IOANNIS SLEI

DANI ORATIO^ NES D V A E.

Vna ad CÄROLVM Quintum Cælàrem ♦

Altera ad Germanise PRINCE PES omneis, ac ordines Impertj ♦

Nunc pn'mum exeufæ. Cum Praefatione, qu£ pauci's argu^» mentum expheat»

ARGENTINA E.

M. D. XLIIII.

lOANNES SLEIDANVS

Lcdori S.

rationes duæ^quæ prodicrunt fub no^ mine Baptiftae Lafdtni, ÔC prodieriint fubeo nomine, non tam mca quadam fpontc,quam ficuolentibus amicisjqui putabant meis rationibus ita conuenire,quamdiu non effent in Germania, qscplocis hærercm,inquibus argugt; mentum hoe minus gratumeft,atqueplauribiïe; Qiiantum enim ad mepertinet,liberalius ÔC magis ingenuum Temper efleputaui, non diffimulare uel tcgerenomen inlibro,quem cdi quis uelit,nequicf agiuideaiur caHidemaais quam tierè, tametfi fieri poflenonnegarim,utfitlocusaliquando diflïmu^ Ïationi. Germanicè uero fcripfi non alia de caufa, quamutij,ad quos propriêpertinenf,meliusinteb ligerent,quæcaufafuitetiam,utalteram ad Cæfa^ rem,Gallica lingua perfecerim : Equidem hoe {olt;f lum fpedïaui,ut Caïfar,quem reuerenter agnofce;? redebemus amp;colere,ueluti præcipuum ÔC fummû Germaniæ Magiftratum, expédiât fe ab ijs uin^ culis,quælt;urfumipfius remorantur,quô minus, qiiodresipfa poftulaf,temporum^ ratio,pcrficiar^ Qiii fecus interprctantur,iniuriam mihi faciunt,

A î) quod

PR AEF ATI O.

qtrod per hae ocomida quidam feciiTe dicuntur jfed ' perpauciquidcmillijquorS iudicijs nihil moueor,

Verum propter alios_, ipforum plane diflimiles,qui busfortaiFenon improbabitur hie meus labor, ugt; trancßorationem Latineiam fcripfi, quarS illa,quç eftadimpertj Principes,commemoratortum,incre mentum ôf occafum Pontificatus ♦ Altera, qua: Cacfari eft dicata,poftea$ oftendit,hanc Religio;^ nis caufam, quæ controuertitur, à Deo profedam SCexcitata e(Fe,dernonftrat,Iufturandumillud,quo pontifici Caefar eftobligatus,tyrannicum efte,necp uimullamhabere,amp;hæc quidemeftpofterior* 11gt; lam ergo^quia tempore prior eft,antepofui, quibuf dam in eamutatis SC adiedis,ob ea, que non ita. prb dem in hanc caufam inciderunt,Cacterum ea,quac pertinent ad padiones SC res geftas Regum amp;nbsp;Pod tificum,noftris prccf«vtim temponbus,petitafunt cxipfis regum fcriptis, quorum aliqua funtexcu^ fa ty pis, alia, licet nondum promulga ta fint, ipfum tarnen fortafle tempus aliquando proferet. Hæc funt,de quibus te commonefacicndum efle,

Ledor,putaui, Vale. Argentorati, feptimo Calendas lulrj

Anno

* '■ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o I ï‘ quot;nbsp;o

IOANNIS SLEI

DANI ORATIO AD

Principes ac Ordines omneis Imperq,

T S I P Ræter decorum cfle uideri poffit, hominem priua^ tum inftituerefermonem apud uosjilluftrifsimi Principcs,qui ÖCipfi magnam habetis rcrum prudentiamjö^ confiliartjsorgt; nati eftisjuiris fapientiflimis:

Tamen^quoniam exulceratiifima funt hæc noftra tempora,quoniam indeterius omnia pedetentim abeuntjfiC quia maxim ç funt,tàm publice quam pri uatim offenfiones animorum in Germania,putaui me fadunim ex officio, fifortepofTem, amp;nbsp;uobis prodefTeSC communipatriæjUt nihil in eo præter^ mitterem, Ducit enim co me natura,quæ totum quidem genus humanum,fiComnes ubiep genres nobiscommendatjin primisautemcos,à quibus ortum habemus educationem, Vt igitur in hanc partem,ea,qux fum didurus,accipiatis, uehemeiv terobtcflor. Mcdca Poetarum cclcbrata feriptis, mifciiamamp;: infortunia fuadcplorans,airinrercægt; tcra,uidcre fe quidem id, quod redum eft,non ob«» A ii} tcmgt;

ORATIO SLEltoANI

tempcrare tarnen,fcquidetenïis confilium, Hac cttam aetate noftra,multi, non dubium eft, uidcnt, qua rationeiuuart pofïït, atcp cx his malis eripi Ger fnania,fednegligunt,amp; incogitantia quadam pcrgt; petua difFerunt,quafi tempus ipfum aliquam fitab Uturum medicinam,cum interim tarnen uidcant aliam ex alia nafci calamitatem. Et primum quü dem cogitandum eft,quemadmodum ad uos dcla^ ta fit impertj dignitas, amp;nbsp;confiderandum uobis, quantum fit hoc Dei beneficium* Nee enim Icue «ft nomen Imperi),SC nihil exiftit in rebus humanis autilluftrius,aut fublimius. Nam quocunep Deus tianftulitilludjibiquoqj magnum fempercire uogt; Iuitprçftantiffîmorumingeniorumprouentum,5C alias complures eximias dotes adiunxit^it fine qua rumacceflione tanta rerum moles rede gubernari nonpoffït, Elaborandum eftigituruobis,clarilfisi mi PriheipeSjUt hancipfam Imperq formam,in an;: guftias nOc redadam,amp; modicis finibus inclufam, fi non augeatis dC amplificetis, ita retineatis tarnen conferuetis ne transferatur à uobis ad externos, quemadmodum à Græcis ad Romanos tranfijt, quorum tam efthumile primordium ,ut nifi mira;# culotribuaturtotumamp;^ diuinæpotcntiæ,humana mens comprehcnderenonpoflît,quomodoin tangt;gt; rammolcmexcreuerint. Pofteaquamenim facino rofis hominibus Afylum ibi patefadum fuit,acuc luti portus,in quern fe reciperent, coaluit ex ea mul titudi^

IMPERII PRINCIPES.

tîtudine cim'tas,quideinde uici'nos populos maxigt; mis affeceruntiniuri)s,eripiendo non folum bona, fed uirgines etiam filias e complexu Qc finu parent tum.Qiiç quidem fuit prima belli caufa. Et quoniâ â Deo præfinitum erat,ut in immenfum crefcerent, quotidianis præltjs itapaulatim audi funt,£clocult;’ pletati5Ut Italia minime contenu, bellum etiam in* ferrentexterisnationibuSjfiCegrefli limites, Afria csimqaoc^d^Ariim tentarent» Qvia ipforum for; tunaconcitatæaliægentes,uolucruntimpetus rum,finonfrangere,faltem cohercere,ne longius cuagarentur, Hocinprimis conati funt Carthagi* nenfes, ac tanto quidem ardore, ut non modo non depellcrentàfeuim hoftilcm, fed de fumma quoqj rerum dccertarent cum ipfis. Quç tarnen res infoc* |icitcreisaccidit,8^ultimam demum calamitatem attulit,eô qd* fie effet baud dubièftatutum à Deo, lit Romanum Imperium effet omnium longe po* tenuflîmum,ac fuoshaberetannorumterminos,

Armis igitur ÔCui fuampotentiam non modo ftabiliuerunt initio,fedôôconferuarunt deimcps, SClab efada tam reft au rar u n t, d o nec tem p u s à Deo conftitutum,amp;facris nota turn literis, totum exfjf* fet,acalius,uelutinfititius quidam princeps,ac do* minus effet exortus Romæ,in ipfa Imperq fcde,S(S tanquamad latus Romani Caefaris . Qiti quidem nouus princeps,nullam initio dabat fignificatio* nem,quaficogitaret Caefaris authoritatem immi*

A iiij nue*

? ORATIO SLE ID A NI »

nuere, fed Ecclcfiæ tantum négocia curabat, quamdiu hocfolum agebat, tamdiu florebant Cæ^ fans Imperij^ uires ♦ Poftea uero cœpi't cogitate, quemadmodum illam religionisôCfanditatis opi^ nioncm, fruduofam fibi faceret, ideoqj Cæfarem nondubitauitinterpellare^quó prihcipatum obtii« nerctin omnes alias Ecclefiasjhancprætendês eau faminter aliaslRomamamp;^fuiflc^SChabitam fem^ per efle rerum dominam,óó nunc adeo facile primû fibi uendicarelocum inter omneisorbis Chriftiani ciuitates; æquûigitur elïcjut eius urbis Epifc, gragt; idu Sc dignitatepræftarctalijs. DifFicillimû hoefuit eis impetrare: Nam ut Cçfarcs maxime uoluiflent, aliarum tarnen gentium Epifcopi, fumma content tione repugnabantjCaufas etiam,cur id facerêt, adgt; ferebat graues SC Iegitimas,ita quidem^ ut efletdiii turna lis, SC intricata ualde, reeufantibus alijs Epi^ feopisjô^ ipfum non aliter agnofcentibus,quàm ut collegam^ôC æquali cum ipfis poteftatc præditû. Nihil tarnen interim remittebat hiede fuo ardore, fed inftabat perpetuô,donecà Phoca Cæfarc,quod uolebat^impetraflet. Hoctantomunereôô priuilcÿ gio tam infigni, decebat eius animum expletum SC iatiatum elfe, adeoep uideri poflîtutcuni^tolcrabi^ Ie,fiquidemhancauthoritatemad plurimorum fa«» Iutêconuertiflet,fileniter,moderatejô(fæquabiliter officiû fuum feciffet,fi iuftitia SC temperantiacum aliarumEcclefiarum præfedis decertaflet» Quia ue

ro tam

AD ’ÏMPERHL PRINCIPES.

rotam longo tempore,rem tant2m,adcô folli’cite, ÔC ardêter expetiuitjdubttarï non debet, quin idem artifcx,qui Chriftoferiiarori noftro in montem fub lato,regna polIicebaturfiC imperia mundi,huius egt; tiamambitionisaiithorexhterit. Tam enim efl im menfusjimmodératus,amp;: fupra fortemhumanam, hicprincipaiuSjUt ctiamfi,uelinconhderantia qua dam, ucl bene met endi ftudio ëi liberalitate ,Cæfaî« res ei dctuhflcnt hune honorem, omnia tarnen po;lt; tiusci cogitanda fuerint, ÔC illudinprimis, quod Chriftus eiufmodicontentionem in fuis difcipulis acriter admodum reprehendit. Porro,quum in hoe faftigium bcncficio Cæfarum euafifler,aufus fuit maiorafibidetneeps polliccri,nccpiamdubitabat, quin ampliffima quæcp pofletperbeerein illa uene rationeSècultu R.eligionis,uerumlentèSCdiflimiw lanter progrediens, tentabat principum animos. Cæterum,à morte Conftantini Cçfaris,qui primus adChriftidodrinamanimumadiecit,centum fere póft-annis,ualdefuitdebilitatum imperium Roma norum,adempta fuerunt eis Gallia, BritanniaJ Germania, Italiam occupabant Hunni, Africam Vandali, tanta^fuitdiffïpatiorcrum omnium, ut amiffîs, que fpedabant Occidcntem,prouincns ÔC regnis,ad Orientem fe conuertcrent Cæfares, ibi^ federn locarenf. Poft hanc tàm infignem calamita tem Ô6 Impertj debilitationem,natum eft inter Cacigt; farem amp;nbsp;Epifcopum Romanum ingens diflîdium,

ß cuius

ORATIO' SLEIDANI

cuius hacc fuit inter alias una, 6(5 ea quidcm potif^ fima caufa,quod Cæfariubcretftatuas5Ôi5imagi^ nes e templis aufcrri ; Cui quidem Caefaris manda#^ to Romanus Epifcopus a(îeo reftitit acerbe, ut tan dem non dubiraret ci facris interdiccre. Tantum extuleratiam animos. Et quoniam uigebant per Italiambella,ne Rom. quidem Epifcopus erat exgt; trapericulum, fed infeftabateum inter alios,Infu# briç quoqj Regulus,cuius impetum 6(5arma no po reratàfedepeUere,utquinon tam latè dominarcî? tur,quàmhodie,Deinde,fïceratmeritus de Caefai^ re,nullum ut ab eo poflet auxilium fibi polliceri.

Secundum hoc eft ÔC alterum Imperij uulnus , hocilicô fuitexceptumabaliomaiori. Nam eodc propetempore,quo Romanus Epifcopus princi* patum ilium fuumimpetrauit, quodducentis ferè annis poft amiiTum Occidcntis imperium acddif, Mahometusad plagam Orientale exufcitatus eft, acpraeter eum alif complûtes, qui, coniuratione fada,uehementcr afHigebant Imperij robur. Et ne quidomnino , quodad calamitatem pertinet,prae^ termitteretur ,cum Carfares authoritatem fuam re^ tincrentincolumem,6Cfatis præ feferrêt,quicquid effet dignita tis,poten tiæ ÔC fplendoris in Epifcopo Romano,totum hocipfis deberi,illeanimaduert» non fe poffe, quo uellet, peru entre,coepit inire rati^ ones,quomodo non folum hanc feruitutem excu*? teret, uerum etiam.in fummogradu conftitutus,^

AD IMPERir PRINCIPES.

alqs dominarctur, indigniim efle putans, mm effet Epifcoporum princeps^agnofccrefiiperiorem ma^ giffratuin,aham inueniri poffeuiam,excita tunim fe quemuis alium ,qui fuauocedcdaratus Roma« Gacfar, caufam haberetuiciflïm bene de ipfo meren di, Qiioniamuero Francorum re^es,ac Pipinogt; rum f amilia,feruauerantipfum,quo minus à Lons’ gobardisopprimereturjCarolum Magnum, qui tota Italia profligauerat hoftem, delegit,eum^ Cç farem denunciauit, Ad eum modum,nouus hic urbis Romaedominus,tenuisót: miferinitio,ma^ giftratum legitimum à Deo conftitutum,de^ ipfo pricclaremeritum elifit,ó^ poteftatem fibi fumpfit inauditam,defignandi alium Cæfarem ,in ca^ re, ius illud,quod uel ad fenatum populi Romani, uel ad cxercitus Romani duces pertinebat, ufurpauit, amp;nbsp;Impertj uires hocipfo confcidit,etconfecutus eft quæuoluit. Primum,utanimumexpierct,ac prigt; drum Cæfarcm ulcifceretur,deinde ut Caroli Cæfaÿ ris,eiuscp fucceflbrum pracfidio munitus, locum fu umtueretur: Poftremo,utuiäfibiftcrneret,fuis^ poftcris,quó locum aliquem SC authoritatem obti^ nerent in creando Caefare. Nam elifus ille Cæfar antiquus, habebat iuftiflîmam ofFenfionis ingra titudinis exprobrâdçcaufam,hicaSt recens créa tus Cacfar ,non poteratnon agnofcere fummum Epif.‘ Rom. ftudium ÔC propenfionem erga fe. Sicigitur Imperium,quod unicum erat antea,fadum eft dugt;

B i] plexj

Z. ■ o R A'.n O sS L E l D A N 1 , plex, quae res non potin'tnon efle maximonrm diffî diorum caufa Nam £C grauiflîmæ poftea natæ funt offenfïones inter Orientis ÔC Occidentis Imperato# res,nec foliim inter eosuerirmetiam inter Ecclefi* as utriufcp plagæ. Taie fpedactilum præbuit Rogt; manus EpifcopuSjUt Cacfarem orbis principem, cuine Chriftus quidem homojuoluit ademptum elTe quicqtia m de fiio iure,deturbarete folio ♦ Cartes rum^penes Caroli pofteritatem manfit Imperium aliquandiu5quod ægrc ferebantltaliproeeres,co^ gitantesjin armis SC robore militari pofitum effejUt Cæfaraliquiseuaderet,

Coniundis igitur uiribusjobduxerunt Berent gariumquendam5eumc^Cæfarcm falutarunt,qui grauiabellageffitcum Eudouico tertio, necinfœli çiter» Illeiiero,qui poftremus fuit huiusnominis Caefar,ob fupcrbiam 5C tyrannidem ineurritin plu rimorum odia,dequo certior fadus Otho Saxoniç duxjamp;inuitatus ad molicndas res nouas,cumexer citu in îtaliam uenitjprofligato^ Bercngario,Ro^ mamindecontendensjinaugurationem Impertj fu fcepitàPontifice, Qiiia uerode Impertj dignitate certameneratperpetuum,interltalos præfertim àC Gallos 58c Germanos, cœptumeftcogitari decon ftituêdis per Germaniam principibus aliquot,qui* poteftatem haberent cr candi Cæfaris, ut hac ratiOi* ne uia praecluderetur cxteris gentibus, id^ fadum eft,quo tempore Saxonia: Dux, Otho tertius Im* pcrium

A D' IMPERII ÎRINC JP ES.; ' ï

pcrium adminiftrabatjamp;T Gregorius qufntus Gers» manuSjRomæpræfidebat Pontifex, qui fuarum partium propriac commoditatis minirnenegli«» gens aut oblitus,perfecit, ut ex illis, qui Cæfarem deinceps crearentjeflent tresordinis Ecclefiaftiq» Qiiod plæriqjputantideofuiiTc conftitutum, ut in re tam graui èc ardua,reliqui principes haberent fo CIOS fiC collegas jUiros eruditioneac uitæ integritate praeftantes. Verumutcuncpfit^certumeft,hoe eó fat^um fuifleconfiliOjUtpoteftatem,quam arroga uerat ille fibi,in Impertj negocqs, hac etiam uia con firmaret. Quodipfumnóuelimintelligijquafi co gitemaliquiddetrahereauthoritatiEIedorumEc# clefiafticorumjSC utnequis in earn partem interpre teturjCtiamattç etiam rogo . Ver un tam en, congt; tendenthic fortafle quidamj6C Pontificem Roma;? num benedenobis meritum eflepracdicabunt^qui tam illuftrem honorem^^qualis eft Impertj dignitaSj in noftram gentem inuexeritjquantum in ipfo fuit» F ateor equidemjóó fanèfit reprehendendus homo Germanus jqui non gratuletur communi patriæ fplendorem hunc,8C amplificationem nominis» Verum alió fpedat hic fermo , hoe folum a* go, ut appareat,ab eo temporCjquo Romanus Epi feopus Caefarum fenegoctjsimmifcuitjlmperfj res indiesmagisar^magislabefadataSjSifpoftquam ad Germanos priuilegium illud delatum eft^ita fu^? iiïe depreffas S»C ardatas^ut nihil ferè prêter inanem

B iij

ORATIO SlEIDANI .

o'tulum retineant. Ortac funt ingentes inter eum ÔC Cxfarem contcntiones ,ob ïmmenTam iftam arro«gt; gantiam etcupiditatem: Nonpotuerunteam ferre inter alios, Henri ais Quartus^non Fridericus Pri^ mus, non Secundus ^aduerfus quemille fuit acer^* biiïimcconcitatus ,quoniani ÔC profcripfit eum ÔC indignumiudicabatjquiCçfarelïètjSCpn'ncipibus mandabatjUtalium crcarentjSComnes pariterhoi» mines commoneb^t^e parèrent ei^uel ullum prx^ ftarent officium * Haec omnia continenturinipfo* rumetlibris,quoetiamloco Friderici primilauda ciflimi Cæfaris, meminit odiofifTime»

Cum Henricus Cacfar,dux Lutzenburgenfis, reeufaret fubire iufiurandum illud feruile, metues Pontifcx,ncrestrahereturin exemplum, excogitai; iiitformulamiurifiurandilongeamplifnmam,etli terarummonumentisprodidit,inquanihil omniigt; no prattermiflum eft, ita quidem, ut nullus uns? quamlibertusardiori uinculo fueritobligatus pa^^ trono fuo,quàm hodie Cæfar deuindus efl Epi^ feopo Romano,fuo quondam clienti. Complet Æturautemhaecformula,ut Cæfar Ecclefiæ Rogt; manæ SC Pontificum opes dignitatem Ô6 priui^ legia,amp; décréta modis omnibus conferuet,augeat fîCdefendat, Hocueluti ffenocohercetfît^ impellit eosquôuult. Et fane,utexemendicatoprincipa«» tufrudum perdperctacemolumentû,neceircfuit ci nouum excogitate dodrinæ genus,ideo^ uarîjs conùi/

AD IMPERII P R III CI PE S.

cófiitntionibus ita fe mum'uitjUt nemOatïifi qui nojgt; tam infamiae amp;nbsp;perfldiæ fiibire uelit,quicquam au^i fit contra moixri, Haecemm probra amp;nbsp;conuicia,ma gnis fçpc iuris obiecit,quinihil tarnen in ipfius do# (flrina reprehendebant, infoelid nimirum Qculo, fed immoderatæ folumambitioni,fîC libidinimo# dum aliquem ftatuere cupiebât. Verum honeftif# fimos principum conatus artibus ille fuis elude# bat,nee cnim foris apud alios reges deerant ei prç# fi'dia ♦ Cum^ Cçfares exacerbatos à fe non änderet in Italia expedarcjfæpe alio profugit ad confoede# ratos, Et ifta qnidem perpetuatione diflidiorum dC moleftiarum,peruia't tandem,itaquidcm,utCçfa# res reddcretobfequentiores,eiscp pro fuo arbitrant imperaret,ineocp ftatu floruit ab aliquot iam fgcu# lis,ad hocufcp tempus,quo Deus illuftrem quan# damamp;lætam rerum uiciflitudinem adduxit* Po# fteaquamenim in fummum faftigiumilleconfccn dit faftus ati^fuperbiæ ,fecp pateretur, ut Deum a# liquem coli,quod nemo negate poteft : Deus uerbi fuicognitionemobfcuratam abillo,produxit, ut clarilfimum Solis Iumen,idcp primum intra Impe# rq Germanici terminos,quodipfum eft confidera# tione non indignum.

Qui iam ueritatis cupidi funt SiT amantes,ut clTe debent,quotquot Chriftianu nomen profitentur, in iftaconcertatione 06ha:fitationc,dum in dubio funtÔC ignorant,quid potiflimumfequantur,in#

B iu) qui#

ORATIO S L EID A N1

qinïercdebentamp;iniieftigare^numfitalicubi fa cris literis proditum5eiufmqdi futuramaliquando pers» turbationem,tàmmReligionequàm in Imperio, quod maieftatis fuit plenum quondam amp;Iongèflo rentiffimum. Nam fi quid tale prçnunciatum eßet à Prophétisant ab Apoftolis,confirmarefe poflft humanus animus,amp;certa confolatione fuftinere, qui alioqui,nihil taie requirens aut cognofeens, fl u duat,adeocp defperat propemodum opiniones multas,alijs alias accumulât,ncc certi quicquam flratuere poteft , Quanquam uero dtjudicari pro^ phetiæ non ita facile polîiint,habent tarnen femper notas aliquot ÔC circumftantias,quac reddunt eas clariores. Non fruftraprodiditillas Deus ,amp; inter cætera, hocadferuntboni, quod praefignihcâtnos» bisfuturascalamitates,utcaueamus,ut ad poenis» tentiam excitemur,utuitamemendemus,ÔCutma gnisanimisexpecfîemus, quæuenturafuntin piumorbem,incommoda. lam fi plæritç omnes non tam elTent uel cxcæcati,uelpertinaces,ucl nés» gligentes etiam, QC in hisrerum motibus iudicium peter ent è feripturis, haberent, quo fe munirent, confolarentur , Præfens enim rerumftatus,ôô ca‘ mundi facies,quam coramuidemus,omnino ibi deferibitur, Etprincipioquidefn ,de quatuor ma ximis ImperqsjOrdine fucceffuris,aperteloquitur Daniel accopiofe,non uno in loco,fed in primis de Romano,quod poftremum elfe dicit,ôf ex illis qua

tuor

AD -IM PE RI I PRINCIPES.

ftior omnium potcntiffimum. F err cum eniril il** lyduocatjamp;ficutferrum emollitSCcontiinditomA nia^icquocpfiiturumdicitjutiftudlmpernimfran gat amp;nbsp;imminiiat rdiqiia omnia, Sed pedes illius ÔC digitos pcdum,dicit partim efleferreos,partim ex terra fidiles Jiocipfodenotans, futurum, utad ex/ tremum fcindaturôd debilitetur,

Poft,alio quodam loco dicit exoriturum fegemgt; quendam uchementer aftutum dC callidumjqui pO) tens euadet alicnis non fuis aut uinbus,autrobore, qui turbabit ôd uaftabit omnia ,qui pijs bellum in/, feret,eos^ perdet, qui fupra regum regem fefe ef/ feret,qui uerumillud SC antiquum ÔC perpetuum-fecrificium abolebit,fub quo laborabitgrauiter,0C opprimetur uentas,qui pro fua libidine ÔC arbitra/ tu dominabitur,cuifœliciter omnia cedent,qui De’ um fuorum maiorum afpernabitur,quinon alFici/; ctur honefto SC licito ergamuliercs affeSlu,qui nogt; Vum fibi deum finget, eumep colet auro ÔC gemnis^ quidiuitiasorbislargiçturamp;diftribuetincos,qui adiutores ipfi erunt in excolendo illo,quem fibi fin/ xit, Deo, qui modis omnibus florebit,donee elfer/ buerit ira Dei, tune futurum, ut corruat, 6C fine ar/ morum ftrepitu labefadetur totus ♦ Hæc,inquam, omniafuntà Daniele pracfîgnificata ♦ lam uerô, quantum ad Romani Imperij ruinamôC occafum; pertinet, confiât uaticinium hoc impletum ÔC per/, fedumefie.

C Quicquid

b R A r T o s L E T D A N r nbsp;nbsp;'

Qiiicquideni'm Romani uel per Eiiropamuel Afiam, uel Afn'cam tenuerunt,occupattir totum abaltjs regibiisôf populis,qui' Cacfarem noftrum Romanum minimeagnofcunt, Etquanquam noi* men adhucren'nemus ci us Impertj jdiriones tarnen propcomnesamifimust Vnàucro cuminterituô^ diflîpatione Romani Imperq, maximam quocp fu^ turamefïereligioniSjacuerçdodrinçuaftationem, ex hoc Danielis loco fan's darum eft. Et quanquam funtin Daniele,quçpropnè pertinent ad TurcarS dominationem ÔC monarchiamjtamen eajqu^ com memoraui fupra, Paulus ipfc,fortafle præterom* nium expedationem, difertè interpretatur de re^ gnoquodam Ecdefiaftico feu Pontificio jquando niturum dicitjUtfedeatin templo Dci,quo quidcm loco repetitipfiffima uerba DanieliSjSC loquitur de filio quodam perditOjS^nefario, quern hominem pcccatiuocatipfe,qui fefe extoilet fupraomne qd* diciturDeus. Hunc ait futurum inftgnem Tyran numamp;f difsipatorem Eccleft'arum5quidiu floreat. Si regnetjacfummam impietatem cxerceatjfub fpe ciereligionis, quae tegctipfum,acueluti fuco quogt; dam ornabit,nepomt agnofci,dcinde,poftcaqu5 diu graflatus ad hunc modum fuerit, Si ad fum«» mamimprobitatcmperueneritjitaquidemjUtnihil adijdpoflit,futurum,ut reueletur,^^ agnofcatur ab omnibus,ut corruatôd pereatjnon aliouel in^ ftrumenti, ucl telorumgenere, quam fpiritu oris

Dd

ADt imperii, principes.

DcijSCpraedicationeuerbidnnni* Ccdo^quis hfc erittyranniis^quibusinlods inueftigabimus Can adiienifTc cred emus an uero fub ipfiffîmum mûdi finem expedlabimus eum î* Vt aliquando uem'atjj ÔCadeum modum regnet,fïcutfcnptura prædicit, oportet. Non grafiTabitur autem m'armorum,fi* eutalijreges. Nonfui'ttgiturqvufquamcx Roma* nis Imperatoribus, non Nero,non Caligula, non Heh'ogabakis,non Commodus,non id genus alix pertes. NonrtiituelAlancuSjUelTotila,uelGen fericuSjUel Odoacetjuelquifquam ali'us eorum, qui Europam ÔC Africam bellis coneuflerunt. Non fuit ullusuel Sarracenorum,uel Turcarum princeps,qui per Afiam dominati funt.Quicquid cnimhigerebantjpalàm fuit, nemo non agnofee* bateos eflegraflatoresuiolentoSjSC Tyrannos im^ manirtîmos . Hic autem norter, quem quæri# mus,qucminuertigamus,eritfupra modum cru# delis, nec tarnen agnofeetur. Qua nam igitur ra# tionetegetac dirtîmulabit fuam tyrannidemç’ cer# te,fi(rtareligionisô^ fanirtimoniæfpecie. Occupa# bit igitur autlioritatem in Ecclert)s K omnino. Conferamus nunc irtam Danielisamp;^ Pauli deferi# ptioncm,his^ nortris temporibus earn accomode mus. Nullum enim fuit unquam tempus,quo cia# rius hæc uaticinia potuerint intelligi quàm hoc nortrum ,Ô(f quifuperrtites erunt port nos,melius hauddubie funt intelleduri quædam ,quae nobis

C ij adhuc

' -2 b’iV À^t f 6 nbsp;nbsp;L I D À N I A

àdhuc obfairiora in'dentiir i Sed interim uideaz musina^qugdiffimularediutius^uelignorare non pofliimus»

* Cogitemus qui fuerit flatus return in noftra Germania, quæ forma religionis ante annos \xi^ ^inti quinc^: Nonne res eo deuenerantjUt homo illenequamdCfcelerofus exhiberetfecoram omnii^ busjintemplo Dei fedens^uelut numen aliquod terreftre, colendum Ô6 propeadorandum C Fieri ne poted, utfuriofior£lt;immanior ullafiifciteturido^ iolatriaÇ’Nonne Humana omnia pendebantafolo iufliijSlt;^ arbitrant numinis Romanic’ Nonne quic«^ quid aut mandabatjaut prohibebat, id obferua^ bantomnesj tanquam ipfius Dei uoce pronuncia^ turn C Nonne quocunqjuelletjomnes pariter hogt; minesducebat^Qitirexjqui princeps authorita/ tern eins impugnabat^autnon potiusomniratioi* lieiuuabatC’ Quisaliusjpræter eum,exuit honc^ ftumerga mulieres adfedum^fe^ nepharqs libigt; dinibus contaminauit Quis maiori contumelia matrimonium adfecit jUt qui magnac hominum portion! prohibuitjô^ademitillud^tanquam impu rum quiddam acminimecaftumC'Cui foelicius un^ quamSiTmagis ex uoto cefTerunt omnia huicC' Qiiis alius, præter eum,iniquilïîmis rationibus in^ uafitEcclefiarumomnium facilitates,eas^ diflri? buit fuis coniuratis,qui feedam illam et immenfam impietatem,atq^ tyrannidem eius propugnant * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adiugt;

AD^'fMPÊRlt FR I N CITE S.

Ädkiuantf Nonne dominum fe profitetur honim bonorum omnium ut uerbo id non faciar,non^ nereipfa poteftatemhancfibi fiimit^utea largia^ tur quibus uelit ç” Nonne propter banc caufam ob^ feruaturacoliturjô^ tantum non adoratur ab omnigt; bus^ Nonnefub eo grauiffi'melaborauitjingemu«’ itjÔC opprefla fuit ueritasjita quidemjUtadrecorda«? tioncmeius temporis inhorrefcantetiam ho mines iudiciopræditiî' Nonne permifcuitôCconturbauit omnia jnon folum in Eccleftjs ÔC doÆrina,uerum tiaminipfa Repub. ciuiliî* RomanorumImpcra torum uitamnemo defa'ibcrepoteft5authiftoriam comemorarejquinRomani quocp Pontificis plu^ rima fiat, ÔC neceiTaria mentio ♦ Qiiid hoc cft rei Curille potius,quàm aliarum prouinciarumautd uitatum Epifcopi,ficubiq^ confpicitur inter melt;gt; dios reges atcpCaefares, tumultuans,ambiens5pre? henfans5turbarumjfeditionum,rebellioniim au#^ thor^iniens fœdera cum diuerfis,nuncprofligatus ab uno,moxreftitutusabalioç' Qviænam eftifta re rum facies ,quid in eo fimile homini Ecclefiaftico ? quid non potius facit ,quàm hoctpfumjquod prOi? prium eft ipfius munus^ An obliuifci poterimus eorum,quæ noftra memoria amp;hacætatc contigc^ runt in noftro confpedu,noftris in ædibus amp;nbsp;focisC Caphuos inacerbiiïîmaamp;f miferrima feruitute degt; tinuttanimos noftros,impulit nos,amp;pertraxitin quamcöcß uoluitpartem î Qiiicquid ei fuafituel a«?

C itj uaritia

ORA T I O S L E I P A K 1 rr \ uaritia ,ucl faftus, uel dominandi cuptdit3s,uei Oamludificandt ÔC dehdendi ftudium,non dubigt; uuitidipfiim proponerenobïs ÄS mandarc,uelut exipfo Apoftolorumfenatuprofedum. Neep ucgt; rocontentus tam acerbo cruentoludo,facultas* tates ac opes noftras etiam diripuit, óó exhaufit, cum tarnen interim nihil eorumjpfe credcrct,quac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï

nobis credenda,non minus quam Chrifti uocemac Euangeltj doArinamjprxdpiebatjquacnobistan^ to precio uendebat, toties ÓC tanta oftentationc, In eacß nundinatione utebatur aptiflïmis organis,ho^ minib us indodis, impur is, flagitiofis, lenonibus, cocis,mulionibus,cinaîdis,hiftriombus,5Cid geigt; nusahjsproccribus,quibus nos propinabat, non deridendos modo,fed Sgt;C excoriandos ÓCdilanians* dosjquibusjtanquam terreninuminislegatisjobs* ûiam nosprogrelïïmagnalartitia folemni pomgt;' pajuullumnon honoris acbeneuolentiægcnus eer catim omnesimpendebamus. Quid,an noniftud eft regnaref Nullus fuitunquam tyrannus,qui ne^ quitiam, amp;nbsp;improbitatem fuam ita occultarit,ut nonagnofceretura potiffi'mahominum parte,fed iftc rerum dominus, graflatur immanilTimè, non per unam aliquam rempublicam,aut prouindam, fed per omnemferè Europam tarnen non mo* do non agnofcitur,uerum etiam itafe comparât, CCtam artificiofecrudehtatemfuam tegitjUt colas* turamp; obferueturab omnibus,acfi,tanquam nu;*

men

ÄÖ -ÏMPERIÏ principes;

men ab’quodfiïutarCjCOttfîatutus cfletà Deo in hac intferafiCcalamitofahominum uita, Nonne reges omncs ac monarchæ fuérunthuius dominationi» admirabüdi fpedlatoresamp;f adiutores^ Qui tametfî maiorem innocentiam Sgt;C puritatem in eins uita for taiTedefidcrabantaliquando, non tarnen potuerSt eum agnofccre^quoniam religionis opinione deti^ nebanturjdeindcjficerat^utoportcreteumgraflas’ ri adhuncmodumjinfumma omnium hominum ignoratione,8C impunitate maxima ,ficut fcriptult;gt; rapræfignificauit.CumueroperueniiTet ad fumlt;^ mum gradum impietatiSjUt fuperaddi nihil pofferj adortus eft ipfum Deus, intra Germaniæ ÔC Impe# rqfines,utfupraquoq^diximusjôlt;^aduerfariumex^ citauitei,non Regem aliquem prçpotentem jfed hominem priuatumôi; obfcurum,profeifionetota èC uitç gcnereaipfî quo^ deuindum»

Et quanquam eo potentie creuerat, ut facile re^ gesomnescontemneretjtamen,ad primam huius dodrinæ,quam ferre non poteft^mentionemjatto* nitusjilico cœpitderemediocogitare^Quod totR erat pofitum in fulminationibus , ôd execrationi^ bus,5lt;^ interdidiS;, hoc etiam uehementioribus, quo grauius æ acerbius oderat nouum dodorem , cuiuslibriôfconcionesjquô fpedarent,ô^ quangt; tam elTent ipfius regno, amp;nbsp;aulac cladem allaturi, ftatim praîfenfit, non tam ipfe,quàm ipfius pracces? ptor Sfmoderator,is,cuiusopeô^ confîlio fubla««*

tus

.'ORATIO S le I D a N I ƒ “

tushumo,in tantamfe diffuderat amplitudihem.7 Idem hicpræccptorjcôfilioriim^ redor,alia quo(^, praefidia fubminiftrabat,è quibus illudeft admos*, dum illiiftre,quôd mandat h ominibuSjUt non moo do non legant fuorum aducrfariorum libros, ue^ rumetiam ne Biblia quidem ipfa, Qiiis hic^cedo , tantuseftfuror;quot; Scripturam Regius Prophetauo catluccrnam,acuelutifacem intcnebris præluccn^ tem, Hancipfam faccm præeuntcm nobis,qua nul lounquam tempore polTumus carere,multis ante fæculis ÔC extinxeratifte,ô6 nunc poftea«^ fingugt; lariSlt; inenarrabili beneficio Dei patrisiterum eft accenfa nobis, denuo conatur omnibus modis de^. primere^ne luceat, adeocp uultôC mandat,ut ipfum fequanturhomines,nccab eius aberrentueftigtjs, ctiamfiducatinpræcipitium,.Sicenimhabentcius décréta, claris Ô6 difertis uerbis, Qiiàmdiu regnunx eins floruit,nihil eratfollicitus,necunquamei uelt;# nicbatin mentcm ,utfacræfcripturæ ledionem ingt; hiberet,cuius interpretationem,amp;dtjudicationem omnes ab ipfo peterent,quicuncp lcgebant,lege)fgt; bantautem ualde pauci,puramÔCimpollutarq,ÔC tj quidem omnes , uarijs ei nominibus obligati. Nunc ueró, quum tempus adefl, u t corruat, ut in/ figneprxbea.torbideCe fpedaculum,conatur eri^ pereSCcxtorquerehominibus inftrumêtumillud, quo fuam impietatem ac fcelera uidet elïè patefalt;gt; da, Proximum,ô(ralterum pracfidium eft arma*

turn.

