiuspeccaret : fcicnterenimubilex pofita ejizycognita,peccdtur:amp;'id multo grduius eß. Qudinuis lex in feipfd fdndtt fit, cy t^re inter das nd dei coputdndd. Edpropter cyiudieoru pgpulus deo grdtior bdbitus eft, quid lege dccepit .üdmo' PmIus md K0.9. inter c£terdpriuilegidgcntisfu£hoc coined mordt. Dicit duttUidximte Idudiszyfuntminominis apud uos efi Mofes, Cf nihil prlt;efirtis illius dutoritdti, nihil illi derogdrepdtimini : fiLteor,legë uobis coceßit: fed fi ilium cotuleritis cii C hriftD,qudntulus efi f Et quitt eftquodQhriftusnobispnecipuecoceditiDicit, » ÇIS ceAÿéax, grdtidcrueritds,utfimusgrdtideo, ut coputemur in numero filiorÜ Dei. Idin no filij ira;, mortis er tenebrdru,fcdfdq lucis (^Dei. HJc grdtiä dccipimuSjfi ftiritus Q hrifti pdrticipes fiierimus. Hicc grdtid in nobis operdtur, ut quod lex præcipit, perfia ciumus, iiunqtM ea qua; lex prd'cepit ddimpleftcinuSt c 4

Cap, I A N N o T. IOAN, OE C O L, ni/î concejjusßälfct nobisj^iritus, nifi etiam gratiaiU la.r)icis, nonne fùcre Deo Abraham, lacob, ZT A\ofes,uelquifub lAofeuixerunti No» »eglt;tm«f grrfs« tosßälJeDeo. SedquomodogratißHifnntDeo,cr per quemfUon per ^Jio[en,(edper C hriflum:neq^per obferuatione legis quantulacuq; ßierit. lamquij^onte legem perßciunt,ficut quida,qui[nb lege ßcre, hi non (dicni à C hrifto. Quid tribuit j^iritus Chri/hfut quod inuiti ßciebamus cogente lege, nondum accedente ani mo or corde,hoc nunc prompto animo prteflemus. Qu.is mutabitcornoßrum firrcumuel faxeumut fes quaxortnoUeßatfnemo niß diuinusßiritus. Ecce hoc donum eß quod à C nbsp;nbsp;nbsp;conceßum eß.t^am ilia duo

non ab inuicem diuidimus, gratia crßgt;iritum:ita enim (th leterno ßatutu eß. Sed quid ßbi uult quod etiam uea ritas conceßa eßf Veritas coceditur ubi hypocrißs ont nino außrtur.Aufirtur, quandoßtiritum Chrißiacctf pimus. Alioqui ßi multacxterna operaßciamus,ßema permanebimus hypocritte,donee fpiritusßtnihis pe élus nobis immutauerit. Noneßueritasin nobis abßtp ßgt;iritu:cr ßiiritum nonaccipimusobßq^Chrißo.Cona feihneu eß, ut qui beneßeium Chrißi agnoßeunt, per ßdem amplecluntur,zy ßlij Dei cenßentur-.t^“ ßcut ue ritas in Deo eß,ßc etiam in Ulis. Alij ucritatem conßo runt cum umbra legis, ut in Epißola ad Hcbr. Ea quie ÿf lege geruntur,umbra ßtturarum ßiicre, ut ßaerißeia, extcrmi

I N E V A N G» I o A N. il externa circunci[io,fabbatiimo'c, l/hautcingualia erantfCrajJà,crumbr£. vbi autem Chrifliis uenit (^uceritur circunciÇio cordis:quales decet,ut omnia ritu ßant. Sacrifida quie olimpræcedebât, perfè^m C hrifli facrificium fignificabant. Summusfacerdos ipfum obtulit,fatisftcit pro pcccatis noflris.propterea, dicitur ueritas. Vis Mtem lUud aliquanto cîarius agno fcere ƒ ecce hoc déclarât. Admilfus es in arcana, apcr^ tus eft paradifits, ut uideas aliquo modo Deum, quem ante Chriftum nequaquampotuifti cognoficere.i^emo uenit 4 patre,nifichriftus.interna reuelatio per Chri^i ftum eft, qua trahimur fuauiter ad amore patris. Hac eft lüa magna gyatia qua^n fequuntur externa dona CT'beneficia,

Deum nullus utdit unquam, unige^ nitus filius exiftens (uelquieft) in finu pas t kóa trisilleenarrauiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Traj/-rTr«

Patrem nunquam agnottifièmusynifiperfilium in^ notuiftèt : nunquam tam benignum Oquot; tam fiuentem humano gentri cognoui/Jèmus,nifi hoe maximum be^ neficium innotuijjêt perChriftum : qui non fiolum do^ cendo apparuit, fed etiam ftólusfiater nofter, quum 4jfiimpfit carnem noftram. Ex hoe Heet cognoficere quantum humanum genus amet.ïoan.j.

ï^ullus.) Deüficimuscorporalibusoculis'quanf doquidéincorporeusefter inuifibilis? nouideri.Quit

Cap. 1 A N N o T. IOAN. OE C O L tcscum'ioanne-.ubiMtemtton fucceßitcxeorum fen tcntMyCoepcre feuerius dgere. qitafi dicerent: Quie di^ ÿtitds tuai videinus tuam uitatn,fdnilimonid ddinird bilem,prater communemhominummoremuiuis,Ion ÿefecus daces qudm exteri fdcerdotes. Cupiinusfcire quisfis,utedif fdcerdotestedignohonoreprofequdn» tur. Hiec pldnè uidentur nonfine ntdgnd tentdtione dia ih, ut ïodnnein inducerent, ut fefe C hri/tum d^rntds ret. Seduideteinfignem modefiidnt lodnnis.

Iteruin obferudte modum loquendi Hcbr(eorimt: rgt;um uolunt dicere, conflintifiine conjiffus eft, djftrt mdtioninegdtionein fubiftiunt,utfuprd: Ettenebr^ eunt non cognoucrunt. I td etidtn hocloco,nequis ft-ui‘ ftrd drgumentetur, qndfi conftffusdd aliud quidpidm reftgt;iaidt,cr deinde,negduit,dd dliud. Cicit itdque con ftjfus,ideft,con{bintiftimcconftffuseft. Elon oportet hdbere rej^eóhimpcrfondrum. Nonmdioris ftciebdt fdcerdotes or Ixuitds lodnnes qudm umbrnmifed quæ ft)iritus domini didabdt, ed proloquebdtur. Sed quid fit conftjfus,cr qudle teftunonium de fe perhibuit, idtn pulchredudietis.

, Itd 071 foletddnotdri.Qjtdndondrrdntfententii tbaliquodiddjfolentprtemtUerc oji, Conjiffus eft, hoc

TN E V A N G. I O A Ngt; I) hocfcilicct.ApudLdtinos non opusexprimere St», lt;/«( per}i£h fententia. Ego non fum dlepromißusper PropPetdSiCrexpeéhtus à patribus. Ego non fum is,nonejlmea tanta dtgnitas, nolite ifltus dignita tent mihi tribucre. Etos^uo^ueexemplo eiusdocetubigue memores ejjc modeflite, ne hoc quod Cbri/h' c/l, nobis acceptum firamus. viuißcare hominem, intusdocee rcjfuntoperafpirituschrifti. Etosfolumminißriuer^ bi, diß’cnfatores myßtriorum : ne quis fublimius de Je fentiat.

ErrfttHrtc opinioapud ludteos,ßumptaexM.dlae chia Propheta, Heliam rediturü preeceffurum am te C hriftum, er prtecurforem fore, ut conuertat corda filiorumad patres. Et hoc erat eis indicium datum. Sei quoniam Sli craßiorem opinionëdeHelia habebant, undc rc/ponfum efl Ulis iuxta illorum opinionem. Eton erat expeihindus Plelias,qui curru igneo raptus in ttca rd. Hoc uoluit Malachias, quod hoc modo Hellas rea diret,qui uirtute er /}!irituftmilisejjêt,erqui non eßet recepturusperfonam hominum,ßd omnium uitia rea darguturus. Is dicitur Etelias apud Malachiam. Talent quondam decebat ejße priecurßore. Vnde in Matthteo cap.ii. habemus, loannemuereeßße Heliam.Quomo do efi Heliasi quod uirtutem Hclia: habet in fi. Simitis

Cap.I ANNOT. I O A N. OEC O ofor f orwm efl,gui ex A pocjlypft poUicenttit talent reditum deïieliazy Enoch : quamuis non dubitemus ante adnentum eins, er ante diem iudicij pricmißurtt, eiuiardentergloriä eiuspra'dicent. Anautemmultire ceplurißntyhoc nobis eß incertü. veniet dies iße incx^i peélntuserinopinatus. Credebant 7r«Atyylt;^itricuf (]uandam,lt;}uod anintic remigrarent in corpora, er ita putabant Heliam reuixi/ße in corpore Ioannis. Tant alienum erat apnd cos Prophetaru genus,ut plané pu» tarent nullum prophet à ejfc ßtper terram. I ta fieri fio» let M plurimum fiylemusadmirariquie ante ßikifiuntf ertiuæoculisobieélafunt contemnamus. Helias(re» ßjondet ad iüorum mentetn ) noßim, Alias uirtute re» pr/cfientabat Heliam.

Poteflisrepetere : Etinterrogauernnt eum tertio,. Voliieruntalterius anu^iam propheta: ei tribuereno men. Nonne tuesoTifocpütue, ille Propheta,pcr an tonoinaßä,quod fiit exceUentifiimus Propheta, de quo locutuseßMofiesDeut.tS. Sedcertüeßßacerdotesno ignoraße iflud caputfigt;cél?ire ad Chrißu:unde in gene reputaturhic loqui de Prophetaquodä infiigni. Iteru iuxtamentem iHoruloquitur. Nam habet teßimoniu 4 C hrißo loannes, quod plus fit quam Propheta ; utilt;^ ttiä arcana er abficondita ipfie fdebat.Sed Wanes erat limes

TN E V A N G* IOAN* 24. îùnvs infer Prophetäs er Apo/loios quia lex ufqueäd loannem. CumChrifhis aäerat, negat fe eße Prophet tarn, alioqui minime negaturus eßet , quid arcana noa Herat:fleeralijPivpheta:per eundemß:iritumproa phetatifunt. Id efl, Non/«m talis, qtialem me exiflia matis : quafi pofl multos annos fecuturus fit C hriflus. ludaiflitcntur in Piaggico, ’Zacharia, Malachia, ef S.frd cejfaße Prophetas, deinde nuUi Prophetie (ùere, ctfi probos habuerint homines: fed tales non ha» buere, neepte hodie habent. ïüis igitur temporibus age bat partim oßieium Propheta:, partim ofliciumpriea coms, quia quafi digito oflendebat C hrtftum : er qnM prophe tie iam impletic erant in C fcrijfo, non agnofeit ttomcn Prophete.

Itacg dixerunt illitQuis esfut refpon funT demus qs,qui miferunt nos, Quid dicisdetcipfof

Non ceßant donee officium Ioannisplenecognoa fcanticrhec omnia fiunt diuina difl!cn/atione,quo ina excufabilesfintludtci. Idefl, I:^onredibimus,fciemus prius qua autoritate haicflicias gt;nbsp;ut pnncipibus noflris dicamus. Nonne uides quanti iütfint, qui nos ad te mi« ferunt^ deccbit rc/fonderepro illorum dignitate.

Ego uox clamâtis in deferto, dirigitc uiâ domini, ficut dtxic Efaias Propheta«

Jtarejpondet tandem : Ego fumidauox, de qua dict^ turEfa. 40. ubi coniblatur Deus Hierufalem, e^- ad^ uentu C hrifti annunciat. Quamuis quidam exponunt eum locum, quod populus fùerît remijjus à Cyro rege Perfarum,ctr omnesfemutuô adhortatißierint,^:^ ita paratas eße uias domino. Sed nos ßdemEuangeliftis omnibus habemus,qui uno ore hocdiélum uoluntin Joannem.quafi diceret: Hoc dióhim ucre in me implex turn eft,iam nulla alia ßlicitas efl pro; ßribus,iüam fili citatem ego annuncio. Kolkore, uox damans. Jntelliit V gimus uocalcmpraconem qui clamaturuspalam, nuUiusßiciem reueritu)-us. i ta enim de ijs qui maxime uocalcsßtnt liceat loqui, ut flnt ipfli uox. id efl, uoca» liflimus annunciator Qypracurfljr domini, utparetur iiU uia. Hebrceiflolent coniungere : I nßolitudine parare uiambamidbar:uiainuia,fltuiaparatadomino.ster tKtur nbsp;nbsp;complanetur uia, ut dominus in hacpoflit ims

Ego.) ideft, ego occupauihocdefertum,z:yhae ^nus uixi etiam in deferto, ut per defer turn illud defm gnarcm,lucbeam effe in folitudinem redaihmdta cla^ mo qua deus commifit. Etiampotefltotusmundusap pellarifolitudo,cumdeflitutusefluirtutibus. Cluomo do paranda uia dominion alijs locisfeipfum interpreit tatur.quandoquidemomnesadpœnitentiamadhorta’e tur,reßpifcerc dicens. Qui igitur reßpifcunt, exfuper

lis humiles ßunt, ex dudhs ntifericordes, ex irdcundis miteS:,ex incredtdis credulitCy fe humiliant,cr defde« rant aduentum Cei. Namf)li efurientes iuflitiam, fcuntur er fatiantur. V nde illi um uiam parant, qui ardentibus defderijsChrißi aduentu expeékint, N ant in talibus cordibus C hriflus libenter inhabitat.

Parate.) id c/î, efloteparati,ut cutn dominusuea tierit, dignifitis ut iUum recipiatis. ïn banc fententiant fcripta funt ilia. Allegorias hic adducm, nihil ad fens tentiam conducit : nec proderunt his qui uerbum Dei audiunt naufeantes. Parati fimus,fed neq^ noßris tris tuamus uiribus illud,quia initium à domino eß.

Qui apud luda:os probatif.imi habebantur. Très feii£prlt;ecipu.e}udeorum:E/fcni,Pharifd!i,cy Saddu îudatorimt ctei. Sadduc£iadmoducamaleserant,zy refurreâios tresfedie, ncm non mdebant, nbsp;nbsp;non eßeßiritum affinnabant,

’ undcintercteterosmagisreprobati.Eßenimagisexce Eßern, dcbant:non cnim ueniebant comuni more hominu,fcd quemadmodu nobifcum monachùquidam ccelibes,qui dam uino abßncbant : Etiam ißt tunc no erant probas ti. Sed pharifei delegerunt medium genus. Hon crant Pharifci, tarn außeri ut Effeni, neq; tarn carnalcs cr contempto res diuinaru rerum ficut Sadduciei.ideß,exproba!ißi tnis ludlt;eoru, quorum fcià ab omnibus probabatur,

VAn'4 teflinionia Ioannis de Ckriflo principio nobis proponit Euangeli/la. infècundo tefli^ monio, mißis ad ipßim Leuitis 4 Hierufalem, intenv» gantibus num eßetChrijius,ut arrogaret fibi quip^ piam,negauit:fedfcinquiteUeuocemcla}nanttsindes ferto ZTC' ïamnonfatiseftuitarearrogantid,C7'alies num honorem tibijpß non tribuere,nifi (T alteri fuunt honorem tribuas. Propterea adhuc interrogatur.

Et intcrrogauerunt ilium, ôi. dixcs runt illiiQuid igitur baptisas, fi tu non CS Chriftus ille, necß Hellas, neqp Pro^ plietar'(4//^a/îi«/îg«iî.)

Hicc uerba (^erius diéh uidentur. Quandoquidê loannc in ßententiam fuam pertrahere nequibant blan ditifs, nunc feueritate nituntur quaß increpàtes âium, quanam autoritate baptizaret,cum idfibi nequaquam concelßim ejjèt àßummis facerdotibus ; quafi nihil age re deberet niß ab illis conccjßun : decebat ut ordinaria autoritate hocßceres, quam plané uideris contemner re.Apparet quod non fatisamicoanimo acceffèrunt Joanncm,non ut meliores fièrent, fed ut caperent ilium in fermonibus.Vidcmus enim quod poft tantant adhor tationem nihil melioresJÀÜifint,ttcqp C hriftum ipfum requifiuea

Quâfîdiccret : vilequidein minilkriu meumeß; neq;mthi aliquid amplius arrogo,qu4m quod aquii ferfùndo uenientes ad me. Jgitur alium queudam opor iebat inquirere, me multo priejkntiorem : parum efi quod ego ago, no oportebat mihi fuccenjère. lofephus in Antiquit.lib.perhibetloanniteßimoniu, quodpr£ Libro dicaritpopulo,utiujiitiàferuarét, utcoirentinunum cap.^o, per baptifmum ; quod non ob oliam caufam iuberet ba ptizdri,quàmutcongregarentur.H£cferuetis,utfcia tisbaptifmitin,fymbolumcogregationisejj'einunum. Baptißnui Et C bn/feis hocfymbolu eîegit, ne plus exteriue aqua; f'ymboluni deturquàmparcfi. Accédât uit^puritascrfanâimo congregan tiia:iHuduerumbaptifmaeß.tdieqiChriflusuoîuitul^ donis, tra homines addichs cfjè elementis,tamctfi charifasre quiratut congregati fimus inpopulum unum. Ita qui denuô baptifmuinducunt, quidaliudßciuntquameci^ clefiam C fcn/lt diß^crgunt r’ N4 7KI antca per hoc fym bolum coniunâi, iterum difiunguntur. îgitur nonlo^ quitur magnifiée de fiuo mini/krio. Id nos reâe fentiemusdenofirominifierio. Quatenusperhosagi^ tur,fit quafi in aqua ,fiue facramenta exhibeamus uel lâia, Liolo negarc intérim comitari uirtutem Jfiiritus

miniflranus uel ctiam clemcnta, fiuc aqua lit,ßuep((» tiis dotniniaiSiutMtcm ittaclßcäciamqiMndam bcant^id non crit d nobis pncfiohndum, feddC hrißo. l£d folius C hrißi dignitds. Dtf^enfatorcs tnyßtriorunt T)a folum fumu5,wtrd hos limites nos contineamus, vfiSip. Caeterum mediïis ueßrC (uelinteruos)

iUd inprdßentifolcnt exponere,pro inter uos ^udft diceret: Alius eß cotemptd! quidem fortis, unus è ntedid plebe, que ignoratis, iüe eft Ù uobis requiredus,

id efl, longe dignior me. Jpfeefl uerusprueceptor, doikr de mdgiflir, quem ego tanquam diflcipulusfeigt; qui debeo. Itd dutem conftitutum dDeo,ut ego prdccit dam, ille fequdtur me, tempore fcilicet. lodnnes hoc agit lit omnes inuefligent C hriflü, c dgnof :ant eum. l^on inuidet Chriflx:,neq; (cmuldtur.

Kebrdiflnus, dum reîdtiuum flubinde repetitur, ut Cuiusego. Sed non caret emphafl lUdrepelitipiut, llle tdMus cfl,ego nullus fum. C hriflus pcrhibet illi tejimo nium : inter natos muliaum no furrexit maiorioanne

! N E V A N G. I O Ä N* ar Bdptijh. Is ctütßtetitr fe nondignu foluere corrigiditt c^cei. Ibi coüigunt quiddm myfleriu,fi(iße olim moré^ ut qui uxomn qud dlter dimiferdt duóltirus ejjèt,folus retcomgiücdlcvi,ut uxorpoßet adillumreuerti. Vo lunt igitur lodnnc dllufijjè dd hoe. M.cd fententid, hu^ milidtis funt uerbd. Soluere comgiü,humile ntittißeriU efl.qudf ; diceret : Ego/«tn minifler eius,ipfeefl domi^i nus,coditor omniu,uerui mdgifler, iili honor debetur, rdinquite me, egoflim feruus. Itó neminê pudedt fu£ pdrititdtis,quoticsglori£ Chrifli dliquid dccedit,t{el chdritdsidpoßuldt.Nemofemdgispoteritturpdre indignis ldudibi(S,dumplus de fc fentit quùmpdr efl.

Hxc fada funt in Bethabara trans Iordanem,ubi erat loanncs baptizans* ' LocusißeBethdbdrdnon multumttbeßdHicro/ö lymis, proximo fcilicet loco lordanis. videtur nomen hdberc .i trdieóht. Beth domus, cr Abdr trdnfiuit : uel d }mus trdieéiionis: unde Abrdhdm fuum nomen hdbet qui trdnfiuit lorddnem, quid d MLcfopotdinid uenerdt» Erdtfrequés ddmodum locus iße. I^eq; cnim ßgiebdt lueem,qui dmdntißimus luds cy ueritdtis erdt. Proin^ dc in loco iflo ßequentißimo, ubi plures ïud^i conuene rdntquitrdnfituri erdntlorddnem, ïodnnê uiderdnt, unde fimd dd plures potcrdt promdndre ex publicd do ürind c:r bdptizdtioiK: etfi no longe d folitudine locus ißtfif.fed ßi in folitidine fiiijjèt,itequdqudm ddeo ßmd d 3

C hrifti increbruilJet. hoc^; oportebat ßeri, fufßciebdt alioqui folis uerbis ddmoneri .SedC hrijlus uoluitpopu turn dlJueßcere huic Iduacro, quo po/kd ßcilius bdd ptifmud fuis difcipulis dccipmt. Hoc nimm inteUige bdtHodniKSdjpiritufdnih. VndcChriflus dpprobd^ uityO' uoluit bdptizdri bdptifmo lodnnis. Ne ^w'ï igi turdjj^erneturlodnnis bdptifmd,ncq} minijkridApo ftoloru, quid idipfum efficere nonpoterdnt qu£ Deus ipfc amp;-c.Tdntu de fecundo teftimonio .îiunc fequituv tertiu. Kdilenus quidem de Cbri^îo locutus eß cordnt plebe ey îjeuitis,fed nodum indicduerdt C hriftu'.unde hoc teftimoniuin dpertius efl,z^ reueldtur C hrißus.

Sequent! die uidet loannes lefum uc nientem ad !pfum,amp; dicit : Ecce agnus file Dei tollens peccatum mundi.

Cdufdm qudre lefts dcceßerit lodnne, hie non ndit rdt,dn bdpiizdndi grdtid, uel dlioqui fdutddi. Ntihi ui detur quod Chriflus feruire uolueritdi^enfdtioni lodtt nis or muneri. Non erdt ignordns quod per lodnnent eßet reueldndus: proinde ut occdfionem lodnni ddret, aecefif-Gr ut teßiinoniuin dccepit,bdptizdtus eß.

Ecce.) Pduculd iflAfuntuerbd,fedin quibusmd^ ximd Idus Chrifli nobisproponitur. Significdtur^enint eße redemp toretirfdludtor mundi. N dm quipeccdtunt pllitjddfrt nobis iußitidin : qui lußitidm ddßrt, ident inortein toHit w'tdmqi concedit.Tantä loannes frts

IN E V A N G, IOAN* 28 lotit digfiifatc agtta I?«’. Okm ägnus ajjumptus cjî in ßcrificium. Solebant in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;immolareai^

gnos domino: prseterea ajjitmebatur agnus in pafcha^ t^Uodredcmpti clJcnt de[erttitntc Aegyptiaca^tiuod angelus pepcrcijjct ifrael. Isolimcr.it ufusagni .Sed ißcagnus neq;rcdim€re^oterat,ncque uitmnpra:fl:t^ re,neq;patrcmreconciliare,fedcxternumfymbolum Agnuspa» folum,zydatusinßgurampopt(loueriagniquilubfef /chalisfynt cuturus erat. Propter fummam igitur innocentiant, bolunt» quia uerc immaculatus agnus,nullum deliilunt in Chri fto repcrtum efl.Proptcrca uerc dicitur agnusDci, qui Deo placuit, quem nbsp;nbsp;Dc«j iwfit, qui er ßipfum

Deo, quiaDeodignus eft. C^uidcxbis omni^ bus habemus, quam Chriflume/Je innocentißimuin crDco gratum,erita ut propter ipfum peccata totius inundi abolcantur f Non dicitquitoUitiüiusuel alte^i rius, ßed totius mundi. Nequeßolum originarium, uel peccatapatruin quipr^eeßerunt, fed in gcncre loqui^ tur. ïd eß, quiequid macula; uel Jordium in mundo efl, illius dignitas er iUius fanguis abluerc poteß. videte^, iam etiam aliquo modo derogat fuobaptißno, Aqua non abluit,ßd fanguis C hriß.i.toan. i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ccr£«

quantum ad dignitatë attinct,fulßcit purificare totuin mundum à peccatisifcdut confeientia; purißcentur., Opus eßßgt;iritu fanch qui operetur in nobis fidéiHam, nt credainus nos fanguinç C hrißi ablutos-.crquotquot

Cap, I quot;nbsp;A N N O T» I O A N,, OE C O L, fcduÀturÀpeccatis fuis, iftb fmguincpurificlt;(ntKr:utl^ deeximidlausChrifliefi,

Ille eft de quo ego diceba : Vir uem't poft me, qui ante me erat, quia primus (uel princeps) meus erat, 0(5 ego nefciebS il lum.Sed ut manifeftus fiat Ifraëli, ^ptc rea ego ueni baptfeans in (udpcr) aqua,

Kifceuerbisitaadmonm mit. Ecce fuperioribus dicbusmultadixi inlaudeinijîiusuiri,quemhâélenus ß.cie ignormimus'Min ode ft. videtif quis ittc fitfRcpe tite uos nunc ip ft qmntus fit, cui hadenus tuntum tefti moniumpcrhibui.AMdiftis:illeerittpjftntcuenturus, dcplcnitudineeiusomnesaccepimus, gratia program tia.Quandoquidcinmagiftxripfepri£fenseft,indignii erit utadhxreatis difcipulo.JOumdicit,Eglt;} ncftie^s bamillumc^c.duodicitngnorafte feChrijium,O'bit ptizafteaqua :hoccft,utbaptifmusquo ego baptizo minus fit fuftjccTus, quafi coïludatnus inuicem, o uo» luerim gratificari cognato meo ; eapropterftchim din tiina dij^enfatione ,ut minor mihi cum tanto uirofiimi liaritas,ut libentius accipiatur baptifmus. Solum bapti zauitadftituru. Vere nefcicbat ilium. Häetiampuer uixit in folitudine,non in Hierufalem inter facerdotes, fed in agro o nemoribus. No« idea folus fiiit,Ht quif piäpucriliterpoftitimaginari,feduixitinterinocuos.

jfraël.) Propter quem fcilicetmijjuseß, utcolli* ^dt oues qu£ perierunt in ifi-aël.Idin indicut quomoda cognouerit ipfum, ctr indicut earn (cientiätn non ejje i cdrne fanguine,fed fuperne homini cotKedi^

PEr«c»im«stt(lt;pfrHf^- ud tertiuinfeflimonium^ quod Bdptifln fdludtori dedit. C ot^icatus C hri fliim uenicntë, dixit : Ecce dgnus Hei qui toUttpeccd* tumundi : quibus uerbis nürds Chrtfli Idudet tefldtur, nempe Chriflum ejje fdludtorem omnium,ettr imntdcu Idtdm uidima,. De /joc teflimonio poßed inquit, quod fujjiicione cdredt,Qr non dd grdtidm effe loeutit : Qiii prior me eft er. Hum itd loquitur, indicdre utdt quod non loqudturin grdtidm,uelquodneceßitudine fold iuntfius ftt, uelftmilidritdte deuinihts. Efeftiebdm tb lum,ftingor munere meo mihi dHeo iniunih, non lo^ quor ex grdtid dliqud ,Verd fententid huius loci,ft qui^ dem modum B.ebrd:orum dgnoueritis. Huo dutem tro Huo tropi. pi inhoc dich occurrunt : unus uerbi eft,d}ter fenten»

re,quod inpr£fenti dióhiin efte uolunt,ut Ldtini : Odi pr£teritum hunc hominem,id eft odio hdbeo. Itd uidi uel feint. Sic pro pr£fen hoc loco, utftmplicior fententid ftt, EgonefcioiHu, in p, pr£fenti. Etft uocem dgnofcitis prima,,ftcile dlium tro pu dgnofcetis,cu dominus dicit: Hifcedite d me,ego ne feio uos, pldnè dominus notât nos omnes, quid cor not

uit. Sed dicit : lamnon rejjgt;ido pcribnam ucftram,fed an ßceritis mluntatem patris. Fungor indicis munere: iain uos non agnofco. Eoî didmus nobis ignotos effè^ quando no ddperfonäloquimur.lta loannes.No idea fit ut tejiimonium firam, ud d bene uelim:nihil tale fu Jjgt;icad oportet : tnagis me monetiniunólumopus,ut mani/è/ktur ifraël fuus redemptor: ob banc caufam ue »i ut baptizarem aqua. Si quit ultra fdfdtaretur: Vn^ de autem tu habes^quod fit tantus corain Deo?

Et loannes teftificatus eft,dices : DiH genter intuitus fiitn fpiritS defcêdentê fpecie columbæ de cœlo, 5C manfit fug illöjSi ego nefctebâ ilium.Sed is qui mi fit me,ut tingerem aqua, ille mihi dixit.

Hoc eß indicium munerismibidiuinitus iniundi, quiacumbdptizareturàmeChriftus,uidicœlitusjfb ritum ftnilum quafi cobtmbam:alioqui ego plane non attendijjem hominis Uhus gratiam uel ßmiluritatem, uelcdiam cauftm : fed cum hoc cerncrem, pr^ceptum datum fat mihiutilli tejhmonium perhiberem.F.thifgt; ce fequentibus uerbis dicit fibi fi-chm reuelationem:

Super quern uideris fpiriium defcen dentem amp;nbsp;manentem fuper ilium, ille cftquibaptizatin fpiritu fando.

IN E V A N G. IOAN* JO tnihi indicMit cr rcuelauit uenturum alium, qui tufané^lo ejjèt homines buptizutums, CZ hune liceat hoc modo cogitofccre.Nimirii lounnespoterutfecunt cogiurc; Çiuid ßciam ego ftfoLt aqua homines ablue» rofquattdoquidêaquaefl,neqi(aqpoteritpcéioraho^ tninumpurificare. inteîlexitautaliumejjcqui f^iritit corda hominupurificaturus eßet, cuius purificationis fymbolu aqua externa fit. Ç^uomodo aqua externa ab luit corpus,itaßgt;iritus,qui uiua aqua eß,emundat cor^ da,ut Pßal. si-Ampliuslaua me àpec.crc.Obticuit E uangelifla baptißnü C hrißi, quomodo baptzutusßt, cum ab alijs Puangeliflis defcriptus eßet. Baptizato C bri/lo uifus efl fpiritus fanéhis : non quod antea non ßcrurrplctusßgt;iritu fanóh, abfit : üam diuinitas 4 Chrißonunquäfcparataßiif.undecrchrißusappeb latus efi,quiauni^s efl ßgt;iritu fanóh, Horaautba^ ptifmi,quando reuelari oportebatChriflum,hocfit g«o oflenfum fitit loanni, C hrißum eße plcnu gratia. No« fote defeendit in iüum ßgt;iritus,fedmanfit ctiant in illo,ut E.fa. dicit: Spiritus domini fuper me, eo quoi unxeritme.ïtemcap.M. Spiritus domini quicuitfuper tne.ideo in illo reßdit plenitudo omniu bonorum. Eus diuitiaspoßedit C hriflus etiä inßns zy- in utero mater no:fed noßit iflis donis ußis,ncq; oflcdit fetale doóhn remaluale poß baptifmu. Hic quado legitisßiiritufan defccdereßcut coluinbä,quießiofolct moueri, qua

ifii( columbx fùerit : quMÎs curiofa eße uideatur, utilis tarnen ueladhoc fùerit, ut poßimus de alijs rébus ßciliutiudicare. Soientfèrède huiußcemodi fenßbilb bus rebus pronuncMre,(iuodan^eli ad cruditionent ho minùhafcefpeciesa/fùmàt. Sicutetiamquando Dez« apparuit M.oß, in rubo ignis, cj- ea qu£ tunc externis ocidis obiedzt fi^re, adminißrata efjè dicuntur ab an» gelis. Simili modo de iUa columba uifibili loquuntuf, quod formata ßt ad tempus aliquod ab angelis. tioc certum eß ety neeeßariu conßteri, Deum uelßiritum fanóbim nulli creatur£ßeuntre,in unamperßonam, quemadtnodum uerbumDei carnem hominis aßum» pßt.Abßt ut talem unionem ponamus in homine. Sic ßi qiäs uelit annunciarc de columba ißA, ZT dicere coluin bamefßeß^iritum ßanilum, isproßüo midtum aberra ret. Sed quid fàciebat ida columba?ii oc nempe,ut indi caret ubertatemßiritus ßandi in C hrißo, er hunc eße uere un^hun à domino: idco columba erat docendi gra tia er oßendendi. (^jlißcunq^ ida ßierit, ßae animata ßiue inanimata ,nihil ad nos:fùitßecies ida uißbilis:ßed non eß afßrmandum ßiritum ßanihimin ßua natura columbam ßäfße. Auguß. in lib. de Trinitate copioße ida traSbtt. Ciuod ideo indico, quia mox eodem loco, ubi decolumba locutumeß,deßymbolis noßr£ reli» gionis loquitur, quod etiam ifh inßituta ßnt ad do» cendum,mmiru, beneficia er gratiam Dei.Proinde ne ,

I N E V A N G* I o A N» Jt ccjje efi, lit ^ui cotentiofius loquuntur, neq^ audire mo dum uolentes,qm Ecclcfiaßidloqiiuntur,maximeersgt; rcnt.]S!amftaquam uelis c!ffirmare,ejje fulft^ntiue gratiaßiiritusfattdi, necej/è cji ut alerres,nißi (avsi-s fiä!,quod nemo negat,ßi duo lOa hoc modo tecUcsutiia rc. Simili modo loqui poßumus decana dominica. Hoc autem dixi, utamouea quorundam impudentiä, qui cum audiut ita loquide rebus fenfibilibus,quaft gr4 tiam dufiramus, calumniantur. N ónne mdnißfkt cics lumnid^ CU nemo eß qui neget Chrtßum eßeplenu gra tid,quddo columbd[edit ßuper ilium. Et tarnen eu hoc aßerimus,chrißumeßeplcnußgt;iritufan0h,nihilcmi nus nolumus créature uißbili hoc tribuere.Jdeo mani^ ßte ßuntcalumniie. SicÖteniioßeritde elcmentoante oculospofito,nb tribuimuseffiéiumelemenlo,fedho'gt; minibusquißdemhabent. Similiserroreoruminuer^ CraimtUld io extemo : uerum ßcilequiß/iritualesßintpoterunt in his rebus iudicare. Sacrameta duntaxat impijsßunt ßgnapurd,quict impijßent : quißdepr(cditi,iUi utique non abipfopanehcchabent,ß:daChrißo.

Egoneßeiebam.) Memores eßisquoddixi.jdeß^ non loquor ad gratia illius, qued nunc teßißcor uidtßgt; fejßirilum-.hocloquorideo^quiaprteceptumhabeod I)fo. Baplifmüinßgt;iritufandv,ß)liusChrißießc,an tea dixi.Qut bapiizatßiiritu, is cor hominisinnouat, • Krtf rt m Ad«;« plcne mortißcat, Pharacnem noßrum

Gap.I AN N o T* IOAN. OE C O L. demergit,fiiât^ nos noms homines. Homo hoenopd terit pr^Jkre. lamficut uidmusin Chrijlo quipriuS plcntis gratia crpo/led baptizatur : ita nonun^uâ fit, «f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;anteajpiritu fianâc prtedùifnt, cfpcftea id

ipfium fignis conteflatifr.üon e/l neccfiàriu ut duo illa coiungamus.Fit ut nonunqua quofidam in album eccle fiæafcribamus,qui nonfiiiritü fianéhim habent^fied bo na jpe adepturos tenemur. Abfq; dubio multi ab Apoa fiolis baptizati, qui/piritum (dnóbim non habucrunt.

Hoc îoannes audiucrat: uicefi filius dilechis in quo cbplacituin habui, hunc audite. Proptcrea noluit occultare illud. lam quamuis pro:fens fit, O' cord mini firo, omnes tarnen adhortor ut iUum accedatis, o pro redcinptoreagnofcatis. ïiihilprofidópoffetamplius in laude C fcnyti did. Sunt qui inter fi-u6ius baptifmi co manor ant,ubi baptiz^tifierimus, tunc nos quoq^fph ritu fando impleri,fieri templa eiufideinjO fiUos Dei. Verum quide eft,fi quidë à/piritu fauih mox illuflrati pofi baptifinuin fi(erimus,o‘ucra fidcs accelferit,tunc fentiemus nos effe filios Dei, o clamabimus,Abbaplt;t ter.Propterea etidhoc obferuandum efi,C hriflum fuo Jnfitfutio baptifmocofccra/finobisbaptifinu,atq;ctidtunceffe laptifini. inflitutum. Nd quipofi C hrifium baptizati erant, no opusbdbcbifntrebaptizdtione.Btfi inAdislegatur, quofdarrt

TN E V Ä N G» IOAN» 52 çjuofdà rebaptizttfosejjè: fedignorabdtddhucJjn'ritH fanâum, hocefl,nS fciebantChriflÜ. Quiautemcon ^egantur in difcipulatum C fcriPi, ecce ij ßciunthoc, ^uod Deus db illis reqidrit. Ndtn ßdes exigit ab illo,ui ^uodcordecrcdat^reprofitedtur.l^oneninthocdici mus çjuod fsoflrcfurreâionë C hrifîusprimum inflüuè ritbdptifmum,fedficutincxnd inflituitritum fynd^ xeitgt;s,cr fanélificduit, itd cum ipßc baptizdretur, ptifinuinßituit. SeduirtutënuUdmilldduo externa hd . bent:exfanguineChrifliuirtusconfirtur.Sifidcmin Virtus fa* C hriflum habes,tuncfdcrdmentd efficiunt aliquid. cramento^

Poftero die loânes iterû ftabat duo nnn ex fan ex difeipulis illius,amp; cum infpexiffet le gHi«eCJ?ri fû ambulante, dicitîEcceagnustlledei.

Hoc lt;judrtuteßimoniu eft Ioannis,quod pnebet ebrifto .Et uidetc quomodo femp pofterius teftimoniu dliquid dddatprioribus. Primujcora plcbe:/ccundu,co ra /dcerdotibus,etiâ cu periculo quoda : tertiu,priefen te C hrifto : quartum, cUftipulis fuis,qNos nidmftfkà ft dblcgat,crddchriftumittit. Idmnouult utdifdpuli ip film ftquantur,ftd ut diuertant ad uerupweptorc. Idm tempus utucra C hrifti ecclefta cogregdreter. inte rim licet animdduertere, quamuis loannes multo tetno porepnedicarit laudes Chrifti,erpduci confluèrent ad C hriftum ex fuis, nihilominiu «0 deftitit adhortam» rfo .U(t nobisperfencrStid opus eft, nc^ ob auditorun

nonnunquam tarditatem negligcntiome/Jè debanuf, Stabat.y Quidctm aUegoridmadducuM de

fe,fedpotiusperfeuerdntiÂinofjicio fignificat. Etiain quodammodo uidetur expoflulare cum difctpulis.

Ecce. ) Pctucdftmt uerbd, qult;c hicponit Euange lißa. TSondubitoquinEaptiftd pluribus dix€rit,Qr inßammarit animos difdpulorit ut adirent Chrißunt fcrcliék).

Vix tandc à fc dblegarepotidt difcipulos fuos, au^ dieritt tamë eu, cr fecutifunt C briflu. Sed uidete ante omnia quomodo caute difcipuli accedut C hrißü,creu piiit expertiores ßeri de doiîrina eius Qrcouerfatione,

Vbiq; Euangeîifla; modefliam cr manfuetudinent commémorant Chrißi,or tanquam exemplum propa fiunt, quàm blande iTlosadfeuocet.ln Matthao cia» rum quomodo uocarit.

Quidqu^eritis. y ïdeo ponitur, ut manifißetur gloria Chrifli. Si quisuideritßchematißnum, quomo» do omnia diuino ordinc fiunt,uixßatispoterit admira^ ri artißcium Chrißi.tamprincipiononlaudadfcdpri tno omnia perquirit,ut cum ad alios uenerint, habcant occafioncm gloriai^i laudandi C hrißum.

ofllaudes quas ïoannes Chriflotnbuit, narrai quomodo C brißiis difciptdos collegerit. Varias autem apud E-uangeliftas inuenimns uocationes. Nrfw ißa: qu£ hie habentur fùere prima: omnium, de quibus alij non freiunt mentionem. Vnde Petrus nbsp;nbsp;Andreas

quamuis inueni/Jent C hrißum, nihilominus iterum dia greßi funtad fua, cr nondum adhaferunt utdecebat praceptori. videamus autem hoc diligentius, ut difea tnusetiamnos fieri difeipuli Chrifli. Ndiw «tpriw«»» admoniti fi{erimus,ne contannemus. Semper enim tar datio prodit maleuolos animos, z^parum conaliatose Jta etiam legimus apud alios Euangelißas, wMata thteo nbsp;nbsp;c£tens, ubi uocati à domino, relióHs omnibus

qu£ habebant,fecuti funt ilium. itaiUi reliqueruntfuit tnagiflrum ad lUius admonitionem,zfr ignoto adh^efies runt.Repetam pracedentia non fnc fi-uâii.^

Et conuerfius.) Secuti nofuntfolumpedibus,fed etiam animo.Hoc mmirum aduertitchriflus,quo anii mo tHum fequaris .Multa: turbie funt fecutte C hriflu, quas ille no approbauit, propter incredulitate illoru»

Quidqult;eritis.) QuamobcaufamadeflisiQui uolunt e/fi difeipuli Chrifli,ante omm'afuas mentes dqudicent, quid apud C hriflum quxrant, num feipfos uel ueritatem,num humanam uel diuinam ftpientiamt Unde pulchre pramittitur iiU exhortatio. FaHemirfl

Cap, I AN.NOT. IOAN, OE C O L, proftdofi apud me quiefieritis id quod Pharif^i pet culiare habent,ut magtii habcanlur apud homines: quod proprium etiam Sophißis eftnoflro feculo : tale nihil inuenietis.

Videturi/h re/ßonfto firè aliéna ab interrogation ne.Chriflusdicit: Ciuidquaritisilllidicunt: vbiman nesflüi non rej^ondent,fed quitrunt. Vermn expcndia te uerbapenitius. Rabbi proprie ßgnificat priccea ptorem, Cupintus autem te utipneceptore : appeUan mus nunc te magißrum : tametß alioqui comune apud Hebrteos nomenßtt,equidempropter multitudincnt fcientiiC datum efl.

Vbi manes. ) idea uenimus,ut conßietudinc quatt dam CJ ßmiliaritatem tecum contrahamus-.quaninus plané teipßim ut uiuamus tecum,amp;ftmus tui dißdpun li. Haéienus diß:ipuli ioannis, nüc tui. Pelix tranßgrefn ßo à toanne uenire ad C hrifium.Si hadenus quandant (xternam dodrinam accepißi de rebus comunibus,cy lade enutritus,ut in Epißola ad Hebra:os,accipias ali* quando ß)lidum cibum,quem inuenies apud Chrißum: fileeß doder cordium,er uere die/tdlxulsius ßcit. tio ßilum ore,ßedenam pedvreadhareamus. Dicut, C upimus apud te manere: attamen ubi gußum accepe rimus tua conßtetudinis, mmiruin retinebis nos totos.

In hoc äifcainus, ut ijuicrdmui ipfutn C hriflum ue rdmfipientidm. Sidutemornosquærm uoluerimus ubi mancdt C briflus, inucnicmus iüumnndnet in puris (y fdnüii peihribus, dWdt mentes humiles ztr ueritdit tis duidostfi quis prd:ceptd eins feruduerit, dä lUum neu niet,Qj- mdnÇonemjÀciet apud eum.

iJoncontrddicit petitioni illorum,gudftinfolettd fer petdnt,uel qudfuelit mdioribus tituhs db eishono» fdri-./edßcile ddinittitqt(ofuis,quipnrocrfimplici corde ddfe ueniunt. Scitote dutetn nonfolum ißos duos difdpulos inuitdri ,fed potius omnes nos inuitdmur, ut Mdtth.ir.hdbemus: Venitedd mcomnes,(^c. Nott enim dbfap caufdßgt;iritus fdnóhis tdlidprdwittit in prtS ßitione. Vixußgt;idmlegitts tdm cgregidsimitdtiones, qute fe cldnculum infinudnt .Tdletn decet ejjèuitditt mdgiflrorum, ut conß/icud fit omnibus, ne 4 quopidnt reprehenddtur, ne dmet tenebrds, fed Ittcein. id eß, ed qu£ dgo tdlid funt, qute lucem non dbhorrent, qu^eq^ cupio omnibus mortdlibus eße perßx^kl : etidm ßcilis fumdd excipiendum quo fuis. Vtindin poßemus uiderc munfuetudinem noßri prtcceptoris, quomodo ipfe hd^ bitet in cordibus fuorum.

No» fxtis eft dccclerare ad tdm fidelem pMceptod rem : neq^ fitfficitpio er fimplici ueritatis auido folnnt accedere, nifi etiä afifiuefedij fedulusfiisapud talem prieceptore. O/knditigiturquomodo inprimo cogref • fuadhiefieruntChrifto. Supramodumigiturarrifiteis habitare cum C hrifio,quid iUo die manferut apud illu.

fidtis hordrumcoucrfdndio'coUoquctl di cum Chrifio : mifcebdntprincipio uberosfirmones, dbfiJi dubio,etfi non fint huiuficemodi conficriptùîJdin mox cognouerunt ipfium efie Mefiidm, ex immenfit fit pientid qudm dudierdnt, Mdnendum etidm nobis eft,fii femel dd Chrifium uenerimus, ufiquequo uiuimus. Sint plex eft hiftDrid,fied fit quismdieftdte C hriftidttêddt,ii dUegorids no reijeietmä. hoc ingcnHi eft ficripturie.At» qui nolumusfidcrds cu uulgdnbus Utens cofitre : fed ut cteterd reijeids temerc, non uideo quomodo probetur.

Secimd.) QjtisdpudiUosmodusnumerdndifue rit,exdlqslocispotcrisconieóktre. l^dm fiiCpchdbe« mus primdm,fiecunddm,zyc, quid dmdtutino tempo» re incipiebdnt, ut nos d meridie. lE.tita mdnficrunt totd iUddiedpudChriftum.

Andreas frater file Simonis Petri erat unus ex duobus eorum, qui audierant à loanne, QC feciiti funt iilö, Ifte primus viuenit

IN B V A N G. IOAN* J5 inuentt fratrcm ilium fuum Simone ÔÔ dicit illi : Inuenimus Mcfliam,quod eft fi interpreteturjChriftus ( ideftunóius. )

(iui uere C hriftum reperiunt, hi no funt contenti fuafdlute,fedinflninnMnturfecum,O'cupiunteti4plit yimos 4ddi(cere,fiiccrej; fiM falutis participes.Hoc hlt;t bet proprium diuinafapientia, ut no inuideat a}ijs,fei Çiquàplurimos poßit adducere, hoc curaret modis ont nibus. N eij- wnt appellat folum magiflrum,fed etiant ttlcßiä,qui d Prophetis praidiéltis eft, dec^uo iam tan^f tus rumor uhiq-peruagabatur: Ham toannes multa in eius laudem dixerat, zy totus mundusfuftienfus erat in expeikitioneChriJti:Hcbdomad£Danielis implet£ erât.Pacilc oftinfusftäjftt quis in C brifto, propter me diocre ucftitum. Hon ibi ftimulitiu, neq^ tanta pompa miniftroru,lt;judlidpleriq; f x IiwktJjpeikibit, qui ops tabant taiemregem qui Salomoncpr^ftrret. Apparet autem illos traâosficiftèàdominoad fui cognitionê. Quodftatri annunciat, etiain nobis annunciatum eft: ïnuenimus Meßiant,maximum thefaurum. Solent E* «dtigeliJliC itt/iTereKoccjindgiJ uulgatasapud Hfbr« os,no ut Opus fit argutari,quafi multum in his lateat re trufum,(yquafipriuilegium his uerbis conceftumfit ineantatoribus,qui folent Adonai tyalijsuti uocibits adproiftigiasfuas. Sed cu maior pars ex ïudxis côuer ff,tyhuiufcetnodi uoces cognofeerent omnes,ut^Rabs

Capa ANNOT, lOÀN, OE co L, i)i,Halle!uMamp;c. Proptmareliguerunt uoces ißäs^ quia omnibus notas :ut in uernacuto quis dicat, Bonus dies:etiam tonlbribus cognitum.Tamen ne offenderen turgentes iftisuocibus, interpretatureisquid fit. Itct f^nosquoq;,(i dominus dignatusfiterit nobis conceal dercpr£ alijs cognitionem Chrifii, libenter quod no^f biscommunicatumcfi: alijs etiamdcmus,optantes ut Chnfius omnibus fiat notus,z^ qttantumin nobis efii ndducamus quospolfiunius.

Ita fegeßit Andreas. 'tJunc de Petro nobis fiemta efi.tsà principio, quia juturus erat princeps apofloloa rum, egrcgium cognomen à Chrijlo accepit, ut uoce^ tur C ephas'.quod nomen etiam hie interpretatur.

lefus cum efletintuitus ilium, dixit î Tu cs Simon filius Iona (.alqtoanna) tu uo caberis Cephas, quod inierpretari licet Petrus ( àpetra ucl lapide.)

idefi,Tu eris pofthac faxens O' firmifiimus. U4 C hrifius prophetizando Petru conciliât,o fnum pro priufiscit. Hoc inuenimus inferipturis, quod hi qui no mina aliquibus mutant,indicatfe effe dominos eorum» Sic cum Habuchodonofor Danielem ofocios eius du ^ijfet in captiuitatem Babel, ut iam cenferentur de fia ftf^i^ regis O'proprij,immutauit eis nomina, ita C hri

IN E V A N G. IOAN* }(î fini lîâs difdpulis eleilioribus qu^ed-im irtfignia ddt no tnin^ ,fden! qu^es ohm fùturi cj]ênt. quafi dic.(t ; T« nunc cris inibi dileôbis (y propriiis, proptcrcd do tibi nomen. Çjjtdre dutem uocetur Cephas, alibi interpret tdttmeji. Adulatorcs'Pdp£à mipzAn deduxerunt, ficq; Pdpain caput Ecclefi£ uolunt jiccre:Sed hcbrahi cadidio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à lapide cognomen/îonpfit. nbsp;nbsp;Ani^^

madiKrtite,fi tranfierimusadChri/ium,ip[enouant nomen nobis indit. ld eß, neeeße efl exeamus de domo noflra, er nouo modo nominemar. Piïrwn refertfifler uesnomentuum, modoaliam uitamindues. Ui ßiere primitia; apoflolorum. V Itra commémorât quo modo er Philippum uocarit per feipfiim. Vidcte iterum pul chrum ordinem, quomodo autoritas Chrifli crefldt. Andreas mittitur i loanne, PetrHs lt;i diflipulo Chrifli} Tertio C hriflus ipfcuocat Phflippum, erfuain auto* ritatemoflendit.

Portero die Icfus uoluit egredi in G a liix2 (campcflrisalioquiregio)^ inucnit Phi« lippuiUjSC dicitiî!i:Sequere me.

Etwm in hac uocatione Philippi uidemus opus Dei : nam Philippus non ojflnditur ex uocationetflai Poteratdicerc : Nondum audiui miraculade te,ncque hadenus habitus cs pro fapienti uirouttefcqudr.fed erant ejflcacia uerba C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eapropterflequitur, quitt

Cap.I AN N or. IOAN. OE CO U lliM pofîe4 nbsp;nbsp;Erat autem Philippus à Bethfaida, à

dißa. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eranißrepifcatoresincaduitate. lofephusßdße

Rtey dlid (^utenuper oßrndiinm proprid cffediß cipulis C hrifli, hoc unum crdt, ueros difcipulos fud fdlute non cjß contcntos, ßd fumino fludio inguiyerc, er cupm, ut quotquot pojßnt ddäuccre dd C hrißum non negligant.Ud Andreds Petrum ddduxit. Ita etidnt nunc hoc loco Rdthdnacl Chrijb dißcipulusßt.

Philippus inucnit Nathanaelem, QC dicit illi: Quem feripfit Mofes in lege, amp;nbsp;ProphetaCjrepei irtius lefum filium lofephjillum qui à Nazaret eß.

Incidit Philipput in K^thdndelem, er mox partie ciponßxit fu£ ßttcitdti{,cr quantum thefdurum inue nerit,oßendit,ut congrdtidetur ei,

QjfemMoßs.) Rihilenim itdcomendduitMoe ßes in omni lege fud, dtq^ uenturum Meßidm. Vitde ine ftgnis locus eß Reuter.i8. ubi legimus Deumpromite tereprophetdm dliumßmilem Moß, qui loquetur poe pulo,quid popidus uel conciotUt ibi dicitur,nolebdt uo (cm dominidudire.Approbduit hoc Deus quadpoßed ptr

f tr Prophets locutums fit eis, id efl per Chriflu}n,qui fiiniliter lege /frdt dc Mofcî ipfc, fed melius explunu» tdm, cz qui erudiut etiMt noflrd cordd, orfcribdt la geminintimdcordispenetrdlidperfliiritumfdnóhm.

Efl cr dlid propbetid ddmodu Celebris, quæ dpud Mo fem hdbetur.Eidm Idcob idmiam moriturus, præ» Qfn. 49 dixit inter ctetera: Elondeflciet uirgddedomoïudd, donee uenidt Silo uel JfàeflidS, cui dggregdbuntur gen tes. ibi mdniflfli promißio eflMeßiiC.V idebàt recefl flifl fc^ptrum er uirgdm, id efl,regidm dutoritdte,er iudicidridm poteflatem de domo ludd. Nulli idtn dm^^ plius indices dpud ïud£os:regndbdt enim Romdni,er Hcrodf s idienigend: quod mdnifeflu indici^ erat Mefl fidm proxi)numejfe,undeomnes expeébbdnt eum. ideo tUe fuum gdudium quod coccperat ex Chrifli no# cdtione,dlifl comunicdt. Nullus Prophetdrum qui non dliqud ex pdrte de C hriflo prophetduerit:er cit de re^ gno Chrifli dixeruntjUtiq^ lt;:^d£ C hriflo. Sic er Chrb jînj in^wit Mofen er Prophetdsfibi feflimoniuddre.

Si me non dudierint, neq; Mofen, neq; Prophetds du^ lodn dient.videtis Philippum flatim officio Apofloli fungi dpuddlios,ereximifs IdudibusChriflumprddicdre.

iefumNdzdrenum.) Siquisdfàcie hominéfpee ihre uelit,uel profapidm,uclflimilidm,uidebitddmo« dum humtlem : etfi exfrmilid Dduid,tdmen non in pri fiino décoré erdt utexilldcligcrcturregcs uel indices,

Capa ANNOT, IOAN. OE C o L, Et Nathanaël dixit illi : Poteft he alt^ quid boni eile ex Nazarethf'

I üud C hriftus ex nobis omnibus petit, utßmusßnt plices flcut columbie,Z7prudentes fiait ferpentes. idq* licet in ^iathanuële reperire, quemadmodum poßea 4 domino ipfo comendutur, quod ineo dolus no fit, cr quod uere fimplexfit. i^ihilominus cumitu fimplex ejfet,noluit tarnenflatim recipere C hriftum, cum uide retferipturasquodammodo fibiobfifkre. Legerat ey Cap.z apudMicheamprophetd,utM.atth.dicit: üequaquä minima es inter principes ïuda tu Bethlehem terra ïu^ da : ex te enimproditurus eft dux,quipaßet populum meumlfracl. Hoctefkinonitiapudomneslud£osuuß gatum erat, Meßia ex Bethlehem originem traäuru: unde ojßndebatur quod ex N azareth effet: (gamuts poßea plurimu uerfatus fit in Liazareth, Oquot; primu ab angelo Maria: illic annunciatus, ey patriä fuam uocet Nazareth, tarne poflea fub Augufk uoluit nafei in Be thlehem,ut Luca. Habuitigituriulhm qua:rendi cau fam,ne fibiimponeretur: ey Philippus ficilior in affu tnendo C hnjlo. quafi dicat : Vide an ita feriptura ha» beant, quodC hriftus ex N azareth ueniaf.uidetur om nino aliudper Prophetas. Admonemur ne ß,cile fina mus nobis imponißüacifs uerborum fi quas feripturas i)abemus,imà nihil aduerfus illas recipiamus.

Rudisadhucerat Philippus,or nonpotcrutfubti^ Hori dif^utatîone ^^dthana'cli rc)jgt;ondere, fed mittit ipfumddChriflum,hondfl-gt;e,fi uideatiUiusmirdcuId CT operd, pr£tcred dudidtfdpicntidm oris eius, quod algt;fq;huiufceinodi tefimonijs ddduci poßit .Egregid exhortdtio eft,at dcceddmus dd ipfdm ueritdte.Si quid idle obqcidtur,ne temere reftdgemur,amp;ddmonedmus Utdlij rem melius explorent quibus mdiusdonumeftt dubitdbdt Pbilippusipfum eftc ^^ieftid, etft fcri:: pturisnonpoftctprobdre:utmultiqtàChriftidmfunt, ScripturS-neq^fcripturd norunt,ftdjpiritwn in corde eorum hd^ neftientes lgt;ent,ne^cum T^idthumtelcdiftiutdrcpoftiint, qdftciint

kfus utdit Nathanaëlem uenientem ad fe,2lt; dicit de iUo: V ide uere Ifracliia, in quo dolus non eft»

Videte hoc locoproidri Çhrifto,fi diligenter /où ptUTdsferutemur, cz nihilominus omnidßcimus qu£ ad inueniendu C hriftum pertinent. N 0 fdtisfitiftet Nit thdndëli,ft dUegdftèt profe dióitcm Miche£ prophets tlt;e,niftetidmdiligentiftudioChriftumqu£fiuift'et. So lentftrèfempercontentiofi ueritdtc omitteretedpro's pter inquit Apoftolus,ecclefidm no hdbere earn confue tudinë ut contenddt. Sed quonid Philippus ueriftmilia dixerdtdbfque dubiode moribusChrifti,uetiitQrui» ■dit.ïtdfieripoteftjUtnosprincipiofcripturânonreile

inteUigamusJdeo ttoftru erit contendere in adyta /cr[lt;i pturte,Qrdepofito lupercilio noftra rationis uidea^ mus rem ipjant. Ba Dei niifericordia, ut oftendat fe ijs,lt;iui ueritatem quierunt. Vnde is meretur talent lauf dem, ut dicatur ejje uerusîfraélita. id eji, nofolum fef cundum camemfed etiam moribuspatre fuum lacob, qui alio nomine jß-aöl, quia binomius fidt, refirat. I ta obeximiam fimplicitatem ßiitcbmendatus. idem lOf cob etiam ßmplcx, habitus ah Eßau quaß mpoflor,ob Smflicitas coniuniklm prudentià. Simplicitasfil cordis, ut no cu piamusque)npiamoffèttdere,»cq;ueritatiscurampr£ Cen.^^^ termittamus. Ecce in hoc fiat imitatus patriarcham la cob,qui nomen habuitafupplantatione,ficutßater eum cognomindbat. Erat tame uereßmplex,cty homo pacißcus, zty diligebatur à matre. ItaC hriflus illu t^a thanaelem nobis comcndat. Alij offerunt hie duplices iß-aelitas,quoßdam fècundum carnem,e:;yquoßdam ßea cundum ß^iritum. îJefeio an ßttis tempeßiueilla diflin £lio addatcatur.îios relinquimus iüa. Alios negat C hri fhisßUos efße Abraham,ut audiemus Ioan. 8. alios pro bat. lllc autem imitatur uirtutan patris ßa. quaßdiccf ret: ideo uereeslß'dclita,Gr reäe imitaris iß-ae^quia non csßaudulentus,nequepropterea ftupidus.

lî admirabaturillamChrifli ßtmiliarem appeUaa tionem, unde mores illius cognofeerc cupit, qui ipßunt ßmplia

ï N E V A N G. ï O A N» jÿ fimplicëpronuftcijuerdt. à talent laudem cuipia ex^ hib(re,n5panium tartutisindiduefl. i^eceffèeftutii deas quid in pcëkre hominis lateat,cnideas intus qua iis ßt^^ntequäpronuncies. Hocnoncfl hominu,fed /o lius Dei,quifcrutatur corda orrenes.ldeo periculofifn fimuin iudicare de alqs,cr codemnare tanqua impios, dolofos crmendaces. Fieri potefl ut homo aberretpr£ terfuam.uoluntatem:(^ ut nefcimus quanta fit cordis aïieni impietas,ita etiam ne/cimus eius iu/titiÜ. J^efci^ tnus anhomoamoreDei uel odiodignusfit.Loquor dealijsut Eccleftaftes habet. Parcelauda,parciusuitu Laudtor el fera, inquit Seneca. Hifce itaq; uerbisftatim Chriftus iudicarc cdi indicauitfe uerum M.eßiam effe,qui incordibus homb quem, quid num regnet,quiq; penitißimacordium cognofcat.De^ requirat. niq^ in hoc locoßttisprudenter agit. quafidiceretMi^ rum eß, haâenus nihil tecum confuetudinis habui, ut ita me totum cognofcas,quafi alienusfim à dolo.

lefus refpondit,0d dixit illi: Ante« quam uocaret te PhilippuSjCxiftentem te fub ficu J uidebam ( uel uidi ) te*

Alt;imonct i^athanaelemeius loci,inquouocatut fiiitper Philippum. inciderat enim Philippus in FJaa thanaelem apudficum arborem, cum abeJJetC hrißus à longe, idm indiciu ueri Propheta oflendit,cum orca* ifd ©■ occulta,qult;e homini cognofcere non licet, didti

Cap.I ANNOT. IOAN. OECÖL. tuturder utcertumjÄciatcitMntusßt.Tutur^äutemerabfentU übßntia di prcediceredpßum opus eft Deùnon enim eà fe extendit cere, opus humum imbeeillitds : uix quie ante oculospofttuftunt Do. uidetnus,quomodo qu£ procul diftidentfînterim often dit nobis urcunus quafdam rationes eleilionis apud Tgt;eum : tribuimus enim omnia diuina: miftericordine, quod uel 'nunc uel iUum deliget, neq^ licet noftris uiri^ busadftcribercquicqua.Vultdicerc : Anteanouitena ' efte doloftm, ctft adbibita ftriptura rcieccrisme : uidi tejhmonui tuum non ex iniquo pechreprofluxiftè-.er quoniam cognoui te abfp dolo,cr it a coïlocutum cunt Philippo,non eft mirum ft me tibi cognobilernftciam. ita cciftat dubitatio, quare Deus multis reiaHis, paucit quibuftdam donet gratia. Multi audiuntidem uerbum,’ pauciautonagnofeuntChriftum. Ipft intelligunt qui TàZfdh. t4 abÇq-hypocriftillumquarut,iuxtaEzech.Siidolunf inpeéiore tuo pofttum fùerit,tum dignus es ut mittatur ßlfus propheta quo ftducaris. Si Nathanael irriftftet Philippum,dignusftiijJ'etreie{lione.

Kefpodit Natbanaei SC dicit illitMagi fter tu es (lie filius dei, tu es rex ille Ifrael

Videte non ftift'e hominem dolofum : ftatim ut con uiilum eftpechis eius,iam no mordicus adhlt;eftt literie, quam.anteaproduxerat contra Philippu’.fed moxuet ritatërecipit,er fuo ftenßui renunciat.quaftdicat : tant von eft quare cot}tranitar,quia tu occulta cordiumnoa

r N E V A N G* I o A N» 4-O fh, ^Kod folius rt« e/l : nece/]è iifjàtear te ejje Meßiät Sciunt ludtci zjAridni C hriß « ejjè uemm Deißlium, non utfanâi alif htercditant ,fedtMtnrafiliu! Dci, O' praali'js. Ecceetiain ifle noofjrnßts ßit ab humilitate (■'hrißi,(^crat adinodum doihi5,quod apparet ex fcriptune teßimonij! -, qult;e citantur partim per ipßtm, partim per C hriflum : noluit tarnen Deus ilium aüega^^ iJathanael re numero apoßolorum, ob hancßcilicet caufam. De« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[gt;j a=i

legit enimpifcatores, er Matthicum fedentem in telos, poßolu nott neo, homines rudes, ut cognoßcatur diuina fapientia, eleéius, er ut per uerbumcrucis inßtuaretur fapientia ißius Hiundi:etfiilleprobus,eruditus intege erc.^Jemo igie tur fi alijsdonis pneditus fùerit i^uamßatres, tegreßa rat fi non apoßolatus muncre ßngatur : namßjiritus hiecdonadißribuit proutuult,inuiibtatemeccleftie. î^on eß reßieöljis perfonarum apud Deti : humiliores aßümuntur y prout Deo uifum eß. C or nobilius mems brum in corpore, attamen manus, qua; ignobilior eß, magis laborat. Jdq; accidit ^lathanacli.

