Editie: 1924, pagina 1 De 29ste editie van de Bosatlaskwam in 1924 van de pers en stond onder redactie van Berend Albertus Kwast. Niet eerder waren er zoveel nieuwe kaarten opgenomen als in deze druk: economische kaartjes voor de werelddelen, een nieuw voorbeeld van een polderkaart (de Schermer), een godsdienstkaart, nieuwe kaarten van de Aletschgletsjer en de Lötschbergspoorlijn, van de binnenhaven van Duisburg-Ruhrort, de administratieve indeling van de Sovjet-Unie, kaarten van de bevolkingsdichtheid en van onze Antillen evenals een plattegrond van Paramaribo. Voor de gebruikers kwam er een register, met graadaanduiding in plaats van vakkenaanduiding, om de leerlingen aan het werken met geografische coördinaten te laten wennen!
Over dit register schrijft Kwast: ‘Om de bruikbaarheid van den geheelen atlas te verhoogen, is tevens een alfabetisch register van alle namen gemaakt […] De bedoeling is, de gebruikers de zekerheid te geven, dat wat zij er zoeken, ook inderdaad is aangegeven. Bij het aanduiden der namen is niet de methode van zoovele Duitsche atlassen gevolgd, door nl. op de kaarten vakken aan te brengen, die dan door cijfers en letters achter de register-namen worden aangeduid. Beter leek hem de methode van vele Engelsche en Amerikaansche uitgaven, om de ligging aan te geven door vermelding van het graadveld. Nieuwe lijnen op de kaarten waren dan overbodig, terwijl het de leerlingen gelegenheid gaf zich in het verstaan van een graadnet te ontwikkelen.’
Register
In de 29ste editie wordt dus voor het eerst een register opgenomen. Hierin staan alle namen uit de atlas, met hun geografische coördinaten en het nummer van de grootschalige kaart in de atlas waar ze op voorkomen. In totaal vermeldt het register een kleine 17.000 plaatsnamen. In principe staan ook alle plaatsnamen op de bijkaarten in het register, maar alleen met opgave van hun coördinaten als er op die bijkaarten ook een graadnet is aangebracht. Is dat niet het geval dan wordt de locatie alleen als ‘Bijk.’ met het kaartbladnummer vermeld. Ook namen van volkeren of volksstammen die op de kaart voorkomen staan in het register: Alemannen, Aleoeten, Slowaken, Slowenen.
Het soort object waar de naam bij hoort staat alleen bij homoniemen aangegeven, wanneer dat helpt bij het onderscheiden (zoals bij Alabama, dat zowel een rivier (Alabama (R.)) als een naar die rivier genoemde staat is (Alabama)). De eerste drie namen in het register zijn alle drie ‘A’, de naam dus van drie verschillende objecten die geen relatie met elkaar hebben. Bij de eerste aanduiding in het register (A 51 20 N 4 44 O Blad 16) komen we al direct in de problemen omdat er geen ticks (streepjes) voor het graadnet in de marge staan. Bovendien komen er twee kaarten op kaartblad 16 voor (Gelderland en Noord-Brabant); het blijkt een heel gezoek te zijn, op welke van de twee kaarten het object te vinden is: dat blijkt uiteindelijk op de kaart van Noord-Brabant te zijn.
Volgorde
De volgorde van de namen is die van het Nederlandse alfabet waarbij de ij tussen ii en ij valt, en de y tussen x en z. De ö wordt qua volgorde niet van de o onderscheiden, en dus niet als oe gealfabetiseerd. Hetzelfde geldt voor de ü, en voor andere diakritische tekens: ñ, â, ă, å, ç, ĕ, è, é, ë, ï, ô, ž. Homoniemen zijn meestal gerangschikt op volgorde van de kaartnummers waar ze op staan.
Bij de volgorde worden tussenliggende lidwoorden niet meegerekend:
Sierra de Alcaraz
Sierra de la Alcudia
Sierra Almagrera
Sierra de Almijara
Sierra de Aracena
Sierra del Cadi
Sierra de la Carba
Het element 'Van' wordt wel apart gehandhaafd.