AD IMPERII PRINCIPES,

tum, fruit igni ,£erro jiaqueo, fludibus ÔC undis, utagnofcasartificem,ilium antiquum humanige/ ncrishoftem^quicædibus ÔC fanguine deledatur, Vt autem fit terribilior, exploratoreshabet per om niaregna^uocant Inquifitorcs,quibushocellcomgt; milTum mu nus,ut eos omnes, qui dominam mere«: tricem non reuerenter agnofcunt, pcrfcquantur. An non illud eft ^quod Daniel ait^futurum ,ut ptjs bellum inferat 5 utacerbiflimeoderitEuangehj dogt; dores, qui populum erudiuntc’ Et quoniam, ut maiorem crudelitatem exerceat,opus habet regum Sc prindpum beneuolentia, tametfi iam antefibi dcuindos habctillos,nunc tarnenobferuat ptateos,quacun(^potcft ratione,0Chocquidern eft omnium maximeualidum præfidium . Äcfanefpe dofumeftiftud,SCadmoucndum adfcrt non exi^ guam uim, habere uidelicetMonarchasadiutores, focios Sc confœderatos.

Qiiid uerojfi ôi iftam confodationcmjSC’ amidgt; tiam prænunciauif fcriptura Magna eft profedo Deibenignitas, qui tam uarrjs calamitatibus,quæ incidunt inuitam piorumhominum,tamilluftres oppofuitconfolationes ,nccullumeftepatiturtan turn incommodum, cuius non exhibuerit medigt; cinam in fuis promiflionibus ÔC uerbo. Qiiid enim poftîtcommouereuchcmêtiushominum animos, quàuidere,Pontificem Roma. inmaximis opibus amp;nbsp;luxu florcntem,8C decernentem omnia pro fuo

D arbigt;gt;

ORATIO SL E I'D AKI

arbitratiT,munttumefrcpra;fidio fummonrm gtimC' Nonne,firationis iudtciïimfequantur,puïgt; tèt fruftrafumi laborem omnemï' Certè non aliter ftatuant,quàm temere Pontificatum oppugnan, qui tam dcnfo aggereSC irallo fit circumfcptus » Curenimiftudnon cogitent,Pontifex ipfe maxi«» mamSCunicampropemodum fpeminco pofitam habet: Sed cum adfcripturae ledfionem accédant, uidentiIladipfum,quotorqacntar,Ô£: tantum non exanimantur,efledcpidumibi,uclut in tabula,fed ita depidum,ut cum in exordio nihil uidcant, prx^ ter ferratasacies, centauros, leones ,gryphes, chi#» masras, ignem totis naribus ac faucibus effilantes dracones, ad extremum animaduertant hæc omo nia,ccelitusdelapfaflamma,fubitóconfumi,fic ut ne reliquiæ quidcm ullæ fuperfint. Vident enint nondefuturaquidem Romano Pontifici Regum auxilia,fedhocprætereauident,futurum, ut quo fublimiusillec5fcendit,eó grauiusamp;f periculofius décidât,ÔC quo maioribus nitirurregum præfidij's, có uehementius coturbetur in animo,quando pro^ grediente perpetuó ira Dei ,0^ magis ebulliente^ principes, uel non poterunt,uel etiam temporibus ipfis mutati,nolentei praecipitato cxtremelabo^ rantiopemferre,quando deftitutusSC denudatus omnihumano præiîdio,uidebitiramDei contrafe prorfusinflammatam,quandoTefiphonc,fi'cuteft apud Poctas, furiarum miniftra, ipfius capiti fern# per

AD IMPERII PRINCIPES.

per immincns perpétue flagelle cenfcientiam exa/^ gjtabir5necquieram efTcpermittet.Herrendum eft prefeAejCendtareiramDeijdefperatorum’eftaiw temjquum ad pœmtcntiam nés inuitat Deus, nen agnefeereueeem ei’us 2C manum,acimpictatcm au gere blafphemtjs . Tanta emm eft Dci patn's erga nés mifericerdia SC chantas, ut quantumuis faeïno refes5Cimpies,multisSC clans indicîjs atcß fignis ad pœnitentiam uecet,ac uitæ emendatiencm ♦ cerbieremSCnecentiercrnheftem Ecclefia Chn'ftt uixhabuit ullum, quàmPennficem5rpaciuin ta^ men largitur ei Deus ÔC ecium ut feelus agnefeat, iitueniamfupplexpetatjSCdeeffïcie fue cegitet» Anni funtuigintiquincp,SCeô plus,que pn'mum tempore cœptS eftdubitari depoteftate,quamille ftbi fumpferat in emnes mortales , Qiiàm uarijs, quàmcpmifcrabilibusintercaprccibusSC exhorta;! tionibus follicitatuseft C* Detctfti funt erreres nigt; mium fœdijpatefacfti intolcrabiles abufus,ob ocu^ les pofita non ferenda uicia, quâm fit mifera ÔC degt; plorandapopuli Çhnftiant feruitus ÔC conditio in his errorum tenebris, quid omnes ptj requirantSC optent,quæ poftit imri meliorin his omnibus ra^* tio,ftcoftenfumçft,atcpita claredemonftratum,ut qui pofthacilla uelitignorarc,nullum fithabilurus exeufandi locum,

Ille ucro magiftcr 8gt;C dominus animorum no;? ftrorum,quomodofegeflîtinhis tantis lachrymis

D tj a:

ORATIO S L B I D A N I

£lt; fufpinjs omnium pforumî’ Qtiam ueli'pfejUel eiuscÔiurandedcrunchatflcnus pœnitentiæ figm’ÿ ficacionem^aucqu'jm ctiamfpcrn hodierno dieprg bcnc;’ Vider,ex quàmhumdiSCcontempto priiv cipio,in quantaexereuerint amplitudinem aduer:# fai tj ♦ Vider eos nihil remitteredefua conftanria, fed magnis animis caufamiftam, femel fufeeptam, tucri ÔC propugnare facrarum literarum teftimo/ nrjsSCauthoritate: Cur non mouetur hoc fpeôra«’ culo tam triftiî' Si putatiniuriam fibi fieri ,quin rc^ cordatur eius temporis, quo fedês in folio fublimi, cœlum precio uendebat hominibusî” Cur nonco^î gitat inillo ipfofaftusâf impietatis extremo fafti^ gio,uulnushoc fibi fuilTe inflidtim^ Quare non refpicitjôC intuetur fuamatep fuorum uitam ,et a# (ffionesomnesC’ Curinmentem einon ucnit,quàm tetris et pudendisartibus ad honores iftos ferè per^ ueniant^ Num ignorât. Cardinales propè omnes uel ambitione,ucl largitione,uel fraude ,ucl id nusalqsartibus ad hune dignitatis gradum afeen* derec* ne quid interim dicamdeipfis, qui uel uenclt;î no peremptis ali}s,ucl à fororibus etneptibus corn# mendati,nonuerenturpoftea nominate fe, benefit doDeijConflitutoshicefleChrifti uicarios, Hæc, inquam,omnia,uel partem faltem aliquam,fi cogi taret,nonnecredibileefi,permoueripofre,ut fpirigt; tus remittat,etiuftum Deiindicium agnofeatç’ Ille uerocogitet^imô furiofos et mente captos eflepult;?

' tat

AD IMPERII PRINCIPES.

tat eosj qui contra, quam ipfe facit,fennunt,adeo^ non fatetur culpam, ut nulla de re uehcmentius fepius,quàm de uindiifla ÔC ultione deliberct. 'V tcp minori negôcio,quô unit, perueniat,regû focieta^f tem Slt; fœderafîbi coniungit. Hocipfum uero prçgt; fignificauit fcn'ptura, quo loco depin^it meretrii* cem magnam, gemmis SC auro mirifice cultam ÔC ornatam : cum qua fornicantur reges terræ,quç po culumauratumpropinatorbi', cuius uino funtine^ briatiomnesubicppopuli, Cedo,numeft elegans bæc atcp illuftris pidura C* Qiii feAantur amores, in feruitutem aliquam fecontjciunt^SCexperiuntur il/ lud, quod eft in comœdtjs, Exclufit ,reuocat,eocB maior eft feruitus , quo uenuftiorSC fpeciofior eft ea, quam follicitamus,

lam,ft memoriarepetamus anteadi temporis hiftoriam,uidebimus breui quidem uocula, fed pe rite tarnen Sc fignificanter omnia eflcnotata, Nam ab eo tempore,quo dominatum Epifcopi Romani obtinueruntin Ecclefqs,idem plane,quodinamo ribus fieri folet,accidit inter eos SC Cæfares. Poft egt; mendicatum enim principatum ,illi paulatim fatfti animofioresjornabant ac ueluti conueftiebant fe magnificis titulis,donecaugefcentequotidiefaftu* Sc intemperantia , Cæfarum quocp authoritatem non dubitarent conuellere. Qiiae quidem res mate riamlitibusatcpdiflidqs pracbuif,quac nuncauCla, nuncremifla, nunc confopita,nunc redintegrata

D iij faepe/

•ORATIO S LE IDA NI

fæpcnutncro fuerunt, donee tandem fpcciofa melt;f retrix,adinefcandiim amatores mftnida SCornai» tajmentestpforiimjquodde Circe proditum eft, transformaflet, Nam amp;ipfius frontinomen inferb ptum eft,myftcrium.Quanqiiamenim inrcrum natura nihil eft fœdius i^a uel ma gis tetrum,fic ta^ men eft in fpeeiem culta foris,utin eius complexus S)C ofcula ruant magno ftudio principes, ÔC orbis monarchic*

Sccretumeftæ non inucftigabile Dei confili^ «m,quificlaxauiteifrcnos,amp;hanc tantam licen^ dam tarn longo tempore per mi fir, ÔC nunc demum patefecit nobis earn totam ,6f fucum detraxit. An non ingens illud eft myfterium Quis enim unqua putaftet,eum,quife VicariumChriftiprofiteturet nominal , eire tarn nefarium 6C deplorate fcelcro fum Sed ecce,6C uim amoriSjCt artes illius, Quom artate ÔC gratia floreret, omnibus^ uideretur efle cultiffima, fic irretiuit fuos amatores ,ut nc hodie quidem, cum eft prope detcefta, fuisep nudata colo* ribus,quum ad eius confpedum plæricp naufeant, amp;nbsp;exhorrefcuntjdeftituaturabilliSjquibufcum an«» teconfueuit. Etquacftcalliditatejquoniam etforgt; mç uenuftatis nonnihil fibi pertjfTeuidet^idcirco muncribus etomnis generis offices rctinere ftudet COS, etfibi dcuincirchis ipfis rebus,quas blandittjs, alrjsfpmeretrierj's ambus antefuitab cis confecuta. Nunc enim fubmiflior elfe uidetur aliquanto fae dus

AD IMPERII PRINCIPES, ôus crga reges ille quondam rcrS dominus, et tetif ritator antmorS, graues inftituit criminationeset calumniaSjUtaduerfarios lædatjmirificè ornât fe ütulis EcclefixaRomangfcdiSjCondliorumet pa^ trum,rcpetit fuperiorum temporum memon'am, et oftendif,quanto ftudio Romani Cæfares Apos’ ftolicam federn, acPondficiam dignitatem Temper defenderintjconferuarint etamplificarint, eoep nOi? mine fubfidium ab ipfis petit,inieda quoeg mendo nc^peroccafionemiurifiurandipræftid: Etquô fas’ cilius, quod petit, obtinear, omnem beneuolètiam eis defert,et Fadurum fe quiduis in cor um gradam pollicetur,

Habcnteiusdecreta,nequisomninopnnceps, quicunqjfitjpoteftatemfibi fumat,conferendi fas’ cerdotium , uel munus ullum Ecclefiafticum, et eos , qui contra faciunt,qut uelaccipiunt,uel dös’ nant,execrantur, habent etillud, ut Ecclcfiaftici Oi# mnium rerum etciuilium onerum habeant uacati^ oncmacimmunitatem,utcpin fumma tranquillis’ täte, utantur fruanturfuis annuis prouentibus. Ob ifta, et huius generis aliamultadecreta,magnç faepe contendones aclites,nonnunquam etiam bel laexdteruntinter ipfum ÔC Cæfares,quemadmo^ dumhiftoriæ teftanturomnes. Hodieuerofetemlt;f poribusaccommodat,multalargiturRegibus,per mittit, ut Epifeopatus ,id genus alia conférant in quos ueIint,concedit,utdecimas6Chismaiora Eis’ pendia

ORATIO SLÇIDANI

pendia im perent hominibus Ecdefiaftid ordinis, tribuiteisjquumopus habêtpecuniajillamjqiiam uocantipfijCruciatamjpulcherrimam ÔC ccrtiflïgt; mam aiiri confidendi rationem EiufmodijUelut iïleeebris,incfcateos,etita Gbi deuincir, utquoties illi foedusaliquodi'neunt,autpacificationemjnfti# tuuntjineofimiil fiCipfiimac federn Roma, com# prehendantjôiSiureiurando confirment^fedignita#’ tem eiuSjSC amplitudinem modis omnibus propus# gnaturos. Qiiid ;'adeo fc totum infinuat in ipfogt; rum amicitiam, ut filios, nepotes fuos, atep neptes regum filtjs S)C confanguineis detin marrimonium. Siquemnouitinipforumaulis,gratia èC authori«» tatepraîcenentemjhuncfibilucrifacitjhuiusautfi^ lios aut cognatos amplificathonoribus, obtrudit Epifeopatus uel Cardinalatum, Quamdiu enim ni titur eorum gratia SC bcncuolentia,qui regibus ins? rimi funt, non eftjquodfibimetuat, facile^colligt; gitjhos nihil admilîuros, quod dignitatem ,111 uo# cantjEcclefiafticamjUiolarepoflît, Qiiinetiam a«» deô gratus eft monarchis,u t in ipfïus gratiam bella fçpefufcipiantaduerfusaliquem uelprincipemuel ciuitatem, quodhis noftris temporibus uidimus, ideoep fuoshabetperpetuosSC ordinarios legatos in regum Aulis, qui cognofeant, explorent,aiidigt; ant,uidcant,pertententôCdeguftentomnia. Sed 6C ipfi reges uicifîîm habent fuos in illius Aula. Nam operam quisep dat,ut ilium habeant quàm maxi^

AD IMP E R’I I P R 1 ij CfP ES.

’maximebcncuolumjfummo^ftudiocauentjfiec^ ubiofFendant» Interim ipfejqin'pulchrèperfonam fuftïnet,mirum,quam norithxcomniatransferré in fuos ufus, Etquanquam i'pforum perpetuus hic mos eft,aleredi(îîdia principum ,00 reges ad arma concitare,nunc tarnen uidetureos uelle,fi poffi't, reconciliarc; fed non alia de caufa, quam utipfos, pariter,ôô uiribusconiundosjeducatinfuosaduer farios. Nam fi certo fciret expedlatione fe fua caigt; furum elTe,neqjreges talebellumaliquando fufce^ pturosjprofedodaret operam, non minus quam ipft'usmaioresjac omni ratione prouideretjUt el^ fentquam maximèdiuturna,imô fi fieri poflet^fem piterna bella,

Superioribusannis difficillimüerat, moleftig^ plenum, utgalerQ Cardinalitiumquis impetraret abeo« Nonfolum immenfapecuniæ ui,fedôô res’ gum opus erat commendationibus ÔC intercciîîoÿ’ ne. Verum in hoc tempore, quam uidemus mtib tos in regum Aulis Porro,fenatufconfultum Baj? ftliefi's Concilq cauet,nefint plures omnino ,quam tiiginti quatuor,duabus pofidimum decaufis. Prb mum,ne nimium onereturEccleiia, quod quomo;# do fit intelligendum , ipfi norunt : deinde, ne Ci plures numero fint Ô£^palîim tem er è creenturnoui, iplêdor illehuic ordinipropriusamp;S peculiaris,ipfa multitudine uilefcat,quanquam hoc tarnen adie^ lt;flum eftjpofle creari plures urgentenecefiîtate tem ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E porum.

, 'ORATIO S L E I D A NI poium,atcp hçc fortafle caufa eft,cur hodie tam fint numerofi,nec aetatis habeatur ratiOj quod ipfum ult; delicet pugnat cum co, cuius meminimus antea, fenatufconfulto ♦ Nifi em'm titubantcm uiderct ac èftationeexturbatam Ecclefiam fuam Paulus ter^ tius jnonafcifceretjopinor, in huncpatrum ordi^’ nemjadolefccntulosnepotesfuoSjFarncfioSjquan/ quam fortafle tribuendum eft aliquid agnatiom SC affedui.

Curautem regum Aulas ita uidemus infi'gmV tas purpuratis patribus ■ƒ Nonne deuindifuntua^ rijs nominibus Rom, Pontificiî* Sunt certèjSCqui dêfacrofandè. Nonne iureiurandoquocpfunt ob«» ftridi regibusjquorum in Aulis uerfantur,amp; à quigt; bus in confilium adhibentur çquot; Non dubium cft, Qiiomodo autem fidelem operam utrilt;^ præftenK’ Artem ipfitenent, licetalqs diffidllimumfît, Hoc intérim indubitatum eft, eos eflc Pontifîci longe utiliflimos5pra:fertim hocrerum ftatu, quo regum pracfidi}scarerenonpoteft,quibus adeo fadus eft familiaris ac penè domefticus, ut quoties ab eius morte nouus efteligendus, in magna fint illi folli^ citudine,utneminushabeât beneuolum eum^qui creabitur^quàm eum ,quiiam deceflîtèufta, Prae/ fentem autem SC commodiflîmam operam in eo poflîint exhibere purpurei fcnatores, Ilicô poft^ allatum eft de morte Pontificis, heiquantus equis, quantusadeftuiris fudor,uideas omnia completj nuncijs

A D I IM P E R II PR IN CtVnS, nund)s 0^^curforibus, quos emittuntreges ,pro {e, qtu's^ fcparatim jprehenfant Cardinalcs,ambiïint, folhcitant,promittunt,largiuntiiramp;quiduisdefe#-nintjUt ipforum habcaturrario; Sic inftrudi, QC fubornati fenatores ^ingrediQtunlkid fuum,quod uocantjconclaue, Interea mifcnamatores,reges SCmonarcha:, pendent inter fpemcp mctiimcpdugt; btj, Denunciatur poftea,qiii fit creatiis,ibi turn uideas efferriqiiofdamlætitiajqiiofdam ipfo uultu triftitiam non diffîmulare» Sed oritur deinde non iniucundumfpedacuJum interipfosriuales ,dutn quifcpdatoperam jUtapud dominam mcretricem hacreatprimolocojdum gratiain, alter alten' ftudet præripere, cuius rcipulchcrrimum noftrahacaeta^ te uidimus exemplum, adeo^ modis omnibus co* nanturei gratificari QC obfequijUt non dubitent, cruentumeifacrificium aliquando præberc,quod totum confiât ex Luthcranis. Quid, nonne pro* prie SC fignificanter unica uoce fcriptura omnem hancnundinationcm expreflît,quando fornication ncm uocatî' An aliquidperitius,SC magis ad rem excogitari pofTit:' Prætcrid,quôdiureiurando iam olim habet eosfibi deuindos,nuncctiam fœderin bus,matrimonqs ÔC pollicitationibus ampliflimis itafibiconiungiteosjutardiusnonquear»

Hæceflilla pidura,facrisnotata liteiis,quam dumintueturpij,ualdeconturbanturhauddubie, ficut ante diximus ♦ Qiium autem oculis omnia

E q perlun

« o R A T I O: S L E 1 D A N I \ pérliiftraucrintjdepfehendunt tandem mirabilem iiidflîtudinem , et exi'tum plufquam Tragicum* Vident enim in eadem tabula depidum et hoc efle, quemî dmodiim Babylon ilia magna^Romana be ftia^ubi ad fummum impietatis peruenerit, fubitô corruet, impellente Deo,uident,ut reges, ipfius a^ matores,hactanta,tam^repentinaclade perculfi et attonitijuehementer trepidabunt, necopem ferlt;^ re potcruntjuidentjutmercatoresjquijdum mere^ trixillaflorebatjingentem faciebant quçftum, uaU de lugebunt ÔC in acerbiffîmum mœrorem inci^ dentjpropterademptaSjfiCpenitus fublatas ratio# nés conficiendæ pecuniæQiiænam eftautem ifta rerum conucrfio; Qliis omnium hoc putaiïèt ali# quando futurum':’ Hue nimirumpertinetea uattgt;. cintj pars, ut ptj certo fta tuant, etiamfi Pontificem armatum efle uident, ac regum auxihfs impieta#. tematc^blafphemias tueri, tamenhæcomnia nihil d profutura tandem ♦ Corruet enim,necquifquam eripieteum ab ifta clade,quàm feriptura prænunci# a ui t,qu æ nec fa Here p O teft 5 nec 1 ab i ♦

Perfarum rex Darius infinitam hominum mul titudinem educebat in Alexandrum Magnum, multominoripugnantem manu, fed ter cæfus atep: fugatusjtandem interemptus ipfefuit,nec potuit aim eriperequifquam ex manibus animofi amp;nbsp;acris bellaroris Alexandri perfcquentis,quod ipfum Da# niel diferte pracfignificaueratNihil igitur dubi# tabimus

ADjIMPERM princîees.

tahimus etiam de ruina noftri tyranni, Nee ïn ullum aliunijprçterquàm in ipfumjexiftimemus haec omnia congruere. Sanè,quum nullus unquâ fit immanius ipfo graiïàtus,hoc tarnen boni prçlttgt; tit nobis ,quôd ita fe comparât omni ÔC dodrina, uita^ôCmoribuSjUt iftauaticiniajpriusobfcura uelutænigmaticajperfpicueintelligamus ÔC ceigt; to. Qiiidcnim^annonpræftititDeus ,quodproâf mifit^ Nonne floruit ille,plufquamullus unquam Satrapas C Nôneprorfusinuidauidebatureiusef«« fe magnitudoç' Nemocertènegarit. Atquiilleipfe terrarû dominusjnonne fenfit uim hoftilcm C Nongt; ne eius eft imminuta paucis annis debilitata pOî? tentiaî’ Plané. Qiiomodo autem,anhaftis£Cenfigt; bus^fiCuiarmorumjfiC machinis bellicisC Minime, fed fola uerbi diuini praedicatione. Nonne hoc mi^ raculi plenum cftç’ Quid interim reges monargt; chæî’Fremuerunt initio uehementerjnechodi'epla nè remittunt iraSjfecerunt in eius gratiam, quod quiuisadolefcens,propuella,quam ametjfi perigt; clitâtemuideretjlibcnter fit fadurus. Qiiid intes» rim illijquorum feriptura mcminit5mercatores5aut quinam ifti funtç’ Certè tota Pontificiorum turba , qui charaderemôC notamgeruntBeftiæ^qui prae cæterishominibus infigniaquædam habent pn'uii* legia, Stantomnes attoniti,mirantur,quæfintifta fulmina,quæ tcmpeftasamp;proccllae^ déplorant miigt; ferias ctpaupçrtatem fuamjquodctxmantea copio ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E itj fùTimam

ORATIO S L E 11) A N I flfïîmam habercnt menem, ÔC iiberrimum faccrcnt lt;x rebus omnibus^uarnim^ quacftunijuunc plane fint deftituti, nec rationem uilam uideant amillà recuperandi.

Scd nehoci'pfumquidcm pracfidium Ôl propugt; gnacukim,quo ferèfolo nititur Romanus domigt; nus, firmum fans fuithadenus ,autfolidum » De* fenderunt ilium initio reges pari ter omnes, 8C ita quidcmacriter, ut omnia uidercnturpro eo lufce* pturi J mine autem ex his ipfis quidam defeeerunt, Sé acerrimeperfequuntur,quemanteat«tati funt. Quid obftat ,quominus fieri poflîr, utamp; reliqui, fi non deficiantomninojfaltemnon ita magnam ei tribuantfidem ÔC authorifatem,quâm huculi^ fece runt;,praefertim,cum Äfipfimultarum fintrerum confcq,quas minimeuel diflîmularent into, ucl pater en tur,nifi frudum ex eis psriterôC emolumen tum pcrciperentCEtquanquam ifta eoram uidet, tarnen omnium rerum feairus, acdulci ebrius for* tuna,nullum agnofciterrorem,nullum flagitium, nullam noxam, hoe folum cogitat,quemadmod3 tueatur hanc fublimitatem, quam adhuc relt* quam habet,deperditam dignitatem recuperet, Nonuultdecaufacontrouerfa legitime eognofd, quia futurum fpcraf,utinterea,dum propterreligi* onis 8C opinionum diuerfitatem exacerbatitur a* nimi,bellum aliquod ciuile fufcitetur in Germa* nia,quototaconflagretat(^pereat,Hocenim pro ximum

AD IMPÊRII PRINCIPES.

ximumefleputatjô^ faluberrimum remedium, fî fuis ipfa Germania uulneribus intereat. Et quia fciflam fadionibuseam cfîe uidet^cogitatleui aligt; quo momcntopofleimpelli totam,utpr£cipitetun Vrgetigitur,ô^ folum operam dat,ut magis etiam cxafperenturftudia, nonalio fane confilio, quàm utconferantur manus, Nam quia rem fibi elfe ui^ detcumaduerfarijs longe uigilantiffîmis ÔC ^ceïn/ mis, dubium non eftjquin omnia fit tentaturus po#^ tius,quàmutignominiofepereat. Si bellum femel incrudefcatjcertó ftatuit,alteram partem opprimi polfejSCquamdiuftipatus eftregum auxilijs, nihil dubitat de ui Aoria ♦ Magnam igitur ÔC immenfam auri uim accumulatjexercet quæfturam auariffîme peromnesprouincias,8Capudnos etiam exercuit aliquandojnonfinefummonoftrojôô dedecore fit detrimento , eam^ pccuniam , quam fub praeter Xtu Religionis J fraude, malis artibus à nobis exlt;f torfit,cogitatin noftru excidium S)C perniciem congt; uertere« Is,qui compendiumhoc illimonftrauit, idem confiliorum eiusreAor antea quocj femper fuit.

Hiftorrjs proditum eft,ut^ nulla fithiftoria,ra^ tio tarnen ipfa teftatur,fió experientiademonftrat, multa faepe régna,florentifïïmas^ ciuitates, integt; rrjlïetotasamp;reuerfasfuiflebellisinteftinis» Vel fo^ Ia GræciafpcAaculum eiusrei præbuitorbi,cum Athcnae, Lacedaemon, Corinthus, Corcyra, mul* tae^

o RATIOquot; S LE ID ANI

tsecpaliœbcllo conflidarentur» Qiio tempore I«/ liusóó Pompeius exercebantodia jficcrant debiligt; tatacjfradæcp Komani Imperij uireSjUtfi quis tune alius fuiflet adortus eos,infignem reportaflet uido riam. Poftquam ab Oriente migrauitin Occidens» tem, ut fupra diximus, QC quod antea fuit unicum, Imperium Romanum, fadum eft duplex, labefai* datum indies fuit magis atqj magis, lila quondam return domina, aliorum^ regnorum omnium de^ bellatrixltalia,curadco nihil hodierepræfcntatue^ terem maieftatem ,curfpeciem colorem omncm amifitC Cur ab exteris nationibus,Germanis, Gak Iis, ôlt;S Hifpanis adeo miferabiliter dilaniatur, exugiturç’Nonne fadioncsSCdiuerfaftudiamate^ riamhuicealamitatipracbueruntç’ Hæc omnia no ignorât Europacus ifte dominus, ÔC intentus eft to^ tUs,utidemapudnosperficiat. Ne^ uero fua ex/ pedationc prorfus excidit,et quoniam pulchre nos iampridem incœpifleuidet,nunc folum hoclabo^ rat,6Coptat,utinifto curriculo pergamus ,quô fa^ tiare poffîtanimum cruoris noftrifitientê. Qiiam^ diu pacem coluit Germania,6C ad Rempu, Imperq iuuandam, cômune ftudium amp;nbsp;operam impendit, poteratexterasnationesomneis facile cotemnere» Pofteaquam uero Religionis diuerfitas,hominum uoluntates immutauir,ipfa quoqj Refpub.langue* recœpitôô debilitari. Priuatum fuum quiftp comi* modum fpedat, ÔC quomodo confiftere poftît, fuum^

AD IMPERII PRINCIPE

fuum^ (latum tucn'^ncquandoa ludnis opprima«? tur,cogitât, Hancomnium pulcherrimamnadus occafioncmillcjtumultuaturjéCfæuitomnis gene? ns perfecutionibus , omnem^ fpem præcludit mendationiSjUtaduerfan'os eo uehementius offene datjakcramjhoceftjfuam fadionem inofFicio netmunenbus 5gt;C ampliflimis pollicitationibus, co uidelicet tendens,ut nos committal, Qiiod ft retjdirempturusipfe litem fcilicet,ad nos accedciJ retjcomitatus exteris populis,quî iampridem ni'hrt itacupiuntjatepfpecimen all quod exhi'berefuiro«? ton's etuirtutiSjinGermania^qucmadmodumnos fccifTe indent intra ipforum fines, à multis nunc annis;

Tritum eft quotidiano fermone prouerbium, quo diciturjcum in fupremum cacumen aliquid uafit atep dedudum ell,ibi turn illud confiftere, paulatimad inclinationcm denuo fpedarc, Fue«? runt olim Germani multum agreftes atcç inculti, carebant omni literatura,bellis tantum ÔC uenatioü nibus3amp;tjs rebus intent!,quæ corporis robur fir«? marepolTuntjfîC animumad fufeipienda pericula reddere conftantem imperterritum, Multis de«J inde poft tempoiibus,tranfîftadipfos Imperljdi«’ gnitas , ea^ tune occafione fadi funtcultiorcs, Cumcp Deus meditaretur baud dubie Içtam rcrum uiciffitudinem inducere,nobis^ demonftrare fuæ beneficentiac, uclut danflimi folis, radios, inuen^

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F tum

ORATIO S LE I DA Kl

tum fuit apud nos infigne quoddam, nunquam fati's laudatum artificium, typis excudendi libros ♦ Abundautt Græcia quondam præftantiffîmis in/ gcnqs,Italia quo^jfed hucufi^tarnen non penelt;gt; trarunt.Noftriuero homines,primum excogitagt; runt,non abfq;praefenti ÖC certiilimo Dei benefis^ cio»Quac res,cumincredibilem adferret commo«’ ditatem literarumamp;artiumftudiofis,excitati fue«’ runt omnes ad cognofccdumjö6 pedetentim cœpe« runt homines aliquid plus uiderein literis, quam prins uidiflent, Necenim ignotum eftƒcnibus prç îertim ,quàm imperite ÔC infulfe Qi. obfeure Qi de,artes omnesjipforum temporibus,tralt;ftarentur, Poftcaquam igitur hoc tantum adminiculum a«gt; pud nos extitit,eruditius paulatim cepcruntdoce^ ri artes omnes, rcuocatus eftin ufum uetusamp; pu«gt; rusfermo latinus. Ad Græcamctiam,aliascp lin# guas nonpaucianimum adt]'debant,fummus erat animorum ardor, nemo non cupiebataliquid co# gnofeereperfedius ,5lt; eratiucundillimum fpeda# culum;,uidere tantum feruoremSC diligentiam in difeipulis pariter Qi doAoribus. Qua quidem ra# tione fa Aum eft, ut Germania prius inculta, breui tempore ficornareturuiris do Ais,utnulli plane po puloconcederet» Poft renatas difdplinas Qi exor# turn lumen iftud melioris doArinæ, tanquam prac# nundum aliquem infignisfuturæmutationis,ilicô fubfecutus eft illuftriffîmi fob's fulgor, ipfa nimi#

rum

AD IMPERII PRINCIPES.

mm Eiiangelq pracdtcatio, in co^ miinere tantx fiintufi dextcritatcnoftri homines,altjs omnibus rebus neceflarifs inftrud:i,tantam^ diligenn'am ad hibueruntjUtTheologiam,inilIacommunt clade, ÔC depreflionebonarum artium /œdatam ÔC obfcu ratam,reduxerintadgenuinLim priftinum nito* rem,ttaquidem,utcertóftatucndum ßtat(^ faten/ dum,refpexi(reDeum in nos dementer admodum ÔCpaternè. Sicigiturexiftimo,nonfuiffè German niam ullo unquam temporein tam illuftri dC fubhgt; milocopofitam,utnunceft,

Qiiod cum itafit,etiamfi uiueremus in altiflilt;! ma paccjncculla fefeproderctfimultatis, aut diflîgt; dtj fcintilla,metucndum tarnen cflet nobis, amp;nbsp;pro^ uidendum,ne, quodferèfitin rebushumanis, QC quodaiqs gentibusaccidiffecompertum eft, idem nobis quoqjaccideret,utneinfummo gradu congt; ftituti,deturbemurin præcipitium, Nunc autem , quando in hoc rerum faftigiofunt exortæconten^ tiones 2C offenfiones acerbiinmæ,quid metuendiï, aut quid expecftandum eft nobis aliud, quamfutui* rum, utDeus,qui tarn cumulate effudit nobis o^ mniafua,propteringratitudinemnosaffligaK’Sed Ô miferiam amp;nbsp;calamitatem ingentem ♦ Diflidemus odtjs,plufquam capitahbus,SC fufcipimus inimicH tias acerbiftîmas,alter in alterum,omnes unius pro uinciæ Sc regionis homines, communem habentes patriam,id^ inillius gratiam ,qui ÔC antea Temper F tj uarrjs

ORATIO S L E ID A N 1

uartjsmodis Germam'am ludifi'cauit^ô^ nunc ctii* am amarenon poteft^imo perdftam uelft, nihilcp magis optât,quàmiiïdereillamciluli fanguinc re^ dundantemôC confpurcatam ♦ OppreffîtôC extiiv xit ueram Euangeltj do Annam,2C nunc poftquam ill a refumpfit uiresjiterumtjilluxi't, concutitur orgt; bis tumultibuSjSC odiorum incendrjs. Prædixit qui dem has dilîenfiones omneis ipfa fcriptura : Scmgt; perenim erunt ueritatis ôi. Euangeltj holies ♦ rum eo magis cauendum eft nobis,ne confociemur cumipfis,^ hocpotius elaborandum,uthaecprægt; ftantiftîma Dei dona reuerenter agnofcamus , ÔC compledamur,

Scimus omnesjin quanto fplendore obfer# uantia omnium hominum aliquot feculis uixerit Romanus Pontifex« lam uero confpicimus,non modo potentiam eius imminutam, fed exiftimanV onem quoejuehementer labefadlatam efte nulla ui armorum ♦ Quin eo fpedaculo pcrmouemurC quare non cogi tamus,prçnunciaire Deum per Pro phetashancipfius ruinam SC interitum Fatentur quidem ex aduerfartjs nonnulli ,0d nunc tandem fa tentutj quando negari non poteft, multa eftèà Rojf mants Pontificibus inue(fta,quæ reformationem poftulent, quædam etiam efte prorfus abroganda, Confeflionemhancfupertonbus annis nemo po* tuit cis extorquere,nûc tandem agnofcunt,Quod fine callide faciant, Sgt;C infidiofe, fiue câdide ÓC Çerio, cup ei!

AD IMPERU PRINCIPES.

cwperem nihilominus ex eis cognofcere, cum tern/ pohbus fadi penrioresj plus uideant, quam hade«« nusuideruntjCur non cogftent,fieri pofle,ut alia multa, quaenondum ipfi indent, dare uideantut abalijs, præfertim,quum toties,hocnuncrcpenii? turjàPontificCjqui diuinospropemodum honos# res arrogauitfibi^non poflealiudjquam impietates de blafphemiasproficifci. Cur igiturab eo non dis’ grediuntutjimo uerOjCUtjUt ei gratum faciant^rem adeotriftem^Iuduofam dC funeftam moltunturin üicinosàrfocioSjôCcolIegas, eiufdemortus amp;^palt;? triae, fanguinis etiam proptnquitate commenda^ tos Si peccant ignoratione^non eft in hac luceuelt;? ritatisexcufabile: Si pertinacia8^odio,déplorant’ dus eft nimirum Germaniæ ftatus,

Ante annos uig/nti, dC eo plus, Deum immor^? talem,quanto maioremfpem præbuiftis orbi futu^ ræ emendationisjilluftriflimi uiri, quando in certa quaedam capita collegiftis omnia,quæturn uide;? bantur uobis in Pontificatu efte prorfus intolerabis? lia,8^deinde feripto comprehenfa,in publico Imlt;gt; peri) comitio,coram exhibuiftis ea Pontificio lega;? to Qin'n earn retinuiftis conftantiam odo poft an^ nisapud Auguftam Vindelicorûç’inquæquidem Comitia cum eflentintenti prope omnes homines, adeonihil tarnen fuitemendatum in qs, ut etiam illi,qui præteruimSC authoritatem humanam ad difputationes nihil adferunt,initio ftatim profites?

F iq rentur.