Refpondit lefus 6C dixit illi ; Qiiia di Xi «bi, uidebam te fub ficUjCiedis'.maio ra illis «idebis*

Id eß, admodßpbata eß mihi fides ttca er ifln ean» dida fiicilitas,quod ad unu rneit uatieiniü confiteris me filiu dci,quia fixi tibi occulta, quod fub ficu te uiderim ecce uidebis maiord. Si no neglexerimus prima dona.

ei nd liberiilitds,ut in dies remunerct. Si fdlentum di^ firibucrimus, dominus fupcr multd nos conflituet, or uidebimtis multd plurd. Contrd ft négligentes ßterb ïtius, er tdlentum deßderimus in t!rrdm,td lt;juod con^ cejjümefidufiretun

AVdiuimus heri qudmßcilisßerit TSldthdndël dd conßntiendu ueritdti, er quidßdem initio decldrduit}yncerd,dccipitpromißione,quodpoßhdc longe mdioribus donis honordndus fit. Legimus itd:

Et dielt illi: Vere uere dicouobis,a nunc uidebiiis coelum apertum, amp;nbsp;an« gelos Dei afeendentesjà defeendentes fuper filium hominis.

Aduerbid funt conßmtdndi er iitrdndind eß,in ue vitdte euenietpldnèutdico,tutôpotesßdemddhibe» re. Dixi nuperuulgdtißimdsilldshebrdicdsuocesejß; infertds,eoquodplerifq;notie erdnt. ^^oneßutdllego Anten, rids dbßrufds rimemur. Dicunt Amen, ßgndculuin precum noßrarum.lbi dlio modo dccipitur,quid Deus ucrdx,non dubitdinus quin ßdt quod promißt.

Videbitis.) î^ird operd Dei. A nuc,id eß,poßhdct Quidertidtbdndel Chrifluuocduerdt regel fidel, et ipfi quoq; dppelldtus ßierdt uerus Ifidëlitd, qudle fiitu rum fit regnum C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 4 ßgura jfidëlispulehre infi^

IN EV AN G. I o AN. 4.x mMt. Gen. z8. legimm, quomodo cum lacob proßcifce returtnMe/opotamiam,frgiens ßatreßuo^o-cutn dormiretnoäußiper lapidem,uidit feulant, quæ per» tingebat ufj; ad cœlos,Qr defeendentes O' afeendentei angeloSjOitdftantemquendamfcala^oc- lUctm figu ramexpiicatChriflui.Tu e5ifraëlita,oexpeóh5re gnum : aignus ut cognofeas quale regnum ft. Plerique ten cnimt regnum expeShnt, quafi C hriflu^ regnatu* ru'ifit ut Solomon et alif reges : fed illi longe faUuntur: erit aliud regnum, quippe in ßjiritu : regnum caelorum O' dngelorum ; ut iam fit confeenfus ad coelum. Eft cae leftis O' angelica conuerfatto eorum qui pure iuxta Euangelium Chrifti uiuunt. ttauidebitis fatis clare quomodo uerbaifta tamconcinne fuperioribiKcoba:» reant. Haäenusfiit claufum coelum, quiapleriq^tera renis addiili, utparumdecaeleftibuscurarint. Hade^i nus promißiones terreme, ubertas teme, multitudo Horum, proftnda pax o fecuritas, Oquot; fmilia qua; ho» mines huiufnodi magniftciunt o ftupent. üunc alilt;e promißionesdätur. Chriftusdicit Matth.f. Beatipau peresftirituoc. It.t n«nccoeI«m4pen'tMr,e7'd«i/jfct libusad caeleftia mittimur.Eigura: tranfierunt,ueritas lÜuxit.Coelum hadenuspropter peccatum Ada clau» fum,nuncdeo patri per Chriftiim reconciliamur. Jpf; primogenitus ingrejfus eft,alijs pateftcit aditum.Alij Meant nobis quomodo ucri angelidefcenderint fape

Capj A N N o T. IOAN. OE C O L de cœlo, z^fiierint frmilidres hominibus : nbsp;nbsp;hoc non

ibo inficids:fed hoc loco non conuenit. Chriftusper fea lam lacob fiit nobis priefguratus : ipfe uiaiUeritas^zy t(ita,per iüumingref'us adpatretn.I^on eß miru,quot quot dd ecclefidtn deipertinent, hoc nomine appellent tur,ficut olim prießgurdtr.^rcum prieflrnt uberiori co ^nitionedei,fciuntper C hrißum indeptos.

Eefeendentes. ) Id cß,minißerijsßnguturprout Deo libitum ßerit. Scitisdngelos mittiinminißeriunt eorum quifuntfdlutis cdpdces: ! td qui Chrißi erunt, i» Chrißo ojnnidßciutdguntq; in Idudem eius.Afcendut fl fe totos deo trdiùint, relinquentes ißtt terread : Sichlt;t ritds requirit,iterum defeendunt, utproximis feruidnt. Superfilium hominis. ) N empe ccelum fîtit dper tu in bdptißno -.duditd uox,Hic eßfilius meus dileflus, C^c. Seduideturplané dttudere ddiüdmfifffrdm.Cœ lum dpertum, quatenus C hrißo cr huic fcdlte adhiefe^ rimus.lnfumma,dicitur dUsadefferegnum cœlorum, ^tubihoc reile expenderitis,mdiorißuOufequeas mi raculumaudietis.

Ht die tenia nuptiæ fichant in Cana Galilçæ (addiffirentiamid^ ! teriHsiuxtaSidonem)et erst mater J lefu ibi» V ocatus çft aût QC le fus

Iniflo inir(iculo(^ult;inlt;ioqui(iem EUM^eliftaince» fgt;it nobis indicare aliquomodo qualc rectum Chrifli quomodo uoluerit hoc parare )toüitur fuß^icia ^U£dam,qtMft proptma climinare omtiino uditeantt s^uam à deo acceperant benedidionem^cr uelit omni;* »0 taies angelos jàcere^utneq; edamusneq^ bibamiis, Crc.Elibil talium prohibere uenitChriftus: Ndftier fuapra-fentia nuptias honeftasejjè declarauit. Prtete reacibos quoq- non ejjèprohibitos/àtis clarc indican tur. Regnum cœlorum noincibozy potu,adR.omti^ »4- Poh«j ßiedatur anadfit gaudium in ß^iritu ßtn^ do. tiihiloininus interim dum adeft in nuptijs,pubgt; chrisfigurisdeliniat,qualia in regno cœlorum expeai ' danda fint. Nam quamitis initiaparua zr contempla^ zy nonnunijuam dßgt;eriora,exitus tarnen erit admolt;* dum gloriofus zr admirabilis. Omnes c^teri apponunl primum bonttm uinum: fed hic mos mundi eft. At in mt ptqs, in quibus eft Cbn^lKJpriecedit crux,deinde refute redioorglorificatio.

Nuptiie. ) Nondiuuoluit dijferre Chrifluspo/l» quamaccepit tefttmoniuma ioanne,fed ftutimglorii fuam maniftftare tempus erat.Neq; longo interuallo poftea uidebitis Chriftum uerfari in Galiläa.

Mater.) id eft, muter, ez quatuor iUi, quos nu=i coUegerat Chriftus, digtMti funt comparere in ƒ *

nuptip.Eccc Phjrifd-i!,cr ijs qui intcrnam iufiitiû non agnofcunt,in hisnuptqs jhtim oboriripotuiß'et affin diculum -, utpoffea patatorem uini er turniuorum na* minarunt. Sed Cbriffus appttret libenter in nuptijs^ nc conculcetca qu£ deus anted infiituerat. (Quidam, üuptia; mundum,calibdtus calum replet,dicunt. Si iditddccipidtur,ut arcerenturquiinconiugio funt,pld né effet blaffhemum di{lum,ut Hieronymus, Ambro fiusz^ dlijdixerunt: er itdddmodumpdruusnumerus Cap. 13 qui paradifum aedperent. Ad Hebr. Honorabile eff inter omnesconiugiume^cubile impoUutu. l^eßmus itd temerdrij,ßuenuptilt;e,fiue hilaritas quædam ßt, quicnoninterdiSbi ß/nt ddeo,ut offrndamur.Aderat Chrißier Chrtffu5,preebuitßeficilem,mitcm,er nonddeo grd^^^ Ioannis col ucm.todnnesin deßertouefeebdtur inß}litiscibis:Chri lat io. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßiis uero exorditur er gloriamßeam oßendere incipit

in ipß) conuiuio. loannes quodammodo legem docebat, Chrißusuero Euangeliumannunciat. Vtlexaußerior, itd uitd Ioannis aufltrior: Chrifli uitdß{duior,er inße Euangelij naturam indicat.

Eadem qu^ein Chriftouidetur beneuolentidcrß^ cilitas,etidmin gloriofaeius matre quodammodo coi^ gnoßeitur: mißeiicordia enimmouetur proptercosqui tarn inopes erdnt,quod nonßatis uini nd hoc conuiuium paru

uerMhcy ex tali mifericordiä dcficTum ui^ nifiliofuoindicat.quafidicat: Eccclt;jn4m tenues ßrtu n£ funt iflorum hominum: digni ejßnt ut guis fubueni^ ret, ut nuptias fuas uel honeflius, uel cum maiori/jilen dorecelebrarent.

Vinumnonhabent.] Eionmanißflepctitiplio. No« n-dt talis resgu^ paUmerat petenda. Sed Chri flus inteïïexit mentem matris.

Id efl: Ciuid mihiiecum efl in hac re midier? curent iflipotiusquibus hoccomijjumefl: Architriclinus dc“ bebattaliaprofliccre: egoey tuuocati hoflgt;ites. Preen terea uocat mulierem, non matrem : non ut doceat con tcmnendain matrem, uel parentes non eße digno hono re colendos-.fldiam indicabatfeueniße admaiora oa pera,0‘fenoniam agniturumutmatrem. lamuenit curaturus coeleflia, mater fltggeritde rebus terrenis. Sicetiamper triduumquatfltusamatrezy iofeph,fla Lue.z mile fèrè dédit reß)onfum:ubi uoluit declarare feuea niße ad maiora opera. quafl dicat : Tuiim O' meu erat ifta non admodü curare. Etpulchrè admonet ut « tern renisrebus animos noftros auocemus.

Scilicet, ut monftrem me.vbi admirari quispoflêC cum Chriftuspaulo poflmiraculum flccrit, negat taa menfuam horain aduenijß. Tupetis cx ine ut ego ada

Cap.II ANNOT. IOAN. O E C O L.' miniflrem, non habent Uli : nondum eß iüa hon rautmedcclarcm omnibus. Hicitigitur dehac hora, gtM gloriafuMt pluribus miraculis manißflaturus eß fet. am hoc mirdculu qudfiintertenuidcenfetur.ïn^ terim diffidlis eft, nibilominus aftentit. Hoc idco dixit ut omnibus modis in initio uidereturdeclinare uanain glorMm,tjuod ftrèin omnibus mtraculis Chriftumob fcrudfte uidemus, ne glorioftdus uideatur. Alius, cui ua na glorid cordieft, multis uerbis fuam gloriam idild^ ret,^ dureos montes polliceretur,fefe tdlid^r tdlia fàûurum.Atqui Chriftus ftmuldt,e:y ceteris neftcien» tibus,hoc mirdctdumßcit,ut cieteri mirdculo uift),con gitent quis fit dutor tdnti mirdculi. itdomnidnon dbfiq} cdufd fieri uidemus. Aliqifo modo per difiimuldtionc cit,Hord med nonduuenit. Quid mater uolebdtfnon ne hocurget,ut cieteri uideunt filium fiuum longe prlt;es ftantioremfHon potuitignordre quern genuit filium. qudfidiceret:Tu firtdjfis hoc uelles utfic prodirem : ut etidm infra ab amicis audit,ut aficenddtin Hierufidem, Cr palam fie monftret.

Mater fllius dicit mintftnsjQuodcS^ que dixerii uobis/adie. Erant autê illic hydriç lapidcae Cex pofitae luxta purifica ttonem ludæorû,capaces fingulç cados duos uel tres.

ï N E V A N G. I o A Îî. 44. indxorum cofuetuditù. Siepiuslauabantmetnui, iuxta legem, fl guid contigi/Jênt impur urn. 'tiegue àppofU in hutte ufum,ut in oput fumerentur illud.

Dicit illis lefiis: Impiété hydrias aqua» Et implcuerûc illas uft^ ad fummum.Et dicit illis : Haurite nunc,2lt; fertc architri clino'.amp; attulerunu

CiU£ hic nunc dicuntur omnia, ita diligenter feri» ptd funt,ut certi fimui de miraculo,ut ntdla fit fu)})iciOf guafi aliunde uinum immi/fum fit. Ideo dicit,Erantam phor^ealJuarilt;e.^ioneratpoßibileuinumitt/^indl.Di:^ cit,ut impleant: id efl,omnibus uidentibus impleuerütz non aliunde guàm exßnte. Architriclinus ilia uidit. ibi innotefcitChriflushocmiraculo.

Aruum uidetur ejjè miraculum,guod C hriflus ex aqua fècit uinumtuerum fi penitius intro/piciatta-non minus efi quant quod ex quinque panibus,quinque hominum milUa pauit,uel quod mortuos fufcitMùt, O' ccelumot^amexnihilo condidit: exeadempoten» tiaomniaproficifcuntur.Viluitinitiohocmiraculum^ quiaßrtaßisfiqpicabätur alia rationeipfis impoßtunt e]fe, ut non raroßt, cum aqua pro uino, oquot; uinum pro aqua inßndaturin uas aliquod:ideo non ontnes expen^ derunt pro fuadignitate .Buangelißn, tarnen nihil on mittit, quod pertineat ad magnißcandum miraculunt»

A«tf om/iMmrffcr doininitejhtur defùiffè uinum.Set cundo, hydri£ pofiticnon permittebant fuj^icionmtf Min lUiisquii uinum injundcret,ß quisetiâ attidifjèt. Tertio,Chrifliis prtecipitut bauriàt aquas. Koc omni bus manißpum. rgt;cindc non minus maniftpumßcit a* quam mutatamejjèin uinuin.in fummùimplet£ funt neuttaß^icioadfit.

Vbi ante guftauit architn'clinus aqua in uinQ uerfam,neq; feiret unde effet, fed miniftri feiebât qui hauferant aquâ, uocat fponfum ÔC dicit illi.

Koepotißtmu p)eâandu,quod Euangelifli iuxta biflortam fßecbiuit,miraculumomni fujßicione carci^ re.M.aximepcrtinebatarchitriclinum pire,fed nefeie bat:at miniflri jcicbant nihil impoflurie hie eflc,fled floe lo pr^cepto Chrifli aquamin uinum uerflam. obflere uate de conuerflione: res admiratione dignaifled fluis uer bis id declarat. In Mo/è,Kirglt;zj« mutatam in flerpentem legimus-.uerum nihdtale leguntiüiincœna dominica^ qui ifkm mirabilan conuerflionem ponunt . 'Viderint quid ipfli ajflcrant,non efl modus flcripturic.

Omnis homo ponit principio bonS uinum;0lt;^ quando ebrij fucrint,tunc de terius(.flcilicet uinum)T u feruafti bonum ui nutnhukuïcp.

'Etium hoc loco tolliti(rfu]^icio,neJjionfus ßrtaßis nefcicntibusdlijsattulcrit. Sponfo proponit, qui plane ignorabat. itaque h£c omnia ad illuflrandum mtracu lumpcrtinent.

Audiuißisquo miracùlo Chrißui honcfhtât nu^ pticif,quod omnium miraculoruqu£ ficit,primu fuit. Vndc apocryphoslibros rcijccrelicet,in quibusmubgt; ta miraculade C hrifto recen/èntur,cum nondum opor» tebatchrißiim operarifignaantequam baptiflaprlt;£cu cumjfet. Multa aliamiraculaetiam fàéîafunt innati“ uitate eiuSifedipfecanon opcratus cflut reuelaretur. Kicctià affucfcamui ßcrmonibusdiuime fcriptttrlt;e.Ta. tcndum quidé cfl,omnia opera dei qult;c quoti^ ante o* culo5uerfantur,effeadmodum mirabilia: ßdßcriptura non comemorat inter figna et mirabilia, nifi ratio natu rie mutetur. Erat prater naturam, ut aqua natura uini indueret. Hlt;fc uocat fcriptura miraculatalioqui non j^iracula. habcmusdifcrimen inter miracula. Difcamus^loriam C hrifii,qui eiufdem potentia: eJi cumpatrc fuo,qui con didit feculum ex nihilo.

Ctcteri qui Chriftum nonmnt comitdti,ideß, neque aderdntdifcendigrdtitt,nonmulto melioreseudferune, neq; mugnißccrunt hoc mirdcidum. Difcipuli ante no^ nihil credcbant, fed uifo hoc mirdculo,cofirmdtd eftß’» des ip foru. Sun t qui hoc toco omnino explodant cdkgo rias. Sicut C hrijlus dnigmatis uftts eft in ftrmonib.fuis itd etidm mirdculd qud ftcit,uoluit effe fymbola maio^ rum rent quas opcrart folitus eft,et propter quds potift fimuinmundumuemt. Sicutcu hominescurduitàud^ rijs morbis,crliberauit 4 ddmonibus,utiq‘ hoc fecit ut inde difceremus ipfum effè curatorë jfiritualiti morbo rum. Ex illuftrdtionecdcorudifcimus Hluminatorem cordis O'c.Cumhocin cdteris mirdculis no poftumus iKijcerc,neqireprehcdere,0'Chriftusqudd0.nonunq teiHuslocutusfttutfdpientiftimus'.itdethdcmirdbiliit operdprdtered quddnteftmplicium oculosuerfantur^ aliquid mysiicu in ft habent. Vndeno temere iudicädi qui nonnunq ad ddificatione dlioru,dllcgoriiis temper ftiuas ex fcripturis colligunt. IdmhoclocoC hriftus uo luit oftcndere quale fit regnumfuum,ut Matt. az. dicit: Simile eft regnÜcœlorit homini regiere. Poüeaipft Chriftus uocdtur/}gt;onfus,crEccleftdjj)ofa. Et per hoc etid ddumbrare quodamodo uult, ubi ip ft prdftns eA, habere et idos fuu uinu,ficut hdhent j^/iritudlepaneittf qùos uino fuo inebriat cy- Idtificdt. Initio quidë cu lex nobis ç^pcxnitentid prddicdturtoffertur literd,qu£ potius

potius dqudfdpit gudm uinu,C hrifto nondu agnito.ilti io db(cnte,ijudfcunqi doârittds dttulerint ctid Apojhii ip(i,confcientid5 noftrds no fdtis exhildrdbut.vbi dutc C hrifius cognofci cxpmt,d(jud,id eft,lt;juod prius iitfi* pidum erdt,inutdtHrin uintl, cr dulcefcet cr inebriet. Hl dutem reiie fcient C hrijium,qui Q^filiu dei iuxtd di uinitdtem,crfi'dtregt;n noflru iuxtd humdiutdtc effc co» fitcntur, perq; ilium pdtremcœle/iem pldcdri crcdunt: iUorii tunc cofcientid uere recredtur. Iticq; dliud dffpr f-rcpotcrispoculum, quo mcnternddflichm fatis rcfooil Idre qucds.lgi tur iucundus ddeft nobis C hriftus,no tant terribilis utMofes,qui lege fudterref/edomninople“ tiusgrdtid,qui E-Udngelioexhildrdt.ln hocenimntdxi me gloridm eius cognofcimus.tldnc ob cdufdm uenit in mundu,non utcx dqud tdnumß.cidt..unum dlterum tcgrotumcuret,fedutnos fdluetdpeccdtis noflris.Sed interim,utdiélu efl,cdqu£ olimbenediâionë dccepe» runt flue dd efum,fiueddpotum,non prohibentur.^iU bil rigidum neq;feuerum fuo dduentu declaratur.

db (dijs E.udgelifiis copiofiusperfcripta funt, tdlibensomitit lodnes:ncpe,quomododlij difcipuliuo cdti fint, quomodo inCdpemdu legerit Prophetdm,^' in l^dzdrcth Efdidm:etidmultd mirdciddqult;e fubinde ßcit,edomnid relinquuntur.vbiChrißus caepitreueU rf^loriamfud,defcendit iitCdpernM tdnqudminlocu

celebriorcm, ubi clarcfceret. 'E.tficut toti iudlt;e£ primum,deinde gentibus Euangelium pr^edicauit, iU iMc. z nbsp;nbsp;nbsp;patriiC fu£ primum : deinde pergens Hierufikm,

Fratresillius. ] Etium iUic}t{iiun{iiPMguine.A.li , quidifeipuli nbsp;nbsp;nbsp;fri(tres,aliqui frutresfed nondumdifei

puli.Eeculitireiiebrlt;eisutcogndtos frutres appellent quieundem auum zy atauum fortitifunt : nam auos ap peUarefolent patres.Eluidmirumfi connepotesfemit tuo/dlutentfratresf

Et IÎÎIC. ] Ne(ji ufquead'O multa miracula opera tusell Chriflus iïliSyUt Marcus habet, propter inßde^ litatem illorum. Hucufij^habemus eaqueadinitiure uelalionis Chrifti pertinent, quotnodo reuelatusà ïoa anne, cr quomodo congregauerit difcipulos. Altera pars diftinâionis nunc fequitur. Kabebimus aliquot proßiliones : nempe quater proßüus efl in Hierufa^ Qttotani lem tempore pafcha;. Deinde coUigunt quod per tres ttispradica annos cum dimidio pnedicarit Chriflus. Erat mosut fit Cbn» omnis populuspafchafuum celebraret in Hierufalem. flus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfq; ad tnitiu quinti capitis hac profiélioné habemus.

Et propc erat pafcha f udçorGjamp;^afcen dit kfus Hierofolymâ5amp; inuenit intern plo uendentes boues eues SC colutn bas amp;nbsp;numularios fedentes.

Prindpio implctChrifltis hoc, quod diéîuinerdti prophetaMalachia:quiubide pr£curforeetidm qui£ dam dixit, adijcit: Et jhtim ueniet dominator domb tuts ad tanpIum.Hocprincipio oportcbat C hrißiim int plere : idco ilatim contulit fc in HierufalemÇalioqui la dfi obqcere potuijjent contraChriflum, quare non ipf fos etiam acceßif]~et)unde jktim inuenimus cos rebelles non idoneosregnidei. Inuenit C hriflus rcj Iwrfdicds peßimoin/htu. Oportebat Hierußalem ejjèciuitatem religione er iußitia florentcm,fed reperit/ßeluncant cßdatronü,eromnem pietatem inquteflum e/ßecom mutatä. ideo fintim indicauitfuo primo ingreßu, quof renam ucnijjet,nempeutomniainßuum ordinanreßi turret,er ueramiuflitiam doceret.Occuparant te)nigt; plumfymoniaci,ererantpotius mercatores quàmfa» cerdotes:erat mutatum templumin forum quoddam. Antca poüutum templumper Antiochumer Romoa nos,fed ifta impietas deo multo amplius dijflicuit : N ä ipfe uerumdei tanplum erat,in quo deus habitare uct Icbat. Externum templumfolum fymbolum erat inters ni. Sicq; in cordibus iuda:orum deus non habitabat,fcct ßabula immundarum cogitationum erant,pdrumido nei dd cœlefiia contempldnda. Idpofkd ex ipfo Hicon democognofcetis,quilegis peritus, nihil tdmen inteUi gebdt qu£ Chrißjisde regenerationein medium affè» K W. ingreditur in tempium, nimirum ^lorium patris

^ii^lituriis uindicaturus. vbiq; fe mitcm exhibtuti hicdutemfiióio flageUofteuijtineoSjUt panter agno^ feerent iÜuin e/fe iudicem templi. Hue fpeóhuit Budtt ^eliflit,ut pulchrè infmuet Chrijlum ejfe ucrum filiunt dei ztr faluittore. Erat Kieruftlem in loco editiori,una de quaquenerfum etfcendcbatter,fiue ab Aegypto, fiue à mari, uel quatuor partibus mundi:undepopsa tedifi^ carunt atdificia tempore Herodis qua: cot^icua erant per omnemïudæam-.zypropteramcxnitatem locus iße coeleßis eß.Quamuis locus etiam ißeita fituseß,ut ctiam ex ipfoßtu, hominem adßtblimiora duceret, ut cogitaret fecum,animo etiam ejfe afeendendum, zy re Unquenda iUa humilia er terrena. Profiâo no fine can fa hunc montem deus elcgit.

Oues.) Hocnonfinecommiferationeconfeript» eß.quafi diceret : Oportebateo tempore,quo ïoannes pra:dicauerat pœnitentiam,cr omnesindicabant ferb pturainproximo Meßiam ejfe,omnia mandata eße. Sed quid ojfenditiOuescr extemas uidimas of^^ bant,qua; hominc purificarc nequaquam poter ant,eta fl deus per aliquantu tempus admiferat ludaispotiuSt quàm ualdepraceperat.

Numularios.) ldeß,inhiäteslucro.Uiutuandispe citnijs admodum ingeniofa eß auaritia,quia ueniebant nonunq ex regionibus longinquis, ut à Libya zy Meßt potamia,quia ludtàfirèper totum mundu dijferß,zy co tempo»

to tempore multi Itldaietium Romieerant. tionficut bodie dtjperfi or exules,fed gaudebanr iure ciiatatum. ConflucbuatjUt in Adibus Apojklorum hubeniui.pro felytiexregionibus addicm/ißum.Hoc fcieniesfuter dotesddeocurabantoues adeJJe^Hocillis multomagif curte erat,(iudm ut reâe inflituerent populum dei. V ti^ namnon cogeremur hochodie deplorarein uliquibus Sdcerdotei tcclefijs,cuoportebdt facerdotes curare,quoinodopo ncgligétei'. pulum inducercnt in uitam innocente.fed fua potius cu rant quàm dei.

Ét cum feciflet flagellum e funiculis, omnes eiecit è templo,oues fimul ac bo ues,8C numulariorum æs fubuertit.

Ante^ docere inciperet,et feminaret bonu(emen,uo luit cxtirpare tribulos,ut effent copacesboni/eminif.

PRlt;f(ii«fto«£7» C hrijb diuifimus beri in quatuor itinera, quia quaterproßilus in Bierufalem. In primo itinere ingreffus ejl templu,inuentis nnmularijs crc. exardefcens zelo, omnes iUos exturbauit cr eiea dtètemplo. vbidocetnosanteomniaquarereregnu Df I, id eft gloriam Do uindicare, quatenus nobispoa teftsspermiffaeA. Sicquoqueuidemusquid obijcioa tur his,qui folam manfuetudinem Chnfti ex Euan» ÿ:lto wuerunt, quafi ntdlos lieeat fondemturetamp;^

tußr pleâere ; ^uij enim legerût Chriflu non damnajje adtdtcram,ideo putant indicia ejje illicita,cr Chriflutn nonpojjè condemnare.Qjcarcnon hunclocu perpeit duntiHic fiüoflageüoeijcit ucndcntescr emcntes^id quodpolka ficit quando quarto ucnit Hierufalcm fimi ïiter.quia hoe miraatlitth quod hicfcribttur,bis frâunt efi.Videmui in Chrifloctr manfuetudincmcr fcuen^ tatetn.inijsexercet feueritatem,quandouidet nonihil decedm paternte gloria^. Jn alijs manfuetus efl,qui4 nonucnitfibi ucndicareregnum terrenuminhoc mun do.Dixi,quifq;animaducrtat quantum fibiconccfjunt f[t. Alijs frrè nuüa poteftoi concejjd eft.,quàm ut fraters ne admoneantyUel uerbis coirigant^uel excommunica* tionc utantur. Alijs gladius utpuniätß:elera manijrßa. Hon uenit C hriflits ut iudex,uenturus tarnen ut iudex.

Et dixit uendentibus columbastToi* liteifta hinCjS^ nonfacite domum pa^ Iris mei domum mcrcatus.

lubetiHa hinc tollere, nofolum columbas, fed ones erboues. Cou/amaßignat. Decet domus patris fit do tiius orationis, CT non ßat domus negociationis, ut aua ri indeßuo marßupio conßulant ; er inde uelintlocuplea tari, Qu^tnd^jjjirituales diuitiic .Hoßipßi templutn dci,quideo conßecrati ßimusinpopulum er habita» tionemßuam : in nobis habitat, non in templis manuß» Uis. Gratia in hotninibus habitat, non iniapidibus er lignis.

iignis. Igitur iftudextemum tem{)lum,lt;]uod unicum ftbi deusfrcere fgt;rlt;ecepit in toto orbe, templum eft uni ci populi dci. vnicu dei ecclefta. Deflruâo templo,cef fit externa res. Sed deus populiifuuinpro templo haa bet.E.xtcrnt{,f)imbolumpopuli dei.Sicut^uarebatur Templum dcusintemplo,itanuncin congregatione fanüorum, fyrnbolum ubi duo ucl tres funt,Chrißus habitat in eis. Si guis au eß^ dieritfermonem eius,hicueniet adeum,cr manfionë fàcict apud eum. Idi» populo dei, in guo efl habitatio dei,no debentcjjè boues uel oues:id efl,nibil craffum, nihilpccuinum: fed fit populusßiiritualis. Sicut in exa temo templo facrificia ones cr boues, ita guce in nobit craßiora O' pccuind,in holocauflooßerenda.Dicit igitur Chrtflus o nobis, toUite ifla. Qui de popula dei eße uolunt,utdeus ineishabitct,gHie craffa funt, gu^e auariti£ feruiunt, toUant,cr redigant omnia in feruitutem.Maiiemus uoluntatein noflram.

Domus.) idefl, Nfmuteturpietas inguaflum: negu£ramusgu£ noflrafunt,fub pra;textu ueritatis Cr Euangelif

Recordati funt difcipuli illiüs,quod fcriptum eft: Aemulatio domus tuae de uorautt me.

Qua:cung; narrantur ab Euangeliflis, aliguo wo« daetiamdelimataßere in Pfalinis.Dauid congueria

tnrquoinodo Çratrihus^ctiÀamicisexofusfitcrit: quod plurimum optducrit cultum deium reparari, indeß binidgudminuididm eßcexortdm.id multo ueriusin Chrißouidemusejietmpletum. I^emoddco ßuduitre pdrandd; gloriiC diuinie,quàm Chriftusipfe. Imo hoc perpetuum erit qudndiufkterit mundus, utß gloridtn dei toto corde quteficrimus,^;^ ueri z^lotifuerimusm ddrguentesßlßdm religione}n,non deßturam inuidiât

perßecutores. Hoc uidemus in pdtreßmilids cr md gfßro noßro: idipfumexpeélantdifcipuli. Hoepotißi KU quecritur in nobis,an cupiamus expurgdtd domum dei. exuodß uoluerimus efßcm,neceßum eflutcldn^ deßnd peccdta detegdmus. Ivonne omnid. iüdqtueji amp;tiintemplo,honcßdtemhdbebdnt,z:rpulchrüprcers textumt E.cceouesuendimus,conßulimusdlijs qui non polß{ntßecuddducm,crc. Templumdiuißum:ßatio fdcerdotum,^ ueßbuld, de quibus lofephus copioße. ImUisigitur ueßnbulis etdtrijsquibuspopulusfldbdtt uendebantur oues or boues. Hoc idm multo mugis ma gnificdtmirdculu,qudmßiußq;dd ßanihmßdnilorum ObieóHo bouesddegißent.IudteiobijciuntChrißidnis’.Videmus ïudaorum Enangelicas hiflorids inßyneems eße, cum Chrißus dfchrifio. intrduerittemplum ;ßdtioßitßacerdotum.l^onigno rdmus iüud,ßedetidin ßcimus circuitum,ubi populus ßuäfldtionemhdbebat. Sednihüominus iÜafkttiode^ bebatejßeßacraztrinuioldtd. Cteteriqui uenerantad» ■ ratunt

î N E V A N G* I o A N* ÇO Mum dcum,non debcbunt propter uuitritiam illorunt impediri. Secuta efl itjuidia C hriflum flrè ab hoc tem^ porcdam cxacerbati funtfacerdotes, cr inepti adreci piendum Euangelium. V bi femel inuidia immijfa,uix fruiîiflcat Euangelium dei.

Refponderunt crgoludæi, QC dixe» runt illj: Qijod fignum oftcndis nobis, quod hæcfacisfRefpondit lefus amp;nbsp;di« xit illis: S ol U ï te (uel foluetii)tem plum iftud amp;nbsp;in tribus diebus excitabo illud»

Rejponderunt Judai. Tropus Hebraîcus(^Chdl daicus. Non neceflarium quterere qua-ftionem antece^ dentem : nam is mos loquendi apud iüos efl, ut dicant cum magnaquadam alacritate : locutifuntclamoflusti aperte dixerunt contra C hriftum:ne quis torqueat fe.

(iuodfignum.) Antea Mofesquandoe^élurus popuIumcfl'etdeAegypto,fignis clarus /ùit. Jam gnum qu£runtctiam cum C hrifluspeÜat uendentes^ Agnouerunteflê indiciu domini tëpli, O' ueri Meßiie, Chriflus dixerat eflè domum patris fui, cr fe ita fl» lium dei nominal t quia domus patris, erat etiam do» musChrifli. Omniapatris,fllio communiafunt. Sic^ tb^clarauit fe ejfe eiufdem poteflatiscum pâtre. iJon trat priuati hominis, tale quid tentare. idc o dicunt,-

Tcdcßgnum. Signum dcbcbatprieccdcre.utjciamuste elJeMfßiam. ïudceifempcrftgnum lt;iuicrunt,ß'dnon datur nißi ßgnum Iona:.

Reßtonditlefus.) Reßjonditmore foîito.Inß'aR* UMgcIißi ipße exponit. chrißiis nonnunquä obßcurio ribus uerbis ußus eß : ßedpoßeuq cructßxerunt eu,hi£c cagnouerüt.Ciciit eü contemptorc eße templi^cu ipßt cßent. Vbiautem crucifixus lcßis,dixerut : Tertio die • dixit ß: rcßurreiiurum zj-c. nbsp;nbsp;tune nouerunt.

Soluite. ) S uum corpus uocut templum. Vnde etiÄ ed^uæ apud Hagg^eum legunturde teinplo,myflica rdtioneinteUiguntur deChriflo.Jn Cbrifloenim habt fauit diuinitas corporaliter, id cfl,pegt;ßäe er plene. Rf (fîf uocat ßuam domum. C^uod dicit, Soluite,non ra. rüapudliebra;osimperatiuapro fiituris accipere: id efl,permitto uobis,foluite,ego excitabo. Videtis quod ftbi/pfi hone autoritatan tribuit.ïnAihs : Deus ßußeia tauiteumà mor tuis. Ne argumentum accipiat^ C hrifkisßeipßum non ßißeitauit. Hic idea dicit, Sußeitd hoilludegotpfe,ut eadem patris poteßaszy ßlijapa pareat. sicut Ionas tribus diebus in uentre ceti ßit, ita. ßliushominis eritin corde terrx tribusdiebuser trh bus noüibus. Nunc autem iüud miraculum ctiam pros pofuit eis, quia hinc gloria Chrißi appariât, nempe Chrißumeßedominum templi,quißußcitat mortuos, qui^ ßäus primogenitus mortuormn, Ab hoc di£b

Itaq? ludsei dixeruntlT emplum iftud extrada eft quadraginta ÔC fex annis, ÔC tu excitabis iftud in tribus diebuscquot;

ÇtuaÇi dicmnt: Eccc uidcmus te mendaeem eße ho mincm, qui hoc audes de te iaéklre: Eccc fex annis a-dificatum efl, neque tot tinperatorcspotue rc extruere: Quis nonuidet hoc apertum effe menda^ ciumfE-tfifiLcilius C hriflo/ùi/fet, quia deus. Hic habet magnâ qu^eflionem de quadragintafèx annis,quomo^ Supputatia do consent.Plané arbitrorîuda:os exaggerajjènume annorußlf ruittcx inuidiatnamin fupputationenon iniKniuntur fa. totanni. Apud Efdram Z3- Zachariam, quod infexto anno rgt;arif templü iflud perfiéluin et abfolutü jiierit^ legiinus. Cu igitur feriptura hoc teftetur, quod in/èx annis perfiéhim fùerit^fàtis apparet lucbeos auxi]]è tiumeru.PerHerodem aliatedificia,per reginaquan dam l^efopotamiie,Helenam,crper facerdotes,eret ikifuni,quas turns fuis nominibus reges nominabat, utÂ}iion!anaturris,cr Herodiana:Qrita omnesan^ nosinunumconiecerunt. Alijper feptem primas he^ bdomadas Danielis computant. Qu£re ilia in Daniea lisexplanatione.Qjaarationecogemur aßenttre lu» d£is,quiper inuidiam omnia loquunturi Dicunt infea

xto anno fiäffc dedicationein : uerum non dicitur de de dicationcjfed de jiruHura tota. Alij alias argutiof ad^ ßruntyUt Cyprianus cr Augujhnus, in nomine A« dam ludunt nefcio quid my Aerij. Legat qui uelit. lain feipfuminterpretatur,ficutinalijslocis.

At il!c dicebat de tempio corporis fui.Cum ergo furrexiflct é mortuiSjrcjî cordatifuntdifcipuli iliius, quodhocdi xiflet ilhsj ôC crediderunt fcripturæ 8C fermoni quem dixerat lefiis»

mfceuerbis Euangelijh miraculum commendat^ prtccipuum ad conßrmandam ctiam no/iram ßdem: quoniamenim Apojkliper hocconfirmatifunt, rede (tiam nos conßrmamur.C hriftus prædixcrat mortent fuain cr reßirrcdionem, idq^ fic euemt quemadmodif pra;dixit. Hocautem crebroegit Chriflus.Hicprimi cipio quod inçipit inflaurare regnum dei, pradixit O' mortem o refurredionemfuam. VidemusChrifluin frequenterußum parabolis.Recordati funt difcipulit tjimirum/f:iritu (dndo ßuggerente,quia dominus pro imÇeraf.neq^poterantomnium eße mcmores.Ethoç non minoris fiât EuangeiijÎAiquàmhoc miraculum quodcxpiditè tempio eos.

Crediderunt. ) Scilicet eßeßcripturam diuinitus if^iratani. C^ua: iUafnempe fupràcitata : Zelusdei muf

I N E V Ä N G» I O A N* — 'j musfute deuorauit me.Qttodfi quispenitiuspfalmîi itttrojfgt;ict4t,inuenictetiâm diiiumdeChrifto. Si Me folumhifivriam Däitidis contempUris ut ludici, nihil mylkrij copies O' lt;£dificationis. Sicredimus fcnptu^ ftCyHon potcrimus reijcm qu£ abflrufiu^deChrifto diéhifunt.Apoftoli quidcin hocdiuinoßgt;iritupleniui debant.Verumnoncuiuis dctturhoc. SuntOitH^tif^ßi monia qult;e refumdioncm C bri^h nobis commendüt^

Srnnoni.) ïtiicredidemnt.,quMconfirm4taeslfi deseorum:nMnanteaudißis,Cyedid(runt inillum: O' Pcfri eximictm confißione,ipfum ejjc filium dei. l^unc dicit, pofi refun-eéiioncin. N on omnino intclligebant qult;eett4gt;nloquebdntur,oplcriq;cxpeóïi(bantregnli tcrrenum.Confirmabdturitaq^fideso tncrcmentum fidci,O'nuncincipiuntuereQ-edcre..ïdp0teritquisin feip(oinuenire,cumprincipioetid crciUsinChriftui fed fiaccejfmt infignis confirmatio, utuidearisprius nihil credidi/]è,o i^tm incipiM crcderc.

POnit certü quoddd indicium diuinitdiis C hrifti, de qud etid inentionë/Tcit,quid fcrutdtor eft cor diumorenum.Eranttune plurimiHierofolymisqui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•-gt;

Chrilium commencLtbdntjfed C Imßus no credebat fe iüis. Scire quid fit in hominc,hoc dei efl,ut tn primo cd pitehdbuimus'.num dlioquiinfcrutdbileejtcorhomi^ ni$,utliieremiMdicit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap-iJ-

Cum autem effet Hierofolymfs in pa fcha in die feßo,plures crediderût in no men ilJius, uidêtes tîlius figna.Ipfe autc lefus non credidit fefe illis, eo quod ipfe cognofceret omnes,0!^ quod non opus habebatjUt quis teftimoniS daret de ho mine* Etenim ipfe cognofcebat, quid effet inhomine.

jjeet hie obferiMre quÀm cMte prudeitter fege ydtehriflus. b!on credidit fefe,id eft, fc non omnibui communicdbdt,cr non[)eromnidftequens erdtapud illos. Sciebdt nbi lucrumßccrct,cr ubi non : Hum oa fultiequorunddminfidiie nonldtebuntchriftum. Ue» Tidei nome fuinuideinutno)tfenftdeitequit{ocumeffe,Suntquiitd aquiuocit. eredunt, ut fefe Chriftus illis non credat, qtdfolo ore Chriftiim prtedicdnt, cr dgnofeunt quidem,fcd citrd pietdtem,O' nondumdccenfifunt diuino jfiritu,neq; poffuntcontrddicerç tdntislaudibus Chrifti. Hidicun Cep i. turcredere. Sedh^c illdfides eft,quiedpud ïdcobum didbolicd dicitur. Damones etidm credunt,utin Mdr Cdp.s. co,Chrifttimeftefiliumdeiconftßi funt.Qui igiturfi âis cordibtis Idudes Chrifti profitentur,illis fe no corn )nittit,quiddrcdnd nondum gujhruntdiuina ftpien» tidt.Cludmuis fl fimplicitcr Jpeâemus hiftoridin, dp» pdretprudetid C hrifti, quod declinduit hoc hominunt genus,

gfnus.Ciuidä hiccolligunf,myjkrianon omnibuscl]è cndenda,neq; ante porcos magaritas proijcicndast f2'alia huiufmodi : nefcio anappofUe.l^egue opus ut ^uis illi fuggereret ^uid eßet in homine,quia deus.

Rat autê homo ex pharHxfs Nicodemus nomine, pnn s ceps ludæorum, ilk uenit ad 1 lefum node,

Vtfaihimhocluperion textui cohtereat,memos res ejkte quid diólum fit,nempe Chrifliim noße areas nacordis.videbis Chriflumcognouiße quo animo ac ceßerit Nicodemus. Simplex quidem animo erat, fed aliquanto arrogantiori: uolebat enimàchrifhlauda ri. Sedindicaturei quod magisutilius erat. Longe ma gis neeeßarium nobis eß cognof:ere infrmitatem nos Jiram, quàm ut inanibus laudibus prouehamur. intes nbsp;nbsp;gt;

rim fumit iteru C hriflus occafionempradicandi regni dei,quod ubiqißeit, utitur pidcherrimo modo dos cendi,nempc lt;ßgiÄeyiTiKU. Nonpoßümus commo dius docere quàm per dialogos, dum ex tina parte fat homo ignorans,qui tarnen apte interrogetiex altera rcßondetpr£ceptor,qui nouitilium crudire. H«c mo dum docendi habet loannes. Non efl nobis alius magis utibsiitain 4..i2'^gt;cap.ïmôflrètota Euangelia funt

Jlta^ayiTiKx. pharifteus non fonat in malunt:pro^ biita feikh inter ïud£O5,ideoiüa magis inter ludteos eratinfignis.

Princeps ) ïdeft,exprimoribusïud‘eorum. NoK Kf fd/i fùngeretur officio, ut apud nos reges or princi^ pes,fcd litudatus erat. Et guia honefla, perfona induci^ tttr,quÆ ueritatis ftiidiofa efl,reâe aUicitur, diffutatia onisutfinemaudiat.

Î^oiîu.) Erat meticidofustimidus. Credebat inChriffumlicutilliinpriecedenti capite. Pidesin Nt codcmo admodum paruula erat, non reijcitur tarnen à Chrifto,lt;juifuoexemplo manffetndinénosdocet. Iti fnnciderimusin aliquos,quinongaudent contentioni bus,adinittamus ad colloquium noftrum, O' ilHs cornu nicemus quicquid doflrina: habuerimus. Contentiofi omittendi potius funt,quia quicquid dixeris ad a^difica tionan,finijlre interpretantur. C hriflusideo ffmiliari tatem quorundam uitauit, utpote non digni cœleflibus donis : fed iüum adinitit, ctfi intempefiiue aduenit. Si tammorofuspreceptor fiaffèt,ut quidam,obieciffetz K one funt duodecim hora: dieifSed ufus mafuetudine.

Et dixit ei 1 Praeceptor, fcitnus quod uenifti dodor à deo: Etenim nulius po left facere hæc figna qua: tu facts, nifi fit deus cum illo.

IN EV AN G. IOAN. Ç4. fit :erdtenitnglori£inaiicipium,mtubaturgloriolu}n quand^m, quamuis bcncdc Chrifto fentire Gez «0 do^ lofeprcedicdretliudes Chrißi. Nonjferdbdt fereijeit fiait ç^rcieteriPharifeci.

A deo.) Ecceüicodemu,quihocuerboctiddliQi Jjidieosßidtinexcufabiles. Sdiniis quod ueniflid deo Qjii tdlis eft pr.rceptorycft cr dodor ueritdtis ; Ndi« licKJ mendadum non amat.

Signa.) Cognofdmiis teuteximium Propheta^ 4 deo nobis mijfutn,lt;:^ multa te ftcere figna.ita conde mnat alios Pharifeos,quaftchriftus nullum miracu^ lum fedjjct,cum dicerent,Quod fignumftcisicrc. E» nonuulgariafigna, 13- qua: nemo fi.cere poterat nif; diuina uirtutc. St C hriftus mendax,quomodo deus per ilium ftcifjct miraculumt lam bahemus autori ta tê dodoris C hrifti .Sedboc ammo frdebat,ut cr tpfe me reretifrlaudifri.

No reftiodet C hri/bis ad ea qu£pra;mijjafunt per Hicodemu.'Dixi uobisnupcr,huc eftemorc cbaldaid fermonis 3 Syriad, ut reftgt;odere (3 dicere fimul con iugàt,etiàfi nullus fermo pra:cedat:unde no neceffariu ut iungamus uerbafupioribus:tametft Chriftus menti iUius uidcatur reftiodifft.q .d. Tu me accedis ut audias dodrini mcàmi^o tefimplid peilorc adejfe, neq^ ex

eomm numero, qui indigni funt cœleflibus donis : age oßendamtibiqua: maxime necejjàriafunt. Primo, ut innouesuitamtuam. Dijjgt;utatiodedu(gt;lici natiuitate, carnali orfjpirituali. Natiuitatem carnalem nemo non intelligit: Spiritualem paucißimi,imö nulli,niß quifßi ritualiternatifunt,quiq-folum agnofeuntdeum. tndu ätur igitur nobis rudis dijßutator, qui illam cralJam natiuitatem cognofcebat,quales mul ti ßint,qui nihil in teîlïgunt,quàm quodoculis cernunt,uelauribus hau^ riunt,zyalia nihilputant efje,cum tarnen longe nobi^ Hora fint quiC animo percipiuntur, quàmqua: fenfi. Vaque craffus eftdijfutator. Si loquarisdejfirituali mÖducatione apud illos rudes,de carnali inteÜigut. I fë fi de liber täte lfiritus,arripiuntcarnis. Dicit igitur il iitPcce dico ore. quafi diceret: Videris ex illorum nu^ tnero eUè,qui cupiunt regnum dei,fed nondum inteUi^ gis quid fit regnum deitimaginaris terrenum regnumi quafiMeßias/itregnaturusut Solomon,qt manfura facrificia,e:j- c£tera ludaicaifedß,lkris. Qui enim ni^ Ijilpraiterea nouerunt,hi regnumdei nondum agno^ fcunt. IStamft quis cognofcere uult quale fit regnudei, quod eß inJßiritu nimirum,necejjè efl ut denuo nafca^ tur. Hodie funt multi,qui qu£runt, Vbinam eß eccle^ fialhi nifi carnales effent,uiderét regnum dei : fed quia ip fl non funt in regno dei, plané non inteUiguntquod fit teinpluni deißnquo Chrißus habitat.

J^afcatur.) jäefi, nifiinnoue(ur,cri(imincipiat diuina. /jtirare. lU diuidamus duplicem natiuitatcm. Ciuinafdturex carnc,Jj)eókit folum qu£ funt huius carnis: modo habest quibus tegatur, cragatindcliii djs:(j putat fc ejjè beatUyfed pecuinus plane ejl: idea opus regenerationedd efl, Sicut hadenus flgt;irauit ter^ renai/ki,itanuncfllicitdtëfuâ coftitudtin ceternis,ZT dcuin pro: omnibus colut. Kecefle ut in illo flt flinë dei cr flgt;intus,ut incipiat operari diuerfe quam antea. Prius fluperbus, nuncpoflquam afflatus diuino f^iri^ tu,feipfum humiliât, cr non fentit fliblimia de fe. An^ tea addiéhis lucro,iam emendat fe. I ta agitur die diui» no fpiritu,utiam totus alius uiuat. Sed unde iUaiClÿis huncffliritumconceditt Audiflis. Siautë uolueritisui dere hoc regnum, in quo Chriflus regnaturus fit, ne« cejjc efl utpœnitentiam agatis.

Dicit ad ilium Nicodemus: Quomo do poteft homo nafci,fencx cu fitcNua quid poteft introire fecundo in uterutn matris fuæ3amp; nafcif

Videtecraffum difcipulu. Sedhoc expediebatno flr!« tarditati,ut tails dtalogus propgneretur. Chrù» flus de innouationeanimi loquitur, die ad craffa reffli« cit,quafiiterumproffldiex utero matemo.Cum igi« tur audit de fecundd tiatiuitate,Miltpcr omniaejjèft«

CapJII ANNOT. IOAN. OECOt.' mHem primie. Magiu abfarditasefl, ubi fcripturd [olt;t kthisrcbuszj'prmonibusttti,res diuimscomparard cixrnalibus.ltddcmdnducationej^intuali'.ïjificomei^ deritis cdrnem ßlij hominis Qrc.crdßulus putat car^ non iüdin edere,neq; cogitdt fccuin, quid fitj^iritudlb tercomedere. Atqui non eftdittßfknduininillis. Sei hoc union bene pojfumus monere, nofiris uiribus pld^ nèejjè impoßibileut rendßcdniur,ddec)inß{lü eßcor pusnoßrumye^f procliuumdd peccdtum. Niß indies frdtidiüußrcmur,mdließicimur.

Rcfpödi'r [efustProfedo dico tibi,ni fiquis natus fueht ex aqua amp;nbsp;fpiritu, non poteß introire in regnum det

liusquidddm fentiendüdehdc ndtiuitdteßecundd. Na tlt;lt;; Now^trif« ßdnäo ddieShoneß^ßedßlum /ßiritu Gf'‘iqud.Suntduo elementd dqude:^ ner. Spiritudlid hisßibtüibus dementis conßruntur.Si diâühocreâe uolucritisexpcndere,etquid Chrißus perdqud ritum inteUexerit^non erit nobis inhierendumin ißiS externis dementis:ßedmdgisßubtilem generdtionent uoluit commeddreiquce expoßitio no ignordtddprißcis errecentioribus. Ç^ttidexhoclocodlq conuincent,lt;^ fdlittem etddiéld uolunt dqu(e,ignoro. Et pratered qui ordinetn

ordinein jcriMnt,Ht priasßdes, ßcundo aqua : iHiin^ Ueniuatihi primo aquam, deindeßiiritum. Sedaania tascilita ludere in fcripturis dei. Noflruin aatemeß ^cnuinam fententiam ampleâi. Peraquam ßiri^i tamcommendaturßiritus fanéius. I^oneflut reßras ad clementum acris uel aquic, neque ad elementunt ignis,ut in Mattha;o : ßed ad ipßm /piritum. ISlam ni^ fi diuina benignitate renaßcamur, ut capite primof Quirenati funtex deo, z^c.Sic uoeatnaßeiex aqua crJpiritu.Et uarias habet conditiones : Aquapropter }nortißeationetn,uel etiam reßigerationem: Spiritus Spiritus zy quoque,propter benignum affiatum:Jgnis,propter ignis proa ardorem charitatis,ßruoremC7'efßcaciam.Ita/piri== prietates» tus diuerfa uocabula ßrtitur, prop ter operationem. î]on ut anima in corpore locum habet, z^ßeut ucn^ tusafflat,ita ßiritus ßandus. Qjii ßic craßi ßunt,iUi nonmultumpracelluntNicodemum.Opusdiuiniebe nignitatis, deus per ßtam liberalitatem concedit : quitt jpiritus fanili donum, dei dicitur. ita homini concea duntur tarn eximia dona,ut exßaxeo cordeßat cor carneü.Hocplané eßopusJpiritusfanéîL Sicutaqua abluit,ita Jpiritus ßanchts intus hominetn mandat, ut homo incipiat eße in gratia dei,crfit iam parus or im maculatus, er inßirat ei fandißcationis cogitatioa nes. Hj ß(ntßlij dei, quißiritu dei aguntur. Sicut tddetisntodmßecüdouento mtdtüagitari,z^ coßcert

Cap.III ANNOT. IOAN. OE COL.' udociteriterfuu permarr.itdnos fanchj Operaj^iritus ttlacriterßäuri fumus.Etobeas condi tiones.natiuùas huiulmodinoininalbrtitaeß. Deiitde C brißits externam eccleßam coüeäurns hißce ßymbo^ fis ttßtseß. Aqua,utdeßgnaret internant atiutionem: utßcutperßnritumßanäum coramdeo abluimurßta etiant per aquam coram hominibus,

NcoUoquioqmd dominus habuitcu ^Jicodemo^ docetnosremneeeßariamynempe natiuitatemßi rittMlentyßneqttanequaquS. inregnum deipoteriinus peruenire. C^uahs autem iüaßt,iflis uerbis inßnuat: üißquis.) Spiritualem rendfeentiä uocat,exa^ qttacrßgt;iritu nafci.varijs modisiüud exponitur : fed l)a:c omnium ßmplicißima expoßtio eß : JSliß quisper deitm iterum renafcatur, is non intrabit in regnum coe lorum.tdqi cap.primo habuimus. Spiritusfanóhisdi citur nomine aqutCyOr nomineßiiritus,ob uariaseius proprietates.Alif interpretantur,etnonin ipfumdea reßruntfedper aquam mortißcationem,crperßgt;iri tum uiuißcationem intelligunt, qu£ homini non concc duntur,nifi ßiritus fandi dono.Et certum quidem e^, eosquirenati funt,mortißcare carnetn fuamyCriam innouari. Sed nosnonpoterimusnoßpfosinnouarciit tiouatn uitam ud mortificarej/tifi dco coecdente. Cîÿf datn

d.tm confirunt aquam mulieri, crJjiiritum uiro. Sicut in natiuitate carnali ex uiro et multere nafâtur homo, ita homo guodammodo efl aqua,ere, Konpropterea ttobis aliquid adfcnbimm.Dominus dedit tibi uolunta tern nbsp;nbsp;rationem,qu(e quafl materia efl,fed mortua cr

inutilii,donec fl:iritusdciQr uisailiua humana^fl'agi litati accedat.Ecce nihil poteris tuo libero arbitrio effl Liberum at cere,neqi priflmos mores exuere, etiamfl multum ui^ bitriunt» dcaris conari,nifl acceflerit diuinusfliiritus tundecf fliiritusipfe, pro femineuitæ habetur, à quo efficacia operandi coceditur. Etiam ifls, expofitio non efl ab fur da:nam quifquis attendit in feipfo, hominisrationë ita uidet habere: quia in his rebus omnisorigo natiuitatis noflrte nobis oflenditur. Alij, ut ftrè omnes ueteres do ôh'res,indicât nobis his uerbis fidei fummä,quie ab ho mine requiratur.EI ecejfe efl ut credos ad iuflitiÖ:pragt; Rom, to, tereaconflßio ad falutem. Peraquam,baptifmiaquà accipiunt,quod ilia non fuffldet nobis,tindiflmui exa ira GT intus.Vnde dominus illaduo coniungit, aquant crfl)iritum,ut hiquicrediderint, etiam baptizentur. Ham ft uerafldes in nobis,nequaquampudebit nospo pulidei,ctiamftinhocmudoobidcotempiiorfts.'Hac fententia t^icodemus perflringitur,quimcticuloftor noäidominum accedebat.Cuinonfatis noâtiacce:» dcrc C hriflum, oportebat etiam fe adferibere focietati Chrifiianorum. quaft dicerctCbriflus : Ecce «on in«

Cap.III ANNOT. IOAN. OE COL* trabis in regniitn ccvlornm, etßbene afjiciaris in me, ni[i tanta fiierit fides tibi perßgt;irifum fanihim concefia fa,utuelisetiam cennumerari difcipulisnteis,accepta baptifini lauacro. Etiami/hlententianequaquäreije aenda : ficd prima libenler fiequor, quiapurior pra pioreftueritati.

Qportebat temcodernedijudicare intercarnaliit ttr fidritualia. Defidritualibus nobisficrinoefi. Side carne loqueremur,carnalia doceremus. (iuid naficitur ex carne,quam caro' Generalis locutio eJl.Jam no fub fifiamusin camali natiuitate ,quapueri naficunturin tnunJum ; (cd re/jgt;iciainus ad omncm hominisßadta* tem:quidpotc(iprlt;c(lare,nifiquodhumanumefifCar nalcs finnus,etiamoperano/îra carnaliafiunt.Proina de dercliili nobis ip('is,quid aliud operabimur quant cteteri homines,0'maximi peccatoresi Etiama^ere* mus quod Cain csrP(au,amp;'Cietcri reprobi.Caracin producit caro. I ta quia carncdes finnus,fiquisa(fiéhis nofiros ficrutaretur, plané inueniret nos carnalra fe^îa ri,(ùgcrccruccmc:rc. Atfiaccefifieritfigt;irituf,crdeuf (tliquid generauerit,idfigt;iritualeejl. Pilq igitt(r(fiiriigt; tus,ide(l,dei,refirunt imaginem fuipatrisccckjiis. Pater iflemifericors ejl ; qut filij dei, etiam ipfimiferi^ cordes

I N Ê V A N G. IOAN. ÇS ioYdci crut. Pater fanâus eft,cr puritatem amat.Hoé ipfum prlt;(ftabunt nbsp;nbsp;ßlij dei, quos refie jjsirituales uo

care licebit. Syncerifilij reßrunt ima^inem parentunt çy mores. Talem igitur natiuitatem in nobis requirit Chriflus,fi annumerari uoluerimuspopulo dei, ut non dégénérés fmus. 1« fciï ewm ßoluit tacitam quwflioné: fiamrudisifle difcipulus adhuc fecumconqucritur,ftt poftea.Neq;iflïim explanationemtuasnpiüsintelligo pr£ceptor,quod denuà uel fupernè debeam nafci. Reis ß^ondet C hrißus; Noncß opus ut attendus ad initium, etiamfituinitium huiusnatiuitatisnSpoßis exafieca gnofcere : expcflesßaltem opera illius f^iritus, çz ex faits inno tefcet tibi quid uelim.

Ne mireris dixi tibi, oportet uos nafct denuô. Spiritus fpirat ubi uolue* rnßueluult) ôf audis uocem eius, fed ne:« fcisunde uenerit(«f/w»if)ô6quô uadiu Sic eft omnis qui natus eft ex fpiriiu.

si uideris hominem ßgt;iritualem, non poteris co^ gnofcere quomodo ifit affiatus fit, neque originem ui« des, fed nibilominus multa opera eius apparent.Atten deenim uentum , quoniam de uento loquitur. Aptan tio quidem' fatis co arguit, dominum fmilitudinem afs fumere-.quiafequitur: Sice^/piritusuel uentus:fo» fct pro fua natura fiare ; audis fané uocem, flrepitufü b »

er (bnitumuenti, ignoras undcnain iüeuentus iniM fua fàciat,(3- ubiconquicturusßt,nihilomint(sfentis efficaciamuenti. Exdtatfluihts tn mari, ficcat terra, ariflamp;sz^ arbores motitat. M.tdtas alias uirtutesuenti poffemits animaduertere,ctiamfi i^fumnentumo'ae rem oculis non uideamiis, uel nefeiamus undefuam ori giné fumplèrit, neq- exaäepoßimus de fubftantia eius di/putare. I ta uide, cum tu fis tardîor ad difeendum ea quiefentis,quomodoagnofces /firitualis hominis naa^ turam? Nam qiûfquis uere ffiritualis eji, is etiam non eritociofus. Mdiesifiritusdiuini uocem,quod loqua tur de rebus diuinis. Similiter fruihs Ifiritus in iflis obferuabis, etiamfinefcias quomodoiüamutatiofiat, quod ex carnali fubità prodeat Jfiritualis. Alqdelfi ritu fanih interpretantur, fed minime genuinum attin gunt fenfum. Spiritus/firat, id eft, non recipit noftras leges, fed dona dat ecclefqs prout uult, etiamfi nefciaa musundeueniant.

Refpondjt Nicodemus, dixit illi : Quomodo pofluntifta fieri? Refpôdit lefus, ôd dixit illùTu es P racceptor iIleQjo hæc nefcisf

e .. lam ex his qiue tibi dilt;^funt, oportebâtfatis hiec tjfe explanata-.præfertim cum non fis in difcipulorum numéro, fedßterts teeftemag^trum : indieiumefl, te plan^

I N E V A N G. I o A N. Ç» pljnè non exercitatum inlcripturiStquiainMofècr Prophctis fimilc! docendi modos tnueni/Jès, ß diligent tius perfcrutatus elfes. QÿorfmtfabbatumfCircunci fio quorfumfet ieiuniu crc. Qualis magiflerfCiuomo do tnflituis populu, fl nihilpr.etcrfrigidjmliterâdoii ees, ut populus perpetuô uddiHus fit externis rebus^ Z^non curet quomodo internus homo renoucturt indi cium efl non probe te fimetum ojßcio tuo. Vidctier ^4 lAiÄsufifpcr coininiferationem Chriflumdixijjè: Qualibus pr^ceptoribus regitur populus ifraëlfsilu men tenebræfunt,quanta in populof eu quu^ funt falu tis noflrlt;c, utagnofeere nutiuitutem j^irituulcmÀnet minedebent ignoruriyinuximeùdoâoribus: NrfWo« jnne jludium «ojlrwm hucjpeëhre debet.

Pr ofcâo dico iibi,quia loquimur feimus, ÔC tefiatnur quod uiditnus, QC non recipitts teftimonium noftrum»

C brißus quamuisfolus loqudtur,dieit tumen Loqui mur: nimirum quod cr fct qui ^^iritupræditi funt,non nbsp;nbsp;,

fuu loquuntur,fed uerbu dei:no uffirmunt eu quaigno runt,utPuidus dicit,quules quidum funt:quufifume mufupientiufit,dicere quuinemointeUigut, Chriflus» inquit,fuocrfuorü nomine loquitur. Utec funt nobis perf^ëh,oportet unicuiq^fidem fuum eße certißimü. Petrusinquit:Ciuiloquitur,loquutureloquiudei.Et h î

Uimmidf : Siquishabet foinni'.im,namtfomniuntf Alij daShres ßnt in eccleßa C hrifti, quant apud ïudæfi os.Chriflus thefdurusfapientice dei,cui reüe fidé habe mus.Cumüiecdemo igituretiaalios Pharifeosper^ flringit. ïpfi ignoratis, et ßcientibus fidem adhibere it9 tudtis-.quie excufatio ueflraf

Si terrena dixi uobis,amp;^ non crcdidi=« (lis,quomodo fi dixçro cceleftiajcredi* turi eftisr

H£cfententia:Vfusfunt uerbis uulgaribits O' q^ dammodo terrenis,ut te erudirem, o neq^ ßc mentent diôhrum inteüexifii. Tu o catteri, ßßinplicißime Ion quor,noncrelt;ütis:fi coeleflia, ideß,ßublimioritnodo foquerer, abflrufius, neq; tam claris uerbis, quoma do crederetis f Etß h£c ßnt cœleflia ,fed C hriflus non extulit coeleßibus o incognitis uerbis. Et ita déplorât quodammodo noßraminnata infeitiam,!!:^ genuinas noflras tenebras. Animalis homo fionpercipit qult;e dei ßint,etßdeusdpertius loquaturnobis. i^ißperßiritu fiusilluflremur, noncapimus ilLt, o ßußrainßilMt^ turauribusnoßris. Keliquitdominus ttiieodemumin ßMinßtitiaaliquandiu herere, ut fie falte agnofeeret, quàmopushaberetregeneratioe : uelquod tamplana fterba non inteüigeret, debebat agnoficre diuino auxî

I N E V A N G» I o A N» «o Et nullus afcendit in coelum, nifi fi« lius hominiSjqui defcendit ex ccclo,qui eft in cœlo.