Afkortingen
Niet verklaarde afkortingen zijn: ‘Hoogl.’ voor Hoogland, ‘Mounts’ voor Mountains, ‘Schiereil.’voor schiereiland. Terwijl ‘San’, ‘Santa’, ‘São’ voluit worden geschreven, gebeurt dat niet met sankt, saint of sint – die worden alle afgekort als ‘st’, en in het register gelijkgesteld aan ‘sint’. Saint Albans vindt men in het register bij ‘St. Albans’, dus na ‘Sinope’ en voor ‘Sintang’.
Streepjes
Er staan meestal streepjes tussen windrichtingen, en afstandsaanduidingen in ruimte en tijd en het hoofdwoord: Beneden, boven, etcetera: ‘Beneden-Rijn’, ‘Binnen-Mongolië’, maar ‘Benedenrijnse laagvlakte’, ‘Oostchineesche Zee’ doch ‘Noord-Hollandsch kanaal’. Middel-, Midden- maar Centraal zonder streepje. ‘Over-Betuwe’; ‘Oost-Vlaanderen’.
Geen streepjes staan er bij verbindingen met bijvoeglijke naamwoorden: ‘Nieuwe rivier’, ‘Nieuw Castilië’, ‘Annerveensch Kanaal’.
Bij samengestelde Arabische namen staan meestal streepjes: ‘Dzjebel-esj-Sjar’, ‘Es-Salt’, ‘Bahr- el-Azrek’, ‘Bab-el-Mandeb’ (maar ‘Dzjebel Achdar’, ‘Nahr el Asy’, ‘Nahr el Litani’, ‘El-Audscha’, ‘El Dzjesirah’, ‘El Katif’, ‘El Koeweit’, ‘Er Rif’).
Bij Chinese, Japanse, Koreaanse en Vietnamese namen die uit meerdere delen bestaan, worden die delen met een streepje verbonden; alleen het eerste deel krijgt een hoofdletter: ‘Ha-noi’, ‘Hai-nan’.
Hoofdletters
Alle losse delen van de naam krijgen hoofdletters behalve tussenliggende lidwoorden, bijwoorden
Omkeren van de volgorde
Als een heleboel namen een zelfde eerste generiek bestanddeel hebben, kan het zinvol zijn om op het hoofdwoord, dat wil zeggen het specifieke naamdeel te ordenen, en het generieke bestanddeel achter de naam te plaatsen. Dat gebeurt in het telefoonboek ook: omdat zoveel achternamen met ‘Van’ beginnen wordt dat achter het hoofdbestanddeel van de achternaam geplaatst om het zoeken te vergemakkelijken. Wanneer worden nu in dit register vóór het specifieke naamdeel geplaatste generieke soortnamen áchter het hoofdwoord gezet (dus: Otranto, Kanaal van; Sorata, Piek van, in plaats van Kanaal van Otranto, Piek van Sorata)?
Dat blijkt onder andere gebeurd te zijn bij de baaien (18x), bergland, bergen, gebergtes (7x), de golven (69x), kapen (119x), kanalen (7x), meren (9x), passen (13x), (zee)straten (34x), pieken (17x), schiereilanden (13x), de vlaktes (hoogvlakte, laagvlakte, hoogland, plateau, 16x). Maar het is niet gebeurd bij: Canal (19x), (15x), Etang (14x), Firth (4x), Lago (15x), Laguna (4x), Loch (5x), Lough (8x), Mount (38x), Mont (33x), Montagne (10x); Monte (57x); Montes, Monti, Monts (20x), Port (39x); Ria (12x), Rio (41x) of Sierra (19x). Er is hier dus nogal willekeurig opgetreden.
Bij Indonesische namen wordt er steeds op het eerste naamdeel gealfabetiseerd, ook als dat een veel voorkomende soortnaam is. Dat is te zien bij namen die beginnen met Boekit (9x), Danau (5x), Goenoeng (85x), Kali (44x); Koeala (7x), Kota (11x), Laboean (6x); Moeara (17x); Oedjoeng (33x); Poelau (68x); Rawa (10x); Selat (9x); Teloek (12x); Tandjoeng (60x) of Tji (31x) waar er op dat generieke naambestanddeel wordt gealfabetiseerd.
Lidwoorden waarvan men vindt dat ze tot de naam horen, blijven voor de naam staan: dus wordt er gealfabetiseerd op Den Helder, Le Mans, Las Palmas, Los Angeles.