' ORATIO SLEIDANI

rent«r,fenon dccreuifTequicquatn iicllc immutare uelftatucre aliter,quamhalt;flenusinregno PontiV fidofiüffctobferuatum, Hancuocemtam abfur;» dam,S^ diiramadeo^ triftem ÖC plenam defperati^ cms, protuleruntibi Thcologiamp;S lunfperiti ueftn» Si prçter mandatum ucftnim,2C fua quadam fponsgt; te,dolendum eft fanè,tantum illis in re tam ardua , priuatim licere. Sin autem ueftro iuflujuidetisipfi quantopere fadum iftud ueftrum dégénérant ab ilia gcnerofitate animiamp;prudentia, quam oRen^ diftis,quo tempore,amp; abufus illos intolerabiles, numero centum jpetqftis aboleri,ö(S fimul Pontifia eis legato refpondebatis , nihil uos in Lutherum polTegrauius decernere,ideoquód uitia illemulta, quaenon poffint diflimulari, çrcderetur detexifle* Repetite,quaefo,memon'am eins temporis,amp; ingt; detequam fueritilluftris,hçcueftra confclfio. Malt;: nebitilla femper literarum imprefla monumentis, neculla uetuftas earn delebit, Videte,propiuflt;^ €onfiderate,quacnamfintilla,quætum cupiebatis â Pontificeuel corrigi,uel in uniuerfum aboleri. Si diligenter infpiciantur,comperietis illamanalïcex eorum ofFicina, quos pulcherrimedepingens , 8C prænuncians,illeuerimonftrator fpiritus,ait ex- rsf citatiflimos eflein omnigencrerapinæ, habere ocu loslibidinisSCauaritiæ telles,acin errorem addu«’ dioshominesjdeuorarc, Curenim emendari uolu;« iftis eajuelprorfusabrogarijnif» quodcallidc,inlilt;! diofe

iÄD IMPÏRir PRINCIPES.

diofeôôauareà Ro man en fib us excogitata, ueftras 6^ populorum iieftrorum facilitates exhaunrent, aentmis magna fcruitiiteuosconftringerêtç’ Non^ ne fuithæccaufaueftræ quereIxC' fuit fane, Cum autem ea primus omniû indicant Lutlierus^quem# admodumipfinondiffitemini,quidnuncjillius dio^Pontifex^quiuostam grauiterôCadflixit2Clult; dificauit^propugnaturc’

Qiiodfi ferendiim fuiiïe putatis Lutherum, modo confritifTct intra eiufmodi uitiorum repre# henfionemjnuncuerojquialongius fit euagatus, aliam elferationcm exiftimatis, nihil certè ueftram hoc exeufat condationem, au t tarditatem, qui ea quorum illeuos admonuitjquæcp uosredè iudicagt; (lis ab ipfo fuiffepatefada,non emendaflis in hune ufcp diem, Sed largiamur hoc uobis ,!onginquam illam progreffîonem Lutheri uobis difpliccre non iniuria,ueniamus ad rem ipfam, hoc nbsp;nbsp;ad cajquac

publiée ferio pcttjftis à Pontifice uel mitigari,uel omninotolli, Certe,quod fupradiximusjuerum clijilla omnia tam efle tetra jfaliusjambirionis,aua(gt; ritiæjpetulantiæ ,6c rapacitatis plena, ut à nemine potuerint,ucl cogitari folum,abfqj fcelere, conflit tuiueroôC mandari non potuerint abullo,nifi ab »llo ipfo,quem Daniel,ac poft cum Paulus praînun ciarunt, aliquâdo fummam in tempio tyrannidem occupaturum , Nifi enim omnem ueram religio/ nemjôc puram dodrinam extinxiflet antca,non fu^ tftèt

ORATIO SLElbANI

iflet au fus tam execranda^tam^ manifcftcjnon fm/ pia modo 5 fed ÔC ridiciila proponere ac mandate ; Fafcinatisautêanimis ÔC impiadodrina imbutis, no eratdiffîcilej quïduis perfuadereamp;imperare, Nimirum hi funt friidus illius dodrinæ_,quam con tra præceptum Dei, quæftus gratia,fiiæ^ dignitai» tis honoris conftitnendi caufa,inuexit. Qiiæ qui dem dodrina,nifi fuiiïctimpugnata fcripturæ tefti monijs ÔC authoritate,quoufc^ tandem putatis eum fuifTeprogreffurum ♦ Infatiabile quiddam eft auas« ritia,neq; fibi frenosinfjcipatiturambitio,praefergt; tim,quando nondeeftfuccefTus. Qyii fuiffet igitur immenfæ cupiditatis ÔC ambitionis modus, idem quoc^ futurus erat terminus imperandi, 5lt; noua quotidie decernendi. Nunc uero,fi tantas iniurias, éc contumclias,quibus uos adfecitjConcoquere po teftis, SClenitcr interpretari, nimium hercle patieiv ter id facitis,amp;f uidendum eftuobis,ncpotiusigna uiac fit tribuendum iftud,quàm uel moderationi, uel temperantiæ. Refpiciendum eft enim ,non fogt; lum ad hæc illius,quæ diximus,mandata, fed cogi^ tandum eft,quid anteeefterit ea,etquemadmodum priusilledeuaftaritomnia,quamhucimpudentiaî 6lt;^uefaniædefcenderit4 Cogitandum etiam, quid prçterea fadurus fuent,nifidiuinitus detedæ fuif* fent eius artes . In primis autem confiderandum eft,hancipfiusauaritiamÔ^rapantatem,ob oculos pofitam eflè in Prophetarum èc Apoftolorum Ccri^

ptis

AD I M P B R 11 PRINCIPES.

ptisjideocp niinc,poftqiiain eft patefadus^exccrah dameius elîèjac modis omnibus fugiendam focie^ tatem. Hoc etiameerto ftatuendum,nullam rem piam,honcftam,falutarem5amp;laudatam,deinceps ab eo expetftandam, Inebriauit enim orbem terrai rumjillofuoueneficOaSC plufquam Circæopocui» lOjdemcntauit omnem Europamjamp;^meras infti^ tuit idololatriasjipfe interim J non tàm Idolorum cultor J quàm Epicureus, omnem religionem con^ temnenSjôC honorem fibi uendicans,qui foli Dco debetur»

His adeo de caufîs, adoritur ipfum Deus, per^ cellitjuerberat, flagellât, turbat5 non ut Dauidem aliquem,autHiob5uelfimiles,afflidionum ÔC pa^ tiêtiæ nomine clarosheroas,uerum ut Pharaonem ÔC id genus alias terrarum peftes ♦ Non enim fufpw rat, non ingemifeit ad Deum ,ut remittat iram, ut mentem largiatur emendationis cupidam, fedfub^ limis ÔC acer amp;nbsp;faftuofus, opibus nefarie acquift'gt; tis, ÔC regum fubfidtjs egregie circumfeptuSjUt pui; tat, in magna fecuritate uiuit. Nam publicas orbis calamitates, quibus hodiediuexamur,ab eoueluti fonte prouenire putat,quôd ipfius ÔC maieftatem et fancftitatem,amp;beatitatem,nonfatis reuerenter agi» nofeant homines, Nullum ipfefuum feelus, nulla impietatcmagnofcit,caufam malorum confideni? tiflîme transfertin earn dodrinam ,quam,quia uel non recipiunt homines J ud quia rcceptam faftidi^

G unr,

ORATIO S LE IO A NI

ptfs moribus ornantjtdcirco Deushxcnd bis immittitiierben, QuidyTium cxtatuUum finw Il'sobftinationisexemplumÇ’ Vos appello^uosiiy quam, Principes, qui non ignoratis, eum, quoties uel publice, uel priuatim ad uos aliquid aut fcribit, autnunciatjin hancomninofententiamid facere. Ex uobis, qui dodrinam iftam falutarem nondum in ueftras ditiones admififtis, quidam pendetis à dodloribus ueftris, hominibus,utlcniffîme dicam, nimiumpræfraô:is,qui uaftatorem ilium Tyrant numefferuntfupranubes,6C rationemamp;T æquita# tem omnem,quod eo deteftabiliuseft,quómagis Sc pertinacius hoc faciunt contra confcientiam, illi præfertim,quiSCfuntfiChaberi uoluntcæteris perigt; tiores,Cuperem igitur ex his ipfis cognofcere,num hæctanta, tam^ non humana poteftas , quam fin;? gunt, fit ci propria fiCpecuIiaris, an none* Si debelt;; tureifoli,curipfius maiores,EpifcopiRomani,qui temporibus Apoftolorum proximifunt,non arrolt;! garunt illam fibi uel fi arrogariït, cedo, num adeo fuitilluftris SCingens^ non uerbo tantS 6C oftentati one,fed reueraSinautem conftat, SCipfi negate non poirunt,humile fuiireprimordiû,6Cpaulatim uixmagna difficultate audum, fi probari poteft uidentiflîmè, Caroli Magni temporibus,authorita tern illoru multofuilîeminorem,quàmpofteafub Henrico quarto,etfub hoc inferiorem,^ fub Alber to Cgfare,0C tuncnon fuilTet antum fplendore cius,

quam

AD IM PE RII PRINCIPES.

quam fuit po flea fub Sigifmundo , fatendum efi profedojuullofatis firmo uclftabih fundamento, caufam ipforummti,

Boni faciLis o0lauus,iHcj fimplicitatis, dC inno^f centiç nomine celcberrim us, inter alia præclare ma gnificeiçgefta,reliquitpofteris tale dccretum, o^ portere omneis, qui uelint feruari,06 regni cœleftis participes fieri, obtemperare per omnia Romano Pontifici. Q.uid,num dccretum lioclaudantôfpro pugnare uokint ifti Si laudant ôf tuentur, quæfo, cur ante ipfum, Romani Epifeopi complures, cagt; put iftud fideijtam necefrarium,tanti^ moment! non præceperunthominibus, quorum lufeeperant curam ç*Cum ipfi figant, refigant^ leges, cum al^» teralteriusdécrétaconuellant,6C quifqj peculiari;« teromnem poteftatem fibifumat,mutandi,flatus cndi,quæuclit,prorationetemporum,ne(^ tenen' uelint fuorum anteceflbrum legibus,qua ratione potuitdecretS iftud à Bonifacio promulgari, cum incertum eftet,an proxime fuccelTurus ei Pontifex, idem effet tätum habiturus,an propofiturns aliud; Etutratum effèdebeat,quæritamen poteft,an Boi? nifacio fit habendafides,quoniam feruator 06 re^ demptor nofter , ait eum , qui non per oftium intrat in ouilc, furem efte aclatronem ♦ Bonifaz’ cius autem,quanam uiaperuenitinouileCfaneper iocadeuia,peranfra(ftus Ô6 lacunas ; Nec enim in ouilc fuit ingreftus jUcrum in fpeluncam Sgt;C Âfy^

G ij lum

ORATIO StEID ANI

Ium nefariorum hominum,in illud ipfum afitfum, in quo tandem opprelfus ab Hercule Cacus, incre«? dibilcm uïcinis circûm popults attuh’tlgtin'am» Atlt;ï tamcn^quis fuit ilHus ad hoe, feu ouile,feu antrum, adïtus ÔC ingreflus ç* Num uitæ fandimonia ÔC eru^» ditione in'rtute aliqua excellenri, aut eledio^ nefynceraconfcenditadeumhonoris gradumç’an inuitus eô pertraduseft,^ quidam aliarum progt; uinciarumEpifcopijUirifandiCMinime:fed frau deó^circumuentionc,uiam fibi patefecit» Certum hoe eftjne^negari poteft ♦ Et quam eratfœdum in^ itium,tam quo^ fuitturpis adminiftratio,fuper# busjcontumeliofusjintolerabilis^regum óC impcra forum perpetuus hoftisjcuius etignominiofus fuit interitus.

Hic tamnonpœnitendus patriæ pater, decrc/ tumilludfolemnejcuius antea meminimus,prx# f epit omnibus obferuandum, Ex tjs, qui præcelTo runtipfum ,óófi nonmultó fueruntinnocentiores, nemo tam rotunde, tam^ confidenter faftuofam hancfententiamtulit^uthicjquamfilaudareuolnt ifti ÔC defenderCjper me fane licebit : Sin autem tergt; giuerfantur, ÓC refiliunt, ÓC no obfcure fignificant, opus efle quadam in co moderata 6C commoda ingt; terpretatione,cedo,cura plurimis nuncannis The ologi ÔC lurifconfulti Pontifictf,decretum hoc,tangt; ta grauitate,tam^ operofe celebrarunt, tam in Bc^ clefijsquàminfcholisô^Academtjs Cur illudip«’ fum

AD IMPERII PRINCIPES.

fumtamuartjsjtam^ tnulti'plidbus mfùper com# mentarrjs ornarunt, ac ueluti conueftieruntc’ Si nunc aliter fentiuntjUecßtantam ei tribuuntautho ritatemjquàm aliquando fecerunt, obfecrojquan# do primum ^uel qua ratione funt pen'tiores Qiium ergo fatcbunturaliquid feplusineo uide# rc^quam hadenus, palam fiet, nullam cfle caufam, cur adeo pertinaciter rcfiftant in alijs multis. lam, fi digrediuntur à Bonifacij fententia^equitur eum turpiterfuifle lapfum in omnium grauiffima cau# fa,quae falutemnoftramcon£inet,0^infinitam ho# minum multitudinem , qui fecuti funt ipfum, in horrendas errorum induxifle tenebras ♦ Qiiid ad ifta refpondeant Numillud uulgatum 0£^ tritum allcgabunt,etiamfi uel Bonifacius,uel quis alius fuerit non fan's laudatus Pontifex, idcirco tarnen to turn ordinem non eiTe pudefaciendum aut afper# nandumC Atquidemonftratureis,tanquam indi# ce, necipfi poterunt inficiari, primum, Romanos Epifcopos fados e(îetcmporibus,auariores,fuper# biores, intolcrabiliores, deinde, fcripturam fa cram tribucre uni cuidam,hoc eft, ccrtac tyrannidi in Ec# clefiam inuafurac, talemfaftum, fuperbiam ,auari# tiam,crudelitatem,06 quid non fceleris 'I' cuius qui# dem tyrannidis authores efferant fe fupra fortem humanam,fuam^ potentiam fcelere partam,0^ im piam dodrinam ui tueantur.Quçfo,num aliquam huiufcetyrannidis effigiem ,autfimulachrum hac

G iîj »täte

ORATIO SLEIDAÏTI

»täte noftra aident aut agnofcuntç* Num eiufmogt; diTyrannus ,quern fie ad uiuumfcriptura delini:* âui tjhanc fibi po tentiam arrogate poflit,ut hodier^ no die,quando patefadus cft^ac grauiffimos habet accufatoresjcogathominesabftinereabomniadii’ oncjnec aliquid moliri,quod ad dodrinj QC difcipli nacpertineatemendationemV

An iftijfapientiaeamp;S eruditionisnomine cele«? bres,qui totosnunc uiginti quatuor annos,amp; eo ampliusexereentur,utquidem uideri uolùnt,di^ fputationibus,ne(^ dubium cft,quin multa cogno^ fcant,£ó rediusintelligant,interim tarnen nihiloî# minus diffîmuIant,6C ueritatem impugnant,6ó ex^ acerbant omnia, 5C communem patriam in grauiflî mum difcrimen contjciunt,hominibus iudicio præ ditisperfuaderepoterunt,fefacerequoduirosbo^ nos in Repub, decet:” Annoneftincredibilisquac^ dam temeritasilla, quod in hac pulcherrima luce ueritatis,audentincondonibus 6C inlibris,quos dunt,afFirmare,ne^ Cacfari,nclt;^Regibuspariter omnibus licere,quicquam in caufa religionis des« cernere,amp;fi quodilli confentientes dccretum fa;# dant,irritum illudcfle,nifiPontificis Romaniiufs! fusamp;f authoritas accedatç’ Cogéré nos uolunt,ut ineumretjciamus omnia,qui propter impiam dogt; dlrinâ SCidoIolatriam, propter immaniafcelera,6tr uitam impuriffîmam, non modo non poteft ludis« cis perfonam indu ere, fed ne in iudicio quidem au^ det

'ad imperii principes.

detconfiftere* Nonne rationis omnenidkiSexcc^ dit,intotauidelicet Germania, Gallia,Hifpania, multis^ alqs regnis,non efle tantum aut uirtutis autdoëlrinçô^ authoritatis,quantum eftin cxiguo fenatu triginta,uel ad fummum,quadraginta pur;? puratorum patrum Proh impudentiam inaudk tam,ÖC Ô te miferam Gcrmaniam ,quae tales tamcp peftiferos foetus,gremiotuo foucs aceducas,qui tuorum hoftium utilitatem potius .j quam tuam fpc dlantfalutem ÔC incolumitatem. Eiufmodi fcntens^ tiarum2Cuerborumportêtafcribunturetpronungt; cianturin ueftris, clariflimi uiri, ditionibus « Qiiid deuobisiudicabit atq^ fentiet poftcritas ipfa, tanlt;î tam audaciam fi non coherccbitis îquot; Ncgari non po teftjuerfantur in manibus omnium,1ibri,qui ifta continent, necßdefuntex uobis,qui fuis in difce^î ptationibus, ut ægre faciant aduerfarijs, illa mirigt; fice commemorant,repetunt,etexornant,quafi talt;gt; lia fint, quæ fummam noftrae falutis compledanlt;gt; tur. An putatis maioribusueftris,qui fortiterfæiî pe reftiterunt fuperbiæPontificum,filt; Imperatoi’ res, ut idem facerent, hör tati funt, ficut memoriæ proditS eft, unquam in menrem ueni fte ,u t cogita«; rent,futurs aliquando tempus,adcó tencbricofum et infoelix,uteiufmodi uoces emittcrentur, auta pofterisrecipercntur!:’

Si qua in Repub. Indices prçfidercnt,homines famelici, auari et indodi,qui precio redempti,quid uis

ORATIO SLEIDANI

ufs facerentjqni' propter male ÔC int que admmiftra/ tumïus ,pœnam eflcnt menti legibus praefinitam £)C omnino talcs,de quibus grauilîîme conquered rentur omnes : cedo,num ad illam publicam omni um quenmoniam,iisipfis,qui client aceufati, per# mittenda fit formularum SC iuris emetidsitio^ Fin# gamus, hîc apud nos in Germania Senatum elle Cardinalitium, ilium dico,quem tantopere fufpic» mus,obferuamus,reueremurSCadmiramurSenagt; turn : Vidcas omnes Patritios, prçfertim illos, qui# bus per ætatem SC ualetudinem fit integrum, ita uiuere,quaficupiant 6C uelintomne genus uolu# ptatum hîc exhaurire,quafi poft mortem nihil fit quod dele(ftetamplius:uideas nullam eosobireuel fufeiperemuneris Ecclcfiaftici partem, non doccre quenquam ,non difeere quicquam ab aliquo, fed omnes ipforum cogitationes SC ftudia fpeÂare ïum ad opum SC honorum amplificatio'nem :uide# as, qui funteum ipfis, familiäres SC domeftieos mnes, reprefentare uitam SC mores dominorum,o# riaturdeinde communis omniumquerela,delibi# dincSCauaritia,SC rapacitate ipforum intolerabili, quaefo ,numfitfuturum ualderidiculum ,fi' caufae cognitio deferatur ad hos ipfos proceres,qui publi# ce accufati,poenam fuftineredcbcbant,8Cin ordi# nem cogi f Nonne,fi prçter ilia crimina,fuperbiam quoip coniungerentjcocp progrederentur temeri# tatis, utiudicandi etiam po ceftatem. fibi fumèrent.

AD IMPERII PRINCIPE y.

ÄT alios exd irderent, in hanc aut ßmilem, u t fequiV tur,fententiam eis refponderi poflitC

Quid ißudeftrei nouæ, Patres conferipti fiC purpurati C An ludicum perfonam uobis etiam fu^ mitisjquitamcftisgrauiteraccufatic' Nurn ernenn dationem uitiorum 8Cabufuum inftituitis Atqui præter morem iftud eft. Hadenus enim id folum dediftis opcram^ut quacunqi ratione quam locu^ pletiflimi facli, plurimis accumulatis facerdotijs, uiuerensquàmfuauiffîmèSCmolIiflîme. Siqualem oportet5taleminftituerctis £C dodrinæ6lt; difcipli^ | næSd uitæ^morum^ cmendationem :iam fane pi æ 5 ficÿ ueftrum exiguamtenuem admodumfitisha .■ biturifamiliam^quinuncinampliflîmoluxuôifma i gnarcrum copia fecuriffime uiuitis, Qiiid eft eau:# fæjuelquo iufto titulo tantas poflidetis opes Que nam funt iftæ ueftræ tam eximiae uirtutes ^quæ tani? tam merêtur remunerationcm ^Num ôC ueftis lonlt;! j gior,SC illudjquod uefti fupcrimpônitisdineum in;s 1 dumentum,£Crafum expræfcripto caput, SCgeftiV culationes,cercmoniarum,quas ad ludibrium exgt; cogitaftis ipft,plenæ, tant! funt momenti çquot; Nam ut omnes undicp caufas conquiratis nihil habetis alii# udprofe(ftô,quodpoflîtis obtrudere, Sedamp;hæc ipfa,quæ tarnen leuiflîmafuntamp;lplanènugatoriaj quibus inh aèrent,acuelutinaîdifîcatac funt nihilogt; minus ueftræ pofleflîones omnes, contemnitis,ui^ l carijst^ ueftris^infimae fordshominibus,ea com^j

H menda^'

ORATIO SLEliDANI

rnendatis, obeunda relinquicis. quot;Vos intérim ita . uiiu'tis, ut nifi ueftitu aham perfonam fuftineretis, i nullum inter uos ÔC lenones futurum fit difcrimen, I Quid,num moderanda uobis hæc uidentur S)Ccor^

rigenda V erumtamen facile colligimusjuon fu tu rum à uobis initium huius corredfionis,ac prudent ter fadtis in rem ueftram » Sed quid fi uobifcum ita tranfigeretur,utea,quænuncpoffîdetis,non adk merenturuobis,8^utuos deinde uiciffim abftine^ retis à perfecutionibus, non impediretis Euangcltj curfum,ÓCex his ipfis facultatibus ac bonis, quac funtampliflïma,decidcretis certam aliquam me^ diocrem portionem in fcholarum et collegiorum et pauperum et Ecclefiac miniftrorurn neceffarios ufus C* Faciunt hi ueftrum offidum,quia uos ne^ gligitiset contemnitis: Vos illorum dilaniatis a# * limoniam etuifcera,Tam iniquecommutaftis inui ccm: Scholisautêetminiftris dodoribus^uerbi, duitatcsjó^ Refpub, carcre non poirunf,et arquum cft, ut habeantur non illiberaliter, Profpexerüt qui demillis maiores noftri,Reges etiamct Cacfares, ualdecopiofe: uos autem illa foli deuoratis, et hi fa tnecontabcfcunt. Curhanctamnoniniquam,fed humanitatis etolFidj plenam conditionem non adgt; mittitis Ç’ Plarriqp omnes ita interpretantur, metue* reuos,quódfïpermittaturEuangeItjdoArina,fu^ turum,ut ueftra prorfus imminuatur authoritas et uikfcat, utjCtiamfi non aufcrantur «obis annui prouen*

AD IMPERII PRINCIPES.

prolicntns, illud tarnen fie accipiant hommes, qua/ fiprccario et fingulari beneficentia prmetpum ac ' magi'ftratuumfiat,etiurc pofle uobts illa üngulis temporibiis aufcri, qui nunc dominium in illa uo/ bis et proprietatem uendicatis ♦

Hæcfi ueftra mens eft confilium^, facile intel/ tftam modérationem, fed in primis SC diligenter la/ boraturos,apud Caefarem aliof^regcs,utimpedia tis earn, quemadmodum hadlenus lecifle uos 6óil/ , lamimpediuiffe,plaeri(ÿconfirmant. lam ucro,res noftrac fichabentjUtneceftario multafint aliter cof ■ ftituenda QC mutanda,omnes etiam iudicio prædi/ tijfic exiftimant, authoc efle faciendum, aut infig/ nemaliquam expedandam return perturbationê» In uobis nihil habemus repofitum fpei,quia dodri na ÔÔ eruditione caretis : Deinde, fi qua eft in uobis nonreprehendenda,necillaudatauoluntas,ea ta/ men eft auaritta amp;ambitione corrupta. Poftremo, ficuitam inftituitis ,ut propemodum cogamur de uobis omnino defperare. Quid igitur faciendum eft lt;! Non défunt nobis uiri dodi quam plurimi, pads amp;nbsp;concordiac cupidi, funtamp;Tprincipes SuT prin cipum confiliarij non pauci,qui uident^quomodo fithuiemorbo medicina facienda. Poftîtneà uo/ bis hoc impetrarijUtueftro permilTu nobis liceat, certam religionis ÔC dodrinæ formam conftituere, utprofligareturquicquid eft ineauitiofum,etGcr

H i] mania

ORATIO S L H ID A N I

mania lætum recuperaret ac piiim ocium, quo ccr/ tè religio dC fdiolæ carerenonpofliint» Dirempti fumusà U o bis,amp; Älpibus ÔC mari, nihil apud uos affcdamusjidem ut uos quo(^ uicilTim apud nos fa datis,çquum eft, Precamuruobis omnia profpera falua, hoc eft,fanam mentem,à uobis interim pe# ttmus,ne noftrum hoe tam neceflarium ÄT pium in ftitutum impediatis, Adeo non eft contemnenda Germania, ut inter omnes etiam populos, infignê

honeftum obtineat locum ♦ Non poteftis hoc uo bis arrogare, quafi maior fitin uobis uel rerum pru dentia,uel eruditio,uel uitaefandimonia ö^integri tas. Qiïód fi uos,numero pauciflïmi, potuiftis ante hacuidere,quemadmodum moderandæ eflcnt o^ rnnes per Europam prouinciac,quidobftat,quómi nus etiam nos,numero fuperiores: dodrina uero et reditudine iudicq uobis non inferiores, uideamus ca, quae tam adfalutem noftram ,quàm ad Germai^ niæ tranquillitatem pertinente’praefertim cum uos, priuatis tantum ueftri Senatus etordinis comodita tibus intend fids : nos autem,publicam gentis noi^ ftrae, imô fi per uos liceat, totius orbis, amp;nbsp;ueftram adeô fpedemus incolumiratem, Certè abeq tem^ pore, quo regnum iftudueftrum floruit, nullum eftis unquamexperti,tamacrem 8C uehemcntem hoftilem impetum,nullis etiam temporibus ufi fu# iftis unquam adeo uarijsô^ muldplicibus adminigt; culls.

Initio

ZD JMPERU PR INC IP,ES.

InitiOjquûin unofolumhominetofaliuiusbel 1/moles confifteret, cum hie I'pfeiicfter hoftis^ôô â uobi's damna tus,5CàCgfarc/ieftrumfequcnteprçgt; tudidum, profcriptus omni propè humano de^ ftitutus effet auxilio /adllimum erat^ut quidem ugt;gt; debaturjhiucmalo meden. Cur autem inrepecu# iiaritcra4uos*pernnente,tam fuiftis négligentes? Au t fanè contempfiftis, aut non potuiftis aliud prç ftare.SicontempfiftisjpudereuosdebetjfinonpOi? tui(lis,mirum hoe uidebitur omnibus, præfertim pofteritati,quódfem adeó facilem fadUjnon perfci? ceritisqpfi locupletiflimi^regum infupcrmunitiet amplificatipracfidqs,qui tuncerant uobis addidifi? fimi,quorum etiam eftis ufi non femel in hoc iiego? ciOjftrenuafiC fideliopera. Qiiotics enim tempus inciditjUtilliueftrofauore beneuolentia carere non poflint,ibiuos abipfis hocinuicem extorquer tiSjUt opcm Sc patrocinium uobis promittant. Qui fadum eftigitur,quó minus illi,quodôC ipfi fua fpontccupiebantjÔCuobis non femel pollicitifunt, perfecerint? Aut nonplacuerunteisueftrae ratio«» nes,aut alijs rebus impedin',non potucrunt,tam ue ftræ,quàm fuac ipforum expedationi fatisfacerc» Dilatum eft igitur remedium in huncufcp diem, fedutrius partiscommodo uclincommodo dilatu eft? Equidem opinor,uos nihil hiemagnopcrcuek legloriarijtanquam de re prudcnterfoelicitcrcp ad«’ miniftrata.Qitam igitur fpem habetis reliquam?

H it) Armis

ORATIO SLEIÏJANI

Ärmis Sc ui fruftra pugnabiris. Nam SC prattcric^ nintoccafîoncSjôCaudç funtm'mium ui'res eorum quos pett'tfSjSCahenanturà uobis ïndies magis 2tcp magïs hominum ammt. Num aurem putatisfutu/ rum , ut redcant in grcmium ucftrum aduerfartj fruftracertèputatis:nam torent eos ueftigia» An ueroficexiftimatis,non laturum efleDeumhanc fliorum à uobis defedioncm Profcdo , incertus cft admodum hiceuentus, nee eft ueriftmile, uos tam fore uiuaces,ut tempus illud fpedetis: Quem* admodum enim ueftram illam ,necpuram,necin* nocêtem uitam,diu pertulitfummusreru moderat tor Deus, itaquoep fieri poteft, ut ueftris aduerfa# rijs,Iongius aliquod temporis concédât fpacium, quàmuos exiftimetis, Quin porfus agnofdtis quiflïmum Deiiudicium,qui uos ad h une modum raptatSCexagitatC' Prindpio,quumcxiguus eflet numerus eorum,quos capitaliter odiftis,nihil prae^ termittebatis acerbitatum in ïHos Ddnde,cum au Chores fadi, patrodnium ÓC tutelam inucniftènt a* pud Principes aliquot 6C ciuitates , ueftra 'quoep fuit auda fupobia,quando principibus intermix nati, cogitabatis eosomni amp;ditione ÔC dignitatc prorfus exuere,fecuti ueftra, maiorumm ucftro^ rum décréta, quibus, tanquam fofla SC uanojliceni» tiam ueftram circumfepfiftis.

Et quanquam hæc omnia eftis conati,tarnen non potuit effe tanta ueftra diligentia, quin illi uoü» bis

X D I M P £ R 11 PRINCIPES.

bis 8C fcicntibus S)C infpicientibus^crefcercntjamp;f nïîc in €um fint ampliftcati modumjUtetiam tjj qui no^î dum fe coniunxcruntcumipfis,maledc uobis ÔC minus pracclare fentiant. Abhorrent à uobis plac^ rilt;^ omnes , ÔC mali ominis aucs uos eflc pu tant. Cum ad comitia legatos mittitis,illi fieaecipiun* tur, utfacileintelligantjmultum ueteris illius ôlt;f au thoritatis^amp;Sgratiac uobis pcrqffe. Qin'd uobis eft animi,cum ifta recitantur f Num uetus illud,ô6 uo* bisfamiliariffîmum5uoscôfolatur,illuddico,quod Honorius Papa Friderico fecundo Catfari dieitur nunciaffe quondam, Agitari quidem poffe nauf^ eulam Petri fludibus ÔC undis,non etiam opprirniç” Verum quidem eftiftudjfedisjqui nauieulam h5c gubcrnat,adeô uos uehementer inuafïtjamp;T corri/ puit,ut merito fit trepidandum uobis Si expaue* feendum. Si ueftriaduerfarqficpoflentàuobisco herceri,folum utexueftro praeferipto loquendum ciscfietjpulchrèuobifcum ageretur» Nuncautem ita res habet, ut illi pfiteantur fe demonftraturos , omnium uos hacreticorum eiTc noccntifiîmos, Ad hanc paleftram uos prouocant, funtin procindu , nec ullum aut laborem aut periculum in eo defugi* unt. Vosautem quidintereaC’ diffîmulatis, refill* tis,eluditis,ôf quid non C T andern in anguftias coa di,fentcntiamhancapudCacfarem priuatim pro* nunciaflis: Ineundam Si firmandam efle amidti* am cum alijs omnibus regibus, indicendum primo quoç

. ORATIO SLEIDANÎ

quo^ tempore Côciliumjcorroganda contra Tur# cam auxilia undecunqj,augcndum efle foedus, con tra ueftros fnitum aduerfarios, uthac ratione tcrrc;gt; ant«r,6ô in ofRcio retineantur,ut qui fint orbi Chrilt;; ftiano perniciofi0res,quàm ipfi T urcæ,

Meminiftis opinor^quo in loco cófilium hoc, ut longe faluberrimum ÔC uobis comodiffîmum,pro# pofuiftis ♦ Qiiid autem Conciltj publici mêtionem ram ardenter facitisç’ Prius, quàm iufta pugnetur acie,uelitationibus ÔC equeftribus prçltjs, tanquam prçludtjs quibufdam,res agi folentmilitiç. Morem Inincprudenteretiaminiftacaufa funtimitati no^ ftri homines. Conflidatifuntnon femel difputati# onibus aliquot lcuioribus,in quibus quid adum CtjSC quomodo,fatis à ucftris accepiftis legatis, Ve ftri propugnatores,quos habetisinGermaniajma ximo noftro ÔC difpendioôd ded€core,conduâos, ita rem gerunt ineptejinfulfejôtTimperitejUt etiam, qui fpeÂatores aftantipforumfodalesôC collegæ, pudefiant»Qi.iodcumitafit,quomodo uel inftru# etis aciem in iufto fiC conferto praelio,uel hoftem ex pediabitis ç” Certè nifi proferatis alia, hadlenus feciftis,admodum eritis ridiculi ♦ Non iam permit titur, ut iudicandi poteftatem uobis arrogetis, ue# rum torquentur in uos grauifïïma tela crimination num. Quocircauobiscogitandum eft diligenter, quanto ueftro detrimento Si ignominis. futurum fitilludjfîuosin publico theatro totius orbis conn

tinge#

/D IMPERII PRINCIPES.

fingeret ad eum modum fuperari QC confilefeere, Namutomnia ueftra prnulegiajamp;^ quicqiu'd om«* nino uobis ufiii effe poteft, coaceruetis in unum, et in Concilium adferatiSjUt omncs undeciincp Theo logos de Pontificios lurifconfultos acutiflîmosjuei: ftrarumpartium defenfores,adducatis eô: tarnen fieri non poterit,quin fie tempusjquod omnia dete^ git^fiecommunis hominumfenfusjfie pudor ipfe, milita uobis extorqueant, quç fatenda uobis erunt fieconcedcndajmultainquamjquacpertinaciterop pugnaftis antehaCjôd propter quæplurimos conies ciftisin acerbiflîmas calamitates fié miferias ♦ Pii^ blicè fientifta jfpedantibus fie audientibus omni^ bus omnium prouinciarû populis. Deum immor^ talcm jquantus ibi fremitus,quantaconfurget in uos hominûindignatioc’ Sednonita ferio fortalïè Concilium urgetis, ut apparet ex ilia ueftra confuk tationepropofita, Qiiipoteft enim uno eodem^ tem pore fie cogi Concilium ,8e bellum in Turcam fufeipi Pariter ifta fieri non poftunt,per interualla potcrunt,hocipfinonignoratis,alioquinullam es# ratis faduri mentionem ♦ Grauiter fuit interpella«: tus Leo Pontifex de Concilio, fed tum nouam fuit aufpicatusille tragoediam,cuius quàm fit luduo«: fus fie funeftus exitus, etiam hodie fatis experimun Adrianus uidebatur efle paulo fimplicior, quàm qui ueftris moribus conueniret^cuiufmodi etiam fuerit eius interitus^non nefeitis« Qiii fucceftithuic

1 Clemens

ORATIO SLEiDANI

Clemens Papa,Gcegitet uixit toto fui Pontifkatus tempore 5 ut qm'tnnoccntiam eins uelithominibus approbare,nihil aliud agat^quàm ut ftdem i'n rebus altjs omnibus ipfe fibi deroget, Pcnècxciderat Iuigt; lius ille facrofandus : Cum impetrari non pofletab eo Condlium, adeo^ monarchæ indicerent illud , quid ipfeçquot; fulminabat, profcribebat, exccrabatur eos 3 0^ omnium prædæ exponebat^ neep défunt hogt; die, quibus hocillius mandatum ÔC fulmcn m agno conftat.

Si tuncilleferrenonpotuit legitimos contiens tusjquo tempore dodrinam eius Si rcligionem nc^ mo i m p u gnabat J fed h o c fol u m a geb atutjU t ipfius immenfa rapacitaSjéC animus uindidae cupidifli^ mus coherceretur; Qiiomodo fit ucrifimilejuos ho dierno die fubituros iudicium^quando non folum eftisaccufati dc'uitaplufquam Epicurea,dc^ Tygt; rannide, uerum ctiam de hærefi fîC Idololatria, qua fiC totum orbem noftrum polluiftis, et Deo grauif* fimam feciftis contumeIiam':’QiiomodOjinquam , fuftinebitis indicium iftudjprçfertim^cum fubfidiS illud ueftrum unicum 8C firmiflimumjamiferitis, hoceftjcumètribunaliuosdeturbauerintjaducrfa rq 5 neep iudicandac litis poteftatem uobis permits tante’ Curàmultisnuncannis armaftisreges inprç lia C Curjquo tempore Concilium erat coadum,tu multuum aliquandofuiftfs authorcsjac turbas colt;ii citaftis repentinas e* Nonne, ut Concilium uel nul lum

AD IMPERII PRINCIPES.