Verbet ilia alilt;juMtofunt obfeuriont: fed fenfus eß: Homo quidem nihil talinm habet, nifidiuinituî quatur perfiliudei.lsßiluspotcllaßendereineoelu, cxleßia nbsp;nbsp;iercanlt;i,qu£ omnibus modis hominibus

funtabfcondita,reuelare. ïpfenouit uoluntatëpatrisy er ißa inyfleria, Oquot; qtdbus mltierit pateßcere, tilts ntetnifeflnntur. HiiUus afcendit in cœlu ad arcana nas fcenda,nifi filius hominis qui defcendit, quamuis fit in coelo. Itafieipfum fiepe folet nominare,utficiamus eu ^iHusho» uere nofira naturam accepi/fie .Eandc camé in fie reces minis, pit quam zj nas habemus, excepta fiolo peccatoxons ceptus enimexßgt;iritu fianóh.Caucteaberrore,alias achim eritdeomnifideinC hrifium. C urn igi tur accès pit nofiram carnem, deficenditde cœlo:non tarnen relé quit cœlum, neq; natura diuina deterior ßiht efl,neq‘ mixiura diuinitatisctr humanitatis. Quomodopotes dicere,quod immutabile efl ut aliqd adficifcat, in quad feconuertat^Vultdicere:Manenshocquoderat,ficilis eet filius dei,nonimminuta diuina natura,nihilominus humiliauitfie ufiq; ad mortë. tlle,inquit, aficendit cr tes net illa omnia.llle cu adhuc (it in fiinu patris. qua/i dis ceretiHon ejl mirum fiuos qui puri efiis homines,hec ignore tis,nain per ineam ^atiant talia ajfiequt licebit.

Erquitm utilis efl dij^utatio,quam dominus cum l^icodemo habiät, in qiui nonnuUctde ß^irituali tMtiuitate propofuit,quod necelfiiriu nobis fit ex deo remtfci, id^ per aquMn et figt;iritum,fubtiliori quodam modoqudm ante,utfigt;iritus dei purificet nos à Jordin bus,o- agitet fiuo afflatu ad omne bonum. Ejl auté bu» iuficemodi natiuitas plané ignota hominibuscamali» ius,jfiiritualibusuero dmtaxatcomprehenfibilis. vn de C hriftus ait : iîeino aficëdit in coeltt Qrc. Ojio diÜo indicatfefiummorum myfieriorumfiolum eficit^eih rem,cr perfiéîum conditorem, er ita afcenderc in cx lefiia:(^fi quibus talta arcana reuelantur, ijs no aliuit de quam per C hriftum manififtari. N emo fdluatur ni fi per C hrifiion: er non aliud nomen fis fioledn quo fia lus nobis continuât, ij afcendit in cœlum, quandoqui» dempatri dignitate aqudis efl: épater antequam ie» citjùndamenta mundi, hune ordinauit, or in ipfio ele» nbsp;nbsp;I

gitquotquot fianüificandierant, vndenon peralium quàmperC hriflum aficendimus. llle etiam propter no ftramfialuté de cœlo deficendit : non ut diuinitatem fiuâ relinqueret,fiedfie exinaniret,nihilominus manensin cxlo fiua nudeflitte. Sic etiam poflquârefiurrexit,alt;U turn cœlorum nobis pateficit.

IN E V A N G. IOAN* St tet filium hominis, utomnis qui credit in ills,ne pereat, fed habeat uitâ eternä*

Cum intelligimus nos aliunde non fore participes falutis lt;]uàm per C hriflum, decet ut hoc myflerium no i^noretnus, qua ratione falus nobis contingat,et quo^i modo pater initio nos delegit, zy quomodo perfan^ guinem Cbrifli reconciliatipatrifimus.AdColoß.zy Colojj'.t. Ephe. darum. lAors enim dominica ubi nobis annun^ E.phe. i. datafùerit,zS' quatacharitate deus nos dilexerit,opti t.ioan. i. menoflrapeikra,fifaxeafint,emollirepoterit:fiqui Apoc.t. dem ueraßde receperimus illam mortem, uel uirtutem cruds, exemplo ferpentis exaltati, quemadmodu Mo fescxdtauitferpentëcrc.utlegitisNum.zi.cap.Ctt populus obmurmurajj'etdeo,iratusimmgt;f't ferpentes ignitos,4 quibus idi mox langucfcebât. Mi/èrtus deus iUorum,iußit Mo fem ut ferpentem areu in ligno exal taret,quern quiff; t^exiJfetZTc. placuit tunedeof* des afiicientiumferpentem aneum, zy propter fidem tunequidâ curatifunt. iiamfiincreduli fuifjcnt,dixi/ fenttQua ratione poterit nos curare ferpens ? Quid pharmaci in ifla anea fguraf Imo ip fa imaginatio fer pentispoteritmorbum ext^erare, ut Phyfici dicunt, multumfcere imaginationem inmorborumaugmen jma^itt^tio tis. Nuncfrdleliquetuidere,quomodo typumidum j»morbis aptetdominus.Antiquusfcrpens ZT dolofißimus, qui }f,ala.

fuo ueneno injicit,ißeßcit nosfilios mortis. Nc^zlt;c eß aliud remedium li (/co f)r£Mfum,quàm utferpens exal teturin ligno, itafilius dei fitéhis eßpro nobispccca tunt : quandoquidem habuitßmilitudinem carnis peca cati: cy earn ob caußon cxißimatur cß'eßerpens. Sicut ßrptns exaltJtus in ligno, non erat peßißryßed folant ßffdemßrebat: jtaChrißus carnem noßramuerein ß’ geßauit,ab omni peccati macula alienam.Pnefigu^^ ratumigitur tune eß,quodi^ fßiritualibusinnotuit, ßttisß^rum pro nobis eum, qui lt;djßque peccato,?^ in quem deus reß^eilurus ejfct, O' dblaturus noßratn ualetudinem^

Oporletexaltarifiliumhominis. ) inhuncreßiici tnus. î^amlicetindemetiri diuinamcharitatê, utipße poßca ßibßsmit, quia tton pepercit proprio ßlio. Hoc quiperj^iritum fanéîum ßKrintcdodi,ßcilerapicn turutß:iant ßbi deum eße benignum o propitium, Namß filiuin ßium tradidit pro nobis, quomodo non erit ipß.ßimuspaterl vbi igitur eafides eß,neceße etii stdeßcßiritumdei, quinosagit, utabnegetnus noßras concupifeentias o dßideria, moriamurq^ peccatOt Cruiif^tmusChriflo.

Non perçât.) Qjiidamexponunt,nonfiolumeße reßieienfitm in mortem Chrißi,fied ctiamadrefiurrci flionem, cum dicatur hic, çxahari per crucem. N o« reijeio iHamfcntentiam tanquani impiam: fedfiquis uelit

I N E V A N G* I o Ä N» c» «flit uidere pun^m iflum, in quofatus noftra, iwn gloriitbitur nift in crucc domini noflri lefu Chrijii: i^din per obedientiam iHam fummam contigit falus «obis. ïn cruce exerccndd eß ßdesinon eü ut alteri rei tribuumus. idea nomen fuper omne nomen ei datum efl,Grc.VoluitChriflusojiendere èiicodetno,c}iM uia fidus mortalibus contingat.Ecce ß ita credidcri5,quod tibiutilismors Chriflißt,ßicilcafcendes etiamincaet* lum,cr cognofces itlamfapientiam dbfconditdm,cr quam charißmus deo patri, er beneßeiano* bis exhibuerit. Sediam quid ex nobis requiriturf ne ignauie interim fludeamus, er unde oportebat melio* res ßeri,détériorés deprebendamur.

Vt omnis qui creditin idum, habeatuitam ere. Tgt;ehis,quibusnondum contigit difcerncre inter uerH er/ilßim,quiadhuc nefeiunt accipereuerbumdei,ut funt moriones er puelli Chriflianorum, quosfcimus nondum uti rattone fua, non hieloquitur Cbriflus.De credentibuspricdicationi er uerbo, er de adultis,ßrd mo efl. vbi autem de pueris loquimur, non efl ut ultr^ controuerfltmur de Ulis, cum non proprium habeant deliifhun. Neminem excludit, neque £tatem neq^fciç xum, flue principes flue idiotie ,fliuc dodiflue indodi^ fiueex circuncifloiK uel non : fled qui credunt in iüum, fide purificantur. lam peccatisperditi eramus, idei) ebrtfius mortuus ut uiuainus. Sciant quibuspeeçatrix

ANNOT. IOAN. OECOL.’ tâta adlubefcit/e perire cr non uiuerc,quta anima eo« mmmortuacél. Ciuodficfediderint, iamnonfeiteru inuolucntpcccatis.Certumeftapudßdcles-.quihicuif ttereÙKipùint^nondeerituitaetiampoftmortem. Jjli tta hic^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frn^s dominic£ obedicntitc cz mortis, ut inde uitant

■ £ternam habeamus. O Nicodeme, »e credideris fatis ej]c, fl tuas hoftias immoîaueris ; ftbbata, purificatio^i ne5,zyfimili(( ïudaica fcruaueris ; ita renafci te oporte bat. Principio opus huiufmodifidc,utlfiritus uitalia opera, non craffa operetur. Qjtid aiitem fitexaltari filium hominis, cr quantum beneficium dei fit, cia» riusindicat.

Etenim fie deus dilexit mundum, ut daret fiiium fuumjillum umgenitutn: ut omnis qui credit in ilium, ne pereat, fed habeat uitam atternam»

Repetiteadem uerba:fcd quomodo? Deus dilexit^ amp;c. Qjaarcoportebat exaltarifiliumhominisiïtaui fumefideo'.hoceft arcanumdei, utfuammifericordiâ mundo dcclaret,quamgeritergahomines. videtedili genter:fuprà,filium hominis: nunc,fitum unigenitum:

ViOus dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fccernat eum à c£tcris mortalibus-.ut uere dicasC hri

amp; fJiaria: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mortuum effe. Ne dicas,

unus. dédit filium Mari£:quafifepararipofiitfilius dei àfilioM.ari£. Vnuseji,nonduo, Etexhoc elucefeit magnituda

IN EVANG. IOAN. lt;Sj f^nitadodimnibcm-ficij. c^uidenim maiusinrebushu tnanis, quint darefilium, eum^ gloriofißintum, cui ni M eü compardbtlc,fgt;ro humili Cf abicih peccdtore^ Jam facile credere potes, Dcum eße optimum ctr be« tKUolentißimum.tdcii adbuc cl4riusindic4t,adieóh) contrario.

Non enim mifit deus filium fuum in mundum, ut iudicet mundum » fed ut faluetur mundus per ilium.Qui credit in ilium, no iudicabitur. Qui uero non credit,iam ludicatus eft.

Mißt filium ut non pereat mundus: neputes Chrifluni intuampemiciemmißum.Diciturinpropheta:No« E^ccbas» lomortepeccatoris.ltaetiähic. i^onideofieruiuitno« , bis ut per camus. Si perimus,plané culpanoftraerit.

Qttij erit iudexfLex condemnauit : per Chrifium gra tia(;;-mifericordia,utfciamusperipfum eße remißa peccata. ^eque quid aliudfußgt;iceris,neq; audios illos, qui confcientiam tuam pufillanimemßcere uolunt.

Qai credit. ) Jpfie efi qui interpellât pro nobis,ipfe aduocatus nofier. Si crcdere poteris illud,faluabcris.

Nihn addit, neq^ baptifinum, neq; opera: fedpurafi« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^0

Boe igitiOr ucrbo,niß relinquere wlimus fummam lutis noftrie poterimus omnes mores conjùtareQr feäas.Bi qiafuis operibusßalutem tribuunt, fic paniteniiasdefiniunt,ut er tot bonis operibus tanta pramiarcjßondeant incalis, cumüii nonpendeantà ßdeChrifli,tierccenferipojjunt Antichrifli. Quorno^ Ântîcbrifli do comprobabuntPurgatorium ßtumfpro quoerit? qui, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pro fideli uel infideliiSi credit,iam abfolutuseji.Chri^

flusßatisjicit ; pater tn dignitatem filij refßicit. CelJdt leeus merendipoji hanerdtam. Qui noncredit^iaitt iudieatus esl. Dc ptieris er morionibus alia res eft. Ücq;cred(int neq; diftredunt,quianon opponuntfte uerbo.tUi nen mdunt,ft:^ uerbo dei opponunt.Obifl cies:A.ïulti funt quibus non eft annunciatü iicrbum dei. Paucosinuenies. Lucetinnobislexnaturæ. vbidabis aliquem qui no in fteipfto agnofeat dodhrem, quod eon tra deum non ftepepeccarit f Bon negaturpropterea fiiturum iudicium .ïudicabit dominus omnes. Seddifgt; eit: Qjiotquot non reeeperint uerbum, aéhim eftpla» nè de iüorum ftalutc. Bon eft aliud facrifieium qult;r poftit homo reparari.

Apparet maniftfts, ingratitudo iftoru. Si quis honore' hune ftlio non tribuerit, noeftut quaras quomodo iUe fondemnetunBoluit enim credereftlio dei unigenito.

codcmo,nempe opus eße regenerationes^üddam Slimniit nobis,noncdrndli,fedß'tritudli.llldßtin ddultis,ubi falutis. beneficium C hrifti,mortui pro ipfis,crediderint. Hdc enim rdtionepeékrd eorum/àcile purificdntur. N dm ipfdC hrifli mors,e!r etus exdltdtio in cruce,fujficten^ Sufiïcieft^ til'imumeftfdcrificiumddtoUëdd peccdtdtotiusmuft tilfifidcrifi^ di. Proptered qtticredere noluerit,isidmcondemnd^ dtimmors tuseft. Ç^ihdHc fdlutisuidm fi!reuerit,qult;iedlident Chrißi^ eipdrandd ivultutchrifius iterum defienddt ; quod fgt;Ianè indignifiimum.Qut hoc non credit, clùtn fi cett ties moreretur,non crederçt.

Bffic uerfum eft,condemndlio .No opus eft ut idm conuocetur C ontiliMjnxwKif mK4(ws, Ctux enim ftgt;es poteritde illo homine eftè, cuius peâus tdm preciof fdnguts emoHire nequid

Eiquodlumcnillud uenitin rnun» dum,8lt; dilexcrunt illi magistenebras quàmlucem.

Qkîj non condemnaret eum.quiJfionteinmetv dieoculosfiios clduderet^Etldpfiis inputeum cldufis oculis,non hdbet utincuf'etfolem,fedpotiuifeipfiint ^Udt.Planè itdhic drgumentdtur.ChriftusIuxdni» W«rKm fidfit nobis:prlt;edi(atdHimftvm eitfi wffMj

grrffM àus annuMta eft, cr tcpimonium accepit mid tismirdculisyut ampliusdehisnemo dubitare debeat. Siigitur aliqui funt quirecipere nolucrint,dec}drtint feiamejjè condcmnatos. Vidcmusfegnc ittgettiuho» ninumad optiindquteij^iigitur omnesfumus condc^ mnati quotquot ex eorum numéro(umus. N o» qui mel clduferut oeulos,condemndti : fed quiperfeuerunt inctecit(ite,^reß(giuntdoceri.

Vere hoc hominibus infitum eft,ut tenebraspotius empleibintur,qudm lucan ipfam.Quomodoigitur hone^labimusnaturam noftrumiquidbonide uiribus tioftris poterimus poUiceri? Vos cummali eftis,quo^ modopoteftis bona dare hominibusi Ampleéiimur of mnes magis tenebrasqlucéfOr fumusftlijirte,donee ChriftuspeHoranoftraluceueritatisftMirradMuerit,

Qp j cnim fadt improba, odio habet improamp;4 lucenijófnon uenit ad luce m, ut opera ueluilid- jljjyg noQ redarguantur,

Quotquot non acedunt ad hanc lucem, certum eft quod male operentur,cr nuda natura eft in eis,zy ui* tiata ; quia opera idoru mala. Iuidemus omnibus mo dis nobis agnatum effe quendam pudoremiCJ'noluf tnus peccata noftra confiteri, ne prodeantoperain Im ent,. Hirteftrèeftfins (of eonfentiorwmin mundoad “ nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ortum

ßrtum Euangelij. Chrißus dixitfe non uenijje ut mita tatpacentjfedgladium. Vultut ardent ignis fuus. Per uerbum ueritatis,impid opera hominum reuelantur:et cum iUa deteguntur, filij tenebrarum a^greßrunt, nos luntq^redargui. Quareepifcopi,reges O’potëtesfe^ ctdi, cum oftenditur ejjê uanitas inpompis idorum, ita fuccenfentt proßitö fcipfos produnt, auertunt fe à lue ceßtlendidißTimaadtenebras.

Qui autem facit ueritatem, ucnit ad lucem, ut Opera illius reuelentur, quia funt fada per deum»

Seiet ßequenter adiugere crebras dntithefes:prius deluce:hic,quißcit ueritatem. Sed quisefl qui operae tur ueritatem, nifi prius de diuino Jpiritu acceperitilta ttoflra ignauia arguitur. Siue ergo condemnabilesßca rimus ßue probabiles,ßmper manißfla. erit diuina gra tia. Qui igitur uero cor^deumamant,iüinöncaue fantur,quare mihi dominus no beneßeiti PJonfatisbe neßcif,C hrißum pro te pa/ßum eßeiDeus operatus eß iUa Opera. Nihtl uel cogitare boni poßumus abfq; deo. Xdeo iudicium 3la opera non reßgiunt. Probi uirißtu rum iudicium non exhorrefeuntßto nomine : quamuis charitas admittit nonnihil doloris, propter damnatioe tiemßatrum. Htecdißutatio eß cum Nicodemo, qui dominus habuit: CZ (ompleilitur infe fummam falutii

CapJII ANNOT. IOAN. OECOL falutis noßne. ljunc iterum redit in GaliUci adßuos.

Poft hæc ucnit lefus amp;nbsp;difcipuHilIius in ludaeam terra itIjSC illic cöuerfatus eft cum ipfis amp;nbsp;baptteauir.

ïuitufg; ad tordamentinterrdm ludietc aiijt,in aîialocii indæte extra Kierußalem : e^eb tranßjt ubi locus bapiizondi erat.

Antca dominus locutu5eß,etetiam Euangeliflaf de inferno baptißno : cum iüü fatis commendajßet, tandem de facramento baptißni incipitloqui. Etutb nam hunc modum in tradenda ratione facramentorum omnesobferuarent^minus eßet contentionum in orbe, utprimumpopidum bene inflituerent de baptißno ina terno,qui admodü nobis neeeßarius efl, qui^; fa tis ex« plicatuseflexea doilrinacjuam dominus communica uit Elicodemo. Si illä nouimus, ßcile externum bapti« fmum inteUigemusAta deßgt;irituali manducationcyße« xto capite multa dicit. Honeßißima ratio er maxime utilis-, etßi ab ahjs repudietur ; ßed nifi probe poterisiu« dicare inter id quod ßgnatur, er quod ßgnat, inutile eritßgnu.toquarde rationedocendi, nequiscu Cata baptifiis putet, ita etiä cum pueris eße agendii. Certu

ï N E V A N G* I o A îT» cè rfl multos d difcipulis baptiz(itos,qui rm non omnein intcïligmnt,£tiam ne difcipuli, donee C hri/lus ref geret ex mortuis. vnde aliud eft in exhibitione facra^ mentorum.AduUi inftituanturanteguam in numerum eccleß^e accipiantur : fedideo non oportet paruulos amandareQrreijcere.Koc idea dtxerim uobis,utui;gt; deatis confihum ftirttusfanóli, etiamin ordinefcri^ bendi:nihil enim temere pramittitur ucl ftequitur. I ulf^ ebre C hriftus indicauit in quo fumma falutis noftr£ ftt coram deo. Regcneret nos(j^iritusfanâus,uthabea^‘ mus fiduciam,tunc licebit intrare in eccleftam dei: imo iamftumus in ea, cr inftcripti. Sed utinnoteftatftatri» bus,nos in hoc numero eft'e,neceftarium eft ut externo ßimbolo figniftcemus. Sed non eft noftrit aliquodß tm bolum inftituerc,alias non eftit facrum,ftd quod à do» mino inftitutu eft nbsp;nbsp;confecratum, id famHe feruemusi

Vieet quis : NÓnw cum ego habeamfidem,zs- pofteai declare peropcramiftricordiic, charitatiseyc. nónne fufftcitmihif ^^equaquam.Opus crit tibi coram eccle» fta,utnon reftuasßmbolum à domino inftitutu, Cer» turn cum dominus baptifmii inftituit, ipfum per ft- effe facrum, quâdoquidë in nomine C bn/f i baptiftnus, no in nomine Papie,ut miferi Catabaptifta; dicunt,datur. Adiedte cerimoniic nihil ojftciunt baptiftno . Argu» . mëtuhicetiàaduerfuseos qui citât teftimoniu ex Maf co ft Mdttb.eojKbt dominus iubet apoftolosprfedicare

euangelium toti mundo, er häptizttre, quafi tunepri^ mum inflitutusfit baptißnus.Hicmanifcßtquodbapti zarit. Sedinlt;luartocäpitc exponit feipßim. Tunihts eßchrifius longe nobiliori officio,qudm fi baptizaffet externe : intusbaptizäbut perffiritum. vndePaulus gloridbaturquodnomultosbt(ptiz‘gt;ffet,fedmdgisopc ramimpendiffet annuncidndouerbodei. chriflusuea tierat îiieru[alem,purgduerdt templum,eticim docueti rat qua opuspurgatione ; ßc tandê procedit ad aquof, er per dißipulos ßcit ucnientes baptizari.

lüinißeriumloannisdebebat durare donee conif^ ceretter ittcarcerem. indicat non multum abßiffealr eo tempore, quo ïoannes erat mancipandus uinculisr propterea clarius de C fcrijîo perhibet teßimonium. E« tiam cum in carcereeffct,dißipulos mittebat adchri^ ßum. Jamipßfatis teßatufeß ceffaffefuum minißeria um. Sequitur quintum teßimonium Ioannis, er ulti* tnum,cumiameßetab Herodecapiendus^

IN E V A N G. I O A N* 67 nerunt ad Ioannê,8C dixerunt illi: Rab bijQui erat tecum trans [ordanem, cui tu teftimonium præbuifti, utdeillebaa ptizatjSC omnes ueniunt ad ilium«

1IÎ4I» contentione m difdptJorum lodttnis or ttntu Idtionemoriripmiufitdeus, utioanneshincmdiorcm occdfionëfumeret anundandi difcipulos ad Chrijiut utintcUigercmus Chrijlum ejfeucrumbdptiflam.qta fjiirilufinikibdptizdt. llli coittcndebdnt:EcceChri^ flus bdptizdt zyc. Difdpuli lodnnis mdgnificdbdt fliti prteccptorcm, ut nonnunqudm folent difdpuli glorid^ ri in prueceptoribus : qudmuis hoc tdienum ejfe deccdt 4 C hrifltdnis: uniis efl nobis magifler. Si dddidi ttoluea rimus eflè homnibus, hdud mirunt efl fl flepe erremus cum ipfls. in hdc re non rede dgebdtur : fedprodefl na bis'emuldtio.Dicunt,cuius bdptiflnus efl dcdpiendusf idnfignordmus ddutrum eundum fit. EcceiUebdpti^ Zdt cui tu teflimonium perhibuifli, nbsp;nbsp;tu uis ut ddiuna

^dmuriUi.Sedhoctuxdutoritdti plurimum obefl: ne gloridm tudm contempferis. No« pdrud tentdtio,ut plus de fe fentiret. Sed lodnni non probdbdtur z^lm corum-Ciuomodo dutem fe gerdt,tddedmus.

R-cfpondctloannes amp;nbsp;dixit: Homo non poteft accipere quicquam, nififit datum eiècœlo*

Qjtxfi dicmt:]jie miffus ejl d deOyO' priccepfutti d deo habet. E^o nonfum'ftc miffus ut iüe : folum mifgt; fits ante C hriflum: id quod is agit^agit diuino iuffii'.ubi igitur diuinum pr£ceptumeß,ibinemoiemuletur.

De rlt;ttio«e baptißni ej“ aliorum facramentorUf qualiter doceri debeant,nuper oflenfumeA, Ortaautemfiiitqu^ßiointerdifcipulos loaniscutniii d£is de purificatione. Ioannis difcipuli immodice z^d bant pro pr^ccptore fuo,et tardius accedebat ad C hri Ioannis hu ftim:ideo iam quintum teftimonium ei dat,fuam humi militdSf nbsp;nbsp;litatemdcclarans,zy- ChriJiinaieJhtem.CbriJki funt^

No potcfl.) Ci^icquidChrtjlusagit,iu]JucoeIc^is patrisfdcit.ltaetiam ego no ueni,nift mißus ctrc, üoç nomine plané indicat cuiqua, qui hoc modo minifleria fiingiturficut ChrijhiS, turpe ejje, accipere officium fcipfoffine eleóiione uel a^tu diuini numinis. Bonum opus epißcopatum ßumere,fcd ide qui affumit diuinitui iduffretur,fiquidédeusido uoluerituti. ttocideo dico^ quia opus admodumeff periculofum.Taits nonuult magniffcari,fed omnibus fferuire, cz effê omniu miiKi frrihoccp plane nemo fftciet,nifi diuino fpiritu duäus.

T^ecalo.) ldeff,diuinitus.quafidiceret:t^oopor tfbatinuidere .videmusetiam Apoffolos gratulariet ßdifdere, fi per occafionetltpti(diectnrCkriffiS} etiaft non

Qttiti zclatis pro inäigno fnon fttm tantus,lt;jui ucn iiiccntmihi nomen Chrifli.Antca Micauiuobis,me r/Jè pi-iCcurforem illius: mefcruum,tüumdominum, Hlt;fr mea confißio eft : quare igitur moleflefèrtis/Im dicat nunc difenmett inter feruum O' dominum.

Qui habet fponfam,fponfus eft’.ami eus autem fponfi, qui flat ôC audit illu, gaudio gaudet propter uocem fponfï»

Quantüdiferimeneft interßjonfumo^micufßon fi, tantum inter meerC hriftü,quijj)onfui: id eft,cuius propria eft cede fia: O' dk poteritgloriari de ecclefta, tanq de j^onfa. Hoc non eft amici. vellë hutte locum benecxpendere,tjuipro Papacotendunt,quodfit ca-» put ecclcfi£. H£c dignitas folius C hrifti eft, igitur foli Chrifto tribuenda-Ad Ephc.Jpfc eft caput corporis,id eft ecclefue. Oues iftius funt paftoris, non funt noftr^, Igitur C hriftidignitasfemperillibataferuanda. Spoftt cjl C hrifti propria, nom redemit ilia fuo fanguinc. A« micus ftonfi, id eft, ego fum in loco amicorum,nolo in iuriâ ftonfoßcere. 1 deo iniuftus cffèm,fidicerë eccletgt; fiÂmeameffe. Sidifcipulos retinerc mecu, parumftdç lis ejjein feruus,fed potius quierere que meafunt.Vni» cecurandum,utqute Ckriftifunt ^Kicrumus. Amicus i 'i-

AN NOT. IOAN. OE C O U ^onf!ßat,iäeß,inopcrc miniftrorum eß, Primuih^ nor in nu()tij! datur/ponfo,alius honor ionicorum.

Audiens, ) Amicus gaudetfi audieritJponfumfuH ildelfe,gc(udeiqi iam adduikim ejfe j^onfain. Ita loan^ nesgaudet nomine chrißi, ^uiulexçsquot; Prophetie ufß Adlonnnem.

Gaudio. ) icf eß,iinmenfo gaudio gaudet. Sunt qui fimidantß nonnunquam gaudere .Vultdicere: Toto corde meo gaudeo, or nihil gr^f^ius, quHrn qnod audiä uoceßonfi. lam non loquitur per dngelu,uelper Pro« phetaSfßd per ßipfum,ut ad Heb. cap. e. Paulus in^i quit:Tandemper filiu locutus eß,qui plenitudo eß teitf porum, üihilampliusexpeilandum eß.

HoceßquodetiamAbrahamcupicbat uidere, zy omnes Prophetie, quiexpedauerunt regnumChrißi. Quid aliud regnum C hrißt, quam quad jponfe loqua f/l((tih.8, turChrißuscorporiditerpr^ßnsiMultiregesetPro phette optauerunt uidere dicm ilium,zy non uiderunt. Magnum igiturgaudium eß impletumin cordibusos niniumßidelium,C hrißo pnefente.

ftam Chrifiu dicunt oportere exaltari in cruee,Ioannê tiero decoüari. Sed uerba ifia hoe non indicant. Mens uerborum /peóhnda ef. Vult dicere: omnis gloria C hrifio danda eft, cr mihi tanquam miniflro tenuitas afcribenda-.propterea nolo ut contendatis propter me. Qupd loannes cum effet fanilißimus mortalium, po/l Chrifiumdixit, iureetiamnos diccmus,noflrumefiê imminui, neiuftitiamnobisadfcribamus. Quodfi tuis opcribus uel uiribus etiam tantillum tribuis, iam tu uis crefcere, nece/Jc utchriftus imminuatur.Vnde maximedecet humilitas feruosChrifti. Sandihumi^ liant fedonge magisnos peccatores. Ponitnuncantit the fes inter fe er C hriflum.

Quifuperncuenitfuper otnnes eft: '»««Araj/, Qui ex terra profedus eft, terrenus eft omnes, nut

SC loquitur ex terra

Vtrum dccedm uolcs,c«Icflem uel terrenumfllk çœkfiis efl,filiu5 eticun dd, crfupcr otnnes, nbsp;nbsp;ornniH

dominus, vistemnum Vide quid fit homo terrenus: ex terra efl,resterrenas loquitur,fiquidem exfeipfo loquatur. Quanto fatiuscfteundemcum angelis forti ri pr£ceptorcm,quàm communem hahere cumpecori busf NamfiC hriftum uolueris mecum confirre, is fu^ perne uenit,cathedram fiutm incoelo habet. Ego ex . terra^habüo inter homines, nonpojfumnifi terrena la

Superius ca/aiS^, nunc avgcwn, Suprdindicdta eft, TaKÄip dicm, uKk yïp ÄxÄ»,ha^ beat fuam particulam rcßjondentem. ipfeè cxlo efl: cocleßis eft uere,etft homoftâus. ïam his fubdit:

Sicutfupri,Dilexerunt homines magistenebras guam lucent: ita hoe per commiftrationem fubdit. qua ft diceref.Kirum eft cum coeleftis magifter prafens fit, quod nemo ilium audiat,ttemoq; con^egetfeadiüu, lam inter dona etiain difcrimen ponit.

Qjti ftwrit uerus difcipulus C hrifti, is obfignatur inpe£lore fuo propter certam fidem, quia deus non ßl lit,crueraxeft. Hochabemus exdifcipulatu Chrifti. Agnofcemus patrem, cr non dubitabimus in cordibus ftoftris de ilhus mifcricordia.Habemus etaliâ utiUtatë.

Deus uerax eft,CTqua; Chriftuspromittit uera fnntn^itur tuto licet iUi credere. C onftrte loannem cii Chïi

Chriflo .Etiamf ; diu ntdnfmmus äpud lounnem, non* dumtmë obfigndbÜturpeäora noflra]jgt;intufdnélo.

Loquitur.) Verbadei in cor hominis. Dices, un na efl loànes locutusuerba deiffrlfo igitur indicctuit C bri fiu.dbfit. Eaqu^ficdicuturno foluintelhgdsdeexter no uerbo, fed de intemo,guando homo certusfit or ob ftgndtur.Etiüfiomnem fcripturä tnemonterdicereSt nondu cjps doihis 4 deo.Efd. dicif.Erut omnes doilii domino. iHe kctms magiftcr. 104nes eade fèrè uerba loa cutus erat ^U£e^C l^iftus, nbsp;nbsp;Mcr4 teflimonia perhi^

buit: fed cxternu erÙt,quctlid etiùnos poffumus exhibe re Chrifto,leéiisfcripturis. Sed hoceft ^fcrimen,Chri fius loquitur in peiloru boininumjorfniics minime.

In hune fenfum iUd uccipe ; C hriftus non habetan^ gttjhmquondam bonorum tnenfuram, inipfoplenitu do gratiarum, maxùna abundantia. Nobis uarùe grati£ conceß£funt,alius hoc,alius aliud donum4 deo fortitus eft. Omnia autem ifta dona in uno Chrifto funt. Dc«sd4t ftiiritum, ideftdona ftnritus. Requie» nitenimj^iritus dominifupereum.Nontribuiteipar cè,fed abfque menftira. Quafidiceret ; Magnapro^ ftit()ftiiltitiaejfet,ftadme uelitis diuertere,fiquidem in me uixfônticulus,uel ftiUa aqu£,cr uchtis rclinque^ femareplenißimian. Adßntcm, nonod cislcmom

CapUII ANNOT. IOAN. OE C O L» cundumeflyUtinHieye. hdbeinus. Omweotendunf, ut diPdpulos 4 fe amandct ad C hriflunu nbsp;nbsp;Aliain nuc

Quid agitisiijuare non potiia conucrtitis uos ad ß liumdn cuius poteflate omnia funt fquidicit: Mihio^ mnis poteftas data cß in cœlo er in terra. Quicuq; uo luerintßduari, per folu Chrißu faluabutur. Omnia in tnanu illius. indicium fummadiledionis hichabetis, quant paterhabetergafilium.Itauoxauditaefl: Hie efl ßlius meusdilcdu5,in quo mihi cSplacui: id eft,que plurimu diligo. o mnes igitur qui iuftificantur, perß* Hum iuflißcantur.Elcgit nos deus in ipfo,anteqßn^« tnetaßculiiadafiierüt. Quodinmanu Chrißi, nemo außrrepoteß, ïlUfunteledi, quicredutinChriflu.lâ ponit eitangeliu quad prius C hriflus Nico4o»o dixit,

Qai credit in filium,habct uitam acter nam:qui uero non credit filio,non uide bit uitam,fed ira dei manet fuper ilium.

HocfWdttgcIi«/« dominusiußit Apoßolospredik care.Quomodo omnia data funteif Vulthedeusnos faluare citrafidcin,fi nos auerßßerimus ab ipfo? Eie* quaquà '.fedficrediderbntis, iatn habemus uità teter* nà. Iterüponit inpricfenti.Eio dicit habcri,fed habet.

Qtti non credit,nequc nunc habet uitatn,fcd ^uod du» riuseftpriuabiturieterna uita:utnon locusßtOrigef origenißt nißis,quinoncredunt damnationem aternam. Qj/a; ruin error-, iüisreliquaßeseritfdicit:

\radei. ) ïntolerabilisira del, non quod deus ßut natura irafcatur,fed iUi fentient tratum,

Manet. )Ciuandiumanetincredulitas,tandiuma «et ira dei. Ciuandiu tenebric in homine, tanto tempo re non uidebitfolent : fi non uiderit folem, neq; deleikh tionem uUam poterit habere. lUi in tenebrisfunt, qui m tenebrii non cognofcunt Cbrij}« : Ulis nihil reliquunt efl, quant eflc, utperpetuo flnt intenebris. Manus cr pedes illorunt ligantur crc.Dicit : videte quàm imprudenter agant quirelinquunt filium,faludtorcm,crajjumunt illunt quinonpotefl faluarc.Jtaquireliilo prteconioChrb fltjinfanikritm laudibusfolum occupati,qtf4ftimale egerint inultis temporibus,iudicate uos ipfl.

AVdiuimus in prtecedenti capite quomodo Io« annesctr Chriflus eodem tempore baptizot rint:unde etiam ortafuit difceptatio inter diflipulos de puriflcatione. C£teru,ut fieri folet,inuidia comes eii pra:clarorum initiorum or pulchroruoperum. Ido« hoc loco eueniffc uidebimus. Abqtigitur C briJÎKJ, nia mirum declinare uolens inuidiam (ÿ' infidius P huriflea crnm.Et it(t cohierent iHa-

C APVT I I I K poß^cognouttdomi'ä* K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod audiuerSt Phanfd

lefusfaceretplurcs difcjpuîos ÔC baptizaret, g lo anncs, quamuis lefus ipfe non baptiza tetj fed difcïpuli illfuSj reliquit fudæam»

Audiuimus interpretdtioncm eoru qute ftpù diiki , funt,quomodo no ipfc Chrijhs bdptizduit,fed difciptt '■ ii. Nam quod ferui fraunt nomine domini, hoc domi» fins ftcilfe dicitur. V t ß quis dicerei,Gaïïite re^ë mulfti tniUidhominumoccidiße, nonper mdnum ßidm,fed pcrexcrcitu. ItdChriflusdiciturbdptizdße. l^eq-eß cenfcndum quod dbßq; drlitratu z^- iulfu Chrifli bdpti Zdrint dißcipuli, dlids dggregdßent loanni difcipulor, non C hriflo.Et certum de bdptißno externo hic loqui. îîdbebdt minißros fuos Chrißus, unde poßcdß:cuta eß inuidid .Etcrdt ludieis duru duditu-, poß ïodnnemf qui tllisgrduis ddmoduerdt,z^ßreintolcrdbHis,ßed quiidmdliumultocidriorclodnne.vndeß{jßicdbdni‘ turresßuds periciitdturds. Quod dütJeßa dbqt,non cdret myßerio. Qui Idbordt inuidid,indigni ßlt;nt uerb tdtc,etdigniut lucédmittdnt. ideoreditinpdtridßcd,

IN E V A N G. IOAN» i?i ïta(^ uennin oppidum Samanae, quod dicifur SycbaT,uicinû praedio,quod las cob dedit lofepb filio fuo.

RedittgiturChnßus,Ziroporteidttranfireper Sa fttdriamy^Udfita eft in meditullio inter Judaam amp;nbsp;Ga Wteam : iranfitus enim erat iliac quando defcendebant 4 Bietufdlem in Gdliledm. Samarid uidemus eftèpro^ tiinciamiinedciuitds Sychdr,Genefts zo.qudmfilif Jacob expugnabant. Et Gm. 48.lt;iflt;üt Jofephpra d^ lifsfratribu^ edw portionem dff'i, ut occuparet prater fortem. Diligenter deftribit locum,tempus,Gr omnia, quo nobis hijhria exercitdtiorfit,cr maniftfiior ubi il idcontigerit,

Pdtridrch(eßntesftbißdiebdnt,ubicun^ftgebant tabirndculd. Porto quod dd rnyfleriumattinet, c bri» ftus 4 Judad dcfcendit in Sdmariam, lt;( iuftis illis dd pec catores, 4 fttperbis ad humiles, V ad eos qui contem* ptiores erant,quiq; magis idonei ad recipiendam uerioi tdtem. Scitote autem Samaritanos femperßijß inßn» ßsjftd'elitiscaterisqi Iudiei5,nonßlu eo tempore quo tribus duodecim diuiftefunt,fedperpétué .Et tf x ifraa el in Samaria colonia babuit ; qua; copiofe leges quart to Rtgum ultimo. Legimus enim multos koncs uet fiifti in earn regionë, quia populus plané erat ignarut

(/«■ : unde rex mißt fdcerdotes, qui legem M oß expiât^ narent.Verum itli pdrtim legem deifufcipiebantypar^ tim ßfd idola colebant. item quando I «lt;if i rcdierunt 4 captiuitdte Babylonicd,cum repdrdrecondrentnr tent plumer ciuitdtem^ubi^reßflebdnt Sdmaritdnicunt cieterisgentibus. Templum adißcdbdnt in monte Gd rißm iuxtd Sy ehern,ubi gloridbdntur depdtribus.Po^. frd tempore Antiochi ittuflris,qui Uierußdemexpu^ gnduit, er templum prophdnduit, conßituens in Gari fim templum idolu lomsCretei,in nierußdem Olym^ pij louis.Etiäßibpneßdibus Sdmdritdnifemperinß^ fii iudteis. Kincßilum efl quod ludlt;ei nuüum commet dum hdberc uolebdnt cum Sdmdritdnis. Temp ore ßli citdtis ludds dmici crant ,ßedinßrtunij tempore omni um inßßißimi :ßcut er idonuei erc. Offendit igitur Cbrißusiuxtdhuncßntepeccdtricemulierculd(quoa modo iujh eßepotetdt, quæ quinque uiros hdbuerdti) er coBoquiü hdbuitcum ed, quteparum honefld erdt, Quiddliudinde coUigimus, qudmmdximdm deibeni gmtdtem, qui peccdtores non dßperndtur i Reijcit hy^ pocritds erfuperbos,humilibus dutemfefe mdnififldt. Vnde Herum hdC occdßone ßtluberrimds doilrinds TS.* Udngelißdnobisdeßcribit.Videdmus quomodo oced^ fionem femindndæ doihinie dcceperit Chrißus.

leftis ergo cum effet defatfgatus ex fti ncratione}fedebatfic(ffi7/fff^h'g(lt;f«s)ap«^ ßntent

Nearhitremur iHa fc temere ejjê confcripta uelß (Id, Potui/Jct Chrißiif olid bom uemre. O' alium locS ^Udfifße,feäelegitßntem tlh'tn. Pruno obferuemuSt ^odnecefjdriofrtcdniur ChtifltiKereßiffc ßfigaittt Here Ubord/Je fiti cr hbore ; nam noliat nobis per 0« mnidftmihs fieri .Vndecr nospdtientius huius feculi necefiitdtes firdmus.Ali4sIegimus,ficcispedibus/ùa permdredmbuldlfie,inquo diuindm ndturä oflendit: Hunclaborat exitinere:uoluitcnim etiam huncnos firum Idborem deguflurc. Accepit refrigerdtionem,ut ficidmus poft Idbores aliqtdd reftigerij accipere, modo in omnibus rejpiàamus dd deum, er cupidmus iUi in» terim pldcere. Sed hiec uidentur quibu/ddmpdrumfd» pere^iritum.Atquinonpdrumeonfoldtionisindehd» iient^qui ua-e ftnritudlesfunt. Dicit borum ddejjè. in» fidbdtigitur bord feplimd.Quid numerusfieptendrius Septenarif fignet,noftis:plenitüdinem temporis,ubi myfterid col» its numerus^ ligimus. Dcndrius numerus huic uit£ conuenit. qudfi. sliceret : Idi» inftdbdt tempus uocdtionis gentiu,^ple nitudo temporis.P.tidm dltj hoc annotdrunt.

Pontem.) vtibirecorddrenturetidm dliorum bc fleficiorum,o- promißionum,quiie deus Idcob ficerdt^ Chriilusenim idcobopromijfits. Ideo ibi fiedebat, er . »fcdftonemqudrcbdt ut mdnififtnret fepopulis ^eais

Vcnit muher ex Samaria, uihauhat àquâ. lefus dicit illi ; Da mihi ut bibam» Nam difcipuli illius abierant in ciuitatê ut cmerent alimenta.

Vultchriflusindiwe fceJJeMeßidm,qtdeo tent pore expe£iabatur,ßcq; ejjè ßntent aqiM! uiult;e, ZSquot; frigerarequotquot adiüum uencrint. Scdprimumna ftram lt;egritudinem affumit in corporeßto. Sitiebat ue fttienspotari cupiebat ïi midierculd ifta : unde il lam inducit,utquisfit tandem agnofcdt.Uonefle qnidé ioquiturdeparumhoneßa. l^onuocatfcortum,utme rebatur^ fed fimpliciter midierem. No« ucnitea cauft vt C hrifium inquireret.Ita gentes qtt£ non qult;efierHnt iußitiam, per gratiam O' mifericordiam iuflitiâ confe £x mera -cnttefunt^ut certà fciamuifdutëno ex noftris meritiSr gratia fd^ fed ex diuina mifericordia contingere. Paulus : Gratid tianur, faluißäi eftis. Non aquam ßiritualent nudier uolebat haurire.,quiaplanè{llamignorabat,

Damihi. ) Cluid aliud ad nos omnesadhucho^e ioquitur,qttàmut cupiatà nobis refrigerariiNonut egcat noftris operibus, fed cupitftdem noftram. Vtin» fia dicit: Alium cibum habeo manducare : ita aliitpoa turn : defiderat enim noilram falutem.

ïgit tnulier Samaritana dicittlli: Quo rnodo tu ludçus cum fisjbibere à me pe tisjcûfim mulier Samaritana;:'Non nim ludæt coutuntur Samaritanis»

Admiratur mulicrcula ifla, quid fibi uetit,qHod ubé ludæusyprieter morcin omnium aliorum iudlt;eorum, petatd fcpotüycumcietmfiigidnt: plané ignaratny^ fkriorum dei.Non pdruum miraculum eß,quod Chri^ pus ndtus ex lud^eiijreliftis illis gentes uocduit.Hdüed nusgentescontcmptieerdnt cor dm deo et populo dei: nunc dutem C hriftiis ueniens, ex gentibuspotißimunt delegit fibi populu.Diébim qudre ïudlt;ti commercium nonhdbedntcum Sdnutritdnis.

lefus refpondit Sgt;i dixtt illitSi fetres do num det,ô^ quis fit fie dices tibij Da mis ht biberCjtu petiffes ilium,« dediflet ti« bi aquam uiuam,

î^onre/fiodetChriftusdd hoc quod mulier ifiipe^ uerat .Petiuit cdufitm^quî fieret quod I«lt;iif «j potu pes teretdSdmdritdnd. Seddicit: Simecognofcerescrc^ VidcamMs mente C hriftùomnid ftft, ùt nos ipfiiisfiua tnur benignitdte cr liberdlitdte.qudfi diceret : Sifeires donü meîi, fi quid tibt de f^iritu fimik' cofldret,qui eß aqud uiud,qud ego do : cr qutsfitdd eft,nëpe quod iUe ^fefit deuSr^ddtor tdMi munerts,non cdufinrerii

ANNOT. ^1.0 A N. OE C O L. dißidium inter iudtcos er gentes, guceita interfedißb dent,ut neq; fimtd edant uel potent : fed abflt;j; omni pu dorepeteres 4mepofum:utpoßea uidetisin mulicre ^'^7. aliii, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no attendes fe dejjiici et inter canes reputari,

Et tu.) id efl,no rejjiiceres ad hoc quod fum gente Judieu!,fecundu came. Poffumus ftcaptare fuperiorix lusivbi fumma neeeßitas ur^t hominé, ibinon habe titr réfléchis perfonarum .Ita cum fidam^pcto potum. Et tu guo^; fi feires morbi tut magnitudinc,uel quanta^ fitpenuria tua,contempta gentium diuerfitate^peteres rf me potumj^iritualem. Especcatrix m^errima, nni tarefiigeratione opus hohes. Ecce rgopo(fem,ftai tne accedcres,teuarc ftim tuam .vbtij^adfe uocat doa tninus'.Veniteadme omnes,M.att.ii. igiturßfeires dont(m,uti(ji uenires adme.Plic uidemusdgnorantiant diuinte benignitatis caufam efß., quaretampauci C hri fium accédant.Proinde maxime utile ßent Euangeliu prtcdicare, er libcralitatem dei maximis encomijs ces iebrare : quiaubi agnouerintquàm fuauis dominus,es tiam ipfi accelcrent er potentur,

Muli'er dicit illi Domine,nec^ habes haurtoriüjCtpmeuseß profundus. Vbi igit ur habes aquam illam uiuamf N un* quid tu maior es patre noftro Iacob,qui dédit nobis puteû,amp;ipfebibttex illo.

tionßnc utilitate noftra muIieri[UcrdlJâefi,cy jîrè tocdtiir c(iin Chrifto. Sed ntilis efiiUd iaâantù, 5«o commodius C hnflus fudjnhberdlitatem indicet.

HAbemus nuncin mdnibus fattüißiinuin coHœ quiumdominicum mulicrculdparum hotteJÎA C^peccdtrice, nempe Sdmantand^i qua dominuspolt;t culunt petifc: per quad infinuduit,qudntunt iUi cur£ fit fdlus nojlrd : tdmetfi etiam ipfe uere fitierit. Prind^: piomulierißn dliqudnto dgrejlior /èrèrepellit Chrût fium,qudfi ludd:um,quibus non fit confuetudo cum Sd ntdritdnisidequdrefdtis dii^iumeß. Chrißusdutepid ehre iUi reßgt;ondet,quod tempore periculi ficile contc« mndntur dißidid illdgentiumicrqudnto mdgisipßd, fi nojßct uelfudm ßitint erpenttri^m, ud C hrifli glo^^ ridm,cr qudntd poßfet ei pr^eftdre, non curdret C bri« fhiin elje iud^eum/ed dbipfo peteret donum dei.

Si feires. ) Non eft prditcreunduin, quod pducis uerbis dominus hic nobis comincnddt. Primo fttdm di gnitdtem dliquo modo inßimutt, quod poßit donum dei ddre,qttodncmoddtnift ipftdcus.Deindc,quomodo nos pdrticipes eftidmur bonorum dei.

Tupetijßcs. ) Ndmqttdmuisomniddiuindgiorüt nobis contingdt, qu£cunq; coneeßd fùcrint(non eniin itldoperibus noftris dfcribcnddßunt)uult turnen peti k %

C orari, 'Vndeßt,utpl€ri(}iie tanictridi ^^^inopesfl^ tnm, quandoi^uidcm deum fuo honore non dignantur^ utpetamnsabillo. ïnpctitionibusMtem diuinumnoit men magnificittur: qnando quidem db ipÇo petimus,ji tcmur iüd à nobis non elje,

j\quM.) ÜJ^cejlbenignitus cj'fil’lt;^alitasdei,ut petentes exaudiat: imo etii plus concedit qudm nos pe tere audeumus. C upimus reflntgui noftrant fitim, tpfe ^äp.z, aquamuiuumlargitur.Dominusdpud Hiercmiainß dixit fôntem ejje aqu^ uiitd^. rpƒe eft fcdturigo aqute ui uentis. Aqudduternquteeftindinnibus (^^xp^ludibuSj huiufeemodinon eft dqud. Igitur deusßnscft oinniwn bonoruin,uitäe,omniseft'enti£:proindere(le dppella turßns dqu£ uiuentis. vbicunq; dond dei in dlijs cred turis inuenimusdanqud in ciftcrnisdccipiinus ; necejje eftutdpdtreluminiideftudnt. SedmuUercrdffddifti» puld nibtl horutn intelligcbdt,ut üicodemus.

Viuentem.) Chriftisftnedrticulis,illdcumdrtif 19 ^^l/r ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bene expendit quod C hriftus ftmplicius uide

. bdtur dixifjè. Tu de aqud uiud loqueris : er inteüigen bdtdeaqudßnidli.i^onMeüigo quid ßbi hocuelitz deeft tibi urceus,er ßnsproßndus eft. interim licet ca tueri humdnum Ingenium, quim ftt rude dd ^uind mv fterid cdpiendd er uerbum crucisdmö ipfdmetidm di* fiindmftdpientidm femper contemnit. lUdenimChri* ßum qudft inutilem erparum idoncum buicreiputdd bdt;

IN EV A N G» IOAN* 7^ int:N(ttn »onpoternt imaginari uiiMtn ctquam,fed de fud aqua intelligebat, cu uideret C hriflum deßUutä e/}c drmis illis nd hdurienda nqunm.

N«n^Mi'd tu ntdior orc. ) Nihit fublime ndhuc co* gitnt de C hriflo, zt- nihilominus uidet uerba C hrißi ali quidfingulare prie fe firre : nunc uutem domitwm uo* C4t,f'ed tantum myftcrium nonpotuituidere. Omnes patres qui deo fùerunt charißimi, ufi funt huiufmodi fintibus,prefertim hoc finte: tu ne nouum quenda po tandi modum profirs ? or fine hauftorio aquam extra* hcsftu defiendes in fimtemfideo plané fcrmo tuus mihi incognituseft -Non ftatim diuina fdpientiafiaperitt fed i^fcondit aliquandiu eloquia fiut, utfimus attentio res,quopo/kamaiorideftderioillanoderelinquamus,

Refpondit lefus öi dixit illi : Omnis qui bibit ex aqua illa^fitiet iterum. Qui usro biberit ex aqua quam ego dabo iU lijUon fitict in feculum : fed aqua quam daturus fum illi,fiet in itlo fons aque fa« lientis in uitam acternam.

Videturetiamhec refiionfio porumcohanrereitta terpcUationi mulieris : 'tiunquid tu maiorpâtre orc, Sedfiquismenteuidcrit diikru,uidebitplanércj'jmtt f«nt conucnientißimum.Dicit: Qjtibiberit ezo. T»

ntägnißcäf aqtwn quant potauerunt Patriarc'hx cr iUoruin frmiliæ: nunc ß cognoß:ms iiquain,qu4m ega dabo, plané inucnircs longe ßdubriorem aquam quant iflußLlamcum magnißcas aquamiUampropterlaa cob,etià prop/ermeeßßs magnißcaturuSyUclcxipfa dono çogniturus, me non eße inßriorent Iacob Patri'* archa. Teiliusuoluitifia, Chrißus loqui, utpulchrein ducerct nwlierculam in fui cognitionem. Sed nosuidcd mus quid inhis uerbis lateat. ^ßicaciäßdci déclarai, Tides à Ifis Spiritusfanóbis principiofolet ßdcmßliß dei impar» Yitu fanào, tiri, quando obfignantur, ita utßnt ßlij dei. ïam qui bibitex aquaina,itautßdcre poßitin Cbrißuntjßi! ti carebit. Hoc non uidemus ßeriin ifln aqua clcmêta^ ti,utperpétué) reflmguatfitim.ïn omnibusetiamalijs creaturisinquibus homopoterit fuamßduciamcoUo care, nihil tale uidemus. Adduc diuitem ucl Craßum, uel C rœfum, quamuis multum auri congreget, non ta menfattatur iüiusßtistperpetuo ßtitutplus habeat, Itafiambitiofum produxeris, neq^ Shtm honoribusfa tiare potes. Si uocaris eum regem, hoc non fufficit ei, ctiam ß dixeris potentißimum,itli^ßimuqf.fcd lon^ ge altos titulosexcogitat. Tales morbianitnorum. Si^ cutmorbus intercutiscupitaquaßtimreflingut, tarne paruo tempore CTc. itapeccatores, qui deßderijs labo rant uariß, nonnunquainfatisßxiunt fuis concupifceit fiß, Sed nihil fatiatanimam, nißfolus deus, qui replet

I N E VA N G* I o AN. 77 f» bonis deftderium noftrum. Ilt;«« hoc fideles experiuK turinfeyquMtnmdonumftt,guod films dci pro nobis päjjusfit,cr 4 periculis nos exemerit: tunc tandem fidu tiamur, certi de benignitatepatris. Sciinus nobis nihil ^futurum : pater deditfilium,e7- cum illo omnia con^ fefiit. Htcc ftatim docet fides:ubi fic edo(lifiterintus,et tuncpoterimus diem, nmwc dtmittisferuum tutvn do mineinpace, quia uidcruntocuU meifalutare tuu.Et quicquid accidcritin terra,noneritgraue toleratu.

fiet.) Supra, Qui credit tnfiltum dei, habet uitâ eeternam:per hauftumifiiritusfanótiuiuel. QuiobÇec quitter diuinis mandatis,qui audit fermones C hrifli,ha bebit in fie deum ipfim habitatorcm, qui fonsuiuus,po fitafallet Cftranfinitteteuminuitamietcmam. Semi tjarium uit£ habet,non fokmt in hac uita, fed etm pojl hanc optime habiturus e/l (y beatifiime. Pr^etera qui hoc donum ffiiritus fimâi obtinuerint, no erunt odoft, ut cap. 7. Flumina fluent aqult;e (yc. itapulchra diferi mina dominus inter carnaliaifla,cr quieoculis funt obuia,printer Jfiiritualia qua; ipfelargire folet fuis, oflmdit.Veruadhucloqttebatur faxoty flupiebemu iicrcuhc,qult;e non ajjùeta hifee diffutationibus.

Muller loquitur ad ilIumiDotnineda miht dlam aquâ, ut non fitiani, neep ue niant hue hauctre.

Loquiturde((()uaadmirdbili,Çednointeïligit:cjtt£ rebatenimfuHm comniodunt,ne cogeretur/irrefoli^ tos laborcs, ut egredi è ciuitate, orgeßjire urceos cunt aqua, Videtur e/Je irrißo quiedâ, erat enim adbuc in^ credula. Veru utcunq^ ilia loquatur,ut in ucrbis Caiof flueGriilijiyComendantur tarnen nobis alia fublimo ' ra.Videmus humantigenusqualeßt,utfemper conto disßas fludeat, ut in 6.cap. cumßttiajjentuentreßiu, hahemus.ïtadlahicrogat. Ciuisitapigereß, quinoit optaret fe e/fe beatitf Sed hoc non agit in gloriam dei. Clt;eteru nos quiperChrtßum didicimus omnëßtlutcnt ab ipß} pendere ,ethacß)la aqua rcßigerari corda no fira,ßquidemobtinere uoluerimus altquid,opuseßut rogemus continuo, quo dominus gratianißtamconcc* dat,ne opus ßt ad lontem,unde gentiles hauriant,quo^ tidicaccedere. Omnia ß)latia huiusmundi nihilproa derunt: nunc ab amico qucerimus,nunc à diuitijs zy nc fcio à quibus rebus ; er neceffe cß ut iterum recurras. Hec aqiM cß eterna ßtpientia dei, hec eß Chrißis ipß,crc.

lefus dielt ilii: V ade uoca uir um tuö, fiCuenihuG nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il

Mißertuseßchrißusmtdicrcullt;eiflius,quiecogno j! feebat dimna corporis,iQr ea qusc corpus affligebant, nbsp;nbsp;I

ßd damnum anime non conßderabat. vix aliquis ad^ ducituradCbrißi religione,nißßbqpß reddaturno^gt; f tiorgt;

I N EVANS, IOAN. 78 tior. Qui no fitiunt iuflitiMi^tUi non fatiabuntur. E,t« propter nunc Chri/lusindicabit mulieri peccatafuai ubifibijpfi tlt;indenotiorß£bl,quo morbo luboret.,ntc» dicum^ujerat animarum. Etiterumficutinali/slocis C hriftus,(juandoguidem arcana reuelat,o/lendit fe efs fc filium def, cui etiam abfeondita cordiufunt aperta.

Voca.) Sciebat quale agebat uità.ldcodicit.uetà cu marito tuo,poteris cofequi hoc quod petis. lüa uer^ baadducitinmcdiu,utextorqueat exiUa conftßione uita ßiapeccatriciSyOr fe agfiolcat.,cum misera adhuc fit,qu£totuiro5 habucrit. Laborabat etiam mala fiti, Çr non reftinguebatur: hobebat uiros qui non erant uc re mariti. ïndicat plané illam parum pudicam,

Videte etiam hoc loco ingenium humanum : uolu^ mus hone/tiores uideri quàm fumus, quâto fcilicet tent poregratiadiuinaadiutinonßterimus. vidcbaturhifa here uirum,tacebat de alijs.

Dicit illi lefusiBene dixtfti, quia non habeo uirQ: habuifti quinque uiros, 8C unum quê babes, no eft tuus uir. Hoc Uerum dixifti.

CaUIII AN N o T» IOAN. OE C O t* tuesmulierfèx târorum : benedixifli ZTc- Uon petiltt qiufiignordrcm. Tuputaßiucrbo tuopoffèrefilkrCt qitxß ignorèrent iüä abfcondita : fcio non folum ut nuc habeas,ßd etiam quomodo olim tegejferis. Habet hic aUegoriasdcqtänqncuiriset legeNLofi'.relinquoida, nihil ad rem. Sed nehm oblèriMrhquomodo de:is omni busmodisurget, utdeßcendamusin nofip/às,cragno f:a}nus quam morbofi ßmus.

Dicit illi mulfcr: Domine confidero, quia Propheta es tu.Patres noftrt in mo teillo adorauerunt, amp;nbsp;uos dicitis,quod in Hicrofolymis eft locus, ubi oporteai adorarc»

Et quomodo ijh, [uperioribus coherent ?pulchre, Conßifaeratiflamp;mulierjCradbucfequodam modo ho neßarequ^rit, quamuis ßtpeccatrix, ztr donisjßerat fepropitium habere dcum.etß hlt;fc non dicantur. Ideo adjirt d^utationem de Hierufalem : ex coüoquio no^ nihilproßcit,jednonut oportebat. Haretiniflisexf ternis, ut lud£i, zy magna pars mortalium : ft aliqud Opera ßeiunt, putantfe iam omnia aßecutos, zy opor tere noflris opcribusremunerationem.Proptereailla mutier tali honore tenebatur : pu tat infuo monte gra« tiam poße conßqui, ut audißis in Garißm templu eße tedißcatum, infimilitudinem Hierqfolyntitani : qt da tra

IN EVANG. IOAN* 79 trauerbumdei, promittebant iHicfibi diuitittmgratii ajfidf 4ram : cs- ita in fno monte conßdebät. Vbi iteni pulcherrimum myßmiim aperitur, gnomodolexims pleatur, çy ^uomodo deus adorctur. AdorandusMtë tntßiiritualiadoratione, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

AHrnodi utilis eß firmo,gucm dominus babidt cum Samaritantt,mMime ^uod inde difdmus ^ualiterad cognitionem Chrißietiam nostandëpcr» uenijmus.Bt initio quidemtardi fumusaddiuinamyti ßrria cognoßendu, donee dominus nos nobißpßsrei ditt notiores,quibus fcilicet malis laboremus. Näquan ’ diu ignotd ßerit nobis noßra infirmitas, uel malitia, tandiune^iChriflumutmedicum e^- ßntemaquieuitgt; tue cognofeemus. V nde midier ißa ubi à Chrijb intel-lexitin quantispeccatis uerfaretur, er quamuarifsaf ßßionibus eßet obnoxia, tune tandem didicit illu ejß Prophetam. Sednonmox utChrißumProphetaeßi cognouit,flatimueram rationem feruiendi deoßmul didicit. üeq; fatis eß nobis morbos noßros agnofeere, nifi etiam manißßata ßerit ratio, qua deo utibßime feruitur,nempe inßiritucr ucritate per Chriflum. Quid autem älud fit,nunc manißüc declaratur.

Propheta.) Videteinhifeeuerbisconßßtottemu lieris. Prius refiitauerat fermonem C hrißi, et dixerat» üonhabeo utrum. latnautem deprehenfa, noituttrat

Ca.Iin ANNOT. IOAN. OE COL. cotradicit,fedß.tetur peccatufuu. Qjiid cnim aliud eß dicm, Tu es Prophcta : quam, um locutus es de mCi peccata mea mihipoßiißi ante oculos,Qr qutc aliji ignota erant,ea tu mihi manißfläfti. vbi igitur conßß « fio pcccatorum priccedit, homo idoneus redditur, ul pluramyßeriacireuelentur. Tiamßperßitiißt mulief Coftßßio Sla,quamuisaChrißoconuiiki,nunqudad melioretit Jscccalorit ßugem peruenilfet. oßendi autequomodo uerbaifli Iona. eohxreant. Non manißfle dicit, aßendam in montent adoratura dominum,ßaens propitium mihi ßre deunt^ 'non dehac re erat contentio inter Samaritanos CT iudlt;cos:ßdprimo cupitquæüionemiTlam folui.

Patres.) Duplex efl religio. Vnauerbodeicon/în jnata,quamßquebantur eo tempore ludaj, zx iUa eef ta erat ; Altera opinione patrum roborata, quam Sa^ maritani habebant. ïgituripfa gloriatur paterna relia gione.Tamendum patresibiindicat,uultetiamconta prehëfos patriarchas, quaß ipßi magis ßequatur illos catteri ïud£i: incertu tarnen erat an perpetuo in hoc lo to adoraßentmeq; lex aliqua con^tuta, ut in loco iß» adorarent. 1 mö apoßatte à uera rcltgione peifuaßerunt itapopulo,poßa addideruntßtc patres confhtuilßi noneü tutum ßdere exemplispatrum,quemadmod!i ccntinentia: obßruatarum ccrimoniaru, tempore Apofloloru ctraliorum patrumßubßecutorum.Abßq; tierbo dan nihil introducendum. C auete igitur ab iÙis,

IN EVA N G* IOAN. 8ö ^«i conantur introducere religionem, in uerbo dotnini nonfiindatain : inutilis cnim eß. Sed ut efl ingemii hu^ manum, tardiusddnera rcligionëcouerfimur,et alios imitamttir,c]uibus magis quant uerbo dei credimus.

Hierofolymis. ) ibi uerus locus olim erat, quando adhucincolu}nesmancbantcerimoni£iudaic{e. Ceri^ monitcideo inflitutæerant,utpopulus coUeéïiisuna^ «imiter deum adoraret, nefegregaretur. Multum ad charitatem proximifrcicbat,ut omnis tflra'cl uno in loco fua fdcrificia offlrret : quia qua: citra charitatem proximi,dco grata non funt facrificia.

Dicit illi lefus’.Mulicr crede mihij uenit tempusjquando nc($ in i tto m6sgt; te,ncq? in Hierofolymis adorabttis pas» irem : uos adoratis quod nefcitisjuos a« doramus quod fcimus,quia falus eft ex ludæis.

