| Comment | Deze kaart van het Bijlandsch Kanaal werd kort na de oplevering van de nieuwe waterloop gepubliceerd. Het Bijlandsch Kanaal werd gegraven in de periode 1773-1776 met als doel de rivier de Waal ter plekke een nieuwe en beter te beheersen bedding te verschaffen. De bestaande bedding sneed zich namelijk via de Waalmeander bij Herwen te veel landinwaarts in. Dit leidde onder andere tot de verzwelging van het oude dorp van Herwen en dreigende wateroverlast stroomafwaarts. Het Bijlandsch Kanaal zorgde ervoor dat de Waal weer in de juiste, westelijke richting werd gemanoeuvreerd.
Zoals de cartouche rechtsboven suggereert, dateert het kaartbeeld van 1776, toen het gebied rond het Bijlandsch Kanaal aan een inspectie onderworpen werd. Het kaartbeeld van de manuscriptkaart, die hiervan het gevolg was, werd door Van Straalen in 1777 verkleind en uiteindelijk in 1779 door Leonard Schenk Jansz. (1732-1800) op de koperplaat gegraveerd.
In vergelijking tot de eerdere gedrukte kaart van Van Straalen uit 1777, met de nog in uitvoering zijnde werkzaamheden in het jaar 1774, doet het Bijlandsch Kanaal veel minder rechtlijnig aan. Sedimentatie en erosie hebben inmiddels hun sporen achtergelaten en gezorgd voor een meer grillige oever. Ook blijken de in 1775 aangelegde kades in de daaropvolgende winter weggespoeld te zijn en in 1776 vervangen door nieuwe ‘leidams’. Kriskras over het kanaal lopen denkbeeldige ‘raaijen’, lijnen gebruikt voor het opmeten van de gemiddelde waterdieptes. In de tabel midden boven staan de statistieken van deze metingen opgesomd. Helemaal links, aan de oostzijde, is de ‘Zalmoortsche Krib’ gekarteerd. Deze krib was aangelegd in 1775 en 1776 en stond op de nominatie om verlengd te worden, ter voorkoming van verdergaande insnijding van de rivierbocht. De kaart geeft tot slot nog de loop van de rivier ten oosten van het Bijlandsch Kanaal weer, zoals die in 1770 door de landmeter Frederik Beyerinck was waargenomen.
Hoewel het kaartbeeld van de gedrukte kaart dateert van 1776 en de uiteindelijke publicatie van 1779 ligt de verschijningsdatum van de hier gepresenteerde kaart nóg een stuk later in de 18de eeuw. Linksboven buiten kader zien we namelijk de letter ‘T’ staan. Dit betekent dat de kaart behoorde tot een atlas uit 1798 van Christiaan Brunings (1736-1805). Brunings was sinds 1768 Inspecteur-Generaal van de Hollandse waterstaatsdienst. Tussen 1771 en 1795 schreef hij vier rivierkundige rapporten, waarin de voortgang van de waterstaatkundige projecten werd beschreven. Vanzelfsprekend zijn deze rapporten rijkelijk voorzien van cartografisch materiaal. Aan het einde van de 18de eeuw kreeg Brunings de opdracht om de belangrijkste stukken en kaarten uit bovengenoemde rapporten te selecteren en opnieuw te bundelen. In twee kloeke delen verscheen in 1798 vervolgens de ‘Verzameling van rapporten, verbaalen en verdere stukken, betreffende de doorsnydingen en werken, welken, sedert de conventie van den jaare 1771. op de bovenrivieren, tusschen Emmerik en Arnhem, zyn aangelegd, zo tot bevordering van derzelver vaarbaarheid […]’. Ook een atlas met dertien kaarten en twee tekeningen maakt onderdeel uit van deze uitgave. Hierin zijn alle relevante resolutiekaarten opnieuw herdrukt. Die kaarten onderscheiden zich van de gewone resolutiekaarten door toevoeging van een lettercode aan de bovenzijde van de kaart. Ook deze detailkaart van het Bijlandsch Kanaal is dus in de atlas van Brunings te bewonderen. Het hier getoonde losse exemplaar is waarschijnlijk afkomstig uit een uitelkaar gehaalde atlas.
De kaart is ook als bijlage gevoegd bij de resolutie van 7 mei 1777, ‘Nader rapport van den commissaris van het Pannerdensche Kanaal en Gecommitteerde Raaden, met eenige bijlaagen, rakende derzelver verdere verrigtingen omtrent het generaal redres van den staat der bovenrivieren’ door J.P. van Boetzelaer. | Translate
|
