'
Editie: 1904, pagina 107
Plattegronden van Batavia en Soerabaja op de schaal 1:100.000. Ze zijn bewerkt naar de kaarten 1:20.000 van de Topografische Dienst in Batavia. Om de kaarten goed te kunnen interpreteren is eigenlijk ook de legenda van de oorspronkelijke kaarten nodig, daaruit blijkt bijvoorbeeld dat de helder gele gebiedjes op de plattegrond van Soerabaja begroeid zijn met alang-alang, taai hoog gras. De gele kleur geeft zonder toevoegingen aan dat het om onbebouwd gebied gaat. Met ‘Nipa’ wordt een palmensoort bedoeld, met ‘Tegals’ wordt op de kaart van Soerabaja niet-geïrrigeerd akkerland aangemerkt. Grasland is groen met een horizontale streepjesarcering, bos geel met een gekrulde arcering. Petit Trouville op de plattegrond van Batavia was de plaats waar de Europeanen in de Javazee gingen zwemmen. Bij de ‘Boom’ bij de monding van de Tjiliwoeng legden in de tijd vóór de aanleg van de haven Tandjong Priok de prauwen of lichters aan die het verkeer met de op de rede geankerde schepen onderhielden. De ‘tijdklep’ in de haven gaf de plaats aan waar men om twaalf uur ’s middags een grote, aan een mast opgehangen bal liet vallen om ook schepen die wat verder weg lagen een tijdsein te geven. Op de plattegrond van Soerabaja zijn tramlijnen ingetekend, naar Sidoardjo, langs de linkeroever van de Kali Soerabaja en naar het westen richting Grissee (Gresik). Het zijn lijnen aangelegd door de ‘OostJava Stoomtram maatschappij’.

De plattegronden zijn in zoverre verwarrend, dat het lijkt of alleen het rode deel tot de stedelijke bebouwing hoort, maar de donkergroene delen, de kampongs, horen er evenzeer toe. Ook is het opmerkelijk dat er wel kerken op staan aangegeven, maar in dit overwegend islamitische gebied geen enkele moskee. Op het bijkaartje dat een deel van Batavia vergroot staat onder andere ‘Mont. Michiels’: het monument voor generaal Michiels, een bevelhebber die op West-Sumatra de Padri-oorlogen door onbeheerst optreden verlengde.

Op de plattegrond van Soerabaja ziet men nog de resten van een plan de stad door water en redoutes te omgeven. Tussen de kampongs liggen complexen van rijstvelden. Bij de marinehaven liggen drie sociëteiten; aan zee was het blijkbaar iets koeler!