Eôperuenerat ifla mulier, ut externem religü onem admiraretur:putabat,fl feruaret modum paa trum, poße remißionem peccatorum inuenire : fed aa liaeßbcatiiudo animarum. Plané magnum myfleria um,futurum ut ncqfln monte adorabttis, et alia uerior religio doccbitur:quia adorabitur deus inIfiritu.lSlant ifllt;t religio Judaica, qute addiibt cjl loco zy tempos - ri}non efl ucra religio : nequefle iuflificaberis ; etiam

fi aliquibus offeribus te exerctKris,non tarnen alfet^ue ris guod optabis. Infignis locus ad reijdendas inutiles er fuperfliias cerimonias, turn quod in illis nonefi cott Cerintonif fiituta falus noßra, tum quod deo ultra non placent, et as deo non maiora à nobis requiruntur .üamfi iftte ceriinonia: d placere uU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infiitute, ceffdrunt tanquain inutiles, er tanquant

umbra locum dederunt luci ac ueritati : multo magis cerimonùe quas homo ipfe inuenit, quales funt mona^ fhcie cerimonia:, et eccleflaflic^e,qu£ citra uerbum dei inflituta: funt. Âlùe cerimoniie affumpt£ ex ueteri le« ge,quibus adhitc introducere uolumus facerdotiumt quale fût in lege, deo non placent : quia fubuerfô tema plo,etiâ cerimonia; ablatæfunt. t;iihtlominus ecdefiiC paucas cerimonias coneeßit Chrißus,erufusefliltis, quibus ef Chriftiani libenter utuntur,ercum gau» dio cordis.

Vos adoratis. ) Ve/lra religio eß longe inßriot I udieoru,quia abfq^ uerbo dei eß. Gloriabantur mul* tuminpatribus,er habebant opinionesquafdam,fcd incertißima omnia erant. ConnumeratfeChrißus iu» dais, ef tanquam homo etiam nobifeum odorat,cunt tanquam deus adoraretur:ita duos naturas infeipfo commÖßrat. Jjoquiturigiturnomineomniu luda;oru, Salus. ) ideßfUcrareligio àiudceis eßproßdttf qtda illi certum uerbum, legem CTc. habent. Et eateo vus falw ex ludeis, Vane diiiiim, quod ipßfalute/n pojfenf

IN E V A N G. I O A N» 8i pojjènt aJfrre. in fumma, uerba ijh, uolunt certißimä tunc fillffè rdigionem lud^orum. ïn ißis cerimonijs ßt lus noflra quo^mmodo pTteßgumta efl : fed no opor» tehant perpétua durare, ne femper pueri eflemus O' ifidigeremuspiedagogo,fcd aliquando crefeeremusin uiruinpcrflihim.

Sed uenit tempuSjSC nunc ed-quan do ueri adoratores adorêt patrë in fpiri t u amp;nbsp;uerita te.

indicare uidt toUendum aliquando apparatu ifliint JudMcarumcerimoniarumjCr homines potius inflde uer4, lt;iu£ ex fliritufando proflcifcitur,adordturoi dcuin putrem, iflelocusnon efl contrarius illi, cu Chri flus dixit'.JNon ueni foluere legem oc. quamuis enint cerimoniasabflulerit, tarnen prop terea legem dei non abflulit.Prtcfigurabatur craßioribus îineamëtisolim, quomodo deus effet adorandus: poflea autem uerius et propric explicata efl religio qua; deo gratißiina efl. Kunquà holocaufla o alia huiufccmodi externa aplt;gt; tJoÏocaufl^ probauititadeus,fcdcacrant fymbola interni homi^ ßmboltf. nis maékindi,ut homo innouetur, o ut ojflramus nos hofliam uiuam, Roma. rz. Quando igitur Chriflus tpfl cognoflitur, tunc ceflant huiufmodi ueterum cerb moniie. Homo uere deu agnofeens, et feipfum deo offè tens,is mnlto uerius udorabit, quàm qui adhuc ceritno

nijsaddifluscßinlegc.Dicetguis-.'R.eijciemuier^oce rimomas ijuas C hrtflus injiituit, baptißnum er ca^nä^ î^giiaguam. Utiam illa quidda nohisßgnificät : pro^ pte^cd uidentur inipcrßäionem habere inß.Sed abßt tit talcm errorem rccipiamus. Nam ßacramentis no eo Sacraniêto i^cdo utimur^ quaß Cbrißus nondu uenerit, er quaß rttm ußis. nbsp;nbsp;adhuc expeiiemus lucé tientura: ßedpotius aliquo ntof

do grattasaginius ncbisitluxiß'eluce. Etquoniachari tas deo ommbus modis grata e^i, eapropter hutußno* di ßicroßtniitt ßymbola nemo charitate praditus rea ßpuet. Nam interim ßue ntaturjiue non,ßemper deum adorabit,ßmperhabcbitßabbatißnuß(u,ne^locoeT teporiaddiduserit. Chrißianuseritmemor ßuteliber tatis ; uerum ubi ebaritas docuerit utendum ejße huiua fcemodicerimonijs, nuüusreßagabitur.

Etenim pater quærù tales adorantes ipfum.Deus fpir(tus(f/l) SC eos qui ados rant ilium, oportet adorarein fpirttu ÔC lie 1 «ate.

Scias deum non potißimuqttorere tale templunft quale in Hierußde. Eß aliud qd'deus qiuerit, quia in aa Jiimabus bominît tanq in tëpîo babitaculu habct.Deuf ßgt;iritus eß,idco no opus tali loco : nâ ida omnia imper lèdionëfonant. Deus igitur eu ßtperßdiß. perfidißi fno modo adorari quceiit,id cß,abßq; omni ßnudatiae» Dicit illi muher;Scio quodMeHias ue

î N E V A N G. 1 o A N» Ü hit,qui dicitur unâus:(«cl cfcri/îwOquâdo illc uenit, annunciabit nobis omnia» Erattunc rumor maximus intotoorie,fgt;ropediê i^jfuturu C hnßum, mtin omnesprophetiie impletie c» rant.Ablatueratiitmi ludicis regnu acfdcerdotùmi iuxta illud:Iio defiâetfceptru de tribu ïuda c.Vft» de certißimi crdnt,no multis tëporibus abfitturit C hritf flum. Ecce muliercula ifla taki^uid agnouerut. Scia ueniet,qui lité foluet inter uos Z}' ttos, nbsp;nbsp;indicabitno»

bisuerumdeicultu. Neg^cnim fatisadkucaccipiebat ^uid ejjèt, inßriritu cr ueritate adorare : multu tarnen proßcerat, quando indicauitfe harere in C hriflc,cuni tarnen neßdret C hriflu fibi Ioçkî. Euangelijb. ilia uubgt; grffd nomina ut Meßias z^ Rabbi, immifcet fuo libro,' Ito Kt quid fuperftitiofe putemia in hißce uerbis latêrea Chriflusunïiusplenitudinegratiaru.Erantregesun» Hi, fed die unHui pr^e omnibus participibus fuis,

iBe omnia.) Ciu^f Eleeejfaria nobis ad falutem,-Uon indicabitfi-iuola,lt;}uiealiquia/rio/tdi reijutrunt^ fedijtue ad uerum dei cultum pertinent reuelabit.

Diät i)lt lei us'.Ego lum q loquor dbi, Cupis prucccptorem C hriftuiecce ego fum dleipfe tnagifler,quë totus orbis nunc expeâat,lt;jui arcana ho minu cognofcit,^ui uerà religionë docet, et quid pater cxteflis ab omnibus requirat,ut habeamus fdcmiri i/gt;futn,videtif nune 5«(im tdrde Chriftus fereuelet;

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I »

priusbene confciainjicitftiieignorantie zt^peccdto* rum,ddndc auellit dßlfd religione-, ad ueram indu

tandéapparet. Ita pkriftj} um cognittis erit C hrift{is,ubi liberatißterint d fuperftitionibus iftis : nd

In hocdifdpuh' ühus uenerötamp;ad^ mirati funt,quod loquerct cum mulie^ re.Caeterum nullus dixit, quid quæris, aut quid loqueris cum ilia,

Rdrum ddmodum crdtChriflum cum abieSki limloqui,prefertimcum Sdmaritana. SeditdChri*. flus fudin humilitdtem decldrauit, er diuinitdtan nou abfcondit.

IJuHus.) t^odudcbdnteuminterrogdre,quidm4 gndtMtoritatiserdtdpudiUos. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SAmdritdnd muliercxcoUoquio dominiidcomo« di dccepit ,utfidc iUujlrdretur, z:r Chriftum que expeikibdt, quodiomnodo dgnofcmt.Pro/iâô bonS nequdqudm conteninendum fortitd efl. üuncfequitur lidei quosfluihisfides ipfd dfirrdt. Ndm qui fide iÛukrdn^ frucTus. tur,feipfos dbnegant, ^^fudnon querunt, fed « qu^e Chriflifunt.

I N E V A N G. I o A N» 8} 'Sc abtjt in ciuitatem,8C dixit illis homini bus: VcnitCjUidete hominem,qui dixie mihi omnia quaecGcç feci.Nunquid hic eft Chriftus illeCgttfmexpcifhmwO

Confidera qtMmcfficaxfit fides uerdin homine, ubi uere cognitusßxrit Chriflus. Homo nequatjuant ociof'u5erit,fed contemptisrebus proprijs,hocunuta curlt;ibit,ut gloriam deiprlt;edicet. M alier cxierat ex op pido a^u^e hauriend^ gratia, O' reßcHlari optabat corpore ; ceteru ubi deßnte aquæ uiua: parum quip^ piam gufiarat,relilt;pùt hydriam oe.Hydriæ fèrè ter^-reftres funt, proptcrea corporis noflri fymbola. quot;Vbi igitur C hriflit agnofeere coeperitnus, iam non magni^ ficimushoc noflrumcorpus, o hone hydriamrelin« Quintus: id efl,^{àcquid efl curarum in rebus temporat Ûbus. Tantus flruor ittam inuafcrat, o tanto fludio firebatur,ut iam no memor e/fet ampkus hydriæ fu£, Itafit ut obliiàfcamurparentum, coniugum,pueroru, pr£diorum,0' omnium rerum terrenarum,ut lucriflit ciamus Chriflumiimàneceflè eflut relinquamusnos ipfos.i^ónnemagnafldeiefficacia^

Inciuifatem.) Parumflälfetfcipfam negligere,ni fietiamalios lucriflcifletiproinde apoflolaßihteü, quiaßeit homines participes fuigaudij. videtisquoe WO(io comes fldei fit charitas, ut cupiant etià alios fait

nos fieri, ^ui Chriflunt uere agnouerunt. ïpfit oiïitd fragUiMis fu£ fixus, oilitx uitæ minus honeßt aile^Z^ gr^tium iüam omnibus manifiéldt.

Vcnite.) Vocdthominé,quidnon dudcbatuocdre deunt, fid opera prédicat.i^on hominitm eft,qu£ oc^ culte fiunt,reueliire,fid Dei. tJequelegimus aliaei diôbiyquàm de quinque uiris : fid ilht erant tam recon» dita,ut ceteri mortales non agnofièrent.

Qttecune^fici.') Siejfietcdiquidabjirufius,etiM potuijfet.vilt;kteigiturnumiftefitChrfius,quipoiejl pccuÎMcordiumcognofieretutiqiplenusgrdtict.Am» ' plificatfi^him:dicit,omnia:alüsparumproficijjètt fl dixijfitjhoccriUud dixit.

Errff tempus ut dggregarét fietidm dUjpopuUdi ‘ Çhriflum: qudndoquidemutfuprdcoinemordui, nM* fedbdturdludais, edproptcrcouertitfiddgentes. Ca tcrum quad hic fit, tenuis quidem figura efi et umbra, quodmunicipes ciuitdtisilUus ueniunt adChrifiu,ati* diturifirmonemeius, Gfquæfitcouerfiüioeius. Na/rt erateo tempore expeibtio maxima Chrifii. lampro phetite impleteerant. Vnde ubi audierunt hoc miracU lum,edr talcm prophetdm,diiiditdte uidendi egrefi funt. Ceeterum qui egreßi, typtim gerunt omnium geit fiunt, que aliquando dccejfurse erdttt Chrifii. itapui^

IN EVAN G» IOAN* 84. chrepnelufit Chrifluffiguraquadâ. interim difdpuli ueniunt, or uidentfic tterbas ad C hrtjlum properare, pulchre indicatur eis myflerium. Sed /emper utiM uerborum inuoiucris,ex putbusaHa dióhhChr^ico^ gnofçenddfunt.

interim aût interrogabât illQdifcipu lijdicëtes : Præceptor comede. Et ille dlt; xit cis ; Ego cibutnhabeo cotnedendu, quem uosnefdris*

Sicutfupràapud midierculâ iftctufuscflalkgoriit inpotu, ita nttnc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in dbo iititnr. Efuriebat abfq-

dtdiio, ut homo, quia uere nô/lra carne indutus crat. Sed hacßme aliam nobis commcndabat.

Comede. ) lam fatis diu ieiunaflt,tcpu5 efl ut man^ duces.ïam fiintdatfimetn,cr aliam indicat ßmem.

Egoci'feKm.) CiuiselUüecibusfEratfalusgentiuz quia iüas adduccre ad cognitionépatris uult .Difdpuli erant lud£i,crcontëti fua et fuorumfalute, cz adhuc ignorabât gentes acce/furas. Efurit nof pfos, ut nos iit fe traqdat.I^os in ipfum mutainur,fiinduerimus mo^ res C hrifli,per nouitatê uit£. dnemadmodu C hriflus obedienspatridtacrnosperomniaobedientesfimus^ Cogitate quare uenerim in hune mundum. No ueni ut pa(cam uentrem, fed ut lucrißxiam omnem populum.. 'Qjiod maxime defideramus, id didmus efurire.Ea fer uemus etiam in cap, 6. cz darum erit.

Sicut Uicodcmus ZT SM^tana, ita difciptdi äd* liuc crdßi erant: femper dijj/utabat de ijs, qu£ in conf^ tnutti ufu erant. quafi dicerent:7ajiidit 'ne panemf ha^ iet'ne pulmentum aliud!Adeà tarda eß noßra caro ad ßgt;iritualia cognofcenda, utfemperabhoreamus,ßicut etiam in pfalmo habemus : Adhlt;fßt pauimentq animd noßrd,0'clt;£tera.

Dicit illis Icfus: Meus cibus eß,ut fa* ciam uoluntatemeius quimifitme,ö^ confummê ipfius opus. Nonne uosdi citis, quodadhuc quatuor menfiûfpa# cium eft, et meflis adeftf Ecce dico uo^ bis,attollite oculos ueftros,et uidete rea giones,quia albæ funt ia m ad meftem»

lila uerba admodu obfcuraß(nt,ß quis in folis tqr» rents hlt;ereat: ßedßcogitaueritquisopusChrißi,priJ^ pter quod uenit, ut multitudinë gentiu ducat ad cognf* tionein patris ßd, manißßa crut. Et ßcut cibu uocauit falutein populorü, ita nunc quoq; meßem uocat cogre gationem gentium: ut in alio loco habemus,Oratepa» tremut mittat operariosin meßem. quaßdiceret,fiugt; pcreße adhuc tempus parUyOquot; gentes ipfas ad Chrißu dcceßura:. Paruit tempus cratpoß tricnnimn. Scimus bif

C i6kj. ) ïodn. 17 .Hfc efl uoluntas eyc. id eß:No «cm ut pafcttm uentmn meunt, et curncm hanc,qu4in parutusfum etiam offcrrepro falute hominum: aliunt cibum quiero, utfi^cium uoluntatem patris mei. Adtno dum iucundum cft cogitare candem uoluntaton cjje patrisCTquot;filij:quiafiliusfepro falute nofiraexponit, pater ilium non minori charitatc tradidit, ut re^mere mur àferuitute ilia dura. quaf diceret : No» mi/it me pater propter cibum ijîum carnalemcrc. Difeamus farnalia ilia minoris fteere^ modo falua fint ea qu^e pater requirit.

Confummem.') Parum ejfetdliqua miraculaficift fc,nifi confummarem illud opus. îJam in omnibus per feuerantia ufq^in finem eflopus.Tandiunoneßper« fiélum opus Chrifli, donee accédai gentium uocatio.

Meßis.) Qjtafuntilla; regiones Avocat poptdos iHo J rcgto»cJgt;^w egrediebantur è ciiutate.Vidcte iHos populos, nunc cß tempus ut congregentur. 'Habuißt pifcationein,itahic mejßmhabetis. Arißa:dcmetunf tur,e^inßrimusinunamaream z^-c. iilt;ecigiturcrat uoluntits patris,er cibus Chrißb

Etquimeüt acdpiimcrcedê,8Cconi gregat fruäum in uitam aeternâ,utôd ijui kminat fimul gaudeat,SC qui metit»

Ca.1111 ANNOT. IOAN» OE C O L» In hoc enim fermo efi: uerus,quod ah'US cft qui feminat^SC alius eft qui mçtit»

Demejjè locutus efi,Grin hanc extrufurus eritt operarios. ApoßxiliMteoperctrij erätßtturi.Pramit^ tit illis magnÄ mercedé,ut multu hetari queant.Condit cam uos, eritis mejjores in hac mejjc: populum collige tis.InAâ, I« Sainariaacceperut/^iritufanlt;au.lllae/i gt;nerces, quà potißimü /ßeiükire debent opariß ut qplurimos lucrißciat, er de eoru falute glorientur.

Inidtà.) QuidalijfäciutmejforesiCoUigunthoa minibusßimtd ermuribusyetintraunuannuuelduos totameßisabfumitur: illaautemeßismanfuraeßinui tameeternä. Siinuexeritisin areädeialiquidyuiuetid ■in eternum. Qÿis no talißuihi gauderetiC ot^olatur interim difcipidos, quos potuit terrere laboris magni^ tudo. Ham cogitet aliquis, quantus Itßyor ßt,poptdunt abhorrentem d uero dei cultu, er tot regiones ad C hri .fiumducere ßolauirtuteuerbi ? Vndeplurimum abhor . reredebebantdifcipuli.Seddominusdicit: Meßisßd^ lis.Patriarchie laborauerunt, Hieremias concionaban tur er Cieteriprophetse,ßed partim fru^us attulerunt, quiadocebant folosludatos. Itafèrènihilhabebatmer cedis. Videtis quodmagnü interuaüu eR inter fernen« tem er meßem-.intercedit hyems,er non apparetßu« äus. Ita Prophete ßerc quedampreparamenta. A« pojklositaq; ptdehre adbortaturereonjolatur: Vos acci«

Ego mift uos ad metenduj quod uos nonhboraftis* Alq laborauerut dC uos in laborcm illorum ingreffi cftis.

Voseritisme)Jbres. Modus eft loijuendi. Abfurdi» tates quidam inuehunt multas, qui literam hic ntordi» fustencnt-.quosrelinquamus.

Vodc/omtrtuîitrfmodMîttoamp;pwrK O' ftrè^eni* . V J^jnaticis uerbis apoftolis pv/cdixerat -, hoc re ip{a Satnaritanioftendunt. Dixcratillis,iamregiones ölbascftêadmefjèm:qut)ftgnificabat proximameftè gentium uocationem. Venietes igitur turinatim Sama SOltunlaii ritaniad Chriftum,quoniam ipftmn ueri iucb£i,ftd tnagiscu gen:ibus cenfebanturiinaniftftant quidnant fioluerintChriftiuerba.

î^ofolum oftendit Samaritanos credidifte,fedetiS fticilitatem credendi eoru ante oculos proponit. iudai wx plurimis ftgnis adducebantur,imôobftinati ma^ vebant', Samaritam aiiteinad tenue uerbunt mulieris

conucrtcbantur. H^c mmirum etiam cäufi fiât, qtare Chriflusi Pharifäfis diuertcrat, ztr iterum perrcxegt;= rtituerfiis Galihtam per SanMriä. vltra oftenditno^ bis difcrimen inter doÜrinam miniflrorum uerbi,^:^ doärinamChrißi,quodmulto ejficacius Chrißnsdo» eet^tMmntinifiri,

Samaritani igitur ut uenerüt ad ill3, rogaucröt illutn,ut apud fe mancret.Et mätinllicduos dtes.EcmuIto plurescre diderunt propter fertnonem ipfius.

QuiitChriflum ipfum audierunt docentem. Hoc eftdifcrimenintcrefficaciiünChrißicr minifirorum. Nos cnim tühil ß(}nus,nißchrifiusinpe^ribushomi numoperctur per j^iritum /uu. Licet hoclocoobfer» iMre, quia faciles erant ad credendum, etiam dominus fideles tèx ficilis ad habitandu cum iüis. Fideles templujiint dei, [gt;luindci. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inpe^kribuscredentiuminfelibentcrhabitat.

nota. plt;^(KÔ ijuocis /equutur fideles, ut rodent dominum,ne abficedat. Sicut illirogauerunt,ita etomnes pijnihil tanto deCiderio requirut, quàm ut dominus apud fie ma neat. Porrà quodfblum biduum manfit,ideofiilutn efi:,ut feiamus nondum tempus uocandarum gentium, donee C hriflus paffus effet. Diffenfatione quadam (y prxfigurationerei fiiturtehoccotigit. N olebat tarnen . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diutius

diutiuspemtitncre, ne dure t ntttiorem occafionemlu* dieis aduerfus feßeuicndi, quafi ipß cotemptißtijjentt lt;ttin ipßi prius contemnerentChnflim.

Etdicebantmulien'îNon iampro pter tuam locutionê credimus : ctenim ip(i audiuimusSd fcimus , quia ille eft uere faluator mundi, unäus ille«

rident ueramabfc^ did^io fequiturconfißiojßcitt fepe monui,cr ubiq^ licet animaduerterc. Comitemß rideicomet des habet conßßionem. Sic dues illi,quia uere eres eilccßßio, diderant,noncontinebant fuumgaudium intrafe,ß(i gloriabätur hac ßde.quaß diceret : Quamuis aliquod initiumfidei per teacceperimus ,ßed lam longe certiusi credidimus ormagisconfirmati fumusuifo er audita ipfoChrißo.Iamcertißinti ßtmusipfuin effèfaluatos remmundi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comemorat Euangelifla miracuta,

etßpo/ßte/ße ut miraculaßib ßnt:ßd uoluit creduli tatem illoru oßendere. Beati iflißmt, qui uero corde cadem loquutur.Etamßdcs iunihim habet certitudine quandäjUt non uaciüetur.ridesabß(^timoreefl.Qu£ opinamur,ttaopinamurut credamus tamenpoßtbile ejßefecus habere. C^uiautem credit, nihildubitat,fed certuseß.Vnde pleriq^frlfodeßde gloriantUTtCunt ipfi no habeant in fe experimentumfua: fidei.

Ca.IIII ANNOT. IOAN., OEC O.L abtjt in Galilæam. Ipfecnim lefiis tcß«:*, monium dederat, quod propheta non haberet honorem in patna fiia.

Vide tur ïo^nes coßmiäre quod iam dixiinus, Cbri fhtm diuerlijjèdfuis.üunc dicitquod redieritinGd^ lild^din. ï^ondicitinpatriamfuctm l^dzdreth,utLuc.' ^.Perßringit autem ingratitudinemludeeorum.

Dt«.) Confummdtis iUis diebus dbijt,quid no de éebdt ut diutius iüic mordretur, qudndoquidë qunefttu^ rus erdt ones de domo ïfrdël.

Prophetd.') Neq;in ïiierufdïem,neqiinGd}tÏlt;elt;t dignii honorem (brtituseft Chriflus .Quis iße honor? tiempc ut debebdtit in iütim credere. Nam a/ittm «a«« honorem femper declinabdt. Sed incrediditdtë ïucbeo^ rum nonßolum ipfe^fed omnes Propheta: deteflantur.

Itaqj quando uenitinGalilseä,excc perSt cum Galilæi, cû uidiflent omnia quç fccerar in Hierofolymis in fcßotctc nim ipG ucnerantad fcßiuitatem.

Videntur h^ec fequentid diffonare cum pracedenti ius. Dicie Euangelifla: C hri/ius te/iimoniuperhibuit, quod propheta noneß acceptusin patria fua. îiune-fubiungit,quodGalibeiipfumexceperint. Quomodo dcccperunteumcitra honore? Sedhocadditum^ Kon. ^ceperunt illwn tanquam credituri. Honigiturerdt

tWd CZ dco ^rdta fides : exceperunt magis leditomn niirdculorumiqudmfialudioran ; gloridbdntur incdrc ne find, ijuod dpud fie ndtus effet, c? mirdculd fii ceret: non quod tdingrdti erdnt,uelpanitenttdm dgerent, Exceperunt cr non exceperunt. Etficuidetisfinten« tidS tllds non inter fie effe difiordcs.Eande Galilteorum incredulitdte nunc exetnplo Regifoftcdit,quiiegerri me dddudus efi ut C hrifto crederet, tdmetfi femindriu fidei in illo inuentum fit. I nferim etidtn oftendit ludtcos nonomnes exclufos,o-reliquids Iudlt;eorumperChr£ fium coüeänSfUtimpledturEfidite diâumti^ifireli« quiffètdominus fiemen,frâiefjcmus ttrc. Scdquoties confirimusfidem ludieorum, minoremdldcritdtema« pudiUos inuenimus. ltdpulchre hoc per cxemplum, uel mirdculum fiequensdeclarat : undc etidm concinne cohicret fupcrioribus didis.

quot;Venit ergo lefus itcrum in Cana Ga Waacjubi fecerat aquam uinum.Et erat quidäregius, cuius filius laborabat Ca pernaum*

HocmiMoJdjn repetit,utmdgis condemnetSloß rwn incredulitdtë. qudfidiceret'.Mdnififkoportebât rtidm hoc mirdculo duci, quid uiderdnt f x nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uintint

fidum .lUuddutedicitueldd probdndum mirdcHl«»», «ci d4 condcmnttfKidm iwUorwm incrctiMlùtttcm.

Rf gius. ) Sunt quiputarunt ejje cthnicum,fedpld tlè omniu magis oftendunt ßäjje Hebrecum.

iHe ut aud(ïift,quod fefus uenit ex kp daea «'n Gaülæâ, uenit ad illum, amp;nbsp;roga bat !ilum,ut defcendat et cutet filiS kiö, ctenim cratproximus morti.

JJicro/t. Plt;t Erat dliquid fidei in hoc regio ,fed multo minus latinumuo quàmdccebat habere erga Chriflum. HabebatChri^ cat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fium adhuc inter prophetaSyetputabatnecclJàriûpr^e

fentiam C hrifli, quafiC hriflus non poßet alias curare ßliuin. Hine apparetChrißu fimul eßedeum e^ho« tninem.lUeautempro folo homine deo dilccto habuitr quia ucre no credidit, Quod etiä hodie ludæi er hometißtclibenter admittunt. Quamuisparuaßdent habere t, C hriftus tarnen nequaquä auerßitus efl iüum.

Vtdefcendat.} Quid opuslChrißuspotueratuni co uerbo curare puerum illius. C enturio fe indignum effe dicebat erc. llle,nifi maturaret itcr,ailum effe de puero.Aliud indicium partueßdei^poffetegrotumcu rare,mortuumnonitem.Hocprobandumcßinpatref quodcurä habueritßlij, 'Videte,quidecorporalipr:e fentia C hrifli contendunt,quid ägant,cum nemo neget gratià ubiq^eflèer deitatc, e^iUi corpus Chriflietiä. uoliit habere erc. Nonne manißfle cotraferipturä pt* ÿiâtlAequc deus ante refurrciiianc aepofl-lmô

to maiorisßdeiefi,dum crcdimusChriftum in coclit ftlt;4 diuinitate,c/ua non rclmquitfuos in fcddum.

Durius dliquanto cdloquitur ludieum:amp;'ideo,quo magisad credendum iUum inducat, quafi diceret:Non oportebatpetm à me ut tale[ignum fàcerë,quod tu eu pis:certumparußdei te habere. Hiefenno uefterper^ petuus, (iuie ßcis ßgna ut credamusiDe Samaritanii no legimus quod tanta figna uidcrint. I frf «eri credent ies,ßgt;iritu fanih ipfos illufträte credunt.Obdurati mlt;« gis creduntfignis, Deo ipfoc^feripturis.Scripturte iam impletic: nihilominus ipfi no credebant uerbo deL

TSle^ßfle fatis expendit quid Chrtftus uerbis fuit uoluerit, quod adßdem cupierit ipfum inducere : und: perfßit adhuc in fententia fua.JSle tardius adueniatt erpojkanopoßit curarißlius. Noopusutdeßendets ref.fed ille omnino urget ut inox defeendat. Quamuit illapctttionoonininodißgt;IicueritDeo,quiaaliquanttt ex ßdeproß{ki efl. Decet utprecibus uacemus,O'tan diu dominu itnplorcmus,donec ipß coualefcamus 4 noflris malts cegritudinibus. lHahumilitasprecan» di) etfi nonnunqiMin exmimmaßdeproßeifiatur, td»

kfus dicit illi : Vadc,filius tuus uiui'f« Et homo iRe credidit fermonijquem di^ xerateile.^uSjamp;^ abtjt.

ChrifluS(tmanddtidu: Vade,ßlius tuus uitat. Hoc uerbo C hriflus ubfens illiusfiliu curabdt.i^eßcicbdt ho mo,credidit tdnie:cr cum jèdulô {gt;recdreti(r,propitiu Chriflitinuenit. Ita in ipfo inuentu efl etid donum dei. Itdtdßdcsutidcrederet, Antedpldnedeßgt;erdjßet pueru po^ße curari, niß C hrißus corpordliter ddeßet: Tides, idmcredidituerbo.Hteceßilldcomcnddtdßdes,qudn do hoc quod rdtio negdtdccipimus, cotentiuerbo dei»

Ilio autem defcendentCjferui dlius occurrerunt »lli,amp; annundaucruntdü centes : Filius tuus uiuit.

Hd^c nunc Eudngelifld ddiungityquomdnißßitH fidt mirdculum, ßdes etid iÜiusamplius innoteßsdt. Vcrucumferui uenirentz^hocbonu nunciuddßrret pdtri,lt;ju£ritdc hord, Gr ßc dlios inducit ad credendu»

REgius credere ccepit,et decldrduit re zy operCf id quod de C hrißo intus fentiebdt. N4 credeiiS fidtim proßätis eß, inquirens hordm in qud melius hi here caeperat filius ,utinde occaßonem quolt;^ dcciped

t N E V A N G* I O A 90 rctglorû«lt;/i, cr anmnciandiChrißum ali/s. Hoc Jr^i rè in omnibus miraculis uidemus-.principioeredunt^ deinde aîijs fidem fuam annunciunt.

Perquircbat ergo ab illis tempus, in quo excelfius habebat.Etdixerunteii Heri circiter feptimam horamreliquit ilium febrts»

Hordin feptiwrfm (fclegtt Scimusbunenumeruni potißimum myfiicum e)]e in [criptura, er plenitudi^ hem temporum fignificjre,cr horam falutis. Sex dies bus conditus orbis,fcptimo fabbatum crc.

Cognouit ergo pater, quod illud te« pus erat, in quo dixiflet fibi lefus, filius tuus utuit*

C ojirm^td eft fides iüius. Et fie fides de die in diem ntägis poteft proficere. ltdfirè nonnihilfiducie deeft, Zy (emper aliquid imperfióli in nobis inuenitur,ftlt;i poft hunc uitam comprebenfio [equitur.

JdeftjO mnes quidd fimiliä illius pertinebdnt. N'ü tdm mdnift/lariü erdt fignit, quad no minus fuit de fi 4 mortHis eftet cxcitdtus'.ey propter dbfentiù C hrifti fii^ gnu cldrius. Videmusprlt;ediólionë fiiturorûChriflx) in ter mirdculd tribui,er non inter poftremd, unde diuini , ei«s eofroamp;rttw. Q«o domus illius credidijjèt, nift

Cap«V an N o T. rOAN. oecol etiamßmilMribusfuisgloriam C hrifti pradicajfet? herum lefus fedt fecundum flgnum hocjcum uenifletàfudæa fnGahlæam» Multaetiamalia figna ßcitmGitlil£a,fedinCiif tld, fecundumßcit. Täntumhdbemus de prima proß^ âioncC hrifli in Uierufalc: nuncßquitur ßcundu iter-

Secundd in nierufalem proßiif^^'

__ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Quidam arbitranturßflu eße Pelt tecoßet ,^it4 pMcis diehus C hrißum iterum aßccit^ diße Kierußalem : ßd uerißmilius eß ßiße paß:hd. Pt quad ßiquenti anno iterum aßcenderit,ßcriptores collb

^unt C hrißum tres annos cudimidio praidicaßejuxtd itinera quibusaßienderit Hierußalem. Sit aut quicun^ diesßßus, nihil ad rem.Diem ßfium elegit, in quo md iorpopuli congKgatio,ut doilrinam ßiam clarius ina^ nißflnret.Noluit enim in occulto docere ; quccßuit tent pus cz locum ut magisinnoteßeret.Acceßit er aliard tio, ut lege omnibus modis tanqua iuflAmorfanibnt coprobaret,neludieioccaßoneaccipcrentindecalHni A C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niandi C hrißum, quaßi tranßgreßore legis:ßcq^ uenie»

lex cöpro bat iuxta conßwtudincm ïudteoru in Hierußalem. Hau batur. nbsp;nbsp;bebimus iterum infigne miwulum, quo omnium ocu^

(os in fc conuaiit. C icterum EiMngelifta ddmodum di^ ligcntcr hiftoriMi ipptm defcribit, deinde iterum ad di f^utationem cum \uda:isproccdit,qu£ diuinitatc fuant non minui adflruit, quàm antea per miracula infinua^ fM-Rcprehendebatur 4 ludicis tanquam uiolator fabs biti: unde ipÇc occafionem accepitoftendendi cur hiec ß.ceret, utpote eiufdem cum patre poteftatis. Et hocß réagit in prtcfenü capite .Deimk tejîimoniumfuunt uerißimum eße déclarai. Proponit autemanteoculos Euangelißa locum,ubi miraculum contigit.

Eft autem Hierofolymis ad probati* cam pifeina, quæ agnominatur hebrai* ceBcthefda.

ABctb domo, cr Es caprum uel capram. Etiam XJ7 pccudemßgnißcat.Vnde bene uerterunt alij, pecualc itatatorium.voluntauteinquod ibi uißcerazr carnes pecudumlotó ßerintafacerdotibus. Certe magnum fiât indicium diuin£ beneuolentia' hoc miraculum:per quod lud£os eße adhuc acceptum populum, C7 wiogt;^ tent ißum à deo eleäum,oßenditur.

Quæ babebat quincß porticusftnhis iaccbat magnaraultitudo inftrmantiû, cæcorum,claudorumjaridorumj expc «ftantium motionem aquæ. Angelus cnim opportuno têpotc defeendebat

Cap»V AN N or» IOAN» OE COL» in pjfcinam, QC turbabat aquam » ïgituf qui primus defcendiffet poft turbatio^ nem aquae, fanus fiebat, à quocunqtie ïnorbo tenebatur.

ut defcribat Iblitum loei ittius mirdi çuliim. 'Erutpifeind quinq;porticuum, in quibus iwd^i titudo infirmorum crc. hi omnes expeSbibant motion tient aqu£.An lemel in anno eajiih fit ucl menfe,hoc tton indicdt. Certum eft Cbri/lo crucifixo defijffe hoc tnirdculumi ubi populus ifle contrd Dcum, occifo filio Dei,fte peceduit,indignu5 tdli mirdctdo. Vnde pifciml . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tßa fubldtd cf O' mirdculum. Angelus non uifibilifpef

cie defccndebdtyfed mouebdtur dqud iüd dngelicd uir^ tute. Plerdq; iHd externd Deus operdtione dngeloruitt perßeit. CiUdmuisDeus omnidoperetur in omnibus, angelorum tdmen miniflerio propter fdlutem noßrditt utitur.Reperiuntur dlüs dqueefxlubres nonnunqudtih qute uim curdndi morbos hdbent, ut eß uidere in Theï jnis :fed ibi erdt mirdculum : ndin non curdbdt omnes, fed dliquos, duntdxdt iüum, qui primus in dquam tiff^ irdtdm defcendiffet.î^dm fidqud hdbuiffet uirtuteiH tdntdm ndturd ßbi concelfdm-,curdffit etidm dlios, qid tardius ingreßi ßijfent. Proptered eddem uis in curan* disgrduißimismorbis,crcurdndisleuioribus. Quod ftezumoßendit non faße ndtiuumdquæ, quid tribui^ ^urdngelo,quimoueritdqudm.lidcrdtionediufuspo puliiSi

IN E V A N G» IOAN» pl fulu5,diligcntin5 coniKnicbat intemplum .Verèi^uo. tempore ftetit templu, miraculum alùjuod ßiit. ignent habuere, quo in prima deflruilione priuati funt. Sunt idqqui expcndunt hoc miraculum, quod iudaicus poa fmlus in quinq; porticibus,id efi,da{itu5 fit legt Mofaia c£ (yc. Sed uidetur parum concinna allegoria.

Aegrotantium. ) Hi qui I«djici's cerimonijs dedia ti crant,ucl addiili lege,inucniebant infrmitatem cara nis fuæ : neq; opera legispoterant iuflificare uel perßa âum rcddere, donee Jjiiritus fanéii gratia accejferit. Lexautemdeclaratuanas noflrasinfirmitates,ç;T tar ditatem a^iTuum noflrorum.

Erat aut quids homo inic,qui trigin« ta ÔC odo annos morbo teneba t » Hunc cum uidilTet lefus iacentê,amp;: cognouif« fet quod iam multum temporis morbo teneretur,dicitiI!i:Vis fanusfierir

ïnfabbatoficit C hriftus hoc miraculum, pr^fente turba maxima, videte in iflo a;groto, quomodo etiant hodie C hriflus peccatorcs curet. I/k etiam noftram ljgt;i ritualem infirmitatë déclarât. Longo tempore ßiitina firmus. Ab Adam ufq; ad c hriftum longu tempus in» terceßif.humanü genus laborabat, lefus mifericordia motus, appropiauit f : nobis, CZ fua pra^/entia attulit defiderium falutis.Ante omniaqui 4 C hriftpfananturt

accipiunt ßßidiutnprions uit£,0'agnofcuntqiiMit mifen fint. Namnifi dcceperis quoddam defidcriunt bon£ uitte,fruflrd erit fanitds,nec ddbitur. Mittit deut externd,utinternosmorbosmdgisdgnofcdmus.

Visftnusfieri.) Ç^udrehocdicittnifiutexcitet inillodefideriutnfanitdtis,utpetdtChriftum. Scdpld tièilkC hriftuin ignorabatfilium ejjè dei : ob hanc cdU fdnt,ut infirniitds munififiior ejfet, zyboc miraculunt magis cldrefceret. Venit C hriftus ad nos, ad ualctudi^ nurios,petit dn uelimus fitnifieri. Pleriq; ntdlunt in fuis morbis diutiusfubfiftere.Chriftus tdmen paffuspra omnibus,quoddmmodo ojfirt fe noflrtefdluti.

Aegroians rcfpondit illi: Domine non habeo hominemjUt quando turba tur aqua, mitiat me in natatoriumiquo autem tempore ego uenio,iam alius an temedefcendit*

Quonidin itd conftitutum efi i Deo,utfoli priores cdpdces huius fint beneficij, ego tardius ddfum. ludlt;ei primogeniti foli pdrticipesbeneficij Dei. Putdbdtittc loqui Chriflum, utportdreturdbiüoindqudm. Mifed riorcieterisfumcrc,

Dicit illi lefus : Surge, tolle ledum tuum,óóambula,Etftatimfanushomo (llefaduseß*

VbiChriftusdefiderinmexcitMitfanitätiSfadcß tunc fuo duxilio,ut iddeamus foluin eße in C fcn/îo uint ejßfliuant. llleenimdeßerdbatinniribusfuis. Udne^ ^ue nos noflris uiribuspotcrimus faludri : quid in nuüo fdlus, nifi in C hriflo. C hriftus feipfum iüi dccldrdt rdcido ißo:undc uere diuina grdtilt;e hoc tribuitur, licet precemur^or cupidmus noudin uitdm:hifce enim pre* cibus non erit fdlus noflrd dfcribendd,fedpotius tribud mus fuie mifericordiie.

Tolle. ) Qjddre hoc iniunxit illUnempe ut dppd^ rcrct eiusfdnitds,cr incolumitds folidd.Chriflusetiant hodieplenecurdt.

Hoc non fine cdufd dicebdt.Abfq; dubio fciebdt lu^ (beos inde offindiculum fumpturos, quid in die fdbbdti portdbdt leüü. No« attctócïxtnt mirdculu, quodfuo imperio ftndßet ilium er uerboißeihbat enim folunt (tdfdbbdtu. indeq-dccipitnuncoccdfionédefdbbdto, Mt ifjtcIlt'grfmKS quodndmfdbbdtum fu eleóhim 4 Dro.

OVortebdt lud£os uifo tdm nidgno mirdctdo^ quod operdtus eft C hriftus,curds eu qui trigin tdetoiîo dunis Idborduerdt incurdbili morbo,credidif‘ fe. Sed hoeppetuà uidemus, ut inuidid cldrißimd qult;e» ' que operd fequdtur. ynde mdgis quæfiuerut quid cdlii ut ddmirdrétur opus dei,fumptd occdfione

Cap,? s -A N N Ö T. I o A N. OE C O L. ixgefldtionelechiU, queiußusiüe faitittusportaiit. ■ Erat autem fabbatum in die illa»

Commemordthocut uidedinus unde calumnundi occdßonemluinpßerint ludxi. N o« licebat opui in fdh bdto ßcm. Opus fcruile intcrpretantur omtK opus U lorioßius cumpotius Deus cum ilUm legem dairet, no lebtetfa-uos onerure,

Dicebant ergo[udæieï qui curatus crat:Dies fabbau eftjnö licet tibi tollere letfîum tuum.

inuididmxdußtnturdiem ßibbM,O'itu prxtcxunt ho ftorem Dei.Ciuißibbdtum uioUt, is neij- diuinum ho^i norem magnißeit, quia dies iÜe deo dicdtus eß. Ecce quid dgisicuiuspr£cepto dmbulds hinc inde licet utda re. Nonßmplicitergeßduitleätdum ßium,ß:dlibere (tmbiilduit er gloridns. Erdt ßtnih^ gloridtiomo in ßtis quot;nbsp;nbsp;nbsp;uiribus, ßed potius in ipß) gloridbdtur qui ßinduerdt.

¥dcileiudi£iconie!hibdnt,cuiusoperd fundtus eßet: prd;ccptum iüi ddnt er legem proponunt, ut reßecTu fdbbdti no jèrdt leätim. ibi humdnx traditiones er di* uinie.Plus Deo quim hominibus obcdicndutn,er mdd gisßeibiri mentë legis oportet, qum uerbd. 1dm cun JLegis mens ißcgeflAretleäulum.,eßoßuddueritßibßircind,mhilof attëdendd^ ' minus obferudbdt mentë legis, quid glorificdbdt dettii

'c Chrifluin,qui etiam iußcrät-.criäco iußemtyUt gts honor Dei O'g'oria inclarefceret. ïudcei aut qui ha: rebant infold externa quiete, hi non obferuabant fab» hatum,quandoquidem non adeb curabant gloria Det, ttequefalutem proximi -, quam deus magnifreit. V nde ip/i ex diuino pra’cepto pharifaicumfaciunt. VcruiK alioqui effet, fabbatum c/i:fi quidem impedirctur per geflatione lebli honor Dei, indigne ctiam iußijfet G hri ßus, indigne etiam obtemperaffet ilk : fed quia gloria Dei maxime illucefcebat,reâc i/ic obtempcrauit. Po# terts etiam confirre ad alias traditiones humanas, qu^ plerunq; uidentur à diuinis legibus defumpt£, ut de ca fbmonia,paupcrtatezj'c. vidcatur ad menton legis primo.Siobiecerotibioinninoneiures,uideqult;emens in legéquü Chrijb: uult cor immune effe ab omnißlfitatee:^/ilia peccct, da: obferuamentemillius. PoterisetiamßÜerefinon iurares. SiautemgloriaDeicrefcit,iam non pecca» fit in legem fl iuras. SicChrifluspriecipitomninonon irafcenduin. Sunt bon£ ira er utiles,nec extra legem.

Refpôdit tlHs : Qui fccit me fanQ,tUc dixit mihi : Tolle Ieda tuO ôd obâbula,

Certi de diuino itfffu ne moueamur, quicquid Pha» rifei obmurmurent:Deo magis parendu q hominibus. C uratus iUe animaduertebat mirabilemProphcta,cer te fl nonflium Deiipropterea non dubitabat iüiim m» rKW Dei^ç^pftecepife qua: Deoplacebant. Id eß,qui

A N N o T. I O A N* OE C O L. potcjhtistdntiecß:, hocillemibidixit.q.d. Quicquid uosprteceperitii,non opus ut tuntißcium: alius eji mii iaruobis,is}nihipræcepitillud.Pharifa;iuolebantiin^ tninuere gloriam C hnfti,fed iflt rcfiflit illis, zy oppo» nit Chriftum tanquam mcàoremQrampliorcm.

Itaqj interrogauerunt ilium :Quis eß file homo, qui dixit tibi, tolle ledum tuum Sc obambulac'

Videte initio caUiditatem iUamferpentinam'.nott inuelntntur multum in C hrijiumMandc qua;runt,quis efi iUe, cuius tanta autoritas, indica ilium nobis. Sup» primunt quid(ccu)n cogitât. Qj^is eft ilk qui fc magi» ftratui opponit or legi M.ofaica; i Omnem aitaritiam quam in animo gerebant, non curabant jftcd ftolum le» éium curant.quaft diccrent : Solue omnia diuina : quis 1}oc iuftits parcinius tibi,parumftcisquie ftunt diuina le gis : cupimusftcire quis ftt homo illc ztrc. M.yfterium, quodludæipctunt ftire quis Hießt, habet infte. tJam JxxMoyft lexMofaica eo tendcbat,utmaniftftareturCbriftus: quo tendat. cy tandiu ïudlt;ei habebantur in populo dei,donee Chri ftus reuelaretur. Quaidam uidentur nonnunquam ab» furda,babent tarnen aliquid myfterij.

Is autemqui fanusfuerat efFedus, nefeiebat quis effet. lefus enim fubdu* xit re,quod turba effet eo in loco^

Egit (tute m hoc dißrenfatione quadctnt, ut ddret Us occafionem loquendideC hrifto (tdmirttren» tw hoc mirabile opus.

Poft haec Icfus inuenit ilium in tcm« plo,amp; dixit illi 1 Ecce fanusfadus eSjHC ultra pecces,ut ne deterius quiddam tibi cue niar,

Videtur is, qui incolumisfttihis, in femplo oruffê lt;7 Deo grrftws cgi/Je, ut decet pofl accepta beneficia, tie ingrati fimus. Rede C hrtfiusillos inuenit, qui grati funt. Sicutingratisqu(edatafiuntaufi:runtur,itagra(i Gratitudo tisdonamultiplicantur.Antea nonnoueratChrifium docetur. quantus effet : iam fe ille indicat,oflmdcns ei in quanto periculofiicrit.

l^cultrapecces.) Attende benequantum benefi ciutn tibi coUatum eft: incidi/H in hanc (Cgritudinem in curabilem ; quare fpropter pcccata tua. iiam morbi ViorbL tionnunquâpropterpeccataimmittuntur. i. Cor, ti. Adhuc homo e5,peccarepotes,fed iam curatus. Phari fiei omnibus modis infidiabuntur tibi, ut pofiint te à ue rafide aueUere .Vndene pecces ultra per irgratitudi« ttem,ne ,eterna poena puniaris .'Tolerabiles poen(e, qua: inftigunturinhacuita. Si hiepaupertatepremi» tnur, ignominia, morbo eye. funt correptiones tolc» rabiles ; fed longe détériora fequentur, ft ingrati fiieri«

mus Deo. Proinde quibus omnU ex fententia in häc ui tdfuccedunt,non habent quol£tentur, quidmanertt tosgraitiora flagella. Ç^uod totannislaborafti,pera pemle. Nóttne triginta anni cz oóhfita coputa anms pueritiiequosetiatn habims. Similiaquifq^Chriftiaa nus cogitabit. Sunt quibus non dcdignatur Deus ut erii diat eos, quibus fatius hic efl'et flagcüari, ut agnofceret fuos morbos quibus oflvndunt Dcum, quam alibi

Abtjt die homOjCt annüciautt ïudçis quod Icfus effet, à quo fanatus fuiffet* Et propter hoc fudæi pfequebant lefS.

Sunt qui putanthomincm ilium maleuoloanimo luddis prodidijJeChriflum, fed jillunturtmelius intut antur uerba.llon dixitflcut ludcei : Qiiis eft ille qui di xit toUe leclum O'c. Sed lUe dicit,lefus eft. Ex quo dia ikludaeiaccipiebantoccaflionemcalumniandi.Pr^edi care beneficia accepta coram mimicis c hrifti, nonar^ guit ingratum hominem, fed gratum. Alias dixiftfet,V fus dédit pra-ceptum ut uiolarem fabbatum.Verunt contrarium apparet. Eccequantainfanùftud£orum, Cr quam mala beftia inuidia.

KanccaufampratexuntipftyquodChriftusuiola* rit fabbatUinon quod bcneftcit confiderant. Deus noti prohibnÜ

frohibuit ut fabbatis nonbenefieret, utin Matth, er M arc .habemus: Cluis ueflrutn, Ciafinusin puteu îÜi no attendebant Dc«m nunguâ prohibuifje bene/àa cere.ti ä charitasin hifee rebus dtjj'cnfat. Filius homia nisetiam dominus fabbati. Sabbatii propter hominc. Sed quicunq; gaudet hypoaifi ,fo[um uidet externa : nec internam tuftitiam, qua Deus colitur, reile curat.

Qult;erebant oeddere C hrifltint. Atqui lefus mania fifiabatfuam poteflatem, quam nihil poßint etiamfùa ribundi cotra fe. Rejfondet illis : quia uidet maleuolea tiam illorum:a:upiens ipfos curare, i^am uere iflt erant pargt;dytici qui diutius lt;egrotarunt:er manfuetißimo tii

vfq; hodie. ) Etiâ in die fabbato.F^o ita tunc cefa fault infeptimo die, ut nullum opusßciat. Deus per fe enim eft aólus.Omnia qutefiunt,fiunt uoluntate et uer lo dei:peripfumerexipfo funtomnia.Exipfo ftnnus • er uiuimus. Porrigente Deo wdßM fuam,omnia fubfia fiiint.Elifi Deus conferuaret,omnia perirait.Quid di ces ad boci Qjiieuit ab operibus in Genefi tNon noua modo producit,fed ceftauit à rebus creadisprimordijs, no ut quieuerit ab omnibus. Subfiftrntitereru er cofer uatioes ab ipfofunt.Rejßicite arborcs,uel fiumina,uel homines ipfos qui crefeunt : iiidete res qutc uariantur :

hm eß operari. Sed quomodo operatur Deusf Bene fr cit. Nonne die fabbatioriri finit folemfuum fuperiu* fios er initiftosf quafi diceref.Videtis opus quod ego fr ào,e]Jè opus diuinum,ideo non oportebat calumniari-Deo liberu eji operari quando uult. Noflrum,ut quie* fcamusdpeccatis,in flnrituerueritate adoremus H* hm. Hie perpetuus fit fabbatifinus. Dies folenncsdd utilitdtcmfi-dtrum inflituantur ut profimus,erinfirmi doceantur. Iterum cdtci ïud£i,undc oportebdtiUosglo rificare C hriflum,mdgis exefflerantur, er nouam cdU fam fendéhs arbitrantur feuiendi contraChriflum^

Propter hoc magts quærebant ilium ludæi occidercjquod non folum folue^ bat fabbatQjfed ÔC Deum patrem fuum dicebat jfacicns fe æqualem Deo»

inteUigebant etieon boc. qudfi dicerent: Quamuis Deus bocfrcit,tibi non licetfrcere:ergo xqualis Deoi Dicebdt,pdter meus,cui ego fum natura erautoritate æquaîis. Hoc maxime cruciabat ïudieos. Non at nos di cimus,Bdter nofler.fed meus,id efl,naturalis.

AVc/i«im«j quantum gratitudinem declaraueiit paralyticus, triginta annorum eroéh crucia* tus, poflquam curatus efi 4 chriflo ; quantamqs etiam ‘ ingraa

I N E VA N G. I o A N* 97 ^n^Atitudincm o/knderint ludieî,qui occaftonehinc fumpta C hriftumperdcndi,propter duos cai/fas^nan« pc quod folui/Jet fablgt;atuin,Qr quod Deum dixilfct pe euliitrem patrein O'proprium o uerum. Quoties de gloria Dei agitur ,noncfl cedendum aduerf trijs, fed tnagisobfiflcndum,ctiainficumpericulouit^. Proiiti‘ de non efl impatientilt;e, quod Chriflus non cedit'.fed requirebat z^lus gloriec patris,ut reflionderctetiant ijs,quiminimedignierant.

Italt;ç kfus refpondit 5gt;i. dixit illis : V e rc uere dico uobis, fill us non poteft fa^ cere à feipfo quicquam, nifi uidcat pas tretnfacientem*

Graue crimen intentabatur Cbri/îo, nempe crime blafl'hemiie,quodfc tcqualem dixerat dco patri : quod utiq; maximum crimen erdt,flnon flijfet films Dei. Tt^epcUu igitur hoccrimenhacar^umentationc,quia eadëoperd/àcitqua‘patcripfè,ncmpediuina. C^ua* reigiturojfindunturhoc norninemarn cui pater hunc honoran concedit, ut eadem opera fitciat, quee ipfiefitf cit,illi utiq- nomen o gloriam non inuidet.

Filius.) FademfuntoperapatrisofiUjint tur. Et plané non funt alia opera filij quàm quepatris. Hifc crebro apud Euangeliflam ilium habentur. quafi dierret: Profldô iniufle mihi indignamiiii. Dabemus

Cap, V A N N o T. I o A N. OE C o L» apud Efaianr.Glori^m tneatnno dabo altert.Et tarnen ^loriainfuam,utcreationis,uiuificationis,iudicipftlio concedit : Qj- talia opéra plané oftendiint diuinain glof riâ.Vnde reüe gloriatur C hrißus de Deo pâtre. EiliuS àrgt;eo pâtre habet, ^uicquid freit, er habet quiequid cß inßtbßantiapatrii, nißi quod non eßpater. Scitisß lium,lueem,ß)lendoremq; patris eß'e,Cir ßeculum. I«« tuetur ße pater inßlio :ßliiiscognoßcit patrem. Eiliut nihilfreit à fe : omnia qua-freit habet àCeo pâtre.Of pus hoc quod freit curando paralyticum,hocuiditpaf tremfreere. Sieutuerbumquodeß in corde profluit à ui imaginatiua, ita flapientia aterna à patre defcendit, cyc. Quteigitur pernegationem dixit,eadem nune peraffirmationem adducit,

QU'£ freit pater, etiam flliusfrcit, qui eadetn pof ientia efl,natura cy fubflantia. Euagelißa noßer ubif que Arianos or iießerianosflatisredarguit, danseanf dem diuinitatemfilio er patri.

Diligitfrliumfuum, non inutdet hunc honorem frlt;f lio.Paterperfilium, uerbum, creauitmundum.Qjioi Deus recreat,renouât per filiu, ut noui hominesfiant. Quomodohoc fitt/fliritu. Quid jfiiritus,nifi amor quellt

^uem labet fdius à pâtre Eodem f^iritu C7 uoluntate pater quia diligitfilium,qutepropo fuit creare,per uer bum zr uim fuam créât :itaut nulîa fit horum tiium, patris,filii, ffiritusfanéîifcparatio. J^unquam in^ iKtties patrem cr ftÙMin abfq^ amore : deniq;pater nia hil condit abfq^ uerbo eirjfiritu.

(iuiecunq;fiicit,oflenditpater:fed non feparamui pdfrcin ùfilio. Hune enim modum loquendiferiptura Cr fides ofendit.Arguitnuncàmaiori. Vidißis aliqult;t diuina opéraiuidebitis maiora,qu£ etiam ipfafunt opera Dei, utpote iduificatio antmarum, refufeitatio mortMorumalld funt opéra qu^nuÜi creaturteDeui fOKCfj?it.

îdeftjDeusfàcietadhucmaioraperiHum : utfeia^ tnus non minorein libertatem infilioßciendi, quàm in pâtre:aliasuidereturquodammodo libertas ablata 4‘ filio. Sempcrfiliuminteüigimuspermodumradiatioi nis zyjf tendons à luce ç::rc.

Non dicit, ut uos credatis, quia non ex eorum nu» ■ mero erant.Maius opus eft excitatio mortuorum.

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n i

(Xiicmadmodum pater uiuificatcrc.'Duplcxre^ fulcitatio, camis c^animarunr.fcilicetquando remua murin cordibus noflris,accipimu5jjgt;iritu}ndiMntim, ut paniteat prißina; uita;. Dominus pcrîiicremiam loquitur: Scribam legem meam in cordibus lÜorum-. Hoc ipßum facit fiHus. P ater perfilium mittitßdrh tumfanilum. Fliusdicit femittcrcjfiritumfanâumà pâtre. lUeffiritusnosahos freit hommes. Eramusper pcccatum mortui, amp;nbsp;impoßibile erat ut homo ßuis ui« Liberum ribus feipfum refufeitaffettipfe efl qui nobis uitam dat. (trbitrium. Quomodoliberuarbitrium,ßpcrdeumomniaßunt?

Quos.) Vndectiamfiliodatißunt:ßliusaccepii cos à patre : funt etiam redempti àfilio. Vult eos qui prieordinati funtaduitam,idefl,hiquicrcdituri fiunt uerbo. quafi. diceret: Ecce maius opus cß mortunm fiu« feitare, quàm paralyticum curare. Hoc opus oßendit paterfilio utfreiat. lam de hac refurreäione loquitUTt utfequentia ofiendunt : poßea de refurreüione alia.

Netp em'm pater nidi'catquenquam, fed omne iudidum dedit fihOjUt omnes honorent filium, ficut honorant patre,

Bene perßringutur hic ïudiei,qui uidebantur C hri ßumpcrfequidiuino quodam ampre, quafi nopofjint firre iniuriam,qua; deo fiebat. indicarc autem uultE« uingeltjb

IN E V A N G. I O A N* 99 liittgclifla, non cfjc aliud nonwn ß(b cœlo, in quo fai» KOS/icri nos oporteat,quam in nomine Icfu Chrifli.Pa 1er non faluabit aliquem,quidixerit fecolereDeunt quifècit cœlum or terra, fi noluerit recipere filiü eius. iudicium.) videtefequentia,utomnescolantß» Hum, ut fit idem honor patris crfili/. ludicium igitur eritperfiliumfi quisßlium non receperit, condemnor bitur. Qjti credideritfilio, ctiam is honorabit patrem. Pater non uult folus talis haberi. lud^i zy Pagani etiä putant fe pios, quamuis C hrifium no recipiant:fed pla nèpaternoncurat iüorü cultum, «ftva nonhoemo do accipiendum, quafi Deus omnepotefatem indicia, riam a fc rc!jciat,(^ non ft cenfendus iudex:planè om nia nouit, non relinquet malum impunitum : fed non uultfolum habere illam autoritatem, ni ft cumfilio : U cft,dcdit omnem poteftatemßlio:nam in iudicio pote:t fias fumma cognofeitur. vult filium igitur appellari ■Deum, O' haben pro ucro Deo:alioqi(inon honorabi tnus eodë honore ut Deumpatrë. Si dicimus: Sicutjßie ritus fanëlus habitauit in peäoribus prophetarum, ita in C hrifto deltas: non honoramusChriftum ut Deum. Dedit ei omne nomen oc. Sed non eß cenfendu,quafi ifla; du£ nature fuas proprietates amifennt. C nro ma net caro-.o Deus,Deus:filius Maria: eueéhis efiin coe ium cum gloria.lterum repetit:

NcJMo feipfum feducat, quafifit rdigiolùsoifcrKtt for Dei,fifiliuin non honorât,cr noneodem amore ca Ut quo ipfum putremcrc. Omnibus modis uidemut tequulem Mtoritutem eljè putris

Y ere uere dico uobis, qui audit fer^ monem meûjôu credit ei qui me mifit, habet uitam aeternâ,SC non ueniet in iti dicium,fed tranfijtexmortein uitam»

do filius uiuißcet. Hoc eft,ß uudiutur uerbum Chrifli, Cr credutur Oeo, qui mißt ilium, licet ußequi inde uio Verbu Oei tum leternum.îumuudire externum uerbum,non con* quomoda ceditnobis uitumteternumineceßeeßutcordunoflrd (Ktdiendum üudiunt.internum mugißrum uudiumus,ßgt;iritumfun* óhim : quumuis externum uerbum non eß negligent dum.Qjtiigituruuditfermonem internopotißimunt uuditu ,e^qui non repudiut ißum fermonem qui miß fus propternosQrpußüs,illedifcet inejfubilemchu* ritutcmOei ergu humunumgenus. Nondicit,hübe* bit:fed dicitinpru;fenti,ium hübet, quiu in fe hübetßi ritum Oei,qui excitut cor ud credendum: ßit fe hu* bcrcputrem in coelis, id eß, non condcmnubitur, quitt omne iudicium dedit puter filio. NuUu codemnutio iji quiinßii^unt(Jhrifto,

. Tranfijt.) UoopuiulquisdciUoiiidiccf.etiMnitt hac i(ita,qiuinprimu cœpit fic iimoMri^trMßjt mor te.AnteaftliusmortisO'irie,ncq}potcrat/lbiperfuiiä dere Deum elfe tam beneuolum, ut omnia dignaretur propterfefàcere ZJ utfdium fuum qui preciofior efi toto mundo, daret in morte, i^emo hoc credidit. No« poterat prius fibi poUicere diuimtm bcnignitatem:iant autem operatur bomt opera,ac qu£cunqißicit, ficit lu bens crin gloriam Dei. C util igiturin tanto honore funt omnes qui crcdunt,no opus erit ut ponamus aliant purgationem peccatorum noflrorum qua réconciliée mur DeOypriCter earn qu£ß,ikt efl per C hriflum. Ont nia donaiüa gratis data funt à Deo. Igiturpoenitcntiiß ill£ crfutisfl^iones cum Purgatorio tranfeant^yei Auaritia neflio uel ignorantia tales pœnitentias intrœ duxcrit. }Jam dicunt quod omnes fldeles tranflunt in Purgatorium,infidèles non tranfeunt. Hic habemus uirtutcmfilif.Etnouenientiniudicium : idefl,nullunt. peccatumiUis imputabiturut fintpunieitdi.E.tfiq!àe dam hicpuniantur,nonutfatis/Àciant,fi:d ut humilieit lt;K)-,ez alij idorum exemploedoili refipifcant.

ludti minus curabant dlam interna uiuificationä t(nimaru,qu£ tarne maxime petenda efl lî deo:obfiitpe fccbant refurreilionem corporu multo amplius. Dicit igitur C hriflus, iam adeflè horÙ ut mortui refisrrccTun

Qiiia uenit hora amp;nbsp;nunc cft, quan* do mortui audient uocemfihj Dei,ó^ qui audierint uiuent.

C crtum eß Llt;tZ‘tru 4 C fori/ïo fufcitdtu, arcJ)ifynägogi,pliumci^; uidu£: de histribus tradunt . EuMgeliftic. Deinde cum emifit Chriftus in cruce ritum,apcrtdfunt inonuuk'ntd,Qr Chnftusexcitatus. Ex quibus operibus omnino conuiiKcbuntur 1 ud£i,ut nonpoffènt negure iüa efjè opera diuina.

Etenim quemadmodu pater habet uitam in feipfo, fic dedtt ÓC filio habere uitam in feipfo, Si dedit illi poteßatetn facere iudicium,quia eß filius hominis*

Habere uitam in feipfo-, eft natura effe uiuificuint ipfammet uitam effe,amp;ßntem uit£,utpoßit etiam dd re alijs uitam.Opusplane diuinum:crtale opus in ipfo filio uidctis.Verbum unitum eft humanitati.ldeo Chri ftus fuo contachi fufcitat mortuos. indicium abfj^ du» bio in feipfo h^ü^ere uitam.

Poteftutem id eft, omnem gubernationë dicium. Quarcf quia filius. Jnfinuat nimirum hoc loco quod Paulus inEpiftola ad Ephef Omnes fideles elc» ^s effe. quomodo f in fanguine C fcn/iz, quia (cipfuni humiliauit obcdicns fti^is uftjÿ ad mortem. Ab £terivi etiam

ï N E V A N G. I o A N. toi ttiätnprteuidit pater inßliofeßäurumhocApfeattn tus propter fcelera noflra,ideodedit ei iudicium,ut ^uotquot faluantur,faluandi funtper eutn, lectio XXVI l

QVwlMdfi multü oßvndebanturexdi^hchri jh, cum inteUexi/fent quod Deum uocaretpan trein }uum : uarijs igitur teflimonijs fe ucrum ejjê Dei filium alJcrit,neinpe patris, deinde loamùs, pojbvmo feripturaru, quando ex operibus qu^c ficit (qute erant uere diuina opera, Oquot; nullus ea /icere poterat nifi ue* rusDeus^noUent inteUigere. Dixitigituraliquaope» ra, netnpe opus uiuificationis cr iuftificationis, quan» do iminißbfpiritu fan^ corda innouat. Deinde fecuit duin opus ex quo dare poßent agnofeere ipfum eße ji liMin dei,eft, quod refufeitauit mortuos cum adhuc uer faretur in terra, nbsp;nbsp;breui ipfe erat refurreâurus à mor

tuis : qiue res plané diuina erat. Promittitermaiuso» pus fefróïuruin eiufdeinpoteftatis,de quomaiorent baberent adinirationem.