Ium coi'ret,uelcoadum,dinîpar€turç’ Num pote* (lis mficianC Quod fi tunc temporis, adeó uobis metuiftisabaliarum gentium Epifcopis, qui non una decaufa, uos, tanquam Romani Tyrannifo* cios atqjfamiliäres,criminabantur:Qua tandem fronte hodie fuftinebitisimpetum ,non unius tan# turn Collcgrjjfed omnium penèpopulorum,quila# bes ueftrasibi patefacient, ÔC iniurias plurimorum annorum,à uobis acceptas,commemorabunt,eo^ uehementius amp;nbsp;mifcrabiliusrecitabunt,quó ma* tori uostyrannide cohercuiftis eos,amp;adegiftis,ut omnia fecum mufTitarentC Ad hunc modum uos excipient publid conuentus ; Rede igiturfacitis, quód defugitis illos ♦

Atquifuperioribusproximisannisjinterpella# uimusuos,dicetis,opinor,de Concilio,miflïs ad uos,eonominelegatisnoftris. Verum eft iftud ÔC agnofcimus. Patres confcripti. Sed quo id confi* Iio feciftisC’ Non aliocertè,quàm ut euelleretis il* lam hominum deuobis opinionem,exiftimanti* um,impedimentapcruos intjciperpetuo Cumcp non ignoraretis , quid paftim de uobis fentirent omnes,aufitandem fuiftis,concilq mentionem fa* cere. Clemensetiam Papa,femelaufus fuit,toto fui pontificaals tempore, fed ita propofuif,ut ftitis indicaretjfcnoncmcndationemfpedarejfcdaltif* fimum ocium ôf tranquilliratcm , Sic en:m habet eins oratio,quam per legatos dcnunciauit in Ger*

I q maniam*

ORATIO S LE ID A NI V'

maftiam ♦ Odum autem illud ôC tranquilli'tatem, quomodo cogitabatftabilirefibifuæcp fediC Pra£lt;’ fedifFet ipfecognitoramp; index, Reguni Ilipatus ar^ mis,0(raduerfanos,nonagnofcentesipfum,eiuscp fedem,condemnaflet. HociUccompêdium fpedai« bat,SCuosquo(Ç fpedatis illud omnes,etiam hie Paulus Tertiusjquicum ad Pontificatum peruegt; nilTet, ut fpedmen aliquod illuftre darct fuæ probigt; tatis, illud J quod uocant Breuiarium jtepurgabat, ineptis quibufdam fabulis exeo fublatis, Nonne fpedofum hoc eft,ac magnum argumetum animi, ueram ÔC folidam reformationem meditantis C Non dubium,fed eccequaeftuofa fuitetiam illi hçc ipfarepurgatio, Nec enimlicebat in co Breuiario uerfari, nifi certam pecuniam quis dependilTet ♦ Qiiid hoc^ Nenneuerum eft,quod fcripturatefta^’ tur,uos habere mentem exercitatiffimam in omni genere rapinaeC

Poft hanlt; oftentationem animi non peftimi,ccei? pit prehenfare£C ambire,quafiualdecuperetpubli cum orbis Comitiu,fed illud in Italia cogi uolebat, ut Clemens etia, nonin Germania,nihilueritus,ir^ rita facere tammulta Imperij décréta,quibus hoc fancitum eft,omnium ordinum aflenfu, ut intra Germaniæ fines cogeretur, Clemens erat arrogan tior jUtquiÔCiliaImperfj décrétacontemneret,ac tanquam redoramp;f dominus orbis,conditiones eti am à leges pratfenberet fiituri Concil^, quae tales erant

AD IMPERII PRINCIPES.

eant,ut fî locum habuiflent, facile, quo uolebat, rôC fpcrtabatjperueninèt. Paulus uero^qui no igno rarer, qucmadmodum exccptçfuiflenthæ Clemen tis conditiones acrcpudiatæ,nullas quidem ipfelcü» ges ferebat,ut humanior efle uideretur ôdlenior, alterum uero nonmagis remittebat,^ Clemens, ÔC Italiamuolebatefle Concilijfedern. Fuit igitur excep tus hac parte,non aliter quam illc. Et quo tem pore fie inftabat,multa iam erant non obfeura gna futuriper Italiam belli,quod cum anno fequen ti ortum effet ,homofaîdulusôC uigilans ,oppor^ tunitatem hanc fpeculatus, quo tempore bellum ardebat, palam indixit Concilium, quod , cum noncoiret,grauibusinteriedis impcdimentis,ille fadus animofior,pergebat,fiCorbisdeplorabatmi feriam, quod falu tis fuac tempus ncgligeret, Ac ne quod omnino boni pafton's officium praetermitto ret,utep omnes homines uiderent,quàm ferió rem ageret,quodMantuæconftituerat habere Concis hum, Vincentiam tranftulit, Venetorum ditiogt; nes oppidum ,aliquanto uicinius Germaniæ, fub illud fere tempus, quo Cæfar Gallorum rex, Nilt;gt; cæam Liguria: uenturi eranr, belli componendi, fi fieri poffet, caufa. Interea quofdam ex uobjs ,Pa# tres confcripti, Vincentiam emandabat,Conçût) inchoandigratia.Qiio cumnemo fere accederet, uos illius LegatijUt ueftrum officium faceretis, re^ formationem corum,qu£ maxime neceffariauobis

1 itj uidcgt;

ORATIO SX, EIDA NI

uidebanturamp;fpraccipuajinftjtuiftiSjC quitus ik ludcft,utmcretriculac, tamiieftræ,quam ucftroü? rum fatellitû,moderatius agant^necita palam con^ fpidâturin tantoucftium ÔComamcntorum luxu, ueAæ per urbcm cquis exquifitilfimè cultis àf pha# leratis, comitànteilias curforum amp;nbsp;famulorum tur ba/ed SC illud,ucexdudanturèfcholis Erafmi Col ïoquia,netp iuuentuti permittatur eorum ledio, Qiiiducro, nonne pracclarS iiludeft,aufpicatum^ proœmium:'

Ethaecquidem tam non paruimomentijUOSjCC fenes^6lt;S dodiihomincs,à fummo Pontificedeledf, conftituiiîis,ÔCconftituiHis poftca,quàm illeuos iureiurando conftrinxcrat, ne quidomnino diiîiV mularetiseorumomnium,quæ uobis,à multa ÔC graui confultationc, uidcrentur efle neceiFario mendanda» Poft hancueftramadeôfalutarem,ô^ dodrinacfîCdifciplinacEccIefîafticéc,amp;morum cor redionem, fadac funt inter Cîcfarcm Galliæ gern, apud Nicaram, decem annorum induciae, quo tempore, quum crederetur,illud a uobis inlt;gt; choatum Concilium pofte perfict,propter recons ciliationem Principum,ecce,magnumamp;infperai# turn filentium. Pontifex cnim,tanquampacis QC induciarum author,Romam triumphâsinuediis, continuitfe,pcrcp totum qiiadriennium,in altiftigt; ma quicrcôC ocio,de Concilie, ne uerbum quidem unum,publice, fedrcccns ante biennium, eunte magnis

AD IMPERII PRINCIPES.

magm's uinbus in Tnrcam Germania , crefcentc iamjamp;non muhopoft erumpentenouo belloin«’ ter CæfaremjGalhæcp regem,denuo Condliiim apud Tridentinos indixir,ciULis ,quem ipfemet turumpræuideratfiCoptabat, is fuitexitus. Quo# uf(Ç tandem ludificabius orbem terrarum,amp; in pn? misipfam Germaniam^ Etfipræ cæteris gentibus ingentj laudem uobis arrogatis QC acumen, intelli«^ guntur tarnen à Barbaris Germanis ueftræ technç, ac ita quidem prorfus intelliguntur, ut, quoties Concilrjmentioncm fpargitis,Iudibrium eflc pu# tent omnes, uel mcdiocriiudicio pracditi : fic enim iam afTueuerunt ueftris artibus.Quia non multum uosa prçcipitio diftare uidetis, ideo circumfpici# tis ÔC inueftigatis,quaîcuncp poteftis diuerticula. Cur autem criminamini ueftros aduerfarios, quafi multofintnocentiores orbi Chriftiano,quam ipfi Turcx Num ideo ,quoniam optatis ante Turci# cam expeditionemillos opprimi totos ct deleri fun ditusC Nimirum eo pertinet confilium illud ueftru, cuius antcameminimusjut foedus aduerfum ipfos initum, augcatur ♦ Verum ipfi adeo non reformi# dantlucem,ut nihil magis cupiant,quam palam fi# eri, uofnc,an ipfi plus noceant Reipub. : lam olim ad hoc certamen uos inuirant,fiC cupiunt pericu# lum facere:fed uos,dum ad publicum orbis Comi# tium rem omnem reqdtis, male uobis confulitis. Naminterca,magnat fiuntacceffîonesad illos,SC

uos,

ORATIO SLEIDANI üOSjUt eft credibilc, nondum eftis ad Concilium inftfudi.

Si noftris in finibus cnetjUtfupradiximuSjCar dinalitius ille fenatus , in impun'ffima uita fibi tantamfumerctpoteftatem ,re(fliflime pofTent, ut mihi quidem uidetur, ad cum modum, ficut expOi? fuimusjinterpellan, Duæ funtomnino caufac^cur aduerfiim Tyrannos concitcntur homines, odium fîC contcmptus, Nam amarencmo potcftillos pro«? pter uafriciem dC crudelitatcm, Si præterea fint uo# luptuanj,contemnuntur etiam,quod Sardanapagt; JojquodalteriDionyfiOjmultis^ aIrjs contigit, In hoe autem Senatu concurrunt ambæ caufæ. R.apagt; citatem ipforum,plufquam Verrinam,cxpcrtifu;; mus, Mollitiem autem uoluptates ,0^ ca quac ne pudorc nominari non pofliint, an aliquis ignogt; rat;” Etquanquamhæcitafehabent,tamen,quia funt aliquanto remotiores necin oculis ÔC confpe# (9:u noftro uerfantur,obftupefcimus ad illorum me tionem ac diuinum aliquid ede putamus ♦ Interim habentillifuos ,in Germaniapræfertim,defenfo^ res, exijscp redemptos aliquot, qui quoniam in hoc tanto fplendore Solis,nihiluidcreuolunt,8C Pon^f tificum poteftatem immoderatiffi'melaudant,con^ feientiam hand dubie fuam ipfi uulnerant, Nec elt;gt; nim eft autignorationi deinceps,aut excufationi locUs, O utinam fentiat Germania, quantam acgt; ccperitplagam abifto hominum ordinc,quod eo miCe^

AD I'M PE RII P-RINCIPES.

miferabilius eft acmagis im pi'ffj quo fceleratius eft, patriautfratn uimamp; manus infcrrCjUt externum alienum,hoftem patn'æjdefendas,

Adhuncergo modum quia feres habent^Prin#^ cipes S)C ordines clariflimi,quoniani infititius hie Tyrannusjillecftjquifedet in templo Dei,qui fc pafTus eft, imo uoIuitamp;iulTit,utnumen aliquod, coli 6C obibruari, qui nouum dodrinae genus,PrOiJ phetarumSCApoftolorû dodrinç conrrarium,ex^* cogitauir,ineoqî fœdiift excrcuitnundinationem, quipoteftatem libifumit,nonfolumhominesiudi candi, uerum ipfas quoqjfcripturas interpretandi, detorqucndi,etaccommodandiquocuncpuelitmo do,qui matrimonium inftitutum à Deo uetuit, qd‘ nullus unquam fecitTyrannus,quantumuisinhu;’ manus ÔCatroXjquijpoft uetitum matrimonium, fcneflram aperuitamp;uiam patefecit ad omne genus libidinum,quibus6lt;ipfe,tanquam author huius tam nefariæ Icgis ,concitatus furijs ultricibus, om^ nium fpurcifTime ferè contaminatus eft jqui nunc, pofteaquam detedus eft, ut Apoftolus prænunci;# auit, totis uihbus oppugnat ueriratem,qui, tangt; quâm alter Nabuchodonofor,omnes,quotquot fta tuam eius non adorant ,6C ipfum, ut terrenum nu* mcn,fummam obtinentem in animas corpora noftrapoteftatem,nonreuercntur cokint,cru* deliftîme perfequitur,qui præ cacteris populis Ger* maniant non femel circumwènit ,rifit amp;nbsp;opibus

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K haufit

ORATIO SLEfDANl

liaulÏr,qiu'tamctfi iiideta plunmis i’amfe deftitil/ tum efle, licet intelh'gat multos ad defeÆonem fpc d:are,quanquam non ignorât 3 paulatim abaliena^ ri plærofq5î,fecurus tarnen perfiftitjamp;Tquafi nullum elTetin ipfius uitaflagitium^non pracbet ullum pœ nitentiac fignumjhisjinquam, de caufis deferenjj dus eft i acfugicndum ab eOjtanquam ab omnium mortalium ncquiflimo ♦ Sicmeritus eft ipfe ,fic ip/ fius maioreSjdenobiSjUtliceatab co quacuncp tanlt;J dem ratione recuperare, quæ per uim dC dolum no bisadcmit,Scdetintentus,etfpeculaturomnemoc cafioncm concutiendæ Germaniæ: Qiiia Tyran/ nuseft^neminem amat5oditomnes,ôifodit à mul/ tisiam feculiSjamp;^qudquifc^potentioreft^hoc ue/ hemcntius eum oditjamp;S ut aliquem praeter naturam amp;nbsp;morem fuum diligat, Germaniam tarnen Si no/ ftramgentcmamarenonpoteftjnecenim caufam habet, acquoties de nobis cogitât,in mentem ei ue niatoportetjilludex ComœdiaîEn fundi noftri calamitas,

Qiiàmdiu fuperefte putat inter nos aliquot, no alienos à fe, tamdiu fimulabit bencuolentiam, uerum hacc tanta elTenon potcft,quin cupiat totam ftirpem excifam eftcjdum cogitât jcosipfos,non tam Romanacfedis caufam defenderc,quàm pro/ priumfpecftarecommodumamp;r emoluments »Ita«^ grauia molitur in animo, ncc^ diffîmulat, nos, qu» • turpem dus dominatum à uobis profligaftis,dig/

nos

AD’ IMPERII PRINCIPE!.

nos eflcjqui poflèffîonibus omnibus nudati,nuïgt; liimi'n Repub, locum honeftum,nullam inter ho)gt; mines retineatis authorîtatcm, non obfcurè præ fc fert, fi tota dilfidcret ab ipfo Germania, Cæfar etb amjauferendam eflenobis libertatcm omnem ,ius ÔCpriuilegium creandi Cefaris,amp;hecomniatranse ferridebere in aliam gentem,quamcunqjipfe litjUtqui fit dominus SC author Imperij. Continen turhæcipfiusimprelîamonumentisôCdecretiSjita quidem,ut negari non poflînt,SC exipfis multi po^ teftatemhancfîbifumpferunt* Arrogauithoc fibi praecæteris, Bonifacius ille odauus, dum accin# dlus enfe, ÔC coronam triplicem, inaudiræ fiiper«« biæ teftem, capite geftans, in afpedu ÔC oculis omgt; nium hominum^faftuofe pronunciauit,feCæfa^ rem,fimul SCPontificemefle, Tuusetiam, loan/ nes Friderice,patruus,Saxoniaî dux Fridericus poft cum,parens tuus,intellexitnon obfcure,cogi/ tare ipfos,illud^ quod fuis inferuerunt aliquando decretis SC conftitutionibus,perficere, Plenifunt lurifconfultorum Pontificionim libri,plcnæ funt ciufmodi fermonum ÔCinterminationum, condor nés ipforum.Habenthoc,illi,non ita pridem emiflî dialog!,noftrauulgariconfcripti lingua, quos ex uobis quidam magnificeprædicant editis etiam li/ bellis.

Hæc omnia nouitille, ÔC quid fuorum maio/ rum décrétapræcipiant,nonignorat,SCquoniam

K tj U till/

ORATIO SLEIDANI

iitniutcm infignem habent ,cum ad Pontifi'catum ; admitritiir^iureiurandopromittitjca fe diligenter obferuaturum ♦ Si diflïmulathodie, ü non tam fre:^ ’ quenter allegatilla fortaiïe, quam tres illi, qui proi# ximèipfum anteceflerunt,facit hoc^temporibus in«? » fcfuiens:callidus enim eft ueteratorjfed dubium non eft jquin uehementiffimè cupiat, illud fepofle conficere, quod óf maiorcs ipfius conftitueruntjSf quodipfe præcipuum ede uidet/etinendæ fuædi^» gnitatis propugnacukim ♦ t autcm quod uult cogt; fequatur^difficillimum efle uidet, ac fortafle dci? fperat, aliam itacç uiam ingreditur ^exacerbât ani^* mos^alitdiiïïdiajnecin eo quicquam prætermi'ttit, ita futurum fperat^ut quod ui afTequi non poteft^ar teperficiatetinfidtjs,dum co fpediatjUt Germania, ciuilibus concufla bellis ,robur óf fplendorem oms? nem amittat» Summa igitur diligentia prouideni» dumeftuobis, Illuftn'iïîmi Principes ac Ordines, nequam ei patcfaciatis ampliorcm uiam,ad uos pc nctrandi: Videtis in eo perfediffîmum Tyrannisé dis exemplar* Duabus omnino rationibus,ferc con tranjs,gradum atcp locum fuum Tyranniconfer^« uant* Ineftautem in utraqjôf dolus ôf fimulatioôf malitia ♦ Nam potentiorcs uicinos atcß ciues def bilitant,ôfprudentibusinfidiantur,ôf operamdâf, neredèhominesinftituantur,ôffadliones alunt,et plebcm cumnobilitatecommittunt^etamicitiasdi rimutjôf uarijs negoctjs exercent populum, ne tcm pus

AD IMPERII PRINCIPES.

pus ocium hab cat ineundi aduerfum ipfos conß lia : Deinde, ut quam proxime uideantur ad legiti«’ mum regium dominatum accedere,præ fe fcrat^ quicquidfaciuntjfeReipub. caufafacere^fedinpri miSjamorem religionia atcp ftudiumfimulant, ut popuIusó^Iibentiuspareat,etDeummetuat ultoi; ’ remj fi quam ipfis uim inferat: excellentes etiam ui ros honoribus augent aliquandOjUt iuftitiac reti^ néant opinioncm, tjfdcmf^ uirtutibusjquas in alïjs fixf laudareuidentur etadmirarijcredantur ipfi quogt; que effe ornati. Nonne palam bas artes omneis ' confpidtisinilloç’Cauendum eftitatg uobis maxi mopere.

Propter facilitates ac opes Ecclefiarum^nata eft inter nos öó au da, ficut plæriq; omnes putant,odisgt; orum acerbitas, Non cft digna fatis jUet^ laudata eau fa, cur in mutuam perni ciem coniuretis, Vos quibuseft inuifa Romanenfium nequitia,fic uos comparatCjin eofqj ufus Ecclefiaîjpaupcrum^ boiî na conuertitej ne qua deinceps oriatur fufpitiOjma-/ ' gis emolumentum fpedareuos QC compendium ue ftrum,quàm religionis propugnationem ♦ Qui ma le uobis cupiuntjadmodum iftud exaggerant^eo^ uôs nominegrauiter no femel aceufarût. Etquani? quam non dubium eft,quinplærifcp ueftri ordinis iniuriafiatjtamen eftfortafte non nemo culpâdus» Quotics adhanccriminationem refpondetis,affir^ matisjomnium eorum bonorum uos reddituros fi

K irj deleni

/ ORATIO S LE ID A NI

dclem 6^ cxadam rationetn, eocp ipfo certc ni,quiduis porius faciêdum cfle nobis ^quàm ut ho^ mines exiftimcnt, uos ilia uobis ipfis, non etiam pqsfiCnecelîartjsufibuSjimpendüTe » Vos,qui pro retinendis,quasueIutipermanusaccepiftis,Ecclc^ fiarum opibus contenditis, etiam atcp etiam cogita te,quemadmodum,ÔCquosin ufus,illæ fint olim contnbutæ,refpicite,quàm ex uobisnemo fuum faciat officium, proponite, quam fint multifadi miferi ueftra culpa jquando uidum 8C alimoniam ipfisdebitam,uos præripuiftis,^ foli diffipaftis. Nam fi funt Ecclefiac bona, ficut ipfi fatemini, ui^ dete,num eafintpercipienda uobis,qui nullum Ec clefiæmunusucrumôf necefTariumjUnquam obilt;gt; uiftis . Optima quaeçp facillime corrumpuntur ÔC dégénérant: Fuerunt aliquâdomaiores ucftri,fcd multis antcfæculiSjfidelesEcclcfiarum miniftri,6f quamdiu taieserant,niliil cos diuitiæ mouebant, ad quaspofteaquam adieciflentanimumjftatim ne gligere ceperuntofficium,magis atcpmagis,doncc eo tandem uentum eft,ut Ecclefiafticum ordincm nemo quifquam afFe(flaret,nifî diuitiarum amp;nbsp;ocij confequendicâufa,quod ipfum nonnegabitis pinor. Et hodie, quandobeneficio Dci docîrina illuxitjueftris aduerfaria commoditatibusjamp;f ideirf cô uobis inuifa,conuertitisillaipfa bona, quæ no«’ mine ôi titulo Ecclefiæ pofïïdctis,ad euerfionem huius dodrinx, quæ nihil quidem uobis eripit,fcd

uos

AD IMPËRIl PK INCI Pts.

IIOS offictj folum ucftn commonefacit^amp;f ad meÏiógt; temfnigem inuitat« Auobisfac^löeftinitium tut;!’ barum« Qiii Reipub. bene conftituendæ formugt; las tradidcrunt, cauendum eiïe dictint^ne fundio magiftratusj fit illis, qui adminiftrant, quaeftuofa, S)C uiuendum ipfis circputant,uelex re familiari, uel ex ærario publico^ne/i priuati dues uideantib los exReipub. bonis ditefcere,feuero non folum ab honoribus^ucrumctiamà fpecommodi remolt;? ueri fcmper amp;nbsp;excludi_,commoueantur. Et hoe qui demilliconfulunt ijs magiftratibus,quifuas cogi«gt; rationes omneis atepftudia duitatibus impendunt, lam aduos ipfi refpicitc: Creuiftfs inimmenfum et opibus óó numero « Quod proprium eft ueftri miu» nerisjnegligitisatcpcontemnifis. Adiftuduitac ge nus 5 quod quaeftus tantum gratia fufeipitis jUulli patetaditus5nifiqui fitmoribus ÓCinftituto ueftri fimilis.Etcum maximas habeatis onerum ciuih'um üacationes acimmunitates, nullam tarnen adfertis Reipub. commoditatem, Hecinaequalitasnonpo reft non parère offensiones.

Obijciuntur uobis magna crimina,uos nihil ad ea refpondetis^non tollitis manifeftos abufus, non corrigitiserrores grauiftïmos,in Pontificem om^ nia retjeitis, neminem efle fpoliandum clamatis, SC fuprauigintinuncannoshancipfam catilenam calt;» nitisj nullam interim bonac mentis ftgnificationem exhibetisjfidemö^patrocixiium Caefaris implorai#.

tis^ac

ORATIO SLEICANI

tis, ac emcndationem earum rcnim, quae fine tiir/ pttudincacflagitio tolcrannonpofllintjdicïns per tinereadlmpenjdedecus,quafi Cacfarhas ueftras labespropugnaredebeat* In Pontifias Romai^ nenfium difdplina, monbus, dCtota uita nulkint uidefislaudatum exemplum J neep nefcitis,quibus arfibüsilliGermaniæ fpemSe^ expedafionem elu^? dant.Qiioufcp putafishæcefledifFerendaç' Statut« endum eft aliquidOmnino,Germania uos genuit, non utin ipfius perniciem cum externis coniuretis, iierum ut falutem eius procureds dC tranquilfitatê » Tempushauddubi'emulta uos docuit,fatis ipfi, quaefuerit fub pondficatu uita » Sunt ampliflîmæ j quas tenetis,opes;,ô6ad omnemluxum uobis fufFigt; dunt, Moderadonem res ipfapoftulat: SiÔCfehoi» liSjôô Ecclefiaruni miniftris,ô(^ altjs neceflanjs ufigt; busdcddaturexîjsipfis facultatibusjarbitrio boj» norum uirorum,non habeds ueram querimoniæ caufam^ fads fuper^ uobis erit,amp;:fortaireplufquâ expédiât, Curhancradonemnoninids paritetjamp;S amice tranfigidsC’ Hoc tandem omnino faciendum cftjfî patriamuuldsincolumem, Qiioniam uos do eflrinam infeftad's utilem jfalutarem ÔC orbi necella^ riam, illi putant uobis auferenda elïè, quae nocent, arma, Hincomnisinteruosdigladiatio,quæ que fithabitura finem ^refpicite tandem nbsp;nbsp;nbsp;patriae uos

ealamitaspermoueat. Genus eftis ac fob oies prii# feorum Germanorum,quos exteræ quo^genres lauda^

AD lIMFE'Krr PRINCIPES.

laudanintfcmperab animi robore mtegrirateï Plurima funt moh'tï contra noSjOdio dodnnç,Pon tjficesjà quorum facinoribus un nam efleris omnes remoti. Decethocmafculam Germanorum uirtu/ tem,eo^magis abfterrcriuosoportebat,quó cla^; n'us ipfi uidetis, nihil hadenus profuilÏe cundlas jpforum technas , ludæorum olim faccrdotesjac principes inter fediflïdentes,alteraltcn'us odio^crii dclilTimum tyrânum, Antiochum Epiphanem in;; uitabant,etadiutorcs ei fuerunt,utldolüin templo collocaret, et ingens fieret per urbê hominum ftra^ ges : Tantum poteftuindiêlæ cupiditas, odium* Hoe fimulachrSintueiinos oportet* Nofterenim Antiochus Ro. quàmdiu de ueftra fide^bcneuolen tia^nondubirabitjfperatcô remdeducipofle*

Parefecit omnia tempus ,£C nunc extant in puÿ blica luce,acconfpiciuntur ab omnibus,tetra quægt; dam atq; funelfa quorundamjqui ueftri propugnaÿ: toresuideri uolunt,confilia jquæ non polTunt ab ullo,nifiquip3triæuidere cupiatincendium, lau^ dari,quæ nifi beneficio Dei deteda fuiflcntjôC nûc etiam oculis hominum expoiîta,quæfojquam ramushabituri Reipub. formam ç”Satisjadeo^ni mium hadenus datum eft odqs,SCamarulentia: t Si quid accedat prætcrea, non poteft illud non efle calt;; lamitatis ÔC exittj plenum* Et hæc quid cm ad uos propriè pertinent, qui nomen ac titulum Ecclefiaî uobis ufurpatis qui quoniam inter Impcrij princijs ai. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L pes

ORATIO S LE ID ANI

pcs atcpordineshoneftumobtinetisIocunijCæfaiî rum ôô Regum munificentiajcogitaredebeti's,ma# gis, quid Germania poftuletjquæ uos genuit,edui* ’ cauit,SCadhuncfortunçfplendorcmeuexitjquàm quid illc rcquirat, mollis ôiT turpis dominator, qui èc multorum per Germaniam tumultuum, ac bel^ ' nbsp;nbsp;lorum author fæpe fuit, fieiddrco uos iureiurando '

fibideuinxitjUtàpatriæ ftudqsôCamoreuos auolt;^ caretjfuam^magisatcpmagis amplificaret poten tiâ.Omnibus autem uobispariter,nobililïîmi Prin dpesjhuius autalterius fadionis/efpidendum eft ad pofteritatem ueftram,utadeos fiClibertatê, SC puram Euangelqdodrinâ, amp;hanç pulcherrimam bonai^artium, literarumep tra(?lationem, noftri» inuedam temporibuSjaudam SC illuftratam, ordi# ne tranfmittatis, Quod fane fieri non poteft,nifl conftituatis odum,ÔC operamdetis,ut rccondlia^ ris animis,nulla fiat inter uos didîpatio. Nam alio^ qui fecuturac funt,dubio procul, horrendæ tenes* brac,barbariesafc^feruitus,è quibuserepti fumus manifefto beneficio Dei,non itapridem. In fub^ limiorigraduGermanianunquam fuit,habemus Caefarem potentiflîmum,6C uigilantiiïîmumjCX^ cultæ funt omnes difdplinae, quod^ praccipuum cftjlucetapudnos incontaminata uerbi Diuinido drina« Qiiare,fiquod fuit unquam tempus, quo prudent! ôf graui confîlio Germania opus habuif, hoc ipfum eft profedô ♦ VidetiSjUtDcus nosur*

geat

AD IMPERII PRINCIPES, gcat, nafdtur calamitas aha poft ah’am ,inuoiui7 . «nuruartjsóC mulriph'abusincommo£hs,nelt;^nos «xph'carepoffumus. Bellagcruntpotcntiflimi mo narchac,8Citaquidemgcrunt,ut fincm profpicerc non poliïmus ; Et tarnen his xpfis bellis impediutur omnia publica négocia, quorum negledus baud dubièparietextremam mtferiam,

Voluntate quidem ÔC animi inquietudine contentionenihilo fumus inferioresprifcisillis hegt; roibus,ab illorum autem uirtute 8gt;C animi pratftan# tia8Cdexteritate,multum hercle degenerauimus, utdefoelicitatenihil dicam,quam nemo praeftare poteft. Bellum certèfufcipi debet pacis obtinendae confirmandae caufa. Noftra uero bella funt im;» mortalia,feritur aliudex alio,ncc^ dubium eft,quin ÔChæc fitilluftris quædam irac diuinæ fignificatio et nota, qui requiem acuekitiportumexhis tantis malis,nullumoftendit, Frequentiflïmos agimus conuentus,adcó quidem ,ut apud exteros in progt; uerbiumóC iocum ucnerint Germanorum Comi^ tia. Condlqs ÔCdeliberationibusinminima etiam hominumfocietatcamp;aggregatione opus efle,ne«! mo nefcit, uerum,ficut male adfedum corpus,reitc ratis acfæperepentis carerenon poteft medicamcn tis : ita quoqj Reipub. non bene conftitutae fignum eft,in qua de rjfdem rebus toties fruftra confiiltatur ÔC decernitur. Foedus per omnem Germaniam,ó(^ quam late Imperium patet,unicum eftedebebatjto

L tj tius

' ' o !R A' T r Q 5 E Î P'AiN Iq a

tius Rei'pub ♦ Qjedans iftcolumttatem Nunc nero pliirimafiint fcparatim Ô6 inter fingulos,qcf eft ma^ xi ni Lim dubioprocul, 5C al ienationis animoriim difFidenriaCjamp;futurx difïîpationisargumenta. Ej quo ueriora iftafu nt, quocp magis patent plurimo/ rum fenfîbus jeô miferiorem eiïe conditionem nos? ftram iudicare debemus, quitam longe diftamus ab^eOjquem ÔC optimum, et laudatiflîmum,etin pri misexpetendum effe uidemus ^return ftatu. Non poteft ullaRefpub. diu confiftere,nifimagiftratus cômunemfalutem priuatis commodis anteponat» Caefarem uobis dédit Deus,ita dedit,ut uos uni cum eo prouidereuelitet pro curare omnia,que per tinentad tucndum iftud Imperq corpus : Etfi'cut in apum examine regem eireuidcmus,quem fequuns!' turomnes aliæmagno ftudio,ô6obfcruant,amp;ad mellificium intentæ funt nbsp;nbsp;in aluearium ,tancp in

ciuitatem aliquam,omnem fuccum ingentilabore quæfitum in herbidis locis,amp;r aduedum exiongin# quo,confcrunt: itaquoeg uos decet,etiamfimodi^ cum haberetis ,nccita potentem Cæfarem ,iuuare ilium ope,confilio,SCdiligcntia,inrebus omnibus, ad Imperq dignitatem pertincnttbus. In Omni Eu^ ropa,ôlt;ShocnofIro,quem nouimus,terrarum orbe^ nulla eft eiufmodi, qualis per Germaniam, Reipu« forma. Quot enim funt principes acciuitates, toti^ dem uidentur eftereges atep capita, Nihil igitur eft procliuius,^,ut tab's Refpu,nutet,languefcat,

intereat

AD IMPERII PRINCIPES.

inter eatjCtcoUabatiir to ta, quandoquidem hocilli proprium eft^ ut in ea fuum quifqj priuatim fpedret emolumentum^ 0^ co^itet, quêadmodum jpfe, uel tueri fua polTit^uc! amplificareetiam. Qiiod ubi fitjquis alius expedlari poflîtexitus,quàm qualcm Grçciæfuifle uidemus^Quàmdiuconiundis uiriî’ bus Ct cómunicatis confilijsjlibertatem illi fuam de fendebantjcrantinuidi. Diftradis autem animii, Ct in fua priuatim commoda refpicicntibus, fadi funtpræda Tyrannis^etita peirundatijnullus utho diefitpopuluscalamitofior,grauiferuitutepreirus immaniffîmi uaftatoris : Qui quoniâ in noftra pro pe uifcera penetrauit, quæ uiciniores illi funt gen«» tes,et nunc ilium imminentem metuunr,miferabi^ libus lachrymis SC fufpirijs opcm ueftram implo«; rant amp;nbsp;expedant jUt liberos infantes, parentes de«; crepitosjfilias uirgincs, atq;uxorespudicas,abik liuset gladijsèt nefarqslibidinibus5fiC ftupris eri^ piant. Qiiaqutdem opejfideftituantur,certó fta«gt; tuuntet indent, euitarefenönpofleillas ærum ■ nas,inquasStalij complures ante ipfos incidcrunt,ÓCnos,ipfis opprcflïs, dubio procul incurred

mus,

L lij loan#

IOANNIS SLEI

DANI ORATIO AD C/V rolum Quintum Cælàgt; rem.

ETE RES omnes,qmnuk lamhabuerunt Dei cognition nenijfollicite admodum tnue^ ftigaruntjCarolc Cacfar,ut cer to cognofcerêt, cuiufmodî fit, orbis terrariinijSC huius,quod mtuem«r,cœli,fabrica,quo fit

aiithore condi'ta, qiiomodo gubcrnetur, qui fit hogt; tni'num omis,quæreturn humatiarum conditio,et quemadmodum h æc omnia, quæ caduntin hâc uû tam,fingulis temporibus ,confiftant,immutcntur ÔCoccidant. Nonuna fuit,neceademillorum fen tentia, fed qui propius ad uenutem acceflerunf,illi fie iudicarunt,proficifci omnia fiC emanate, ab uno aliquo et per henni fonte,ac neceffario tenercillum, quem uidemus,curfum. Etquoniam étant defti^’ tu ti liera Dcinotitia,FatumappelIarunt, rem fciligt; cetiam indeà primis mundi incunabulis itaconflit tutam,rem fixam SC immobilem,quç omnino uita^J ri non poflit. Nos uero,quibus bencfîcioDei,uengt; tatis lumen ill«xit,certô feimus,omnium rerum of riginem

ORATIO ÎLEIDANI

rigincm,ftatum 5progrenus,óómoderationemjab uno Deopendere, Conditumcnimeftabeo^quic quid ufpiam oculis confpici,qui'cquid omnino fengt; fu comprehendi poteft,ab eo conftituta fiint régna, fie imperiajfolus ipfe conferuatcadem,folusanu’ pÏificatjfie cumuultjlabcfadatjipfeeftqui iranf«» fert lila, nunc ad hanc,nunc in illam gentem jUt cer^ to ftatuamusjipfum cireillum loueiUjCuius omnia plena funt, lam uero, inter alia multa, qii ac per or* bem terrarum extirerunt, Imperia, quatuor fue* runt, eximiæ prat cæteris , fie tanquam pracdpuæ Monarchiac: Quarum fie potentiilîma fuitatep cti* am poftrema,Romanorum,ut feriptura multis an* tcfeculis pracfignificauit, Quod quidem Imperi* um tandem occidit,ôe diflîpatum eft,utôe ilia tria, quacordinepræcelTeruntipfum, Nam fie ad Oricn tem fie Occidentem Solem latiflîmeregnauit.Qiiic quid in Afia tenuit,fie quicquid in Africa,totum eft amilTum. Maximam Europa? fie fertiliflîmam par* tem poffedit :nunc autem ex ilia uclu ti mole,creue* nint alia multarégna, prorfus ab ipfo corpore fc* parata, fie nihil omnino reliquum eft,prætcr titu* îumetnomen,quod adhuc Germaniaretinet,ad quam poftremo eft delata poteftas creandi Caefa* ris:Qui tarnenadeônullaex parteconferri poteft cum ueteribus illis Romanorum Imperatoribus, ut ne federn quidem ipfam Cæfarum auitam,etpri feum domidlium,urbem Romam ,teneat, Cæte*

rum.

ORATIO' SLBIDANr’

fUttijUnà ciimoccafu Romani Im per ij, magnam dadem acceperunt omnes bonç difdplinacjquç tan demjaiigefcente quotidie malo,prorfus fucrunt op preiræ dC exiinélx.