Inhoud van de 29ste editie volgens de index
1 Halfronden, Zuidpoolgebied, Noord- en Zuidpoolgebied, Bevolkingsdichtheid
2 Isothermen, isoamplituden, isobaren en windrichtingen
3 Plantbedekking en zeestromen (1:140 miljoen), jaarlijkse neerslag, regentijden, cultuurvormen
4 Koloniën en wereldverkeer, Menschenrassen op aarde, godsdiensten
5 Europa natuurkundig 1:15 miljoen
6 Europa Staatkundig 1:15 miljoen
7 Kustvormen van Europa 1:1,5 miljoen
8 Europa Volksstammen; Europa Dichtheid van bevolking
9 Nederland Grondsoorten 1:800.000
10 Havenwerken Rotterdam en Amsterdam, Hoek van Holland , IJmuiden (1:40.000)
11 Nederrijn boven Driel (1:10.000), Schermeer (1:75.000), Kolenwinning Zuid-Limburg 1:200.000
12 Nederland hoogtekaart 1:1,15 miljoen; hoogtekaart van de Veluwe
13 Nederland Overzicht en verkeerswegen 1:800.000
14 Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht 1:400.000
15 Groningen, Friesland, Drenthe, Overijsel 1:400.000
15a Aangenomen ontwerp tot drooglegging der Zuiderzee
16 Gelderland en Noord-Brabant 1:400.000
17 Zeeland en Limburg 1:400.000
18 Alpenkaart 1:2,25 miljoen hoogtekaart, Geologische kaart, Lötschbergtunnel 1:200.000
19 Duitsland natuurkundig 1:3,15 miljoen en geologische kaart Zuid-Duitsland
20 Duitsland staatkundig 1:3,15 miljoen en Duisburg-Ruhrort 1:50.000
21 Zwitserland 1:1 miljoen , België 1:1 miljoen
22 Frankrijk 1:3 miljoen
23 Groot-Brittannië en Ierland 1:3 miljoen
24 Donaulanden 1:4 miljoen met Karst en Volksstammen Oostenrijk-Hongarije
25 Oost-Europa 1:10 miljoen
25a Tegenwoordige indeling Sovjet-Unie
26 Scandinavië 1:5 miljoen en Denemarken 1:3 miljoen
27 Spanje en Portugal 1:3 miljoen
28 Italië 1:3 miljoen met de Vesuvius
29 Balkan Schiereiland natuurkundig 1:3,7 miljoen, volkenkundig 1:10 miljoen, Constantinopel
30 Azië natuurkundig 1:30 miljoen; Klein-Azië 1:12,5 miljoen, Palestina 1:2,5 miljoen
31 Azië staatkundig 1:30 miljoen; Bevolkingsdichtheid
32 Zuid-Azië 1:20 miljoen met bijkaart Japan 1:10 miljoen en Zuid-Azië economisch
33 Insulinde 1:12,5 miljoen; Molukken 1:5 miljoen, Kleine Soenda-eilanden 1:5 miljoen (?)
34 Java geologisch, natuurkundig en staatkundig; 1:2,75 miljoen. straat Soenda
35 Batavia, Weltevreden, Soerabaja, Smeroetop
36 Sumatra 1:4 miljoen, Padangse Beneden- en Bovenlanden 1:2 miljoen, Padang, Noordkust, Deli
37 Borneo, Celebes 1:6 miljoen
38 Afrika natuurkundig 1:25 miljoen en Nijldelta 1:2,5 miljoen, Nijldal beneden Sioet en Suezkanaal
39 Afrika staatkundig 1:25 miljoen met bijkaart Zuid-Afrika 1:13,5 miljoen
40 Noord-Amerika natuurkundig 1:25 miljoen met Mississippidelta en Noord-Amerika economisch
41 Noord-Amerika staatkundig 1:25 miljoen met Noordoosten van de Verenigde Staten 1:8 miljoen
42 Verenigde Staten en Mexico1:12 miljoen met bijkaart Delfstoffen in de VS
43 Zuid-Amerika 1:25 miljoen natuurkundig en staatkundig, met bijkaart Panamakanaal
44 Suriname 1:3 miljoen, West Indische eilanden 1:600.000, Willemstad en Paramaribo 1:50.000
45 Australië 1:30 miljoen met Zuidoost-Australië 1:12,5 miljoen, en Australië economisch
De atlas bevat 43 spreads en de toenmalige prijs bedroeg f 7,50.
1 van 53