Nc admircmini hoc, quia uenit tem pus, in quo omnes qui funt in fcpul Chris audituri funt uoeê illius, QC egre dientur qui fecerunt bona in refurreâi onem uitæ : qui autem fecerunt tmpro ba, in refurredionem iudictj*

Si iam refurgunt dUqta iterum morituri,ne miremi tü,oligt;n ucniet hora ut oinnes rcfurgant. Quidam opb nati funt quod boni or iufti effent duntaxat refurreihi ritquie ffrèfcntentiaîîebrieorum. Quidamuerodu^ jjliccmrefurreiîioncm ponunt,utChiliaftee:primo iua ßorum per mille annos, deinde bonorum iz^malorum. Sed una generalis folum refurreélio efl ; quia C hriftus refurrexittex fua fatis corroboramur refurreâione, noseffëre/îirreéluros. videtis ittud exQan. cap. n, defumptUjCtfialqsuerbis, tamceademffntentia. Etiâ OM.aES fuitt multi, ßue ßnt mortui ucl uiui. Apud Kebraos mos religioßor fepultura; ,etiam erga illos qui fubmerß ßint aquis uel exußi zs'c.

.. Vocem.) tdeß,adimpcriumc^iuffumChrifli: ubi illeuoluerit ucl iufferit, neceffe ut rcßo'gät. Cadent poteßite qua condidit Deus cœlum er terram ex nihi .lo,eademe:yc. tideli nullaeßhicdifficultas:reffgt;icit in promißionem Dci er omnipotentiam.

Qui.) Ita dißnriminat interßideleserinßdelcs. Potuißet dicere ßcut in alijs locis: Qui credit, habet ui tarn aternam. Sed dicit: Qui ficcrunt bona,in reßure Hionein uit£: quiautem ßcei-unt improbaerc. Crtt apertumiudiciumDci.Deusnouttquidßtincordeho minis.Vnde ab externis declaratur quinam ßnt,quißt idem habeant,qui non. Salus exfide. Vides nequaquam ociofa ; ßed adßrt opera bonaßecum, lu-mpe charitaas ermiße^

1 N E V A N ï o A N* lOt Crniifericordi£. Qwi nuncfegloriantur e/Jèftdcks^ tituloinfigniti baptifmatif, zj nulla bona opera cgw rint,indie iudicij non cognofcenttir à Deo.îiecelfaria confif.io ad fldem : ubi défunt opera,necejfe abe/fefit dem. Htec uita momcntanea eft, uix digna nomine ui* tlt;e.Corpus coUabelur in cineres.ticet anima immorta Us fit,tame unietur corpori.iud£Ï interim perftringun t«r, quificexacerbati ergaChriftum, quodrationent ejfcntdaturi,fiillumperfequerentur,quiejfetiudica^ turns uiiioscj'mortuos.

Non poffum ego à meipfo facerc quicquam,Sicut audio, iudico,2i iudt* cium illud meum iußutn eft.

Propofttionem ftiamrepetit quaft in coclufionem. Et ««It dicerCjiUrf qult;eftcio mihi nonafcriboinonfunt tarn arrogans ut uobis uideor : omnia acceptum reftro patrimeputetis me tarn uanc gloriofum ejft, utplcrii^ funtmortalium.

Audio.) Supra,Nifiquiduideritpatremßeienf tern ejc. Supra uidere,hic audire. Supra fàcere, hic in dicare.i^e imagincmini cum Arianiserrorem, quafi ft lius patre minor fit : humiliori modo loquitur, om* nemgloriamdat patri.

Quia non quæro uoluntatem illam tneam, fed uoluntatem eius qui me mi* fitjpatris. Si ego teßimoniüm perhibeo de meipfo, teßimoniüm meum non eß uerum*

V bi^ohturat ora ludeorü, quibus fuj^eibi erdift omnia qu£ loquebatttr C hnßus. Quamuis glonam da bat patri, tarnen femper habebatur ab ipßs qu^tß glof riamßuam qiurmt. videbimus autem hoc loco teßi^ momoru!nprobationcm,z^ notam quandam qua licet äßemere interßlßim zy uerum teflimoniu. Ç^ui glo riam ßtamqii£riint, friß, prophets ßent. vndeChri^ finsßca ladicia uera eße detnonßrans,dicit:

Voluntatem.) Sicutpleriq^ qui uidenturßtndion reserpotentiores, glarioß ßunt,ß:ipßos commendaiit ttarijslaudibtts'.hoc ego non qu£ro,ßed patrisuolunta^ tem.H£cuoluntaspatris,utßuminabenignitasDeiuo bis innoteßcat,qusenonpotuit manifrßari qtiÀm per ßliuin miffum-.ex quo cognouiinus Gei uoluntatc erga nos. Venit igitur C hrißus no utfreiat uoluntatem etc. quaßhic uelit cßeuaneglorioß{s,fedutuoluntaspagt;‘ tris omnibus innotefcat: quarenihilßlicius humano generi potuitcontingere. Yilius uultut totusmundus conuertatur ad Geum, propterea ße humiliaiät er de^ (ütßiiritum. N 0»ƒ(« uoluntas ; etß ifin eiusßt,ß-d non commurtt

1 N E V A N G. I o A N. lOj conmuni more, ut folcnt homnes aliud ^uiddarti rcre quarnDeusquaritNequcpugnantiauerb^ funt.Alqfic [entiebant de C hrifto, quod ejjet uane glo riofus.

Teflimonium.) Loquitur ut fuprà. Non feélor tneam ipfius gloriam. Si egcro ut plcriq; mortales -, ut ipß potius glorificentur quàm Xieus,tunc teflitnoniunt uemmnonc/Jêt.

Alius eft qui tcßimonium perhibet de me, amp;nbsp;fcio uerum effe teftimonium quod teftatur de me,

Jdeft, pater, cuius teflimonium uerißimton efl O’ certißimit. (iui gloriatur, in domino gtorietur ; quem dominus commendat,illc uere commendatus eft. Nam in baptifmo o monte T habor, opaulo ante refltrret iiionem teflificatus efl deuspater,utfit filiusdileâus. quamuis de operibus poteflis bene inteOigere. Idefl, talia opera operatur pater in mCtOiHc teflificatde me,nihil doli apud me efl,ccrta omnia funt oc- Chrit fins hie potißimum probat fuam diuinitatem contra I« dieos exoperibusO'teflimonio patiis,Nam aliate^ finnonia, ut ioannis ofcripturtc, etia teflimoniafunt Dei, Spiritusfanâtis locutusinloannCfOfcriptune per flgt;iritum fanihim fcripttc. Tranßitnunc adßecuna dum teflimonium Ioannis, quod ipfepra^flitit. loamds maxima autoritas apud luda-os, idea teflimonium eins

Cap.V A N N o T. r O A N.' OE C O L» adducit, redarguetis eos qum iüi non hetbeantßdeln^' Vos miliftis leganonê ad loannetn, ÔC is tcftimonium dédit ucritati.Ego au tern non ab hominc teftimoniumacci^ pio /ed hoc dico,ut uos fakii fitis.

Supùinprimocdpite clore, quantamlegitionent niferint focerdotes od loonnem, hobuiftis. Mßißis clorißimos, inquif, uiros, nouiflis hominem efjèuerd^ cem. Teflißcotus ßibßecuturum ßc, cuius non dignuf ßt ßoluere comgiom colceomentorum. CXuid igitur nunccontrouertitisf

Ab hominc. ) ideß, loonnes non eß mei gratis locutus qudßi adulator : neque hac ratione accepi à lo« (innc teßimonium, quaß cupiam laudari : tarn alieniis ßmabuüa peßeuaniegloria;. Itaßimplicißime con* ttenit exponere hunc locum. Alij ad uires hominis trd» here nituntur : fed hicfolum deßga uano gloria loqui tttr. Voluit exemplum Chrißusprteßrreoptimteuit^t Ç7 fanäißimtc.

Salucmini.) No« ufqueadeo contendo uerbis f qitafi italde eurem teßmonium Ioannis, quaß pen* dcam ab humanislaudibus. Abßt. Hoepropteruosdi euntur.dignum utloanni habeatisßdem.

loannislcflimoniumerat pknè ßdedignißimum. Lucernaeratquifardebat charitate,honefiißinM ui^ td,amorc (^^c.ut ferma quidflagüid reprehend debdt,abf(i; omni perfonaru re^e^hi,non pdreebat rc gibus uel amicis. Magis hic ijuddrdt ad Tra^^uaiap libertatë loi^uendi Ioannis. ïllenorejpexitpcrfinam, titiq;gt;nihinon ßitadulatus. SiautcminteÙexiJJètme uanum or malum, non lauda/fet. Si Heradem reprea hendit, etiam uindicafètgloriamDei propter me. Id eß,doilrina fua lucebaf.reâius ergo de me fmtietis.

Ad horam. ) Idefl, placuit doélrina eius ad tenta pus aliquodfed non multo tempore adhtefiflis ei : nant poflquamcocpit uobis pradicarepcenitentiatncrrea mißionem peccatorum, uos ad me,ut audiretis me, rea filuiflis ab iüo. Principio erat uobis admodum gratus : fed po/tquam manißjhttus efl C hrißus per iÜum, cœ« pit uobis dißlicere or loannes. quafi dicaet: Volet ue Jlro nomine, cum habueritis quafi domeßieum teßetn, er ilium non curaueritis.

At ego habeo teßimonium maius teflimonio Ioannis. Etenim opera quae dedit mihi pater ut perficiam illa,illa in* quam opera quae ego fado, teflantur de me^quod pater miferit me»

Sicutaudißis,Xoämi5 teßimonium ideo d4tum eß» ut ludæi Chrißum dgnofcerent, non ntChnßusperff opus habeat. Vnde dicit, amplius teßimonium hubeo quÀm ßi ß:xcenti ïoannes eßent. Maximum opus efi uos ad eo^nofeendum patrem induem : inde agnofei/i tis mc uerum eße Dei ßlium.

Et pater qui me mifit, ipfe teflimo^ nium dedit de me, ncque unquam uo^ cem eius audiftis, neq? uidißis fpeciem illiuSjSC non habeas fermonem illtus ma nentem in uobis,quia quem mifit il^ le,huic uos noncreditis*

JJa-c reßieiunt ad ea quie diikl ßtnt Ceut. iS.vbi populus lud^orum Deum uidit lo^uentem ex rubo, tune populus teßatus eß,quod non poffet uidere in ignem iUum maximum:promißt Deus Prophetam ucl te mittere.Cumigitur iam mißuseßetChrißusPro^ phetadie,de quo Moßslocutus,neq; reciperetur àïua d£is,certum eße eos nofdios Dei, quandoquidem non haberent uerbum patris inße manens.

ACcedit nunc Chrißus ad teßimonium tertimn, quo probat fe eße fdium Dei.PriiKipionititiit ießmonio patris per opera, deinde teßimonioloan^ Hts,tertio exfcripturis,M.o[e QrProphetarum.Ppßi^ mui

IN E V A N G. IOAN. 10$ WMîpro uno teflimonio ponm Ioannis cr patris (e/U» monium, guod calitus datum efl. Acceflttrus nunc ad tertium teflimonium, primo perftringitarro^antiant I'blt;(riflt;eorumcrignorantiam,quia ipfl confldebant ^uafi legem optime nojflntcr nihil tale inuenirent in kgc,qualeCbriflus pradicabat. videbantur fibiadgt;i modum doili defabbato,nec inteUigebant mentem le^ gis :cr ita confidentes in fua flientia, erant in fummis tenebris : nt fire fit, quanto minus quis literarum ha^‘ iet, tanto temerarius efl. quafi diceret : Plané nihil de Deo noflis,etfi uideamini uobis multum feire.

Audiflis. ) Ita dixi C hriflum perflringere i^o* rantiam illorum. Si dicam, tu nunquam quid audtuifli uel cogitafti de Deo, uiolentior erit ferma, iiam uarif funt modi difeendi. Difeimusper uifum, auditum, er per cogitationem interna. Dicit,Vos gloriamini quaft habeatis magnam notitiâ diuinarumfcripturarum,ey eflisalienifiimi ab iUa.I:iihilominus bene coflant etiant (ililt;e expofitiones, quia C bnJlKS gloriabaturfc eflê fi^ Hum Dei. lud^ei cogitabant, patres noflri uiderunt Drum:id efl,quando uiderunt ignem c^fùmum in monte Sinai,putabant fe uidijfeDeum. Certum ta» menefl,Deum nihil minus eflèquàm talem fitmunt. Angeli miniflrabant huiufeemodi ßrmasfenfibiles ey wfibile5,nihilominus tarnen loquebatur dominus. Si quis contentiofiis diceretiBrgo Deus ignis,quia appOfi

Cap, V ’ A N N o T. IOAN. OE G O L» mit in ignc : ecce quànt incptus effet : fed ut ignis ![(lt;* cidus eft, inflammut, incendit : itu Deus alijs amicust alijs ignis confumens. Suprù:Deuin nemo unquum ui^ dit : ita neq- putres uidere, imo nequeÏAofes, etftßcie ad freiem ore- Qjtamuisetiam iegamusProphetasid diJJeDeunf, ubiDeusproponiteisuifionem, qua alb quo modopotuere cognofeereDeum. Sic quad defreo ‘ cie Dei dicitur,ftmiliter etiam de uoce Dei. Nf mo d«” dit Deum loquentem cumJfiritusfttxtfi ubique in fa'i ptura legimus de Adam galijs, quod Deus cumeit locutus fit, fed uifiones frereper angelos reuelata;. Ne quepojfumus dicere quodpropric uoxfùerit Dei : fed Deîuox tlt;ox Dei,quando loquiturin cor hominis.

qu£. Manentem.) ïdefr,noncogitatisetiamre£ledC‘ Deo. Qjice ratfo fquia ignoratisfrlium quem tUe mifitgt; LegatusDei repudiaturàuobis. Si nuncio non credb tis,neq;patri e^-c. Tant£ mifcricordilt;e eft Deus, adeô uerax, nbsp;nbsp;nemo eft qui lUum nouit, quin habeat ei fi*

dem. Vndefit quod Deo non credimus i quiaputamtts ilium nimis benignum efifei^rlargum. Alius ßrtafiii putat tantam effe feueritatem inDeo,z^ iuftitiam Dei maiorem eftè mifericordia eius ; neq; is agnofdt deurn^ Dcceomniaexignorantia benignitatisdeiproueniHtt quotquot non fidunt diuinispromifiionibus, iUi errant cr ignorantes funt .quaft dicat: Gloriamini multumde fcripturis,cum nihil iniÜisfciatis.

IN E V A N G» I O A N» lOS tnquiritis fcn'pturaSjquia uos putatis in illis habere uitam æternâ: 8C illæ funt quæ teftimoniû præbent de me: amp;nbsp;non uultis uenire ad me,ut habeatts uitam»

N«Kc dicit, cjuamuis quotidie tierfemini infcriptK ita uerfèmini utputetisetiâuos imenturos £ter nam uitâ in illis, plané hoc(criptura; habcnt,ft'd nihi^ lominus no uultis ad me uenire. Soient comuniter aUe^ gare in modo imperatiuo,tarnen ob id neminem amarè traébibimus, Ideofcriptune funt fcript£ ut inquiram tur : quodfifcripturas non legerimus, uidenturf'uflra feripl^^ • Propterea no oportet fimpliciter uerfari infcripturis.fed uirtutem illciru,cr quo tendant cofidc rare, ut queamus ab humanis hifîorqs fccernere, qu£ mul tum fublimia indicant Gf acuta, fed non eô tendunt utpraißent hominißduciä in Deum .îbifcopusfcripttt rte-.qui ilium non inuenit,nihil habet.Dicis, ego tot er tanta lego inferipturis Det, in quibus nihil uideo come morareChriflutquomodo ad iüum reßramiVis feire! dicam. Mox in Genefi promißiones ufque adAbrahte tempora habes.Deinde uide genealogias ; habuitfdiot dHos,uni fàékt eflpromißio, alteri non. Proptereare» linquitur totacognatiolfmaelis: abfque dubio multa prteclara gejjerunt lfmaelit£. Deinde quare fcriptu^ ra arripit Ucot or relinquit Pfau f quoniam cxllt;tcoïgt;

C hriflus uenturus mt. Duodecim tribus rdidlif, tud/e tribus fcruata. Deinde unus populus, etfiduodecim tri bus. Omnia, iüa fùere eisptcdagogium O' lt;jUcedam in^ ßrudioutexpeikirentchrißum : ideopopulusißede buit ßegregari ab omnibus populis terrae. Cultus in Hiertißalem quareiquia Deus uoluitillic reuelare C bri ßum. C^are manßt tribusludafoquare ita defcriptd eßfcerte propter C hrißum. Ex Bd W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl tribus

luda,Beniamino Leui.Poßeaqucecunqißriptaßtnt per Propbetas, nónne de Chrifli regno f Populus iUe erat (ic caßigandus, quia C hriflo conßeruandus. Et ita omnia aliquo modoeo tendant, etßmulta deChrißo confonantia ubiq; ßnt,o pracipue Deut. i8. Sufcita^ bo oc. Qitod teßimoniü ad buncpotißimumlocunt pertinet.Q erte ß uerfamini in Prophetis diligentius,oc currit ßepeC brißus. Si quis uerba expendat, ctiam tri nitatem perfonarum inueniet. Sed baec nemo feiet, ntß fcrutetur fcripturas fyneeramente. SicJudtcilegunt: Dixit dominus domino meo,fede à dextris mcis :attaf men ßlium non agnofcunt. Siede alijslocis.

Vitam.) Hoceßpeculiareïudieis, inßariextern na fcientiaiqua contentifunt,quaß obtinuerint totum. Optimum ut ferutemur fcripturas,opcfIßiritum fan éhimiUuflremur. Vtïudoeiputabant, quodcoplejfent legem abfq; interno affi chi ojßiritiuita bodie pleriq; putant fe probe noßje literasfacras, cum multa teßimtr nia

IN E V A N G* IOAN. 107 hij è fcripturii commémorant : fed nihil ad rem. Aeter na uita noncdiundequam pergratiamChrifli datur. Scriptura non fitcit hominem meliorem, nequepra-di» catio per fe, ni fl accedente /}gt;iritu fanéh, Hoc efl peen liare uerbo externo,ut preheatteflimonium:fed ut cor hominisaflcntiatitr,hoc ex fliiritu Dei efl.

Vultis.) Legitisfcripturas, zy- multa opera nidie flis, fed femper permanetis in ueflra incredulitate:ideo uerenon legitis nec creditis. Ojiid efl iienire ad C fcri« ftumfefl fldem habere Chriflo: Ham uita ex flde procc dit. Porrô oflendit qnomodo doilrina fua cripf : longe alias fit quam ipf' putant. Et que impedimentaludeo rum quarc minus cognofcant C hrifluf Superius etiant audiuiflis quomodo excufet fe, quod no uenetur huma nam gloriam^e^S' nihil oftentandi gratia loqui folere.

ld eflyquamtiis dicam Deum eflè patrem meum,fa men non i^o loquor ut gaudeampropter uanam glos riationemut ceteri hommes z^c.

Sed noui uosquod nonhabcatisin uobtfipfis charitatemDei.Egouent in nomine paths meijô^ non accipitis me. Si alius quifpiä uenehtin nomine proa prio, ilium fufeipieus«

Nifciï oftortebiit fulilt;icttri dé me, quafi meain glo^ riitm quærâ.Manddtumdpatre dccepi,legdtus fum dd glorißcdndum pdtrem. Sed quid noßifcipitis ine,nulld Èhdritdsin ttobiscfl :ßripturdehdmßuftrdproßtiis.

■Si dlius. ) Voj hoc mihi obijcitis, quod uenerint jnco nomine, Tltpîdnè nomine meo fi uenirë, cr qud:lt;f rerem qtid: homines folent qudmere,cyuenirem ut rex, Cr meipfum mdgnißcdrem, ddßrrcm thefduros, diftri buerem deUcids,tunc fufciperetisme. Siquisuenerit cdrn'dlespr^dicdns libertdtes,ilium fequemini. TSlon folum dc Antichrifto hd:c fcriptd funt, Cedde omnibus quitcirend prd:dicdnt, dduldntur populo, or qua li^ benterdudiunt edmdgnocldmore ebuccindnt. nißo^ riccdeBdrcdsbd tempore Adridni, quifirè sooo. tu^ dieorum congrcgduit^quosq; induxit dd bellum, fed di uind pldgd occubuerunt, pldnè rebcRem ludicoruni mentem indicdt.Et multi dlijrebcüdrunt czc.QKtï tnifcrat illosiproftilo non E)eus. Et hodie hi non mißt ri Deo,quidliudpræàicdnt qudm diuinituspr£ceptunt eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dderuntudni ifti gloriofuli, illos dudictis.

Qiidndoquidem egodlienus fum db uUd glorid,noit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuenio dures pdrdtas dpud uos dd dudicndum.

Quomodo uos potcftis credere acci pfentesglom mutuum, öd nôquæntis illam ipfam gloriâjquæ à folo Deo eftf

, IN E V A N G/'l.O A N» toS ’ cognitionem ueritatis pcrucniant, gloria {cilicet uana. lion.iüfatis humiliati, neq^ humilitcrdefefcntiebanK ïlodic multi funtquino humilicmtur,quidcrubefcut di fcere. I ta or Utd^i crubcfcebant. Eccc tile C hriflus do Qoruobis efi,cr ilium auditisiSed nolebant participes e/fe cruds, nolebantpericlitari propter ueritatein, Zf“ multum placebat eis cum falutarentur Rabini crc,

Queritis.') l^on fatiseflexiiiamri,(tynihil de feipfl) fltttii'c: nam multi funt fimplices qui fltentur ignorantiam fuam,crfduntfcindoihs,fednihilpro^ flciunt: oportet adijcere firttorem diflcndi : qu^erenda efl gloria Dei ; id efl, omne fludium impendendum ut placeatis Deo. Placet patri ut agnofcatisfilium fluumt qui miflrtcordiamflam, iuflitiam, bemgititate,omnh bus inuocantibus fl exkibet. Verum ft C hriflum uolue ritis recipcre, peribit omnino gloria ucflra. C ogitare liebcbatisut mandatum Dei fei-uarctis.

Ne putetis quodego accufaturusfim uos apud patrê.Eft qui uos accufat Mo fes,in quo uos fperatis.Sicnim credidif« fctisMofijCredidiflcus SC mihi»

V Quafi diceret: Scriptur£ tarn manififle loquuntur de me, M.ofls cr Prophets, ut non opus fit utuos ace cuflm-.nequeobid ueni. Omnia propter falutcmuee flram iam frcio ,fld uos non uultis iUud credere : hoc i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;04

POft^udnt Chriftus ojkndit ïuditis ex teflimo* nio Mcofts z^[cripturârum,jc ejjèfilium Del,, indicauitquo impedimento prapedirenttir, quoini nus tantum tnyfkrium agnof :erent,fubijcit nunc cdid, quô tcrrorem illis incutiat, nefeipfos perdant. vana enim gloria perdebat ludteos nbsp;nbsp;Pharipeos. Ulifcri M

inßati opinionefcientia legis,ut nonfitirentueritate. Hoc ccrte non er at paruuin peccatum, eSquot; neutiquain fiiturunt impune. t^onenimreciperefiliumDeipojl tam aperta teftimonia fcripturarum, zypoß tam cla^ ram prtedicationem prophetarum, utique magnant pœnamexigit.

^ofes.) Hoc non erit intelligendum tam cralfo modo,quali aßiflat ipfe Moßes z^accußet alios,tanquâ reosißd ipfacognitio legis erit datura teftimonium, J3eus inßcripfit in cordibus noflris legem,uteumex creaturis agnoßcamus : item, proximofrciamus, quit uolumus nobis ßeri.Eam natura legem fineglexeri» inus,ipfa nos in die iudicij accufabit. id eft, Hon eft mit nus C hrifti utaccufet. quaft diceretiVeni ut uobis proa fim,no ut nos perdam. Sedplané lex iüa, quam cogno fcitis, iüa ipfa perdet uos,z^ uos in illam habetis ma^ lex implelt giutm ftducum. No« cogitabant luda-i quomodo lex diftgt;intif, (Ißt implenda, ncmpeftdritu, quiaßiritualis : alioqui ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opent

Opera kgis neminemfdluant.Vt lupri, Putatis ttos htt here uitam in ei5:Hic,ln quem Mo/èn crc.

Sicrcdtdijjetis.) QuiaMofesrcmittituosadmet ficutetiam loanncs perhibuit tcftimoniu. Sicredidift fent Moll z^ioanni,cYcdcrcnt cr C hri/io. E.t quoniam gloriabanttir in Mofe, cr putabant fe peritos in /egf» propterea nuüam excufationein habebunt.

Etenimillefcnpfitde me. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Qkî negliges efl in paruis,zr infldeliter miniflrat, iUe tndignusefl tnaioribus.Dicit,eflisinMofeinfidei: les, idea ncq; uerba mea agnofcetis. Qui non potefl ca pcre prima elementa, quomodo iUe poterit [umma my flerU agnofcere ? Qu£ flripflt ^\ofls funt liniamenta ad Chriflum. Si Mofi non credunt, quomodo iam ucf nienti C hriflo^Qui prophetic non credit, ille plané ni hilexpeâat:crflnenerit,nihilrecipit. Fuiflisinflruü infldelesjcertum efl neq^ dominum magnißaatis. M«I ti putant,fi C hriflus hodie uiueret, meliorcs fefiituroSt Z3' pendere ab ore dus uelle : fld nugantur. Licet lUis r hoc obijeere: Si Mofl non, neq; uerbis C hrifli credituri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

funt. videmus hoc loco quantopere commendet nobii fcripturasfanikts,crquomodo condemnet nos,fiitt 1?« non quitratur C hriflus. Poflea autem C hriflus di^

Cap.VI f-ANNO T. lOAN; OEC ö tgt; fcefiit,quandoquidemnihil proficiebatapud Ulosqni occidere eum uolebant, quia indigni erant. Vnde cap*: ^•fiequitur,quomodo ad fiuos redierit.

Argttmen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïnhoclextocapiteoßendt

ttfinhuius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;doChrijfusadgétesdiuerteirit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifienditquomif myfleriu noîns ubi^ infimatur, quod C hriflus rcliilii ludieis, gcntibus cœperit innotefcere. No« cis ïordd» mn uoleblt;xtdmbuläre,fed trans. ïllic habitabant ind^ gna ex parte gentes. Cluod indicium erat iam iuddos indignas uei'bo dei. C crte hocnonparuu terrorem in^ cutit ijs, quihabent timorem domini'.crjicit ut illi ca^ ■gitent ,fi ingratus ßieris Dei uerbo, fieri potejl ut illc ‘ß te fie auertat. Summatim in hoc capite habemui) quanta beneficia dominus fiuopopulo pr.efiet : NdW fcoc agit miraculis duobus er doilrina. Suos enim pao ficit Chriftus, cr ab omnibuspericulis libérât. Hiec ■fiunt beneficia qu£ apud Chriftum inuenimus, 'Nam ^eneficid fii^^ impie t bonis omnibus, er 4 malis defindit. Quid Chrifll. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de filderares ab iüo i N owne hoe compMitur onto

: nein beatitudinem i Habebitis enim duo prteeipua mio • ; racula,nempequomodopauerit quinq^ miüia hominu ^quitiquepanibus .Q^o miraculo docetquomado fiuot

V lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paficat.

I N É V À lï G* I o Ä N* no ’ ' pafcat. C cYturn e^l, nonfoluitt pajcit corpora noflra, fedetidin dnima iuftitid cr dlijsuirtutibta. Deinde hd beds mirdculum, quomodo pa-icUtdti ßierint difeipuU in mdri, er quomodo liberdti nefubincr^erentnr : quo mirdctilo confirmdt Jpem noflrdtn. E-tquod ob/curius in mirdcuUsifiiso^nderdt,poficd. ntditi/ißius uerbis fuis decidratyttempe quomodo feipfton in cibum er p^ turn concédât,er quomodo/piritu C hrifli uiuißcemur craldmur. Ndinhoc eft maximum Dei beneficium^ ■quod nobis nuncconceditur,ctrquod potißimumab illo petere dcbemus,ut concédât mbis idamfidem f quocredamusillumrcdemptorcmnoftrum. lud.fiigi^ turindigni erant tdntisbeneficij5,qui (dpernabantur doilrinam C hrifti:proinde conuertit fc ad gentes. Prt«« mo itaque oftendit quomodo populus congregatusfit cum C hrifto, qu£ congregatio uocationem ecc}cfi.c no bisinfinudt. ItjamdeChrifto pra'dióf!imeft,quodad ipfum confluent gentes: Genefisquadragefimofexto^ cr inalijs locis.Dt ueru indicium erat ipfum eftè Chrit ftum : quamuisprincipio multitudo ifta fequebdtur md Ziscuriofitdtequdm ueritdtis inquifitione, Signa ifta declarantpotentiam Chrifti.Et ludteos taxai,cum ma iora uiderant, nihilominus no credebant in C hriftum^ fedquaficlaufis oculisfolum quicrebant quidpo/fent in C hrifto carpere er finiftre interpretari.

Idc/i, mdgnus nunterus. iJant ah oriente O' oeci» dente u'enturi erant ^qui in finuAbrahte quiefeerent. Magnus niimerus,o minor,ß conßras ad infidèles.

Vtuideaturmaius ftudium^oardentiorgentiliu ßruor, afcendit in montem, o femper populus fuhfeo quiturdd eft,in montana afcendit, no inunum coüem.

Sedit.y Quamuis hoc ctiam myfterium habet, tunc uocandam fiiijfe ecclefiam. 'E.t quandoChriftus afcenditincalum,tuncemifitjßiritum fanélumindb fàpulos fuos,perq; iüos ecclefiam pauit onutriuit. Iterumlicebituidereofficiumpaftorumjquomododei^ béant pafcercpopulum. Chriftuspafeit, nihilominus tttitur minifterio difcipulorum.

Ccrtueftaliquanto temporeàprioriafeenfuChrif^ fti,hocmiraculumcontigiftè. Chriftus femperobfer^ uat etiam tempus infiteiendis miraculis, quia ipfe erat agnuspafchalis iudlt;eoru uerus, quem ma^turi erant itiÿafcha, uel in fabbato ipfo quod fidgt;hatum erat fabigt; batoruni.

I N E V A N G* I o Ä N. nt iatorum. Quando fumma gutes efl, C hriflus fuis dpt paret.Pfdlmus habef.Vdcate cogtiofcite guod ego fum T^eus, cxaltabor in gentibus, exaltabor in terra, Paflha trunfitum flgnat.vbi tranflerint ucteraiUa, flruitus ifla,gudferuiuimus Aegypto huius mundi,per mare rubrum,id efl,per Chriflum tranfeamus,fltdi no ui homines.

Itacp kfus cum fufluliflet oculos SC cum uidiflet quod multa turba ucniat ad illumjdicitad PhilippumtV nde erne mus panes ut ifti comedant f Hoc au* tem dicebat tentans ilium : etentm ipfe fetebat quid fadurus fit*

Beneflcia qutenobis concedit'Deus,nonpropter Tioflra mérita, fed propter fuam largitatem dat, er ex mera gratia. Siifluhtnimirum oculos mifericordcs, uit dit in multitudinempopuli, er iam flme defleientetn, qute laboraueratetiam longo itinere : idea taCius affit âurnifericorditcpauttpopulumiflum.ïtaomniadiuit no: gratice danda funt.

Vnde ememus. ) Euangelifla ipfe excufat diCiutn domini.quafidiceret:NeputesquodChriflusperigno rantiam quicflerittfeiebatquid efletflOurus: tarnen in terim rogatdifcipulum, quotpanes kabeat. Nam hoc, offleium uoluit commendare difeipulis, pafeendi alios.

Df Kî unit ùt ipß ccrtiorcs de nabis reddainitr, c? uiref cognafeamus. Quodfi ingreßißicrimusinnafipfoSr inueniemus uircs noftrjs nullas effè. Riec anteomnid^ rcquirunturin paftoribus, uclquipricdicatoruin mu^. ncrc ßtngi uolunt, ut ßcipßas agnoßcant, an habcant e^. tiampanes,quibuspoßint populumpafcerc : num cd» äißint in lege damintiCr quam doelrinam pleb tallos iurißmt,crc.

Panes.) Quaßi diceref.Pcceueßrimuneriserit populum poßhacpaßcere ; itaq^ ßcire debebatis, quoi panibusopuseßßet,quibus uelitisillosnutrire. itaßre accidit ut putemus noflro fludio hoc negocium euange Itcum uelle erpoßeperficere : fed impoßibile efl : nift dederit incrementu dominus,ßuflra laboraturi fumus.

Refpondit illt Philippus: Non fuffi^ ciunt ilüs ducentorumdenariorumpa neSj ut unufquiflt;$ illorum par um quip piam accipiat.

... videtis quid requirat dominus i Philippus non reoi ßdcitprincipio in potentiam benignitatem Chrißi» quo tarnen ilium uult ducere,fed in humandsuires,qui bus nihil ejßciemus, ut populum huncpafcamus, »«à ne unum quidem ex toto ülo numero,qui tu£fideicre^ ditusßserit,poterisabfq-gratiaP)eilucrißcere.blulllt;d pecunia: uircs fuj^tciunt z^c.

ï N E V A N G* r O A N» itx « . ‘ Andreas unus ex difeipulis ilHus/ra ter Simonis Petri,dicit ilIi’.Eft adolefcen talus unus bic, qui habet quinq; panes bordeaceos,2lt; affata duo.

Ecfc Phihppufqiiodainmodo humiinistMustïit tebatur. Andréas dicit ade/Jê puerum adfirentem ^uttt ^ncpancs. Sic alif conßdebantlegi nature,alij lege Vi.oßaicd /perabant fepo/Jè paf:erepopulum. Difcipa lus ßiteturpoßepafcere alii^uo modo. Pulchreper pu« eüum iHutn craßioresfgnißcafitur .Lrtc Wiöf,id eft, il li qui opera legis plurimum prtcdicant,non adhtbentes gratiam cr Euangelium C hrifti, non prlt;edicafttillud maximum beneftcium. Qttid lexprtedicat aliud quàlS utagnofcamus noseftepcccatoresfnequeinidadatur confolatio,ut refècillenturpeókra noftra.

Id eft,nequc Mofesfatisftciet nobis, ft uolueritis in trofticcre quid dominusftgnare uoluerit his.

ÎN hocfexto capite difcimus, quanta nobis beneft« eia per Cbriftum concedantur. Nam ipfe eft qui nos pafcit,(y confolaturomni confolatione,etiami mails ^periculis libérât. Beneficia iftn ftgnanturpri« ■WO miraculis, deinde doâirina Chrifti oftenduniur .

Cap.VI ANNOT. IOAN. OE C O L» tienerit ad Chriflum maxima mtdtitudo'.quam cum rJJ'etper apo/tolos fuos mirabiliterpaßurus, primo in« terrogauit difcipülös, quot adeßent panes dndicaui quid per hoc infinuet: ut certide miraculo eßcnt,dei»if dequomodoapoftoli populumpafceredeieant.Dot iirin£ enim qu^e ab humana ratione proßcifcunturf CX noflro duntaxat Pudio,fepoß.ta diuina gratia, CT abfq^ annunciationeEuangelißnon fujßcient ad pa* fcendum populum. Prteterea ßolam legem prtedicaret rton (ußicit ad reßciüandum animuin noßrum., niß do {Inna Euangelica accedat.

Dixit autcm lefus : Facire ut recum^ bant homines.Erat autem fccnum mul tum in Ülo loco « Recubuerüt ergo uiri illi numero quafi quinquies mülia» .Primo iuxtahißoriam iüaßc exaâe énumérantur, ne ßtßicio ßt de miraculo, amp;■ ne quis ß^ßicetur non /« iße tantam multitudinem,tdeo locum omnia enume rat.E)atur pr^ceptu dißcipulis,utßciant populum di“ fcttmbere.Quantum ad allegoriämattinet,apoßoli/i ciunt diß:umbere, quando pœnitentiam priedicant,(j ad audiendum Euangeliü prouocant. lamno ita ßuper bi crprießada mentis erunt. Paulus perßecutor cadit, I ta lUi recumbunt, er humi ßedent. interim licebit ob“ ‘'‘feruare etiamquid auditoribus opusßit, nempe ut hu“ milUfr

I N E V A N G. I o A N, uj militer de fe fentiant. Nune/uam enimproßäesapud fuperbos difcipulos, qui cum nihil didicerint, tdinen fc omnidÇcire arbitrantur, Difcipuli finthumiles,fttidnt ueritdtem,parent fe ad hoc utpoßintpafei.

Gramen.) (Quantum adhiftoriam,locusifleob mollitiemgraminisfcßioniidoneuscrat. î^oneratlo^ eus lutofus,neq^uepribusconfttus,federatceßgt;csuel thorimoüioresingramineeoloci.Si /firitualiterpda fei uolumus, quteramus quantum ßeri poteß opportun nitatem,quietem, cr ocium, ita ut d negocijs fecularin bus non impediamur. Q«i adhuc inha^rent locoimn mundo, opus habent utabluantur magis ,quàm ut ein bum capiant. Quibus efl ferena confeientiOj hi admon dumaptifuntadaudiendum uerbuinDei. C)ui abf^ inuidid, Grfuperbia mentis carent, neq^ maligno anio mo accedunt ad audiendum uerbum domini, hi moUin ter fedenterbene.VndedicitjRecubuerunt jooo. Iterum ueritatemmiraculi numerusconfcriptusdecLt rrft. Sed uide totßdße chiliades,quotpanes:quinq- pan ne5,quinq;milliabominum.lnnumeris nefcioanhic eonuemat multum argutari : alioqui numerus denarius perfiäuseß. Seduidemus numerum iliumfedunier dimidiatum : quinq; enim eß dimidium denarij.iJtaior igitur pars hominum non confluit ad C hrißtm. intes rim tomen magna multitudo eß quie accedit.

Cap, VI A N N o T, IOAN, OE C O U nas egiflec, rradidir dfîdpulfs, diff ipuH uero his qui recumbebant,Similiter ex pifcibus quantum uolebant,

Chrijius quidem prior panent acdpit in tnanu!-Primus ipfe docuitpopulum fed uoluitpofteaper dif fcipulos fuosdoceri : crnonfolumperdifcipulos,fed etiam per alios priedicatores,quißtturi funtufque ad confummationem feculi, Videmus diuinum ordinem, quem obferuari uult in lucrißciendis hominibus. Graa tias egit, ut exemplum nobis gratias agendiproponea rct. Patri egit gratias,z^nobifcumpatrem adorat, tanquamhomo. Heigitur ingrati fimustneputemul quod aliquidex nobis habeamus. ytiturhocuerbo ea tiam in cœna domimca^ jqe putes effe quandam confea crationem ut quidam expofuere.Vthic, itaincoena.indefumptunomen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoi

gratiarumadionem Grieàs aperte ftgnificat. Gratias tune agimus Deo propterbeneficia, cr non folum pro pterpaßionem, feder propter liberationé. QuialioS doéhirifunt ,fciant fe à deo accepijjè quicquid donorii habeant, er eum gratiaruailioneperpendant. Quoi fi qui penitiusperpenderent fua officia,minus intume* feerent,cogitarentq; fe effe in miniflerio dei, et gratiaS agerent'.difcipulis enim Deus tanquam organo utitur»

Recumbebant. ) Poftquam aceeperunt à domia turpanemdifcipuli, alijsdiftribuunt. Poftquamedoâi àChriffot

4 C hriflo, er ipß interna con ßolatione reßdllatifuntt etiam alios docere ej- cofolaripolJunt.Qni nonduacs (Tpto paneàchrifto,etiamfi multüualcantingcnijst Ctrfi défit nie firuor,pcriculuin eji nefruflra laborent. ' Pifcibus.) Nott repudiauit panes Cbriftus,qui trant aUati'.proptereaorlexnon eritreijcienda,fied cumbenediilioneChrifli populo proponenda. Pafi:i=‘ tnur bifiriam ex lege, nonnunquam craßioribus cibis, • nbsp;nbsp;nonnunquam delicatioribus: habet minas nbsp;nbsp;promißio

nes. Sic neq; poenas ejfugiemus,neque pnemia aßßque mur,abßq; gratia C hrifli.

Poftquam autem fatiati fimt, dicit dl feipulis fuis ; Colligite fragmenta quæ abundantjUtne quid percat.Itaque col legerunt SC impleuerunt duodecim co phinos fragmentorum, ex quinc^ pa=: nibus hordeaceiSj quae fuperfuer ant q s quicomederant.

Etirfin hoc ueritatem miraculi adftruit, ut difeipuli impleantßiortas prteßentestquia duodeenn dißcipuU mnt, er duodecim cophini ßunt, ita ut quilibet dißci^ pulorum geßaret unum cophinum repletum panibus. Ne quisputet ßrßan, quinque ittos panes diminutos in micas paruaSfOr cuilibet mtca data : fed plané panis il. k ita creuit,ut nofoltanpafli fint liberaliter, fed etiam

Tchdiduodecim cophini,quitejldrcnturhocmirMtt^ lum, Hoc diligenter obferuat Euangelifta,ne uüa per^ mittat ßifpicionem,ne ntiruculum uerum no ßt. Poteri mus etidm confirmarejpem noßra, quod dominus non relinquetnosfrmeperire:potensefinospdfcere,eti4gt;n ß ßicrimus in defer to. Qui olim pauitfilios 1fruel in de ferto,1ielittmpercoruum,(2'totmilli4quotidie,etidnt nospdfcet.Porroquantumdd reconditiorem fenfunt Quidcof dttinet,uideturmihidpoflolisetidmcurampofleritdtis phini cum commendaße, ut conferudrent reliquidS, ut nonfoluin pdnibusfi pdfeerent pricfentem populum,qui tuncaderdt, fed gnificent. etidm eos quifecuturiiUos erdnt: nempe conferiberent nobis eudngelid,epißolds,z^ dlid qu£ in utilitdtem ea cleßiccejferunt. P.eliquidshdbemuspdnum, quibusec cleßdpdfci cœpit. Hon mdnififlumprteceptum ut feri berent dpoßoli,f:d ut prtedicarent ^ßeuti Mdrci ulth mo.Heq‘tdmenprohibuit,nefcriberent,ßcutquiddnt fernere duß funt docere. Hon eß minusferibere, qudin ß orepriedices. Bonum eßßinikl feribere, quemddmif dumlicetfdnilaloqui.

Prdgmentorum. ) Dona Dei qua nobis coneeßquot;^ ßint, nulld rdtione contemptui debent eße : ztr modis omnibus debemus curare, ut Pieusin donisfuis magni« ficetur. Sipoterimusßdtribus^poßeritdti cofulere, cdueamus ne inueniatur in nobis focordia.

IN E V A N G. IOAN. 115 gnum quo^ecit lefus,dicebant:Hic eft uere prophetaillequi ucnturuseft(«fl «c«ù)inmundum.

H(c itemm uidetur officium difcipulorum, quid ib los dcceatypoflqtwn pafti fitcrinf.ncmpe ut fint de donis accept is. N o/b'.t gratiarumaélio eft, ut lauden mus Tieum.Xtaillicum uidijjèntfignum, Gr tam efifient ficpafti,dicebant ; Vcrc propheta ille .quaft dicerent s Manififte ilk propheta loquitur,de quo Mofiesprædin xerat,quem fcripturx nobis indicaueruntnam tempon ra iinpleta fiunt. ExpeihMimus enim quando nam uen niat nofterredemptor.ecce iam adeft. verefipafti fite rimusceelefti pane,agnofcemusChriftum illumeftè, quem M.ofies gt prophete dixere, er non fiolum pron phetam,fed etéam uerum redemptorem gt faluatorem ttoftritm. lUe uemt in mundum, ut mundum àpeccatis CZ graitißinta feruitute liberaret.

hacß lefus cum nouiffet, quod futus ti effent QC rapiuii ipfum, ut facerent ipfum regem.

Non fiolum fiitebantur hi, qui pafti erant, C/jri/l« . figt;'op’‘^lt;-'tam,fi€d etiamMeßiam iliumG^regem, de quo prophète pra:dixerant. îndc occafiionem fiumn pfierunt,utchriftumraperentinregem, eoinuito : nb mirum agnoficebant quid prophetLedeillopradixct

rant,fed regnu chrifti non fané inteîligebant. Non ue nit C hriflus in hac pompa regnaturus, ut Solomon

Cbrifli duo Dauid orc. Scimus duos aduentus Chrifti,unum in ^i^ntUS. humilitate, altcrum in gloria cr maieftate. in humilia tate,ut apud Efaiam cr T^achariam habctis. Cum hua tnilisueniret,nondeccbat euin tamterribilicomitattt effe ftipatum. Regnaturus erat fuo ftgt;iritu,cr-adhuc regit fuam ecclefiam,dum animos hominumjfiritu cr uerbo fuo immutat.ituUi miruminmodumfoftidie^ bant tituhm iftum, iefus N rt^dren«; rex iud^eoruin. Et Herodes mtiltum timebat regno fuo. Sed non ade^ rat ob id Chriftus,fcd ut mutaret corda hominum. DC fecundo aduentu, non opus ut aliquid hie dicamus.

NoniUos reprehenditob fanéhmajftélionemcf gratitudinem:fcdfecedit, ut plané cognofeerent ipfitni gt;nbsp;alienum efté ab omni ambitione, neque ueniffe in hunc mundum ut fic regnaret. Prlt;eterea docuit, ut nos quof que maximopere non folum pernicioftßiinam itlam be fiiam uanlt;e gloriafugiamus, z}quot; ne quteramus in fecu^ laribus rebus praeffe alijs ( relinquamus Ulis quos deUS . ad hoc deputauit offteium ) fed etiam ut omnem ua^ nam gloriam à nobis alienemus, dantes in omnibus ^lo riamDeo.Quod orChriftushocloco ftcit.Orauitdo minumin monte. Etitapoftquam feruiuimusproxiu Hfo,fiue docendo ilium fiue miniftrando nccejfaria,deo

In inontem. ) Cœleflia Jjieélemus, tarena relink ijuamus. Addit autem Euangelifla quod folus ipfe Ce=gt; ceßerit in montent. Volebat enim fic latere, o poflea difcipulos fuos ulterius probare. Vnde nunt (èquitur tdiud ntiraculum. QuiadidicimusquomodoChriflus nospafcituerbo o promißionibus fuis, uultetiä ultra, nos docere quomodoin mcdijspericulis nos adiuuet. Abfente enim Chriflo,nece/)e efi ut tentemur,0'pro^ Abfenschri bemur:tamennonabeßita,utnongratiaadfit:o‘non ßus carport minusadeft,quàmcorporepriefenseffet. Difcipulide re,gratiaaa bebant omiKin fuam ßduciam habere in Chrißum, deß, quem nouerant tarn benignum er potentem.

Atiibi lamferoiinum tempusefTet, difeipuli eius defeenderunt ad mare, 6d ingi e(ïi in nauîm,ucnerût traiedo ma* ri ad oppidum Capernaum*

Herum uidemus hoc loco, quomodo pulchre miros culum defcribitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtfcipuli fub ueßeram defeett

dunt ad mare in nauim, quia C hrijl«? abeß ab eis. Vis dete quid illud infinuet. Poßquam C fonJÎKî afeenditin cœluin,apofloli5 incumbebat intrare nauim,o tranßs re m^rc-Erant enimabituri in totum orbem, o pr^ dicaturi Euangelmm. Seddominusprius uarijs modis fuos probat.

Dldicimus quomodo priefcnte C hriflo, omniuiit bonorum participes fieri poßimus:nunc ofien* dit, quomodo iUo abfiente nunquam nonpericlitemurf er iterum nos inuifente ab omnibuspericulis etü cunt fi-uéîtiliberemur.

C hrifius feceffèrat à dißcipulistilli nolentes in defer tislocismanere,nequeoperireChriftum,abfq; Chrifii iuffu nauigare coepcrunt. Sed uidcamus quàm injiufli fint omnia, quæcitra uerbiDei autoritatan fitcimus. Vnde pcricula qutedam, quàm quod nos applaudimus nobifipfisilta difeipulideftituti prieceptoreChrifto, cum potius expeihre iUum dcbuiffent, in C apernaum uolebant nauigare,quia ibi no tos fuos habebant. vnde reile poenam fult;e temeritatis,ut ita dicam, uel confdij, lueredebebant. Scitismorcllebra:orum lacum mare ttocari.ita lacumifiumTyberiadis,qui primus efi, quern lordanisconficit.Pulchre à Plinio defcriptusefi lib.g. ubi ïudteà defcribit, efiè fedecim rnilliapajfuum iongitudine, 6000. latitudinemndediciturmare.

Venerunt.) idefi,utuenirent:noniamuenerant. Pra;occupat,0'quid aâum fit pofieriori loco conto memorat.

Vidctis quomodo cjußm EtMitgelifld aßi^tut, qudfi »Migiirint ; bombant noäumas tenebras dbft^ (»Ttcceptorc.

Jdmcumejjènt ingrcßi inlt;ire,tnox furrcxituen* t»s: fed dntequdm ingrederentur, mare eratplacidum. If4 oporfctrft dgttofcere,quod omniadiuinaordina» tione fièrent, interimper mare difcamus, quodfymbo lum ejl huius mundi, in quo nihil crebrius eftfîuâibus. m'c duo aduerfa habeti5,tenebras cr tempe/latem: qua multo periculofius contingunt his,qui diuina gra^ tiafunt deftituti:ubiprincipio laborauerint tenebrii crrorît,Gr nox ingruerit in mentes eorum,ut non agita fcant diuina, tune oritur horror-.quarimus htimana prafidia, exifiimantcs nosfiliciter habituros, ctr in me dia pericula incidimus. Deinde fcquitur tempeftas, id cft,affiólio aniini, ut uoluntas noftra uarijs modis affi^ ciatur, nunc timoré, nunc gaudio,la:titiaq;, nuncalijs ajfiitlionibus. Abfij; dubio ubi Jfiiritus malus inuenerit mentes obtenebratas,iilas uexat,c^in feruitutem agit. Ham qui [eruit pcccato,fer uus efl pcccati. Ita cognof fcimus quantum malum f t deftitui gratia C hrifii : illi enim qui tales funtin tenebris agunt, nee lato corde '[fi^ofjùnt:erft gaudent, inepte gaudent ,quiaontf niaindigne gerit homo perfe turbulent/(S.

Cum remigaflcnt efgoquafi ftad/a uigjntiquinc^ ucl thginta, confpiciunt lefum ambulantem fuper mare, 8C aps' proptnquantem naui,ac timuerunt.

Videtis huinMto ftudio nos nihilproficcrc,ubi ditd jhiÿratiadefiituU fînrimus. üamquamuisaliqitdnto tempore remigaßent ,non idtra proinouerant. Erant igiturin fummispericidis,QrtuncChriftus more fuo fîtbuenit .Ab utraq; parte procul aberat littus.Dixi ex hi/ioricis quantus fit ifle lacus.Alq Gencfarenu dicunt, cum fitiikmldcus: àudrqsenimciuitatibuscircumida centibus,uarufortitur nomina, itanunquùfuos Deus derelinquit. Quamuis Deus nonnunquâ pa-mitatfuos cadere,quo pofiea cautius ambulentin timoré Dei, cr agnofcant fuamfragilitatem, quomodo nihil abfq; grd tia Deipoßint'.tameübi griuäorapericula incidunt,fe iterum Deus illis mctnififîat.Tres iüos in Eabel libéra» tiit,cumiameffentproiedtin ignem. Daniclem,cuin in medio leonum : ficq; Dei beneficentia multo glorio» fior apparet. Vnde cr Deus auxilium fuum di^rre fo iet. Eapropternon oportet effepufiUanimisin tribulo» tionibus ,cum in tempore opportuno libcret Deus.

Timuerüt. ) videte quidßciunt tenebra, ubifc» tnel noflrum fenfumfequimur, non addiili diuino mini fierio. loin C ht^uin non agnofcunt,putabantphan» tdfma

IN E V A N G. IOAN» nS tdfmj quodddtn noóhtrnum zjquot; terriculdmentum cffè.

cogitdbdnt C hrifii uirtutem, O' tot mSlidpauas p‘tnibuseff'epaftos.Vndebißriampericlitdbätur,cor» pore ZiTanima.Videamus igitur nunc benignitatem Deiyqu£principiofefeoßendit.

Videtis benignitatem Chrifli ,fuos confolatur, ut omnem timorem abijciant. Ego /«m, me pr^ßnte ZT ddiutore nihil periadi imminet. Ego ipfe fum, qui an* tea uobifcum fum conuerfatus, qui impero mari tan* quam dominus. Ciuod ambulo ficcis pcdibus, duiimc uirtutis efl:poßum etiam hanc tempejlaté fedare. Ve* rum euangelium, ut id nobis poUiceamur de C hrifto : quod fl ueri dif dpuli eiusfiierimus, benignitatem eius cognofcemu5,quod nolit nobis imprudentiam noflram imputare : quandoquidem fe totum nobis dedtt,cr ex« cufat nos apudpatrem. Proinde nuUa condemnatio qs quiinfitifuntChriflo.

Volucrunt ergo accipcrc ilium in na uim, amp;nbsp;illico nauis appulerat terræ, ad quam ibant.

Quod difcipuli dominum recipereuolueruntites rum in nauim,etiam hoc indicium cflparute fldei,quia - femper carnalcin dominum fomniabant, adeo tardi

Nduis.) Cum dominus in medio maris Ulis uppd^ rcret,Qr dijhntia magna ufq^ ad littuseljèt, curauit ta tnen ut breui momento nauisperueniret ad littus. Etiä hoc miracidum ingens e[i, in quo uidemus Deutn cunt magna gloria fuos liberare : omnis tribulatio cedit pqs in bonum. lidehs dominus qui non finit ultra fuos ten^ tare quam firrepoffunt, ut Paulus inquit. Um clarius fäcit miraculum, pulchre praparat difcipulos ad turumfermonë, in quo nobis fumma beneficia Cbrifii oflenduntur. videbimus turbam quarere Chriftu, fed pleriq^ ex Ulis non fynccro animo fubfèquebantur.

Poftero die turba quæ ftabat träs ma re, cum uidiHec quod nauis aha nö fuif^ fet illic,nifi una illa,m quam difdpuli ik lius mgrcfli funt, bc quod non eflet in^ greflxis cum dtfcipuhs fuis lefus nauim, fed foil dïfcipuli iilius abierant,

K.-ec diëki funt,quo magis commendetur t^uerius cognofcatur miracidum. Omnis turba dabat teftimo» nium,C hrifium abfq^ nauicula mare tranfiffèiunde uid de admirabantur. Ciuare hoc dicit,non tranfierant mareiquiaJ^erabant fe inuenturos hoc loco C hriftum, quia non ingrcffus erat nauim. Veniuntad locum ubi -Chrifiuspauerit. Vnae/i nauis difdpulorumcirc.fed fina*

Alix autem naues fuperuencrunt de T ybcriade ( duitatc ) prope locu iftum ubi comederant panem, poftquam gra lias egifTet dominus,

Signtmter addidit dominum egißcgratids^cunt ipÇo bencdidione Çud multiplicdrifidjjct pdnes,tdmen grdtidspdtri dgit,nobis in exemplum, ne diuinis mune ribusingrdtifimus.

Itaq; quando turba uiditjquod lefus non eflet illic, nequc difcipuli illius, in^ grcffî funt amp;nbsp;ipfi «n naues, ÔC uenerunt Capernaum,quærêtes Iefum;amp; inuen to illo trans mare, dixerunt illi : Magi« fter quando hue ueniftif

Videtis (pidm pulchre hoc mirdculum dppyobd^ turt'Ndm omnispopulus teflimonium ddt. C oni'f ifeiat bantChriflum dliquo modo dd difdpulos ueniffè : qult;e rentes iUum per ddmirdtionem dixerunt hoc:

Magifler. ) Qui participes ej]è uolunt ccelea fîium dodrindrum,mdgnd diligentidChri/iumqud:^ runt.Porràcjuod dddit interrogdß'eillos,planéper^ tinetdddjjcrtionemmirdcuk, QuamuisClmi/lus iüù nihil uidetur rt^ondere ad ifiam qu^fiionem, utpote fdens tjudm ob caufam ad ilium uenijjent : fed didt eu

Scepe admonuichalddifmum efjè,ut dicdtur rf«lt; ß)ondere,etiam f quis non interrogatus fiierit, etfi non rc/pondcrit ad interrogata: idconcfimus fupra mod dnmanxijifttsuerbis. vult dicere: Libero locutus eftf Reftgt;on zypaUmdixiteis. lidmztrhocftgnificatref^ondere derc. infacriiliteris.

Vere uere dico uobis, quæritis me, non quod uidiftis figna^fed quod come diftis ex panibus 8C (atiati eüis«

Miro modo hue dducni,fed non eftis hi, qui cupitit mihidare gloriam: unde non admodum opus eflut uod iisreftondeam,quandohucuenerim. CertemiromOd do hue ueni, diuinitatem meam oftendi. Vos quaritii ueftram utilitdtem,quia comediftis depanibus:eftis amantes oeij ; ftpoftitis aliéna pane uiuere abftj; labo» ribus, hoepergratum uobis ejjèt : hune morbum inuea nio in uobis. Duo pra;eipua reprehendit Chriftus: Quando ftlfo quaritur eum hypoerift, cr non qu^d ritur propter ftalutem. tdgenus hominum lieet ubique fire uidere, qui foldpra;fentia eogitent, a;terna autens bona GT eoeleftia non magnifreiunt : quamuis terrena etiam à C hrifto habeamus,fed iüa data ftmt nobis quoa dammodo in uiatieuin. Vult utmultomaioraquanrod mus.

I N E V A N G. I o A N» HO mus. Neguehocgutefiuit aheis,utuiderentmir(icu!‘ la ,fed ut mouercntur perilla, Qripfom agnofcercnt ut Heum: fed tUi nihil minus cogitabant: licet nonnun^ ^uam glorißcarint Chrifîum,paruatarnen eratglo^ rißcatio.

Satiati.') Omnesquilibertatécarnispotiusquàm ßgt;iritus quarunt,non uero,fed fiäo corde quterunt Chrißum.

Operemini non cibutn ilium qui pc rit, fed ilium qui manet in uitam ætcr:« nam, quem ( dbum ) filius hominis dabic uobis. Etenim pater illum obiïgnauit (quisillepatcri) Deus*

S tatim ab imtio hic diflinguit inter duos cibos, exa temum it:}- intemutcibum temporarium crJ^iritualê. Primo extemu cibum, qui in osingreditur. Ne autens putemusnosßliceseßefi fatiemusfisomachu noflrunt hoe pane : périt cibus tile. Hodieß manducaueris, cruj iterum efuris, nondum eris beatus.Oro bene aduera tatis, dum de cibo dicit qui périt. Putatis C hriflum foi» l«m ab illo cibo nos auellere, cr non ab alijs nociuis t

Damus facramentis etiatn honorem, quatenui res exterme, fed no cor hominis conßr tant, ut proxima Icdione

Dlj^utatio h£c de pane cœleflt nonadmodunt diffictlis nbsp;nbsp;obfcurd elfet,nifi contentiofi hotni

nes illd no intricajjcnt. Alij facmmentorum hicinßiM tionem uoluere introducere : dlij nihil hic de[ttcrtoneft tis did uolunt : tarnen neutris accedimus. Nam hinc li^ cet multadifcere,qt{£uttlia funthis,qtâ fdrefacra^ tneiitorum rationem eupiunt.Ad htec non habemui hic inßitutionem uel proinißionem facramentorum, ut quidam arbitratißunt,qui falutemnoßram inelc=^ mentis conßituere. Audiasniis quid dominus loquatur, quia ßrmo non eß difßcili5,ßi quis mentem cognoßere uoluerit diâorum. Auocat nos Chrißus ab omnibuspe ritunSfOr coeleßia nobis commendat quiCrenda.Cibus qui perit,quierebatur ab illis:erant enim mandpia uen tris. El quia anteafatiati à Chriflo,femelqi inefcati, or uUefti hiß:eedulijs, qu^rebantChrißum, fiegligentes gratiam, propter quam uenerat Chrißus, Non utpa^ feeret corpus uenerat,fed ut aleret mentes. Certum,do minus locutusefl de quotidiatio cibo, que pereuntéuo cat,fed fub iUo licet intelligere alia. Ciuicquidarripue tis orßem pofueris in illud, efl cibus qui périt, er qtà nonfuflentatperpetuô. Si honores tantiflceris,uelos pera,uel qu£cuq; magna uidentur in oculis tuis, ut ont nem fldudam in illaponas,re{le cibus qui périt dicun^ itar. vocat autnos dominus femp ad fumma, id efl, ad feipfunt.

fcipfuin. Ipfeeßp4nis,quimanctin nitam leternM. Verbum dei quo créât caelum terram, ztr quo totus mundusfußentatur,ßueturq;,ft illud cibus nofler ßen rit,et traiecerimusin animünoftrum, tuncpoterimus uiuereperpetuô. t!^e igiturfcélemur umbras or uanit tatem,fed dominum ipfum.

ïüum. ) Scilicetfilium hominis. Hàbuiüis fupri IN ^.cap.appeUariChriflum filiumhominis, propter gcmi«4S naturas,quas inuna peribna compleâitur, quia denser homo. E-tunaperfona utriufque naturic idiomata redpit. Propriu efl dei,dare uitam ecternam, Cr huncpanem.Et quod proprium del efl, hoc loco fl» Iio bominis tribuitur, propteradiunólam diuinâ natu^ ramuerbi,in humana natura. I^oeflut argutcris,fili^ us hominis eflflliusIAarùe-.licetueru fit:fl’dtropusHe piHushoe braicus : etiam in Ez^ahielefa'pius,quaflper contemn ptumfllius hominis appellatur.Eratflrè cotemptibile nomen,appeUari hominis fllium. Id cfl,ego quern uos habetis pro folo fllio hominis, er pro uulgari aliqua homine, ddbo uobis htinc cibum, fl ilium uolueritis aca cipere er qult;erere .InJrA: Paterdathunc cibum.

Obfignauit.) Quauisuidear uobis ejfle homo uuU C3quot; no habeatis me in tanta dignitate gnrf haben dusfum. Scitote longe me efle aliu quàm putatis.Deus

Cap* VI ANNOT. IOAN» OE C O L* proprium fuumfilium nbsp;nbsp;nbsp;declaruuit, er fcgregätuift

ab aliji dignitate, gloria, potentia, utpote natura filitt dciftn^ularibus donis obßgnduit,utiamnoncomp{t^ returcum c£tcris fanäis^qui omnes alios anteccilit. Alißobßgnauitßliritufanih. Hocquidemucrumeftt jcdh£cpr£tniija ralioaptior ordarior. Obfignauit eum ut eßet redemptor nofter,beneß{hr amp;nbsp;faluator» Patrem nominat. Scintus quontodo ßelegeriteum inßi^ iium.In illo cnim er per iliumß£kl eß nobisredéptio. Hortatur nos Chrifhis ut relidis omnibus alijs, boc poti/iimu cogiteinuSyUt ieternam uitam habeamus, CT oinnemßduciam ineuincollocemus. Certumeßßilla nobis ßterint perßuaßa, non ßalutem quaremus ab ali/s Clementis.

enim ßublime de ße ßentiebant,quaß iam eßent ßlt;öta (lißcatiex operibuslcgis. Senfus: Ciuid audimusde tet ajßrs nobis nouant legë, unde atternä uitam aequi* ramust Nonneß perßeuerauerimus in lege M.oßi, adia pißcemur uitam ƒ pneßeribis ne aliud quiddam, præter ea qu£ edodi ßumus in lege forc.vt quidam ßunt qui nihil aliudßeihmtur, quam commoda carnis,er craßgt; fi,w tcmnOtmancipia uentris;itaalijjßiritualißn* perbid

’l N E V A N G I O Ä , IW perlia abducuntur, qui fiducie ponunt in uiribu^j! urlopenbusfuis. iflorum etiummorbo medeturnunc Chrißus, 'Vtmundanisiiiis iumdiäo jermonc rented diumdcdittitu nunc quoque hii,quioperibus fuis ni nium ßdunt, confulit admodum fideliter,cr fuperbts iflisPharifaorumuerbishumiliter reßrondetpro fuetudinc fua C hrißus.