Poftquam haectanta cah'go litcrasÔC artes om^ nesinuaütjmagnæquocptenebræ fiint confecutae in ReligioneSCdodlrina Ecdefiaftica.Etquantum ad deprauationem literarum attiner,uel noftrorum temporumfcnes,hocipfum non ignorant» Qiiod autem artium ftudia magnum adferant moment tum ad Ecdefiafticam adminiftrationembenege^ rendam jhocin fua domo quiuis paterfamiliaspri^’ uatimjSC publice Magiflratusipfiteftantur. Ado# lefcentcs enim idcirco mittimus in literarum ludos ô^adpræceptoreSjUt cognitione bonarum rerum excultij melius £gt;C fruduofius inferuiant Ecdeftjs S)C Reipub. Eft igifur ea ^quam diximus,ingens quædam calamitas^ôô tanta quidem^utà Diluuij tempore^quototus hicorbis fuitinuolutusSC ob# rutus undis, nulla fueritmaior,imô necmaior cfle qucatjtantam uidelicet,ac tamilluftrem Monar# ehiam,interîjftcpropètotam,amp;unà cumeius inte^ ritij ^prxcla.ras ctiam artes, acueram de religione dodrinam^amififtedecusôfomnemfuum fplêdo# rem »Qira-poflîtenim alia euenire horribiliorda# des, cum in rebus bumanis nihil fit uel melius ^ucl præftantiusjuelauguftiusjquàm hæcipfa, Religi# onem dico, literas ÔC Imperium Et hoc tantum malum

AD CAROL VM V. C A E;S.

maluiTijtcmporibiiSjUt fif jaudumcft ctianijatcp magisinualuit«

Sed vefpexit nos tsndem Dcus,óó in Germania rurfusexdtauitartcSjOpnmarum^rcriim fdenti^ am,libcrahteradmodiim abunod Atqjhæctam infignisamp;lætauiciflîtudo inddit in tempus proagt; ui tuijCgfar^Friderici Imperaton'SjacpoR eiusmor temjfœliciffi'moshabuitprogreiïusimperanteauo tuo Maximiliano Cæfare : Quod ipfum, tanquam fu.mmum dCincredibilebeneh'ciumjdcbcmus am^ pledi, quoniam artes omnes Deus 6lt; hominibus largitur,^ pro fuo arbitrio difrnbuit. Ac inter cægt; feras quidem Auftriaeæ domus tuæ laudes, illud etiam in primis numerabitpofteritasnoftra,quôd, quo tempore Cæfareus bonos, in ueftram familiâ, ab'oqui clariirimamjUelutilluftrisquidamfol,illagt; tus eft,eoipfo tempore tarn pulchra,tam(^lætarei^ rumeftilicofecutacommutatio: Qiiam aliadcin^ de, multo maior Qi. fplendidior excepit Dci benefit centia ,quæ tuncdemum,pofteaquam tu Germa;# niacPrincipumuocenominatuses Cæfar,initium habuitjamp;hodierno diemirabilem in modum ui^ get. Atqui ^fi quis eft omnium hominum, cui rem fantam oportet efle curae, tu certe hie cris, quem Deus Reipub, Chriftianae,ueluti fummum iuris præfedumjin hoenoftro orbe conftituit. Et quem;# admodum bocipfum negodum eft facile primum inter omnia, quæcaderepoffunt in bominum ui^

M tarn

ORATIO SLEIDAlNl

tamat(^ cogitationem, itaquo^ fumma poftuïat moderationem Sé prudennam,ne quid in eo ucl im peritè, uel inconfidcratèjueletiam inique fufcipi^ atun

lamuerOjficumemanaret primum eau fa ifta, fecuti fuifïènt homines illud Gamalielis confilium, in Pharifæorum fenatu fuadentis ui nihil experi^ endum elfè: futurum enim,utfi Deus approbarer, nemo poiïet refiftere: fin minus, facili momento etfuafponteconaberetur,quodagebatur:fanèpnï denierfecifient« Etqui fimileconfiliumid tempoii^ ris tibiyCxfar^impertiiïiiretyimmortalemiUeSé fo^ iidam fuifTet meritus laudem : Qiiod hodie pulchrè iud'icaripoteftjquandoconftatjcaufamhancjprae^ ter omnium hominum expedationem, ingéniés ac cepiffe uires ♦ Verum adeo crafia fuit per idtempus Sé denfa rcru ignoratio, ut irradiantem lucem ab fc uellentetiam arcereSf amoliri homines,exiftiman^ tes,uteftapud Platonem, nullum efiè melius,aut illuftriusuitægenus,quàm illud, in quo tam longt; go temporeefiènt uerfati, Poteft igitur hac ration ne probabiliter excufari, quód initio reftiterunt, Nuncautem,quando propter temporis interuallir, ignoratio non poteft non efle coniunAa cum obftigt; natione, longe aliter ftatuendum eft, attpconfidelt;gt; randafuntinitia,incrementum Sé progreftiis, Ac principio quidem, tempore Leonis Pontifîcis,tanÿ ta fuit caligo fœditas in Chriftianam inueda do?

drinam.

' AD CAROLVM V. CAES.

drinam,Ut etiam cœlum predo ucndcrctur, tam non ïnfoelidter^utnegociatorcs ipfi,benediftradis mcrdbuSjHonfcmel redirentmtadem loca,quæ^’ ftus uberiorisgratia,

Porro^non eft quódexiftimemusleuemhunc edeatqïuulgarem abufum,errorequodam óC temgt; poribus introdudum : Sed cogitandum cft,grauigt; ter ac ferio, diu ÔC multum, qua m mifcre tuin fuerit obfcurata pia dodrina,quam deplorata fuerit rerS fades per hunc noftrum orbem, quando ueterato^ resiftinonuerebantureiufmodi fuasmerces apud nos circumferre,quandonondubitabantpro congt; done recitare populo quiduis etiam, quantumuis ineptum,impium et abfurdum^quando non modo uulgus hominum ,fed Reges etiam ac Principes, in tam tetris Ô6 miferis opinionibus hgrebant Non hic tantum error in eo reprehendendus uenit,fed maius quoddam latet hauddubie myfterium,ÓÓ exhauftaquædam fœdiflîmarumperfuafionû col^ luuies inifta fentina reconditur ♦ Habebant olim domini poteft atem omnem in feruos, no fecus att^ in pecudes . Confulit autem Plato y ne uel acer^ bcueliracunde nimium ,aut crudeliter amp;nbsp;dure halt;gt; beantur.Quodut facilius perfuadeat,hanc addit infignem fententiam,efleoptimæô6 laudatiflîmæ naturae fignum,quando moderatequis agit SC cleigt; menter in Ülos, in quos alioqui faeuirepoflît, Ma^ xirne feruilis ÔC ignominioÇ^i. uita fuit, quam fub

M tj Pontiji

ORATIO S le ri) A NI

Pontiff catu Romano J fub domina meretnce uixiV mus ♦ Ille uero non tradauit nos,ut herum libe^ ralem ôfT moderatum decet, uerum affecit nos omgt; nts generis contumelfa,Sonera nobis impofuit, qualiacuncp uoluic,non fecus atcp brutis animan«! tibus* Nihil mouit eum noftra^tum fnfci tia^tum mi feria^ed quo era(ïîorem in nobfs ignorationem de^ prehendir, eo maiorem fibi quæfèum aufus eft pok h'ceri. lamjquo tempore nundinarionem illamjcu^ ius antea mcminimus,per hune noftrum orbem ftitûit^neceflecftjipfum autidem putane,quod mif fens hominibus perfuadebat^probamefle uideli^ eet hanc mercem dC minime fucatam, au t non igno rafle, fraudem m ea maximam cfle ÔC ludifieatio*’ nem, Alterutrum ut eligat, oportet. Siferio rem egft fie ex animo,fatendum erit, ipfum cfle uere natiuum Antichriftum ,cuius authorftateamp;iuiruj res tam tetra primum eftexcogitata, Sin autem lik dum cfle putauitipfc, qcf eft uerifimtlius, tyran^ num utappellemus eum, oportet, omnium^ quf iam inde fuerunt ab oïbe condito, longe crudëlilîîgt; mum, qui nos mifcros,fn extremam feruitutem rclt;f dacftos,nonfolumnonrefpexithumanè,necp exfk lis, tam denfïs horridis opfnfonum tenebris crk pu!f,uerumctiam,utmagis affligeret,in rem no^ ftram familiärem £lt;arculas, uclutfn medullas ofla,peruafi't. Certoftatuendumeft igitur, fuifle Deum hocuno feelere uehementeroflFenfum Sgt;C

ritatum

AO CARÓVVM V. CÄKS.

titatumjnejÇpermiirurSjUthi's Gigantibus id im^ punèliciient, Nee enîm ullts unquam temporibus ferrepotuitIdoloriimcultus« Fœdioremautemet immaniorem Idololatn'am mens Humana compré henderenon poteft. lllamigitur ultus eft tandem quoprimum temporedbi^CarolejCçfareus h on os: oblatus eftjtuncdemum ad uindidam fibi depopa feit aduerfarium fuum Deus^eumt]^ fua ïnuida ma nu fie eonftrinxitjUtelabi non poflit,

Gubernari autem à Deo ncgocium iftud^mub to clariusnuncuideri poteft jquâm antea, propter ea^quænouimus in hanccaufam incidifte, Maxi^ ma contentione totisep uiribus,dolt;ftrinam banc, Romanus Pontifex ab initio ftatim oppugnabat, quiapratuidebat luculentum damnum. Fulmina^! batigitur fuo morejfi quando aliâs,potcntiftîmè^ deinde5quod proximum erat,fidem auxilium tuumjCçfarjimploranSjhoctandemobtinuitjUtin frequentifltmo Germaniac conucntu^caufam hanc totamamp;SauthoremeiuSjgrauidamnares edido_,po' teftate falt;fta jUtcuiepliberum effet,manus in euin ihijcere,0C in carcerem publicum pcrtrahcre. Qitid autem Cnumratam Deus habuitnanefentenriam^ MinimejfedintcruertitÔ!faboleutteam,fic ut uiri4 busomninocareret: Atep uiceffmustertiushic eft annus,cum promulgarctur.Non uoluit in ea quic:? quamexhominum iudicijs aut uoluntate perfieij cum tarnen tota moles uidçretur pendere ab uno fo i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M iq lum

ORATIO S L E I D A N I

tutnhomine,mi'nimèpotentequidemillo,fedoni* nino tal I,qui leuitcr potuifîèt, u t exiftimabant om^ »es , unà cum fcriptis delen Äf opprimi ♦ Spedacu* lum jgiturexhibuitDeuSjilluftreadmodumjUtuw derent omnes,humana confilia tern ere contra uen'i» tatem fufcipi. Quid igitur adum eft îquot; Vix lata fen;* tentia, ftatim exorta funt bclla,quibus ita fuifti, Cæfar, impeditus, ut huic caufæ temporis 8gt;C octj fa tisadincremcntumfupereftet. Quae quidembella gerebascontra potentiflimum hoftem,per annos nouem,quem fi paca turn habuilTes, facile potcras, ôf tuo,et Pontificis,quem tuebaris,defiderio fatisfa cere. Nammcminiffepotes5at(Ç memoria repeter re, fi nullum interueniffet maius obftaculum, an non fueris ipfa re, quod uerbis antea feceras,'declalt;« raturus, pracfertim, cum id temporis per aetatem nonpolfesrei magnitudinem peruidere totam ^5gt;C ab eorum pcnderes confilio,qui dodrinam hanc ogt; derantinfcftiffimè. Certè plæn'cp omnes in ea funt fententia, tenon fuiftcdefuturum expedationi pki rirnorû,^Pontificq omnes per Germaniam ,quogt; ties infortunia fua déplorant, diferte pronunciant, resnonfuiflecafurasin eum,quonüc funt,locum, fi nonmaximis ipfenegoctjs ÔC inextricabilibus fu/ ilTesimplicatus.

Conftantem quocp te fuiflc in hac uoluntate, uelex eofatis apparet,quódannis quincj^poftillud tuum primum edidum, in ea pacificatione, quam

cum

AD CAROLVMV. C A^S.

cum Galliarum rege capto conftitin'ftï, claris uer^ bishocinfertum eft;,inter alia fcederis capita ,ueltc uos coniundis uïribus Liitheranam fedam eucllo retotamóiS extïrpare» Magna fui'thæc fa nc confpi^ ratio,ne(^ mediocriter cxtimefccnda mulris, Qiiid autem cft confecutum ï” Deus iterum obïecit clypci? uiTijquem nulla cufpis tranfucrberarepotuit^Nam illatantoperecaptatabeneuolentia,nonpotuitco^ alefcere^fed paulo poft diffïlqt* Redmtegratum eft bcllum,quo ficimpediti fuiftis ambo, ut dccretum illud ueftrum jmagno plurimorum terrore propo* fitumjamp;fcederefancitumjuim omncm amitteret. Sed eonon contenti, triennio póft,cum noua fuiflt; fet inita padio,caput illud fœderis idem,repetitS fuitàuobis,ôthocinfuperadditum,impetrandam cfleà PontificeRomano,illam,quam ipfi uocant, Cruciatam,amp;Shacratione colligendam undecunc^ pecuniam,ueluti neruos futuri belli, tam adueti# fumLutheranos,quaminTurcam Chriftiani nogt; minishoftem, Compofitis igitur bellis,in German niam denuo ueniftijdiflidium hoc in Religione or^ tum,fedaturus4

Cum^inillo Auguftat Vindelicorum Concis Iio, principes aliquot amp;nbsp;ciuita tes, qui interea, dum tu bellicis tumultibus obrutus, diu multum^ ÔC longeaberas jdodrinam hancetant amplexi,religt; gionis 8)C fidei fuae rationem ,fcripto comprehend fam,apud te,renatum^ prindpum ÔC ordinum exd pofud

- o R A T 1 o S L E I D AN I -pofuiffent: decretum quoddam tunc faciebas gra^ VC profeó^oamp; durum: Jneocp fuit hoc infertum, utintrapræfinitumtempusjamp;menfes ferè quincp, ftatuercnt ilh\, num ucllcnt iufceptam fcntcntiam tucri,an potius candemjquamtu,quam alij multij Rei gionem feótari. Qiiod quidem dccretum fuit baud dubiePontificipcrgratum,aquo recens in^ augurationem Impcrij fufcepcras :Qi!Otempore, ucrifimileeff^ilium tibifuam dignitatem magnifilt;’ cis u e rb i s 3 Ô6 cxi m i e co m m en da ffc, m axim a m in tefpcm rcpofiram habuifle. Porro,fi quideotemlt;gt; pore,pcr uim 2lt; arma tentatum fuilTetjdifFiciliusid futurum crat,quamaliquotannisantea,quum togt; taresjOrnnium iudicio, pcnderetab uno folum hogt; mine: Verumtamen,non paulo facilius turnfutu^» rum ctiam crar,quam fortaffîs hodicfit. Sed pro init genij dexteritatCjUidebasingcns ÔC luduofumci* uilc bellum excitatû iri, fiquidem arma plus^quàm æquitas ÔCratio ualerent,præfertim,quum ncgogt; cium iftud,noniam folum difceptaretur ab homigt; nibus priuatisjucrumetiam patronos haberetprini? pesaliquotamp;^ciuitates,

Cumcp in hac tam grauiferia deliberatione totus hærercs,eccealiud quoddam interuenit ob^i ftaculum,tanti quidem momcnti,utcircumfpicien dum cflcfjquemadmodum ordincs omnes concilia arentur,amp; necujpræberetur ulla offenfionis cau^ fa« Corrogandpn; fuit magna celeritate,quicquid

' ufpi^

AD CAROL VM V. CARS.

ufpi’am erat auxih'orum, uti'rruenti tons uiribus in Aufiriam Turcæ 3 iuftus opponevetur exercitiis» Quae res occafionem deditjUt decretum tllud, cui^^ us meminimus, alio Icniori commutaretutjad eiim fanemodum, qui caufamipfam deinde non medi«« ocriter promouit. Et quia conftantiam in noftris hominibus infignem hauddubie deprehenderas, uifus es deinccps non paulo remilTius agere^quam antea ♦ Rcuerfus enim in Hifpanias, duobus inter«» iecflis annis, Africanam illam fufcipiebas nobilem expeditionem, eocp bello foeliciter confedo, Nea^ polim,acinltaliam inde dtcriorem uenifti. Quo tempore,quum exultarent Pontifictj,tuam^5 far,uidoriam ,fuam elTepurarentjipforum aduer#’ farij principes acordincs Impcrij, quos eiufmodi plenæ minarum iadationcs latere non poterant, milTis ad te in Italiam literis,cxponebanr,cuiufmo^ di fpargerentur rumorcs,quam non obfcure qui dam præ feferrent,padumillud Norenbergicum, ÔC huicannexum edidum tuumRatisbonefe,non feruatum iri. Quibus ipforum literis, abs telenitcr refponfum fuit, uelle te, maxime^ cupere, diffidi«» um Religionis, ortum in Germania, componere, non ui nec armis,uerum acquitate,ratione a ebene«; uolentia, ut hoc certo ftatuerent, necaliudfibi pa^ terentur perfuaderi, Et ita quidem refpondebas, cum clTes in procindUjincpMalTilienfem prouinci^ am exercitum ipfe duceres, aduerfus Galliac Re^

N gem.

ORATIO SLEIDANI

gcm ♦ Cui cum efles denuo póft recondliatus, ztCf Ponrificq noiiam hocipfo crederent fibï oblatam cfle rei bene gerendæ occafionem, ac multa finiftrc molirentiir,ea^ deindepræter omnium expecftati* onem deteda, magnas uiderentur excita tu ra fedi# tiones,tu miffîs ab Hifpania legatis, Ô6 datis arbigt; tris,non recufabas,quóminus de Religionis do#' lt;ftrina,uiri doÆ,pacis âfquictis publicæ ftudiofï, comiter Si amice aliquando difccptarent,ut ab ipfis patefacfta uiajSC oftenfa concordiæratio,iuflu 8C authoritate tuacofirmaretur« Aliquot deinde póft menfibus,pcr Galliam fa(ftoitinere,in Belgicam tuamreuertifti: Cumcp fub tuum aduentum,ali# quotquietisimpatienteshomines,belli ciuilis per Germaniam fundamenta ieciflent, ac illam tuam cum Galliarum rege,talem,tam^arlt;ftam confocis» ationem,fibi quocpfuturam utilem arbitrarentur, iamcp propemodum infultarent ferociter fuis adgt; uerfarqs:tu fidei promilTicp memor,fiCfortaflere# fpiciens, quantopere iam eflet amplificatacaufa, couentum indixifti publicum : Inquo,licetaduim fpcdarent illi ipfi, qui te CaÏlix regi nuper con# iundum, nihil non pofte perficereputabant,tuta men ftngulari ufus humanitateprudentia^,rem permittebas in alio Comitio difceptandam inter utriufc^ partis homines dodos : Qui paucorum di# crum colloaitionibus habitis,tanquam præludij» quibufdam ôfuelitationibusjRatisbonam abs te funt

I

AD CAROLVM V. CAES.

funtcuocati, Quo cum SCalij Principes magno nu mero ueniffènt,tu ueram atcp legitimam rationem ingreiTuSjaliudinftituebas amphus colloquium,in quo quidadumfit,ÔC quemadmodum,nihilatngt; net repetere.

Quae cum ita fint, quid aliud iudicari debet, quàmreprefiifleDeum,8C cohibuilîe confilia tua? fed et ita gubernalTe dein ceps, ut integrum tibi non fuerit,armis ÔC potentiacaufam banc obruereçquot; Si hoc non eftilluftre quoddam, à Deo præfixum nogt; bis,inquodintueamur,miraculum,quidtumcrit5' Cogitate nuneCaefar debes,quam fuerit periculi plenumeorum confilium,quitibi fueruntauthor res,utilla,dequibusdiximus,decretaproponeres, qui tam ardenter follicitarunt,ut armis rem aggre^» dereris. V olcbant ÔC initio,SC multis poft annis,toi’ tarn hanc do Arinam, fundi tus delen', atephue omlt;gt; nemingenijuimconuertebant. Et nuncinpoftro ma difceptatione,conuénit de certis quibufdam do Arinac capitibus, quæ fuperioribus annis, authori^ tatequidem tua,fedipforum hortatu ÔC confilio da mnata fuerunt. Nunc ita iudicatum eft à plærifcp omnibus minimeobfcure,do(ftrinam hanc, magna ex parte,non modotolerabilemefle,uerumetiam utilem,falutarem Sgt;C neceffariamjpropter quam ta^ men doeftrinam, à uiginti annis,0^ eo amplius,com pluresfortunarumomniumialt;fturam,amp;^ uita: pe^ riculum fubire coadifunt» Negari enim non po^

N ij teft

ORATIO S'L E I D A N I •

teft^ob foliimilîuddocfln'nàc caput ,quodeftdeiuA ftificationei lariffîmc patés ymtferabi liter elTe quam;, plurimos uexatos 8C afflicflos» Hane eni'm Eli an A gelt) partem, utprasGipuam jferrenon pofliint^ fed.» crudelilïîme perfequunturS^ oppugnant,eójquod omnis ipforum quæftusjgloria,fplendor ÔC luxus conftftitin illa tcnebricofa,6Cimpia perfuafione, qua locum hunede iuftificationetotum obruerunt Ô15contaminarunt, Qiiid nunc adferant,aut quogt; modo hancfuam,plufquàm Giganteam audadam excufentjquód huiusdodn'næ odio,tam multos* homines in extremas conieceruntcalamitates C' Rc filirenon polTunt: prçdpuum nollræreligionis ca^ put,quod eftjUt diximus,de iuftificatione , fie eft ik luftratum,utinficiationinonfitulluslocust Pategt; faeflus eft atq; ob oculospofitus,errorum Labyrini? thus,quibus crant intricatae omnium hominû men tes ♦ Concedi poffit hoceis fortaire,quôd initio non tam ingentj prauitateSCmalitia,quàm ignoratione quadam,exlonginquitate temporisSC confuetudi ne colleda, peecarint, Efto, largiamur hoc eis» Qin'dautem rei eft,aut quo modo ueniam merean^ tur,qui etiam hodierno die,poft tamiongum tem^^ pus,in hacclariftîmaueritatisluce,tam obftinatè refiftût î’Excufâri profecftononpoteftullaratione hæc pertinacia, Nec enim uocari iam poteft fim^ plexifta ignoratio, quæ ueniam impetrat,fed dui# plex illa,quam Plato defcribit, quum quis indu««

dus

ADC AR O L V M vr CA BS.

Atisfaftix quodamö(Siuperbia;fibi f«tnic alicmïis rei pcnttam , aut aliquid tuetur, quod «el nefdt^ uel rede dêfendi non poteft. Et hic quidcmafFei^’ d«s,q««mincidit in hominem alioqui potententquot; Slt;locupletem,magnasconcitarefolett«rbas,«tiniï‘ quitille, ficut SC hoe noilro tempore coràm «ide; muSjfîCexperimur.

Ac profedOjfi nullum haberes aliudjCæfarjin^ dicium, facile tarnen uidcas ex eisjquac funt ada Ratisbonæ,præfradum eosô^ amarulentum anigt; mumadhuius caufæ tradationemfemper adferre. Complûtesnunc annos litigatum cft,multa fuegt; runtordinum Impertj Comitia^non femel in maxiÿ mofuitdifcriminetota Germania propter hoc ne«» gocium,nec unquam eo rcs deduci potuit,obfilïert tibusaduerfarqs,^utfamiliaris ÔC arnica inftituero tur collocutio : C^uæpofteaqiiam nunc tandem à te permilTafuitjinea^ de non paucis controueriqs î quæ turbas illas omnes excitauerant antea, conue^ nit,tergiuerfantur pedem referunt^adeo^ «cri ta tem expofïtam omnium oculis excIudunt^ôC caufg çognitionem ad Concilia timide reqciunt. Conati fu nt an teh a c p erfu adere h o mi ni b us j no n cfîc di fp u tandum,ôôcredebanturadeô eflereferti telis argu«» mentorum , ut aduerfartj uix momentum «num pofïentin acie confiftercjuel pedem conferre.Qiiis «croputafletremeodedudamirijUt omnem onem in Concilij tempus relegarent ,hoc eft,ut legt;

N iif gitimæ

ORATIO SLEIDANI

gttimæ cognition! fe fubducerênt, nec audercnt co minus cum holle congrcdijfua^ defendere folidis ac ueris argumentis Promiferantfibi amp;nbsp;fpem cetf tant conceperant, futurum, ut armatus legem fer# rcs, Carole Cæfar,prorfus exipforum fententiaSf uoto,quaquidem fpe cum fe nuncdecidifîèuiden^ anguntur animis^amp;^condolcfcuntfupraquàm cre* di poffît,nc(ÿ caufam efle putant ullam ,cur tema* gnopere complcdi debeant, Meminilïè potes, atrociter ÔC multiplici ter, apud te, fuos aduerfarios non fern eldetulerint, lam uero non potes ignorare qiiàm id fecerint,nonodiofe tantum acerbe, ueif rumetiamfalfo,

Qiioniam igitur exhis quac recitauimus,maniÿ. fellum eft,hanc caufam ,nullis humants autuiribus aut arte, fed folius Dei mirifico SC inenarrabili conis fîliogubernari: Deinde,quoniam omnes omnium hominum rationes contra fufceptae SCinitae,mirai? biliter diiïîpatæ funt,utconftat,acquum eft,ut tu Caefar,qui primus es omnium Regum,grauitcr ÖC feriotecumiftacogites.Nam li fpedemus huma? na,permukum fane in teunopolitum eft, Rege« aliquot,item principes non pauci ÔC ordines in tefo lum refpiciuntjSCquorundam resitafehabent,ut ex te toti pendeant, Contulit in te unum Deu» complûtes SCflorentiiïîmâs prouincias,actc nobis Cacfaremdeditlongepotentiflîmumjqualisàmul? tisiamfacculisGermanianullumhabuit. His tam multi«

AD CAROLVM V. CAES.

multis ÔC egregtjs populisa Deo pracfedus es, non foliTm,iit ciuilem iuftitiam adminiftres , eoscp ab hoftium impetu defendas,uerumetiam ut prouw deas amp;operamdes,quó piè uiuant,nec ulla falfa do(flrina ducantur in errorem. Per Hifpanias,aufgt; tam poffeflïonem ÓCregnum tuum,uigetfupra mo dumjca quæ didtur Inquifitto,amp;^ ita qui'dem uiget, ut ÓC nihil cuiquam efFariliceat,5C in teftimonijs co gnofcendis magna fitiniquitas. Quod có pericu^ lofius eft atcp indignius,quódhuius inquifitionis pfcTcfedijfunt ÔC indocfti ÓC auari,ôif ex eo folum au# cupio uiuunt. Hic certè au thon'ta te tua uehemen^ ter opus eft. Cum enim longo rerum ufu pei itior falt;ftus,multa,quæcognofcidebent,ignorare Cac^ far non poflîs, ÔC rediu s intelligas ut eft crcdibile, non debes'profecfto hoc tantum donum neglige# re,fed pro infita humanitate tua,liberaliter illud ip# fum im partiri tuo populo,8c fie apud tc certo ftaue# re,quôdfiGermaniæfitutilisô(^ falutaris hate do# drina,non poffeillam non efle commodam 6C ne# ceftariam quoep, non tuis modo ditionibus,uerum etiam roti terrarum orbi. Quade caufa Hifpania# rumrexFerdinandus,auustuus maternus,inqui# fitionem illam inftituerit,notum eft,eanuncfubla# ta caufa,debet etiam aboleri prorfus inquifitio.Re# lt;fte quidem SC legitime fuit u furpata, in Chriftianas profeflionis homines,ludaifmum fequentes, ue# mm prgter caufara et rationem exercetur in eos,qui

cupiunt

cupiunt agnofcereChriftumjamp;falfam dodn'nam omnem ftudent cuitare, Qiiamobrem jfi regni tui proccrcs , ac ordines có permouere polFcs, ut es^ mendaretur illa, pci mukum in eo fane feceris, pro nominisChrifti gloria,etplurimorumfalute.Nam fi qtf eft in ea uitiofunijnon tollatur,afperitatem in fcnimis profedo magnam continct,acomnino taï^ lcin 5 cuius exemplum in nullis extat rerum monu;! mentis*

Eadem eft plane ratio in tu a tota Belgica^qinV bus inlocis multa fubinde fiuntdecretajquibus co hercenturhomines,nedotftrinam hanc rccipiant; Et quo fere tempore in Germaniam inde proficii» fceris motuum diflidiorum^ componendoriim caufa,diligenteramp; ferio mandate foies per tuas disfî tiones omnes,utineos,qui dotftrinam iftam uHo modo fintamplexi, grauiter animâduertatur, Hoc fi fads eo confilio,Cacfar,ut interea, dum in Comi^ tio res agitur,nihil illi mutent aut innoucnr,iam ,cer te caufam habes,ut illud tuum perpetuum,SC quod fingulis annis aliquoties repetitur apud tuos,Ediîî’ lt;ftum,finonaboleas totum,faltem lenias 06 miugt; gesjUt ne ficaccipiatur,quafi nihil omnino boni fit inillisipfislibris,quorum nomina tuumilluddegt; crctum compleditur Sc damnat* Nimis enim du«’ rum fuerit,fi non accédatleniorinterprétatio,ncqj potuilTet initio, cum abhorreret adhuctotus orbis, ' grauiusquicquama teproponi* Debes autem eo magts

AD CAROLVM V. CAES.

mâgfsuel abolcre jUud,totum,uel moderaripriw dcnterjquódmillis Ratisbonæ Comi'tfjsitafancü tum fuit, utmagiftratus in fua quis(^ditioneemen darent,quæfineuitiodiffimularinonpolîiint, Regt; de quidem decretum cft illud, fedô iitinam redè accipiatur ab omnibus» Panimenimeftcmendare crarfosabufus illos ÔCnotes omnibus,item caues» re,nequispIurateneatfacerdotia,SCutfuae quiscß praefideatEcclefi'at^ Nifi enim fundamentum illud Herum iaciatur, ipfa dodrina, corruet quiequid in^? aedificabitur» Namfimulatc^ueradodrina conta;: minatafuit obruta^ falß's opinionibus,ilicóma;# gnis uiribus £Cimpetu,uelutinundaruntifti,quos confpicimus,errores atqjmorbi. AitPlato iaepeita fieri, ut qui per intemperantiam ôf gulam incidurit .in aduerfam ualetudinem, nolintffugalius uiuere : fed confuetum uitæ genus retineant,ôô interim far;» ciantquomodocunqjmorbos,SCeoipfo tarnen ni^ hil efficiant aliud,quam quod malum exafperant öC augent. Äc fiquis hortetur eosaduitam magis fobriam, ad corporis exercitium,ad uitandum oci^ um 6C uenerem,alioqui medicinam omnem fruftra fieri, hunc,ait,ferre non polTuntjamp;rindignantur agt; cerbe» Similem,inquir,eireftatum Reipub» male conftitutÇjinqua ciuibus mandatur,magnapropo ft ta poena,ut præfentem Reipub» formam laudent, nec immutare quiequam in ea ftudeant, aut ernenn dare. In eiufmodi ciuitate femper aliquid occurrit,

O quod

ORATIO SLElbANI quod publice corrigendum fît ôi farcièndum ‘ fed huius emendationis nullum ait futurum fmcm aut modum prius, præcipua illa capita,quç comme;» morantur ibi, fînt à populo recepta nbsp;nbsp;in ufum ad*»

milia. Quodnifi fiat,fimilcquiddam diciteuenire magiftratuiharum ciuitatum,qualeferturde Her^ cule,qui cum unum aliquod caput amputaflet Hy^ dræferpenti jfubinde cogcbatur cundem repetcre laborem, idem^ fubire periculumjnouis perpetup fuccrefcêtibus in illabelua monftris, Similis eft pla ne ratio earn m ,quas hadenus inftituifle uidemur, reformationum,

Sin autem ideo talibus EdiÆ's populum tu* um, Cæfar , coerces, quod exiftimes dodrinam hancpraebereturbisatcp fcditionibus occafionem, ideo^ minime debere concedi, deplorandum id. certctoretj atcpoptandum in primis, aliter te fcnti* re. Porto,illi,qui conantur auerterePrincipes ab îfta caufa,potiffîmum hoc urgentôlt;rinculcât,quaiî ijs locis ,ubi dodrina ifîa locum habet, orialur po* puli contra magiftratus alienatio,quafi luduofç ÔÔ triftes ibi fiant rerum immutationes . Vehemens quidem eft hocargumcntum,amp;S ad abfterrendum uim ngt;agnam habet: fed ij, qtiibus illud eft frequês amp;^ufîtatum in fermone,rationem eius aliquando funtreddituri coràmillo fupremo tribunal!,quod nullam admittit prouocationem ♦ Nec enim ipfî nefciunt,falfum efle, quod afïirmanr,uerum, quia* folidis

A D C A R ö L V M. V.- C A E s.

följ’disSauensdeftituti funt præfidqs,confugnint ad ifta nugatoria ♦ Qin'd autem eil facilius,quàm cf os coniüncerefalfiï’ Scripturaclarcteftaturjà Deo conftitiitosefle magiftratus,filt; datum eis eflcius ■gladt) diuinitus, quinetiam lïibet nos parère mi^ nus cómodo magiftratui : Qua inreiulTuifiCman* dato Dei fatisfieri dici't Hicii forte dicantjtedè qui dem praecipere fa eras li teras : u crum cosjqui popu^ lo præfunt,negligerefuum offiicium,ne(^dignitaif tern magiftratuum fan's com mend are, tam incum# bet eis probandineceffi'taSjUtdemonftrentjquibus in populis exiftant propter hancdodrinam feditio nes» Hgrebut iftic hauddubte,et probationibus degt; ftituentur: Vttplarg)amurhoceis,alicubi nouos oriri motusamp;turbasjideo nefequiturexeo,debere totum hoc imputari dodrinæç’ Sed falfi præterea conuinci pofliintargumento penèdomeftico,fami h'ari ÔC quotidiano.

VidemuSjUtm ulti prindpes dC ordines acce# dantjaltj poftalios,adhuiiis caufae defenfionem» Si uel feditioncm populi metuercnt,aut luduofum a# liquod exemplum eius rei confpcxilTentin uicinis, an eftcredibilcjtantam fuilTefuturam accelïîoncmî' Certumenimhoceft,magiftratusomncsnihil mi^ nus pofle ferre,quamrebellionem , Cum igituru«^ fitatum hocillorum argumcntum,infidiofeconflagt; tumfitexcalumnqs, prouidere debent principes, accauerefibi,ne decipianturab eiufmodi fufurro^i

O q nibus;

ORATIO S LEID A NI

nibns. N am ipfimet adeôjipfi,mquam ƒunt author res omnis3quaepoflîtinter popukim SC magiftra^ turn oriri^alienationiSjUt palam eft ex eo, quod in Auftria nuper contigit » Qua quidem in regione ualde fæuitumefthadenusin homines Euangelif cupidos,authoribus nimirumilliSaqui ueritatem ferre non poftiint« Et hac tandem afperitate com^ mod proceres nobiliumetciuitatumjfupplices ob^ teftatifuntprindpem fuum^fratrem tuum, Cæfar, utàfupplicqsabftineretur^ôC Euangeltf prçdicado locum in Ecclefijs obtineret* Qui fummis ÔC ptfs precibus hocobteftantur^funtnetp numero pauci, nec conditione tenues, u t contemiii poffînt, uerum tales,qui modis omnibus cupiuntgratificari ÔC temperare fuo, quern diuinitus acceperunt,prin# cipi. Si uerononimpetrcntaliquandojquodtanto ftudio petuntse optant,eacp tandem occafioneforsi taftemotus SC turbac nafcantur,quibus imputant dû fitillud potius,quàm ijs,qui principem hortan^ tur, ne quid de feueritate remittat, ÔC ut conftanter pergat^ Hi tarnen ipfi confultores peftîmi: cedo, quinam funt^ profeClo pauci quidam ,6C omnino taies, utneminimirum uideri poffît,cis doClrinam hancingratam dC iniucundam efle» itaep prudenter

rede 1 ccerunt q,quos diximuSjprocereSjqd* regê fuum intcrpellarunt,amp;^ admoderationemhortati funt,nequodgrauiusindemalumexoriatur, Cla^^ rum igitur eft ac indubitatum, doClrinam hanenô modo

AD C A R O L V M V, C A E S.

módo non patere fedittonem ulfamjiiernmetiarti illuftrare maxime dignitatem Magiftratuum,ô(S in# citare populum^ut ijs ex animo pareant. Si ergo propter alteram harum caufarum,aut propteru# tramtp fimuljdecretum illud, cuius meminimus, fe cifti:iam certerationemuides^cur aliter ftatui de# beat, ut ne arbitrentur homines, non tefuiffe per Imperium rationes illas initurum componendi dif# fidtj,fi,quemadmodum tuis populis impcras,ita quo(^ Germaniæ pofles imperare 4 Voluntatem at(Ç ftudium tuum,in comitio Ratisbonç,multum pracdicant omnes concordiaeftudiofî,tibi(Ç maxi# mam eo nomine gratiam habent: Verum,ft per tu# as ditiones ilia feueritas Edicftorum perpetuo uige# at,cogitare, Cgfar, potes, quæ fint hominum futu# ra indicia«

Cum autem apud tuos piam emcndationem Ecclefiarum inftitues, tunc intelligent omnes, rem ferio tandem agi,pofteaquam ijs locisjubifolus im peras,6C gubernas omnia,ftatuis exemplum, quod imitenturalij;Tuncaperteuidebunt,eandcm tera# tioncm cupereper totam Germaniam retinere, nifi quidam obftarent,quorum affeclibus fortafle non polfis omnino rcpugnare ♦ Cor hominis intuetiir Deus,ncceum poteftquicquamlatere: Si quid fi# mulatione,fauore, gratia,uel fpe commodi fiat, nonetiam ex animo ^deteftaturillud,necimpuni# turn finit3 cuius rei multum habemus illuftre no#

O iq ftris

. ORATIO SLE'IÖANI 1

fins tcmporibus exemplum, Qiiod i'gttuf ift Air»# ftria uides eueniflè, debes putare ad tuas quoqr di^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

tiones omnes hocipfum perttnere, Cupiunt enim homines rede inftirui,fcdamp; Deus hoe requirit ÔC pofcitofficium â magiftratu. Si nimium feuere afpere cum ipfîs agatur,fi quis animis dominari ucgt; lit, quid aliud tandem exeopoffitoririjquàm mœlt;î rorô^offenfioç’ Non ignorant, alieniorcm te fcmgt; per abhaccaufafuifle:dcindeautêuidcnt,tcmpoÿ , ribus addu(fiumte,permififlelegitimam difeeptas« tionem^amp;Squæfueruntibiconciliata doc^rinæ ca^ pita,nonimprobafle. Contra uident, quibus impe dimentis,ac ueluti feptis editflorum coherceantur, । ÔC quantum ipfîs, cum fortunarum,tum uitae peri^ । culum impendcat, ft' profiteanturillaipfa,de quii^ ! bus in poftrema collocutione, tuo iulfu inftitu# ta, conuénit. Nonne uero credible cft,hancfegt; ueritatem exci tare magnos gemitus in anim is pi^ । orumC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

Pertinet igitur hoc Auftriacum exemplum ad j tequoqj,Caefar,6C ad tuas prouincias omnes,perti^ 1 net ad omnes æque reges, Debent enim principes, | tanquam fidi paftores,populi falutem peromnia fpcdarc,ncc habere quicquam in rebus humanis antiquius. In cauft’setiam grauibusfid communi;^ bus,populi indicium5^uoluntatem debentnon a#^ fpernari : Sed 0^ officiofefaciunt ordines cuiufq; rci# gni^quando fuam fententiam,in rebus adcommu;«

nem ‘

'A D C A R O L V M V. C A E 5.

ncm falutem'pcrrinenti'brts, bona fide, fuis prindi? pibus apenunr, Cogitandum cfijOmnia régna pen dereab unoDeo,qui folus ea di(lhbm'tamp; transfert pro fuoarbitratu,qui multis aliquando regibus fcc ptrum ademit,có,quód uerbum ipfius ncgligcrêt, quodçfalfam dodlrinam fiC Jdolorum cultus non abrogarent. Hic oculos SC mentem attollant pringt; ripes, ac uidcant,quomodo fe poflînt approbate Deo ♦ Patefada nunc eft ueritas, ÔC funt depulfæ te nebræ,nullus eftdeincepsexcufationi locus. Sed aduerfarijjueritatis confeflîonê,ipfis,licet multiffiV mis,extortam,reieceruntin tempus Concilt] ,ficut an tea diximus,qua fola re fan's demonftrât, fe nihil reformidaremagis 6Cexpauefcere,quàmlucê atep fob's radios. Caufæ cognitionem ci deferunt,cuius Sgt;C mores^ôC uita,8C do(ftrina,non capiunt ullam mendationem ♦ Concilium illud nationis noftræ, admittere potius ,0Cfaltem uerbis polliccri malue«’ runt,quam ea,dequibusinilla difeeptatione con/ uenerat,tum approbate, T ergiuctfantur,rcfiliunt. Sc quæruntomnis generis diuerticula,ne conftrin/ gi poflînt, Sc tarnen uident interim ob oculos, deft'/ ccremultosabipfisquotidie: Vident,modo prin/ ripem,modo ciuitatem,nuncregnumab'quod in aduerfariorScaftratranfire, Belli tempore de Con rilioloquûtur,etferèfit,utpofteaquam uno aliquo bello liberatus es j'nridas in aliud, quod inde ab Im pert} tuiprimordiojficpropemodum eueniffeuide/ mus.