Refponditlefus dC dixit fllisîHoc eß opus dei,ut crcdatis in ilium, quem mi«« fitillç* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Quundoquidem gloriamini de operibus,etputatis VOS implere opera dei,quce uobisprteceptafunt: ununt prtecipuum opuseß,quodpotißimum à uobis requirit deus,utfiduciam in iüum, quem mißt die ponatis. St le g(ttM promißinfgt; p^ Mofen contemnitis, ßußrafrcieti tis omnia alia opera. Ita indicat iußitiam no effe ßtant in operibus legis,ß quis abfq^ ßde illa operetur.Koc du tem dicit eße opüs dei, quod uere deus operatur in no^ lis.id eß:Vtdete ut habeatis omnemfidudam ueßrant innte, Ita plané ponit quid fit operari cibu,quimanet in uitä teternam. Adeo ubiq^ hue tenditßriptura,ut ex ßdefdamus nos uita habere. Fideproprie no didmus eße opus,quod nos operamur : fedJßiritußandi opera tio efl, er traéîus ipfepatris, itlufli-atioq;.Cum placft tiobisfilius Df i ,ßduda ida non rclinquet nos odofoit.-

Kd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijs qui gloridbuntur in[uis operibus, quod

ferudrentfabbdtum, durent dccimdiC^c. Hocpojjit^ musetidtnnoftriecctdtis homimbus obiicere,quidddi fli fuis operibus funt,fiducidm non in folum Chrifunt ponentes. Omnidoperdnoflrdficut pdnnus menfrud tlt;c muheris. Serui inutiles [umus,ut in tucdpdtet.

Dixerunt ergo i!Ii:Qnod igitur tu fa* cis fignum, ut uideamus Stf credamus tibirqufd operarisf Patres noflri corned derunt manna indefertOjficut eftfcrid ptum: Pane de ccelo dedit illis ad man^ ducandum,

Pulchredidlogus tile iter um proponit nobis cruff foscrrudesiHos difcipulos,quo ueritasntdgis innote fcdt: tdmetfi ingrutitudo or mdlitid ludieorum fdtis dp pdredt. Etidmhtec quoq^perirriftonemdicereuiden* tur. EJdmcdmdlibus iflisuerbd coelefiis fdpienticeflul tifintd eßeuidentur.

Edcis.) Qtfdfidicdnttl^oudm doârindmdffèrs: No» fumus tdntlt;£ leuitdtis, utßdtim cuiufquam doâri num recipidmus f ne iudicio: necejje eft ut dnten probe tnus etidmnum tdlis exdeofit ; ideo cupimus certtores reddi, dn hdbcds dliquod nidiidatum ex deo, ut nouant doétrinam apponas. (An non dntea fignaftcerdti Get tKfdtioproud eye. ) Vis credditius tibi z^tott o tepen deomus.

IN E V Ä N G. IOAN. U) ^jmus : quid ß.äs ^Plt;iruin HUs erat audire uerha uit£ lt;eterHiS:rej^iciebant potiusad libertatemcaTiüs,^' inde uolcbant maicflatemCljrißi probare crc.

Patres.) Etiamft tu nospaueris ad unü diem,opus tuum non erit con/irendum cum illooperequod/rcit Iiiofes,quiquadraginta annisnos pauit,liberauitàfer uitute, reduxitin terram promißionis. EtinPßal.77. dicitur : Panem angelorum manducauit homo ; id cß cxleßem ,quia in nubibus erat jortnatus.Verum ilhon cceleflcm panem non manducabant omnes,de quo hic C hriftus loqtdtur, fed illi erant feélntores ocij.,ut aiue» rentabfqi ïabore. Pleriepetiumhodietalianobisobij^ ciunt. Volunt dicere iOi : Sißceres fignum ut ü/iofis, tune nos eßemus tibifubieüi.

Dixit ergo illis Icfus: Vere uere dico uobis,non Mofes dedituobis panêiU lutn ex cœlo, fed pater meus dat uobis panem excœlo uerum(«e/«o-c.)Etenitn panis dei eft, qui defcêdit de cœlo, Si ui tam dat mundo. Dixerût ergo ad eum: Domine femper da nobis pané iftum,

Tametfiiflinonmercbanturtantamdominilenita tem,nihilominus blande inftruiteos,inmilitatem etiâ ttoft/am. Dicit: Gloriamini multu de pane quem dédit Mofes : non dédit iUe, fed pater meus. Mo/èsnonpoi» duißet deducere manna,nifi paterna beneuolentia. Sed

ut ttunc uiutitis tex M.ofi non concedit : id eß:,quiitenus pcndetis adhucin lege non cognito Chnfîo.Ddt, in pr^fenti dieit. Adeft nunc alius qui longe maiorafrcit • quant olim M.ofesßcit,quilonge fublimius docet,cr « delicatiuspafcit. Antea dixit filius hominis:nunc pa^ ter : ut uideatis eum omnino ejjè eiujciem poteftatis eu pâtre,nam qua; patri aferibit,^ ßbi aferibit. Hoc non oportet ignorare, quod panis in fcriptura fignificat omnem cibum,unde fuftentationem homines recipiut. Ita etiam non oportebat imaginari uel triticeu uelfmi lagineum,fed uim iUam fuftentatiuam, unde fuftenta* ntur. Ht perpétua poßimus uiuerc. Qj^is eft autem ni* fl filius dei,per quern creatifunt coeli? S i igitur ilium fu fceperimus,uerum panem fufcipimus,qui uere nos pa* fcit:quoniam uçrbum iHud, et tCtema fapientia coniun ébt eft humanitaii Chrifti, cr uidemusin ip fa humani täte dei beniuolentiam. Ita carnem accepit ut ftiritutn fuum nobis communicaret : cuius jfiritus ft participa fùerimus,utique incorporamur tunc Chrifto,i^eri* mus unum cum Chrifto, amp;nbsp;tunc pajiemur in uita ceter nam. lllejfiritusquifufcitauit Chriftum,ille fufeita*, bit cr nos. Oremus intemo uero corde, ut deusfe bis communicet,

QVolt;/ antea dominus miraculis inftnuarat,feff difcipulis fuis ftiturisnt autoreni omnium bo* norut^

ï N E V A N G. I O A N» 124, Hora»t,iy»ttttcirtbrfc dißjutatioiK [atisdperteoflen^ di(,dicensfe cjjc panent ilium uit£,fe ej]è fuücntatorë omnium, oràfebona omnia cxpeihinda. Cum igitur fgt;er contemptum er nfum dicerent, Domine da nobis panent iftum:quafi de pane iüo iam gufta/Jcnt, que ta^ men nondum guftarantnntelligcbant de pane que pri« oridie acceperant. Sicut mulier Samaritana petebat ciiiiuam,cum eßet adhuc rudior, ne ueniret ad haurien-^ dum:ita iOi. C briAus tarnen maiiijifte diAinxeratpat^ ftem iÜum qui daret uita toti mundo ab alio pane,nihi^ lominus benignus dominus adhuc conßdit corum infir mitati,z^ rem clarius déclarât.

lefus aucem dixitillis’.Ego fum panis illelütæ*Quiuenitad mcjnonefuricti Si qui credit in me,nonlîtiet unquam*

Satis clore crantuerba ifla di£kt,fi babuijjentilli dures audiendi : tametfi fatisintelligebant aliquidfubli wins commendari:fed cum minus de C hrißo ßentiebat, noncapaces huiusdiAi erant.Certe quotquotdiuince grrftùe participes funt,non aliunde quàm per C hrifliî pajcuntur.üospafcimur gratia,perfidein fcilicet,fi Chriflum acceffèrimus.Nonefiutobijciatis Mofen, uel alium ex prophetis : neque efl quarc alium lAeßif '' «tm expeActis in fùturis fcculis : ego [um ille à quo uejkduita totapendct. Hoc [atisplanum efl cuilibet

(^apfVI ANNOT. IOAN. OECOL intcUigcrc uotenti, zS' confitcnti, quod Chrifius deui et homo. Ciuid dcusefl,ideo potens efl nos uiuißcdre»

Qui uenit.) Venire adChrißu, idem e/l quad pou ßeu dixit, credere. Hoc commodi fecum iidfert,ne un^ quamfitics : id eß,fatidbitur homo, ex feiet fibi deunt amicum, ex nuUo deßituendubono. Cum feimuschri flumnoßrum effeex nobis datum, feimus omnia cunt Chrißo nobis eßfe conceffa. Etitapoterit animus no^ fier,gui alioqui inexplebilis eß,fatiari.Giuitii£ non ex plent, neq; longa uita : fed foîa ^atia dei,quando fci^ mus deum noßrum ejfe proprium. Hoc cui perfuafunt eß,is ncquaquamfomniabit externamquandamfatu* ntatem ab externa cibo. Hunc fcimus,ut ex poßeriori Symbola te bus licet conieihrc, quodperceptio myßeriorum per ßesßtnt. nbsp;nbsp;fe nonfatiat, niß antea homo fatur fit:folum attejhltf

Qui credit. ) Honrequirit idiud poculum.Venii perßdem addomiiuim.quafi diccret: Si cibum quiere^ retis, nempe gloriam dei, quam per me poßitis inueni* re, iamfatisß,{lu eßet deßderio ueßro. Sed alij äbunt corporis quscritis,alq in opera conßditis:ita nunquam perßAe erudimini ; femper inuobis manet magna im^ perßdio.Et beneobferuateßdei uirtutem,quantum ßdes poßit,exqnomodo omnia bona fecum adßrat. Qui autem hueret, iam illud, iam aliud ampleóhtur, et nunquam uere creiüt. Quifquis crediderit,huic iamftt tis

tis/àâuefl.QjfodfiittùHaaliare qinChrifloçlUtefie^i risflt;(luteni,uelremißionem [)eccatoru,uelgratiä,»Q pfccjtorS eßtibifatisfii^lum.SicredidißkiamtuuseRChrifliu.

niepoffetquisoccurrerr.ldeo fideles no poterintpec fcndj, cdre,et iam kabent perfi£kim bedtitudinein^ Hoc non licet inde coUigere. Namdumperfeuerantin fide, uti^ que tales funt. Tametfiuerumeft,fideseoru, quiuere crcdidcrut,non omnino extinguctur : qui in libro uitlt;£ infiripti fimt, eorum feinen erit perpetuum : etiamfi cedderint, tarnen dominus reftituetiUisfemenzT refit feitabit illos,utinPctro accidit. l^ecejjcc/îutfiitea» murcredidifiè illum,cr peccajjè. Seminarium fidtin eo fidei.Sic homopeccator,ubiprimuminceperitrei‘ ppifcere,et recurrcritadC hrifium fuum,is inuenit oplt;» portuna remedia, Sed ilia non debent nos fiiccre ne^ gligentiores, quiafilif dei tanto magis ambulabunt in timoré domini,quàto magis uoluntaté domini norunt, ne in ilia peccata ueniant,ut C hrifium perfequantur in fuis membris,Qr mortaliter peccent.l^am rcliquit do» minus in nobis quondam imperfidioné,utcarorepu» gnet fi)iritui:et ita quÔdiu uiuimus in hoc corpore, fern per erit nobh militandum.

Sed dixi uobis, quia Ôô uidiftis me ôd non creditis, Omne quod dat mihi pa« ter uenit ad me,ô^eum qui uenit ad me minime etjciam foras*

Srnnonem nunc retorquet in irrifores lUoSiVos id di fits me,cr opera qtue deus operatus e^lper meiuidi^ fhs me diuina operantemj o- nihilominus non crcdidu fits: qiMntumattinetadpr^dicationem uerbijamni^ hil ejlpretermiijum, et tarnen ms non creditis.GrOiK certe hoceßcr horrendum mbis.

Pater. ) C ertum eflmsejje ex adultéra progeme, neque ejfe msßlios lucisiquia omnis quein pater elegit ad uitam^O' fcriptus in librum uitie, is ueniet ad me, isq^ credet : ubi banc uirtntë ineam inteUexerit gt;1»« dierit,no auertetßciem fuà,dabitq^ fidem dibits meis, Ita fides indicium filiorum deiefi.lllis loquimur qid iampr^diti fiuntratione. Siquisueneritadme,que»i pater dedcrit,operabor etiam mira per ilium ; uacuunt non dimittam à me, qui fideliter crediderit. Seruabo d loj non fiolum in baç uita, fed indlia. Videte igitter quo tendant uefiraludibria,^- fannethabetisme adhuc pro uiU homine, quafi non film alius quàm ms çrc. Cu lus meriti fiunteledii nullius nifii dignitatefihp ea nh'« i^enignitas filije^l,utfiuumlfiiritum communicet his, quifiibiàpairedatifiunt,fiic^perfiiirit(t filij fiatientia in cordibus fiuis,ut clament, abbapater. Ea igitur chat* ritate erga patrem coelcftem,i:yeagratitudine bead fuinte^aptiregnocoelefii.

IN E V A N G. IOAN. Off uoluntatem meam, fed uoluntatê eius qutmemtfit. Haec eftautc uoluntaspa tris eius qui me mifit, ut omne quod d« ditmihinon quidperdâ ex illo,fed re# fufdtem illud in ultima die,

Ttuo dixmt; Vrimo^bcncßcio pitris ad fe uenire ont nes,quos pater dcdcrat. Secudo,nentinëfiraseijcerc. ■ lUam fuam crpatris benignitatemper hoc quod dicit^ déclarai, ßbi eandem uoluntatê patris eljè, ut eos quo$ pra;dcßinauit,uelit glorificare. I« hoc etiam patri obe diens frit.Ojeemadmodum pater hoc ab æterno prjet uidit, itafiliusparatus illud adimplere, hocq;perßcit inplenitudine dierum.

Voluntatem eius qui me mißt.) l^equispojfrtßt^ Jßicari quod feiler meam gloriam, uel commodum car ms qu£ram,uel ut agam in delictjs : uoluntatem patrii perficio: quia unaeß nobis uoluntas,ut faluemus ft» Ifos lucistob id frihts frm homo, natus in mudunt crc. sic er alibi dicit fequarere gloriamDei. Qwomodo dat nobis uitamiquomodoimpetrauit^nifi fummaoe bedientia:tradiditenim fe in mortem cruds. Nullus pra-deßinatorumpérit : nam de his loqtàtur. Pradeßi nati credent, ut poflea. Adeà uiuificus fum, non folum ttonperire finam,fed refufcßabo, er in die ultimo dO“ ttouitamomnicarni»

Hæc autem eß uoluntas eius qui me mifit, ut omnis qui uidet filium, ÔC cre^ dit in ilium, habeat uitam æternam, dC refufcitcm ilium ego in ultimo die»

Hccc ejl ratio nojîrte falutî!. Primo omnium pr^ece dit pradeftinatLo, deinde cruce O' merito C hrifli con^ fiitutaeftnolira fdns. Seddeniej^reguiriturànobisut credamus crfidueiâ babeamus in jiliuydemusqi iüi glo riant.Pater uolidt etià eum exaltare,ut habere t æqua^ lem fecum honorem, qiiafi dicercf.Pater uult non ut perpétué) fimexinanitus:neq;efth£c uoluntas patris cum me obedienter gero O'lt;^. tnhoc conftituit Caluteni mortaîium,ut i^i habeant uitam teternam,qui cognof ueruntfilium, fcUicet ejjè redemptarem opanccta le/lem. videtis qu£fint myfteria noflra, quo compeno dio omnia perfiri^ fint. Si iUaperfuafa ejfint, non diuerteremus ad aliéna dogmata.

Murmurabant iaep ludæi de illo dixiiïèt,ego fum panis ille,qui defeendi ex cœlo»Et dicebant : Nonne hic eft Ic^ fus filius (ofeph, cuius pacrê amp;nbsp;matrem nos fcimusc'Proinde quomodo dicit ille dcfcendiexccelor'

lt; Semperinturbafitntuariaiudicia,fcifinataetmur tlil(ra.t^ticeps befiia uulgus : totfenfusfirè quotea?

IN E V A N G. I O A N* 127 pita. Certißimum efl fliiflè multos in hac multitudine, f^ui bene uolebant C hriflo, et ^ui applaudebät ad hanc dodrinam, nee^ contradicere poterant ad tanta mira* cula. interimrudes (:^ingrati,pleniinuidia, quinihil pcrpcndcbant fccum, quam quod oculis obqciebatur. iiurmur itaq; ortum inter eostquiapoflea dicit,Nolite murmurare crc .Duplex murmur.quidam diflidebat, quidam fluebant murmur inteflinum:, nempehiquiin cordibus murmurabat,ut iudas,de quo pofleatcr alij. tiunc flrmo de multitudine. Alij bene,alif male C hriflo,eo quoddixijflt Ego ƒ«)« panis, loquebantur, J^ihil fublimius prater carrië Çhrifliflecucogitabant. I mmenfa beneficia C hrifli non expendebant. Erat peŸ fitafa uulgi opinio lof :ph patremefleC hrifli, cum fot lumcuflos Mariaeßet. Veruautemeiuspatremcaelea firm minime nofcebant,flcut in q.cap. didu efl. Totus error illoru inhoc erat,ncpermitterent C hrifltim uerS eflefiliumdei.qttafl dicerenttEcce ipfedicitfedefcen diflè de coclo: nosflimus quod natusfitlofeph, O' tpfe gloriatur de cœlefli natiuitate. I frf adhuc craßifunt.Sic certum,qui nonfltentur Chriflum eflc uerum deunt O hominem,illi abnegarunt oinnemftdem,illi^ nun* quam uere communicabunt.

Refpôdit ergo lefuSjS^ dixit illis: Nc murmuretis unus aducrfus aliû. NiiU. luspoterit uenire ad me, nifi pater qui

Cap'VI IOAN. ANNOT. OE COL.’ mißt me traxcrit «Hum, Qi ego fufcirab'o ilium j'n ultimo die. Eft fcriptum in pro phetislEt erunt omncs doâl à deo.

Pacißcui eß C hrißuSyO'princess pacis, aiomiM tarqidißordiamO'dtßidiumAdco ut melius doceat^ couatur eos componere ut eeßent à murmure. Qjfan^ jnutdU i»s diu locum inuemtinuidia,et dominatur in homine tarn (omirtoda. inquietusfßiritus, no erit locus ueritaticognofeendic.

Hoccerteßlijdei agnoßcentßbi ejjèdiôîum,utàconf tentionibus libenter deßßAnf.non tarnen ut aliquid de^ cedatdiuincegloriietßciuntenim modum i^uatenusli* ceat reßionderc zj contendere.

Ne »««rwKreh'î. ) Prima caußt eß deus ipfe omniu. Quod aliqui ad me ueniunt, hoediuino munerc ha^ bent,neqiimputetisalißrebus idaccidere. idemoniß pergratiädei meacccdet,etiamßi audierit ßexcentieS perChrißueontigiße falutë. Sed Uli obturant corda^ quia nonßiHtfiUj lucis. Hac neeeße eß ut adprlt;edeßi^ nationem exponas contra liberti arbitrium, quaß lice^ rrtaccedcrcChrißumßequeßratagratia:neceßumeß diuino munerc id contingat.

Trahat. ) Eßbenignus traëluspatris. Quarcilf ÎUm pater trahat, et alium minime,non cognofees. Plf auditisbeneßcijs Chrißiimmutantur, erß:iuntdeunt iton cßeßüacem.Ciui ita traäus,illu ßifcitabo.Cuiut affiäut

CHrtftus fdludtor »öfter ih diftgt;utdtio»iiu! Juît mdgis gloriam pdtris deftnderc,lt;jti4m dhoruni tuditdtem conftttdrr ftudet:promptior eftddnosex^ tufttndos, gudnt dd dccuftdndos. V nde cum quiddtn ex iudæis blaftihemdrent C hriftum,dicentes eum [olum ß Hum lofeph, et feire eiuspdtrem (:^c. 4 murmure coer cuit duditorcs, O' oftendit hdnc grdtidm non nifi diui^ nitus homimbus concedi-, ut quis C hriftum uere dgnos fcdtdeum o hominetn.

tJullus.) HfCc mens eft Chrifti:Jdmy^eriu nemo tognofteti nift pâtre rcueldnte. ventre dd C hriftu, eft crederCi Clui dutë credituri fttnt in iUumtilliqui bettes uolentidm pdtrisdgnouerint,quod paterfdium pros pter fdlutem noiirâ miferit : ficq; cognita tSa beneuolt;s ientia trahuntur.Vt agnusherbie ui/aamaenitatetrat hitur quodàmodo,itdbeneftcidpdtris qu^einChrifto exhibentur,ft dnte oculos mentis proponüttir, trabut. JNihil itd efficdxdd coneilidndü innobis dmoremdei uelfidem,ut cognitio exhibiti C/jri/b. Porrô ut hoc be neficium dgnofc4mus,neceftè ut pdter reuelet.Caroet fdnguis non mdm/èftnnt,fedpater in cœlistquia fequett tia ftatis indicant mentemefte uerborum Ulorum, o rfe »Jono ftdei loqui. 0per4trinitatisindiuifdfunt,0'e. Hoeminimeßeit homines licëtiofoStquiabfqueomni

frcnoßntpeccatitriißagnofcanthanc bonitateinnolt-idiundc proßciß:i qiùm à dco. Pater cß qui nos ad ßlin trahit. lamßi quis iibertatem arbitrij uelit contendere in nobis eße fit à,is plané prlt;ciudicßgt;it diuin£glorii£f hac fua difputatione, Certum tarnen eßan hoinine effe tio!untatem,inalijsrebns aliquo modo liberatn.Noti dico in totum liberam, nifi deus dederit. S ed in his qult;e [unt gratis, omnia ita pende t à dco,t(t fit plané impiu hoc nobis afcribere. Vnde ualdeclaris uerbisloquituf N V L L V S, perquod neminemexcipit. i^ihilibi eß uirium^ut homo ad me ueniat, cum uiderit crucem, flagella,deßeihim C hrißi.Raud mirum ß nihilftt^ blimius fentiamusde Chrißo,finon ßierit iüeàpatre reuelatus. Siautem pater manißflat, tune ueniluräd C hriflitm.Chrißus quidem omnes fufeitat,bonos et int, pios'.fed impij licet reuiuifeant in carne, tarnen non ad gloriam ; er uita eorum tam mi fera erit, ut fatius illos tttori ZîT nunquam natos effe, quàm fie feparari â deoi

I« Prophetis. ) Habemus id apud uarios prophet tas-.unde non de uno loquitur. pfa.ii. dicit: Repie ta eß tcrra.Item4.4- Brunt omnes dodi. Hiere.3i.'t4onda cebit unufquifq^proximumfuum z^c. Cluidaliudcd quàmdoecriàDeof italohel:Deßiritu mco c/funlt;gt; dam fuperomnem carnem. Ihec eß dodrina dei,quaif do cor rede perfuadetur, de his quaiDei funt, Cf qt^ tfoßneßdutis. Proptereanon reqciturapoßDlicumttii nißrriuttf'’

IN EV AN G. IOAN. «9 ; ' itiflerium. Namomnes/ideles ßtebuntur ChriflueJJi redemptoïem:hoccj;fcribeturinpeâhraeorum,utucr bum dei locum habeat-.ideoetiamh^c ßtperioribusco hicrcnt. NoncÄ utfi quisdonum habeatfcienthe,ut poßit omnia loca fcripturtcenarrare. Omnibus con» fcffum efl ut deum ament, fed utpropterea omne fcri^^ pturampoflint enarrare,nonefl. Singularedonumilt‘ ludeflflgt;iritusfanili,quidiflribuitproutuult.

' Videte quàm aperte uerbafua interpretetur Chri pus. Quid efl uenire ad mefEfi audire à patre cr difcg re.Hoc igitur quod antca dixerat trahi, nunc uocat do cibilem ejfe,ut quis audiat cr difcat d patre. Qjtifquis fortitus ficerit internum doihrcm fliiritum faniium,is plané ueniet ad me, quia nouit me panem ejfe uit£.

Non quodquis uiderit patrê^nifiCji Ji«j)qui eft à deOjhic utdit pattern, p Kefiüit flultam ïuda^orum imaginationé, qui cor» poïco modo de deo loquebàtur:^:^ flc audire dcü ut oa (iw uifus in monte Sinai in fliecie fenflbili, in ßrma ignis, uolebant. Didt igitur : Ne tdlid cogitchs: qui À rieo illuflratur,hic uidet pàtretn:et qui non iUuflratur, Mdet patre minime. Qui efl interftlios dei, ille uidebit viderepa^ fatremaliquomodo:nonutpatrëquisuiderit,niflper (Km.

Cap* VI ANNOT. IOAN. OECOL* filium agnouerit. Quomodo dicemusputrécui ns» fß fiîiusf er quomodo jilius, cui non eftpafer^ Patrem i» fuanatura nemo pcr/iamp; nouit,folus fiHuspcrjiâe» Primo hoc nobts contigit,utagnofcamuspatre)»,qui^ preeordinali fumus in mumerufdioru dei, deinde filiui de jjiiritufuonoliscomunicauit. Sedtune cognofeea muspatrem,fi etfdium cognouerimus, er immenfant bonitatem quam infilio expertifumus.in fumma,h(Ct }nyPma,C hriflum iüum ejjê redemptoré noflru,nul}i humana mens capiet,quee non diuinitus iüuflfutur. .

Vere uere dico «obis,qui credit in tne habet uitam æternam. Ego futn pa* nisiileuitae*

itd^icoßmofermonemmeum. Prius,Quiitenit: Uunc,qui credit, dixit •: er in eandc /èntentiam ea ten* dunticertus eft de letema uita et de beneuolëtiapatris.

Ego.) tndicaui per pané inteüigi, quicquidfufte» tat, confirmât erpafcit.lta uirtus dei,per quam totus inundus fubftftit, etiamin Chriftoefttquandoquidem uerbum 4 came C hifti nunquam fuit feparatu. v ndt reâediciturpanis uita;. Reducatisnunepofterieraad principium fermonis: quia antea aHdiftis,Operemitâ cibum ere. Veftrum fùerit, dicit C hriftus, in me cre» dere.îamnonindigetis ifkrumterrenarum reru,qult;( breuipenturafuntii^nunquà beutosreddunt, quin potiM

î N E V A N G; I O A N» potins conuertite admcipfum,egôcropanis uit^uos bis. Et idro re/pondet eis, quia gloriati funt in patribus fuis,qd’panein de calo dccepij]ent,utfuprà:Patres no fiïi contederut nbsp;nbsp;nbsp;Uuic igitur obieüioni nûc uberius

rrßgt;odit,cr ponit difcrimen inter pané que illi mandu earunt in deferto,cr inter caleflë pané,qui ipfe e/i.

Patres ueftri manducaucrût mannâ fn deferto,6^ mof tijt funt. Hic eft panis flic de cœlodefcendens, ut quifqüis cô:« mcdatcxjllo,non moriatur.Ego fum panis uiuißcus,qui de cœlo defcendi.Si ^s ederit ex hoc pane, uiuet in æternG»

Ita difîinguit inter manna: quia manna nS abfq^ di uino dono eoceffum eft patribus : fed dlud nemini con^ eedebat lt;etemam uitam. Qui hodie comedebant,fo lum uno die pafcebantur,cr fequenti die iteru colligeas re cogebâtur. Vult dicere,extemus ille cibus no potuit mis letemà uitä concedere.lJam fi patres tune habue» re ueram ftdem in C hriftunt,quemadmodu Mofes cre« didit in uenturum C hriftu,uità habuerc. De kî eft uiuo rudeus,nonmortuoru. I^opropter cibuextemuyfed propter fidé in C fcnïÎM : iüe enim panis conferuat ois: cr eadé fide^qua nos fa}uamur,faluati funt. Dicit: P a» tres ueftri, qfolu manna come^ut,et /àltt ad externu reftvxerSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ille aut panis ex calo eft ; ßgc

aîidutHitashic habetur. VicfolenteaqUieChriftoipfi competunt, potißimum quidam etiam dementis attri* buere,quod planéfidei C hriftiâhie indignum eft,ut cre damns,qui ßacramentis aluntur, habere uitam ceternà-No« huc/}gt;eékintuerba Chrifli. Sed Chrifluscredi^ tus ejße redemptor humani generis,fihoccrcdideris, etiam abfq^fymbolo faluuseris.ExChriflo uitÀ habet }nus,non ut hoc ßacramentis tribuamus, uelpanv.quiii plerofq^uidemus participespanis, tainen nonuiuunt, ^uia aiienißunt^ßde.Certum eft uitanon continget jtißi ijs quißlijßunt A brahte fide. C hrißianus non curat amplius panem,fi accedit admenßam,ßedtoto animo intentusefl in Chriftum, er Uli gratiasagit: neq^ßalus inpane,fedinChrifto.Itaponit hicdißcrimen-.'iqain quiuereagnoßeunt Chriftum,itli ßciuntChriftumeßße panem. E calo deßcendit,fiiiius eftßeruus, ßacrificiu, tnortuuspro nobis. Qui comederitexiUo, nonperibit cyc.viuißicuspanis eft C hriftus,n5 ficutnos uiuimus, ßed etiam alijs uitam dat (2^c.

Exponit quomodo uitam habituri fimusexillo: quiaipßepro nobisßatisficitincruce,zirconceditetiä ße nobis communicatojßiritu.

Caro.) Qÿandodat.Bisdidturdabo.ïbiquidam coHligere uoliint jidnin promifiionem ccenlt;e: ßed nibä hie

IN EVAN G* IOAN* iji hictdliummeminit Chriftus. Scntentid,pdni5qitëdtt^ turus fum uobis,efi caro mea (yc. Secundum iixbo,ad immolationem crucis pertinet. Ç^uando Chriflus dat fuam cumcm nobisfçlUttndo fuinuspartidpesßjiritus lÜius, itu ut credttmus C hriflim eße ßdiumdei. Vide te ^uo modo ßihis noflræ camis particeps : quia naßer frater efi,quia humanam carnem aßumpfit. ita ßi nos deßiiritu eius acceperimus, iam nos illius carnis parti cipes erimus. Et datoßiiritu, tunc certepoterimus not bis polliceri per C hriflum reßtrredionem : unde hoc in fandisiüisfymbolis poUicemur. ttaigitur accipite. Cumdicitcarnem,nofeparat diuinitatemàcarne,fed ^uiailli abhorrebantab humanitatc, rede diett,Citro mea : quia in carne erat fatisfreiendum pro nobisiunde nunquä potuißemus diuinum beneficium agnofeerct fi Chrißisnonfräusfiiißetcaro. id efl, tunccognoße tis mc uere redemptorem, fi licebit cognofeere uerbum frucis. Multi argutantur dicentes : Dabo femel in crut ccyO' dabo in menfa .Cürnonpotius ad illam dationé reßieiunt, ad quam dominus uhiq; reßieit, quod dicit fedarepanemerc^

Igitur ïudæi pugnabSt inter fe, dicen tes:Quomodo poteft hic nobis dare co medere carnem;'

CoJWifcfC adChriflu, efl credere. ltal^intult;diter comcdere cifff c4ritent» nbsp;nbsp;nbsp;nein,cft recipere per fidcm filiu hominis. Uæc ftg^t

teruoluitfic loqui Chriflus,ut cognofcamus carnent longe éditer à uerbo diuino ejjè ajjùmptd, quini camé prophetarum, iionaccepimus prophetas,quafifalui abiüis pendeat.chrißusnon folumtemplum diuini* tatis,fed pater iüÜ ßgnauityQr omnia plene in eo

Bohemi. Bohemi olim cum ucllcnt in hoc concilio ufum ccen.£ contra abufum aß^rere, quodlaicis alteraßgt;eciesnon. fit deneganda,ufi fiunt hoc teßimonio : Nifi. ederitis zyc. quodutrunq; hoc locoponatur. Caterurnparum appofite fiunt hoc teßimonio ufii, cr nihilpro illisfiicie bat : neque unam uel utranq^ pofifiumus hie uendicare, nam non hie loquitur defiymbolis. Redius egijfintfii ab inßitutione argumentati ejfient:iußit Ç hrißus, om^ nes ut biberent ere. Propterea etiam ueteres quidä it4 mordicus literam ficdttti fitere, ut etiam putarintpuea ris opus efifie comunionc ; zy etiam ipfit ufi hoe dido,ut tempore Cypriani ZT aliorum qui ante eum(de aliqui* bus loquor)in ufiu fitit. Communicarunt etiam iüi puea ros,putantcs dominum fiic urgerc externa communion ncm. Sed certum eß dominum non fiufifie locutum de ib lisfiymbolis. Caterum ininßtutione fiatisindicat Pau lus,quam rede fioli ißi participes fiant, quipoßintdiju dicare corpus domini : tarnetfii propter huncerrorein ttequaquä ueteres damnauerimus ; abfi^ dubio fine per tinacia,

titMcia ßcere. Vos igitur [yncerdm mentent tenete iflo rumuerborum. Namnifi participes fiicrimus ßgt;iritus Chrifli,utiq; noftra falus nonfubfiflet. quaficHcerett

, Salusueflraàmepenâet:etiâ/itiefanguineloqnatur, Carnemreqcere,efichriflumreqcere.ltauerbu,quia neq^uerbu ab humanitate feparatur uel diuiditur.lgi tur quiChriftum re)puunt,illi uitam rejpuunt : qui au* tem perfidem C brijizt recipiunt, iÜifpfi carnis er fan guinis C hrifli participes funt.Certum cjl C hriftum Io* qui inpriefcnti,z;y cum nondum inftituta effent fymba la ccena;:tameneo tempore, quo iftis loquebatur,tene* bantur edere carnem filij hominis. Quod certißimum eflnonde fymboiisillaeljêdiâa. Nifime receperitis, cibum ilium coeleflem,nequaquam habetisiamuitatn in uobis.Certi fumus uita totius mundi pendere à C fcri fio,maxime autemuitam fpiritualem. Siingrati^^ge reuoluerimus,non aliun^ habemus quam per filiunt acceptafpiritu illius. Caro itta,fanguis meus,id efl,ile la mea humanitas uobis ejl admodu cotemptatnifi cefs fauerit uobis effe contemptibilis, nequaquam uitÜ ha* bebitis. Quiafichriflum agnouijfent utfiliudeijam habuijfint uita. Scitis hunemorem huius Euangeliflte ut rem bißriä foleat affirmare necejjariam, primo per affirmationem,dcindeperinficiationcmcontrarij. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Propotü folet (ig,id ejl meum, non altcriui fdit ^utnent :hetncentphcifim habentiflukpronomin^ (is et ors. Quodbcnecpuenitbuic loco,ut inde mâiorChri fii dignitdi priecetlentid humanitatis ipßus nobit commendetur.

Qaiederit.) Noneomodo quocaro editur.idin crrtum non aliunde nobisuitam dari quand jpiritu, quia j^iritusuiuißcat.E,tita quidem nunc participes fu mus uitlt;e leternie, accepta feminario:Qr ide Jßiritut deinde fufcitlt;dgt;it cyc.

îteriîadfirmatquoddixit-.Caropoteftfulcitareet tütüßcare. Bgofumpanisuitic, Quareitaloquituriut fcias came non e/fe contemptibilem. Si uulgaris elJet caro, nequaquam cibus : fed quia uerbutn diuinitas habitat in ißa carne, (y per diuinitatem omnia fujkn* tantur. ïta C hrißus tsenit ut nos faluaret, zy ut renafct remur per illu.ïtailla caro, qusepro nobis eft oblata, quatenusftdemanducatur, eatenuseftnobiscib'us-'t^à Ucet G hriftus fit faluator mudi, tame niftfide recipia^ tur ttó pafcit,neqi lud£os, ncq; paganos,ob penitrià ft dei^c. Hic {agpoftponitur,fed no eft contraria huic quodtamdixt,

vis fcirejruüü huius mea itunducationis, cr lt;Jtii ftnt g carné meâ mâducentjhoc modo guo ego loquorf Quis manet in C brijb? (juis uniturf Per fidé utiq; ma» nemus et unimur C hrifto, ut infrà in cap.ij.de palmi* tibus qui infiti funt uiti .ideft, in lüis ego uicißim etiant operor: quia fi manemus fide in C hrifto, iam C hriflut cperatur in nobis per dileélioné. C ibus extemus coßr tat hominem,ut poßit operari. I ta ft C hrifto adha;ßeri* mus,manemus initio. AueÜimuràdeo ubiftdëami/èri mus,abfttdimur etiâ à capiteChrifto. Qui igiturfient in uite uera, manferint in C hrifto ,GrC hriftusin iOis, earn habentfidem,qu£operatur percharitatem, uti» epiftola Cor.habemus; Clult;eritisexperimentumeiut q[ui in me loquitur ChriftifChriftus manet inaliquo, quando opéra iOiusoperatur, Si quisfeipfum cajiigat CZ mortificat membra qua; fuper terra, fttq; homo no uus, nimirit tUud per ftiritu C briyh freit. Qjtomodo poftumusdieere Chriftum eftëinitîis,inquibusSatdH dominaturi visftire mentein iUorum diéhrum f Si qui manferint itf me çr receperint, utpote faluatorem, iHé falui fient. Qjii perfidem non incorporantur C hriftof SU non manent lt;;^c.Latius itla fie déclarât.

Vosputatis me eße hominem. Ego propter iunt ilam diuinitatë tdntus fumer uiuifcus.Uaûli qui md^ nentinme, mânducÂtcurnem, er permeipfumuiuét. nbsp;nbsp;;

Cdueteèifirmento ArianorumpropterhocdiHu, vi* KO propter patrem: quafipdtcr maior fit filio,erfiliui minor: hoc plané e/fet omnem mentem C hri/ii exclue dere : fed C hriflus dudefua humanitate loquitur,quid nbsp;nbsp;nbsp;!

quatur. Si quis admiretur,quo modo fieri hocpotejl, attendamus potius cami illi adiunëiam diuinitatemy et ß)iritu ejjè uiuificum. Scimuf quid egerit filius, quàm fe humiliaucrit propter nos. SicutC hriftus obediës pd tri,ita erisquifideadhieferit Chriflo,humiliserit e}^ charitateflagrabit. tiunc colligit:

Hic eft illc panis qui de cœJo defeeni dit: non fîcut comederunt patres ueftH inanna,ôd mortui funt: Qui manducat hune panem (îdellnK'iMiict in æternum»

‘IN Ê VA N ô. 10 AN* 155 ' tiopendet. Egopanis fum, longeg; aliu5pc(nis,qu^ patres ucftri comederunt. Si manferitisin me,matKlus tabitis panent,(guidât uobis uitatn letemam.

QVrfntKni C hrifliis pergitfideliter docendo,tan turn pertinaces pergunt in jua infidelitate, detmoresq; cffidnntur,crblajphemiam blajphcmiis addunt. CumChrißusfatis declarajjèt, qninamnians ducent camem fuani, nbsp;nbsp;bibant fanguinem, nempein

èo,ut maneamus in ipfo,frôH participesßgt;iritus ipfius: hoc craßi illi auditores omnino non curantes, pergunt infuisblaßihemijs.

.. Hæc dixit in fynagogadoçcnsinCa pernaQ.Plures itacp cum audiuiflent ex difeipulis ipfius dixerûcine ferme du« rus eft,quis poteft audire illumf

Suprànonindicauit Euangelißtt,übiinuenfusfiie rit C hrißis:ßed hic inanißfie dicit,in fynagoga, non in ßro .itafemper lucem diligit ueritas.vbi maiorpopu» li conuentus, e'o feconßrebatChrißis. tdetiam Ann^ rej^ondit: Eténne femper in aperto docuitHtec autëdi xit ut ludtei nuilain exeufationem habeant. Palàm di^ £hlfunt,quie Chrißisdocuit,ut nullt inficias ire pof» ent. Sed guid profccit fua dodrinaf Ex j/j qui uidebedt tur ejjè addidiores Chrifiü,gt;nagisfuntoßinfi.

Durui.^ïynoj^irituaUbus mhilpoffct fuMiusdià. fiihä etiam gratius, quÀnt C hrijium ejjeßlium dei, CT redemptorem,dbip(bpcndm noftram uitd. Sedipft rxpcihbant folumcxternum corticcin uerborum de ftnguine. Hoc uidebdtur durum er Scythicu uefei ctff iKhumdUd. Carncdismanducdtio infemagnumduri^ tient,ut Icripturd dicit in ïob, hdbet. Camem humdiü tomedm no (ignißcat aßviüü pietdtis,fedßcuitid lupi num. Scdperfidemmanducdndd cßChrißicaro. Igi* ttfrijsqui nihil intelligunt aliud ^u.im externa uerbi fbnant,duruseßfer}no. Ztalioqui etiam uerbumt^ (ts fcandalum eß ïudtàSjer ößindiculum Grteeis,

Quispoteß.) Dura uerbaloquitur,utnecelfeftt edere carfies ipßus : fedßi quis ßngula uerba Chrijh eX pendit, obßruabit mitam ßtpientiam, quonfodo per» uenerit ad panem. A coHatione mannlt;e,ad panetn cce» teßrmperueniterc. Qutc aliauerba poßimtreßi^e» rare conßeientiä hominis, quam nos faluadosper C hri ßum ƒ 1 mö alia audireßipientes non abfq^ßßidio poß funt. Verum iRi agunt more omnium obßinatorUiqitf iOires occludunt ueritatt,er nolunt doceri.

^(iumChrißi in cognitione arcanoru cordis.Deipw» prium eft noß'e arcana pe£hri5:unde diligenter hoc adiungit.Quemadniodit cieteri ludai litigarat de hac redtaetiâipft difcipulioftrnftfnnt.iîiecetiâpertinèt ad eonfolationem doâoru,ft uiderint deftcere fuos,eo» rum animos alicnare,cogitent idipfum etia antea Chri fto accidiftc. tpftcraßi erant nondumperceptoj^iritti fanihi,attamen medetur iÜis (pui doceri uolunt.

Hoc uos ofFenditf Quid igitur fi uide titré filium hominis afcendcntê eô ubi erat priusf Spiritus eft illc qui uiuificat, caro autem nihil penitus prodeft.

Beneftiftt expendendai/ki u^ha. iJam Chriftusf ot/i/lp mentemdifctpulorum probe inft)icitcrinftitiiit,ut me fortisHega* iiusfentiant.Dicit:0^nditncuosfermof(tjonft)la tio^e^rpetti fermo, fed res ipfa propoftta eft, nempe utpafeendifte tus nihä, tnusperChriftum.) Quodtanta ettammagnademe priedico,oijmdit uos hocfquaft diceret, minime opor» tebat uos hinc offindi,mfi uelitisme negareftlium dei. Dixi me panent e/fe de c«lo, qult;!e maxima ^oriapa» tris(^mea.

Contemplati. ) Longe amplioriius uidebitispri» idtegifs filium hominis donandum,ubi refurrexeriti inortuis, çrafeenderitin calos : ubi locus oftendiculo tunc erit f Modus lo^uendi eft de filio hominis. Çloo

propterea polfumus cu Vakritinidnis coUigm, ^ttod corpus humunum,inquo frater lioflereß, defcenderit Çic de cœlo. T atemur quidê non ex uirili femine,nihilo minus natum è Maria uirgine, uerum corpus, noncoe leße corpus, quaßper canalë duntaxat uenerit è Ma* xia: necefßutäioriKOiißteamurfflam. Mosfcriptu* r£,ut ueritas diuinitatis C hrißi nobis clarius commeit detur. No» enim duosßliosponimus, ahum hominis et lt;dium dei,ut error Nejhrianorum,qui unumfilium dei Cr ulium hominis dicunt. Jamßde filio hominis dicüt, quomodo exponunt iüum locum,Vbi prius eratiCer* tumßlius deinonplorat,attamen dicimusßereiüunt, propter unitatem perßonte. Si quis dicat de deitate ut uelitperfonamquæ diuinitatis adhumanitatemadßr* ;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re, is plané folueret myßeriu noßree ßdei. Spiritus falt

Prius.) ïd eß,illaperfona,Chriß'us herio- hodie: etfi in tempore affumpferit humanacarnem per Ma* riä,ille tarnen prius in gloriapatris, o- rediturus. Poß fetquisdicere,'Munquid Chrißtis aliquo temporeilla gloria deßitutusi Abßt,fcd exinaniuitfeipfum, id eß, uoluit nobifcum humiliter uerftri, quaß dißimulaits fuam diuinitdtem. Per dißienfaiioncomnidegit,paß fuseß,ßagellatus ci'O.ldoßi cum iam nonuerfabi* tier tUtra humiliter,'qu£l)Mis conaerß^io ztr aßtiut ptio

IN E V A N G. I O A N. iJ?' ptiohnius fmiitHtis,uidcturquoddmodo cjjèexiiiani tio deitatis. Humiliauit fe in numero(eruorum,quirex fegumefl,necrenuneiauit regnoluo. Vtrexdepofita eoronacr pur{)urlt;t,uerfaturin medio[eruorum,utligt; beret eos, nee iaânt fe regem, licet rex fit: ita C hrifius fe humiliduitpropter nos etiamfi rex e/fiet : qudtnuis di gnitdtem non abiecit,tumen nonufuseftilla crc.Cum mirdculd operdtuseft,umbrdm ofiendit fine gloriæ. Id»« Hon dißimuldt ultrdfefiliumefiè dei. Siuideritis a[cendentem,ubi perucnerit ad fumma ijhmgloriam, tunc longe mdiora appdrebunt. Quid dicetis demef tliittd in peéhrd ue/ira jj:iritum meum, ut dgnofcdtis tnepanemefieuitd:.

Spiritus.) Quis/^iritustutici;diuinuscr Chrtfii fpirituSfis uere e^i qui omnid uiuificat.InA6iis:ln ipfio fumus,uiuimus eis' mouemur.lamper hoc uerbum exa ponitomnid alid, quicfupù uidebantur ejjeobfeura. Quid promittebatperefumcdrtris crpotumfiinguis tiisinónne uitdm icterndmf Hic dicit; Spiritus efl uiuifi cdtor. Visuiderequomodo Chriftusfud carne nosuie uificett Spiritu fuo id fit: qudndo ddthoccredere,tunc uere uiidficamur.

Caro.) Quiade jfiritu locutus efl, etiam de carne fud loct(tum,nequaqudm dubitamus.itd Auguflinus Cralqpleriq} interpretantur. Sedutiflafuperioribus (chtereantjindicare uoluit difcipulisfuis,hanc «rnf nt

ab oculis ipforim ejje aufircndatn, inucbendain ifl Calos. Carnalisprecfentia nouiuificat,fcd]^iritusfa!t äimißio,ut cap, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abiero,paracktus ttoti

rendam in calos. tiS efl htec flententia,cjuafl impie fltf tiamus de C fcri/îi crtrnc. Paûus efl homo.ne^; boc be^ neficium reijcimus, ut dicamus hanc carnem inutileni: Omnes creatiiræ bonte : er hanc nobilifliniatn reflite» tnusi Sed hoc, quodC hriflus ip fl dixit, quid nobis fit proflturif : er nosdicimus,ut uiuificemurfliritu cM nbsp;nbsp;I

fli. Ptiam flperpetuo Chriflusambuletfuper terrami cretiam uerfltuninter dentes noflros,utita dicam, nt nbsp;nbsp;!

hil proderit, neque uiuiflcabimur, ni flflintu lUuflre* tnur. Caro nihilprodefl, ut iüiputatit, ad comedendui- i traieiluriin uifleraerc. Pacilc alijspoflumus obuid« rc,refl'ondcantutcunq'; uelint. Seduere dominical/M fententiafatisnos admonuit,neabfurdum fermonent admittamus, quafl C hriflu carnaliter comedamus,ut ifli uolunt. Vnde plané in genere ncgat,Caro nihil pro dcfl.llliefflugiaquarutmiflra. Dicunt: t^onloquilur nbsp;nbsp;■

de carne fua ere. pflncaliusfliritusquiuiuificetit^o aliumdabuntquamfliritumChrifli.Sedfldcfuoflhi^ tu hie loquilur, ucreer dccarneflualoquitur.nonutni hilprofit Caro eius,fld in cemeflione mhil. A liflfliri* tus efl qui ere. Id efl,ffiritualis intelligentia efl que ui

î iil E V A N G» I o A N/ 1)3 tiißcat. Clt;tro,idefi carnalis.îtit plané atrnalisfapicn^ titt fhiltd ejl. Idtemur illud. Sed ibi non loqnttur de car ttali fapientia:namdc hacrehicnon erat dißgt;utatio: Volunt hucrcducerecumuocat illos carnales Caper» ttaitas e3-c.Quantuisfiftcdicatn,quierägt;nus quid fit ffiiritualiter intelligere er cam aliter Ata ipfi apprehen dunturinfuislaqucis. fides ipfadocct ßiirituale inteb^ ligentiam. Henio quialiquid adniittit,quodbuicfidci derogat,ßiiritualem fapientia habet, lam cum lÜi docu trint aliud pratteriVam fdem,ein cana dominier nouamrationem manducandiinuehunt, hocjfiritualt intelligentite pratiudicat.Vndelutißinium cfifimpli^ eißimam expofitionem recipcre.Efl fententiaMeus ^jritusfidatusfiicrit, tuncinteHigetis illaplanètetqui talia intelligit, ille confolationem accipit.

Hlt;f c mens iflvrum uerborum: Ciuod uolis dixi,ib ludeflßiiritus. C^uid dixit Chrißus fSeeJfe panent ui tlt;e i lila funt ucrbatper uerbd intelligimus rem, qult;e uerbis commendatur. Hamillaucrbaqult;e Chrißush eutus externa, non erant ßiritus uel ui ta : ncq; in dua» bus rebus uitam inßtuit Chrißus e diuerfis.lgitur nunc colligit „idem quod ante dixit, utinfi'à ; T«ci ßliusDei uiuentis. lila utique uerba, credcrcfcilicet

Chriffum ejjè filiumdei, hiec um uitalid funt. Quid, (dij adßrant, cum ucrbd tarn plano.hdbeamus, ne eure tis,fomind enim funt.

No» creduntnfe effeflium dci-.z^rhtec cauftejl ^uod non credunt meJfirifum uiitificatorem dure. Sein mus^uam rem potißimum ßdesexpetat. Qudrehoc dixitfldeo,quafi diemt, pernoui peéhra ueßra ^uod fimües œteris luddiseftis. Tiert poteß,ut Cbrißuspri Udtim htec dixetit difcipuUs.tdcß,qHißmuLttis uos effemeos difcipuloSyfummum mihidantes honorem, tignofeo cor ucßrum,nott crcditis ZTc.

Nouerai enim ab initiolefus,qui efà Cent non credentes, QC quis proditurus cflet ipfum.EtdiccbatîProptcrca dixi ^obis,quod nemo poteß uenire ad me, Hifi fuerit ei datum à patre meo»

Eudn^elißa dicit,Ab initio .Fieripotcß,ut Chrißus hoc dixeriteis: Sciui db initio qtudesefliscfc.Vere C fcri/îo db initio ddtifunt,e^ dnte conditum mundum tjouit deus, quini credituri eßent, ey qui no créditai: qtü^ tdm d fide dlieni, ut etiû dußnt eum poßcd trdde» re. Et comuni modo loquendi, quidâ funt no credentes Chrißisloquitur.Quisinternoneredentcsdd tdntant tndliiidVf

ueniretf ZTc. Supri expofui iîU,non cßc hu WiHitritm uiriu tanta myfierianojjè, fed diuinitui coït cediàpah'ecœlejli.

F tdelißimumpr^ceptorem agit dominus nofler Ie fus Chrißus : nampofiquam reite et fatisinflituit difcipulosfuos,e^ indicauit quanta bona jjgt;eranda fint ijs,quifequuntur fe, er ueri difeipuli funt:nunc fubfi^ »em,quantumiUiprojicerint exfuadoilrina,inquirit er examinât. Et ofienditur nobis typus ucrorü difeipu lorum C hrifti,quorum alij reprobi er hypocritte funt, alij fideles. Reprobi non perfeuerant ufq; in finem: etiamßeile quouis uento agitantur ; at huiufinodi non funt ueri difeipuli.

Exco (tempore) multi difcipuIorS etus abierunt eo relido, SC no ultra ambula runt cum illot

Primü, inquit, quida auditis Ulis fermonibus (quitt confiâter C hrifius fuos femtoiKS defindebat) opus efiê nobis manducatione camis fu£ ,erbibitione fangui nis:priet€reafilium dei fe indicabat, er nouo quodant parabolarum genere loqui uidcbatur,pert£fi,nolue« runt cum eo amplius ambulare. ideo dicit:

Abierunt, ) Defciueruntabiüo.Apudtatinosde fcifcere,in malam firè fumitur partem, id e/l,nonfunt

♦ VI AN N 0 T. IOAN. O E C O L* confißi C hriftunt, cxpcrunt erubcfcere C hrifli, noîuê ruit!,ctin[)liusciusfcqui dodriitMt. Vnde Ülifùercnot ti? Audiiùmus. Rcpulß d Chriflo, quid mutuà quxred bdtithonorem, Qjiigloridhominu. O'libertdtemcdf iiis quicrunt-, iüi nonßequuntur C hriftu : prueterea qui fjiis uiribusßdut, abhorrent à doürina Chrißi .î^àde duobus iftis hominum generibus principio audiuimus, Lcgimus quidc, quodpncterduodecim etiàfeptuagin ta habuerit dißcipidos, neq^ ifli feptuaginta ita pror* fus abicrunt:nam po/i refurredionem Chrifli etiant ipfifc coniunxeruntali/s difcipu!is,expcihintesjßiri !«gt;« fanóhim.Vnde illi dijcipuli qui aliquâto addiîlio^ fresC hriflo, etiam O ffènfihisfcrmonibus flunt, noluere eumpro prxceptore habere crmagiflro. ttifuntqui non eduntcarnein chrifli.

ïtdpertentatanimos iüorumChriflus, qui tameit pptimefciebatquidin iUorumpenetralibus pc^iorunt lateret,flc cxaminaturus quantum ex hac fua doi!îrinlt;i profleerint : nam audiemus jatis manifijk ex rcjflonflt Petri fummà eorü,qu£ in tota difljutatione diâht funt, Etuos.) Videtismagnàdeflcientiümultitudinentf nüquid flcquemiiü etiâ uos quâplurimosil ta nos no ma ueat,ctiâfl multi deflciät: nâ qui ucre crediderint Chri fit), ilii no moucbmtur à multituMne deficientiutn, Ad duodceint

Ita(Ç Simon Petrus refponditillÉDo^ mine,ad quern abibimus f babes uerba uitae æternx, 8^ nos credidimus ôi no^, utmus,quod cues Cbriftus tile filtus dei uiuentis.

Oinnes intemgätur, er Petrus qui as erut oinmii dilcipuloruntyrejjiondet.lmo no folum nomine duode^ dm, fed h.ec uox omnium fideliu efl, ut Niutth. i6.c4. hdbemus.Cum interrogaret Clmjius,crulii(didre^ Jj)onderent,Petrus inquit, cu ipfi intermgurentur, T« esChri/ius filiusdci uiuentis. E ideuerbu locutus efl, qu£ et hieponutur db Eudngelifli. Qji e uox itd eo h colduddturjUtfulierilldmyfdlicct conflßionem,Chri flus ecclefidm fturn fecoUocdturu promittdt,itd ut ne^ que port£ inflri eye. Ex ijsua-bis potcrimusdinofee^ iv,quindm ueri fideles,id efl, Chriflidni fint,et qui no. Pducduerbdfunt,fedfummdfideinoflr£copledutur . verbd.) Clÿtfidiceret, Non efl qudre d tc recedd mus,non efl quure dd dliquem dlium pr^ceptorem nos conflrdmus, uerbd £tern£ uit£ hdbes.lnuerbis tuis lit cet uidere promifliones leterne uit£, ey uerbd tud fl qs crediderit,uere poterunt Mo prdfldre uitdm £terndm. Ex ueramp;ij tuis uerdm confoldtionem dcdpimus. A.t non item fleonuertdmus nosdd Pbdrif£os,uel philo» fophos huius suundi, qui hdud judqudm uerbd uit£

lt;etern£ dcprom^tun funt: Uitm fe/nper magis relin ^uut nos hypocrites i^Min um mIIos. Chnflus autent itainftitiiit utfetis liqucÇcdt ,inde uitid-ternemcont cedihoininibus. Stultuinigitur ejJêtètainfidelipMa çeptorerecedm.

'Et nos. ) Ecce Petrus fdtis inteüexit,quod Chrißus pttrabolicis ucrbis ZT tedioribus ad fideinprouocarit, qult;e nobis necelfarideß. Vult diem : Etnosineorum numero erimus,qui peßci cupimus tua. cdrne^ut alJèqui ttdledmus uitdm æternem. Nunc credidimus,^ co^ gnouimus, intcUetlum inquem accepimus rerum diuU nxrum. Eft. ut LX X. edducunt : Nifi mdideritis,no intclligetis.Confc£laneum,fi mdideritis,certe inteüi“ getis. Credut quorum cor plane perfuaßum eß, nbsp;nbsp;qua

rum cor neutiquam dubitat.'Non illi cenßendißtnt mii dm,qui nunc hone nuncaliam ampleäuntur opinio* nemyCrdb hominibus pendent. Niß perfuafus fis à ritu ßmeh, cz lt;t doólrinis prophetdrum, non erit uerd fides : ubi dut illdfides illuxerit in corde hominis,dbfipi dubio hdbebit fiiu incrementu : etid cldrd dderitß:ien* tid,tdndem poßhdnc uitdm iUudcontemplaturi ßicic adßiciem,quodhicßolum idmexpdrte cognoßeimus.

Tues.) ldeß,Nosnonhdbemus tepro puroho* mine,neq;uidgdri prophetdquopiam. Eatemurteun ^m,Grillumpromilßimäprophetis,quempdtresna firi expeilarunt orpatriarch^t Et quÖlisi ßtius dei ui uentis-

IN E V A N G. IOAN. 14J utntis. lu (few O' honüncmßtm C hrißumjcompk âitur fumnidm fidci. 'tiunquam legis C hrifiuin lüätn ft dem exijuifiuiJJèd quopum, ut cretUt pMcmeffe cor* pus filij dei .In hoc non recreatur anima hominis netj; fatiatur. cum nobis tantopere fides commendatur per quam uiuimus, etiam fummum illud myflerium na bis commendatur,ne quis contemnat.

Dei uiMtis. ) id eft, uiuificantis dei,(pti habes atquit lem poteftatem àpatre,à quo omnis uita, qui das jpiri* turn O'c-'E't nonfolum uiuificas in hac uita, fed infutu ra : quia de uita aterna nobis potiftimum fermo eft,de qua initio locutus eftiOpercmini cibum permanentem in uitam aternam. Apoftoli igitur dicunt fe hoc cogno uijfe, quod fit ilk qui poftitdare uitam leterna. An non fdtispaucisiftisuerbis pojfumusuidcre quidpradiiht fibiuelinti Edere carnemtObibere fangutnem,quiti aliud eft quàm in Chriftum credere, ut habeamiis uita icternami Igitur uerba iUafatis explanant nobis quid intotofermonedocereuoluerit. Vtinam pleriquchoc expenderent, o ceftaret plurimum difeordia in cede fia dei. î^amfi ilia proftßio, qua profitemur C hriftu ft hum dei,ilia;fa eßet in cordibus noftris, ßcile pojfemui coire.Si unafides,unus erit dominus,o coimus in uni ecclefiam pereundem dominum. Etiamfi ali£ opinio ties fint o feila, ftd non oportet propterea ita difein* di : quandiu ettiin adharemus capiti Chrifto,pro mem

brishibcdifitmus. Uihiloininusquigrcgi Chrißipra fuitt,eoruineflillosquiu-trios erroresinuehunt,uer^ bo dci redarguere. Uttm aliud redarguere quorundatH errores,or temerc condcmtre. videät qui priores difgt; ceßcrint. vtdetequàmmidti abierint : fed propterea non erit nobis cotriftandum, tnanentpauci apuddomi ttum,duodeciinfolum. Nc^,- incaujdeßChriftus, que dodrina eius ; fed ipf fterut autores fui mali. Erat igiturfcifnta quoddam ZSquot; deßdio multorunt. Sed inte riin confolationem accipiunt qui hodie docent, ft intb mi recedunt : non conttngit ob id quod minus pure do* ccatur ; fieri foie t quo purius doceatur, tanto plures de ficiantdifcipidi. Etecclefia meliushabituraefi, ft ritput^ata ab ijsulceribus.ïn Uloparuo numero difcb» pidorum,etiamfùturaeratcdbratio. De îttdaloquor,' quafietiantipfehoc crederetuidetur. Deeledisaudi^ uiinuS, nunc de reprobis habebimus.

Refpödit (Ihs lefus : NSnne ego nos duodecim elegi,et ex uobfs uniis aduer fariuseft/Dicebatautem de luda Simo nis Ifcariote.Hic eni'm erat proditurus il lunijcum elTet unus ex duodecim.

No approbat uocem PetriChriftus, utapud ^iat th£um Euangelifiam.fed in officio conttnere cupityOquot; ófitndit quicquid boni habent, diuino betueficio bidgt;*e rit

EÎfgi.) Scilicet nos in numerumApoflolorumcr duodenarinm. Ncq; h^ecparua dignitas, eleéhsfùi/fe in hocßfligiiiin .Gratis nos elegi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quamuis hoc no

/nanißfte dicat.Veflrûinefl qui cßis fnturi doihres or jbis, nt teneatis illam doólrinam ilLefam. Abfqne dubio potucrint agnoCcere adquantu oßicium eleäließent. Quidinirum fialiqni difcipukabierint,cuinneq;not duodccim qui omnibus c£teris prteflare dcbebatis,eftis fatis fidelesi Satan diabolus dicitur calt{mniator,accu» fator, qui non confitctur illam doéirinam,fed accu fat. Eft unus inter uos qui maxime affligit cor men: quÙuis tto minus dole à dcfèâionc ,ut difcipuloru:/cd etiam ad uos loquor dcproditore aliquOyUtinfi-àcdp.t;. Non minimus dolor ab amicißimis etiam relinqui. Çiuid igi turproderat ïudte oper^tio miraculorui quid dignita^ tisaltitudoiquandoquide caruilucrafide,ncq- pro fuit prelaudareChriftu,etfinidebatur fubfcribere Pcrt-o. Non reclamabat, non habebat adhuc pro blaftihonia, ttibilominns hoc uirus in corde fuo crat. Igitur qui ftat uidcat ne cadat. Eft luciftr è caelo eieóhis, Adam è para di[o, cr ludas èftnnmo loco excidit. Qjiid mirii fi nos non tantispriuilegijsinfignesfticile labamuri Bonnin ut ambulemus in timoré domini, tunc frcile fiduciant ttoftram collocabimns in deuin. Ita portie inftrorunt

tùhiladuerfus nosfunt pr^iMlituriC. Siïudas fcincnfi dàin cordehabuiljèt^perlèuerdlJèt utiq;ufq;infiné, Dicebdt. ) Expldttdt Eudngclijh uerbd domini.

Certumdominusnonnominduit ï!^m,{èdpdtienter Pdticntiæ fccum tolerduit,ddns nobis exemplumpdtictiie,uteos cxcmplü.’ qui non mdnijißifuntdlijs,crddhuc uitd fudnidlunt ddmnuminßrunt,ßrdmuspdtienter. Longe fecuscßt ßmdnißfli cjjcnt,crhocconidgio etidm dliosinfice^ rent.ïuddsconuerfdbdtur interet teros dbßq; omni of finfione. Quodßpr^iudicdßetconfietudoIud£dcte risdifcipulis,nequdqudm dominus luddm tolerdßet. Vndenon omnispdtientid Iduddndd inpdßore,pr(e* fertimß uelitpermittere ouem morbiddm,utperderet totum gregem. Eosßne idéhrddliorumßmpoßßti nus,de quibusjfes eß emenddtiouis.

ïuddm.) Auico ifcdriotesdióhiseß.Exhocdgno feimus Eudngelißdruntfidem,qui non folum Apoßolo rli uirtutes,fed O' uitid ndrrdrunt. Mdtthieus confites turfeteloneü oc- Itdîodnnes diligenter feribithunc fiäße difcipidum C hrißi : o itd hi/loricd ndrrdtio mi^ ttus erit fuß)c0h,ß non uidedturßriptd inßuorent difcipulorum.

Vnus.) Signdnter hocdicif.uocat eum didbolum, cumfolum orgunti eßß’tdidboli: î^dmetidmmembrd didboli, edm dppeüdtionem propter comunionë eiuß ■dcmuoluntatis fortiuntur oc. Etidm poßta hdbebi^ mui

1 N E V A N G* I o A N. 14-5 tnusguomodo diabolus miferit incoreius,^uotiiauds Satanæ. Satan aducrfariü Hebrlt;eisfi^nificat:i]uteex^ pofitioaliquibus magisarridef.etiamnonaberrabisfi hominem malum cr impiumdixerisdiabolu,^uidiao iolo akquo modo incorporatus eß.

ÄDorndt nunc C hriflus iter fcrtium in Uierußt lern, oflendi enim CT promiß quatuor profea flionesChrißihaberiin hocEuägelißa. In prima pro ßäionedocuitdc regeneraione ßlioruinddyCrquo» modoabluantur. infccundadocuitquomodo alantur^ Huncdifcemu5dijudicationemdo{lrinarum,0'deli^ lertate Chrifliana. interim etiam miraculaadmifcen» turCT falubres dodrinie. Et iterum habemus hißcria cumepicherema,idcßßnßru(iionem,quomodofeact änxerititineri. idcebitq; nonpauca inde diß:ere,quas liter prodire debent ueri doóiorcs,ne currant nonuo^ catijfed tanquam eleóH àdeo. Hoc habebimus inter principia,antequam Chrißus ueniatad probationem dollnnarum.

C^tiafi dicmf.'SÜistcmporiius uerfabatur ïefus in Galiltea. Quidam arbitraUtur ordinem rcrum geflü rit aliquo modo cjji confufum, quod non ram fokt con tingfrcapudEuangc!ifas:idtamenincertumcft çjc. Poft ho'c, in illis ipfts tëporibus,ftue rcfticiatis ad mi* raculumpanum,ftuead iftam doMnain habitam,d luda-a difcefferat.Caufim adiungit:

Quia Iudtei.) Se indignas ftcerat ucrbo dei, quod reftgt;ucrunt. Cap. s.eaufain habemus,quia occidere Chriftumuolcbant. Diftgt;liccbdtillis quodfabbatocua rajfet,e:tr dixiftèt ft- cffefilium dei. vidcns igitur malk tiamiUoru Chriftus, nokbatambulareinluda:a. No» Jjoc agcbat metu : potuiftèt inter mediosïudieos docea rc,O'feferuare illatfum. Scd docuit interim nos,tit(ùa rori nonnunquam ccderemus, cum uideremus gloriant tugkndum dei, inde nullufimere incrementu, tune enim multoft Ruanda. nbsp;nbsp;nbsp;tins eft cedere nbsp;nbsp;fe fubducere à furore hoftium. Naiit

cum hoe exemplum uideamus inChriftoipfo,noneft imputandum alicui ex inftrioribus, T emerepericlitaa rinequaquà laudabileeft. Itaetiant ubigloriadeipoa (cit,periculafugere damnofum eft. Deeet ut confiteda mur Chriftum. Qui ilium non conftffus eft crc. îlt;!eqi itacejferat quafi nunquam rediturus, fed opportune' tempore erat rediturus iuxta prtefcriptumpatris.

Peftutaber Erat ante in propinquo feftiuitas lu : ttaeulorun(gt; dæorû fcenopegia, Dixeruni igiturad illuut

IN EVAN G, 1 O AN. i44-fllum fratrcsillius:Trahfihmc5amp; uadc in ludçâjUt Qi difdpuli tui uideanr opes» ratua quæ lacis. Nemo quippe mcc« culto facit aliquid, amp;nbsp;quærit ipfe palam cfle.Si hec facis,declata leipfum mûdo» Dixt uobisf initium, ißtid doccri nos,qucmodo agg^rediendunißitdocendi officium: Namnonefipd» rcndum amicorum cdrttalium affffiibus^z^tuncpof tißimum, qttatidofferamus gloria deiper nosproue^ hcudam. ItacumChriffiis moncreturà fuisffatribus^ (git.ïratres Chrifliconfanguineißmt. Scimus Maritc nonßtiße filium alterumpoflchrißu}n.M.osßcriptu» rtecfl.îta er lacofc ff aires, ita Abraham Cf Loth.lHi igitur confanguinei infligabant C hrißum,et cupiebanteliam ipßperChrißum honefiari,coquod exftio gencre prodijffet tantinominis propheta. IM WdgispropriHra ff^.bantur honorem quam Chriflt, utetiam ip/i effent honorifici,utinloco celeberrimo operaretur opera, er celebrabilis effet in toto mundo.-Sed Chrifius iüisparère nolebat, dans nobis exemplu, nefiamus hominü mancipia, neffèiemur ttanä iff à gloria,qute nopaucospeffundedit. Expeflemus tepus idoneu annunctando uerbo. Scitis ludieisprteter ßabba ta er neomenias,id efl nouilunia fflt;a,fiiiße triaprteci» puafifla,Paffha,Azymoru ßffum,cr Encenia. Kfi» /'/îwn Pentecoffrsjin quo tramerez datie legis in mot»

abernaculor Hm,quod celebrabantper dies oâh,quan do patres in tabernaculis habitarunt in deferto CJ'Cf C hriflus ip feut obferuator legis, fifta ifla non neglige bat,fcduidebatur niincceffare ct nolle ire ad diem ft urn. Qiiod confanguinei eius obferuantes,carpebant inChrifto iüudquafi prie me tu hocageret, uel opera Chrijiinon effe tarn fyncera atlt;j;priedicabantur. Pu^ tabant à diemonio proftcifci ; unde male de Chrifto fett tiebant,Qr ea qute hie loqitebantur, nonfine aculeo fcommatibus profir ebant.

Tranfi.y Veradiabolicatentatio:namilleMatthgt; ^..infligat ad uanam gloriam huiusmundi.Babetis apiid Marcum, quomodo Chriftus ubiq; gloria buius mundi declinet,typrobibel nemiracula eiuspratdb. centur. Docet nos etiam fi quid bonißcimHS,neprlt;cdi cemus,ne amittamus in totum.

Opera.) Videnturfané amicorum uerba effe. BoS qui fumus difcipuli tui, tibi addiiiiores, uideamus ope* ra tua: quafi non uiderint in Caliltea miracula eye.

BuHus.) Sententiaeßueraquide. Quiuultglori* ofusapparere in hoc fecido, Hie omnibus modis curat ut opera fuapalàm fiant eyproponantur omniuocu* lis. Si quis hominum gloriam uenatur, ncquaquà qute retlatebras ertenebras,oportetutprodeat inlttccm» Cr agataliquid dignumßmaiUtcelebretm', Senten* tiaefl,

1 N EVA NG. IOAN. 14.$ tijeft,quafi dicmt : Et (jumit ipfe Celebris effe,neccl'» fc ut quid agat, Sed C hriflus non erat ex illorum nume ro : neq- hi qui Chrißi funt,ßcoptabuntab hoininibus glorißcari : imô numeramus inter beatitudines, ß ma* ledicimur ab bominibus. Si homintbus placemus, ïam nonferui Chrißierimus. Plcriq^ docent folumobua» nam gloriam, ut uideantur doôhorcs cr celebriores quamcteteri.

Ulanißßn. ) Hoc cupimus ut ßas confßicuus mun* do,ut aliquid gloria: ad nosperucniat.

No« er at tüorum [olidaßdes, etiam qui iundi fan* guine ; ftam prtccipue contcmnebant Chrifium : uide* rant iüum per omniaillis ßmilemßaborantem, corne* dentem crc. unde diidnitatem minus cogitabant.

Dicit ergo illis Iefus:Tempus meutn nondiï aduenit, tempus autê ueflrum femper eft paratû. Non poteft mûdus odiffe uos: me autê odit, quia ego moniû fero de illojquod opéra eius ma* la fint. Vos afcendite ad feftiuitatcm il* lam.Ego nondum afcendo ad feftum hoc, quia me um tempus nondum ;inlt; pletumeO,

TfmpKJ quod decretii efi 4 dco paire, quando e^9 ^lorißcandus fum,nondum adcfl. Ego non quadro gio .riam fuper hanc Imam: non propterca nonerogl(r* ’ riofus : per crucem autem fum glorißcandusAnfligatif meutafeendam Kierußdem,or accipiam gloriamab hominibus. Cum ßurrexero 4 mor tuis, v miferoßnri^ turn crc.Htecq; glorioßi requiesChrißi.Deiüo igituf tempore inteHigcndum eß, ßuelis loquide tempore,-quodpradixerunt prophctcc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Volebantilii miferi

Tempus.) Vosquitaliafeihmini,poteritisqult;J tidie idud agere: cz ß glorißcari uultis apud munduttf» femper ofßrtße uobis aliqua opportunitas.

Mundus.) Vosuon contriflatismundum repre* . ^endettdodcpeccatisßuis,proptereauosnonhabetoa dio. Mundus eß amicus fuis. Meodio habet. Et eau» famponit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Teßimonium. ) C hrißus eß lux redarguens tene» igt;ras CT'Opera tenebrarum.Chrißus non uenitmittcre pacem,ßed gladium. Hine ßunt illa dißidia, quando de» teguntur impietates hypocritaru, quißlicitatem ßuatU inßlßagloria conßituerunt-.ubieis iüaat^irtur,jpo» lianturomni ßlicitateßua : ideo maxime ßuccenßent. Euangelium arguit mundum depeccato, ideo munduf Jemper perßequiturpios. Eapropternoerit concioM torijßeikindumad temporalemßlicitate. Sidiceret,

i N È V A N G. ï o À N. 14.^ ■ Siftiundus cœpérft fieriplacatior, ctnnuhciabo üerbii dei'.fed id nunquÀfiet,lt;}uia tnuhdus feinper malus erit, Poterant ïudaifrre Chriflu reprehcndeMefn latroa nes,ß(rtszjc.fedquoddete^elat hypûcritaruiniqui tatem, hoc{e^errime/ircbaru. Quisenimperfequebd tur C hriflum praeter pharifeos^ Me odio habent:qua* i^fquia teticbræ ßigiunt lucem. Ad taie frflum uos acà redite,quitalia quteritis.Itanthil hicerit diuerfumi fequenti: idq; fub finem repetit etconfrinat. Koflrunt quoq^ tempus non eft in hac uita ut glortemurifed fifS tabernaculoriim agemùs,id eft, cogitemus nos eftë pe» regrinos.Peftunt illudplané admonebat humilitatiSi Sub tabernaculisuiuere debebant, ut agnofterentpae tresfùifteperegrinos,crfcirêtfe dues duitatis Hier» falem. Quimunidpescali,hinonqult;erentgloriâhuf tus mundi. Omnes miniftri uerbi ante omnia curent ne uatiâ gloriâ fedentur.Prieterea ft gloria fequatur,non ideo omittenda, nobis curantibus minime. Neç- 4/1^4 tgt;rlt;etermittcndumquodadglortamChriftipertinet. !

Hæc autem cum dixiflèt Iefus,man* fit in Gahlça. Vt autem afcender unt fra très illius, tune amp;ipfc afcendtt adfefiSI non manifeftcjfed uelut in occulto. I«« dæi ergo quærcbant ül wm in feftOtCt di «banr.Vbieftille;

Permilit igiturui fralres ((fcerderent,c^fimullt;i^ iatquafi non ejjêt afcenfnrus. Sed uerbd eius eo tende bant,fe nolle uanMi gloriam.

Afcendit. ) Neuidercturejjecotemptorlegif.ilo rnantjifie cu(lom^ci aliqua, neq^ multo comitatu dficen dit.idefi,nolebdtuideri, qudfiimtdturusludeosyfifi: turbisiUorum immifceret ; ndm ubitj^ etidm pdcisrdtio tietn hdbebdt.lnfinudt etidm Eudngelifidconfiliu C kt fit,propter quoditdfieri decebdt. Sed firèfiunt nobis grdtiora,edquie mdgis defiderdntur, ClUiein quoti» dianoufiufiunt,uilefcunt dliqudndo. ïtdChriftusdeti^ twit fie diiqudnto tépore, ut defiiderdtiorfiieretJutbeis, utq^dcciperet occafiionemddconnnunicdndum utilißi mds doârinds.Ecceidm defiiderium. Abfientemdefii^. dcrdntcrc-

NO« fidtis eftbondO'fi^n^ docere, fied dccetut. bene etidm docedntur fidniia,, hdbedturq- tem^. poris rdtio. JiocuidemusChrifium ubiq,- ficrudre,amp;. occd/ionem expcihre docendi,ut mdioremfruélum fi cidtuerbum. Atq^hoc confidionoluit cum dmicis finis afcendere Hierufidlem dd diem fiftum, er permifiit po* pulum fini defiiderio teneri. D icu t ivbindm eft illei Vf ritdsenim nondddificilur niftabijs,quiuetitdtisduidt fiuttt. Stomdcbofiiftidienti nullus cibus, ut decct,fidpitf nine eft quod hic murmur ndficitur in populo. nbsp;nbsp;nbsp;. ri

IN E V A N G. I OÄN. 14-7 Et murmur multum erat in turbis de illo. Quids enim dicebant, bonus eft: all) autê dicebant,no, fed feducit turba.

HocperpetuôfitfUtuJrijfmtentù uulgi habfdf turde Chrifto. iiamalijs eftodoruitte inuitMn,alijs odor mortis in mortem: tdijs e(l in refurrcélionem,dlijS inruinam. Alijsuerbumcrucis e/ifcjnddlumcrUulti tid,aiijsfapientilt;icr uirtus dei. ltdubiq; inueniesqui contrddicanf.inuenies ßlios dci, licet nunori copia^qui hudent cr extoUant-.inuenies etiamfilios didboli ejc-Hoc loco hi,qui bene dixeruntde Chrifto, exiftimùtur populäres: ali/ uero qui C hriftum dicebant fedu* ihrem,putantur fiajft ex hypocritis or pharifteis. Cijtamuisdicere,ftdua turbam, non folis uerbis indh careoportebdt. Sedhoceft temerariupopuli iudiciu. Quod autem inftituit loqui de probatione doilrinas rum, cj de reieilione temerarij iudicij, pulchre pra:x mittiturtemeritasilla.

Potcntiorcs illi male ftntiebant de C hriftD,male c* tiam loquebantur:nam nullus bona loqui de Chrifto eo tempore audcbat,adeôinualucrat iniquitas. Erant adhuc omnes infirmi, cr metum ludxorum timcbant.

Permiftut increfemt defidcrium iüorum. Afceft^ dit (juidetn ad initiuntfejUyfed non mamfcjhjùt fc fliii* tim ah initio, etiatn cum e/fet lîierufakm. Non /htiitt prodijt in medium doéîums,Çed oblata opportunitate, cum uido-et menton illorum dife^ndi deßderio teneri^

Templum .)vbi maior honfinufrequentia er at,ne ßi^eikl ejßet eius doilrina, libéré docebat cr palàm, contemptis ïud^is. vnde apparebat prius feceßijjc iU lum,non metu perculßim,fcd ßngtdari conßliq.

Et mirabantur ludæi dicêtes : Quo« modo hic Iitéras fcit,curn non didiceritf

Semper obliuifcuntur ïud^ei diuinorum miracuto^ mm, O' adhierent in fofa externa C hrifliperfona, ina de eß quod tanta adimratione tenentur.

Cijiomodo.) fiiru non oportebat iUisejjc, leter^ tiamfapientiam deinoßc omnia. Nonminorauiderât (tpud Prophetas,qt{ißgt;iritu rapti,etiäßiturapriedia çebant.Sed notabantChriflum,quaß arte dæmoniaca fuâßcieniid obtimißßet, o no quod tanquam ßlius dei omnia cognoßceret. Roc efl quod murmurabat. id efl. Quern nouimus'.egit aliquanto tempore flbrum,uixit inter opifices,non edoilus efl à Pharifcis,ttihilominui (fffftliterfU. tiiçnon ofiendit Ei(an§elijîti,,^ua tune Chriflut

Chrifliis doctterû. Cert«m efl tarnen, quodprophetas cr flripturas explanauerit: quas Mtem,non efl noflrii f:ire,neq^magnoperereflrt.

R.efpondtt illts Icfus,et dixit: Mea do drinano eft mea,fed eins qui me mifit, Siquisuolueht facereuoluntatcm illi* uSj cognofcet de docftrina, utru ex deo fit,an ego à meipfoloquar. Qui à fcmet ipfo loquitur, gloria propriam quæriu Qui aut quçrit gloria eius qui mi fit illû, hic uerax eft, iniuftitia in illo non eft»

Videte, nunc aggreditur eximià iflâ doâriitam de probatione jpiritmin or doôirinarum, qu£ plané non efleontemnenda. üam perpetuum certamen fidtflrè à, conditofeculo,cr fliturum uflj; ad conflummationent feculi,qu£doillrina uera etquteflljamam femper cunt uerisprophetis irrepferunt hypocrita;Qrflilfl doék» resmnde opericprecium ut poßiinus internofcere inter ueros crfrlfis doéhres. Hiecuflq;ad u.cap. traiiat, utuideatisomniapulcberrime i!:y concinneconiungi.

Doéirina. ) Hlt;ec uerba hanc habentfl'ntentiâ:Da {Irinâquamputatis uulgarisejjècuiuf'dâhominis,eu* lus doéirin£ fldere non licet, quipoßitßUerc, mcntiri Src-Plânè erat iHa doürina Cbri/ît : fed no fua,id efl^

non teûiihominis, cjualcm ChriHum ful^icabdiur. putabdnt cm effepuruin hominem, or mdignum qui cumdlijscojirretur. Vultdicm: Ç^um egoproßro doärin4m,eß men:ßd no ita men,ut putetis ù folo hoe . mine proficifci,et ut uos fußicdmitü me puru homine, et no cognofcitis proftlio dei: Sed cuius eßfeius qui me mißt,ideßdiuinj. Dißernitinterdiuinam crhumd^ num doélrinam. vbiq^dicitß mißumd pâtre, quäuis nonutdgdriter mißusutalij prophete, eßet. Doilri* num qùû uudttis ex orc meo,non eß uulgaris doärindf ßducrediuinä. Diuinoenimiußu dttulithuncdodri* »dm. Si ßruiis mißus 4 domino, annunciarit aliud pne teridquod dominus commendarit,iam ille non erit ue* rax : ßedßt fideliter ßngitur oßieio ßto , narrabit id quodßbi eß demandatü : non loquetur expropria cd* pite,ßdquoddominus commifit. Ponitnotds,zydi* ferinünd doHrinarum.

Voluntdtem. ) visperttenireädcognitionemdei? primum para cortuum, ut uoluntdtem tuam uoluntd ti diuime fubijcias: quicramus ante omnia ficere uoluit tatem dei.ï^ am quandiu aüubeßdt tibi adhuc mundus^ Cruishißc rebusddb£rere,ßußrd ddmoncberis,ni* bil pro fielet apud te omnis doHrinarnnde neceßariunt eßutdoärinam deiaccipias. Ciuidde cenfioribusdo« {lrinarumccnßndumeß,quinunquaminducruntdnif mumpium,ßmper in deliajs uiuentes, nbsp;nbsp;de omnibus

Jjiiritibus pronuncÎMtfvis cogno/cere qtilt;e doflrina fa uerdi V ide ut renuncics tu£ uoluntdti,zy deifegud^ risiuffum. ludicondumctiamfcpofitisaffcdibta. Sio^ ludicandu mninoliberi,tuncuerecognofcemus.Primutnpldccdt piodjjvébt tibi deus, nbsp;nbsp;cupias e/Jè mancipium illius y tune flatim

innotefcit tibi dofirindyan ad deum ducdt uel d deo. Si quis autemjidtucrit in corde f io idolum, id eft,dogma malum, nbsp;nbsp;huic adharere uoluerit, is iam inftcius eft,

Loquitur.)! nter cateras aftèiliones intimior et per nicioftor uanee glorue aftèólatio, uel etiä propria lau^ dis. Homo feipfum amdt,uult magnificari,fapere pra dlijstcreft maximum damnum anima, er fummunt impedimentumne quisueritatem uiderepoftit-.etillc fire non adftrt fonam doilrinà ,fed quam ipfefomnia uit. Hoc mlt;di contingit huic,cr ex hoc uitio,quod cu* pitmagniftcaridbbominibus,neq;ftgt;eikitandeusper gloriam fuam magnificetur uel non.

Qui dei gloriam quarit.eft uerax : huius dodrina erit ttiamfan^,Zy omnifujjticione caret. Iamft uoluerit tisexaminare etiamhoc/eculo dodrinas,accipiteerf roremillorum,qui tantifrauntimagines. Deusprace pit iUas ioUi, ut clarius cognofcaturor adoretur inßgt;if

CapfVn IOAN* A N N o T. o E C O L, «7« ZSquot; ueritate. Ulidti hiibët zelutn,fed citrafcicntM. ludià cmmonûis habent.Sed deusjjiiritus eji, nbsp;nbsp;loge

aÜumcultum qu£rit. Chriflus docuit putrem iitj})iri^ tu udorattdu.Phurifici externu docebùt.,1!:^ mugis gu^e rebuntgloriù fuumquùmdei.Guudentiüiuudire, Ec=» ce fungus homo eft, colit imugines amp;c. ïtu uppuret tdit}uo modo gloriu illorum quum ip ft quxrunt. Orure iUitcputre inf^iritu O' corde, fit in ubftonditOyO hoc hie uidemus.CiuiduliuddocetChriftusquùm M.ofts{ Veru iUi indicut fe inteftinu inuidium hubere. Siulienu eft 4 fide (diquid, o ft iuftitiû tribuumus noftris opertu ius,potius nofinetipfos glorificumus,q deum ipfium,

Nonne Mofes dedit uobis legem, 8d tarnen nemo ex uobis fadis præftat le* gem,^Quid me quæritis occideref

T^unc de doëlrinu fuu loquitier, o ittÙ eftè piÜ di^ àt. Hoc redurguebüt in C hrifto, quod fdbbuto funuue rutlnfirmu,eupropter queerebût occidereiUum.Çluiu igitur contéptores erunt ïudei legis M.ofuiciic, o dildo nlt;enegleëhres churitutis, o homicidu:, quomodopo terutfiunëhi efte illoru doëlrinuütu benecohurct uer* tu iftu. Suum dodrinum conftrt cu dodrinu ludceorü, qui plucebunt fibiinexternis cerimonijs ,O'ftgt;iritunt iegiteuucuubunt.neq; ob id fiiciebuntfibiconftientius. quot;iitdlus.) Quontodo nullusiPojjent quidumhie urguerct

ÏN EVANG. T O AN? t^o • , ÄJ’gttcre, legem nitUa mtionepolJe imfgt;Ieri,hoc efl huit manisuiïibu^ SedChrifl^nolebat hochicdicere,an bumaais turibus uel fliritu lex impleatur: fled didtnoit ßcere eos, guod in lege præceptum efl. \udlt;ci xlieni i fharitateerMt,lt;]uamuis flernnrent flabbdta, uiilimds ficdderent ddunj-rent zy-c. Sed contemnebant i^uod potiflimumcflinlegc.

O eddere.) Si legem fl.dtis,clUi(re oeddere me uul tidvbi charitäs efl,ibi deus. Dei uoluntas efl i/f charts tutCfUt etictm ctiremus fliMS çreaturlt;is.

TRiiifîdfKr in hoc cupite de probutione do^lrinu* rum. luebci enim dodrinà C hrifli ut legi (tduerlt;i fariÂreijdebit. Duneuutemnotamdédit Chnflus,ut ftnS, dodrinä ab adultéra cognofleremus. Quifluam gloria lt;juarit,à fleipflo loquitur : id efl, non diuinam ad jirt doïirinâ : fled qui gloriam dd qu£rit, is flanam ad^ flrt Ce. lam fliedandum erit quidnam potißimum ad gloriam diuinä pertineat, quid deus maxime qu^at, Gloriam fluâ non dat alteri : nihil dco flmiliarius quant fua miflericordia : unde in tota lege miflericordià com« tnendat,qi(am longe magis uult quàm flaerifida. C on* ßrenda doiirina C hrifli di Mofle.C hriflus didt,qute* ritis me ocfidere, pleni eflis inuidia. Htec plané non efl tnens dfi, innocentem perdere : ego rfMtë cupio flicerc wluntdtem dei ; ut inox audtetis. Et ut deus uult uiuex

Cap,VII A N N o T. r O A N» OE C O L. rehontinem,itit ego cupio feru^rc hominem. E-tiaiit Mofei ttdùpritcepit.uauidemus chdritittemcfmit fericordidmpotißimunobiscommendariinfcripturd. Quod fl doilrind pugndt cumchdritdteuclmifericor didfCertu eß non effe doiirinam dei. Tdmen etid refirt dunt quis uult mifericors uideri,ne crudelis inuenidtur: pdrccre membroputrido etperdere totum corpus, in^ fdnideft.Xgitur cumCbriilusitd perßringerethoruin confcientid,ipfi mdle ftbi confcij, ut folentßccre homi nes impij,fimuldt fe innoxios, z^dbhorrere 4 œde.

Antedprlt;emifit EJidngeIijîd,fiilfe mentem ludieo rum occidendi Chrijlum, dpprehendendi,utin f, cdp. crprincipiohuiusfcriptumell. lingutillifeefjè innocentes: uidebuntChrifum cLemoniuni pellere,Qr ddeà impudentes funt ut tdlid dicdnt. Nonreßgt;ondent dded, dd qu£ rejpondere oportebdt, nempe qudre doe ârind C hrijti dduerfdrid fit Niofi: de hoc nihil agunt, fèd trdnfeunt dd per fond. Hoc perpetuu eft ijs qui mdo Idm cdufdm fouent,ut commifceunt et conßinddnt om^ nid. Chrrfusdutemordtionéfudm cœptdmpcrfequiii tur,nec rejjgt;ondet dd iUdm iniuridm:interim nospdtien tidm docens,et inuidorum nugds ferre lt;equiore dnimo. Sed infrd 3. cdp.dicitfe non hdbere dcemonium orc» ■

I N E V A N G. I o A N. i$i Refpondit tefus,Slt; dixitilIislVnum opus fed,€t omncs admiramini» Pros pter hocMofes dédit uobisdrcundfio« nem,non quod ex Mofe fitjfed quia ex patribusæt circunciditts hominè in fab bato.Si circuncifionem homo accipit in fabbatOjUtnon foluatur lex Mofcmihi fuccenfetis, quod feci fanu totum ho* minem in fabbatof

Puffere Opus fuum, quod curuuit in die fabbato pa rulyticum,cxcufdt. NamadiUud unicum opus ïudtei rcßgt;iciebant. Multa alia miracula ficit Chriflus qutc non obferuabant. Vnum opus dicit, quamuis multa a^ lidficerat.

' Admiramini.) No fdmeurdtionem infirmi, quant quod curabdt in fabbato,ut haberent occafionem con* trdChriftum.

Circuncifioné.iE/lmodusloqucndi.ItadeditMo fes,itd feres habet, non quodipfe primus dederitcir^ cuncifionem, uel primus dcceperit,fediam anteaetiâ alij dcceperant circuncifionem. Abraham primus dc* cepit fignaculumfidei, quod omnis pofleritas eius ob» feruaredebebatjufq^ad prlt;e/criptu tempus. Deusefi autorper tAofen. Ita circuncifio expdtribus,quid pa^ tresacceperuntàdeo, Certumefl ,deusiußit Abrahi

Ut circunâderctur,cum effet fcrè centenarius. Prlt;eceii ptum ex deo habebdt, neq- exfeßnxit circueifionetn. KI olumus de uerbulis contendere.,ffd potius mentë fcri pturd' uiderc. Perhocenim fndicdt dignitatem. Si ff e» £hinda e/tdignitas inrebus er antKjuitdSjcircunciftar antiqmwlege lAofdicd. Si legemfanóliorè dicitisdie fdbbdto, non licebit circunciftonem ddmittere.

Kaecp hdbetisetmoderdtionemlegis. Qudrehoeffà tisi nempe ex eodé arguméto quo ego bcnefcci homini iUi. Udhomodccipitcircuncifionèinfdbbdto.A fdcrb pciffdrgumctdripotuiffet,qult;eoff:runturinfabbdtis: fedhocffeëh.bdtddgloriadei. ^iuduiscircuitciddtur 'qüii in fabbdto, tdmen ftn^hith fdbbdtum er fton uios Idtum. Rdeo non oportet effe addiëlum ómnino liter et negligere mentem itlius,quilegem tulit. ïdfitfi chiii fitdinegligitur-qudfidiceret: Qjiidmihi fucCenfetis?. non circuncidi Unum membrum ,fed totum hommemi id eß, feà hoc quod deo potiffimum placet er probat tur. igitur qui nihil aliud reff icit quàmchdritatem,if fàcitopusckhneqffoluitlegemffedimplet.

Ante oculos ueßros magnus appdretMofes,qui fdbbdtum pTiecepit : ego autem utlior: fed non fic iudia . candum. Solemuserrtositdloqui. Hiecper magnunt apößolunifhtecd uironon apoßohea dignitutepræ^ ditum.

ï N Ë V A N G. I o A N* iji ditiitn, diéh funt z^c. Rem ipfam cxpéndiféM fiinui hominibu! addiâi. Multi enim in concilijs hoc approlt;gt; igt;arunt,iffturhoceflcondentnatumiContrariumnon tji accipicndPi. Hoc eßet iudicare iuxta jiciem,uel ex^i tertiu /pecie. Siquis uelit foils uerbis adhterm neglcf ikl mtnte fcripturx, titiq; ho iudicaret iußum iudiciUi ^uianoniudicdretiuxtamchtem legislutoris. Sihodid legislator ejfet prohunciaturus, non pronundaret hift ceuerbis,utfolet obijei. inprobdtione dodrinarunit fpirituum zj-c. citrate ut ran ip fam expendatis,ztr mt gis menton guàm nuda uerba feilemini. I ta omnia pul ehre coharent. l^ihil habebant iuda;iquod hifeedi^ Hisobijcaent.

Itacp quidam exHicrofolymitanis di cebant: Nonne hiç eft que quçruntoc« cideref Et ccce cum fiducia loquitur, 8C. nihil dicGt illi. Nunquid uere cognoue tut principes, qd‘ hie eft uere Chriftus;*

Cum uinceret Chri^lus omnibus modis, O' obßru xiffet Pharifeorum, aliorum^ lud^eorumora, popu» l«5 adharere capit alh^uatenus Chrifto,0' iam ccepit tft'ig’fps^’eóbihabm dodrittaludtorum. ISlegarant SUsjuod quiefiuißent Chriflit adoccidenduidicebât:. Ziamonium habet ere. lam cofliiat ßma in tota Hie tiifalé, Vnde quibusnotHcofiliuprincipl{,bi(lifebiti

Libère. ) Noncarefniirdculo,guodtuinej]zridni minibil dudent, qui C hriflum queerunt dd occidendu.

Cognoucrunt.) Ideft, uidiffntfermonibus iüius mirdcuhs. Sed iüi non obferuant, quid Chrißus di^ xeiit : neq; intclligebdnt tdntdin doélrinumffed mdgii ffeShbdnt quid pronunciabdntßmmi fxcerdotes, zy iudicdbdntfecunduinffciem. Dicunf.Liónnedgnoua. runt illii Fortdßis fecuti ßiffent dUquo modoffi proces res fdcerdotum Chrißum recepiffent : fed quid illos ui^ debdnt C hrißum contemnereffubferibebunt iüis.Uuej ßidtum eorum indicium reqeitChrißus.

If d drgumentdntur iüi : Noj feimus eum effe GdlU lieum zyc. Et Eidthdndel, Hunquid d NdZdseth dti» quid boni uenieti Liiec mens ludieorü,ffe£idbdntChri ßum humilem, üquot; Meßidm cum mdgnd potentid utn turumdepvicdicdbdnt.

Liullus.) Hoc putdnt dcceptu ex Michned, Egreff fuseiiaddiebus tccernitatis, ut ignoreturpdßim, unde tidmßt, qui cum tdntdpotentid uenidt:de iUo dutë qui ßibri ßlius, unus expopularibus ^c.lterü iudicdbdnt ebrißum db iüisexternis. Hon cogitdbdnt diuindin täm qult;einChrißDerat,qudtdntdmiracidd operdbd tur.

IN E V A N G. I Ö A N* iÇJ tiir, çuiC plane erant diuina. vnde Chrißu! iterum cos reßJUi, or ignorantiaeorumante oculosproponit, do cens nullos C hriflu cognofcere,nifi deum optimu et be nignißimu autorëfalutis cognofcant,tunc^;ficile filiii accepturos. Qui Deum non agnoßunt, er potiuspro tyrunno habent, baud mirum fi filium non agnofcant, Itacp kfus clamauit in tcplo docês ac dices: Et menouiftis,8lt; undefimfcitis»

Per irrifionetn dicitMe fcilicet noflis,Gr unde fmt ttoflis.quafidiceret-.Nihilhominprobefcireuultis.

Et à meipfo no ucni/ed eft uerax qui tnifit me, que uos nefcitis.Ego uero no ui ills,quod ab illo fum,6^ »lie me mifiu

Ali^uanto obfeuriorfententid efl, ut illdetidm in^ fld^uiefequutur. Seduidedinusquteluddipropofue^ rint,tunc mensChrifli erit dpertior.Dicunt, tins Dei, ddeflèt longe cu olid potentid. Hdnc ordtioné pulchre eludit .Me fcilicet flitis. qudfl diceret, minime mefcitis,uel flitis me iuxtd humdnitdte. Efl 'ne itd bo^ muiri,utf:idtis me,quemdicitis hdbere dæmonium, quemq- cupitis interficere f flitis ne me f qudfl diceret, Nefeitij me : hoc per irriflonc. Etidm Pildtus queet ri tin hoc flnfu.THon ueni d meipfo,ut uos drbitrdinini^ Indicium quod neflidtis meipfum, quid putdtis meeflé Mt dJiwm impoflore:fld cjl uerdx deus qui me mißt. Sei re of ortebdt primo promißiones Dei orueritdtëjtuttc

non difficile effet cognofcere Chriftum. Qui reifftt promißionesprophetaru, ille non agnofcetChrifltim. Dc«j femper uerax promifit per prophetas mittere fflium:neßcitiseiusbenignitatem cz i^uantus fit.

Voî.) Difcimusigiturpdtre^ßdgnoßcamusetiM filium : difcimus benignißiniu effè,fi illum rede agno^ nerimusz^c. Chrijlusbenignitatem patrisdeclarauit in lo. cdp. Proindeueredocebdt. Etfinositaintemt edoâi ffierimus^utbenignitatempatris dgnofcamus, reiîe incipiemusiudicare:ijs fepofuisnunquamreÜe iudicabimusdeffcripturis. Ecceomnesiüinopoterant contradiccre ,fedpotius ui C hriflüperdere conantur^

Quærebanc ergo ilium appréhende re J amp;nbsp;nemo mißt in illum manqs, quia - nondumuenerat horailIius.Deturba autem multi crediderunt in illum.

vide te qudm male habuerit lucbeos^quia dixit ilk)t, nonnoff'epatrë,cum tamè inter omnesgentes maxime gloriarenturffenoff'e deu. Propterea infinuabat fe effi filium dei. Sic ernune qu^erunt ut appréhendant eum» :

Hora.) ïdeffynondum ueneratdecretutempuh'^ quod patri placuerat:decreuerat prius fatis docerepo» pulum,utnuHusexcußaretur,E)ißcimusnontemerepe, riclitiatt

IN EVANG, IOAN. i$4. ficJitandum, fed ubi hora aducnerit, ibi tuncßducijlü rer agendum in domino.

rati (ermone C hriftt,quo fl indicabat flliu Dei : cC C[uomodo conati fmtChrifiitapprehendere. Quaniii «IÎ dKf omnibus modis inflnrent,tantus tarnen timor te nuit eos,nc auderent manus in iHum inijcere,quia non^ dum hora eius uenerat. Hocclt;eteri animaduertebant, tanguam magnü miraculum, quo uel folo admonitipo terant ipfumefleChriflumagnoflere. Cohibereenint ora tam fanguinarioru hominum,ne innocentem hune agnum inuaderent, miraculo no caret. Vndefequitur:

Cum igitur non caperetur C hriflus 4 Pharifleis,ut ipfifls.tuerant fleum, plebs ccepit credere inChriflu. Confißi funt:^Junquid fatfignorüiPoflèt ne alius plu ra flgna fleere q ifle i Dicuntur illi credidiflè in C hri« Pum,ftcut de multis alifl etiam legimus, quorum fldei noneflperflibadhuc. Nrfm pendebantpotius àmirut' cutis,(j' lefum opinabantur ejfl C hriftum:fld an uere iUum agnouerint, hoc non liquet. Miracula enim fola non fatisoflcnduntChriflu-.quamuisfupràin s.cap. rcmitfrtt ad operafua: fediHa folumdantteflimonia,. ez miraculaprapterinfldelesfunt. Verumfldelesmee

Caeos ßcit iHuminare, mortuosexätauit.Etmul tamagna miraada fècitCbriftu^tfed multadcindeß cere apoftoli : quamuis magnum difcrimen inter miro^ cula qute C hri/fus frcit,et apofloli, qui in nomine C hri fii eaßcerunt, Sed quid dicis,cum Antichriflusmiracu lorum operatorfit,ut in Epiflolaad Teß.patetiProin de nobis certiore fcicntia opus ent, quàm folis miracu^ lis.V num miraculum cbmendat C brißus,nempe reßtr reâionis: perqs iüud magis C hriflum agnofcimus. Po* pulares ifli credebant in Cbriflum,quia uidebantfi* gna ,crquod tam libéré doccbat inuitis facerdotibuS’

Audierunt Pharifaei turbam muffin tantem hæc de iHolamp;^miferunt Phan'fgi ißi amp;nbsp;facerdotes prædpui mmißrosut capcrcnt ilium.

Quandoquidem timoripfôsinuafirat,neappre» henderent C hriftum, coduâis minijiris, uel mißisfuif, conatifunt C hrißum in uincula conijcere. Audiere tur iam nonliberedicentem,fedmußitantem ; unde PhO)» tifeimulto magis commoti funt. VidebaturiUisindi« gnum fua religione, fi permififfent tantam blaj^be* tnidm,utipfisuidebatur,impunitam.illiquifibiper» fuadent fe eße religiofgt;s,crcbaritate de/lituti funt, magisfeuirefolent.

IN E V A N G» I O A N. 1?$ adhuc paruo tempore, 6C uado adeum qui me mifit. Qiiæretis me amp;nbsp;non iniie nietis:3^ ubi ego fum, eo uos non pote Ris uenire.

Aliudmiwultiminterfcrit, nempcciuodChrifiut cognouit (Orcanas cogitationcs }ud£orum,z^ qtum ob ClUifam mißi eßfent facerdotum minijiri, nempc ut ipfum caperent.

Adhuc. ) lam uobis non permitdtur ,utme capu tis,fed quando uenerit hora mea. Igitur ne nunc labo* retis,neßtis foliciti, hoc uobis non continget. lam non morior, tteg; cro captiuus uefler ; quamuis pufillumfit adhuc tempus crc.

Vado. ) Ad Deum gui tnifit me. videte igitur quantum/îcinusperpetratisoccifurime.îdefl,J^onte uadam,non uiolentia ueftrame poteritis ad mortem trahere,Grmeinmluntarium.

Qÿrretis. ) Rccoratio mdeturmihiejfeprouer bialis^ ijs qt^morituri erant. Nam nemo qui uiuit Jet quitur mortuum: nS poffumus wuentes uenire ubi fuiü mortui.vnde etiam infràin tj.cap.Chri/ius eadem Mrbarcpetit: Qnaretismec^c. Solent hunclocu de Itidais exponerc,quod nonpotuerint uenire ubi fiierit ChrißuSfideflad illam gloriamChrifli.Apofioliad eandemgloriamperuenerunt. Nammox : Sequemini tS'c.ideo nihilaliud hocloco accipio,qHam,Plané mo

Cap»VII ANNO T. IOAN. OE C O L» riturus fum.ut non urn uos qui uiuitispoteritis tneinue nirc or fequLqiiafi dicmt-.ltd efl, iam jum inuifus ocu lis ue/b-is,breui abripiarper morte duobis,ß etiam md

xime ueüctis me, ut adfim uobis, ut uideatis miraculd : iam aber o, (y itd dbero, ut nemo ueflrûm poßit ad me pertingere. lüaexpoftttofimplicior. Alijaiitcrinters pretantur .Jam, ft placet, ifla uerba re/èrte ad ea qult;e populäres locuti junt de miraculis C hrifli. vbi ßgnutn Ion£ propheta: inter miracula ponit, uidetis illud con mendari, quandoquidem lUi à miraculis cognouerunt C briftu. Et nuitpotißimu ab hoc cognoßci, utßeiamuf nonßolum euin mortuü zj ßußcitatu,ßed etiam pro ßalu te noflra mortuu, ut iuflificationé elßeßciamusnoßrä. Verus eß ßermo C bnyb, quando dicit : Adhueparum. Hanne ßemper ubiq^ C hrißus eß iuxta diuinitateiTea fintur aut palam corpus ßuü non ßre amplius prteßens, ne quis craßitm quid fomniet,quaßi corpus ubiq;ßt, cu in uno locoChrißi corpus eß. Stultumgloßema eß. Abeßquidem uifibiliter,adeß inuißibiliter. Qmnino corpore abßtturus erat ab eis: fed animo poterimus fein per habere C hrißum pra-fentem .Sedquie animo com pleâimur, eanon replent locum, neq; circumferibun* tur.Poffumus præfentia nobis ßcere,qu£ nondu funt, fed ßtura.Sed non idem de C hrtßo eß, quia fua graM (tdeß fuis: neq; eß diuinitas à corpore fic feparata,nelt;ß forponnouum locum circumferibenäum amp;c. Q«lt;^ fituf*

IN E V A N G. IOAN» i‘^S . ftt itenirc lt;(d cum qui mißt,in edijslocis habctis.Exina* , niuitfe/cruiuitnobisinhoc fcculo,ßtitferMisnaßer: ubißtmxit, redit dd ipfum qui miße cum humunitate, O' gloriiccius pirticeps ßiit. Nonßnc mirdculo C/jrt« ßus Deus or homo,uere tentatus ut nos

Nonpoteßis. ) C^teriquimoriunturhdbentßtt ' (tmcongrcgdtionem,ßidmpdritdifuni. tidelesquiete ui^biri ßint,inßdeles ßecum hdbent ucrmë ßtum.Chri^ ßus in ßtmmd gloria., Pij ad earn gloriam ibunt in qud Cbrißuscß.

Itacß kidæi dicebant inter fefc Quo hic iturus eft, quod nos no [nuenfemus illume' Nunquid indtfperfionemGra:» coram Cuelpdganorum) perredurus eft,öd dodurus Græcos C Quis ert die fermo quem dixit:Qiiçretis me Sd nô inuenie dsj ubi ego Cum, eo uos non poteftis ueniree'

Videte, qudmuis fermo iBe dlijs non ädinodum in^ cognitus erut, turnen femper luduei apparent craßioa rts : nihilominus tarnen Deus uoluit per os corum mya fitria reudare, utpoßea per C aiapham. N o« intelUge bant de morte,dicebant:

Dißerßonem.) Id eß,lbit 'ne ad caeteras gentesf Koc plané fitturu erat,ßcut coniedabant fecu,O' erat ) ioCiu,rusgentes,quialudieiqu!ercbantoccidcreChri«

jlrum,etrc^ugnabantj^intuifanóh.ïndignif)ofthlt;ic crant tanto magiflro: unde apoftoli relidis ludlt;ei{ con uertcrantfeadgentes: tante ïudæisprincipioeratpr^ dicanduin. ïudlt;ei præfentiebant hoc etiam ex prophe« tiSfChrißumßiturum expechtionë gentium. Ex Da* niclefcicbant r« fuasejjedißipandas. Occæcatio lu* daorumdUuminatio gentium.AlK[uo modo hociudai fciebant.Vndehocquodà fuis faebanttfi^icaban* tur. N elt;j; poterantfibi poüicen mortuum C hrißum re furreéTurum: nihil talium ucnicbatin mente: undepa rum dodi de hoc myßcrio,talia dicunt.

In nouiflimo aut dfe magno feßi fta^ bat lefus ac clamabaf,dicens : Siquis n'tj uentat ad mc amp;nbsp;bibat. Qui credit in mcjficut dicit fcriptura, flumina de uen tre illius ß tient aquæ uiuæ. Hoc autem dixit defpiritu,quern accepturi erant credentcs in illum.Nondum enim erat fpiritus fandus, quia lefus nodum erat glorificatus*

Mirari quis poßet, quomodo ilia uerba fuperioria bus coh^reant : fed tenete fcopum. Vult nos docere ut ipfum agnofcanius cr miracula difcernamus : unde do cet quiduereßciat hominem à Deo doihtrn. ijouißbi mus dies magis cteteris ßßiuus, cum iamfoluend^ ß^ tvet

IN E V A N G. IOAN» i$7 fJimirumininaxitnahominumcongregdtioiK. Clamabät.) Vnde indiciumefl,admodum memo rabile e/Je diólum, ut poßit i ceteris conjßici nbsp;nbsp;come

Siquis.) Siquisueritatiseftßtien5,ftilutis,uittef er bcdtitudinis, ita ut fedat defidcrium fuorum ajjie é}uum,ueniat dd me erbibdt. St quis d. Chrifto ipfo ue re do^lusßierit^er dgnouerit iüum filium Dei,£ternS fdpientidm, qui fe humiliduit propter no!, illc bibdt de ßnte illo,ut omnid defideriafud fdtientur. Quis uenitf quis bibitinimirum is qui credit in me, iUc uenit er bi»

• bit.PetimusfdlutëdDeo:fcdcognitoChri/îo,fcimu( exduditds effè preces noélrds. C reditnus in C hrifluntt tdnqud in redanptorëerreconcilidtorë; in quem fi no crederemus,nunqud dßvi^s noflri fdti,trcntur : ubi du tern crediderimus,ut in ö.cdp.dudiflis, idm plane fatii flt nobis, ererimus edoili, ita ut etia alios poflea poflgt; fimus doccre .Sednonfit hoc niflper fliiritit fanilum, ille uere docebit.Nam itaperfiflit in fud parabola. Ali iiyUgofum uia,ueritds, er lùta.'Vbi igitur uere credb tnus,bibimus,erdnima noflra refligerdti{r,ut amplius nonfitidmus ,fed potiusprorumpemus ut alios doceœ tnus, er non confltndemur annunciareChriflum. Cre densinChriflum,nopudefietutdnnuncietChriflum: qui plenus hoc ßnte fcientùe Dei, iHe cruëht flumina aqu£ uiute. Hon efi autem crafle intclligendum. EX

KCTtfrc memorite,ex intimismihä eritibi jwdtum,nihil plenum hypocrifeoos. C onfißiones iflte quibus conßte murChriflum, iftlt;e procèdent ex intimi!,ex puro cor^ de. Peruentrëintimdinteïligimus.Vbihdbetis: Sicut dielt ßeriptura : funt quidum admodum unxij, ubi ßeri^ pturd hiec dicdt.Sed non inuenietis locumißententid dU temubiq;ddeft. pßdlm. Credidi propter quad locutui fam ezc. Et innumerd dlid locd.Hoe quidem in omnb buspijsejle:^ßdclibus,ßcdexceüenterindpoftolis ed uirtus C brißti decldrdtd ßdt in Pentecoßes die.

Deßtiritu.) Exponitßcipßum. Hocprdcipue ntd ntfijktu eftpojkd in dpoflolis. Cdpto Chnjlo Petrtis ' ttegcibdt,etßiprteßentcChrifto duddx eßß:t,ßedin Pente cojkuirtutëdei induite^c.VideteErdt. Siquiscoten । . tioßus,diceret,dliqudndojßiritusßin0hisnonerdt. Sed dond /piritus ßdniliipfum jßiritußdn{ladicimus,qute debebant ddri pofiChriflu pdjßiim or exußcitdtii

VLfiwrfwiflam uocemdominuscldrduocepro* tulitintemplo.lnnouißimodie. Memordbilis pldnc ßententid nbsp;nbsp;totd eudngelicd,qud; ßummam Chri

ßidnd:uitiepducisperßringit. Vocdtnurdd Chrifiani, cumßiti or deßiderio: nißi excitdtusßierit in nobis djß^ ^his Qy deßiderium, nequdqudm bibemus, or nequd^ qudm ueniemus dd ülumAndicdtur C hrißus ipße,quod fitßcriMtornoßer,quiexplcdtQmniitdeßide-ridnoßrd.

'■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Suprdd '

‘ SKpr4:Pd«»Kite. Ittreligionenöflrapotißimumre» ^uiruntur, fides er chantas. Charitas fidem fiequitur. Venientes ad C hriftum, fideles efficimur : deinde ope» rante tn nobis fipiritufanflo,alios etiam ad gloriant C fcri/lt prouocdbimus. Ciuando dicit : Fittmina de ue» tretEuangekfia nofter hanc fententiamut obficuriof rem explanare dignatuseft.

Defigt;iritu.) N«per etia indicauiillapotißimu de apoftolis exponi,in quibus maior aquaru uiuenliu uis, er ampkor fides, er ejficacia/fiiritus fiandi, q in alqt. Is enim cuiq; pro fiuaportione difi:ribuit,alteri plus,al‘ teri minus. Apoftolis quiftq; talenta erant comittenda, quippe per totum munduinprædicaturi : quid mirunt dominum Ülos magis locupletaripropter tot hojks ?

Crcdebant.) M.aximeinprimitiuaecclefiaacceo pturi erant dona /fiiritus fiandi: quiahocnonrarofit, dumdedonis loquiturficriptura,utde Jfiiritudicatur. Si quis addicbis litene, omninojfiiritum fianélum nega ret,erfoceret ex eo creaturä ut Ulacedoniani Tivifh-negantes Jfiiritum fian^m tequalempa^ tri er filio. Sed inßa clare multa deßoiritufiandc. Ex quibus licetcognoficere,eandcm ejß naturam patrit CZ filij erJfiiritus fiandi. Qu^idam legunt, datusßnrigt;s tus,fiedtextusnonhabet. Nam antca apofioli erant pufillanimes erfiegnioresad gloriam Chrifti annun^ fiandamtfiatispatet cumrefiurrexijfictChrifius-: adei

t((rdi emnt ad credenduin z:rc.Vnde C hriftusiliosob« iurgabatyfed accepta j^iritu fanilo erant proinpti.

Ie/ùs~) lax ta hnmanitatc fcilicet nondum refurre xerat,Z7 nondum afcenderat in cœlos. I gloriam fu^ p:epilfe dicitur. Abjbluta nunc hac fententia, nam rcdi turus eji-, de eadan re non pauca allafurus O'c. or* tumiterumd^idium in populo ; quidam credcbant in Chriftum,quidam omninoreijciebant. Variaiudicia tominum co^fcere poteßis ex illis,ut in fexto capi* teinfinehabuiflis.

Multi ergo deturbacum audiflênt hunc fermonem, dicebancHiceft uerc prophcta. Altj diccbant: Hfc cftChrp ftus. Quidam autem dicebant : Nun«: quid ex Galilæa ueniet Chriftusf' Non ne fcriptura dicit, quod cx femine Da* uid 3 SC de Bethlehem caftello, ubi erat Dauid,ueniet Chriftusf

Flures audito hoc fermonc,acceßcrunt conßßi funtdeC hriflo, alif uerum prophetam,e:xnon fedu* dorem ut fuprà. ^tß ab hoc errorc reßipuerint, tarnen Chrißum in totum non co^nouerunt. Certe non intelli gebaut C hrißi uerba,alioqui quid ßiblimius dixißent, jßedaudiebant mirabilem uimdocendi.Chrißusdoce* bat non ut Pharißei,fed utpotcßatem habens. ideo li* ccbit

IN EV AN G. IOAN. ’ t(lgt;itChriflumiefiimdrenott ut uulgarcm doShrem. In/r4 mim/ln facerdotum : Nun^uâ homo ficlocutta etc. V nde oratio C hnfli plena miraculis. Qui neg^ inß gnitcr boni,neq; ualde malt, ita de C hriflo fentiebant.

E]l Chriflus.) Magis ajpiratiaccejjerantadChti ßtim,cr iam biberant non ßne defidcrio falutis. IdJa fluebantflumina crc-dicentestKic cfl Chrißus. in hoc numero uti^; fitere apofloli, er Petrus, cieteri qui hoc dicebant. Ita C hriflus uoluit nomen fiuum celebroa ri in conflteéh omnium. Sed nihil illi mouebantur tan=s to miraculo ,fi:d magis perfeuerabant in blajßhemqs fuis. Quod non fcripturis refillerepoterant, hocuamt (trgumentatione tentant.

Galiläa. ) Hi e rant ex dodioribus, fed fcripturis abutebantur. Quamuis ucre fcriptura ita fonatMic chieat f.cap. ubi manififle habemus,ut 4 Matthato cita tur,requircntibus Magis ubi natusetc. eo quod Dauid * olim ibi natus erat: perJfiiritum fanclum pratdiihim, quomodo C bn/ÎKî etiam ibi naf:iturus efletthocignot rabant,et uolentes fimulabant. Pene citantfcripturas, quâdoquidê glorite C hrifli inuidebat, eapropter mate iHis ceflit. quafl dicerent : Vbinä habetis ex fcriptura^ l^azarcnusisefl,confuetudinéinGalilteahabet.NÓn ne Michaasin Pethlehepricdixiti Sic quidem coti^t. Sed uoluit aliquanto tempore obfcuraii propter Hero dem, quern feimus multos perdidijfe pucros. l^ondiliti

gentcr intluirebÀt depätria C bri/U : etùm de (enfu fen p turæ no admodttm anxij. Quainuis C briftus natus irt Betblehc: fed fcriptura no fonat ut ludici interprétant tur, quaf C hrifiit ontnem lUtain dóhirus fit in Bethlet ' bein, ut in Hdzareth, amp;nbsp;ut potius Bethlehemitanus ’tiazarenusdiccreturit^amcertumeftuenitdeGalit ' Itea: fedproptered nonpojfunt negdre cum no in Beth lehctn ndtu efc.lUiplus tribuunt diih MichiCie,quint quodubihdbcdturinquirdnt. lUicitdntitd,qudfiChri ■ fliim multo tempore uiuere illicoportcret. Pnetered ■

• ttufqudm bdbent in fcripturd, quod uiuere in Gdlihed ’ prtciudicet dduentui Ghrifii, quin potius Mdtthicuf ' Vp originem Chrifli o/kndit fvrè i J^eptdlim : in illii ' enm tribubus fumptaeftprophetiddb Efaid prophet fet. Periclitdtd erdt tribus Piepthdlim decern tribuSt plus quim tribus ludd crBcnidmin:unde etidm iUis tri tubus priuspromittiturdnnuncidtio uerbi, ztr maniß flutioChrifiiiquiditli etidmpriusincdptiuiate .Ecce pius ifte Eidthdndcl etia rejficiebdt in Bethlehe.ltlunt quid i Eîdzdreth amp;c, Sed idem no fitito^rnfus ut ißi» Re/fexit dd opera cr uim qu£ in Chrifto,reliqud E)eif committens:dubitabat autem ficut cæteri. Voluit deus hoc ddumbrare, or obfeurius reddere Ulis ignauiorit tus,qui iure permittuntur, ut hac ctecitatepuniantun Deinde abutuntur fcripturd.

ï N E V A N G. IOAN. iffO fimine Dduid ej]è. Etfi non ndturaîis filius lofeph,fcci exj^iritu (an^ carné noflràajjùmp/it fine pcccato, tamêèuirginc Maria cz c. N o «t corpufculufiietit ali^ ^uod antea,ipfa finit eugt;n,fuo laélepauit.Eam ob rent Ç hrifiiis no fier cognatus, nobis fanguine CT' cnme cott iunihis.AdKo. t. Chriflumoporterenafciexfimine Dauid habemus, ut alite prophétie ctiafonant Poni fuperfidem meant ztrc.Videtis iteru contentioné oriri de doârina-.^uid agendit efl^quÙ accipiemusf quà reij demus^Qrc-Prius, EJoliteiuxtaficieiniudicare.Siad -Chrißum accejferitis,cr biberiti5,ficile iudicabitis.

Diffidium itaeg in lurba faefîQ eft pro pter ilium. Quidam autê uolebant ex illis apprebendere ilium,fed nullus Ô^c»

Supra, pharifeiconati funtapprehendereChri» flumùbi eadem uerba. Quodilli nonpoterant, comU» tebant miniflris : fed neq^ HU aufi funt : quod non care^ bit magno miracuto diuinitatisChrißi.Magnä nobii adßrtfiduciä,ut non capiUus de capitc noftoper.cre,

Veneruntergo miniltriadfummos facerdotes óó Pharifæos,ô(^ dixerût eis il lizQuare non adduxißis illû r* Refponà derût miniftri : Nunquâ fie locutus cft homo ficut hic homo.

Omnino Chrißusmiraculum hoc uo1uitprlt;edicari' fgt;erminißros,quoadmonebanturfummifa(erdotcj,tit

rem penitius petj}gt;icetrnt, quidnä agerent. Tt^am i^uod ipfidgnofcere nolebant, miniflri nequaqua in fcriptti* ris exercitati cognofcebant,non ejje uulgarë illam do^ firinam : proptcrea etiam facerdotes hifce diilis iaden tur reprehendere. quaft dicerent: Abfità nobis tantuitl fcelus,qui hominem innocuu,qui plus eft quàm homo, coprehendamns. Tale teßimoniu iofephus etiam per^ Inbet. ïta loquiturnon uulgari more hominu, ut plané indignum uidcatur nobis apprehendere talemuirunt-Quo diih carpebant mores facerdotu eorum, fed fer* uüius .tgt;io audebant dicereprophetä uel C hrißum,fed folum hominein. Quamuis hteediila erant in laudeni C hrifii, tomen inßriora erant quim ut dignitas eius et uirtus merebantur.quamuis melius quom ipfifacerdof tes, quicupiebantChriflumperdere,fentiebant. Sect undecommendont iUumtAfoladoëlrina. Erant enint tdiquo modo afßoti diuinoJfiritu ,utnon poßent con^ tradicere-.minorautem confißio quàm utdecebat: etfi tionpoßimus dicere iUosßtiße fandificatos.

Refponderunt ergo ilh's Pharffaeiî Num Sc uosfedudi eftisfNumquiscX principibus credidit in illum,aut ex PI» rifacisf Sed turba haec quae non nouit le gem,execrabiles funt.

I N E V A N G* r o A N« ifft iult;licemus,fed iuftim iudicium. Vidctt! ut illi iudicant, Voluatuti rcjjiiciamus in principes Cf Pharipeos, er cotjdcmnantin/jrmamplebem.Hoc efl mdigtttßimufn iudicium,ut fliprii ojlenditChrifliis. Jd ctram^ hodieß^i erre folent quidam ßpientes huius ßculi : rejßciunt itt principes er guofdam religioßlos, nefeio guam doéiri n4m adeptos’.fed hoc iudiciim plané ßlfuin efl.dicunt: Non erit uera doéîrtna, f ub epifcopis reijeiatur, erc^ Cum Mtem tüi homines fint,errare etiam poßunt,imö contingit ittos magis errare,guia honorem magis inub cem guicruntp utfuprd ^.cap.Cf mancipia gloria /èrè fnnt,ut no inueniat ueritas locum apud iUos. Sic etiam tHi Pharifai folam externa fapientiam feékintur, gu£ inlotionibus,ueftibus,crfimilibusfitaeftrebus. Sfii qui guftarunt donum Slud cœlefle, quiq; Jpiritufanch afflati funt,ut Matth. «. Confiteor tibi pater crc. dui uere humiles funt,cr ueniunt ad C hrifium,illi (d^ tiantur. duod excelfum eft coram hoc mundo, itluct abtecTum ejl coram Deo. Non propterea ut principes non poßint eße fideles : nam l^iicodemus teftimoniunt perhibet : fed propterea non condemnemus alios pro» pter iüos. i.c orinth. i .Non mn/d nobiles

Malediéli.) Iterumillißlfoiudicant,quiapotius ad externa rejfiiciunt. illi uero legem feiunt, qui mens temlegisßciunt,inquibusfides,chari:as. Sedilli rifeis funt malediüi,qui ßris non apparent fanüuli,

Ca* vn A N N o T. I o Ä N. OE C o L» cum iHuminatißimi fint perf^iritum ftnäum.

DOcemurin hoe capite probations ßiirituuntf quomoJo non iuxta carnem ,fed reélum iudi^ cium iudicandtar, ft. Vnde cum principes ftcerdotutn obijcerët minifris, î^um quis ex principibtis credidif fet in îüum iflutim licet obferuare quàm deprMatufte rit iudiciuni illorum : no enim caufam ip fam expended iant,fed ma^is cxpeShbantillos, qui caufe adharet bant. Turbamdcogratiorëmalediilàcenfebant. Sed no timenda illorum malediilio. Malaeh. Benedica ue^ fris malcdidionibus. Docemur item fiduciam habere in D f KJB, cotemnereq; uana or temeraria iUa iudicia.

Dicit Nicodemus ad iilos (is) qui uc nerat node ad ilium, qui unus erat de numero illorum*

iJicodemus.) Dixerant nullos principes credere in C fcnyi«)« ; iam ex ipfo confeffu prodit UicodemuSi Oquot; quamuis C hriftum nondum aperteßteatur, tomen non confentit iniuftitiie. Gradus quidam iufiti^ cfl,fe non immifeere iniuftitia;, uel non adulari iniufis. Vn* de ft quandoqfudices, uel alij confiliarij non poffunt hoc afequi, ut innocentes omnino eripiant, uel digni* täte prouehant,quod etiam ad iudicesjfelt;!ht,h.-ec an* te omnia curare tarnen debent, ne confentiantiniufis nliorumfujfra^ijs.l^icodemus tenerii;rinfirmusad» hue

I N E V A N G. I O AN. iffx • Wßdc(idc(rguitfCiüod noûu uenmtadChrifliiin toüoquium habens,crdii: non ucnicbat) darum hie nobis cxhibct ß!cdmenfua;probitatis.

Vnus.} Occupabat etiamipfeiudiciariamcathe dram, unus ex /ènatoribus. V idemus magiftratusprosgt; pterca non e/fc ccn/endos quafi inßddcs,quia hanc ßtn âioneinfumpferunt-.quianemo ßdeliorpijsprincipi» bus^modoßingantur ßuo muncre.

Nunquid lex noftra Judicat homi:« nemjOifi audiat prius ab illo, dC cognoa feat quid faciatf

Nunquidlex.) nicit,Nunquidlex,G^c,iinooni nes leges nolunt iudicari quempiam inauditum,uel cau fa nonduin fatis cognifa c/quot;perjpeda : nam nifi caufa ipfa di]j)idatur, iam non iudicium, fed potius con/ußo er tyrannis erit,ut Efaiec quinto habetur.

Noßra. ) Religioßores uolumus ejße Romanis er Grxeis,quorum leges permittunt er iubent, ut pars aduerfaria audiatur. Noj iußiores c£teris ; qua: iuflitia noflra,fi iiidicauerimus hominem, quem no au dierimusitex habet ut nemo condemnetur niß duobus uel tribus teßibus. Deus quoque cum arcana cordiuin optime cognouerit,nunquà tarnen iudicat, nißerimi» namanißßentur. Puniturus Sodomitas dixit: Vide as mus anopere compleuerint.Itemconfiifurus linguas Babel, defeendit cunt angelis, Scriptura hcec ideopoa

Cap«vn A N N o T, IOAN. OE c o l» nit,ut quottes pana fumenda fit, deccitt utcaufa filt;i tisdij^iciatur.t^onuidcbaturibiexcufaremagnopere Chrifium,fcdßuereiuftitid.ciuaftdicmt:Fimpoteß: utpcccarit homo die, ne^; abfolucrim lUum con^ demiutrimietiam ft fit pcfimus,meretur tarnen prius audiri quàm condemnetur.

Refponderût ÔC dixerunt illi: NS 0^ tu Galilæus csfScrutare QC ufde, quod a Galiæa propheta non furrexent.Et ambulauit unufquifcp in domû fuam*

I^icodemus»Siudicabatfecundumßdem,fcdcail fam ip fam, cr modum traihindto caufee : per quod fio gnificabat, ut nemo iudicaretur abfq; teßibus.

Kunquid.) Videteiterumillos fecundum fitcietn iudicare ; C hrifiusprophetam fe dixit,ex Galibea ucf nit,proptereafrlfusprophcta eft.Condemnant ob pa* triam. 'Ejitequeacfiuelim Scythisnegare fapientiä, C^folis Grteàs tribuere, ut quidam folent nofu£ natio nis homines'Barbarosuocare. ScythiafuuAnachar*. fim z^fuos aliosprotulit.Kulla tarn inculta terra,qult;e non fuoi uiros proßrat. Et nuUa tam fxcunda ingenio rum, quin habeatfuosfhdtos. Ob id fultum eft ab ex* ternis ieftimare hominan. I tlt;t ïulianus ApoftutaC hri» ftion Galibeum Hocat,e:y C hriftianos Galiheos.