*0 R ATI©-' StEIDA NI

mus, Hoc fimplices ifti uetcratorcs non ignorant? ItaCßdifferunt adioncm,6C putant tempus ipfum adfcrrcpofïeremedium aliquod^ïpfis oportunum« interea flint extra telorum iadusjöc hcUuanturin pauperumacmiferorum facultatibus» Ea quac db xi'mus omnta,huc fpedant^CçfarjUt cogiteSjquem tcprincipem in terris Deus effeuoluit, quid à te rei# quirat^quidmuneris iniunxit,hocuidelicetjUt no^ menipfiusuerædodrinæconfeffîone célébrés, ac populum tibi commilTum rede præcipias erudiri, fiCitaexiftimes,nullum tcpoflepraebere Deo ma^* gis gratum facrificiS: Qui te uiciffim hauddubiere ipiciet,uires etiamanimum ÔCprudentiam fupi^ peditabit, ut quç tihi dedit ampliffima regna,felicilt;! ter ad ipfius nominis gloriam gubernes .

Quæ nunc fequitur,altera pars orationis rnec, cobgretomnino cum præcedenti argumento,necp practermitti poteft,quam ut patienter admittas,plu rimumobteftor, Nametfi paulo prolixiorefleui^ detur,dabo tamenopcram,utextra propofitum nb liiladferam, Præter multas ÔCflorentiffîmas ditiogt; nes,ingenio te quoqj Deus ornauit excellenti, Cx^ far,fic ut inter heroas illos amp;nbsp;prifcos imperatores merito debcas numerari ♦ Qiio magis mirum uide^î ri poteft, cur à tarn multis nunc annis,nihil amplis us in hac caufa pcrfeceris, præfertim,cum fieri non poflît, quin longo rerum ufu multa didiceris ♦ Vo/ iuntatem quidem QC confilia noftraDeus in fua ma . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nu pofligt;

AD CA R OLVM V. CAES.

nnpoflîdet: Verum,fifudfcnim fpcdemusratiogt; nis,Sc ciuiliter loquamur,apparet,idcirco tcrcmifgt; fiusagcre,quód Pontifia Romano fis obligatus iu rciurando,6C quód nihil ferè commouere poflis au t immutarc,quiniIlumofFendas, Quodfiitaeft,o^ ptandum fit in primis,ut ex ea te feruitute rurfus in libertatem altereres, Callidum fuifle oportet,ac mi rabiliter prouidum Sathanam, qui rem eó deduxit» Inueftigandum eftigitur,quæfithuius iurifiuran«« diratio,quomodo natü fit amp;nbsp;ufurpatum,ex eo polt;# ftea liquidum fiet,quam uim habeat,6C quomodo conftringat, Sed interea dum hoe agitur,deponcn^ da eft ea, quæ apud nos hadenus regnauit, pergt; fuafio,fandilfimum fcilicct ilium efiepatrem, ÔC quid none” Hæc,inquam,præiudicia,SC priuilegia, amp;nbsp;faftuofi tituli funt aliquoufiÿ relcgandi, infpi^ ciendum,non qui fit hodierno die,fed quis olim fuü crit,6Cquisefiedebeat, Optandumeffet ante omgt; nia,quæftionem hancnon extare,necin controuer fiam uenire ♦ Sed idem prorfus aeddit nobis ,quod Plato fibi dicit euenire ,multis^ al qs, quum eft degt; monftrandum, effedeos, qui curam habent rerum humanarum,qui praemia digna reddunt ptjs,amp;^ fee lerofos etiam à mortepuniunt, Nifi complures,inii quit,docerêt,nullos effedeos, faciledifputationcm hancuitaremus. Nunc uero,quando non uereni? turopinionemhaneprofiteri palam,amp;ipfa quolt;^ uita moribus^ teftari,non poffum,quac mea fit fen

P tentia.

ORATIO S LEIDANI tcntiajdifTi'muki'c; Älioqui, fide Deo piè fcn tirent omneSjUt dccct, non ncniret in mentem ulli, difcerf' ptaredercjquam nemoncget. Similis planèratio eft noftrorum temporum ♦ Si non confpurcafTent omnia Pontifices ,nifi criideliterô^ auarè egilPent, Sc fi mandatum ipfis à Deo munus diligenter obij^ uifTent, nihil opus effet h o die litigarefuperhocarlt; gumento, SC ne cogitaflent quidem homines ahgt; quid huiufee rei. Sed quoniam ipfi materiamjac ueluti fegetem perpetuadiris inuexeruntjeam^ ue hementerhodieperfequuntur5opus eft,ut lumen aliquodinferaturjquópropiusuidcri caufa po flit Sc dijudicari.

Etprincipio quidem certum eft,eum fuifledun taxatEcclefîæRomanæEpifcopum: Curenim a;5 lius efredebeat5autmaior,quam illijqui pcrcçtcras ditiones5Äfiam,Syriam,SC AcgyptSjEcclefqs prçi^ fueruntf Ädeduero nullam tunc temporishabuit poteftatem^utetiam inlatebras abdere fe nonraro cogcreturjperfequentibus Euangcltj profeflionem Imperatoribus, ad trccentos circiter annos , quo temporeConftantinusCæfar, Chrifti religioncm amplexus fuit. Et hic fanèjdubium non eft^quin magna charitate, beneuolentia^ fit profecutus miniftros ÔC doClorcsuerbi: Sed tantam eius libe^ ralitatemfuiflèjuel prodigalitatem potius,totam ut illis, quæfpeCtatoccidentemfolemjImperq'Roÿ manipartem,unàcum feeptro, 6C Imperators fede uetufta

AD C A R O L V M V. CABS.

uetuftajurbeRoma jdedent: hoc fane fidem om^ nem excedit. Etquanquam tu^CacfarjEccIefiarum dignitatem integram cfTe cupis^non temere tarnen itaprofundas Impcrij pofleffiones,ÓC utid facias, inuitis ordinibusjirrita fit futura donatio,uel u t au^ thoritatepriuatafaciaSjliberum fitmhilominus fu# turumfuccefTon tuo cuiuis,reuocare donationem, Sgt;C plagam illam,in Impcrij corpus inflidam,refargt; cire atep curare» Conftantinum autem fuiffe tam imraenfe prodigumóóimmoderate,nulla teftatur hiftoria,folumhoc extat,aedificafle templa,mul/ tas^ domosjpecuniam quoep contuliflenon medii# ocrem in pauperum ufus,amp; prouentus annuos mi/ niftris Ecclefiarum conftituifle. Verum homines, dC auari óf ambitiofi,óf rerum fucccflïbus elati,fin/ xerunt ipfi quodde donationeiadant,óf fuis con/ ftitutionibus inferuerunt, non fine crimine falit, dumillud,quodab ipfis magna temeritate confi/ dum eft, obtrudunt orbi, uelut facrofandum óf authenticum. SedutcunCpfitjà Conftantinitempo ribus exrulerunt animos , neep pares uoliierunt eiïe reliquis Epifcopis: Et quia propenfam eigafe ui/ debant Cæfarum uoluntatem, putabant occafio/ nem hanc minime prætermittcndam , óf auferen/ dum ab Jmperatoribus,quantum fieripoiïèt,inrc/ readumilli nouam religioncmóf admirarenturóf uehementeramarent. Scopus,quo fuatela dirige/ bant,hic erat,ut Cacfarum uoluntatc liccret ipfis

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P ij autho/

ORATIO S L E ID A NI

authoritatemufurpare inreliquarum prouinciarS Epifcopos ♦ Dumuthaecambitio per annosferetre centos, quo pnmum tempore, quod uolebant,im#^ petraruntab ImperatorePhoca* Sed multi's annis antea,quam hoc impetraflent,amiferant Romani, quicquid uerfus occidentem folem po (Ted er ant ÔC occuparantillanationes Barbarç: Sedô^ Italia diu turnis admodu grauibufcß bellis affligebatur. Sic adeó Cæfares omne ftudium ad Orientales oras conuerterunt,quibus inlocis cum hxrerent,natum eft tandem inter eos SC Romanum Epifeopum, no Ieuediflidium,uarqs de caufis: Q_uod cum effet per tinaciusjôC indies magis atcpmagisaugefceret,Ro mani Pontifices inibant rationes cum Galliæ Re^» gibus, non admodumlonginquis,quorum auxf^ lijs non femelreftituti fuerant2Cferuati,utad Cægt; fareum honorem atc^feeptrum adijeerêt animum : Id^ feceruntnon alio confih'o,quam ut acgre facegt; rent prifeo Romano Cajfari, cuius à maioribus ta* men ornati fuerant, in illud faftigium euedi: Deinde,ut perpetuum haberentdefenforem aduer fus ingruentem uim hoftium; Hac tandem ratio* ne, Carolus, Gallorum Rex,facftus eft Imperator Occidentis ♦

Hadenus autem nullum extitiffe iufiurandum, dubitarinonpoteft* Cum cnim uigercntperltali* am,6(^ in primis Romæ, perfecutiones,cum follici* tatet illi ambitiofe,uthaberenturfupracomunem aliorum

AD CAROLVM V. CAES.

aliorum Epifcoporum fortem: ciim deinde Carogt; lus Magnus I'pfos beneficijs deuinciret, facile cogi^ taripoteftjquàm nihil eis detulerint Cæfares præi? cipuihonoris: Ab Orientis autemillo prifco Cxi? fare,non eratjquód ullum,non honorem modo,fcd nefignum quidem amoris e:^edarenc Certum eft igitur, non folum non extitifle tune ullum i ufiuran dum,feddoceriquocp poteft hiftoriarum teftimoi^ nqsjipforum dignitatem omnem dependifle turn ex authoritate Cæfarum ,ita quidem ,ut ad confirlt;gt; mationem Pontificatus ipforum,neccirarius eflet Ca:farum aflenfus, eademep ratio fuit obferuata Caroli Magni temporibus ♦ Creuit tarnen ad hæc ferè tempora faftus illorumamp; dominatus,multum eos amplificante Carolo : Poft aiius mortem ,aiûc Ludouicum Cæfarem eius nominis primumjrei’ nunciaffe iuri confirmationis,at(^itain fuis,quas finxerunt ipfi, conftitutionibus affirmant: adeo® dicuntjLudouico fecundo Cæfare5non expedafle Pontificem,doneeaflentiretur ille, Multis deinde poft annis, Ottoni primo redditum fuiftè ius confir mationis, in fuis monumentis ipfimetferiptum liquerunt.

Sed poftquam Imperij dignitas in Germaniam migrautt,SC Principes Eledores ibi conftituti fuc«’ runtjinterciditpaulatim iusillud omne,ólt;5 Ponti^ fices Romani mirificèlocupletati,ccepcrunt pcdegt; tentim attollere criftas,amp; poftremó,non content!

P iij hac

I

ORATIO SLEID ANI hac libcrtatc, rationes inibant fubiugandi Cæfaris, nei^ueritifunt tandem poftulare lufiurandum ab cojqualcfolentclientcs prgftarefuis patroms. Hoc inde profedum eft, qiioniaminaugurationcfaAa, cófecrabant Cacfares t Qui magnis animis initio re fiftebant huic illorum importunitati QC audaeiæ» Nam Ô6 hodie nemo eft,quinon obftupefceret ad rcmadeónouam,cogifdlicetfidem SC obfequium iili præftare,qui tuns antea fuiffet diens, cuius degt; pendi Act omnis, non ita pridem,a tua uoluntate SC afl'enfu authoritas ♦

Qiiid enim iftud eft rci nouæ,mi Romane Pon tifex, aut quid fibi uulthic tarn improbus conatus ç* Qiiod fi ueftra opera contulit aliqiiid, utius confti tuendi Cæfaris , ad noftram gen tern pcrueniret: certèÔC noftri uiciifim maiores, his tantis pofleffio^ nibus uos locupletarunt,imó nos atcß maiores noi» ftrimaximafacpepericula fufcepimus,utueftrauo bisdignitasconftaret. Si tarnelFetis tenues,quam aliquandofuiftis,null3cflctinternosortum haudgt; dubiediffidium. An uero,quia noftriproaui uos amplificaruntadhuncmodum,idcirconos pledi^ mur,6óucftroordinifumusinuifi2’ Num fimilem gratiam nobis reponitis,qualein refuliftis olim pri^ feis Impcratoribus, qui uos Ecdefiarum principes fecerunt, quibus tarnen adeo nullum exhibuiftis gratitudinis argumentum,ut etiam acerbiffîmè {i^ tis cos perfecutiCCiuilis Imperij poteftas nihil quic quam

AD CAROLVH V. CAES.

quam ad uos pertinet» St uos nihilominus pcrgiV tiSjôChancquocpuobis admtniftrationemfumitis, quid aliud iudicabût homines, quàm affcdarc uos iitrumcpfimuljUtSCfitisImperatoresatqj PontifiV ces Répugnât ratio , redamant res ante geftæ: longé aliud habent maiorum ueftrorum décréta, quæ diferte cauent, neuos rebus ullis alijs, practerlt;gt; quam Ecclefiafticisjimmifccatis. Cur autem iurelt;gt; iurando nos uultis aftringereç’Q.uid ft obtempères mus, ÔC fadamus,quod nullo tarnen iure petitis, num idcircojueluti feruitutequadam deprciros,reigt; tinerenos co gitatisî’Vt maxime fidem uobis ÔC obs fequiapolliceamur,nihil tarnen,quod uel min,us honeftum,uel inicitum,uel etiam nobis indignum fit, committemus ♦ Hoc igitur cer to fta tuitc, nulla nos fubituros feruitutem, fed cum eiïe defenfuros locum, qui nobis ueluti per mantis eft traditus à m a ioribus noftris,necßpatiemur quicquam libertatis noftræ nobis eripi» Cum ad eum modum crefees rent utrintç contentiones, Pontifex non modo no iirgeba t inftitutum fuum, fed quicquid omnino ad contumeliam SC iniuriam Cæîarum fpecftabat,in co nihil practermittebat, Nam 6C Henricus quariJ» tus,6Cquintus,0C Fridcricus primus, 8c eitis z filio nepos, Fridericus fecundus,amp;^ huius pater,Philipi# pus,SC Albertus,5C Henricus feptimus,0C Ludoui eus Bauarus,Cæfares omnes,nonobfcurefuntexis perti, quàm fit effrenis, ÔC indomita, ÔC ingrata be^»

lua,

ORATIO SLEIDANI'

(ua,mendiaisaliquis locupletatus : Expert! funt, quàmuirulentamuiperam maiores ipforum cdugt; caffentaóó tanquam in finu fouiiïent ,dum Epifco^ po Rom. paulatim largirentur omniajEium^ ftu^ dium omne conferrcnt ad amplificandiim illum,SC ornandiim t

Germanos nero Cæfares perpetuo repngnafgt; fe^nei^ uoluiHc ilkid inrifiurandi uinculüfubire, tanquam rem nouam, abfurdam SC inauditam, uel ex eo fan's conftat, quód Henricus feptimus ante annos ducentos, acreshabuitob banc caufam ad^ uerfus Pontificemjcontentiones, Etenim fifuperigt; orum temporum Imperatores5inum5Ut dominum, agnouifTentjôCfidem ei præftiti(rent:dubitarinon debet, quin ÔC ifti pofteriores Üben ter fuiflent imi^ tati maioru morem atlt;^ ueftigia, præfertim,cum in conftituendo iure SC priuiIegio,R.omanum Cæfa:# rem eIigendi,Pontifexaliquam operam Germanig præbuifletantea. Quo uehementius autemrefifte^ bant Cæfares ,eó duriores leges ferebant Pontifia ces, ac eó tandem uefaniæ deuenerunt, ut ambition“ ne,fuperbia SC auaritia uelut excœcati,non fint ue^ fiti, facram quoc^ fcripturam fuis immoderatifiï^ mis affedibus accommodare. TunciUud célébré decretum exqt,8C literarum monumentis contine«» tur,quod eftdcduobus magnis luminibus huius orbis, LunaSC Sole,quando Soli fe comparât Pon tifexjLunæueroCæfarem» Tuncinuentum eftôC illud

AD CAROLVM V. CAES.

tlludinfacris literis,uclutreconditus quidam^St fu periori a-tan non cognitus thefaurus,largitum efle Deum Pontiff ci, tam prophanam ,quàm Ecclefia^i fticam poteftatem,ubi loquitur ad Petrum de duo^ bus gladijs. TuncSC illud fancitum fuitat^ memo riae proditum,PontificemeirenonImpertj tantum, fedfiC totius orbis dominum,amp; Reges omnes debc reipfum,uelutifupremumin terris ma^iftratum, agnofcere, Teftimonium adferebatur e Pfalmis, ubi Prophetaregiusait,DominielTetotum terra# rum orbem, quo quidem ex loco dicunt talem fieri fyllogifmum: Si Domini eft terra,ergo etiam eft eius,qui uicem gerit Domini, Ita creuit ipforum audacia, mirandum in modum. Liquet igitur ex his,quærecitata funt,iufturandum illud folenne, quod nunein confuetudinem nccefîàriam,acpro# pè facrofancftam abijt,ftabilitumefteprimum,ab Henrici Caefaris temporibus, qui magna contenti# one repugnabat,ne(ÿ frenum iftudpati uoluitfibi intjei.

Num ucro maiusautilluftriusrequirimus te# ftimonium, quam illud, quod poft Henrici Cæfa# ris mortem accidit C Erat infeftiftîmus Ludouico Bauaro,Caefari,laudato principi, qui fecutus eft Henricum feptimum,Benedi(ftus duodecimus Po tifex,eû^ omnis generis exccrationibus perfeque# batur,itaquidcm,utLudouicus, Italia relida,cum inffdias amp;nbsp;uenenum metueret, reuerfus in Germa#

Q niam

■’ORATIO S LE ID A NI

ftiam,coftuentiis ageretpnncipum omnium do ëlorurnhominum^Francoforti: In quibus redUi? batintolerabiles contumelias^iniurias^ fibifadas â Ponrifice.Repetcns deinde fupcrtorum tempos rum hiftorias5Ôi: Riorum maiorum5Romanorum Cxfarum,morem5multa decernebateximperq dilt;gt; gnitate,in hanc fententiam : V t foil Eledores Pria dpes Impertj, poteftatem ÔC fus habeant creandt Cacfaris: VtdiflidentibusEledoribuSjillefitCar«’ far, quern maior pars crearit: Vt dtra Pontifids Romaniconfirmationem Cazfaradminiftretom^ nia: Vtcreattis Caefar,inaiigurationem acdpiat a PontificeRomano: öif fiquidemis recufet,a quo* cunc^alio Epifcopo,Naminaugurationem illam, 66 quam ipfi uocant, Inundionem efle quandam aduentitiam folennitatem ,excogitatama Pontiff* dbusjuelutifymbolum quoddam perpetuæcon* cordiæ, futurç inter Imperium ô6Ecdefiam : Item, illudj quod Pontifex urgetiufiurandum ,eo folum reuera fpedare, ut religionis 06fidei noftræ propu* gnationem fufdpiant Cæfares, non etiam ut Pon* tifid pareant,acueluti fummum agnofcant magi* ftratum » Poftremo,falfum efledemoftrabat, quod Pontifex alFirmat,uacantis Impcrqius adfe deuol* ui.Nampertinereillwdad ComitemRheni Pala* tinum,qui ius habeat Imperium adminiftrandi,do* neccreatus fitnouus Cæfar.HæcilIepromulgauit Ô6 decreuitin his comttifs, aflentientc modis omni* bus

AD CAROLVM V. CABÎ.

bus princi'pum ÔC ordinum omnium cœtu. D/gna ranères,quæ per omnes Imperij Germania prom'n das ÔC ciuitatesinfculptafit publiaslods,qua: in omnibus Imperq conuentibus palam redtetur, Atcpuünam eiusdeaetipeipetuamhabuiffent mc moriam,qui Ludouicum fecuti funr, Caefares, Ca^ rolus quartuSjSC V enceslaus^ôC Robertus^SC Sigigt; fmundus,alij^poft eos ♦ Quod autêhi colla fubmi feruntindignilfimo iugo^dubium non eft ,quin il^ lud fecerint,partim opinione Religionis, partim drcumuentiPontificum calliditate» Nam eledus aliquiSjöC defignatus Caefara principibus Germa#' nix,fi fidem illam SC obfequiumdenegabatjnon poterata Pontifice confcqui folennem inaugurai tionem, Si iam in eo propofito conftanter hçrebat, non erat mufitatum Pontificijpermouereprinci^ pes^ut alium crearetjquodfadleimpetrabat,quan^ do tres ilÜ Eletflorcs, qui proptcrordinisÖC facers dotij communionem^ahoHuifunt Romanæ fedi ar diflimedeuindijftudebanteiper omnia gratifica«! ri. Iam ille,qui fic eligebatur Caefar ualde feputass bat beatum jfi quocunt^pmodo Pontificem habe;» ret non auerfum nee alienum, ut eo fe commodius tueretur aduerfus illum, in euius odium ipfe, prae^ teromnem expecflationemjadeos honores perue^ niflet, Huiufmoditechnis,amp;hisartibusperpetuo funt ufi, quoad perdomiti eflent Cæfares, neçp gra;# uatèiufiurandum illud fufcipcrenu

Q, i'j Hine

OR A tl d S LE ID A NI

' Hinc adeo fit5quôd fcriptum rdfqueruftt in fui» monumen tis,habere qm'dem Germaniæ principes authoritatem defignandi Caefaris: «erum ad R.o^ manæ fedis antiftites pertinere confirmationem eû «s:necp licere cuiquamjufurpare titulum aut ius Imperatorium^qui non fit ab ipfis approbatus, Necßiierofolum intra eiufmodi noces conftiterSt, fed ipfa qnocp re noluntatem fuam non femel decla rarnnt : Cuius rei teftimoniu præbere pofliint mub tïCacfareSjUtanteademonftratumeft: ne quid digt; cam interim 5 quam acerbe per alia régna, maxime nero per Siciliam,grairati fint, Qin' iam hîcrecitarc welit^quàm prodigiofis,quâm fœdis, amp;nbsp;nonhumagt; nis alTentationibus referti fint lurifconfultorum Pontifi ciorum libri,quibus in cœlum ufcp efferunl Pontifices,magnum i 11 e fané uolumen confcripfcjj rit. Plané Deum faciuntilium,öif omntno talem, qualis depingitur in facris literis, Adulantur ci fu^ pra omnem modum, necg nihil non tribuunt ,imgt; pudentertarnen omnes,ac infelici plané confilio. Nam eiufmodi praeftigqs mentem illi omnem ÔC in dictum excantarunt, ita quidem, ut mifer,uelut ex* tra fe pofitus ,amp; humanæ conditionis oblitus, pu* tet diuinum Sé Apoftolicum eiïè,quicquid fentit, quicquid loquitur, quicquid etiam corpore fuo cô* tingit. Opinionem iftam habet ,quafi cxemplo Sa lomonis,prudentiamelegeritintercactcraDcido* na : Ideocp fenon minus, quàm Salomonern, diui*

'AD CAROLVM V. CAES.

tfjsampliffîmisdignum efle, Quæ uero caufatnv pulit eoSjUt iufiurandum iftiid tam ueh emen ter afi» îedarentç' Dicam equidem, Pofteaquam perfri«^ fronte SC ambitione perpétua 5dominatum inrelfcf quos Epifcopos impetraffentjCa^ res minime prdgt; bareturaltjsEcclefqs : Pofteaquam Cæfarum fepo teftati ÔC confirmationi fubduxiflent : poftquam miris artibus ac technis excreuiffent in immenfum, adeocp prouinciarum etciuitatum pofteflionemna cfti fuiuentjac tandemjubi multis dccrctis,ueluti ptisjundequam fc muniuiffèntjprudêter apud fe co gitabant,non latis efle, magnas aliquem fibi paraft fecommoditates,nifi tuereturetiameafdem ÔCcô/ feruaret. Hoc ipfum uidebant fieri pofte omnium optime^ Caîfares haberent fibi deuintftos. Itatç ce pcruntcos urgere jUt fände polliccrentur/e nullis unquam temporibus quicquam faduros,quod ub lomodo fitaduerfus Ecclefiæ Romanae SC Pontb ficum dignitatem , aut commoditatem : Sed im«» pcnfuros omnia, quantum fieri poftet, ad amplify candumcosSCornandum, Hunc fibi fcopum ha/ buerunt iam inde ab initio prçfixum,ncc prius con quieuerunt,quam eô,quô uolebant,perueniftent, ut coram uidemus. Ex his igt tur conftatjcos^ui qua dam ÔC malis artibus drcumueniffe Catfares, deinlt; dcjiufiurandum illud, poft Henrici feptimijSC Lu/ douiciquart! tempora,firmatum efte primam,ÔC in cas rcdadum formulas,ut nunc confpicimus:

Q_ il) Idç

ORATIO ÎLEIDANI

Id^ no tum eft ex ipforummct libris,ita(^ ncgarf non poteft ♦ Et podffîmum argumentum defenfio^ nis ipforum eft, quod confuetudinem adferunt,6ó jus prxfcriptionis.

Hoc ut largiamur eis,tamen ex. co non fcquitur, oportere Catfarem, in rebus omnibus parère Pon oficijSC non folum non oppugnarequae ftatuitillc, uerumetiam adiuuaremodis omnibus ,amp; amplifia care* Nimis enim magnafitcaferuitus,0^ omnino calis,quæcareatexemplo, Cliens aliquis,autliberigt; tus debet patrono fidem,operas,amp;r obfequiumjfed in rebus honcftis,00 quae non fint contra bonos mo res ♦ Iam,fi Pontifex in rebus ciuilibus aliquid prac# terius8óacquummoliatur,num Caefar iureiuranü’ do fic cohercebitur,ut illud permittat amp;nbsp;diflimulet. Si Pontifex impiam dodrinam fiC Idolorum cuk tus in Ecclefiasnon inferat modo,fed fiCpropug^ net, fi confirmer errorcs SC abufus : num in eo con^ niuebitCacfar,8ëtotumhoclaudabit^ Si Pontifex dehis rebus omnibus accufatus,legitimoiudiciofe nolitfiftere,num Cæfar,metu iurifiurandi, uidens, nihil uidebit, audiens, nihil audiet : num accufato de grauilfimis criminibus, permittet, ut in fua ipfc caufaiudexcognitor fedeat,00 fua damnetipfc flagitia^Etjfi Caefar,quodeft ofFicq fui,faciat,fi caufç cognitionem ad fe transférât, ÔC pro tribunali fcdeat,num abfterrebiturSCa fuo muneredifeedet, quandoPontifexiufiurandumobîjciet,eumcpcôlt;« monefa^

JU JD CAROLVM V. CAES.

moftefadet^neqm'domnino moliatur,nifi ueïitift periuri) notam famacdifcrimêincurrereC' Qiiem# admodum autem Pontifices ab aliquotiamfæcu^ liSjHonmodo contra Cæfares,alios^ rcgesjin cauÿî fisprophanis 6C ciuilibuSjiniquéamp;Tproterue mul ta fecerintjuerumetiam infinitos crrores etimpuram dodrinamjamp;falfos Idolorum cultus in noftrum orbeminuexerint; atc^dchis tantiscriminibus pa^ lam fintaccufatijhocadcó manifeftum eft^utetiam ipfimetfuæ cauiæ difïidcntes ,modis omnibus lalt;# borentjUe quis alius,prçter ipfos,de i lia cognofcat, Hocuero ,quia cótralegum eft authoritatemjquia rationi pari ter nbsp;nbsp;aequitati répugnât, co nccdi non

poteft : Ita uero fentiunt omnes iudicio præditi, o«« porterefentinamiftam,publico noftriorbis Con^ cilio, repurgari ♦ Abhorrent autem ab eiufmodi Codlijs Pontifices,quia ncquitiam fuam detegi no (untjSCà Bafilienfi poftremo,non admiferunt (iud,omnino contra morem 8C décréta fuperiorum temporum. Nam eó faftus arrogantiae deuene«gt; rant,ut nihil eos puderet affirmare,Condltj non eiretantam,quantam Romani Pontifias,hoc eft, unius miferihominis,authoritatem,nccßuim ullt;gt; lam habere Condliorum decreta,nifi Pontificis acgt; ■ cedatiuftus attp uoluntas ♦ Iftud eftprofedo fapere amp;nbsp;imperare. Plurimis antea conftitutionibus, tan«« quamualloquodamÄaggerc, diligenter fecom^ muniuerant, folum deerat iftud praefidium,lon^

giflime

ORATIO SLEli) ANI

gi(Iîmcpctitum,5Cm'x tandem cafths ipforum ad* iundum* VerumtamenjfîCinillo Conftantienfi amp;C BafilienfiConcilioiniedafuitfecuris huictam ef* freni immodcratae impudentiaî 5 SC decreto fand* tum eft,authorîtatem Condliorum, multô fuperi^ orem effe, Qiiæ quidem tes, ita ipfis placuit, ut ab eo tempore^nihil æquè reformidentjatqjpubh'ca lu di'da : Quanquam tune temporis nihil extabat e* mendandum, præter abufuSjSC quædam ad politi* cam Ecclefiarumgubernationempertinentiaî De dodrinæ genere non erat lis ulla ♦ Si ucro turn adeô rcfugeruntpublicam cognitionem,quomodo fufti néant illâhodierno die^ Quàm etiam ferre non pof fint nationis noftræComitiumjnonobfcurèfigniÿ ficauit Cardinalis Contarenus ; Qui cum eiïet Ra* tisbonx,Pontifias Legatus,6C audiflTetjUnà te^ cum ^Cæfar^ordines Impcrîj decreuilTeper Germa niam eiufmodi Concilium, nifi publicum illud in* tramenfesaliquotinchoareturjoppofuit fe graui* tcr5ne(Çueritus eftcaufam hancadferre. Pontifias dignitatem labefadari, fi quidem hoc fieret, O pa* tientes nimium animos,SC remifîbs qui extra fafti* diiï hæcaudirepoiTuntatcptolerare, Sedquocunç tandem modo nos illitradent, ÔC quibufeunt^fînt ufuri pracftigtjs : hoc tarnen interim indubitatum eft, etiam fi nullus eiïet Deus, fcelerum uindex, ip* forum tarnen ferociam ÔC improbitatem non fore diuturnam t Perfarum Imperium, ait Plato,corru* ifle

AD CAROLVM V. CAES.

ifle totum, eo, quod nimis magna fcruttute pr cmelt;# retur populus ♦ Ita quoc^ futurum cft dubioprocul, utödiftorum impotentilfimus dominatus mtereatj quiafupramodumeftuiolentus^ÖC quoniam fledi non poteft,ui utrumpatur,oportet.

Ad exitumproperantjöSmfuamipfi rufnam précipites feruntur,eius^rei manifeftiora quotigt; die præbent argumenta. Qiiinuncrerum potitur, PaulusTertiusjinijslitcrisjquas nupetjad quar^ tum CalendasMartias deditadquofdam in Comigt; tio SpiræjGermaniæ principesjorigincm commua* niummalorumrefertad bella diffîdiacpregum fcribitantehæcbellajnecin Germania extitiflehæü’ refeSjUecinPannoniaSjItaliam^ uenifle Turcas: V nicu m i gi turôcüîmmum efle rem edi u m dici t, u t potentiffimorum regum animi reconcilicntur. Ita futurum jUt Turcarum impetus retjciatur56C hæÿ refcsprofligcntur,amp;f orbipriftinafua rcdeat tran^ quillitas.Qiiodnamiftudeft quæfojparadoxumc' aut, curfic inuertit rerum ordinem Noftris quigt; dem fadionibus ÖC odrjs creuitÖKS amplificatum eft Turcarum Imperium: Hacenim ratione di. Græci^ am,6C Epirum,amp; Myfiam utrancp tenent: Hungagt; riam quocginterca,duminnoftraipfi uifccra graßj famur,occuparunt. Siiam penetrantuelin Auftriÿ am Ô6 loca uicina,uel in Italiam,nihil prêter opiniigt; onemfaciunt,qui ô^anteafibiuiam patefecerunt, di tiQs ita uidentimpeditos ciuilibiis malis, ut uix

R égre

ORATIO SLEIDANI afgre pofïïmus obuiam ipfïs properare» Vcra funt ifta : Sed non eft h ic confiftend u nbsp;nbsp;u eki t ad fontem

ó^originemmalijficutillefadt^omninoucterato^’ rieSCinfidiofe^Turcicum furorcm amp;nbsp;poftrcmi tem pons maximas acerbitates prænundaruntfacræ li«? teræ* Harum uerocalamitatumefficienscaufa no eft bellum aliquod noftrum inteftinum, fed hoc ipgt; fum bellum numeraridebet interefFedus^aliascp clades, quibus à Deo uerberamur, Qiiæ fit autem huius tantaeiræ,6C ofFenfionis diuinac caufa, inuegt; ftigandum eft.