Scrutare.) Heri traihuimtis iftum locum,quare nom luditi tarn conjhnter negarint, nudos prophetas ex Ga*

1 N E V A N G. I o A N. ilt;?J rxGx'il^a [urgm .Ccirmelui firadßima tem pro^ phetarutn. Carmelusattingitaïi(jiiaexparte Galilée am. Arguant igitur Nicodemumifiuin tanquamimpe ritum bominë. ïd eft, neftcif quidnam uelint ftripturx: nonmuemcsin ftcriptura prophetä fturreóhiruincrc. Verum eft,C hriftuin nafti oportebat in Bethlehem,fit äumq^cft. Bfa. 9. apparetchriftumdebuijjcinitiuin habere fua; prædiéationisin Galibeagentiu. Videmus hic ctiam quanta opus eft coftüntia, ijs qtâ nonnunquâ reipublictepra^funt : quasnuis pie confulant cr fanëie, tarnen femperfunt qui obfiftunt er inpeiorem partent interpretentur ; idea patientia opus eft. Vt NicodemS legimus non amaxis uerbis reftgt;ondiffèluda!is,itaiy’ nos agamus, inrebus aut diuinis out noftris.

tndomum.) Quaftdiceret,itadißipatueftconft. hum lUorum. Vide q fiidle momento conatus impioru irritantur.lllenondumprobedeftnderatChriftu,mox illi turbatierittquieti.Hoc etiamhodie accidit. Nec dubitemus de miftricordia dei : quamuis ftemantgen* tes, (Pfol. z.) tanKn in cœlis eft, quiirrifurus eft illot,

CAPVT VIIU Efusautem perrextt in mon tern oliuarumjSidiluculoitc rum uenit in templum^cun* dus^ populus uenit ad illu, ôi fedens docebat illos*

S^pius etiättt alids indicMi uoj^is, dupUcem tdtdnt Deo pldcere : theoricdin uel contempUtiuÄ, or prddi cdm, nbsp;nbsp;nbsp;in operibus conßflit. 'tiunciudin oportet ui^

tdm noßrdm elfe ociofdtn .Et uitas illds duos nequdqud feiungi coniienit. Cittandiu uiuimus fuper terrant, itd dediti fimits cotempldtioni,ut feruiamu^ tarnen proxi^ mo.Eiemofibijpf(uiuat.Etitaproxi)noferuiamt(S,ut certistemporibusnihilominusprecibusuacenwscrco templationi, gratias agêtes Deo pro beneficils exbibi tis, Abfj- diuinis uiribus nihil proficiemus. I taq; C hri^ fum exëplarproponit nobis Euangeli/kt. Docuitper totudiem,ue/pere in monte oliuarumperrexit. Cluid, ibi faóhirus,nifi ut more folito orareti non ut ipfepreci pus opus hdberet,fed ut exemplÜ nobispr£firret,mei mores ut efjèmus etiÙ nos conuertendo tempore débita ad C hriflu er oraremam necejjc eß ut infirmitaté no* ßrü agnofcamus,et à deo petamus, qu£ pofleapopula funt niinißranda. No opuseß ut multisuerbisexplice mus neßeio quid de monte oliuetf.quia no ob alia cau* famdcceßitChrißushuc,qutinquieteoraret. Etui* detis quod iterum redit ad pradicen, nempe ad opus^

Templo. ) vbi eratconuentus populi. Notebat in tenebris ety angulis docere, ny obfeurioribus locis : fedutomnesuideret, quàmnihil metucretPharißeos» Qjidmuis feiretmeditari ittos mortem eius,redqtt^^ inen eademfiducia, qua prius, y ideamus interim dili* gentiatH

ÏN EVANG* IOAN* tlt;T4. ^entiitm, quiaprbno mane uenit,id ejl diluculo, quod tendus doólrinjc etiam dptius eß.

Ontnispop.) Etidincontrddicentibus pontißcit t«î CT” fdcerdotibus zs-c. Ed qu^e fequuntur de inuliere adulterd, dpud qiiofdxm no hdbctur. Sed nihilpericuli efi in Hid leilione'.dlioqui olidpulchre cohierct,zj- qu£ fèquunturdnoliroin/lituto non dbhorrent. Kedit dd ilbtd, ut difcdntus dgnofcere inter Udrtds dodrindt. Es tidtn modutn iudicxndi hie uidemus, nc fimus tetnerds rij .Ki iudiccnt quibus commijjum eft. Neq; fmus [eue riores in puniendo eos,qui minus peecduerint.

Porro fcnbæôC PharifæiafFeruntad ilium mulieiem in adultcrio deprcben* fam : 0^ cum ftatuiflent iliam in medio, dicunt illi:Pi acceptor, ifta mulier depre henCa eft in ipfo fado, adulterium com mittens. Inlegeautem Moyfespraece* pit nobiSjUt huiufmodilapidarentur* Tu ergo quid dicisf

Prteceptores, CZ quotquot doccre uoluerint C hris pum,ne putent dbfq; tentdtionibus ftp ofte diu ofticio fuoftn^itndmcrChriftusipft udri-jsmodis tentdtus eft àftribis. Sequitur eniin : Dicebdnt tentxntes iHunt, f^prehenderdnt nutlierciddm ddulterdmdn hdc uole» hntfiMin ofttndcre [dndimonidm,fiexdggerdjftnt

peccatum iüius,^' manßictudmcm laudaffent C hrifi^ JNMnßC hrißum minus mitem coperißtnt in ßermone fiio, potuijßcnt uulgo perßuädere, ipfum no elfe uerunt Chrifluin. SiChrißus fimpliciterabfoluilfetmuliercH lam illnm oblutdmßitm dixifcnt contemptore legis. Si condemndßct, dixijfent ejje durum er manfue« tum. Certum efl,crimen hoc no eßepdruum.,ubi hoitti ties fidei fud- obliuißcuntur. Si Paulus C orinthium cara piticortatorc ,(juanto magis adulterui Apud Moßn uindiSki efl lapidationis, tarn adulteri quam adultérée. Sunt autë alia crimina apud deum longe grauiora : nä ßiritualis fupcrbia,er auaritia,nbnunquà intolerabia liorafunt .ïncarnalibus peccatis uidetur ejfe aliquid uenilt;e,propter infléblm carnem:in iüis autem nulla.

Pricceptor. ) Q«id de iUa pronuncias? quam fln tentiam firsi C erte M.ofes prrcepit lapidare talem. vi detis hic exaggerari crimen. I frf deprehenfa efl utnort poßit excufari. Adiunguntprteterea legem.

Supra dixi,quomodo tentauerint C hriflu, ut pofl fent ilium accufare, immanfuetum er inimicum legis tAofaic£:quandoquidem uidebant C hriflum nonnuna quam intcreffl conuiuijspublicanorum ; er etiam aua 'dijfentjfcorta Pharifeos prtecederc in regno cœloru, f;^flcile

Vßcikperfuadcbant fibi ilium earn abÇoluturum. Sei ebant Chriftum «o ejjeiudicein ordinarium, cuius of]i ciumde hacrepronunciare. Deinde cum eßent maio» ra crimina illorum,non erant tarnen memorcs,

lefus autem inclinansfe dcorfum,di gito feribebat in terra. Cum ergo perfe uerarent interrogarc, erexft fe, Qi. dixit eis:Q_ui ueftrö immunis eftapeccato, primus in illam lapidem iaciat. '

Cum tentaretur hoc modo lefus,principio memor fueratfui officij. Etfi omne indicium ftbi datum à deo, attamen non in mundum ixnit ut condemnaret, [cd ut faluaret. ludicum fitnüione fibeant ij guibus demon» datum efl:cateri à iudicijs abflineat .C hriflo tune aliud munus erat : debebat prtedicare, quod uenijjet ad fal» uandos homines. Proinde no decebat ut Chriftus ibi in dicaret'.propterea nolebat agnofeere fe iudicem. vnde Catabaptilla; indoili citant hunc locum, pro errore fuo defindendo. S i uellent feripturam omnem percent fere, inuenirentC hriftum feuerum. Quare non indu» cunt templum euacuaße, cz arbori maledixiße zje: Vultut cteteri à temerarijs iudicijs abfiineant,fed qui^ bus commijj'um efi id olficij,fungantur iUo fedido.

QVd,««« C hriftus no uenerit in hunc mundum, ut iHdicct,fed utfaluet,ut doceat,utpatre nut»

ttififlet: lutùei tarnen tentandigratia adduxerutitli mu ' Here in adulterio de^rchenfain, ej- accufarunt illam,fi fwtè indicé Chrißus fefedecîarareueUet. AtChrißiif nolebatalienomunereßingr.quamuisßt iudex omniti, taménonuenerat iudicare. VerumiHiquiaChrißiiUt indicé acceffèruntyexperti funt cum uerißimu efjè iult;H cem cordium, cui omnia arcana manißjhi funt. E-xeiii flofitC hrißusme aliud ofßciu agamus,qquod demait datum eß. Ne iudicemus cum à nobis non rcquiratur, Itainter fratres nolebatiudicare. Ita ne falutent in nia Crc. No nt mdumfit,fed ne mor a traherent^ne alicnii tiegocifsfeimplicarent. Pneterea incertueftquidnam Chrißusin terram fcripferit. Ç)ttidam, quodpeccata accnfatoribus, ita nt ipfifefecognofeerent .Alij nt me^ mores effent fui terreni corporis, ut ficdcterrenturah Kccufatione.Nam qui /eipfos peccatores agnofcunt,ßgt; file ahjs condonant. Arrogantia; fuperbia; certißbgt; mum indicium cß alios iudicare, nbsp;fignum quod fub^

lime de fe fentiat. Admonct illos etiam fua; coditionis-OportebatiUos admonitione C hrißi deßßere ab accn^ fdtione: fed non finebat inuidia, qua ßrebantur erga Chrißum: obfurdefcebantQ^exctecabantur. Perman fèruntigiturittterrogantesquidiüameruijfet.

Sinepeccato. ) C^uafi diceret: Plané crudeleseßs, tion agnofeitis nos eßepeccatores. Pt fiquidédeno^ ixntißimis iudiciu eß, nos primi omniti eßetis pleüen^ digt;

IN E V A N î O A N.' i5ff di .Mimifis cjliKoIwit indicitre cos grMtoribus peccatis e]Jè obrtoxios, «t fuperbi^, nbsp;nbsp;nbsp;alifsjjiiritualibus uitijs.

N olumus tMnen extenuate cjjc carnalia pecclt;itci. Sunt ^tti fumunt occafionë d^mnandi niagiflratusjquod nul ius inortaHum fit abfq; peccato,proptcrea nuüus poßit fungi iudicandiolficio. Vd ctiäm ägt;utuntur hoc diéh contra reges er indices, qui nonnunquam criinitùbus obnoxij (unt,er tarnen alios condemnant. Atqid hxc non eji fententia C hrifli : non cnim loquitur inagiflra» tui,fed ijsqui temere aceußabant apudfe .ImpeUcre Chriflum conabantur,ut alieno officioßingeretur. Ki «dmoncntur ißi, ne tarn temere accufent uel condemn ncrtt. Np« dicit,qui abfque repreheffiionc efl, ut Pault;‘ lus, cti'iyb.Knlss epifcopusfit,erc. ï^amomnesna^ ti ßimus inpcccatis,er quotidiepeccamus :crfià cri* minibus pleriq^immunes ßmus, tarnen uerenonpof^ fùinusgloriari. i. Io4n. t, Sidixm’mMspccMtMnino« habemus erc. Panels : heefententia cè ffieëht, quod an admoncantur ne temere acenfentffied potiusprimu feipfos emendent.Trabern in oculis,er ca^tcra.i^olife iudicare.Luc.fexto .lionpotcritquis eo loco omnia in dicia è medio tollere. Scimus niundum nonpojjè abfq; magiflratu fubßflere.Vt non abfque efn erpotucr tdijs rebus uiuimus,itanecmundnsabfq; magiftratu. Et ft iudex impius ftt,er iuxta legem indicat, eins fett» tentia ualida erit : quia non iudiütt utpriuataperfona,

fed utpublicicquiünuis dpud Deum non erit excufdtttS prop ter peccdtuin fauin ,fed grauius fubibit iudicium. Difcimus,ne[musßciles in carpcndis idijs. Sicut indi ^num cftuindicarcindicis officium, cum non fferisek élus, ucl inuaderc regnum per tyrannidem : itd midtq magis ne de internis iudicemus hominan,z:yfiicile and tondtizcmusiquid D« eft, quod quis peccarit in ffiri^ turn fttnilum. SuntnonnunquH conieâuræquicdianf fed nobis nihil certum eft: folum iuxta externa iudica^ mus.Cîuia cuM quis per occaftonem comunicare,miff ncordiam exercerenottet, e::yc. plané illi nihil dee ft, quantumconijcerepoffumus. Qui répugnai uentati crperftquiturlratreSjproftélà feipfum proditfuo ope rc:quamuis coriUius no iudicemus, opera tarnen often dunt iOum no effè nunc fratrem, fed membrii malum-Eratigituriuftaadmonitio Chrifti.

Et iterum fe inclinans fcribebat in terra. Audientes autem hæc, fingula* tim alius poft ahum exibant, initio fa* ôoàfenîoribus.

Secundo feribit C hriftus. Putant quidam quodedgt; dem fcripferit,qu£0'‘tntea,fortaßis nuncadiunéli poena etir terrore quodam:alioqui ad ftmplicë admonio tionem uix deftitijftnt ah accufando : fed cum inteïk^ xiffènt fibi imminere iudicium,etir Chriftu corda noffe eorum, utftrè EuangeliftA inomnibus, Chriftum, ut

IN E V A N G. IOAN. 1G7 Damt agnofcentem omnid, adducit, tacent. Proinde ttidtn hoc mirdcidum tattgud diuinum cenfendum eft.

Vms. ) aimirum territi fecum in confcientijs fuis, c/tMre illim accufaftcnt, cum iUi grauioribus pcc« cdtiseftcntobnoxij.

Abeunt vhdrifei. C hriftus ( ^uandoquidem ttuîlus fTdtabfq; peccatoprtcterChriftum) folus relinquitur. P.tMm adftabat mtfcra mulier male fibi confcia O'c.

Cum autcm erexifïèt fe lefus,amp;nci= minem uiderct præter mulierem, dixit ci : Mulier, ubi funt illi tuiaccufatoresc’ Nemo te condemnauitf At ilia dixit: Nemodomine.Dixitautemlefus-.Nec ego te condemno* V ade,0(: pofthac nc peccaueris*

Anfequam Chriftus ntulierculam dimittit,prius eandcmctiam examinât,cumomnes alijabijftentitj-periclitaretur mulier.

Accufatores.) Vides accufatores tuos eftè coftis fosinuUus tecondemnauitf interrogatiuediiiu eft.Eft quis qui te condemnauitf Difcas tu quid fit homo. Sene rierant:cumadmonitiftcre,cejfaruntabaccufatione. I^lftaigitur beneficium meiim,

■ Nfwo. ) Chrifius nolmt ctiiu[fgt;i4}n autoritätcnt tmmittuire.Noluitilldm ablbluerr fimpliciter : quierit an fit condemnatd. Sifuiß'etä iudice condcmnatducl ab iüis,non(ic fimplicitcrabfbluijjct lüamChrißus, Acatßdtd quidcm jùit,neq; condcmnata. ; ideo C hnfliiS dixit, non ero ceteris durior, udde, ne ampliuspeccd. Hoc eß indicium C brißi, ut ceßßemus dpeccdto. Htcc eß pxnitentid, qudm huic mulieri pri£ßribit,ut reßpi fcdt.Dixeritquißidm,in!poßibile eß nonpeceare bo^ minan .Sedne pecceinus ,utdcßt locus uenite : enitd* tnurommbusinodisut innocentißimc uiudinus: morä tißcemus membra qu£ßtper terrainßmt .Chrißus no iienit condemnandi gratia, fedpotius nos îiberandi. quot;Vnde bona ßieseßpeccatoribus. Nam ß etiam huic adullerlt;e annumerati ßcrimus, conßdamusinmiferi^ cordiam Do;©- nos ß à peccatis ceßfauerimus,dd Df* tanq^ conuerterimus, non condemnabit. Kucufq^ hiße rid de adultéra mullere, qute à plerifq^ creditur ejji ina firtd, tarnen nihil indignum in haclegitur.

herum ergo lefus Jocutus eft ilîïs,di* cens : Ego fum lux mundi. Qui fequi^ türme, non ambulabmntenebris,fed habebit lumen uitæ.

Rejßicite initium huius capitis, ubi legimiis Chri^ ßum mane fàihin templumeße ingreßum.M.oseß C fcnjîi undecunq^ dccipere occaßonem, ut qui uedta* tisdui^

1 N E V AN G. I O AN» i68 tîj Midi fint^ prouebantur ad tnaiora. C «ra iam oiirt^ tur fol,fumpta occafioe à luce lt;pue irradiabat, oflmdit fe ueratn lucem ejjè. Sicut alibi ad pattern ceelefîem, ai aquant uiuam,ad nuptias: ita hoc loco ab irradiatione lucisucl folis. Etpoterit interim iUudetiamcontigi/fe de inuliere adultéra. Abfq^ dubio etiam Chriflus multa alia locutus efl,/èd EuangeUfta, nofler folumpragnan tioresfententias fcripfit.

Locutus, ) Vt Jùperioribus diebus manififlttuit fe, ita nunc quoique abfque ontni metu Phariftorum li berelocutuseft.

Lhx. ) Egofum uerusfoî.Omnes teneiiturdefide no diei, Grauißimumefl federe in tenebris:multogra» uius federe in tenebris mentium ,idefl, in erroribus, ignorare Deum,nefcire difeernere inter bonum zy mtt Qm.ïta homini dignitascius furripitur.Nihüfuperius in homiite,mente.Veritas luci aßimilatur.Veritas funt ttuanbonum.Cognitio ueritatis utique habendapro fummo bono.T.oan. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efl uita atterna crc.Planè

Sequitur. ) Q«t i» tenebris errant, offindunt in Bo£le,impingunt in lapides, cadunt inßueas. Sed cui efl lucema uel lumen, quod repeHit tenebras, ille feett» rus ambulat. St quij C hriflum cognoueriter ambulaa tierit in pra:ceptis cius,is habebit uerum iKmcn, lt;3quot; «f fentiet incommoda errorum, cum edij i»

Mf. ) ïd ejl, prtccedentcm iüam lucein. ïta eeßit an^elu! in columnspopulum ïfraël cxeuntem cx Ae^ypto.Tc.rat columna igiiisper noëlcnt ad lüußran^ duin exercitum. Sic C hriftus nobis angelus eft, quein fiqui debemus, qui ducit in uitam æternam. Paftor eß ttoßer'.decet ut oues pa/hrem fequantur. C^ui agnitio neChriftidffecutißicrint,poff'untdijudicare.i.Cor.i» Spirituaïis oinnia dijudicat. ï^ecejjêutluxifinin cordi bus irradict,netemnacoelefiibuspra‘ponemus. Nilt;= fciï pneftrendum Deo ■gt; nihil diligendumfurpra deunt^ Ex obedientia Chrifli difcimus,quomodo debeamui étiain nos humiliare. Apertißimum teflimonium Chri ftuin Deum eße. Pater lux ,ßlius lux ,ßgt;iritusßanihn lux. Vtßoltotumorbemilluminat,itaChi'iftus, loati' t.NuOa uero cognitio efl abßque C hrißo.

Dixerunt igitur Pharifçi ïlIitT u teß^ monium perhibes de teiprojteftimoi« nium tuum non cft uerum.

Ecct iterutn noua contcntione Ph^mfieorum, qux tarnen lt;l ßcopo noßro nequaquä abludit,nempe de diju dicationedodrinarii, de qua nobis ßermo eft. C cnßent autem Pharißei, omne teftimoniu quod quisdefe ftrt, deftviflum efß: quaßi dftiiritu gloriationis proftafed» tur. Sicq; Chrijli diclum cofittare nitebantur. Plane ni ft Chriftus ftdftètfilius dei,peccalftt,Jt hoc de fe dixift

I N E V A N G . I O A N. Ilt;?9 ftt. Sedtteceßsßtitutittudde fe diemt cum lumen efe fet.lttProuer.leginius:Laudetteosalienu)n.Seipfunt läudare infpientilt;e fignu efl, nifi ntjgna neeeßitas uri‘ gfdt. I tit z.Cor.it.PrfM/Kj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocat, ubi loqui

tur de dignitatibus fuis : coailus tumen erat propter pfeudoapoflolos, quanta paßus e/fetenarrare. Alio^ qui ubi neeeßitas non urget,fignum efl philautilt;e. No« ftra neeeßitas hoc ualde poflulabat. N ón«e fol poterit de fc perhibm teflimonium quod fitucra tux, abfquc omni fufliicionefita C hriflus poterat dieere orc.

C Hriflus doccns in templo, bonis Qf malis loqui^ tKr,no tarnen idem omnibus apparet. Alijenint muItMtn confolationis accipiunt ex uerbis eius,alij etii ofjinduntur. Ciuid gratiusdicipoteratpijs, q chriflu fflè luecm mundi,per quern ipfi illuflrarentur,flcq; illu jirarentur -, ut uitlt;e aternæ fimnt participes f Ver«»« Pharifei etiam hocdiiflo ojflnduntur,quiachrifluin iiefcicbant:dicunt,teflimoniu nbsp;nbsp;nbsp;quod efl, nemo fui^

ipfius idoneus tefliseft .Plané fummaimpudentiaeft gloriari, nifi coaéîus .SedC hriftus ob idfleit, ut certi efftmusChriftumeflepromiflum. Quis recepijfetile lum,fife negaffet minimo uerbo eflefilium Det?

Rcfpódit lefus amp;nbsp;dixit illts : Et fi ego teftimonium perhibeam de meipfo, tie rum eft teftimonium meum, quia fdo

Ca.VIII A N N o T. IOAN. OE C O L»., unde ueni,amp;' quo uado. Vo.s aût nefd^ tis unde ucniOjamp;S quo uado^ Vos fee un dum carnem ludicatfs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Tide digni ßmt ez uerace^hi, qui reruth fttaritni optime confeij : qui ucro ignari rerum, nequaquaWi lam Chrifljis cum optime noffèt à quo receßijjet, idea-dignißimusßde. Txempli gratia : Si à rcgeueriiret att nosIcgatusquidam humili ueßitu,cumalijcontradi^-ccrent ob hmnilem ueflitum, nihilominus iÜe ßciret eu*, lus mandata adeffèt : ßciret etiam quantum pramiutrt promifßumdiii^gitimcmunereßuoßngeretur .Cluod fi ße negaret eßße legatum regis,utiq; teßimonium illiut ntultumprtcrogaretlegationi.ltacumChriflusmilßui ’ àDcodicit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;|

'Etßi.) iduosplanèignoratis.t^aMmàtleichati tatem ignorabant ïudiei. Sciebat ße exiuifße à patrep propter charitatan erga humanum genus, ut nosre* dimeret : quid ßibi mercedis repoßitumßtt, O“ quantut fruihis,nempclt;piod eßßet adorandus cum patre,ü' eccleßamßuam colledurus,crca;tera. Solum ludd externam carnemßße£ktbant,quia Chrißus eßuriebati comedebat, ztre. omnia patiebatur ut nos homines: neque illi latentem in ipßo perpendebant. diuinitatent: igitur iudicium lüorum erat plané uanum. Si illaaiti maduertilßent,quö uocaret etiam inuenißßnt, qult;epr? pheta; prtecedentes docuerant.

I N E V Ä N G; I O A N» 170 Ego nô iudtco quenquâ, porrô amp;nbsp;fi îudïcem ego, iudiciû meum ucrum eft,

Itd miilo conÎHrtgcrf hte c uerhd. Ego «0 ilid.td efl, ttfi ego iMamp;di'f m,K£T«)n iudicium iudicdretn :Uosqul dvm iudicatis fecundum carnem ; ego mw licet poßem (Imnesiudicdre, tarnen noniudtco. Non ueninuncin ntundum, ut iudiccm, ut potefla,tem lt;tpâtre traditani déclarent,ut po/ihacfit^rus [um:cr firedderem uni^x cuique pro meritisfuis, uere iudicarem.Vel : Ego nuis lum iudico {ut cohiereat fuperiorî ) id eft, non glorior in meipfo. Sed magis arridet prior ftntentia.

Quia folus non fum, fed ego amp;nbsp;pas ter qui me mifit. Qviin Ôi in lege ueftra fcriptum eft, quod duorum hominum teftimonium uerum eft ♦ Ego fum qui teftimonium fero de meipfo, amp;nbsp;teftimo nium fert de me qui mifit me pater.

Nihil arbitremur efte ftuperftuum quod gloriam Chrifti manift/htdicet uideaturhic ingeminarc uert lgt;a,ftd nihil abfque utilitate.

- Soins.) Vos exiftiinatif meeftehominë purttntî t7 quales uos eftis.non fum folustne iudicetis igitur fes cundum externum hominem,fed ego fum Cf pater qui qui me mißt .Noeß intelligendum more Patriftiaftias tlorum.De hoc ororr lege Attguftinum in 8 .lorfn, c4*

pite. SdtteflimonifhabctnusdemifJbfiko.ïo.j. Sicdi lexitDeus mundum.Et: Proprio filio non pepercit deus, fed pro nobis omnibus tradidit iüuin. Similiter in Jordane pater teflimonium perhibuit,^^ in monte Thabor. Cauendum tarnen omnibusmodiserit nobis, ne perfonam iüam feparemus in duas:perfonam inquâ C hrißimel naturas confundamus in Chriflo.

Duorum.) ïdeft,habeturfidcdignum.Pieritafi menpoteß, ut duo homines mcndaccs ßnt, cr mulM etiam millia : fed ad condemnandum aliquatt,fi iudex per teßes inßruäus O' eruditusßierit,potait duorunt hominu teflimonio confirmatus,fententiam firre con^ tra aliquem. Ita ubiquelex nihil uoluit, nifi quodfatis tnamßßatum erat,condemnari.

Egofum.) Chrißusdicit:Ego,0'e-Qtlt;andoqtä demh£c loquor uobis,0'plt;tter uel ipfa diuinitas,i qua miffus fum,qua: in me habitat,per ipfa opera tcfli* moniumperhibet de me. tnfià:Cluiuidet me,uidet CT patrem. IStimirupropter opera qua: diuinitas in Chri* ßooperataeß.

Videtecraffasmentes luda:orum : cum iUe de code fh patre loqueretur, illi intekigebant de loßph corna* tipâtre : ut hodie,fi quis de teterna generationc C hrifk apudludaos loqueretur, ï^on interrogabantdedeo. Ut inßa.l gnorabant quod diceret ipftspatrem Deun»

IN E V A N G. IOAN» I7i Melt;]jcog«o/cc6»(«t««nc. Erantigiturcraßiores. quaßt diccrent:Tu cs tcßif unus, ubi efl itlius^ Fortaßis etidnt hnc mouebantur ; Duorum teflimonium . Pro/rr ahum hominem. Sed erat argumentum à minori ad ma ius. Si duorum bominum teßimonium uerum eß, quan tum hominis er Deituel patris er ßlij ut nemo poßit reßüere. Vnde hoc plané aüudit ad id quod dixerat, bominum duorum teßimonium uerum eß. t

KefpöditlefuslNecß me nofl:is,necg patrem meum, St me nouifTetis, Q(. pa* trem meum noutfletis»

Iud:ei putabM ße belle intelligere,qu£ C hrißis di Xerat,firtaßis utßemerent occaßonem accujandi C hri ßum,qui tanta de fe diceret.

Nc^j rac.) Craßam mentem argiät eorum. Co« gnoßcereßlium, adßrtcognitioiKm patris, ututeißim cognitio patris, cognobilê/icit filium. Ciuifquis tgno^ rat quanta charitateChrißis apudnosegerit,isplae neneq^charitatempatrisagnoßet. Qjii autemChri ßum uere cognouerit, quod ille prop ter noßram ßalu* tem uenerit, is acceptoßgt;iritu Deipatrem agnoß:et. ll lo non cognito,impoßibilc eß patrem uere agnoßere, ltaneccßumdcßierare,quibus filius ßnonreuelaua rit. Erf peccati grauitas ,utßmper terreat hominem, nepoßitßbi beneuolentiamaDeopromittere.Ciuid pro peccatopoteß homo dare,etiampro minimofpot

.lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y j

Ca.yiii A N N o r. i o a n. oe c o l» ne ob oculospeccatum,uenit iußitia, maicftas Vbi autem Vei benignitas cognofcitur, quod Veusbe ne uult humano genen,qtiod filiutn Deus mißt in muil dum:,Z^c.ibi uerc cognofcitur pater, eiusq; mifericoï^i dia. Otnnia in Deo incomprehenßbilia ,fed funt qiuef dam nobis reuetataperßliuin.

Hæc uerbalocutuseftlefusingazo pbylacio, docens in tcmplo, ÖC nemo apprchendittilunijquia nondum uene rat hora illius»

•Verbaiüaplenamagnalibertate, dicere ßeeßiß* lium Dei,lumen mundi, e:^ priCterea ludlt;eos reprehelt dere, quaßi Deum patrem ignorent, quod fumme eos tnalehabuit,namitaconßrebanturcumpaganis.Gaa Zophylacium,locusubithefaurireponebantur. Erant quccdam.-edicul£ parata; in hoc, ut thcfaun eccleßiC micreponcrentur,creratlocusamplus. Abundabant niultapecunia,utin. 3. Machab. V lofcpho apparet. Inlocoillomagis publicolefus docebat. Videte,uix aliud myßerium maius,quamleß{m eßeßliumDei. Hoc non in angulo, fed in templo confirmabat teßimo nijs-Honpra;terea cenfeiidumeß,quodfoluitt pauculaiflauerbadocuerit.

HuUus.) Etiamhocintermiraculaponit,cM fonjfirauerintinmorte ipftus.Tantamaießasiüius.

IN E V A N G. IOAN. 172 Voluit cnim Chrifius non quando lud^is uidebatur non,jcdqiMndo(ibiplc(cebut. Scdpo/lquaiu fftisdo ciùjjèt, tunc 4cceßitJßonte ud mortem.

' Dixit ergo iterum il lis lefus; Ego ua« do amp;nbsp;quæretis me, ÔC in peccato ueftro 'morietniniiquo ego uado, uos non pos ‘tcftisuenire.

SieutChrißus4nte4iucund4prcedixitpi}s,ititim^ pijs quOque grduia minatur : ficq^; priedidt mortem,ut dlijs cohcercMt, ut prius. C crt«)» eft ludicos dlU quid dttentdftcyuel ud minus hoc in cordibus concept ft ft, quo modo appréhendèrent eum.undecogitettionit bus eorum, quia C hriftus arcana cordium faebat, ret ftiondit.Cluaft diceret : Video qua; fit mens ueftra,cua pitis me apprchendcreiftd breui ftturum eft me mori, ftd maximo ueftro mala. Non uultisambulare in luce, ambulabitis in tenebris, nbsp;nbsp;nunquam ad earn gloriant

tios uenietis. Supra eundem moremloquendi habuie ftisiEgo uado Z7C. Eiixieftfe ftrèproucrbialitcrdidu. lnterftrithic,lnpeccatis. Non folumdicitftmoritut rum, fedpr^dicit luiaiis ipfum ad mortem quarenti« bus fupremum exitium.quaft diceret: Vos etiam morie mini,id eft,in maximam ueftram pocnam.

Nonpoteftis. ) ita Chriftus indicat ipfts, quod ftiat arcana cordium. Exfolo hocpoterantcognaftet re eum ftlium ejft Dei, Nott eft quod qtuefterint Ç hri*

Dicebant ergo ludæi : NS interfidet femetipfum, qui a dicit, quo ego uado uos non poteßis ueniref

Supra aliter expofuerunt hoe uerhum : fed uidetii hic nolfe illos hune fermoncobfcurumdiûumeffedt morte. In -j. capiteadmonui, quiafemperfimulabant fe non ejfe homicidas, O'non quarere occidere Chri* Pum:dicebant,d£moniu habes oc. Pulchre hic conié nbsp;nbsp;nbsp;'

peccatum eß deßgt;eratione, qua quis ftbi uitam abrunt^ pit uel laqueo uelßrro,omnibus modis mors ilia deßr* mis. Taie quid de C hrißo tdijs inctdcant. qua ft dicantt Hon eß mirum ut cLemoniacus Ule homo feipfum tan* dem ßrangulet. itafolentin peßimam partem ea rapt re,qui funtinimici ueritatis.

De dijudicatione pirituu nobis potißimum fer* mo eß, ad quem ßre omnia qua: hic dicuntur, rcßrripojßunt.PoßumusexTpißola Ioannis duas ra» tiones cognoßcendarum dodrinaru ofßirituumtx»

IN E V A N G* I O A H, I7i cerpen : ttempe cds qult;e ßdem inChrißum teßamp;ntur, tomq^puram: deinde qiMctiam charitatem fdpiunt. Edßkm notas licebit ex dominicisuerbis colUgere,not entm plurimuinducitChriflus adcognitioncm ßdjp» ßus,utcredantusin ipßtm: quæuera iUuminatioeß: ipfe lux efl mundi. ïuiLei autem qiàd puro {piritu Dei alieni erdnt,huic doélrinæ perpétué contra^cunt, irti dentqi Chrifluinipfunt.Vndepoflremo loco eo demett tbe Chnflum ueniffe dicunt, ut uelit feipflim occidere, cum infinuaret obfeuriore modo fe iturum,quo ipfl non poflent ire. Hoc autem, ut dixi, dolofe egerunt, ficuolentes celarefanguinarium fuum animum:ndin Chriflus taxaueratinuidiameorum,quodplanedliet! ni à charitatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejflnt. Iu rurfus accufandoChri

fiuin fimulant feefji innocentes. Cluia igiturinflgni iniuria ajflcerunt Chriflum,reprobat eorum iudici» umßdßim.

Et dicebat illis: Vos ab tnfernis eftis, ego de fupernis fum » Vos de mundo hoc eftis, ego non fum de hoc mundo»

Vos, inquit, fitjpicamini medelirum, qui me uelint occiderc,(^ fic audetis me inßi,mare : quod plané tefli« monium dat cuius flgt;iritus eflis. Vos ex inflrnis, id efl, mendaces cr uani,mundani, talcs qualesprotulit mun dus ifle, alieni à diuina ueritate : quandoquidem talia audetis loqui,finguinari/proflâà eflis.

Ex fapernis.) ïdcft, longe alius fum, non (km lU nus,qu£dixiuerafunt : neque affèélibusiflis temnis obnoxius fum,(luemadmodum uos.in eandem fenteip tiamquodfequitur, tendit.

Exinundo.) ldeji,uoseftismunddni,qu£ritis quæhuiusmundi funt,nihil cœlefkffeSlntis.ld non trit ittieUigendum, quafi C hrijîus non e liant habuerit iutnanam carnem : nam ordifcipulis dixit, nos non eftis de hoc tnundo ; id ell,quod non fapitis quiC mundi fùnt. Qjt^ nihil cogitant quant diuitias, fwtitudinem, lonÿtudinem uit£ zyc. iUi ex mundo Çunt .Vult dice^ re : Ex cœ/o ueni, cœlefis fum, cœlejkm etiam uit4nt afjèro. Gefl^uiinusimaginem primi hominis A.d£,ge^ femust^imaginem coeleßis,ut meditemur£temant iatam,O' alienifimus àperuerfis ajjvâibus.

. Itaque dixt uobis, quod moriemini in peccatis ueftris.Si enim non credide^ï ritiSj quod ego fum, moriemmi m pec* catis ueftris.

.Eene igiturdixi fuprà,MorieminiQre. quando* ^dem ex mundo hoc eftis,or non creditts in me,ideo teanusjj)iritus uefter. Videtis infidelitatem ejfe (oufant mortis. Vbi igitur deßderatur uera ftdes in C hriftum, certum eft uanam eftè fapientiam,lfiritumq; ilium relt;t Jprobandum. Exponit nunede qua morte locutus fit.

IN E V A N G» IO AN. .174-btme,utfuprd,halgt;ebituitatnietcyndmAtaftnciJh.fio ducia, etiamfi dbundaremus alijs operibus, efjitnui mortui,quid nuUdj^esfdlutis non dgnito C hriflo.

Poft tot mirdculd, poft tdntdin doârindm erdftu* li ifti de C brijfo ddhuc h^fttant, quifttdin fit : cum tdii men idmCbriftus indicdftet eis qui/hdtnejjèt,fe efti lucent mundi,mift'm dDeo pdtrc.cr dnteu filium dei fe nominduit,!^ decreuerunt eum uelle interficere,^ nunc quierunt. Nrfm nibi7 tn ifthominibus prêter do» lum z^ftdudes uidemus. Si huinili O' lt;i»idd mente in» terrogdftènt, utique cognouiftènt. Videntur htec non dbfque fdrcdfmo, id eft, irriftone diikh. qudftdicdnt: Ciuem teipfumftcist Sicutindlijslocisægrefrrebdnt, quotiesfudmgloridmperoccdfionemprtedicdbdt,di» eentes ftliuineftè ftbrijofdtis cognitds cjjè fororet eiusùtd hoc loco per contemptum dicunt,quis es:ut in^ terim cognofcas fuperbos iUosJ^iritus.

Eçdicit illis lefus : Sane quod uoc bis loquor ♦ Multa habeo quae de uobis loquar ac iudteemifed qui me mifit,ue* rax eft: SC ego qux audiui ab co, haec lo quor in mundo.

(^iddm exponut principiu illud kxt« Tltii «f-proproftâlà ; id eft,indigni eftit tdltM doilrùtt^

potimdigni codcmnatione. Et hoc belle conuenit cunt diéh Pharifeorum, qui dicebunt, quis es tuiquia irri* debantuitamDei.ApudGriecosconfirmdntisell.Plit nèitdcjlutuobis loquor. Quidamqu£runt,quomo^ do filiuspoßitejjeprmcipium. Certe fidedeitate lo^ quimur,non minus principium eft quàm pater tpfe:fed hic non eß ßermo deiüare. Alij exponunt utrejpon^ deatinterrogationi-.quises tuißquidein dicis, morituri fumusinpeccatis, nift crediderimus in te. Sed dixiper contemptu potius exponcnda ucrba ilia. Si quis autem aßirmatiue exponat^ K fum qualein me antea prædica ui,luxmundi,panisuita;:principio,id eft,quod iam an teadixi, idcertefum:non erraret. Sedpriorßententia melius conuenit: Quis es tui N ««c C hriftus indicat eis quàm graue fit ita impingere injfiritum fanôhim.

lAultapoffum.) Habeodeuobismidtaloqui,id eß,pofßtm.IAercminiprofidiö ob ueflrasirriftones,ui uosaccufemapudpatranmeum,cr iudicem. Pojfein iudicareobuejiraminfignem contumeliam: fed isqiii me mißt crc. Id efl,cgo quidem pojfum,fed fcio, Pieus non relinquet inultum .islocutus per Nioyfen: Qui no fufceperitprophetam,exterminabitur.Deut. iS. Pro ßüo retribuet unicuiq; pro meritis fuis.

Etego.) Equidemnihilalienumadfiro: nihilalif tld quàm quod fidelißimum legatumannunciareopor tcbat, ca loquor quie ab dlo ai^iui, quod maxime oin« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;niunt

Ilium gdudcat fideinme,utadiplumpermededucdtgt; mini. Tranflulit omnein fuain cjjentiam in nie, pote^ flïitemz^dignitatem. Non efl aliud nomen fub fole in^uocrc.

Hicclocjuor.) Verequidem loquoripoßemuof condemnare, quandoquidem male a^äos uos uideo. nbsp;nbsp;nbsp;lt;='

}ßiex bis uerbis non cognouerunt t^c.adeo infixé fuis opinionibus, nbsp;nbsp;nimiumplacebat faliuapropria.

Supra, Vbi eß pater tuus f produc ilium, ut tcflifice» turdete.Carnalem patron cogitabant magis quant ccelcflcm .Vnde declarauerunt fe ejjèplané craßos non intelligentes.

Dixit ergo iilis Iefus:Cuin exaltatie!» ritis filium hominis, tune cognofeetis quod cgo fum,amp; quod ex meipfo facio nihihfed ita utdocuit me pater, haeclos quor.Et qui me mifit,mecum eß. Non reliquit me folum pater, quia ego facio femper placentia illi,

Verba iÜafonant commiferationem quandam. Vi deo plane uos ignorantes diuinarumrerum: tune au» ton melius incipietis fapere, quando cxaltaueritisßliu hominis, tunc^difeetis quod ego ßm. Hoenonojn«

Tiliunt. ) Vere inde liccbit pernenire ad thefM^ rum fapientiæDeiyUnde apoßolus gloriatur [e fcire lefum, eumq- cruc^xum. A crucec^requie eins ex* pit gloria eins. Refurgens à mortuis ofhndebat immett f:i.)n uirtutem.Dejpicicbant autem C hrißum,ß?effttrt^ tes carnem eins, male feruabant in memoria mird^ cula,qucepaulà ante geflâ erant.

. Ciuod ego.) Calum or terra teflibanturCbri* flum ejje ßlium Dei,ßed potißimum reßoreHio. Pater nomenßiper omne nome deditei:,ut omnis lingua etc. îam cum adhuc haretis in externa carne^uideouoi infiriores,mittam ßinlum meum,ut ßtisaDeodoa ili. Putatisquodßm uanus, meipßim iailem gt;nbsp;gloriam tneam ebuccinemf nihil à meipfoßcio, pater ita coma mißt ut populum ad coeleßia gaudia tratisßrrem, (T ddaliamuitam.

Loquor. ) Vt dedit mihi mandatum, ita loquor. nonßtntmeauerba. Anteapater promißeratperproa phetas. Propheteeplerunq^docuerant,qu^ztr Cbri* flus docef.eapropter nihil tale ßtßiicare oportebat. lamß dijudicarcßiiritus uolueritis, nihil adeô condua iet, quàm meritum Clmßi er dignitatem optime no» fcixiira eius cognitiönem uix fieri poteß,quin errorei uobis imponant. Vnde nonßußrahoc locoiüudinfe» ritur. Rcpetit qutc fuprddi^ ßtnt,vbi pater tuus.'

î N E V A N Gi I O A N» 17« V.^ßgt;ondet ad hoc Chrißii!,Ecce mccum eßpater,nofi al)efl:non loqitorde carnaliparente : tsmecum efl,ont nem fuam uirtutem crdignitatem mihi ab tetemo co«i municauit,eiufdemq; potejhtis cum iüo fum.

Eton.) ldeß,nunquämedcftituit,nihilabfq;Sbf ßcio, ut jim illi cotrarius, ut uos fujpicamini. Ita iterS pulchre déclarât cis,quomodo patrë habeat caleftem.

Qua^iUiplaeita.) ldeodieit,paternonrelinquet me,fedexaltabit:,qujeretgloriam meam. Itauidßim^ pater omnia déditßliOifilius per omnia nosadpatrent duat,iubet patrë adorari in ßgt;iritu crueritate, Dfogj honorem dare. Plt;jtcr teßatiir hunc ejjèdileâiimfi» Hum,per ^uem reconciliationëm accipimuszyredems ptionetn, quia pater uolebat humanum genus redimet re per filium fuum.Verhoc quod fàëîus eft obedient ujque ad mortem, oftrndit je ejfe patri objequentiftit mum. Sichdcunicarationeinnotuit nobisftanmudei benigmtas. ïacitigiturquicpatriplacent, PatenmU uitamnoftram,non mortem.

imtiMTO ftdei potiuseratq perjè^ jides mClrtv Pum,quia iam irridebant Chrifliim commifer.antent ftbi.Varius populus in hac turba eft, quidam exajj/erjl botttur, quidam conftderabantmanfuetudinemChri» fiftefe humiliantis, Qf non rependentis par pari.

) ld eß,fe exaltdto aliquando uen^ t(m ad cognitionem fui : iam non ejfe tnirum rique noncredant. Quidputas credidiffe ? Hoenemgt;f pe, ßiturum aliquando ut potentiie futeprolaturusef fetmaiora figna. Nam alias pammerediderunt. Sed quantulumcunq; hoe fernen erat,probatur tarnen deo, ut in Nicodemo or Regio. Chriflus femperßuet in^ firmamiflam ßdem ut adolefcat tandem ,Grut meliuS ipfe cognofcatur. Credebant diiliseius,fieri pojfiut Chriftusmaioraoperaexhiberet.

Dicebat ergo lefus ad eos qui ctedb derant ipH ludæos: Si uos manferitis in fertnone meo, uere difcipuli mei eftts, ddcognofcetis ueritatem,óifueritas li^ berosreddetuos»

fumpto regno camali,O' fi liberos ßre,Qr itafiéîe ere debant in ilium. Sed flatim C hriftus abradit hanc fußi ciancm ex mentibus eorum. quafi dicat ,Neß)eretis ta tem libertatemcarnis. ïta pulchre incipit differere de ffirituali libeTtateynefeducamurafitlfisprophctis,qui Uliamlibertatcmfomniant.

CHriflus docens fuam duinitatem ztr gloria tune tandem reilepo/fecognofciycumexaltatus in

î N E V A N G. I O AN. 177 cruce fiierit,dixit:Cuni cxdltaucritis filiu hominis etc. Anted ïudais ßcile imponebat humam'tus C hrifli. A« g«o«fr«»t(t«tanC/?nyÎK))i pojlqudmdmortuis refur rexit. Porrôfily huiusfeculi,quorummeiisobtenebr4 ta efl,de regno C bri/li male loquentcs,/cmper îibertas tein carnis quim ljgt;iritus l'e£bintcs,ut ludai regem po^ tius gloriofum expeéla,nt,quÀm redemptoretn aniindu fum. Cluandiu enim uerbum erucis non ngnofeunt, tandiuneci; gloriamChrifli.Çiuiddm credideruntin Chriftum, fcilicetßrinonemChrißt uerum eße,pro fuofenßi C hriftuin exaltdtidum,non tn cruce, fed alias glorificanduin, ut etiam fill/ Zebedei. ilium errorent nunc de cordibus eoruin au/erre nititurC hriftus,^^ ex imperfidis difcipulis perJeShs reddere ßiidet.

Dicebat.) VariosdifcipulosChnftus habuit : ni dicit altos fire ueros difcipulostunde indicium efl quofi dam fiâitios cffe,qui ad tempus credunt,z^ in tempo» re tribulationis abfeedunt, neq^ perfeuerant in finem. Id efljdixi uobis fermonem,nempe me exaltandum : fl uerbum cruds intellexeritis,crperfeueraueritis in hoc fcrmonecrc. ISIamper cruceChrifliredemptifumus, Cr indepotißimum fides noflra confirtatur. Refiro il» laadproximum fermonë quem iam dixit.ld cfl,Si co» mendatißimu fùerit uobis uerbum crucis cr exaltatio» nismeie,tuncueredifi:ipuli meieritis. Videtis utexi» mit èpeâoribus lüorumerrorëorfufliicionem illam.

C ognoßetis. ) Hac ratione licebit ad ueritatcm, tetcrnam uitam, cr ad ueram libertatëperucnire. vos expcëhtis tempor aria,liber täte corporis magis quant animorumtßed ßußranea eritexpeëhtio ueßra.

Veritas.) ideß, tuncuereliberieritis,ßidbeneß ciumaccipietis ex mea exaltatione, ut Uberißtis ßttt^ ri: liberabuntur conßientilt;e ueßrie d grauißima captß uitatepeccati. ïterum doürinamChrifliàperegrina doëlrinapoßßmus agnoßcere.Doilrinaquie non eß C hrißi, ßgam crucisjße£kit: proinde non eß ibiuera libertas.Paulus ad Rom.dicit: Si àpeccatis libni (lißrui z^c.vndehiec libertas f non aliunde, quamß femtonein crucis nouerimus, tune habebimus ßdenit er poterimus clamare abba pater.

Refponderüt illüSemen Abrahæ fu mus,nelt;^ cuiquä feruiutmus unquam: quomodo tu diciSjhbcri reddemmi?

Qu am tu polltceris nobis liber tatemtlamapparct qualis iüorumßdes ßerit,quidßerauerint,quidq; créf diderint. Speibibantßuam externam nobilitatem, gto riabanturßepatrem habere Abraham, quod er Ioan» niobijeiebant. Seruierunt Aegyptijs, RabylonijSjAf» fyni/SjC omnibus gentibusfirè in circuitw.er co tem^f pore erant captiuiR.omanoru,quia ßuum pneßdent Kotnanum in Hierufalem habebant : quamuisliberiot iHorutn

IN E V A N G. IOAN. 178 illorum comliiio.gtaifi aliorum Icruoru: dicunt tarnen impudcnter -, Nulliferuiuimus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mosefl ßlioru

hidus fcculi ut etià ca qult;e no poßidentßbi arrogent, üuüi.) Sanè ntanififlumßitillos ßijß:ßeruile5, lHiaJpirabantad libcrtatcm,idcoChrißnmpetebant redcmptorem, ut ab Herode or R.omams liberaren^ tur.Potuiffènt potius hoc obißere: Dicis tu nosnon habere libcrtatcin er ueritatcin f t^um lex noßra uera non eßt ^^ónnc Maßes bene dixit er docuiti nbsp;nbsp;nbsp;Hoc

non répugnâtßcientice legis Moßaica. Pieripoteß, ut guis IcgcMoß ßciat,erea interpreteturqu^apoßoli ßcripßcrint ; ßi non doéhis 4 domino, ueritatem cognoa feet minime. Hoc no attenderunt, utpotc negligentia^ res,inßati:erpro ignominiahabuereßeruosße eße. Ex AfcMbJî Ulo nobilißimo ucnimus, tu loqueris quaßi adßeruiles.tn Hiere.ßmilemfententiahabemus : Nun quid uernaculi ßumus f Kd gloriantur in nominibus pa^ trum ßuorum, potius quam uirtutibus. C hrißus uult ut fide er charitäte imitenturpatres.

Refpondit illis Icfus: V crc uerc dico uobis 3 quod omnis qui facit peccatum, feruus eft peccatt.Seruus autem non manet in domo in æternum, filius ma« net inæternum.ftacßfiuos filiuslibc* ros reddideritjuei e liberi eßis.

Qkm de uaM nolilitate gloriantur, O' igtiordiSt fuam iniferiS.,Chriflusexponiteis, quießtgrduißiin^ fmatus, longe grauior nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Acgyptiaca o Babylo*

Serutis. niorumßrnax. ïsua oferuus eft, qui 4 peccato captif uusducitur,oobßequiturpcßinnscocupißccntijs:quic quid ßitan ßuggefferit -, concupifeentia diibucrit, hoc rnoxßciet.Vosiam efli!peceatoi'es,OM paeui-.quit ritisnieddoccidendum,0'tdnt4 inuidid cflispncditi ut dcßit locus conftlij:prlt;ieudluit enim pcccdtü. Q« i igi turße peccdto obfequitur, quomodo potefl gloriari dc libertdtefpeókrd ueftrd cdptiud funt etc. Bcce propter hdneßeruitutan introduikt efi feruitus dlid. C hdm pro pter cotemptum pdtris reih iudicio condemudtus eft, ut ipße cum fudpofteritdte feruidt, quid imferdtpdtre fuum cum inebridtus elfet. SeruitusigituriUdprodijt4 peccdto. PropteredfiHdturdm ipfdm inquiris:,qui inge nui funt dlijs domindntur. Pieri poteft, utqui in medijs uinculis eft,multo liberiorfit qudm iUe qui in folio reg4 li-.quid cogitur ßcere qult;c alij inftittdnt oc^Vnde noif ntdiorcdptiuitdsqudm dnimorum. qudft diceret ; Md^ gis quterite libertdtem dnimdrum, utßducidm bondtn hdbedtis de Deo. Per Chriflum iüd uenit, dlioquicott» fcientiieueflrienunqudmpurificdrentur.

Seruusnon. ) ludcci hoc hdbebdntlegitimum, ut feptimo dnno liberos dimittdnt feruos: hocq^erdt cis prlt;eccptu, Pion hdbebdntperpetuos feruos,niftßonte nidnerent

IN B V A N G. I O AN. I79 mxne rët cum dominis fuis. Un minitur ludicis : quam» uis inm jint m domo Qà, cenfennmr effè inpopulo Dei, non tnmen femper erunt in populo Dei. qunrc^ ^uitt ernnt eijciendi in tenebrns propter peccatü quod crucifixo C hriflo pecenrunt. Ernnt populus ludicoru exciecandus, or redpiendus populus gentium, Labo^ i’nbdntgrduißimaferuituteincredulitdtis.quafidicnt: Qm£ ucjlrd temeritds Qrgloridtio in femine Abrd» htei Sipecedtis feruieritis, QT non re/ßonderitis uirtu» tibuspdtrum ueflrorum, non ntdnebitisindomo Dei.

Dliusmnnct.) QuiuereUberejlynoneijeietur è domo, Qui dondti fiierint Jpiritu Chrifli, ilU rndne» bunt. Sedlinde nobis continget ißixlibcrtds,utdicd‘ murfilij Deii

Sifilius .'f C hriflus eftfilius Dei ndturd, nos grd» tid Cf ddoptione. Sicut C hriflus efl liber,itd nos per il» Ium libertdtédflèquimur. Filius excufdtdpudpdtrcm: quis eijeiet nosiR.om. S.

perip/um ß/li fiU/, erimus hteredes Dct, cohieredes Chrifli. HÆC uerd libertds .illdnonefl libertds, nuÜi ho minum/ubeffc,cfinipunepeccdre,qudmfirèuidgus niortdliumflieilklt:jed dgnouifle C hriflum,cr flecurd» confcientidpdtreminuocdre.vbiflnritusiflelibertdtis ffl, ibi nihil ex codflione uel metu ,fed hädri utdtu uel unUnoßeis quiequid ßcis.Ex metu inflrni quißeit dli qmd boni,flruus efl : qui dutem ob grdtitudinem opa

rantur,fciuntfcpatrem in cœlis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi non repi

fita e^ent aliquct mcrita -, nihilominus aflriâi effent di* ttin^ feruituti. 'Nolunt ingrati inueniri. Um ft confcicit ti(e dfringantur humanis doélrinis ztr conftitutionid bus, hic omnibus modis erit conandum, ut agnofcatur Chriftus.vbilfiritus,ibi libcrtds.

Scio quod fernen Abrahæ eftis. Sed quæntis me occidere, quia fermo meus non habet locû in uobis.Ego quod uidi apud patrê meumjloquor:amp; uos quod uidiftis apud pattern ueßrum,facitis,

Gloridminidnquitdn femine Abrdh^e:fcio uos nd» tos effe de Abrdhd,fed no refrtis mores Abruh^-.qii-C ritis me occidere. videtsquùto peccdtofitisobnoxif me innocenté occidere quxritis.Abrdhà hofbiiahserdt Oquot; mdgnte chdritdtis ergd exteros. Vos ne domefticos '■ quidem ut decet colitis cy obferudtis: me qui tot ben^ ciduobisexhibui, qui dd fdlutem ueflrdueni, qudritii occidere, Qudm difimilesmoresueflridb Abrdhdtnl Ciuidfermo.} Çiuidnoncreditisinme,omnentd lum ueflru inde mundteiqr profluit, quid infldeleseflis, non creditis uerbis meis. Et nunc feipfum exponit.

Qjtidmifit.) Vos putdtis qudfl egoipfe gloriet CT'ftm udnus, quemddmodum uos,ut fuprd hdbuimus, qudm fùerint indigndti,cum dudirent C hriflum mdgni ficedefc loqucntem,qudfi uendreturhumdndm glo» ridttl

Quoduidi.) ldefl,certißimusfum,paterreuelä^ uit ti(nlt;ju.imfilio,à quo nihil in domo itbfconditum,fcd noncreditis.

Çiuoduidiflis.) Vosgloriofieftis,quodpropriu fïiitlud)iri,zy' (bemonis mäli,nam ilium ßiperbid è ex h deiecit. itu ctum fill/ eius amunt uutiam er iiMnein gloriam, menduces funt ey multum fibi tribuunt, cunt tarnen nibil pr£ftarc ualcant. Hoc proprium efl fuper horum cr reproborum.Sed non folum hocpeccatum, uerumetiam fanguinarium animum eorum indicat.

Pdtrem nKum.) Scio quern refèratis, à quo didii ceritis,Qr quis fuggerat ilia, certc ikc rgt;eus,nec Abra ham taliadocuit,gloriaminiinnominibusfolum, habe tis aliumpatrem,nempe diabolum.

'■ Refponderunt ÔC dixerunt ilIüPater nofter Abrahâ eft, Dick illis Iefus:Si filtj Abrahæ efletis, opera Abrahx faceres tis. Nunc ante quaeritis me occidcreho minem,qui ueritatê uobis locutus fum, quam audiui à deo: hoc Abraham non fecit. V os facitis opera patris ueftri.

Pf rflant fuperbi in uanafua gloriatione,çr omni== no uindicant genus fuum,dicentes,

ANNOT. IOAN, OE C O b tu Abraham effe patrcnoßrumf(SicChrifiumlt;^uaft dclirum er infanum traduem uolunt.) lUaomnia uer ba [apiunt cotemptum er irrifione. ïd ell,manißfiißi^ tna reprobas: certum eft tiuUam fapientiam elfe inte.

Sifilij. ) Exponitejuomodo ueri filij Airahtefi^ mus, nëpe fi operibus imitemur Abrahâ. Opus Abrd^ hie fides, ut in capite ó, opus,inquam,quod deus ope^ ratur in nobis. Credidit,er reputatu eft ei in iuftitiant. J^onfidt alia uirtute magis clarus quam fide. Si habe* retisfidem, etiam charitas adiunih effet: hincq; appd reret fapientiam ueftram noncfferidiculam. Per hoc (tutem oftenditis uos non ejfe germanosfilios AbrahiC.

Hominem. ) Innocentem,qui omnibus beneftcit. Vos me inuaditis, qui ueritatem locutus fum, er eant quam audiui à deopatre. Abraham talia non ftcit.Cer tum eft uobis alium e/ftpatrem, nempe diabolum, cu* ius eft gloriari,mentirt er occidere.

CVw ludiei C hriftum arguiftent quafi damtom* acum, delirantem er defipiente, quia negaftêt Abrahampatrem eftcipforum:cum gloriarentur mul tum à nobilitate generis,potius quam à uirtutibus : ni* hilenim inueniebat in illis dignum hoc nominepatre Abraham,neq;fidemnequecharitatem:dixitiüosha* here alium patrem, non tarnen mdicauit quispater iUc fü.Aegre igitur hoc tulerunt ludiei.

ï N E V A N G» IOAN, ï8i i Dixerût itacp illi: N os è ftupro nô fu mus nati: unum pairê liabemus deum»

V idéris indllegoriatoqui.Nam Abraham patrent noßrum eße certißimü eß, delirant quotquot negant. Quoniam uideris aliam genealogiam noßram dicere^ itegans patrem Abraham, uis etiam negare Deum eße patrem noßrum f ilk elegit nos filios, ufa.i. id efi,ßtt mus germani ßlq Abrahlt;e,ztrita utßmusßliJDei, Hon fequimur idola, fed uerbum cruerum Deum. quot;Kam quamuis quidam perprophetas redarguti fiiere, quod non fint fiUj Abraham ,fed radix Canaanpro^ ptcr idololatriam: tarnen nos non conuerfi fumus ad idola,unum Deum colimus,ut Abraham. Scd f.cut gîo riabantur de carnali patrc Abraham ßußra, ita de Deo : contenti fuisceremoniß, non foliciti quomodo mundarent cor fuumcoram Deo. Po/l^«rf»nàBdlgt;y« lone redierunt, nonßierunt adeo procliues ad idolola» triam,maximepoß Machablt;eos: legem externe ferua hant, nihilominus tarnen non uerus Dei cultus inter ib los erat. Hodie etiam plerique dicunt: (iuis non credit Deumtcrpatremfuumquis non dicerctiC!'c.Dicunt: C crtMin eß, contumelia non uulgari nos aßicis. EtitO' uidemusßgt;iritummundanum inßatum.EJamfemper huiusfeculißlq, haberi uolunt fandiorescateris.

Dixit illis lefus: Si Deus pater uefter effet, diligeretis utic^ me ♦ Ego ex Deo

Ca.vni i AN N or. ioan. oecol. proceffijamp; uen/ («c/wmo. ) Neque eni'm a' meipfo ueni, fed ille me mifit. Quare loqudam illammeamnon agnofdrisc' quia no poteftis audire fermonê meS. Vos ex patre diabolo eßis.

Jam pulchre dijudicat quittiim fint filij Dei, qw non. Q«i itocein Dei iiudiiint,ßhi funt Dei, no tam ex temo qtMin interno ctuditu. Qui à Deo docentur, itU Chriftum diligunt, er Chrifto credunt : deinde alietd funt ctb odio.Ad Row. Hi ßlq Dei,quißiritu dei dgun tur. Sedquorßm agit j^iritus Deiftrahit nos ut credit^ mus C hriflo,zy ut libentißime Dcum audiamus.

Deus.) Gloricuninidepatre Deo:feduana eß ib la gloriatio: ut dem interimpulcherrimas ejfe ceremo^ nias ueflras, quibusputatisuos deum poße placare:fed •uerc non placent Deo, nifi etiam me diligatis.Ante di^ (him: Qui ho propheta tUurn audierit. Deut. 18. Afß âiones igitur ueßne ofiendut, an deus pater ueßer fit.

ADeoueni.) üpueniameipfo.Egoadfumßliui Dei. Qui Deum diligit, nunciu dfi diltgif.fiqutdé null dus mittentis gratus,}naiori honore excipitur. Ego ue ni non à meipfo, ut uos ßißieamini, quafi fim uulgaris l}omo,ct'nonmißusà Deo.Quare no recipitis ferino nem meu,fi amor dei in uobisi Etiam in Uialach. Si pa ter ueßer, ubi honor ffi dominus id^i timor i Eß 'ne iUe honor.

IN EVANG. IOAN* i8i ' fcoMor, ijuod non liilcipitii iUof, quos ipfe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qno

Sermone.) Qjtiadico me uem]Jêàpatre,crduco KO J dd cognitionem patris, fiiilus eflfermo meus uobis intolerabilis, durusq; auditu : reijritis me tan^ infanu: indicium efl uos non eflè diuine natos,neci;femen diui* num: id efl,flgt;iritus flanchis in uobis no cxiflit,qui mob lia reddit omnia, ut homo paratus fit ad credendu et au diendum uerbu dei. Cum igitur nonfltisflii) Det, quid reliquum efl,nifi uobis alium eflè patremf Igitur ex dia bolo eflis. Opera refirunt quern patrem colatis, ut fllij imaginemparentureftrunt.Qui fill/Oeifunt,exprb mere debent,ut cognofcatur De«m illoru eflfepatrem. Sinon mifericordesc^c. utiq^non poteruntappellari filifOei. Contrafiquisrefirat mores diaboli,menda^ cia,homicidium,inuidiam,odium,fuperbiamz^c. qui ’ bus nominibus dcfcribitur nobis diabolus, nónnefilius illius iure appellaturfNcq^ enim folum efl imitatio ibi, fedfemeninternu,i!:trfimilitudoquieflicitfiliationcm.

defideiq s patris ueftri uukis obfc* qutllle homicida erat ab initio, di in ue ritate non ftetit, quia non eft ueritas in illo.Cum loquitur mendaciunijex pro prijs loquitur, quia mendax eftatque pater illius (fcilicetmendacij.)

Exmoribuslicettiidm,quorumßlijßtis.Cuinigi tur uos refiratis mores diMicos, reliquum eß,uos cf» fefiliosdiaboli.

Concupifcentijs, ) Bene dicit concupifccntids,md gis qudm operd,ut indicet intrinfecus eos peßimc dßi» äos, cy Itibordre mera iniadia. Et qucefùere concupi» fcentiiC diaboli Sedaxit Eudtn, ßc etum Adam, cumiUistotum hnmdnumgennsßcitobnoxiummor» ti. Hoc (Ottern dttentduit fatdn, ut omnino genus humd numperirct,cr ßaudetretur (Cternu bedtitudine,ad Cen,4 çfKrfw poßidend(oncrcc(tum crut. ltdinC(àn Jjgt;iritus didboU obferudri poterit. Ab initio jlutiin inßigduit Cdindd perfequendum ßdtrcminnocentem. Hi per» petuo mores didbolicorum,ut perfequdnturßlios Dei. Videtis igitur inopidin chdritdtiscertumejßcindiciü, quod dliqui non ßnt ßlij Dei f Heqite perinßrmitdtein peccdnt hi, cum nullo modo queunt mitigdri. i nuidid Jnuididho» pcrfeconßrripoteßhomicidio,Siquisoderitfidtrem middio con fuum,ut ïodn .in Epißoldßtd dicit,dpud Deumhomi» fertur. ciddcß.Etccrtumeß,inuidosquofq;ßnonprohibedn tur per grdtidm dei, oßirentc fe occdfione dmpld,poß fe impeüi d diobolo dd homicidid. ideo noneß mirum, ft inuidi quiq; conßrdntur homicidis. Vnde dutein hoc ntdlum proccdit,qudm dbignordntidueritdtisiDie» monenimprincepsignordntid eß.

ï N E V A N G» IOAN* î8j ^gt;ndiùtueritatem:uoluitexaltari,undeetiamprinceps tencirarum ejl, quia ipfe ucrfatur in tenebris, omnia busq;cupit tencbras offundere .Initio creatuseflboa nus,fedcum deberct fcad Deumconuertcre,potius admiratusejifuampukhritudinë,[ibiq;placuit,dco^ non dcdithonorë,crita obfirmatus infua malitia,mea rito in hafce tcnebras deiedus efl. inucritafe, id cfi, in ca puritatequd matusefl, non fletit, cr gloriam fibia ipfi ufurpduit quceDeierat.Vndeßtpcrbiddiabolus peccaßidicitur. Ndndumnobifipfis afaibimusquod Del eji,inuenitur in nobis udnitds. Idm C