Cum igitur omnia diligenter perquifitierimus, certo comperiemus ,Deum nulla re tantopere oft fendi,^idololatria,5C ucrbi fui concern p tu, Nimis cnimmulta funtfcripturæ teftimonia, quibus hoc probatur, amp;nbsp;folus Ifraeliticus populus, in Aftyrios amp;nbsp;Babylonios abdu(ftus,illuftre nobis documentu præbuit,Hic eft illefons,quem rcquirimus,hocca put,66 feges omnium incommodorum : hîcimmoî* randum eft,nccp longius progrcdiendum. lam uegt; ro Turcicarabies,quoprimum tempore cccpit in noftris finibus graftari C Certe, quo fuperbiores fa#» (ftifuntRomani Pontifices,quocp maiorcm fcce^ runt iniuriam uerbo Dei, quod fuæ tyrannidis con firmandæcaufatotumcontaminarunt,eô fuerunt fœlidores Turcarum progreiTus : Et quo maior fuit per noftras prouincias,R.omani Pontifi'eis augt; thoritas,eö uidnior nobis fadus eft Turca: Qiri tranft

AD CAROLVM V. CAE S.

tranfmiffb tandem HellefpontOjpenctrauitin Eua ropam,eius^locifirmiffimocaptopropugnacuto, totumfenobisiaminfinuauitt Ulo igttur tempore faeuire cœpitinnoSjôC hodierno diCjCjuomam præ* fens ac infignebeneficium Dei non agnofeimus, quimhis tantis miferqSjEuangelij fui dodrinam nobis reddidit,omnium crudeliflime belligeratur, fiC ita quidem foeliciter,ut,c|uoties in nos exerci^ turneducit,deuidoriaprope nihil dubitet, Hane autem rerum uaftitatem profligari pofle credit ille, fi bellum nullum eflet apud nos ciuile: Sed quam rem,ingrauefcentis morbi mcdicinam efleputat, hæcipfares,morbus eft,atep præfenti opus habet remedio. Hie obmutefcit Ô6 dinîmulat,nccç uuk nus detegit, reconciliatis principum animis, om nia fibi profpera pollicetur,ôë illud in primis,quod quas ipfe uocat hærefes,eas arbitratur turn facile pofle radicitus euclli « Admodum fcecunda funt haec illius uerba, neep facile totiim exprimi poteft, quod in illis tegitur inuolutum. Nam cxiftimatiogt; nem fibi parathocipfo,quafi publicam orbis quie^ tern cupiat : quafi Concilium opter: principes egt; tiam,quibusillafcripfit,obliquecommonefacit,ut in ea,quam hadenus retinuerunt ergaipfum uo^ luntatcamp;r obferuantia,fintconftantcs,neqjdodriji’ nam admittant illam ,quam inter alias orbis cala# mitâtesrecenfet,acfacile fpcraf,adeocp promitfit opprimipofletotam ,coniundis regum uiribus8d

X. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R q armis;

o RATIO SLEID ANI

àrmi's ♦ Deinde,dum ficad perfeuerantiam cos hor . taturjalitfadioneSjSCadmaioremacerbitatcm iti^ flaminat animos jôitanquam digitoindicat,in ijs Comitqs, quibufcuncß altjs, tralt;flandiim ede de caiifis tantum ciuilibus, S^religionis negocium de bere ad Concilium publicum reijci : Quod facile polïîtcogifedatobellojcuius pacificationcm,quia difficillimam ôdfupra modum arduam effeuidet, ideo ueliementius urgetjUtquocuntç modo resca«; datjpro R.epub, feciiïè aliquid uideatur, Quid an ullum hicapparet pœnitentis animi ucftigium an ulla fpes emendationisaffulget^ NonnCjUel hæc folaeius epiftola teftaturjipfum ideo potilîîmum Si in primis cupere pacificari monarchaSjUthorum adiucus præfidio, fundi tus delete polîit ,quod fibi omnium return minime fetendum cfl’e uidct^do^» (^rinæ genus'T Antebellum aitin Germania non extitilfe hærefes : Imo uero, quoniam ipfe pet om^ neis Europæprouinciasdifleminauit fœdas Siig^ nominiofas hærefes, idcitco non bellis tantum, fed alqsquocpmultisacerbitatibusdiuexamur, Sed Si ca dodlrina, quam hçrefim uocat,ortum habuit an«? tebellumiftudjdequoloquitur^Sóquamfperatfu^ turam return uiciiïîtudinem, ea nunc eft adduda’ pridem,ôf rebus humanis illata, Deibeneficio,læ«« ta quidem pqs Si iucundaî impifs autem ingrata Si luduofa î Quod ipfum,quia uel non intelligit, uel inuidiofe diffîmulatjôi^ priftinæ fuae dignitatis po«?

tentiæ^

AD CAROLVH V. CAES.

tentiæcR recuperattoncm fibf promittit, idea mèdeplorandaeftipfius conditio,ut qiiem Deus propofuit nobis, uclutinfigne qd*dam exemplar^ inquomagnitudinemiræ ipfius ÔC uehementiam contemplemur,

Cumigituradhuncmodum rcs ipforum ha?« beantjuullam ut ferre queant legitimam cognition? nem,Slt;fimul fpem omnem prçcidât emcndationis cogitandum eft tibi jCaefar, deinceps, quid Deus requirat,nec habenda eft ratio ulla tyranni,quite maiorescp tuos iureiurando fibi no alia de caufa de!# uinxit,^ uttanto licentius et immoderatius omnia turbaret, mifceret ac confpurcaret, non fecus ,ac fi totus hicorbis terræ,ôôquicquideo continetur,ob I'pfius tantum, fitfadus comoditatcs ,00 quafi plus in ipfo uno prudentiae ft't,ö^ ingenij SC probitatis,fiC fancftimoniæ, in reliquis omnibus mortalibus: Hocenim inter cætera de fe iacftat in fuis illis egre^ gtj s decretorum monumentis, affirmans, errare fe non pofte,amp;rpoteftate habere feiudicandiomneisî à nemine aixtem pofte iudicari. Quod ipfum admos# dumuenufte probat teftimonio PaulijcSisait: Ho minem fpiritualem dfjudicare omnia ,fcda nemine ipfum iudicari. Cum enim hanc fcntentiam fcribe^ retPauluscogitabatfcilicetdePontificeRomano, CC praeuidebat futurum ,utis aliquando monftro#' fampoteftatem haberet,ut^ fimul eftet Pontifex at^ Cacfar Romanus «

R il) Recital

ORATIO S L E I D A N I

Rccl'tatum eft hadenus ,quemadmodum iKi fc propham's ciiiilibus ncgocqs immifcuerunt, qiiomodo uctus Impertj patrimonnim5amp;ipfam a«» dco pnfeam Cæfanim federn, urbem Romam ,oc/ cupariint,quomodo,prxter inanem titulumSCno men,nihil Imperio reliquerunt,0(f qua'm indigne fæpenumero tradarunt Cxf^res, alios^ Reges, Qiiàm aurem fint fui perpetuo fimiles,at^ conftan tes in hac fua inexhaufta eupiditate, potes facile aclt;» ftimarc,Cacfar,extjs,qiiænoftris adeo tcmponbiis, in hac hominum memoria , contigerunt, Ncgt; mo nefcit,quam infignis fueritbella tor Iulius Pon tifex. Maxima fuit regibus ipfiscum co Gmultas, imo tuus ctiam,Cæfar, auus Maximilianus, etfi Iaudatiftimusprinccps,uitarenon potuiteius inigt; widtiasyincauûilongèiufiiinmayqaando Concis lium ille publicum, ut rem in primis orbi Chriftias^ no nccelTariamjdeccrnebat: Iulius autem ab eo ma ximopere abhorreba t : Qui licet totus erat obrutus opinionibus falfisamp;^ Epicureis, etfi uitqs eratim;; merfus altiflimc,quanquam totouitæ generctcfta^ batur,noneire,abipfo,alium expedandum Anti# chriftum, cogere tarnen uolcbat homines, ut in ip# fum intuerentur, amp;nbsp;diffcrrent omnem adionem, quoad fua ipfeflagiriapublice damnaret. Sed quû nimiume(retlentusemêdator£óccnforille,tuus^, Cæfar ,auus jÄTalij cum eo principes ,cupcrent re# bus nimiumaffedis mederi,continuo fulmcnille fuum

gt; D CAROLVH V. G A E S.

fuum m ipfos ciacukbatur,niillj ah'adc caiifa,$ quödremtantamjcuiuscontredatioad ipfum ium pernneat,aufi[ fuilfcnttentare, Scdintcnm,ut fuciim ali'quem facerct,Cominum euocauit Roi? mam,ineocp nihilagebaturaliud,quamqiiód fu^ pra nubes cum efFcrebant adulatores^ut pa trix pai# trcm,cin nihil eiTctanriquiiiSjquam orbis Chriftia^î nifakis ötTprofperitas* Quantum adrcliquapcrngt; net,tails omnino tune ibi fa t^la fuit rerumneceiïari^ arum emendatio, qualis hodie futurafit,fi caufac cognitiodeferaturipfi Pontifici,ÔdCardinaIiû fet: natui ♦ Huncexcepit Leo Pontifex,arcphic, cerbe tibi refifterit,ut qui totus in hoe fucrit,ne Cac fareus honor,à morteMaximiliani tibi deferretur, non ignoras,óópoftquam hae expedatione deeiigt; dit,tucp Germania: Prineipum uoeenominatus es Caefar,nontefugit,quamodiofein tuam perniei^ cm eoniurarit, quale feedus inierit,quod có uideii^ cetfpedabat,ut6C Sieiliam amitteres,aenonfolum regno Neapolitano, fed ÔC Italia prorfus exuereris. Et quanquam ab eo poftea fœderedifeeflît, dctet^la coniuratione,tamen,ne quid alienum à Ponrifieio morefaceretjUulnus inflixit orbi Chriftiano, longe grauiflïmum, quod ne hodiequidem euratumeft» Nam eius belli, quod inter te, Galliaecp regem eft, authorillefuit,quantuminipfoerat : Q.uoinbek ïo, tametfi fortunatus extitifti, fuit tam en illud exi? citatum ab eojfingulariquadam induftria* Prœni^:

debat

ORATIO SLEIDANI debat enim futurum,ut femel inchoatum di'flïdiV urn inter duos potentiflîmos Reges,diuturnum eiigt; fet,necß breuialiquo tempore finiretur. Putabat hocfuis ranonibusmultó magi's conuenire, quàm indicere publicum orbis Concilium : quod tunc fla gitabâtomncs,acin primis neceflarium elïèiudica;* bant,obhancipfamjquænunc quot^ controuerti/ tur_,amp; tune adhuc recens erat,religionis caufam. Et fane prudenter banc rationem inierat, nec aberrauit ab eo,quem fpedlauerat,fcopo.

Non nefeisetiam Cæfar,quemadmodum,à morte Leonis,ineodembello fegefferit Clemens Pontifex erga te: quomodo nutauerit,quomodo duabusaliquandofellisfederit,quàm infidiofe te^ (um egerit,quod fœdus pcrculTerit, quomodo bek lum tibi denunciarit, epiftola multum atrociSCple^ na exprobrationum,quomodo libelliseditis,noigt; men tuum atep famam lacerarit: Non ignoras,^ liberaliter ipfum,captiuum,6Cbelliiuretuum falt;gt; dum,in priftinum locum 6C dignitatem reftitueris, quantopereillius res omnes tibi curç fuerint,quan# do pacificatione fada aim Galliarum rege,'pro;gt; mittebas,tefimulfîC regem,daturosoperam,utopgt; pidaquædam,quædicunturadEcclefiæ Romanæ patrimonium pertincre,manibus poiïefîbrum ere^i pta,reftitueretiseidem» Meminifti,quanta fide OC diligentia iuueris ipfum eo bello,quod in Florent!#: nos moult acerbilfimum : Recordaris , quo tem# porc

AD CAROLVM V. CAES,

pore GermaniæPrincipesac Ordincs,grauiiïîmc conquerebantiir deRomanenfiû auaritia amp;nbsp;tyrans nidejCiim eorum,quæcupiebant emendarijcapita, fcripto comprehêfa , Pontificis legato exhibuiflent in publico Impcrij Comitio,tuam^ fidem etiam in eo J Cæfar^imploraflentjrecordarismquam jUt m gratiam Pontifias hæcomniadiflimularis5ficutin quodamtuo fcripto fateiisipfe« Non excidittibi, quàm milita, pro dignitate dus tuenda^feceris in Comittjs Auguftanis : Haïrent adhuc imprelïî in animo tuo ferm ones illi, dubioprocul,quos e Ger^s mania reuerfus in ftaliam,inde nauigaturus in Higt; fpaniaSjCum eocontiiliftiBononiæ,de publico in(^ dicendo Concilio: Non te fugit,quemadmodum ille poft banc collocutioncmfit profedus Maifili^ am,£Cibi fuam neptem inmatrimonium dederit» Hoc an feceritjquo pacifi'cationem inter tc,Galgt; liæ^regemj proximis aliquot annis initamjcon^ firmaret,ac publicam orbis tranquillitatem utricp commcndaretjfîue potius,quôd bellator ipfe^ac uindidæcupiduSj cogitabatignominiamfuperio«’ rumannorumjquandocaptusfuità tuo milite, to* tam delerejtu, Cæfar, omniijm optime iudicare potes ♦

Ecquid etiam PaulusPontifcx,inEcclefiarum emendationem fit affe(ftus,non potes non fcire,qui diuerfistemporibusjin collocutionêcumeo,quar* tûmuenifti» Prac fctulitillequidemjftipcriori Sa*

S baudico

ORATIO S L E ID A N1

baudicobclîo, cum inter te Galliae^ regem ardc^ rent odiajquafirem ferio ageret^adeo^ concilium indicebat, SiueautemidfeceritjUthac rationeuos reuocaret à cogitationibus belli, fiue, gcfrem, qux fieri non poflet, moliri fe uidebat ipfe, hoc^ folum fpedabat, ut falte uidercnt homines ,pcr ipfum no flare, quominus coiret Concilium,non facile quis dixerit: Quanquam, ut pofterius hoc credamus, procliuius eft, ed quod poft illam Niceæ fa dam internos pacificationem,Conciltj mentionemnub lam publicam iniecit,toto quadriennio, Si iam ib ludidcirco fecit, quoniam eius aduerfarij. Concilia urn ante indidumab eo,reieccrunt,profelt;fto non eft,quod ullam deinceps operam fumatineo con«» uocando ; Quia quae caufa tunc mouit eius aduer^ farios, ut non admitterentillud,cadem nunc quot^ manet, Noluntenimipfum ferre iudicem, fed re^ umaguntdegrauiffimiscriminibus. Sin autem b deo ta cuit, quod metueret ,ne temporibus fadi pe^ ritiores homines, Condlium quidem publicum no recufarent, fed ipfum c folio detraherent, accufa^ tionibus cogèrent rcfpoderc,iam certe palam eft,figt; gmentum etiam ilIudfuiffeamp;:ludibriiT,quodantea præfetulerat,adeoœcolligi poteft ex eo facillime, nunquam ipfos de Concilio cogitate ex animo, fed fpecularifolum tempon's momcnta,et turn demum facereConciltj mentionem,acfpemaliquam often#^ dercjjquando «ident omnino fieri non pofte, ut

coeat.

AD CAROLVM V. C A E5.

CO cat. Qiiæ fuît cnim alia caufa,quod ante biennia umjapud Tridentinos,illudcogi uoluit,nifi quod ipfîffîmo tempore,quo confer)pfir ilIud,uidebatingt; tertcGalliæœ Regem,omnia fpedare ad cruen/ tiHi'mum bellum ; imo feiebat altcrum eflê iam in procin Au C Quod ipfum non ignorant, qui fpegt; datores fuerunt huius apparatus,SC qui tempus obferuarunt»

Verum ,utmaximè Concilium habeatur,cer^ tum eft tarnen, eos non admifturos ullam folidam, piam Sc neceftariam emendationem. Habentenim hancperfuafionem,utaiunt,quafi futurum fperêt, utipforum aduerfarij tandem agnofcant errorem, ÔC ad Ecclefiac Romanç finum redeant, 8C in eo con quiefcant,ficutinpoftremo Ratisbonæ Comitio, cui tu,Cæfar,praEerasipfe,CardinaIis Contarenus, à Pontifice miiTus^profitebatur. Quæ fola res argu mento nobis erit,ipfos à Deo deftitu tos efte, in^ fu urn mere exitium,uelut mente captos ♦ Qiiid c” tarn crebra Comitia fint habita propter banc caufamÇ’ adeo multi præclari uiri,fummos exh auferint labo res f tu quocß Cæfar, uartjs multiscp cogitationibus Sc moleftijs propterea fis defatigatusç’ipfa Germa;» nia non femel in maximum difcrimen adduAafit^ ÔC nunc tandem,poft tam laboriofas, tædqcp plenas confultationcs,tritum illudSC uulgare,leue illud Sc ridiculum adferatur,futurum fcilicet,utiftire;» dcant ad mentemç’ Sednonfperant,quoddicunt, S q quin

ORATIO SL Eli) ANI

quin potius extindum cuperent to tum iftud dodri nae genusjöi^ deletes adunum omnesjqui profiten# tuream. Si fpem iftam habuerunt5cur infinitam homtnum mukitudinem^à plurimis nunc annis, tarn acerbe funt perfccutiî’Si principiojcum exigt; guusadhuc effet numerus ÔC contemptus ^non ue# ncruntineamfpemjidquodcaedes abipfis perpe# tratæ^fatis demonftrant, quomodo credibile eft, hanc fpem in eis audam efle temporibus, quando confpiciuntjomnes paulatim ordinesaddefedio# nemfpedareç’ Simulatus eft igiturö^fidus hi'ceo# rum fermo » Nam quia uident crucibus QC flammis nihilquiequameffici polTc,præ feferunt aliquam moderationemjSlt; commiferationis quandam præ# bent fpeciemjquuminterea nihilominus peftem, S)C uirus prasfentiffimum in pedore circumferant* ' Quiuoletigiturnatiuam Pontifi'cumindolem cos» gnofeere, folum intueatur, ÔC fibi proponat eos, quos uidimus ipfi ÖC nouimus,

Verum quidem eftilludjuon fuiffeomnes tarn furiofos Slt; am entes bcllatoresjquàm fuit Iulius, tam perditos in omni genere uoluptatis óf libidi# num,quam fuit Leo: Nonomnes tarn infigniter perfidos SC fceleratos,quäm fuit CIemens,tam aua ros5Cuerfutos,quämeft Paulus Tertius: Verum eftiftudjSC largior» Sed illud probari poteftat(Ç do cerijiam inde abeo tempore,quo principatumin Ecclefias obtinuevunt, ipfos omnem ingentj uim atlt;^

AD C A R O L V M V. C A E S.

atcßcogitationcs có contuliffè,utSC falfam dodri«# nam,Scimpioscultus excitarent,ó(S ficrent quam loçupletiffimi,ô6fplendide magnifice^ uiuercnt, fîC impcrarent omnibus ,£lt;S fines difionem^ fuam' amplificarentjôd Regum Principum^ poteftatem imminuerent ac debi'h'tarent: Proban pofTuntifta dico,fedamp;illud,temporibus eos eflefados deten;« ores,adeó quidem, ut humang fords oblifi,di'uinos propemodum honores ô^tîtulos non fint afpernai^ ti,quod luce meridiana clarius eft. Quae qiiidem fuperbia, tarn fœdè mifcuit omnia,confu dit SC tur? bauit,tanta quoc^ uitiorum dC errorum colluuies ab hoc peftifero fonte redundauit in omnes orbis Chriftiani prouincias,uthodiemagni etiam uiri fæ pius obftupefcant, fecum delibcrentjqua potifllgt; mum ratione,malum iftud,tarn tetruminuetes» ratum,curaripoflit, Qiiodipfum exemplo nobis elfedebet, omni^ pofteritati, ut uideant homines, quam horrendæ tenebrac nafcantur ex ifta licentia Sc temeritate, cum Euangeltj dodrina rapitur ad quæftum,ô(Sin traditiones humanas omnino dege^ nerat,

Socrates,ille,fapicntiglaude clariflimus,ait, ta:^ lem effe hominis naturam, ut fi poteftatem omnem folus habeat,0(^pro fuo arbitratu alijsimperare poÿ (Tit, euadat fuperbus, fcrox, intolerabilis, ac plane tyrannus, Necenim cftcuiufuis,modcrateô^ çqua biliter ferrçprofperû fortunæ curfum, Quicuncÿ

S il) fucrunt

ORATIO SLEID ANI

fiicrunitigitur fingulis tem po rib us laudati reges, atlt;^ Principes non pœnitendi, utros bonos in cons? filium femper adhibuerunr^eorum^ fecuti font au thoritatem. Cum enim uniiis arbitrio permittun^ tur omnia jfieri non poteft ,quin ÓC impotenter ,0^ feditiofejS^ iniquèmulta fiant, Pontifex iiero,quia folus dominariuoluitomnibusjeam^ poteftatem fibi non uerbo tantum ufurpat^fed re quoep uendi^ cat,non potuit non fieri tyrannus : Nee cft, quod ui lumfperetur ab co laudatum exemplum, quamdiu confiftet in eo licentiæ gradu,qucm hadenus obtif» nuit»Quæcumitafintjdebesomnino prouidere, Cçfar,ut omnia tua confilia referas ad illufirandam gloriamDeijSCrecuperandamGermaniætranquil litatem♦ Quodfanèfterinon poteftjnifi ab ilia Pon rificiaferuitute,inlibertatem proclames,ac iufiiw randum illud uiolentum, tyrannicum,tibi,tuis^ maioribus extortum tuo fplendore indignum, plane reijcias, Nam communis hominum falus ,6^ Chrifti gloria,debent omnibus rebus humanis,ma ximeuero,priuatispauciflîmorum quorundam u# tilitatibus, anteferri.

Si clamant, quod folent,S^^ magno fupercilio loquuntur de patribus,de concilffsSC decrctis,de longa confuetudine,denauiculaPetri3defacrofan da Sede,acEcclefiacatbolica,nihiltcmoueant ei^ ufmodiuoces. Hæc enim funtillafuauiafîC blanda carmina,quæ multos in errorem ÔC naufragia per^ traxci’

AS CAROLVM'V. CAES.

traxerunt. Hacfunt iliac Syrenes, quas obtura tis au hbusjUt VlylTesfedtjpracternauigare oportet5Ut euiteturpericiilumt Hocenimfcmeiccrtó ftatuen«^ dum cft^omnium hominum opinioncs ƒ raditiones atcp fcrïptajdebere efle confentanea ucrbo Dei. Vi;? dithocin duilibus rebus 3ÔC aufus cft fcribere^PIa^ to, cum afFirmat,quaccuncßalia fcripta,fi diuerfum fentiantà legibus,e(rereîjcienda. Leges autem pugt; tabantefleDei donû,ÔCideô tantam eis tribuebant authontatem.Ex quo poteft inteUigi,quâm non (îneflagitiomutaripoflîntilia,quæDeus ipfe,re(gt; turn conditor, minifterio Spiritus reliquit nobis, Sgt;Cfcriptis coprehendi uoluit,ut extaret, quod pergt; petuofequercmur. Qtianquam,fi Pontifices,qui^ pendentabeo, probandi fint ad normam ueterum CanonumôC conftitutionum, bone Deus,quàm non queant locum fuumtueri Namuiolarunt Qf' mniafalutariadecreta,ne(ppudeteos, nihil eorum obferuare J nec id modo, fed gloriantur etiam, hoc ïicere,nej^pofleipfosullismaiorum fuorum legii’ bus aftringi,quôdpar in parem nullam habeat pogt; teftatemtiddrco liberum ipfis QC integrum cne,uc^ tercs abrogare,at(^ fancire nouas,id quod diligent terô^ftudiofefeceruntetiam. Quocunqt enim ip«* fos rapuitauaritia,faftus ambitio,non funt ueri^ ti, decretum aliquod,ipforum accommodatum af^ fedibus, edere SC fandre» Q_uæ fané res nec laudari poteft, nec tolerari«

Nam

ORATIO SITE ID A NI

Nam quod affirmant pro ratione temporum mutaripoirelegcs,minimeiuuatcaufam ipforum. Hoccnimad politica iolum referridebet,non eti/ am ad dodrinam religionis ♦ lam uero,quæ fint oigt; ficia facerdotum Sgt;£. Epifcoporum : quomodo fami liâjuxorem et liberos gubernare debeant: non o# portcateosullis rebus extra munusEcclefiafticum immifceri : quam dcceat eos efle remotos ab omni uel fufpitione auaritic,libidinis^amp; fordidi quçftus: hæcinquam omnia funtclarefacris literis exprelïaî Quod autem nihil horumjab aliquot nuncfæculis, obfcruant: quod femperin détériora ruunt: quod etiam hodie non dubitant affirmare, nunc aliam cflerationem, alia tempora,faciuntin eo nequitcr , fîCàueritatelongiffimè recedunt, Necenim Biblis cafolumfcripta,fedetiam maiorum fuorum pias ÔCfalutares conftitutiones feruaredebent,eo quod magiftratus, eft, non dominus, uerum minifter le^ gis« HocfilocumhabetinomniRepub. ciuili,bcÿ ne conftituta, quanto magis ualere debet in caufa Religionis':’ Quo tics conduntur leges,oportet cas, ut Plato fentit,ita efte temp eratas,ne uni aliciri par/ ti ciuitatis, aut fadioni profint,uerum, utfint toti Rcipub. falutares atq; utiles «Qiiicontra facit, aut aliud fpcdat,huncaitefle,noncniem ,fed pertur/ batorem potius ÔC feditiofum, cuius décréta fintab omnibus repudianda ♦ Sed ÔC illud addit, oporterc magiftratiim,quipoteftatem habet fcrendi leges, erga

AD C A R O L V M V. ‘c A E S.

ergaRempub.afFcdum cffe,quemadmodiim pa^ rentesafFedi funt erga fuam familiam ÔC liberos, hoc eft , illorum leges atcp conftitutiones oportet ficefte temp era tas, ut apparear, nihil eos aliud fpe«* dafle, quam populi falutem,ut nullum in eis depre hendatur maleuolianimiueftigium: ld quodTy^» rannis proprium eft,quiferociterfiCimperiofeman dant, nee tarnen ullam probabilem,arquam,aut ragt; tioni confentaneam caufam adferunt » Habendi funtigitur amp;æftimandiPontifices, tanquam fedi«» tiofi eines orbis Chriftiani,quoniam illa, quæ nunc àfæculis aliquotfecerunt décréta, pertinent omnilt;» no ad ipforum priuatas commoditatcs,6C rcliquis omnibus ordinibus plane funtintolerabilia,ut con ftat,non exlibris tantum, fed ex quotidianisipforS adiionibusjquæ tales omnino funt,utnegotium ho die faceflant multis QC præftantibus uiris, Nam ins» acqualitas illa magna,non poteft non parère animo rum alienationem.

Sed ecce,quando Pontificatus honorem fufei piunt,iureiurando confirmant, fefeobferuaturos, quac pro dignitate Rom. fedis conftituta funt à ma ioribus,hoc eft, ineonfulto uel non aflentiente Car dinalium fenatu,nihil mutaturos, Hoc iufiuran«« dum,fiiamindeaprimordio Rom, Ecclefiæ fem^« perextitit,iam certèomnes,quifucruntàmillequa dringens,fie eô pluribus annis,in periurium incurs rerunr,ut qui leges, latas ab Apoftolo Petro, quem

T primum

•ORATIO SLEIDANI

primnm ipficommcmoranrijs loci's præfuifle,non obferuanmt: St uero nullum tuncfuit taleiufiuran dumjfcd longo póft tnteruallo tcmporisintrodu^ óium eft:prole(ftomtfehfuntamp; omnino déplora* tij qui non modo nihil redle agunt, uerumetiam eif ufmodi iiinculo feconftringuntipfi, ne quid unlt;^ quam faciant ex officio » Notum eft illud luit) Cac* faris,amp; célébré didum, fi uiolanda fit fides jregni caufa uiolandam effe. Memoria tenent hanc fen* tentiam noftri Pontifices, eam^ ufu quotidiano fi* bi familiärem faciunt, Veteres illos primorum E* pifcoporum Canones,quia nimium erantfrugales at(^ philofophici,refciderunt omnes, ac eos, qui po ftea flint ab ipfis, tanquam humanarum rerum pe* ritioribusjamp;fhominibus politicisinuenti,diligen* terobferuant, Et nifi quishanc artem tcneat,co* rumcpfemoribusaccommoderaut fi prifcam ali* quis tenuitatem fiCfimplicitateminufum rcuocet, cum ferre non poffunt, netçdefunt eis technac, qui* bus è medio tollant«

Nemo uir bonus 5ó redi ftudiofus,uitç genus ullum ingreditur,quod mores animumœ depraua* repo(fit,acuelutextrafefeponere. Illudautem ui* tae genusjin quo Pontifices, ac tota Pontificiorum turba uerfantur, hauddubie periculi plenum eft, necineopoflunt euadere meliores, quam tune e* rantjquumfufdperentillud. Sufeipiuntautem o* mnes,nonaliadc caufa, quam ut omnium rerum

fecurf.

AD CAROL7M V. CABS.

fecuri, fplcndidcjamp;^ otiofc,amp;r moIliter,ô(S libidinofc uiuâtjj'n fummis honoribus : urcp liceatipfis,quod libet, Nimis enimeftnotum jnoneHe qiienquam exipfis in ulla gente uel populo,quifiiumfaciatof# fïciiim : neep re latet, Cæfarjquibiis arttbus amp;nbsp;tionibusinuolentinEcdefiarumopes. Tuis enim aliorum^ Regum auxilfjs ÔC comendationibus eo perueniunt, lllaiidata ferè funt 5C legibus etiam prohibita ,quibus utuntur, aufpicia. Non poteft igitiir ,uel ipfedominatus, uel etiam exitus eius no ciïe te ter atq; ludluofus, Ingcnti faepe calamitatc Deus puniuit Reges, qui uel per Tyrannidcm,uel fcditionesjuel cædes,uel per largitiones,id^ genus alias artes, in principatum inuaferunt. Quanto mi nus igitur banc foeditatemôC deprauationem feret in adminiftratione Ecclefiaftica, ubi,præteruirtu* tem aceruditionem,nihilautfpelt;fiaridebet,autua# tere C Atep interim tamen,quicquid deeernunt 6C mandant,hoctotum diuino numini tribui,6óuei? luti facrofandum haberi uolunt ♦ Nimis hæc eft profedo magna temeritas,quam nec impunitam finer Deus.Quoties ergo Dccretorum,Canonum, S)C Ecclefiæcôftitutionum faciuntmentionem ,ex^ plicaredebent etiam, dequorum temporum Cano nibus loquantur : quia pugnant inter fe,quæ funt ab ipfis condita. Et quanquam priores leges cm en danturper pofteriores,eiscpcedunt,longe tarnen eft alia ratio,quantum ad lusPontificiumpertinct»

T ij Nam

ORATIO S LE ID ANI

Nam îUa,quæ fada flint ante miHcjóóeó plures an/ nos,decretaj mtilto funt meliora, qiiam eajquac du/ centisannis poftea funt conftituta. Brcuiter, quo funt propiores noftris temponbus, 06 noftrorum hominum memoriae Pontifices, eo détériorés congt; diderunt Canones,adeo quidem,ut tandem intole;« rabilia quacdam ÔC execrâda promulgauerint, quo/ rum ipfoshodierno die pudere debet, Ettamenhcc ipforum décréta,tarn fordida, tarn inepta,tam im/ pia: primurn aliquando locum in Ecclefijs obtinue runt. Audeant eloquitandem jacdiferte pronun/ cia.re, quos uelint intelligi canones, cum ill os adeo ferociter obqciuntaduerfari-js. Ignorant hauddu/ bie, quid fibi uelint,SiT ipforum maxima pars,adeQ funtuel indodi,uel negligentcs^uel occupât! uolu/ ptatibusjutnonmagis noiia,quam uetera leger int; Seduerbis magnificis,óóadfucum oftêtationem^ comparatis,nequit!amfuam tegunt. Et hæc quigt; dem dida fint hadenus ,deiureiurando illo folen/ ni^quod etfl Tyrannicum cft,0C uiolenter extor/ turn y tarnen, etiamfi tolcrandum effet, non potelf, nifiadreslicitas 66 honeftasreferri,utcxlurifperi/ torum libris multipliciter oftendi poteft,

Adhæcomnia,quæcommemorata funt,aliud etiamacceditfortafre,quodrationes tuas, Cæ^ar, reddit impedifiores. Cogitas enim,ut elf credibile, quodfi quidabs te fiat,quo Pontificis animus oamp; fendatur, futurum id tibi minus commodum,ob res

AD C A R O L V M V. CA E-S.

fes Italicas, de quibus perichrari nob's, Magnas funtprofedo Sathanx,fiibnlescp artes, Ecce,qucrn in locum,res, ipfiiis indußnaconfiliocp dedudac fint. Nonneparadoxumuideridebct,acinprimis abfurdum , Ecclefiæ miniftrum eo potentiæ per«? ucniiïè: ut etiam fummi reges ipfum obfcruent,regt; uereantur SCcolant, ut illius effrenem licentiam, neuerboquidemaufintreprehendere,tantum ab^ eft,utcpërceant,idcpmetu,ne damnum ca res ipfis, S)C luculentum difpcndium adferat Eft ita fane, qucmadmodum non raro fortaffe,Caefar,cogitas, ut ei, qui uelit in Italia dominari,uel etiam fua tue;’ rijpropè fit neceflaria Pontificisgratia. Sic enim omnia permifcet, turbat, inuoluit, fubuertit, corgt; nimpitaclabcfacit,utconfiftereuixaliquisingragt; du poflit, nifi fautorem habeat ilium ÔC beneuoÿ lum. Multi faepe Reges acPrincipes hocipfum perti funt,necp défunt hac ætate no ft ra, qui teftari poftint,quidipfisacciderit. Hincadeo fit,uteius amicftiam uehementer expctant Monarchæ, ut mo dis omnibus operam dent,ne quam ci præbeant o^ fenfionis caufam,idquodfcriptura prænunciauit inultisantè tcmporibus,aliquandofuturum .

pud Platoncm contenditcum Socrate Adimantus, putatin uitæpuritateôôinnoccntia tuenda,plu^’ d-imum elfe laborisôC faftidtj,parum autem emo; lumcnti. Sic igitur ftatuit, oportere ilium , qui diuitiasconfequi uelit, fimularequendam probit^^ T itj tis SC

OR/ TI o SLEID A'Nf

tis «irtutisamorem : fed interim imitari naturant iiulpis,conuerrereamp; adfc rapereomnia. Caufam hancadfert,quôdpauperum,ctiamfiuitæfintinte^ gerrimac,nuUa prorfus habetur ratio ,óóquódlocu pletesubi^funt honorati, licet nequiteruiuant,0^ «niquitate fummapararintopes, Habent,inquit, prætereadiuitcs,nonpaucas rationes,uel tegendi iuamimprobitatem,uel tuendi,quæhabcntbona, quando Ie nel afFinitatibus,ucl îœderibus munis’ «nt,uel obtrufa pecunia fibi comparantparafitos S)C adulatores,qui uirtutes ipforum paiïim celebrêt. Deinde,fiquidadmiferunt,quod poenammerea# tur,habent, unde poifint corrumpere ludicem. Qitantum ad Deos pertinet, aut nu 11 i funt, ait, aut non curant res humanas, a ut funtaliqu i, ôi curant quid h omines agant, Si nulli funt, au t fi non refpi^ dunt res hominum,nihil refert^quomodocuncp ui uamus. Sin autem funt,6d intuentur noftrafada, ccrtè placare polTumus eos uidimis ÔC facrificijs, quia funt placabiles amp;nbsp;exorabiles,ut eftin commua ni omnium fermone.

Colloquium iftud eft ,ut diximus, ethnicum, ôTconfutaturaSocratcpoftea: fed eadem eft plane ratio Ponrificum . Etenim ft uoluiffentoffïciofunîS gi,quod debent,amp;: cuius titulo freti,tantas retinent pofleftîonesjiam oportuifTeteos doccndo,moncns do,emendando,uarijs 6C multiplicibus minifterqs, tnaximos obire labores, tojer^re multas uigilias, concoquc/

AD CARÖLVM V. CAES.

concoquere longa tædia, pad contumelias fmpro/ borum,amp;pro fummis benefictjs adfid probn's atqt conincrjsdnuitæquocgdifcriminenon raro uerfa:# ri', quodptjsuerbi dodoribus propnum eft* Haec tnquam omnia fubeunda fuiftent eis, necid modo, fed de quauis potius re cogitandum eis fuiffet, quam de comparandis opibus, uixiflent contend mediocri tenuicp fortuna* Sed qiixte^qui refpon# deat. Pondficum certègenerofus óóimmenfus ani mus jlianc feruitutem ÔC fordes,nedignas quidem eße putat,dequibus cogitet: Platoms podusuel Adimandfentendamrecipiendam efle pu tant, Vir tudsSC fummæ fandimoniat fpeciemfibi fumpfe:gt; runt,itaquidem,uthominesjmaximè religiofum, diuinum SC facrofandum elTecredcrent^quicquid ab eis emanaret. Sub hoctegumento ,Iuporum 8C uulpium indolem diligenter cxprefterunr,infidiad funt,filt; omnium fortunis inbiarunt,rapuerunt ad fequicquidufpiamfuitbonorum,necunuseft,no^ ftri quidem orbis populus, adeo remotus longin quus,qui non fenferit eorum rapacitatem,uelud ca lamitatem quandam ubicp graflantem , amp;nbsp;omnes peruadentem agros* Poftquam uero temporibus audi, diuitias cum opinione Religionis coniun^ XiHent, tunc exanimi uoto cefferunt illis omnia; Fecerunt^quod folent homines ambitiofi: Regum fefoederibusmunieruntjôf hocconfecud funt,ut colantur ab omnibusô^cclebrentur : Edamfitem* peftas

.ORATIO^ S L E ID A N I f peftas ah'quanafcatur,quæ naufragium minctur, earn fe putant tarnen frangere pofle uel mitigarCj quàmdiu non deftituentur aureo illo clauo. Quans? tum adfuturam ÔC perpetuam uitamatrinet,cogigt; tant,utaitille,uel nonefleDeum,uel nonrefpicere humana. Neepenîm defunthis temporibus,6Cfunt fortaflcnonpauciRomæ,qui putant,nullum eflè Deum, Cuperemcflefalfum,quoddico,amp; optas? rem juremcpoflemendacqmfimulan,fed profes dloftcplæric^uiuuntjUtipforumadlionesatcpmo?’ tes comprobareuideantur,quoddi'co. Autfi fit De us,6lt;noftn'curam gerat,quæ^ fint hominum fa^ da ,dtjudicet,ccrtè crcdunt,facileipfum poflepla^ cari confuetis facrificijs ♦

Atquijfubfpede reli'gionis non modo fumgt; mas acquifiui't opes Romanus Tyrannus,uerumgt; etiam adeo faduseft ambitiofus ÔC ferox,utuicii? num nullum ferre poflîtjpotentem pnncipem. Sogt; lus enim uult dominari,necÿ nouum cfi,uidcre mass gnates,ab ipfo elifos profligatos, Hue aliquan«’ do fpedarunt,ÔC Leo decimus,5C Clemens,a tc^ hic quidem,cum recuperet, Caefar,omnifpoliare Ita^^ lia,diligenter cauit,in eo,quod contra te fufeepit, fœdere,utetiam fifortafieaccipercSjquas ipfecum fuis fœderatis atep foctjs tibi propofuit,pacis condiÿ tiones acerrimas,ne tarnen in Italiam ullo tempore accederes,nifi cum tanta militum manu,quanram ipfeuellet aepraeferiberet, Quænamhæc tanta eft audas?

AD CAROLVH V. CAE^i.

yudariaz'Num Romanus Epifcopus,quondam te nuisÔif pauper cuius: Cæfarum deinde munificen?’ tia locupletatus, excludi t Cacfaresprtp adi tu prohiV bet ab Itaha jpnfco SC uerè natiiio Cæfarum patri«» monio':’ Deplorandaquidcm funtiftatSed tarnen alius eft h odie rerum ftatus, ita uolenteDeo , cuius inueftigariconfilia nonpoftunt» Et quanquam in hac tota caufa tarn pia, tamcp neceflaria,nullam te, Caefar5oportet rationemhabereulliusuel emolu«» mentijUel rei prophan^ytamêfictunfebabentnego cia,nihil utmagnoperedebeas extimefcere Ponti# ficem, Tua eft Sicilia : Tuum eft Neapolitanum re gnum,aui'.æponèffîonesacbona: Tencs Infubri# am,opulentiflîmamrcgionem, Floren tia, Genua, multæ^aliæ per Italiam duitates,tuo parentimpe rio. Pontificem tenes interckifum,itaquidem,ut fi moliri uclitahquid,ctgcnninam fuorum maiorum indolem rcpræfentare, cohiberi tarnen poflît, Ita quocpuicinosôCordincsomneistracftat, adeo^ fc gerit Pontificie prorfus,ut ad minimam occalïo# nem, facili momento poffînt homines in eum exciif tari, Sed nimium eft callidus ueterator,amp;f exercitaïf tus inhacpaleftra,uidetquaefithodiererum faciès, intelligitnon obfcure,quàm graues habeat accufa«» tores:Ét qua eftuafricie,cogitathauddubie,fieri pofte,ut Cæfar Romanus 6C Imperator Auguftusÿ tandem ipfi's temporibus ÔC rerum ufu plurima ca# gnofcat,ut multa rcdius intclligat,ut fublato fuco, y Romanas

ORATIO SLEIDANI

Romatîædominæmerctn'cis fœdi'tatcm äT fpurd^ tiempropnisintueaturjut contumeh'asjquibus û pfe,qm'bus tpfius maiores, ab ifta Circe turpiter afi* fedi funtjUideat : ut animum adijciat ad recuperan dumca,quæper ipfos ablatafunt ëé auulfa mab's artibusab Impen'OjS^nunc honeftiori titulo cen#^ fentureflepatn'monium Petri:Cogftatïnquam,eó rem ah'quando poffe deduci jte^ Caefar, uidet hoe pofTepræcaeteris non incommodé, qm' per Itali'am ali'oquilatedominan's,

Etcertecum fitEcclefigminiftcr,utait,infquü eft ÔC turpe,etcontrabonos moresjipfum tenere ci'm'ta tes,arces,diti'onesacmunicipia. Mediocri Fortuna debet elTecontentuSjamp;^ tandem oportebit,utexhis duobusalterumeligat;ut uel regemÖC poli'ticum aliquem prindpem feprofi'teatur eHc,ueI Ecclefiae miniftrum, St pn'us illud eligi't, di'fcedati'giturà fu perbis illis et faftuofis ti tulis,non obtrudat, no uent dat orbi fuas SC fandi tates QC beatitates non pati'a^ tur alios reges ad i'pfius genua profterni, tanquam adorabundos : contineatur qfdem legibus, quibus alij principes omnes : non putetfibi quiequam licc^ replufquamalijs,pceniteatipfum anteadæ turpi^ tudinis SC uitaE;:fateatur,a fe fuis^ maioribus oro bem terrarumefle draimuentum nefarie, nullum pofle excogitari fupplicium fatis atrox,SCdignum tantis flagittjsrueniam fupplexpetat, SC condona^» ri fibi noxam flagitet ab omnibus hominum ordi^ nibus;

AD C A R O L VM V. C A Ei.

nibus : fiC quemadmodum ferns anteafuit ac into^ lerabilis^ta fit ddnccps manfuetus ÔC fiibmifliiSjS^ leniSjderp omnibus bene merenftudeat. Sin augt;^ temcuramEcclefiæfufcipere uolct, proprium ip^ fius munusjhoc folum agat, agnofcat Cæfarem Romans effe magiftratum à Deo conftitutum,ei^ fok'datum elTe lus gladtj,4110maloscoherceat,amp; hanceiuilem hominum focietatem in officio retiï* neat. Facile enim hoc probaripoteft,quódfi' Ec/ clefix miniftro liceat exercere Cæfaream iurifdidw onem 5ÔC obtinereparem cum Cxfarepoteftatem: Cxfari quocp uiciflïm licere,Pontificium ÓC Epifco palemunus adminiftrare. Nihil eft priuilegtj: Si«® quidemunus aliquis obire poteftutramcpprouin^ ciam, alter poteft : Nulla re difcernuntur alia 5^ cultu corporis ÔC ueftifu, Qiiodin contrarium ads« ferant,nihil habent,prxteremendicatumius quod dam5amp; confuetudincm,óó temporis præfcriptio«» nem S)C poffeirionem, Nullum autem ferè tempus fuit, quo non aliqua fit eis mota controuerfiafuper his rebus, tandem eo confugerunt, utdicant,oporgt; tereEcclefiam ,ficcnim loquuntur, habere pofleffï onesatcpopes,quoaduerfarijs refiftat,amp;r iusdiui^ num atcp facrum defendat. Longe profed o petita, 6C uix tandem excogitata ratio, V erum^fioffidum illi fuum diligenter feciffènt,acpræterquàm Ecclegt; fi'arum,nullamfufcepiffent aliam curam,id quod cos decet,non eratopus alio^quam Deo propugna Y ij tore:

ORATIO S LE ID A NI

toreîQtii fui nomfnisSC gloriæ perpetuus eft tnn^ dex^nec earn opprimi patitur, aut labefadari tam, fed extindam reuocat in luccm, fic, ut magis quam antea fplendefcat,in eo^ tarn non fpetftat uk lumhumanumfubfidiumjutetiamnolitnoftris ui ribus autarmis maieftatem fuam dcfendi. Sedpro fedo,nonhocaguntquodfimulanthypocritç, fed aliud late t myfterium jcogitantjquomodo fuam Ty rannidemftabiliantetconfirmêt.HucomneftudiA diûjOpcramôC cogitationes referunt,hancmetam fibi femper propofuerunt, eocp faftigtj denen erunt tandèjUtilla ipfa bonajquç nequiter confecuti funt aregibuSjimpendantinillorum exitiumjCOs^ fuo ipforum5quod didfolet,gladio confodiant» Hoc fdliceteftiusilluddiuinumjcuiusmeminerunt*

Etquoniam,is hodie eftrci^ftatuSjUtdiximus, metuit inter alia, ne quis aliquâdo Cçfar peritior fagt; lt;ftus,adimat ei gladiumjôC haceum exuat poteftate qua multis iam fçculis in plurimoi^pernidem con^ uertit. Et fane, fi tollcrctur inftrumentum illud, qcf non patitur eum effeuirû bonum,multó feliciusai* geretur cumipfo^Namficutambitio,faftus0lt;Saua ritia,caufamdederSt,utexuno flagitio dclapfusin aliud,Antichriftum nobis exprimât: itaquocpfieri non poteft,ut uel Petri uel Apoftoloi^ fuccelfbrha beridebcat,nifiredeat totus ad priftinG illud fuum munusEcclefiafticujô^ cogiter,fan's ipfimultum o# neris impofitû 4 Deo,nec opus efte,utregû fenegogt; • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;djs imü’

AD'CAROLVM V. C A E S.

crjsi'mmifccat praeterea. Quod fifaceref,Deum inw mortalê^quantamoleftia etdifficultatch'bcrarethd minesjCOgerenturdusexemplû imitari,quotquot ab eo pendent, dcp funt obligati, Multis magnisç curis,tuquocp,Cacfar,liberatuseires,quænuncte follidtuin reddunc, eo quod propter Ecclefiafticas facilitates at(^ opes, magna fitinter ordines, ÔC acer ba content!o, quæ quidem opes, in pios dC necelfai^ rios ufus couertidebent,in miniftros uerbi,infchoi# lasjin paupcres ÔC miferos,in alenda iuuentutis ftu dia. Nam qui nullam aut Ecclefijs aut Reipublû cæ commoditatem adferunt, non polîunt ulluin fibiius ineabonauendicare*

Plato faluberrimum eiTeputat confilium, ut qui ciuitatum gubernationi pracfunt,alantur ex pu blico,necproprium quidpotndeant,duabus pogt; tiffîmum decaufis : Primiim,utReipu.comodis ôd faluti prorfus incumbant, Deinde^nequamhabeat occafionem , priuata potius amplificandi, quâm procurandi publicas commoditates, Etquanquam nulla fuit unquam Refpub. talis,necp temerefit fu;« tura,ficutfateturipfe,cuifatis cft,fuam fentcntiam indicalTe, tamen,fi eiufmodi lex debeat in ulla Rei^ publicæ parte locum habere, pro fedo recipienda foret in adminiftrationem Ecclefiafticam,præfer^ tim, cum facræ literæ confentiant, amp;nbsp;nemo non ui«’ deat,quo tandem omniafïntdelapfa: poftquamhic ueteris Ecclefix mos in contemptum ôd; ludibrium Y itj uenit.

o RATIO • SLEIDANI

ucnit» Si potuit hocuiderchomoEthnicus^facile diuinare hcct,quidfperandum fit,6Cquifit rus exitus harum,quasa muleis nuncannis mohgt; mur, reformationum : quamdiu non erit fublata caufa morbi, quem curare uolumus Sgt;C detedu pla^ nè uulnus, cui deatrieem ob du cc re cogitamus» Itafp fi cupiunt efle uerè Pontifices quod audiunt, ÔC uolunt eo,quem tenen t,loco uideri non indigni, redeundum eft i pfis ad priieam illam frugalitatem, redeundum ad laboresóCuigilias dC 2niini perpe^ tua exercitia .Durum quidem efleuidetur iftud,fed tarnen uerum eff. Qiianquam fruftrafumiturom^ nis bic fermo: Neinmentem quidem eis uenit, ut hucdefcendant* Etquoniamgraui mukorumhoiï minum odio Iaborant,lenltatem ÄTbeneuolentiam quandam infolitam prç fe ferunt. Déplorant inform tunia fuajnonquódflagitiorum 6C turpitudinum ipfos pcenitcat, non qudd uitam emendare cupiar, fed ut impulfis ad commiferationemanimis,8Cin extremam odiorum acerbitatem uocatis aduerfagt; rqsjconfiftcre poiïi'ntin eo jquem rcliquum adhuc habentjgradu « Nam adeó nihil eos poenitet anteagt; ëlæ uitaïjnullam ut rem magis déplorent, quam quódtotumhocgenusdolt;5frinaejnonfitpenitusde letum ,quó priftinam dignitatem illam recuperate poflint fplcndorem,

Quód ü forte dicent, fe futuros non intrada^ biles jamp;S uelle quaïdatn fanareï In tempore fcilicet iftud

AD C^ARÔIzVM V. CAEt iftudadfeninc« Annis abhincufgtntf,d^ copias,' non modo non uoluiftis,patrcs piirpurati, petcntiV bus hoc aducrfarijs ucftris conccderc, fed ferro, ÔC flamma,ÔC omnis generis accrbitatibuSjCaufam mi quiffimam propugnaftis. Vosilliefiis,qui praeter lus ÔC æquum,plurimos uita fpoliaftis : V os illi^qui puellas ma tronas compluresjuiduas fedffis ante diem^qui pueros infantes orbaftis^quibus omnino carerenon poterant^parentibus, Vos illi,quitur* bam hominum infinitam,in exilium eiedam ,c fe^ dibus paternis cxpuliftis, V os illi,qui frenum iniei? ciftis hominum fermonibus, et loquendi ademiftis libertatem «Vos illi, qui, quos natura coniunxit,6C fanguinis propinquitas,diremiftis ,6Cinuiccmar!« maftis: Vos illi,qui Germaniæ diffi'dqs ÔCincen^ difs perpetuam fubiedftis materiam : qui non felt;gt; meleftisconati,bellumin ea funeftû ÔCplufquam inteftinum,excitare» Vos illi,qui Reges pariter o^ mnes,qui Caefarem ipfum,uarijs arribusôS Tra:? gids planèuodbus,ad uim ÔC arma eftis cohortati Et nunc fdlicct,quando mirabili Dd confilio, mo^ dicum in armis praefidium efle uidetis,quando ra#* tiones ueftrae confumptç funt omnes,quando pâte fadaefuntartes atq; technac,fingulari quadam ufi benignitate,pcrmittitis,rerum domini,ut incatur aliqua pacis ratio ♦ Verumtamen, ubi funt ilia uelt;gt; ftra capita, quorum emendationem ferre poteftis C Num cadem ilia funt,quaenuperinilloueftroiogt; culari

/ o R A o- S L E I-D A-N F •«

culari ineen tino Coeilio propofiu'ftis At qüalia cunc^ fintillajnuUi tarnen, niu qui uoluiflècperieu^ 13 adiré fuperioribus aliquot anniSjliberumfuilîét, eorumapuduosmeminifle. Negarienimnon polt;» teft,multa uos feeifle erudeliter,nequid omnino uc (tri fplendorisjkixusô6 oeij periret« Si nuneilla eugt; pitis em endare, fal tem fateri uos oportebit, iniuftigt; ITima neee eomplures à uobis antea fuifle trueida^ tos, Vcrum, hæe ipla eapita quæ Ô£f tunein medi«’ um attulilliSjquafi eorrigenda^ôô nune, ut eft eredi/ bile ,rurfiim adfcretis, Icuiufeula funtjuecp digna fitis,quç reeitentur. Nonin eo uertiturnegoeium, amp;nbsp;ridieulum eftinftitiitiim ucftrum ; Sedhieeftno dusille,quein uosnon attingitis,omniumuidelii« cctealamitatum perturbationum^quibushodie concutiturorbisjuosefleauthoresjetadeoeonfpur catam effe doëïrinam ueftram omnem atep uitam, ut nihil omnino, quodfalutare fit af(Çredum,fpegt; rarideuobispoffît, Siuerononad ludifîeationem inftituiftis iilud Vineentinum Coneilium,eurnon obferuatis ea^quç tune uobis emendanda efleuide^ bantur,non reuera quidem,fed eallidefiCinfîdiofeC’ Num ab eo tempore,lupæ fun te ueftris ædibus egt; ieéix’:’ An impuramillamnundinationem,quam exercetis in bonis Eeclefiarum, fuftuliftis An uno aliquo eontenti cftis Epifeopatu Num uel doeetis l'pfi populum, uel faltem prouidetis, ut rede inftis» tuatur i an potius regum eftis ubi^ fedatores^

Quid

Ato CAROLVM V. CAES.

Q_nid à nobis expedandum eft, qui fokim ad frangt; dem ôi^ludibrium intentes habetis animos Cum erit firailis ueftia coditio, qualis fuit Epifeoporum corum 5 qui fumptibus fmpert) conucniebant ad illud celeberrimumNicenum Concilium,cui Cac far Conftantinus prçerat: tum eritnon difFiciIe,nec incommodum jinireuobifeum pacis 0^ concordiæ rationes ♦ Certum hoc eft,ipfe^ rerum exitusali# quando teftabitur.

Qiioniam igituris rerum ftatus eft,Carole Cxfar,quiateterrimamifti ftabilierunt idololatri^ am : quia Cub hoc ipfum efferatiffîmæ licentiæ tem^’ pusjiniuriam ultus eft Deus :quiadodrinamhâc, Romanæ T yrannidis debcllatricem, omnes homigt; num ordincs, infceh'citerhadcnus oppugnaruntî quoniam eiusdodrinæ aduerfarij, non femel hor?« ta tores tibi fuerunt, ut bellum fufeiperes funeftum Slt; ciuile:quiarebelhonum SC diffîdiorum ,ipfiper Germaniam funt authorcs : quia deferto munere fuo,prophanisô(:alienisimmifcueruntfenegocifsî quia magiftratumàDeo conftitutum,uartjs adfe^ ceruntcontumeltjs : quia facræ feripturæ uim fece^ runt, eamcp deprauarunt ad defenfionem fuæ Ty^ rannidis,libidinumôi^auaritiæ:quia regum alunt diflîdia,amp;fimultatibus perpetuam fubqciuntma^ teriam : quia fummam uitæ licentiam 6C mores corj« ruptiffîmos,Ecclefiæ titulo circumueftiunt: quia fie pergunt obftinati,nullam ut ipem emendatioi#

X nispræ/

ORATIO SLEID ANI

nis præbeant: quia caufae cognitioncmlegitimam defugiunt,Scfimulata Condit) mentione^contro^ «erfiamotnncmeôreqduntjUt fpemSC expedatü onem hominum éludant: quia demum triftes ubi^ que motus ÔC turbas excitant, ut potentiam illam fuam,nefarieacquifitam,retineant: Hac profedo eaufaî moucrete,Gacfar, debent, utipforum nulla rationehabita,negociumhocreligionis magno ftu dio compledaris. Nam exiftunt certa fcripturæ telt;gt; ftimonta,SCfignaminime obfcura, quae nobis do nunciant, tram Dei u eh cm en ter in ill os inflamma/ lt;am J QC fimilem futurum elfe ipforum exitum, qui fuit eorum,quos propter impietatem Sgt;(. blafphe^ mias,horribiliterfingulistemporibusDeus adfli# xit, Deferenda funtigitur illorum caftra,nc cum ipfis deprehenfi, pcenam luamus « Contulit tibi De us innumera beneficia,SCea,quam uidemus,rcgt; rumimmutariojuideturfato quodam in tc,tuam^ domum incidilïè: Quae licet inter cacteras Germa* niaeprincipum familias,illuftrisadmodumSC po* tens,SCampla,SCcopiofa,SChonorata femper exs’ titerit,ualdc tarnen auda fuit SCilluftrata,magnacp nominis gloriam eft cOnfecuta: Primum ,quando Cæfareushonosinipfam illatus eft,quern fie gc[^ fitSC adminiftrauic,utab eo tern pore, quo ius Im* pert) in noftram nationemtranftjf,in nulla princi* pum tribu, tam multi fuerint Cacfarcs,quam in hac ueftra ♦ Sic enim haeret,atc^ continuo progreditur , amultis

AD CAROLVM V. CAES.

ämultisnunc annisjineajfpicndorifte, quem di^ ximuSjdC bonos, ut quanquam hæreditana iuccef^ fîone tranfmittï non potcft,longo tarnen ordine ui^ deatur nunc illi fadus eirepeculians,acpropègenigt; cilitius.

Creuit deinde m atrim onijs,quando tuuSjCçü’ fatjauus Maximilianus,Caroil Burgundionum ducts filiam unicam,plurimaruniditionum ô^floi? rentifïîmarum hæredem,uxoremduxit,inuitis dC refiftenttbus aliquot, fumma potentia pracditis ad* uerfartjs : Qiii qutdem, fi per affinitatem dC connu* bium, filas ipfas ditiones ,CTim fuis prouinctjs con* iunxfiîentîquod ÔC minime difficile futurum erat, fîlt;^ multi fuadcbant,amp; non femel deliberatum fuit, non te, Cacfar,hodie confpiceremus ita florentem , nec in ifto dignitatis gradu collocatum Sed qui rem omnê, ut eft gefta,propius intueri uolet, baud* dubiè compcriet,in fatis ita fuiffe, ut ueftra domus inimmenfum crcfceret. Nametfipræclarafitacce* flîoilla,quando pereasnuptias,Âuftrta fuit con* iunda BurgundiçjSCnonexiguae parti Galliæ Bel gicaî:multô maior tarneneamit,cumidem Maxi* milianus, è coniuge Burgundica natum fibi filium Philippum_,parentem tuum,Cæfar,matrimonio iunxitFerdinandi Hifpaniaij2rcgis,potentifl', prin cipisjfiliæhæredi. Quaquidem rationefadum cft, ut quicquid Carolus proauus quicquid Ferdi* nandus auustuusmatemus,unquam poffederûf,

X q id to^

oratio s le id ANI '

idtotuminteunumjcumulate peruenefit/ta quîA dem,ut qui multitudine prouindarum, 8C amplitix dineditionunijöC latiirimis rcgnorum finibusjin' hacnoftra Europa confcrrt tecum poffit, nullus exgt; iftat princeps, Atcß tc talem,tamcg lateregnantem, Schis rationibusauAum, CxfaremelTeuoluitDe«? iis:EtficutfaiTiiliamtuam,continuishonorumgra dibus 5 SC incremcntis opum , fingulari quodam confilioamplificauitjita quocp fublmperij tut pri^« mordiumjexoriri uoluit hancpræfentcm conuer»« fionem,qua ptjs mentibus nihil aut iucundius, aut optabilius poteft cucnire;

. Paucos Sc illuftres quofdam,fîngulis tcmpori busjheroas excitare foletDeus quum infignis ahgt; quarerumimpendetcomutatio, Cyrum ad hocingt; ftituit SCdelegitjUt ab ipfo refti tutus libertati popu lus IfracliticuSjScècaptiuitatefolutuSjin^ patn'am remiffiisjtemplumilludjtoto terrarum orbecelo berrimum,ab AflyrifsSC Babylonijs dirutum ,reae^ dificarent. Huncipfum uoluit eiTepotentiffimum, Mcdorum ÔC Perfarum regemjSC hanc cius tantam benignitatem tn Ifraëlitas,aliquotfçculis ante prae^ dixit,quam natus eflet, Eumplurt'misdetnde t'm# teriedisannis fccutus eft Alexander,ob tmpcrfjrcgt; rumq? geftarum amplitudinem,Magnus appellat’ tus,cuiusui(ftoriæomneserantfatalcs,minimeob^ fcuris uerborum fegumentis,a Daniele prænuncii^ atg, Aliquot poft temporibus exufdtatus eft fu«;

lius

AD ÇAROLVM V. CAES.

lius Cæfar,qui multis rebus fortiter SC præclare ftiSjauthor fuit,utqineratanteapopiïlaris Reipu, RomanaeftatuSjCommiitareturin Regiumprópe dominatum. Necpmultôpofthanc imperîj mutài*. tionem,exortus eft illeiuftitiae Sol,redemptor Ôlt;S feruator nofter, Ille uero dominatus^ut populi Ro mani libertatem adflixit,ita quoi^ dodrinam SC re^ ligionemjàliberatorenoftro conîb'tutam ôt^relida, acerrimè perfecutus eft,ad trecentos circitcr annos : Qiio tem porc, Cacfar Rom. Conftantinus,Euan; gcltj dodn'nam complexus fuit,qui SC ipfe,propter

for dtercp adminiftratam Rempub. Magni cognomen adeptus eft. Longo deindepôft inters uallo,prodîjt Carolus, è Francorum natusfamilia, fubquoamp;diuifumeft Imperium,SC Pontificatus infigniter aucftus fuit atep locupletatus: Qiiorum utruncçmagnifaneeftmomenti,2Cinter Humana;! rum rerum uiciftitudincs,minime poftremo loco recitaridebet. Hicautem Carolus, amp;nbsp;fi magnitu* dineditionis,cûprifcis aliquot Impcratoribus con ferri non p o ter at, tarnen i ta remgeftitfoeliciter,ut Imperium Romanum,iamantè collapfum SCdcfi perditum , recuperafle quodammodo uideretur* Abhuiusfamiliatranfift adSaxonesOthones,Itn perrj dignitas ,6^ qui fuit poftremus eius nominis, iaudatiflîmus princeps,Hocperfccit,ut penes noÿ ftram gentem SC nationcm hoJicfitpoteftas,crean;! di Caîfares, Qiiodipfumquoq) referri debet inter

X iq res

ORATIO SLEIDANI

resmaxtmèmemorabilcs.Ethæcqiudempoteftas lt;n noftro populo iam hæfit,fupraquingentosanî* flos,inhocuRptempus,quo tu, procréa tus ex nobi liffîma principum Àuftriacorum domo, breiu tcm porum fpado mîrabilem in modum ampUiïcata, fadus CS Cærxr,nonexlmpern qiu'dem didonibus, cuius uix umbrâ habemusjuerum ex tuo ipfîus palt;î^' trimoniOjÔ!: auitis pofleffionibusjlonge poten tiffin mus ♦ Quo in tuo magiftratu confiderandum eft in primiSjUtnon femel anteadiximus^quodhaec tam illuftris,quam coràmuidemus,rerum conuerfio, inddit in regni Impertj^ tui primordium » Quç res prudenter examinata, cum^ fupen'orum tempora collatahiftort|s,fidcm hauddubie fadetjinftituiP feDeiim, te Cæfare,magnum quiddam Äf conlpigt; cuum, in quod tota refpidatpoftcritas,

Quodquum ita fit,reliquum eft, ut cogites, tc datum efleab illo,adfalutem eorum populo%quw bus tepræeffeuoluit, Optamuscertèomnes,acpre camur Deum , ut quemadmodum Cyri animum olim cm oil if t,Sc ad fui populi liberationem accom^ modauit,itaquo(Çtehis noftris,nimium adfltdis, ÔC fere deploratis temporibus,falutarem efle uelit prindpem*Ethoc co uehementiusoptamus,quô maior in te prudcntia,manfuctudo,6C humanitas animaduertitur, Nam etfincmo dubitauit hade^ nus,quin aduerfartj Pontificif,omni genere machilt;’ narumconarenturte perpetuo ad bellum indtarer

nunc

AD CAROtVM V. CAES.

nunc tam en ita funtpatefaâa ipforumconfiIiaaUf certó ftatuendum fitjefleDeum ,qui metitem hanc tibi dedit, ut, cum à multis mine annis, tam ux^ rièjtam^multiplieiter fisadarmafollicitatusï ni^ hil tarnen halt;lcnusinftituens,ab æqin täte autrati# one dÜTentaneum Et fient ad folam mentionem carum contnrationnm,quas taeitè nonnnlli Si oc* cnltefufeeperantjOmnes eoncordiæ eupidiiexhor* rcfcunt:itaqnocpte,Caefar,admirantur,ô(rmagnit laudibus extollunt,qni tuf mnneris SC dignitatis memorjOmnibus modis laboraftijUt quod exeitarc l'iliin patria eupiebantineendium, opprimerctur. Maximam igitur immortali Deo gratiam habe* mus,primum jquod adioneseonfiliacptna G'eha* denns gubernauitjutnullnm impotentis animi ue ftiginm in eis deprehendatur t deinde, quod in hSç ufcpdiem,nitactuæcnrfum deduxit,quo uidcrepo tes atq? iudicare,non e(ïènihil,quôdilli^à quibus an tehae alienior fuifti,nontam tua quadamfponte, quàm impulfus ab alqs,caufamiftam,à multis nûc annis, non habita nllarationepcriculorum,aded conftanter ÔC mafeulè tnentur.

Primus felieitatisgradus eft,intelh'gere,6(rfe* quiuoeeminuitantisadfeDei,proximus,non ob* furdefcere,neeobftinatèrepugnare. Talibns enint ingentjs ignofeit Deus,Slt; precibus interpellatus, dodorcmilium Spiritumtandem Iargitur,quàm* diu non malitia,fed ignoratione Si fimpUcitatepec catur:

ORATIO SLEIDANI

ntuir; ad eamcp rem tempus 6C ocium faepe conccgt; ditjquod ribij Cæfar,contigifle Igtamur: Qin' poft multam huius caufæ, quae controuertitur, tradads!’ onem,ftatuerenuncdemum aliqiu'd potes ^quaiv do muItïpIidtcrilIuftrataueritaSjSCeorumjqm' aci# cufanturjuequitia 5fic eft patefada jUtiudicario ligt; ti'sj nullam in fe magnam habeat difficultatem ♦ Ec quanquam immanes illæ fiCatroces^quibus diuiä* nam maieftaccm affeceruntifti, contumeliae, ueheigt; mentcr inprimis te commouere debent,tarnen non eft diftimulandaeriam,uel obliuione praetere^# unda,iniuriarum magnitudo,quas intulerunt,ftn^ gulis temporibus,amp; Imperio,et eius prgfedis, tibi, tuis^,Caefar, maioribus,

Illam orbis terrarum debeUatricem,urbem Roif ma.m,inqua.tot fulferuntlumina,tam infignes SkT praeclari uiri: quamfummaprudenda uitæ^ tcmgt; peranda rexeruntaliquando Brud,Camilli,Cingt; cinnad, Fabq, Scipiones, Catones : illud prifcæ uir tuds domicilium,amp;^ Caefarum deinde federn,ne:^ fortjs ardbus tenet óó occupât hodie, Cæfarum per^» petuus hoftis,molIis,6ófemiuir,2CefFceminatus ne gociator, Nec folum occupât, fediusedam hærcgt; ditarium inillam fibi uendicat,6^ legidmum domij^ num adeo non admittit,ut eius dignitatem omnem a fua pendere dicat authoritate Ille,quondam toto orbe celeberrimus Senatus, quern confpicatus quft dam Pyrrhi Epirotae legatus,dicebat habere tod^ dem

AD CAROLVM V. CAES.

dem M Reges, quor effent in eo patnetj, Dcum tnortälcm,quantum eft hoc tempore immutatus^ Sedentineojhominesnoiu., quorum hæceftpræcft puaferèÔC fola cura,ut res alienolaborepartas,in fummo luxu ÔC ocio,uitæ^ molh'ciefiC turpftudine cÓfumant, ut orbis Chriftiani prouinc/as expilent, ut fub Eccleft'æ titulo quiduis audeant. Hi funt no;; uiillius dicftatorisconfiliartj,00 Senatus præfides, qui propter Ecclefiarum adminiftrationcm ,utpræ feferuntamp;f fimulantjin eum ordinem afciti,faciûf, quodolim Romani Senatoresfccerunt: Admini^ ftrant prouincias,S^ emandantur hucilluc, tanquâ proconfules,ô61egati,£lt;: Tribuni.Cumcpipforum funÆo fit plané ciuiliSjSCplufquam prophana: fus» as tarnen interea nobis obtrudunt fanditatcs, eo^ nomine patiunturfe tantum non adorari. Et facilt;gt; tint hoc in tuo,Cæfar, confpedu î nec id modo, ue? rumetiam fuasfœditatesdextratua defendiuolût» Qiioufcp tandem ifta perferenturc” An hanc tantam audaciam nemo unquam cohercebitç’Deus pater, utiræfuat uim aten magnitudinem nobis often# deret , licentiam hanc , amp;nbsp;fummam improbi i' tatem in nos graffari permift't,ÔC ita paffus eft,in# genqnoftri aciem omnem circumfundi tenebris, lit etiam mutata rerum natura,Ôi^ conditione, quod uitiofum eratamp;f nefandum,amp;impium,nobisui# deretur eftepiumjhoneftum, facrofandu. Nunc uero, poftquam pro immcnfa boni tare fua nos ite#

Y rum

o R À r I O s L E ID A NI

mm rcfpexi't, SC eripui't ex ilia denfiflima rem’m ig/ norationcjclara uoccinuitatjUthoc tantum ei'us bc ncficj'umagnofcamuSjncconduplicatanoftradelilt;! lt;Qa,cogantipfum adfeucriorem pœnam ,£C mcdb? cinæ fpem omnem aufcrant, Quæ fit ipfnis uoltin;^ tasj Slt; quid â nobis requirat, confignatum reliquit infuismonumentis,quæminifterio fpiritus ad ogt; mnem pofteritatem tranfmifit,ut cxtarcnt fempi;* ternade ipfo documenta Ô6 tcftimonia« Futuram etiam ueræ dodrine miferabilcm SC horrendam ua ftationem ÔC exorituram in Ecclefia tyrannidem quandam,omnium maximeinfignem,in poftre^ mis temporibus^diferteprænunciauit: Eteaipfalo cajquibushæcuaticinia continenturjobfcuraprii* us jin magnis illis dodn'næ tcnebhsjnunc etiam teralia. fie patefecitôt^ illuftrauitjUt nihil amplius dubitari poiEt,quam rem atepperfonam defignêu Sed ôf uim illam ÔC iniurias Ôi contumelias, quibus Imperium Romanum magiftratum à deo con# ftitutum, à fæculis iam aliquot,Romani Pontifices affeceruntjCadem uaticinia comprehendunt ♦ Et ut nullum extarct fcripturæteftimonium eadere^ta«! men, fi dodrinam ipforum,ôf conftitutiones,ôf dilt;î fciplinam,ô^ uitæ licentiam quis intueatur, fieri no poteft,quin totus horrefeat, Nifi enim elTentà Deo plané reiediôi deftituti, non laberentur omnes in cam mentis uefaniam, ôf hæc tanta, tam^ manifo fta fl agitia ♦ Sic enim fe comparant to ta uita, quafî, qui

AD C A RO L V M V. CAES.

qin’ locum ilium amp;nbsp;honoris gradum tenet, hunc porteatjin omni genere nequitiæ fingularem S)C cell en tern effe »

Refpicejquaefo,Caefar,in adiones illorum,qui funt, quiep fuerunt hac tua ætate, Num aliquod fo lidæuirturis,aut fandimoniæ fpecimen in eis uns« quam deprehendifti C an non potius meram hy^ pocrifin, fida Si fimulata, dC ad fraudem omnia compofitaç’ Si diffîparunt Impcrij robur:fi fem^ pereo fpedarunt, utRegum uires infirmarent; fi turpibus 6C illaudatis rationibus has tantas opes confecutifuntîfînon folum tuosmaiores omnes, ucrum te quoep, Cæfar,ipfum, indigne traeffarunt, itaquidem^uteriminationibus illoruminte confia dfis,edito fcriptoiîs coadusrefponderejquid con# (flarisjaut in quammeliorem fpem uenirepotesç* Fruftra fumituromnislabor,Nam eumuitæcurgt; fum tencntjquem feriptura prædixit, Armis qui«’ demSCuinon opprimentur, fedEuangeltj praedis^ catione fie patefient 2gt;C agnofeentur indies magis atcç magis, ut nullus unquam in orbe terrarum ex;« titerit tyrannus, qui tam illuftre, tamep pudendum fui fpeAaculû prçbuerif,c^ ifth Porrô,h'cutirç diui«’ næ fignum fuif,(^diu uerîabamur in ilia craffîlïîma caligine,ita quoep bemgnitatis ÔC clementiæ patera næindubitatumeftargumentum, quandodepuk fishodie teneb ris, iucundifîimo folis afpedu frui^ mur, Pro quo tanto munere,nihil aliud à nobis re^ y ij pofcit

'ORATIO SLEIDANl

pofdt Deus 5 quam ut agnofcamus niudjamp;f reue# rentercompledamur« Qiiodut facias^uehemen«’ ter optant omnes piæ mentes, eo^ magis, quo ma^ nifeftæ ueritati fun'ofius repugnare uidentadueiT’ fan'os îQ_ui nulla pofTunt expier! crudeh'tate, fed de ledanturcædibusamp;flammisjauelluntmatres à,fb liarum amplexi'bus/ilios tantum non in confpedu matrum excarnificant,maritos ab uxoribusôôlibélt; ris auulfos, in teterrimos carceres abtjciunt,6C quaîS fi omnem înimanæ conditionis fenfum depofuifgt; fentjitafæuiuntî Dominantur animishominum, amp;nbsp;loquendi facilitate priuant eos : Affirmant, non Iicerecuiquam,hisde rebus extra Concilium age:» re,Sc tarnen itafegerunt,ut Conciltjfpem omnem præcidant, ÔC auferant«

Has miferias orbis Chriftianirefpice tandem, po tentiffime Cæfar, Neep te moucat ifta prophana Epicureaociofiflîmorum hominum turba,qui nul la offictj charitate tibi funt commendati t Sed in pa;« triam Sc in Imperium totus intuere,cui datus es à deo gubernator,cuius incolumitas at(^ falus,tacito quodam,fcduehementi tarnen 6Cacri naturæimf’ pulfu,tibi effe debet longe chariffîma ♦ Qtiia late ad modum dominaris,necuni folum populo præes, impeditæ funtrationestuæ,nondubium eft: Ali^ lid enimHifpaniarequirit,aliud Germania petit, aliud Romanus illenegociatorpoftulat, Vt hiso^ mnibus humanum ingenium,ÖC prudentia fatisfagt; ciaf.

AD C AR O L V M V. CAES.

tiatjOmninofierinonpoteft^ Vnica folumeftma^ nee alia præterhancinueniripoteftjUtfcilicet,nuk lius externç rei, quantacQcp fit^ habita ratione, Dei duntaxatueram gloriant quæras, eiepcætera conu’ mittas omnia, Maximum in ea refubfidium 6^ ad^ iumentum tibi præbebunt plaericp omnes Imperrj principes ac ciuitates : V iam pateiacienr,^ iter ex^ plicabunt^qui per Germaniam funt magno nume:gt; rOjUiri dodi QC ptj : Qviorum omnium illud eft com muneuotumjutquaïn Deus per ipfos mirabiliter propagauit dodrinam jCam tuo patrocinio confer«« ues^acmultis nominibus adflidae patriæ fuccurras* Qiia in re tantó maior cura tibi fufeipienda eft,quó fæpius grauius haec Impertj portio, quam ferua^’ mus adhucreliquam,oppugnatur ab externis,i'js^ firmiiTimis hoftibus: Qiiorum armisitafe labefagt; dari poffe uidet,ut cam potenti Cgfare,quàm tu es, uehementerfibi opus eile fentiat,eo^ fuamfalutê lachrymans S)C ingemifcens tibi commendat, quafi futurum fitjUt aut tuis,ampliflîmeCçfar^aufpicijsj hoftilem impetum à fe depellat, aut plane corruat, plagam accipiat non fanabilcm : praefertim^cum nullisunquam tempöribusjtamuariajtam^ ma^ gna extiterint indiciafuturæ mutationis5SCinfiggt; nisinipfa conuerfîonis^quàm hodiernodie, Pace quidem nihil melius nihil eft optabilius^Ea uero Pontificisinterceirione conflitutajUum firmas Sé ueras habitura fit radices, omninodubitari poteft.

Y it) Nam

,ORATIO SLEID ANI. •

Nam aut bellis perpctLiam illi materiam fuppediV tantjUtnimisnotum cftjautjcum pacis confilïart) funt,magnum aliquodfuumfpedant emolumeni^ id folum, Q_uç uero priuatim ipfis profunt, ciufmodi funt, ut ad publicum orbis Chriftiani ,0^ -omnium aliorum ordinum dedecus 6C detriment turn pertineaiit, Deumprecor,confilia tua fie gu^ bernet,ut emendatis uitijs^SC fublatis caufis, pro^ pter quas St bella nobis, ÔC alias immittit calamita^ tesjocium Europæ ôë tranquillitatem récupérés, quçnuncmiferabiliteruexàta,fuftinerediutiushas tantas ærumnas non poterit, Quod fupereft, ut fententiam meam, hoc fcripto comprehêfam, in optimam partem, Caefar , 6C clegt; m enter accipias,ctiam ati^ etiam

obtefior.

ERRATA, Q.VAE IN^ ter emendandum fefelle#gt; runt*

Argcntinæ apud Cratoncm lium, Calcnd» Augufti, Anno

M. D. X L 111 I.